Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


niftne  ^  \Jacc^ 


ULkJ     /  Ct  U  » 


PATROLOGIiE 

CURSUS  COMPLETUS, 

SEUBIBLIOTHECA  UNIVERSALIS,  INTEGRa,  UNIFORMIS,  COMMODA,  OECONOMICA, 

OnNllJ»  SS.  P4TRI1,  DOCTORUH  SCRIPTORllQUE  ECCLESimiCORUi; 

SITB  LATINORUM,  81VB  GRACORUM, 

QUI  AB  £Y0  APOSTOUCO  AD  TKMPORA  CONCllU  TRIDESTINI  {ANNO  1545)  PRO  LATISIS 
ET  CONCILll  FLOnKNTINl  {ANN.  \m)  PRO  GRjBCIS  FLORUKRUNT  : 

RECUSIO    CHRONOLOGICA 

OMNIUM  UUi«:  EXSTITEKE  MONUMENTOHUM  CATIIOLIC^:  TKADITIONIS  PEU  QUINDECIM  PiUMA 

ECCLESIiE  SiECULA  ET  AMPLIUS, 

iVXTk  R1>ITI0Nf!S  4r.rjlRATIS!;ill48,  INTER  SE  CUMQUE  NONNULIJR  COhlCllirR  II«NU8CHI1'TI8  COLLATAS,  PERQUAM  DlLMCII- 

TER  CA.STI6ATA  ;  |i|S8EHTATI0NIBU8,  C0IIMF.NTARII8  V4RI1SQUE  LECTIONIRUS  CONriNENTER  1I.LU8THATA  ;  OMMIRUt 

OI^KRiBDS  POST  AMIM.IS8IMA8   EMTIONES  QUiC  TRIBUS  NOVISKIMIS    S  fXULlS   RERENTUR   ARS0LUTA6  RETECTI8, 

AUCTA;  iNDir.lRUS  PARTICULAKIRU8  ANALYTICIS,  SINGULOS  SIVE  TOMOS.  SIVK  ^ICTORES  ALlCUJUS  MOMKNTI 

SUBSRQDKNTIBUS,  DONATA  ;  CAPITULIS  INTRA  IP8UM  TK.XTUM  HlTE  UISPOSITK,  NECNON  ET  TITULIS  SINGU- 

LARUM    PAGINAHUM    MARGINKM    SUPKRIORKM  DISTINGUENTIRUS  SUBJKCTAMQUE    MATERIaM   81GNIFICAN- 

TIBU8,    ADOHNATA;    OPKRIBUS    CUM    DUBIIS.    TUM    APOGRYPIHS,     ALIQUA    VERO  AUCTORITATE   IN 

OliniNE  AD  TRADITIONEM  ECGLBSUSTICAM  POLLENTIRUS,  AMPLIFICATA  ; 

RrCKNTIS  KT   AMPLIUS  LOGUPLETATA  INDICIBUS  AUCTORUM  SICUT  ET  OPBRUM,  AI.PnABETlCIS,  CnRONOLOGICIS,  8TA1H 

STICIS.  SYNTIIETICIS,  ANALTTICIS,  ANALOGICIS,  IN  QUODQUK  RELlGlONIS  PINCTUM  DOGMATICUM,   M"RALE,  LITUR- 

GICUM,  CANOMCUM,   DISCIPLINARE,  IIISTORICLH,  ET  CUNCTA    ALIA    SINE  ULLA  EXCKPTIONK;   SED   PRiCSKRTIM 

l>rOUt'S  INDICIBUS  IMMBNhlS  ET  GENKRALIBU8,  aLTERO  riClLICET  KEKUM,  QUO  CONSULTO,  QUIDQUID 

NON  SOLUM  TALIS  TALISVE  PATER,  VERUM  ETIAM  UNUSQUISQUF  PATRUM,  NE  UNO  QUIDEM  OMISSO, 

IN  QUODLIRET   TIIEMA    8CRIPSERIT,    UMO   INTUITU   CONSPIClAlUR  *,   ALTKRO    SOlUI*TUUi£ 

SAOUifi)  ,  RX   QIIO    LECTORi   COMPERIRB   8IT    OBVITM    QUINAM    PATRRS    RT   IN    QUIBUS 

OPERUM    SUORTM    L0CI8   SIN6UL0S  SINGULORUM    LIRRORUM  SCRlPTURiE  VERSUS,    A 

PRIMO    GRNKSKOS    USQUE  AD  N0VI8SIMUM   APOCALYPSIS,   COMNENTATI  SINT. 

EDITIO  ACCURATISSIMA^CiCTERlSQUE  OMNIDUS   FACILB  ANTKP0NENDA«  81     PERPENDANTUH    CHARaCTERUM   NITII»iTA8, 

CIURT£    QUAI.ITA6,    INTEGRITaS   TEXTUS,    PERFECTIO  CORRKCTIONIS,    OPERUM    RECUSORUM    TUM    VaRIBTAR 

THM   NrMKRCS,  KORMA  VOLUMINUM  PKRQUAM  COMMODA  SIRIQUE  IN  TOTO  PATKOLOGIiB  DECUR8U  CONSTANTKR 

8IMILIS.  PRKTll   EXKaMTASfPRiESERTIMOUE  I8TA  COLLKCTIO  UNA,  NRTIIODICA  BT  CIIRONOLOGlCx , 

SKkCKNTORUM     FRAGMKNTORUM     OPUSCULORUMQUE    IIACTENU8     IIIC     ILLIC     8PAR80RUM. 

PRIMUM    AUTKM    IN    NOSTRA    BIBLIOTIIBCA,   BX   OPERIRUS   ET    MSS.    AD    0NNE8 

iKTATKS,    LOCOS,   LING0A8   FORMASQUE   PEHTINENTIBUS ,   COaDUNATORUM. 

SEIUES   LATINA    PRIOR, 

IN  OUA  PRODEUNT  PATRIilS.  DOCTORES  SCRIPTORESQUK  ECCLESlAi  LATIN.fi 

A  TKHTULLIANO  AD  INNOCENTIUH  III.  ' 

ACCIJRAINTE  J.-P.    MIGNE, 

Blbllothectt  clerl  anlTcrMB , 

SIVE  CURSUUM  COMPLETORUN  IN  SINGULOS  SCIENTLE  ECCLESIASTICA  BAMOS  EniTORE. 


rATROLOGIA.  AU  INSTAH  IPSIUS  RCCLESIiE,  IN  DUAS  PARTE8  DIVIDITDH,  ALIA  NEHPE  LATINA,  aLIA  GR^CO-LaTINA* 
LATINA,  JAM  PENITUS  EXAKATA,  QUOAI)  PRIHAM  SBRIEM  VIGINTI-QUINQUB  ET  DUCENTIS  VOLUMINIBUS  MOLB  104 
ST\T«  MOWE  POST  PEHACTOS  INDICKS  STABIT,  AC  QUINQUE-VIGINTI-CBNTUM  ET  MILLB  FRANCIS  VENIT.  GBilCA 
DUPLICl  KDITIONE  TVPIS  MANDATA  KST.  PRIOR  GRiECUM  TEXTUM  UNA  CUM  VBRSIONE  LATINA  LATEHALI8  AMPLB* 
CTITUP,  ET  AD  NOXEM  ET  CENTUM  VOLUMINA  PERVEMT,  SED  SINB  INDlClBUS  ;  POSTEHIOR  AUTEM  HANC  VERSIONBIi 
TANTUM  E\HI8ET,  ll>EOQUK  INTRA  QLINQUK  ET  QUINQUAGINTA  VOLUMINA  RETINETUR.  UTHAQUB  VIGESIMA  QUARTA 
DIE  IiECKMRRIS  1860  OMNINO  APPAHUERAT.  UNUNQUODQUB  VOLUMBN  GKiECO-LATINUN  OCTO,  UNUNQUOHQUB  NBRB 
I.ATINUM  QUINQUB  FRANCIS  SOLUMMODO  EMITUH  :  UTROBIQUE  VERO,  UT  PRETII  HUJUS  BENKFICIO  FRUaTUR  BH- 
PTOR,  COLLECTIONEN  INTEGRAN,  SIVE  GRiCGAM  SIVB  LATINAM,  526  VOLUMINIBUS  PRO  ANPLIORI  EDITIONE  BT  271 
PRO  HINORI  ABSQUB  INDICIBUS  CONSTANTEN,  COMPAOET  NECESSE  ERIT ;  8ECUS  ENIM  CUJUSQUE  VOI.UNINiS  ANPLI- 
TUDINEH  NBCNON  ET  DIFFICULTATKS  VARIA  PRBTIA  iBQUABUNT.  ATTAMEN,  81  QUIS  ENAT  INTEGRB  ET  SEOMSlH 
COLLECT10NEH  GRiBCO-LATiNAH,  VEL  EANDEN  EX  GRiECO  LATINE  VERSAN,  TUH  QUODQUE  VOLUNEN  PRO;ii((|yEM  VEi 
PRO  8EX   FRANCIS  OBTINEBIT.  ISTiE  CONDITIONES  8ERIEBUS  PATHOLOGIiC  NONDUN  RXCU8I8   APPLICANTUR. 


PArmWGtJE  lATfNM  TOMUS  XCII. 


VENEUAmLIS  BV:b'.^ 


•  '  .  •  • 


:  TOMUS  iEiiTrjs;. 


EXCUDEBATUR  KT  VKNIT  APUD  J.-P.  MIGNE  KDITOREM, 

IN  VIA  DICTA  hWilllOISt:,  OLIM  PUOPK  POUTAM  LiJTETIiE  PAUISIOUUM  VULGO  D^ENFER 

NOMINATAM.  SEU  PETlT-MOiyTROUGE,  NUNC  VERO  tNTRA  MOENIA  PARISINA. 

1862 


AVIS   IMPORTANT. 

D'apr^8  une  deslois  pro^ i Jcntielles  qui  r^isscnl  le  monde,  «'nrement  Ics  <cu>res  nu-ile^siis  de  l'ordinaire  se  font 


bumainc  nc 
tcrmintic  en 


ui.-,  }fiii.-f  i^ii  p  iii*  5iu«oa  «ri,  nvri^iiLr-s  .  «unsi  |y«ti«iir>ii   LCi  liiiii  <|u  <i  iinuii»  u  (;vi:iii'iiii'iii»  i|ii  auruiic  [iru(JCn(  O 

\  saiiraii  pntvoir  ni  cmp^cher.  ces  Aleliers  oe  se  fermeronl  que  quaod  la  Biblioth^que  du  Clerqi  sera 
n  scs  2,000  voinnips  in-l".  Le  passc  parail  un  siir  gar  nt  dc  1'aTenir,  pource  nu*il  y  a  Ji  esp6'rerou  \ 
rraindre.  Cepcndanl,  p.»rmi  les  ralomuics  auxquciles  ilsse  sont  Irouv^s  en  buUe,  il  en  est  dcux  qui  ont6i6  ronli- 
nuellempnt  rep^i£e<»  parce  quVtant  plus  capitales,  leur  effet  entrainait  plns  dc  consi^quences  De  peliis  et  ignares 
roncurrents  se  sout  doiic  acliaru6s,  par  leur  correspondance  ou  leurs  voyageurs,  ^  r6p6ier  partout  que  nos  Editioas 
ilaient  mal  rorrigecs  el  tnal  imprim^es.  Ne  pouvant  attaqucr  lc  fond  des  Ouvrages,  qui,  pour  la  pluparl,  ne  sont 
que  les  chers-4i'ceuvre  du  Calhoicisme  recounus  pour  tels  dans  tous  les  temps  et  daus  tous  los  pays,  il  Tallait  bieii 
»e  rejclcr  sur  la  forme  dans  cc  quellc  a  de  plus  sericux ,  1a  correction  et  rimpression ;  cn  efTot,  lcs  rhefs^  a;uvro 
mcme  n*auraicnt  qu*une  demi-va'enr,  si  le  texte  eu  etait  inexaclou  illisible. 
II  est  tr^s-vrai  que,  dans  le  prim-ipe,  un  succ^siooui  dans  lcs  fastcs  de  U  Typographie  avanl  I0rr6  rEdlleur  do 


■    «■Miivaiivru.-*,     luiw"»      iiiii^it  ■»■>,<>      wu      fcKrj*     aaviA     v»«    m/p    Miail^.    irtai9  «     UCpuia   ».^a      l>V3UI|/a    VlV/lj;ilC9,       iC»    UlCCdllll^llCS    «*ilt 

cid6  le  travail  aux  prcsses  h  bras,  et  Timpresslon  qui  en  sort,  sans  dtrc  du  luxe,  attendu  que  le  luxc  jurprail  duiis 
des  ou?rages  d'une  telle  naiure,  cst  parfaitement  convcnable  sous  toos  les  rapports.  Quant  k  I:i  corrcotion,  il  est 
dc  fait  qu'elle  u'a  jamais  ^tc  pori^e  si  loiu  dans  aucun<2  6dition  ancieiineou  contcmporaine.  Etcommeni  m  serait-ii 


Daos  lesi4/€/im  CatholiquPi  la  dilTercnce  est  presque  incomroensurable.  Au  rooyen  de  correctcurn  b!anchis  soiis 
le  liarnais  et  dont  le  coup  d'ivil  typographique  esl  sans  pili^  pour  les  fautos,  on  comnioncc  par  prrparer  la  copie  d*un 
bout  k  Tautre  sans  cu  excepter  un  seul  mot.  On  lit  cnsuite  en  premi^re  eprtsuvc  avec  la  copio  aiusi  pr^parec.  On  lit 
en  seconde  de  la  m^me  mani^re,  mais  en  colationnani  avee  la  premi&re.  On  fait  la  m^mc  cliose  ou  tierce,  cu  oolla- 
tionnant  avec  la  aecnude.  On  axit  de  m^me  en  quarte,  en  collationoant  avec  la  lierce.  On  ronouvcll«>  la  mAmo  ope- 
ration  en  quinte,  en  collationuant  avec  la  quarle.  Ces  coHationnemenis  ont  pour  but  de  voir  si  aucuiie  des  fautcs 
signal^es  au  bureau  par  MM.  los  correcleurs,  sur  la  marge  des^preuves,  n'a  dchapp^  k  MM.  les  corrigeurssur  lo 
marbreetle  m^tal.  Apr&s  ces  cinq  leclures  enti^rss  contrdl^ea  l'uoe  par  Tautre,  el  en  dohors  de  lii  pri>paralion 
ci-dcssus  meotiooo6e,vicnt  une  r^vision,  el  souventil  en  vient  deox  ou  trois;  puis  Ton  cliche.  i.e  clichago  opdre,  par 
cons^quent  la  parci6  du  lexte  se  trouvant  immobilis^e,  on  fait,  avec  la  copic«  une  nouvclle  lecture  d*un  bout  de  1*6- 
preuve  k  l'autre,  ou  se  livre  k  une  nouvelle  rdvision,  et  le  tirage  n'arrive  qu'apr6s  ces  innombrables  precauiions. 

Aussiya  t  il  &  Montrouge  des  correcteurs  de  toutes  les  nations  et  en  plus  grand  iiomhre  que  diuis  vin^l-rinq 
imprimeries  de  Taris  r6unies  !  Aussl  encore,  la  correction  y  coOte-t-elle  autant  quo  la  composiiion.  Uindis  qu'ai  leuis 


comparc,  en  cffot.  nUmporte  quellos  fouillos  de  lours  e<)itions  avoc  celles  des  ndtres  qui  lcur  correspondeut,  eu  grec 
cummc  en  lalin,  on  se  convaiiicra  que  rinvraisemblable  ost  nne  realite. 
D  aillcurj,  ces  savants  dminenU^   plus  prdoccuptis  du  sens  des  texies  quo  de  la  p.irtie  typographiquo  ot  n'rlanl 

fioint  lorrecteurs  de  profession,  lisaient,  noii  ce  que  poriaient  les  6preuves,  m;»is  co  qui  dovait  s'y  trouvor,  leur 
laule  iuteiligeuce  supploant  aux  fautes  dc  redition.  l^e  plns  les  Ri^neJictiiis,  comnie  los  JdsMite.s  opdraioiit  prosquu 
i<  ojours  sur  des  manuscrils,  causc  porpi^tuelle  de  la  ranltiplicit6  des  fautos,  pondant  quo  los  Atehevs  CathoHquei, 
donl  le  pnipre  esisurtout  dc  rossuscitor  la  Tradition,  n*opercnt  le  plus  souvcnt  que  siir  d<s  imprimifs. 

Le  K.  P.  l>o  Buch,  Jesuite  Rollandisie  de  Bruxollcs,  nous  ocrivait.  11  ya  quolque  lomps,  u'a\oir  pu  irouvor  on 
dix-huit  mois  d'<Stu(lc,  une  seulefaute  dan»  noi.rc  Pafralogie  latine.  M.  Denziugcr,  profos.seur  de  Theologic  a  llui- 
versiit^  <le  Wurzbourg,  ct  M.  Ueissmann,  Vicaire  Cdndral  de  la  mdme  villo,  nous  mandaiont.  \  la  datc  dii  19  juillot. 
navoir  pu  egnlemeni  surprendrc  une  seulefaute,  soitdans  lc  latin  soii  dans  le  groc  de  nolre  double  Patrotogie.  Eiinn, 
io  savant  P.  Pitra,  B'nedictin  de  Solesme,  et  M.  Donetty,  direcicur  di^s  Annalci  de  pki.osophie  chriAcmie,  mis  au 
d6Q  de  nous  convainrrc  d'une  seule  errour  typograpliique,  oiit  ^l^  lorct^s  d'avoucr  qnc  noi.s  iiavions  pas  trop 
prt&sumd  de  nolre  parfaite  correction.  Daiis  le  Cler^e  se  iroLvent  de  bons  latinisics  et  de  bons  he  leuisies.  oi,  ce  qui 
esi  ' 
par 


est  resolu  dc  se  livrer  jusqn'a  la  fin  k  une  opdration  longue,  p<''niblc  ot  coOiouse,  savoir,  la  ri''visi.ii  oniioreet 
universelle  de  ses  innombrabies  clich^s.  Ainsi  chacun  de  ses  volumes,  au  fur  et  k  mesuro  qu'il  los  romoi,  sous  prosso. 
est  c< 
somme 
mani^re, 
«H)rreciion, 

pourraii  et  voudrail  .se  livrer^APRIiiS  COtP  k  des  travaux  si  giganlesques  el  d'iin  prix  si  exorhilant?  II  faut 
certes  6lre  bien  p^n^lre  d'une  vooation  divine  h  cet  eiret.  p*»ur  uc  leculer  ni  devant  la  peinenl  dovaut  la  depoiisc. 
surtoul  Inrsque  PKurupe  snvante  proclame  que  jamais  voluraes  n*ont  ctd  6dit6s  avec  tani  d'exactitude  que  ceux  d<' 
la  BibtioiKeuue  univeisette  du  Clergi.  i.e  prescnt  volume  est  du  nombro  de  ceux  rovises,  et  tous  ceux  qui  le  soroui 
li  Tavenir  porteroiit  cetle  nole.  Kii  consHquence,  pour  juger  les  produclions  des  Atetiers  Catholiques  soiis  le  rapport 
de  la  correction  il  ne  taudra  prendre  quo  ceux  qui  porloront  cn  ifite  Taxis  ici  irac6.  Nous  no  reronnais.sons  que  cetio 
^fdilion  et  cellos  qui  suivronl  sur  nos  planchcs  de  meial  ainsi  corngfios.  On  croyait  autrefois  quo  la  stt'reotvpi« 
iiumobili8.Mt  les  faules,  atteiidu  qii'un  clich6  de  inetal  n'esl  fwiut  6>asli(iuo;  pasdu  tout,  il  introduit  la  perfeotion. 
rar  on  a  t  onvo  lc  moyen  dc  le  corriger  jiisqu'^  cxtimuion  do  faules.  l/iKbreu  a  el6  revii  par  M.  Drach,  le  Grec 
Dar  des  Groos,  le  l.aUn  et  le  Krancais j 

Nous  avons  la  consoiation  de  pouvoir    ^ 
^branlor  lcs  ftrandos  publioations  en  ItafiP 


onl,  sont  sans  autoritd,  parce  qu'elle8  sont  sans  cxactitude ;  la  correctiou  semble  en  avoir  6i6  faile  par  des  aToiigles, 
loit  qu'on  n*cn  ait  pas  .senti  la  gravii^,  soit  qu'on  ait  recul6  dcvant  lesfrais;  mais  pjliencel  une  roproductlO!i 
:oriectc  surgira  bient6t,  ne  ffll-ce  qifh  la  lumiiire  dcs  ccolcs  qui  se  sont  failes  ou  qui  so  feront  cmore. 


S£CULVM  rill.  ANNUS  730. 


VENERABILIS  BED^, 


ANGLO-SAXOINIS   PRESBYTERI, 


OPERA  OMNIA, 


EX  TRIBUS  PUiEClPUlS  EDlTfONlBUS  INTEU  SE  COLL\TIS, 


IIF.NPB 


COLONIENSI,  DDABDSQDE  IN  ANGLIA,  STDDIO  DOCTISSLMORDM  VIRORDM 

SMITH  KT  GILES, 


KON  SINK  INCENTI  LITTRRATORUM  PLALSU  IN  LDCEM  VULGATIS, 


NOVISSIMB   AD   PR^LUM    REVOCATA,  MEUOUI    ORDINE   DIGESTA ,    VARIIS    BIONUMEISTIS   AUCTA,  BT^ 
ODOD  MAIIMUM  EST,  INNUMERIS,    gUIBUS   SCATEDAKT,  MENDIS   DILIGENTER   EXPURGATA; 


ACCDRANTE  ET  DENDO  RECOGNOSCENTE  J.-P.  MIGNE, 

BlbllothccM  Clerl  anlTerMe» 

SIVE 
GURSUUM  COMPLBTORUM  IN  SINGULOS  SaENTIiE   ECCLESIASTIC^   RAMOS    EDITORB. 


TOMUS  TERTIUS 


< 

VBNEUNt    0  VOLOMldFA    ^2  FftA>?*C<£^   GALLICIS, 


*  ; :  *,  •  • » %  •  •  .. 


>  «.     •  .  •.. 


KXCDDERATDR  ET  VENIT  APDD  J.-P.  MIGNE  EDITOREM, 

IN  yiX  DICTA  D^AMBOISE.  OLIM  PROPE  PORTAM  LUTETIiE  PARISIORUM  VULGO  DESFER 
NOMINATAM,  SEU  PETIT-MONTROUGE,  NUNC  YERO  INTRxV  MOENIA  PARISINA. 

18G2 


SJBCVLVM  rill.  ANNVS  130. 


ELENCHUS 


OPERUM  QVM  m  HOO  TOMO  XOn  COHTIIIKBTUR. 


VENERABILIS  BEDA. 


OPRKA  EXEGETICA  GENUINA.  {Continuatio). 

Expositi  >  in  Evangelium  S.  Malthflei. 

—  in  Evangelium  S.  Marci. 
--       in  Evangelium  S.  Luca). 

—  in  Evangeiium  S.  Joannis. 

—  in  Actus  Apostolorum. 

De  nominibus  Locorum  vel  Civi^atum  qu»  lcguntur  in  libro  Actuum. 
Imlex  RcTum. 


col.      9 

301 
633 
937 

1033 
1039 


•   •  • 
••  •  • 

•  •  •  •• 

•  •  •  •  • 

•  •  •  • 


•• 
'  • 
'•• 

•  •• 


••:• 

••  • 
•  • 
••• 


•• 
•  • 


•  -••  •  •  •••  •*• 

•  •••-••    •  -• 


•  • 


•  • 


•  •• 


•  • 

•  • 

•  •• 


•«•  ••• 


•••    •  • 

•  t  •-•  •( 

•  •  • 


•  • 

•  • 
•• 


Pirisiis.  —  Ex  Typi»  J-P-  MICNE. 


IN  MATTHiEI  EVANGELIUM 

EXPOSITIO. 


;  '■ 


LIBER  PRIMUS. 


€APUT  PRlttUM. 
liber  generainmii.  Mos  etenim  esl  Scriptorarum 
sacranim  dispaialionis  volumini  nomen  imponere, 
slcut  Geoesis  dicitur  eo  quod  incipit  de  natura  ei 
coaditione  rerum  disputare;  et  ideo  Maitbaeus  isttid 
Doroen  indidit  Evangelio  suo,  qui  in  principio  genea- 
logiam  bunianitaiis  ^bristi  memoravit ,  licet  in  se- 
queniibus  doctrinae  et  miraculoruni  fecerit  menlio- 

nein. 

Jeiu  Christi,  Jesus  eiiim  proprium  nomen  est  as- 
sumptae  carnis.  qiiod  Laline  Salvalor  intrepretatur: 
Cbri:itus  nomen  est  liigni  aiis ,  quod  Latine  unctus 
dicilur.  lii  veteri  eteniui  legc  sacerdoles  ei  reges  un- 
geb\ntur,  et  isle  mcrilo  uncius  diciiur,  qui  verus 
sactirdos  est,  seinetipsiim  olTerens  pro  peccatis  no- 


A  cernentem  ;  sive  definiens,  quia  Ccclesfa  iH  fide  Cbri- 
sti  fbrtiter  persisiere  staiuit,  ul  Aposio!us  :  Certui 
sum ,  inquit,  quod  neque  morSj  rteqne  ri/a,  itequt  an* 
§elus  ,  neque  principalus ,  neque  alia  aliqua  creaturm 
poterft  noi  separare  a  chaniale  Dei^  qua:  esl  in  Christo 
Jesu  Domino  nosiro  {Rom,  viii,  58). 

David  autem  rex  genuit  Salomonem,  ex  ea  quue  fuit 
Vrice,  Quaeritur  cur  nomen  Uriae  poneret  lacito  no- 
Riiiie  Ueersabae.  Sed  respondendum  cst  qiiia  Uw 
nomen  quasi  justi  viri  posuit :  Beersabx  vero  lacuit 
ob  scelus  imm:inissimum  aduilerii  et  bomicidii  quod 
perpeiratum  e:>i  propter  eam. 

Joram  autem  genuil  Oziam,  De  Joram  aiitem  Ocbo* 
ziam  iialum  Ipgiinus  ,  qui  geiiuit  JoriS,  cui  succesgit 
filius  ejns  Amasias,   ct  po:>t  bunc  Azarias ,  qui  et 


stris,  et  rex  onmium  regum ,  in  CDJus  nomine  omne  B  Ozias  :  sed  propterea  trium  regum   noniina  in  ge- 


^C 


genu  flectiior,  et  qui,  Psalmista  teste ,  oleo  sancti 
Spiriius  iinclus  esl  prae  consortibus  suis. 

Ftfit  David,  fHii  Abraham.  Quu^ritur  cur  David  ante 
Abraham  nominaverit,  vei  cur  istos  lantummodu  tot 
patribus  intermissis  ;  sed>  ut  II  eronymus  aii ,  ordo 
praei  osterus  est ,  sed  necess^ario  cominulatus,  alio^ 
quin  Abraham  nominato ,  ac  deiiide  David  ,  necesse 
babuit  Abraliain  iierum  nomiiiare ,  ut  cjus  filiuin 
David  esse  monstrarct.  Et  nolaiidum  quod  hos  ideo 
noininavit  qiiia  bis  Cbrislus  fuil  ex  eorum  semiiie 
nasci  promissns.  Abraii;c  nainqne  ita  :  In  semime 
tuo  benedicentur  omnes  (amiU(je  terrm  ifien,  xii), 
quod  semen  Cbristus  est ;  David  vero  ita  :  De  fructu 
venlris  tui  ponam  super   sedem   weam  (PM»  cxxxi, 

11). 

Judas  antem  genuit  Phares  el  Zara  de  Thamar» 
Quxritur  cur  Tliamar  et  liaah  aiieiigenas  et  pecca- 
trices  tantummodo  nomin.iverit  in  genealogia  Cbi  i«- 
8ti.  Sed  respoiidenduin  est  ideo  boc  fecisse  evange- 
listam,  ut  ostenderct  Cbristum  non  solum  Judaeorum 
sed  et  gentium  salvatorem.  Tbamar  inlerpretatur 
amaritudo  sive  palma ,  et  signiiicai  Ecclestam ,  quae 
fuit  amara  iii  peccatis,  sed  obdulcata  est  propter 
grailam  Cbristi;  cui  eiiam  palmae  vocabulum  cniive- 
uire  videtur,  ob  ceriaminum  victoriam  et  coronam 
coelestium  praemiorum.  itaab  interprctatur  laiitudo, 
qux  ctiam  Ecclesiaiii  convenienter  signiGcare  vide- 
tiir,dilaiaiaiii  pcr  tohini  inundum,sicutscrtptum  esl: 
Dilata  locum  ieniorii  tui^  ei  pelles  tabernaculorum  tuO' 
rum  extenderene  parcas  {ha.  liv,2).  Rutb  interpreta- 
tur  videns,  s  gnificui  Ccclesiam  puritate  mentis  Deum 
PirnoL.  XCII. 


nealogia  Saivatoris  omittunlur,  quia  Joram  sc  mis- 
cuit  iinpiissimae  genli  Jezabel,  etutj>xta  [raeQni- 
tionem  ejus  tres  tessaresce  decades  fieront. 

Josias  genuit  Jechoniam^  et  fratres  ejus  in  Iransmh 
gratione  Babylonis.  Quod  llieronyiMus  vitio  scripto- 
ruin  iiiler  Grxcos  el  Latinos  confusom  csse  narravit, 
et  paircm  qui  in  (lebroeo  Joacliim  nominaius  esl,  noit 
in  Clialdxatii  ductum,  sed  defuncium  in  terra  sua» 
ei  filium  Joacbim  de  cnptivitate  redieiitem,  Salathicl 
gcniiissc  perhibebat.  Augustinus  vero  causa  boe 
mysierii  factuin  esse  narravit ,  iit  Jecbonias  qui  io- 
lerpreiatur  praeparatio  Dei,  bis  mimeratus  est :  in 
fiiie  prioris,  ci  in  capite  sequentis  catalogi  ponereiort 
lapidem  angularem  Cbristum  dcsignans,  in  quo  pr»» 
G  paravit  Dcus  Paler  duos  populos  qiiasi  parietes  tii 
unam  juiigere  domiiin. 

Jacob  autem  genuit  Joseph.  Interrogari  solei  quo- 
modo  Mal(bx*us  Josepb  Jacob  patrem  habere  dixerii, 
Lucas  vero  lleli  narraverit.  Sed  respondendum  e$t 
quod  isti  Jacob  et  lleli  fratres  erant,  babentes  diver- 
sis  temporibus  ex  diverso  venieates  genere,  qui  avi 
Joseph  esse  videntur ,  ex  una  eademque  usore  Esai, 
iioinine  Mathan,  qui  per  Salomoiiem  genus  ducii, 
filium  habuii  Jacob  et  Matbal,  qui  per  Natban  genus 
ducil  ex  eadem  tribu,  sed  non  eodem  genere,  eo  de« 
functo  ,  filium  accepit  lleli :  et  sic  Jacob  et  ilelidi- 
verso  genere  patrum  fraires  ^uiit  uterioi,  quorum 
alter,  id  est  Jarob,  defiiiicti  frairis  lleli  accipieus 
uxorem ,  genuit  Josepb  seciindum  naturam  suam ; 
secundum  vcro  prxceptum  legis,  fratris  filium. 

Yirum  Mariw.  Id  est ,  ministrum  Marij^ :  uon  tibl 

1 


tf  BEB.C  YKNERABIUS  OFP.  PAM  II.  8ECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  ti 

Fubeat  nuptiarum  aesiiinaiio,  srd  quod  tn  Scripturit  A  minaiis  progenitoribus,  ai  isiam  «enleniijm  ad  priora 


fcpouue  voceniur  uiorcs  meroenio. 

Ue  qutt  natut  JcMUi  CkrisiM.  Piilcbrd  posuit  non 
de  quibtif ,  scd  de  qua^  id  est,  sola  virgine,  sine  virili 
tciiiine.  Omnes  crgo  gencrationet  ab  Abraham  ns* 
que  ad  David,  generationes  quituordecim  :  nam  pri- 
lua  tessaresee  decadis  incipiensabAbraliam  in  D-^vid, 
lo.rminatur  secundum  David  ,  id  esl ,  juxla  Dafid  a 
Salomone  inchoaiit,  in  Jechoniam  priorero ,  hoc  esl 
patreiu,  qui  Joachim  apud  llebraeos  vncatur,  detiiiit. 
Tertia  a  serundo  Jechonia,  id  cst,  filio  Joacbim,  qui 
Ilebraire  Jocliin  diciior,  initium  sumens,  usque  ad 
Christura  pertingit,  ul  ipse  Cbristus  connumerelur  : 
itte  fero  numerut  quaterdenarius  ter  posiiiis,  tri- 
pliceni  Israeliiici  populi  bisiorice  demontirat  dittiii- 


vlt  addere ;  sl  vero  id  fequeniiit  demonstrat  quod 
islo  modo  indpiebai  fleri« 

Ciffit  estit  de$pon$ata  maier  eju$  Maria  Je$eph.  \n- 
terrogari  tolet  quare  Chrisiut  ei  virgfne ,  et  lamea 
despontnU,  nasci  voluitset.  Sed  retpondendum  esi 
qnod  qoatuor  causis  hoc  ita  gettam  ette  crediinas:  iil 
Maria  in  iEgypto  fogient ,  tolatiom  minitterii  habe* 
rei  a  Jotepli ,  el  ne  qnasi  adultera  lapidaretur ,  et 
Chrislut  qvasi  fomicaiionis  filiat  desplceretur,  el  ol 
genus  Chritti  per  Jotepli  ostender ei. 

Qiii  /trff  ffrophHfuu$  Marite.  Qoia  non  erat  cootoo- 
tudo  hitloricit  mulieres  in  geoealogia  nuiuerara ,  ei 
ut  diabolum  lateret  naiivila?  rjus,  aRttimantem  Chri- 
slum  de  Joseph  seniine  natum  ;  aliier  eoitn  in  eum 


dioiiem,  quarum  priina  tub  pairiarcbit  ol  tacerdo-  B  manot  exlendere  non  auderei. 

iibut  et  judicibus  foit  ante  reges  ;  secnnda  tub  regi- 

l>iis,  ct  pntpbciis,  et  tacerdotibus ;  t<>rtia  sub  ducibus, 

ei  propbetis,  et  sacerdotibus  pObl  leget.  Nam  my* 

stice  decem  ad  Decalogum ,  quatuor  ad  Evangelia, 

Iria  ad  Triniiatis  fidem  respiciuiit :  quia  per  concor- 

diam  legis  ct  Evangelii  (ides  sanctx  Triniialis  prx- 

dicaiur  :  quadragenarius  vero  nuiuerus  lypum  prx- 

tentis  sxculi  tenere  videtur,  dum  anui  quadripariitis 

vlcibut  Gurrunt,  et  mundut  quaiuor  pariibus  tt^rmi- 

natur  ;  quemadmoduni  deuaiiut  numerut  qiiaier  du- 

elus,  eflicil  quadraginta ,  el  bene  binariiis  nuuierus 

•dditus  etl,  quia  duo  Testamcnla  significat,  per  quae 

Cbristut  uuiversniii  lejjii  Ecclesiam  :  etquid  sibi  in 

teno  placeat,  quid  iu  pravo  displiceai,  patcfecii;  seu 

-duo  prxcepta  cbaritatis  numerus  ipse  demoustral, 

in  quibus  tota  lex  pendel  et  propbetx.  Poiesl  eliam 

•liter  quadrageiiarius  numerus  iutelligi :  seplies  seui 

^uadragiiita  duo  faciuut ;   el  queinaiimodum  Israeli- 

tieus  populus  de  ilDgypiiaca  servitute  liberatiis,  te- 

pliet  seiia,  id  est  qiiadragiula  duo  arctissimac  vias  in 

tleterto  iiieiaiut  eti  cattra ;  ted  accepto  duce  Jesu, 

Jtperto  niox  Jordane  promtstat  tedet  victit  liostibut 

«dit :  sic  Dominut  Jetut  quadragesima  secunda  ge- 

nerationey  et  quo  mundus  credenie  Abrabam  cxcila- 

ito  lenebras  discussit,  in  carne  venieus  ad  participan- 

dum  nobiscum  mortalitatem  descendit.  Et  per  tot 

'tkot  quasi  ejusdcm  uumeri  maiisiones  ad  inielligi- 

bilem  Jordanem,  Id  est,  virginem  Mariam  saneti  Spi- 


InvetUa  e$t  in  utero  hnbens  de  Spiritu  tanelo,  A 
Josepb  in  ulero  eam  babere  dicit  inveutaiu ;  et  licel 
quasi  tpeciaiiier  dicat  de  Spiriiu  saneie ,  tauien  cre- 
dere  debemus  quod  hominem  Jesuiii  non  tolus  Spi- 
rilus  sanctus,  std  lola  Trlnitas  iii  ulero  Yirgiuit 
foriiiavil.  Ideo  naiiiqiie  tpecialiler  qiiasi  de  S|)iritu 
taocto  dicil,  quia  iiiuiu  Drus  Triniias  furmavit  in 
Virgine;  qui  adventu  tuo  donum  Spir.tus  sancti  in 
te  credentibus  large  ministravit. 

Joseph  autem  vir  eju$  cum  esset  juttus,  et  nolUl  eam 
traducere^  uoiuit  accutte  dimitiere  eam. 

Ea  quippe  justitia  ut  miserlcorditer  propiiiqn» 
cousulerel  justus  erat ,  de  qua  Scripiura  dixit :  l/t- 
eericordiam  volo  et  non  tacrificium  (Matih.  xii,  7) ; 
non  ea  qua  Scribx  et  Pliaris;ei  elaii,  justos  se  qnasi 
aemulatoret  lcgis  xttimabant,  cum  crudeliter  proxi- 
niorum  sanguinem  effunderent,  propler  iransgredSio- 
nem  legis,  quam  nequaquam  ipsi  observabaut. 

Ip$e  aut^m  talvum  faciet  poputum  tuum  a  peccatie 
eorum.  Illuni,  de  quo  dictum  esl  in  Evangelio,  popu- 
Ittin  sine  dubio  :  Quotquot  autem  reccperunt  eum ,  ei 
reliqua  (Joait.  xi,12):  non  illum,  de  quo  dictuiu  est: 
i«i  propria  venitt  el  tui  eum  non  reeeperunt  ( Joan* 
1.  H). 

Et  non  cognotcebat  eam^  donec  peperit  filium  tuum 
piimogenitum.  Non,  ul  quidain  luale  ;rsiiiiianl ,  Maria 
p«fst  Clirisium  aliot  filios  de  Josepb  peperit,  qui  fra* 
Ires  suut  Domiui  dicti ;  ted  donec  boc  loco  pro  inll- 


riltit  gurgite  plenam,  duce  Jetu  Cbristo  veotum  sii:  n  uiio  leuiporc  poniiur,  sicut  in  Psaiiiiis  dictuui  est : 


qul  quasi  bamus  positus ,  loriiiosum  draconcm  adiin 
etiom  occisusoccidil.  Maillixiis  ab  Abraham  iucipiens 
osqae  ad  Jotepb  descendendo,  genealogiam  Cbri- 
«il  expotuiu  Lacas  vero  a  Christo  incipiens,  usqiie 
«d  Iptum  Domiiiom  atcendendo,  septuaginta  scptem 
generatTones  enumeravll.  lu  descensione  huiniliias 
Christi  detlgnatur,  ^ai^jtttia  Apottoluni,imelt>ivm 
.«rtibtiiWf,  formtm  eetvi  acdpieni  {Phiiip.  ii,  7) :  in 
•MCentione  eiallatio  tiotira  designatur,  quia  ad  boc 
Immnbtut  eti  Cbrittut ,  ot  uot  exaltarei.  Porro  nu- 
inerat  llle  mytiicut  prorsus  omnium  remisslMnem 
•ignlArfll  peccatoruni ;  unde  in  Evangelio  dicitur : 
Xom  4ko  tibi  ueque  $opiie$,  ei  reliqoa  {Mmtk.  ▼iii»  ti), 
GMsli  Milfiii  generaiio  $ie  erat*  Soperiat  Jam  no- 


Donec  ponam  inimicot  tuot ,  tcabelium  pedum  tuorum 
{Psaim.  cix,  1).  Et  notandum  quod  omnes  uuigeniti 
primogeitiii  dici  possunt.  Porro  omnes  primogeniti 
iion  possunt ,  cum  eos  alii  sequuniur ;  el  recte  pri- 
m*«geuitus  dictus  est ,  quia  in  muliis  fratribus  pri- 
miis  devicia  mortc  surrexit ,  cisque  resurgendi  prx- 
bebai  exemplum. 

CAPUT  II. 

Cum  nalut  euei  Jetu$  in  Bethlehem  Juda.  Ad  distin- 
ctituiem  alterius  lletblebem,  qu»  est  iu  iribu  2abii- 
lou,  uominavit. 

Ecce  Magi  ab  Orienie,  ttsque,  Venimue  adorare  eum. 
Higi  non  proptcr  magiearo  arlem  tic  nominaniur, 
ted  propter  aliqoan  philotophiam  ,  in  qoa  socce^so- 


y 


W  •/! 


1S  IN  MATTH/E1  KVANGfiLIUW  KXPOSITIO.   -  LIB.  L  \S 

resBalaam  esse  credonlnr ,  ei  propter  proplieiiam  A  ciipieb»nl :  sive  li3Dretico8,  qiii  Chri&tum  aUi  iti  !iu- 


ejas  incitatl ,  visa  nova  siella  nsfiim  regem  qtnere- 
baol,  qoi  confringere  omnes  diiees  alienigenarum 
proplieUtas  est  ex  divino  eorum. 

Ei  ungngMs  omneg  prineipet  ttteerdotum,  usque» 
m  BmkltkemJm^.  Qood  magis  lanc  stella  non  ap- 
panrii,  quia  eoi  ante  doeebat,  ad  Jadaorum  ractnm 
est  damnaiionemy  ui  exquisiti  ab  Herode,  locam  ■»• 
liTitaiis  Cbristi  exprimerent^  ne  ullam  excusationem 
liaberent  Ignorantis^  post  negleclam  fidem :  cum 
•ante  naiivitatem  r^us  non  solum  quod  nasci  debo- 
ret»  sod  iibi  nasclturus  esset ,  demonatrarcnt.  Mys- 
tice  aulem  tret  Magi  trea  partes  mundi  sigiiiHcaiit, 
Aslam ,  Arricam ,  Europam  ,  sive  humanum  genus, 
qood  a  tribus  filUs  Noe  scminarium  sumpsii. 


manilate  eju^,  alii  iii  diviiiitaie,  iif c  non  et  in  mem* 
bris  suis  occidere  qnxrebanl  :  nox  vero  signific.t 
ignorantiam,  qua  Jadxi  in  errore  suo  relicii  suiii, 
qnando  aposto!i  lucem  fidei  gentibus  intimabant. 

Et  erai  itn,  iisque,  ex  ^gypto  voctni  fdium  meuin, 
Obiius  lierodis  significal  finein  odii  Judxorum, 
quando  ante  dicm  judicii  Christus  ad  Jodaeos  per 
doctoren  altiroi  temporis  reverietur;  iion  qiiod  gen- 
tilitatem  relinquai,  sed  at  ia  ulrisque  reguel. 

Tune  Herofes  videtn  quomodo  iilusui  e$»et  a  magl$. 
Verisimile  est  qnod  postqiiam  magi  nibil  reiiuntta- 
\crtmt  llerodi,  eum  putasse  iiios  fjllacis  slellc  rl- 
sione  «leccptos,  ad  se,  non  iuvcnto  regc  nato,  erubuisse 
revertere ,  el  iia  limore  depulso  ,  aliquod  teniporiH 


Et  ecce  siella  quam  viderunt  in  oriente  antecedebat  B  quievisse  de  persequendo  puero  ;  sed  posi ,  rel>iis 


eof,  osque,  dum  uenient  staret  tupra  ubi  erat  puer. 
Porro  baec  stella  propbetiam  significat,  qux  ab  initio 
promissae  benedictioiiis  semiiii  Abrah»  quasi  prae;er- 
tens  Clirlsium  ventnrum  esse  proinisit ,  usque  Uum 
natum  in  pleniiudine  temporis  ostendebat. 

Videntet  auUm  ttiltam  ,  ^ovjst  SMfil  gaudio  magno 
valde.  Id  est,  intrlligenies  finitam  es^e  propbeliaio 
incnarrabiii  gaudio  gralulantur,  qui  de  iribus  partl- 
btts  mundi  ad  fidem  Cbristi  conveniunt. 

Ei  intrantet  domum ,  invenerunt  puerum  eum  Maria 
matre  ejut.  Id  esl ,  pcr  fidcm  Ecclesiam  ingrcdien- 
tcs ,  Cbristum  cum  priinltiva  Ecclesia  iuvencruiit, 
qu«  ex  Israelitico  populo  conversa  est  ad  fidem  ejas. 


divu!g»tis  qu»  in  lemplo  factse  dictxquc  fucranl  a  Si- 
ineoiieet  Anna,  sensisse  se  a  Magis  iilusuin,  ac  deiiide 
ad  necem  Cbristi  cupiens  pervenire,  non  soluni  inlle  • 
tltlebem,  verum  in  omnibus  circa  finibu<,sicut  modum 
iii  nullo  lenuil.  Omncs  a  filio  unius  nociis  nsqut*  ad 
fi!ium  duorum  annoriim  occidit.  Secundiim  tcinpuSi 
qiiod  exquisierat  a  Magis,  tractans  iiiiquus  rex  quod 
possibite  e^sei  regi  Dco  nascenti,  cui  ramolabaiitnr 
sidera  coali,  in  invaiidiore  xlate  anni  unius  vel  dun- 
rum  puer  apparere  ocuHs  bominum ;  et  rorsus  el 
vuilei  parvitate  corporis  cclare  aetatem  naturac,  utrum 
post  annum  nativitaiis  Domini  an  duos  hauc  neceui 
conficeret ,  non  apparet ;  nisi  furte  dicamus  quod 


Et  procedentes  adoraverunt  eum.  Nequaquam  ad-  ^  post  annum  cvolutum,  et  qualuor  dies  sequeniis  anni 


orarent,  si  eum  Doininutii  non  crederenl.  My^tice  au- 
tem  procedebant  populi  credentiuin ,  el  adoralianl 
vera  fide  el  pura  ronfessione. 

Et  apertit  thetauns  sult ,  et  reliqua.  In  auro  regalis 
dignitas  ostenditur  Cbristi  ;  in  thure,  ejus  verum 
Mcerdolium  ;  iii  myrrba  ,  morfalitafi  carnis ;  allter-t 
in  auro  spirilalis  sensns,  in  tiiure  olfactus  virtotum, 
in  niyrrba  moriificaiidcorporis  designatur,  qux  quo« 
lidie  omnia  ab  isia  Ecclesia  in  tribus  partibus  mun- 
di  dispersa  Domino  ofleruntar.  Alii  tres  specics  pbi- 
iosophi»  in  bis  muncribus  inteiligere  volunt  :  phy- 
sicam,  eibicatn,  logicam,  quas  post  fidem  ad  laudem 
Dei  iste  mundus  obiulil,  cum  antea  inani  siudio  im- 
pendit.  Alii  in  auroalIt?goriam,in  myrrha  historiam, 
in  ibure  anngogen  ,  dicunt  im^iiiuari. 

Et  retponto  accepto^  us(|ue,  per  atiam  viam  revera 
tum  in  regianem  suam,  Regio  nostra  esl  paradisus, 
ad  quain  per  obedieniiam  reverli  debet  genus  huma- 
num,  quod  Inde  per  inobedientiam  expulsum  esl. 
Ilerodes  vero  sigiiificni  diabolum  ,  ad  quem  redire 
posl  acceplam  fidem  probibemur. 

Ecee  angalut  Domini  apparuit,  usqiie ,  et  teeettit  in 
jEggptum,  Josepb  significal  doctores ,  Maria  Eccle- 
aiani ;  iEgyptiis  vero  ,  qu»s  lenebrae  interpretatur, 
•ignificai  istam  geniiliiatem  ;  et  bsc  Agura  Cbrisli 
in  ALgypium  signiflcat  traiisiium  ejus  cum  Ecclcsia 
sua  de  Lraelitico  populo  per  prsedicatores  ad  gen- 
tes.  Herodei  vero  aignificai  odium  JudKomm ,  qui 
iioMieii  Ch.isii  delere .  el  cred  ntes  in  eum  peidere 


inrantes  Jiisseril  occidi ,  ubi  dies  passioitis  eoram  a 
catholiea  veneratur  Ecclesia. 

Tune  adimpleium  est,  iisque,  noluit  eonsolariy  (juia 
non  sunt,  Quxrilur  quomodo  Racbel  filios  Juda,  id 
est  Betblehem,  quasi  suos  ploret,  quae  est  mater  fitio- 
rnm  Oenjamio.  Sed  rcspondendum  c^t,  sive  qiiod  ia 
Belblebem  sepulta  sii,  et  inde  niatris  nomeii  acc^ 
perit,  sivc  quod  conjunclae  siini  tribus  Juda  et  Beii- 
janiin  per  occasionem  in  neiblebcm  fiiiibus  occiden- 
dorum  piieronim  ultra  terminosJuda,  eiiam  in  Ben- 
jamin  pfrsecuiionem  desasvisse.  Raina  enim  nomea 
loci  esl  juxia  Gabaa,  sed  interpretatur  excclsas,  et 
sigtiificat  quod  lameutaiio  percussionis  longe  sil  la- 
icque  dispersa.  Secundum  vero  allegoriam  Racbel, 
[)qu«  ovis  Dei,  sive  vidcns  Deum  inierprelalar, 
significat  Ecclesiam ,  qux  tou  nicntis  inlentioBO 
Deum  videre  cupit :  ei  i|)sa  est  ovis  ceniesima,  qtiam 
reliciis  nonaginta  novem  ovibus,  id  esl  ordinibu}i 
angelorum  in  coelo,  pastor  bonos  quaerebat  in  terra. 
interfectio  parvulorum  occisionem  significat  mar^« 
rum  Chrisii,  qnoii  Eeelesia  plorans  non  vull  lempo- 
ralcm  cousolaiioiiem  accipere,  quia  ad  islod  saca- 
luui  non  sont  le^ersuri  qui  seinel  sunl  curo  Chrisio 
coronati  :  sive  inlerfcftores  martyrum  deplor»l« 
qnos  priinum  in  filiue  liabere  desiderabat.  £t  iioii 
sunl,  id  eft,  ad  vitaoi  de^tiuaii,  sed  ai  a*lerBam 
damnationem  tendunl. 

Defuncto  aulem  Herode.  ilie  namqiie  Joscph, 
Eno<bi  et  Eli »%  ct  prxdicalonim  novissiiai  lenporis 


45  BED^  VENEnA-BILIS  OP?.  ^PAKS  fU  SFXT.  r.—  EXCGRTICA  GCNUINA.  K 

tfpum  lenet,.qui;ta  Deomoiiiii,riniloodiu  JuJxoriiin»  A  n*'i  su«copcrAl  carnis  veMimentum  de  Jud«is,  qi4 


posl  ingressHni  geniium  ad  fidem,  Cbristum  Judaico 
populo  pr.x<licab<iiit. 

AitdieHS  auiem  quod  Archelaus  reqnarel  in  Judaa^ 
tisquc,  quuuiam  yazarmus  vocabiiur,  Archelai  regnuin 
hnperiiiui  Anlichnsii  ^ignificat  in  scquacibns  suis, 
quoruni  so  coiisorlio  |ungere  limeat  ver»  fidei  pra;dH 
calores.  Galiixa  iiilerprelatur  transmigraiio  perpc- 
irata.  Nazaieili  vero  virguiiuin  sive  Q»s  :  el  sigui- 
licai  Ecclcsiam  cathojicain,  in  qua  bahii^t  Chrisius 
ruuKpncdicaloribus  suis,  quie  ab  iulidolitate  ad  fi- 
deni,  a  viliis  ad  virtiites  trasiiiigraveral  :  ct  qua: 
pulIuUt  inipcrfei-lioiic  operum,  florescii<|iie  iii  ^rirlu^ 
Mbus,  per  prophclas  dicit  pliiraii  nuniero^  quod 
fixuui  lestimouium  nou  posuit  de  Scripturis,  nam 


ceriitudine  depravntis  lcgi^  ci  pondere  peccatorum 
prenieb.iniur.  Porro  zi>n.i  pellicea  significat  roortali* 
laicin  ashumpia*  cariiis.  Alio  sensu,  significat  vesii- 
niCMlUiii  Joannis  dc  pilis  cauielorum  quod  Christus 
sibi  induit  Ecclesiam  ex  gcoiilitate  conversain  ad 
bdem  cjus,  qn;c  antea  culinra  idolorum  ct  fcrditate 
vit»  feiebal.  Zona  licllicea  significat  moriificalionem 
membriTum,  quae  simt  supcr  terram ;  locustae,  (fuiB 
ifi  roaritiinis  solenl  roanere  locis,  fed  a  veiiio  rapt», 
et  iii  campum  spars.T,  n-ucius  devoraiu,  sigaifieani 
credcntet  inCbristum,  qui-ile  infidelitaie  rapti  saiw 
cii  Spiritus  veRto,  iii  cnmpum  prnjiciuntur  Scriptu- 
rarum,  et  ibi  depasio  fruMieftio  sensuum  ei  dulce- 
dine  allegoriariim,  Judaeis  taRtuui  siipulani  carnaiis 


Mazarrus  potesl  dici  sauclus  Dei,  qu^a  omnes  pro-  B  obsiTvantiae  reiiiiqjiuut. 


phet£  sanctuui  Dei  venluruiu  nunliabant. 

CAPUT  III. 
Jn  diebus  illis  venil  Joannes  Baptista^  usque,  ap' 
propinquabit  enim  rcgnum  ca^lorwn,  lu  deserlo  Judjpie 
didt,  quia  sicut  illis  anie  prophetalum  cst,  Ecce 
TMlinquetur  domus  vestra  deserta :  sic  in  diebiis  Joan- 
Dis  ex  miilta  parle  fuil  JuJx^a  deserUi,  qui  rcvcr- 
tentibus  pauio  aateJudxis  de  captivitaie,  quae  sub 
Zorobabel  fuit,  muiti  propter  uxores  et  niios.in  ca-j 
ptiiritate  acccpios,  ad  terram  suam  redire  nolenies, 
in  peregrlnaiione  remanseruiit.  Hyitice  autem  Joan- 
iies  sigriincat  Salvntorcin,  qui  praedicubat  deseriaf 
Judxae,  id  cst,  propier  Uansgressionero  legis  a  Deo 
derelictae,  regnuiii  appropinquassc  dicil  :  quod  ille 


yidens  aulem  mulios  Pharisaorum  et  Saddura^ 
iHiift,  venieiue.if  etc.  Pbarisaei  interpretaiilur  dirisi, 
eo  quod  siiigularem  sibi  prae  caeteris  scienliam  legi» 
ei  observantiam  inaiidatorum  Dei  vindicabanl.  Sad* 
ducxi  vero  iiiterprelantur  jusii,  qui  se  ipsos  jusiio- 
rcs  Cbse  cacleris  jaciabani :  uoleiiies  accipcre  pro- 
pbetias,  neque  angelorum  officia,  neque  resurreclio- 
nem,  nisi  lantum  quinque  libros  lcgis,  quasi  ab  ipso 
Domino  dictaios  Mo^ysi  ;  isiius  hxre>is  quidaiu  d« 
Sadduco  auclor  csse  probatur,  a  quo  derWaliuiicNi 
noniiiiis  ducunt  sequaccs  ejiis. 

Progenies  viperarum,  quis  demonitravii  vi>bis  fugere 
ab  iravenluru?  Vipcra  eiiim  moriircruiu  csi  aiiiinat: 
nam-  maritus  per  mortem   seminarc  sul<:l,  demerso 


appropiuquabat  qui  adiium  coclestis  regui  liominibus  ^  in  gutiur  feminjc  capite,  a  (|Uo  illa  pru:ciiO,  i^eiiieii 


reseravit  :  sive  Ecclesiam  fuiuram  esse  prxdicabai, 
quae  saipissime  in  Scripluris  coeleslis  regni  nomine 
noiaiur. 

Hie  est  enim,  de  quo  dictum  est  per  Isaiam  prophe» 
Umdicentem :  Vox  clamantis  in  deserto  :  Vox  nomina- 
tu8,  quia  verburo  praecedcbai ;  elanmntis  ,  id  cst, 
IKiinini  per  ipsum  loquenlis,  Parate  viam  Domini 
{!$st.  XL,  3);  ad  lioc  eiiim  Vox  verbum  praeibat,  ui 
viaiivDoroini  ad  cor  nosirum  per  fidcm  pracdicatio- 
nis  sieineret :  rectas  facite  semitas  ejus,  ad  se  ve- 
Nleflli  Doinino  semiias  facil,  qui  nullum  ei  obsia- 
culum  oppoiiii  quo  iter  festinauiis  impediai. 


moriirerx  prolis  acci|<it  :  scd  iusiante  parius  iem- 
pore,  comesia  mairis  vulva  eniiiipiiut.  Sic  deuiqiie 
riiarisfti  et  Sadducxi ,  quaudo  perverso  dngniaie 
filios  pcrdiiionis  generabauL,  iiiprimiius  deccplioois 
seroeiipsos  uoxa  perdebani. 

Facite  ergo  fructum  dignum  panitenties,  Jd  est, 
juxia  modum  culpae  emendare  sludete,  el  ne  veliiiii 
dicore  :  Pairem  babemus  Abrabam,  noiiie  de  cariiali 
prosapia  pairiarchae  gloriari :  qiiia  non  qui  filii  cir- 
nis,  hi  filii  suni  Dei,  sed  qui  fide  et  operibus  eun 
imitari  siudent,  bi  aestimaniur  in  semine. 

Dico  autem  vobit  quoniam  potens  est  Deus  de  lopi" 
dibus  ts/tf,  etc.  Lapidea  enim  gentes  appellat,  qui 


.  ips9  autem  Joannes  habebat  vestimentum  de  pilis 

eametorum.  Ausicriiatein  veslium  osiendebai ,  q^iia  ^  insensibiles  creaturas  pro  Creaiore  colebani,  et  qui 

poenitentiam  prxdicabat,«o^uod  pceuiientia  sit  in      absque    pietale  duriiiam   lapidum  possidebnnt    in 


eilicio  ei>ciiiere  facieudj. 

El  xonam  pelliceam  eirca  tumbot  ejus.  Zona  <pelli- 
eea  moriificationem  carnis,  et  frenataro  luxiiriam 
etlendiffieri  debere  in  poeniteDtibus. 
-  Etea  autem  ejus  erat  hcutta  et  mel  tilvestre.  Locu- 
tia  moduro  digiii  lener,  et  est  bona  ad  manducan- 
dvn  :  babet  alacrem  volatum,  sed  ciio  deciduum ; 
hsec  osiendit  doctrinam  Joannis  bonam  esse  obe- 
dfeotibus,  opereqtie  eam  perfieienilbus  :  sed  -cito 
teniente  eminentiore  doctrina  Cbrisii  iimendatn. 
Porro  roel  silvestre  folia  suni4irboris  mirae  dulcedi- 
iiia ,  qiiod  doctrinae  Joannis  niroiam  suavitntcm 
oslcndit.MysliCv*  autero  Joanncs  significatCbrisiumy 


corde,  de  quibus  Deus  spiritale  seroen  Abraho!  exci- 
ti^vit.per  fidem. 

Jam  tecuris  ad  radicem  arborum  posiia  est.  id  csl, 
sententia  judiris ,  qui ,  sicut  ferrum  quod  sccai  per 
roanubrium  tenetur,  iia  Divinitas  in  judicio  appa- 
rens,  non  ad  ramos,  sed  ad  radicem  posiia,  facui- 
latem  pravis  ulira  peccaiidi  abscidit. 

Omnit  ergo  arbar^  usque,  et  in  ignem  mittetur, 
Id  esi ,  omnis  volunias  quac  modo  frucium  bonae 
opcraiionis  negai,  tune  in  igne  aeieriiae  damnattonis, 
jusii  Judicis  senteulia  exi  iba,  sentiel  poenaro. 

Ego  baplizo  vos  in  aqua^  usque,  Fortior  me  ett.  In 
popnileiitiaiii  baptizare  se  dicit,  qui  potcsiaioin  ooo 


n 


f^ 


IN  B1ATT1L€1  EYANCCUUfl  F.XPOSlTia.  —  LIB.  L 
luibuil  peccala  dimUlcre  :  scd  lamen  profnii  ciim  A  implcnd»  cxempliim  prorogare,  ut  fiilcies  dlstant 
nde   pnsctpluni  bapiisma  Joannis,  ipii  scquenli  ba-      nullnm  sine  baplismo  perfecle  jiisium  exlsiere,  ne 
ptismati  Chrisii  prapparabai  nccipientes 


Q«i  mitem  posi  me  vettiurus  «if,  forthr  me  ett. 
Fortior  csl  peccala  dimillere,  qui  Deus  esl  ei  b  mo, 
quam  ego  qui  tanlummodo  sum  simplex  homo. 

Cit;atf  ego  non  nrm  dignut  calceamenta  portare.  Id 
csi,  coelestem  rjns  nntivitatem  milii  U9iirpare,  qui  de 
Tifill  seminc  ualus  sum.  Alter  cvangftlisia  dicit, 
iVofi  $um  dignus,  ut  solvam  corrigia  ealceamenti  ejus. 
Ilos  crai  apiid  llebrxos  ut  qiii  uxorcm  dcfiMicti  pro- 
piBqiins  accipere  voluissci,  alteri  jure  propinqiiitails 
cedenti ,  de  uno  |>ede  calcesmentnm  extraliere  de- 
tMiisset,  cjusque  domos  disealceati  domus  vocarl 
consucYit.  Sed  Joanncs,  quem  Judxi  Cliristiim  aestl- 


des|iiciant  polentes  ab  humiiibiis  meis  haptiznriy 
ciim  pcccata  me  dimittcntcm  inemiiieriiit-^  caput 
scrvi  manibus  siibmislsse  ad  baptizandiim; 

Baptixatus  autem  confestim  aseendit  de  aqua^  et  ecci 
aperti  svntei  cfffi,  et  vidit  Spiritnm  Dei  desfend^ntem 
sicut  columbam,  et  venientem  super  se,  Ificc  ergo  iio- 
bis  stmt  celebranda  myslcria,  qiii  sicut  nobls  sui 
corporis  iiUTnclu  bSplisina  dcdicavit,  sic  quoque 
i.obis  post  tcccplum  baptisma  Spiritum  sanctum  ct 
dari  et  coclcstis  regni  aditum  patefactum  monstravil, 
ct  flammeum  gladium  quo  Cherub  custos  primum 
iniercludit,  secundos  in  baptismo  cxstingui  manife- 
stavit.  Uenc  Spiritiis  sftnctus  in  specie  coliiniba 


mabant ,  nec  false  sibi  nomcn  sponsi ,  qiiod  non  B  apparnit  su|)er  Cbristum,  ut  sux  nalorae  simplicl* 


erat,  nec  sponsam,  quae  alleri  del)ebai«r,  vindica- 
bat,  iie  perderet  quod  eral.  Aiitcr  corrigia  ligata 
luyslerium  e>t  Inenodabile  nativiiatis  Christi,  jnxia 
i  lud  prophelicum  :  Generationem  ejut  quis  enarrabit 
{Isa.  Liii,  8)?  CMJus  solutionis  indignum  se  esse 
^rofcssiis  e*l. 

Ipse  vos  baptiMabit  m  spiriiu  ei  igni.  Id  est,  in 
liratia  Spiriias  sancti ,  et  remissione  peccaiorum  : 
sive  igncm  dicit  tribulationcin  carnis,  quia  per  con- 
4riilone:u  cmtms  peccau  post  b.ipiisma  pcrpeirata 
fctniiiuntur. 

Cujus  vemilabrum,  usque,  paleas  auiem  comburet 
igai  inexsiinguibili.  Manus  poleiiiiam  bi^iiificat  Chri- 


tatem  osleiiderct,  nosiraeque  vitae  posi*  baptism» 
innocentiam  demonstraret  :  est  enim  colomba  a 
inalitia  fcllis  aliena ;  ita  ciiam  a  nobis  omnis  ama« 
ritudo  et  ira  ct  indignalio  auferri  debet,  com  oinnl 
malitia :  nuliuro  ore  vel  ungulis  laedit,  et  nos  vi- 
deainus,  ne  inordciites  ab  invicf*m  consumnmur, 
et  ut  inanus  nostras  a  rapinis  contineamus.  Super 
aquas  namque  scdere  fcriur,  ut  providens  raptum 
accipilris  unibra  declincl  in  aquis  :  sic  et  nos  Scri- 
pturarum  fluciitis  adscdere  convcnit,  quarum  spe* 
culis  edocti  aniiqui  hostis  prxcavcc  valeamiis  io- 
•idias,  nec  non  alicnos  pullos  columbn  qn»si  suos 
Dutrire   pcrliibctur,    sic  deniquc  Cbristianum   nou 


Mi,  in  qna  est  ventilabrum,  id  csi,  di^creli » judicii,  ^  lauium  quaj  sua ,  sed  qiiae  aliornm  ssmt  quaerere 


ct  pcrmundat  aream  Ecciesiae  ;  paleas  auiern  com- 
bi  relf  id  est,  lcves  ei  iuslabiles  iu  a!ternaiii  d.iuina- 
tionem  mittet. 

TuMC  renit  Jesns  a  CalHaia  in  Jordanem  ad  JoqU' 
nem,  Ml  bofiitaretur  ab  eo,  llic  ostciidiiiir  tcmpus 
Joannis  baplisroi  iu  triccsimo  fuissc  Salvatoris  nnno, 
niide  Dobis  opportuiia  videtur  aelas  prxdicandi,  scu 
sacerdotioin  accipiendi :  in  ea  David  regnum  susce- 
pit,  ct  Ezcchiel  dona  prophctiae  promeruit.  Intt-rro- 
^aut  aliqui  cur  S.ihator  baptismu  Joannis  iicciperet, 
^ui  imnioo  culpae  contagionc  carebai.  Sed  res|>on- 
deiidum  est,  sive  ul  in  se  priiuum  susciperct  quid- 
f|uld  ad  salutcm  huinano  gcncri  daret,  sive  ut  bapti- 
Ma  Joanois  a  Deo  esse  comprobaret,  sive  ut  suscc- 


oporiel;  na  n  ideo  Spiritus  sanctus  supcr  Salvato- 
reui  in  spccie  colunibse  apparuit,  qui  non  vcncbal 
ut  pcr  zelum  peccata  puniret,  sed  adhuc  per  man- 
suettidincni  loleraret  :  in  igne  vero  super  simplices 
hoiniiies  apparoit,  ut  eos  ad  punienda  in  se  peccata 
spiritalis  fcrvor  accenderei,  qux  Dcus  pcr  maiisue» 
tudineni  vindicare  parccret. 

Et  ecce  vox  de  calis  dicens :  Hic  est  Filius  meus,  in 
quo  mihi  complacui,  Ac  si  diceretur  :  In  le  pUcitu.ii 
meum  coiistitui,  hoc  cst  qui  mihi  placet,  salutem 
generis  hiimani.  Sanclae  vero  Trinitaiis  in  tiaplismo 
declaratur  mystcrium,  dum  Fiiius  Dei  baptizattir  in 
hoinine,  Spiritus  Dei  descendit  in  columba,  Pater 
Deus  sonai  in  voce ;  ut  ostenderctur  in  noniine  Pa- 


pia  io  »e  ad  diluendas  noslrorum  scelerum  sordes  d  in^^  ei  Filii,  et  Spirilus  sancti,  crcdcntei  csse  bi^ 
flucota  sanctificarct  aquarum.  ptizandos. 

Joannes  autem  prohibebat  eum  diceris :  Ego  a  te  debeo 


baptizari^  et  tu  venis  ad  me!  Kd  se  cuin  venisse  expa- 
vit,  qui  per  tiii  Spiriius  graiiam  totius  mundi  pcc- 
eaium  tolit,  et  a  quo  ipse  deboit  ab  originalis  pec- 
cati  contagione  mundari,  qui  a  mulicre  natus  culpse 
ii«vo  non  carebat,  sicut  ecriptum  est  :  Quid  est 
Aomo,  Ml  immaeulatui  sil,  et  ut  mundus  appareat  natus 
d€  muliere  {Job.  xxv,  4). 

lUspondens  aulem  Jesus  dixit  ei :  Sine  modo^  sic 
emm  decet  nos  implere  omnem  justitiam ;  tune  dimisit 
eum.  Ac  si  dixisscl,  primum  me  bapiiia  in  aqiia, 
qood  praeeepi,  ut  postnioduni  iii  spiritu  bapiizcris, 
qi^od  qHaeril;  quia  sic  decet  nos  omnis  ju^iiriac 


CAP13T  IV. 

Tiiiic  Jesus  ductus  est  in  desertum  a  Spiritu\  u$ 
tetitareiur  a  diabolo.  Quod  Christus  a  suo  Spiritu 
ducius  in  deserlum  locum  certaminis  voluntatc  in- 
grcditur,  admonet  oos  ut  accepia  in  bnptismo  re- 
niissione  pcccaiorum,  ct  gratia  Spiritus  sancti  cou- 
tra  antiqiii  hostis  insidtas  acciogamur,  mentequo 
deserentes  saDculum  quasi  manna  deserti  sola  aeterna 
vitae  gaudia  discamos  csurirc. 

Et  cum  jejunasset  quadraginta  diebus,  et  quadra^ 
ginta  noctibus^  postea  esuriil.  Iloc  jejunium  qoadra- 
gesimale  antea  a  Moyse  ct  Elia  obscrvatum  lcgimos, 
et  pcf  quod  demonstratur  Evangclium    a  le^c  ei 


i9  BI:D.€  VEISERAUILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.-  EXEGETICA  CCiMJlNA.  20 

l»ropliCiis  i^n  discrcpare  :  ncc  iiou  et  boc  jejun'o  A  devitabal,  ui  humana  diseeret  Inftruruas  ac  tentare 


iiubis  post  bapiisma  omnt  lempore  praesentis  siccall 
•obrie  viveiiduni  siiggerilur,  ut  a  viliis  el  amicilia 
mondi  jejunctur.  Porro  jr^jtiuium  Donuni  ante  pas- 
tioneni  iioslrum  in  8C  signiflcal  laborem,  refeclio 
vero  ejus  posl  resuireciionem  suam  in  nobis  signi- 
ficat  consolationem.  Mysiice  autem  signilicat  esuries 
Ikiniini  desiderium  silutis  nostrne. 

Ei  aeudeut  lentator  ail  iUi :  Si  Filiui  Dei  ei,  dic 
«I  lapides  itti  panet  fiani.  Accessit  per  assumptam 
fipeclem  tenlandl  perniissione ,  qui  longe  crat  voto 
liialitiae :  non  enim  dedignabatur  leiitari,  qui  venerat 
occidi,  et  quia  pjus  menlcm  delcctatio  peccati  non 
inomordil.  Ideo  omnis  ilia  diabolica  tentaiio  non 
iutas  fuit,  sed  foris.  Rene  de  bpidibus  panem  facere 


Deum  audeat,  quando  babel  quid  fiiciai  ut  quo<l  ca- 
vcre  oportet  evadat. 

Iierum  atsumpsit  eum  diaMus  in  montem  excelsum 
valde^  usque,  et  gtoriam  eorum,  Mystice  roons  iste 
supcrbi^iiu  diaboll  signiflcat,  qua  ipse  decepius  est 
el  alios  decipere  gestii,  et  osfcndlt  ei  omnia  regna 
inundi.  Non  ergo  el  ampHflcare  poterat  visum,  aut 
ignotum  aliquid  oslenJere,  sed  vanitatem  pompn 
mundanx,  qiiam  ipse  quasi  spcclosam  diligebat,  et 
ideo  in  amorem  Ghristo  venire  desiderabal.  Aliler, 
Ostendit  ei  omnia  regna  mundip  Id  cst,  bomiiies  bu- 
jus  saeculi,  quorum  alii  propter  fornicationem,  alii 
propter  avaritiam  decepti ,  a  diabolo  reguntur  in 
inundo. 


suasit,  ut  qui  durus  est  nieiile,  duriliam  osteiideret  B     Et  dixit  illi :  Ilae  omnia  tibi  dabo^  si  procident 


•ermonc.  Dic,  non  fac  dicebat,  quia  scriptum  nove* 
ral,  DixU  Deus,  Fiat  lux,  et  facta  est  lux. 

Qui  respondens  dixit :  Scriptum  est  :  Non  in  solo 
pwM  vitt  homo.  Qui  sicut  corpus  terreno  vivit  cibo, 
sic  anima  Dei  verbo  quod  de  ejus  ore  procedil,  dum 
saae  voluntatis  cousilium  per  sacras  Scripturas  re- 
valare  volucrit  nostr»  fragiliiati.  Quod  autem  teuta- 
lus  per  seiiteutias  Scrlpiurarum  diabolo  respoiidii, 
Gxempla  nobis  buniilitatis  dedit,  ut  quoiies  a  pravis 
btMnhiibus  aliquid  patimur,  ad  doctrinam  inagis 
quam  ad  vindictam  excitemur. 

ruiic  aMMtiipitl  eum  diabotut  in  tanetam  dvitatem^ 
ft  ttatuit  eum  supra  pinnaculum  tempti.  Non  ista 
itfSttiupiio  ex  imbecillitate  venit  Salvatoris,  s  d  de 


adoraveris  me.  Antiquus  hostis  contra  priiiium  ho- 
minem  tribus  teniationibiis  se  ereiit,  id  est,  gula, 
vana  gloria  ei  avaritia,  iisdlem  vitiis  secuiidum  vin* 
cere  tentavit ;  gula  cum  dlxerat :  Dic^  ut  tapidet 
itti  panet  fiant ;  vana  gloria,  cum  dixit :  Mitu  t§ 
deorsum  ;  avaritia,  quando  dixit :  Hcec  omnia  dabo 
It6f,  f i  t.rocident  adoraveris  me  ;  sed  eo  modo  a  se- 
cundo  victiis  excessit  quo  se  primum  viclbse  gloria- 
batur. 

7unc  dicit  ei  Jesut :  Vade,  Satanas.  Subaudiiur  in 
aeternam  damnaiionem.  Si  antem  secundum  aliiid 
exemplir  quis  voiuerit  legere,  Vade  retro,  Satauat, 
potest  ita  sentire,  quod  retro  anteriora  tempora 
respiciat,  quibus  sibi  reum.diabolus  tenebai  mundum; 


fiiperbia  ioimici,  quia  voluntatem  Salvaioris  putavit  ^  qoasi  Dominas  diceret :  Attende  retro,  qiiatido  de- 


lieeessitatem.  Sancta  civitas  Jerusalem  est,  ubi 
iinius  Dei  cultus  eral,  et  obscf  vatio  legis  Moysi : 
pinnaculum  autem  summitas  est  templi,  quod  in 
BHperioribus  aeqiiale  erat,  sicut  mos  est  in  iEgypto 
«I  Palaesiina  domus  aedificare. 

Et  dixlt  ei :  Si  Filius  Dei  ca,  mitte  te  deorsunu  lu 
omiiibus  suis  tenlaiionibus  hoc  agit  diabolus,  ut 
inielligat  si  Filius  Dei  sit;  sed  Domiiius  responsio- 
jRaio  sic  teinperat,  ut  eum  ambiguum  relinquai :  nam 
bic  osienditur  quod  diabolus,  qui  omnes  cadere 
▼oltt  persuadere  polest,  sed  praecipitare  non  potest ; 
et  quemadniodum  Dominus  super  pinnaculum  poni 
vciluit,  sed  ad  ejus  imperium  deorsum  mitti  noluit: 


cepisti  primum  bominem,  et  posteros  e]us  per  varios 
idolorum  cullus  deludebas,  et  sufflciat  tibi  usque 
buc  :  nunc  autem  non  solum  me  subvertcro  non  va- 
lebis,  sed  a  poiestate  quam  le  habere  plaudebas  per 
me  projlceris.  Satanas  inlerpretatur  aitversnriiis 
sive  trausgre»sor :  et  recie  retrorsum  vadit,  quia 
inimicus  est  veritatis  aique  transgressor  omnis 
justiliae. 

Scriptum  ett  enim :  Dominum  Deum  adorabit,  et  itli 
toU  terviet.  Forie  quaerit  aliquis  cur  bic  praeceplum 
sit  soli  Deo  servire,  cum  Apostolus  dicat :  Per  eha'- 
ritatem  terviie  invicem  (6«/.  ▼,  13);  sed  facile  paiei, 
nam  Graeca  lingua  serviins  duobus  modis  solet  ap- 


M  decet  ut  nos,  si  quis  suadet  viam  veriutis  ascen-  ^.  pellarl,  et  diversa  significatione  :  dulia  dicitur  ser^ 


dere,  obtemperemus;  si  autem  vult  nos  ad  ima  de 
■Itilodiiie  viitutum  praeclpitaro,  noii  illum  audiamus. 

Scriptum  est  enimf  quia  angelis  suit^  et  reliqua. 
Uaec  propbetia  est  de  viro  justo,  sed  male  Inier- 
pretatur  diabolus  Scripturas,  dum  ad  Cbrlstum  de 
angeloruin  auxilio  quasi  iufirmum  loquitur,  ct  tacet 
quod  de  se  loquitur  ila :  Super  atpidem  et  batiUteum 
0mbulabit  (Psat.  xc,  13). 

Ait  iUi  Je^ut :  Hurtut  scripium  ett :  Non  tentabis 
Dominum  Deum  luum.  Notandum  quod  necessaria 
leslimonia  lantum  de  Deuteroaomio  protulorlt,  iit 
secnudae  legis  sacramenta  raonstraret :  hujus  ergo 
rei  exemplum  praebuit  bic  verbis,  et  posiea  factis, 
dum  faevientas  iu  se  Jud«os  fugiendu  ac  ktendu 


vitus  communis  Deo  vel  homlni,  sive  cullibet  natu- 
rae ,  latria  vero  vocatur  servitus  qiiae  est  soli  Divi- 
nitaiis  cultui  debita,  et  cum  niilia  est  participaiida 
creatura.  Jubemur  per  cbaritatein  servire  invicem, 
qiiod  Griece  dulium  dicitur ;  jiibemur  uni  Deo  ser- 
vire,  quod  est  Graecc  latreum^ 

Tune  roUquit  eum  tUabolutf  et  ecee  angeli  aecosse" 
funt.  Diabolus  tentat,  ut  humana  infirmiias  osten- 
datiir  ;  aiigeli  miiiistranl,  ut  victoris  diviniias  eom- 
probetor.  Gognoscamus  igiiur  in  illo  curaiii  noslram, 
quia  nlsi  bunc  diabolus  bominem  cemeret ,  noii 
lentarei.  Veneremur  in  illo  divinitatem  siiam,  quia 
nisi  Deus  super  oiniiia  existcrcti  ei  nullo  modo  an- 
geli  miiiistrareut. 


%|  IN  MATTfliEI  SVANGFX 

Cum  auum  audiuei  Jtsu$  quod  Jojnnei  iraditu» 
€$$ei,  $iceuH  in  Caliimam.  Ilircui  dicll :  Po$iea  au- 
lem  eum  traditut  e$$elJounue$  (in  carcerem)  veiiit  Je- 
wn$  in  CatUmam  :  Lucas  vero  de  tradlto  Juaiine  iiiliil 
diiit,  sed  ita  narrationem  suam  cooteiit.  Et  eou- 
$ummata,  inquii ,  tentatione ,  diabotue  rece$$it  ub  eo 
m$qu$  ad  tampuSf  et  regreuu$  e$t  Je$u$  in  virtute  Sid- 
ritu$  tn  Caliteeam.  Quod  tanien  secundum  evangeli- 
siam  Joannem  non  continuo  factum  manifestatur, 
rum  dieit,  antequam  Joannes  Bjpti$ta  misaiis  essel 
in  earterem,  lesum  tn  Galil»am  isse ;  et  hine  po&t 
vinum  de  aqua  fticium  ad  Capharnanm  de^cendisse 
cum  maire  ei  discipulis,  el  aic  Jerusalein  ascen- 
di&se  el  post  aliqua  Joannem  in  Ennon  baptiiasse. 
io  his  Yero  consUi  quatuor  evangelistas  non  con* 
Crarla  Etanf  elio  Joannls  narrasse,  sed  pott  bapUsma 
prUmim  ejus  adventum  in  Galilaeainy  quando  illic 
de  aqua  Yinum  feclt,  praetermisisse. 

Et  rtticta  civitate  Na%areth ,  tenit  et  kabitaiU  m 
Laphamaum  maritimam  in  /inifriii  Zabulon  et  Ngpk» 
tkatim.  Nanretb  viculus  esi  In  Galilsa  juxla  moii- 
tem  Thab4»r,  unde  et  Dominus  SalYaior  noster  Na- 
saraeus  vocaiiis  esl :  Capharnauin  vero  oppidom  est 
Juiu  siagnum  Gennesar  in  Galilaea  gentium,  in  fl- 
nibus  Zabulon.  Mystice  eutem,  quod  tradilo  Joanne 
ietua  incipil  praHilcare,  signiflcat  quod  cessanle 
lege,  consequenter  oritur  Evjngclliim.  Nazarelb  in- 
lerpreutur  virgu!iam  ejus,  sive  fios,  ei  significai 
florem  figurarom ,  quv  6ub  lege  imperfecl»  mane- 
iMnl,  quihus  relici  s  Jesus  ChRidns  trai.sgreditur 
ad  Capbarnaum,  quod  inierpretatur  vitla  putcber* 
riroa,  sive  ager  pinguedinis,  vel  viila  coiisoiaiionis : 
ct  docei  aos,  ad  frucluni  spiritalis  doclrinae,  qol  in 
Evangelio  esi,  transire  :  in  sancu  quippe  Ecclesia, 
qoa  esi  n.\u  pulcberrima  in  decore  virlutum,  et 
ager  pinguedinis  in  opulentia  bonorum  operum,  et 
abuDdantia  charitalis ,  el  villa  coiifolatinnis  in  saa- 
etarum  Scripiurarum  solatio  et  spe  fuiuroruro  ba- 
biiana,  Salvator  per  doctores  siius  prxdical  quotidie 
ETaDgeliuiu.  Iia'C  bene  mariiima  dicitiir,  quod  jjiita 
mare  m*  ndi  posiia  persecutionuin  fluciibus  tunditur, 
et  lamen  undis  voluplaliMn  mersos  relibiis  Evangelii 
iiberare  non  cessat.  Qu»  in  flnibus  Zabulon,  quod 
est  babiuculum  fortiludinis  posiuest,  et  Nepbihalim, 
qood  est  dilaiaiio,  qood  In  roedio  gentium  ad  dila- 
UHdn»  iVirtiier  verbum  Dei  conaislii,  atque  creden- 
libos  refbgliim  proieciiouis  iinpendic. 

Vt  adimpteretur  quod  dictum  ett  per  prophetam 
}$mam  :  Tnra  Zabulon  et  terra  Nephttiaiim^  osqoe, 
lux  orta  e$t  ei$.  Du»  sunt  GalilxaB:  alia  trans  Jorda- 
•em,  in  qiia  vginti  civiiates  Salomon  dedit  liiram 
regi  Tyrorum  in  soiie  tribus  Neplitlialim  ;  atia  ju.xia 
tugruim  Genesareth  iu  iriliu  Zabulon  circa  Tylieria- 
dem,  ad  cujus  distiiiciionetii  tmns  Jordaiieni  dicit 
Galilaeae  gentium,  et  reliqua. 

Populu$  qui  $edebat  in  tenebri$  vidit  tueem  mu' 
gnam.  Sancu  Ecclesia  de  pristinis  erroribus  ablata, 
spiriulis  Galilsea,  id  est,  Iransroigraiio  facia  esl, 
f^nx  prius  riiu  geiiiili  in  umbra  monis,  iJ  c!>t,  car- 


UM  EXPOSITIO.  -  LlB.  I.  li 

A  n.-ili  luxu  cnovcrsai»  est^  Cliii&lo   veniente  lnccm 
Evangelii  recepit. 

Exinde  cospit  Je$u$  propdienre  et  dicere :  Pomilen- 
timn  agite^  appropinquabit  enim  regnum  eaeiorum. 
Qiiod  eadem  prxdical  qiiae  antea  loannes  dlierai, 
ostpndil  eis  Dei  Filium  se  esse ,  eujus  propbeta  fuii 
Joannes. 

Ambulan$  autem  juxta  mare  GatHanB  Mit  duo$  (ra* 
tre$,  Simonem,  qui  vocatur  Petrue^  et  Andream  ftatrem 
ejntf  mittentet  rete  in  mare^  erant  enim  pi$cator$$. 
Id  esl,  incamatus  est  Dominus  lii  mari  istitis  mundi : 
spiriulcs  vidlt  piscatores,  quos  anie  constitutlonenv 
mundi  ad  opus  prasdicalionis  aptos  pra*scivit.  Simon 
interpreutor  obedlens;  Petrus,  ngnoscens;  Ainlreas» 
virilU ;  et  boe  bene  ad  doctorum  personam  conve- 
9  nii ,  quia  bi  solommodo  ad  opus  magisterii  habilef 
snnt,  qui  sapientiae  lomineillustrantur  ad  cognoscen- 
dum,  ei  bene  operantes  DelmaoJatisobediuni,etlioc 
aliis  ad  scieuduin  faclendumque  viriliter  suggeronr» 

Et  aii  Hti$  :  Venite  po$i  me,  faeiem  vo$  fieri  pi^ea' 
tore$  hominum.  Qiiod  autem  secundum  Joaniieii» 
Evangelistam  Andreas  ad  testlmonium  Joannis  Ba- 
piistx  Domlnum  juita  Jordanem  esse  secotos  dlcl- 
tur,  ei  Petrus  nomen  accepisse,  et  Philippus  vucaioe 
esse,  caeieri  tres  evangelistae  vor^tos  dicunl  de  pi- 
scatione,  ila  inteliigendum,  non  eos  sutini  insepa- 
rabitiier  illi  adhxsisse,  sed  lanlum  quis  essel  agno- 
visse,  eumque  admiranles  ad  propria  remeasne. 

At  t7/i,  continuo  reliciie  retibue  snts,  $ecuti  $unt  eumm 
ForslUn  dlcit  aliquis :  Quid  uteri|ue  dimi^il  plscaior, 
^  qul  pene  nihll  liabuit;  sed  pensare  debemos  qola 
mullum  reliquii  qul  desidcria  habendi  recusavii. 

Et  proeedeue  Hide^  vidit  alio$  duo$  [ratrce,  Jacobum 
Ztbedeeiy  ei  Joannem  fratrem  eju$^  in  navi  cum  Zebodma 
patre  eorufii,  refieientee  retia  ma,  et  vocavit  eo$,  Qu«ri 
autem  potesl  quomodo  primum  binos  vocaveril, 
el  posl  paulum  alios  duos,  sicul  narrant  Maithmt 
ei  Mareus ;  cum  Lucas  dicai  Petri  socios  fulsse  fllioa 
Zebedxi,  ei  ab  eo  vocatos  ad  adjuvandum  eitrabere 
retia  eipletls  naviculis  in  ipsa  plscinm  capiura,  ei 
Dominuni  Peiro  dliisse :  Ex  hoc  jam  eri$  hominee 
pien$  {Lue,  v,  10);  et  sic  illos,  adduciis  in  iei 
navibos,  Dominum  fulsse  pariier  secutos.  Unde  lo- 
lelligendum  est  hoc  primo  factum  esse  quod  Locis 
l^insinuai,  nec  lonc  eos  a  Domino  vocaioN,  sed  ua- 
tum  Petro  pnedictom  foisse  qnod  homines  etiei 
captiinis ,  el  postea  fierel  quod  MatlhaDus  et  Mareos 
iiarrant,  biiios  el  binos  luisse  \ocaios,  ut  sequeren* 
lur  Dominom. 

///1  autem,  etatim  reiictie  retibu$  et  patre,  eecmi 
$unt  eum,  Isti  qoaloor  discipuli  duo^  signiflcanl  po- 
piilos,  de  amore  ei  sotlicitudinihus  htijus  szcull  ad 
spiriiale  sludlum  per  graiiain  Ucivocatot;  nam  Pe- 
trus  ei  Jacobiis  signiflcanl  Judxos  fideles,  cogno* 
scenies  Dominum,  siipplaiil.inlesque  viiia  :  Andreas  ^ 
vero  rl  Joannes  sigriiflcant  gentes,  viriliter  credeo« 
tes  Ia  Clirtstum,  etgrada  Dei  salvatos;  duas  namqoe 
naves  duas  Ecclesias  ei  circumcisione  el  prxpolio 
sigoiflcant  vocaias  :  retia,  prnedicationem  Evangeiilv 


S5  RI':B/E  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  ^  EXEGETICA  GENUINA. 

inar«  qinnnc,  irmndiim ;  pisces,  horoincs  volupUli-  A  •  CArOT  V. 


3i 


bus  raundi  siilimersos,  ei  curnali  sapientia  dediios; 
portus,  Hnem  prascniis  vitjc.  Zebedaeus  inlerprela- 
lur  nuens,  ei  significal  labeurmm  rcrum  insiabiliia- 
u»m.  Moralitcr  autem  quntuor  »omina  in  se  unus- 
qni  que  fidelis  polcst  liabere ,  si  illa  in  quatuor  vir- 
tutibus  siuduerit  oslenderc  :  est  Simon  Peirus,  com 
agnoscil  pcr  prudenliam  peccata ,  el  liis  delelis  per 
mandatorum  Bei  Tortem  obedieniiam ,  poDnarum 
evadit  {njuriam ;  Andreas  vcro,  cum  viriliier  per 
tcmperanti3m  sustinei  tenialiones;  Jacob  autem 
non  fittc  vocalur,  qui  supplaiitanJo  per  forliiudi- 
iiein  viiia  vincit:  el  convenicnler  Joaiines,  id  est 
gratia  Dei,  nominari  poiesl,  cum  per  justitiam  Crea- 


Videns  autem  Jesus  lurbai  asceudU  in  m^utein,  et 
eum  sedisset  aeeesserunt  ad  eum  discipuli  ejus^  et 
aperiens  os  suum^  docebal  eos,  dicens^  etc.  Nam  Lucas 
narrat  cum  in  montem  aseeiidisse,  et  illic  in  ora- 
tione  pernoclasse ;  et  cum  dies  sit  facius,  quod  duo- 
decim  de  discipulis  suis  eligeret,  quos  ct  apostolos 
nominaret ;  et  post  descensum  de  mnnte,  quod  in 
loco  campeslri  lurbis  slaudo  praedicaret :  quod  ita 
potest  intelligi  quod  in  aliqua  eicelsiore  roontis 
parte  esset  primo  cum  duodecim  electis  disci|)ulis, 
ac  deinde  non  de  roome,  aed  de  ipsiu»  cclsiiiidiiie 
cum  iis  descendisset  in  locum  campestrem,  qu;isi  in 
lalus  montis,  et  hic  sietisset,  donec  lurb«e  congre- 


l^ltfllfl    irwi,    nwiiiiMw..    |.w^«-, r--     # laiUS     IIIUIIU9,     Cl     IIK#     Olf**l»0\,*,      vwiiww     «u.vw    ^w.|y.^ 

toris  mandaia  impleverii ,  el  tamen  sibi  inde  niliil      garentur  ad  eum,  et  post  consederel,  et  accedeniri- 


tribuerit,  seil  Deo. 

hlt  circuibat  Jesus  totam  CaliUeam^  docens  in  syn- 
agogis  eorum.et  pradicans  Evangelium  regHi^  el  sanans 
emnem  languorem  et  omnem  infirmitatem  in  populo. 
Ui  suo  exemplo  studiosos  impigrosque  doceret  cssc 
debere  magistros,  et  verbum  Dei  sine  personarum 
acceptione  ministrare  :  in  synagogis  eorum ,  ut  in 
conventicuiis  mulloruin  non  inancs  fabulas,  sed  quse 
ad  ulilitatem    proficiant  audientium  ,  prxdicarent. 
Samans  omnem  languorem  corporum^  et  infirmitalem 
animarum,  prxbens  nobis  exemplum,  ut  in  spiriuli- 
bus  et  corporalibus  prompii  simus  ad  prxsiandum 
proxiinis  no<iiris  solaliiim. 

Et  abiit  opinio  ejus  in  toiam  Syriam,  Quae  genera- 


bus  discipulis  et  prxsentibus  turbis  «nuro  serinonem 
baberet,  qnem  Maltliaeus  Lucasque  narraveruni. 
Mystice  in  moniem  ascendit^  qui  majora  prxcepta 
jusiitiaB  coromenJare  voluit,  et  cum  sedisset  ulique 
in  forma  servi  apparuissel,  accesserunt  discipuli 
dcvoiione  animi ,  et  pieiate  fidei,  ut  roontes  aeierna- 
les  suscipcrent  pacis  justitiain  populo  propinandam. 
Apertio  oris  longiludinem  sermonts  sive  inaniresta- 
lionem  docirinae  deroonstrat. 

Beali  pauperes  spiritu^  quoniam  ipsorumr  est  r^gnum 
cmlorum,  Id  csl,  voluutaria  paupertnle  bumilos; 
naro  istas  beatitudines  Isaias  enumeravil  alio  ordine, 
sed  codem  sensu,  et  istis  congruil  Spiritus  timori& 
secundum    Isaiam,  quia  per  humiliU!em  reginun 


liier  dicilur  oranis  regio  a  fluuiiiie  Euphrate  usque  q  aequirilur,  quod  proptcr  superbiam  diniiiti   vidc- 
nd  mare  inagnum,  et  a  Cappadocia  et  Armenia  us-     j^^^j.^ 


i\\\e.  ad  iClgyptum,  habens  in  se  Ires  provincias  ma- 
xiinas,  Commagenam,  IMkocniciam  ct  Pal£stinam, 
in  qua  gens  Jiidaforum  habitaf. 

Et  obtuierunt  ei  omnes  male  habentes  variis  languo- 
ribus,  usque,  lunaticos  el  paralyticos,  et  curavit  eos. 
Luualici  dicuntur  quorum  dolor  in  ascensione  lunae 
erescebat,  non  quod  inde  vere  fieret,  sed  ob  d:rmo- 
iniro  falladaro,  ut  hac  creaturae  infaroia  in  Creatoris 
Tcdundarct  biaspheroiaro.  Paralytici  sunt  qui  vigore 
tunl  corporis  destiluli,  nam  paralysis  Grsece,  dis- 
aolutio  dicilwr  Latiiie.  Myslice  Galilflea,  qii»  volu- 
biliH  sive  roia  intcrpreutur,  et  Syria,  quae  sublimi- 
ta:cm  sonal,  Iiunc  inuiidum  significant,  qul  licet  se 


Beati  mites.  Uliquc  qui  improbitaiis  amariludine 
cedunt,  possidebunt  terram  non  maledictiouis  spi- 
nain  germinan!cm,  sed  aniniam  sinc  defectu  pa- 
scenlera,  quibus  congruit  Spirilus  pietatis,  quia  se 
conformat  obedicndo  diviiiis  Scripturis. 

Beati  qni  lugent.  Videlicet  non  communi  liiclii 
saecuhuis  trisliliae,  scd  secuiidum  Deum  panitentijc 
peccatoium  instincln,  vcl  eliam  aBternae  damnationis 
niclu,  aul  amore  coelcslium  desidcriorum,  seu  per 
compassionem  proximorum ,  quia  acierna  laililia 
consolabuntur.  Sunl  naroque  lacrymae  his  qualuor 
speciebus  distiiictae  :  sonl  bumidae  ad  »bluenda  pcc- 


u:cra  sonai,  hunc  inuiidum  sigmlicant,  qui  iicet  se     ^^^  ^^  restitucndum  perdituro  baptismum;  sunt 
in  subliroc  crigal,  Umen  ad  defectum  vergit,  et  ad  D       '  ^^  rcstringcndam  carnis  luiuriam; 


ima  routur  :  et  faroa  cjus  pcr  totum  orbcm  cst  di- 
apcrsa;  ut  :  In  omnem  terram  eiiit  sonus  eorum 
{Rom.  X,  18).  Tunc  quoque  curati  sunt  daerooniK-i, 
id  cst,  gcntiles  ad  fidem  convcrsi  idola  rclinqucbanl, 
nec  non  Innatici  et  paratyiici  sanati  sunt,  id  est,  in- 
subilcs  ct  per  varios  errorcs  noUnlcs  conforiaban- 
tiir;  andesubditur: 

Et  seeutm  sunt  eum  turbte  multce  de  Galilcea,  et  De- 
tapoUt  ei  reliqna.  Dccapolis  regio  est  decem  ur- 
bium  trans  Jordanem  ad  orientcm  circa  Hippuro  ; 
bene  antero  dicuntur  turbae  curo  fuisse  secutap,  quia 
posti|oam  cognitio  noroinis  cius  usquc  ad  fiucs  tcrras 
pervcnii,  ex  omni  naiionc  turba  fidoliom  sccuU  est 
vcstigia  roandatorum  ejus. 


sals»  ct  amarae  ad  restringendam  carnis  luiuriam ; 
suut  calidae  contra  frigus  infideliutis,  et  ad  accen- 
dendum  ardorem  chariUtis ;  sunt  pur«  ad  restituen- 
dam  vitas  mundiiiam  :  horum  cst  Spiritus  scieiiiiap, 
ct  merito,  quia  semeiipsos  in  sacris  Scriptuiis  di- 
dicerunt  esse  lugeiidos. 

Beali  qui  esuriunt  et  sitiunt  justltiam.  U  esl,  qiii 
toia  mente  implendi  pastum  juslitiui  de8idcr.iiii, 
et  studio  pcrseverandi  in  eo  Miiunt,  infastidiosa 
refeciione  saturabuniur,  quibus  congruii  spiriius 
fortiiudi..is,  id  cst,  sme   pigntia  cl  defeclu  buni 

operis. 
Beati  miserieordes.  Misericordcs  sunt  qui  scmet- 

ipbis  bcncfaciendo  consulunt,  et  corri.endis  pioxi- 


f5  IN  IIATTIIi£t  tVANGELIltU  EXrOSlTIO.  —  LIB.  f.  20 

iiiis  dirigeniiam  impendanl,  at  a  mtsericorde  judice  A  gimiis  viclnrum  ira  sale  semiiiaias  ;  et  fioc  convcniC 


mlsericordiam  conseqiiantnr  a^lernnm ;  qnonim 
esl  spiriliis  consiiii,  quo  ^ibi  cl  aliis  consulere  non 
desiiiiuni. 

Beali  mund^  corde.  1d  est,  simpiiciier  Denm  quae- 
rentes  et  niliil  amariludinis  bnlionies,  toia  vanitate 
▼aetntetf  el  sincero  amore  Denm  contemplantes : 
borom  esl  spiriius  inteilectus,  quia  eorum  aspectai 
sapientiae  ihesaurns  paiei. 

Bemti  padfici,  Ulique  quorum  cnro  advprsus  spi- 
ritum  non  conciipiscir,  et  alios  pacilicando  invicem, 
^tiam  cum  his  paccm  babere  desiderant  qui  oderunt 
paccm ;  et  mc  merito  filii  Dei  vncabuntiir,  in  qiiibus 
Deo  nibil  contrarium  inventiir  :  ad  hos  enim  refer- 


aposiolice  doctrinx ,  ut  sata  sapieMiix  compescat 
in  terra  linmanae  carnis  tuxum  sx^culi ,  aut  roediia- 
lem  viiionim  germinare. 

Quod  $i  ial  eva^werit ,  in  ^tfo  sa/teftir,  ad  nihilum 
valet  ullra  ni$i  ul  mittatur  forat^  el  coneutcetur  ab 
hominibus.  1d  est  :  Si  vos  per  quos  condiendi  siint 
populi  propier  meiuro  persecutionum  aut  errorem 
amiseriiis  regna  coelorum ,  extra  Ecclesiam  positi 
inimicorum  opprobria  sustinetis  non  dubium. 

Vo$  eslis  Ittx  mundi,  Id  est :  Vos  quia  vera  liire 
illominali  estis,  lux  eis  qui  !n  mundo  sunt  esse  de- 
betis.  Non  potett  civitat  abtcondi  tupra  montem  po>' 
titOf  id  esi ,  apostolica  doctrina  super  Giiristum  fun- 


liir  apiriiiis  sapienli»  ,  qnia  eorum  r.itioni  cuncu  „  data  ,  sive  Ecclesia  super  Gbristum  ex  multis  gcntl- 


oblemperant ,  ct   ipsa  raiio  subjiciliir  Dco  octava 
iilique  srnlfutia,  qna  dicilur : 

Beoti  ^«t  perteculionem  patiuntur.  Ad  Domini  re- 
sarrectionem  pertinere  videiur|  quia  scptimo  die, 
boc  esi,  sabbato  iranseunte,  et  octava  die  quasi 
capile  dierum  redeunte,  capui  surrexit  Ecclesiae 
lievicto  persecutionis  labore;  scptenario  namque 
numero  septempliciter  multiplicato  ,  quadraginia 
iiovem  efflciuntur,  cui  uni  ulique  ociava,  el  capite 
dierum  su^culi  addito,  quinquaginta  reperiuntur: 
Lnde  et  nos  utique  Spiritus  sancti*  gratia  et  remis- 
aiime  peccatonim  accepa,  in  coeloruin  regnum  in- 
ducimur,  ubi  hxredilalein  accipimus,  consolamur 
ct  pascimnr,  niisericordiam  consequimur,  et  mun« 


B 


bus  fidei  unitate  constructa ,  ei  charilaiis  biiumine 
congluiinaia  ,  qox  fit  tuta  intrantibus,  et  laboriosa 
adeuniibus  :  babitalores  custodit,  et  omnes  inimf- 
cos  secludit. 

Neque  accendunt  lucernam^  et  reliqua.  Sub  modio 
ergo  lucernam  ponit ,  qiiisquis  lucem  doclrinae  com- 
modis  temporalibus  obscural  et  tegit ;  super  caiide- 
labrum  vero,  qui  se  ita  ministerio  Dei  subjicit,  ut 
superior  sit  doclrina  veritalis ,  quam  servilus  cor- 
poris.  Aliter  Salvator  accendit  lucernnm ,  qui  hu- 
n:anae  teslam  naturae ,  flamma  suce  divinilatis  im- 
plevit ,  et  banc  super  candelabrum ,  id  est ,  Eccle- 
siam  posiiil ,  quod  in  frontibus  noslris  ndcm  saae 
incarnalionis  fixit.  Qux  luccriia  non  potuit  sub  mo- 


dimur  et  pacilicamur,  ut  jam  post  iransactam  septi-  p  dio  poni ,  id  est ,  sub  roensura  legis  includi ,  nec  in 


inanam  hujus  saeculi  vitam  iniremus  resurgentes 
futnram.  Et  sic  fit  ut  qui  primus  eral  dies  labenlis 
f  itar,  fial  tunc  primus  xternae. 

Beaii  ettit  cum  vobit  maledixerint  hominet ,  usque 
Mentientet  propter  me,  Superiores  auiem  sententi.ns 
generaliter  digesserai  usque  ad  octavam  ;  inde  jam 
ccppit  loqui,  praesenles  compellans,  quainvis  non 
s*>lum  ad  eos  i^ta  |  ertineant ,  qui  praeseiiles  audie- 
bant,  sed  etiam  ad  illos  qui  absentes  vel  post  futuri 
erant,  aiciit  luperius  dicia,  in  quibus  non  dixit: 
Veslrtiiii  etl  regnum  OBlorum ,  aut  vot  pottidebiiit , 
sed  ipsi  ad  eos  pertinebant  tanlum »  quibus  prj*sen- 
tialiter  loquebatur.  Sed  ideo  roaxime  ad  eos  apo- 
ftlropham  facit  praesentibus  loquens ,  quia  iniimare 


sola  Judaea ,  sed  in  universo  illuxit  orbe. 

Sic  iuceat  lux  vettra  coram  hominibus ,  et  reliqua. ' 
Quia  expeditunicuiqiie  per  opera  bona  placere  Deo, 
et  non  bominum  falso  favore  gaudere. 

Nolite  putare  quod  veni  solvere  legem  aut  prophe^ 
tat;  non  veni  tolvere^  ted  implere,  linplere  venit 
quac  impcrfecta  fuerant ,  iram  tullens ,  et  lalionig 
vicem  excludens,  et  occuliam  menlis  concupiscen- 
tiam  prohibcns. 

Amen  quoque  dico  vobit ,  donec  tranteat  coelum  el 
terra ,  iota  unum  aut  unus  apex  non  prceteribil  a  legCf 
donec  oninia  fiant,  ll.ec  cniin  transeifiil,  qiiando 
mutantur  in  melius.  lola  vero ,  qux  est  coeieris  llt- 
teris  roinor,  et  apex ,  quae  est  ejus  summa  portiun- 


eis  volebat  digniutera  gradiis  eorum  prxdiccns  pas-  p  cula ,  ostendunt  quod  vel  minima  legis  pra*ccpla  ad 


siones ,  qoas  pro  nomine  ejus  passi  erant. 

Caudele  et  exsultale^  quoniam  mercet  vettra  copiota 
ett  in  cMt.  Qui  vaiiam  sequitur  gloriam  boc  implere 
iion  potesi  ut  laceratus  infamiae  opprobriis  exsaltet 
in  Domino  :  sicul  scriptum  est :  Ne  queeras  gloriam^ 
et  non  dolebit  cum  ingloriotut  [uerit,  Nos  gaudere 
debemus  ut  nobis  praeparetur  merces  in  coelestibus. 

Sie  enim  pertecuti  tunt  prophelat  qui  fuerunt  ante 
tot,  Bcne  exbortatus  est  eos  exemplo  propheiarum, 
qui  timore  persecutionis  non  defecerunt  a  praedica- 
tione  veritatis. 

Fos  ettit  tal  terrw.  In  lerra  liumana  nalura ,  in 
sale  sapientia  verbi  significatur.  Salis  enim  naiura 
lerrs  eftieilur  iufructuosa,  u:ide  qiiasdam  urbes  lc- 


perfectum  perducuntur,  et  quia  omnla  legis  Sicra- 
menta  plena  sunt  spiritalis.  Apte  autem  iota  Grae- 
cum,  et  non  ioth  posuit  llebraeum,  quia  iota  iii  no- 
roero  decem  exprimit,  et  Decalogum  legis  eninnerat, 
ciijus  quidem  apex  et  perfectio  Evangelium  est. 

Qui  enim  totverit  unum  de  mandatit  ittit  minimit, 
et  docuerit  sic  hominet ,  minimut  vocabitnr  in  refpw 
coelorunij  et  reliqua.  Minimum  est  inors  crucis,  et 
qui  secuiidum  id  quod  solvcril  alios  docuerit,  et  non 
secundum  id  quod  invenit  ei  legii ,  minimut  votabi-' 
tur  in  regno  ccelorum ;  vel  forlasse  ibi  nou  erit ,  ubi 
nisi  magiii  esse  non  possunt.  Potesi  et  moraliter 
accipi ,  quia  quamvis  in  semeiipsa  Scripiura  solvi 
nou  possit,  tamen  qui  non  iniplct  Dci  mandatuoi 


17 


BED.£  TCNERAUILIS  O^P.  PARS  II.  S£CT.  l.  —  C9l£G£TlCA  GCNOlNAv 


n 


in  leineiipio,  solvii,  ei  fii  despecUs&iinuft  in  Eccle-  A  non  qiiod  diisoneut  EfaiigeUa,  sed  quod  unus  qua- 


Mj  sanctorum. 

Dico  enim  vobii  quod  nisi  abundaverit  ju$Hlia  ve- 
fir«  plus  quam  scribarunTet  Pharisaorum ,  el  reliqua. 
Id  est :  Misi  iion  solum  illa  minima  legis  prxcepti 
impleTcriiis,  qiiod  est  justiiia  Fharisxorum,  ut  non 
occidaiil ,  sed  etiam  isla  quas  a  me  adduntur,  qiiod 
est  jufiitia  eoruin  qui  regnum  I)ei  intraturi  sunl,  ul 
iion  irascantur,  cgel/este  reguum  inirare  itionei  non 
«lis. 

Audistis  quia  dictum  anliquis  esl :  Nou  occidcs,  clc. 
In  quibusdam  Codicibus  additur  ita  :  Qm  irasciiur 
s-iM  causa ;  sed  radenduiu  est,  qula  ira  viri  justi- 
Uam  Dei  non  opcralur. 

Qui  auttm  dixerit  Racha ,  reus  est  conciUo.  Racba 


drans  duos  habeat  minuios  nummos.  Pars  distincto* 
rum  merobrorum  hujus  mundi  lerra  invenitur,  ideo 
diclt  novissimum  quadrantem ,  id  est ,  terrena  pec* 
cata  ;  et  quod  dicit,  Donec  soltaSf  pro  inOnito  po- 
nitur,  sicul  alibi  :  Donec  ponam  inimicos  tuos  (Psafn 
cii ).  Adversariiim  aulem  cui  jubemur  conseniire, 
a!ii  diaboluin ,  alii  carnem ,  alii  Denin ,  alii  prxce- 
piuro  Dei  inlelligere  voluerunt,  non  ul  persuasio- 
ui^iis  diaboli  aul  carnis  obedire  debeainus,  qnihiis 
in  baptismo  abreuuntiainu^,  sed  benevoli  erg-i  iilos 
cssejubemur,  re  isienJo,  ne  obietnperante&ultioncm 
eis  deceptioii  s  coruni  accuioulemus. 

Audisiis  quod  dictum  est  autiquis :  Non  moscha* 
bcris^  usquc,  Jam  mcechatus  e&t  eam  in  corde  suo^. 


esl  Hebraeum  verbuni ,  id  est,  inanis  aut  vacuus,  el  ^  Inter  passioneui  et  propassionem  apud  veteres  dif- 


interpretatur  cenos,  quem  nos  vulgaia  injuria  abs- 
qoe  cerebro  possumus  nuncupare.  Quo  ergo  elogio 
ftluUiitx  denotari  potest ,  qui  fideliter  Deuro  credit , 
et  Cbrisiuiii  Dei  sapientiain  noverit. 

Qui  autem  dixerit  Fatue^  reus  erii  gehenna  ignis. 
Magni  piaculi  periculuin  est,  qiiein  Deus  appella- 
verit  salem ,  et  stultorum  iutelligent'am  salientem, 
contuinelia  infatuati  sensus  laeessere ,  vel  maledicto 
slultiti»  exasperare.  Isiiusmodi  ergo  aeterni  ignis 
pabulum  eriu  Gradus  itaque  sunt  in  isiis  peccatis  a 
levioribus  ad  gravior»,  donec  ad  gehennam  ignis 
voniatur.  Naiii  in  judicio  adhuc  defensioni  locus 
«tatur,  dum  adhuc  moius  comprimitur  corde  conce- 


ferentia  haec  est :  Qui  vlderil  mulierem  et  ejus  anl- 
ma  fueril  titillata  ,  liic  propassione  percussus  est ; 
qoi  auiem  delectalioni  eonsensuro  prxbuerit,  do 
propassione  ad  passionero  transit ;  et  sic  iribus  gra- 
dibus  pervenilur  ad  peccatum,  suggestione ,  dele- 
ctatione,  consensu.  Ct  istius  peccati  tres  sunt  diffc- 
reniio}  in  corde,  in  facio,  in  consDeludine ,  quasi 
tres  inories  :  una  in  domo,  curo  in  corde  con^en- 
litur  libidini  ;  altera  quasi  jam  extra  portaro  pro- 
lata ,  curo  in  factum  procedit  assensio ;  teriia  auieni 
cura  ^i  consueiudinis  malae  aiiiinus  tanquaro  lcrrcna 
premitur  mole. 
Quod  si  oculus  tuus  dextcr  scandalizet  te ,  usque 


ptus  ;  in  concilio  autero  curo  jam  vox  indignanti^  p  Quaitt  totum  corpus  tuum  eut  in  gehennam.  Non  in« 


f rupit ,  non  cnm  Ipso  rco  agiiur,  ulrum  damnandus 
sil,  sed  inler  judicantes  conCertur,  quo  supplicio 
Culpabilis  damnelur.  Gehenna  vero  ignis  certa  est 
dnronalio ,  et  pocna  d^mnali.  Isti  ergo  gradus,  qni- 
bus  roodis  invisibiliter  exbiheantur  animarum  me- 
ritis ,  quis  dicere  potest  ?  Noroen  gehennaro  traxisse 
putant  a  valle  idolis  consecrata ,  juxta  rourum  Je- 
lusaleni  olim  cadaveribus  niortuoruro  repleta,  quam 
et  Josuc  rcx  coniaminasse  in  Reguiii  libro  legitur. 

Si  ergo  offeras  munus  tuum  ad  aUare^  et  reliqua. 
Isiud  secunduro  liiteraro  iieri  potest,  si  praesens  est 
frater  qui  habeat  aliquid  adversum  nos,  id  est, 
qoem  nos  la:siinus  ;  naro  nos  adversus  illun  babe» 
mae ,  si  nos  ille  laeserit,  ubi  opus  non  est  a  faciente 


congruc  enim  dexter  oculus  polest  accipi  dileclus 
amicus,  et  in  rebus  diviuis  consiliarius,  cui  non  esl 
parcendum  iie  ahjiciaiur,  ^i  iios  vult  scandalizans 
in  lixresim  ducere. 

Et  si  dexiera  manus  tua  scandalizat  te ,  et  reliqua. 
lii  dcstera  accipiiur  adjutor  dilectus  et  minister  in 
diwinis  opcribus,  iia  in  siuistra  intelliguntur  quas  suni 
corpori  necessaria,  quia  sicut  in  oculo  conlemplatio, 
ita  in  roanu  signiOcatur  aelio.  Possumiis  eiiam  in 
oeiilo  dextro  el  manu  dexira  qaoslibei  iotelligere 
propiiiquos,  qui  eiiaro  sunt  eiiusa  scandali  ampu* 
landi. 

Dictum  est  autem  :  Quieunque  dhnisgrii  uxorem , 
dei  ei  libellum  repudii,  Quod  io  posteriore  parie  ipse 


iujuriam  veniaro  postulare,  sed  tanturo  ut  dimiilas,  nSalvaior  Moysen  fccisse  exponit  propter  duriiiaro 

_     _       _  __  _  _____  _  _  *  a.*Aa  ■  • 


ticut  tibi  a  Deo  cororoissa  cupis  diroitii.  Spiriialiier 
ergo  cogimur  intelligere  fidem  esse  allare  in  teniplo 
I)ei  9  quod  nos  sumus ,  super  quud  spiritale  donum 
sive  Propbetia ,  sive  oralio ,  sive  aliud  aliquld  quod 
Deo  bene  oileraiur,  aliier  acccpium  non  erit ,  nisi 
lidei  puriiale  fulciatur ;  el  si  in  mentcm  veuii  ut  ad- 
versus  frairero  aliquid  habearous,  necesse  est  ut 
coram  Deo  chara  cogitaiione  ad  fralrem  recurramus 
celerrimo  dileciionis  affeciu,  aique  iniemionero  indc 
revocanlcs ,  coeplum  rounus  perficiarous. 

Esto  consentiens  adversario  tuo ,  usque,  Donec  red- 
dai  noviuimum  quadrantem,  Judicem  inleliige  Chri- 
sium ,  ministrum  vero  angeluni ,  ctrcercm  poeiias 
lenebrarum.  Qiia<Jrans  hic  in  alio  loco  duo  oiinuia  , 


cordis  eoruin ,  non  ul  dissldiunr  concederet,  sed 
horoicidlum  atiferrei. 

Ego  antem  dico  vobis,  quod  omnis  qui  dimiuiit 
tMcerem  sitam,  excepta  (omieaiionis  causa,  facit  eam 
tiKBcAari;  et  qui  dimissam  duxerit^  adulterat,  Non 
hic  inielligitur  tantum  fornicatio  in  slupro,  quod  in 
alienis  viris  aul  feniinis  committitur,  sed  omnis 
concupiscentia  vel  avaritia  vel  idololatria,  qn«  bo- 
mincro  faciunt  a  lege  Dei  aberrare.  Si  ergo  uxor 
liujusmodi  aliquid  horoinero  cogal ,  qui  lalero  dimil- 
lil,  causa  fornicationis  diroittit,  non  ianium  ilUus». 
sed  el  sux  illius  qui  fornicaiur,  sux  ne  fornicet. 

Iterum  audistis  quod  dictum  est  antiquis  :  Non  per- 
jurabiSf  usque ,   A'eii  potes  unum  capUlum  album 


29  IN  MATTIIi£l  EYANGELIUM  EXPOStTIO.  —  LtB.  f.  f* 

facere,  aut  nigrum.  Judaei  permiltebaiilur  in  Deum  A  tolUre^  remiiie  ei  et  patUum.  Luoas  hoc  cnpitnlimv 


jurtre ,  iion  quia  f:ic<  renl  recte ,  sed  qtiod  melius 
est  et  Deo  qi»m  dxmonibus  vel  aliia  creaturis  boc 
exhibere ,  quia  qui  jurat  aul  vcneratur  aut  diligit 
eam  per  qiiem  jurat,  et  qaia  perjurare  Don  fiote^l, 
qoi  non  jarat.  Ideo  raro  et  non  nisi  necessiiate  ota- 
mar  juramento ,  cam  pigros  ad  credenduro  videri- 
roas  homines,  at  Apostolus  ait  :  Quai  scribo  vohi»^ 
ecce  coram  Deo^  quia  non  mentior  ( Catat,  i ).  Sedes 
aatem  jadicium  Dei  signiflcai,  qai  in  ccelo  sedere 
dieitur,  non  qaia  liabeat  membra  sicul  nos  collo; 
cala ,  setl  quoniam  in  universo  mundi  corpore  ^maT- 
ximam  speciem  ecelum  habeat ,  et  terra  miniinam*, 
tanquam  praesenlior  excellenli  pulchriludini  vis  di- 
vina .  niinimani  vero  ordinet  in  infimis  ^e^eri  fn 


versa  vice  posuit ,  dicens  :  Ab  eo  ^i  atiferi  tcill^ 
nteiif iim ,  etiam  tumcam  noli  prohibere.  Qiiod  de  v^- 
stimenio  et  luniea  dlcium  est ,  lioc  faciendum  est 
de  omnibus  qaae  aliquo  Jure  temporaliter  noslr» 
esse  dicimas.  In  tunica,  quae  interior  vestis  otl». 
siguificaniar  necessaria  ;  et  si  ea  contemnere  con- 
venit,  quanto  magis  superflua,  qiiae  per  pallium» 
quod  exterior  veslis  est,  significantur  morariter. 
S|»irilaliler  aolem  omnis  doctor  alicujns  luiiieam 
aufert,  cum  ab  eo  quae  animo  latent  peccata  confi- 
.t^nda*jdf*p<'sclt,*  y/ e^t^hividia,  saperbia,  et  bis 
^milia.  £t*pal!iUni*ipifle  d'0iitHl,  cum  exteriora  qwm 
corpns  gessii  facidora  ,  simul  confiieri  non  eni» 


coelo,  lerramqne  calcare  dicitur.  SpiritJliter  autem  B  *  Ee  qmcuMfue  Waniarieviri!' '^mille  pauut ,  vada 


sanctas  animas  cobH  nomine  signiflcat,  et  lerrae  pec- 
catriccs.  Spiritalis  antem  qui  omnia  judicai ,  et  a 
neroine  jodicatur,  convenienter  sedes  Dci  dicitur. 
Peccattr  auiem  cui  diclum  est  :  Terra  es^ettn 
terram  ibit ,  per  jastitiam  digna  merilis  tribuentem 
in  infimis  ordinatur. 

Sii  autem  termo  vester,  E§t  eet^  Non  non ;  quod  an- 
tem  his  abundantiusest^  a  malo  est.  Ac  sidiceret :  Qnod 
est ,  sufficiat  dicere ,  et  quod  non  safficiat  non.  Slve 
Ideo  bis  dicitur  Est  est,  Non  non,  nt  quod  ore  con- 
firmef  opcribos  probes  ,  ut  qiiod  verbo  neges  faciii 
non  confirmes.  Non  dixit  :  qiiod  amplius  esl,  mo- 
lum  fs/ ,  scd  a  malo  e$t ,  ab  illius  videlicel  infirmi- 


cum  illo  aiia  duo.  Hoc  teslimonio  coropassionis  all- 
que  aflectnm  praecipii ,  et  studium  solatii  impendere 
ei  qui  a  te  expeiit»  quod  ultra  vires  velte  debes  ith* 
sinuare.  Aliier  si  quis  volens  credere  te  interroga- 
veril  quid  sit  De«s,  lu  non  solum  ei  Pairem,  sed  et 
Filium,  et  Spiritum  sanciaro  ostenderc  fesiin.i. 

Qicl  petit  a  te  dud ,  et  volenti  mutuari  a  te  ne  aver^ 
tarii,  Non  hoc  lantum  de  eleemosyna  dictum  inlelli- 
gimus,  cura  et  divites  pauperes  fiunt,  si  semper  de- 
derint ,  sed  doctoribus  prccipitar  ut  graiis  accepia 
gralis  iribaaBt ,  quia  istiusmodi  pecania  nunqoam 
deficiL  Ita  enim  omni  petenti  dabis ,  quamvis  iios 
seroper  id  quod   petit  dabis,  cum  eum,  ind:cala 


late,  aquo  cogeris  jiirare;  et  hxc  iiifirmitas,  raa- ^  jusliiia ,   non  inanem  dimittis  ,  quam  non   peiai 
Inra  est ,  bi  autem  bene  facis ,  qni  bene  juratione      """^  *•**»»*-  ^^  iii«iin«r  ominp.i  «niriLil«m  dn«dA. 


oteris «  ul  alteri  persuadeas  quod  utiliter  suades. 

Audisiis  quia  dictum  est :  oeulum  pro  oeulo^  dentem 
pro  dente ;  ^go  autem  dico  vobis  non  resistere  mato,  In 
Ifge  emendaiur  culpa ,  in  Evangelio  peccatorum 
auferontur  exordia.  In  lege  quatuor  gradus  videntiir 
esse  vindiciae.  Primiis  est ,  ne  Issus  ult  iscatur  se 
gravius ;  fecundus  qucm  lex  posuit,  dicens :  Oeulum 
pra  ocuio ,  ne  vindicia  injuriam  transeat ,  et  hac  est 
iiieboatio  pacis,  ad  quam  perveniendam  duo  gradus 
adboe  restaiit,  id  est,  ut  non  reddat  lantom,  sed 
nainas.  Verbi  gratia  ,  pro  doobos  pugnis  unum  ad 
teriiam  pervenil,  dum  nibil  mali  rependit,  imo 
bonam  pro  malo ;  nec  tamen  adhuc  ibi  est  qood 


quod  dabis.  El  insuper  oportet  spiritalem  doelO" 
rem  auditoribus  suis  verbum  Dei  accommodare ,  at 
boni  operis  ab  illis  relributionem  possit  accipere. 

Audistis  quia  dietum  :  Diliges  proximum  /niim,  ei 
odio  habebis  inimicum  tuum  ;  ego  autem  dico  vobis  : 
Diligite  inimicos  vestros ,  henefaeite  his  qui  oderunt 
vos ,  et  reliqua.  Scicndum  est  ergo  non  impossibi- 
lia ,  ut  quidam  aestimant ,  in  dilectione  inimicnram 
Christum  praecipere ,  sed  perrecta ,  quas  fecit  David 
in  Saul ,  et  roartyr  Stephanus  cum  pro  persecolo-^ 
ribus  oraviL  Uic  ergo  minus  iutelllgentibus  diffieilia 
oritur  quaeslio ,  quod  inveniuntur  in  prophetis  ad- 
versus  inimicos  iroprecationes,  quae  putantur  male* 
dictiones,  sicut  est :  Fiat  mensa  eorum  (Psal,  lxvui)» 


ail :  iVoM  reitsiere  malo  .  id  est ,  ui  non  solum  irro-  j)  «^  reliqua.  Sed  hax  propbeta  dixit  non  voto  oplaa- 


galttm  aon  rependas ,  sed  etiam  ne  altud  irrogetor 
lion  resistas ,  qood  etiam  conseqiienier  exponit 
dicens : 

Sed  M  quis  te  percusscrit  in  dexteram  maa^ilam^ 
preebe  Hli  et  atteram.  Non  eiiim  ait :  Tu  percotere 
iioli ,  itA  adhuc  ad  perculiendum  te  para  :  docons 
roedicas  animarum  ut  quorum  saluti  consiilere  vel- 
lent,  eoruro  imbecilliiates  aequo  animo  tolerarenf. 
llyslice  jubemur  percutienli  alterain  praebere  dexte- 
ram,  noo  sinistram,  quam  justus  non  habcL  Id 
est ,  si  Dos  haereticus  in  di&putatione  percusserit ,  et 
dexteruro  dogma  vultieraverit ,  opponantiir  ci  dex- 
Irae,  donec  victus  lassescat  inimicus. 

£l  ft  ^Mt  xult  judicio  contendere^  et  lunicani  tuam 


tis ,  sed  Spirilu  prapvidentis.  El  Doroinas  dixit :  Ym 
tibi^  Caphamaum  {Matth,  xi).  Non  hoc  roalevolenlia 
optabal,  sed  meriio  infideliialis  fuiurum  ei  fore 
cernebat.  Rursus  alia  oritur  quaestio,  quia  Dominus 
jubet  pro  inimicis  orare,  el  Jo.innes  pro  peccan- 
tibus  usque  ad  roortem  nou  rogare  ;  el  hoc  ideo, 
qiiia  sunt  in  fratribns  qiiofdam  peccaia  inimicoram 
persecutione  graviora.  Peccatum  usque  ad  mortem 
esse  puto ,  post  agnitionem  Dei  per  gratiam  sancii 
Spiritus  imptignare  fraternilatem ,  ct  adversus  ipsam 
gratiam  InvidiaD  facibus  Kgitari  :  et  pcccatam  non  ad 
mortem,  cum  quis  debiia  officia  fraiernitati  non 
exhibiierit  per  alit|uam  infirmitalem  aniroi. 

Vt  sitis  filii  Patris  ves'ri,  usque,  Pliitl  super  justoM 


S1  BED.I-   VK.NERAniLIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  -  EXECETICA  CKiNlMNA.  M 

«f  iii/tfs/of .  Non  ail:  Facile  i«ia  qui  csii»  Filii  Dfi  ,  A      Et  fum  oralh^  non  enth  sicut  kypocriai,  iisqise 

Receperunt  mercedem  suam.  Angiiii  platcaruin  snnr, 


•Md ,  ut  sUis  Filii  Dei,  Nam  iinus  est  naloraliler  Fi- 
iiut  Dei ,  nos  antciii  potcslaie  accept.i ,  in  qnanlufn 
^  qiis  ab  illo  prsccipiuntur  implemus,  efflcimur 
Hlii  Dei.  Orluni  solem  dicit  super  honos  ct  malos : 
Chrislum ,  solem  juslltix  pluviam  ,  doctrinam  veri- 
talis,  quia  honis  ct  inalis  apparuit,  ci  est  evangeli- 
zatus  Clirtsins. 

Si  eniiH  diligitit  eot,  qui  vo$  dHiguut,  iisqiie,  Nonne 
€thnici  hoc  faclunt  ? 


uIh  vi.i  per  Iransversum  aiterius  viae  tondii,  et  qua- 
drivium  reddit.  Non  enim  te  videri  ab  hoaiinibus 
alicubi  orantem  nefas  est,  sed  propter  huc  agerc,  ul 
iaudnndus  ab  hominibiis  videaris. 

7ti  autem  cum  orabis,  intra  in   cuBiculum  tuum, 
usqtie,  Pater  tuus  qui  videt  in  absconso,  reddet  libi. 

rd  csr,  revertere  in  niundam  cordis  conscientiain 
de  visibilibus  ad  ornndum  invi&ibilem  Doininum,  ei 


Pubhcani  quidcm  npud  cos  Romani  cxaciores  cU-. .  clHjde  osiium  carnalium  et  phanlasmat.im  ;  turbis, 
COiilur,qnivectigali:iy«U;OUv};8nGFiOcDi<ja:V«^^^^  obsirepunt   in  cogiialione  resisle,    ul  iniiioo 

lor;  nam  pvo;  Craj»-;  \g^M  dioiftir^CmtiTe.  •Mfo*     cordc  ad  Pairem  spiritalis  dirigalur  oraiio. 

muitum  loqui,  usque,  f^iolite 

;i  ergo  sicut  homincm  judi* 

cem,  iu  Deum  verbis  arbitrantur  in  sententi.im  ira- 


«ut ,  ii«m  «vvwf  ui  ojlt:  .  .i^riB  ffN;tnrr-L.:miic.   luco     cordc  ad  Patrem  spintalis  < 
feniiles  elbnici  diciinlur,  nui  sunl  lales  ut  fuenijit.  ••    /i«^-* 
geniti.  El  hujus  fjnhHitite,*n«Os*«U-lahi.'St  ertl; !  VT  •  •?..    .    .     «.,    .  . 
etbiiici  (t  publicaijt  &i|dt*ergl  aifNrKn^  su6s  nntura  J>  ..    n  i. 


public^ijt  &i|dt'*efgl 
diice  benefici,  quantum  vos  dilectione  laliores  debe- 
bit'8  etiam  non  amantes  amplccti ,  quia  quibus  est 
gradiis  professionis  eximior,  neccsse  est  ui  sit  ciira 
Tirtutis  uberior. 

Estole  ergo  vos  perfecti  sicut  et  Pater  vesler  ccefestis 
perfeetus  esli  Sine  dilectione  inimicorum  quis  supe- 
rius  dicta  potest  iinplere?  Perfectio  namque  miseri- 
corditp,  qua  plurimum  consuletur  laboran'i  an-mn?, 
isltra  dileciionem  inimici  porrigi  non  poiesl ;  et  ideo 
tie  claiiditur  :  Estote  ergo  perfecii^  ct  rcliqiia.  Ita 
lamen  ut  Deus  inlelligatur  perfectus  tnnquam  Deus, 
et  afiima  perfecta  tanqunm  anima.  Cradum  ergo 
qoemdam  ascendit  qui  proxiinum  diiigit ,  sed  bene- 
Vdlentiiim  periiciet,  qui  eam  praecepto  ad  inimici  di- 


bi,  et  ideo  putant  se  in  multiloquio  suo  exaudiri. 

Scil  enim  Paler  veslcr  quid  optis  sit  vobis^  untequmn 
pelaiis  eum,  Consurgii  eniiu  hoc  loco  quaedam  hxre- 
sis  philosophorum,  qui  dicunt :  Si  Deus  anteqiiani 
pclimusscii  quibus  indigftinus  ,  frusira  sc  euii  lo- 
quimur.  Quibiis  rospoudeM«lum  est  non  nos  e^se 
narial  res,  sed  rog:«tores.  Aliud  esl  narrare,  niiud 
scien'eni  miserabi!i(er  exorare. 

Paier  noster,  qvi  es  in  coe'is.  Id  csl,  in  sanciis  ei 
jiistis,  f;uibiis  (IcMmt  •  Templum  Dei  sanctum  est^ 
qutid  eslis  voi. 

SanctificetHr  nomeu  tnum,  QiiomoJo  sanctiflcetur 
ab  hominibus  nomcn  Domini,  qiiod  scmper  esl  san- 


leelionem  perJuxerit;  nam  quod  in  lege  scriptum  ^  c 'im,  rogamiis?  Quod   iiomcn  Do?riini  snnclum   17 

lioc  sn*culo  ostendatur,  iit  nos  qui  iu  bnpiisrno  saiK 
ctiflcnti  sumus,  ineo  pcrseveremus.  Ei  lioc  quotidis- 
num  opus  est,  ut  iinploremus  sanctiflcaiioiiern ,  qut 
quotidie  dclinquimu^. 

Adveniat  regnum  luum,  Quando  euiiii  Dens  iion  rc^ 
gnat,aulquandoapudeumincipil,  quod  semperfuit.ct 
esse  non  desinii?  Nosiruni  quidcm  rcgnum  poiiuius 
a  Deo  nobis  proinissum,  et  Clirisii  passione  qiinesi- 
lum,  ul  qui  in  sa^culo  anlc  scrviviiiitis,  postmodum, 
Chribto  dominante  .  regueinus,  ut :  Veuite,  beuedicti 
(Matth.  xxv),  et  rdiqua. 

Fial  volunlas  /ua,  sicul  in  cwlo  et  in  tcrra.  Id  est, 
sicutesl  in  angeiis  voluulas  tu.i.  qui  suut  in  casWSj 


est :  Oderis  inimicnm  tuum,  iion  est  accipienda  vux 
jtibenlis  justo,  sed  permittentis  inflrmo. 

CAPUT  VI. 

Attcndite  ne  justitiam  vestram  faciatis  eoram  homi- 
nibns,  ut  videamini  ab  eis. 

Ac  si  dicerct :  Cavete  ne  laudem  ab  hominibus 
qoaTatis,  el  ob  hoc  fruclu  privcmini  merccdis ;  unde 
f  ubdtlur : 

Alioquin  mercedem  non  habebitis  apud  Patrem  ve- 
timmquiest  in  calis.  Qui  eiiiin  inanem  vulgi  fuvorem 
eequitur,  hoc  illi  pro  mercede  depuiabiiur,  et  ob  hoc 
ob  xterni  Regis  nupttis ,  pulsag  januas  repellitur, 
quia  liic  eum  amare  non  probjlur. 


Ciim  ergo  facis  eleemosynam,  noli  tuba  canere,  et  ^  ^^*  "^J  *"  »»omioibiis,  qiii  suiit  iii  lerra,  ut  imlla  ini- 


reliqua.  Manifeslum  esl  hypocritas  esse,  qni  se  ju- 
stos  simulaut ,  et  non  exhibent ;  et  proinde  a  Deo 
cordis  inspectore  noo  aliud  accipiunl,  nisi  faliaci» 
supplicium. 

Te  autem  faciente  eleemosynam ,  usque,  El  Paler 
tMus  qm  videt  in  abscoMO,  rtddet  iibi. 

Videtur  eniin  humanae  laudis  delectatio  in  sinistra 
signiflcari,  el  in  destera  intentio  iinplendi  praecepta 
divina.  Et  qiiid  est  eleemosyiia  in  absconso,  nisi  in 
ipsa  bona  consriemia ,  qiiae  bum  mis  oculis  deinon- 
strari  non  potest,  qtiae  et  eflicitur  in  voluiitate  bonn, 
guainvis  non  sit  quod  tribuatur  in  pecuiiia ;  iiain  in 
liis  solet  sinislra  operari,  qui  eain  non  intus,  sed  fo- 
rift  fiiciu  .t. 


seria  impedieute  eamdi  ni  apud  te  beaiiiudiiicm  nc- 
quirant.  Aliter  :  sicut  justi  faciuul  voliinialein  tuam, 
itactpeecatores  ad  te  converianiur.  Sive  coe!um  et 
terram,  corpus  el  animaro  accipimiis. 

Fial  voluntas  tua.  In  hoc  ut  sicut  corde  condele^ 
ctamur  legi  Dei  secondom  iiiteriordtn  homiiicm,  ita 
c<«rp09  nullis  terrenis  voluptatibus  imniulatum  hiirc 
delectationi  adversetor. 

Panem  nostrum  quotidianum  da  nobis  liodie.  Panis 
quotidianus  aut  pro  omnibus  hujus  vit.ii  necessitatt- 
bus  dictus  est,  aut  pro  sacraniento  C(»ri  oris  Christi, 
quod  quolidie  accipimus,  et  ne  moveaul  quaestioueoi 
aliqui,  qui  non  commuiiicent  quo  idie  sacramenio 
Christi :  restat  ut  panem  qui>tidiaaum  inlcll^gamus 


35 


IN  MATTH^I  fiVANGELIUM  EXPOSlTiO.  —  LIB.  L  5i 

divina  praec  epla,  qiiae  qiiotidic  medilari  oportcl  cl  A  eisullationis  fesiivos  nos  oalcnJjmiis,  et  piiiicipaie 


operan. 

Et  dhniue  nobhj  el  reliqua.  Salnliriler  enim  qiiod 
peccatores  siiinus  ailinoneiniir  ,  qtii  pro  peccalis 
orare  coropenimur.  Qui  orare  nos  pro  debitis  ei  pec- 
caiis  docuii »  palernam  misericordiam  prontisit,  et 
veniaiii  secuturani  adjnnxil,  el  ceda  nos  sponi^ione 
cirnsiringeos,  ot  iion  aliier  a  Deo  ,  cui  debitorea 
sumus,  veniam  petamua  qiiam  siciil  deiiitoribus  no- 
stris  dimittimus ;  in  qiia  paclione  si  ineniimur,  to* 
lius  orationis  Dullus  est  fruclus. 

Ei  ne  noi  indueat  in  tentalionem,  Non  enim  per  se 
ipsum  iiidocit  Deus,  sed  induci  patitur,  quem  suo 
aiixilio  deseruerit.  Et  ideo  iion  hic  uratiir,  ut  noii 
tenteiniir ,   sed   ut  in  tentalionem   nou  inferamur. 


cordis  nostri  o!co  pcrungamus  spirilali. 

Nolite  lite$auri%are  vobis  tliesauros  in  terra,  usqiie, 
Et  ubi  [ures  non  effodiunt,  nec  furanlur, 

Pcr  Ires  spccies  ddversiiaiis,  lioc  esl  xrugiuii, 
tiiie£  et  furum,  omne  veial avaiiiiae genus,  et  repre*^ 
heiidil;  quia  aii;e  res  siinl  quas  rubigo  olTuBcat  vel 
consuinit,  ui  est  aurum,  argcntuin,  et  caetera  meialla. 
XWx  quae  a  vermibus  vei  t.uiredine  dissolvuntur,  ut 
siinl  vesles,  vasa  lignea,  qu;e  caric  dispereunt.  Ali« 
per  lures  auferuntur,  ul  sunt  gemm:r,  lapidcs  pre- 
tiosi,  qiiainvis  aiia  sorde  noii  possunl  consnaii,  el 
ita  nulla  res  sempir  iiiisa  durare  potest.  Uude  di- 
citur  :  Omne  opus  electum  juttificabilur^  et  qui  opera* 
tur  illud  honorubilur  in  illo ;  et  omne  oput  corruptibiU 


Aliud    nonique  esl  in  lentationem    induci ,    aliud  ^  in  fine  deficiet,  el  qui  operatur  illud  peribit  cum  ipao. 


lenlari.  Sine  teniatioiie  nullus  esse  probatus  poiesl, 
ideo  non  orai  cui  necesse  est  igne  examinare,  ut 
igiie  iion  contiiigalur,  sed  ut  noii  cxuralur. 

Sed  libera  not  a  malo.  Videlicet,  ul  ab  omnibus 
qii.ne  diabolus  et  mundus  operaiitur  securi  stem»s  ac 
tiiti,  ut  aiitem  nulla  omuino  timeatiir  lenlatio,  non 
liic  in  pr.'psen:i  sperandum  est  neri  posse,  quia  lixc 
heatiiudo  hic  inchoatur,  el  in  futuro  perlicielur. 
Atven  autem,  qnod  in  fine  scribitur,  signaculum  est 
Dominicac  orationis,  quod  A  |uila  interpretatiis  est 
fideliter;  et  nos  vere  possumus  diccrc  significare 
tolius  orationis  istius  piirissimam  veritalemi  et  in- 
dubi ian'er  omnia  illis  conrcrri  a  Domino  quae  liie  po- 
«lulant,  si  conditionis  ulliinx  pactuni  servare  nou 
negliguiit.  ^ 

Si  enim  dimiteritit  hominibun  peccata  eorum,  usqae 
Tiec  Pater  vetter  dimitlet  vobit  peccata  vettra. 

Si  non  dimiseritis  hominibus  ail,  quasi  non  sint 
homines  qui  dimittunt,  id  est,  non  humani  neqiie 
icrreni.  Unde  scriplum  esl :  Ego  dixi :  Dii  ettit^  el 
rel:qna.  Vos  autem  sicut  bomines  moriemini.  Ad  eos 
di<  iiiir  qui  propter  pcccaia  homines  ex  diis  esse  me- 
nieruiiL 

Cnm  autem  jejuiiatit^  noUte  fieri  ticut  hypocritcB  tri- 
ttet.  Exterminnnt  enim  faciet  tuat,  ut  appareant  /lomi- 
fsi^iu  jejunantet.  Amen  dico  vobit^  quia  reeeperunl 
mercedem  tuam. 

Uis  ycrbis  intentio  nosira  ad  fnieriora  gaudia 
dirigi  docetur,  ne  forls  quaerentes  mercedem,  huic  n     V^  o-       ^    •  ..    . 

sa^culo  conformemur.  Quod  dicit,  Extermmant,  non  ^  ^'^'''  ^"^"'«^  ^^""'-  ^*  ""'^'*  *"^""^»"  ^^^''''''  '^' 


Allegorice  ;erugo  superbiain  significal,  qux  ubi  fiie- 
rii,  spiritalium  donorum  tliesaurum  dissipat,  et  vir- 
tutuin  decorem  oiTuscat.  Tinea  autem  invidiam  desi- 
goat,  quji  latentcr  corrodens  studium  bonum ,  el 
un  tJiis  paciionein  demoiiri  non  cessat.  Fures  nain* 
que  sunt  dxmones  et  haeieiici,  scni|)er  ad  hoc  inieiiti« 
lit  spiritales  ihesaiiros  habentes  depraedeniur,  el 
onusios  oriiamentis  viriulum  spolicul.  Alio  sensu, 
omois  namque  res  sordescit,  cum  iuftTiori  miscelur 
naiurx.  Sic  ei  animus  noster  lerrenorum  cuptdiiatft 
sordescit,  qiiamvis  lerra  munda  sit  in  suo  ordiuo  ;  in 
spiritalium  vero  desideiio  mundus  lerseverat,  quiA 
qua^cunque  coelestia  sunt,  muiidi  suut. 
Vbi  est  thetaurut  tuut,  ibi  est  et  cor  tuum, 
Uoc  non  soluin  de  pecunia,  sed  ei  de  cunctis  pas- 
sionibiis  scicndum  e&t :  lascivi  ludicra,  ainaloris  li- 
bido,  gulosi  Deus  venter  est;  huicserut  unnsquisque« 
a  quo  vinciiur. 

Lucerna  corporit  tui  ett  oculut  tuut^  usquc,  Ttf.iuii 
corput  luum  lenebrotum  crit, 

Est  auiem  oculus  mentis  intcntio,  qu  e  si  perversa 
prxcedil,  omne  opus  pravum  est,  quod  sequitur» 
quamvis  reclum  esse  vidcatur ;  nam  per  corpoft 
opera  qua:  cunctis  apparenl  siguaniur :  quae  si  recta 
quiii  facit  inteniiouc,  eliamsi  corain  hominibus  ali- 
quid  iniperfeciioiiis  habere  videanlur,  omiiia  in  bo- 
num  cooperaniur. 

Si  ergo  lumen  quod  in  te  ett  tenebrw  tunt^  iptm  ff  • 


est  Scriptura;  triiam.  Exsules  quo4|ue  eiterminanliir, 
qui  exira  terminos  mittuntur.  Pro  hoc  ergo  sermone 
sempcr  accipere  solemiis  demoliUniur^  quod  bypo* 
criiae  facere  solent,  ut  trislitiam  et  luctum  forti  aniroo 
Leianti  in  vultu  simulent.  IIoc  capituto  intelligitur 
quod  non  solum  in  mundi  pompa,  sed  etiam  iu  sor- 
dibiis  lucUiosis  solet  esse  jactantia. 

Tn  autem  enm  jejunat ,  unye  caput  tuum  oieo^  et 
faciem  tuam  iava,  usque,  El  Pater  tnut^  qui  videt  in 
abtconto^  reddtt  tibi  in  propatuio, 

Palaestini  autein,  quorum  hoc  raore  loquiiur,  festis 
diebus  solent  capita  oleo  perungerc  :  ci  nobis  prseci- 
pit  ut  vtrtutes  exercentes,  non  oleo  peccaioris,  sed 


poralium  in  vobis  c:ecatur,  quauto  m:igis  ipsuni  fa- 
ctum  est  tenebrosuin,  et  uihii  prodcril,  quia  qno- 
modo  lu  feceris,  tibi  imputalur ,  noii  quoiuodo  acei* 
pienii  proveueril. 

Nemo  polett  duobu$  dominit  tervire,  usque,  Et  eHt§^ 
rum  contemnet.  Yidelioet  diaboium  aiidit,  qui  Deam 
diligit.  Nuliius  eniin  scientia  Deum  odisse  ferre  po* 
test,  et  ideo  eura  qui  non  timet,  contemnii,  dum  ejns 
inaiidaia  non  custodit. 

Non  potettit  Deo  nrvtre  et  mammonte*  Audiat  boe 
avarus,  et  studeat  divitias,  qux  mammonx  Syriaco 
niincupantursermone,  magls  ul  domiuus  distribuere, 
quam  ut  servus  custodire. 


V. 


35  BEDiE  VEN6RABILIS  OPr.  PARS1I.  SKCT.  I.  ^  EXECETICA  GEiNUINA.  55 

ideo  Sco  vobiif  ne  toiticiti  stlis  anima!  vettrig^  ei  \  lemporaiilns  :  illud   (anqiiiini  honiim,  lioc  lan<;iiatu 

reliqii^i. 


Qaod  ait,  ideo  dico  vobit^  ad  snperiora  resplcit, 
■e  lemporaliiim  sollicitndine  eon? Incamini  cnm  divi- 
ilbas  hujus  sxculi  thesaurizare.  De  carnali  atiiem 
cibo  et  vesiiinento  nos  non  debere  esse  sollicitos 
aecipiamus  «  de  spiriuli  auiem  cibo  el  Testiniento 
temper  soHicili  esse  debemns. 

nvnne  unima  plus  esl  quam  esea^  ei  eorpui  plu$ 
qumn  vestimentum  ?  Admonei  ergo  in  hac  sententia 
ut  meminerimus  multo  amplius  iiobis  Deuro  dedisse, 
^ui  nos  fecitet  composnil»  quam  qoodvis  alimenlttm 
et  tegumentum.  Quo  loco  quxri  solet  utrum  isie 
cibns  corporeus  ad  animam  periineat,  cam  sit  ipsa 
tncorporea,  »n  iion.  Sed  animam  boc  loco  pro  ista 


necessnnum. 

Nolile  soUkiti  este  de  crasiino,  Crastmus  enim  dies 
wqIUcHus  ipse  erit  sibi,  Qtiia  annuos  fructas  terra  pra» 
fcrt,  de  prxseii&ibus  solliciios  esse  debore  concessit, 
qni  futura,  qujd  cras  sigiiificat,  cogitare  probibuiu 

Sufficil  diei  malitia  sua,  Suilicit  ergo  nobis  pr«* 
senfis  temporis  cogitaiio,  ruturorom  curam,  qii» 
incerta  est,  relinquamiis.  Hanc  ergo  curam  arbltror 
ideo  nominavit  maliiiam,  qaia  poenalis  est,  et  ad 
hanc  perlinet  mort:ilitatein,  qiinm  peccando  meruN 
miis.  Cavendum  namque  esl  ne  aliquem  judicemns, 
qui  commissis  sibi  procurat  necessaria  ne  dcsiiit, 
curo  ipse  Dominus  loculos  habere  dignatus  est. 

CAPUT  VII. 


viia  positam  novcrimus,  ciijus  retinaculum  est  ali-  B     pf^mg  j„aicare,  ut  non  judicemini,  usquc.  In  qua 


luentum  istud  corporeum. 

Respicite  volatilia  eoRti,  usqiie  Et  Pater  vester  pa- 
^eititla.  Id  esr,  si  volatilia,  qui  rum  mortalis  est  ani- 
ma,  Dei  aluniur  providentia ,  quanlo  magis  homines» 
qQibus  a  ternilus  promitlilur. 

Nonne  vos  plnres  estis  illis?  Iloc  esl,  ch.irius  valetis 
qitam  irrationabilia,  sicutl  sunt  aves. 

Qiiis  autem  vestrum  cagilans  poiest  adjieere  ad  sla- 
tnram  suam  eubitum  unum,  et  de  vestimento  quid  sot' 
tieili  estis? 

Ac  si  dicat :  illi  ergo  relinquiie  euram  tegendi 
rorporis,  ciijus  cura  factum  essc  videtis»  ut  tanl^ 
f;t:itur»>  corpns  babeatis. 


mensura  mensi  fueritiSy  remelietur  vobis. 

IIoc  loco  prxcipi  existimo  ut  ea  facta  quac  dubinm 
eA  qiin  animo  fiant  in  meliorem  partem  interprele* 
mur,  quia  incertum  est  quo  animo  quid  f  >ctum  sii» 
vel  quatis  fuliirus  sit  qui  nunc  vel  boniis  vel  malns 
apparet.  Unde  Apostolus  :  Nolite,  inquit,  ante  tempus 
judicare  (I  Cor.  iv).  De  manifeslis,  quae  bono  aniino 
liejri  iion  possunt  ita  dicitur  :  Ex  fructibus  eorum  co» 
gnoscetis  eos  (Matth,  vii) ;  potest  movere  quod  ait : 
In  quocunqne  enim  judicio  judlcaveritis,  judieabiiur  de 
vobs.  Nuiiquid  lemere  eniin,  sicut  nos  dc  aliis,  ija 
judicabil  de  nobis  Deui».  Ant,  m  qua  mensura,  rem> 
iietur,  nullo  modo  Iioc  cst  apud  Dcum ;  sed  dictum 


Consderate  lilia  agri,  et  reliqua.  Ista  vero  docii-      esi  quomodo  ipsa  temcritas  qna  punis  aliiim  te  pu- 


nienta  dc  avibu:»  et  liliis  non  allegorice  pouuntor, 
aed  ut  de  rebus  minoribus  majora  persuaderentur. 

Dico  autem  vobis  quod  net  Salomon^  el  reliqiia.  Re- 
veia  quod  sericum,  {\\\x.  purpura  regum  potest  floribns 
coroparari,  quid  ita  rubcl  nt  ros.i,  quid  ita  candet 
nt  lilium,  quod  magis  esl  oculorum  quam  sermonis 
Jiidicium. 

Si  autem  [cnum  agri^  qnod  hodie  esi^  ei  cras  in  cli- 
btmum  mitiitur,  Deus  sie  vestit,  et  rcliqtia. 

Cras  pro  fuluro  ponitur  tempore.  Ct  est  sensus  : 
Si  qux  ciio  decidua  concremantur  igne  artifex  om- 
nium  lam  venusta  ornai  specie,  quanto  magis  vos 
procurabit  in  necessariis,  qui  ad  aBternam  husredi- 
talem  'periineiis. 


niat  necesce  csi.  Uiide  d.clum  est :  Omnis  qui  pcr* 
cusserit  gladio,  gtadio  peribii  (Matlh,  xxvi).  Non  gla- 
dio  ferri,  sed  g<adio  peccati. 

Quid  autem  vides  festucam  in  oculo  fratris  tui^ 
usque,  El  trabem  in  oculo  tuo  non  vides. 

Mulii,  superbia  el  olio  prxventi,  acerrime  corri- 
piunt  eos  qiios  snbita  ira  vident  turbitos,  oculum 
menlis  a  solito  purilatis  statn  quasi  festuca  irruente 
inutasse,  aique  binc  eos  magis  amant  vi(u|ierare 
qiiam  emendare,  et  ideo  Impossihile  illis  dicilur  ut 
festucam  fratris  oculo  quis  demat ,  qui  suo  irabein 
inoculo  gestat.  Qui  (ieri  potest  ut  si  irasceris  homini, 
velis  euin  corrigi ;  si  autem  oderis,  non  potes  eura 
velle  corrigere.  Qtantum  inter  trabem  et  festucam 


Nolite  solliciti  esse,  direntes :  Quid  manducMbimus,  D  ^**^*»  '^n^""»  »nter  odiumet  iram 


aut  quid  bibemus,  aut  quo  operiemur  ? 

fk>landum  qtiod  non  ait  :  Nolile  qvxrere  cibum, 
etc.  Sed  quid,  inqnit ,  manducetis ,  ei  reliqua.  Ubi 
mihi  videntur  argni,  qiii,  sprela  communione,  lau- 
tiora  vel  aiisieriora  sibi  alimenta  vel  indumeota  re* 
quirunt  pro  his  ciim  qoibus  vitam  ducuni. 

liarc  omnia  genles  inquirunt.  Scilicet  quilius  cura 
est  oon  fiiturorum,  sed  comparati  swH  jumentis  iNst- 
pientibus,  et  similes  facti  sunl  Hiis. 

Scit  enim  Pater  vester,  usque  Ei  Inec  omnia  adji' 
cieniur  vobis.  Qurrile  regnum  Dei,  quod  est  bonum 
appetemlum,  et  uecessafia  sine  quibus  hxc  vita  non 
potest  peragi.  Non  dixit  nobis  dari,  sed  aiifjici,  qoia 
iiob'S  in  intcntione  x(erni!as,  in  usu  vcro  dcbct  esse 


Bgpoerita^  ejice  primum  irabem  de  eculo  iuo,  ei  iunc 
videbis  ejicere^  ei  reliqua. 

Primo  expelle  odium  a  te,  et  deinceps  jaro  eum 
quem  diligis  eroendare  poteris. 

Nolile  sancium  dare  canibus,  iisque,  Et  conversi  dis^ 
rumpani  vos,  Canes  et  porcos  pro  contemptoribus 
accipimus  ;  non  convenit  igitnr  isiiusmodi  in  luto  in- 
lidelitatis  manenlibus  porcis  vel  biproticis,  vel  bixni- 
nibus  ad  vomitum  peccatorum  rcvertcntil^js,  evan- 
gelicam  pandere  margarilam.  Ne  coiiculcent,  id  est, 
contemiiant  illud,  ei  conversi  incipiant  vos  diss  pare. 

Petite  ei  dabiiur  vo6ts,  et  reliqua.  Peiiiio  periinet 
ad  iropcirandam  sanitatem  firinitateinqiie  aniiiii,  ut 
ea  qne  prxcipiiintur  implere  possimos  ;  in'|uisitio 


\ 


5T  1N  MATTIIiBI  EVANGELIUM  EXPOSlTlO.  ~  Lin.  I.  3S 

aatem  ad   itivenicndain  verilatcin.  Cum  quis  auiem  A  cus.  Nulius  saplcntiuin  ah  fi.Treticis  vel   inndclibn» 

flagrantiam  sanrliiaiU,  j^ui  dulcedinem  poteril  inve- 


vcram  ▼inm  invenerit,  perveniet  ad  ipsam  possessio- 
nem,  qvae  tamen  puisanti  aperietar. 

OmjiM  autem  qui  pttit  accipit ,  et  reliqua.  Ergo 
perseferantia  opus  esi,  ut  accipiamits  quod  petimns, 
«tinTeniamus  quod  quffrirous  ,  et  quod  polsamus 
aperiaiur. 

Aui  ^ts  ex  vMi  homo,  quem  si  petimt  /Ittns  sant 
panem^  nun^id  lapidem  porriget  ei  ? 

Panis  inteliigitur  charitas,  sine  qua  cxtera  nihi! 
«unt  sicut  sine  pane  mensa  iuops  esseviJetur;  cui 
contraria  est  cordis  duritia,  quam  iapidi  coinparavii. 

Aut  s\  ptscem  pelierit,  nunqvid  serpenlem  porriget 
•et?  Piscessont  fides  invisibilium,  vel  propter  aqiiam 
bapiismJt  vel  quia  de  invisibilibus  capitur,  seu  quod 


nire  verilalls.  Aliler  splnas  reoret  tribulos  po^sesi* 
gnificare  «aculi  curas,  ei  vftiorum  compunciiones, 
III :  T^rrc  tua  spinas  et  tribulos  germinabit  libi  {Gan. 
ui) ,  ficus  vcro  ei  ova  dulcedinem  nov.-p  eonver>a- 
tionis,  qnam  Dominus  esuriii  in  nobis,  et  fervore  u 
dilectionis,  quae  laetificat  Cor  hoininis. 

Sic  onmii  arbor  bona  fruetm  bonos  facit^  mala  aU' 
tem  arbor  fructus  malos  facit^  et  reliqui. 

Per  arboreni  inielliglmus  seu  bmam  seu  nialam 
voluiitalem.  Fructus  autem  opera,  qua:  nec  bonx  vo- 
iuntilis,  mala,  nec  malae  esse  possiint  voluntaiia 
bon.i,  qiiafe  fii  etiam  bona,  dum  converlitur  ad  sum- 
mum  ei  incommutabile  bonum,  el  implctur  bono,  ut 


fciijus  muudi  fluctibus  nonrrangiinr :  cui  conirarium  ^  faciat  fruetiim  bonuin.  Ac  per  hoc  est  quod  didiur 


posuit  serpentem  propter  venena  failaci.^e,  quac  prl* 
ino  homini  prxseininavit.  Quod  autcni  in  Evangelio 
seconduin  Lucam  hxc  duo  subsequitur  ovi  et  scor- 
pioois  comparatio,  in  ovoindicaturspes,  in  q^o  noii- 
dum  perrectus  fetus  est,  sed  fovendo  speratur  ;  vei 
quod  spei  conirarium  cst  retro  respicere,  qus  &e  in 
ea  quae  ante  sunt  eslendil.  El  idco  huic  contrariom 
posuit  scorpionem,  cujus  aculeus  venenatus  retro 
limendas  est ,  qtiia  moriifera  desperaiio  in  finc  est 
forintdanda. 

Siergo  ros,  cum  siiis  mali ,  ita;/tl  tonn  dnta  dnre 
filits  vestris,  osque  Peientlbus  u. 

Malos  appellat  hujus  s«culi  amatores;  et  in  rofuro 


auctbr  omnium  bonorum,  hoc  est,  et  n  ilurae  bonje  el 
vo!un(a(is. 

Omnis  arbor  qute  non  facit  fructum  bonum,  excide- 
lur  ,  et  in  ignem  milletur.  Quia  unusquisquc  ver^us 
per  validain  judicii  senlenliim  in  gehennae  igueffl 
Uiittetur  ,  qui  hic  boni  operis  frucluin  fecis$e  iion 
invenilur. 

Non  omnis  qui  dicit  mihf,  Domine^  Domlne^  intraHi 
in  regnum  coelorum,  ct  rcliqua. 

Ltrumq*:e  enlm  servis  Dei  necessariiim  est,  utet 
opus  sennonf",  et  sermo  uperibus  c Jinprobetor. 

iluiti  mihi  dicentiniUa  die  :  Domine,  Domine, 
nonne  in  tuo  nomine  prophelavimus  et  in  tno  nomine 


nalura  bona  sunt  qoas  dant,  quamvis  sinl  teniporaita  p  deemonia?  et  reliqna. 


qiiia  Dominiest  terra  et  plenitudo  ejus  {PsaL  xxiit). 
Alher  Apo8toli,qui  eieciionis  merito  bonitatem  gene« 
ris  bumani  excesseraot  supern»  boniiatis  Intoitu  maii 
caae  dicuntur,  quia  nibii  est  per  semeiipsura  imniu- 
labile  vel  bononi,  nisi  deitas  sela.  Qnod  Liicas  vero 
dicil :  Dabit  Spiritum  bonum^  oslendit  Spirilum  san- 
«tum  plenitndinem  ease  iionorum  Dei. 

Jntrwe  per  angustam  portam^  usque,  Et  pauci  iunt 
qti  inveniunt  eam, 

Lata  via  estqine  teiidit  ad  saecuii  voluptatea,  cujiis 
InquiVitione  aut  mventione  opos  non  esf ,  quia  sponie 
aeofrerunt.  Angnstam  vero  viamorones  Inveniunt,  nec 
^iii  inveniunt  statim  ingrediuntur  per  eam,  siquidem 
mnlci  de  inedio  hinero  veriutia ,  s«coii  voiuptatibus 
capti,  revertaiitnr. 

Attendite  a  fatne  prtfpheSh,  osque,  infniueciis  au- 
tem  tunt  tupi  rapaces. 

Specialiierde  haerelicis  diciiur,  qui  videntnr  con- 
linemia,  castitate,  jejunio  se  circumdarfe  quasi  qna- 
d.im  veste  pietatis,  sed  ex  inteniione  vcnenaii  aniiht, 
et  insidiis  rapacibus  comparantur  lupis. 

Alitef,  cauiius  comiderate  eos  qui  perChristiairam 
iioiiiefi  tol  aedttcere  nituntur,  duleibus  aermeniboa 
acadd^lum  inferentes,  sed  quoinodo  isti  sont  nose^n- 
dt  ostendil. 

A  ftuctibus  iforum  eognouetis  eas,  Hoc  cst ,  ad  vnl- 
luin  notite  attendere,  aed  ad  opera.  Etenim  si  inhi 
verbis,  moribus  blasplit^mant. 

Nunquid  colUfuHt  de  tpinis  uvas,  aut  de  tribulis  fi- 


Non  enim  ipsius  meriium,  qui  talia  facit,  aed  in- 
vocatio  nomlnis  Christi  hoc  agit,  ob  condemnationem 
eorom  qni  invoeant,  vel  ob  utilitatem  eorum  qoi  aa- 
dittnt  et  videnK. 

Et  tunc  confitebor  iilis  quia  nunquam  novi  vos,  ete. 
Sigiianter  disit  Confiteber,  qui:i  mHlio  aiite  temporo 
dicere  simuiabant.  fion  noui  vos  dicit ,  id  csl,  non 
approbo  vos,  quia  nullo  modo  Deus  probat,  quem 
fidoi  pielas  non  cotnniendat. 

Oitniif  ergo  qui  audit  verba  mea  hosCy  et  facit  en^ 
atnnutabo  eum  viro  tapienii^  qui  eedificavit  tuam  do» 
mumtnpra  petram.  Si  pelraChrislus  eal,  sicui  mulia 
prxdicant  Scripturarum  lestimonia,  ille  aedificavil  in 
Christo,  qui  quod  aodil  ab  iiio  facil. 
I^  Et  descendit  pluvia^  et  venerunt  fiumina^  etfiavenmt 
venft,  et  irrueruni  in  domum  Hlam,  et  reliqua, 

Piuvia  quoque  ,  quia  doiuum  subvertere  nititor, 
diabolus  est  ;  flumina,  Antichristi ;  venii,  spiritalea 
neqniiiae  tn  coele^tibus.  Qui  auiem  non  solum  verba 
Deiandit,  sed  firmiler  facil,  nihil  horum  timet,quia 
domum  aedificatam  liabet  aopra  petram. 

Et  omnit  qui  audit  verba  mea  heec^  et  faeit  ea  tinuliM 
erit  qui  eedificavit  domum  suam  tuper  arenam. 

Fundamentum  atabile  et  firmum  Dominns  noa- 
ler  Jesua  Cbristus,  super  quod  fundaiur  caibolica 
Ecclesia  :  auper  arenam  vero,  quae  fluida  est,  et  in 
unam  copuiam  redigi  non  potesi,  omnis  baeretico- 
runi  sermo  ad  boc  scdificatur,  ut  corroaU 

El  descendii  pluvia,  Uiqnc  Et  cecidit.  QuiJ  enim  ia 


%0 


BEDiE  VENEP.ABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUlNA. 


40 


plavia  nisi  mulilmodas  diabolicas  teotationcsi  per  A 
fliimina  manifestas  persecutiones ,  per  venlos  mali- 
gnos  Spirilus  inlelligi  voluily  ante  quos  nullus  persi* 
fiiere  valet ,  qul  spe  in  Deum  fixa  non  permanet. 
rutest  ctiam  per  impetum  fluminis  cxtreini  judicii 
(liscrimen  intelligi,  quando,  utraque  domo  consura- 
niara,  tfmnisqui  u  exalial  humiliabHur^  eiqw  se  hu* 
miUai  exaltabiiur  {Maith»  xiiii). 

Ei  fii  ruina  ejui  magna.  Quia  non  liabet  sublevantis 
ftolatia,  sed  audient :  lie  in  ignem  wlernum  (Maiih. 
\xv). 


Et  facium  eti  cum  eoiuummasset  Jesut  verba  hoec^ 
admirabantur  iurbw,  et  reliqu:i. 

Turbas  autem  infideles  dicit ,  qui  slupebant  aoii 
credendo  ;  aut  omnes  generaliter  demnnstrat ,  qui 
in  eo  tantam  sapieutiam  veuerabaiitur.  Scribae  enim 
docebant  qu:e  scripta  sunt  iu  lloyse  et  propbetis ; 
Jesus  vero,  quasl  Domiuasipsius  Moysi,  pro  iiberiate 
volanialis  suae,  vel  ca  qux  minus  in  lege  videbantur 
addebai  vel  commuians  prxdicabat  in  populo,  sicut 
supra  legimus. 


LIBER  SECUNDUS- 


CAPUT  VIII. 

€um  autem  descendisset  de  monte,  usquc,  Domine^ 
et  vf<,  potes  me  mundare, 

Istud  miraculum  pulest  intelligi  post  uirumque 
sermonem  Domini  faclum  fuisse,  non  soluin  quem 
lUailb.-cus,  verum  etiaui  quem  Lucas  inierponit,  iicet 
alio  ioco  Lucas  Marcusque  illud  commemoraveriul. 
Mystice  descensio  Domini  de  monte  incarnaiionem 
e)us  significat ,  et  pust  hsBC  secutas  sunt  eum  turba 
muUcp,  quia  postquam  Verbum  caro  factum  esi,  et  ha^ 
bilavii  in  nobis(Joan,  i),  qui  antea  tantum  notus  in 
Juda;a,  pust  admirabilis  Tactus  est  in  universa  terra. 

Si  vist  iuquil,  poles  me  mundare.  Devoluntale  Do- 
miui  nou  quasi  iucrcdulus  dubitavit,  sed  qiiasi  coU 
luviouis  sux  conscius  non  prassiimil. 


B  genus  bumanomdesignat,  quod  extenta  maiiu  SaWa» 
toris  boc  est ,  iocarnaio  Dei  Verbo  ,  liumanamque 
contingente  naturam  ,  ab  erroris  prisci  varietate 
miindaiuin  est,  et  sacerdoti  ostensum,  de  quo  dici- 
tur  :  Ttf  es  sacerdos  in  aternum  (  Psal,  clix  )  ;  cui 
offerunt  corpora  sua  hosliam  viventem,  sanctam,  Deo 
placentem  (Rom.  xii). 

Cum  autem  introisset  Capharnaum,  usque  Et  male 
torquetur.  Quaeritur  quomodu  conveniat  quod  Mat^ 
lba'us  ipsum  centurionem  ad  Dominum  accessisse 
dicat,  cum  Lucas  nuutios  ad  euin  misisse  narrat  t 
sed  pie  quxrentibus  paiet  quod  Mattba:u8,  causa  bre« 
Titalis  dixerit  accessis^e  ipsum,  cujus  voiuntas,  licet 
aliis  deferentibus»  perlata  est  ad  Dominum.  Sicut 
euimHxmorrboidSa,  quia  credidit,  magis  Dominuiu 


Et  exlendens  Jesus  manum,  teiigit  eum  dicens  :  Vo"  G  tetigit,  quam  turbx  a  quibus  premebatur,  ita  ceotu- 


/o,  muiidare.  Cxlendil  curationis  manuui,  qui  mise- 
ricordin  suae  protendcbat  afft  cium.  Tetigit  xgro- 
tuin,  quia  in  poledlate  liabuit  saiiitatis  efleclum,  di- 
xit,  Vo/o,  mundare.  In  volo  ostendit  pieiatis  clemen- 
tiam,  in  mundare  majeslatis  sux  puteiiliam  ,  quia 
ipse  dixit,  et  facta  sunt  (Psal  xxxii).Non  ut  aliqul  pu- 
tant  jungcndum  est,  et  legendum,  Volo  mimi/are,  sed 
separatim,  ut  primo  dicat  Volo  ,  deinde  imperel 
mundare,  Volo  autem  propter  Pbotinum  dicit,  impe- 
rai  propter  Arrium,  tangii  propier  Manichaeum. 

Et  ait  ilU  Jesus  :  Vide  nemini  dixeris.  Et  revera 
quid  eral  neccbse  ut  sermcne  jactaret  quod  corpore 
prsfierebnt»  nisi  utdocerei  nos  iion  soluma  mercede 
abslineamus  pecuuix,  seil  eliam  grati«. 


rio  quo  magis  credidil,  eo  magis  accessil. 

Domine,  puer  mevzjacei.^on  m  una  tanium  reml- 
serabilis,  quod  jacet ;  sed  in  alia,  quod  paralyticus ; 
tertia,  quod  nia!e  torquetur.  Et  boc  ideo,  ut  angii- 
stias  animae  suae  deinonstraret ,  et  beiievulentiam 
Domini  invitaret  :  sic  decet  prxtatos  sibi  subjectis 
misereri. 

Et  ait  ilU  Jesus  :  Ego  veniamet  curabo  eum,  Magna 
Domini  sublimiias,  sed  major  bumilitas,  qai  solo  ver- 
bovalebat  curare,  non  dediguatur  servum  languen- 
tem  Tisitare. 

Et  respondens  eenturid^ail :  Domiue^non  sum  dignus 
ht  intres  sub  iecium  meum,  Propter  vte  conscieniiam 
gentilis  non  ausus  est  bospitem  habere  Clirisluui, 


Sed  vade,  ostende  iesicerdoti,  et  offer  munus  quod  D  cujuselsi  fide  pra:ditU':,  noudum  tamen  sacramentiH 


prigcepit  Mogses  in  testimonium  iliis, 

Tres  ob  causas  misit  eum  ad  sacerdoles  :  primiun, 
quia  lex  pnr.cepit  iit  iiiundata  lepra  oflerrent  sacer- 
doiibus  munera  ;  deinde  ut  leprosum  viderent  mun- 
datum,  et  talvarentur  credentes  ;  aat  si  iion  crede- 
reut,  liiexeusabiies  essent ;  et  ne  legem  fraugere  vi- 
deretur.  Si  quem  movet  quomodo  Dominus  Mosai- 
cam  vldeatur  approbare  sacrificium,  cum  Id  Ecele^ia 
non  receperii,  memincrit  illius  sacrosanctum  eor- 
poris  $^cri(iciuin  nonduni  in  ara  crucis  oblatum,  nee 
esse  apostolurum  coiitfst-.itioue  et  fide  credentiuin 
eonfiniiat.im.  My<iice    vir  i»te  pecciilis  buguidum 


erat  imbutus. 

Sed  tantum  dic  verbo^  ct  sanabiiur  puer  meus.  Ma- 
gna  fidea  centurionis,  qua  verbi  opus  in  Cbristo  conti- 
tetur. 

Nam  et  ego  homo  sum  sub  potestate  constitutus^  ha- 
bens  sub  me  nutites,  Hdininem  se  potestate  subditum 
didt,  et  lamen  se  mlnoribus  posse  imperarey  utsul>- 
audiatur  :  Quanto  magis  omiiipotens  Deus  super 
omnia,  per  angelicam  dicere  potest  militiam  inflrmi- 
taii  ut  recedai,  et  rccedit :  et  saniuti  ut  veniat,  et 
\eniet.  Unde  se«|uilur : 

Ei  huic  dico,  Vade^  ei  vadH ;  ei  alii ,  Veni,  et  vemt; 


/ 


41  LN  MATTHifil  EVANCELIUM  tXPOSITIO.  —  L:B.  11,  ^  « 

€t  urvo  itieo  :  tiiclioc,  et  fatk,  Yull  osienderc  Orunv  A  (Joan,  i%)  ;  iii  eujiis  occasu   pLires  saiianlur  a^groti 


p»8se  iiiiplere  qnod  vcliei  ,  iioii  tanioin  por  corporis 
advenluiB  ,  sed  etiam  per  iDiuisleiia  angeLunnn. 
)  Audiem  autetn  Jesus^  niiratm  e$t,  Miratur  inlelli' 
gcutiam  8u%  majestalis^  qnod  et  uobis  niirandum 
si^niruat.  Tales  molus  cum  de  Deo  dicuntiir,  nou 
stint  signa  perturbaii  animi,  scJ  doceutis  ni  *gWtri. 

El  sequentibus  se  dixil ;  Non  invcni  tanlam  /idein  in 
Jsrael,  Non  de  omnibus  reiro  patriarLiiis  cl  prophe- 
tis  loquitur,  sed  de  omnibus  xvi  prascniis,  qui  per 
legecn  inslrucli  nnn  credebant.  Centurio  tbristo  do- 
cet.tc  nrmtiue  credidil,  sponlancam  genlium  fidcm 
siguificans. 

Dico  vobis,qtiod  multi  ab  Orienief  et  reliqua.  idest, 
e\  omnibus geutibus  sicnt  opoiiet  Evangelium  prx- 


quam  ante,qui.4  j.i  cariie  viveus  paucos  Judacoruin 
docuit,  postea  pcr  orbem  gentibus  solutis  dooa  per* 
misil. 

Videns  aulem  Jesus  turbas  multjs  circa  se  juuit 
discipulos  suos  ire  trans  frelum.  Exhorutio  Jesu  sem<^ 
l>cr  est ,  ut  amaros  stcuII  (luclus,  inconfaso  fid^i 
navigio  transeamus,  quoad  liilus  paradisi,  ipso  gu- 
bcruante,  perveuiamus. 

El  accedens  unus  scriba,  ait  illi :  Magister,  sequar 
le,  quocunque  ieris,  Qmd  Malihaeus  dicit  tuiic  iuud 
gesium  esse,  quando  jussii  ul  ircni,Lucas  vero  Ani- 
bulantibus  iltis  in  via  (Luc,  i.\),  iion  est  contrariuni 
quod  ulique  ambulabant  ul  venirent  ad  fretum.  Scri- 
ba  isle  si  dixis  et  :  Diiinine,  sequar  te,  non  fuisset 


dicari,  vel  ab  Orienle,  qui   statim  iilumtnaii  trans-  ^  repulsus  sed  qui  m:'gistrum  unum  de  pluribus  aesti- 


eunl,  et  ab  Occidcnte,  hi  qui  passiones  pro  fide  us- 
que  ad  mortem  toieraverunt,  recumbent  non  carna- 
liter  jacentes,  sed  spiritaliter  requiescentes. 

Filii  autemregni  ejicientur,  usque  et  slridor  den- 
iium.  Filios  regni  Judxo.s  dicit,  in  quibus  aniea  re- 
gnavit  beu^,Stridorden!iumet  fletusoculorumt  veram 
iiemonslrat  resurreciionein  memhrorum.  Inteiiores 
quoque  tenebras  dicil,  cxcitat  'Ui  cordis,  exteriorcs 
quoque  noctero  xlcrnie  damnaiionis,  ubi  duplex  os- 
tiriditur  geheniia,  id  est,  nimii  frigoiis  per  strido- 
rom  dtntiiini,  et  inlolerabilis  esse  fervoris,  per  fle- 
tum  oculoruin.  ut  beatus  Joh  ait :  Ad  calorem  nimium 
tran$funt  ab  aquis   uivium  {Job,  xxiv). 


mabat,  ei  erat  Ulterator  ,  et  non  spiritalis  auditor. 
Ideo  non  habet  locuin ,  in  quo  possit  reclinare  Jesus 
caput  suum. 

Ait  ilU  Jesus  :  Vulpet  foveat  habent  ei  volucres  cosU 
nidos;  Filius  aulem  hominis  non  liabet  ubi^  etc.  Ac  si 
dixisset :  Quid  me  propter  divitias  sxcuJi  vis  scqui, 
cum  tauie  sim  puupertatis,  ut  nec  proprio  uiar 
lecto?  Possumus  juxta  ailegoriam  per  vulpes  bxre- 
ticos  accipere  significalos  ,  qui  nihil  in  virlutibus 
Cbrisii,  sed  in  sua  confidenles  astulia ,  velut  vulpis 
callida  seduccre  satagunt ;  per  volucres ,  nialigiios 
Spiritus ,  qui  in  cordibus  Judxorum  domiiiiia  ha- 
bent,  ubi  habilaculum   non  iiivetiit  caput  Ciirisii 


Fa  dixit  Jfsus  centurionif  usque  et  sanalus  est  puer  ^  Deus. 


€sUU  hora.  Prolatnr  fides  Doniini,  ei  roboratur  sa- 
uitas  seivi.  Mystice  centurio  clecios  ex  gentibus 
Cisendit,  qui,  quasi  ceiileiiario  mil.te  stipaii, spiriia- 
lium  buntvirtuium  perfectione  suhlimes. 

Et  cum  venimt  Jesus  in  domum  Petri^  vidit  socrum 
ej  s  jacenteni ,  usque  el  surrexit,  et  ministrabat  eis, 
DoDius  l^etri  circumcisio  esl,  qusc  apostolatui  ejus 
tradila  erat ;  socrus  vero  ejus  Synagoga  est,  quia  11- 
la  quodammodo  maler  cst  Ecclesije,  quje  a  vero  spou- 
&o  taliier  commeiidatur  Petro  :  Tu  es  Peirus^  ei  super 
hanc  petram  wdificabo  Ecclesiam  meam  (  Matth,  xvi ). 
Porro  socrus  Petri  in  Syiiagoga  febricitabai,  quia 
persequens  Ecclesiam  invidiai  faciJ)us  laborabat.  Un- 
de  dicitur  :  FilH  matris  mea:  pugnaverunt  contra   me 


Alius  autem  de  diseipulis  ejus,  ait  illi :  Donwne^  per» 
mitle  me  prlmum  ire,  et  sepelire  palrem,  Noii  discipu* 
lalum  respuit,  sed  expleta  primum  pilerni  runeris 
pietate ,  liberior  hunc  assequi  des.derat :  in  quo  ei 
Filius  hoininis  caput  reclinat ,  quia  in  ejuj  humili 
peciore  divinitas  familiari  quadam  requiescai  maii- 
sione. 

Jesus  autem  aii  illi :  Sequere  me,  et  diinitte  moriuus 
sepelire  mortuos  suos,  Hortuos  cnim  sepelire,  est  pec- 
calores  in  peccalis  suis  fovere  :  quod  illi  faciunt  qui 
jusiificant  impium  pro  muneribus  ,  et  iniqua  geieu • 
tes  benedicunt. 

Ei  ascendente  eo  in  Haviculam,  secuti  sunt  eum  disci- 
puli  ejus.  Mare  quod  Dominus  cum  suis  transirc  de- 


{Cani.  i).  Cujus  uianum  Dominus  tetigil,  qnia  carna-  |\  sideral,  prxscniis  sa.'cuh  tenebrosus  accipitur  xstus. 


lia  ejus  opera  in  spiriialem  usuni  ctmverlit  ;  quu) 
eisresurgens  ministrabat,  quia  uunc  quotidic  per 
spiritale  officimn  credcns  Domiiio  ministrat.  Mora- 
iiter  auiem  unat]ux*que  animn,  quas  carnis  c  ncupi- 
scentiis  militat,  quasi  fcbribus  ae^lual ;  sed  ad  ta- 
ctumdiviiKC  misericordiae  cnnvalescens,  per  conti- 
nentiae  frena  lasciviain  caniis  constiingit  ,  ei  ipsis 
ineinbris  quibus  servierai,  iininun>Jiti.c  ad  iuiquiia- 
lem,  serviat  juslitije  iii  vitaui  xicraain. 

Ve^pere  autem  facto^  obiulerunt  ei  multos  damonia 
habenieSf  et  ejecil  Spintus  verbo,  it  omnes  maU  ha- 
benieSf  curavii,  Oinnes  non  ni:ine,  non  nicridie,  scd 
ad  ve^peram  curantur,  quando  verus  Sol  occuhuil, 
ille  qui  dixit :  Quandiu  in  mundo  sumy  lux  sum  mundi 
Patrol.  XCII 


Navicula,  quani  asceuduiit,  nuIU  melius  iiujm  do- 
minic»  passionis  arbor  intelligitur,  de  qua  alibi  di- 
cilur :  Si  quis  vult  posi  me  vemret  ^ollat  crucem  suam, 
el  sequatur  me  (Marc,  viu). 

Et  ecce  motus  factus  magnus  in  trjirif  iia  ul  navicula 
operiretur  fluctibus,  llla  tempeslas  noii  ex  se  oria  esl, 
sed  poicklaii  paret  impuraniis,  quaieiius  tfC  eisc  lernc 
inarisque  Doininuin  cuiictis  oslendercl. 

Jpse  vero  dormiebat.  0  res  inirabiiis  l  is  qui  nuc- 
quam  obdormit  donuivit :  dormicbat  ergo  corpore, 
ui  apostolos  evigilare  faccrct,  prxcipuc  auiem  ne 
nos  unquam  animo  donniamus. 

Et  accesserunt,  el  suscitaverunt  euni ,  dicentes  :  Da- 
mine,  salva  no5,   penmui.  Suscilaut  Domiuum,  ne 


Si  nE9.£  VENGRABIUS  OPP.  PARS  If. 

f^i«tuuiii  fv-ritsie  ilispereani,qiiia  cttjiis  morlcin  vide-  A 
rmi,  maxiinif  vnii$  resurrectionem  quserebant ,  ne 
eJNS  roorie  carmiii  mens  eorum  in  perpetaum  periret 
roorie  spiritali. 

EH  mt  illii  JetHs  :  Qmd  limidi  eitis ,  madicw  fidei  ? 
Harcas:  Needum  haketi$  fidem  {Mare,  iv)  ?  Lucas  au- 
tem,  k?H  e$t  fidesvettra  {Lhc,  viii)?  id  est,  si  poten- 
leui  me  in  terra  esse  credhis ,  quare  non  In  mari 
simul  me  nt  vcre  Deum  et  creatorem  omnium  su- 
seepistis?  quare  non  omnia  a  me  racla  ,  in  mea  esse 
pf>lestite  creditis?  Quare  dubitas^  puiiUm  fideif  fra- 
gtlf^s  in  Rde  corripiuntur,  alicni  omniiio  a  flde  pu- 
it'untur,  sictit  Jiidii  et  hserciiri. 

Tunc  tvrgent  imperavit  ventis  et  n\ftri ,  et  facta  est 
iranq«illitas  mngna,  Y<*nlum  quippe  surgens  increpa« 
vit,  qiiod  pcr  bo:nn  resuTCCtionem  diaboli  stravil  B 
snperbiam :  tcmpestatem  aqu»  ces<are  fecit ,  dum 
surgcndo  dc  sepulcro  Jodxorum  rnbiem  labefecit. 

Porro  komines  mirati  sunt,  dicentes :  QuaUs  ett  hic, 
quia  venti  et  mare  obediunl  ei  f 

Non  discipuli,  sed  naiilx  dicenies  :  QuaUs  est  iste 
qiii  sicut  liomo  videtor,  «'t  slcut  Deiis  potentlam 
osiendit.  Sunt  qni  allegorire  hanc  naviculam  pric- 
sentem  v olunt  signincare  Ccrlesiam,  ventns  malignos 

^plritiis ,  et  hominrs  Ini  |iios  ,  qui  desiderant  ul  Cc* 

■^ciesia  nuctibiis  et  pressnris  Immergatur ;  sed  lcet 
lesus  ad  tempns  nuxiiiu>n  subtraliendo  dormire  vi- 
deatur,  prcclbiis  tamcn  bonestis  sascit:itus,  maiigno- 
riim  spirituum  incitatiniiem  compescere  facit,  et 
persccutorum  miuas  initigat,  et  flinte  aura  Spiriius  ^ 

'60110(1,  Eccloiiiani  ad  a^ternne  quieiis  portain  usquc 
perdurit.  Tropologice  autem  nos  singuli  catholica 
Ifde  imbuii  navem  consreiidimiis ,  mare  cum  Jesii 
t*ansire  ronamur  :  qui  nobis  quasi  inler  aiqunrls 

^fipmitu.s  obdormit,  qiiaiido,  crebrescetile  iinmundo- 
rum  Fpiriluum  vel  pravorum  hoininum  iinpetu,  in^er 
iiipdioB  virtutum  nisus  (idei  splendor  obtenebrescit , 
t^i  cclsitudo  tabescit.  Verum  inter  hujusmodi  pro- 
eellas  necesse  est  ut  illum  sedulo  excltenius,  qualiler 
Ipte  gubernator  nobis  salutis  induigeat  littus,  ut«  de 
tumtiltibus  lifoeraii,  admiremiir  ejus  circa  nos  bene* 

-'volfiitias,  et  mirantes  gratias  agamus. 

"^Ef  cmn  venfsset  trans  fretum  in  regionem  Veraseno^ 
rum,  Gerasa  urbs  est  Arabtas  trans  Jordancm,-jiinctj 
luoniiixadaad,  quem  tenoit  tribus  Manasse,  non  ion-  t^ 
gea  stagno  Tibcriadis,  in  quod  porci  pruH^ipitali 
Mifit.  Sgnificai  genles  quas  Dominus  post  somnum 
passiotiis  ct  i;loriam  resurrectionis  per  prasdicatores 
digiiaiusesi  visitare,  unde  bene  Gerasa  interpretatiir, 
cOionuni  ej  ciens,  vel  advena  propinquans. 

t^ccurr^r i(ii<  ei  duo  habentes  danuoiiia.  Uuod  Marciis 
et  Lncas  uuuui  couiineinorant,  intelligas  uiium  famo- 
sioris  per^oua^ ,  qucm  regio  Hla  maxinie  dolebat : 
aed  allegoricc  sicut  wins  a  dacmonio  possessiis;  sic 
•^  dtto  illi  geniiles  puli  idolis  occupati  typum  iiuii 
iueonvenienter  exprimunt. 

fo  moMiitiKiifts  exeunies  $wi  nimis,  Isti  d<in  homi- 
nef ,  qui  a  dsmouibns  vexabmiur,  <kioram  populo 
vum  non  iticonvtnienter  llgttram  gcstarcrunt :  gen- 


SECT.  I.  -  EXGGfelTIGA  GE.N11NA.  41 

iilis,  qui ,  diabolicis  doctrinis  illusus ,  idola  pro  Oeo 
eolebat ,  et  Judaici ,  qui  contemptor  diviu»  iegii  ^ 
semper  exsiiierat :  qai  non  in  domo,  id  est,  in  sua 
conseieiitia  babitabant,  sed  in  monnmeniis,  hoc  est, 
in  operibus  deleotabaniur  mortuis.  Quid  eniin  suni 
corpora,  nisi  sepu'cra  mortuorum.  Ssvi  nimis,  qui 
divinas  vei  bumanas  leges  pro  nihilo  ducebaut,  qu» 
per  vincula  signincau  sunt. 

ita  tcf  nemo  possit  per  viam  iUam  transire.  Anle  ad- 
ventum  nanique  Salvatoris  prophetis  ei  pr;i;dicatori- 
bus  sanctis  gentilitas  invia  fuit ,  quia  cuiqnam  ciim 
saevitia  furoris  obedire  recusavit  :  et  coiupedcs  ac 
caienas  rupit,  id  est,  leges  humanas;  ct  ut  Lucas 
seribil,  ageb.ilur  a  da>iiionio  in  descrto,  qoi,  trans- 
gressis  legibus,  jam  vulgarem  coMSiietudinem  exces- 
sit  cupiditatum  sceloribus. 

Et  exclamaverunt  dicentes :  Quid  nobis  et  libi,  FiU 
Dei  f  Non  est  isla  conressio  voluntatis,  quia  prae:uiuiu 
non  sequitur  confitentis,  sed  extorsio  necessiuiis , 
velut  se.vi  fugitivi.  Sl  post  muUnm  temp  >ri8  Doini- 
num  vident  suum,  nihii  aliud  nisi  de  verberibus  de< 
precantur :  ^lc  daemones  Dominum  in  lerris  ceriien- 
nonies  versari ,  ad  judicajidos  sc  ven-sse  credeliant. 

Venisti  ante  tempu$  torquere  n  s.  Scieliai  eniiu  dia- 
bolus  es>c  bibi  certani  in  judicio  Dei  damnationeiu 
ruluraui ,  cui  per  Isa.aiu  diciiur  :  Vof  qui  pradaris; 
nonne  et  ipse  prasdaleris  {Isai.  xxxiii)?  sed  dispcn- 
sationein  divlni  consilii ,  qux  iiohis  manifestauda 
erat,  scire  uon  potuii.  Unde  dominici  adventus 
poteiiliam  periimescens,  ad  8u.iin  tendere  datnna- 
tionem. 

Eral  autem  non  longe  a'>  eis  grex  porcorum ,  usque 
Ari//e  noi  in  yregem  porcornm.  Blarciis  diiil  circa  moN- 
tem  fuisse  gregeui  iKircoruin  (Jfarc.  v);  cui  nilill 
refiugnat,  quod  Lucas  dixit,  m  monle  (Luc^  viii). 
Giex  eniin  taui  niagnus  fnii,  ut  aliquiessent  in  mjn- 
le,  aliqui  circa  montein. 

Et  ait  Jesus  :  Ite,  Erubescat  Maniclianus ,  qui  ho- 
ininum  et  bestiarum  unam  dicit  esse  snbstantiam , 
dnm  pro  unius  bominis  salute  duo  millia,  ut  Marcu^ 
coinmemorat,  porcorum  sufTocantur,  i.i  quoruiu  ta- 
meu  iulerilu  imnnindi  liomincs  indicanlur.  Non  in 
eum  accipiet  potestatem  diabolus  ad  perdendum, 
nisi  qui  more  porci  vixerit,  ci  montem  supcrbia!  pa- 
acitur. 

At  iUi  exeuntes  abierunt  in  poreos ,  nsque  et  moriHi 
sunt  in  aquis,  Gcclesia  a  daemoiiiim  domiiuitione  li- 
bera,  sacrilegos  siios  ritus  in  abditis  agunt  qai  Chrt» 
stfi  credere  iitilunt.  Et  notanduin  eatqtiod  nec  peco> 
ribus  nocere  possunt  duemoncs ,  quanto  minus 
hominibiis ,  ni»!  concessa  a  Deo  pote^^laie ,  qnani  iu 
nobi»  bonus  Deus  occulla  justitii  darcpotesi,  iHJuslo 
non  po^est. 

Pastores  autem  fugerunt ,  et  venientes  in  cintalem , 
ntciiitaofnfiil  omnia^  et  de  his  qui  damonia  habnerunt, 
Quod  pastores  porcoruin  fugientes  ista  nantiaiit,  si- 
gntftcii  quotdani  etiaro  priroates  impioruro ,  quan- 
quani  Cbristianam  legem  fagiant ,  qiiod  poteniiam 


4S 


IS  MATTIh£l  EVANGtUUM  CXPOSlTlO  -  L.ft.  ll. 


4^ 


tarn^ii  ejii<  per  gentes  slupendo  ei  m  rando  praeJi-  A  el  ideo  Ol  signum  carnale,  ut  probeiur  s.iiriUic  ,  vi 
care  noii  cessani.  dalur  intelligi  cjuia  ob  peccata  corporu:n  in  debil  ia- 

Ei  tcce  Wa  civiias  rxiU  obviam  Je$u  ,  el  vm  eo ,  les  Teniunl ;  idcirco  priino  dimiltuntur  peccata ,  ut 
rogabant  ui  tran  iret  a  finibut  eorum.  Ut  nounulli  ar-  sanilas  ^cstiluatur.  Quinque  siquidem  sunl  differeu- 
biirautur,  non  snperbia  boc  rjciunl ,  sed  humilitaie»  li^  causarum,  pro  quibus  in  bac  viia  corporalibui 
conscii  fragililatis  sua; ,  judicanles  sc  prx'sentia  Do-  Aitiolestiis  affligimur :  aut  ad  augenda  nierita  per  p:!"- 
mini  indignos,  qnod  et  Peiro  contigisse  legimus  ,      tientiam,  ut  beatus  Job  ;  aut  ob  custodiam  Yirtutuii^ 


quaiiJo  dixit :  Exi  a  me,  Domlne,  quia  homo  peecator 
inm  (Luc.  v).  Mysiice  auiem  quod  Gcresani  invene- 
runt  bominem  vestitum,  et  menie  sana  sederc  ad 
pedes  JiSu,  at  Lucas  dicii :  £<  cognoscente$  quoi 
factum  si/,  r^gc;!!  Jeitun  ut  discedat  ab  eis  (Luc.  viii), 
ftigniGcat  roultitudinem  vetusiam  vilam  suani  bono- 
rare,  et  Chiisiianam  legem  pati  nolle,  nec  implere 
posse,  admirantes  tamen  lidelem  populum  a  pristina 
ae  perdilJ  conversatione  sanaturo. 

CAPUT  IX. 

kt  ascendens  naviculam  transfretavit ,  et  venit  in  ci" 
tiiatem  suam.  Ilic  orilur  quxslio,  quia  Marcus  dicit 
quod  factum  sit  ia  Capliarnaum  :  quae  dirficiliiis  soU 
vcreiur^  si  Maltbcus  Nazarelb  noininaret;  nunc  vero 
veniens  iu  Galilxam  >  recle  diciiur  venisse  in  suam 
civitaiein,  in  quocunque  oppido  esset  Galiljc;c,  prx- 
seriim  quia  et  ipsa  Capbarnauin  ita  eicellebat  iii 
Oalilaea,  ut  lanquaro  meiri^polis  baberetur. 

Ecce  obiulerunt  ei  paralgticum  in  lecto  jacentem.  Pa- 
ralytici  bujus  caratio  post  carnale  nierituin  ad 
Ciiristum  snspirantis  aniniu:  salvationem  lignilicui, 
qoc  primo  minislris,  id  esl,  bonis  docioribus  indi- 
gei,  qui  caiu  Cbrislo  aOerant,  quia  bene  quaiuor,  p 
Marco  narranie,  reperiuiilur,  sive  quia  quaiuor  iibris 
Evangelii  omnis  prsedicatorum  virtus  ririnatur,  sive 
quod  quatuor  virtutibus  Oducia  nientis  ad  prome- 
rendam  sospitatein  erigitur  Bobrietaie  ,  sapieiiliai 
iosUiia  ei  viriute,  quibus  utilius  iiibil  esi  in  bumana 
vila. 

Et  videns  Jesus  fidem  t/ioru/n»  diiil  paralytico  : 
Confide^  filit  remittuntur  tibi  peccaia  tua,  Lucas  dicit 
Uomo  [Luc.  v).  Quod  si  quem  movet,  sciai  ulrumque 
iHura  dlccre  simul  posse :  ct,  Fide,  (ili;  et,  Dimiuuii- 
lur  libi,  boroo,  peccata  lua. 

Ei  ecce  quidum  de  scribis  dixerunt  inira  se :  Hic 
blasphemat.  Quid  dicant  esse  blaspbeiniani ,  Blarcus 
consequenter  eiponit,  dicens  :  Quts,  inquiunt ,  po-- 


sicut  apostolo  Paulo  dalus  esi  sliniu^us  rariiis  su.r , 
angelus  SataiiX  colapbizans,  ne  ningiiiiudine  rcvcl.i 
tionutn  extolierctur ;  aut  ad  corrigenda  peccata,  sic 
ut  Maiia  soror  Aaron,  proptcr  tcnierilatis  verbi 
lepra  percussa  est ;  aut  ad  gloriani  Dei»  bicut  infirinitas 
Lazari  non  ad  morlem,  sed  pro  glori  i  Dci  ruil ;  ant 
ad  incboationem  :e:ernx  duinhalionis  ,  quod  repro- 
borum  est  proprium  ,  sicut  Amiocbiis  cl  llerodes 
B  prx^enti  iniicria  cunctis  Ojtcndeb^ni  qiod  passuii 
perpetuo  erant  in  gebenna.  Unde  dicitur :  Dapllci 
contriiione  con'evt  eos  (Jerem,  xvii). 

Ut  sciatis  dutem  quod  FUius  homlnis  hahet  p-itestA* 
tem  in  terra  dimitlendi  peccata^  tunc  ait  paralgtico : 
Surge^  lolle  lectum  tuum^  et  vade  in  domum  tuam, 

Tolle^  ait,  lectum  luum»  ut  quoJ  full  lestimoniunl 
inrinnitatis  sit  probalio  6auilalis.  Vade  ia  domUm 
tuam,  ne,  Cbristiana  fide  curatns,  in  Viis  Judaicnc 
perfidiae  jain  moreris.  Spiritaliter  sanus  qui  langui- 
du9  erat,  dumum  reportai  lcctnm  ,  cum  aniina,  pet* 
catorum  remissione  accepta  ,  ad  inlernam  sui  cusum 
diam  cum  ipso  se  corpore  referl ,  ne  quid  posi  vc« 
niain  unde  iteruin  jubte  feri.iiur  adinitial. 

Videntes  aulem  lurboi,  timuerunt^  eic.  Quain  admi- 
randa  divinac  poienlix  virtus,  ubi  iiulia  iiitervciiieiiti* 
inora,  lam  festina  coaiitatur  salus. 

Ei  cum  transissel  inde  JesuSf  vidii  l.ominem  seden* 
tem  in  iehniOf  Ma  thxum  nomine  et  ait  il  i :  Sequere 
me, 

Id  est,  Misericordix  inluitu  aiipcxil  buiuaiiis  stu* 
diis  deditum,  ei  tenipuralibus  lucris  inbiauiem,  sicul 
Petruni  ut  licgatioiiis  reaiuin  :*gno!>cerei,  re^pexit» 
Teios  enim  Gra-ce,  Latine  veciigal  inlerprelalur. 
Matthceui  llebraice,  donaius  diciiur  Latine ;  nec  ini- 
meriio,  qui.i  laiitum  8upern:e  gratia  luunus  accepit. 
Porro  cxleri  evaugelisiae  propicr  bonorem  ejus,  no- 
luerunt  eum  vulgaio  noniine  ap|>ellari,sed  Levi  dise- 
runt.  Ipse  vero  sc  Slaiibaeiim  et  publicaiium  uomi- 


test  dimiitere  peceala^  nisisolus  Deus  (Uare.  ii)  ?  Ilsec  p  n^i»  secunduin  quod  a  Saloinone  pr£ci,iitur  :  Juslut 


conimemorantes,  qui  eum  tantum  bominem  pulabani, 
licel  neseienles  verum,  dicehanl :  Qttfa  nemo  potest 
dimititrepeeeata^  nisi  solus  Deus^  et  quibus  ipse  dai 
poiesutem  dimiltendi ;  et  ideo  Cbristus  probatur 
esse  verus  Deos,  dimitiens  peccata  quasi  Deiis. 

Ei  cum  vidisset  Jesus  cpgitaiiones  eorum,  cic^  El 
qaodam  ioco  osleodit  se  Deum.^  qui  potest  occulia 
cordis  cognoscere,  modo  tacens  loquitur  :  Dum  vc- 
slras  cogitaliones  inlueor,  ex  vobis  intelligiie  quid 
paralyUcus  consequatur.  Quid  esl  facilius  dicere : 
Dtmuiiuntur  tibi  peccata^  aut  dicere  :  Surye  et  ambula  ? 
tttruni  sint  pralyiico  peccata  diniissa,  solus  noverat, 
qui  dtmitleb^t.  Surge  auiem  $i  ambula^  tain  iile  qui 
sorgebat  qnam  bi  qui  videbant  ap^trobare  poterant ; 


prior  accusalor  est  sui  (Prov.  xviii).  In  princlpio  ail« 
ut  in  se  ostendat  nulluin  desalule  desperare  deb^re, 
cum  ipse  de  publicano  sit  in  apostoluro  commulalus. 
Levi  bic,  praeadditus,  sive  assumptus  significat,  quod 
assumptus  est  per  elfclioilem  a  Domiuo,  et  addilus 
nuiiicro  aposloloriini. 

Ei  surgens  secutus  est  eum,  Lucas  dicit :  Reltciix 
omnibus secuttu esi eum  (Luc.  v).  Sequi  eniin  imitaii 
esi.  Gi  beiie  sequebatur,  dum  relinquerel  propria, 
qui  rapere  soiebat  aliena  ,  et  quouiodo  sequendum 
sit  docuit,  quod  coniemnens  ncgotia  bumana,  factus 
C5t  fidelis  dominicoruni  dispen^aior  taletiionim, 

Et  faetum  esl,  discumbenli eo  in  nc  ,  fcce  multi 
publicani  ei  peceaioreSf  el  reUqua. 


n  BED*  VENEUABILIS  OPP.  PAIIS  11. 

j.ucai  Jiiii  i-i  iii  Jiinio  Levi  rjciiim  Mse  granJe  A 
EuDvivium ,  ct  ligiiillcat  quoJ  Cliri^lir»  in  iBecia 
rreJeulium  recumbil ,   nl  rru.Hur  bonorum  Bpiriiali 
tuiivivio,  4U»  Jives  egel,  paiiper  aulcm  epiHitur. 

Ci  tiientet  PliarUtei ,  dicebaut  ditcipulii  ejat : 
Quart  cum  publieaith  et  peecaleriiat  manitueiit  ma- 
■jisier  veiierf  lluplici  efmre  lencbanlur  Plijrisati,  qui 
tu|ierliia  raslu  a  jnslitia  lun^e  excesserani,  ei  iiiB];i- 
siro  veriiaiis  Jerogabunt  suscc|i(ioiiem  peccaioriim. 
Mysticc  auluni  per  Maillixi  eieciiuiiein  el  vocaiivnoui 
piiMicauorum  OJes  eiprimilur  geniium  ,  qux'  prius 
inuDJi  luciti  iuliinbaiii,  nunc  cum  Dumiiio  epulij 
iliariiaiis  ei  stJiib  rellciunlur  bonoruiu  operuin 
(]evolii>ne  :  prufecio  siipcrcilium  scribaruni  Judxo- 
runii|iie  inviiliau),  qua  de  genlium  saluie  turquenlur, 
iusiuual,  ciinvivanitbus  ciim  Domino  publicaiiis  iuur-  B 
-  nimanies  Piiarisa;i  lii  jejuiiio  glori.iniur,  quia  qui 
legem  st-q  lunlur  raincni  paiiuntur  xleruam ;  qui  vero 
verbum  iu  iiiteri'Tibns  animx  receperunl  cieleslia 
aliuicnii  uberUie  recreati  esurire  ei  li.ie  non  pos- 

AlJesui  uitdien*  ait :  iVoii  eil  opns  valenliliHi  medi- 
cii,  ud  male  liabeatibui.  Seipsiiiii  nii^cliciim  ilicil,  cu< 
jitt.cruore  sauali  gumus  ;  sanos  uuiem  et  jnsloi  ap- 
pejlai  eos,  iiui  aiib  leg.:  aua  prxsumeines,  Evang<'lii 
.^raiiam  non  quxruni;  inale  lialieaes  eui  vodt  q>ii, 
suEB  fragi  it  ilia  coiiscii ,  Clinsii  graiiii;  |  oeniicnJi) 
colla  submiEtuut. 

Euttlet  aalem  diitile  qniJ  eU  :  V iiericordiam  toto , 
rl  mn  tofrijtciuni.  Quidam  Mullc  vilupcrjtiuuis  eu.i-  q 
[cs  discant  per  opera  luisericordiu!.  ut  supernaj  sibi- 
uiei  uiisericordis  prwiiiia  coiiseqtiaiitur, 

Non  enim  vtni  voeare  juiloi,  led  peccatorei.  IJ  esi, 
iiiin  ul  Talso  se  justillcanie.i  imni  lavore  ettollorcm, 
ted  ul  pcenilentes  mi^tcricorj.ier  cijttigcrem. 

Tuat  ateeueruiU  ad  iiim  ditcipuli  Joannii,  dieen- 
tei ;  Quare  noi  tl  PliariuEt  jejuiiainui  frequenter,  rfi- 
it-i;iti(t  niirfm  rni  «OH  jeJHttaiil?  illarcns  ct  Lucjs  ila 
Itoc  narraui,  qnasi  aUi  aliqul  tianc  ei  qu.xsiioncm  in- 
tulciiiil, nndecolligeiiJum  esla  plurib:i£  quibuslibet 
lianc  quxsiiuneiu  Domiuoesseobjcciim  :  spirilaliter 
aulem  illi  jpjunabaai,  qui,  spiriialibus  bonis  absii- 
iiciilcs,  JGJunocorde  tabcscebanl  tradiiioiies  bomi- 
iiuin  seqiiendo  ;  qiii  veroChristi  iacorporaiitur  amo-  » 
re,  uon  pMsuni  jejunare,  quia  Ipsius  saiiguine  cpu- 
lantur  et  eanie. 

Et  ait  illit  Jaui :  Nunquid  poituut  fihi  ipoiiti  lu- 
gere,  quaaiiu  eum  ilHt  eit  ipoiiiut  ?  elc .  Sponaus  erg» 
Clirislus,  tiionsa  ERClcila,  Ju  quo  spiriiali  cimuubio 
apnsioIisuHi  creali,  qii  iuscreac  jcjunare  iioii  pos- 
tiini,  viJenies  in  lb:ilauio  $,ioiisu:ii  cum  spons-i ; 
qiMiiJtf  Tcro  iTauiiierual  nuptise  ,  el  tempiis  pas.-iu- 
nisac  returreciionis  ajveuerat ,  Innc  Jejuuab.inl. 
Naiu  Itic  Liicas  ante  advenium  Saivatoris  cuin  Jesi- 
dnrio  sanclorum  culebralus ,  seJ  et  nunc  este  nou 
(lesinit,  qua:td  usqiio  veniei  Sponsus  judicarc  vivns 
ei  monuos.  Tropolojice,  in  IxLilia  suiaus,  quaujiu 
tiQbisi:itm  csi  Sponsiis ;  CUQl  autcm  ille  propter  pec  - 


SECT.  I.  — EXECETICA  GENLINA.  i 

caia  nnsira  eioUveril,  tunc  ii)diceiiduiii  jijniiiuiii 
lunc  rccipicnJus  esi  lucius. 

Seme  a^ilem  immitiit  commisiuriim  paiini  rudii  i 
tesiimeitum  velHt ,  ('iffif  «iiim  pUniiudiiiem  rjas  s a 
ilimen:o,  et  p''}or  icisinra  fil.  Docet  n^miiue  lioc  n 
sponso  Diminiisnim  posse  j^junii  ct  ciuiinenti 
ausieriora  prxcepla  susiinerc  nposlnlns,  nccdui 
p:issionis  su-'B  el  resurrectiouis  llde  suliJalos,  quibt 
altiuc  veieri  cousuetudini  dediils ,  tnconveuienK 
iiovus  paunus  assuilur,  id  e^l,  aliijiia  pnrticula  d( 
Giiiiiie,  q<ix  aJ  iiovx  vilx  lcinperantijm  perlinet 
qitia  si  lioc  llal,  ei  ip«a  dociTin:i  iiiiodainninJo  scii 
diliiT  ,  cujus  |:»^tieiila  ,  qnx  aJ  jejuuium  ciborui 
valifi,  impo  luiie  tradiiur,  cum  i.la  Joceai  getieral 
jejiiniiim,  nou  a  concupisceinia  eiliorum  t:<nium,  s^ 
i<b  omni  l.cliiia  temporaliura  delGcl.<tionuin. 

NiifHe  miiiunt  tiuum  noaum  hi  uirei  reieres,i:ti 
Utres  veleres  fucrunt  apost'ili  anii^  iufusto.em  Sp 
riius  saiicii,  seil  illit  post  triumpliuui  resurrecijt 
iiis.  ct  per  ^luriam  aiceusionls  jani  rob»raiis,  qii 
ulribus  novis  Tiiiuni  novum  veneral,  itum  Spirilt 
sancii  f<.'rvor  cor<la  ilt  >rum  repleverat.  Aliier  vestl 
mentitm  iiisiuuai  <ipera  nusira  bona  qux  foria  agi 
nius  el  C'!ram  bniniiiibiis  lucemus  ;  vjno  aoiem  nov 
furvor  tiJui,  tpei  el  cbaiitntis  ,  eiprimilur,  quu  i 
noviiaicm  seiisiis  nusiri  refnrmamtir. 

llice  illo  loqiunie  ad  (oi,  ecee  prineepi  unui  aeeei 
tii.  UM\ue  iiiipone  nmnuiii  luam  iitper  eam,  el  vive 
lluiicel  Marcnset  Luc3S;ircI^isynagogun),  ei  nomin 
Juiriiin  esse  Jicuni,  el  Domino  nuniiasse  non  dcfun 
ctain,  sed  morli  p.oiimain;  MaliliiBus  vero,  caiif 
bT<;vil3iis,  atieudeiis  non  vcrba  palris,  scd  volunU 
leui :  iion  creJebat  eniro  Paier  vivam  iiivenire  posE 
liliam  proqu)  rignTcrai.  Mj  ti<'e  Jairus,  qui  iatei 
prelatur  illuminalus,  sive  illumi.ians,  Hojses  inlell 
giliir,  qui  de  Spiril}i  sancio  illuroinsius,  veiba  vili 
accoperai,  ui  per  hxc  allns  illiiminarel :  qnid  enii 
|icr  pedcs  Jeso,  nisi  ipsius  bumanilas  inielligilur,  a 
quam  juiia  alios  evangclisas,  proridll  lesislalor  cui 
(oia  progenie  pairum,  SlLdiatorem  l>ci  et  b.roiiiui 
lunee  sibi  digniiaiis  giuri.i  it»  ferendum  e^se  cogno 
vii.  Filin  namque  SyiMijitga  c^l  qux  unica  eral  Moj-i 
et  qiiam  fcre  pater  duuilecim  aunorum  niode  defun 
clam  essc  conqueritur,  qoia  po.>.t  educatiunem  le 
gi:i1aiuris,  ei  pott  iustructiiineui  prophetarum,  po^i 
quam  al  inlelligibiles  a^tates  animiis  perteiierai,  t 
Epiriialem  solem  generare  debebat, crrorum  languor 
ronslcrnv.ia  e^t,  et  mone  exstincla  ;  scd  ram  lenien 
nedempior  de\iera  poieuli;c  rcvncavit  ad  viiam. 

f^  largeni,  Jetui  uqvebaiur  eum,  ei  diiciputi  cjui 
Ubi  cuttu  a<[venlits  Jfsu  cuin  dntiribus  aiipropiu 
qunl,  statiin  ubi  ntorlis  ciilus,  ci  viij:  patei  iulroi 

lU''. 

F.l  eece  miilier  qum  languinii  /lusn.n  piiiiebatur  due 
(teciin  annit,  acefuii  reiro ,  ei  teiigit  fi.briam  wtH 
inniii  ejui.  Aluliiir  istj  saiigninc  (luens.  seJ  a  Dumin 
ciir.ila,  Eiclcsin  csi  Je  gcjiiibus  ci)ngr>.'gaia.  El  no 
t.mJum  q.ioJ  nrciiisyn.ngogi  d<odeiiuis  sit  ti\\>,i 
mu!ier  b:i'C  dui>dccira  a'inis  sanguinc  Bucus,  tio 


49  LN  HATTli.£l  l^VANGCLILM  CXPOSITIO.  — ^LIB.  U.  «0 

esi,  e<iJeni  lciitporc  qno  nala  sil  isU,  illa  coeperil  A  Donous  Jesu  coeieslis  csl  Jerusaleni ;  Juo  cact  i,  duo 
iofirmtri.  Una  cnim  pene  lulale  hujus  saecirfi,  ei  sy-  populi  sunl .  observaiione  lilleroB  ei  rilu  gcntli  ob- 
nagoga  iii  patriarchis  navci ,  el  cxiera  naiio  coepil  caecaii,  de  fiiluris  inscii.  Dominoergo  per  hoc  sxciw 
idololatria  per  orbcm  foedari.  Accessit  aulem  reiro,  Inm  transeunte»el  in  domum  suam  cupicnic  rcvcrii, 
sive  juxta,  quod  ipsc  ait :  Qui  mihi  mim$trat^  nie  te-  ^  spcuti  sunt  eum  duo  cxci ;  quia  praedicaio  |>er  apo- 
qutAm  (Joan.  xji,  26);  sivc  quia  transactio  iiicania-      stolos  Cvangelio,  multi  ex  Jml^is  elgenlibus  coepii- 


tionis  sacramenlo  jam  per  fidein  coepiteum  sequi. 

Dicebat  inira  $e  :  Si  tetigero  tanium  fimbriam  vesti- 
winii  ejui^  salva  ero,  Id  est ,  si  fidein  percepero  in- 
«arnalionis  ejus,  ab  omni  peccaiorum  ineorum  ini- 
quiute  mundabor.  Credidit,  dixit,  tetigit.  In  his  enim 
tribus  speciebus  omnis  saniias  promeretur,  id  esi, 
fide,  verbo  et  opere. 

Al  Je$u$  convmuSf  et  videns  eam  dixit :  Confide^ 
fiUa,  ftdes  iua  te  sa'vam  fecil.  Conversus  a  ^everitiie 


runt  sequi  Redemptorem,  posiulanles  sibi  inisereri, 
ui  liimen  lidei  el  bonorum  cousequerentiir  operum. 

Et  dixit  eis  Jcsus  :  Creditis  quia  possum  hoe  faeere 
vobi$  ?  Fidem  corum  ipse  noscens,  interrogai  iit  fide.n 
confessio  promal,  quia  eorde  crediiur  ad  justiiiam^ 
ore  autem  confessio  fit  ad  salutem. 

Dicuni  ei:  Utique,  Domiae;  lunc  teliytl  oeulos  eorumt 
dicenSf  etc.  Hoc  esl,  quia  jam  meiilem  veslram  fidcs 
illuminat,  ipsa  vobis  oculorum  lucem  restiiuat. 


jiistl  judicii  9  ad  suae  largitatem  inisericordiae;  uiide  ^     ^  comminatu$  est  eis  Je$u$^  dicen$  :  Videle  nequis 


per  propheiam  dicitur :  Converiimini  ad  me,  et  ego 
reurtarad  vo$  (Zach,  i,  3).  Videns  eam  dixit  :  Quia 
quos  pra!$eivit  et  prcsdestinavit ,  hos  et  vocavit  (Hom. 
Tiii,  30).  Co/iyfJe /S/Ja,  namqiie  jam  fidem  habebal, 
sed  ab  ea  fidei  perseverantiam  poslulabat. 

Et  $alva  facta  e$t  mvlier  ex  illa  hora,  Ex  hora  ergo 
dominici  adventus  ad  fidem  converiuniur,  ei  a  Do- 
mino,  qui  saM  fiani,  qu)lidie  iu  iJipsuiu  augcn- 
lur. 

Et  cum  vems$ct  Jcsus  in  domum  p}iucipi$  ,  et  vidis' 
tei  tibicine$  et  turbam  flactuantem  a'que  tumutuan- 
im,dicebat :  Itecedite,  tlbicine$,  Magislri  siiiil,  cannrn 
iiigubre  cancnte» ,  ct  qni  Synagogam  l;i*iiliam  d»mi- 
Bica:  inhsbilaiiouis,  merito  inlideruaiis  amisil;  quasi 


9ciut;  illi  auiem  exeunte^^Qi  reliqua.  Dominus  boc  hu* 
roilitaliscausa  pra^cepii,  illiauiem  propter  memariaiu 
gratia:  bcneficium  non  possuni  lacere. 

Egre$$i$  autem  iili$ ,  ecce  obtuleruni  ei  hominein 
mutum,  elc.  Ilomo  iste  genlilem  significat  populum, 
qui  confessionem  verae  lidei  non  habebat,  et  idoJola- 
lri£  dediius  e:at;  sed  pcr  praedicalores  ad  Salvato- 
rcm  diiclus,  sanalus  est. 

Et  admirato!  $unt  turbce  dicente$  :  Nunquam  $ic  ap- 
paruit  in  hraei^  et  reliqua.  In  turba  aalionum  con- 
fcssio  esi.  Pharisaei  autem  Judxorum  demonstraiit 
infidelitatein.  Ilaec  de  duobus  caecis  ei  muto  daemo- 
nio  solus  Matthaeus  ponit ;  illi  autem  cxci  duOi  dtt 
quibus  et  alii  non  sunt,  narrant  isti ,  sed  iaincn  si 


ioter  flentes  et  ejulantes  usque  bodie  in  domo  prin-      niile  fai  tum  est;  srpe  enim  simiiia  el  in  cis  aliquid 


cipis  roortua  lalet :  nec  tamen  funditus  a  Domiiio 
diinissa,  sed  circa  finem  saeculi  erit  restiluta  saluli  ; 
BMle  apte  subjungitur : 

Non  e$t  mortua  puella,  $ed  dormit.  Allegorice,  cum 
iDima  peccaverit,  et  nobis  qiiasi  m  )riua  esse  videtur, 
laroen  illi  ad  vilam  eain  levocauti,  non  iiicoiigrue 
viva  esse  dicitur. 

Et  deridebant  eum,  Quod  proprie  Jud«oruin  per- 
idiam  blasphemiamquc  ostcndit,  ei  deuionsirat  pue- 
riliiatem  sensuum,  et  lasciviam  morum,  uude  diciiur: 
Tentaveruni  me,  ei  deri$erunt. 

Et  cum  ejecta  euet  turba^  intravil.  Moraliter  non 
resurget  anima,  quae  intrluseciis  jicei  morlua,  nisi 
prius  a  secretioribus  cordis  excludalur  iuopporiuna 
ureularium  cogitationum  muliiludo. 

Et  Unuit  manum  eju$,  et  $urrexit  puella,  Quia  nisi 
prius  mundatae  fuerint  manus  Judaenrum  sanguine 
pleoc, mortua  eiruin  nnn  consurgit  Syuaguga  ;  quae 
bene  ad  tactum  divinae  pietatis  surg  t  ct  ainhuiai, 
qoia  non  soluin  a  soidibus  scelerum  sugit,  sed  cou< 
iiii'J0  in  bonis  operibus  proficil. 

Exlil  fama  hxc  in  univer$am  terram  itlam,  Quia 
f«/i  enarrant  gioriam  Dd,  et  opera  manuum  ejus  tni' 
nuniiat  firmamenium.  Moraliier  tres  illi  mottui  a 
Dotuinosuscitali  tria  rcsurreclionis  animarum  sigiii- 
icaui  genera,  sicut  supcrius  motislravinius. 

El  transeunte  inJe  Jau  ,  secuti  sunt  eum  duo  ca*ci 
o^iiue,  eum  veniaei  domum^  accesseruttt  ad  eum  cwci 


contrariuin  ,  quod  solvi  non  potcst ,  invenimus  :  ui 
intclligamus  nou  idem  esse  factutn ,  sed  aliud  simile 
vel  simililer  factum. 

Et  cireuibat  Ji$u$  civitate$  et  castella  ,  usque,  ca- 
rans  omnem  inprmitatem.  Qui  urbibus  videlioet  ct 
casiellis,  id  esl,  magnis  et  parvis  Evangclium  praedi- 
cavii,  non  considerans  polentiam  nobiliutn,  sed  sa- 
luiem  credenlium. 

Viden$  autem  turbas ,  mt$ertu$  e$l  ei$ ,  quia  eraul 
vexati,  etc.  Intuiiuciementije  siiac  aspexit  Jesus  genui 
humanum  per  varios  errores  a  diabolo  vexaiuiu,  ei 
inisertus  est  eis ,  consiiiuens  pastores ,  iiiagislnis 
videlicel,  ad  viam  vcritaiis  ductnles. 

Tunc  dicit  di$cipuli$  sui$:  Me$si$  quidem  muUa,  ci 
reliqua.  Mcssis  mulia,  otnnis  lurba  est  credentium ; 
operarii  pauci,  aposioii  suut  et  imiiatores  eorum, 
qui  niiituuiur  ad  inessem. 
^  CAPUT  X. 

Et  convocati$  discipuli$$ui$,  dedit  iHi$  pote$taiem  s/.t- 
riiuum  immunddrum  ut  ejicerent  eo$,  et  reliqua.  Recte 
in  aposlolatum  divini  gratia  duodecim  convocantur, 
utsalutem  quam  veibo  praedicarent  uumero  suo  com- 
mendarent :  ter  qualcrni  ad  prxdicandiim  suut  missi, 
ut  per  universas  quadrati  orbis  plag.is  bapli^arcni  iii 
nomine  Palris,  et  Filii,  et  Spirilus  sancti.  Ui  eni:^ 
suiit  coelestis  Jcrusalem  ab  Orientc  poilx*,  ties  ab 
Aquilone,  Austro  ct  Occasu;  similitcr  quia  ipsTs 
prar  lican'ibus  cunctx  pcr  orbcm  naiioucs  Ccclesiam 


m  BED.E  VENERAmUS  OPP.  PARS  I».  8ECT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINA.  H^ 

fttini  ii){^rrf:9iiri :  in  quo  etnnim  ^^acrainento  lernx  A  trinomium  fuisse  :  crat  eiiim  Jacobi  rrnlris  Domini, 

nt  ipse  in  Epi^tola  SMa  scribit ,  unde  ei  frnier  Do- 


irilus  ftiionim  Isracl  ex  oraui  parie  tabernnculi  ca- 
slra  mei:il»Anuir. 

t)uode  im  auiem  afostolorum  tiotiina  liasc  sunt. 
€»iaIogiis  :impm  !n  Evangelio  pxiittir,  ut  pseudo- 
npostoli  eicludanlur. 

Prlmus  Simon^  qui  dkitur  Petrus^  et  Andrceas  fra' 
ter  ejvg.  Petrus  dicitur  ad  distinctionem  alierius  Si- 
monis.  Idem  ergo  est  Latine  Peirus  quod  Syriace 
ileplia^,  et  In  utrjque  lingoa  nomen  a  pctra  cst  de- 
firntuni :  de  qiia  |)etra  Paulus  nit :  Petra  autem  erat 
Oirixtitt  (/  Cor,  x,  4).  Andreas  Gra^cum  est,  et  dcTro 
'mO  «y^phcf  boc  cst,  a  viro  virilis  appellaiur.  Simon, 
poneiis  memorcm,  vel  audiens  tristitiani,  Inierpreta- 
iiir.  IHi  tempori  congruit  quo  mortis  Domini  vel  sux 


mini  vocabaiur. 

Simon  Chananaus,  et  Judoi  Ucariolez^  qui  tradidit 
cum,  Ei  bos  cum  adJiiamenln  posuit  ad  dislinctio- 
rcm  Simonis  Petri,  et  Judo!  Jacobi.  Siroon  aulem 
rbananaeus  a  Cana  vico  Gnlilaeae  cognomen  accipit, 
quod  zcloies,  id  est,  aemutator  dicitur.  Judas  auioio 
S^a.iolh,  auta  vico  in  quo  ortus  est,  aut  ex  iribu 
Istchar  prxsagium  su:p damnaiionis  vocabulum  suin« 
psit  Isacbar,  qnod  dicitur  merces  «  pretium  prodi- 
lionis,  insinuat.  Scarioih  memoria  moriis  dicitur ; 
unde  arguitur  non  repente  persuasus,  sed  di^tiiis 
medttando  dominice  tradiiionis  pairasse  flngi- 
tium. 


n(*galionis  mnerorem  deposuil ;  se.i  confestim  suae  "      Hos  duodecim  misit  Jesus,  pra^cipiens  ei  dieent  eis. 


mortis  trlstitiam  nudivit,  dicente  Ddmino  :  Ctim  au' 
tem  senueris^  exiendes  manus  tuas^  etc.  {Joan.  xxi, 
18).  Jacobus  Zeb;d;ei,  et  Joannes  fMter  cjus,  qui 
ob  cximium  virtutii  cultum  tonitrui,  hoc  est  Bo- 
nnrgcs,  sive,  at  emcndatius  scribiiur,  Honcr^gcsch, 
suiK  a  Domino  vocati  atque  cognominati,  nt  iu  Evan- 
i;elio  Marci  scriplum  est.  Nec  fruitra ,  quoriim  uniis 
e  coetestlbus  intonans.  vocem  illam  ibeologicain, 
quani  nemo  prius  edicere  noverat,  emlsit ;  In  prin- 
clpio  erat  Verfrum, etc.  {Joan.  i,  I).  S^^d  el  ambo  seor- 
8um  a  Domlno  in  montein  duci,  et  aliqiiaiido  sonum 
de  nube  terrificuro  percipere  meruerunt. 
Philippus  et  Bartholomaeus,  Philippus  08  lampadis 


Non  solum  hos  diiodccim  aposlolos  appelUsse  disci- 
pulos  debemus,  scd  omues  inagistcrio  ejus  credentes, 
cx  quibiis  hos  duodeciin  elegit,  quos  ol  apo^loios 
noniinavit,  sicut  Lucas  coniinemorat.  Ilos  duodecim 
Domiiius  Jcsus  inisit  ad  prnedicandum  ,  quia  muliia 
figiirnrum  indiciis  amca  ernnt  prae.iotaii  nd  disp*n- 
sandum  divina  mysteria.  Ili  sunt  duoJecim  vcri  filii 
Jacob,  hi  duodecim  fontes  iii  Ilelim,  hi  duodecim 
cxplorafores  a  Mose  missi,  hi  duodcoim  tapides  do 
Jordane  elcvnii,  hi  duodeciin  1eu:<culi  in  throu')  &if 
lo  ponis,  ct  alia  his  fi:iiilia. 

1n  viam  gentinm  rte  abieriiis,  usque ,  Ite  cd  oves 
qum  perierunt  domus    israel,  Non  est  islud  ei  l(»co 


iQterpretaiiir,  et  rrcte  :  quia  a  Domiao  vocnius,  mox  ^  contrarium  quo  dicilur  :  Euntes  docete  omnes  genles 

..«.1-»  1.1  .  -  ..  vi   ^i I!  ....    /   if-.<f.      __ an\ J     ■--j_--      __• 


invento  Nathanacli  lunien,  quod  agnoverai,  prxdica- 
vUt  dicens  :  Quem  scripiit  Moyses  ii  lege  ^  elc.  Bar- 
tholomxus  Syniin  est,  et  interpretatur  liliiis  suspen- 
dcn:is  aqiias,  hoc  est  lirnis  Dei ,  qni  menles  prxdi- 
eatoruro  saorum  ad  ecp.lestia  contempianda  suspendit, 
Nt  terrenorum  cord.i  diciorum  suorum  gutiis  ine- 
brienl. 

Thomas  et  MatUmus  publicanus»  Thomas  abyssus 
v^I  ^cminus,  inde  et  Grxre  Didymus  appellaiur ;  quia 
iiuo  cxteris  diuiius  dubitavlt,  eo  doininice  rcsiirre- 
eUpnb  veritatein  altius  didicit.  Matthaeus  donaius 
dicitur,  videlicet  quia  mngno  munere  Domini  de  pu- 
bllcano  in  apostoli  et  ev^ngelistx  delegatus  est  offi- 
fiu:n. 


et  reli  {ua  (  Ma!th,  xxvui,  10  ) :  sed  Judaeis  primiim 
oportebat  praeJicnri,  m  se  qiiasi  jiiste  excusarent 
dicentes  idco  se  Dominum  rejecisse  qui  ad  alienige- 
nos  miflcrit  npostolus,  Tropologice  autem  iiobis  prx- 
cipitur,  ne  in  errore  h;erelicorum  ambulemus ,  scd 
qui  gravi  deliclo  n  domicilio  Ecclesi.x  recessiinus, 
illiic  iterum  pcr  poeiiitentiam  redeninus. 

Euntes  pra^dicale  dicentes  :  Appropinquavit  enitn 
regttum  eoelorum,  Non  aliqun  elemeiiloruin  motione, 
sed  pcr  fidem  collocatam  in  nobis ;  unde  dJcitur : 
Hegnum  Dei  inter  vos  est, 

/n/!rmos  curaf^,  usque,  Gratis  accepittiSj  gratis  date, 
llanc  eis  dedit  polestatem,  regnum  Dei  polliceiitibus, 
ut  magiiitudinem   promissorum  magnitndo  probarel 


Jacobus  Atphai  et  Thaddasus.  Jacobus  Alpbnei  ipse  D  signoram  :  hxc  quotidie  sancla  Tacit  Ecdesia,  cum 


cst  qiii  noroinatur  frater  Doinini ,  quia  Maria  uxor 
Alpbaei  soror  fuit  matris  Domini,  qoaro  Mariam  Cieo- 
phae  Jonnnes  evaiigelisia  cognominat;  vel  ideo  quia 
AIphu!usCleophassitdiciu8(Seu  ipsi  Maria  defunoio 
Alpbaeo,  post  natuRi  Jacobum ,  Cleopjtae  nupsii,  cui 
Simeonem  genuisse  fijium ,  euroque  copsobrinum 
Domiiii  esse  ecclesiastica  tradit  hisioria  \  meriio  \U 
ph.Ti  filius  scribitur  Jncob,  id  est,  docti,  cujus  vita 
fantae  erat  austeritatis,  ut  veras  sit  8uppIantaior 
carnalis  desiderii;  vinuro  et  siceraro  non  bib.t,  car- 
nem  niillam  comedit,  nunquam  attonsus  est,  neque 
USus  balneis.  Thaddxus,  quem  Lucas  Judam  Jacobi 
vQcal,  et  ajibi  Lebbxus  dicitur,  quod  inqtiam  circu- 
Ui'.  id  est,  cordis  cultor;  crcdcnduinque  est  eum 


infirmos  in  bono  opere  curat  exhortatione,  morluos 
in  infidelitale  vel  peccatis  per  poenitentiain  revocai, 
lcprosos  variis  errorum  maculis  corrigendo  sanat, 
daemoncs  per  exorcismi  gratiam  ab  horoinibus  ex- 
pHI  t. 

yoHtc  possidere  anrum,  ncque  argetttum,  neque  pe- 
cu  :tam  in  %onis  Xiestris :  non  petam  in  vin,  neque  duat 
tunicas,  neque  cnteeamenta^  neque  virgatn ;  dignus  est 
operarius  cibo  suo.  Polt»$t  etenim  ioielligi  in  anro 
sxcularis  sapiontiae  sensus;  in  nrgctito,  rheiorir.nc 
ariis  racundia ;  peciinia  vero  lonis  inclusn  sapientia 
esi  occultnta ;  unde  dicitur :  Sapienta  abscondita,  et 
thesaurus  oecultatus,  qnm  utilitas  in  utrisque  {Eccli^ 
XX, 'i)?  In  di.ibus  tuui  Is  d<iplic(!m   anini^im  ,  in 


55  IN  MATTIIiCI  EVAiNGeLIUM  EXPOSITIO.  —  LIO.  11.  '^ 

pera  sjnculi  on^ra,  in  Tirga  prxsidiu^n  carnis  inielli-  A  Hlii  el  gentibui,  Lucas  dicil  :  Continfjel  aulem  vobii  n 


gainus ;  el  quid  per  calceamenta  nisi  moriuomm 
Ojieniin  signaniur  exempla  ? 

In  quamcunque  ciifitafem  aut  caitellum  intraverliii^ 
inUrrogate  (luii  in  ea  (iignui  eit^  el  t^i  manete^  donee 
eseaiis,  Hoc  erg  >  per  ramam  populi  legentliim  esl, 
ne  prxdicaiioiiis  digiiitas  suscipieniis  infainia  d«liir- 
belnr. 

Etibimanele^  donec  exeatii,  Dat  consiaini;c  gene- 
rale  mandatum*  ut  bospitalis  necessitudinis  jura  cu- 
stodianL 

Inirantei  aulem  in  domum^  ialutate  eam  dicentiif 
usque*  Pax  veiira  ad  voi  revertatur,  Quod  euim 
Graece  x^^P**  ^l  Latine  are ,  hoc  Hebrseo  sermone 
appellatur  Salom;  quod  autem  proecipit»  tale  est :  Si 


teitimonium  :  signincat  persecutione  nominis  Qirikii 
non  solum  Judxis  et  gentibus  eorum  maliti:i\  sed 
ipsis  apostolis  fieri  testimonium  innofentiac. 

Cum  autem  Iradent  vo«,  nolite  eogilare,  ii-qiK*.  ied 
ipiritui  Palrii  qui  loquitur  in  rol^tf.  Ac  si  aperie 
membris  suis  inftrmaniibus  dic:it :  Nolitc  terreri,  yus 
ad  certamen  accediiis,  sed  fgo  prasliMr;  vos  vertia 
editis,  sed  ego  sum  qui  ioquor. 

Tradet  aulem  frater  fratrem  in  mortem,  et  pater  /i- 
lium,  usr(ue,  «rt/is od/o oitintfriis propf^ritomeii  tiifMm. 
Nuilus  inter  eos  fidus  affecius  est  quorum  dlvirsa 
est  fides ;  pncdixit  ergo  eis  ruiuram  periurbaiiontMn, 
ut  quasi  ante  cognitaro  levius  portarent. 

Qui  autem  peneveraverit  ueque  in  fineni,  hie  tatvui 


auiem  oru  fuerit  coniradiciio,  vos  umen  mercedem  B  ^-^^  Patientia  quae  custos  e^t  virtutum,  docet  qoia 


[labebilis  de  oblata  pace ;  illi  bellum»  quod  babere 
voluerunt,  possideboiit. 

E/^utctiit^iie  non  recipil  vos,  neque  audieril  iermo* 
nrs  veitroi ,  exeuntei  de  domo  vel  civitale ,  exculite 
puiverem  de  pedibui  veslrii»  Exculitur  enim  pulvis  in 
testimonium  sui  laboris,  et  illoruin  damnationis,  ut 
iiiexcu8:ibiles  sint ,  q^iod  ad  eos  usque  pervenerit 
evangelica  pracdicatio. 

Ameti  dico  vobii,  toieiabihui  erit  terra  Sodomorum 
ei  Qomonhaorum  in  die  judicii^  quam  ilii  civitaU. 
Quia  jpsi  iinam  legem  tanium,  boc  est  iiaiurap,  sper- 
iientes ;  Judsi  vero  simul  et  naturae  et  litters,  in- 
super  propheurum  et  apostoloruni  dicu  contempse- 


nun  coepisse  viriutis  esi,  vcl  facere,  sed  p^Tfecisso. 

Cum  autem  penequentur  vos  in  eiviiale  tila,  fugiie 
in  aliam.  Nod  timendo  passioncm,  sed  declinando, 
ut  tribulatioois  occasio  seroinarium  fierct  Evaii- 
gelii. 

Amen  dieo  vobii^  noncontummabitii  e.vttatei  Isael^ 
donee  vemat  FiUui  houumi.  Id  e&t.non  ad  fi Jcm  per- 
ducetiSy  aDteqoam  resurreciio  erit  perpetrata,  et  in 
toto  orbe  prsdicaDdi  Evangeliom  concessa  potesias. 
SpiriuUter  aotem  de  civiute  io  civiuiem  rugimtis, 
cum  de  ono  Scriptorarum  testimonio  currimus  a  I 
alia  volomins»  ot  ante  veniat  praesidiom  Salvatoris, 


quam  victoria  concedator  adversariis. 
ront :  nam  Loib  aspecto  et  auditu  justus,  aliquid  eos         /y^^  ^|  diicipului  iuper  magistrum,  usiue,  Ei  ser- 
docuisse  legitor,  sed  nulla  signa  ibi  recisse  perbibe-      ^  g^cut  Dominue  ejui.  Ac  ai  diceret ;  Si  egii  Donii* 


lor;  atque  ideo  cui  multum  datum  eU,  utuitum  queeri' 
tur  ab  eo  (Luc,  xii,  48). 

Ecce  ego  miito  voi  iicut  ovei  in  wedio  iuporum. 
Quod  dicit,  Ecce  ego,  aoctorikis  et  fortitudo  est  Dei- 
utis :  et  quia  ovcs  meae  estis,  roiito  vos ;  et  voio  ot 
inaDSoeiodinem  et  homiliiatem  babeatis,  ne  propier 
seditionem  loporom,  id  est  persecutorum,  patientiain 
et  coDSUntiam  veslram  perdatis. 

Eitate  ergo  prudenioi  iieut  ierpentei,  et  simplicei 
^icnt  eolumbm,  Deviieiit  insidias  per  simplicitatem, 
noD  faciant.  Prudeiitia  serpentis  est  quod  unani  au- 
rem  petne  opponii,  alteraro  cauda  occludit,  ne  au- 
dial  iDCauUnles,  qoi  io  capitibos  venena  ad  medi- 


vui  tieut  Dominui  ejui.  Ac  at  dicerei :  si  ego 
nus  et  magister  patior,  nece^  e>t  ut  vos,  disci- 
puli  et  puri  hoininea,  lunc  perreciiouis  regulam  se- 
quamiuL 

Si  patrem  famiiiai  Beelubub  voeaveruni^  qnanto 
magii  domeitieoi  ejui.  Se  patrein  rjinilias  appelltt, 
doroesticos  dicit  disdpulos,  quibus  coDleste  regnuiii 
promisit,  quos  JuJasi  eodeiu  iiistiiicto  nialiiije  ea- 
lumo.antur. 

Ne  ergo  timueritis  eos.  Quia  vana  res  cit  >  est  dc- 
cidua. 

Nihii  enim  operium  quod  non  reveletur,  neque  oc* 
eultum  quod  non  icietur.  Et  est  seosus  :  Nolite  timera 
rabiem  blaspliemantium,  quia  %eitiel  dies  judicii,  In 


cameou  quxront :  iu  vir  apostolicus  omnem  vium  p  qiia  et  virtus  noslra  et  eorum  demonsirabitur  De* 
toam  circa  priocipalem  partem  aniinac  ponit,  ot  il-     quilia. 


Ixsa  maneat  Christo  adjovante,  qoi  est  petra ;  et 
imboente  subtili  sanctarom  Scripturaruin  documento, 
quod  cauda  significat,  uimiuro  batagit  ue  audiat  in- 
caountes,  boc  est,  vigorem  meniis  euiollienies. 
Iiem  serpens  per  angustuin  foramen  petrarum  ingre- 
diens,  squarois  se  exuit  veteribus  :  sic  debet  Chri- 
ftlianus  per  striciuram  pceuiteiitiie  depoaere  veterem 
bominetu  curo  acilbus  suis,  ut  induat  novuni,  qoi 
secuuduiii  Deoin  creatos  esl. 

Caveteab  hominibui.  Homines  enim  iidem  suiii 
qui  et  lopi,  qul  sunt  peccalores  et  fragiles,  sed  ta- 
mcD  feroces 

Ttadent  emm  voi  tn  coneiliiit  usque»  iri  leitimomum 


Quod  dico  vobii  in  tenebrit^  dieite  in  lumine ;  et  quad 
in  aure  audiitii^  prmdicate  iuper  tecta.  Quod  didicisiii 
niystice  et  absconse,  loqoimini  publice;  el  quod 
crudivi  in  parvo  iuda^aB  loco,  audaeter  dicitc  in  toto 
mundo.  Pakesliiio  more  culininibus  subliroaia  soper 
teciaiirjedifare  docel,  quae  ipsi  noii  nustro  nioro, 
aed  plano  schemate  faciuntsqoalia. 

Et  notite  iimere^  eoi  qui  oecidunt  eorput^  aninwm 
autem  non  poitunl  oeeidere :  eed  potius  eum  timete 
qtu  poieu  el  ansmam  et  corpus  perdfre  i  i  gehennam, 
MotneH  gelieimx  a  Salvaiorc  priuiuin  pomiur  :  nam 
idiluin  Baal  jnxta  Jerusalem  ad  ra  licrs  moniis 
MoriSf  ubi  Syloa  fiwit,  iion  semel  e.se  lcgimus :  basc 


55 


REDiE  yENEHABIUS  OPP.  FARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA. 


^6 


vallis  irngua  ei  neinorosa  liabebat  Idcum  idolo  con*  A  esl  me  dignui.  Accipere  enlm  crucem,  et  post  Do- 


secratum,  ubi  populiis  fllios  suos  dxmoui  accende- 
bat :  etnppellatur  lucus  iile  Gelionnon,  id  esi,  vallis 
filiorum  Ennon.  Ipsum  locum  comminaiur  se  Domi* 
nus  cadaveribus  mortuorum  Implcluriim,  ut  non  vo- 
celur  Topheih  el  Baal,  fcd  polyandrium,  id  est, 
lumuliis  mortuorum ,  el  sic  liiijus  loci  Yorabulc 
duplex  poena  ignis  el  rrigoris  dcnotaiur. 

Kenne  Uue  pa$$cret  atse  veneunt,  et  unut  ex  Hiu 
non  cadit  tuper  terram  tine  palre  tettro,  Hic  est  sen- 
sus  :  Si  parva  el  vilia  animalia  ab^que  Deo  auclore 
non  decidunl,  et  in  omnihus  csl  provideutia ;  vos 
qiii  seterni  estis,  timere  non  debetis,  ut  absque  Dei 
providentia  vivalis.  Quaerat  aliquis  quomodo  dicat 
Apostolus  :  Nunquid  de  bobut  cura  est  Deo  ?  cum  uli* 


miDum  irc,  est  abstincntiam  carnis  Tel  compassio- 
nem  proximi  aelernx  beatitudinis  studio  cxliibcre. 

Qui  invenit  animam  tuam^  perdet  illam^  et  reliqua. 
Animam  dicil|,praientem  viiam,  quam  qui  negave- 
rit  in  persecutione,  praeparat  perditioni  aeiernae; 
qui  tota  die  pro  Christo  mortificandam  tradiderit, 
illic  vivificabit. 

Qui  redpH  vot,  me  reeipit ;  et  qui  me  recipit,  reet- 
pil  eum  qui  me  mtsit,  Docet  in  se  etiam  mediatoris 
officium,  quod  Deus  per  illum  transfiisus  Jn  nobis 
sit ;  quia  non  aliud  apostolos  quam  D"um  recepisse 
constat,  quia  et  in  illis  Ghristns,  et  in  Chrislo  Dens 
habitat 

Qtct  recipu  prophelam,   usque ,   mercedem    justi 


quebos  pretiosior  exislal.  Sed  aliud  est  cura,  aliud  B  aceipiet.  Non  dicit  personas  esse  suscipiendas,  sed 


providentia. 

Vestri  autem  capiili  capiiis  ^mnes  numerati  sunt. 
Denique  bie  numerus  non  in  actu  est  comparaiionis, 
sed  in  facuJtate  cognitionis. 

Noliie  crgo  timere :  muttis  passeribus  meiiores  estis 
vos,  Meliores  dicit,  quia  rationales,  et  ad  inaglncm 
Dei  creaii. 

Omnis  ergo  qui  confiiebUur  me  coram  hominibsLS, 
iisque  ,  negabo  et  ego  eum  coram  Patre  nieo,  ^Kt  est 
in  casiis.  Confiiebitur  a  Filio  apud  Palrem  qui  perFi- 
lium  accessum  liabet  ad  Pairem  :  boaus  vtdelioet 
Cbristianus  Dominum  confitetur  ea  fide  qu»  per  di- 
icctionem  operatur;  ei   Diminus  illum  confitelur 


noniiiia  :  quia  licel  indignus  sit  qui  snsceptns  riieric, 
ante  Deum  tameii  mercedem  suam  non  perdunt  sus- 
cipientes. 

Et  quicunque  potum  dederit  uni  ex  minimit  istif^ 
caliccm  aquoe  frigidoi  tantum  in  nomine  discipuli^ 
amen  dico  vobis,  non  perdet  mercedem  suam,  LcTis- 
simo  prxcepto  delevit  vitium  inhospitaliialis,  polum 
suadens  dare  frigidac  aqu.r,  ne  et  in  calida  lignorum 
paupertas  quaeratur,  et  cst  sensus  :  Frusira  causa- 
rfs  inopiam,  cum  aliud  habet  conscieTitia,  et  noii 
potes  fallere  cohortem  ;  sed  scio  quod  quantumcun- 
que  semlnaveris,  tantum  et  messunis  e«:. 

CAPUT  XI. 


coram  Pa're  suo,  et  in  aeterna  fcilicet  beatitiidine 

remtmerando.  Et  Chrisium  coram   hominibiis  ne-  ^     Et  factum  est,  eum  eonsummasset  Jesus  prcpcipiem 

gare  est  ejus  praeceptis  non  velle  acquiescere  :  quem     duodeeim  discipuiis  suis,  iransiit  inde^  ut  doceret  in 


Dominus  coram  Paire  suo  denegat,  quia  sua  visione 
iudiguum  esse  judicat. 

Nolite  arbitrari  quod  venerim  pacem  mittere  in  ter- 
ram  :  non  veni  pacem  mittere^  sed  gladium,  Quia  uoa- 
qu.Tque  domus  et  iufideles  et  credentes  habuit,  ideo 
gladio  prxdicationis  missum  est  belliim  bonum,  ut 
pax  separaretur  mala  :  bis  videlicet  contra  fidem, 
iUis  pro  fide  dimicaniibus. 

Veni  hominem  separare  adversus  patrem  suum^  el 
fiHam  adversus  matrem  suam^  et  nurum  adversus  so- 
erum  suam ;  et  ininuci  /loinitiii,  domestici  ejus.  Lucas 
dicit :  Erunt  enim  quinque  in  domo  una  divi^ :  tres  in 
duos,  et  doo  in  ires  divideniur,  et  tamen  concor- 


dvitatibus  eorum.  Nunc  implet  bonus  magistcr  factis 
quod  ante  promisit  verbis;  transiiiergo  et  prxdi- 
cavit  in  civitatibas  Judaomm,  ut  eis  occasioiiem 
creduliiatis  tribueret ;  et  si  oblatnm  munus  supernaj 
gratiae  speriierent,  incxcusahiles  forent. 

Joannes  autem  cum  audisset  in  vincuiis  opera  Chri 
sti ,  usque,  an  alium  exspectamus,  Noii  quasi  ignorans 
interrogat,  cum  ipse  igiioraniibus  Agnam  Dci  digiio 
demonstraret ;  sed  iiiterUciendus  ab  Herode  discipu- 
los  mittit  ad  Salvatorem,  ul  per  occasionem  viden- 
tes  slgna,  crederent  In  eum;  et  hujus  senieniiae 
sensas  talis  potest  esse  :  Manda,  inqnit,  mihi :  ad 
infema  desceiisurus  sum  :  nirum  te  et  inferis  de- 


dant  :  quia  quae  matcr  est  filii,  ipsa  et  socrus  est  ^  beam  nunliare,  qul  nuntiavi  superis,  an  non  conve- 


uxoris  ojus,  ideoque  illa  ipsa  ei  in  filiaro  suani  et  in 
nurum  dicitur  esse  divisa.  Ailegorice  tria  ad  eos 
pertinent,  qui  fidem  summx  Trinitatis  servant :  duo 
his  congruuut,  quia  fidei  uniiate  dissentiunt.  Pater 
diabolus  esi,  cujus  eramus  filii  non  creaiione,  sed 
imilaiione.  Maler  et  socrus  Synagoga  csi,  qiiac  iu 
fillam  et  nurum  est  divisa  :  qtiia  carnalis  Synagog.i 


niat  Filio  Dei  ut  gustet  mortcm,  et  alium  ob  haec 
sacramcnta  missurus  es. 

Et  respondens  Jesus  ait  itiis :  Euntes  renunti  a 
Joanni  qua:  audistis  el  vidistis,  Cteci  vident,  clau  f 
ambtttant^  leprosi  mundantur,  surdi  audiunt^  mom 
resurgunt,  pauperes  evangelizantur,  et  beatus  est  qfn 
non  fuerit  scandalizatus  in  me.  Ite,  inquit,  et  dicile 


Ecclesinni  Christi  persequi  non  cessal. 


(     Joanni  signa  quae  ccruitis,  cecos  videntes,  et  cae- 


Qni  amat  patrem  aut  matrem,  usque,  non  est  me 
dignus,  Posi  Deum  ama  paircm,  ama  matrem ;  si 
antcm  utnimque  servari  non  pote$t,  odiuin  in  suos, 
piotns  in  D  iminum  impendenda. 

f'st qui  iwn  accipii  erucem  suam^  et  seauitur  me,  non 


tera  :  ei  quod  his  non  minus  est,  pauperes  evangeli- 
zantes.  Ilaec  magistri  rigorem,  haec  prvcepioris 
comprobant  veriiatem,  quando  omnis  i.nier  nobiles 
et  igiiohiles,  apud  eum  qui  salvarc  potesf,  spqnnlii 
m.  Quod  aulem  ail :  Bcam  qui  non  fuerit  scandali- 


r>7  IN  MATTll^l  EVANGELILM  F.XPOSITIO.  ^-  LIB.  II.  ^g 

tms  in  me,  inierim  nunlios  pcrc  ulil,  siciil  in  spqiicn-  A  est  pueris  sedenlibus  m  foro,  q'ti  ctamantes  cocequali- 


lidiis  (lpin'>nstrnt)itur. 

Abeun  ibns  autem  iUis,  coepit  Jesus  dtcere  ad  iurbas 
de  ionune^  iisqiic,  ecce  qui  moUibus  vesliuntur,  in 
domibus  regum  swil,  Qiii:«  tnrba  Joannem  non  disci* 
piilis,  sed  s  1)1  de  Cliristo  dubitami  interrogare  pu- 
lavit :  Quid  exisfii.inquil,  indesertum  videre?  arundi* 
nem?  nnnquid  ob  hoc  [Add,  ut]  homiiiem  videretis  ca- 
lan^.o  similem?  qui  omni  vcnto  cireumfertnr,  et  deeo 
dobltaret  quomaniea  pracdicaverai?  anquicontra  me 
inVidiae  slimulis  cogitur,  ut  praedicatione  sua  lucrum 
qiixrerel  tcrrenum,  cum  deliciis  pascitur  ?  sed  lo- 
cusiis  vescitur  et  camelorum  induitur  pilis  ;  islius- 
modi  cibus  et  vestis  liospitio  recipiuntur  carceris, 
nam  tale  liabilnciilum   liabet  praedicatio  veritatis  : 


buK  dicuni  :  Cecinimus  vobis,  ei  non  saliasiis ;  lameu' 
tavinius  vobis,  ei  non  planxistis.  Forum  doniinicnin 
Synagoga  esi,  vel  ipsa  Jeriisalein,  nbi  olim  sedens 
gens  Judirorum  proplieias  acclplebal ;  cui  qiioiidie 
patria  voce  a«linonilus  recte  exprobratur,  quod  nec 
psalmis  allecii  primo  Daviclicis,  nec  ihrenis  posiea 
correili  propheticis,  voluerinl  annucre. 

Venil  enim  Joannes  neque  manducans,  neque  bibens^ 
et  dieuniy  Dcemonium  habel  :  venit  Filius  hominis, 
manducans  ei  bibens ,  el  caRlera.  Siciil  inquil 
Innc,  iia  et  nunc  uiramiiue  salulis  viam  respuistis  : 
quia  eum  Jonnne  iamentaiito,  el  poeuitentiam  praedi- 
canle,  hnmiliari  iioluerunl  :  el  cum  Christo,  qui 
cum  cacteris  utendo  cibo  cl  potu  laeiiliam  rcgni  prae- 


qni  auiem  falso  predicant,  adulatores  sunt,  et  de-  "  llgurabat,  gaudere  renuerunl. 


liciis  affluunt,  et  in  domibus  regum  mollibtis  ve- 
stiuniur. 

Sed  quid  existis  vilere?  prophetam?  etiam  dico 
vobis^  ptusquam  propheiam,  \n  eo  Joannes  caetcris 
prophetis  major  est,  qiiod  quem  illi  prjedic  veruiit 
veniurum.  hic  digilo  pr^sentem  demoiislravit. 

Amcn  dieo  vobis^  non  mrrexii  major  inter  natos 
mulierum  Joanne  Bapiista.  Hominibiis  ergo  pra^rertiir 
qui  de  moHeribus  sunt  nati  et  dc  concubiiii  %i:i, 
iion  ei  qui  Spirita  sanclo  et  Virgine  naius  esi,  nt  n 
cunciis  bominibus,  patriarchis  et  prophetis  Joannem 
praetulil,  sed  Joanni  caeteros  exxquavii,  ut  xqualit.i- 
lem  cum  caeleris  habeat  sanctis. 


Et  jusii/icata  est  sapientia  a  /i/iis  luts.  Oslcndit 
filios  sapieniiac  inielligere,  nec  in  abstinendo,  neo  iu 
manducando  esse  justitiam,  sed  in  aequanimiiate  to- 
lerandi  inopiam  :  el  temperantia  noii  se  c^irrum- 
pendi  pcr  abundanlijin,  quia  rcgnum  Dei  non  cst 
Cica,  elc. 

Tunc  ccepit  exprobrare  civilaiibits  in  quibus  facttg 
sunl  pturimce  rirtutes  ejus,  quia  non  egissent  p<eni' 
ientiam.  Ideo  exprobr.il  civiialibus  hi<,  qnia  post 
raclas  virtulcs  cl  signa  qnainplurinn,  iion  egorunt 
IGenitciiliani 

y'a!  libi,  Corozaim,  vas  iibi^  Dettaida.  Corozaim, 
qii.T  inierpretatnr  niystcrium  mciiin,  ei  Belsaida, 


Qui  autem  minor  est  in  regno  ccetorum  mijor  e$l      quae  domus  rniclnum,  vel  domus  vcnatorum  diciiur, 


f//o.  Multi  hoc  de  Salvatore  volunt  inlelligi,  qiiod  qiii 
minor  est  tempore,  major  esl  digniiate ;  nos  auicm 
simplicitcr  inlelligamus  quod  omnis  sanclos  qtii  est 
cum  Deo,  jam  major  esl  illo  qui  adhuc  cons  slii  in 
praclio. 

A  diebnt  auiem  Joannit  Bapiisfee^  usque,  Nunc 
regnum  coetorum  vim  paiiiur,  et  vivlcnii  diripiunt  it- 
iud.  Regnum  coelorum  quid  esl,  nisi  locus  jusiorum  : 
cum  vero  quis  per  superbiam  lumidiis,  vcl  carnis 
facinorc  poUutus,  ad  poenitcntiam,  quam  Jo.innes 
pracdicavii,  rcdit,  et  viiam  aDlernam  percipit,  quasi 
in  locum  pecca^or  intrat  alienam.  Grandis  namque 
Tiolenlia  est,  nos  in  terra  gencraio^,  posse  regnnm 
coeloram  possidere  per  viriutem,  quod  non  possu- 
mas  per  naturam. 

Omnes  namque  prophetce  et  tex  usque  ad  Joannem 
prophetaverunt.  NoD  quippe  post  Joannem  excladit 
prophetas,  sed  ipsiut  Domini  lempus  ostendilur; 
qnia  quem  illi  dixerunt  ventarum,  Joannes  ostende- 
rii  vcnisse. 

Et  si  tullis  rectpere,  ipse  esl  Etiat  qui  veniurut  est. 
Qui  habet  aures  audiendi,  audiat.  Qui  habet  aares 
dicendo,  mysLicuin  deraonstrat  esse  quod  dicit;  una 
namque  in  amborum  vita  ansteritatis  et  rigoris  eral 
mensura  :  anibo  in  ereroo,  ambo  contra  iniquum  rc- 
gem  ei  reginam  decertabanf.  Joannes  pneco  Re- 
demptoris,  Elias,  secundum  Malachinin,  erit  ju- 
dici«. 

Cui  simitcm  aestimabo  generaiionem  istam  ?  similis 


civilates  siinl  Galilscoc  et  Tiberiadis,  sit  r  juxta  tacum 
Genesarelh,  qui  Jordane  inlerOncnle  eflicilur,  et  ab 
cvangelisti  mare  Calila*ae  et  Tiberiadis  dicitur. 
IMangit  ergo  Doininus  civitates  qu:c  qnondam  mysie- 
rium  Dei  teuuerunl,  et  virlntum  fruclum  gignere 
debuerunt,  in  quns  et  spiritales  venatores  missi 
sunt,  qiiod  post  tania  iniracula  deleriores  gcntilibus 
exsiiterunt,  et  iiigraii  graliam  Dei  spernere  non  ti- 
mucruni. 

Quia  si  in  Tyro  et  Sidone  facice  essent  viriutes  qum 
facice  sunt  in  vobit^  oUm  in  citicio  et  cinere  pa:nHen' 
tiam  egisseni.  Iii  cilicio  asperitas  peccali  signiricalur, 
quam  sinistra  pars  in  die  judicii  est  intuenda ;  in 
ciiiere  moriis  signilicaiio  esl,  per  qiiam  tola  generis 
D  bumani  massa  in  pulverem  cst  redigenda.  Cur  no- 
lenlibus  pra^dicatum  sii,  et  nou  his  qui  olim  crc- 
dere  voluerunt,  ipsius  esl  scire  cujus  universae  vinc 
misericordia  et  veriias.  Noiandum  autem  qiiod  Ty- 
rus  meuropolis  est  Phoenicix  in  Iribu  Nephthalim, 
quondam  in  s-iicula  alto  niari  posila,  sed  nunc  teiTae 
contigua,  et  interpretatur  angusiia ;  et  Sidon,  quae 
urbs  esi  Phoenicix,  oiim  terminus  Chananaeorum,  ad 
Aquilonem  respiciciis,  et  postca  regionis  Judae  ; 
cecidit  aulem  in  sortem  tribus  Aser;  sed  non  eam 
pos8edit,qaia  hostes  nequaquam  expellerepraevaluii. 
Sidon  venatio  :  signiricantqtie  hcc  duas  gcnlcs  quas 
vcnalor  diabolus  in  angiistia  pcccali  comprebcndit, 
scil  Salvator  Jesus  per  Evangelium  liberavii. 
Ei  tu,Capharnanmf  nunquid  usque  adcoelum  exaUa- 


59  BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENULNA.  (.(t 

bem,  an  mque  «MftnferRumc/esccniiesflnalteroeiem-  A  ego  reficianivoi,  Ad  Evangeln  graiiaiii  inviial  Salva- 

tor,  gravi  peccaiorutn  pondere  oppressos  :  vei  gra* 


plnri  reperiintis  :  Ei  (k,  Capharnaum^  quce  usqne  ad 
ccelum  exnliata  et^  utque  ad  infernum  descendisti,  El 
esl  diiplex  inte'Iigentia  ;  vel  ideo  ad  tnfernadescen- 
dc8,  quia  conira  prxdicaiionem  meam  superbissime 
restiiisii;  vel  quiaexaltata  es  usque  ad  coelum  roeo 
hospilio  et  meis  signis,  majoribiis  plecleris  siippli  - 
riis*  (juod  bis  quoquc  rredere  noluisti.  In  Capliar-  ^ 
nauni  autein,  qiiae  inierprctatur  villa  pulcherriina, 
rondemnatur  Jorusalem  incredula  ,  cui  diciiur  per 
Kzcchii^lem  :  Juitificata  est  Sodoma  soror  tuat  c^* 
Uiide  consoquenter  siibdiliir. 
j  Quia  si  in  Sodomis  factce  fuissenl  vtrtutes,  forte 
\  mansiss^nt  usque  in  hunc  diein,  Majoris  injustiline  re- 
prehetidilur  Jerusalem,  cnni  Sodoma  exemplo  Lnib 


Tissimo  legis  jugo  subjecios,  unde  et  scquiiur. 

Tolliie  jugum  meum  super  vds,  ci  discite  a  me  qui.i 
mitis  sum  et  humilis  corde^  et  reliquit. 

Jiigutn  enim  Chrisii  Evangelium  esl,  qiiod  Ju- 
dxos  et  genles  in  unilate  lldei  conjungit. 

CAPUT  XII. 

Abiit  Jesus  per  sata  sabbate.  Istc  gressns  incarna- 
lionem  ejus  sigiiilicat  inter  bomines  conversantis. 
Sata  significant  populos ;  et  bene  sabbato^  quia  lune 
ernt  vacandum  a  viiiis,  et  in  ejus  coiileinplalione 
pcr  fidem  immorandiim. 

Discipuli  auiem  ejus  esurientes,  caeperunl  vetCere 
tpicas  et  manducare.  Secnndum  alium  evangollslam. 


non  fuerit  correcla,  et  Jerusalem  Filii  Dei  verbis  et  B  Fricabant  manibus,   et  manducabant  ;    esuriebant 


mirarulis  semper  exsiitcrii  ingraia,  et  omnes  san- 
cios  persecuia  est ,  nec  non  ipsum  Salvatorem. 

Verumtamett  dico  vobis  quol  terras  Sodomorum 
remissiuH  erit  in  diejudicii  quam  tibi,  Remissior  ergo 
erit  eorum  poena,  quoram  minorest  culpa. 

In  illo  tempore  respondens  Jesus,  dxit :  Confiteor 
tibi,  Pater,  Domine  coeli  ac  terrce,  Confessiononscm- 
per  poenitenliam,  sed  gratiarum  actitmom  significnl. 
Confundantur  enim  qui  Salvatorem  non  natnm,  sed 
rreaium  calumniantur ,  qiiia  Patrcm  sibi  invocat 
Deuin,  coeii  ct  terrae  Dominum. 

Quia  abscondisti  hcec  a  sapientibus  et  prudentibus,  et 
revelasti  ea  parvulis.  Graiias  agitet  cxsultatin  Paire, 
quod  apostolis  advenins  sui  aperuerit  sacrainenia, 
qnac  ignoraverunt  Scrib»  el  Pharisxi,  qui  sibi  sa- 
pienies  videbantur. 

Ita  iamen^  qmndo  sic  fnit  placilum  ante  te.  His  Do- 
mini  verbis  exempla  humilitatis  accipimus,  non  te- 
niere  disculcre  super  con/ilia  de  aliorum  vocaiione, 
aliorumve  repulsione  pracsumamus.  Cum  fnim  inlu- 
lisset  utruraque,  non  mox  rationem  reddidif,  sed 
sic  ptacitum  dixit,  hoc  viddicet  ostendens,  quod 
iiijusium  esse  non  polesl  qnod  ptacuil  justo. 

Omuia  mihi  tradita  svni  a  Patre  meo,  El  Iradcn- 
tem  P.iirem,  et  accipientem  Filinm  mysiice  iniel!!- 
gere  licet;  alioquin  cum  coeperit  habere  qni  accipit 
incipiet  non  habere  cnmdederil;  cum  omfiia  tegis, 
omnipnteniem   Patrem  agnosci^,  cum   tradlta  hgis, 


enim  salutem  gfneris  huinani,  ctccBperuntdoclriuis 
homines  a  vii.is  exemplis  bonorum  operum  segre* 
gare,  et  iii  viscera  Ecr.le^ix  convertere. 

Videines  awem  Pharisai  dixeruni  et ;  Ecce^  dtsci* 
puti  tui  faciunt  quod  non  licet  eit  facere  subbatit, 
Seuiper  eniui  Judxi  el  doctrinae  aposioloruinolgen- 
tium  invidebaot  saluli,  qnasi  tra  .sgressorcm  legis 
Chrislum  rcprehenJebant. 

Al  illedi.til  eis : yon Lgistls quid  feeerii  David quando 
esuriit,  et  qui  cum  eo  erant,  Chrisius  de  Iransgres- 
sionc  legis  illum  reprehendentibus  lesLi jniuin  de 
S.  riplui  is  et  eiimia  prophetia  opposuit,  ac  si  dixis- 
set :  Si  typicus  David  propier  necessiiaiein  legis 
priKcepia  fregi^se  legitnr,  quaiito  magis  verum  Da- 
vid  suoriim  necessitali  consulere  liccbit. 

Aut  non  legisfis  in  lege,  asque,  quia  templo  major 
est  hic,  Adverbiuin  loci  est,  olesi  sen.-ns :  Si  propier 
necessitatem  victimarum  sabbalum  absque  cuipa 
violatur  a  sacerdolibus,  quanto  magis  iii  mea  pr.t>- 
sentia  necessitaiem  patientes,  mei  discipuli  sine 
culpa  sabbata  non  custoJiunt,  quia  sacerdotes  et  sab- 
bata  in  inca  lenco  poteslale. 

Si  autem  scirelis  quid  ei(,  misericordiam  volo  nsque  Iit 
noeentes,  Si  inielligerevoluissetisquod  mi^ericordiain 
Deus  generi  hnmano  perapostolos  inagis  iinpeodere 
cligit,quaina  vobislegalia  victimacariia  iier  oiiscrvari, 
nullo  niodo  eos  in  minimisdeirahere  obleclasscl. 

Dominus  est  Filius  hominis  eiiam  sabbaii,  Et  cum 


Filium  confiiers,  cui  per  nalurnm  unius  subsianiiae  ^  inde  transistet,  venit  in  synagogam  eorum,  QuiaFilius 


jure  sunt  omiiia  prupria,  non  per  graiiam  dono  col- 
laia.  Tradila  dicil  non  visibilia  elemenla,  quae  ipse 
condidii ;  sed  anie  rcbelles,  nunc  per  Filium  ad  Pa« 
trem  accessum  habcnles  :  tradita  autem  non  alia 
snnt,  qnam  qnx  in  Filio  soli  nota  snnt  Patri,  nota 
vero  Filio  soli  esse  qnae  Palris  siini. 

Ei  nemo  novit  Filium,  m*i  Pater  :  neque  Patrem 
quis  novii ,  niu  Filius ,  et  cui  voluerit  Filius 
reveUtre,  Ut  et  PatrcRi  inlelligamus  9  et  ipsum 
Filiuni  per  Filium  revelari,  quod  ipse  est  men* 
tis  nostrx  lumen  :  verbo  enimsuo  se  Paterdeclarai. 
Erubescat  Eunomius,  taotim  slbi  notiliam  Palris  et 
Filii,  qiiantam  habent  in  se  aBqualitate  naturx. 

Vcni  e  ad  me  omnttqui  laboratit  et  onerati  estis.  et 


boroinis  is  est,  et  Filius  Dei ;  et  non  solum  sacer* 
dotibus,  sed  etiam  sabbatis  dominatur. 

Et  eoce  h0mo  manum  habent  aridam,  Hic  bomc 
gcnlilis  est  populus,  qui  secundum  Lucam  df>x!erair 
babebat  aridam,  et  sinislrain  sanam  :  quiadexterain 
pauperi  non  porrlgcbat,  et  iii  terrenift  laborans,  in 
divinis  vacabat. 

Et  interrogabant  eumt  dicenles :  Si  licet  sabbaiis  eu- 
rare?  ut  accutarent  eum,  De  transgressione  'egis 
accusare  cogltabant,  si  sabbatis  carare  liclium  esse 
dixissel;  si  vero  negaret,  inclementem  dicere  volue- 
ruiit,  quia  opus  iniserieordi^  prohiberet. 

ypse  auiem  dixit  iUis  :  Quis  erit  ex  vobis  homo  qui 
habeat ovem  unam^  et  si cecideril  hmc sabbatis  in  (oveam , 


«i  IN  MATTHiEI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  -  LIB.  II.  G2 

1191111«  tenebu,  elc.  Dignam  iiirique  avanlix  el  cap|.  A     El  linum  (umigam  nw  exttinguel.  CenUlem  vidcli- 

cet  populum  non  per  amarissimum  erroris  fumuni 


ditatis  eorum  paradigma  opposuii,  quod  nequaquam 
in  terrena  substaiitia  observabanl  otium  sabbati, 
faticibus  avaritiae  succensi,  licei  eum  opus  niiseri- 
cordi.'e  boroinibus  iiiipenJere  dcrogarent. 

Tunc  Mit  homini :  ExtenJe  manum  tuam,  el  exten- 
dit,  Per  prnedicatores  gentes  Gdem  opiTibiis  iinplere 
inonebat. 

Et  re$!ituta  $anitati  tieut  altera.  Qiieiniidiiioduin  an- 
tca  tantum  corpuris  curam  gessit,  iia  postinodum 
atiim»  in  eleemosynis  largiendo  curani  agere  festi- 
uavit. 

£xenfifei  autem  Pharitteif  usque,  quomodo  eum 
perderent,  Oene  exire  dicunlur,  qui  se  a  fide  Clirlsti 
segrcgabant,  et  eoruiu  societate  aliennbant,  quibus 


emittat,  at  nunc  in  Ecclesia  linum  fumigantem  ex* 
stinguet,  quia  in  aliquo  paupere  et  despecio  al&cjuid 
boni  conspicii  esse  qaod  sibi  prodesse  potuisset :  sed 
hoc  ideo  spreTii,  quia  eum  aut  peccatorem  putat, 
aut  pauperem  cernil. 

Donee  ejiciat  ad  victoriam  judiclum.  Et  in  nomine 
ejut  gentes  tperabunt,  Ad  victoriam  judicium  ejiciebat 
damuationis  suae,  quando  morte  superata  surrexti, 
et  adhuc  ejiciet  in  die  tremendi  examinis,  quando  ora- 
nea  adversarios  suos  in  aeternam  damnationem  trudet. 

Tunc  oblatut  ett  ei  dcemonium  habens ,  ccecus  et 
mutut;  et  curavit  eum.  Homo  iste  gentilem  populum 
significat,  quia  oblaitis  per  prasdicatores  ad  nJeui 


rsalmista  aii  :  Accedtte  ad  eum,  elc,  quia  Chiistum  B  Christi ;  cacus,  quia  viam  veritatis  ignorabat ;  mu- 

lus,  quia  os  ad  laudem  Conditoris  non  aperuit ;  dae- 
moniacus  roit  quia  per  idololalriam  dxmonibus  ser- 
viebat.  Hujusmodi  ignoranti»  deditos  adbuc  quotidie 
Ecclesia  piis  precibus,  doctrinis  et  exeinplis,  olTerre 
Domino  non  cessal. 

Et  tlupebant  omnet  turbce,  usque,  FHiut  David, 
Viso  signo  stupebanl,  quia  eum  simplicem  hominem 
ex  seinine  David  natiim  esse  credebaiit,  et  David 
filium  nominabant,  quem  misericordem  esse  cerne- 
bant,  quia  David  misericors  pie  parcere  depreUenso 
per^ecutore  noverai. 

Pharitcei  autem  audientet,  dixerunt :  Hic  non  ejicit 
dcemonet  nisi  in  Btetxebub  principe  dcemomorum,  ie- 
tut  autem  tcient  cogitationet  eorum,  dixit  eit,  Qiiod 
nogare  non  poluerunt  male  iuterpretati  sunl,  «luia 
opiis  Spirilus  sancii  immundo  spirilui  depuiabnnt. 
ItaHl  ipse  esl  Beel,  zebub  dicitnr  musca  ;  et  proptei 
miiscas  qu:e  ibi  pwtredinem  et  sanguinem  observa- 
baiit  \icliiuarum,  Bi*clzebul  nominalus  est,  quod  vii 
est  muscarum,  sive  h-.ibens  muscas. 

Omne  regnum  divitum  contra  se,  desolabitur ;  et 
omnis  civitat  vet  domus  divisa  contra  se,  nen  stabit, 
Et  si  Satanas  Satanam  ejicit,  adversut  te  divitus  ett^ 
quomodo  ergo  ttabit  rcgnum  ejut?  Et  cst  sen«us  :  Si 
eg^>  juxlA  vestra:n  sententiatn,  in  principe  daeiiio- 
niorum  dxnio-.es  expcllo,  saliem  iude  potestatit 
incum  regnum  stabile  Oxumque  perpendcre,  quia  me 
simul  cum  Patre  lantam  liabcre  super  illum  cernitis 


quasi  transgressorem  legis  interlicere  cogiiabant, 
qiii  manum  jusser.t  extendere,  ac  si  ipsi  saltein  in 
cibi  assuniptione  non  exlenderent  manus. 

Jetut  autem  tcient,  usque,  et  curavit  eos  omnet, 
Quia  Dciis  erat,  secretam  cordis  ooruin  nequitiam 
acieiis,  et  dcvitans  infidelium  turbas,  fidelium  sibi 
elegii  consortium;  quas  non  tantum  a  corporis,  sed 
eiiaui  a  cordis  inrirmitale  curavit. 

Et  pracepit  eis  ne  manifettum  eum  facerent^ut  adim* 
plerelur  quod  diitum  ett  pcr  Itaiam  prophetam,  di- 
centem,  etc.  Non  proplcr  timorem  passionis  prxce* 
pit  ne  80  manifesir.rciil,  sed  ut  occasionem  perdendi 
seipsos  non  haberent. 

Ecce  puer  meut  quem  elegi,  Puer  et  electus  seciin- 
dum  bomaiiitatem  Deus  est,  et  eligens  divinitatom.    ^ 

In  quo  bene  complacuit  animas  mex.  Bene  compta" 
cuit^  quia  dolus  inventat  noii  est  iii  ore  ejus,  non 
quod  Deut  animam  habeai,  ita  ut  aliter  sii  Deus  , 
aliter  anima  ejus ;  sed  propter  infirmitatem  huma- 
naro  dicturo  est,  ut  possis  intelligere  et  sperare  iii 
aaxilium  divin»  clementise ;  nam  visibilibus  cst  ad 
invisibilia  perducenda  ut  Psalmista  ait :  Sub  umbra 
alarum  tuarum  protege  me  (Psalm,  xvi,  8). 

Ponam  tpirilum  meum  super  eum,  Secundum  <|iiod 
bomoest,  pono  ;  secundum  quod  e^t  Deus,  scuiper 
l^b  >it. 

Et  judicium  gentibut  nuntiavit,  Licet  omnibus  iin- 
roinere  futaram  judicium   nuntiet,  t^imen  gentibus 


nnnliasse,  qua  se  tpeclaliter  quid  mliiisterium  nun-      potesiatem. 


liationis  corde  credulo  percipere  decreverunt. 

l^eque  audiet  aliquit  in  platea  vocem  ejut,  Id  esi, 
non  quia  laiam  viam  ambulaDt,  ted  qula  angustam 
portim  intrare  student,  auribut  cordis  ejus  vocem 
audire  contendunt.  « 

Arundinem  quattatam  non  eonfringet.  Israeliticun^ 
populum,  licet  unum  sil  regnam»  arundinem  quas- 
satam  nominai,  quia  firroaroenturo  fidel,  vincalnmque 
cliariiaiis  invicem  observare  neglexil,  quod  confrin- 
gere  noluit,  quia  locum  ejut  perditionis  in  nece  ejus 
pr«bere  distulii;  aliterarandinemquassatamconfrin- 
pet,  quia  modo  in  Ecrlsia  quilibct  peccator  sola- 
lium  sive  in  doctrina,  sive  exemjdis,  sive  in  quocrin- 
qqc  sui  indi^ueril,  negai. 


Ideo  ipsi  judices  vestri  erunt.  Si  ego  in  Beelzebut 
ejicio,  iu  quo  cjiciuiit  cxorcistae  vestri,  sive  apostoli, 
qui  taleni  poiestatcin  nou  lenent  [Forle  polestatem 
tenenil  super  diabolum ;  sed  quia  illi  Deo  et  non  dia- 
bolo  deputant  opus  suum,  vus  damuabiics  oslenduni , 
qiiia  opus  Spiriius  sancli  iinmundo  spirilui  ascribitis. 

Si  autem  ego  in  Spiritu  Dei^  usque,  in  vos  regnum 
Dei.  Si  ego  per  Spirilum  sanctum  dxmones  ejicio, 
adiium  credeniibut  regni  coelestis  patefactum  sci- 
loie,  vel  etiam  Ecclesiam,  vel  sacram  Scripiuram, 
regnum  Dei  nominavit,  sicut  alibi  dicil :  Ilegnum  Dei 
inter  vot  ctt;  el  itcrum  :  AufereturavobisregnumDei 
et  reliqiia  (Maxth,  xxi,  43). 

Aut  quomodo  potest  qnitquam,  usquc»  tunc  domum 


C5  DEDiE  YENERABILIS  OPP.  PARS  ll.SLCT.  I.  —  EXRGEIICA  GENHINA.  64 

illiui  diripiai,  Dnmus  signiflcul  mundiim;  forlis.dia-  A  vero  diversarum  gentium  iiiolis  serviehal.  Cui,  iii- 


bulum ;  vasa,  conia  sunl  pravorum  hominum  :  hxc 
vasa  diripiebai  Chrisius,  viuclo  diabolo,  quaudo 
deslrucia  morle  surrexic,  el  nobis  spem  resurgendi 
61  ad  coelesic  regnuro  pervenicndi  donavit. 

Qui  non  esl  mecum^  contra  me  e$l.  Diabolus  non 
cum  Chrislo,  sed  contra  Ghristum ;  quia  Christus 
humilis  esl  ac  benignus,  ille  superbus  et  invidus  , 
nostram  relicilalem  a  Christo  oblaum  aufcrre 
cupit. 

Ei  qui  non  congregal  mecum^  spargit,  Christu^ 
congregai,  praedicans  virlutes  quihus  ascendendo  ad 
intuilum  divinjc  poienliae  pertingani,  diabolus  vcro 
ad  viiia  irahendo  spargit. 

Omne  peccatum^   usque,  $pirilu$  blasphemio!  non 


quit,  signum  de  coelo  divioiiaiis  mea;  noio  0bleud6re« 
scd  de  terra  passionis  nieas  exomplum  osicndam. 

Sicul  emm  fuit  Jonas,  ei  reliqua.  Si  enim  para- 
sceve  cum  prvleriia  nocie  nuinerabis,  et  &abbaiuiii 
cum  sua  noclc,  ei  nociem  Doiniuicaro  cuiii  subsc- 
quente  die,  tres  dies  invenies.  Porro  cor  lerrjc  se* 
pulcruiu  nominavit.  Jona$  quia  columba,  sive  dolens 
in-crpretaiur,  sigiiKicat  Chrislum,  super  quein  Spi- 
ritus  sanclus  in  specie  coIumb;c  desiendil  :  quia 
dolcres  nosiros  portavit  in  corpore  suo  super  lignuin. 
Ninive  iiiterprotalur  speciosa;  s:gnincal  Ecclesiara 
decore  viitutum  oruatam.  Qu!h|  vero  Christus  diias 
noetes  et  unuiu  iutegruiu  dicin  in  sepulcro  j.-icuorat, 
signincat  quod  simplici  niorle  sui  corporis  duplani 


remitietur.  Omnia  peccata   pcr  pcenllentiam   dixit  ^  moriem  corpf  ris  et  anitnai  deslruxit. 


posse  dimilli,  spiritum  autem  blasphemiae  diniitti 
posse  negavif,  quia  sibiroetipsis  conscii  cranl  scele- 
ris  sui,  opusque  sancti  Spiritus  aliorum  saluti  invi- 
dentos,  dsemoniorum  principis  esse  dixeruiit. 

Et  quicunque  dixerit  verbum  contra  filium  hominis^ 
usque,  n^^tie  in  hoc  sosculo^  neque  in  futuro,  Qiii  pro- 
pter  visain  carnis  inririuitatem  iu  diviuilatem  nicaui 
credcre  rcnuerit ,  per  pocniieniiam  remissionem 
potest  accipere  ;  qui  vero  per  desperationem  Spiri- 
tuin  sanctiiin  dicil  non  posse  in  baptismo  pcccata 
diniittere,  seu  sacrameiituni  doininici  corporis  cl 
sanguinis  acceptiim,  nullam  posse  remissioiii$  uiiii- 
tatcin,pius  ca:teris  cibis  afTerre,  nechic  nccin  fuiuro 
sxculo  percipiet  remissionem  :  et  quia  desperanti 
hic  cl  in  fuluro  negatveniain^proculdubioaliquoruui 
reniissioneui  in  fuluro  indicat  peccalorum,  &icut 
sunt  oiiosa  verba,  et  supcrflux  cogitatioues,  si  baiie 
agere  studet,  ci  pravc  gesta  aiile  diem  morlis  cinen- 
dare  dcsiderat. 

Aut  facite^  usque,  ex  fruclu  arbor  agnoscltur,  Ar- 
bor  bona  Chrisliis  est,  fructincans  salutem ;  arbor 
mala,  diabolus  perditionem  proferens  con>enli«'nti- 
bus  sibi  :  sive  Judjci  mala  arbor  merito  dicuiitur, 
qui  fructuni  bon:e  operaiionis  arbori  niahe  ,  id  est, 
diabolo  deputabant;  unde  digna  reprehensione  eos 
increpat  diceiis  : 

Ex  abundantia  cordis  os  loquttur,  Id  est,  cx  m- 
quilia  cordisvestri  verba  profcruniur  blasphemix. 


Viri  Nmivitee^  usque,  plusqiam  Jonahic,  Non  sen- 
teniia  poie^talis,  sed  vitae  correciionis.  Niniviiae  geii- 
tem  Judoiorum  damnabilem  esse  ostendunt,  quia  Jo- 
iias  parvo  lempore  tanium  vrbis  praidicabat,  Chri- 
sius  vero  mullo  icmpore  el  veibis  docebat,  et  signa 
divina!  poteniiae  osiendebal. 

llegma  Ausiri,  iisfjue,  plusquam  Jona  hic.  ILtc 
euim  ge:iteiu  Judxorum  diguain  damnatioiie  esse 
oslendit,  quia  ipsa  venit  a  hiiibus  terix  discere  sa- 
^ien  iain  a  S.ilomon'*.  Judici  vero  sajdciiiiain  discere 
a  Clirisio  reuueruni,  qui  e>i  Dei  virtus,  et  Dei  sa- 
piculia,  iii  medio  eorum  coiiinioranle.  Regina  Austri, 
ct  viri  Niuivit:»  universitaiem  sanctorum  siguificaiit ; 
qiiia  sancti  per  poenitentiam  enwndare  student  deli- 
tta  sua,  aut  prxcavcnt  ne  per  sapientiam  peccent. 

Cum  auttm  immundus  spiritus  cxierit  ab  homine,  Iii 
tcin^iore  d  itae  legis  a  Jud^ius  spiritus  immuudus  exie- 
bii,  ct  modo  in  baplisiuo  ab  uDoquoque  lidelium 
e\ire  compclliiur. 

Ambulat  per  toca  arida^  qucerens  requiem  el  non  i/i- 
venit,  Lo(  a  arida  corJa  siint  credciiiium,  non  habeii- 
tcs  huinorein  luxuriae ;  iii  quibus  c:rcuniieus,  coa- 
seusuiii  pravae  suggesiioiiis  su£  iion  invenict. 

Tnnc  dicit  :  Ileverlar  in  domum  meam  unde  exivi» 
El  veniens,  invenit  edm  vacantem,  scopis  mundatam  et 
ortMtam,  Yacantem  domuin,  id  esl,  torpeuteui  ab 
operibus  bonis  inveniet,  et  simulatione  virlutum  (>er 
bypocrisiu  ornaiaui. 


Dico  autem  vobis,  usqiie,  reddent  de  eo  rationcm  r\      Tunc  vadit,  i¥  assumit  septem  alios  sp.ritus  secum 


in  die  judicii.  Ac  si  dixisset :  Si  superflux  esl  locu- 
lionis  raiio  reddenda,  quanto  magis  crimiuos.c  blas- 
phemiac  vesine  vtcrnam  damuaiioneni  gcnerabunt. 

Ex  verbis  tuit^  itsqiie,  condeiunaberis,  Id  cst,  dc 
bona  loculioiie  corMiaiicris,  dc  niala  auien  dain- 
iiandiis  eiis. 

Tunc  responderuut  ei,  usque,  Si,uuni  vldere.  Lucas 
dicit  quod  a  C(JcIo  signum  videre  desidcrarciil ;  deiii* 
que  tale  sigowm  voluerunt  habcre  divinilaiis  cjus, 
quale  factum  cst  sub  Elia  propheta,  quando  igois  de 
ccelo  venicns  duos  cunsumpsii  pcnieconiarchos. 

Qui  respondens,  usque,  Signum  nisi  Jonoe  prophetee, 
Generatione:u  malam  dicll,  propter  lransgressiOi;em 
mandatorum  Dei;  adulteram,  quia  derclicto  Deo 


nequiores  se^  el  intrantes  habitant  ibi.  Suniens  ilaque 
sepieni  principa  ia  vitia,  uuJe  totius  uequiiix  gcnnen 
pullulal ;  ipse  vero  est  octavus. 

Et  fiunt  novismna  hominis  illius  pej6ra  priorif^us; 
sic  erit  el  generationi  huic  pestimte,  Pejus  eniiii  fuit 
lsrae!ilico  populo  posL  depravalaoi  legem,  quam  iu 
i£gyplo  anle  lcge.ti,  ei  uuicui  pie  hominum  uiclius 
csl  viam  vcrilatis  noii  a^nosccrc,  quam  de  agtiiia 
relro  rcdire. 

Adhuc  eu  loifuente  ad  turbas^  ecce  mater  ejus  et  fra^ 
tres  stabant  foris^  qucerenies  toqui  ei,  Dixii  autem  ei 
quidam :  Ecce  maltr  tua  et  fralres  tui  foris  stant^  quoL^ 
rentes  te,  Noii  simpliciler  ut  [lesiimatur,  scd  cum  dolo 
matrcm   ei   fratres  foris  stare  perbibebat  cup  cns 


65 


IN  IIATTHi£l  EYANGIbLlUM  kXPOSlTlU.  —  Llll.  II. 


66 


«^iplorare    uirum  pruipoiierel    iiiatenium   uflTecluin  A  nem  po^sidenti.svuhiefalamada-ternamdamnaiionem 


pru^dicationis  officio. 

Ai  iUe  responden$,  usque,  meus  (rater,  soror  el  ma  • 
ur,  Non  qunsi  nesciens  interrogal  aut  mairem,  et 
niater  teuiere  Hlios  despiciens,  quia  iu  lege  jubebat 
paireui  et  matrem  lionorare ;  sed  osiendere  volens 
inajorem  esse  spiritalem  propiiiquilatem  quam  car- 
naicni ;  sicui  alibl  dixil  discipuiis  suis :  Qui  amat 
patrem  aul  matrem  plu$  quam  me,  non  e$t  me  dignu$ 
{Matth.  1,  37).  Mybtice  vero  matcr  Synagoga,  et 
Judaei  Toris  stare  dicunlur,  quia  credenii  geniiiitale 
iiitrare  in  fidem  Cbri^ti  nequlbant.  Sed  interrogat 
aliqais  quouiodo  populus  geniilis  voluntatetn  Patrit 
facienljs  inaler  Cbriati  fieri  pos&it  :  sed  quia  crcden- 
iio  fraircs  et  sorores  eiliciuntur,  procul  dubio  iiiater 


trabunr. 

Alia  vero  ceciderunl  m  terram  boiiam ,  usque,  aliud 
tricesimum»  Boiia  lerra  sigiiificat  corda  perfecta,  in 
quibiis  verbiifn  Dei  in  alio  generat  fideni  Trinitatis, 
quatn  signiiicat  tiicenarius  nuinerus;  in  al  o  loco 
perreclionem  bonoruin  operum,  quod  soxngenariu»; 
in  alio  perseverawtiam,  qux  ad  x*iemam  ducit  remu- 
nerationem,  quod  in  centenario  numero  liguratur. 
Alii  in  iricenario  conjiignlos,  In  sexagenario  vidua- 
tos,  in  centenario  virgines  voluerunt  intelligcre. 

Qui  habet  aures  audiendi,  audiat.  Qui  babi^t  voliin* 
tatein,  auribus  cordis  intclligat. 

Et  accedente$  diseipuU^  dixernnt  ei :  Quare  in  para' 
boUs  ioqneris  eis?  ei  reliqua.  His  non  est  datuin,  ut 


m  pr.idicando,  qiiaodoalios  De!>doclrini8ad  iidem  B  j^grcu^  aii;  illis  autem,  quia  fortissiinl,  omnia  in 


geiierat. 

CAPUT  XIII. 

la  itlo  tempore  exien$  Je$u$  de  domo,  De  Isi-.»i-litico 
videiicet  pojiulo,  in  quo  ex  virgine  cariiem  sum- 
pbil. 

Sedtbat  $ecus  mare.  Id  est,  per  aposiolos  diversis 
naiionibus  praedicabalur  in  mundo. 

El  con^regat(B  suni  ad  eum  turba:  muUce,  Per  praR- 
dicatores  turbx  credentium  ad  Cbrisliini  collecl» 

EUIll. 

ha  ut  navuhlam  ascenderet,  usque,  In  paraboUi 
dicens.  Navicula  signiiicat  Ecclesiam,  quae  nuclibus 


paraboiis  fiiint.  Qui  enim  intrare  sludent  in  sanctua- 
rium  Dei,  inielligent  novissiina  mysteriorum  regni 
Dei.  Et  rectc  in  p:iraboIis  audiuiit,  qiiia  clausis  sen- 
sibus  cordis  veriialem  cognoscere  nolunt. 

Qui  autem  habet,  dabitur  ei,  et  abundabit;  qui  autem 
non  habetj  etiam  quod  habet,  aufertur  ab  eo.  Qui  aino- 
rem  liabel  verbi,  dabitur  ei  et  sensus  inteiligeudi 
quod  :imnt;  quia  vcio  non  babet  ainorem  nudiendi, 
simul  uaiurali  ing<'nio,  vfi  litlerali  exerciiio  aliquid 
babere  videalur,  eiinin  hoc  non  amillat,  ul  nulla 
verac  sapientix  diilcrdinc  gaudeal.  Et  licel  speciali* 
ler  de  apostolis  diciuni  esse  videatur,  quibus  datum 
e>t  charitniein  fideique  potitio  nosse  mysteriiim  re« 


persfcuiionuin  circumdata  est  iu  mundo.  Qui  vero  in 

liitore  slanl,  et  nec  fl.iciibus  uiaris  tanguniur,  nec      g„i  Oci ;  cl  Jiid*is  quia  in  parabolis  videntes  non 
n  iiaveni  pnssunl  ascendere,  et  non  carcnt  verbo      videbant    et  audienl 


in 

Dei,  signincal  coi  qui  noviier  ad  fidcm  venientes, 
erroresunt  inndeliiatis  exuii,  etadiiuc  per  lavacrum 
b;ipti$niatis  Ecclcsiam  non  intiaverunt.  Sive  turba, 
quae  in  littore  stabat,  signifieai  eos  qui  hic  in  soiidi« 
taie  fidei  perseverani,  el  ncc  crrore  infidelitatis 
laitgunlur,  nec  adbuc  januain  paradisi  inirare  si- 
Duniur. 

Ecce  exiit  qui  seminat  $eminare  semen  suum*  Cliri- 
stus  exiit  de  sinu  Patris  in  inunduin,  semen  doctrinae 
hux  spargere  per  se,  et  per  pisdicatores  suos,  ut 
fructus  bonoB  operationis  in  cordibus  fidelium  cre- 
sceret. 

Quadam  ceciderunt  $ecu$  tiam^  et  volucre$  comede- 
runl  ea,  Secus 

cor  auditoris  praviscogitationibiis  auditam  prxd 
lionem  conculcat,  et  immundi  spiriius  ea  de  memoria 
tollunf. 

Alia  autism  ccciderunt  m  petrosa ,  ubi  kabebant  ter* 
ram  muUam :  et  continuo  exorta  i»ii/,  eic  Petrosa 
significant  duritiam  cordis ,  ubi  non  est  alliliido 
terrx,  id  esl,  siudiuin  di^ciplinx,  sole  oiio  perse- 
cutionis,  sive  occultae  tentMtionis  nrescii  verlMim  Dei 
in  corde  tuscepium  cutn  gaudio,  quia  curcl  radice 
cbarilalis. 

AUa  cecidermit  iiiter  iptnai,  et  creverunl  spinas^  et 
sulfocaviruut  ea.  Splnx  sigiiificant  divilia*:,  qux  cor 
punguiit  doloiibus,  ne  a  qu.xTCntibus  invenianlur; 
ei  cum  iuvouiu;  fucrint,  ne  rcservcniur ;  et  intentio- 


ludientes  non  inlelligebanl  quod  legis 
liltcram  esseni  aniissuri ;  poiesl  tamen  el  gcncraliier 
accipi,  quia  sxpe  ingeniosus  doctor  se  privat  sapien- 
tia  negligendo,  quam  simplex  et  studiosus  elaboran- 
do  degustat  :  et  idcirco  nonnunquam  studiosus  tar- 
ditaicm  inteiligenliae  permillii,  ul  eo  ma^ora  rctribu- 
tionis  prxmia  inveniai,  quo  magis  elaboral  studio 
inventionis. 

Ideo  in  paraboHs  loifuor  eis,  quia  videntes  non  vi- 
dent,et  audientes  non  audiunt^  neque  inteUigunt. 

Nunc  a|>erit  aposiolis  qiiod  iJeo  lurbis  in  paraho- 

lis  loquebalnr,  i|uia  supcrba  iiiteniione  se  videnies 

ct  audieuies  xsiiinabani  :  et  ob  hoc  se  ccelesli  magi- 

...       .....  .        slerio  subderc  nolehaiii,  ut  simplicibus  ei  bumilibus 

viam  scmMi  cadil  verbi  Dei,  qiiando  ..  ...  .^       .    . 

.     .     ..  ...  ..       U  mysteria  cuelestia  cognoscentibns,   ipsi  rcmanerent 

iviscoKitalionibiis  aiiditam  urxdira-         ^      .      ..  : .    ..     i^,        .       . 

vacui  intcliigentnc  spiriialis.  r«on  absurde  ad  boc  di- 

cinius  Judoios  fuisse  excxcatos,  ne  dicta  in  parabolis 

a  Domiiio  inielligerent,   ut  fide  ejus  irritat.i,  euui 

crucifigeicnt,  a  quo  post  resurrenionem,  ejus  mira- 

culs  qux  fiebant  in  noniine  terriii,  tanto  amplins  de 

reaiu  inoriis   Domini   huuiiliaii,  cum   vchemciiiius 

diligereiit,  quanlo  sibi  lainum  scelns  dimissnm  esse 

gaudoreni :  quod  laiita  eral  supcrliia,  iit  tali  esset 

bumiliatioiie  dcji  ienda. 

Ut  adimplere:ur  in  cis  prophet  a  haite  prophetas 
dicentis :  Auditu  audietist  et  non  inteUigetis,  et  videntes 
videbitis^  et  non  videbltis  llxc  de  lurbis,  qux  babent 
visuin  ct  auditum  corj>oris  extrinsecusy  et  semetipsos 


G/  BKD.f:  Vfc;NGRABILlS  OPP.  PABS  II. 

privaverujii  visu  et  auditu  corporis  et  cordis  intriii-  A 
secus. 

Incra$$atttm  est  enim  cor  populi  hujus*  Iiicrassatuin 
dicit  cor  Judaeorum  maliliae  crassitudine,  el  abun* 
Janiiu  peccaii. 

Auribut  gravtiter  audiirunt,  Quia  verbum  Domini 
ingraie  suscepenint,  el  oculos  suos  clauscruiit,  et 
posi  salutein  non  meruerunt :  quia  non  iialura,  sed 
Tulwitate  caeci  sun(. 

Vestri  aulem  beali  ocuU,  quia  vident ,  et  auret  ve^ 
strae,  quia  audiunt,  Amen  quippe  dico  vobis,  quia  multi 
prophetm  el  justi  cupierunt  videre  qum  videtis,  el  non 
viderunt ,  et  audire  qum  audiiis^  el  non  audierunt. 
Abrabam,  Isaias  et  Miclia  propheise  videruni,  sed  a 
lo'  ge  aspicientes,  et  speculum  in  aenigmale  salutan- 
tes  :  apostoU  vcro  Dominum  io  pra>8entiaruin  balien-  B 
tes,  non  opus  babebant  per  angelos  aut  per  varias 
doeeri  visionum  species.  Quos  vero  Maltbaeus  pro- 
plietas  ct  justos  appeliat,  bos  Lucas  propbetas  et 
rcgps  nomiiiavii.  Quia  nimirum  ipsi  sunt  reges  magni, 
qui  (entationum  sunrum  mo(ibus  non  consentiendo 
siiconinbere,  sed  fegendo  noverunt  prseehse. 

AUam  pnrabolam  proposuii  itlis,  dicens  :  Simile  est 
regnum  ccslorum  homlni  qui  seniinavit  bonum  sewen 
in  agro  suo,  Bene  similis  dici(ur,  qui  ei  per  oninia 
aptus  esse  probalur.  Bonum  itaque  seinen  in  agro 
corporis  sui  seminat,  quia  semen  bonae  voluntiilis  ad 
operuin  perfectionem  perducere  studei. 

Cum  autem  dorniirent  homines^  venit  inimicus  ejus^ 
et  superseminavxt  %i%anii  in  medlo  tritid^  el  abiit.  Uxc  ^ 
iiuidem  senlentia  cauios  nos  esse  admonet,  ne  diiin 
torpemus  iiiertia,  diabolus  fcediiaieiD  viliorum  super 
semen  bonae  voluntatis  spargiiu 

Cum  autem  crevishet  herba,  et  [ructum  fecisset^  tune 
appar.  ervnl  et  Mzania.  Accedentes  autem  servi  pcUriS' 
famiUaSf  dixerunt  ei :  Domlne^  nonne  bonum  semen 
seminasti  in  agro  tuo  ?  etc.  llic  nobis  paiieotiae  exein- 
plum  praebeiur,  ut  sicut  paterrjmilias  in  dolo  ini- 
iiiici  patiens  fi^t,  sic  in  aliqua  iios  liesione  non  sia- 
tim  ad  vindictam,  sed  niagis  ad  loleraiiiiain  recurra- 
mas. 

Servi  autem  dixerunl  ei,  usqiic,  eradicalis  simul 
eum  eif  et  triticum,  Ilic  denique  discretionis  el  tole- 
randi  malos  babeinus  exemplum,  ne  si  magis  ulci- 
scendo  (aliouem  iiialis  reddamus,  bonis  prxbeamus  i^ 
scandalum  imitaiionis. 

Sinite  utraque  crescere,  usque,  triticum  autem  eoU^ 
gregate  in  horreum  meum,  Hinc  babere  docemur  lon- 
ganimitatem  patiemiae,  ut  longanimi(a(e  justitiain 
inediiemur,  et  in  judicio  patieotiam  non  iiegliga- 
inus. 

AUam  parabJam  proposuit  i7/tt,  dicens  :  Simile  est 
regnum  ceelorum  grano  sinapis,  quod  aceipiens  homo 
Scminavil  in  agro  suo»  Quod  minimum  quidem  est  om- 
uibus  seniinibus  :  cum  autem  creverit^  majus  est  omni' 
bus  oleribus  :  et  fil  arbor^  ita  ut  volucres  cceU  veniant^ 
et  habitent  in  ramis  ejus,  Graiium  sinapis  praedicaiio 
est  Kvarigclii,  ci  notiiia  Scnpturarnm,  quae  ducit  ad 
vitam.  Qui  sciniDai,  sensus  noster  et  animus  est, 


SECT.  L  —  EXEGETICA  GbNtllNA.  OH 

qui  suscipiens  granum  praeJicationis,  ei  bmnore  (i- 
dei  fovens  facit  in  agro  pullulare  pecioris  sui.  Qnae 
mininia  est  omnibus  disciplinis,  quia  ad  primam  do- 
ctrinain  fidem  iion  habet,  quando  Deum  qui  est  au- 
ctor  viix  mortuuin,  et  scandalum  prjpdicat  crucis. 
fl:cc  philosophorum  dogniatibus  multo  miiior  essu 
videtur  comparaia,  sed  quia  eorum  documenta  in 
inodum  olerum  emollita,  cilo  crescunt  et  corruunt ; 
iisic  minima  cum  in  anima  eredends,  vel  in  loio 
mundo  fuerit  praedicata,  noii  in  olera,  sed  in  arbo- 
rem  crescit,  ita  ut  in  ramis  ejus,  id  est,  dogmatum 
diversiiatibus  animae  requiescant.  Potest  in  grano 
sinapis  dominicae  inearnationis  huroilitas  designari, 
quod  acceptum  bomo  Joseph  sepelivit  in  horto,  cre- 
vit  vero  in  arborem,  quia  surgens  ascendit  in  coelum. 
Ramos  eipandil,  id  est  praedicaiores,  in  quibus  qui- 
que  flJeles  ab  hujus  vitae  fadgadone  requiescercnt, 
spargiL 

A/ia*2i  paraholam  locutns  est  eis  :  Simile  est  regnum 
coelorum  fermenlo^  quod  aceeplum  muiier  abseondit  in 
farince  satis  tribus^  donec  fermentatum  est  totum,  Haec 
mulier  est  supradicta  aposlolica  praedicatio,  sive 
Ecclesia  ex  diversis  gentibus  congregata  ;  bacc  tulil 
fermenturo,  id  est  notitiam  Scripiurarum,  etabscon- 
dit  in  fariiia  satis  tribus  :  ut  spiritus,  et  anima,  et 
corpus,  iion  discreponl  inter  se,  sed  consenticnles 
in  uuuin,  quodcunque  a  patre  postnlaveriut ,  impe- 
trcnt.  Si\e  mulier  Ecclesia  in  propagines  fllioruiu 
Noe,  per  fermenium  fidei  iion  ad  triplicera,  ted  ad 
divinitatis  unitatcm  perdiicil,  ct  secundum  Plaioncin 
(res  pastiones  humanx  animac  per  fcrmentum  adu<^ 
namut,  quando  ex  rationabili  quod  In  cerebro  puta- 
vit,  prudentiam  possidenius ;  in  irascibili  contra 
vitia,  quod  in  felle  piit.ibat,  rigorem  leiiemus ,  in 
conrupiscibili,  quod  in  jecore  aestimabal,  desiderium 
virtutum  sumimus.  Satum  genus  est  nmisurae  apud 
Palaeslinos,  babens  unum  et  dimidiuin  modium. 

Ha:c  omnia  in  paraboUs  ioculus  est  Jesus  ad  turbas 
et  siae  parabola  locutus  est  nihH.  Nam  inlidelibiis  (ur- 
bis  bucu8i}ue  in  parabolis  loquitur.  Discipuli,  id  est 
credentes,  domi  inierrogant,  ut  secreta  roysteria 
sciant. 

Aperiam  in  pitraboUs  os  meum,  eic.  Hoc  teslimo* 
iiium  de  septuagesiino  psalmo  sumpdim  est,  et  ex 
persona  Domini  dicitur.  Quia  non  est  inventus  neqiie 
Fn  coelo  neque  in  terra,  neque  subius  (erraro,  qui 
dignns  sit  aperire  librum,  et  solvere  signacula  ejus. 

Tunc  dimissis  turbis  venit  in  domum,  el  accesserunt 
ad  eum  discipuU  ejus  dieenles :  Edisure  uobis  parabo  • 
hnn  zizaniorum  agri.  Dimissis  Judaeoriiro  ttirbis,  in- 
grcditnr  ecclesiatn  geniiuni,  ei  ibi  discipulis  nJelibus 
devote  disrentib'is,  diviiia  exponil  sacraroenta.  Qiiao 
ergo  a  Domiuo  snni  exposita,  bisdebemns  fidein 
accoinmodare ;  qiiae  autem  tacita  suni,  et  nobit  reli- 
cta,  breviler  perstringamus.  Hoinii.es  dormientes, 
magistri  sunt  Kcciesiae ;  servi,  angcli  tunt,  qui  quo- 
tidie  vidcni  faciem  fatris.  Scd  magistris  vigilandum 
est,  ne  iniinieus,  id  cst,  diabolus,  superseminet  ziza- 
nia ,  boc  est  haereticorom  dngmala.  lu  eoquod  diciti 


fO 


IN  M  VTTH.ti  KYANGKLIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  III. 


70 


SifHie  utr.ique  creuere,  poenileiiliaj  locu»  daiur,  ne  A  el  in  finc  saculi  in  cifilesies  inaiistoncs  recipiunlur. 


ciiu  aiitpiiieuius  Iralrem.  Huic  scnieniix  contrarium 
Tidetur  illuJ  Apostoli :  Cum  hujusmodi,  nec  cibum 
tumite,  Sed  inter  triiicum  el  zizaniani,  quandiu  herba 
est ,  aul  nulla  aut  dirncilis  est  distantia  :  el  lilc  mo- 
neinur  a  Domino,  ne  ubi  quid  ambignum  esl,  cito 
senlentiam  proferamus,  seJ  Deo  judici  terminum 
reservemus. 

SimiU  eu  regnum  ccelorum  iheeauro  abscoHdito  in 
Mgro,  usque,  el  emit  agrum  tV/utit.  Tbesaurus  abscon- 
ditas  esl  coeleste  desideriuin  :  ager,  disciplina  coe- 
lestis  studii  est,  in  quo  abscondelur  lliesaurus  a  Ta- 
Tore  huroano,  ut  ab  immundis  spiriiibus  servetur. 
Quein  profecto  agrum  vendiiis  omnibus  couiparal, 
qui  cuucia  sua  lerrena  desideria  per  cnstodiam  cee- 
lesiis  desiderii  calcai.  Sive  tbesaurus  in  agro  duo 
suDt  testamenta,  in  quibus  mulla  sentiens  laiere, 
per  contemptum  temporalium  rerum  otium  sibi 
coroparaly  ui  sil  dives  in  agnilione  Dei ;  quod  ibe- 
sauruin  tunc  non  invidia  ce!al,  sed  abscondii  ne 
perda>. 

Iierum  simile  est  regnum  ccRlorum  homini  negoltatori^ 
qucerenti  bonas  margaritaSt  etc.  liivenla  una  marga- 
riia  pretiosa,  omnia  t\ux  habuit  vcndidil ;  quia  in 
comparatione  coelestis  viise  oinnia  babita  vilesount. 
St  veio  sanctus  homines  serutare  vis,  uuum  Jesum 
Chrisium,  qui  absque  culpa  est,  omnibus  in^liorem 
invenies.  Si  inleliectum  quxris,  illuni  solum  Cftteris 
praeeniiiiere   probaveris  :  In  prineipio   erat  verbum 


impii  vero  in  exieriores  lenebras  miuunlur, 

Ait  iUis  Jesus  :  Ideo  emnis  scriba  dectut,  usque, 
Neva  et  vetera.  Admouel  apo<to!os,  ul  quidquid  in 
Evangclio  prn^dicarent,  \e^\s  et  propheiaruni  vo- 
cibus  comprobarent ;  ac  t>i  aperie  dicerct  :  II le  in 
sancta  Ecclesia  doctus  praedicaior  est,  qui  el  iiova 
scit  prt/ferre  de  suaviiate  rcgui,  et  vetusia  dicere  do 
teirure  supplicii. 

Et  lactum  est,  cum  consummasset  Jesus  parabotas 
istas,  usque,  sapientia  hcec  et  viriutes,  Diireri  iiiti  r 
Synagogain,  quae  congregalio,  ei  Ecciesiain,  quie  vo- 
caiio  iiiterpretatur,  quod  pecora  ei  inanimaia  qu;e- 
que  coiigregari  possunl,  convocari  aulcm  nisi  ra« 
tione  uieiitia  uou  possuiil ;  ideaqiie  reciius  nov.i! 
*  gratix  pnpulum  quasi  rationabile  ad  unitaiem  flJci 
convocatain  Ecciesiam  nominare  placuit  ccclcsia- 
sticis  viris,  quam  Synagogam,  quasi  irralionabiliuui 
congregalionem. 

Nonne  hic  ett  fabri  fiims^  usquc,  el  scandaUxaban^ 
/ur  tn  eo.  Error  Judaiorum  saliis  esl  genliuin.  Me- 
quaquamsine  cerli  mysterii  causa,  Chrisius  in  caine 
apparens,  fabri  fllius  appellari  voluii.  Veracilcr  Ta- 
ber  est  paier  eju5,qui  omnia  quae  in  coeio  ei  in 
terra  sunt  fabricavit  ex  nihilo;  et  quia  adhuc  quo- 
tidie  vasa  irae  in  vasa  misericordix  fabricat. 

Jesus  diMt  eis  :  Non  est  prophcta  sine  honore,  nisi 
in  patria  sua.  Non  solum  ipse  prophetarum  caput, 
sed  Elias,  Jeremias    et  cxteri   quique  minores  in 


(Jaaji.i,i),etraaiidatis  omnibus  sic  chariuis  est  p  P^^P^'*^  ^"*™  '"  "^^"*  civitaiibus   habebantur ; 
excelleotior,  in  qua  omnia  restaurantur,  ei  in  ca-      ^"'^  propemodum  naturale  esl  cives  civibus  iuvi- 


leris  libris  Evangelium  fortius  esse  probatur. 

Iterum  simUe  esl  regnum  coelorum  sagence  missas  in 
mare,  usque,  maios  autem  foras  miserunt,  Sagena  si- 
guiiirat  Ecclesiam,  qux  uiniies  communiter  ad  ve- 
iiiam  peccntorum  inviiat  :  quoe  ad  litlus,  id  cst,  ad 
liiicni  sa^culi  trahiiur  per  doclrinam  prxdicatorum, 


dere,    sicut  Judai:!   non  prxseniiam  operuiu,    sed 
fragilitalein  considerabant  njvturae. 

Elnon  fecit  ibi  mtutes  multas  prepter  increduliialem 
illorum,  Nolebat  eniin  illis  miracula  diviniiaiis  suae 
aperire,  ne  quo  magis  ceruerent  clarescere  divini- 
laiis  poteaiiam,  eo  magis  despecia  veritate  damna- 
biles  ficrcni. 


LIBER  TERTIUS. 


CAPUT  XIV. 

In  itlo  tempore  audivit  llerodes  tetrarcha  famam 
ie  Jesu,  Et  ait  pueris  sws :  llic  est  Joannes  Baptista : 
ipse  surrexit  a  mortuis,  et  ideo  vii  tutes  operantur  in 
fo.  lltroiies  beneseudens  de  resut  rectionc  morluo* 
mm,  oiniii  modo  pueris  sui>  p  af.Jicaiiat  quod  sancti 
iu  majori  virtule  resurgent,  qu  a  J<»annein  nulla 
Signa  facieniem,  resurgere  de  iiiurie  puiavil,  Judai 
vero  Christuro  non  rei>urgerc,  sed  sublatum  a  di- 
scipulis  crediJeruut;  quia  Joaiinein  ideo  virtutes 
hcere  dixit,  qui  a  morte  resurrexisset,  ct  piomptio- 
mn  aniinum  gtMitiuin  ad  fi.lcin  alienigeua  osiendit, 
qiiam  Jud;eorum. 

Ilerodes  enini  tenuit  Juannem,  et  allignvtt  etim,  ft 
posuit  in  canereni  propier  Ilerodiadem  uxvrem  fratris 
J*ti.  Dicebat  enin  ilti  Joanms  :  Non  licet  tibi  habere 


D  eam,  eic.  Velus  historia  narrat  Philippum  mujoris 
Herodis  Gliuin,  sub  quoChristus  fugitin  ifigyptum, 
Arethae  regis  filiam  accepisse  uxorem ;  scd  exortis 
simullalihus  inler  socerum  et  generum,  nec  iion  et 
inier  fralres  tulisse  Arethain  de  Phiiippo  flliam 
suaro,  dedisseque  eam  lleroJi  quasi  inimico  Phi- 
lippi,  ad  augmentum  injuriae.  Sed  llcrodcsa  Joanne 
increpatus,  eo  quod  vivenlis  fratiis  uxorem  accc- 
^perai,  magis  amans  uxorem  quain  praecepia  Dei, 
volebat  Joanneui  occiJere  :  sed  liiuens  populuin  ah 
eo  baptizatum,  argumentum  invenit  juramemi,  ut 
cogiiatum  scelus  perficerel,  sicut  in  sequentilius 
manirestaiur. 

Die  autem  natalis  Herodis^  saltavit  filia  Ilerodta- 
dis,  usque,  et  propter  eos  qui  pariter  recumbebant^ 
jussit  dari,  Duo  namq  le  moM;<itutu    leguntur  cele* 


7i  BEOi£  VENF:R\BILiS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGRTIGA  GGMINA.  7ft 

brasse  natale  suum,  sed  uterque  illud  foedavit  san-  A  verba  Domiaum  inspexisse,  el  Philippo  dixisse  quod 


guiue :  et  monent  nos,  .ma<,;i8  limorem  mortis  ti- 
mendo  diem,  qu:im  nativiiatis  celebrare  luxuriando. 
Non  poiest  excusari  llerodes  propter  bomicidium, 
quia  Qd  boc  jnraverat,  ul  Tuiurx  occasioni  macbinas 
prspararet.  Timebat  llerodiadis  entm  ut  illicitae 
Duptiae  selverenlur,  propier  quod  praeinonebat  lillam 
oaput  ejus  postulasse  ,  ui  linguam  haberet  in  pote- 
state  quam  sciebal  velle  prohibere  incestum.  Nequa« 
quam  enim  Herodes  pro  bujusmodi  petitione  cou- 
trislalus  est ;  sed  dios  est  bisioricoruin  ita  res  itar- 
rasse  sicut  tunc  a  prseseniibus  facta  fuisse  videban- 
tur  :  simulabat  enim  lrislit'am  in  facie,  ciun  laetitiam 
haberet  in  mente. 
MiiH  quoque,  et  decotlavh  Joannem  tit  careere^ 


Joaimes  commemorat  :  deinde  quod  Joannes  a  Phi- 
lippo,  hoc  Marcus  a  discipulis  respunsum  esse  com- 
memorat,  volens  intcliigi  boc  ez  ore  caeteroruin 
respondisse  Philippum. 

Responderunt  ei :  Non  habemui  hic,  nin  quinque 
paneif  et  duoi  piicei»  Per  quiiique  panes,  quiuque 
sunt  libri  legis  Mojsi  designali ;  per  duos  pisces,  pro- 
pbcliae  et  psalmodiae  :  hanc  triplicem  distinctioneni 
Instrumentum  Velus  edocet,  dicente  Scriplura  :  Quia 
opoflet  impleri  omnia  quce  icripta  iunt  in  leqe  Moysi 
et  PM/fiiii  de  me  {Luc,  xxiv,  44). 

Qiit  ait  €U  ;  Afferte  Uloi  naki  huc,  Audi,  Marcion, 
audi,  Manicbaee ;  jubei  ut  illa  sanctiOcet,  aique  mal- 
tiplieet  :  in  qucm  sperant  oculi  omnium,  qui  omne 


usque,  et  tulit  matrt  iu<e,    Oecollaiio  Joaunis  signi-  B  animal  implet  beuedictione,  escam  omnibus  Iribuens* 


ficat  Judaeos  Gbrislum,  qui  caput  est  proplietarum, 
perdidisse  :  minutus  esi  Joannes  capite  ,  exaltatus 
est  Gbristus  in  cruce,  quia  Gliristum  oportebat 
crescere,  Joannem  autem  minui. 

Et  accedentei  diicipuii,  usque,  Venerunt  et  nuntia- 
verunt  Jetu.  Isli  vero  qui  sepelierunt,  et  nuntia- 
verunl ,  illos  significare  vidcntur  qui  lcge  sibi  car- 
naliter  exstiiicta,  ad  gratiam  transicrunt  Salvaloris, 


Et  eum  jusiiaet  turbam  diicumbere  iupra  [enum. 
Discumbere  est  flores  et  volupiates  isiius  saeculi,  et 
il!ecebra8  carnis,  inentis  despeciu  calcare;  sive, 
secunduin  alium  evangelistam,  super  terrain  quin- 
geiios  el  cenlenos,  quia  per  pceiiileniiam  quinqua- 
geuarii,  ad  pcrfectionem  cenleiiarii  ascenditur.  Di- 
versi  discubitui  dlversi  suni  Ccclesiarutu  conveuius. 

Acceptii  quinque  panibui^  et  duobus   piicibui,  1q 


quia  sepultura  Joannisabolitionem  signlficat  legis.  «manus  accepit,  quia  opere  omnia  ipse  complevit* 

Quod  cum  audiitet  Jeiui,  ieceisit,  usque,  tit  locum  Aipiciens  in  coelum,  Quia  inde  iiobis  auxilium  8p#« 

deiertum  ieonum,  Non  timore  moriis,  sed  parcendo  rare  docuit. 

inimicis,  nehomicidium  homicidio  jungerent.  Aliter,  Benedixit  ac  fregit,  Quia  quidquid  baberent  san- 

trunc.ito  capiie  Joannis,  id  esi,  perdilo  Judaeorum  ctitatis  lex  el  prophetae,  osieiidit. 

oraculo  prophetiae,  Ghrislus  secessii  in  desertum  p     Et  dedit  didcipulii  panes^  usque,  et  iaturati  tunt. 

Ecclesiae,  quae  ante  virum  non  habuit.  Qui  videlicet  sacramenta  Vetens  Testamenti  sua 

Et  cwH  audiaent  turboe,  ieeutce  iunt  eum  pedeitret  distribuliene  Dominus  primum  praedicaloribus  Evan- 


de  civilatibus.  Proprio  eum  labore  secut»  sunt  turbae 
gentium,  de  pri^tinls  ermribus  ad  fideni  Ghristi 
conversae. 

Et  exiem  vidit  turbam  muUainf  et  misertut  est  eii^ 
et  cttravit  languidoi  eorum,  lU  plena  fides  statim 
pracinium  consequeretur  :  egressus  ergo  Jesus,  si- 
gnificat,  quod  turbae  volunlalcni  habuerunt  eundi, 
non  vires  praeveniendi ;  et  ideo  ef?reditur,  ut  inise- 
rcatur. 

Vespere  autem  faeto^  acceaeruni  ad  eum  disciptiii 
dicentci :  Deserlui  est  locus,  et  horajam  prmleriit :  di' 
wiite  turbai^  etc.  In  illo  vespere,  quando  verus  8ol 


gelii  patefecit ;  deinde  illi  omnium  gentium  lurbis 
spiritalis  alimoiiiae  refectionis  praebuerunt. 

Et  tulerunt  retiquiai  duodecim  in  cophinoi  plenos 
fragmentorum.  Duodeciio  cophini,  duodeciin  apostuli 
suni,  qui  inde  sacramenia  collegerunt,  quia  qua:  a 
rudibus  inlelligi  nequcunt,  a  perfectis  inquiienda 
sunt. 

Manducantium  aulem  fuit  numerui  quinqne  millia 
virartiiM,  exceptii  mutieribui  et  parvulis,  Necduin  ista 
mullitudo  ad  septenariuin  perveuit  nuinerutn  :  qua- 
tuor  millia  comedunt,  quinque  pisces  siguificant 
eos  qui  in  sasculari  adhuc  liabitu  pos.li,  exierioribiis 


appropiiiqiiante  fine  saeculi,  occubuii,  significat  quod  ])  bene  novenint  uti.  Quatuor  oiillia  seplein  panibus, 


Judxi  niurmurabant  conlra  gcnies,  quod  magis  apti 
esseni  quacrere  sibi  escas  in  conveniiculis  boereii- 
coruin,  quain  divinorum  uli  pasiione  librornm. 

Jesui  autem  dixit  eii  :  Non  habent  necesse  ire ;  date 
itlis  tos  manducare,  Ad  fractionein  eos  pauis  pro- 
vocai,  ut  illis  se  non  bal^ere  tcstantibus,  exhibiiio 
sigiii  manifesiior  fierel  :  et  simul  itisiiiuaiis  nostra 
corda  per  eos  pascenda  quorum  sunt  exemplis  ad 
auiatida  coelcstia  suscilaia.  Si  quem  niovei  quod 
Joaiines  dicit,  Dominiim  teniare  Philippum,  unde 
CSC4»  imssiiil  turbai  dari,  ei  cacieri  cvaiige!i-lai  nar- 
raverunt  discipulos  ilixisse  Domino  :  Dimitte  turbas^ 
et  r  liqtia ;  quibus  ilie,  secundiim  Maithaeiim,  ros- 
pondii:  iV«n  kabent  necetse  ire,  Inielligitur  posi  hac 


subliines  sunl  spiritali  inius  gralia  erudiii,  mulieres 
et  parvuli,  sexus  et  fragilis  aetas  ininori  qui  inunere 
adhuc  indigni  sunl. 

Et  statim  jussit  Jesus  disciputosasrenderein  namu' 
lam,  et  prtecedere  eum  trans  fretum^  donecdimitierct  tnr' 
bds,  Quare  dtscipulos  abegerit,solus  iii  luonleoraturus 
Joanucs  matiifestat,  cum  dicit  eum  fugere,  ne  euni 
regem  facereni.  Ubi  doceinur  ut  in  biuii»  quae  fa- 
cimos,  bumaiii  favoris  retribntioneiii  viiemus.  Mar- 
cus  dicit  quod  Dominus  coegerii  discipulos  8uos  tians 
frelum  ad  Belhsaidam  praecedere,  qux  est  in  Gali- 
laea  civitas  Andreas  et  Petri.  Quid  est  qiioJ  Lucas 
dicit,  quia  Joannes  secessit  in  iocum  desertum,  qw 
ett  BethiQida^  ei  reli>iua,  potesi  intelligt,  ni  faiiur, 


75  IN  MATTHiEI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  -  LIB.  111.  74 

camnon  dicil,  Qaac  csl  Beihsaida,  sed,  Qni  est ;  qtiod  A  peslale  lerriiiis,  nncllbus  ir.ergi  coppil,    infirmiorcR 


ipsam  intelligi  nonvoluerit  civiiatcm,  sed  desertum 
locom  ad  conGnia  ejus  perlinentem. 

Et  dimiua  turba,  a$cendit  in  monlem  lo/us  orare. 
Docet  nns  a  terrenis  progredi,  et  ad  verlicem  curae 
sublimioris  ascendere. 

Yupere  autem  facto^  iolui  erat  \b%.  Navkula  autem 
iu  medio  mari  jaetabatur  fluetibus^  erat  enim  contra' 
rius  ventus.  Labor  hic  adversitates  istius  S£culi  et 
llatus  spiritaiim  immundoram,  qui  ad  coelestis  pa- 
trix  littos  pervenire  conantur,  significat. 

Qttorta  aulem  vigilia  noetii^  venit  ad  eos^  ambulans 
tupra  mare,  UUima  vigilia  ostendit  quod  bis  divina 
pieias  pracbet  auxilium  qui  in  pressuris  fragilitatcm 
liomaiiam,  et  pusiUaRimiialom  suarum  viriuni  con- 
sid^ranU 

Et  videntes  etnn,  usque,  quod  phantasma  est*  0 
Marcion  et  Manichace ,  si  Dominus  non  est  natus  ex 
Virgine,  sed  iu.  phantasmaie  vlsus ,  quomodo  ntinc 
apostoli  timent,ne  phantasmata  videant  ? 

Et  prm  limore  clamaverunt.  Gonfusus  clamor,  et 
iocerta  vex  magni  tlmoris  jiidicium  est  ;  sed  juxta 
Psalmistam :  Prope  est  Dominus  omnibus  invocantibus 
mm  in  veritate. 

Sabete  fldudam^  ego  sumt  nolite  timere,  Quod  pri- 
oom  versabalur  in  causa,  boc  curat,  dicens  :  Uabete 
fdueiam  ;etquod  sequitur,  Egosum  :  nec  subjungit 


in  Eccle$ia,qnos  tnrbo  lenlalinnum  tcrref,  exprimit, 
quos  ne  fundiitis  merganlur  divinx  protectionis 
dextera  extrahit. 

Et  cum  nscendisset  in  naviculam,  cessavit  venlut» 
In  quodcunque  enim  cor  Deus  per  gratiam  sui  amo- 
ris  venerit,  roox  uiiiversa  mundi  vitioruraque  et  spi- 
ritunm  malignorura  praelia  compressa  quiescunt. 

Et  cum  transfretassent ,  venerunt  in  terram  Genetar. 
Terra  dicilur  Genesar,  eo  qnod  sit  jaxta  stagnum 
Genesareth  :quemadmodum  Tiberiades  dicitur  a  pro- 
lima  civitale,  qux  Genereth  vocabatur,  scd  ab  lle- 
rode  teirarcha  reslaHrata,  in  honorem  Tiberii  Gas- 
saris  Tiberias  appellaia  est.  Interpreiatur  ergo  Ge- 
nesar  orius  principium ;  tunc  enim  nobis  plena  re- 
B  tribueiur  traDquillitas,  quando  nobis  per  Ghristum 
paradisi  restituitiir  hxreditas. 

Et  cum  cognovissent  eum  viri  ioci  illius^  miserunt  in 
universam  regionem  illam,  et  obtuterimt  ei  omnes  mute 
habentes,  Et  rogabant  eum  ut  vel  fimbriam  vestimenii 
ejus  tangerent ;  et  quicunque  tetigerunt,  salvi  fucti 
suni. 

In  faclo  hoc  firma  gentium  fides  designatur.  Qui 
praesenlium  salute  non  contenti,  pcr  circuiium  variis 
erroribus  deceptos  invifanl,  ut  ad  verum  medicum 
currant.  Fimbriaro  minimum  mandaium  iiiteltigc, 
qiiod  transgredi  non  iicet ;  vel  assumptionem  carnis, 
per  quam  venimus  ad  verbum  Dei. 

CAPUT  XV. 


qoid  SiC,  fecit  ut  ex  nota  voce  eum   intelligerent ; 

sive  ut  eum  ipsum  esse  repeterent,  quem  locutum  n     ^«/»  DeusdUU:  Honora  patrem  tuum,  et  malrem; 

ad  Mciysem  noverant :  Hasc  diccs  filiis  Israet,  Qui  est. 


nnsit  me  ad  vos* 

Respondens  auiem  Petrus  dixit :  Dominc,  si  tu  es^ 
jube  me  ad  te  venire  super  aquam.  At  ipte  ait :  Veni, 
In  omnibus  namque  locis  ardentissim:R  fiJei  Petrus 
lnvenitur,  et  eodem  ardore  fidei ,  hic  qitasi  maniTes- 
te  dicit :  Tu  praecipe,  et  subito  solidantur  aquae  :  ac 
tic  fiel  corpus  leve  quod  per  seipsum  est  grave.  Et 
deuendens  Petrus  de  nuvkulaf  ut  veniret  ad  Jesum, 
Qtti  dicnnt  Don  veram  carnem  Christi  ambulare  su- 
per  aquat,  dicant  qnomodo  Petrus  ambulaverit , 
quem  verum  bominem  non  negabunt. 

Vidensveroventumvalidum^timuit :  et  eumcoepisset 


et  qui  maledixerit  patri  vel  matri,  etc.  Ilonor  in  vitas 
necessariis  roinistrandii  et  malediclio  in  detrahen- 
dis  insinuatur.  Ilanc  iegem  scribae  et  Pharissi  sub- 
verlentcs,  docuerunt  pessimos  filios  dicere  paren- 
tibus  :  Munus  quod  ex  me  est  tibi  proderit^  ul  illi 
timciiles  accipere  quod  Deo  viderunt  mancipalum, 
magis  eligerent  inopem  ducere  vitam,  quam  de  con- 
secratis  comedere. 

Hypocrita,  bene  de  vobis  prophetavit  Isaias ,  dicens  : 
Non  quod  bonus  esset  sermo  de  maliiia  eoriim  pro- 
phetatus,  sed  quia  bene  conveniebat  moribus  eorum. 
Labiis  enim  eum  honorabant,  ubi  dicebant  :  Ma- 
gister,  scimut  quia  verax  es^  et  viam  De\  in  veritale 
doces,  ei  non  est  tibi  cura  de  atiquo^  non  enim  respicis 


mergi,elanun}itdicens:Domine,satvummefac.m\n-j,gr,^f^am  hominum  {Matth.  xxu).  Scd  cor  eorum 


quiiur  paululum,  ut  lides  augealur,  et  inleliigat  se 
Doo  faciliute  posiulationis,  sed  poteniia  Domiiii  con- 
ser%atam. 

Et  eontinuo  extendens  manumt  apprehendit  eiim, 
ei  ait  iUi :  Modiete  fidei^  quare  dubitasti  ?  Quem  alibi 
Aegantem  respexit,  hic  ei  manum  porrexit,  ne  in 
profuiidum  mergeretur.  Si  Petrus,  quem  superius 
ardenlissimam  fidem  habere  diximus,  taliier  repre- 
hendiiur,  quid  nobis  dicenduin  est,  qui  hujiis  mo- 
dicsefidelnec  minimaiu  habemuspurtiunculam.  Myfs- 
tice  vero  Petrus  Ecclesiam  significat  ad  coelestem 
patriam  tendentem,  el  hiijus  ssculi  fluctus  recto  fidei 
vestigio,  et  bonorum  operum  studio  calcanlem.  Quod 
auteui  a  lenore  fidei  paululum  rcflectiiur,  ei  in  lem- 
Patrol.  XCII. 


longe  fuit  ab  eo,  ubi  voluissent  eum  capere  in  ser- 
mone,  testante  Luca,  qui  ait,  quando  dicebant  :  Li- 
cet  censum  dare  Cmari,  an  non  (Matth,  xxii). 

fion  quod  intrat  in  oi,  communicat  hominem^  sed 
quod  procedit  ex  ore.  Gibi  qui  in  lege  prohibiii  suiit, 
et  quibus  gentes  utuntur,  Judaei  communes  nomi- 
nant,  et  comedentem  coinquinare  putant;  sed  Sat- 
vaior  omnia  munda  esse  osiendit,  quae  cum  mumh 
percipiuntur  conscieniia.  Si  baec  ita  se  habent,  quu- 
modo  potest  stare  quod  Paulus  ait :  Non  potesfis 
calicem  Domini  biberef  et  calicem  damoniorum  (I  Cor^ 
1 ).  Sciendum  igitur  quod  ipsi  sibi  et  Dei  creaiura 
per  se  quidem  mundi  sunt,  sed  idolorum  ac  dasmo- 
niorum  iuvocatio  facit  ca  immunJa. 

3 


75  BEDID  YfiNERABILlS  OPP.  PARS  11. 

Sdt  quia  J^hariMOsi  audilo  verbo  icandaUiali  sunl.  A 
Scit  quia  in  isto  sermoue  oiHiiis  ^uper-liiio  obser- 
^alioiium  Judaicaruiu  destruiiur,   qui  iu  suiuendlis 
aliooiinandisque  cibis  religionein  tuam  sitam  arbi- 
itantur. 

'Omnis  planialio^  quam  non  plantavit  meus  Pater 
tfeleitiif  eradicabitur.  Si  ita  est,  quid  est  quod  Pau- 
his  ait :  Ego  plantavi,  Apollo  rigavH,  ud  Deui  dedit 
inerementum  ( i  Cor,  iii) ;  sed  solvitur  quxstio  iu 
60  quod  dicit :  Deus  autem  incremeiitum  dedit,  Plan- 
tat  Deus,  et  nemo  poiest  eradicare  illam  plantatio- 
i»«Bi,nist  ilia  tribuerit  ad  sensutn.  Uude  in  Isaia  dici- 
lur  :  Ego  voi  plantavi  vineam^  quomodo  eonveni  eHii 
m  amariiudinem  vilis  aliena, 

Sinite  t7/0f,  usque  Amboin  foveam  cadunt,  Pbari- 
8008  prjecipit  dimitteiKios  arbitrio  suo,  sicut  Apo-  B 
stolus  dicit : //frr^fimm /tomi/iem  pott  unam  el  se- 
eundam  eontentionem  devita»  Merito  cscci  caecorum 
ducet  dicuutur,  qui  iion  soJum  sibi  Jie  in  iaqueum  iii- 
cidant  prospiciunt,  sed  sibi  eiiam  ob^equentes  ad 
prccipitium  moitis  secum  trabuni. 

A<f/iiic  et  voi  iine  intellectu  estii,  Corripiunlur 
apo&toli  a  Domiiio,  quod  in  re  manifesia  mybticaui 
qiixraiit  iiiiell  gentiam. 

Quceautm  procedunt  de  ore,  de  eorde  exeunt,  ct 
ea  eoinquinant  hominem,  Ergo  aiiiii>as  principale 
non  juxta  Platouem  iu  cerebro,  ted  juita  Christum 
in  corde  est ;  iiiidc  diabolut  adjutor  cogilationuin 
malarum  et  inceutor  non  auctor  etse  poiesi.  Non 
enim  tcit  occuba  riuiari  cordit,  sed  ex  corporit  lia- 
bilu  quid  versemiit  inirinsecus  apttimare ;  et  cuin  ^ 
quemlibet  alicui  vitio  intentuin  videt,  illicity  et  se- 
ducere  festinat. 

Et  egresius  inde  Jesus^  secessit  in  partes  Tyri  et  Si- 
dmiis.  Hic  denique  calumuiatoribut  derelictit,  iii 
IMirtes  exteraruin  gentium  secedit. 

El  ecce  mulier  ChanancBne^  a  /inibus  illis  egressa 

clamavit ,  dicens  :  Miserere  mei ,   Domine  /!/t  David» 

llaec  mulier  Ecclesiam  signiflcat,  de  prisco  vanae 

•  conversationis  babitaculo  ad  Doiniuum  venientem. 

Filia  mea  a  damonio  vesatur.  Ecclesia  tcilicet  jam 
credent  pro  populis  suit,  ut  et  ipti  ab  errore  sal* 
Tentur,  divin»  supplicat  pieUti.  Item  bxc  Glia 
anima  quxlibet  ett,  in  Eccletia  malignonim  spiri- 
tuum  deceptioiiLbut  mancipaia,  pro  qua  mater  Ec- 
eletia  solliciu  Dominum  interpellat,  ut  dum  ipsa 
tuit  studiit  non  valet,  ille  eam  interiut  ad  agnitio- 
nem  ver»  iucis  inspirando  excitet. 

Tropologice  vero  filia  a  dxmonio  vexau  cujusli- 
-bet  ett  conscieutla,  tordibut  viiiorum  polluu,  cujut 
emendationem  a  pio  CoDdilore  debet  continuit  ila- 
H  Ure  lainentit. 

Otit  nofi  respondit  el  verhum.  Noluit  respondere,  ne 
cootrarius  sententiae  tuae  videretur,  qiia  dixii :  in 
viam  gentium  ne  abieritis  {Matth,  x) ,  et  propter  lioc 
calumniatoribot  occationem  daret.  Myttice  auiein 
DominuSy  ti  Eccletise  primie  lacrymx  pottulata  noa 
iapetranl,  obstinato  esi  clamore  frequenUDdus,  et 
•anctorum  «jut  tunt  appeienda  tuffragia ,  ut  ipH 


SECT.  1.  —  EXEGETICA  GENUINA.  7B 

Domiiio  tupplicent  pro  audienda  Ecclesia.  Sicque 
fit  ui  si  meiitem^b  iiiteniioiie  non  mutaveril,  ueqoa- 
quam  fructu  pelitiouis  fraudetur. 

Dimitte  eam,  quia  clamat  posi  noi.  Uoc  faciebaiit 
discipuli,  ignorantes  mysieria  Domini ,  sive  pro 
Syropiioenissa  mitericordia  commoii ,  vel  impor- 
luuiute  ejus  carere  cupientes,  ne  quasi  medicum 
inctementem  crebriut  inclamaret.  Quod  Marcut 
istam  mulierem  dicit  ad  Dominum  in  domo  venisse, 
et  Malthxus  quasi  post  ambulaniem  clamarc,  iia 
intelilgendum  est,  quod  primum  veiierit  ad  Jesum 
mulier,  ubi  erat  in  domo,  ted  ibl  respoiiso  non  im- 
petrato,  egredientem  tecuia  sii,  doiiec  meruit  audire 
quod  sequiior : 

Non  sum  miisus  nhi  ad  oves  quas  perierunt  domus 
lirael.  Non  quod  ad  geniet  niissus  noii  sit ,  sed 
quod  primuro  ad  Israel  missus  sit,  ut,  illis  non  reci- 
pieutibus  Evangelium,  jusia  fieret  ad  gentes  transmi- 
gratio  ejus. 

Aon  est  bonum  iwnere  panem  fiHorumj  usque  Domi- 
norum  suorum.  Mira  sub  persona  mulieris  Ecclesi« 
fides  prxdicalur,  putlcntia  et  humilius.  Fides ,  qiia 
credidit  salvari  potte  filiam  tuam.  Patieniia,  qua  to- 
tietcontempta,  in  precibus  perseverat.  Humilitas,  qua 
se  non  canibus,  sed  c^tulis  comparal.  Mensa  quoque 
esl  Scriptura  sancia,  de  qua  catuli  non  cruslas  de 
pane  puerorum  eduut ,  sed  micas.  Quia  conversi  ad 
lidem,  qui  erant  in  geiiiibus  despecti ,  non  liitene 
superticiem  in  Scripturis,  ted  spiritalem  seiisum, 
quo  proHcere  postiul,  inquirunt.  El  hoc  sub  mensa, 
quia  tui  c<rdis  et  corporis  officia  ad  implenda  di- 
vina  prxeepla  supponunt. 

0  mulier,  magna  est  fides  iua^  etc.  In  bac  muliere 
fides  laudaiur  gentium ,  qu»  mox  ad  prsdicaiioheiii 
apostolorum  perfecUm  sibi  sulique  obtinebat  sa- 
lutem. 

Et  sanata  esi  filia  ejus  ex  iUa  hora.  Propter  bumi- 
lem  fidelemque  sermonem  matrit,  demonium  dese- 
ruit  filiam ;  ubi  datur  intelligi  quod  per  conrestio- 
iiem  in  baptismo,  a  diabolo  liberentur  parvuii,  qui 
necdum  per  te  aliquid  possunt  boiu  aut  mali. 

Ei  eum  transisset  inde  JesuSfVenitsecus  mare  Ga/t- 
lcBCPf  et  aseendeui  in  moutem ,  iedebat  ibi»  Id  esr, 
t^eracta  dibpensaiione  salutis  gentium«  per  prxdica- 
tores  in  Judxam  revertiiur.  Ascendit  in  montem, 
provocans  not  ad  coelettia ;  sedebatque  ibi,-  mon- 
ttrant  in  coeleiitibus  requiem  etse  qusrendam. 

Et  aeceiserunt  ad  eum  iurbai  mulia:,  habentes  seeum 
mutos^  etc.  Sedente  ergo  Domino  in  monte,  boc  est, 
gloriose  in  arce  coelorum  regnaiite,  turbs  fidelium 
devoia  mente  accedunt ,  et  secum  ducunt  mutot 
verbo  confettiouis,  caecos  errore  infidentatit,  turd<t 
praelatoruro  prxceptit  inobedientes,  claudot  in  ope- 
ribut  pravis,  debiles  peccatoruin  sarcina  :  quot 
omuet  ^angelicit  documentis,  ad  pedes  Jesu  pro- 
jiciuiit ,  quia  eot  curandos  bumaniiati  ejus  subji- 

ciuut. 
Jesus  aulem  eonvoeatis  discipulis  iiils,  tut :  Mitereor 

turbetf  usque  Ne  defieiant  tn  i^ia.  Ilic  affectus  et 


n  1N  MATTIIif;!  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIR.  II!.  "^» 

eompassio  liuinanx  fragiliiatis  eiprimitur,  el  exem-  A  de  ccelo  ostenderti  eU,  Posl  pracdietas  rcrccitoueft, 

manna  de  coelo  undique  misso,  in  exeroplum  Moysi 


plom  magistris  prxlietBr,*  consilia  cum  discipolis 
commanicanda.  Turbam  vero  triduo  illum  suninen- 
tem,  idest,  in  fide  sanctae  Trlniiatis,  sive  ante  le- 
gem,  sub  lege,  sub  graiia  secum  perseveraniem  : 
Dominus  non  vuit  jejunam  diflQittere  pastione  sacr» 
nooitionis,  ne  lassescens  in  hujus  y\\m  iiinere ,  ad 
opiatam  mansionem  non  perveniat. 

Aiilli  dixerml :  Septem  pones,  et  paueoi  pi»eiculo$m 
Ifi  leptem  panibos  Novi  Testamenti  Scriptura  desl- 
goatur,  inqoa  pergratiam  sancti  Spirilus  mentium 
«polas  invenimtis ;  in  pisciculis  Tero  sanctos  accipl- 
naus,  per  qoos  flt  eadem  condita  Scrlptura. 

Et  pre^jnl  turbte  discumbere  euper  terrum*  In 
refectione  quinque  pafium  super  fenum  turba  diseo- 


voluenint  mulio  lempore  refici. 

At  ilte  reepondent  ait  :  Faeto  vespere ,  etc.  Ex 
clemenlis  enim  possunt  pluvii  serenique  dies  prae* 
noscl;  sed  legis  doclores  Salvatoris  adventum  non 
potuerunl  intelligere  ex  vaticinio  proplieiarum.  Spl* 
ritaliler  autem  facto  vespere,  dicitis  :  Serenum  trii^ 
rubicundum  est  enim  emlum.  SigniOcat  quod  per  san- 
guinem  passionis  Chrisii  in  primo  adventu  indutgen- 
tia  peccaiorum  datur. 

Et  mane  :  Hodie  tempestae^  rulilat  enim  triile  nB' 
ium,  SigniQeal  quod  in  secundo  advenlu,  igne  praa- 
eedente,  venturus  est. 

Et  relktii  abiit.  Recte  abiii,   relictis  adulterfs. 


buit,  faic  vero  tuper  terra ,  quia  in  lege  jubemur  B  qnia,  juxla  Apostolum  :  iVtt//a  ioeietat  lud  ad  tene* 
^ideria  carnis  calcare,  in  Novo  Tero  Testameoto     brae  ( //  Cor.  vi). 


ipsas  racultates  temporales  relinqnere. 

£f  aceipieui  Jesus  eeptem  panei  et  piiceif  etc.  Per 
fractiooem  panum  apertionem  signifleat  sacramen- 
lorom ,  quibus  per  Ai^ostolorum  ^iistributionem 
tnundus  erat  nutriendns.  Quod  auiem  gratias  egit, 
gaudium  suum  ostendil  de  saluie  generis  humani, 
et  nos  ad  agendas  Deo  gratias  in  omnibus  iufur- 
mavit. 

Et  eomederunt  omnfs,  et  iaturati  iunt,  Saturan- 
tur,  qui  internae  dulcedinis  pasluin  invenire  meino- 
riae  commendaiit. 

Et  quod  iuperfuit  de  fragmentii  tulerunt  ieptem 
iporiai  plenai.  Sporta,  quae  conlexiiur  ex  junco  ct 


Et  cum  veniaent  diicipHli  ejui  tram  frelum^  obliii 
iunt  panei  aecipere,  llaec  oblivio  indicium  est  quod 
Apostoli  minimam  carnis  curam  habebaiit,  Do* 
minum  panem  vil£  habentes,  quo  reficiebantur  in 
corde. 

Qtti  dlcit  iliii :  Intuemini ,  et  cavele  a  fermento 
Pharisasorum  et  Sadducaorum,  Harcus  hoc  loco  sub» 
jungil:  Et  fermeuto  Herodis  {Marc,  viii).  Fermea- 
tuin  Pharisseorum  est ,  legein  verbis  pra^dicare, 
factis  impugnare;  fermentiim  vero  flerodis  est, 
adulierium ,  homicidium,  et  quod  origo  sceleram 
est,  odium  ac  persecutio  in  Christum  ei  sanctos 
ejus. 


palma,  signiflcat  sanctos  el  perfectos  quosque  in  C     Tune  venit  Jeeui  in  partei  Ca*area  PhiUppi.  llaee 


Ecdesia,  qui  viridiiate  fidei  et  altitudine  spei  c<b- 
lesliom  praemiorum  capaces  suni,  ad  accipienda 
altiora  quacque  praecepta  ei  consilia,  quia  generalein 
populi  Dei  conversationem  nieniis  atque  operis 
tublimitate  transcendunt. 

Erani  aulem  qui  manducaverunt  qualuor  millia 
koutinum,  extra  mulierei  el  panii/oi.  Bene  quatuor 
millia  fuisse  leguntur,  ut  ipso  numero  eos  doceret 
evangelicis  pastos  esse  cibariis,  sive  quatuor  virtuti- 
bus  refeclos.  Prudentia  scilicet,  in  qua  coguitio  fli 
rerom  appetendarum  et  fugiendarum.  Temperantiat 
in  qoa  est  refrenatio  lerrenae  cupiditatis.  Fortitu- 
dloe,  in  qua  est  animi  firniitas  adversus  temporales 
molestias.  Justiiia ,  quae  per  caeteras  omnes  dif- 


fuoditur  dileetione  Dei  et  proximi.  In  mulieribus  et  ^  remuneret. 


civitas  a  Pbilippo  tetrarcha  restaurata,  in  honorem 
Tiberii  Caesaris,  sic  appellata  est;  nunc  vero  Pa- 
neas  dicitur ,  et  est  sita  in  provincia  Ph(enicis , 
ad  radices  Libani,  ubi  duo  fonies  Jor  ei  Daii  orion- 
tur. 

Tunc  interrogabat  diseipuloi  luoi,  dicem  :  Quem 
dicunt  hominet  ette  Filium  hominit.  Piiichre  interro* 
gat,  non  quem  me,  sed  Filium  hominit,  homines 
esse  dicunt,  quia  qui  de  Filio  hominis  loquuniur  ho- 
Diines  sunt.  Qui  vero  de  divinilnte  rjiis  intelliguntf 
dii  appellantur. 

Voioutem  quem  me  etu  dieilit?  Non  nesciens  dese 
sententiam  discipulorum  et  exlraneorum  interrogat ; 
sed  ut  confessionem  fldei  illorum ,  digna  mercede 


inrvulit  infirmos  et  ad  seducendum  faciles  intelli- 
gimus. 

Et  dimiita  turba,  atcendit  in  navfcti/am,  et  venit  in 
finet  Magedan,  Hune  locum  licet  Harcus  Dalmanutba 
nominaverii,  tamen  non  esl  dubiiandum  sub  duobus 
Toeabulis  unum  esse.  Interpreiatur  enim  Mageda, 
poroa  ejus,  sive  nuntia,  signiUcans  hortum.  De  quo 
dicitur  :  Horlut  conclutut  loror  mea  tponta  (  Cant, 
iv).  Ijbi  pomavirtulum  gignunlur,  et  a  custodibus 
murorum  toia  die  ei  oocie  cuiu  laude  nomen  Da- 
mini  aoDontiatur. 

CAPUT  XVI. 

Ei  aceetserunt  ad  eum  Pharit<eif  usque  Ut  tiguum 


Retpondent  Petrut^  diait :  Tu  et  Chritlut  Filiui  Dei 
vtoi.Vivum  Deum  appellat,exprimens  nomenetnato- 
ram,  ad  distinctionem  falsorum  deorum,  de  quibus 
c:inimus  :  Ot  habent^  et  non  loquentur  ,  oculot  Aa- 
bent,  eic.  {Ptal.  cxiii). 

Beatui  et  Simon  Barjona»  Barjona  Syriace,  Latlne 
dicitor  filiut  columbw,  Hie  simplieitas  Petri  ostendi- 
tur,  qui  fllius  grati»  spiritalis  appellatur. 

Quia  caro  et  ionguit  non  revelavit  tibt,  Hoc  est, 
sapieniia  earnali  homines  inflati. 

Et  ego  dieo  libi  quia  tu  et  Petrui^  et  tuper  haue 
petram  cedi/icabo  Eccletiam  meam,  Meiaphorice  ei 
dicilur  :  Super  hanc  petram  ,  id  est ,  Saivatorem  ». 


79 


mDM  VENERABfLlS  OPP.  PARS 


i 


qwem  conressiis  es ,  ncdificaliir  Ecclesia,  qoi  fideli 
confessori  sui  nominis  parlicipium  donavit. 

Et  porla  in[eri  non  fn^asvatebunt  advertui  eam.  Por- 
tas  inferi  hxreiicam  praviialem  nominat,  sive  viiia 
•t  peccaia,  unde  mors  ad  aniroam  veniu 

Rl  tibi  dabo  r.lavet  regni  ce^arttm.  Id  est ,  discer- 
neiidi  scienliam  potentiamque,  qua  dignos  del^eas 
in  regnum  recipere,  et  indignos  sccliidere. 

Et  quodcunque  ligaverit ^  elc.  IIxc  potesias  sne 
dubio  cunctis  dalur  Aposloiis,  quibus  ab  eo  post 
resurreclionem  dicilur  generaliier  :  Accipite  Spiri' 
tum  sanc/ttifi,  eic.  ( Joan,  xx ).  Nec  non  episcopis  et 
presbyteris,  el  omnl  Ecclesiae  idem  ofOcium  com- 
miuilur,  quamvis  quidam  corum,  non  recie  intelli- 
genles,  arbitrentur  se  posse  damnare  innoxios,  et 
absolvere  reos,  quod  nequaquam  possunt,  sed  ten- 
tantcs  semetipsos  concessa  potesiate  privare. 

El  pracepit  Jesvs  discipulis  $uis  ut  nemini  dieerent 
■quia  ipse  esut  Christus,  Causas  auicm  tunc  proliibitac 
pracdicationis  exponit,cum  subjungil : 

Exinde  capit  Jesus  ostendere  diuipulis,  usque  Et 
4eriia  die  resurgere.  Est  autem  sensus  :  Tunc  me  prae- 
dicate,  cum  ista  fuero  passus,  quia  nunc  non  prodesi 
Gbristum  praedicare,  et  majestaiem  ejus  divulgare, 
.<iuem  post  paululum  Tisuri  sunt  flagellatum  et  cru- 
'Cifixnm. 

Et  assumens  eum  Petrus,  cceplt  increpare  illuin^  di" 
tens  :  Absit  a  /e,  Domine,  non  erit  tibi  hoc,  Sive,  ut 
melius  habetur  iu  Graeco  :  Propitius  esto  tibi^  Do- 
jtiinf,  non  erit  istud.  Seorsum  namque  assumpsil 
^um,  ne  praescnlibus  condiscipulis  vidcrelur  ar- 
guere  magistrum,  et  coepit  increpare  amaniis  affectu, 
«t  quasi  dicere  :  lloc  non  recipiunt  aures  mex,  nec 
..fieri  potest  ut  sil  Filius  Dei  occidendus. 

■  Qui  canversus  dixit  Petro  :  Vadi  pott  me,  Satanas. 

'Satanas  quippe  interpretatur  adversarius^  qiiia  con- 

traria,  inquit,  ioqueris  Toluntati  me»,  Satanas  ap- 

pellaris ;  scd  sequere  conTcrlendo  Toluntalem  tuam, 

juxta  voluntatem  meam. 

Scandalum  es  mihi.  Quia  non  sapis  ea  qua  Dei  nm/, 

:aed  quee  kominum.  Me»  Toluntatis  esl  ul  pro  salute 

hominum  moriar;  tu  auiem,  voluntatem  tuam  desi- 

4lerans »  uod  vis  granum  tritici  cadere  in  terraro,  ut 

mullos  aflerat  fructus. 

Tttiic  dixit  Jesus  diuiputii  iuis  :  Si  quii  vult  poU 

me  venire,  Revelaio  suae  passionis  mysterio,   hor- 

lalur  eos,  ei  simul  omnes  ad  aequendum  su»  pas- 

sionis  excmplum,  promilleDS  in  futuro  saiulem  ani* 

-marum. 

Abneget  semil  tpiiim.TuDc  eolm  nosabnegamus,  dum 
vitamus  quod  per  velusiaiem  fuimus,  et  aoniiimur 
quo  per  novilatem  vocamur. 

EttoUat  crueem  iuam^  et  sequaUr  me.  Aller  evan- 
.gelista  dicil  qnoiidio  crucem  esse  portandam,  quia 
Hluobus  videlicel  modis  crux  tollitur,  com  aut  per 
absiinentiam  rorpus  afQcitur,  aut  per  compassiouem 
proximi  afflFgiiur  animus,  ui  Aposlolus  :  Castigo 
torpus  meum^  etc.  (/  Cor.  ix) ;  ei  iterura  :  Quis  tii- 
4irm«iiir,  el  ef  o  Ran  inpmor  (U  Cor.  xi)? 


II.  SECT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINJf.  TO 

A  Qui  enim  voluerU  animam  suam  salvam  faare^  us- 
que  inveniet  eam.  Ecclesia  videlicel  aliud  babei  tem- 
pus  persecutionis,  aliud  pacis.  In  tempore  persecoo 
lionis  ponenda  esl  anima,  in  tempore  pacis  frangenda 
sunt  desidcria  ierreBa.  Et  ideo  felices  qui  odeniBl 
custodiendo,  ne  perdani  amando. 

Quld  enim  proderit  hominl,  si  nntverjiim,  ele.  Qtiia 
nihil  prodesl  tempore  pacis  lucrifacere  eaduca,  ut 
perdantur  «lema.  Subjungii : 

Aut  qumm  dabit  homo  eemmuttttionem  pro  anima 
iua.  Pro  Israele  dabitur  JSgypius  ei  i£thiopia,  pro 
hiimaDa  vero  anima  hoc  solum,  quod  Psalmisia  ca- 
nit :  Caticem  salutaris  acapiam^  eic 

Fitius  enim  hominis  venturus  est^  usque  eum  angetis 

iuis.  Post  tcrrorem  IsRia  subjongii,  quasi  dicerei ; 

B  Times  mortem,  scd  audi  gloriam  triurophaniiSy  el 

angdorum  minisieria,  quia  qui  roinor  est  Paire  iii 

homine,  «qualis  est  in  roajestaie. 

Amen  dico  vobis^  sunt  quidam  de  his  staniibuif  etc. 
Regnuni  Del  hoc  loco  Ecclesia  vocaiur,  ei  nonnulios 
ex  disclpulis  promittebat  eo  usque  viciuros  in  cor- 
pore,  douec  conspicerenl  Ecclesiam  I>ei  contra  hujus 
mundi  gloriam  erectaro.  Veniente  Filio  hominis  in 
regno  suo,  hoc  est  potestatem  extendenie.  Quod  si 
regnum  Dei  boc  loco  coelesiem  beatiiudinem  veli- 
mus  accipere,  et  boc  quidam  de  asianiibus  viderunl 
in  monie. 

CAPUT  XVII. 

Et  post  dies  lex,  asiHmpsii  Jesus  Petrum^  etc.  Qux- 
rilur  cur  Maithaeus  ei  Marcus  post  dies  sex  Jesum 
assiimpsisse  secum  discipulos  testeniur.  Lucas  dicit : 
Post  dies  fere  octo  (Lae.  ii).  Sed  facilis  esi  responsiio : 
quia  hic  roedii  dies  ponunlur ;  ibi  primus,  quo  haec 
promisii,  et  eitremiis,  quo  promissa  complevit.  Ei  in 
ratione  mysiica,  illic  posi  sex  mundi  aetaies  sanciis 
ab  omni  labore  quiescendum ;  bic  vero  lempore  oc- 
lavo  deslgnai  esse  resurgendum.  Tres  solummodo 
ducii  secum,  vel  quia  muiii  vocaii,  pauci  vero  elecii ; 
vel  quia  hi  qui  nunc  sancla  Trinitaiis  sunt  fide  im- 
bttti,  tunc  ejus  xterna  visione  merentur  laetari.  Bene 
addidii  seorsum,  quia  tunc  jiisli  a  pravis  scparaninr» 
quorum  nunc  viiiis  premuntur,  licel  fidei  inteDiione 
disjuneii  sint. 

Et  transfiguratui  est  ante  eos,  Non  substaniiam  ver» 
H  carnis  amittendo,  scd  gloriam  futurae  resurreciionis 
suaa  vel  nostrae  ostendendo ;  quia  qualis  tunc  aposto- 
lis  apparuil,  talis  posl  judicium  omnibus  eleciis  ap- 
parebil.  In  ipso  autero  judicandi  teropore  boiiis  el 
nialis  in  forraa  servi  videbitur,  ut  ipsum  judicem  esse 
intelligere  valeant  porversi,  qiiem  antea  respuebanl. 

Et  resplenduU  faciei  ejui  iicut  se/,  vesiimenta  autem 
ejui^  ele.  Nam  quia  nihil  sole  clarius  novimus  tidere, 
Ifleo  non  solum  Domini,  sed  et  sanciorum  gloria  ia 
resurrectlone  solis  aspectni  comparatur.  Vesiitnenla 
autem  Domini  sancti  ejus  acripiuntur,  quae  ante  as- 
censum  moniis  despceia  videbantur,  quia,  jiixta 
Apostolum :  Nondum  apparuil  quiderimui(I  Joan.  iii). 
Ei  Marcus  dicil  candida  esse  ut  nix,  qualia  fullo  uoii 
potest  facere  euper  terram,  id  est»  Salvaior  non  vuU 


81  LN  M\TTtL€l  EYA.NUCLIUM  CXPOSmO.  —  LIB.  ill,  87 

iii  lerra  dare  fidelibus  suis  clarilaiein»  quae  eis  ma-  A  Si  jam  venisli  in  gloria,  cur  prorcursor  luus  non  ap- 
nei  con&enraia  in  ccbIis,  seu  docior  aniraarum,  ▼€!     par«*iT 


e&ioiius  sni  corporis  mundator  taniam  moadiliam  aF- 
ferre  nequaquam  poiesi,  quamam  Dominos,  qui  Cc- 
clesiam  suam  purgat  ab  omni  inquioaineoio  carnis 
•l  spiritas. 

Ecee  appamii  ei$  Moytei  et  Elioi  eum  eo  loquenlei, 
Lucas  hoc  ioco  manifesiius  scribit,  dicens  :  Erani 
amiem  Mosiei  ei  EUai  tim  in  majeiiate^  ei  dicebani  ex' 
eanMM  ejui.  Moyses  et  Elias  oracula  legis  et  pro- 
plieiic  designani,  qux  in  Domino  compleia,  et  nunc 
dociis  paient,  et  in  fuiuro  electis  manifestius  paie- 
buBt.  In  Meyse  quidero,  qui  mortousesl,  bi  qui  anie 
diem  judicii  a  morte  sunt  resuscitandi ;  et  in  £lia, 
qui  Decduffl  morluus  est,  bi.qui  viai  sunl  inveniendi, 


At  iUe  reipondeni  ail  eis :  Elias  quidem  tteiiiurui 
eu,  eic.  Elias  omnia  resdiuens  anle diem  Domini  ma- 
gnum  venlurus  promiuiiur,  ui  corda  palrum  in  Olios 
converfat,  id  est,  ut  Chrislo  creJani,  et  resisunt 
Aniicbrislo,  et  boc  quod  niorli  debcl  restiluat. 

Dico  vobii  quod  Eliai  jam  venii.  Iloc  dicit  do 
JoanYie,  qui  in  spirilu  Ciias  erai. 

Ei  non  eognoverunt  eum,  etc.  Iloc  esl,  sprevcruiit 
et  decollaveruni. 

Sic  ei  Filiui  kominis  passurui  eii  ab  eis,  Quia  He- 
rodes  et  Herodiades  iilndeules,  et  a«l  j.idicium  rilaij 
remillenles,  crticingeiitibiis  cotiseniireni,  licei  ip^i 
eum  non  interficereiil. 


designantur,  quia  simul  obviam  Domino  in  aera  ra-  ^     Et  cum  venisset  ad  turbam,  accessii  ad  eum  homo. 


pieiitur,  et  ad  vitam  aeiernaro  duccutur. 

iHcii  ei  Pelrui  :  Domine^  bonum  eU  noi  hic  esse^  elc. 
Et  quidem,  ut  alius  evangelista  lesiaiur,  beatus 
Pelrus  nesciebal  quid  dixit,  duro  sibi  in  terra  po. 
silo  cceiestia  promissa  d.iri  speravit,  dumqtje  in  ccb- 
lesli  conversalione  tabernacula  Ogenda  puiavit,  ubi 
nulla  adversitaiis  aura  remanebii,  et  dum  prophetas 
el  legem  ab  Evangelio  sequesirari  puiavii,  cujus 
qoasi  minislri  rueront.  Sed  noverat*  quid  aii,  cum 
dixit :  Domine,  bonum  est  noi  hic  eae,  quia  revcra 
solum  hominis  bonum  esi,  inirare  in  gaudium  Do- 
mini  sui,  et  buic  conlemplando  assistere. 


e!c.  Ilunc  rumore  vulgi  M.itiba!us  lunalicum,  qnein 
Marcus  surdum  mulumque  scribit,  non  quod  luna 
dsemonibus  serviaf,  sed  quod  cursnin  ejus  ducnion  ob- 
servans  corripit  hontines,  ut  per  crcaluram,  &i  pos- 
sit,  infamet  Creaiorem.  Juxla  Iropoiogiam  liinalicus, 
qui  in  coepto  non  persistil,  signiOcat  eos  qui  nuiic  iii 
Ignem  libidinis,  nunc  in  aquain  cupidilatis  reruntur. 
Accusantur  aposloii  non  posse  illuiii  curar*',  non 
quia  boc  ad  illortiin  rcferalur  imbecillilatem,  sed  ad 
ciirandorum  iufideiltaiem. 

0  generaiio  incredula^  elc.  Dicil  enim  lioc  non  ix- 
dio  superaius,  &ed  ut  piiis  mcdicus  non-  hoaiiui,  sed 
viiio  iratus. 


Adhue  eo  loquente^  eece  nubei  iueida  obumbravit  eoi, 
Ut  iode  discat  qui  maleriale  tabernaculum  quxsivit,  q      ^'  inerepavit  illum  Jesui.  Ex  praecedeniibtis  pecca- 
ro  resurreciionem  non  tegmine  domoruro,  sed  Spiri-      "*  ^""^  lunaticum  dxroon  invasisse  cognoscitur. 


lus  saocli  gloria  sanctos  esse  protegendos. 

Ei  ecee  vox  de  nube  dicem,  elc.  Notandum  quod 
sicut  uysterium  Trinitatis,  Domino  in  Jordane  bapii- 
lato  declaratur,  ita  in  inonte  ciarificalo,  quia  quem 
in  bapiismo  confitemur,  in  resurrectione  collaudabi- 
mus»  Naro  hic  Spiriius  sanclos  in  nube  lucida,  llliQ 
ia  columba,  quia  qui  aunc  siroplici  corde  fidero  quam 
percipit  servat,  tooc  aperta  luce  conieinplabitur 
quod  crediderat. 

Et  videntei  discipulif  ceciderunt,  etc.  Tiniebant 
euim,  quia  seerrasse  cognoverani,  vel  visa  nube,  vel 
aodita  voce. 


d>im  ipse  non  dsenion  a  Domino  corripiiur. 

Et  exiii  ab  eo  daimonium.  Nam  secunJum  Marcum 
exivit  ciamans  mulium,  et  dlscerpeiis  eum ;  sive  ui 
odium  incuieret  virtutis,  sive  ut  sux  vindicarei  ex- 
pulsioiiis  injuriam. 

Amen  quoque  dico  vobii^  it  habueriiii  fidem  sieui 
granum  sinapis,  elc.  Non  eniin  ut  aliqui  putanl,  grano 
sinapis  lides  comparatur  parva,  sedniagna;  sicut 
nec  carnalis  est  translatio  moniis,  sed  ejiis  qui  a  Do- 
niiiio  translalus  fuerat  ex  lunalico. 

Uoc  auiem  genui  non  ejiciturt  nisi  per  orationem  ei 
jejunium,  In  boc  non  solum  apostoios,  sed  et  omncs 
ad  vitam  insiiluens,  ul  noverimus  qusque  majora 


Ei  acceiiii  Jeiai,  usque  Notite  limere.  Tcilgit  enim  j^  lenumenia  hoc  remedio  esse  superanda 


demenier,  ul  roens,  metu  sublato,  dicentis  verbo 
audiium  admittercL 

Levantes  autem  oculos  itioi ,  neminem  viderunt^  etc. 
Solus  Jesus,  ablatis  nube  Moyse  el  Elia,  cerniiur,  ne 
inceitum  videretur  lestimoniuin  dare  Paier,  sive  in 
Chrislo  legis  nnbila  et  propbetis  mysieria  impleta 
aperiuntur. 

Ei  deicendenUbui  illii  de  monte,  etc.  Non  vult  hax 
pnrdicari,  ne  post  tanlam  gioriam  crux  scandalum 
flal. 

Quid  ergo  icribee  dicuni^  quod  Etiam  oportei  prt- 
mum  renire.  Hcc  iraditio  Pharisaeoruro  est,  juxta 
Malachiaro,  quod  Elias  veuiat  ante  advenlum  Cbristi, 
et  restituai  omAia  iu  aoiiquum  statum.  Ac  si  dicat : 


Ei  cum  veniaei  Capharnaum,  accesieruni  qui  (^i- 
draclima  accipiebant^  etc.  Post  Augusluin  Cassareni 
Judxa  tributaria  facta  esi,  unde  et  Joseph  profectus 
in  Bethlehero,  nutritus  in  Nazareib,  quodestoppidum 
Galilaex,  urbis  Capharnaum,  ubi  censores  qui  exige- 
bant  Iribula  non  audent  ipsum,  pro  signorum  inagni-  - 
tudine,  sed  discipulum  eonvenire;.sive  malitiose». 
sicut  alibi,  inierroganL 

Ei  cum  iniroiisei  domum,  prcevenii  eum  Jtsus,  di- 
eens,  Prxveiiit  enim  Dominus,  ne  scandalizeiilur 
discipuli  ad  poslulationem  iributi,  eum  enim  videul 
nosse  qus  gesta  sunt  se  absente. 

Quid  iibi  videiur,  Simon,  etc.  Qui  eiiim  ex  utraqoe 
substaotia  regis  fiiius  natus  eral,  solvere  tributa  uo»- 


85  HKOM  VENIilRADlLlS  OPP.  PARS  11. 

ilcbebat;  sed  per  assumpiam  humanilatem,  ut  cru-  A 
cem  pro  uobis  susiinuii,  sic  ei  iributa  dedit. 

Vade  ad  mare^  et  mitte  hamumf  etc.  Mystice  piscis, 
qui  primus  esl  caplus,  in  profundomariserat,  idest, 
primus  Adam,utper8ecuiidum  Adamum  primuslihe- 
raretur.  Staier,  id  es(,  confcssio,  duo  liabet  di- 
i  drachmata ;  et  meriio,  quia  pro  peccalore  et  justo 
reddebatur,  divisum  est  pretium. 

CAPUT  XVIH. 

Quis  putas  major  sit  in  regno  mlorum  ?  Tributo  pro 
Petro  atque  Doraino  reddito,  arbilrali  sunt  eum  npo- 
stolis  omnibus  esse  prxlaium,  et  ideo  interroganl 
quis  major  sit  in  regno  ccBlorum,  id  est  Ecclesia. 

Et  advbcans  Jesus  parvulum^  ctc.  Vel  simplicitcr 
aclate  parvulum,  ut  similitudinem  innoceniiae  demon« 
^lraret,  vel  seipsum,  qui  minislrare,  non  miiiistrari  ^ 
^eneral»  ut  eis  humililaiis  exemplum  tribueret,  os- 

lendit» 

Nisi  conveni  fueritis^  eic.  Ut  insiar  aelatis  par- 
\vt\x  simplicitaiem  sine  arrogantia  conserveni. 

Quicunque  ergo  humiliaverit  se  sicut  parvulus 
isfe,  etc.  Qui  sicut  parvulus,  non  iaesusmeminit,  non 
cernens  mulierem  delectatur,  el  ie  in  exemplum  niei 
humiliaverit,  hic  intrabii  in  regnum  coelorum. 

Qui  autem  scandalizaverit^  eic.  Multo  utilius  est 
iioxium  puena  teinporali,  quamvis  atrocissima,  viiam 
linire  corpoream,  quam  laedendo  frairem  moriem 
animse  mereri  perpetuam. 

Vte  mundo  a  scandaiis.  Cum  necesse  sint  in  isto 
mundo  scandala,  vse  qui  soo  vitio  scandalis  patet :  ^ 
et  generali  sentemia  Judas  percutilur,  qui  proditioiii 
aiiimiun  pr.rparaverar. 

Si  autem  manus  tua  ,  vel  pes  tuus ,  scandalizat 
ie^  etc.  In  maiiu  necessarios,  propter  optis,  amicos ; 
in  pcdc,  propter  minisieriuin  discur^us,  ineinenda- 
biies  in  laej^ione  animae  admonet  excludendos. 

Et  si  ocutus  tuus  scandalizat  te,  etc.  Scaiidalum, 
Graecum  verbuui  esl,  quod  nos  offendiculnm,  vel 
impaciionem  pedis  diclmus.  Etsi  is  cujus  provisione 
opus  habemus,  in  iler  nos  erroris  defleclere  quaerit, 
penilus  nobis  est  ejus  omiiienda  societas. 

Dico  vobiSf  quia  angeli  eorum^  elc.  Angeii  parvn- 
loram,  id  est  humilium,  assidua  contemplatione  Dei 
perrruuntur.  Faciem  quoque  hamano  more  ponil  pro 
irisione  et  agnitione  cerlissima.  D 

Venit  enim  Filius  hominis  salvare  quod  perierat.  M 
est,  restaurare  quod  contritum  et  abjccturo  erai,  et 
ideo  salvatum  ab  eo  nolite  perdere. 

Quid  vobis  videtur^  si  fuerint  alicui  eentum  oves^  etc. 
Cadem  per  parabolam,  quae  anlea  verbis  docens, 
ut  per  bonum  pastorem  oviculam  humeris  ob  ni- 
miam  infirmiiaiem,  reportatam,  id  est,  genus  buma- 
nuffl  8U0  sanguine  redempium,  et  numero  angelorum 
sociatum  dissolveret. 

Si  autem  peccaverit  in  te  frater  tuus^  etc.  Si  pecca- 
verlt  in  nos  Trater  noster»  dimittendi  habemus  pote- 
ttatem ;  sed  corripieudus  est  fraicr  seorsum ,  ne  per- 
nianeat  in  peccato.  Et  siquidem  audierit,  iucrlfaci- 
mus  aDimam  cjus,  ec  per  alterius  remedium  iiobis 


SeCT.  I.  —  EXEGETICA  GbNUlNA.  84 

quoque  saliis  acquiritur.  Quo  igitur  ordiiie  scandal» 
declinare  possimus  iiKinuai,  si  nos  ipsos  nc  qaem 
lafdamus  attendimus,  si  peccantem  zelo  justiii-j;  cor- 
ripinius,  si  ex  C(»rdc  poenilendi  misericordiae  pietatis* 
que  viscera  pandimus. 

Si  autem  non  te  audieritf  clc.  Mullis  poslremo  di'' 
cendum  e^l  ut  detesiationis  loco  eum  habeant,  et  qui 
non  poluit  pudore  saivari,  salvelur  opprobriis.  Quan- 
do  autem  dicitur  :  Sit  tibi  sicut  ethnicus  et  pubticanus 
{Matth,  xviii),  osteudilur  roajoris  esse  detestationis, 
qui  sub  nomine  rideiis  agit  operainfidelium,  quain  qui 
perfecie  gentiles  suut. 

QucBcunque  atligaveritis ,  etc.  Potef^tatem  tribuit 
apostolis,  ut  sciant  qui  a  lalibus  condemnantur,  hu- 
manam  senienliam  divina  roborari. 

Quia  si  duo  ex  vcbis  consenserint,  etc.  Possumui 
et  hoc  spirilaliter  intelligere,  quod  ubi  spiritus  ei 
anima,  corpusqtie,  coiisenserinl,  de  omni  re  quam 
petierini,  impelrent  a  Patre ;  nuiiique  dubitim,  quiii 
iMinarum  rerum  postulatio  sii,  ubi  corpus  ea  vult 
habere  quae  spiritus. 

Tunc  accedens  Petrus  ad  eum  dixit :  Domine,  quo» 
ties  peccaverit  in  me  frater  meus,  etc.  Ut  peccanii  fra- 
tri  dimiiterei,  interrogatus  respondit,  quadringentis 
nonaginta  vicibus,  ut  toties  peccanti  fratri  dimiiteret 
in  die,  si  pcenitentiam  ex  corde  fecissel,  quotiea  ilte 
peccare  non  possel* 

Ideo  assimilatum  esl  regnum  eostorum  tiomini  regt^ 
qui  votuit  rationem  ponere  cum  servis  suis,  elc.  Juxta 
niorem  Syrorum,  et  maxiine  Palaestinorum  parabo- 
laro  posuit,  ut  quid  per  similitudinem  teneatur.  Qui 
rationem  cum  servis  suis  posuit,  quis  meiius  quam 
Redemptor  nosier  intelligitur,  de  quo  Psalmisla : 
Deus,  inquit, yudicittm mnm  regi  da,  etc.  (Psal,  lxxi). 

Et  cum  coepisset  rationem  pimere,  Servus  liic  qui 
decem  laleuta  debuit,  Judaicus  est  populus,  qui,  De- 
caiogo  legis  constrictus,  muliarum  transgressionura 
debiiis  fuerat  obnoxius,  quem  Dominus  suus  jussit 
venuiidari  cum  omnibus  quae  habuit,  quia  propter 
delictorum  niagiiiludiiicm,  in  exleram  tradidit  pote- 
siatera  naiionum,  utquod  iioluerunt  voto  persolvere, 
cogereiilur  tormento. 

Procidens  autem  servus  ille,  etc.  Cum  ergo  se  le* 
galis  populus  coangusialus  senserat,  ad  preces  con- 
versus,  quod  prius  sponte  noluit,  posiea,  vi  coactus, 
se  facturum  promisii ;  et  cui  poenilonti  per  Isaiam 
dicitur  :  Delevi  iniquitales  tuas  ut  nubem,  et  quasi  ne- 
butam  peccata  tua  {Isai.  xliv).  Sed  quid  postea  ser* 
vus  hic  iiigraius  fccerit,  aiidiainus. 

Egressus  autem  servus  itte,  etc.  Liberatus  ergo  de 
captivitate  Judaicus  populus,  non  solum  Redemptori 
suo  minime  gratias  egit,  sed  etiara  peccatis  pristinis 
nova  superadjiciens,  in  contemptum  Domini  sui, 
conservum  suum,  boc  est,  gentilem  populum  quasi 
sibi  obnoxium,  faiigare  non  dislulil. 

Videntes  autem  contervi  ejus  quce  ftebant^  ete.  Qui 
sunt  conservi  isti,  nisi  ainostoli  et  prxdioatores  Evaa- 
gelii,  qui  quotldie  pro  salute  credeniium  conira  do- 
lum  persecutoran  Domiuura  implorant,  ut  in  Acti* 


ss 


fN  MATTIIiCI  EVANGELIUM  GXPOSITIO.  —  LIB.  111. 


^^ 


biir  apoftlolAram  legilur:£(  nunc,  Domine,  respiVc  A  ergo  soiummodo  carimlisesicausa,  id  eu  fornicauo. 


in  minas  eomm^  elc. 

Serve  neqnnnt,  omne  debitttm  dimtsi  fr6',  etc.  Libp* 
rati  ab  aiigustiis»  nulhm  poslea  eonip.isMonem  erga 
proximos  pauperes  habebant,  sed  debitores  suoa 
srtrocit^r  repetebant. 

Et  rraltis  Dominus  eju$  troiiidit  eum  tortoribuf,  etc. 
Id  esi,  blasphcmum  popnlum  in  manus  Romanorum ; 
sive  malignis  spiriiibiis,  qui  incorrigibilem  aiiimani 
oequiliamque  eorura  aeternis  cruciatibus  siiie  line 
punirenf. 

Sic  et  Pater  meu$  eoetestis  faeiet  vobis,  etc.  Ex  qui- 
htis  videlieet  dictis  conslal  quia  si  hoc  qiiod  iii  noi 
delinqiiitur  noo  ex  corde  dimiiiimus,  et  illud  rnrsuin 
a  nobis  exigiiur  quod  nobis  jam  per  (loeiiiteitliam  dl- 
rnissuin  fuisse  gandebamus. 

CAPUT  IIX. 

Et  factum  ett  cum  consnmmauet  Jesus  strmones 
itios^  eic.  Ilinc  ergo  incipii  ea  narrare»  quae  in  Ju- 
dafa  Dominas  fecit,  docuit,  sive  passus  est;  et  primo 
quidem  irans  Jordanem  ad  Orieniem,  deinde  eiiam 
cis  Jordanem,  quando  venit  Jerichum,  Belhphage 
et  Jerosolymam.  Nam  omnis  Judxoram  provincia, 
quamvis  generaliier,  ad  distinctionem  aliarum  gen- 
lium ,  Jodaa  dicta  sit,  specialius  lamen  meridiana 
ejiis  plaga  appellatur  Judxa,  ad  distinctionem  Sama- 
lise,  Gaiilo^x,  Decapolis,  et  cacierarum  in  eadeni 
provincia  regtonuro. 

Et  secuta  sunt  turbce  muU<B  et  curavii  eos  ibi.  Gali- 
laeos  in  Judaes  fiuibus  cural,  ut  peccaia  gentiuro  in 
eam  veniam,  qua:  Judaeae  parabntur,  adii>itteret. 

Si  licel  homini  dimitlere  uxorem  suam  quacunque 
€x  causa.  Interrogatii,  ut  quasi  coriuiio  quodcunque 
responderit  leneant  syllogismo.  Si  dicerei  dimitten- 
dam  esse,  et  aliam  ducendain,  sibimel  prxdicator 
puJiciiiae,  docere  videreiur;  si  non  dimiiti  respon- 
derel,  quasi  sacrilegus  adversus  doctrinam  Moysi, 
et  per  Moysen  Dei  teneretur.  Sed  Scripturam  in  te- 
siiroonium  ducens  Dominus,  ut  decipulam  Iranseat, 
ei  Daiuralem  legem,  priniamque  Dei  sentenliain  se- 
Cundo  opponens,  quae  non  voluntate  Dei,  sed  pec- 
ipantium  necessiiaie  concessa  esi. 

(^ia  qui  fecit  ab  initio  masculum  ei  feminam  feeit 
eos^  etc.  Singuiari  nuiiiero  prolulit,  ut  unius  cotju- 


et  uiia  spiritalis,  id  esi  timor  Domini,  ut  uxor  dl- 
miiuiiur ,  sicui  mulii  religionis  causi  fecisse  le» 
guniur. 

Dicunt  ei  discipuli  :  Si  ita  esl  causa  homini  oitir 
uxore^  non  expedit  nubcre»  Id  est,  si  tam  gravc  esl 
jugum  uxorum ,  non  expedit  liberum  volunlarie  se 
subjicere  serviiuti,  cuin  gulosa,  maledica,  el  vaga 
erit  sustiiienda. 

Qui  dixit  eis  :  Non  omnes  capiunt  verhum  istud^  etc. 
1(1  esi,  liis  datum  esi  qni  peiivenint  virginitalcm,  et 
ui  accipereni  laboraverurvt,  non  quibus  necessitaieiii 
casus  ei  foriuna  imposuit. 

Sunl  enim  eunuchi,  qui  de  matris  utero  sic  nati 
sunt^  elc.  Duo  ergo  sunt  genera  eunuchorum  carna- 
^  jta,  iei  tium  spiriiale,  cui  pnemium  proroiliiiur,,  eo 
quod  propler  Chrlsium  cum  possent  esse  viii,  fiunt 
eunuchi  :  caeicris  quibus  cadtimoniae  nccessilas  est, 
non  voluntas,  niliil  omnino  debetur. 

Qui  potest  capere,  capiat.  Ilortamis  vox  est,  et 
milites  suos  ad  praemium  pudiciiiae  conci:antis,  ac 
si  dicai  :  Qui  potesl  pugnarc,  pugnet,  superet  ac 
triumphct. 

Tunc  oblati  sunt  ei  parvuli,  ut  manus  imponeret  ei 
oraret,  Puiabant  enim  quia  Dominus  corpore  mundoft 
iantuni  laudaret,  non  ei  voluntaie,  nescienles  quia 
Dominus  ilios  noA  Leatillcavit  eunuchos,  quos  pue- 
riliae  necessitas  facit  casios,  sed  contiueniiae  virius.^ 

Discipuli  autem  increpattt  eos.  Nccduui  habenles 
plenissimam  ndcm,  puiabaiil  cuui  iu  simililudioem. 
^  homiiium,  olTereiiiium  impoituniiaie  Inssari. 

Jesus  vcro  ait  eis  :  Sinile  parvulos  venire  ad  me,  etc» 
Sigiiilicanter  dixii,  t;iliuin,  noii  istorum,  ui  oslendc- 
rci  non  aelatem  regnare,  sed  mores. 

Et  cum  imposuisset  eis  manus,  ubiit  inde.  linpoiiit 
ergo  Dominus  paivulis  manus,  quanJo  humilibus 
auxiiii  sui  graiiam  tribuens,-secundum  voluntatefa 
suam  eos  dirigit,  ut  suis  possint  obsequi  praece- 
ptis. 

Et  ecce  unus  accedens  ait  illi  :  Magister  bone,  elc. 
Audierat,  credo,  iantum  eos  qui  parvuloruin  vclini 
esse  similes,  dignos  esse  iniroitu  regiii  coelesiis,  ai-^ 
que  ideo  cupiebat  non  parabolas,  sed  aperte  quibus 
operum  meriiis  vitam  aeiernam  consequi  possil,  ex- 


gis  consortia  nectereniur.  Praeiulum  nupiiarum,  ex  n  poni. 


duobus  iinam  fieri  carnem.  Castitas  juncia  spiritui 
onus  efficitur  spirilus. 

Quod  ergo  Deus  conjunxit,  liomo  non  separet,  Quod 
Deus  unam  efficicndo  «arnem  conjunxit,  non  poiest 
oorao  separare,  nisi  forle  solus  Deus.  Ilomo  separai, 
^uando  propter  desiderium  secundu!  uxoris  primam 
Jimiltit. 

Quomodo  Moyses  ad  duriliam  cordis  vestri  permisii 
nobis  dimiitere  uxores  vestras^  etc.  Noii  Deus,  sed 
Moyses  permisii;  videns  desiderium  spcundaruai, 
quia  mnluit  indulgere  discordiam,  qiiam  oJia  et  bo- 
niicidia  perseverare,  ul,  joxla  Apobtoluin,  consihuin 
essei  hominis,  iion  imperium  Dei. 

Quia  quicuuque  dimiserit  uxorem  suam,  elc.  Una 


Quid  me  interrogas  de  bono  f  unus  esibonus  Deus^. 
Non  bonitatis  lestimonium  renuit,  sed  magislri  abs- 
que  Deo  excludit  errorero,  in  cujus  coinparalione 
nullus  esi  bonus. 

Si  autem  vis  ad  vitam  ingredi,  serva  mandatay  eic«. 
Adolescentem  isium  teniaiorem  esse  ex  eo  probaro 
pcssumus,  quod  fraudulenier  quae  sint  iib  inniidai;i. 
quasi  non  ipse  legerit,  inlerrogat,  aut  Doiniiius  pos- 
sii  Deo  jul)ere  coulraria. 

Omnia  hac  custod-vi^  ctc.  Mentilur  adolcscens,  si 
qt  od  in  niandaiis  prDpositum  e>t  opere  coiiip^csse;. 

Diliges  proximum  tuum  sicul  teipsum.  Nequaquaiu 
irisiis  abi.tsset,  qui  sua  vendi  cl  pauperibus  audlsseL 
ciOj^ari  debere. 


«7 


BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  li.  SECT.  !.  —  EXECETICA  CENULNA. 


8K 


Si  »i»  perfecm  eise,  vade,  eic.  Facilius  enim  sac-  A  recipere  Dciiaiig,  quam  io  paradiso  livore  serpentis 

~  --..  ....  ••! -■■•__• if • . J_'—     J_ 


cus  contemnitur,  qiiam  Tolunlas.  51uiru  divilias  re- 
Ifnquentes,  Dominum  non'sequuniur,  quem  sequi  esi 
iniiiari.  In  prxceptis  legalibus  activa  vita  commen- 
dkbatur,  de  cujus  perfectione  gloriantem  ad  evange- 
licae  contemplationis  decorem  Salvalor  transmisit 
dicens  :  Vade,  vende^  etc. 

Amen  dico  vobis,  quia  dms  difficile  intrabit  in  re- 
gnum  calorum.  Non  ait :  Impossibile  est,  sed  dificHe^ 
qui»  maximi  laboris  eiit,  in  pecuniis  confidentes  ao- 
lam  regni  coelesiis  intrare.  Unde  Salomon  ait :  Qui 
amat  divitias^  fruetus  non  eajnet  ex  eis, 

Facilius  est  camelum  per  foramen  aeu$  trandre,  etc. 
Quod  inielligensPsalniista  Siii:  Divitiasiaffiuant.nolite 
cor  apponere  {Psal.  lii).  Et  de  seipso  ait :  Quoniam 


perdiderat.  Ilujus  vinese  operarii  primo  patres,  dein  de 
legis  doctores  et  propbctae,  ad  ezlremum  apostoli, 
sacrorum  in  ea  morum  excolebani,  prout  tempus  di- 
ciaverat,  venustatem. 

Et  egreuus  circa  horam  tertiam,  etc.  Ab  initro  enim 
usque  ad  tinem  mundi  islius,  ad  erudiendam  (idelium 
plebem,  Dominus  destinare  praedicatores  non  de* 
sisUt :  cujus  mane  ab  Adam  ad  Noe  usque  proten* 
debat;  bora  vero  terlia,  a  Noe  usque  ad  Al>r&baro, 
sexta  vern,  usque  ad  Moysen;  nona  a  Moyse  usque 
ad  adventum  Domini  fuii,  in  quibus  antiquus  ille 
populus,  dum  recta  fide  Deum  colere  studuit,  quasi 
In  cultura  vinex  laboravii.  Undecima  vero  est  ab 
adYenio  Domini  usque  ad  finem  mundi,  in  qua  gen- 


unicuset  paupersum  ego  {P$aL  xxiv).  Altiori  autem  •  1'»'«»»  q">  antea  otiosi  siabant,  per  operatores  apo 


sensu  Tacilius  est  Chrisium  pati  pro  dilectoribus 
saeculi,  quam  dilectores  sxculi  aJ  Christum  posse 
converti.  Cameli  eniin  iiomine  se  voluit  intelligi, 
quia  sponte  bumiliaius,  infirmitaiis  nostrae  onera 
sustullt. 

Auditis  his  diseipuU,  elc.  Quo  pertinei  ista  respon- 
sio,  nisi  quia  intellexerunt  omnes  qui  divitias  amant, 
eiiamsi  adipiscl  nequeant,  in  divitum  uumero  de- 
putari. 

Apud  homines  hoc  impossibile  est,  elc.  Id  est,  po<;» 
sibile  est  Deo  ut  per  verbum  a  cupidiiate  lenipora- 
lium,  ad  amorem  convertantur  aeteniorum.  Po^su- 
mus  in  divite  isto  Judaicum  intelligere  populum , 


stolos,  ad  vineain  Domini  vocantur ;  qui  dieebant : 
Qma  nemo  nos  eonduMt,  id  esty  viiae  vias  aperuit. 
Possomus  etiaffl  easdem  boranim  diversitates  ad 
unomquemque  bominem  per  aetatum  momenta  di- 
stinguere,  quia  ad  vitam  bonam  alius  in  pueritia, 
alius  in  adolescentia,  alius  in  juventute,  alius  in  se- 
nectule,  alius  in  decrepita  aeiate  perducitur. 

Cum  autem  sero  faetum  esset^  etc.  Tempore  enim 
praeterito,  foturi  temporis  per  similitudinem  exponil 
rationem,  lo  quo  Cbristus  totius  creaturae  procuratoi 
et  rector  omnibus  mercedem  restituei,  ot  recipiat 
unusquisque  propria  corporis,  prout  gessit.  Et  inci- 
piet  a  novibsiinis  usque  ad  primos,  vel  quia  plerum- 
que  anie  remuneraniur  serio  venientes,  quia  prius 


falso  In  observatione  legis  gloriantem,  et  evangeli-  p  4^^ 

«am  perfeciionem  spernentem  :  cui  merito  canielus,      «d  regnum  exeunt  de  corpore,  vel  quia  aequalein 


id  est,  genlilis  populus  praefertur,  qui  faciiius  ar- 
duam  Yiam  mandatorum  Dei  elegit  ingredi,  siciit  in 
Isaia  legimus,  qood  cameli  Madiam  et  Epham  por- 
tas  Jerusalem  cum  doiiis  et  muneribus  ingredianlur. 

Tunc  Petrus  respondens,  etc.  Ac  si  diceret :  Feci- 
nius  qiiod  jussisti,  quld  dabis  nobis  pra*mii? 

Atiifti  dico  vobis  quod  vos  qui  seeuti  estis  me,  etc. 
Quia  enim  duodenario  saepe  numero  solet  oniversitas 
<Iesignari,  per  xii  sedes  apostolorum,  jiidicantiom 
oiniiium  numerositas,  et  per  iii  tribus  israel,  uni- 
versitas  eorom  qui  jodicandi  sunt  ostenditur. 

Fa  omnis  qui  reliquerit  domum^  etc.  Ct  est  seiisus  : 
Qui  carnalia  pro  Salvatore  dimiserit  spiritalia  re- 


vitx  aeleriix*  retributionem  sortiuntur. 

Cmiii  venissent  ergo  qtu  eirea  undecimam  horain 
akierant,  etc.  Quasi  ergo  post  murmurationem  de- 
narium  acceperunt,  qui  post  longa  inferni  tempora 
ad  gaudia  regni  pervenerunt,  quem  nos  quasl  sine 
murmuratione  post  Mediatoris  adventum  sumimus, 
quia  mox,  ut  de  corpore  eximus,  sine  niora  illa  per- 
cipimus. 

At  ilie  respondens  um  eorum,  eie.  Isie  amicus  qui 
Increpatur  protoplasium  et  eos  qui  in  illo  tempore 
crediderant  poiest  significare,  cui  dicitor  :  Nonne  ex 
denario  eonvenisii  meeum,  id  est,  recepisti  merce- 
dem,  quam  tibi  proiniscram,  lioc  est,  imagineni  et 


cipiet,  qtiae  comparaiioiie  et  merito  sui  ita  erunt,  d  similitudinem  nieam.  Quid  quaeris  amplius,  et  non 

quasi  parvo  numero  centenarins  comparetur. 

Mutti  autem  erunt  primi,  novissimi,  et  norissimi 

primi.  Iloc  in  Juda  et  latroiie,  nec  non  et  quotidie  im- 

pletur,  quia  alii  quod  spirilu  incipiunt  carne  consuni- 

manl,  alii  sero  incipiunt,  sed  bono  fine  consummant. 

CAPUT  XX. 

Simile  est  regnum  coslorum  homini  pairifamiiias, 
elc.  Patcrfamilias  conditor  noster  est,  qui  in  vineani 
suam,  id  est,  Ecclesiam,  quot  sancios  ab  Abel  justo 
usquc  ad  ultimiim  sanctum,  qui  in  fine  mundi  ven- 
turus  est,  protulit,  quasi  tot  palmites  misit. 

Conventione  autem  faeta  cum  operariis,  etc.  Dena- 
lius  iinaginem  regis  babet,  et  unusquisque  qui  ad 
Ecclesiam  propinquai  io  Cliristo  debet  iffla^inim 


tam  ipse  plus  accipere  quam  aliud  nibil  accipere 
dcsideras? 

Volo  auteni  et  huic  noviuimo  dare,  eic.  Vere  ciiim 
Jud;i*i  oculum  pravum,  id  est,  nequam  habentcs  in- 
tentjonem,  questi  sunt  contra  benignitatem  Dei; 
et  stulte,  cum  collatio  regni  non  humani  est  me- 
riti  aut  digiiitatis,  sed  divinae  est  praestaiio  boni- 
lalis. 

Sic  erunt  novissimi  primi,  et  primi  novisiimi.  h\ 
est,  Judaei  de  capite  verienlur  in  caudam,  et  geiites 
de  cauda  mutabuntur  in  caput. 

Multi  enim  sunt  vocati^  eie.  Quia  ad  fidem  multi 
veniont,  et  ad  coplesle  regnum  pauci  perdiiruntur. 

Et  ascendens  Jesus  Jerosolymam,  assitmpsit  duo- 


f9  IN  MATTIl^l  EVANGELIUM  fiXPOSITIO.  —  LIB.  Ilf.  90 

decim,  eic.  Crebro  hoe  ipsum  discipulis  dixerat,  sed  A  sed  uterque  sine  Cbrisio  caecus  erat,  qiii,  ad  coelos 


quia,  inaUis  in  medio  distantibus,  poteral  labi  de 
menoria  quod  audierant,  iierat  nunc  Jerosolymam 
ascensurus,  ut  ad  tcniationem  eos  prxparet,  ne  cuin 
▼eniret  persecutlo  crucis,  et  ignominia,  quasi  niinus 
prxmunili  scandalizarentur. 

Tunc  acceisit  ad  eam  mater  fiiiorum  Zebedasi,  etc. 
Unde  oplniooem  regni  sumpsit,  cum  ille  ignominiam 
nuntiaret  passionis,  nisi  cx  verbo  quod  Dominus 
dlxerat :  £l  die  tertia  resurget,  Putabat  enim  eum 
post  resurreciionem  illico  regnaturum ,  et  postulat 
errore  muliebri,  et  pieiatis  affectu,  nesciens  quid 
peteret.  Quemadmodum  Petrus,  quando  tria  taber- 
nacula  putabat  astruenda. 

Jlespondent  auiem  Jeiut^  dimi  eit :  Nesdtit  quid 


Domino  ascendeiite ,  quia  per  se  videre  non  potc- 
rant,  audientes  praeconia  Salvatoris,  et  confessi  siint 
filium  David,  el  suae  salulis  et  illuminationis  spem 
habere  siiidueruiit,  et  quis  esset  verus  religionis  cul« 
tus,  investigando  perquirebant. 

Turba  autem  increpabat  eot,  etc.  Multi  primo  Ju- 
daei,  ut  in  Aciibus  aposiolorum  legimiis ,  deinde 
eliam  gentiles,  acriori  ac  forliori  persecuiione  fre- 
quenter  instabunt,  ne  illurainandus  Chrisiiim  mun- 
dus  invocaret.  Nee  tamen  eos  qui  ad  viiam  erant 
praedesiinaii  aeternam,  vesanus  impugnantium  furor 
disposita  valebat  salute  privare.  Morarner  lurbam 
increpantem  tumultum  cogitalionum  curarumquc 
carnalium,  nostro  spiritali  studio  atque  oraiioiii  re 


petatit.  Maier  postulat,  et  Dominus  discipulis  loqui-  "  sistentem,  interpretari  valemus,  quein  firma  aiiimi 
tur,  intelligens  preces  ejus  ex  fifiorum  descendere     coostaniia  oportet  supcrare. 


Toluntnte.  Bonum  desiderium  ,  sed  inconsiderata 
petliio  :  quae  ideo  non  confundilur,  quia  de  amore 
Domini  nascebaiur.  Quare  non  volunlaiem  eorum, 
neque  proposiium,  sed  solam  ignoraniiam  culpavit. 
Poteilit  bibere  caiicemt  etc.  Nomine  euim  calicis 
sive  baptismi,  passioiiem  designat  martyrij,  qua  et 
ipsum  et  ilios  decebat  consummari  :  quam  Jacobus 
ab  llerode,  ioannes  a  Domiliano  susccpit,  a  quo  in 
fp.rventis  olei  fuit  doliuin  missus,  nec  iion  et  iu  insu- 
lam  Patbmum  relegaius.  Inde  videbimus  martyrium 
animo  non  deruisse,  licet  non  fuderil  sanguinem  per- 
iecutor. 


Et  tteiit  Jesutt  et  voeavit  eo«,  etc.  Siare  eteniin 
Dei  est,  incommutabili  qogitatione,  mutaliilia  cuncta 
dispoiiere  :  quod  etsi  propter  nos  tempoialia  pertu- 
lit,  inde  tameni  lucem  nobis  tribuii,  unde  habero 
mutabilitalis  transilum  nescit. 

Mitertut  auten  eorum,  etc.  Taclus  niisericordi^, 
quod  natura  sive  debiliias  tulerai,  doual.  I^o.^iea 
sequuntur  Jesuin  uon  tam  pedibiis  quain  viriulibus, 
quem  videt  ct  sequitur  qui  bouuui  quud  inielligit 
operaiur. 

CAPUT  XXI. 

Et  cum  appropinquastent  Jerosolymit^  ctc.  Oeth- 


Sedere  autem  ad  dexteram  meam,  ctc.  lloc  est :  q  phage  enim  erat  viculus  sacerdotum,  iii  monte  Oli- 

_      ^_. • 1   .  11       _     _       • ^.11...^ ^_.  .•  .       •      .  ._.  J L —       ^Z.,^       >i-^...^ 


Non  est  meum  dare  superbis.  Iloc  enim  adhuc  erant. 
Sed  81  vuliis  illud  accipere,  nolite  esse  quod  estis  : 
aliis  paratum  est,  et  vosalii  estote,  et  vobis  paratum 
est.  Quid  esi,  alii  estote?  prius  humiliamini,  qui 
jam  yuUls  exaltari. 

£l  audientet  decem,  indi§nati  tunt  de  duobut  fra^ 
tribut.  Inlelliguntur  vel  ex  respunsione  Domini,  vel 
ex  indignaiione  apostolorum,  quud  filii  maireni  igno- 
rantes ,  inensuram  suam  immodica  cupiditate  ac- 
censi,  inimiserunt  ad  grandia  postulauda. 

Jetut  autem  vocavit  eot  ad  te,  el  ait^  eic.  M.tis  ma- 
gisler  nec  duos  cupiJilaiis,  nec  decem  indiguationis 
incrcpat  ct  livoris;  sed  docei  exeinplo  eum  majorero 
esse,  qui  minor  fuerit ;  et  ut  si  dicia  parvipenderent, 
erul>cscerent  ad  opera. 

Et  egredientibut  iiiit  a  JtrichOy  etc.  Iloc  Marcus 
dc  uno  factuin  caeco  commemorai.  Quae  iia  solvitur 
qucestio,  ut  illa  soluta  est  de  duobus ,  qui  legionem 
d^moiium  in  regione  Gerasenorum  patiebantur.  Je- 
richo,  quae  ioterpretatur  luna,  defecturo  nostrae  mu- 
tabilitatis  et  mortahlatis  significat,  de  qua  Chrisio 
ad  coelcstem  Jerusalem  redeunte,  multa  turba  cre- 
deiitiom  subsccuta  est.  Duos  vero  ca:cos  plerique 
Pbarisaeos  et  Sadducaeos ,  alii  ulrumque  populnin 
Veteris  et  Novi  Testainenti  interi  relantur,  qiii  nec- 
dam  poterant  dicere  :  In  iundne  tue  videbimut  /u- 
men,  Secus  viam  dicit,  quia  videbantur  habere  noti- 
liam»  sed  viam,  quai  Christus  esi,  ignorabanl.  Aller 
quidem  scriptam  legeiii ,  altor  iiaiuralem  sequens, 


veli,  et  interpretalur  domut  bucca,  sive  donitic  ma* 
xillarum,  Belhania,  quam  huic  Lucas  adjungil,  villula 
sive  civiias  in  ejusdem  moniis  lalere  est  cunstituta, 
ct  dicitur  domus  obedienliae  ,  quas  Jerosolymam 
venlurus  praesentia  sua  sublimavit,  quia  mullos  anle 
passionein  suam  docendo,  donis  pix*  confessionis 
et  obedieiiiie  spiriulis  implevit.  Quae  pulchre  civi- 
uies  in  monte  Oliveti  posiiae  referuntur,  hoc  est  ii! 
ipso  Doniino,  qui  nos  spiriialium  cbarismatum  refu- 
vet  unciione. 

Tunc  Jesui  mitit  duot  ditcipuloSy  etc.  Id  esl,  docto- 
res,  qui  indocU  totius  orbis  liiiora  quasi  contrapo- 
siii  castelli  moenia  evangelizando  penetrareni.  IIos 
quidani  duos  apostolos  Petrum  et  Philippum  iiiter- 
D  pretatus  est,  qui  primura  Judaicos  fines  transgre- 
dienies,  gentiles  ad  Christain  deduxerunl.  Philippus 
Sainariam,  quasi  asinam,  Petrus  Cornelium,  quasi 
pullum  asinae,  praeseutavit. 

Et  ttatim  invenietis  asinam  alligatam,  etc.  Asiiia 
Synagogam,  quae  jugum  legis  traxerat,  putliis  asinae 
lascivum  ac  liberum  natloniim  populnm  demonslrat. 
Ulrumque  ingredientes  mundum  praedicatores  perfi- 
diae  vinculis  et  funiculis  peccatorum  invenerunt  alli- 
gatum,  ut  Aposlolus :  Omnet  emm^  inqnit,  peccaverunt, 
etc.  (Rom.  iii). Solus  ergo  Matlhaeus,  qui Hebraico  ser- 
mone  Evangelium  scripsit,  asinam  Doinino  adduciam 
commemorai;  reliqui  tres  pullum,  ut  ost^nderet 
Synagog:e  etiam,  si  piKniteret,  saluiem  non  esse 
dubitandam.  Porro  duo  discipuli  gcmimim  praidica^- 


91  fJEDyE  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXECETICA  GENUINA.  92 

loruni  ordinem  in  circiimcisionein  el  prxpntiuin,  A  Jndxls  comprcliensus  et  ngatas,  suae  Jam  \iciinia- 


kive  geniitiff*  dileciionis  sacrsmentnm  ostendont. 

El  ii  quis  vobi$  aliquid  dixerity  eic.  Praecipitiir 
docloribus  ne,  obsistenle  adversilatc,  praedicare  de« 
aistanl,  eo  quod  eiiam  taliuro  licet  peucatores  sint, 
alqiii  ordiiianiur  ad  vitim. 

Ihc  autem  totum  facium  Mf,  ctc.  Hoc  testimonium 
in  Zacharia  scripliim  est.  Sed  sciendum  est  quod 
secundum  lilteram  in  parvo  itineris  spatio  super 
uiruroqiie  animal  Dominus  sedere  non  quiverit. 
Ergo  cuni  liisioria  vel  impossibititalem  liabeat,  vel 
inrpitudincm,  alliora  petainiis.  Filia  Sion  civitas  est 
Jerusalem,  et  significat  Ecclestaro  lideliuin,  qu»  est 
filia  snpern»  Jerusalem,  quae  cst  mater  oninium 
nostrum,  qua,  ex    prtTpiilio  et  circuinci^lone   per 


tiotiis  sacramenla  inchoarel. 

Et  ejidebat  omnes  vendentes,  etc.  Excogitaverunt 
hanc  praedam  de  populo  sacerdoles,  ut  hostix  diver* 
696  de  longinqMO  venientibus  vendereiitur,  iit  ipsi 
rursum  empia  snsciperent,  et  ne  hanc  siropham  eo- 
rum  inopia  venlentium  dissiparel,  posnerunt  num- 
mularios,  quisub  baccautionepecuniam  darent.  Sed 
quia  in  lege  usuras  accipere  eral  prohibitum,  et 
prodesse  non  poterat  pecunia  fenerata,  quae  nihil 
commodi  haberent,  excogitaveruntetaliam  technam, 
ut  pro  nummulariis  colobystas  facerent,  qui  coliby- 
da,  qnae  nos  iragemata,  vel  vilia  rounuscula  appel- 
lamijs:verbi  gratia,  uvarum  passn  ei  poma  divcrsi 
generis,  pro  feneratione  pecuniae  aceiperenl,  ut  quod 


prxdicaiores  addiicin,  Jcaus  supersedebat,  quia  in  ^  in  nuromo  non  licebat,  in   his  rebus  exigerent  quae 


corum  praccordiis  habiiat,  dicens  eis  :  Discife  a  me, 
quiamitit  tnm,  eto.  (Matlh.  xi). 

Et  imposueiunt  super  ep»  veslimenta  sua^  ctc. 
Vestis  apostolica,  vel  doctrina  viriutuni,  vel  diserlio 
Scriplnrarum,  vel  eccle&iasiicoruin  doginatuin  varie- 
ins  inleligi  potesi,  quibus  nisi  anima  instructa  fuc- 
ril  ei  i.rnata,  scssorem  liabeie  Deum  non  meretur. 

Plurima  auiem  turba  straverunt^  etc.  Poriante  Do* 
niinum  asino,  mulii  vcstimenla  sun  in  via  sternunt, 
quia  sani ti  inariyres  propriae  se  carnis  amiciu  exuen- 
tes,  simplicioribns  Dei  famulis  viam  suo  sanguine 
p  •mnt,  nl  videlicet  innflenso  gressu  inentis,  ad  su- 
pernae  rooenia  civiiatis,  quo  Jesus  ducit,  incedant. 


nurorois  coerountur.  Isto  niodo  lairones  lemplum 
Dei  io  latronum  speluncam  converterant,  qui  lucra 
de  rcligione  sectabantur.  Mystice  ingreditur  Jesus 
templum  Patris,  id  est,  Ecclesiam,  ut  episcopos  et 
omnem  turbam  de  ea  avaritix  studentes  expellar. 
Observa  propter  avariliam  sacerdutum  aitaria  Dci 
nummularioruro  roensas  appellari,  qui  vendunt  gra- 
tiam  Spiritus  sancti,  et  omnia  faciunt  ut  subjectos 
devorent  popu!os;  de  quibiis  dicitnr  :  Qui  devoranf 
plebem  meam^  etc.  (Psal.  lii.).  Moraliter  quoque  in 
mente  nostra,  quae  debei  templum  Dei  esse,  si  qunn- 
do  in  Ixsione  proxirol  cogitationcs  proferl,  quasi  iir 
spelunca  iatrones  resident,  qui  siropliciler  gradientes 


Moral.ter  Jesus  asinam  sedens  Jerosolymam  tendit,  p  inierGciont. 


quando  quilihet  fidelis  animnm  regcns,  videlicet 
jumeiitum  suum,  ad  pacis  intimae  visionem  ducit. 
Yesiimenta  vcro  in  via  sternunl,  qui  corpora  sua 
edomant,  ut  ei  iier  ad  mentem  pareni,  vel  exempla 
b<  na  scquentihus  prxbeant. 

Alii  autem  casdebant  ramos^  etc.  Ramos  de  arhori- 
buB  csedunt  qui  in  d(»clriiia  veritaiis  senteniias  Pa- 
trum  excerpunt,  et  has  in  via  Dei  ad  audiloris  ani- 
inum  veiiientis  humili  praedicationesubmitiuni. 

TurboB  autem  qua  praicedebant,  etc.  Pra  cessit  fide 
populum  Juda:orum,  eademqiie  sub^equiinr  gonti- 
lum  muliitudo.  (Jna  omnes  voce  Osanna  llebraicum, 
quod  Latine  sonat  Salva,  clamabant,  quta  quod  salus 
inundi  sit  Cliristus  agnoscebant.  Addebant  in  exeet" 


Accesterunt  ad  eum  cteci  et  claudi,  etc.  Sanavit 
ca^cos,  ut  et  ipsis  caluniniatoribiis  snis  istorum  illu- 
minatio  corporalis  iieret  spiritalis  lucerna  cordis. 
Curavit  claudos  ,  ut  Ode  claudicantes  ad  Christum 
currendo  roeliores  accipereni  pedes. 

Videntes  autem  principet  sacerdotum,  etc.  Quanla 
dernentia  sacerdotuin!  Maxiinum,  ul  niihi  videtur, 
inter  omnia  signa  qn»  Dominus  exhibuit  aspicie- 
bant,  ut  homo  et  in  illo  conteinptibilis,  sciibis  et 
Pharisaeis  contra  se  saevieutibus,  et  videntibua  siia 
lucra  destrui,  ad  nnius  flagelli  verbrra  potuerit  t:in- 
tain  ejicere  multitudinem,  et  alia  fucere,  qux  iiifini- 
tiis  non  fecisset  excrciius.  Igneum  etcniin  quiddanv 
atque  sidereum  radiabat  ex  oculis  ejus,  et  divinilatis 


ai<,  quia  adventus  ejus  non  tantuin  honiinum  salus,  |\  in:'J6Stas  liiccbat  in  facie;  cumque  inanum  iioii  au- 
sed  lotiua  sit  mundi,  terrena  juugens  coelestibus,  ut      deant  injicere,  lanien  opera  calumiiianiur,  et  lesii- 

funne  genu  ei  flectaiur  coelestium,  terrestrium  ei 
infernorum. 

Et  inlravit  Jesut  in  templum  Dei.  Ingressua  civlla- 
tem  primo  templuin  adiit,  nos  quoqiie  informans  ut 
in  omni  loco  religionls  dlvinac  siudinm  orationis 
ouinibus  terrenis  nogoiiis  praeponamus.  Decima  ergo 
die  mensis  prxcepit  Moyses  agnura  sumere,  et 
usquead  decimum  quaitum  diem  servare,  praefigu- 
rans  istum  Domini  adventum,  post  habitum  in  Betha- 
iiia  convivium.  Decima  die  inensis  in  civitatem  ante 
1 '.ischa  quinque  diebus,  in  qua  susiinebal  donec  de- 
cinio  quarto  die  mensis  Mosaicum  agnum  accipiens, 
cum  dircipulis  in  locum  orationis  egressus  ubi  a 


mnnium  populi  et  puerorum,  qiii  claniabaitt  :  Osart- 
na  fiiio  David^  vertunl  iii  calumniam,  quia  videlicet 
hoc  non  dicatur  nisi  soli  Filio  Dei. 

Jestts  autem  dicit  eit :  Vtique.  Nunquam,  ctc. 
Quam  moderaic  temperat  responsionem !  Non  dixit» 
quod  scribae  audire  cupiebant  :  Beue  faciunt  pueri, 
quod  mibi  testimonium  perhibent.  Ncc  rursum  :  Er- 
rant  pueri,  debeiis  xtati  ignoscero;  sed  proferC 
excnipluro  de  Psalroo  viii,  ut,  tacenie  Doniino,  testi- 
monium  Scrlplurarum  pucrorum  dicta  firinarei. 

El  retietis  f//ti,  abiit^  etc.  In  illo  egressu  vocatio- 
nciii  genlium  praefigurabai,  et  qnod  in  Israel  per«> 
munere  nnn  potuit.   Et  hoc  qiioque  intelligenduro 


Cs  IN  MATTlIiEI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  \\\.  ?i 

eftl,  qiiod  tanUe  paapertalis,  et  itn  nulli  sit  adulalus,  A     Ai  iUi  cogilabanl,  etc.  Si  enim  de  cceio  esse  ha- 


ui  in  urbe  inaxima  nulluin  liospiiem  nullamque  ir.- 
venerit  roansionem;  sed  in  agro  parvulo  apod  Laia- 
ram,  sororesque  ejus  liabitarei. 

Uane  autem  revertem  in  civitatem  eiuriit,  elc. 
Discussis  noclis  lenebris  el  vicina  nieridie,  qua  Do- 
minus  passione  sua  illastraiurus  erat  orbem,  cum 
in  ciYiutem  reverleretur»  esuriii,  Yel  veriiaiem  bu- 
man»  eamis  ostendens,  vel  salutem  credentium,  et 
credolitatem  Israelis  xstuabat.  Vidit  arborem  cum 
foliis  untum,  boc  esi,  Synagogam  cum  superstiiii)- 
oibos  Pbarisaeorom  et  Terborum  ornamenlo  sine  uilo 
fractu  veritatis  immobilem;  et  areracia  est  ficul- 
nea,  quia,  esnrienie  Domino,  cibos  quos  ille  cupie- 
bal  non  liaLebat.  Siccavenint  folia,  et,  fraciis  ramis, 


ptismum  Joanni<i  respondissenl,  cousequeiis  erat 
resporisio  :  Quare  ergr»  non  estis  baplizali  ab  eo? 
Si  Toro  dicere  voluisscnt  humana  deccpiionc  com- 
positum,  sfdilioneni  populi  formldabani,  qui  ab  eo 
gregaiim  reccperat  baptismuin,  et  eum  habuit  sieut 
Prophetam. 

Et  rapondentet  Jesu  dixerunt,  etc.  Non  nescire  se 
dicit  quod  cousequens  erat,  quia  veritas  mentiri  non 
polest,  sed  eis  nolle  ostcndere  qui  menducio  legebant 
qiiod  scireni.  Impleturque  illud  propbeticum  :  Pj- 
ravi  lueernam  Chri$to  meo,  id  esi,  Joannem,  et  fni- 
micot  eju$  induam  eonfusione  (Psal»  xtii). 

Quid  autem  vobis  videtur,  ctc.  Hoino  isie  Deus 
Pater  est,  qui  omnes   homincs  qnos  creavit  patemo 


I/..1     ll^/lf    ■.auwa^"..    i»^.>.>..« »  V»  •"••-  -  —  •-  —  »     — -» -         -»  m    ■•«««•     \«oir,     ■Jill      Viiiii\,9        •aviiiiiiv^o    «|«»vr«»    ^.««u.iv    |^««>««.  «tu 

radix  vivet  :  de  qua  in  novissimo  tempore,  si  crede-  -B  diligit  aflcctu.  Ilujus  filii/^  major  gcntilis  esl  populus. 


re  voluerinl,  virgulla  fidei  pullulein,  implcturque 
Scriptura  dicens  :  Est  arbori  ^pes. 

Et  videntes  discipuU  mirati  stin/,  dicentet,  elc.  In 
proiimo  passurus  debuit  discipulorum  animos  anti- 
cipaiione  miraculi  signare.  Poiuit  ergo  Salvalor  ea- 
dem  virtule  etiam  inimicos  siccare  suos,  nisi  eorum 
per  patieiitiam  exspectaret  salutem. 

RtipondensaulemJesus  aiteis,  elc.  Mystice  pro- 
pier  superbiam  suam  diabolus  esprimitur,  qui,  prx- 
dicantibiis  verbum  doctoribus,  et  ab  eoriim  cordibus 
repetliiur  qui  ad  vitam  sunl  prxordiaati,  et  in  tur- 
bulenlis  ainarisque  iiifi<leiium  mentibus  vesaniani 
soae  tyrannidisexercere  permittilur;  lantoque  acrius 


ex  tempore  Noe  procrcalus,  qni  secundum  Lucam 
in  eadem  parabola  rigidus  ct  luxuriosus  descrihiiur. 
Unde  praecipiente  Paire  per  naturnlis  legis  notiiiam  : 
Vade  operare  in  tinea;  hoc  est :  Quod  tibi  non  vis 
fieri,  alteri  ne  feceris  (Tob.  iv),  siiperhe  respondiC 
Ao/o.  Postea  vero  in  advenlu  Salvaioris  operalus 
est  in  vinea  Dei,  quia,  acta  poeniieniia,  scrmon'8 
cotitumnciam  laiiore  corrcxit.  Secundus  aulcm  po- 
pulus  Juda^oruoi  esl,  qui  r4^sp(»ndii  Moysi  :  Omnia 
qnacunque  dixeris^  faciemus,  Va  non  ivit  in  vineam. 
Venit  enim  Joannes  in  via  justitiat  etc.  Viam  ergo 
ju^titiae  Joannes  praedicans  venii,    quia  Christum, 


qui  consumiiiatio  legis  et  prophclarum  csl,  adesse 
in  eos  desxvii,  quanto  amplius  se  dolet  a  Ixsione  digiio  demonslravil.  Porro  regnum  Dei  potestEvan* 
pionim  fuisse  depulsum.  gelium  Dei  inielligi,  in  quo  genies  JuJaeos  praece- 

£l  omnia  quacunque  petieritit  in  oratione  credentes^      dunt,  qiiia  cilius  crediJerunt. 


accipietis.  Ilic  quaBritur  cur  Paulus,  qui  lertio  Domi- 
oom  ut  a  se  angelus  Saianac  discederet  rogavit,  huc 
iion  poiuerit  impelrare.  Sed  hujus  motio  quaestionis 
Mliqua  jam  Patrum  explanalione  reserau  esi,  qui 
veraciler  inlellexerunl,  illos  solum  in  noinine  Sal- 
?atoris  pp lere,  qui  ea  quas  ad  saluiem  perpetuam 
pertinent  petunt.  Sxpe  si  ea  quae  ad  veram  salutem 
resplciont  petimus,  ipsi  male  vivendo  audiium  nobis 
justt  judicis  avertimus.  Et  si  pro  pcccanlibus  salu- 
briter  ut  resipiscanl  orarous,  alque  ex  nostro  meriio 
digni  sumus  aiiditu,  ipsorum  Umen  perversitas,  ne 
impetremus,  obsi^til.  Sed  hic  sperandum  est  quod 


Aliam  parabolam  audite.  Homo  erat  paterfamHias^ 
qui  plantavit  vineam^  eic.  Deus  Paier  planlavil  vineam, 
quia  in  terra  repromissionis  ejectis  geiitibus  popu- 
lum  suum  coliocavii.  Sepem  circumdedit,  vel  murum 
urbis,  vcl  auxilia  angelorum.  Et  fodit  in  ea  torcular^ 
aut  altaria,  nut  illa  quorum  ircs  Psalini  titulo  prxno- 
taiitur.  Etaidificavit  ftirrim,  id  est,  templum.  De  quo 
Micheas  :  Et  turrit  nebulosa  {Mich.  iv).  Et  iocavit 
eam  agricoiis,  quos  alibi  operarios  conducios  appel- 
lat ;  cl  ;ibiisse  diciiur  non  loci  muutione,  sed  ut 
viiiitoribus  liberum  reliquisbe  operaiidi  osieiidaiur 
arbiirium. 


quamvis  eorum  salvationem  impetrare   nequeamus,  ^     ^;^^  autem  tempus  fructuum  appropinquasset^  etc. 

_  •  •  !      «        ...  _«  •  .  ••• 


nequaquani  lamen  Tructu  precis  nosirae  privemur, 
qnia  amoris  quem  illis  impendimus,  inercede  dona- 
bimur.  Fit  eiiam  atiquando,  quod  pie  petita,  si  hic 
siatiin  non  oblinemus,  in  futuro  cum  dilatione  aucla 
possideamus. 

Ei  eum  vinisset  in  iemplum,  etc.  De  potesUte 
calumniantor  quam  Dei  dubiiant;  et  subinieliigi 
volont  diaboli  esse  quod  facial,  addentes  quoque  : 
Qifts  libi  dedit  hanc  potestatem  ?  Manifesiissiine  Dei 
Filium  negant,  quem  putant  sigua  alieuis  viribus 
exhibere. 

Reipondens  autem  Jesus  dixit  eis  :  Interrogabo  vos, 
e*c.  Propterea  interrogat,  ut  suo  vel  silentio,  vel 
•«nUnila  condemnentur. 


Servi  qui  primi  niissi  sunt,  Moyses  et  Aaron  inlelli- 
gi  possuni,  quos  flagello  caesos  vacuos  dimiserunt. 
Vexaius  eit  Moyses  propter  eot,  etc.  Et  ipsum  David 
servum  summi  pairisfaniiiias  afl^ectum  contumeliis 
sive  in  capite  vulneraium,  quod  Evangelium  Marci 
soiiat,  abjecerunt  dicenles  :  Qme  nobls  pars  in  David^ 
aui  quce  hcereditas  in  filio  Isai  {III  Heg,  xii)?  Ke- 
guuiii  simul  ejus  ignobili,  ct  rellgionem  impietaie 
niuiaverunt. 

Iterum  mitit  aliot  servos,  etc.  Servos  istos  chorum 
propbelarum  intellige.  Sed  quem  horum  nou  sunt 
persecuii  ?  ei  occiderutil  eos  qui  pronuntiabani  de 
adveiilu  Doiuini  Salvaloris.  Quod  vero  dicit :  Alium 
caciilfiuntf  alium  occiderunt,  alium  vero  lapidavtrunt^ 


aS  BEDiC:  VCNERABILIS  OPP.  PARS  H.  SECT.  I.  -  CXCGETIGA  GENUINA.  M 

legamuft  E|>istolarn  Pauli  ad  llebrapos,  et  ei  ea  ple-  A  oem  vero  ire,  est  actionuni  ueculariuin   luciis  io- 


nissime  disciiuus  qai  servorum  Dei  quanta  perpessi 
sunt. 

Ncmsime  autem  misit  ad  eot  fiiium  tuum,  etc. 
Qood  ait  :  Qiiia  verebuntur  Filium  meum^  non  de 
ignoranlia  venil,  sed  scinper  ambigere  dicitur  Deus 
ut  libera  volunias  boinini  rcservetur,  et  post  tot  sce« 
lera  adhuc  eis  iocum  miseiicordiae  rcservavit. 

Agricolo!  autem  vide^Ues  fiUim,  etc.  Manifesiissime 
probat  Domiiius,  non  per  ignoraniiam,  sed  per  invl- 
diam  principes  Jndaeoruui  cruciGKisse  Filium  Dei. 
Intellexeruni  hunc  esse,  de  qun  dicium  est :  Pc$tuia 
a  tne,  et  dabo  tibi  gentetf  etc.  {P$at.  ii),  quando  ak- 
bnut :  Ecce  mundus  totut  po$t  eum  abiit  (Joan,  xii). 
Cujus  sibi  liaereditaiem  vindicabanl,  quia  fldem  qua^. 
per  eum  est,  eo  occiso,  exsiingnere,  et  siiam  magis, 
«|u«  ex  lege  esi,  jnsiiiiam  prxlerre,  ac  gentibus  im- 
buendis  conabantur  inserere.  Qood  vero  exira  vi- 
neam  esi  occisus,  signilicat  vel  quod  exlra  portam 
sit  paFsus,  vri  quod  prius  ab  incredulnrum  cordibiis 
repulsus,  nc  deinde  sit  cruci  addictus. 

Cvm  venerit  Dominue  vinew,  elc.  Interrogant,  non 
quud  ignoret  quiJ  rcsponsuri  sint,  sed  ut  propria 
responsione  damiientur. 

Dicit  iUi$  Je$us :  ^unquam  tegi$ti$  in  Scriplurie  : 
Lapidem  quem,  elc.  Quomodo,  inquit,  implebiiur 
bxc  Proplielia,  nisi  quia  Cbrlstus,  a  vobis  reproba- 
tus  et  occisus,  crediturus  est  geniibus  praedicandus^ 
nt  quasi  lapis  angularis  ex  utroque  populo  uiiam  sibi 
fiJelium  civitalem  aedificet. 

Ideo  dieo  vobie  quia  auferetur  a  vobi$  regnuni 
Dei,  elc.  Uegnuui  Dei  sacrasdixitScripinras,  abUias 
a  Judxis,  et  nobis  tradilas,  ut  fructua  earuin  fa- 
ciamus. 

Et  qui  ceciderit  $upeT  lapidem  i$tum ,  confrnge^ 
tur^  etc.  Qui  per  oiala  opera  Christum  offendii,  coii- 
ftingelur  quidein,  sed  tamen  per  patientiam  Dei  rc- 
servaiur  ad  salutem;  qui  vero  Cbristum  peiiilus 
ncgaverit,  irruens  super  illum  lapis  conieret  euin, 
utne  tesia  quidem  remaneat,  in  qua  hauriatur  aqux 
pusiilum.  Alioseosu:  Peccantcs  liic  quatit,  i»  ju> 
dicio  autem  supcrvenict  cnm  pof^na  perditionis. 

CAPUT  XXII. 

Et  re$ponden$  Je$u$  dixii  iterum  in  parabotie,  elc. 


hiare,  per  quae  quis  secundum  mysterium  lncania<« 
tionis  doniinic»,  vivere  dissimuUt. 

Reliqui  vero  tenuerunt  $ervo$  ejus^  etc.  Missis  ilaque 
exerciiibus  .'^ngelorum  srve  ducibus  Roinanorum, 
perdidit  f  uperbos  martyrum  perseciitores,  et  civi- 
tatem  illoruni  succeodit,  quia  illorum  non  solum 
auiinae  sed  caro  quoque  in  qua  liabitaverant,  geben- 
n^  flamma  cruciabitur»  Quod  seqtiitur,  de  reproba* 
tione  Judaeorura  et  vocatione  genlium  apcrtissinie 
soiiat. 

Ei  egres$i  servi  eju$  in  via$^  etc.  Viae  intelliguntur 
dogiiiata  ct  errores  gentilium.  Sed  ex  omnibus  bis- 
ad  nuptias  venerunt,  id  est,  Christo  credideruni,  ec 
de  ipsa  qiialitate  convivantium  aperte  osieiiditur 
B  quod  per  has  regis  nuptias  prxsens  Ecclcsia  desi- 
gnatur,  in  qua  cuin  bouis  inali  couveniunt. 

Intravit  autem  rex  ut  videretf  etc.  Ingressus  regis 
adventuin  Domini  in  judicii  die  oslendii,  quanda 
fldem  et  merita  singulorum  discernere  veuii.  Porra 
urius  qui  veste  nuptiali  non  invcntus  asserilur,  oni- 
iies  qui  in  inalitia  sunt  sociati  designat.  Yesiis  au^ 
lein  nupiialis  prxcepta  sunt  Domiiii  ei  opera  quae  ei- 
lege  et  Evangelio  complentur»  nuvique  bominis 
cfficiunt  indumentum.  Amicuro  vocat,  quia  ad  nup» 
tias  invitatus  est;  arguit  impudcntix,  qiiod  veste 
sordida  inunditias  polluerit  nupiiales.  At  iile  obinu- 
tuit,  quia  onine  tunc  cessat  excusationis  argninen- 
tiim,  quaiido  ille  foris  increpat,  qui  tCdlis  conscien- 
^  liataiiiinum  intus  aceiisat. 

Tunc  rex  dixit  fitints/rti,  etc.  Ligantur  tiinc  pedes. 
et  mauus  per  disirictionem  senteniix,  qui  modo  a 
pravis  operibus  ligari  noluerunt.  Interiores  quoque 
tcnebras  dieimus,  caecitatem  cordis;  exieriores  ve* 
ro  aeteruam  noclem  damnationis,  in  qiiam  tunc  in- 
v.tus  projicitur,  qui  nunc  sponie  cccidit  in  ca*cita^ 
lem  cordis.  Illic  dentes  stridere  et  ocuii  flere  perbi* 
beiiiur,  quatenus  singula  quaeque  membra  supplido 
subjaceaiit,  qnas  hie  singulis  quibusque  vitiis  sub- 
jecta  servieliant. 

7iiRC  abeunte$  Pkarism ,  ete.  Caesar  Augustos 
llerodem  fltium  Antipatri  alienigenam  el  proselytum 
regem  Judxis  constituerat,  ui  tributis  praeesset,  ei 
Romano  pareret  imperio.  Iliitunt   igitur  Pbarisxr 


Hegnum    ccelorum    Ecclesiam  justorum    appellai,  p  discipulos  suos,  quasi  minus  notos  atque  suspectos 
quam  regi  similem  esse  dicit,  illi  utique  de  quo  di- 
cilur :  Deutjudicium  luum  Regi  da,  etc.  (PsaL  lixi). 
Qui  fecit  nuptia$  fiiio  «uo,  quia  ei  per  Incarnationis 
niysterium  sanctam  Ecclesiam  sociavit. 

Et  m$it  $ervo$  $uo$^  etc.  Misit  propbetas  de  do- 
roinica  incarnatione  praedicatores,  quos  postea  sub 
oecisorum  nomine  tauroruro  commeinorai,  eo  quod 
secundum  legem  ultionem  de  inimicis  exercebant. 
Misit  iterum  apostolos  sub  nomine  altilioruro  notaton, 
ob  gratiam  internae  pinguedinis,  seu  desideria  subli- 
nis  coniemplatienls.  Hanc  epulationero  propbetje 
fuluramy  apostoli  jam  factain  nuntiabant. 

HU  autem  neglexerum,  eic.  In  villam  ire,  est  la- 
borl  lerreno  ianioderate  iocumbcre;  in  negoiiatio- 


cum  Herodis  militibus  seu  illudenles  quod  tribuu 
Romanis  solvebant,  et  non  diviiio  culiui  dediti  tan- 
tum  erant ;  aut  ut  abscondile  facileque  deciperenl 
eum,  vel  ut  deprebensi  minus  erubescerent  apud 
eum.  Nam  consilio  malo  deprebenso,  tanto  minuS' 
nascitur  confosio,  quanto  fuerit  persona  deterior. 

Magi$ter^  $cimu$  quia  verax  et,  etc.  Magistrunt 
et  veracem  vocant,  ut,  quasi  bonio  konoraius  ^ 
laudatus,  nysterium  eis  sui  cordis  Mmpliciier  ape» 
riret  et  fraudulenter  provocant,  ui,  magis  Domioun 
quam  (^sarem  tbmeos,  dicat  tributa  solvi  non  de- 
bere,  ut  statiro  Herodiani  audientes  teneanl  quui 
principero  contra  Romanos  seditionis. 

Cognita  autem  Jetut  nequitia  mumt  elc.  MonM* 


97  1N  MATTIIif:!  EVANGELIUM  EiePOSITIO.  —  LIB.  IV.  08 

eviidoro  serniones  eomm  paciftctisbtanderrspoiidit,  A  Iai'e  corruptionis  ,  atque  sine  iillo  terreni   reatus 


sed  Becandum  conseientiam  eorum  crudelem  aspera 
diiit,  quia  Deus  plenimqne  ad  animam  loqui- 
Uir,  non  ad  corpas;  voluniaiibus  respondet,  non 

ferbis. 

ihiendiu  mihi  nwmi$ma  centut,  etc.  Sapienlia  sa- 
pienter  agil,  ut  sais  potissimum  tentaiores  serinoni- 
btts  eonfitentar ;  et  ad  boc  interrogat,  ut  ad  sermo- 
nera  eorum  compeienier  respondeau 

Dicunt  ei,  driarit,  etc.  Hic,  Ca^sarem  Tiberium  si- 
foiOcari,  privignum  ei  qui  Jn  loco  praecesserat  vilrici, 
sob  quo  et  Dominus  passus  est,  inteliigerc  debe- 

lliOS. 

Redditf,  inqnily  Cccsari  quos  ejus  sunl.  Nummum, 


actu  perpeiua  Dei  visione  fruuntur. 

De  resurrectione  autem  mortuorum  non  legistis^  etc. 
De  quinque  libris  Mnysi  proreri  iestimonium  ad  pro- 
baudam  xlernilatem  animarum,  propler  Sadducacoa, 
qui  idos  tnntuminodo  recipiunt,  quia  siultum  erai 
proferre  testimonia  propbeiarum^  quorum  illi  au- 
ciorilatem  iion  sequebantur. 

tfon  est  Deus  morluorum,  etc.  Postquam  probn- 
verat  Deum  non  posse  fieri  animarum,  nisi  perse- 
Tcrarent,  consequenler  corporum  introducii  resur- 
reciionem,  cum  quibus  simul  bona  malave  gesse- 
runl. 

Pharism  autem  audienfes  quod  silenlium  imposuisset^ 


^  .  -.        ,    .       etc.  lii  uni:m  convenerunt  dicente^  apud  se  :  L.0- 

Iributum  et  pecuniam ;  ei  quae  sunt  Dei  Deo,  ueci- n       .                  ..  .    •     •     • . 

. *^.  .        ...  ,      j  I .    ■*  qualur  pro  omnibus  unus,  ul  si  viceril,  omnes  vi- 

mas  et  primtlias.  Aliter,  quemadmodum  a  vobis      ]          "^  .              .      ,  •  .      r     •.      i      i  . 

\  .    .           ....                            deamur  viciores ;  si  aulem  victus  fuent,  vel  solus 

Caesar  exigtt  iinUressionem  imagiiiis  suse ,  sic  ei       . ,    .           .           .      •  j  ^  j  .                       •• 

^            •         :      ^        ....       7..                              videatur  conrusiis,  el  quid  mandalum  magnum  sii 

Deus   ut  quemadmodum  illi  reddiiijr  nummus,  sic      •  .^  .  ^  .     .      • .    .  7  ii     ^  ..^  ^^«i.  ^--  «•^,.*-. 
.    *     .      .  .       inlerrogal,  ut  quidquid  ille  respondcril,  occasionem 

Deo  anima  •  lumine  vu  ius  ei  i  lustrata  aique  si*      ...,.,.,.   .  . 

,  lu    •  «  •  ^  ^  babeat  calumniandi,  aliud  asserens  niagnnm  esse  dc 


gnata. 

In  illa  die  accesserunt  ad  eum  Sadducai,  eic.  Qui 
nnimas  simul  cum  corporibus  credunt  inierire,  recie 
istiusmodi  fingunt  fabulam,  quae  deliramenti  arguat 
eos  qui  resurreciionem  asserani  corporum.  Poiesi 
aoiem  fieri  ui  boc  aliquando  in  gentc  eoruin  acci- 
derit. 

In  resurreciione  ergo  cujus  erit  de  septenit  etc.  Tur- 
piiudinem  opponunl  fabulse,  ui  resurreciionis  deue- 


pluribus. 

Ait  illi  Jesus  :  Diliges  Dominum  Dexim  tuum,  elc 
Primum  crgo  ei  maximum  omnium  mandatum  est, 
cogniiio  alque  confessio  divinab  unitalis,  cum  exse- 
cuiione  bonae  operaiionis.  Bona  autem  operaiio  in 
dileciione  Dci  ei  proxiini  perficiiur. 

Congregatis  autem  Pharisms,  interroyavit  Jcsus,  etc. 
Non  reprehendunlur  quod  filiuni  David  dicunt, 
sed  quod  Dei  fiiium  esse  non  creduni.  Dominus  si- 
gent  veriialein.  Verum  myslice  sepiotn  hi  fralres  quidcni  David  est,  Dcus  ante  lempora  maiiend<),  et 
sine  filiis  deruncti  reprobis  quibusque  congruuni,  ^  filjus  David  in  iempore  bomo  nascendo. 


qui  per  totam  bujus  saeculi  viiam,  quae  septem  die- 
bus  Tolvitur,  a  bonis  operibus  steriles  exisiunt  : 
quibus  viriiim  misera  morte  praerepiis,  ad  uliimuro 
et  ipsa  mundana  conversatio,  quam  illi  absque  fructo 
Titalis  operis  exegerant,  qoasi  uxor  infecunda  trana- 

UMt. 

Hespandens  auiem  Jesus^  ait  Ulis  :  Erratis^  etc. 
Qoia  Laiina  consuetudo  Graeco  idiomati  non  respon- 
det,  simpliciier  diciuffl  inielligamus ,  quod  nubcre 
de  Tiris»  ei  uubi  de  oxoribos  scriplum  sii.  Sont  enim 
sicot  angeli  ia  coelis  absque  oUo  mortis  metu  et 


Et  nemo  poterat  respondere  ei  verbum,  neque  autus 
fuit,  etc.  Verbum  quod  patcrei  insidiis  non  inve- 
nientes,  confutaii  ullra  non  inlerrogani,  scd  aper- 
tissime  comprebensum  Romanae  irad>int  poieslati. 
Ex  quo  inlelligimus  veneua  invidiae  posse  quidem 
superari,  sed  difficile  conquiescere.  Ad  istum  crgo 
qui  dolis  iniquoruin  superari  non  poiuii ,  simplici 
corde  et  pia  devolione,  quasi  ad  saluiis  auciorein  ac- 
cedatuus,  ut  illuminemur,  ei  vultus  nosiri  non  eru- 
bescent,  quia  iuveniiur  a  non  tentaniibus,  ei  fidcm 
in  illum  habenlibus  apparet. 


LIBER  QUARTUS. 


ConfiisiSy  ut  dignnm  eraty  ac  repudiaiis  leniatori-  D 
bos  ad  soos  Jesus  sermonem  convertlty  ut  illorum 
eonfosie  istis  fieret  disciplina.  Infructuosus  namque 
ett  sermo,  sl  In  quo  ut  alter  confunditur,  sic  non 
alter  erudiatur. 

CAPUT  XXIll. 

Tunc  Jesus  tocutus  est  ad  turbas,  usque  Dicunt 
emm  et  nan  faeiunt^  elc.  Per  caihedram  legis  oslen- 
dil,  et  propter  sacerdoilum  nominisque  digniiaieiu 
exliortatnr  populos  ut  subjiciantur  eis,  non  opera, 
•ed  doctrinam  considerantes.  Ilorum  In  Ecclesia 
mmc  exempla  imiianiur,  qui  subjecios  docent,  quod 
ipsi  imptere  dissimulaut,  vcl  peccaiitibus  pondus 


poeniteniiac  aggravantes,  oi  aut  necesse  esi  poeni- 
leniiam  rejiciai,  aui  suscipiens,  dum  ferre  non  va- 
lei,  scandalizatus  amplius  peccei,  quasi  non  melius 
sii  propter  misericordiam  dare  ralionem,  quam  pro- 
pier  crudelitatera.  De  ialibus  recie  subjunxii,  quoii 
sarcinas  ipsas  uno  suo  digito  non  iangerenl,  boc 
esi,  ne  in  minimis  quidera  ea  perficerent,  quaa  conlra 
morem  pairum  sine  fide  et  graiia  Jesu  Gbrisii  et 
servare  ei  bcrvanda  tradere  praesuniebaui. 

Dilatant  emm  phylacleria  sua,  elc.  Piciacioia  De- 
calogi  pbylacieria  vocabani,  quae  in  fronte  quasi  ob 
cusiodiam  et  munimenium  sui  poriabani,  non  ia- 
leliigenics  quod  hxc  in  corde  assldua  lucdiiuiloMe 


90  DEBiE  VENERADILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETIGA  GEXUINA.  m 

poi  tnnda  sinl,  noii  in  corpore  Domini  mandata.  Erat  A     Ducet  cmei  exeolantes  eulicem,  el  reliqua.  Sient 

tunc,  sic  et  nunc,  contra  pracceptum  Dei,  qux  digna 


etiaiii  fiiiibria  pnrva  et  Lrevis,  in  quatuor  pallii 
snmmit-itibus  propier  differentiam  vcstinm  eorum 
posila,  sic  ut  in  carne  circumcislo  ex  praecepto  logis, 
Quam  mulier  in  pallio  Domini,  qu(c  sanguinc  fluebat 
tetigit,  scd  iion  est  compuncta  superstiliosis  senlibus 
Pharisxorum. 

Vos  autem  nolile  vocari  rabbi,  etc.  llic  multi  de 
vocntioiie  Patrum  et  magistroruro  niovent  qu^stio- 
nes,  sed  facile  solvunlur,  qiiod  quomodo  unns  per 
naiuram  Deus,  et  unus  filius,  non  praejuJicai  capte- 
ris,  ne  per  adoptlonem  dii  vocenlur  et  alii;  ita  et 
uniis  pater  et  magister  non  praejudicat  aliis,  ut 
abusive  appellentur  patres  et  magistri. 

Qui  major  est  vestrum,  erit  mmister  vester,  Ac  si 


sunl,  sicut  est  judicium,  el  quae  supHrius  posuit^ 
devoramus  atque  negligimus,  et  opinionem  religionis 
in  parviSy  quae  lucrum  liabent,  diligentiam  demon* 
slramus.  Possunt  autem  h:vc  per  allegoriam  ad  Ju- 
dxos  referri,  qui  dimiserunt  Barabbam,  qui  non  sol- 
verat  Sabbatum,  qiiod  magna  diligeniia  observa* 
bant  :  occiderunt  aulem  Dominum,  spiritaliter  Sab- 
bntum  insinuantem,  per  judtcium  et  misericordiam 
et  fidem,  qu»  illi  maxime  contemnebant.  Namet 
culicis  nomioe  non  absurde  seditiosus  et  bomlcida 
flguratur,  quia  lioc  animal  et  strependo  inquieUl» 
et  sanguine  delectaiur,  et  cameli  nomiiie,  propter 
humilitaiem  se  ad  subvebcnda  onera  magnitudiue» 


dlcai  :  Quicunqoe  vult  fratrem  praevenire  regnando,  *  congriienter  intelligitur  Domiiius. 


prius  illum  necesse  est  prxveniat  obseqiiendo.  Unde 
Apostolus  ait  :  Honore  invicem  prcevenientes  (Rom, 
iii) ,  vincat  eum  ofnciis,  ut  possit  viiicere  sanctitate. 

Qui  auiem  exaltaverit  se,  hunuliabiturj  ctc.  Omnis 
qui  se  incaute  de  meriiis  exlollit,  snliem  in  fuluro 
si  perscverat,  bumiliabitur  a  Ddmino;  et  qni  pro* 
vide  se  de  bencfar  tis  humiliat,  exaltabilur  ah  eo. 

V(s  vobis  scriba^  usque  Nec  introeunles  sinitis  in* 
troire.  Ac  si  dicat :  Vas  vobis  qni  scilis  adventnm 
meum  corporeum  a  prophetis  pro^dicatum ,  et  nec 
ipsi  creditis,  nec  alios  doclrinae  simulatione  sinitis 
advencre.  Moraliter  vero  hac  senleniia  arguil  om- 
nem  magistrum,  qui  malis  operibus  ante  discipulos 
suos  introitum  rcgni  coelestis  claiidit. 

VcB  vobis,  scrib(cel  Pharisai^  eic.  D.versa  eos  lucra 
tam  de  discpulis  quos  de  advenis  misceba  a  populo 
Dei  quam  per  imagiiiem  sanclitatis  captnntes  osten- 
dit.  Et  eral  seinel  filius  gebennap,  videns  magistro- 
rum  vitia ,  et  intelligens  destruere  eos  operibus, 
quod  verbis  docebant,  ei  ad  vomitum  revertens  gen- 
lilitatis  suae,  et  quasi  prxvaricator  majoris  poenae 
digniis  exsilterat. 

Vie  vobis  duces  easci,  etc.  Avnritiae  et  impietatis 
arguit  strophae  iuveutores  et  praeceptores,  quod  in 
lemplo  aut  in  aliari  jurantem  nemo  perjurii  reum 
tenebat ;  eum  autcm  qui  in  auro,  quo  ipsi  delecta- 
bnntur,  aut  in  dono,  qiio  pascebantur  jurabat,  quasi 
perjiirii  reum,  id  staiim  in  quo  juraverat  exsolvere 


Omi  mundatis  quod  deforis  est  ,eaticis,  ei  reWqna, 
Simulationis  arguunlur  et  mendacii ,  quod  foris  in 
habitu  ostenderent  sanctitatem,  intriosecus  auiem 
essent  vitiorum  sordibus  pleni. 

Munda  ftrius  quod  intus  est  calids,  et  reliqua.  Hoc 
est :  Munda  prius  cor  et  conscientiam  a  concupi* 
scentia  et  pravis  desideriis,  a  fraude  et  dolo,  et  sle 
forls  per  opera  ostendes  veraciier  sanctitatcm.  Hoc 
contra  illos  valet  qui  corporalia  peccata,  fornicatio- 
nem,  furtum,  et  caeiera  lalia,  quasi  gravissima  de- 
lestantur;  spiriialia  vero  quae  non  minus  damnat 
Apostolus,  hoc  est,  amaritudinem,  iram,  indignaiio» 
nem,  clamorem,  superbiam,  et  captera,  ut  levia  con- 

Ctemnunt. 
Vts  vobis,  scribas  et  Pharismi  hypocrilafy  elc.  Sicut 
sepulcra  foris  calce,  marmore  et  auro  ornata  sont, 
intus  autem  ossibus  plena  mortuorum,  sic  perversi 
magislri  quia  alia  docent,  et  alia  faciunt,  munditiam 
vestium  et  verborum  humilitatem  demonstrani,  in- 
tus  autem  pleni  sont  omni  spurcitia  et  iniquitate. 

Qiit  (sdificatis  tepulcra  Prophetarum^  etc.  Simula- 
bant  qiiidem  se,  ob  favorem  vulgl  captandum,  pa— 
trum  suorum  horrere  perfidiam ,  memorias  propbe- 
larum,  qai  ab  eis  occisi  sunt,  magnifice  ornando, 
sed  ipso  opere  testificaniur  quanium  paternae  neqni- 
ti;e  conseiiiiant,  Dominum  qui  ab  eisdem  prophetis 
est  pnenuiitiatus  injuriis  agendo  occidentes. 

Et  vos  implete  mensuram  pairum  vestrorum.  Hoe 


cogebaiii.  Et  ideo  boi^c  sanc^iora  dicebantur,  ut  prom*  n  €si :  Quod  illis  defuit,  vos  implete  :  illi  interfece- 


ptiores  boiiiiiies  ad  doiia  ofTcrenda  efficerent,  qiiam 
ad  preces  in  teinplo  fundendas.  Spiritaliter  autem 
templum  et  aliare  ipsum  Cbristum,  aurum  et  donum 
laudes  et  sacrificia  precum  significant ,  quae  in  eo 
per  eum  ofTerimiis ;  non  eniin  ipse  per  hxc,  sed  isia 
per  illum  sanctificantnr. 

Vce  vobiSy  scribo!  et  Phari$ai  hypocrita^  quideci' 
matis  mentham,  ete.  Arguit  eos  avaritiae,  quod  pro- 
pler  alimonia  sacerdolurn  et  Lcvitarum,  qiioruin 
pars  crat  Dominus,  studiose  eliam  vilium  oieruin  de- 
ciuias  exigant ;  ei  judicium  in  disceptaiione  negotio- 
roin  misericordianiquc  iii  pauperes ,  pupillos  et 
vidiias,  ct  fidem  in  Deuni,  qiix  inngiia  sunt,  prxMcr- 
mittanl. 


runt  servos,  vos  Dominum  crucifigile.  Non  hoc  ja« 
bendo  dixit,  sed  quod  facturi  essent  ostendendo. 

Serpentes  et  progenies  viperarum.  Id  est  :  Sicut  de 
viperis  viperae  iiascuniur,  sic  vos  de  homtcidis  bo- 
micid.G  nati  estis. 

Quomodo  fagielis  a  judieie  gehennce,  Nunquid  se* 
pulcra  sanciorum  xdificantes,  an  potius  a  malitia 
corda  vestra  mundantes. 

Jdeo  ecce  ego  mitto  ad  vos  prophetas,  usque  De  rt- 
vitate  in  civilaiem,  Id  esl  :  Ipse  Filius  Dei  misit  apo- 
stolos,  qui  prnphetas  ante  miltebat.  Simulque  oIh 
serva,  juxta  Apostolum  scribentem  ad  Corinthios, 
varia  dona  e<se  discipulorum  Christi  :  alios  prophe- 
las ,  qui  vcnlura  prjcdicanl;  alios  snpienies ,  qui 


101  1N  MATTHiEI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  fV.  102 

novtfruiit  quanJo  debeant  proferre  sernionfm  ;  alios  A  ciixit,qui  f.iUo  sibi  nomcii  Christi  vliiJical):ini,etsti. 

lerunl :  ex  quibus  (m  Simoii  iiiagiis  iit  Simaria,  'iiii 


scribas  in  lege  doctissimos,  ei  qiiibus  Siepbanus, 
Petrus,  PatiluB  occisi  sunt,  el  persecutione  multi  a 
Jud«a  eipulsi  ad  gentium  fiopulum  transmigrarunl. 

Vi  temai  super  vos  omnls  tanguis  justus,  et  reliqua. 
Quomodo  a  Judxis  exquiritur  sanguis,  quero  non  ipsi 
faderunt»  nisi  quia  moris  est  Scripluraruiu,  duas 
laepe  geoerationes  boroinumy  booorum  sciticeti  roa- 
ioromqoe  eomputaref 

A  samgmne  Abel  justi^  et  reliqua.  Ciir  Abel,  qul 
prioiiis  fuit,  el  Zacbariam,  qui  nequaquam  ultiinus, 
ponere  voluii,  nUi  forte,  quia  per  Abel  pastorem, 
qui  in  campo,  et  Zacbariam  sacerdolem,  qui  in  airio 
lempli  oecatus  esl»  utriusque  gradus  mariyres  esse 
debere  ex  laicis  et  ex  allaris  officio  mancipalis  sub 


eiiam  magnam  se  Dei  dicebat  esse  virtutem.  Il:ee 
qnoque  inler  cxtera  suis  voluminihus  scripta  dimil- 
tens  :  f  Ego  sum  speciosus,  ego  p.ir.iclclus,  ego  «m- 
nipoiens,  ego  omnia  F)ei.  i 

Audiluri  eniin  estis  prtctia  et  opiniones  prccliorum, 
etreliqiia.  Admoneniur  ne  statim  abundante  pertur- 
batione  prxliorum  desolationem  proviucix  ulamuui- 
qiie  urbis  ac  templi  excidium  instare  pulareut,  scd 
qiiod  potius  in  quadragesimum  differeiida  sint 
annum. 

Consurgens  enim  gens  in  gentem^  et  rcliqiia.  Ilacc 
ju\ta  lltteram  excidium  urbis  prxccssisse  manir^stiini 
est.  Potest  vero  inystice  regnum  super  regnum,  et 


eorum  voluit  iniiniare  vocabulo?  De  isio  vero  Za-  B  pestilenlia  eorum  quorum  scrmo  serpit  ut  caiicer» 


cbaria  multorum  fuit  coutentio  quis  fuerit;  sed  nos 
illum  putamus  qui  a  Joas  rege  Judae  iiiter  leinplom 
et  tllare  fuit  oceisus.  Sed  quxritur,  cur  bic  bara- 
cfai»  dicatur  filios,  cum  in  bistoria  Regum  Joiad£ 
filius  asseritur?  Baracbia  scilicet  in  lingua  noslra 
hemdictu»  Dowdni  didtur,  et  sacerdoiis  Joind£  jusii- 
tia  Ilebrxo  nomine  demonsiratur»  et  in  Evangelio 
qiiandoque  Nazarxi  utuntur.  Pro  filio  Darachiae  filium 
Joiadae  Hieronymus  scriptum  se  invenire  testatur. 

Quoties  xolui  congregare  filios  tuos^  et  reliqua.  Ani- 
mauirs  ponit  similitudinem,  quas  tain  magnum  iii 
filios  babet  afleciuiii,  ut  eorum  infirmitaie  affecla,  et 
Ipsa  infirinetur.  Et  quod  iu  caeleris  diificilius  iuve- 
nies,  alis  buis  filios  protegens,  contra  inilvum  |)U- 


et  fames  aiidiendi  verbi  Dci,  el  commotio  univer:>sc 
lerrae,  et  a  vera  fide  sepnralio  in  ha;reticis  magisiris 
intelligi,  qui,  contra  se  inviccm  dimicantes,  Eccle- 
sias  victoriam  faciuni. 

Tradent  vos  in  tribulationem,  et  rcliqua.  Notandum 
aotem  quod  bxc  Domini  locutio  pnrlini  ad  capiivi- 
tatem  Jiidaicam,  quaia  Uomanis  rncia  esi,  parlim  ad 
dicin  judicii  pertinet;  el  per  apostolos  omnium  cre- 
dentium  persona  designaiur,quod  juxta  finem  mundi 
bi  qui  uposlolicam  fidem  sequuntur  in  Iribulatiouibus 
probindi  sunt. 

Ei  tunc  scandalizabuntur  muiti,  ct reliqua.Quod prin- 
cipio  facttim  legimus  prxdicalionis  Evniigelicap,  et 
per  p:iries  agilur ;  maxime  autein  ei  it  Aniichristo  iu 


gnat;  sic  etiam  matcr  nostra  sapientia  Dei,  qnx  per  ^  fiit^  sxcull  adveniense,  quando  nimietaie  tormenio 


eamis  susceptioneiU'  infirmata  est,  protegit  iufirmi- 
latem  nostram,  ct  re^istit  diabolo,  ne  nos  rapiat ;  et 
qood  illa  contramilrum  conatur  affectu,  baec  adver- 
sus  diaboluro  perficit  poiestate. 

Ecce  relinquetur  vobis  domus  vestra  deserta.  Prae* 
dixit  eniin  quod,  bxrede  occiso ,  Roinani  vcnire 
debueruni ;  et  quasi  nidum  vacuum  diripientes,  tule- 
ruut  eorum  locumy  gentem  et  reguum. 

Dieo  enim  vobis  :  Non  mevidebitis^  et  reliqua.  Hoc 
profecto  mystice  de  iiio  ejus  advenlu  intelligere 
eogimor,  quo  iu  clarite  veniurus  est.  Aliter,  babent 
Jadaei  datum  sibi  tempus  pcenitentiae,  coufiteantur 
beoedictum,  qiii  venit  in  nomine  Domini,  et  Christi 
ora  coospicieni.  -^ 

CAPUT  XXIV.  ^ 

Etegrrssus  Jesus  de  ttmplo^  usque  qm  nondestruatur, 
Joxta  bistoriam,  manifcbtus  est  sensns ;  mystice  vero 
Doiiiiiius  providens  iiifirniiiati  nostrae  omiiia  illa  sub- 
verti  fecit,  quatenus  umbra  et  typo  cessante  vero- 
rum,  ipsa  jam  veritas  per  orbem  deelarata  palmam 
tenerei. 

Sedenii  autem  ee  super  montem  Otiveti,  usqne  Ei 
eottsumnwtionis  sascuti.  Ilystice  designans  quod  qiiie- 
tus  manens  in  sanctis  siiperborum  detestatur  ainen- 
tiam,  qui  fructiferam  sancix  Ecciesiae  celsitudincin 
aeaiper  iubabitare  delectatur. 

Jesus  autem  rcspondens  dixii  eis  :  Videte  ne  quis 
uducaty  et  reli<|ua.  Multi  <[uod  bic  Salvator  prx- 


rum  et  luirientis  signorum,  mulii  scandalizabuntur. 

Et  mutli  pseudoprophetee  surgent^  et  reliqua.  Qui 
ergo  iii  obsidione  urbis  et  obsidenles  alieni  a  Cbrl^to 
durabani,  melius  de  baereticis  accipiendum  putamus, 
qui,conira  Ecclesiam  venienies,  cbrisios  se  esse 
mentiuntur,quorum  prtmus  Simon  magus  fuil,  extrc- 
mus  autem  tlie  major  caeteris  est  Antichristus. 

Et  pra:dicabiiur  hoc  Evangetium  regni,  usquc  Et 
iunc  veniet  consummatio,  Perspicue  significat  non  anto 
advenisse  mundi  finem,  quam  Evaiigcllum  in  toto 
orbe  praedicetur  :  opportunitaiem  vero  tunc  illius 
temporis  esse,  cum  praedicatum  fuerit  Evangelium 
omnibus  gentibus,  ad  adjutorium,  scilicet,  et  salutein 
credentibus,  iii  lesiiroonium  vero  et  damnationem, 
illud  non  crcdeniibus. 

Cum  ergo  viderilis  abominationem  desolationis,  eic. 
Hxc  de  adventu  Anticbristi  inielligi  possunt,  sicut 
raanifestissime  aposiolus  Paulus  prwdicabat.  Potest 
et  simpiiciter  aut  de  Christo  accipi,  aut  de  imagine 
Cxsaris,  quam  Pilaius  posuit  in  templo;  aut  de 
Adriani  equesiri  stattia,  quus  in  ipso  sanctorum  loco 
usque  in  pracseniem  diem  sieiii.  Abominatio  quoque 
secunduin  veritatein  Scripturarum  idolum  nuncu- 
patur. 

Tuvc  qui  in  Judasa  sunt  fugieni  ad  montes^  usque 
A'oR  revertaiur  iotlere  tunicam  suam»  Ha>e  juxia  bisio- 
riam  facta  esse  constat,  juxta  vero  sensus  spiriinles, 
cuiu  videriinus  abominationcm  desolaiionls  stare  ubi 


f  OS  BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINA.  1)4 

iion  decet,  lioc  esi,  tMeretes  el  flagiiit  regnare  jnter  A  sus  de  monte  sine  manibus  diaboli  regnam  stravjt. 


€08  qui  coelestibiis  mysteriis  videbantur  esse  conse- 
crali,  etoperantes  iniquitalem,  paceni  fidelium  per- 
torbare,  tunc  qui  in  Judxa,  boc  est,  in  confessione 
vera;  fidei  persisliiuus,  viriatum  culmen  ascendere 
debemus.  Tunc  qui  super  tectum  m(,  boc  est,  carna'» 
lia  aiiiroo  excedens  spiritaliler  vivit»  ne  descendat 
td  infimos  actus  pristin»  conversatlonis  «  neque 
on  qu»  rcliquerat  mnndi  carnisve  desideria  repeiat. 
Domus  nanique  noslra  vel  mundus  liic,  vel  ipsa  in 
qiia  degimus  noslra  intelligenda  est  caro.  Et  qui  in 
agro,  lioc  cst,  Ecclesia,  non  respiciat  rem  ssDCuIa- 
rem,  ei  labentis  viiae  retinacala,  quibus  renuniiavit. 
V<B  pripgnaniibus^  elc.  Hoc  quoque  secundum  his- 
toriam  dici  polest,  quod  in  persecutione  Antichristi 


Statim  cxutem  post  tribuiationem  dierum  morum^ 
usque  Et  stellas  cadent  de  coelo.  Sidera  in  die  judieti 
videbuntor  obscurari,  non  de  minutione  sux  lucis 
accedenie,  sed  superveniente  vene  lucis  claritate. 
Quod  vero  dicit :  Et  stellm  ccsli  erunt  deeidentes^  hoe 
est,  suo  lumine  carentes. 

Et  virtutei  ecelorum  commovebuntur.  Hoc  est ,  an* 
gelicae  trement  potestaies.  Mystice  vero  Ecclesia^t 
sol,  et  lana,  et  stellae ,  cui  dictnm  esl  :  Speciosa  m 
luna,  electa  ut  sol  {Cant,  vi),  quia  lunc  non  appare- 
bii  impiis  persecutoribus  altra  roodum  saevientibu^. 

Tunc  stellcB  cadent  de  ealis ,  et  viriutes  calorum 
commovebuntur.  Quoniam  multi  qui  gratia  fulgere 
videbanlur,  persequentibus  impiis,  et  cadentquidem 


scu  Roman»  caplivilaiis  pra  gnanies  ct  nutrientes  B  fideles,  et  firmissimi  turbabuntur. 


nleri,  filiorum  sarcina  pra*gravali,  expedilam  fugam 
iiabere  non  quiverinl.  Spiritaliter  anima  qux  desi- 
deriis  carnalibus  in  illa  uitima  persecutione  occa- 
paia  inv^nilur  xternum  v.ne  subire  oppressa  cogitur. 

Orate  autem  ut  non  fiat  fuga  vestra  hieme^  vel  sab' 
bato.  Inhyeme  duritia  frigoris  probibel  ad  soliludinem 
pergere,  ct  in  montibus  desertisqiie  laiitare.  In  Sab- 
baio  transgressio  legis  est,  si  fugere  voluerini,  aut 
mors  immipens,  si  reroanseriiil.  Si  autem  de  con- 
summatione  intellijsilur,  hoc  prxcipit,  ut  non  refri- 
gescat  fides  nosira,  ct  in  Cbrislum  cbaritas,  neque 
otio&i  in  opere  Dei  virtutum  Sabbato  lorpcamus. 

Et  nisi  breiiali  fttissent  dies  illi,  et  reliqoa.  Hxc 
cnim  tribulaiio,  qu»nlo  cxieris  pondere  gravior. 


Et  tunc  apparebit  signum  Filii  hominis  in  eeelo.  Signtim 
hic  aut  crucis  inlelligamus,  ut  videant  Judaei  in  quem 
compnnxerant,aut  vexillom  victorine  triumphantis. 

Et  tunc  plangent  se  omnes  tribus  terrce.  Illx,  scili- 
cet,  qux,  in  terris  genitae,  honorem  suum  non  in- 
tetlexerunt,  sed  comparatai  sunt  jumentis  insipienti* 
bus,  et  similes  facti  sunt illis  (PsaL  xlviii). 

Et  mittet  angelos  suos  cum  tuba^  et  reliqua.  De  bae 
tuba  loquitur  Aposlolus,  qu»  subliroia  divinx  iaudis 
resonet  sacramenta. 

Et  congregabunt,  electos  ejus  a  qualuor  ventis,  et  re* 
liqua.  Id  est,  a  quatuor  mundi  climatibus,  et  non 
solom  boc,  sed  a  summo  lerrae  usque  ad  summuin 
coeli,  id  est,  ab  extremis  terrae  finibus  per  directum 


lantocst  temporis  breviiaie  futnra  moderaiior.  Tri-  ^  usque  ad  ultimos  finesejus^ubi  longe  a  spectantibus 


bus  namque  annis  et  dimid.oEccIesiam  impugnatiira 
esse  creditur ,  qiianiiim  de  prophetia  Danielis  et 
Apocaiypsi  sancti  Joannis  cognosci  potest. 

Si  dixerint  vobis  :  Ecce  in  deserto  est,  et  reliqua.  Si 
quis  promiserit  vobis  quod  in  deserto  gentilium  et 
pliilosopborum  doginatc  Cbristus  moraiur,  aoi  haere- 
ticorum  penetralibus,  qui  Dei  poUicentur  arcana  se 
nosse,  nolite  fidem  accoromodare,  ne.locam  decipiendi 
inveiiiaut. 

Sicut  enim  fulgur  ab  Oriente  exivit^  et  reliqot* 
Quod  ergo  dixit  ab  Oriente  in  Occidentero  perventu- 
rum  adventum  suum,  contra  illos  valet,  qui  per  ter- 
rarum  paniculas  noniintntor,  et  dicunl  apod  se  esse 


circulus  c<B>i  lerrae  videtur  insidere. 

Ab  arbore  autem  fici  diseite  parabotam,  usque  Sn- 
tote^  quod  prope  est  in  januis.  kc  si  dicat  :  iOstatis 
adventuro  et  Favonii  ac  \eris  iniroitum ;  ita  cam  om- 
nia  haec  qoae  scrlpia  sunt  videritis,  noliie  putare  jam 
adesse  consumroaiionem  mundi,  sed  quasi  prooemit 
et  praecursores  quosdaro  venire,  ut  ostindani  quod 
prope  sii,  et  in  januis.  Mystice  :  Cnm  videris  Syna- 
gogam  fructum  justitiae,  qiiem  veniens  td  se  Domi- 
nus  non  venit,  prbferentem,  diem  extremi  discri- 
roinis  et  aestatem  ver»  ptcis  ac  lucis  eue  in  proximo 
Don  ambiges. 

(Mum  et  terra  trannbunt^  et  reliqot.  Cceloro  enim 


Cbristum.  Quod  autem  ait,  sieut  fulgur^  contra  eos  i\  et  lerra  per  coinrouiationem  innovaiionis  trtnsibunt. 


valet  qiii  occulte  congregant  tanquam  in  penetralibus, 
et  paucos,  tanquam  in  deserio.  Ail  nitnifestationem 
quoqite  claritatemqiie  pertinet  Ecclesiae  fulguris 
nomen,  significans  etiam  noctemy  vel  nobila  saeculi 
liujiis;  tunc  enim  falguris  candor  apparet. 

Vbicunque  fuerit  eorpus,  Hlie  congregabuntur  aqmlm* 
\(\  esi,  in  coelum,  quo  hiuc  secum  levavit  corpus«  in 
bominc  suscepto  :  qiiod,  secunduro  Apostolum,  Aa- 
ptemtr  in  nubibus  obviam  Christo  in  aera^  et  sic  t«fti- 
per  cum  Deo  erimus  (I  Thess.  iv).  Innoit  ctiam  stu- 
diom  sanctorum,  quod  aquila  caeteras  tves  volatu. 
transgrediens  in  ipsum  soiis  radium  oeulos  gaudet 
iiiligere,  nec  non  et  illud,  qnod  lapidem  venenis  re- 
sisteiitem  suis  nidis  solet  aflferre»  illuro  qiii  exci- 


sed  verbum  Domini  sine  effeclo  completionis  nuISo 
roodo  praeteribit.  Unde  et  propbett  ex  persona  Do- 
mini  tit :  Verbum  meum  quod  egreditur  de  ore  meo^ 
non  revertetur  ad  me  vacuum  {Isai.  lv). 

De  die  autem  illa  el  hora^  nemo  scit,  elc.  Ergo 
post  resorrectionem  iBterrogtntibus  de  die  jodicii 
apostolis,  manifestius  respondit  :  Non  est  vesirum 
nosse  tempora  ( Arf.  i)»  et  reriqaa.  Unde  palet,  quod 
ipse  scit ;  sed  nescire  dicitur,  qui  nescientes  facit, 
id  est«  non  eis  prodit  qood  inutiliier  scirent,  ut, 
iiicerti  de  advento  jodicis,  sic  qootidie  vivtnl,  qutti 
die  alia  juilicandi  sinl. 

Sfciil  efitm  in  diebus  Noe,  et  reliqon.  Suhilum  td» 
ventus  sui  diem,  plurimis   tffirmat  exeniplis,  cun 


105  IN  llATTHiEI  KYANGELIUM  EIPOSITIO.  —  LIB.  IV  m 

einiKiein  dlebut  Noe  vel  Loib  acquiparat,  quaiido  A  unus  eorum  aiebat  :  Sie  uq$  esiiUmii  homo  ui  mini» 


norialibus  repeniinus  superYenit  inieritus. 

Stmf  enim  fuenmt  in  diehm  ilUi^  uique  Nti^enies^ 
ti  nmj^um  imdeniee.  Noii  bic,  juiu  Marcioois  ei  Ma- 
■klisi  dogma,  conjugta  ? el  alimenia  damnantur,  ted 
poilus  liciiorum  arguitur  iiaus  immoderatus.  Cum 
•uperius  bella,  fanies ,  et  cctera  commemoraiiiur 
fiiluni,  nunc  ea  qux  pacis  indicia  sunt :  cstimandum 
csl,  jttxta  Aposiolum,  quod  post  pugnas  et  dissensio- 
Bcs  breris  secuiura  pax,ut  lides  credenlium  compro- 
beiur,  ut  ex  iransactis  malis  sperent  Judicem  esse 
TCDturum. 

UsfM  in  caiii  dism  quo  introivU  ofeam  Noe.  Mysti- 
ce  aniem  arcam  perfecte  ingrediiur,  cum  Dominus 
Ecclesiaoi  in  die  judicii  praeseiitia  sua:  visionis  aeier- 


§tro$  Christi^  ei  dispensaiores  minieieriorum  Dei  (/  Cor» 
it).  Fidelis  enim  debet  esse  servus  in  devoie  tri- 
buendo  domini  sui  pecuniam»  et  non  abscondende ; 
prudens  vero  in  discernendo  diligenter  capacitateoi 
siiigulorum  famulorum. 

C/i  dei  illii  cihun  in  tempore,  et  reliqua.  Id  est,  ut 
spe  prapmiorum  ministrent  conservis  in  lempore  suo 
cibaria  doclrinarum.  Lucas  dicit  :  7ri/ict  wunsuram 
{Lue,  sii),  oslendetis  quod  pro  qualitate  audiealiuiu 
formari  debet  sermo  doctorum,  ut  ad  sua'  singulis 
congruai,  et  tamen  a  communis  aedificalionis  arce 
uuiiquam  recedat* 

BeutuM  Hle  tervui^  utque  Super  omnia  bona  $ua 
comtituet  eum.  Id  esl,  omnia  coelestis  regni  gaudia 


ous  babiiaior  illuslrat.  Ei  qiii  sanctis  bic  cerunlibus  ^  nun  utique  ui  borum  soli  dominium  leneaut,  sed  ui 


luxoriantes  insulianty  iliic  corunalis,  setema  damna- 
liooe  plecieaiur. 

Tunc  duoeruHlinngrOt  elreliqua.  SigniAcat  aulem 
eos  qui  operantur  in  Eccle^i;»  miuiriierio,  unquain  iu 
egro  Dei ;  aasumeiur  autem  ille  qui  non  adulierans 
Terbum  Deiy  sed  sicut  ex  Deo  corain  Deo  locuius  in 
Cbristofuerlt;qui  veroCbristiim  aiinunliaverit  non 
easie,  std  occaslone»  rellnqueiur  nb  eo. 

Diur  molentei  in  mola,  et  reliqua.  Molentes  appel- 
lat  eos  qui,  in  plebibus  consiiluli,  reguntur  a  docto- 
ribus  ob  lemporalium  negoiiorum  orbem  aique  cir- 
coitum;  et  feminarum  nouilne  signittcal,  quiaconsiliis 
eis  regi  expedit  peritorum.  Assuinelur  ea  pars  quae 


eoruffi  abundantius  caelerls  sanciis  actern^  posses- 
sione  fruanlur,  ut  Aposlolus  :  Qm  prassuni  presbffteri, 
duptici  honore  digni  habeaniur^  etc.  (/  7tm.  v). 

Si  autem  dixerit  malus  servus  ille^  usque  Manducei 
aulem  ei  bibat  cum  ebriis,  Sicut  in  uno  fideii  dispen- 
saiore  totus  bonorum  recloruiu»  quomodo  vei  vivat 
vel  remuneretur  ordo  docetur ;  sic  et  in  boc  iie<|uis- 
aimo  servo  cuiicioruiii  praesulum  maloruin  damiiau- 
dum  pariter  opus  et  damnaiio  iiarratur  aeierna  :  qui, 
ueglecto  Domini  amore,  iion  modo  ipsi  luxuriae  va- 
cani,  sed  et  subditos  injuriis  sliniulaiii.  Quamvis 
lypice  possii  inteiligi  percutere  conservos»  corda  in* 
firmorum,  nec  adbuc  fide,  spe  ei  cliarilate  solidaio- 


eoonubia  propier  iirooreni  tantum  generis  esercue-  ^  rum,  osieuso  pravx  operationis  aui  locuiionis  exera- 
rii,  lerrenamque  substaoliam  ob  acquirenda  coBiestia      plo,  vitiare. 
dispeosaverit;  aiiera  rellnqoetur. 

Duc  in  lecto,  et  rcliqua.  llli,  videlicei,  qui  otium 
et  quieiem  monasteriaiis  viiae  eligunt,  quorum  duo 
de  dttobus  geoeribus  affeciioiium  esse  perhibenlur* 
Qui  eouo  propler  Dominuni  conlineniiai  studuerit, 
01«  sioe  sollicitudioe  viveiis.  cogitet  quas  Dei  suoiy 
assoaietor  a  Deo;  qui  qoa  alia  ratiooe  reliiiqueiur, 
nt  cojuslibet  peccairicis  aoimae  lapsum  sub  Judae 
specle  ieremias  describeiis  ail :  Vtderiinl  ea  hostes^ 
at  deriserunt  Sabbata  ejus  (Thren.  i).  H^ec  iria  genera 
bomioum «  ires  viri  sunt,  qiios  Ezecbiel  propbeta 
liberatos  vidlt,  Noe,  Daniei  ei  Job.  Nam  Noe  arcam 
In  ondis  erexii,  aique  ideo  figurain  rectorum  tenuit 
Daniel  vilam  continentium  significavii,  quod  etin  aula  n  ginibus^  osque  Et  iiuinque  prudenUs.  Regnum  coelo 


\en\(i  Dominus  servi  iUius  in  die  qua  non  speratt 
ei  reliqua.  lloc  Ipsum  docel,  ui  sciant  quando  non 
putatur  doiniuus,  tunceum  esse  ventorum,  et  dividet 
euni,  id  esi,  a  consortio  saoctorum  seporpt,  ei  por- 
lem  ejus  pouat  cum  hypocriiis  :  cuni  bis,  videlicei» 
qui  erant  In  agro«  et  qui  molebaut,  et  nibilominus 
derelicii  sunt.  Quod  dicit  illic  esse  fletum  et  stri- 
dorem  deniium,  dupllcem  pceuam  gebennae  expri* 
mit,  id  est,  ignis  et  frigoris.  Unde  et  in  Job  scripium 
esl :  Ad  catorem  mmiufii  trantit  ab  aqms  ntvium. 

CAPUT  XXV. 
7imc  tit^uii,  stmile  erit  regnum  ecslorum  deeem  vhr* 


reg ia  absiinentiae  dedilus  fuit.  Job  in  conjugiu  posi- 
los,  et  curam  domus  propriae  exercens,  placuii,  per 
qoen  digne  bonoruni  conjugura  ordo  figuratur. 

Vigitate  ergo^  usque  Qttta  nescitis  qua  hora  FiUus 
hominis  viniurus  est.  Nesdente  euim  patrelamillas« 
for  doroum  perfodit,  dum  a  sui  custodia  spiriui  tor- 
peoie,  improvisa  mors  carois  babiiaculura  irrum- 
peos  rapit  dominuro  domus  ad  suppliciom  nescieu- 
leoi. 

Qui  fulm  (idiHi  eU  eervui^  et  reliqua.  Difficulta- 
lero,  000  impossibililaiem  perficieodae  virtuiis  osteii- 
dk,  Dominus  Chrintos  super  faniiiiani»  id  esl,  Cccie- 
sfem,  quaro  soo  sanguiiie  de  manu  inimici  redemil, 
conMilult  apostolos,  oi  se|uaces  eorum.  Dc  quibiis 
Patrol.  XCII. 


rum ,  Ecclesiam  nominavit.  Geroinatus  quinarius 
oumerus  denariuoi  perficit ;  et  quia  ex  ulroque  sexu 
fideliuni  niuliitudo  colligitur,  saiicia  Ecclesla  decem 
virgiulbus  similis  denuutiatur,  in  qua  qula  mali  cum 
bouis,  et  reprobi  cum  electis  admixii  sunt :  recie 
similis  virginibus  |irudeniibus  et  fatuis  esse  perbi- 
lielur.  Quod  vero  dixit,  sponso  et  spons»  obviaui 
venire  virgines,  sic  liitelligendum  puio  ut  ex  ipsis 
^  rgiuibus  coiisiei  ea  qiiae  dicitur  sponsa,  tanqu  iro  si 
ouinibus  Christlanis  in  Ccclesiam  coiicurrentibus, 
niii  ad  matrem  coiicurrere  dicantur,  cttin  Ipsis  filiis 
coiigregaiis  consiei  ea  qiiae  dicitur  inater.  Videniur 
iiaqiie  milii  quinque  virgiues  significare  quinqitepar- 
lilam  coutinenliam  in  illecebris  ;  coniliieiulus  cnsrn 

4 


107  BED.C  VCNERABILIS  01»p.  PAUS  11.  SECT.  I.  -*  EXEGEIICA  GENULNA.  108 

uiiinii  appetitus  a  volupiaie  oculorum,  aurium,  olfa-  A  coelo  collocaiur  :  qui  lamen  proficiscens  fulellbus 
ciendi,  gusiandi,  tangendi. 

S*d  quinque  faium  aeceptis  lampadibu$,   et  reli- 

igitnr  talentis  donum  quinque  sensuum  expriinitur ; 


qua.  In  oleo  Isetitia  meutis  exprimitur ;  qui  autem 
non  propterea  gaudet  quod  Deo  intrinsecus  placet, 
iioii  liabet  oleumsecuin.  Prudentei  autem  acceperuni 
oleum  eecum  in  vusis  $ui^^  •  cum  lampadibut,  id  est, 
|:etitiam  bonorum  operum  in  corde  atque  conscien- 
tia  posuerunt.  lit  Apostolus  dicit :  Probet  u  ip§um 
komo,  et  tunc  in  semeiipso  gloriam  habebilt  et  non 
in  >ltero. 

Moram  autem  faciente  sponso^  ete.  Dormire  enim, 
inori  est ;  ante  somnum  vero  dormitare,  est  ante 
iiiortein  pcr  poiidus  a;gritudinis  ad  somnum  mortis 
pervenire 


suis  spiritalia  dona  concessit. 
^    £t  uni  dedit  quinque  talenta^  et  reliqua.  Quinqiie 


duobus  vero  iniellecius  et  operaiio  designantur  : 
unius  autein  ulemi  nomine  intellectus  taniuminodo 
designatur. 

Vnicuique  ucmndum  propriam  vhriutem,  et  reliqiia. 
Non  pro  largitate  ergo  et  parcitate  tribuens,  sed  pro 
accipientium  viribiis.  Denique  et  ille  qui  de  qulnque 
talentis  decem  lecerat,  et  qui  de  duobus  qiiattiort 
simile  recipit  gaudium,  quia  retributor  ille  non  con* 
siderat  lucri  fDagnitudinem,  sed  siudii  voluntatem. 
Bene  autem  alia  quinque  Tel  alia  duo  in  lucram  ve- 
iiisse  refeniiitur,  quia  dum  utrique  sexui  impeudi- 


Media  autem  nocte  clamor  factus  ett,  etc.  Subito  ^  tur  praedicatio,  quasi  accepla  talenta  geminantur. 


enim  quasi  intempesia  nocte  dies  judicii  subrepit, 
eo  quod  minime  Taleat  praeviJeri  quando  veniat,  et 
securis  omnibus,  angelorum  clamor  et  tuba  prsece- 
dentium  fortitudinum  Ghristi  resonabtt  adventum. 

Tunc  surreterunt  omnes  virgines  illcB,  etc.  Id  est, 
elccti  simul  ac  reprobi  a  somno  moriis  excitati,  sua 
secum  opera  uumerant,  pro  quibus  recipiant. 

Fatwe  autem  sapientibus  dixerunt^  et  reliqua.  Te- 
stinionium  operum  suorum  tunc  fruslra  foris  quae- 
rnnt,  qnorum  nunc  retributioncm  ob  amorem  va- 
cns  Inudis  perdunt. 

Ne  forte  non  sufficiat  nobit  et  rofrii,  etc.  Hoc  non 
de  avariiia,  sed  de  limore  respondent.  Sibimetipsi 
lestimonium  nniuscujusque  vix  sufflcit ,  quanlo  mi- 
Nus  sibi  et  proximo. 

Ite  potius  ad  vendentes^  etc.  Non  consilium  de- 
disse  se  putandae  sunt,  sed  crimen  earum  ex  obli- 
quo  commemorasse,  ac  si  dicaiit  :  Videamus  nunc 
qoid  vos  adjuvani,  qui  vobis  laudes  vendere  con- 
sneverunt,  et  vos  in  errorem  inducere,  ut  non  co- 
ram  Deo,  sed  ab  bominibus  gloriam  quasreretis. 

Dum  autem  irent  emere,  venii  sponsus,  et  reliqua. 
Id  est,  inclinantibus  se  illis  in  ea  quae  /oiis  sunt, 
venit  ille  qui  judicat.  Et  quae  paraiae  eiani,  id  est, 
quibus  bonuin  curam  Deo  testimouium  conscieiitia 
perliibebat,  Iniraverunt  cum  eo  ad  nuptias,  id  est, 
ubi  mundaai)ima,puro  et  perfecto  Dei  verbofecunda 
copulatur.  Ei  clavsa  est  janiia,  id  esl,  adilus  ad  re- 


Qui  auum  unum  acceperat,  et  reliqua.  Talentum 
ergo  in  terra  abscondere,  esl  acceptom  ingenium 
terrenis  actibus  implicare :  lucrum  spiritale  nen  qiiae- 
rerei  cor  a  lerrenis  cogitationibas  nunquam  levare. 

Posi  muHum  vero  iemporis,  et  reliqua.  Grande 
vero  tempus  est  inter  ascensionem  Salvatoris,  et  sc- 
cundum  ejus  adventum.  Gonsideret  quisque  quid  ac- 
cepcrit,  el  quod  lucrum  de  acceptis  reportet;  qui:i 
is  qiii  nuiic  pie  tribuit,  districte  in  }udieio  merit» 
exquiret. 

Et  aceedens  qui  quinque  talenta,  nsque  inira  in  gau- 
dium  Domini  tut.  Per  euge  quoque  verbum  gaudiaiii 
soum  Domiiius  insinaat,  qui  bene  laboraniem  ser- 
vom  ad  gaodium  inviiat  ^ternum.  Eupeqiioque  in- 
lerjectio  est  laetantis,  et  bene  gaudens  Dominus  ser- 
vum  bonum  ac  fidelem  in  gaudium  suum  intrare  ju- 
bet,  quia  ipse  est  solus  ad  quem  Propheta  ait :  Lce- 
.iificabis  nos  m  gaudio  cum  vuiiu  fuo,  et  reliqua.  Et  ad 
bona  multa  invitat,  quia  ad  coinparationeui  futuro- 
rum,  quae  permanent,  praesentia,  quae  transeuni» 
qaasi  pauca  esse  videnlur. 

Accedens  autem  ei  qui  unum  t^lentum  acceperat^ 
usque  ecee  habet  quod  iuum  est,  Vere  quod  scripinni 
est,  ad  excusandas  excusationes  in  peccatis,  huic 
sermo  contigit ,  ot  ad  pigriiiam  et  negligenti;iiii 
superbia:  qooque  crimen  accederet :  et  qneni  siiii- 
pliciter  orare  debueraty  e  contrario  calumniatur,  et 
dicit  se  prudenti  fecisse  consiho,  ne  dum  lucra  pe- 


gnum  cceloruin  ;  non  eniin  post  Jiidiciuin  patet  pre-  ^  cuniae  quaereret,  etiam  de  sorte  periclitaretur,  id 


cum  aut  meriloruin  locus. 

Novissime  veniunt  et  reliquce  virginetf  usque,  nescio 
90S.  Ecce  apf*rire  clamant,  et  repulsionis  suje  do- 
lore  compulsae,  appellationem  dominaniis  ingeini- 
nant ;  preces  offeruut,  et  nesciuntur,  quia  tunc  vel- 
ut  incogniios  Dciis  deserit  quos  niodo  suos  per  viiae 
nieriluni  iion  agnoscit. 

Vi^tate  iiaque,  qma  nescitis  dtem^  neque  horam. 
Generalis  ad  dlscipulos  exhortalio  subiofertur, 
qoia  seinper  debemus  extreinum  diein  metuere, 
qiiem  nuiiquam  |:ossamus  praevidere. 

Sicui  enim  peregre  proficiseens,  et  reliqua.  Garnis 
eu  ni  propriuB  loous  e^l  terra,  quae  qtiasi  ad  pere- 
gtiua  ducitur,  duin  per  Redemptorem  nostrum  in 


est,  frustra  de  aliis  rationem  reddere  cog.ir :  sufficit 
unicuique  ut  p*>o  se  rationem  reddal. 

Serve  male  ei  piger,  usqtte  ^tcod  m^Miii  esi^  cum 
usura,  Muiiis  appellatur,  quia  calumiiiam  Domiiio  fa- 
cit ;  piger,  quia  taleutum  noluit  duplicare,  ut  in  aU 
tero  stiperbiae,  in  altero  negligentias  damnetur.  Si. 
inqnit,  dnrum  el  crudelem  esse  me  novoras^  et  aliena 
8ectari,ubique  meiere  ubi  non  seruernn ;  aliter,  roetere 
est  ubi  non  seminavi,  eiiam  eos  impietatis  reos  osten- 
dere,  inquibus  verbum  legis  vel  Evangelii  non  mini- 
siratumest.  Quare  non  libl  istiusmodi  cogitatio  incus- 
sitamoremTutsclres  memeadiligeniiusquaesituruni , 
et  dare«  pecnniam  nummulariis,  sen  trapeiitis«  id 
est,  praedicationem  Evangelii  cjeteris  doctoribus» 


109  IN  MATTIIiEi  EVANGGUUM  EXPOSITIO.  -  LIB.  iV.  110 

qood  fecerunt  et  aposloli,  ordinanles  per  singulas  A      Quandiu  (eeistis  uni  de  hh  fratribus  meis ,  ct  reli- 

qua.  Iloc  de  pauperibus   spirilu  dixisse  videiur,  ad 


provincias  presbyteros  et  episcopos :  vci  cunctis 
credeiitibuSy  ut  quidquid  sermone  dicerent  opere 
espierent. 

fcliite  itaque  ab  eo  talentum^  et  reliqua.  Qnod  quo- 
tidie  in  saiicta  Ecclesia  ccrnimus  :  quta  plcrique, 
duin  beneministrant,  exieriora  quac  accipiuni,  per 
adjanctam  iratitm  ad  iniellectura  quoque  niysti- 
cum  perducuniur. 

Omni  emtn  habenti  dabituft  et  abundabit,  et  reli- 
qua.  Uui  lidem  et  voluiitaiem  habet  bonam  in  Do- 
miiio,  eiiam  si  quid  minus  in  opere  ut  homo  liaboe- 
rii,  dabttur  a  bono  judice  :  qui  autein  non  habuerit 
(idem,  etiam  caeteras  virtutes  quas  videbalur  iiatu- 
raltter  possidere,  perdit.  U»c  muliis  modis  de  cba- 


quos  manum  tendens  dixerat  :  Fratree  mei  et  mater 
mea  hi  sunt  qui  faeiunt  voiuntatem  Patris  mei^  qui  in 
eeBlii  est. 

Et  ibunt  hi  in  suppliclum  aternum.  Friistra  Orige- 
nes  post  multa  annorum  cnrricula  impiis,  nec  non  et 
diabolo  de  inferno  spondet  liberationem.  cum  Dorai- 
nuB  suppliclum  seternum  esse  praedicavit. 

CAPUT  XXVI. 

Et  faetum  est  eum  consummasset  Jesus  sermones 
hos  omnes^  dixit  diseipulis  suis  :  Seitis  quod  post  6i- 
dunm  Paseha  fiet, 

Post  omnes  ilaque  sermones,  quos  ab  initio  Evan- 
gelii  sui  usqae  ad  tempus  passionls  in  anditu  disci- 


ritateetde  iiigenio  etde  scieiiiia  pnssuntinlerpretari.  B  pulorura  aut  turbarum  faciendo  et  prsdicando 


eom 


Ciwt  amtem  venerit  Fitius  hominis  in  majeslate  sua , 
et  reliqua.  idem  qaoque  Filius  Dei,  qui  et  Filias  ho- 
minis  lunc  veniet  in  majestate  siia,  nt  judicet,  qui 
nunc  est.  Ac  si  dicat :  Quod  in  praximo  esl,  venit 
in  humilitate  sua  ut  judicaretur,  tunc  sedebit  Domi- 
nits  super  sedem  majestaiis  sn». ;  id  esi,  regnat  su- 
l«r  sanetam  et  gloriosam  Ecclesiam  saam,  de  qua 
scriptom  est :  Sedes  lua  Deiis  in  S4»culum  s»!culi. 

Et  eon^regabuntur  ante  eum  omnes  gentes  ^  el 
re^iqua.  Dao  sunt  itaqiie  ordines  bominum  in  ju- 
dido  CHllectoriim,  qui  tamen  in  quaiuor  divideniur. 
rerfectorum  ordines  duo  suni :  unus,  qui  cuni  Do- 
mitio  judicabif,  et  non  judicantur,  de  quibus  Domi* 


plcvcrat :  ex  illo  ergo  die  quo  venil  in  BelhaBiam, 
atqiie  illud  de  unguento  factum  est,  usque  ad  diem, 
quo  ista  omnia  gesia  atque  dicta  sunt.  Intelllgimus 
eiiam,  Evangelistis  nnn  commemorantibus,  consum- 
ptum  fuisse  quadriduum,  ut  occurreret  dies  qiieiii 
ante  biduum  Pascliae  Matthxus  et  Marcus  dirflnie- 
runt.  Mystice  vero  post  duos  dies  clarissimi  luminis 
Veteris  ac  Novi  Tesiamenti,  verum  pro  mundoPascha 
celebratar.  Pascha  vero,  quod  llebraice  dicitur 
Pascbe,  a  transitu  noininitur,  eo  quod  cxtermina- 
tor  vidcns  sanguinein  in  foribiis  Israeliiaruin  pcr- 
transierlt ;  sive  i^co  soleronitaiis  hujus  diem  luy- 
siice  per  lcgem  transltum  esse  vocatum,  quod  Agiius 


nus  ait  :    Sedebitis  et  vos   super   sedes  duodecim  q  ^'  ''^  ^^  ^®  ^^^  mundo,  slve  ipse  transiturus  ,  sive 


{Hatth,  XIX,  i8) ;  alius,  quibus  dicetur  :  Esurivi,  et 
dedistis  mihi  numdueare  (Mafth.  xxv,  35);  hi  judica- 
buuiury  et  regnabunt.  Itein  rcprohorum  ordincs  duo 
•unt :  nnus  eorum  qui  extra  Ecclesiam  inveniendi 
ftuut,  bi  non  jodicabuntor  et  perihunt;  de  quibiis 
Psalmisia  ait  :  iVoii  restir^iinl  impii  in  judicio 
(Pffl/.  I,  5).  Aliter  quoque  reprobo^um  est  eorum, 
qui  judicabuiUuret  peribunt;  quihus  dicitur :  Esurivi, 
einondedistis  mi/it  manducare  (Matth.  xxv),  eic. 

Et  siatuet  09es  quidem  a  dextris  tuis^  et  reliqua. 
Dextram  atque  sinislram  |uxta  illiid  intellige,  quod 
alihi  legis  :  C&r  sapientis  in  dextera  ejus^  et  cor 
siutii  in  rnistra  iltius  {Eecle.  x,  2). 

Tune  dieet  rex  his  qui  a  dextris  ejus  erunt^  usque 


nos  salubri  iransita ,  quasi  de  JEgypiiaca  csset  ser- 
vitute  ducturus. 

Et  filius,  inquit,  hominis  tradetur  ut  crueifigatur. 
Erubescant  qui  patant  Salvalorcm  moncm  timuisse 
passionis  :  praescivit,  et  tamen  non  declinavit  insi- 
dias,  nec  terretur  nec  fugit,  in  lantum  etiam  c:i?ie« 
ris  ire  nolenlibus,  pergat  intrepidus;  quando  Tho- 
raas  dixit :  Eamus^  et  nos  moriamur  eum  eo. 

Tunc  eongregati  sunt  principes  saeerdotum,  et  ra- 
liqua.  Congregantur  ineuntes  consilium,  quomodo 
Dominum  occidant,  non  timentes  seditionero,  iit 
serino  simplex  demonstrat,  sed  caventes  ne  anxiiio 
populi  de  suis  manibas  toileretur. 

Cumautem  esset  Jesus  in  Bethania^  et  reliqua.  Re- 


«f  teuisiis  ad  me,  Hirc  secundum  historiam  resonant  d  capitulando  Malthxus  et  Marcus  ad  illuro  diem  re- 


deperceptioneregni,  et  rouniflcentia  benevolentiae,  qua 
indigentibus  corporaliter  consulitur.  Joita  altiorem 
vero  intellecium,  perfectionem  osiendunt  charllatis, 
qua  esuriens  et  sitiens  justiibm  pane  verbi  et  poius 
sapieutias  divioae  reflcitur  :  et  qua  errans  a  vla  ve- 
ritatis,  per  pcBaitentiam  in  bospitium  roatris  Ecele- 
slae  perducitur;  et  qua  inflrmus  in  fide  assumitur, 
etquain  carcere  angiistiarum,  tribulationum  et  tri- 
flitiae  posiius,  consolatiouis  ope  subvebitur. 

Bomme^  quando  te  ndimus  eiurientemf  et  reUqua. 
Sive  per  gloriam  ChrisU  mirantes  dicunt,  sive  quod 
parvum  eis  tunc  videtur  omne  boniim  quod  fecerunt 
pro  magnitaJine  terroris  ct  abundantia  retribu- 
tionii. 


deunt  in  Bethaniam,  qui  erat  ante  sex  dies  Pascbae , 
ot  narrant  quod  Joannes  de  coena  et  unguento  re- 
fert,  unde  venturus  erai  Jesas  Hierosolymam,  et  sic 
redeunt  unde  fuerant  digressi  ad  sermonem  Dominl, 
quem  babuit  ante  biduum  Pasch».  Et  factum  Judai 
conjtmgatur  ad  consilium  sacerdotum,  quod  habue- 
runt,  iractATites  de  nece  Domini.  Moratnr  in  Betha- 
nia  Dominus,  Id  est,  in  domo  obedientiae,  qunR 
qiioiidam  fuit  Simonis ,  jam  anle  leprost ,  sed  curaii 
a  Dnmino,  nomine  pristino  pcrmanciite,  ut  viriiui 
curantis  nppareat.  Quidam  Simonem  leprosum  vo- 
lunt  intelligere  parlem  populi  quae  crediderit  Domi- 
no,  cl  ab  eo  curala  sit.  Simon  qnoqiie  obedicns  di- 
citur. 


111  bED.£  VLNEIUBILIS  OVV.  PAKS  II.  SECT.  I.  —  CXEGETICA  GENUINA.  Ili 

AccesnU  ad  eum  mulier,  el  rcliqua.  Mulicr  isia  A  ipse  eiiim  dixil :  Ego  ium  nerUas  :  cum  socielaicm 


Maria  Magdalena  ruit,  quae  alias  adhuc  peccairix 
pedes  rigavii,  nunc  vero  justiflcau»  caput  illius  oleo 
aancio  perfudil.  Alabastrum  esi  genus  candidissimi 
marmoris,  variis  coloribns  intertincti,  in  quo  tiii- 
guenta  optime  incorrupu  servare  perhilient :  et  nas- 
ciUir  circa  Thebas  iOgyplias  et  Damascum  Syriae 
csteris  candidiu.<«,  probaiissimum  vero  in  liidia. 
Torro  unguenlum  lilud  Mariae  juxta  alios  Evangeli- 
stas  es  iiardo  principali  arbore  In  unguentis  esse 
perhibetur,  ei  pisticum,  id  esl  fldele,  eo  quod  solent 
aliqui  medicorum  siniilibus  herbis  uiiguenta  adulte- 
rare ;  vivxic  enlm  Gnece  fides  dicitur,  unde  pisticum 
derivaiur;  et  a  Marco  spicatum  asseritur,id  est, 
non  solum  a  radice  nardi,  sed  etiam  quo  pretiosius 


esscty  spicarum  quoque  et  foliorum  adjectione  odo-  B  signelur. 

ris  ac  virtulis  illius  erat  aceumulau  gratia.  Mystice 

hsc  devoiio  Mariae  fldem  sauctae  designat  Ccclesia», 

quT  caput  Salvatoris  unguento  saiicto  perfundit, 

cuui  potentiam   divinaa   virtutis  ejus  digDa  reve- 

rentia  confltetur  et  pnedical.  Gum  vero  assomptae 

bomaniutis  ejus  mysteria  indigua  suscipit  reveren- 

Cia;  In  pedes  utique  Domiiii  unguenti  nardi  pisticum, 

id  est ,  Udele  ac  verum  profunditur. 

Videnles  autem  diicipulu  indignati  sunt ,  dieenies^ 
Vl  qmd  perditio  hac?  Potwt  enim  istud  venundm 
mulio,  et  dari  pauperibus»  Matlbaeus  el  Marcus  b«c 
syoechdochice ,  a  tolj  videlicet  parlem  ponunt. 
Jotnncs  ,  distinctius  loqu^ns,  Judam  haec  loculum 
esse  tesialur,  cujus  cx  liac  occasione  furandi  coih 


fraierniiaiis  aliqua  discordiac  peste  commacuIaDt, 
Deum  produnl,  quod  Deus  cbarius  esl. 

Prima  autem  die  a%ymorumt  et  reliqua.  Primirm 
diem  azymorum  quartum  deeimum,  quo  agnum  oc* 
ci^lere  solebant  appellant  :  quia  Pascha  proprie  de- 
buit  nominari,  in  quo  a  Judaeis  lenius  ac  ligatns 
ipsius  immolaiionis  sacravii  exordium,  licei  se^ 
quenii  die  sii  cruciflxus. 

Ite  in  eivitatem  ad  quomdam^  el  reliqoa.  Consulie 
aaiem,  sive  aquas  bajuli,  quos  alii  Evangelisiae  inse- 
runt,  seu  Domini  domus,  sunt  praeterinissa  vocabuh, 
ui  emnibus  verum  Pascba  celebraie  volentibu»,  hoc 
eil  Christi  sacramentis  imbui,  eumque  sive  mentis 
hospitio  suscipere  quaerentibus ,  danda  faculias  de- 


iuetudinem  voluit  intimare  :  caeteri  vero  quae  locuti  ^  paravit. 


Et  fecerunt  discipulit  et  reliqua.  In  alio  Evangelio 
scriptum  esl,  Inifenerunt  coenacutum  magnum  stra^ 
iiim,  et  reliqua.  Coenaculum  niagnum,  lex  spiritaliii 
de  angustiis  litterae  egrediens,  in  siiblimi  toco  reci- 
pit  Salvatorem.  Aquae  bajulus  praeco  est  giaiijp, 
quem  qui  fuerit  in  domum  secuias  Ecclesiae,  liic  per 
splriiuro  iltusiranlem  superflciem  liuerae  transcen- 
dendo,  in  alto  menlis  solario  Chrisio  refeetiuncni 
praeparat,  quia  cuneU  vel  Paschse  sacramenia,  vel 
caeiera  legis  decreu  ejus  esse  sacramenu  cogiioscii. 

Vespere  autem  faeto^  ei  reliqua.  Vespera  ergo  tunc 
facU  fuil  quando  lux  mundi,  id  est  Sol  verus,  ad  oc- 
casum  mortis  properavit,  et  tunc  cum  discipulit 
Dominas  discubuii,  qui  eis  quietem  aeternam  pr»- 


auDl,  ob  cnrain  pauperum  proferebani. 

Sdens  autem  Jesus^  et  reliqua.  Se  non  semper 
corporali  praesentia  cum  apostolis  e^se  mansurum 
dicebat,  quos  diviniuiis  suac  poieolia  niinquam 
omittebat,  siiut  alibi  tesUlur  :  Eece  egovobiicum 
faim,  et  reliqua. 

Mittens  enim  hasc  unguentum  hoc,  el  reliqua.  Quod 
vos  puiatis  perdiiionem  esse  unguenti ,  ulficium  est 
sepuliurae. 

Amen  dico  vubis^  ubicunque  pradicatum  fueril  hoc 
Evangelium  in  toto  mundo^  etc.  Nun  tam  in  tolo  isia 
qoae  sepelierit  Salvatorcm/quod  unxerit  caput  ejus, 
ei  atiende  notiiiam  fuiurorum,  quod  passurus  posl 


Amen  dieo  vobit,  quia  unus  vestrum  me  traditurus 
tsi.  Praedicit  de  prodilore ,  et  umen  non  designal 
specialiier,  ne  manifeste  coargtitus  impudcntior  ^^^ 
rel :  mitiil  crimen  in  numero,  ui  agat  conscius  poe- 
nitenliam  ;  et  ilmenies  fragilitatem  suam,  plus  cre- 
dunl  magisiro  quam  sibi. 

Siunquid  ego  lam,  Domne?  Trisus  de  peceato 
inlerrogant',  cujus  conscienliaronoD  babebaDf. 

Qiii  intingit  mteum  manum  %n  pairopside^  et  reli- 
qua.  Jadas  csleris  conlrisutis  et  retrahenUbus  ma- 
num,  et  iDierdicentibus  cibos  ori  suo,  temeritaie  ei 
impudenlia»  qua  prodilurus  eral,  eiiam  manum  cum 
magistro  miltil  in  paropsldem,  ut  audacia  boiiam 


bidtium  et  moriturus ,  sciat  Evangelium  suum  toto  n  conscieniiam  meDlirelur.   Esi  antem  paropiis,   ni 

quidam  dicuDl,  quadrangulum  vas  escarium,  ob  hoc 
iu  dicium  quod  paribus  absidibus  sit,  hoc  esi,  aequis 
laleribus,  pro  quo  Marcus  catinum,  vas  ficlile  apiuro 
ad  iinmitiendum  liquorem,  posuil :  et  polult  fieri  ut 
in  ipsa  meDsa  vas  ficllle  quadrangnlnm  coDliiieret 
liquamen,  in  quod  cum  magistro  discipolus  maniim 
mittere  posset :  ut  impleretur  proplietia,  Himo  pa* 
cis  meee^  etc. 

Filius  quidem  hominis  vadit^  ncut  uriptum  e$t  de 
illo :  Vm  autem  homini  HU  per  quem  Filius  hominit 
tradetur.  Poeni  praedlcltor»  ul  quem  pudor  non  vice- 
ral,  corrigant  denunliau  supplicia.  Moraliter  vero, 
vie  bodie  bominl  illi  qui,  insidiis  in  mente  posilis, 
ad  mensam  malignus  accedii,  ct  s.icrosaDctia  mysi»- 


orbe  celebiandum. 

Tunc  abiit  unus  de  duodecim^  qui  dicebatur  Judas 
Jscariotes^  ad  principes  sacerdotum,  etc.  Uaec  sen- 
lentia  ad  illam  jungenda  Cbt  ubi  superius  coosilium 
sacerdotum  de  interfectione  Chrisli  reiulit,  in  eo 
quod  dicit :  Abiit  unut  de  duodedm^  elc,  ostendil 
enm  non  inviuium,  iion  ulla  necessiuie  constri* 
eiuin,  sed  sponle  propria  6celerai£  uieniis  inisse 
Gonsilium. 

Et  e»nde  quarebat  opportunitatem,  et  reliqua. 
Mulll  hodie  scelos  Judae  nefiirium  exhorrent ,  iiec 
Uflsen  cavenl  cum  pro  mulieribus  falsum  C(mira 
qnemlibet  dicunt  lestimonium  :  profecto  qui  vcriu- 
iciii  pro  pecunia  negant,  Dominum  pecuiiia  vendunt ; 


113 


IN  MATTIIi£l  eVANGeUUN  £XPOSITIO. -^  LIB.  IV. 


III 


liorttm  Cfari^ti  ohbUontbas  panicipare  non  metuti,  A  commendaios,  in  monleiri  ducit  Olivarum,  ut  ly* 


r 


iradens  Filiam  liomints  non  Judaeis  peccatoribus,  sed 
lamen  peccaroribns  membris  ^ittelicet  suis. 

Btmmm  erai  et  is  natus  wn  fuiuet  homo  Hle.  Non 
i%ieo  pulandus  est  ante  fuisse  quam  nasceretur,  quia 
nulli  possit  esse  bene «  nisi  ei  qui  ruerit,  sed  sim- 
piiciier  dictom  est«  mulio  melius  esse  non  subsistere, 
quam  male  subsistere. 

Rnpmdene  autem  Judas  qui  tradidit  eum,  disdl : 
Nunquid  ego  «nm,  Rabbi  ?  Ait  itU.  Inlerrogat,  ne  ta'- 
ceiido  se  prodere  viderelur :  et  nnn  Dominum,  sic- 
iit  capleri,  sed  magistrum  ?ocat,  quasi  excusatfo- 
nem  habeai,  si,  Domino  denegato,  saltem  magisirum 
prodiderit. 

Tu  dtxistL  Ac  si  dicat :  Quia  non  liiii. 


pice  designet  nos  per  actionem  sacramenloriim  suo- 
ruin,  perque  opem  suae  inlercessionis  ad  altiora  ?ir- 
lutum  dona  et  charismata  Spiritus  sancli,  quibus  in 
corde  perungamor,  conscendere  debere. 

Tunc  dicit  illit  Jesut  :  Omnes  vos  scandatum  patic' 
wini  in  me,  in  ista  nocte.  Praedicit  quod  passuri  sinl, 
ut  cum  passi  fuerint  non  desperent  salulem ,  sed 
agonles  poenitcntinm  libereiitur.  Et  signanter  addi- 
dit  :  /n  ista  nocte  scandalizabimini,  quia  qui  scanda- 
lum  patiuntur,  in  nocte  et  iu  lenebris  suslinent.  Nos 
vero  dicamus  :  Nox  prtrcessit^  dits  autem  appropin- 
qwmf  {Rom,  xin,  i%). 

Scriptum  est  enim :  Percutiam  pastorem,  et  disper" 
gentur  oves  gregit.  Hoc  aliis  verbis  in  Zacliaria  pro- 


Casnantibus  autem  ms^  acetpit  Jesus  paii«m,  nsque  V  pfieta  scriptum  est.  Pcrctititur  atitem  pasior  bonus» 


hoe  estewpus  meum.  Finiiis  Pasch»  veieris  solem- 

ttiis,  qu»  in  commemoratione  antiqni  de  ^gypto 

1  Itberationis  populi  Dei  agebatur,  transiit  ad  iio?om, 

t  qood  In  su»  redemptionis  memoriam    Ecclesiam 

'  irequeniare  ?olebat,  ut  ?idelicet  pro  carne  agni  ae 

/   sanguine  sui  corporis  et  sanguinis  sacramenlum  sub- 

•titoeret.  Benedixit  panem  et  fregit ,    quia  homi- 

nem  assumpiom  iia  morii  subdere  dignatus  est,  ut 

ei  divinc  immorlalitaJs  veraciter  inesse  poientiam 

demonsinrei,  ideoque  velocius  eum  a  roorte  resu- 

scitandom  docerei. 

Et  aecipkns  eatitem ,  gratias  egit^  et  dedit  ilU», 
dieans:  Bibite  ex  hoc  omneu  Gratias  agit,  ul  ostendat 
qoid  onosqoisque  in  flagello  cnl|ias  propriae  facere 


ut  ponat  aiiim  un  pro  ovibus  suis,  et  de  muliis  gre- 
gibos  erronum  fiat  unos  grex  ei  tinus  pastor. 

Respondens  autem  Petrus  ait  ilti :  Et  si  omnes  scan* 
daltMati  fuerint  in  te,  et  reliqua.  Non  esl  leroeritas, 
nec  mendacium  :  fides  est  apostoli  Petri,  et  ardens 
aflecfus  erga  Dominum  Salvatorem.  In  lanium  enim 
et  affectn  et  charitate  efferebatur,  ut  imbecillitate 
carnis  suae,  et  Odem  verborum  Dei  nnn  contiiereturt, 
quasl  vero  dicta  ejus  emcienda  non  essent. 

Ait  itii  Jesus :  Amen  dico  tibi^  quia  in  hac  noctean»- 
tequam  gallus  cantet ,  ttr  me  negabis.  Marcus  vero 
dixit :  Priusquam  galtus  bis  vocem  dederitf  ter  me  ne- 
gaturus  es ;  et  apparet  quoil  trina  illa  negntio,  anie 
primunn  ccepia,  antesecundum  vero  gaHi  cantum  sii 


debeal,  sl  ipse  «quanimiter  flagella  culp»  portai  ^  peracia.  Nec  interest  quantis  morarum  intervallis 


alieDse,  et  qutd  in  eorreptione  faciat  aubditos,  gra- 
liat  Patri  agit  aeqoalis. 

iltc  esl  enim  sanguis  meus  Novi  Testamenti ,  qui 
pra  nuUtis  efundetur  in  remissionem  peceatorum. 
Qeia  ergo  pants  camem  conflrmat,  vinom  vero  san- 
goioen  operatur  in  carnc :  hic  ad  corpus  Cbrisil 
mysUee«  illod  referior  ad  sanguinem  verum,  quia 
ei  no8  in  Christo,  ei  in  noliis  Christum  manere 
oportel.  Vinoro  dominici  calicis  aqua  miscetur ; 
ailestante  enlm  ioanne,  aqoae  popuU  sunl. 

Dica  auiem  vobis,  non  bibam  amodo  de  hoe  genimine 
riiff ,  el  reliqua.  Id  est,  non  oltra  carnallbos  Syn- 
agogae,    quae  vitis  sive    viiiea  Christi  appellatur. 


enuniiata  sit  irina  voce,  quam  cor  ejus  toiam  ante 
primnm  galli  canlum  tania  formidine  possiderel ,  ut 
posset  Dominum  non  solum  semel,  sed  iterum  ei 
tertio  interrogatuSy  negare. 

Ait  itU  Petrus  :  Etiamsi  oportuerit  me  mori  tecum^ 
et  reliqua.  Valida  est  ut  mors  dilectio.  Per  amorem 
meutisnon  tiinuerunt  damnum  morils,  sed  vanafuil 
prssumptio  humana  sine  protectione  divina,  juila. 
illud  Psalmograpbi :  iVtst  Dominus  custodierit  ctd- 
tatem,  etc.  (Ptal,  cxxvi,  I). 

Tunc  venit  Jesus  cum  illis  in  vittam  qnee  dicitur 
Gethsemani.  Iluic  sentenil»  non  estcontrarium  quod 
Jesum  Lucas  in  montem  Olivarum,  Joannes  in  hor- 


oeremoniis  delecubor,  in  quibus  etlam  ista  Pascha- |.  tum  egressum  perhibent.   Blonsiratur  enim  osque 


iis  agni  sacra  locum  tenuere  pr»cipuum ;  aderit 
enim  tempos  mem  resorrectionis ,  aderit  dies  ille 
con  ipso  in  regno  Dei  positos,  id  est,  gloria  vit» 
iamortalit  sobliinalus,  de  saluie  ejusdem  populi 
fonle  gratis  spiriialis  regenenti ,  novo  vobiseum 
naodio  perfuDdar.  Aliter,  vetus  vinum  corpus  quod 
de  propagine  Adam  sosceperat,  et  novum  vinum  im- 
roorlalilaiem  renovatorum  corporuiii  intelligere  de- 
bemos.  Cum  vero  dicil :  Yobiscum  novum  bibam^  eliam 
ipsii'  resorreetioiiem  ad  induendain  morialitalem 
promiltit. 

Et  hgmno  dieto,  ejderunt  in  montem  Otiveti.  Pul- 
rbre  diseipnlos  sacraroeniis  sui  corporis  ao  sangtii- 
ois  irobuto5,  hyrono  eiiaro  plx  iuiercessionis  pHtci 


hodie  locus  Geihsemani  ad  radices  monlis  Oliveii, 
ubi  inielligimus  illum  fuisse  horlum  de  quo  Joannes 
narravii.  Neqtie  ecclesia  desuper  aediflcata  constat. 
Cum  in  monte  orat  Dominus,  quasi  tacite  nos  ad- 
monet,  pro  coelestibus  lantum  bnnis  supplicare  de- 
bere  ;  at  cum  in  valle  orat,  et  hoc  in  valle  piiigoium, 
sive  pinguedinis,  quod  Geihsemani  sonat,  ipsiusaeqtie 
iiisinuat  nobis  humiliiatem,  seinper  in  orationlbus 
et  internai  pinguedinem  dileciionis  esse  servandam. 
Aliler,  appropinquans  roorliDominus,  oravii  ia  vaHe 
piiiguedinis,  apcrlc  insinuans  quia  per  vallcm  b.i- 
inililatis  et  pingucdinem  cbaritaiis  pro  iiobis  mortem 
subiit. 

Et  dixit  Jtsus  disnpulh  tuis  :  Sedde  hic,  el  roU- 


113  BEDi£  VENfiilABlLlS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXGGETICA  GENUINA.  IIG 

t|ua.  In  domo  qua  PascUn  maiiducabanl,  jussil  pau-  A      lurum  secundo  abiit^  usque,  fial  volunlas  tua.  Se- 
lisper  exspeciare  discipulos  redeuiiiemy  oslendens 


qQOd  ejus  solius  eraiio  nosirum  omniuiu  esi  redem* 

pik). 

Et  assumplo  Pelro  el  duobus  filiis  Zebediti^  contri- 
itan  ccepitfet  mosstus  esse,  Tristari  coepit,  ul  Terila- 
tero  assuropli  probaret  liominis,  vereque  conirisia- 
tU8  sit:  sed  ne  pasMO  in  aniino  illius  dominarelury 
per  passionein  coepit  contrisiari.  Aliud  est  enim 
coniristari,  et  aliud  iiicipere  contristari :  contri»ta- 
batur  nou  limore  paiiendi,  sed  propier  inrelicissi- 
mnm  Judam  et  scandalum  omuiuni  aposiolorum,  et 
rejectionem  popoli  Judaeorum ,  et  eversionem  roi- 
ser»  ierusalem. 

TiiRC  ait  itlis  :  Triuis  est  anima  mea  nsque  ad  mor^ 


cundo  orat ,  ut  si  Ninive  salvari  aliier  non  potest, 
nisi  aruerit  cucurbiia,  fiat  voliinias  Patris,  quae  iion 
est  contraria  Filii  voluntati,  dicenle  ipso  per  pro* 
pbeiam  :  Vt  facerem  voluntatem  (tiaiti,  Deus  meus  00- 
/iii<  (Psat.  XXIX,  9). 

Et  venit  iterum,  et  invenit  eos  dormtentes;  erant 
enim  ocuti  eorum  gravad.  Solus  orat  Dominus  pro 
oinnibus,  sicut  et  soius  paiitur  pro  universis  :  lan- 
guescebant  autein  et  oppr^mebantur  ociili  apostolo- 
rum  negatione  vicina. 

Et  relictis  illis,  iterum  abiit :  et  oravit  tertio^  eum' 
dem  sermonem  dicens,  Sicut  ttinlaiio  cupidilatis  trina, 
ita  tenlatio  moriis  trina  esl,  cupiditaii,  quae  est  in 
curiositate  opponitur  timor  mortis :  sicut  enira  In 


tem.  Non  propier  mortem  tristis  est  Dominiis,   quia  ^  illa  cognoscendarum  rerum  est  aviditas,   ita  in  ista 


coodilio  corporalis  aflectus,  nou  forniidu  inorlis 
offendit.  Nam  qui  corpus  siiscepil,  omnia  debuit  sub* 
ire  quae  corporis  sunt :  ut  esuriret,  siiiret,  angere- 
tur,  contristaretur ;  diviniias  per  hos  uiutari  aflccios 
uesclt. 

Sustinete  hic^  et  vigilate  mecum.  Non  a  somno 
proliibet,  cujus  tempus  non  erat  iniininente  discri- 
roiiie,  sed  a  somno  infldelitatis  suae,  et  torpore 
meiitis.  Sciebat  enim,  ingravante  diabolo,  ndem 
eorom  consopiendam  :  parem  secuin  vigilaniiam  ini- 
peral,  quibus  eadem  passio  immineret. 

Et  progressus  puziltum,  procidit  in  faciem  suam, 
•rans  et  dicens  :  Pater  nit,  si  possibiie  est,  transeat  a 
ealix  iste.  Ruit  in  raciem,  ut  bumilitatem  meniis 


roelus  ainittendae  talis  notiiiae.  Cupiditati  vero  (10- 
Dorum  vel  laudis  opponitur  limor  ignominiae  et  con« 
tunielianiin  ;  cupidilati  autem  voluptalis  opponitur 
timor  doloris.  Non  absurde  crgo  inielligiliir,  pro- 
pler  iriiiam  teutationem  passionis  ter  Doroinum 
orasse,  ut  transiret  calix,  sed  ita,  ut  potius  iinple- 
retur  voluntas  Patris. 

Tunc  venit  ad  disciputos  suos ,  usque ,  Ecce  appro<- 
pinquabitf  qui  me  tradet.  Intelligitur  post  illud  quod 
eis  dicium  est,  Dormite  et  requiescite ,  adsiluisse 
Doroinum  aliquanium,  ut  hoc  fieret  quod  praemi- 
serat,  et  tunc  intulisse,  Ecce  appropinquabit  hora, 
Ideo  post  illa  verba  secundum  Marciim  positum  est, 
Sufficit^  id  est,  quod  reqoievistis.  Jaiii  auiero  qiiod 


mecaitxiste,  mn  in  raciem,  ut  humilitatem  mentis  ^  ouHUU^  lO  est,  quod  reqoievistis.  Jaiii  auiero  qiiod 
liabitu  carnis  ostendat;  et  postulat,  ut,  si  possibile      ^d  eos  reveriens,  dormienlesque  reperiens,  [irimuin 


sit,  transeat  ab  eo  calix,  uon  liinore  paiiendi,  sed 
misericordia  prioris  popnli,  ne  ab  illis  bibat  calicem 
propiiiatum.  Unde  signanlcr  non  dixit,  Transeat  a  me 
caiix :  sed,  calix  iste,  boc  est,  populi  iudsorum,  qui 
excusationem  ignoraniiae  babere  non  poiest,  si  mc 
oeciderii,  babens  legem  et  propheus,  qui  de  roo 
quotidie  vaticinantur. 

Verumtamen,  non  sicut  ego  voto^  sed  sicut  tu.  Non, 
iiiqait,  fiat  boc  quod  humuno  affeciu  ioquor,  sed 
propterea  quod  ad  terras  tua  voliinlalc  descendi. 

Et  venit  ad  discipuios  suos,  et  invenit  eos  dormien* 
les;  et  dicitPetro:  Sic  non  potuistis  una  hora  vigilare 
mecum?  Petrum  singillatim  infra  caeteros  increpat, 
quia  pra:  cxteris  nunquam  se  scandalizatururo  fue-  d 
rat  glorialus,  quod  nunc  tristitiae  magoitudine  som- 
nom  noti  potuissei  extergere. 

Vigilaie  et  oraie,  ut  non  intretis  in  tentationem. 
IIoc  est :  Ne  leniatio  vos  uliima  superet  orate»  et  in- 
tre  suos  casus  leneai. 

Spiritus  quidem  promptus  est,  cato  antem  infirma. 
Oaas  in  se  osieiidit  voluntates ,  humanam  videlicet, 
quae  est  carnis,  et  divinam,  quae  est  deitatis  :  formi- 
dare  quippe  in  passione,  hunianae  est  fragilitatis ; 
suscipere  autem  dispensaiionem  passionis ,  diviiia» 
est  voluntatis  et  viriutis.  Aliter,  ad  eos  hic  senno 
conversus  est,  qui  se  spoponderant  nunquam  nrgaiu- 
ros  ;  Hlorum  euim  spiriius  prompius,  sed  caro  erat 
infirina,  quii  noudum  induerant  viriuietn  ex  aho. 


objurgat»  secundo  siiel,  tertio  quiescere  jubet,  ratio 
Isia  est  quod  priroum  post  resurr*  ciioiiein  dispersos, 
et  diifidenteSy  et  irepidos  reprehendit.  Secundoy 
misso  Spiritu  paracleto  gravatos  ad  continuandani 
Evangelii  liberiatem  oculos  visltavit.  Tertio  vcro,  id 
est,  clariiatis  suae  rediiu«  securiiati  eos  et  quieii 
resliluct. 

Adhuc  ipso  loquente^  ecce  Judas,  usque  missi  a 
principibus  sacerdotum  et  senioribus  popuii.  Concor- 
dat  factum  Judae  cum  muiatione  meniis  ejus  qiii, 
relictis  armis  vitalibus ,  pergit  contra  magisirnin 
curo  fuslibus ,  ad  auctorero  vitae  accessit  cum  me- 
ditatione  mortis. 

Qui  auiem  iradidit  eum  dedit  eis  signum ,  dieens , 
et  reiiqua.  Putabat  miser  signa  quae  Salvatorem 
viderat  facieniem,  non  majestate  divina,  sed  magicis 
artibus  facta ;  et  qui  eum  forle  audierat  iii  inonie 
transliguratum,  tiinebiit  ne  siinili  transformatione 
laberetur  de  manibus  ministrorum  :  dai  ergo  signuin, 
ut  sciant  ipsum  esse  quem  osculo  demonstraret 

Ave,  rabbif  et  osculatus  est  eum.  Suscipit  anteiii 
Dominus  osculuin  traditoris ,  non  quod  siinulare  nos 
doceat,  sed  ne  proditionem  fugere  videainr,  simul 
et  illud  Davidicum  coroplens  :  Cum  his  qui  oderunt 
pacem,  eram  pacificus  (Psat.  cxix,  7). 

Amice,adquidvenisti  ?  Verburo amice xaTKVTc^pievey 
est  iuieliigendum,  vei  certe  juxta  illud  quod  supra 
Ifgimus,  Amice,  quomodo  huc  intrasti? 


\M  1N  MATTIliCI  tlYANGELIUM  KXmiTIO.  -   U6.  IV.  m 

ht  ecce  nnm  ex  hi$  qni  erant  cum  Jesu  fxtendeus  A  passioiiem  euindem  Dominum  a  loiige  seqniiur  l'e- 


fNanpfni,  el  reliqu».  Iloc  utique  Petnis ,  eotlein  inen- 
tis  nrdore  quo  cgBtcra  fecii;  sciebnt  enim  quomodo 
Phinees  piiniendo  s»criIegos ,  merceJem  jusiiliae  et 
sacerdotii  perenais  acceperal.  Juxla  allegoriam  vero 
sxvus  servus  est  populus  iudxorum  principibus 
saceniotum  in  debito  inancipatus  obsequio ,  quia  in 
Domini  passione  dexteram  aurtculam,  id  est,  spirita- 
lem  legts  inielligentiam  perdidit;  sinistra  lamen,  hoc 
est,  utiliiale  liiterae  contentus,  quae  videlicet  aoris 
Petrl  gladio  decidit :  iion  quod  ille  sensum  Intelli- 
gendi  audientibus  tollat,  sed  diviiio  ablatum  judicio 
negligentibus  pandat.  Vonim  eadem  dextera  aoris, 
secuiiduni  Lucam  ,  in  his  qui  ex  eodem  popolo  cre-* 
dere  maluerunt ,  divinas  dignatione  pieiaiis  pristino 


irus,  significabat  Ecclesiam  secuturam  quidem,  lioc 
est  imilaturam  Domini  passiones ;  sed  Jonge  dif- 
ferenter,  Ecclesia  enim  pro  se  patitur,  at  ille  pro 
Ecclesia. 

Et  ingretsus  intro^  et  reliqua.  Quomodo  Petms 
ingredi  posset  Joannes  manifesiat :  vel  amore  mn- 
gjstri «  vel  humana  curiositate  ,  scire  cupiens  quid 
judicaret  de  Doinino  pontifei,  mrtfin  eum  neci  ad* 
diceret,  aii  flagellis  caesum  dimitteret. 

Princeps  autein  sacerdotum^  usque  cum  muUi,  elc. 
Bene  auiem  convenit  nomen  pontificis  actionis  sii» 
strenuitati :  interpreUtur  enim  Caipbas  investigalor , 
vel  sagax,  sive  voinens  ore  ;  sagax  enim  fuit  ad 
explendam  doli  sui  nequiliam,  sed  impudens  ad 


est  resiiiuta  officio.  Aliter «  aaris  pro  Domino  am-  °  proferendum  niendacium ;  ei  impleta  est  Scriplura  : 


fiuiata,  et  a  Domino  curata,  signifieat  auditum  ab- 
lau  veittstate  renovatum,  at  sit  in  novitaie  spiritus» 
ei  non  iu  vetustate  litterae;  quod  cui  praestiiuin 
fuerit  a  Christo  praestabitur  et  regnare  cum  Christo, 
4|uod  sotiat  nomen  bervi  Malchas,  qui  rex  sive  regna- 
lurus  interpretaiur. 

Tunc  ait  iUi  Jesus  :  Converte  gladium  twm,  et  reli* 
<|ua.  Jd  est,  cesset  vindicla,  remissio  largiaiur. 

Omnes  eHtm  qui  aeceperint  gtadium^  et  reliqua.  Id 
«»t,  ipso  peccato  aniniae  moriuntur*  qui  semetipsos 
in  prapsenti,  vice  talionis  ulcisci  desiderant. 

An  putat  quod  non  possum  rogare  Patrem  meum  f 
et  reliqua.  Ac  si  dicat :  Non  indigeo  duodecim  apo- 


Scrutati  sunt  iniquitatem ,  defecerunl  serutanies  scru- 
tinio  :  sagittce  parvulorum  factas  suut  plagee  eorum 
{Psal.  Lxiii,  7). 

Novissime  autem  venerunt  duo  fUsi  testes ,  et  re li- 
qua.  Falsi  lestes  eum  caluinniantur,  s^ive  quod  non 
eodem  seiisti  intellexerunt  quo  dicla  suni,  et  paiicu 
addiiis  vel  mutatis  qiiasi  ju>tain  caluniniain  facinnt» 
commutant  et  aiunt :  Ego  dissolvam  templum  hoo 
manufactum;  et  Salvalor :  V&s,  inquit,  solvite,  nou 
ego ,  quia  illicitum  est  ul  ipsi  nobis  inferamus 
morteni.  Deinde  vertunt :  Et  post  triduum  aliud  non 
manufactum  tedi/icabo,  ut  proprie  de  lemplo  Judaico 
dixisse  videatur.  Duininus  auein,  ut  ostenderet  anl- 


stoloram  auxilio,  etiamsi  omnct  me  defendereni,  qui  |t '■^^^  vivum  et  spirans  teinpluni,  dixerat  :  Et  eg^ 
poesum  habere  duudecim  legiones  Angelici  exerci-  in  triduo  suseitabo  iUud :  aliud  est  acdificare ,  aliud 
ms.  Aliter  autem  hic  numerus  omne  genus  hoini-      ausciiare. 


niun  significat  cum  Romano  imperio ;  hi  sunt  angeli 
Dei  qui  Dei  eiercueruni  judicium,  quando  post  suam 
resurrectionem,  anno  quadragesimo  secundo  missi  a 
Domino  sceleratam  urbem  perdideruni. 

In  iUa  hora  dixit  Jesus  turbis^  et  reliqua.  Slultum 
esi,  inquit,  cuni  gladiis  ultro  se  offerentem  quaerere, 
f  t  in  nocte  quasi  laiitantem  per  proditorem  investi- 
gare,  eum  quotidie  in  templo  doceat ;  sed  ideo  in 
ti^nebris  adversum  me  congregamini ,  quia  poiestas 
vestra  in  lenebris  e^t. 

Uoc  autem  totum  factum  esf,  etc.  Scripturae  ergo 
prophetarum  sunt,  Foderunt  manus  meas,  etc.(Psa/. 
XXI,  17). 

TiiJic,  relicto  eo  disvipuli ,  fugerunt,  Mystice  sicut 
Petrus,  qui  culpam  negationis  in  lacrymis  abluit,  et 
confessione  doininici  amoris  funditus  cxstirpavit, 
recuperationem  eoruin  ostendit  qui  in  martyrio  la« 
buntur.  Ita  caeieri  discipuli,  qui  ariiculum  coinpre- 
hensionis  fugiendo  praevenerant ,  docenl  eos  qui  se 
minus  idoneos  ad  toleranda  supplicia  seniiunl,quibus 
tuiius  est  multo  praesidia  latebrarum  petere,  quam 
se  discriniini  certaminum  exponere. 

Peirus  autem  sequebatur  a  ionge,  et  reliqua.  Miran- 
dns  est,  et  tamen  venerandus ,  qui  Dominum  non 
reliqoit,  etiam  cum  timeret.  Quod  enim  limet,  na- 
laraeest;  qood  sequitur,  devoiionis ;  qiiud  negai, 
gl»rtiptionis  ;  qtiod  poenitel,  fidei.   Mystice,  quod  ad 


Ei  surgens  princept  tacerdotum,  et  reliqua.  Ira 
praeceps  et  impatiens  non  inveniens  calumniui  locuni, 
excutit  de  solio  pontificem,  ut  insaniam  mentis  inotu 
corporis  demonstraret. 

Et  princept  tacerdotum  ait  iUi :  Adjuro  te  per  Dewn 
vivumf  etc.  In  adjurando  arguiiur  condeinnare  tacen- 
tem,  quia  confiienti  credere  noluit. 

Dieit  iUi  Jesus:  Tu  dixisti.  Siinili  sententia  adversus 
Pilatum  usus  est,  ut  propria  sententia  condemiientuci 
Marcus  posuit ,  Ego  sum^  ut  ostenderet  tantuin  vi  • 
lere  quod  ei  dicH  Jesus ,  Tu  dixisti^  quantum  si  dice- 
ret,  Ego  sum» 
j^  Verumtamen  dico  vo6ii,  usque  Venientem  in  nublbus 
cotli.  Id  esi,  in  pprpetua  felicilate  regnatnriim  pro- 
baveritis  eum,  et  venturum  cuin  inajestate,  ut  judieet 
in  a*quiiaie,  quein  modo  iii  infirmitaie  posilum,  in 
jiiste  judicatis. 

Tunc  princeps  sncerdulum^  etc.  Consuetudinis  Ju- 
daicae  est,  cum  aliquid  blasphemiae  et  quasi  contra 
Deum  audierint ,  scindere  vestimenta  sua  :  quod 
Paulum  et  Barnabam  fecisse  legimus.  Mystice  vero. 
in  passione  Doinini  scidit  ipse  pontifex  vestimenta 
sua,  ut  oslendat  Judoeos  pro  sceleribiis  ipsorum 
poniincium  sacerdotale  gloriam  perdidisse,et  vaciiani 
scdem  habere  pentifices  :  quod  vero  tiinica  Bomini 
nec  ab  ipsis  qiii  euin  crucifixerunl ,  iiec  a  uiilitihus 
sciiidi  potuerit ,    significat  quod  solidilas  sanctii;  vl^ 


m  BeD.€  VkNERABILIS  OPP.  PARS  It.  SEGT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINA.  i20 

universalis  Ecclesi» ,  qu»  ?eflif  sui  RedempUN-is  A  signiflcaC ,  si  per  8Utum  temporum  vis  inielligere 
solei  »ppf Hari ,  nnnqu^im  valeat  nllo  pacio  pertur- 


bationis  disrumpi. 

Alii  aulem  palmas  tn  fociem  ejus  dederunt^  et  reli- 
qua.  Qiii  lunc  a  Judxis  caesns  est»  nunc  etiam  fal- 
sorum  Christianorum  blaspheniis  caediiur,  colaphis 
vero  caeditur  ab  his  qui  ei  honores  suos  pfaefemnt. 
Spufnt  in  faciem  ejus  ilH  qui  ejus  prxsentiae  gratiam 
respunni.  ralm.is  In  faciem  et  dant ,  qui  perlidia 
caecati  eiim  iion  venUse  aflirmant,  tanquain  prae- 
lientiam  ejus  exterminantes  et  repellentes.  Error 
h.Treticorum  de  Christo  tribus  generibus  termina- 
litr :  aut  enim  de  divinilate,  aut  de  humanilate*  aut 
de  uiroque  falluniur. 

Pelrus  wero  sedebat  feris  in  atrie^  Non  appropin- 
quabat  Jesu  minisiris,  ne  aliqua  suspicio  nasceretur. 

Et  aceeisit  una  ancilla  ad  eum^  dieens :  F.t  tu  cnm 
ieni  GatUceo  erat.  Prima  utique  mulier  prodit  eum, 
nt  eliam  iste  scxns  peccasse  in  necem  Domini  vide- 
retur,  et  per  passionem  Domini  redimeretur;  unde 
resurrectionis  accipit  prima  mysterium ,  ut  veterem 
pnevartcaiionis  aboleret  errorem. 

Exeunie  autem  Uto  januam.  Exiii  ergo  post  primam 
negaiionem  anie  ftrtum,  et  mox  gallus  caniavit,  quod 
If arcus  commemorat :  quo  r everso  itenim  in  atrium, 
it  quod  sequitur. 

Vidit  eum  atia  ancitla,  etc.  A  duobus  hic  compel- 
lalns  est»  anellla  scilicet,  quaro  commemorant  Hat- 
Ibaeus  et  Marciis;  et  ab  alio,  quem  commemorat 


B 


roerituni  causarum. 

Ei  recordatus  est  Petrus  verbi  Domini^  etc.  In  alio 
evangclisla  leginius,  Respexit  Dominus  Petrum.  Mibi 
videtur  illa  resurreciio  divinitus  facta,  ut  ei  veniret 
In  roentem  quoties  jam  negassel,  et  quid  ei  Dominus 
pnedixissel.  Atque  ut  misericorditer  Domino  respi- 
cienie,  pceniteret  eum,  et  salubriter  ficret,  sicut 
quoiidie  dicimus  in  aiiquo  periculOy  vel  labore  po- 
siti,  Domine,  resfrice  in  me^  etc. 

Et  egressus  Peirus^  ftetit  amare.  Egreditur  foras, 
ut  ab  impiorum  concilio  secretus,  pavidae  negationis 
sordes  liberis  fletibus  abluat :  sic  quotidie  convenit 
pcenitentibus  a  pravorum  consortio  segregari. 

CAPUT  XXVI». 

Et  tinctum  adduxerunt  eum^  eic.  Joannes  declarai 
quod  mox  comprebensiim  noete  ligaverunt ,  et  sic 
adduxerunt  eum  ad  Annam  primum,  et  sic  ad  CAi* 
pham,  deinde  ad  Pilatum»  nec  non  ct  ad  Herodem, 
ut  uterqiie  Domino  illnderet.  Habebant  enim  bune 
morem  ut  quem  adjudicassent  morli  ligatum  duci 
traderent. 

Tunc  iridens  Judas,  qui  eum  tradidit.  Quid  ad  nos, 
inquiunt,  pertinet  acceptum  pretium  ?  Tu  illud  pro- 
baveras,  lu  fac  iiide  quod  volueris.  Nihil  quiden 
nefando  proditori  prufuit  egisse  poenitentiam ,  per 
quam  scelus  corrigere  non  potuii.  Si  quando  sic 
frater  peccai  in  fratrem ,  ut  emendare  valeat  quod 
peccavit»  potest  ei  dimiiti.  Si  autem  perinanent 


Lucas.  Post  primam  tgilur  negationen  rediens  in  ^  opcra,  frustra  voce  assumilur  poenitentia,  hoc  quod 


atrium,  stabai,  juxta  Joannem*  ad  focum,  et  ani- 
madvertii  eum  anciHa,  cuin  resurgeret  ui  exiret;  et 
dixit  hb  qui  ad  ignera  aderant  intus  in  atrio,  Et  hic 
erat  eum  lesu  Naxareno  :  ille  autem  qui  foras  exie- 
rat,  hoe  audiio  rediens,  jurat  illis  contranitentibus 
quod  non  novisset  hominem. 

Et  post  pusittum  accesserunl  qui  stabantf  etc.  Mat- 
Ihsus  et  Marcus  plurali  numero  enuntiant  eos  qui 
cum  Petro  aiebant.  Lucas  vero  et  loannes  singulari. 
Inlelligendum  esl  quod  aut  pluralem  Rumemin  illi 
pro  sfngulari  usitata  locutione  posuerunt ,  aut  qnod 
«Rus  maxime  tanquam  sciens,  et  qui  eum  yiderat, 
.nffirmabat :  caeleri  autcm,  secuti  ejus  fidem,  Petrum 
simul  arguebant. 


in  psalmo  de  eodem  infelicissimo  Juda  dicitur  : 
Et  oraiio  ejus  fiat  in  peccatum  {Psat,  cviii,  7),  ut 
Don  solum  emendare  non  quiverit  proditionis  neras, 
sed  ad  prius  scelus  etiam  proprii  homicidii  crimen 
addiderit. 

Consitio  autem  imto^  emerunt  ex  itlis  aqrum  figutit 
elc.  Ager,  interpreunte  Domino,  mondus  vocatur ; 
ttgnlus  vero  noster  Chrisiiis  est,  qui  nos  primitus  de 
Hroo  lerrae  creavit ,  Iteruinque  per  eorpus  terrenum 
recreavit.  Cujus  sanguinis  pretium  In  peregrinorum 
dalum  est  sepulturam ;  quia  nos  qui  peregriiii  eramus 
a  lege  ei  prophetis ,  prava  eorum  siudia  suscipimu» 
in  saliiiem,  et  requiem  In  pretio  sanguinis  aeternam 
possidemus. 


Nam  et  loquela  tua  manifestum  te  facit.  Non  quod  «>     Tunc  impletum  est  quod  dictum  est  per  Jeremiam, 


alia  llngua  Galilaei  loqiierentur,  sed  quod  unaquaeque 
jTOvincia  et  regio  suas  habendo  proprietates,  verna- 
culum  loquendi  sonum  vitare  non  possit. 

Et  continuo  gattus  cantavit,  Quod  enim  Petrus  anie 
primum  galli  cantum  negavit  illos  signiflcat  qui 
Christuin  ante  resurrectionem  Deum  esse  non  pur 
laverunt ,  ejus  morte  lorbati.  Quod  vero  bis  anie 
aecundum  galli  canium  negavit,  ilios  signiflcasse 
credendua  est  qui  nunc  in  illo,  vel  secundum  ho- 
minem,  vel  secundum  Deum,  errant  In  utraque  sub* 
siantia,  el  ideo  veritaiem  negant.  Primus  enlm  galll 
canius  eapitis  est  resurrectio,  boc  est  ipsius  Domini. 
SeeundttS  autem  ipsius,  sed  in  eorpore  univjersae 
Eccleslas.  Moraliter  aulem  gallus  aliquem  doctoruro 


eic.  Hoc  testimoniuro  in  Jeremia  noii  invenitur,  in 
Zacharia  vero  invenilur  quaedam  similiiudo  ;  ei 
qu.inquam  sensus  non  niullum  discrcpei,  lamen  ordo 
et  verba  diversa  sunt.  Est  apud  Jereroiam  quod 
emerit  agrum  a  filiis  frairis  sui ,  et  dederit  ei  ar- 
genlum;  non  quidem  sub  boc  noroine  preiii,  quod 
positum  est  apiid  Zachariam  triginta  argenteis,  ve- 
riimiamen  agri  emplio  non  esl  apud  Zacliariam  :  ei 
induhitanler  accipere  debemus«  qiiaecnnque  per  eos 
Spiiilus  saiicius  dixii, singula  esse  omiiium,  et  omnia 
singuloruro.  Cum  iglttir  et  quas  dicta  sunt  per  Jere- 
roiam ,  lam  sint  Zacliariai  quam  Jeremiae,  et  quje 
dicta  sunt  per  Zacbariam,  tam  sint  Jeremiae  quam 
Z^chariae,  quid  opus  erat  ut  emoidiret  MaiiluejH, 


131 


IN  MATTH^I  EYANGELIUM  IHXPOSrriO.  —  LIB.  IV. 


in 


ciiin  •liud  pro  alio  silii  nomen  occiirrens*  a  se  scri«  A  damnat  oblalum,  sed  arguit  oflTerenies,  juslum  esse 


ptum  relegisset,  ac  uon  potius  sequens  auctoritaiem 
Spiritus  saiicti,  a  quo  meniem  suam  regi  plus  nobis 
llle  utique  sontieb.it  ? 

J(9u$  «ufcm  iletU  anie  pra*$idem^  elc.  Ilunc  locum 
&e  aecusationibiis  eorum  manifestius  Lucas  eiplanat, 
et  argnuntur  Judaei  impietatis,  iiuod  accusanles  S:il- 
▼atorem,  ne  falso  quidem  aliquid  verisimile,  quod  ei 
objieere  possiiit^  inveniunt ,  et  idei»,  sicut  Marciis 
dicit,  convenientia  eorum  testimonia  uoii  erant. 

Dieit  ei  Jesus  :  Tu  dicis,  Sic  ipse  sermonem  suum 
temperatf  ut  et  verum  dicat,  et  sermo  ejus  calumniae 
Don  paieat. 

Tkiic  i7/t  dicil  Pilatus,  elc.  Elbnicus  qnidem  est 
qui  condemnat  Je^iim,  sed  causam  refert  in  populum 


pronuuiians  qui  cruciOgendus  cst.  Vos,  inquit,  vl(<#- 
riiit :  ego  minister  suro  legum  ve&irarum»  ?08  san- 
guiiiem  fundiiis« 

Tunc  dimisit  iUis  Barabbam,  Non  niirum»  si  pa- 
cem  Jiidxi  liabere  neqiieunt ,  quibus  est  aucior 
sediiioiiis  dimissus,  id  est  diaboiiis,  qui  jam  oiim 
pairia  lucis  ob  culpam  superbiae  pulsus,  et  in  tene- 
brarum  fiierat  carcerem  missus.  Quia  vero  Barabbaa, 
fliitts  patris,  vel  (ilius  magisiri  eorum  interpretator, 
potest  Antichristi  typiimgerere,  quem  illi  quibus 
dicitur,  Vos  ex  patre  diabolo  esiis,  Dei  Fiiio  sunt 
prxlaiuri. 

Jesum  autem  flageUatum^  ete.  Primitus  ipse  Pilalus 
flagellavii,  post  militibiis  tradidit  illudendum,  ut 


Judaeorum.  Vide  in  quaniis  te  accusant :  Jesus  auiem  B  satiati  pcenis  et  opprobriis  ejus  Jud^i,  morieni  illiut 


nibil  responderc  ?oluit,  ne,  crimen  diluens,  dimitte- 
retur  a  prsside,  et  crucis  uiilitas  diflferreiur. 

Per  diem  autem  solemnem^  etc.  Ilanc  utique  habe- 
bat  con^uetudinem,  qui  per  lalia  alienaB  genii  placere 
gaudebai. 

Habebat  autem  tune  vinclum  insignem ,  eic.  Ba- 
rabbani  filium  magisiri  eorum ,  Lucas  propier  sedi- 
lionem  (actam  In  civitate,  el  homicidium,  missuin 
referi  in  carcerem.  A  quo  quis  vincilur,  ejus  Olius 
appellator. 

Sedente  autem  iUo  pro  tribunalif  etc.  In  muliere 
autem  species  plebis  geiililiiim  esi,  qoae  jain  (idelis 
euro  cum  quo  conversabatur,  incredulum  popnlum 


sitire  uUra  desisterent.  Mysticeauiem  PiUtuSv  t|ui 
os  malleatoris  interprelatur,  signincat  diabolum»  qui 
secundum  propbeiam  malleus  universae  terrae ,  per 
quem  Dominus  vascula  sui  in  minislerii  usum  for* 
manda  percutii,  cum  electos  suos  variis  tentationibus 
probare  permittit. 

Tiinc  mililes  pra*it(/is,  usque  Ave^  rex  Judmorum, 
Milites  quodcunque  fecerunt,  tamen  nobis  qui  credi- 
mus,  sacramenta  tribuebant.  lu  cblamyde  cocciiiea, 
quam  Harcus  purpuram  nominat,  eo  quod  quaedam 
purpura  sit  rubra  et  cocco  simillima ,  peragentium 
eruenta  sustentai,  sive  ejus  caruem,  quam  passioni- 
bus  objecit,  insinuai.  In  coroiia  spinea,  maledictum 


ad  Cbristi  fidem  advocat :  quae  quia  ipsa  muliuin  ^  solvit  antiquum,  sive  suscepiionem  nostrorum  pecca- 


sit  passa  ,  pro  Chrislo  in  eamdem  gloriam  futiira  , 
IQttm  cum  quo  con?ersabatur«  insinuat.  llaT  enim 
?ice,  non  ante,  se  ioielleiit  diabolus  per  Cbristi 
nortem  nudandum  ,  et  spolia  biiroani  generis  sivn 
in  mondo,  sive  apud  lartaros,  amissurum  :  et  ideo 
satagebai  per  mulierem,  per  quam  spolia  mortis  in- 
vaserat,  Christum  eripere  de  manibus  JudaRorum,  ne 
per  iilius  roortem  ipse  amitieret  moriis  imperium. 
Porro  iribunal  sedes  est  judicum;  solium,  reguin; 
cathedra,  doctorum. 

At  iUi  dixerunt  :  Barabbam,  Haeret  usque  liodie 
Jodarls  sua  peiitio,  qui  pro  SHlvatore,  interfectorem; 
pro  datore  vitaa,  elegerunt  ademptorem,  ut  hactenus 
eam  quam  ?endidere  sive  animse,  seu  corporis,  liber- 
latem  recipere  non  meruerint. 

Dicunt  omnes  :  Cruci/igatur,  Quanta  perfidorum 
crudelitas ,  quae  innocentem  occidere  ,*  pessimo  ut 
sibi  videbatur  morils  genere,  desiderat !  sed  a  D»- 
mino  elecia  erat :  Ipsam  enim  crucem  habituriis  erat 
signum,  ipsam  diabolo,  superato,  tanquam  iropaeum 
in  rrontibiis  fidelium  posiiurus. 

Videns  autem  PUatus,  usque  vos  videriiis.  Pilatus 
accepit  aqnam,  juxta  illud  proplieticum  :  Lavabo 
inter  innocentes  manus  meas  { PsoL  xxv«  6),  ut  In 
lavacro  manuum  ejus  gentilium  opera  purgarentiir, 
et  ab  impietaie  Judaeorum  qui  claroaveruni«  Cruct- 
p§e  f««,  nos  alienos  facerci. 

Innoeens  ego  eum  a  sanguine  justi  hujus.  Judex  qui 
cogitur  contra  Dominum  ferre  seiitcotiam ,    non 


torum,  pro  qua  mortalis  fieri  dignatus  est,  ostendit. 
In  calamo  venenata  occidit  aniinalia ,  sive  calamum 
tenebat  iii  manu,  ui  sacrilcgium  scriberet  Judxorum. 
Potest  in  utroque  Domini  habitu  inimicorum  quidem 
senientia  probroso ,  sed  ipsius  Domini  e^eciione 
gloriosissimo,  omnis  electonim  ejus  multitudo,  quae 
in  martyres  venerandos ,  et  caeieram  fidelium  ple- 
bem  di^tinguitur,  aperlissime  designari.  Alba  etenim 
?este  secundum  Lucaro  induiiur,  cum  munda  justo- 
rum  conressione  circumdatur.  Purpura  sive  cocco 
?esiitur,  cum  iriumpbo  viciorlosorum  mariyrum  glo- 
riaiur. 

Et  exspuentes  in  euiii,  et  reliqua.  Haec  faciunt  usque 
hcKlie  pagani  et  baeretici,  miliies  utique  diaboli,quasi 
Q  arundine  capui  Christi  feriunt ,  qiii  diviniuti  itlius 
coiitradiceotes,errorem  suum  confirmare  auctoritate 
sacrae  Scriplura)  conantur.  Per  arundinem  enim  so- 
let  scripiura  confici.  Spuunt  in  faciem  cjiis  qui  ejus 
pracseniiam  gratia»  verbis  exsecrandis  ex  inierca 
caecae  mentis  iusanla  conceptis  respuuni ,  et  Jesum 
Cbristum  in  carne  venisse  denegant. 

Et  poslquam  iUuserunt  ei^  et  reliqua.  Quando  fla- 
gellatur  Jesus,  el  conspuitur  et  irridetur,  non  babet 
propria  vestimenta ,  sed  ea  quae  propter  peccaia 
nosira  sumpserat ;  cum  autem  crucifigeretur,  et 
illusionis  atque  irrisionis  pompa  pro^terierit ,  tunc 
pristinas  vestes  recipit,  et  proprium  assumit  or- 
natum. 

Exeuntes  autemf  invenerunt  hominem  Cyrenteum^tic, 


m  UEDJE  VENEKABIUS  OPP.  PABS  II. 

Primitiis  secuiidoin  ioannem  porUbai  ipse ,  post  A 
imposita  esi  Simoni »  qui  obediens  interprelatiir, 
▼eiiienii  de  civitate  Libyae  Cyrenae,  quac  liaeres  in- 
terprelatur;  quia  nimirumChrislus  pro  nobis  passus, 
pracbens  exemplum  Cdelibiis ,  ut  sequantur  vesligia 
ejus.  Et  Siinon,  de  pago  egrediens,  crucem  poriat 
post  Jesiim,  cum  populus  nationom,  paganis  riiibus 
derelictis,  vestigia  doiiiinicae  passionis  obedieiiter 
ampleciitur. 

Et  venerunt  in  locum  gui  dicitur  Golgolha,  etc. 
Golgotha  namqtie  Syrum  nomen  est,  et  interpretaiur 
CalTarias.  Est  autem  ipse  locus  in  Helia  tunc  exira  . 
urbem  ad  seplenlrionnlem  plagam  moiuis  Sion ,  ct 
Calvari»  non  ob  calvitium  primi  hominis,  quem  ibi 
quidam  erraiiles  sepultum  frustra  suspicanlnr,  sed  ob 
deeollaiionem  reorum  atque  damnalorum  dicitur;  f.i  ^ 
proptcrea  ibi  cruciflxus  est  Domiiius,  ut  tibi  prliis 
area  damnaioriim,  erigerentur  vexilla  mariyril.  Mo- 
ralem  qiioque  crucis  figurAm  describii  Apostolus, 
ubi  ait :  In  charitate  radUati  et  fnndati ,  ut  ponitis 
comprehendere  cum  omnibus  sanciis,  etc.  (Ephes»  iit, 
i7.  18). 

El  dedfrunt  ei  vinum  bibere,  elc.  Amara  vitis  vi- 
num  recit  amarum,  quod  propinaitt  Domino  Jesu, 
iit  iinpleatur  quod  scriptum  est :  Dederunt  in  escam 
meam  fel,  et  in  hiti  mea  potaverunt  me  aceto  {Psat. 
Lxvin,  22).  Qiiod  autem  dicitur  :  Cumgusta$set,  no» 
luit  biberef  lioc  indicat  quod  gustaverit  quidem  pro 
iiobismorlisam;«riiudiiiem,8edtertiadieresurrexerif. 
Alarcus  vero  qiiod  giislasset  tacuit ;  qiiod  noluit,  ape-  p 
rtiit  dicendn,  Nonaccepil :  quod  Marcus  ait,  myrrha» 
ium  vinum.  Fel  posuit  pro  amaritudine,  et  myrilia- 
lum  vinum  amarissimum  est,  quanqiiam  fieri  possit 
ui  et  Telle  et  myrrha  vlnum  amarissimum  redde- 
reiit. 

Posfqunm  aulem  crucifixerunt  eum,  etr.  Joannes 
autein  di^^liiiciiiis  explicat  quemadmodum  hoc  ge- 
stuin  sil«  Quadriparlila  aiitem  vestis  Doniini  quadri- 
paititain  ejtis  flguravii  Ecclesiam,  tolo  scilicct  qiia- 
tuor  terrarurn  partibiis  orbe  diffusam,  et  omnibus 
eibdeai  partibus  (Oiicorditer  distribulam.  Tunica 
vero  illa  sortila  omnium  panium  significat  unitat<'m, 
qus  quia  charilaiis  vinculo  coutinelur,  quae  super 
eminentiorcm  h:.bet  viam,  et  super  oinnia  praecepi» 
esi,  merilo  vestis,  qua  significatur,  desuper  con-  0 
texta  perhibeiiir.  Quid  in  sorte,  quac  noii  personje, 
vel  meriiis,  sed  occulto  Dei  judicio  conceditur,  nisi 
graiia  Dei  commendata  est,  quae  in  unilate  ad  oinocs 
pervenit. 

Et  sedentes  servabant  eum.  Diligentia  militum  e( 
«acerdotuiii  nobis  proficit,  ut  major  ct  aperliorvirlus 
resurgentis  appareat. 

Et  imposuerunt  supzr  caput  ejus^  elc.  Pulchre  (itu- 
lus,  qui  Cliris''UMi  regein  tcsietur,  non  infra,  sed  su- 
pra  criiccm  poiiitur :  quia  licet  in^ruce  pro  nobis 
hominis  infirmiiate  dolebjt,  siipcr  crucem  lamen 
icgis  inajesiate  Tulgebat.  Qui  a,  te  etiam,  quia  rcx 
simul  et  sacerdos  est ,  cum  cximiam  Pairis  su.is 
f^rnis  Iiosiiam  in  altarc  crucis  oITcrrei,  regis  iiu(»qiic, 


SECT.  i.  -  EXEGETIGA  GENUINA.  \1V 

quia  pncditus  erai  liiulo,  dignitatem  praeleiidit.  Ct 
euncti&»Jegere,  hoc  est  audire  et  credere,  volentibus 
innolescat,  qui  suum  per  crucem  non  perdiderit,  sed 
conflrinarii  potius,  et  corroborarit  imperium.  Quan- 
tum  vero  ad  liiieram,  hae  tres  linguae  ibi  prae  cxteris 
eminebanl  :  Hebrxa,  propter  Judaeos  io  lege  glo- 
riantes;  Graeca,  propier  gentium  sapienles;  Lalina, 
propter  Romanos,  jam  pene  omnibus  gentibus  impe- 
rantes.  Velint  noliiit  ergo  Judaci,  omne  mundi  re- 
gnum,  omnis  mundana  sapieniia,  omnia  divinae  legis 
sacramenla  testantur  quia  Jesus  Juddeorum  est,  boc 
est,  imperaior,  credentium  ei  coiifitentium  Deus. 

Tunc  crucifixi  sunt  cum  eo  duo  latrones^  etc.  Latrones 
qui  cum  Domino  sunt  hinc  inde  crucifixi,  significant 
eos  qui  sub  fide  et  confessione  Cbristi,  vel  agonem 
mariyrii,  vel  quat* libet  coiitinentix  arctioris  instiluia 
subeunl.  Sed  quicunque  haec  pro  aeterna  solum  coe- 
lestique  gloria  gerunt,  hi  profecto  dextri  latronis  me- 
rito  ac  fide  designantur.  At  qui  sive  humanae  laudis 
Intuiiu,  seu  qualibet  roinus  digna  intentione  mundo 
abrenuntianl,  non  ilbmerilo  blasphernatoris  mentein 
imitantur  et  actus. 

Similiter  et  principes  sacerdotum,  eic.  Itaque  eos 
haec  conflientes,  propria  coiidemnat  senlcntia.  Qui 
enim  alios  salvos  fecit,  utique  seipsum,  si  vellei,  sal- 
vare  poterat. 

Si  rex  Israel  es,  etc.  Fraudulenta  promissio.  Sur- 
rexit  ergo,  etiamsi  de  cruce  descenderii,  fiimiliter 
iion  creditis. 

Id  ipsum  ei  latrones,  el  reliqua.  IIoc  quia  secunduni 
Lucam  unus  fedt,  alter  vcro  digna  inveciione  red- 
arguil,  et  Dominum  fideli  supplicatione  precalur,  po- 
(uit  usitato  locuiionis  modo  per  pluralem  numeruin 
signiflcari.  Usqiie  hodie  haec  geri  in  Ecclesia  vide- 
mus,  cum  mundanis  tacii  afflictiontbus  veri  simul  ac 
falsi  fuerint  Christinni.  Illi  quidem  qui  ficta  menle 
dominlcae  passionis  sacramenta  gestant,  ad  praesen- 
tis  vit.ne  gaudia  cupiunt  liberari  a  Domino.  At  qui 
simplici  intentione  cum  Apostolo  gloriantur  in  cruce 
Domiiii  nostri,  iia  pntius  a  praesenlibus  serumnis 
optant  erui,  ut  spirilum  suum  in  manus  sui  cominen- 
dent  auctoris.  Potest  in  duobiis  latronibus  uterque 
populus  designari,  quia  uterque  blasphem.ivit.quan- 
do  in  mortein  Domiiii  pariter  consenseruiit.  Sed 
alter,  magiiitudine  signorum  exterritus,  egit  poeni- 
lentiam,  ct  usque  hodie  Judaeos  increpat  blasphe- 
maiites. 

A  sexta  autem  hora  tenebrce  facies  sunt,  elc.  Qiiod 
vero  Marcus  recapitulando  horam  scilicet  exprimii, 
qua  maxiine  Judaai  clamaverunt  ut  Doininus  criicifi- 
geretur.  Quod  ergo  inaxime  videri  fecisse  nolebani, 
hoc  eos  hora  lertia  fecisse  osiendit  :  verissime  indi- 
cans  maKisfuisse  Domiui  neealricein  linguam  Judaeo- 
rum  qnam  miliiiitn  inanus,  qui  eiim  liora  sexta  cni- 
ciflj^erunl.  Ralionit  i»itur,  imo  divinae  pieialis  ordo 
posccbat,  ut  eod.m  lemporis  articub»  quo  olim  Ad;«? 
praevaricanli  occluseral  januam  paradisi,  non  la- 
troni  Doininus  pinniienti  januam  paradisi  reserarct , 
ei  qua  hora   primus  Adam  peccando  inortem  huic 


455  IN  MATTIIiEI  EYANGtLlUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  lY.  H6 

mondo  invexit,  eadem  secundus  Adain  morteni  mo-  A  auiem  civitatem,  in  qua  visi  sunt  resurgentes,  nut 


riendo  d<'S(rue.rel. 

'  Ei  circa  horam  nonam^  elr.  Qiiorum  suscppil  na- 
turam,  eoium  deplorai  mi  cri^iin.  Ipsa  eiiiui  n  liira, 
quam  ille  siis<ei>eral,  pr<)|Uer  piTraln  •  deri*lic  a 
fuerai  a  PaTt^,  noii  filiu^,  qni  nniiiii  ('uin  l*aire  e««l. 
Of^feniliiqoe  qnaulum  fli^re  «leliemt  i|iii  p>Trant, 
qu:indosie  flfvil  qni  nunqiiain  pecc.ivii ;  ei  ••stendit 
qnam  paiienin^i  et  speraiilps  inier  flagella  deheant 
esseqni  peccatores  sunt,  qunudo  illc  ad  iuimon^^li- 
latem  non  nisi  per  mortem  transit. 

OuidamautemiUieiiautet,  etc.  Qiios  pnio  milites 
Romanos  fuisse,  non  inielii^entHS  sennonis  Hebrxi 
proprielaiera.  Sin  aulem  Jndseos,  qui  hoc  dixerint, 
iDtelligere  voliieris,  el  hoc  m  re  soliio  raciiini  u( 


llierosolynian  cnp.lestem  intelligamus,  aul  haiic  ter- 
reii»m.  qn.e  .inie  sancia  fuerat  appellaia  .  propler 
t»uipliini,  et  K:4nc(:i  sanriorum,  ad  disiiiiciionem 
'<tli:iriini  inhiiim,  in  (|iiil)iis  idnla  coletMuiur. 

Ceninrio  auiem,  et  qui  cum  eo  eront^  cu&todi^^ntes 
Jesum.  Noii  ^uliiK  ceniurio  gloriHcavit  Oeiim,  sed  et 
miliies.  Qiiania  ergo  ra*citas' Jud;eorum,  qui  tot 
per  Dominiini  virtulilMis  faetis,  tmiis  in  morte  ejus 
apparentihiis  signiscredere  respueruni!  Unde  nierito 
per  ceniurionein  fides  Ecclesi«  designatnr,  quar, 
velo  niysteriorum  coelestium  per  morlem  Domiui 
reseraio,  coniinuo  Jesuin,  et  vere  justurn  hominem, 
el  vere  Dei  Fiiinm  Synagoga  tacente  conlirmat.  Nam 
et  ipsa  summa  centenaria,  quae  in  flexu  digiioruni 


Dominnin  irnbeciliitate  Infameiit,  qui  alienum  auxi-  ^  a  sinistra  manu  (ransit  in  dexterain,  Ecclesias  sacra- 


Hiim  deprecemr. 

Qui  continuo  current  unus  ex  eit ,  elc.  Postquam 
omnia  perfeceru  t,  dahant  qiind  esseui.  Judiei  quo- 
qiie  ip  i  erant  afeium,  deg«*iieraiiii*s  a  vino  proplie- 
tarum  ^i  palriarcharuin,  (ani|uan)  de  pleno  vase  ,  de 
iuiquilate  miMifli  hiijiis  impleti,  cor  liahenie^  velut 
tpongiam  caver<<osis  quodamiiin«lo  atqtie  (ortnos>s 
latibnlis  fraiidu^en  um.  Ilyssi>piiin,  cui  circnmpo^iie- 
ron(  spongiam.  quoniam  her^a  esi  hiiini>is**t  pectus 
purgat,  ipsius  Chrisli  humiiiuiteni  <  ongrtienler  acci- 
piiiiiis,  quain  cirrunidedernnt,  et  se  circumvfnisse 
puiaverunl;  undeesl  illud  in  Ps:ilino  :  Aspcrget  me 
hystopo^  et  mundubor  (P*ai,  l,  9).  Per  arundiiiem 


menio  ei  fldei  apertissinie  congrnit  :  cnl  (iro  lege, 
Evangelium  crediiutn;  pro  terrae  diviiiis,  regnnin 
est  cudeste  proniissnm. 

Erani  autem  mulieret  ibi  muUce  a  longe,  quce  tecuta^, 
etc.  Miiiistrahant  auiem  Dnmino  de  huhstantia  sn  i, 
ni  niettTet  eomm  carnalia,  ciijiis  illx  inclebaot 
spinialia  :  iion  qu<  d  iiidigerei  clbis  Dnminus  crea(u- 
rarnin,  sed  nt  typum  osieiideret  magistrorum,  quod 
viclu  aiquc  vestitu  ex  discipulis  deherent  esse  con- 
tfnti. 

Cum  nutem  tero  factum  estet,  venil  quidam  homo 
dives  ab  Arimaihia^  etc.  Dives  refertur  non  de  ja- 
ctantia  sciiptoris,  qui  virum  nohilem   atque  diiissi- 


vero,  cni  imposi(a  est  ^pongia,  Scriptuia  sigii  lica-  ^  muin  referat  Je^^u  fmsse  discipuluin,  sed  ut  ostendat 


mr,  <(ua!  iinplehaiur  hoc  (aito. 

Jetut  autem  iierum,  clamant  vocr  nuigna,  emt»}|  spi- 
ritum,  Postquani  accepto  aceto,  dixit  :  Conf^mmu' 
tumeti ;  baiic  [hoc]  iiiagna  voce  prolulit.  Iii  hoc  quid 
diieril,  Lncas  aperle  designat  :  Pater,  in  manut  tuat 
eommendo  tpiriium  meum.  Quod  aiitem  dixerit,  emisit 
tp.riium f  ostendit  divins  poieslatis  e^se  eniiiere 
spiritum,  ut  ipse  quoque  dixerat  :  nemo  potett  tol- 
tere  animam,  etc. 

£l  ecce  vetum  lempti scittum  ett^  etc.  Josephus  quo  • 
qoe  rcfert  viriulcs  angehcas,  praesides  quondam 
tcnipli,  lunc  pariter  coiiclaiuasse,  Transeamut  ab  his 
sedibut.  Mystice  scindilur  veium  templi,  ut  arca 
tcfttiiHM-nti,  et  oinnia  legis  sacramen>a,  quae  tege- 


causatn  quare  a  Pilato  corpus  Jesu  |iotuerit  impe- 
trare.  Arimaihia  autetn  ipsa  Uamathaim,  e>t  civiias 
Itelcanje  ei  Samuelis,  in  regioue  Thamnitica  juxta 
Diospo:im. 

Et  acceplo  corpore  Joteph^  invotvit  iltud  in  tindone 
munda.  Ex  simplici  sepultura  Douiini  amhiiio  divi- 
tum  coiidemiiatnr,  qiii  ne  in  tumulis  quidein  possunt 
carere  divttiis.  Possuinusuutem  juxia  intelligentiam 
spiritalcm  hnc  sentire  quod  corpus  Domiiii  imn  auro, 
et  gemmis  et  serici»,  sed  linteaiuine  puro  ohvolveu- 
dumsit;  quanquaio  et  hoc  sigiiiGcet  quod  ille  in 
sindone  inunda  invoivat  Jesum,  qui  pura  eum  mente 
8usce;ierit. 

Et  posuil  itlud  in  rnonumento  uovo^  etc.  In  novo 


bantur,  appareant,  atqne  ad   populum  trauseant  na-  j)  ponitur  monumento,  ne  post  resurrectionem  c;eteri8 


iionum. 

El  terra  mela  ett,  etc.  Non  duhium  esi  quid  signi- 
fieet  juxta  litterain  niagnitudo  sigiiorum  :  ut  cruci- 
llxom  scilicet  Dominum  suuin  et  coeium  et  terra 
omnia  demonstrarent.  Sed  mihi  videtur  terrxmotus 
el  reliqiia  typum  ferre  geniinm,  qnod  pr.stinis  er- 
roruiD  vitiis,  et  cordis  emolliia  duriiia,  qui  priiis 
•imiles  erant  tumulis  mortuorum,  postea  agnoverint 
Creatorem. 

Et  mulla  corpora  eanctorum  qut  dormierant ,  tur- 
rexerunl,  e(c.  Sanctorum  corpnra  surrexer  .n( ,  nl 
D(»minuffl  ostenderent  resurgentem;  e(  (an(uin  cum 
inonumenta  aperta  8UAt,  non  ame  surrexeruni  quam 
IMiriinus,  utc^set  priinr.$cni(us  es  mortuis.  Sanctam 


corpoiibus  rematientihus  surrexisse  aliud  flngeretur. 
Polest  et  novum  sepulcrum  Mariae  virgiiiis  uterum 
demonstrare  ;  saxumque  ostio  appo<itum,  ct  saxuin 
mngiiura  illud  osieitdere,  quo  non  ahsque  aiixilio 
plurintorum  poiuisset  sepulcrum  reserari.  De  inonu- 
meiito  Domini  ferunt  qui  iiostra;  aetaiis  lcmpore  de 
Jemsolymis  veiiere,  quod  d>rnns  fuerit  rotuuda,  de 
subjacenie  rupe  ex(  isa,  lant£  allitudinis,  ut  intro 
coiisistens  homo  vix  manu  extenia  culinen  possit 
atiingere;  qux  habet  introitiim  ab  oriente,  cui  lapis 
ille  magnus  advoluius  atque  impositus  est,  in  ciijus 
mouumeini  parie  aquilonali  sepulcrum  ipsuin,  hoo 
est  locus  dominici  corp;iris,  de  eadcm  petra  f  ictui 
est,  sepiem  habens  pedes  longitudi.iis,  (rium  verfi 


H7  REDi£  YfcNERABILIS  OPP.  PAIIS  II.  SECT.  I.  —  kXIDGRTICA  CICNUlNN.  m 

|Yftlinarummensuracae(ern|Niviinentoaliiu8eininens:  A  venenintvid  est,  vcspere  aromala  paraferunt,  seJ 

parata  mane  ad  scpulcruro  delulerunt*  quod  Blat- 
tbaeos  quidem  b^eTitaiis  causa  obscurius  posuit ,  sed 


qul  ▼ideliecl  locus  non  desuper,  sed  a  latere  meri- 
«liano  per  totum  paiulus  e8i,uiide  corpns  Infierebator, 
folor  auiem  ejusdem  monumenti  acloculi  rubicundo 
et  albo  dicitur  esse  permistus. 

Erat  autem  ibi  Maria  Magdalene,  etc.  Omnibus  ad 
sua  remeantibuB  sol»  mullerq^  quae  arciiusamabant, 
funus  subsecuiae,  quomodo  poneretur  lospicere  cu- 
rabaiit,  ui  ei  tempore  congruo  munus  pnssent  devo- 
tionis  oflerre.  Sed  et  bacienus  sancis  mulieres  diei 
Parasoeye  prseparalionb  idem  faciunf,  cum  animae 
bumiles,  el  quo  majoris  sibi  conscise  fragiliUitis,  eo 
majori  SaUaloris  amnre  fc!rfentes,  passionis  ejus 
fesligiis  in  boc  sa^oulo,  quo  requies  est  praeparanda 
fulura,  diligenler  obsequunlur ;   et  si   forte  faleant 


evangelisi»  alii  quo  ordine  sii  fiictum  evideniius 
ostendunt.  Sepuho  namque  sexta  feria  Doiiiino,  re- 
versae  a  monumenlo  mulieres,  paraverunt  aromata 
etunguenta,  quandiu  operari  licebat ,  et  sabbaio 
quidem  silueruni  seeundum  mandatum ,  sicut  Lucts 
aperte  designal.  Cum  aulem  iransisset  sabbatum, 
vesperaque  adveniente  tempus  operandi  rediisset , 
mox  prompie  ad  devotioneni  emerunt  qiiae  mlnus 
paraveraiit  aromata,  sicut  Marcus  eommemorai,  uf 
venientei  ungcrenl  eum. 

Et  valde  mane  una  tabbatorum^  venerunt  ad  monu^ 
mentum.  Sed  qiiaeriiur  quoniodo  dicat  evangelista» 


imiiari,  pia  curiosilate,  quo  ordine  sit  eadem  passio      Ve$pere  autem  tabbati,  qum  tuceteit  in  prima  tabbati. 


completa,  perpendun?. 

Altera  autem  die,  qua  ett  pott  Paratceven.  Quia 
ergo  sexio  die  lioino  factus  et  toia  estmundi  creatura 
tierfecia,  septimo  autero  conditor  ab  opere  sno  re- 
quievit,  unde  et  hanc  sabbatum,  lioc  est  requiem, 
volnit  appellari,  rocte  Salvaior  endem  sexio  die  cru- 
ciGxiis,  humanae  resiaurationiii  .implevlt  arcanum. 
Sabbftto  anlem  in  sepufcro  requiescens,  resurre- 
ciionis,  quae  ociava  die  erat  ventura,  exspeciabat 
eventum,  ubi  nosirx  simul  devotionis  ac  beatae  retri- 
buiionis  praelucet  exemplum,  quos  in  hac  quidero 
itesta  saeculi  aetate  pro  Domiiio  paii,  ei  velut  mundo 
oeoesse  est  cruciligi.  In  septima  f  ero  xtate,  id  est, 


cum  consuetus  ordo  temporuin  h'abeat  vesperam 
magis  tenebrescere  in  nociem  quam  indiem  lucescere. 
Sed  mystice  loquens  evangelisla,  quantnm  dignitatis 
baec  sacratlssima  nox  de  gloria  devici<e  mortis  acce- 
perit,  insinuare  studuit.  Siquidem  ab  exordio  mundl 
usque  I1UC9  ita  tempornni  cursus  distingucbatur,  ol 
dies  nficiem  praecederet,  juxtaordinem  primae  condi- 
tionis.  Hac  auiem  nocie  per  mysterium  resnrrectio- 
nis  Doniini,  temporum  ordo  mutaius  est.  Nam  qul 
nocte  surrexit  a  mortuis,  die  vero  sequente  ejos- 
deni  resurreclionis  effeclum  discipulis  ostendil  , 
rectissime  nox  illa  sequeniis  diei  conjuncta  esi  lucit 
acsictemporum  ordo  statuius,  ut  dies  noctem  se- 


riim  leihi  quis  debitum  solvit»  corpora  quidem  in  lu-  ^  qiiatur.  Et  quidem  aptissiine  quondam  dieni  seque- 


inulis,  animas  autem  secreia  lu  pace  com  Domino 
fuanere,  et  post  bona  oportet  opera  quiescere,  do- 
nec  octaf a  tandero  f  eniente  aetate ,  el  Jaro  corpora 
ipsa  resurrectione  glorificaia,  cum  animabus  simul 
tneorruption4».m  aeiernae  faaBrediiaiis  accipiant. 

Convenerunt  principet  tacerdotum,  eic.  Hyslice  in 
noroine  seductoris  et  forto  diseipolorom,  f  erom  licet 
tgnorantes  f  aticinantor.  Seductor  eniin  erat  Cbri- 
sius,  non  oi  IHi  arbitrantor,  a  feritate  in  erroreni 
niliiens,  sed  a  falsiiate  in  feritatem,  qitia  sicut  dia- 
liolus  est  mediator,  ad  mortero  faomines  sedncendo» 
ila  et  Christos  roediator  esl  ad  f itam  mondom  Deo 
reconciliando.  Discipoli  qooqoe  Salvatoris  fures  spi« 
ritaliier  erant,  qnia  contemptoribus  et  Ingratls  Seri- 


batur  nox »  quia  homo  a  luce  paradisi  peccando 
hpsus,  in  hiijus  sxculi  tenebras  decidit.  Apiissime 
nunc  sequitur  dtes  noctem,  qiiando  rcsurreciioir.s 
per  fldem  a  peccali  tenebris  et  umbra  mortis,  ad 
lucem  vitae  Chrlsio  largieute  reducimur.  Duae  onioa 
Romiuis  ejiisderoque  amoris  ac  devotionis  feminae» 
quae  dominicum  venerunt  fisere  sepulcrum,  duas 
fldelium  plebes,  Judaicuro  scilicet  et  gentilem  desi- 
gnant,  quae  uno  atque  simili  studio  passionem  resur- 
reciiunemque  soi  Redemptoris  celebrare  desi- 
deranl. 

Et  ecce  terreBmotut  faetut  ett  magnut.  Terraemotos 
slgnificat  eorda  carnaiium  per  fldem  passionis  et 
resurreclionis  concutienda  ad  pcBnilenliam,  ac  salo* 


pioram  Nofi  et  Veteris  Tesumenti,  per  justuro  abla^  0  berrimo  pafore  permoia  ad  fitaro  sublimanda  per« 
tam  jodicluro,  in  usus  Ecclesiae  conferebant ;  ei  Sal-      petuam. 


vatorero,  qiii  eis  promissos  et  missus  fuerat ,  illis 
nocte  dorroitantibus,  id  esi  lnfidelitate  torpeniibuSv 
distuleranl,  el  gentibns  credendom  tradebant.  El 
erai  itlis  pejor  infldeliias  resorreciionis  qoaro  erode- 
liias  crocis. 

I//1  antem  abenntet,  nsque,  tignantet  lapidem  eum 
cuitodibut,  Quantum  in  ipsis  esi,  nianom  imponerenl 
resurgenti,  ut  diligcntia  eorum  nostrae  fidei  profice- 
rel :  qoanto  eniro  ampliua  reaerfaretor,  tanto  magis 
resorrectionis  firtos  ipsios  ostendiior. 

Vetpere  autem  tabbati  ^  usqoe  videre  tepuierum, 
Vespcre  quidem  aabbaii  fenire  cceperont ;  sed  lu- 
«esceiite  marie  in  prima  sabbali,  ad  sepolcrum  per- 


Angelut  enim  Domtnt,  usque  Et  tedebat  tuper  eum. 
Advenit  sngelos,  ut  obsequium  serfitulis»  quod  Do- 
miiio  debuil,  exsolveret.  Revolvit  lapideiti,  ul  egres* 
sus  Domlni  jam  facti  bominibus  pr^stel  indicium. 
Slans  apparoit  angelus,  qoi  adventum  Domini  in 
niundo  praedlcabat,  ut  etiaro  sundo  signaret,  quia  is 
quem  praedicabai  ad  debetlanduro  mondi  principero 
f eiiirel ;  iste  sedens,  ui  etiam  sedendo  figuraret  eum 
superaio  moriis  aoctore,  sedero  regnl  jara  consoen- 
disse  perpetoi.  Sedebal  soper  lapideni  quo  oalioro 
roonomenti  cUodebaior,  ot  claostra  infarnororo  soa 
illoro  f  irtote  dejeciis  auperasse  docerei. 

Erat  autam  atpactut  ejut  tieut  fulgur,  et  vettmmttL 


129  KN  MATniif;i  CVAiNGULilM  bXPOSlTIO. -LIB.  IV.  150 

0ju$  «tcuf  iitx.  Ut  ipso  quoque  significirel  babitu  ac  A  «licauiibus  Evangelium  aposiolis  vinm  iu  cordibus 
vollu  quia  is  gloriani  resurreciioiiis  nuniiabal  qui  et^    bominum  praepararel. 


terribilis  ad  damnandum  reprobos,  ei  benignus  esset 
ac  blandus  ad  consolandum  elecios. 

Respondnu  autem  angeluM^  dixU  mulieribut :  NotiU 
Hwure^  vo$.  Ac  sl  aperie  dicat :  Paveant  ilU  qui  noii 
amant  advenium  snpernorom  civiuin«  el  carnalibos 
ipressi  desideriis,  ad  eorum  se  socieialero  desperant 
posse  periingere;  non  tos»  quas  vesiros  concives 
▼Metis. 

Scio  enim  quod  Jezum^  qui  erueifixus  est^  queeritit, 
eie.  Scio,  inquit,  quod  funus  Salvaloris ,  cbariiaiis 
ofGcio  celebrare  venisils,  sed  hic  prasseiitem  cer- 
nere  non  habetis,  qui  jam  sua  virtuie  surrexit,  licet 


Jbi  mevidebuut.  Id  esi,  ibi  mea  roerobra  inve- 
niuni,  ei  vivuro  corpus  agnoscunl  in  eis  qui  eos 
suscipiunt :  secundum  iliud  quod  Galilaea  inierpre- 
lalur  revelatio,  nou  jam  iu  forma  servi  Inlelligen- 
duni  est,  sed  iii  illa  iu  qua  xqual  s  est  Palri;  illic 
erit  revelalio  tanquaoi  vera  Galilxa,  cum  simitet  H 
enmiM,  ibi  eum  viiiebimus,  ticuti  est  (/  Joan.  iii,  3). 

Quig  cum  abiisseutt  ecce  quidam  de  custodibut^ 
usque  et  tecuros  vot  faeiemut,  Omiies  igilur  qui 
slipe  teiiipli  et  bis  quae  conreruntur  ad  usus  Eccle* 
siae  abtttunlur  malis  rebus,  quibus  suam  expleant 
volupiaiem,   similes   sunl  scribarum,   sacerdolum 


nunquammajesutese..lialisahsenlem;el  si   ^^^     rtdimeniUm    ineiidacimn ,   el    ^anguiiiem   Salva- 
Terbis  non  crediiis,  veriiaiem  resurrectionis,  vel  » 
vacuo  probate  sepulcro ;  subjunxil : 


loris. 


Ei  ato  euntes,  usque  Ibi  eum  videbiiii,  ecce  prof- 
dmi  vobit.  Felices  feminas,  qu»  angelico  duclas 
oraculo,  iriompbum  resurreclionis  mundo  annun- 
tiare  merueruni,  ac  moriis  iniperium  quain  Eva 
serpentino  seducta  afUaiu  induxil,  prxdlcare  diru- 
lom! 

Preecedet  vot  in  GalHaiam.  \d  esi,  In  volulabruro 
geoiium,  obi  ante  error  erai,  el  lubricum  vestigium 
stabili  pede  non  ponebal.  Interpreiatur  enim  Gali- 
l«a,  volubills»  sive  rota,  vel  iransmigraiio  facia : 
noraliier,  In  moriificaiione  caruls  agnoscilur,  in 
iransmigraiione  meniis  videlur  • 

£f  exierunl  cito  de  monumento  cum  timore  magno^ 
elc.  Merilo  quem  roovel  quomoilo  Marcus  scribat» 
£t  Aemtiii  quidquam  dixerunt,  cuin  Lucas,  Mallbaeo 
coocordans,  dicil :  Ei  regrestm  a  monumento^  nunlia^ 
vermt  ktec  omma^  etc;  nlsi  Inlelligamus  ipsorum 
angelonim,  nemini  ausus  fuisse  aliquid  dicere,  Id 
est,  respondere  ad  ea  quae  ab  illis  audieranl :  aul 
eene  cuslodibos,  quos  jicenies  viderunl. 

Et  eece  Jaut  oeeurrit  ilHt  dieent :  Avete,  Primae 
resurgentis  Domini  salutailonero  audire  mereban- 
lar,  at  maledicturo  Evae  roulieribus  solverelur.  Ho« 
raliier  occurrit  Jesus  curo  salulatione ,  oronibus 
viriuiaro  iier  incboantibus  praebendo  auxilium,  ui 
ad  saloiero  perpeiuam  pervenlre  queant. 

iilm  auiem  auetterunt,  eic.  Islae  accedunt  el  leoenl 


Vndecim  ditcipuU  in  Catilaiam  abierunt,  elc.  Quid 
est  ergo  quod  Jesus  praecedil  discipulos  in  Giiriiaeain, 
ui  videaiur  ab  eis?  Sequuntur  illi,  ul  vidcnies  eum 
adorenl,  nisi  quia  surrexii  Gbriiilus  a  mortuis  prl- 
miiis  dorniieniium;  sequuniur  auiem  hi  qui  8u:i 
Gbrisii,  el  ipsi  In  suo  ordine  ad  viiam  de  morte 
iransmigrant,  ibique  eum  videnies  adorant,  quia  in ' 
specie  suae  divinitatis  coniemplantes  sine  fine  col- 
laudant.  Cui  visioni  congruit  illud  :  Tunc  eiiim  re- 
veUua  facie,  sicul  Aposlolus  lesuiur  :  gloriam  Da» 
mini  tpeculantet,  in  eamdem  imaginem  trantformamur 
(11  Cor.  III,  18),  quicunque  roodo  revelamus  ad 
eum  viaro  iiosiram,  ejusque  vesligia  seqiiirour  fide 
C  non  ficta. 

Qtttdoni  atUfm  dubitaverunl.  Cognosconl  ergo 
Dominum,  quem  roissis  in  lerraro  vuliibus  adorani ; 
sed  inerat  roeniibus  eoruro  non  contemnenda  du« 
bielas,  quia  se  non  corpus  in  quo  pa^^sus  est  resus- 
cilatum,  sed  spiriium  quem  finita  passione  tradidii 
solum  videre  putabani. 

Et  aceedent  Jetutf  locutut  est  eit,  dieent :  Data  est 
mihi  omnit  potestat  in  ccelo  ei  in  terra,  Hjec  de  as- 
sumpta  loquiiur  humaniiaie,  quam  suscipiendo  roi- 
noratus  esi  pauio  minus  ab  angeiis,  ei  In  qua  resur- 
gendo  a  morluis»  gloria  ei  bonore  est  coronains 
{Hebr.  i,  9),  el  coiistliuius  super  opera  manuum 
Patris»  omniaque  subjecta  sub  pedibus  ejtis  :  inler- 


pedes  ejus,  quia  adoraverunl  euro.  Caeterum  illa  q  que  oronia,  eliam  mors  ipsa  ejus  pedibos  subslracu 


qoo:  quaerebai  viveniem  curo  rooriuis,  el  nesciebai 
adhoe  Filluro  Del  resarrexisse,  roeriio  audit :  Ne 
tangat  me,  Moiid»m  enim  ateendi  ad  Patrem  meum. 

Tune  ait  iUit :  Notiie  Umme.  El  io  Veiert  el  in 
Novo  Instraroenlo  boe  semper  observanduro  est 
qaod  quando  angusiior  allqaa  apparueril  vislo,  pri- 
mom  limor  pellaiar»  al  sic  meiiie  placiia  possinl 
qiMB  dicanlur  audiri. 

/fe,  renmuiale  f)rtUribut  meit,  ut  eani  in  Caliletam^ 
ibi  me  videbuni.  Haec  promissio  dominici  aspeclas, 
qiila  multis  conipleu  esi,  propbelice  dielum  accl- 
piendum  osU  Galilaea  namque  inlerpreuiur  vel 
transmigraiio,  vel  revelaiio.  Transmigraverat  enim 
gratia  Christi  de  populo  Israel  ad  gonles,   ul  prae- 


esi,  quae  ei  ad  lempus  visa  esi  praevalere. 

Euntet  ergo  docete  omnet  gentet,  elc.  Prius  ergo 
ilocere  genles,  id  est,  scientia  veriiaiis  instituere, 
ac  sic  baptizare  praecipil,  quia  sine  fide  inipossibilo 
esl  piacere  Deo ;  ei :  liiti  quit  renaiut  fuerii  ax  aqua 
ei  Spiritu  tancto^  non  poteti  introire  in  regnum  Dai 
(Joojt.  III,  5);  ad  exiremam  vero  subjungit :  Doeenlet 
eot  tervare  onmia  quoBeunque  mmndavi  vobh^  qaia 
sicttt  eorpus  sine  spiriiu  mortaum  esi,  iu  ei  ttdes 
sine  operibus  inoriua  est. 

Ei  ecee  ego  vobiteum  tum  omnibu»  diebm  mqM§ 
ad  eoneummationem  tcseuii.  Mareas  ail :  Ef  Domlnua 
quidem  poHquam  loeutut  etl,  auumptut  eti  in  eetium, 
ettedit  a  dextrit  Dei;  quia  enim  ipse  Deus  et  4iomo 


131 


BED^  VENEftABlLIS  OPERUM  PARS  II.  —  EXEGETICA  CEINUINA. 


15i 


cM,  luumpuis  eH  in  coeliim,  et  sedit  ab  liumani-  A  liensibilis,  qiia  omnia  cognoscit  novissima  et  antiqns. 


tJle,  quam  dc  lerra  susceperai;  manel  cum  san- 
€118  in  lerra  divinilale,  qiia  lerram  pariter  implet  et 
cceliim.  Notaniltim  interea  quod  pra!sens  ubique 
«livina  majesias,  aliter  tileciis  suis,  aliter  est  repro* 
his :  adest  enim  reprobts  potenlia  naturje  incompre* 


inielligit  cogitationes  a  longe,  et  onmes  vtas  sin- 
guloriim  prxvidet.  Adest  electis  gratia  piap  prote- 
ctionis,  qiia  iilos  speciaiiterperiiraR^eiitiiiin  dona  vel 
flagella,  qna>i  lilios  pater  eriidit,  aljue  nd  posses- 
sionein  futura;  ha-redi  atis  eriidiendo  |iroveliil. 


ORATIO   DOMmiCA   EXPLANATA 


.    Pater  ttotter^  tfui  et  in  caiit.   Apud  evangelistam 
M:tltha*iim,  septem  petitiones  continere  vidciur  ora* 
iio,  qnarum  io  tribus  aetema  poscuntur,  reliquis 
qiiatuor  lcniporalia  :  qua.*  tamen,   propter   relerna  3 
consequenda,  suni  necessaria.  Nam  qnod  dicimns  : 

Sanciificetur  nomen  tuum  :  Advenial  regnnm  luttm, 
et  pat  voiuntat  tua  ticut  in  calo  et  in  terra,  Quod  non 
nhsiirde  (|uidam  inlellezeruiit  iii  spiritu  et  corpore, 
ouinine  sine  flne  relinenda  esse,  et  hic  inchoaninr. 
Qiiaiituiiicunque  proliciinus ,  aiigentur  in  nobis. 
IVrfecta  vero  (quod  in  alia  vita  sperandum  esl) 
bempcr  possiitebuiitur.  Quod  vero  diciinus  : 

Panem  noitrum  quotidianum  da  nobit  hodie;ei: 
Dimitte  nobit  debita  nostra^  ticut  et  not  dimittimut 
dtbitoribut  nottrit;  ei :  Ne  not  itiducut  in  tentationtint; 
et :  Sed  libera  not  a  malo,  Quis  non  videat  ad  prx* 
S4*ntis  vitx  indigentiam  periinere?  In  illa  itaque  vita 
;eteriia,  ubi  iios  seniper  speramus  fuiuros,  et  110» 
Miinis  Dei  sanciilicaiio,  et  regnum  ejus,  et  volunias  C 
<*jus,  in  nostro  spiriln  et  corpore  perfecte  atque 
immortaliter  permanebuiit.  Panis  vcro  quotidianus 
ideo  dictus  est,  qiiia  hic  est  necessarius,  quantus 
aiiiniae  camique   tnbuendus  est,  sive  spiritaliter. 


sive  corporaliter,  sive  utroqne  modo  iitieligatur. 
IIic  est  etiain  rcmissio  quHni  posi  imus,  nbi  cst  cum- 
missio  peceatorum.  Ils  ieiit:itiont>s,  qu»  nos  ad 
peccandum  vel  alliciunt  vel  impelluniur.  Ilic  deni- 
que  m»lum  uiide  cupimiis  hherari,  illic  «iitein  nihiS 
isloium  est.  Evaugelista  vero  Lucas  in  Oralione 
Doiniuica  petiiiones  non  septem,  sod  quiuque  am« 
plexiis,  neqiie  ab  isto  utiqne  discrepavit.  Sed  quo- 
niodo  isia  scptem  sinl  inteliigeuda,  sua  i|is:i  brevi- 
tate  commonuit.  Nomen  quippe  Dei  sanciiic^ttur  in 
spiritu;  Dei  auteni  regnum  in  caruis  resurrectione 
vcntunim  est.  Ostendens  ergo  Luc:)S  tertiam  peti- 
tionein  duamm  superioruni  esse  quodain  luoJo  re- 
peiitionem,  magis  eam  prxicrmilleudo  fecii  iiitel- 
ligi.  Deiiide  tres  ilias  adjuiigit  de  paiie  quoiiJi  mo, 
de  remissione  peccatorum,  de  tematione  viiauda. 
At  vero  quod  ille  in  ultiino  po^uit,  Sed  libera  nos  0 
malo,  iste  nou  posuit  iii  intclligeremus  ad  illud  su- 
perius  quod  de  leutationedictum  est  peniiiete;  ideo 
quippe  dicit  :  Sed  libera,  nun  ait,  ei  libera;  lauquam 
unam  pelitionem  esse  deuionslraus.  N  )ii  hoc,  sed 
hoc,  ut  frciat  uiiusquisque  in  eo  se  liberari  a  malo 
quod  non  inrer»tur  in  teniatiouem. 


IN  MARCI  EVANGELIUM 

EXPOSITIO. 


EPISTOLA  AD  ACCAM. 


Bxpoeitionem  Evangelii  secoi»dum  Marcum,  opl-  D 
tulante  ip^^a  evangelica  gratia,  scripiari,  primo  qusD 
fuerit  eidero  Marco  causa  Evangelii  scribcndi,  bre- 
viier  insinuanduin  esse  ceDsuimus.  €um  Ronianae 
urbi  clarum  veri  Dei  lumen  praedicante  beato  Petro 
aposiolo  fuisset  eiortum,  adeo  serine  veriiatis  uni- 
versorum  menies  placito  illiislrabat  auiiiiu,  ut  quo- 
lidie  audienlibuv  eiim  nulla  uiiquam  satietas  fierei. 
Unde  neque  audilio  sola  eis  suflecil,  sed  Marcum 
dtscipiiliim  ejus  omnihus  precibus  obsecrantes  orant, 
ut  ea  quae  ille  verbo  praedicabat,  ad  perpetuam  eo- 
rum  comnionitionem  habendam  Scriplurae  traderei, 
quo  domi  forisque  in  hujuscemodi  verbi  mediialio- 
nibns  periuanereiiL  Nec  prius  ab  obsccrando  desi- 
stiinl,  quam  quflc  oraveranl  iinpetrareiit.  Pclros  vero, 
ut  per  Spiritum  sanctuin  religioso  se  spoliatum  coro- 


perit  funo,  delectatus  esi ;  et  fidem  eorum  devotlo- 
nemque  per  hxc  cunsidcrans,  factum  confirmavit, 
ei  in  perpetuum  legeiidam  Scripluram  Ecclesiis  tra- 
didit.  Ctemeiis  in  sexto  Disposiiionum  libro  hxc  iia 
gesta  esse  descrihii.  Gui  simile  dat  lesiiiuonium 
etiam  Hierapoliles  eplicopus,  nomiue  Papias,  qul  et 
hoc  dicit,  quod  Petnis  in  prima  episiola  sui,  <)uam 
de  urbe  Koma  soripsii,  meminerit  Marci,  in  qua 
tropice  Romain  Babyloniam  nominaril,  com  dicii  *: 
Salutat  vot  ea  Eccletia^  quce  in  Babylone  electa  f«r, 
et  Uarcut  fiiiUt  meut.  Assunipto  itaque  Evangelio 
quod  ipse  confecerat,  perrexit  in  iCgypium,  et  pri- 
niuui  Alexandnae  Ciiristum  annuutians,  couslituit 
Ecclesiam  lanta  docirina,  et  vitae  coniiiieotia,  ut 
onines  sectatores  6hristi  ad  exeiuptum  sut  cogerct. 
Deiiique    Philo  disertissimus    /udaeonim,    videns 


155  *        IN  MARCI  EVANGELIUM 

Alexandriae  priinani  Ecclcsiam  .idhuc  judaizanlem,  A 
quasi  in  landem  genlis  suoe  librum  super  eorum 
conversaliune  scripsit.  Et  quomodo  Luca^  enarrat 
Jerosolymae  crcdenles  omnia  habnisse  cominnnia, 
sic  el  ille  quod  Atexandrisc  sub  Marco  Heri  doctore  ^ 
ceniebat  memori»  tradidii.  Tradunt  autem  hunc 
natione  Israelitica,  el  sacerdotali  ortum  prosapia,  ac 
post  passionem  ac  resurrectionero  Domini  Salvatoris, 
ad  praedieai4onem  aposiolorum  evangelica  fide  ac 
sacrameniis  imbulum ,  atque  ex  eorum  fuisse  iiu- 
mero,  de  quibns  scribit  Luca^,  quia  muUa  eliam 
lurba  saeerdoium  obediebat  fidei  {Act,  vi).  Quapropler 
ut  piiie  legalibus  instiiutus  edictis,  optimum  per  om- 
nia  vWendi  ordinem  genti,  quam  ad  fidem  vocabat, 
praemonslravit.  Sed  et  canotiicam  Paschse  observaa- 
tiam,  qust  universis  Chrisli  Ecclesiis  foret  imitabilis,  B 
osiendit.  In  cirjiis  Evangelium  tuo,  dileclissime  an- 
listituro  Acca,  nec  noii  et  aliorum  fratruin  plnriom 


EXPOSITIO.       LIB.  L  154 

commonitus  hortiilu,  prout  Doininiis  dederit,  scri- 
pturi,  maxime  quae  in  Patrom  venerabiHuin  eiero- 
plis  itivenimus,  hinc  inde  collecta  ponere  curabimiis. 
Sed  et  nonniilla  proprin  ad  imitationero  sensus  eo- 
rum,  ubi  opportunum  videbitur,  inierponemus,  le^ 
ctoremque  supplex  obsecro,  ut  si  haec  nostra  opu- 
scula  iranscriptioiie  digna  duxerit,  annotalioiiem 
nominuro  eoruin  qtiae  supra  apposiia  suiit,  diligcns 
scriptura  conservct,  qtioinodo  in  expositione  Evan- 
gelii  beati  Lncx,  quam  ante  annos  plurimos  auxi- 
liante  Dei  gralia  composuiroiis,  consiat  esse  faciita- 
tum.  Oran<em  pro  nobis  sanctltalem  tuain  cce!e4is 
semper  graiia  prolegat.  Sed  el  hoc  anie  omnia  cun- 
ctos  qiii  hx'C  forle  leeturi  sunl  deprecor  in  Domino, 
ut  pro  mcis  et  corporis  et  animi  fragililalibiis» 
apud  pium  Judicem  iniercessores  existere  dignen- 
tur. 


LIBER  PRIMUS. 


CAPUT  PRIMUM. 

Initium  Evnngelii  Jesu  Christi,  elc.  Sicut  scripliim 

est  in  Isaia  prophcta.  Conferenduro   boc  Evangelii 

Marci  principium  prlncipio  Maitiiici,  quo  ait  :  Libef 

generaiionis  Je$u  Ckristi^  filii  David,  etc.  Atqtie  ex 

utroque  unus  Doroinus  nosier  Jesus  Christus,  Dei  et 

boroini^    Filius  esl   intellii;endus.   Et   apie  priiniis 

evangelist;!  Filiuro  bauniiis  eum,  secundus  Filium 

Dei  nominaly  ut  a   niinoribus  paulaliin  ad   inajora 

ieiisns  noster  exsurgeret,  ac  per  (idein  ci  sacra- 

Bienta  bumaniiatis  assuinptae,  ad  agnitionem  divinae 

aeternitatis  ascenderet.  Apte  qui  hunianam  erat  ge- 

neraiioiieni  desciipturus  a  Fiiio  horoiuis  coepil,  Da- 

vid  videlicet  sive  Abriihae,  de  qiiorum  stirpe  sub- 

siantiam  carnis  assumpsii.  Apte  is  qui  libruni  suum 

ab  iniiio  Evangelicae  praidicationis  inchoabat  Filiuro 

inagis  Dei  appellare  voluil  Domiuuro  nostruro  Jesuro 

tbri&tuni,  quia  niiniruni  et  humanac  eral  nalurx  de 

progenie  palriarcharum,  slve  regum,  veritutcin  car- 

iiis  su^cipere,  et  divind;  Aiit  potentiae  Evaiigeiium 

mundo  praedicare.  Evangelium  qnippe  bonuin  min- 

lium  diritur.  Onod  aulein  nielius  esi  nuniium  qtintn  : 

Panitentiam  agite^  approfiHquabit  enim  regnum  cce- 

hrum  (Matih,  iii)?  Homiiiis  itaque  est  huinanilus 

nasci,  Dei  ven>,  regni  caelestis  introitum  poeniten- 

libus  pr^icare.  El  ideo  Matiha^us  recte  Fiiiiim  Da- 

vid  nunciipat,  qiiem  in  car^  venientem  aseeverat. 

Recie  Uarcus  Filium  Dei,  quem  in  prima  voluininis 

iui  fronte  auctorem  Evangeiii  et  sponsorem  regni 

desigiiat  acierni.  Ubi  notanduro  quod   Evangelistse 

sancti,  qui  dispensationem  nobis  domiiiic:c  iiicarna- 

tionis  scriptam  reliquere,  uno  quidero  spirilu  accensi 

ad  officiuni  scribendi  accesseruni,  sed  diversum  nar- 

raiionis  suae  priroordiiim  singuti,  diversuin  staluere 

terminuiii.  Matth.cui  nainque,  a  nativitate  dominica 

exordium  suroens,  ad  teropus  usque  dominicae  re- 

surrectionis  seriem  suae  narrationis  perduxit.Marcns, 


ab  iniiio  evangelica!  praedicalionis  incipiens,  pervc- 
nii  ad  lempus  usqiie  asccnsionis  Domini,  et  praedi- 
catioiiis  discipulorinii  ejus  cunctis  geniibus  per  or- 
bem.  Lucas,  a  nativiiaie  pnrciirsoris  inchoans  Evan 
gelium  lermiiiavit  in  ascensione  dominica,  cum  re- 
deuntes  d;scipuli  Jerosoiymain  adventum  sancti  Spi- 
riius  divinis  in  laudibtis  exspcctahaiit.  J  annes,  ab 

G  xierniiate  verbi  Dai,  per  quod  omnia  facia  suiit, 
principiuin  suinens,  el  ipse  ad  lempus  usquc  domi- 
nic£  reLurreclionis  cvangelizando  periingit.  Scri- 
ptuiiis  ergo  LvanKeliuin  Marcus,  congrue  priuio 
oninium  pouit  testimonia  prophetarum  qtiibus  hoc 
fuiurum  jain  oliin  praccinebant.  Ut  eo  cunctis  vera 
ac  sine  scrupulo  dubietatis  suscipenda  quac  scribe- 
ret  iiitiinaret ,  quo  haec  a  pnphetis  sancto  Spiritu 
iinpletis  antea  praescita  ac  prnedicta  esse  monstra* 
ret,  siinulque  uno  eodemque  Evangelii  sui  principio 
et  Judaeos  qui  legein  ac  propbetas  susceperant,  ad 
sudcipienda  etiaoi  Evaiigelii  sacrameiita  qu;e  ipso* 
rum  propheise  pr«dixerant  instiiuit,  et  gentiles,  qui 
per  omnia  Evangelii  pracconia  ad  Dominum  vene- 
rani,  ad  auctoritatem  quoque  legis  et  prophetaruni 

^  suscipiendaiii  veiierandamque  provocat,  ne  si  qui 
jiixia  ha)retico8  aut  Vetus  solummodo  Teslamentuai, 
aui  soliimmodo  Novum  Kuscepisset,  alienus  a  tesla- 
inento  Dei  reinaiieret. 

Ecce  mitto  angelum  meum ,  etc.  AngeliB  vocatnr 
Joaniies,  nou  naturae  aocieiate  juxta  hxresim  Ori* 
genis ,  sed  officii  dignltate.  Angelus  enim  Grsee 
Latine  tmntius  dicitur.  Quo  nomine  recte  «ppeHari 
^  ^otuit  lioino  ille  qui  fuit  missus  a  Deo  ul  testimonium 
perhiberei  de  lumine  (Joan,  i),  et  yenientem  iu  cariie 
Doiniiium  mundo  nuntiaret.  Nec  miranduni  inyslice 
Angolum  nominarj  eum  quo  t>ifer  natos  mutierum 
major  nemo  surrexil  (Matth.  xi),  cuni  constet  omnes 
qui  sacerdotii  gradu  rile  funguniur  ob  evangelizandi 


155  neOiE  YENERABILIS  OPP.  PARS  II. 

omciam  angelos  pMse  Tocari ,  dieente  proplieu  :  A 
Labia  $acerdoiis  custodient  seietUiam^  et  tegent  requirent 
ex  ore  eju$ ,  quia  angelue  Domlni  exeereituum  eU 
(Maiaeh.  ii). 

Vox  ctamantis  in  deserto :  Parate  viam  Domini^  elc. 

Coiislat  quia  uiiigenilus  Fllius  VerbuHi  Palris  voca- 

tiir,  io:inne  »tiestanie  qui  alt  :  1»  jjnineipio  erat  Ver- 

bum ,  et  Verbum  erat  apud  Deum,  et  Deut  erat  Ver» 

bum  {Jaan.  i).  Et  ex  ipsa  nosira  locufione  cognosci- 

nius   qiiia  prius  voi  sonat,  ut  verbum  posimodiim 

possit  auUiri.  ioannes  ergo  vox  a  prophela  vocalur, 

quia  verbiim  prxcedit.  Adveotui&  itaque  doiniiiicam 

prxcurreiis  vox  dicitur,  quia  per  ejus  ministerium 

Pairis  Veibum  ab  bominibus  auditur.  Qui  eliam  in 

deserto  clamat,  quia  derelictas  ac  desiituts  iiidaea; 

solatium  redentplionis  annnntiat.  Quid  auiem  ciama- 

rel,  aperitur  cuin  subditur  :  Parate  eiam  Domini^  re- 

etat  (aeite  temitai  ejut,  Omnls  qui  (idem  rectain  et 

bona  opera  praedicat ,  quid  aiiud  quam  venienti  Do- 

mino  ad  corda  aiidientium  viam  parat,  ut  hasc  vis 

gratise  peneirei,'ui  lumen  veritatis  illusiret,  et  rectas 

Oeo  semitas  faciat ,  dnm  mundas  in  auiino  cogilalio- 

nes  per  serinonem  boiiae  prsdicationis  rormat  ?  Sane 

nolaiidum  quod  ex  testimoniis  proplielicis  quac  po* 

suit  Marcus,  unum  solummodo  in  Isaia,  alterum  vero 

inveniiur  in  Nalachia.  Nec  Umen  falli  aot  fallere 

pulandus  est  evaiigelista ,  qui  hoc  scriptum  dicat  in 

Isaia  quod  Isaias  non  scripserit,  sed  polius  intelli- 

gendum  quod  etsi  non  hsc  verba  quas  de  Malachia 


B 


posuit  inveniuntur  in  baia,  sensus  Uroen  eorum 
invenitur  in  Isaia,  et  in  nonnullis  locis  aliii,  et  mani-  ^ 
festius  in  eo  quod  hic  ipse  subjunxit :  Vox  elamaniie 
tn  deterto  :  Paraie  viam  Domini^  rectat  facite  umitae 
ejut.  Quis  enim  uou  videat  quanla  sil  In  ulraque 
seiiientia  concordia  ?  Nam  quod  dixit  Miilacbias, 
iniltenduui  angelum  ante  faciein  Domiiii  qui  pr»- 
pararet  vtam  ejus,  hoc  est  utique  quod  dixit  Isaias» 
voiem  clamantis  audiendam  in  deserlo,  qui  diieret : 
Parate  viam  Damini,  rectat  facite  temitat  ejut.  Qiiia 
sicut  ioaiines  recie  angelus  poiuit  vocari,  pro  eo 
quod  faciem  Domini  evangeltiando  prasvenit,  ila  recie 
appellari  et  vox  poiuit ,  quia  Verbum  Dei  sonando 
praeibai,  sicut  et  supra  dicium  est.  In  otraque 
antein  sententia  similiter  paranda  via  Domini  prae- 
dicalur.  Ideoque  noii  f^illitur  evangelisu ,  qui  hoc  p 
diciuin  ab  Jsaia  scribit :  quod  eui  non  eisdem  ver- 
bis,  eoJein  lamen  sensu  ab  ipso  scriptum  iovenit. 
Potuit  autem  lieri  ut  animo  Marci  Evangelium  oon- 
scribentis  pro  Malacliia  Isaias  occurreret ,  ut  fierl 
solet.  Qood  Umen  aine  ulla  dubitatione  emendaret, 
saluui  ab  aliis  adroonitus ,  qai  ipso  adhuc  in  carne 
vivente  boc  legere  potaerunt,  nisi  cogiiaret  recorda-  ' 
limii  siia  qu«  saiKio  Spiriiu  regebatur,  non  frustra 
occarriase  aliod  pro  alio  nonien  prophetx,  quia  iia 
Ooninus  hoc  scribi  consiituit.  Cur  autcro  iia  coo« 
sUtuerit  Doninus ,  priroa  illa  causa  utilibSiroa  debet 
iaeilliroe  cogiiari,  eiiaro  sic  esse  losinuatuin,  lu  om- 
Nea  sancios  propheus  uno  i^piritu  locutos  uiirabili 
inter  i»e  conseutiooe  consUre,  ut  hoc  mulio  ainpllus 


SeCT. !.—  EXEGETIGA  GENUINA.  136 

sit»  quam  si  oiunium  omnia  propboiarum  uno  unius 
hominis  ore  dicerentur.  Et  ideo  indubiunier  accipi 
debere  quaecunque  per  eos  sancius  Spiriius  dixii»  et 
singula  esse  omaium*  et  omnia  singulorum.  Gam 
ergo  ei  quae  dicia  suiit  per  Is^iiaiii  um  siiit  Mala- 
cbiaB  quam  isai» ,  ei  qu»  dicia  sunt  per  Malacbiam 
Um  sint  Isiiae  quam  Maiachix,  qnid  opus  erat  ut 
emeiidaret  Marciis ,  cum  aliud  pro  aiio  »ilji  uomen 
occurrens  a  se  scripiuin  legisset  ?  ac  non  poiius  se- 
qiieiis  aucturiuuin  Spirilus  sancti,  a  quo  ineuiero 
suam  regi  plus  nobis  ille  uliqne  sentiebat ,  ila  boc 
scripium  relinqueret?  Sic  euim  adinoiiendo  consil- 
tuerai  ei  Dominus  ad  informandos  iios  tautain  ver- 
boruin  suorum  inter  propheus  esse  concordi^im, 
ut  non  abnurde ,  imo  congrueniissime ,  etiain  Isais 
depuUremus  quod  per  Malachiam  dictum  repiie- 
rimus. 

Fuit  Joannet  in  deterto  baptizant^  etc.  Cuncllg 
geniibus  liquet  quod  ioannoa  bapiismuai  pceaiientic 
non  soluin  prxdicavit,  veniin  eiiam  quibusdam 
dedity  sed  Uinen  baptiimnm  in  remissionem  pec* 
catoruro  dare  non  poluil.  Reinissio  eicnim  pecca- 
torum  in  solo  nobis  bapiismo  Christi  iribuilur.  No- 
Undum  iiaque  quod  dicitur,  prosdicant  baptiimum 
peenitentite  in  remistionem  peecatorum ,  quoiiiain 
baplisma  quod  peccaia  solveret ,  quia  dare  iion  po* 
terat,  praedicabat ,  ui  sicut  iucarnaium  Verbuni  Pa- 
tris  prjecurrebat  verbo  praedicaiiunis,  iu  bap.i^iniiin 
posnitentias  quo  peccaia  solvuniur  praecurrerit  suo 
baptismate,  quo  peccau  solvi  iion  possunt.  Et  ba* 
ptisabantur  ab  illo  in  iordane  flumine,  coafltenies 
peccau  sua.  Exemplum  confltendi  pecciu ,  ac  me- 
liorem  vium  promiitendi,  datur  eis  qui  baptistiia  ae- 
cipere  desiderant,  sicut  eiiam  praedicante  Paulo  in 
Epbeso  multi  credentium  veniebant  conflieiites  et 
annuntiautes  actus  suos,  quatenu^  ,  abdicaia  viu 
veieri ,  renovari  mererentur  in  Cbrisio.  Unde  eiiam 
beaio  Petro  ostensis  in  Imeo  coele^ti  diversis  gcneris 
animaiilibus  dictum  cst  :  Surge^  Petre,  occide  et  man- 
duea  (Act.  x).  Quod  est  aperte  dicere  :  Occidc  iafl- 
deles  ab*eo  quod  ruerant  prius,  ab  renuntiaiione  sce- 
lerum  et  promissione  piae  religionis,  ac  sic  flJei 
Cbrisliaiie  sacramentis  irobuios  in  sanctae  Ecclcsio! 
membra  comniula. 

Et  erat  Joannet  vettUut  pilit  cameli^  etc.  Pilis.  in- 
quit,  vestituft,  non  lana.  Alteruni  autiierae  ve^tis  in- 
diciuro  est  :  alierum  luxuriae  roollioris.  Zoaa  autem 
pellicea  qua  accinciu.4  fuit  et  Ellas ,  mortificttiionis 
indicium  est.  Porro  qiftMj  seqaitur  :  Et  locuttat  et 
mel  tilvettre  edebai ,  batltatori  sofltudinis  congruoro 
est»  ut  uon  delicbis  ciboruro,  sed  neceasiuum  hu- 
roanae  carnis  expleret.  Potest  habiias  et  vicias  ejus 
per  significatiooem  ,  etiam  quafliaum  inUm»  con- 
versatioois  ejus  non  inconvenienter  exprimere.  Nam- 
qne  aasUrioribus  uiebatur  ludumontis ,  sicut  etiaiu 
Dominus  iii  laudibus  ejus  proiesutus  est  dicens  ad 
iudsos  :  Quid  exitiit  in  detertum  videre  ?  Hominem 
moUibui  vettitum?  eeee  qui  moUibut  vettiu9Hur^  in 
domibut  regum  tunt  (Matth,  xi) ,  quia  vitain  pcccaiH 


137  IN  MARCI  EYANGELII3M 

llmn  non  blandimeDlU  revit,  sed  vigore  isperae  in-  A 
Teclionis  increpavil  dicens  :  GeHim'na  viperarum^ 
quU  9obi$  dimoMtravU  fugere  a  ventura  ira  {Mailh* 
xiiii)  ?  Zonam  peliiceam  liabebal  circa  lumbos  suos, 
q«ia  carnem  siiam  craciflxit  cum  vitiis  et  concupi* 
sceniiis ,  qiiod  eorum  esse  proprium  qui  sunl  Jesu 
Cbristi,  Aposlolo  attestante,  didicimus.  Locuiias  et 
umI  nlveelre  edebat ,  qoia  dulce  quidem  sapiebat  tur- 
bis  praedicatio  ejus,  existimanie  populo  et  cogitanii- 
bos  omnibus  in  cordibus  suis  de  eo  ne  forte  ipse 
esset  Cbrl^tus,  Sed  ocius  finem  sortita  est  illa  opi- 
ulOv  iuiellii;eniibns  ejus  auJiioribus  qiiod  non  ipse 
Christu^,  sed  pnecursor  et  prophela  esset  Christi.  In 
melleetenini  dulcedo,  in  locustis  est  alaeer  volatus, 
»ed  eito  deeidiius. 

.  Ei  frmdieabat  dicens :  Veniet  fortior,  etc.  Mos  apud  * 
fMeres  iuit  ul  si  quis  eam  qusQ  sibi  competeret  acci« 
fiere  axorem  nollet,  ille  ei  calceamcntum  solveret, 
fiii  ad  bane  sponsus  jure  propinquiialis  venirei. 
Quld  ergo  inier  homines  Cliristus,  nisi  sanctae  Eccle- 
siae  sponsus  apparuit?  De  quo  ei  idem  Joannes  dicit : 
0ict  flabel  Bffonsam  spon$u$  est  {Joan.  iii).  Sed  quia 
Joannem  horoines  Christum  esse  putaverunt,  quod 
idem  ioannes  iiegal,  recte  se  iiidignum  esse  ad  sol« 
Tendaro  corrigiaro  ejus  calceainenti  denuntiat.  Ac  si 
aperie  dicat :  Ego  Redemptoris  vestigia  deniidare 
fton  valeo,  quia  sponsi  nomen  mihi  immeritus  non 
osuri>o.  Qnod  tamen  intelligi  et  aliter  potest.  Quis 
enim  nesciat  quod  calceamenta  ex  morluis  animali- 
bns  fiant?  Iticarnatus  vero  Dominus  veniens  quasi  1« 
ealoeaius  apparuit,  qui  in  diviniiate  sua  morticina 
noairae  corruptionis  assumpsit.  Sed  hojus  Inearna- 
tionis  mysterium  buinanus  ocnlus  penetrare  non 
sofficlt.  Investigari  enim  nullatenus  potest  quomodo 
eorporaiur  Verbum,  qoomodo  summus  et  vivificator 
Spiritua  intra  uierum  matris  animatur,  quomodo  is 
qot  inltinm  non  liabet  et  existit  concipitur.  Corrigia 
ergo  calreamenti  est  ligatura  mysterii.  Joannes  ita- 
que  soWere  corrigiam  calceamenii  ejiis  non  valet, 
qnia  incamationis  mysterium  nec  ipse  investigare 
sofDcit,  qoi  hanc  per  prophetiae  spirtium  agnovit. 
Ega  bapiizavi  vo$  aqua ,  itle  vero  baptUabit  vo$  Spi' 
ritu  $aneio.  Non  qutdeni  adhuc  Joannes  Dominum 
manifeste  Deum  aot  Dei  esse  Filium,  sed  tanium 
virom  se  foriiorem  prxdicat.  Non  enim  rudes  adhuc  ^ 
aoditores  tanii  capiebant  arcana  sacramenti,  quod 
Filins  Dei  sternus  homine  assumpto  ex  Virglne  de- 
Buo  naius  esset  In  mundo,  sed  paulatim,  per  agni- 
tionera  glorificatae  humanitaiis,  introducendi  erant 
ad  fldem  divins  siernliatts.  Quibus  tamen  quasi 
lateoter  quodam  modo  ac  velato  sermone  Deum 
boiie  esse  veram  dcclarat,  dum  eum  Spiritu  sancto 
baptlzatarnm  esse  confirmat.  Cui  eiihn  dubium, 
nollom  pofse  alium  gratiam  sancli  Spiriiu^,  nisi 
Deum  dare?  Tempore  autem  procedente  cum  capa- 
eiores  jain  ad  inteHigendam  eosdem  soos  videret 
andliores,  etiam  Filium  Dei  illum  aperie  pnedicavii, 
dieens  :  Sed  qui  misit  me  bapti%are  in  aqua,  ille  miki 
disAt :  Supsr  quem  viderie  Spiritum  descendentem  et 

PlTBOL.  XCII. 


EiTosim  -  UB.  1.  r« 

mamntem  super  eum^  hic  esl  qui  baptiz^il  in  Spmiu 
sancto,  Et  ego  vidi  et  testimonium  perhibuif  quia  hic 
e$t  Filius  Dei.  Daptizamur  autcm  a  Domino  in  Spi- 
ritu  sancto,  non  solum  cum  in  die  bapiismatis  fonte 
vit;e  in  remissioncm  peccaloriim  abluimur,  verum 
ettam  quoiidie  cum  per  gratiam  ejusdcm  Spiritus  ad 
agenda  quae  Deo  placent  accendimur. 

Et  factum  est  in  diebus  ilti$^  etc.  Triplicem  ob 
causam  Sulvalor  a  Joanno  accepit  baptisnium.  Primo, 
ut,  quia  homo  naius  erat,  omnem  justitiam  et  bu- 
militatem  legis  imp!eret.  Secundo,  ut  bapiismate  suo 
Joanois  baptisma  comprobaret.  Terilo,  ul  Jordani^ 
aqiiam  sanctificans,  per  descensioiiem  columbae 
Spirilus  saiicti  in  lavacro  credeniium  mons:raret 
advenium. 

Et  statim  asundens  de  aqua  vidit  catos  apertos^  etc« 
Mysterium  Trinitatis  in  baplismaie  Doniini  demon« 
stratur.  Doininus  baplizatur,  Spiriius  descendil  in 
specie  columbie,  Patris  vox  testimonium  Filio  prae- 
bentis  auditur.  Aperiuntur  autcm  coeli,  non  resera- 
tione  clementorum,  sed  spirituallbus  oculis,  quibus 
et  Ezechicl  in  principio  yuluroinis  sui  aperlos  eos 
esse  commeaiorat.  Sedit  quoque  columba  super 
caput  Jesu,  ne  quis  putaret  vocem  Palris  ad  Joao- 
neni  factam,  non  ad  Dominum.  Pulchre  autem  cumr 
dixisset :  Ei  Spiritum  tanquam  columbam  descendei^ 
lemt  addidil,  et  manentem  in  ipso.  Uoc  etenim  Mq> 
diatori  Dei  et  hoininum  donum  est  speciule  coUatum, 
ut  implens  semel  eum  Spiritus  sanctus,  iiunquam 
recederet,  sed  perpes  iu  illo  inaneret.  Nam  fidelibos 
ejus  ad  iniignia  virtutum  et  miracula  facienda  aU« 
quando  gralia  Spiritus  confertur,  aliquando  lollitur. 
Quibus  tainen  ad  operationem  pietaiis  ei  justitiaB« 
ad  amorem  Dei  el  proximl  conservandum,  nunquam 
gratia  Spiritus  abest.  Unde  de  iiio  Spiritu  promitti- 
tur,  dicente  eis  Domioo  :  Vo$  autem  cogno$ceti$  eum 
quia  apud  vo$  manebit^  et  m  vobis  erit  (Joan*  xiv). 
Verum  specialiter  in  Doinino  manet  Spiritus  semper^ 
non  quomodo  in  electis  ejus  juxia  mensuram  fidei, 
sed  sicut  Joannes  ait :  Vidimu$  gtoriam  eju$^  gt^ 
riam  qua%i  Unigeniti  a  Patre,  ptenum  gratice  et  verita^ 
ti$  {Joan,  i).  Manet  autem  in  illo  Spiritus,  non  ex 
00  untum  tempore  quo  baptizatus  est  in  Jordane, 
sed  ex  lllo  potius  quo  in  utero  conceptus  est  virgl- 
nali.  Nam  quod  in  baplizatum  descendere  visus  est 
Spiritus,  signnm  erat  conferendae  nobis  in  baptismo 
gratis  spiriiualis,  quibus  in  remissionein  peccato- 
rnro  ex  aqua  et  Spiritu  regeneratis  amplior  ejusdem 
Spiritus  gratia  per  impositionem  manus  e|)iseopi 
solet  coeliius  dari.  Sicut  etiam  boc  quod  aperios 
coelos  vidit  post  baptisma,  nostri  utlque  graiia  fa- 
eium  est,  quibus  per  lavacrum  iindae  regenerairicli 
janua  panditur  regni  ccelejiiis,  quae,  peccantibus 
quondam  protoplastis  ac  paradiso  ejeciis,  totl  generi 
bumano  interpositis  cherubim  el  flamaieo  gtadio 
claiisa  est.  Exstinguitur  namque  haec  fiamma  cuiqno 
fideiium,cum  aquis  vitalibus  lingitur.  Reeoneiliator 
angelieis  spiritibus,  cum  ad  pacem  sui  redierit 
Creatoris,  adeo  ut  si  percepu  fidei  sacramcnia  puro 

5 


\ 


m  BEDiE  VENEIIABILIS  OPP.  PARS  H. 

cortle  el  corpore  servaferit ,  moi  •olutut  eanie  A 
regna  poMii  inirare  coelestia.  Alioqui  qnomodo  tunc 
aperireniur  Doinino  coeli,  qni  enm  homo  fieret  et 
hibitaret  nobiscum  iii  terra,  ccelum  pariier  divina 
potenUa  continebai  et  terram  ?  Sed  ct  hoc  qiiod  vox 
patema  de  coetis  innoinft :  Tu  e$  Filius  meus  dile* 
«fir«,  in  te  complacui^  non  ipse  Filius  quod  nesciebat 
^oeetar,  sc4  nobis  quod  credere  debeamus  ostendi- 
tur :  Ipsum  videlicet  qui  baptizandiis  cum  aliis  veiiit 
ad  Joannem  bomo»  yerum  esse  Dei  Filium;  non 
solum  ipsius  Joannis,  sed  et  lotius  mundi  Dominum, 
et  ideo  ?eraciier  in  Spiritu  sancto  baptizarre  yalen- 
lem.  Nos  quoque  yox  eadem  docuit  per  aqnam 
aliluiionis  et  spiritum  sanciifleatlonis  Dei  posse  filios 
effici.  Quotquot  enim  receperunt  etim,  dedit  eii  pote* 
eiatem  filios  Dei  fieri  (Joan.  i).  Bene  antem  in  specie  ' 
coliimbx  descendit  Spiritus  sancius,  quod  multuro 
simplex  est  animal,  atque  a  maliiia  fellis  alienuro, 
nl  ligurate  nobis  insinuarot  quod  simplicia  corda 
quxrit,  nec  habitare  dignatur  in  menlibus  impuris, 
qiuilis  fuit  Simon  ille  cui  dicebat  Petrus :  Non  eU 
tlhi  par$,  neque  iar$in  urmone  hoc;  in  fetle  enim 
amaritudimi  et  obligatione  iuiquitalii  video  te  e$»e 
{Act.  viii). 

Et  ttatim  Spiritue  expuHt  eum  in  de$ertumt  etc. 
Malihxus  siinlliter,  exposiio  Domini  bapiismate, 
el  Yoce  de  coelis  facta,  quae  diceret :  llie  e$t  Filiu$ 
meu$  dilectu$^  in  quo  mihi  complacu},  continuo  sub- 
Junxit :  TuHC  Jesu$  ductu$  e$t  in  daerlum  a  Spiritu, 
ut  tentaretur  a  diabolo  (Maith.  i?).  Yerum  ne  cui  q 
?eniret  in  dubium  a  quo  eom  spirltu  ductoro  sive 
expulsuro  dicerent  in  desertum ,  consulte  Lueaa 
primo  posuit :  quia  Je$u$  pienu$  Spiritu  $aneto  r«- 
gre$$u$  e$t  a  Jordane,  ac  deinde  intulil :  Et  agebatur 
in  Spiritu  in  de$ertum^  ne  quid  contra  eum  valuisse 
gpiritus  imroundus  puiaretury  qul  plenus  Spiriiu 
sancto,  qno  volebat  digrediens,  quae  ?olebat  agebat. 
Qoadraginu  autem  dies  ei  noctes,  quibus  eom  ten- 
lat»  toium  hiijus  saeculi  tempus  insinuant,  quibus 
roeinbra  e}us,  videlicet  sanctaro  Ecclesiam,  tentare 
nunquam  desistil.  Quia  nimiruin  quadripartitoa 
cst  mundus ,  \m  quo  Domino  famulamur.  De- 
cem  vero  prsecepia  sunt,  per  quorum  observan- 
tiam  Domino  famulanies  contra  bostis  iadefessi  ma- 
litiam  certamus.  Deeem  autem  quater  duela  qua«  D 
draginta  faciunt»  Ideoque  toium  militiae  nostrs 
leoipus  apie  quadragenario  dierum  ac  nociium  nu- 
mero  coroprebendiiur.  Bapiiiatus  ergo  Dominus  ex- 
pellitur  a  Spiritu  in  desertum,  et  lentatur  a  Salana, 
m  exemplum  vitae  auia  ftdelibus  praebeat,  qui  poet 
aceepiam  in  baptismo  remissionem  peceatoruffl,  non 
aolum  ad  exercenda  opera  virtutum,  verum  eiiam  ad 
lelerandam  propter  justltiam  persecutionen  sint  ac« 
cingendi.  Secedit  enim  in  desertum,  ul  noa  doceat, 
relictis  mundi  illecebris,  el  societate  pravorum,  di- 
vinis  per  omnia  servire  mandatis.  Tentaiur  soliu- 
rina  a  diabolo,  ot  nobh  insinuet  quod  oinnei  qui  vo- 
iont  pie  vivere  in  Cbrisio»  persecutionem  patiuntur, 
et  quod  per  mnita»  tribulationee  oporiei  no$  intrare 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  CEXUINA.  1 50 

in  regnum  Dei  (Act.  xiv).  Tentalur  qnadraginta  diebiis 
et  qiiadraginta  nociibus,  «1  indicet  quod  quandiu  hie 
viventes  Domino  servimus,  sive  prospera  blandianinr 
(quod  ad  dies  pei  tinet),  seu  no«  a Jversa  feriant  (quod 
noctis  figurae  congruit),  semper  ambolantibus  in  lege 
Domiui  adsil  toto  ori>e  adversarius,  qui  iier  noslnim 
lentando  iuipedire  non  cessat.  Eralque  cum  bcitiie, 
et  angeli  minisirabant  iUi.  Inler  bestias  commoratiir 
ul  homo,  sed  ministerio  uiitur  angelico  ut  Deus.  Ei 
nos  ciim  in  eremo  sanctae  conversationis  beaiialea 
bominum  mores  impolluia  menle  toleramif^,  minisie- 
rium  angelorum  meremur,  a  quibus  corpore  absoluti 
ad  aeterna  in  ccelis  gaudia  transferamur. 

Poetquam  autem  traditu$  ett  Jounne$^  fenit  Jesu$  in 
Calilceam  prcedicane  Evangelium  regni  Dei,  elc.  Jojniie 
tradito,  recle  incipit  ipae  praedicare.  Desiiiente  legc, 
conseqoenter  orliur  Evangelium.  Si  autero  Salvator 
eadem  praedicat  qiiae  Joannes  Daptisla  anle  dixeralt 
ostendii  se  ejusdem  Dei  esse  filium,  cojus  ille  pro- 
pheta  esU  Nemo  autcm  putet  traditionem  Joannis  in 
carcerem,  atatiro  posi  jejuniuro  quadraginta  dieruro 
et  tentationem  Domini  faclam.  Quisquis  enim  Joaimis 
Evangeliuin  legerit,  inveniet  Doroinuro  antc  iradiiio- 
nem  illius  multa  et  docuisse,  ei  miracula  fecisse.  De- 
nique  babes  in  Evangelio  ipsius  :  Hoc  fecil  iniiium 
eignorum  Je$u$  in  Cana  Calilcem  (Joan,  ii).  Et  iie- 
rum  :  Necdum  enim  erat  mitsue  in  earcerem  Joannes 
(Joan.  111).  Ferunt  autem  quia  cum  legisset  Joannet 
M.itibaei,  Marci  et  Lucae  volumina,  probaveritquiJem 
textum  bisloriapy  el  vera  eos  dixisse  fimiaverit,  sed 
uniua  tanium  anni  in  quo  el  passus  est,  post  carce- 
rem  Joannis,  historiam  texisse.  Praeiermisso  iiaque 
anno  cujus  acla  a  tribus  exposita  fuerant,  superioria 
lemporis,  antequam  clauderetur  Joannes  in  carcere, 
gesia  narravity  sicut  manifestum  esse  poterit  iis  qul 
Evangeliorum  diligemer  quainor  volumina  legerint. 
Quae  res  et  dissonantiam  quae  videbaiur  Joannis  esse 
cum  caeteris  tullit.  Cum  ergo  dixissct  Marcus  quod 
venit  Jesus  in  CaHlceam  prmdieans  Evangelium  regni 
Deif  subjunxit  et  ait :  £(  dicens :  Quoniam  impletum  e$l 
tempau,  et  appropinquavit  regnum  Dei.  P«.<i/emi/it,  ei 
eredite  Evangelio.  Impletum  e$t  tempus,  inquit.  Illud 
niroirum  de  quo  dicil  Aposlolus  :  Postquam  auiem 
tenil  pleniludo  temporis^  misit  Deus  Filium  suum  factum 
ex  mutiere^  faclum  $ub  lege^  ut  eos  qui  $ub  lege  erant 
redimeret  (Calat.  iv).  Ergo  impleta  sunt  tempora, 
poBnitemini.  Quam  olim  est  quod  boc  clamatiir,  et 
ulinam  aliquando  audiatur  :  (Juoniam  impleta  sunt 
lempora,  et  appropinquavil  regnum  Dei.  Peeaitemini 
et  eredite  Etangelio»  Renuutiate  operibos  mortuis, 
credite  in  Deum  vivum.  Quid  prodest  credere  sine 
bonis  operibus?  Mon  te  bonorom  operum  meritum 
adduxit  ad  fidem,  sed  fides  incipit,  ut  bona  opera 
consequautur. 

Et  praterieue  ueu$  mare  Galileseef  vidit  Simonewi 
et  Andreamf  eic.  Isti  primi  vocaii  suiii,  ut  Dominom 
seqoerentur.  Piscatorcs  et  illilterati  mittuntur  ad 
praedicandum,  ne  fides  crcdentium  non  in  virtnte 
Dei»  sed  eloquentia  alque  docuina  putareiur.  Quaeri 


Ul  IN  M\ltCt  RVANGELIUM 

Miem  poiest  qiioinodo  binos  vocaverit  de  iiavicalis  A 
piscatores  :  primo  Pt.irum  et  Aiidream,  deiiide  pro- 
iressus  paululum  alios  duos  filios  Zebedxi,  skut 
narrant  Matthxus  et  Marcus,  cum  Lucas  dicat  arobas 
eonmi  naviculas  •  impletas  magna  illa  capiura  pi- 
scium ,  sociosque  Peiri  commerooret  Jacobom  et 
Joannem  fllios  Zehedxi  vocatos  ad  adjuvanduin,  cum 
reiia  plena  estrahere  non  posseiit,  slmulque  miratos 
ttntam  mallittidinem  piscium  quac  capia  erat,  et  euro 
Pelro  lantum  dixisse  :  iVo/t  itniere,  ex  hoc  jam  homi- 
nfs  §ni  eajnens  (Luc.  v),  simul  eum  tamen  subduciis 
ad  terram  navibus  secuios  fuisse.  Dnde  et  intelligen- 
duin  esl  boc  primo  esse  factum  quod  Liicsis  iiisinual, 
npc  tune  eos  a  Domino  vocaios,  sed  lantum  Peiro 
fuisse  prsdicium  quod  homines  esset  capturua.  Quod 
ooa  ita  difium  esi,  quasi  jani  pisces  nunquam  esset  ^ 
capiorus.  Nam  el  post  resarreciionem  Domini  legimas 
essa  piscatos.  Dicium  est  ergo  quod  deinceps  essei 
bonlnes,  non  dictum  est  quod  jam  non  esset  caplu- 
rus  pisces.  Unde  dalur  secuodum  Lucam  inlelligi  eoa 
ad  eapturam  piscium  ex  more  remeasse,  ut  postea 
fieret  quod  Matihsus  et  Marcus  Darrant,  quando  eos 
binot  Tocavit,  et  ipse  ju^sit  ut  eiim  sequereniur, 
prinio  duobus  Peiro  ei  Andrea,  deinde  aliis  Zebe- 
doei  duobus  filiis.  Tunc  enlm  non  subdiiciis  ad  terram 
oaTibos  taoquam  cura  redeundi,  sed  ita  eum  secuti 
sunt,  tanquam  vocantem  ac  jubeniem  ut  sequeren- 
lor.  £t  iugrediuntur  Caphariiaum,  et  staiim  sab- 
baiis  Ingressus  synagogain  docebat  eos.  Quod  Sabba- 
lis  rooxime  medieiiiae  doctrinxque  su£  dona  fre-  ^ 
qoeDlaly  docel  se  non  sub  lege  esse,  sed  supra 
l^em,  qui  eamdero  qitoque  legem  adimplerc«  noo 
aoiem  soivere,  venerit;  nee  Judaicum  eligere  Sab- 
baium»  quo  vel  ignem  accenderey  yel  manom  pedem- 
que  movere  ooo  liceat,  sed  verum  Sabbaturo,  di- 
lectaoique  Doroioo  esse  requiem,  si,  salutl  studeotea 
animarum,  ab  opere  servili,  id  esl,  a  cuoctia  eooti* 
oeamus  ilUcitis. 

Ei  iiupabtmt  super  dociriM  eju$^  etc.  1111  eniin  ea 
docelianl  populos  quae  scripta  sunt  io  Moyse  et  pro- 
phetis  :  Jesus  vero,  quasi  Deus  et  Dominus  ipsius 
Mojsi,  pro  libertate  voluntatis  suae,  vel  ea  quae  mi- 
ous  videbautur  addebai  in  legOt  vel  comiouians 
praedicabat  populis,  ut  in  Matthaso  legimus  :  Dicium 
m  eoltqiitf ,  ego  auUm  dico  vobis  (Matth,  v).  -^ 

Et  erat  tn  iynagoga  eorum  homo  in  spiritu  immun^ 
ifo,  elc.  Nun  Yoluntatis  Isu  conretsio  esi,  quam  prae- 
miom  sequitar  confileudi,  sed  necessitatis  exiorsio, 
qoae  cogil  luvitos  confiieri.  Et  velut  si  servi  fugitivi 
poii  mulium  temporis  dominum  suom  videant,  nihil 
aliod  nbi  de  verberibus  deprecantur ,  sic  el  daeroo- 
oes,  eernentes  Dominuro  in  terris  repenie  versari, 
ad  jttdicandos  se  venisse  credebanl.  Praesenlia  Sal- 
▼atofis  lormenta  sunt  daemonum.  Et  comminitus  est 
fi  Jesus  dicens  :  Obmutesce^  ei  exi  de  homine.  Quo- 
oiam  in»idia  diaboli  mors  intramt  in  orbem  terrarum 
(Sop.  xii),  ideo  contra  ipsum  mortis  auctorem  priroo 
delNiit  mediciiia  salotis  operari :  primo  lingua  ser- 
peolioa,  ne  ultra  virus  spargeret»  occiudi ;  deinde 


t:xposiTio.  —  LiB.  I.  \ :« 

fomina,  quae  priroa  sedocta  esi,  a  fariialis  coneo- 
pisceniiae  febre  corari ;  tertio  vir,  qui  male  suadeolis 
dicla  coojugis  aodivil,  ab  erroris  sui  iepra  mundari, 
01  ipse  esset  ordo  resiaurationis  io  Domino,  qui 
erat  et  casus  in  protopfasiis :  Et  discerpens  eum  spi* 
rittts  immundus^  et  exctamans  voce  magno  eximt  ab 
eo.  Lucas  de  spirilu  immundo  ait  quod  sic  exierit  ab 
homine,  ul  nihiJ  ei  ooceret.  Potesl  ergo  videri  coo- 
trarium,  quomodo  seeundum  Marcuro  discerpens,  vel 
sicut  aliqui  Godices  habent  convexans  etim,  cni  iiibil 
nocuit  secunduro  Lucaro.  Sed  et  ipse  Lucas  :  Et 
cum  projecisset  illum  (inquil)  (/(Fmoiitiiin  tn  medium^ 
exitl  ab  Ulo,  nihilque  ei  nocuit  (Luc.  iv).  Unde  inlelli- 
gilur  hoe  dixisse  Marcum  convexans  fom,sive  discer- 
pens,  quod  Lucas  dixil  cum  projecisset  eum  in  iiu- 
dium,  ul  quod  seeutus  ait,  mhilque  ei  nocuit^  hoe 
intelligatur  qood  illa  jactatio  merobrorom  atqne 
vexatio  noo  eum  debiliiavli,  sicut  solent  exire  das- 
moiiia  eiiam  quibusdam  oiemlNris  ampulatis  aul 
evulsis. 

Et  mirati  sunt  omnes^  ita  ut  eonquirerent^  elc.  Visa 
vlrtule  miracoli,  novitaiem  domiuicae  adroirauiur 
docirioae,  aiqne  ad  inquisiliooem  eorum  qoae  audie- 
rani  per  ea  quae  videranl  exciUnlur.  Quia  nimiruin 
ad  hoc  fiebaol  sigoa  quse  vel  ipse  Domious  io  assam- 
pio  homine  faciebai,  ve(  discipulis  facere  deJit, 
ut  per  haec  Cvangelio  regoi  Dei,  quod  praedicabaiur, 
certius  credereiur,  dum  bi  qui  coBlesiia  terrigeiiit 
gaodia  futura  promittebant,  ccelestiain  lerris  ae 
divina  opera  monstrabant.  Yerum  discipuli  ul  puri 
bomioes  duoaute  Doroino  cuiicta  gerebauL  Al  Do« 
mious  ipse  singularis  virtute  potentiae  ei  sanitales 
ae  miracula  operabalur,  el  quae  a  Patre  audiebat, 
loquebutttr  in  mundo.  Naio  et  prius  (tesle  Evange- 
lio)  erat  docens  eos  quasi  potestatem  habens^  et  oeo 
sicut  scriba  (MaUh.  vii).  Et  nuiic,  turba  attestaote, 
iit  potestate  imperat  spiritibus  immundiSf  et  obediunt  ei 
{Marc.  i). 

Et  protinus  egredientes  de  synagoga^  venerunt  in 
domum  Simonis ,  etc.  Si  viruni  a  daerooaio  libera- 
tum  moraliter  anirouro  ab  immunda  cogitatiooo 
purgatum  aignificare  dixerimus,  consequeuter  femi- 
oa  (ebribua  ieotata«  sed  ad  imperium  Domloi  cor^ 
t^,  earnem  oslendit  a  cooeupiseentiae  suae  fervore  pcr 
cooiioeotiaB  praecepta  freoatam.  Omms  euim  umari- 
tutio,  el  tra,  et  indignatiOf  et  ctamor^  et  blasphemia 
(Ephes,  iv),  spiritus  immundi  furor  esL  Formcutio» 
nemvero,  immunditiamf  tibidinem^  concupisceniiamma" 
/om,  etavaritiam  (qute  est  idoiorum  servitus  [Ephes.  v]) 
febrem  illecebrosae  carois  iotellige.  Et  statim  di- 
cunt  et  de  illa^  et  accedens  elevavit  eam  apprehensa 
manu  ejus.  in  Evangelio  Lucae  scripiuro  esi  quoil 
rogavenmt  illuro  pro  ea,  et  slans  super  illam  im- 
peravit  febri.  Modo  eoiiii  Salvaior  rogatus,  modo 
uliro  curat  aegrotos,  ostendens  se  couira  vitiorum 
qiioqiie  passlones,  et  precibas  seraper  anouere  fide- 
liuro,  et  ea  nonnuoquam  quae  ipsi  minime  io  se  in- 
lelliguni,  vel  inleHigeoda  dare»  v.el  pie  peienlibuK, 
etiam  nou  intellecUi,  diioittore,  ei  jaxia  boc  qiiod 


f  15  BEDi«  VGNEnxBlLlS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  -  EXEGETIGA  GENUINA.  fil 

i^MlmJsta  ipn^inUi  i  Delicta  qw$  mieiUgiif  Ab  oceuUh  A  nf>nie  9   cujiis  comfnemoraiionem  facli  Maitlisof. 


mii$  munda  me,  Domine  {P$aL  xviii). 

Et  eontinno  dtmisil  eam  febrit^  et  nunUtrabat  m. 
Maturale  est  rebnciiantibos  Inclpiente  taniute  las* 
•escere,  et  scgrotatioiiis  sentire  molesUam.  Venim 
sanliM  quae  Bomtnl  confertur  Imperio,  simul  tota 
reiKt.  Nec  solum  ipsa  redli,  sed  et  tanio  robore  co- 
mitante,  ut  eis  continiio  qui  se  adjuverantministrare 
sufAciat,  et,  juxta  leges  tropologiae,  inembra  qu« 
serflerant  linmundiiiae  ad  luiquitatem  ut  fructifica- 
rent  morti,  serviani  jusiitiac  in  viiam  aetemam. 

Vetpere  auUm  facto  eum  oecidUtet  eol,  afferebant 
qfi  «MiN,  etc.  Solis  occubitus  passionem  morteinque 
signiQcat  lllius  qui  dixit :  Q,nand\n  in  mundo  sum,  tux 
tum  mundi  (Joan.  u).  Et  sole  occidente,  plores  das- 


Namque  Mareus  ita  sequiiur : 

£l  venil  ad  eum  lej^otut  depreeant  eum,  etc.  De 

hoc  leproso  mondato  connectit ,  ut  ipse  liitelllgatur 

qaem  Matthxns  commemorat  tonc  esse  mundatum  , 

quando   posi  illum  sermonem  Dominus  de  monte 

descendti.  Sic  enim  ait  Matihaeus  :  Cum  autem  des' 

cenditut  de  mente ,  tecutce  tunt  eum  turbm  mulice 

{MaltkB  VII i).   Et  eece  leprosut  venient  adorabat  eum 

dieem :  Domine^  ti  vtt^  potet  me  mundare,  etc.  Et 

quia   Dominus   ait :  JSon  veni  tolvere  tegem  ,   ted 

adimplere  {Matth.  v),  ille  qui  excludebalur  a  lege, 

purgari  se  Domini  potestate  praesumens,  non  ex  lege 

sed  supra  legem  esse  graiiam  judicabat,  quae  leprosi 

maculam  posset  abluere.   Verum  ot  in  Domiiio  po- 


mooiaci  quam  ^uxt^  plures  sanantur  aegroti.  Quia  B  testalis  auctoritas,  ita  lo  illo  fidei  constanila  dccla- 


qoi  temporaliter  ia  carne  vivens  paucos  Judaeorum 
ilocuit,  calcato  regoo  mortts,  omnibus  per  orbem 
geoiibus,  fidei  salutlsque  dona  transmisit.  Cujus 
minisiris  quasi  vitae  lucisque  praeconibus  Psalmisia 
eanit :  Iter  facite  §i  qui  atcendit  tuper  occatum  (Ptal. 
Li¥ii).  Super  occasum  qoippe  Dominus  asceiidit, 
qola  uode  io  passiooe  occubuit,  iiide  majorem  soam 
glorlam  resurgendo  nianifestavit. 

Et  dannonia  multa  eji^ebat^  etc.  Locas  de  his 
seribit  apertius  :  Exibant  etiam  dennonia  a  multit 
ckmantia^  et  dicentia :  Quia  tu  et  Filiut  Dd.  Et  incre- 
pant  non  tinebat  ea  loqui^  quia  tciebant  iptum  ette 
Chritium  (Luc.  iv).  Daemonia  ergo  Filiom  Dei  con- 


rator.  Ille  in  faciem  procidit,  quod  humiliiatis  est 
et  pudoris,  ut  unosqnisque  de  suae  vitac  maculis  eru- 
bescat ;  sed  confessionem  verecundia  non  repressii. 
Ostendit  vulnus,  remedlum  postulavit,  et  ipsa  reli- 
glouis  et  lldel  plena  confesslo  est.  Si  vit ,  inquil , 
pofet  me  mundare.  In  voluntate  Doinini  tribuit  po- 
testatem.  De  yoluitlate  autem  Domini  non  quasi 
pietatis  Incredulus  dubitavlt ,  sed  quasi  colluvioms 
suae  conscius  non  praesumpsit.  Jesus  auiem  misertus 
ejos  eiteudlt  manom  suam,  et  tangens  eum  ait  iltl : 
VotOf  mundare.  Et  cum  dixittet,  ttatim  ditcetsit  ab 
eo  tepra ,  et  mundatut  ett,  Niliil  medlum  est  tnter 
opns  Dei  atqoe  praecepiom  ,  quia  in  praecepto  est 


Atebantur  ;  et  sciebant  ipsom  esse  Ghristum,  qola      opus.  Denlque  dixit  et  faeia  tunt  (PtaL  nxii).  Vides 

•  • s_i :^  r^.:^^.^_  J:^U^l..«    K/^MS^Am  ^         ...  ■     j  _•  • • ^-_»    •_ i .__     »v_: 


qoem  dierom  xl  jejunio  fatigatom  diabolus  hominem 

cognoveral,  nec  tenlando  valebat  an  el  Dei  Pilios 

esset  experiri ;  jam  nonc  per  bignorum  polentiam 

vel  iDtellexit»  vel  potios  sospicatos  est  esse  Filium 

Dei.  Non  ergo  ideo  Jiidxis  eum  crucifigere  persuasity 

qoia  Chrisium  sive  Dei  Filium  non  esse  putavii,  sed 

qoia  se  morte  lllios  non  praevldit  esse  damnandum. 

Vere  enim  de  boc  mysterio  a  saeculis  abscondiio 

•^icit  Apostolos  qood  nemo  principum  hujut  tatculi  co- 

gtmit.  Si  enim  cognovitsent^  nunquam  Dominum  glo- 

irto  erueifixittent  (i  Cor,  ii).  Uoare  autem  Dominus  se 

loqoi  daemonia  prohlbeat,  Psalmlsta  maulfestat  qui 

-alt-:  Peceatori  autem  dixit  Deut  :  Quare  tu  enarrat 

juttitiat  meat^  et  atsumit  testamentum  meum  per  ot 


ergo  quod  dobitari  non  potest  quin  volonias  Dei 
potestas  slt?  Si  ergo  voluntas  ejus  poiestas  est ,  qui 
unlus  volontatls  aiserunt,  onius  utique  asserunt 
potestatis.  Itaque  qoasi  potestatem  habens  sanandl , 
et  jobendl  aoctoritaiem,  operandi  tesiimonium  non 
refugil.  Voto  enim  diclt  propter  Phoilnum  ,  imperat 
propter  Arium ,  tangit  propter  Manlchaeom .  Et  lcx 
quidem  tangl  leprosos  probibei ;  sed  quia  Domiiios 
legis  est,  non  obsequliur  legi,  sed  legem  facit.  Non 
ergo  Ideo  letigit ,  quia  sine  tactu  muiidjrl  non  po- 
terat,  sed  ut  probaret  qula  subjectus  non  erat  legi. 
Nec  coutagium  timebat  ut  homlnes,  sed  qula  coutu- 
mlnari  non  poterat  qui  alios  liberabat,  lepra  tacto 
Domlnl  fugaiuri  quae  solcbat  contaminare  langen- 


imim  t  To  vero  odisti  ditciplinam  (PsaL  xlix),  et  n  tem.  Siinolque  illud  mirablle ,  quod  eo  sanavit  ge- 


caeteri.  Ne  ^uls  dum  praedlcantem  audit,  sequaior 
erraotem.  improbos  eoim  magister  est  diabolos,  qol 
flilBa  ?eris  saepe  permiscet,  ut  spede  veritatis  testi- 
ffioolom  fraudis  obiexai. 

Et  dilucuio  valde  turgent ,  i^ef  i«s  a6itl  tn  deter- 
lum  locum ,  etc.  Si  occasol  solis  mors  exprimitor 
Salvatorls,  qoare  noo  dilocolo  redeunte  resurreetio 
ejus  indicetur?  Cujos  manlfestata  loce  abiit  In  de« 
sertum  genllum,  ibique  In  sirts  fidellbos  orabat, 
qnia  corda  eorom  per  gratiam  sol  Spirltos  ad  virto- 
tem  oraiionis  excitabat.  Et  erat  prcedicant  in  lyna- 
go^t  eorum  et  mnni  Galilwa,  et  dcemoma  ejicient.  In 
hac  prae<Kc4tione  quam  di6it  eom  babiiisse  in  omni 
Galilxo    intelligitor  etlam  sermo  ille  hibitos  in 


nere,  qoo  fuerat  obsecratus.  Si  vis,  potes  me  mundare. 
Volo^  liiquit,  mundate,  H.>bes  volunialem,  eliam 
habes  pletatis  effectum.  Non  ergo  (ui  pleriqoe  Lati* 
norom  potant)  Jungendom  Obt  et  legendum  Vola 
mundare,  sed  separaium,  ut  priinom  dicat  voto^ 
deinde  imperet,  mundare. 

Et  comminatut  ut  ei  ttatim ,  et  ejecit  itlum ,  etr. 
Qoare  pr£cipitur  neinini  dicere,  nisi  ot  diceret  non 
vulganda  nostra  beneficia,  sed  premenda ,  ut  ooa 
soluin  a  mercede  abstineamus  pecuaiae «  sed  etiam 
gratiae. 

Sed  vade  et  ettende  te  prlncipi  tacerdotum^  etc.  Os- 
tendere  se  sacerdoti  jubetur,  ui  inielligeret  sacerdos 
eum  non  legis  ordine,  sed  gra^ia  Dei  supra  legem 


t^K  IN  MABCI  EVANGCLIUM  B3LP0S1TI0.  ~  LIB.  I. 

ctse  curaium.  Offerre  aiilein  sacriflcium,  qi  osten-  A  CVPUT  II 


)i6. 


J' 


dcret  Dominus  qnod  legem  non  solverel,  sed  adim- 

plerei,  qui  secundum  legem  giadiens  sapra  legem 

sanaret  eos,  quos  remedia  legis  non  sanaverant.  Et 

beae  addidlt  :  /n  le^rtiNOfitiiifi  t//ts,   hoc  est ,  si  Deo 

credanty  si  impieiatis  lepra  discedat.  Qiiod  91  qoem 

;  niovat  quoroodo  Dominus  Mosaicum  videatmjj^pro- 

bare  sacriAcium ,  cum  id  non  receperit  elbclesia, 

'  '^memineat   nondum    ccepisse   sacriflcium   sanctum 

,  sanctoriuD,  quod  corpus  ejus  est.  Nondum  enim 

obtulerai  in  passioue  holocaustum  suum.  Non  aa- 

:   lem  oportebat  auferri  sigoificantia  sacrificia,  prios- 

*  qnam  illud  qood  significabatur  confirmaium  esset 

coniesiatione   apostolorum  praedicantium ,  et   fide 

'    credenlium  populorum;iQiiia  vero  lypice  vir  isle 


Et  iierum  intravit  Capharmum ,  elc.  Salvator 
omniiim  Deiis  salutart  omnia  lusirat  incessu.  Et 
tunc  in  desertis,  nunc  in  civitate,  nunc  ad  mare» 
docirinae  ccelestis  et  virtutum  dona  turbis  ministrat. 
Nunc  in  monlesolus  orat,  nunc  laborantes  in  mari« 
ne  perire  debeant,  adjuvai.  Ubique  munera  salulis 
impertii,  ut  omnes  gradus  ac  conditiones  ad  suam 
gratiam  periinere  demonsirei.  Justa  mysticum  vero 
intelleclum,  post  factum  in  civitate  miraculnm,  sece- 
dit  in  descrium,  ibique  convenienles  ad  se  turbas 
benigna  pieiaie  suscipii,  ul  ostendat  se  magjs  qiiie- 
tam,  et  a  saeculi  curis  remoiam  diligere  vitam,  atque» 
ob  hujiis  appelittim,  se  sanandis  curam  adbibere. 


peccaiis  langnldom  genus  designat  humanum,  recte  ^  corporibus.  Eiquidem  more  humano,  quasi  rreqoeo- 


noo  solum  leprosiis,  verum  etiam ,  juxia  Evange- 
linm  Lacse ,  plenos  lepra  fuisse  describitur.  Omnez 
tnim  peccawrmU,  ei  egeni  gloria  Dei  (Rom,  iii).  Illa, 
scilieei,  m,  extenta  manu  Salvatoris,  hoc  est  incar- 
•ato  Dei  Verbo,  homanamque  contingeiite  naturam, 
ab  erroris  prisci  varielaie  mnndentur ,  possinique 
cnm  aposiolis  audire  :  Jom  vo$  mundi  eiii»  pro* 
pUr  iermonem  quem  loculut  sum  vobi$  {Joan.  w), 
ei  qui  dlutios  abomiuabiles  a  populo  Dei  erant 
casirts  secreti ,  jam  aliquando  lemplo  reddi,  et  sa- 
cerdoil  qoeant  offerri ,  illi  utique  cui  dicitur  :  Tu  e$ 
$acerdo»  in  eeiemum  {P$al.  cix),  audienles  ab  Apo- 
slolo  :  Templum  enhn  Dei  $ancium  e$i  quod  e$ii$  vo$ 
(I  Cor.  111) ;  offerantqne  pro  emundaiione  sui  sicut 


liam  se  quaereniium  declinans,  nolebai  mantfeste  la 
civiiatem  inlroire.  Sed  allegorice  docebai  qnia  tu* 
multuosis  carnalium  meniibus  apertam  sul  manife- 
stationem  veritas  non  exhibet,  sed  quoscunque  ab 
illecehris  rerum  lemporalium  viderit  esse  discretos , 
iis  suorum  lucero  donorum  largins  infundit.  Verum 
qnia  nec  carnales  superna  pietas  deserit,  quin  eiiam 
iisgratiam  suae  visiiaiionis,  per  quam  et  ipsi  spiri- 
tuales  effici  valeani,  indulgei,  post  descrtum  Donu- 
Dus  in  civitatem  redit :  multisque  eodem  convenien- 
tibus  loquiiur  verbiim  :  ac  sanato  paralytico  pluribus 
occasionem  intern;»  sanationis  quae  est  in  fide  tri- 
buiu  Quod  vero  doceiite  Domino  et  domo  tam  mttlli 
conveoeruni,  ut  non  caperent,  neque  ad  januam. 


praecepit  Moyses ,  id  esi  exhibeani  corpora  $ua  ho-  ^  noslram  proprie  salvaiionem  qui  de  gentibus  ad 


$:iam  noeniem^  $aneiam^  Deo  plaeeniem  {Rom,  xii). 

Ai  iUe  egre$$u$  ceepii  prmdicare ,  ei  diffamare  $er' 
manem ,  ita  ui  jam  mn  possei  manife$te  in  civiiatem 
huroire^  sed  fori$  in  de$triis  loci$  euet :  ei  conveniebani 
ad  eum  undique,  Uiiius  perfecta  salvatio ,  mulus 
ad  Dominom  cogit  lurbas  :  ut  enim  ipse  se  interius 
exlcriosque  doceret  esset  sanatum,  neqiiaquam  per- 
cepium  beneficinm,  ut  ab  ipso  a  quo  accepcrat  jiis- 
SDSy  ucet :  quin  poiius  evangelistae  functus  offlcio, 
moi  egressus  coepii  praedicare  ei  diffamare  sermo- 
nem.  Unde  meriio  quxrilur  quiJnam  sit  quod  Do- 
minus  uonnulla  quae  gessit  abscondi  jiissit ,  et  nec 


fidem  veniinus  dcsignat,  quia  prxdicante  in  Judaea 
Domino  uecduni  inirare  ad  audiendum  valuimus.  Ad 
quos  lamen  etsi  foris  positos  verba  suae  dockrioft 
ftcit  pervenire,  quia  nos  ipse  per  sanctorum  ora 
praedicatorum  collegii,  et  quamvis  extra  synagogani 
iii  qua  ipse  praedicabai  invenlos ,  Evangelii  sui  fecit 
esse  participes.  Ki  venerunt  ferentee  ad  eum  paral^ii' 
cum^  quia  a  quatuor  poriabatur.  Curatio  paralytici 
hujiis  salvaiionem  designat  animae  post  diuturnam 
illecebrae  carnalis  inertiam  ad  Christum  snspiraiitis. 
quae  primo  oninium  minisiris  qui  eam  suhlevent  et 
Chrisio  afferanl,  id  est  bonis  docioribus  qui  speia. 
sanationis  opemque  inlercessionis  suggerant,  indigqt. 


ad  honm  potueront  abscondi  ?  Nunquid  enim  uni- 
genitus  Filins  Patri  et  Spiriiui  sancto  coaucrnus ,  q  Qu>  ^^^  quaiuor  fuisse  referuntur,  sive  qula.  qiia- 
hac  in  re  velle  babnit  qnod  Implere  non  poiuit  ?  Sed  ^"o^  ^^^^^  Evangelii  libris  omnis  praedicanlium  f ir^ 
BOiaodaro  quod  Redemptor  nosier  per  mortale  cor- 


pos  omne  quod  egit  boc  nobis  in  exemplo  actiunis 
praeboii.  Miraculum  namque  faciens,  et  uceri  jussit, 
el  uroeo  taceri  non  potuit.  Ut  videlicet  elecii  ejus 
exemplum  doctrinae  illius  sequentes,  In  roagnisqune 
fadant  laiere  quidem  in  voluntaie  habeanl ,  sed  ut 
prostnt  alils ,  prddantor  inviti,  qualenus  et  magnae 
homlliiatis  sit  qaod  sua  opera  lacerl  appelunl,  et 
msgnae  sablimiiatls  sii  qaod  eonim  opera  laceri  non 
possam.  Non  ergo  Dominns  voluil  quidqoam  fleri  el 
mlniM  potail,  sed  qoid  velle  ejus  membra  deheanf, 
quidve  de  eis  etiam  nolentibus  fiat ,  doctrinae  magis- 
Urio  cxeuiplum  dedit. 


tus,  omnis  sermo  firmatur,  seu  quia.  qiiaMJor  sunt 
virtutes  quihus  ad  proinerendam  sospilalem  fiducia 
roentis  erigitur.  De  quibus  in  aeieriiae  sapieiiiiae  laode 
dicitur  :  Sobrietaiem  enim  el  sapieniiam  docei  el  JU". 
eiitiam  ei  virtutem,  quibiu  utiliue  nihil  esi  in  vifa  A#- 
mmi^tii  {Sap,  viii).  Quas  noouulli  diversis  nominilwa 
prodentiam,  foriitudinem,  lemperanUam  el  justltiam. 
nuucupant.  Ei  cum  non  possent  offerre  aum  iUi  prm 
iurba,  nudaveruni  teclum  ubi  erai.  Desiderant  para- 
lyiicum  Cbrisio  olTerpe,  sed  lurba  inierposita  ab 
ointit  parie  intercluduniur,  quia  s;epe  anima  posi 
infirmi  corporis  desidiam  ad  Deum  resipiscens,  su* 
perna^qiie  gratix  remedio  cupiens  innovari ,  prisca 


117  BED.E  VENIlUABILIS  OPP.  PARS  II.  SKCT.  I.  —  EXEGETIGA  GENUINA.  448 

('Oiisuctuditiis  obsiaculn  relardalur.  Sxpe  inier  ipsas  A  statim  cogtiUo,  Je$u$  spiritH  sub  quia  iic  cogitarent 


oratitmis  Mcrels  duleedines,  ei  quasi  suave  cum 
Domiiio  conoquiuro,  turba  cogildlionuin  iiilerveiiiens 
aiiem  meniis  ne  Glirislus  videatur  inipedii.  Ei  quid 
iuter  lixc  agendum?  Non  uiique  in  infimis  exieriiis 
qua  turhx  inmuliuaniur  remanendum,  sed  teauin 
domus  in  qua  Gbristus  docet  ascendeiidum,  id  est 
sacne  Scriptur»  sublimiias  est  appetenda,  lexque 
Domini  ciim  PsalmisU  die  nocluque  mediuiida.  In 
quo  enim  corrigil  junior  viam  suam  ?  In  eusiodiendOt 
inquit,  sermones  tuos  (PsaL  cxviii).  Et  patefacienies, 
submiserunt  grabatum  iii  quo  paralyiicus  jacebat. 
Patefacto  tecto  aeger  ante  Josum  submiititur,  quia, 
reseraiis  Scripturarum  mjsieriis,  ad  notiiiam  Ghristi 
perreiuiur,  hoc  est  ad  ejns  humilitaiem  fidei  pietate 


fit^fr  se,  dicil  iliis  :  Quid  ista  cogitutis  in  cordibus 
vestris  ?  Ostendii  se  Deum,  qui  potesi  cordis  occulia 
cogtioscere.  Ei  quodam  modo  tacens  loquitur  :  Ea- 
dem  majesiate  ei  poteiitia  qua  cogiiationes  vestras 
iniueor,  possum  et  hominihus  delicia  dimittere.  Ex 
vobis  intelligiie  quid  paralyticus  conseqiiatur.  Quid 
0st  faeitius  dicere  paraiytieo  :  Dimittunlur  tibi  peccaia^ 
an  dicere  :  Surge  et  tolte  grabatum  tuum  et  ambula  f 
ln:er  dicere  et  facere,  mu!ia  distaiitla  est.  Utrum 
sint  paralytico  peccata  dimissa,  solus  noverat  qni 
dimitiebat.  Stcr^e  autem  et  ambula^  iam  ille  qui  sur- 
gebai  quam  ii  qui  surgenteni  videbani  approbare  po- 
terani.  Fii  ergo  carnale  signum ,  ui  probetur  spiri- 
iuale,  quanquam  ejusdem  virtutis  sii  et  corporis  et 


descenditur.  Et  bene  domus  Jesu  juxU  alierlus  B  animae  viiia  dimiitere.  El  datiir  nobis  inielligentia. 


cvaiigelistae  narrationem  legulis  esse  contecta  repe- 
ritur ,  quia  sub  contempiibili  liiterarum  velamiiie  si 
adsit  qui  reseret  divina,  spiriiualis  graliae  virtus  in- 
Yeiiietur.  Denudaiio  etenim  tegularum  in  domo  Jesu 
apertio  est  in  viraate  litterse  sensus  spiritualis  et  ar- 
cnnonim  coelestium.  Quod  autem  cum  grabato  depo- 
iiltar  inflrmus,  significat  ab  honiine  in  isia  adbuc 
carne  constiiuio  Chrislum  debere  cognosci. 

Cum  vidiiset  auteni  Jesus  fidem  itlorum^  etc.  Gora- 
turus  hominem  a  paralysi  Dominus,  primo  peccato- 
rum  vincuh  dissolvit,  ui  ostenderet  eum  ob  nexus 
iulparum  artuum  dissoluiione  fuisse  daninatum,  nec 
liisi  his  relaxatis  membroriim  posse  rccuperalioue 
snnari.  Sic  et  illi  paralyiico,  qui  juxU  Pmbaticam 


propier  peccau  plerasque  evenire  corporum  debili- 
lates.  Ei  idcirco  forsan  prius  peccata  diinittuntur,  ut 
causis  debiliUiis  ablatis,  sanius  reslituatur.  Quln- 
que  siquidein  sunt  differeniix  causariim  pro  qiiibua 
in  hac  vit:i  molesiiis  eorporalibus  afQigimur.  Aut 
eiiim  ad  meriia  augenda  per  paiieuiiam  Jiisii  corpo- 
ris  infirmiute  gravamur,  ui  beati  paires,  Job  etTo- 
biasei  innumeri  martyres  in  uiroque  Tesiamento.  Aut 
ad  cusiodiam  virtutum  percepiarum,  ne  superbia 
tenUnte  dispereant,  sicut  aposiolus  Paulus  ,  cui  ne 
magniiudine  revelationum  extollereiur,  datus  est  sti- 
muliis  carnis  suae  angelus  Saianae,  qui  euin  colaphiza- 
ret.  Aut  ad  intelligenda  et  corrigenda  pjccata  nostra 
sicut  Maria  soror  Aaron  in  eremo  ob  verba  lemeriia- 


piscinam  diu  moium  aquae  frustra  prxsiolabatur,  C  tis  et  superbiae  lepra  percussa  esi.  Vel  sicut  paraly- 


saoato  a  Domino  diciiur  :  Ecce  sanus  factus  fs, 
jamnoti  peccare^  ne  deterins  iibi  aliquid  eontingat. 
{Joan.  xiv). 

Fi/f ,  tN^ttil ,  dlmittuntur  tibi  peccata.  0  mira  hu- 
miliUsrDespectum  et  debilem  iotlsque  membrorom 
coropaginibus  dissolutum  (ilium  vocat,  quem  aacerdo- 
tes  non  dignareniur  aiiingere.  Aut  recie  ideo  filiuro, 
quia  dimittunlur  ci  peccata  sua.  Intuendum  sane 
quanti  propria  cujusque  fides  apud  Deum  valeat,  ubi 
tanii  valuii  aliena,  ut  loiut  hoino  repenie,  boc  est, 
cxterius  iitteriusque  jam  salvatus  exsurgeret,  alio- 
rumque  merito  aliis  laxarentur  errata. 

Erant  autem  itlic  quidam  de  seribis  sedentes  $t  cogi- 
tantis  in  cordlbus  tuts,  eic.  Verum  dicuni  scrlbae. 


ticus  de  quo  tractamus,  qui  nonnisi  dimissis  primo 
peccatis,  potuit  ab  infirinitate  curari.  Aut  ad  gloriam 
Oei  salvanils  sive  per  seipsum  sive  per  famuios  siios, 
slcot  cxcus  natus  In  Evangelio,  qui  neque  ipse  peua* 
vit  neque  parentes  ejus^  sed  y  manifestarentur  optra 
Dei  in  itto.  Sicut  Lazarus,  cujus  infimiius  non  fuit 
ad  morlem,  sed  pro  gloria  Dei,  ut  glorificaretiir  Fi- 
lius  Dei  per  eam.  Aui  ad  inchoaiionem  damiiationis 
aetemx,  qnod  reproboram  est,  et  proprium,  siciit 
Antiochus  et  Ilerodes,  qui  utrique  suo  iempore  ad- 
versus  Deuin  repugnanies,  quod  iormeniorum  in 
gehenna  perpetuo  pnssuri  esseni,  praesentium  affli- 
ciionum  misera  cunciis  osteudebanu  Quibus  congrnit 
illud  prophelae  :  Et  dupiid  conlriiione  eontere  eos. 


quod  nemo  dimiitere  peccaU  nisi  Deus  potest,  qui  D  Unde  necesse  est  in  omnibus  quae  temporaliter  ad- 


per  eos  quoque  dimiitit,  quibus  dimittendi  tribuit 
potestaiem.  Et  ideo  Ghristus  vere  Deus  esse  proba- 
tiir,  quia  dimittere  peccau  quasi  Deus  potest.  Verom 
Deo  tesiimonium  reddunt,  sed  personam  Ghristi  ne- 
gando  falluntur.  Errantiuque  Judaei,  qoi  cum  Ghri- 
atum  et  Deum  esse  ei  peccata  dimiitere  posse  cre- 
dant,  Jesum  tamen  Ghrlstum  esse  non  ereduiit.  Sed 
molio  dementius  errant  Ariani,  qni  com  Jesiim  Ghri- 
fttum  esse,  et  peccala  posse  dimitiere,  Evangelii 
verhis  devicti,  negare  non  audeani,  nihilominos 
Deum  negare  oon  tlment.  At  ipse  perfidos  salvare 
desidcrans,  et  occiiUoruin  cognitione  et  virtuie  ope- 
rum  Deum  se  esse  manifesut.  Nam  sequiiur  :  Quo 


versa  pailrour,  eum  humiliute  Damino  graiias  aga- 
mus,  et  infirmitatis  nosirae  conscii  de  collaiis  nobia 
remediis  gratulemiir.  Necesse  est  ut  ad  conscien- 
iiam  nosiram  reversi  solerter  opera  nosita  simul  et 
cogitaiionea  explorerous ,  ei  quidquid  nos  peccasse 
deprehendimus,  digiia  castigatione  purgemus;  quid- 
quid  de  his  quae  nos  recte  feeisse  credebamus,  vilio 
in  nobis  elaiionis  perisse  comperimus,  el  hoc  humiU 
satiafaciione  castigeroos.  H;bc  eiiiin  nobis  saepiua  tH 
causa  aagelloram.  Captenim  innocentes  ei  justos  ob 
augmenu  praeroiorum  flagellari,  perfectorum  est,  ei 
donum  speciale  virorum.  Verberibus  autem  tenipo- 


U»  LN  MAHCl  EVANGELIUU  EXPOSITIO.  —  LIB.  L  150 

ruVibus  aJsterii»  toriuenla  coinpelli,  impainitemium  A  de  teloneario  ht  evangeliktam  sil  repente  niutaiut. 


Mt  poena  reproborum. 

Ut  ttulem  icialU  quia  poteslaiem  habn  Filiut  homi" 
1^9^  elc.  Si  et  Deus  est  juxta  Psalmistam,  qui  quan. 
lum  distat  Oriens  ab  Occaso  elongavit  a  nobis  iniqui- 
lates  nostras,  et  FHiuz  hominis  poUstatem  habet  in 
ierra  ^mittendi  pneata^  ergo  idem  ipse  et  Deus,  et 
filias  bominis  esl,  ut  et  bomo  Christus  per  divlnitatis 
su»  potentiam  peccata  dimittere  posslt,  ei  idem 
Deus  Christus  per  bumaniiatis  suae  rragiliiaiem  pro 
peccaioribus  mori.  Spiritualiter  autem  de  grabato 
Burgere  est  animam  se  a  camalibus  desideriis  ubi 
«gra  jacebat  abstrabere.  Grabatum  vero  tollere  est 
iptam  quoque  carnem  per  conlinentiae  frena  correp- 
lamy  spe  eoelestlum  praemiorum  a  deliciis  segregare 


El  surgent  secutus  esl  eum,  In  Evangelio  Llica 
plenius  scriplum  est  :  Et  reliclis  omnibus  iurgens 
seculusest  eum  {Lue.  v).  Intelligens  ergo  Malthxus  quid 
sit  veraciter  Dominum  seqiii,  reliclij  omnibus  seqoi- 
tur.  Sequi  enim  imilari  est.  Ideoque  ut  pauperem 
Christum  non  lam  gressu  quam  aflTectu  conseclart 
posset,  reliquit  propria,  qui  rapere  solebat  aliena. 
Perrectamque  nobis  abrenuntiaiionis  saeculi  formani 
tribuens,  non  solum  lucra  reliqiiit  vectigalium,  sed 
periculum  contempsit,  quod  evenire  poteml  a  prin* 
cipibus  saeculi,  quia  vectigalium  raiioiies  imperfectas 
atqne  incompositas  reliquerit.  Tanta  eiiim  cupidi- 
tate  sequendi  Dominiiin  ductus  est,  ut  in  nullo  pror* 
sus  bujus  vitae  respectiim  vel  cogitaiionem  sibimec 


terrenis.  Sublato  autem  grabato  domum  ire,   ad  "  reservarit.  Si  quidem  ipse  Domlnus  qui  hunc  ex- 


paradisum  redire  est.  llaec  ete.iim  vera  est  domos 
nostra,  quae  bominem  primasuscepit,  non  jureamissa, 
sed  fraode,  tandem  resiituta  per  eom  qui  fraudu- 
leoto  bosii  nihil  debnit.  Aliter  sanus  qui  languerat 
domom  reportat  grabatom,  cuin  anima,  remissione 
accepCa  peccatorum  ,  ad  iniernam  sui  custodiam 
com  ipso  se  corpore  refert,  ne  quid  post  veniam 
onde  lierom  juste  ferialor  admiitat.  Et  siatim  iUe  SW' 
rexiff  el  gublato  grabato  abHt  coram  omnibns^  ita  ui 
mirareHtur  omnes,  et  honorifiearent  Deum  dicentes^ 
Quia  unnquam  sic  vldimus,  Quam  miranda  dlvinae 
pot^ntlae  virtus,  obi  nolla  temporis  interveniente 
pinrula  ,  josso  Salvatoris  salos  fesiina  comita- 
lor  I  llerito  qoi  adfoerant ,  damnatis  blasphemiae 
Jacolis ,  ad  laudem  tantae  majestatis  stupentia  corda 
coBvertont.  El  egressus  est  rursus  ad  mare,  omnis* 
que  turbu  veniebat  ad  eum^  et  doeebat  eos,  Docens 
ia  Capbarnauin  Dominus,  viitutem  doctrinae  suae 
CQilesiem  paralytici  curaiione  commendabat.  Quo 
Iscio  egressos  est  ad  mare,  ut  non  solom  civilem 
viCara  bominom  hi  via  verilatis  institueret,  venim 
eliam  habitatoribos  maris  Evangelium  regni  praedi- 
carei,  eosque  fluclivagos  rerum  labentium  motus 
eontemnere  ac  fidei  firmitate  superare  doceret.  De- 
ntqve  advenientem  ad  se  ibi  torbam  plorimam  docel. 
Ibi  poblicanom  de  teloneo  vocatom  apostolum  el 
evsngelJstam  facit.  Ibl  multos  peccatores  per  poeni- 
teotian  correctos  sua  dignos  coena,  suorum  auditu 


lerius  bomana  allocutione  ot  se  seqoereior  vocavii, 
inios  divina  inspiraiione  ot  mox  vocantem  sequeretur 
accendit,  ipse  invisibiliter  quo  modo  seqoendom 
esset  edocuit.  Propter  quod  ille  ineriio  obedientia 
dum  bumana  contemnens  negotia  deserit,  dominl- 
eorum  fidelis  dispeiisator  factus  est  talenioniro. 

Ei  faetum  est  cum  aceumberet  in  domo  illius , 
multi  ffublicanif  etc.  Scribit  evangelista  Luc»s  quod 
feceril  ei  convivium  magnum  Levi  in  domo  sua, 
qood  mysterioriim  flguris  apte  congniit.  Qui  enim 
domiciiio  Cbrisiom  receperit  inierno,  maximis  delec- 
lationibos  exoberantiom  pasciiur  voliiptatom.  Iiaqiie 
Domioos  libenter  ingreditur,  et  in  ejus  qui  crediderit 
recumbit  affeciu.  Ei  hoc  esl  bonorum  operum  spi- 
rituaie  conviviom  qoo  dives  populus  eget,  pauper 
epulator.  Publicani  aoiem  sicnt  etiam  nomine  pro- 
bant,  appellantor  ii  qoi  veciigalia  publica  exigunt, 
sive  qoi  condoctores  sunt  vectigalium  flsci,  vel  reruni 
publicarom,  necnon  et  ii  qui  sa>culi  bujus  lucra  per 
nrgotia  sectantur,  eodem  vocabulo  censentur.  Yide* 
rant  ilaque  publicannm  a  peccatis  ad  meliora  con- 
versum  locum  invenlsse  posnitentiae,  et  ob  id  etiam 
ipsi  non  desperant  salutem.  Neque  vero  in  pristinis 
vitiis  permanentes  publicani  veniunt  ad  Jesuro,  ot 
Pharis«i  et  Scribae  inurmurantes,  sed  poenitentiam 
agenies  ,  ot  seqoens  Evangelistae  sermo  significat, 
dicens  :  Erant  euim  mu//t,  ^tit  et  setfuebantur  eum, 
Ibat  autem  Dominus  ad  convivia  peccaiorum ,  ut 


reddit  arcanorom,  atque  ab  undis  tumentibus,  ac  q  occasionem  baberet  docendi,  et  spiritiiales  invitato- 


cetis  copiditatum  fallentium  sequestratos  ad  solidi- 
tatem  quietae  conversaiionis,  quae  esi  in  spe  coeles- 
lium  boiiorum  pertrahit.  Nam  sequitur  : 

£t  eum  prirteriret^  vidit  Levi  Alphei^  eic.  Ad  telo* 
Beum,  aJ  curam  dispensaiionemque  vectigalium 
dicit;  TtW  enim  Grasce,  Laiine  veciigal  nomina- 
tnr  :  idem  autem  Levi  qui  et  Maithaeus  est.  Sed 
Lucas  llarcosqoe,  propter  verecondiam  et  boiiorcm 
evangeiisis,  nomen  ponere  noloeront  volgatum* 
Ipse  aulam  Matibaeus,  juita  illud  qood  scripiom 
est,  justos  acco<^tor  sui  est :  in  priroordio  sermo- 
bIs  Mattbaeum  se  et  publicanum  nominat ;  ot  os- 
lendai  iegeniibus  nullum  debere  conversum  de  sa- 
iuta  diffid».Te,  cum  ipse  de  publicano  in  apostoluin, 


ribus  suis  praeberet  cibos.  Denique  cum  frequenter 
pergere  ad  convivium  describunt,  nihil  referiur  aliud 
nisi  quid  ibi  fecerit,  quid  ducuerii,  ut  et  humiliias 
Domini  eondo  ad  peccatores,  et  poientia  doctrina 
ejus  in  conversione  pceniientiuni  demonslretur. 

Et  Seribce  et  Phariscei  videntes  qma  manducaret  eum 
peccatoribuSf  etc.  Si  per  Malih«i  electionem  et  vo- 
caiionem  Publicanorum  fldes  exprimitur  geniium» 
qoae  prius  mundi  lucrum  inhiabant«  at  nunc  cum  Do- 
roino  epulis  chariiatis  et  bonorom  operom  seduia  do- 
voiione  reficionlur,  profecto  supercilium  Scritiarom 
et  Pharisaeorum  Judaeorum  invidiam  qua  de  gentiom 
salote  torqueniur  insinuai.  Quibus  ipse  loquitur  : 
Am^it  dico  vobis,  quia  publicani  el  meretricee  prmce^ 


{51  BE9i£  VENCRABILIS  OPP.  rAKSll. 

detU  vo$  m  regno  Dei.  —  iloc  audito  Jesui  ait  illis  :  A 
Pio**  necesse  habenl  sani  medicum^  $ed  qui  male  ha- 
benl,  Non  enim  veni  vocare  ju$lo$  $ed  peccalore$. 
Suggiilal  Scribas  ei  Pbarisaeos,  qui  juslos  se  pulanies 
peccatorum  cousoriia  decllnabanl.  Se  ipsum  iiiedi- 
cuiti  dicii,  qui  miro  roedicandi  genere  vulneratus  est 
propler  iniquitaies  noslras ,  el  livore  eju$  $anau 
$umus  {Jsai»  Liii).  Sanos  autem  ei  jusios  appellat  eos 
qui  ignoranie$  Dei  ju$liliam^  et  $uam  volentes  consii* 
tuere,  j«sfi//a?  Dei  non  sunt  subjecti  {Roni,  x);  qui  ex 
lege  praesumenles  Cvangelit  graiiaro  non  quacrunt. 
Porro  male  babentcs  el  peccatores  vocat  eos  qui  sux 
fragilitaiis  conscientia  devicli,  nec  per  legem  se  jus- 
Uficari  posse  videnles,  Ciirisli  gratiae  poeniiendo  colla 
tubmitiUDl. 

Et  eroHt  di$dpHli  Joanms^  etc.  Alii  referunt  evan-  ^ 
gelist»  ipsos  Pbarisa^s  ac  discipulos  Joannis  bac 
Dominuro  qua^stiono  pulsasse.  llic  vero  iia  sonare 
videtur  evangelicus  sermo,  quasi  alii  aliqui  quos 
buJMs  rei  cura  movissei,  banc  ei  quxstionem  intu- 
lerint.  Unde  colligcndum  a  pluribus  banc  Domino 
objectam  essc  quxstionem,  et  a  Pbarisxis  scilicet  et 
a  disci|>ulis  Joannis,  ct  a  convivis,  vel  aliis  quibus- 
libel,  quos  lioc  inovcbat,  quare  discipuli  Joannis  et 
Pbarisaei  jcjunarent ;  discipuli  autem  Salvaioris  non 
jejunarcnt.  Mystico  autein  seiisu  potest  ita  exponi : 
quod  discipuli  Joannis  et  Pbarissurum  jejimant, 
Gbristi  autem  non  jejunant,  quia  oinnis  qui  vd  de 
opcribus  legis  sine  fide  gloriaiur,  vel,  quod  est  gra- 
vius,  trudiiioues  sequitur  bominum,  vel  cerie  ipsuro  p 
etiaro  GbriBli  prxconiuro  aure  tantuin  corporis,  non 
autem  ei  fide  cordis  pcrciptl,  spiritualibus  abstinens 
iKmis  jejuno  corde  tabescit.  Qui  vero  Gbristi  roem- 
bris  fideli  incorporaiur  amore,  non  potest  jejunare 
qui  carne  ipsius  epulatur  et  sangiiine.  Aliter  Joan- 
nes  vinuro  et  slceram  non  bibit,  Dominus  curo 
publicanis  et  peccatoribus  roanducat  ac  bibit,  quia 
ilie  absiiuentia  meritum  auget,  cui  potemia  nulla 
natur».  Doroinus  autero  cui  naturaliter  tuppetebat 
delicta  douare,  cur  eos  deciinaret  quos  abstinenti* 
bus  poterat  redderc  puriores  ?  Sed  jejunavit  et  Gbri- 
stus,  ne  praecepium  declinares,  roanducavit  cum 
peccatoribus,  ut  graiiam  cerneres,  agnosceres  po-> 
testatem.  El  ait  iliis  Jesus :  Nunquid  pos$unt  jilii 
nupiiarum^  quandiu  $pontu$  eum  iUi$  es/,  jejunare  ?  ^ 
Quanto  tempore  habent  $ecum  $ponsum^  Mn  po$$unt 
jejunare.  Venieni  autem  die$  cum  au[eretur  ab  ei$ 
$pon$u$:  et  tune  iejunabunt  in  illa  die.  In  Mattbco  iu 
positum  e$i:  Nunquid  po$$unt  fUU  $pon$i  lugere^ 
quandiu  cum  iHi$  e$t  $pon$u$  {Matth.  ix)?  Sponsus 
ergo  Cbrisius,  sponsa  Ccclesia  est.  De  quo  sancto 
et  spirituali  conuubio  apostoli  sunt  creati.  Qui  lu- 
gere  ac  jejunare  non  poMunt,  quandiu  sponsum  in 
tbalaroo  vident,  et  sciunt  tponsum  asse  cum  sponsa. 
Quando  vero  tiansierinl  nuptia  et  passionis  ac  re- 
Eurrectionis  teropus  advenerit,  tunc  sponsi  filii  ]e- 
junabunt.  Juxia  leges  autem  iropologiae  sciendum 
quod  qiiandiu  sponsus  nobiMUffl  est  el  in  Ixtiiia 
Kaiiitts,  nccjejunare  possurous,  nec  lugcro.  Cum 


SECT.  I.  -  GXEGETICA  GENUINA.  152 

autem  ille  propter  peccata  a  nobis  recesserit  et  avo- 
laverit,  lunc  iiidicendum  jejuuium  est ,  lunc  luctue 
recipicndus.  Nenio  assumentum  panni  rudis  aseuU 
vceiimento  veteri,  Alioquin  aufert  $upplementum  no- 
vum  a  Viterif  et  major  $cis$ura  fit.  Cum  interrogatus 
esset  Domiuus,  cur  discipuli  ejus  non  jejunareni, 
respondit  carnales  adbuc  quosque  et  necduro  pas- 
sionis  resurreciionisque  suae  fide  solidatos  uon  posse 
severiora  jejunia  et  conlinenliaB  sustinere  prxcepta, 
ne  per  austeritatem  nimiam  etiam  creduliiaiem 
quam  baliere  videbaniur  amitiant.  lpso§  ergo  adhuc 
discipulos  tanquam  veiera  vestimenta  dicit,  quibus 
inconvcnienler  novus  pannus  assuitur,  id  est  aliqua 
particula  doclrinae  quae  ad  novae  vitae  leroperan- 
liam  pertinet,  quia  sl  boc  fial,  ei  ipsa  doctrina  quo- 
dam  modo  scindiiur,  cujus  particula  qu.e  ad  jeju- 
nium  ciborum  valet,  Importune  iradilur,  cuni  ilia 
doceat  generale  jojunium  non  a  concupisccntia  ci- 
borum  tantum,  sed  ab  omni  laeiilia  temporalium  de- 
lectationum.  Cujus  quasi  pannum,  id  esi  partem 
aliquam  quae  ad  cibos  perlinet,  dicit  non  oporiere 
bominibus  adbuc  veteri  consuetudini  dediiis  imper- 
tiri,  quia  el  illinc  quasi  conscissio  videtur  fieri,  et 
ipsi  vetustati  non  conveniu 

Et  nemo  mitiit  vinum^  etc.  Cosdcm  quoque  veteri- 
bus  comparat  utribiis,  quos  vino  novo,  id  e^t  spiri- 
lualibus  prxceplis  facilius  disruinpi  quam  id  poase 
conlinere  dicii.  Crant  autem  jam  uires  novi,  cuni 
post  asceusuro  Domini  desiderio  consolaiionis  ejua 
orando  ei  sperando  innovabanlur.  Tunc  eniro  acce- 
perunt  Spirilum  sanctum,  quo  impleti  curo  linguis 
omnibus  loquereniur,  a  Juda^is  nescieiitibus,  sed 
tamen  vere  atieslantibus,  dicium  est :  Quia  mu$ta 
pleni  $unt  i$ti  (Act*  ii).  Novum  eniin  viuuin  jain  novis 
utribus  venerai,  boc  est  Spiritus  sancii  fervor  spi- 
ritualium  corda  repleverai.  Aliter.  Cavendum  do- 
ctori  est  ne  animae  nondum  renovatae,  sed  in  vetu- 
siaie  malitiae  perduranti «  novorum  roysteriorum 
secreia  coromitiat.  Quod  sl  quaerit  aliquis  quid  inier 
¥inum  novum  mysiice  et  vesiimenturo  disiet  novuro^ 
facile  patei,  quia  vino  intiis  reficirour  et  inebria- 
rour,  vestimenlo  autem  forinsecus  induimur.  Cum 
vero  uiruroque  ad  significantiam  viiae  periineat 
spiritualis,  Tesiimenturo  profecto  opera  nostra  bona 
quae  foris  agimus,  et  quibus  coraro  bominlbus  luee- 
mus,  insinuat.  Vino  autem  novo  fervor  fidei ,  spei,  et 
cbaritatis ,  quo  in  conspeclu  nosiri  (k)nditoris  in  no* 
viiaiesensus  nostri  inius  ipsl  reformamur,  exprimilur. 

Et  faetum  e$t  iterum  cum  Sabbatis,  eic.  Legimos 
in  sequeniibus  quia  erant  qui  veniebant  et  redibant 
muiti ,  ei  nec  manducandi  quidem  spatium  babe- 
bant,  et  ideo  quati  bomines  esuriebant.  Quod  autero 
spicat  segetum  manibus  confricant,  et  inediam  con- 
tolantur,  viiae  austeriorit  indicium  est,  non  praepa- 
raies  epulas,  sed  cibos  simplices  qnaDrentium.  Pha* 
risaii  auiem  dicebant  ei  :  Ecce  quid  faeiunt  diicipuH 
tui  Sabbatis  qum  non  licet  ?  Nota  quod  primi  aposioll 
Salvaloris  liiieram  Sabbali  dcstruunt  adversuin  lle« 
biuuiias,q:ii  cum  cscteros  recipiam  apostolos,  Pau- 


153  IN  MARCI  EVANGELIUM  CXPOSmO.  —  LIB.  l  154 

larn  qoasi  transgressorcin  legis  repudiant.  Mystice  A  tritici  qux  renciont,  ita  snppe  sub  ea  qux  videbaiiir 


autem  discipuli  per  ^aia  iranceunt,  illa  yidelicet  de 
qoibut  Dominiis  ait :  Levale  oculos  ve$tro$  et  videie 
uponet^  quia  aibce  sunt  jam  ad  messem,  Et  qui  mcHi^ 
mtrcedem  accipit  {Joan,  iv),  cum  doctores  sancti 
eos  qiios  in  fide  veritaiis  iiisliluere  quaerunt  cora 
pist  solliciludinis  iiispiciunt,  el  qualiter  unumquem- 
qne  qoove  ordine  ad  salutem  attrabere  debeant  ae- 
dub  cousideratione  perpendunt.  Alque  ideo  nibil 
melius  esurire  quam  salutem  Intelliguntur  bominum, 
qoam  ipse  messororo  primus  qnoudam  inter  preces 
etoriens,  mox  oblatis  sibi  eis  quas  desiderabat  dapi- 
bus,  audivit :  Surge^  Peire,  occide  et  mauduca  {Aet,  x). 
Et  mlra  sacramenti  concoriiia,  quia  et  ibi  roaciari  ac 
roanducari  jobentoranimalia  coeliius  niissa,et  bicspi- 


utllitatelitter»  teguntuiido  la  divinae  dilectionls,  qu« 
menies  fidelium  esurientes  sitieniesque  jostitiam 
suavitaiis  Internae  dapibus  pascaiit.  Verum  h.Tc  men> 
tium  refectio  stullis  qiiidem  Sabbati  derensoribus 
displicet ,  sed  a  Domino  Sabbati  probatnr  ,  quia  qni 
solam  liitcras  superllciem  sequuniur,  nec  veram  men- 
tium  refectionem  nosse ,  nec  ad  internam  pervenire 
animarum  requiem  noruiit.  Unde  temeritas  eorum 
merito  Veritatis  ore  conrundiior,  dum  subditur  : 

Et  ait  illis  :  Nunquam  legisiis,  etc?  Ad  conrulan- 
dam  calumniam  Pbarisacorum  veieris  rocordatur  his- 
tori?B,  quanJo  David  fugiens  Saulero  venii  in  Nobet 
et  ab  Abimelech  sacerdoie  susceplus  posiulavit  ci- 
bos  (/  Reg,  xxi).  Qui  cum  panes  laicos  non  baberet, 


€21$  Oomino  lusirante  consecratas  vulsisse  discipoli,      dedit  ei  consecratos ,  quibus  non  licebat  vesci  nisi 


alqjie  juxta  alioruni  narraiionem  evangelistarum  con* 
fricaatea  manibus  mandocasse  perhibenlur.  Hoc  est 
eiiim  qood.  ail  Apostolus  :  Mortipcate  membra  vestra 
ques  $mni  euper  terram,  et  exuite  vo$  veterem  hominem  cum 
actibue  eju${Colos$,  iii).  Quia  non aliter  transit  quisqne 
in  corpns  Chrisli,  non  aliier  doctorem  profectut  sui 
Iroctibos  pascit,  qoam  si,  veleribus  abdicatis  conco- 
piscentils,  novo  dlleciionis  mandalo  novus  bomo 
foerit  factus.  Vellere  itaqoe  spicas  ,  est  boinines  a 
tcrrena  inleniione  qoa  solum  mentis  quasi  radicem 
llierant  eruere ;  fricare  autem  manibus,  exemplis 
Tirtiitom  ab  ipsa  eiiam  carnis  concupiscenlia  quasi 
Mliculis    atque  integumentis  arisiarum  puriiaiem 


solis  sacerdotibus  et  Levitis.  Et  hoc  tantum  interro- 
gavit,  $i  mundi  essent  pueri  a  muUeribiu  :  et  illo  ret- 
pondenleab  heri  el  nudiusiertiut,  non  dubltaverit 
paues  dare,  meliiis  arbiir.itus  (proplieta  dicente, 
Misericordiam  ro/o,  et  non  sacrificium  [Ose,  vi]  )  de 
ramis  periculo  hoinines  liberare,  quam  Deo  olTerre 
sacriQciuin.  Hostia  eniin  Deo  placabiiis  boral- 
nuin  salus  esi.  Opponit  ergo  noiiiiiius  ei  dicit : 
Si  et  David  sanctus  esi,  ei  Abimelech  pontirex  a 
vobis  non  reprehendiiur,  sed  legis  uierque  niaiida- 
tum  probabili  excusatione  iraitsgressi  sunl,  el  lamet 
in  caosa  est,  cur  eamdem  ramem  iion  probaiis  in  apo- 
stolls  quam  probatis  in  caeteris?  Quanquam  et  in  hoc 


roentis  exoere.  Grana  vero  manducare  ,  est  munda-  C  ™"^^^  distaniia  sit.  Isti  spicas  in  Sabbaio  manu  conrri- 


toro  qnemque  a  tordibus  vltioruro  per  ora  prxdicaii- 
tlDro  Ecclesiae  membrit  incorporari.  Et  bene  baec 
discipuli  praegredieiitesante  Dominum  reciste  memo- 
rantur,  qiiia  doctoris  necesse  ett  sermo  praecedat , 
et  tic  cor  auditoris  tobsequens  graiia  sopernx  visi- 
Utionit  lllosiret.  Bene  Sabbaiis,  quia  sancli  doctoret 
et  iptl  in  praedlcando  pro  tpe  ruturae  qoietis  laborant, 
et  aoditoret  aeqoe  tuot  admonent  non  propter  amo- 
rem  ueculi  supervacuis  insistere  negoiiis,  sed  potius 
pro  aeteriia  reqoie  bonit  insodare  laboribos.  Item 
per  tata  ambulant  cum  Domino,  qui  divinit  obtem- 
perare  siudentes  imperiis  solerter  eloquia  sacra  me- 
ditari  delectantur.  Esuriunt  in  satis,  cum  in  eisdem 
taerit  eloquiis  qoae  legendo  pertranseunt  panem  vi- 


canl,  illi  panes  comederunt  Leviticos.  Ibl  et  ad  Sabbati 
solemnitatem  accendebant  neomenlarom  dies,  quibut 
inconvivis  requisitus  rugiiex  aula  regia.  Figuraieao- 
tem  qood  dicit ,  David  et  poeri  ejiis  panes  accepere 
sanctificatos ,  osiendii  sacerdoialem  ciburo  ad  osom 
transiiurum  esse  populorum,  sive  quod  omncs  vitam 
sacerdotalem  de!  emus  imiiariy  sive  quia  omnes  filii 
Ecclesiae  sacerdotes  sont.  Ungimur  enim  in  sacerdo- 
tium  SJiiictum  ,  offerentes  nosmeiipsos  Deo  hostlat 
spirituales.  De  qua  loia  historia  pro  capio  iiostro 
plenius  iii  expositione  libri  Regum  diximus,  et  de 
mensa  ac  panibus  proposiiionis,  in  llbro  ex|k>sitlonit 
labernaculi  et  vasorum  ejos.  Qood  vero  Dominus 
Abiathar  princip»  m  sacerdotum  pro  Abimelech  ap- 


lcinvenire  desideranl,  hoc  est,  ad  illa  curant  ver-  D  P^^^^K  nihil  habet  dissonantiae.  Ambo  etenim  rueront 


bo  pervenire,  qoibus  ampliorem  in  se  sui  Condiioris 
amorem  incendant.  Et  boc  in  Sabbatis ,  cum  sopita 
mente  a  turbulentis  cogitationibos  vacare  gaodent , 
el  videre  quam  $uati$  e$i  DominuSf  quamqoe  beaius 
wsr  qui  sperai  in  eo  {PsaL  xxxui).  Assomptoque  pie- 
laUt  et  buroilitails  hahiiu  ,  ad  requiera  animarum 
toanim  atiingere  coniendunt.  Vellunt  spicas  quae 
forte  oceorront ,  et  tandio  versant  manibut  contri- 
tatqoe  porgaot ,  donec  ad  escam  perveniant,  cum 
leaitimonia  Scrlpturarum  ad  quae  legeoles  perveniunt 
meditando  assumunt,  et  tandiu  scrutatione  sedula 
ditcuiiunt,  donec  in  eit  medullam  dilectionis  quae 
latere  videbatur  invenientes  extrabant.  Sicut  enim 
aspcrilate  arislarum,  qux  borrent,   vclantur  grana 


lllic,  cum  Teiiiens  David  panes  petiit  et  accepit,  Abi- 
melech  videlicet  princeps  sacerdotum  ,  et  Abiathar, 
filius  ejus.  Occiso  autem  Abimelecb  a  Saule,  cuin 
virii  d(»mus  suae  generis  sacerdoialis  ocioginta  quiii- 
que,  fugit  Abialbar  ad  David  et  comes  raclus  esi  to- 
tius  exsilii  ejus.  Postea  regnante  eo  summi  sacerdoiii 
et  ipse  gradum  accepit,  ac  toio  lempore  regni  illiut 
in  pontilicaiu  perseveranti,  niulto  majoris  excellen- 
tiae  quam  pater  suus  effecius  est.  Ideoque  dignus  fuit 
cujus  roemoriaro  Doroinus  etiam  vivente  patre  quasi 
summi  raceret  sacerdolis.  Et  dicehai  eis  :  Sabbaium 
propter  hominem  faetum  est,  et  non  homo  propier  Sab' 
batum,  Major  est  cura  sanitati  et  vitae  bominis,  quam 
cusiodix  Sabbaii  adliibcnda.  S:c  cuiin  ct  inandatMm 


158  BEDM  VENtRABILIS  OPP.  PAllS  II. 

e.Nt  sabbatiim  ciisioiliri,  ut  timen  si  necessitas  esset,  A 
reu»  hon  e^sel  qui  sabbatum  yiolas&el.  Ideo  Sabbato 
rircumcidi  non  est  prohibiinm,  qitia  necesse  erat 
lieri.  Nam  et  Josue  muros  Iliericho  septem  diebus 
cum  exerciiu  circuivii.  El  Macchabaei  necessitate 
Instante  Sabbato  pugnabant.  Unde  discipuHs  esurien- 
tiluis,  quod  liciium  non  eral  in  lege,  necessitate  fa- 
mis  factum  est  licrtiim.  Talis  ba!C  causa  est,  qualis 
liodie  in  jejuniis  legiiimis  :  ubi  si  quis  xger  jejii- 
niiim  corruperit,  nuiia  raiione  reus  teiietur.  Jtaque 
Dowinus  e$i  Filiut  homims^  etiam  Sabbali,  Si»  inquil, 
David  rex  sacerdotali  cibo  pastus  excusabilis  est,  et 
jiixla  alterius  evangelistae  narrationem  sacerdotes 
sal)batuni  per  templi  ministerium  vioiantes  crimine 
carenl,  quanto  magis  Filius  hominis  qiii  verus  rex 
esl  et  verus  sacerdos,  et  ideo  Doininus  Sabbati,  evul-  B 
sarum  sabbato  spiearum  noxa  nnn  teneiur? 

CAPIJT   III. 
Ei  inlroivit  iterum  tii  tynagogan^  etc.  Ilomo  qui 

luanum  habet  aridam,  liiimanuin  genus  indicat  in 
fecunditate  boni  operis  arefactum,  sed  Domini  nii- 
seraiione  curalum.  Ciijus  dextera  quae  in  primo  pa- 
reiiie  dum  vciiiae  arboris  poma  decerpcret  aruerat , 
per  Redemptoris  graiiam  dum  insontes  manus  in 
crucis  arbore  tenderel,  bonorum  operum  succis  est 
resiituta  saluii.  Et  bene  in  synagoga  manus  erat  ari- 
da,  quia  iibi  scienliaedonum  majils,  ibi  gravius  est 
inexcusabilis  noxse  periculum.  Et  ipti  observabanl 
einn  ti  Sabbatit  curaret,  ut  accutarenl  illum.  Qiiia 
desirtictioneiii  Sabb.ai  quam  In  discipulis  arguebaiit,  p 
probabili  magister  excusaverat  exeinplo,  niinc  ipsum 
observando  magistrum  calumniari  volunl,  iit  sl  sab- 
baio  curei,  iransgressionis  :  si  non  ciiret,  crudeliia- 
tis  aut  imhecillitatis  arguant.  Et  ail  homini  habenti 
manum  aridam  :  Surge  in  medium,  Et  dicit  eit :  Si  /f- 
cet  Sabbatis  bene  facere,  an  malc?  Prxveniens  Donii- 
iius  calumniam  Judaeorum  quam  sibi  perfida  niente 
paraverant,  arguit  eos  quia  Icgis  prxcepta  prava  in- 
lerprctatione  viohireni,  asslimando  in  Sabbato  etiam 
a  bonis  operibus  reriandum,  cum  lex  a  malis  absit- 
nere  jubeat  dicens  :  Omne  oput  tervite  non  facietis  in 
<?•,  id  ett  peccatum.  Omnis  eniin  qui  facit  peccatum, 
servus  est  pcccati.  Qiio  pr.eceplo  etlam  futurl  saeculi 
form.im  in  pncsentibus  adumbrat  :  ubl  illi  qui  per  sex 
biijiis  sxculi  aclates  bona  fecerunt ,  in  septima  n 
Aiaie  mnlorum  tantummodo,  iion  aulem  el  bono- 
rum  snnt  feiias  habituri.  Nam  etsi  sxcularia  opcra 
coiiqiiiescant,  non  otiosus  tamen  boni  operis  acius 
esl  in  Dei  laudibus  quiescere.  Animam  talvam  facere^ 
an  perdere  ?  Hoc  est,  hominein  ciirare,  an  non  ?  Idem 
fist  quod  praemiserat ,  Ihne  facere  ,  an  male  ?  Non 
i|uod  Deus  summe  bonus ,  auctor  mali  nobis  aot 
perdilionis  esse  possii ,  sed  qiiod  cjus  noii  salvare 
BcripturjB  consueiudine  perdere  dicaiur.  Sicui  dicitiir 
fndurassecor  Pharaonis,  non  quodmolle  induraverii, 
sed  qiiod  meriiis  prxcedenlibus  obduratum  misericor- 
dit^^r  emoUirc  nolucril.  Et  nos  cum  rogamus,  Ne  not 
inducat  inlenlationcm  (Mallh.  vi), protiniis addendo, 
Hcd  libera  not  a  malo,  manifestc  docemor  cjus  indu- 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA,  150 

cere  in  tcniaiionem,  non  esse  aliud  quam  non  liberare 
a  malo,  ejusque  perdere  animam,  esse  a  perditione 
non  salvare.  Si  quem  vero  movei ,  quare  Dominas 
cum  corpiis  esset  curaturus ,  dc  anlmx  salvaiione 
interrcgaverit,  intelligat  vel  animam  more  Scriptu- 
rarum  pro  homine  positam  ,  sicut  diciiur  :  Hotsunt 
animm  quas  exierunt  de  femore  Jacob  (Exod,  i),  vel 
qund  illa  miracula  propier  animx  saluiem  faciebat, 
vel  quod  Ipsa  manus  sanatio  saluiem  animae  rgni- 
licabat,  quas  a  bonis  (ut  praedixi)  cessans  operibus, 
aridam  quodammodo  dexlerani  habere  videbatur. 
At  illi  tacebant,  Et  circumtpicient  ecs  eum  ira  .  cen- 
trislatus  super  cacitate  cordis  eorum,  dicit  homini : 
Extende  manum  tuam,  Et  extendit ;  et  ristituta  csl 
manus  illi,  Sanauda  manus  arida  Jubetur  extendl , 
quia  infruciuosa  debilitas  animac  nullo  melios  or- 
dine,  qoaro  eleemosynarum  largiiate  curalur.  Uiida 
Joannes  Bapiista ,  lurbis  sciscitantibus  quid  face- 
rent ,  at  non  velat  arbores  aridae  mltterentar  in 
ignem,  boc  solum  praecipii  :  Qui  habet  duas  tunicas. 
det  non  habenti,  Et  qui  habet  escas ,  nmililer  faciat 
{Lue.  iii).  Et  iii  Ecclesiastico  dicilur  :  Fili ,  noit  sii 
manus  tua  ad  accipiendum  porreeta^  etad  dandum  eor- 
repia  {EccH,  iv).  Frustra  eniro  manus  ad  Deum 
pro  peccatis  rogaturus  expandit,  qui  uoii  has  ad 
viduam  rogantem  ,  beneOcium  collaiurus  ,  exten* 
derit. 

Exeuntes  autem  Phariscei ,  statim  cum  Herodianis^ 
ecnsHium  faciebant  adversus  eum ,  quomodo  eum  per" 
derent,  llerodiiiios  tlerodis  letrarchae  Diinistros 
dhiit,  qui  propler  Inimicitias  quas  dominus  ipsorum 
adversus  Joannem  exercebat ,  eiiam  Salvaioreni 
quem  Joannes  praedicabat,  insidiis  inseqiiebanlur  et 
odlls.  Magna  autem  insipientia  fuit  eos  qui  salote 
plurimum  indigebanl ,  de  nece  Salvatoris  ageri 
consilium.  Qai  quantum  nequitiae  studeant,  ostendi- 
tor ,  cum  et  hoc  In  crimen  repulani ,  quod  ad  ver- 
bum  illias  salvam  qui  languebat  estendii  dexteraro, 
quasi  non  ipsoniro  quisque  roajora  Sabbatis  egerit , 
cibos  portando,  porrigendo  calicem,  caeleraque  quas 
victui  necessaria  sant  exseqtiendo.  Neque  enim  ille  , 
qoi  dixit^  et  faeta  sunt ,  Sabbalo  laborasse  poteral 
conviiici. 

Et  Jetus  eum  discipulis  suis  secessit  ad  mare.  Se- 
cessit  quasi  homo  fugiens  persequeniium  insidias, 
quia  neque  adhiic  venerat  hora  passionis  ejus ,  ne* 
que  cxtra  Jerusalero  fuit  locus  passionis.  Secessit 
fugiens  sese  odio  persequentes ;  sed  illuc  accessit 
ubi  plures  invenit  sese  per  amorem  seqiientes.  Nam 
subditur  :  Et  multa  turba  a  Galilasa  et  Judaa  tecuta 
ett  eum ,  et  ab  Jerosolymis  et  ab  Idumeea ,  et  trans 
Jordanem^  et  qui  drcaTyrum  et  Sidonem,  mulli» 
tudo  magna^  audientes  qwB  faciebal ,  venerunt  md 
eum,  Ecce  Pharissei  et  Herodiani ,  magiHiri  videll- 
cet  plebis  et  regis  minisiri ,  unanimo  Dominum  con- 
silio  perdere  quaerunt.  At  torba  Indocta  ei  vulgus 
undecunque  colleeium  unanimi  iilum  dilectione 
sequuntur.  Illi  videntes  opera  virtutum  ejus,  et 
verba  docirinae  audientcs  ,  nihtl  amplius  discere , 


IS7  LN  MAnCI  CVANGELILM  EXroSlTia.  —  LIB.  L  m 

qiNnn  ui  eum  pcrsct|ucrenlur,   Yolcbant.    Uli  op:-  A  ad  coiiGiendum  ejus  majeiUlem  eompulsi.   Perculti 


nione  lantum  ducii  viriutum  ejus,  congeato  agmiiie 
pernitfno  veuiunt  ad  audiemlum  enm  ,  opemque 
taloiis  Ibgitandam.  Unde  mox  suae  Yoluntatis  ae 
desiderii  consequi  mereiitur  effectum,  plurimis  a 
Domino  sanatis,  nt  in  sequentibus  legiiur.  Ubi  et 
exemplnm  dedit  suis  ,  si  in  una  ciTitate  perseeutio- 
mttm  patereniur,  In  alteram  fogiendi.  Denique  Pau- 
lo8  txemplo  simul  et  praecepto  Domini  edoctas, 
fugit  ex  Djmtsco  ,  ubi  insidiis  appelebatur  pravo- 
mflB.  Sed  inde  digressus»  innuroeros  alibi,  qul  se  ad 
pietatem  sequereutury  populos  invenit.  Juxta  vero 
leget  tUegoris,  Dominns  in  eo  quod  egressus  de  syn- 
tgogt  seeessit  td  mare,  ubique  venieniem  ad  se 
plurimam  popnli  multitudinem  sanaturus  ae  doctu- 
rus  excepit,  nosiram  manifeste  salvarioneni  prxfi- 
guravit,  td  qoos  Tenire  per  fidem  relicta  ob  pcrfi- 
diam  Judaea  dignatus  est.  Recte  enim  iiicredul£  diu 
ac  divertis  erromm  anfractibus  jactatae  naliones, 
instabilitati ,  amaritudiiii ,  obscuritati  fluctuantis 
peltgi  comparantur.  Sed  Dominus  venit  ad  mare 
com  discipulis,  multaque  turba  a  divrrsis  provinciis 
secutt  est  eum,  quia  prtidicantibus  Apostolis  corda 
gentium  adilt.  Et  postquam  in  eis  dileciam  tibi 
domum  propitius  consecravii;  jam  multos  ad  se 
▼enientes  beoigne  suscepit,  ac  desideratae  salutis 
donavil  esse  compotes.  Quibus  apte  congroit  quod 
teqoitor  :  Et  dixH  dkcipulU  suff,  ut  in  navicula  tibi 
deurvireni  ffropttr  turbam ,   ne  comprimerent  eum. 


enim  pro^sentia  virtulis  ejus ,  ac  nimiuin  perterriii , 
ueqiiaquam  cel  tre  audebaiit,  qiiem  Filiuui  Dei  esse 
jamjamque  cognoveraiit.  Ubi  satis  superque  ariano- 
ram  est  miranda  vel  potius  dolenda  CTcitas,  qui 
illum  post  resurrectionis  et  ascensionis  ipsius  glo« 
riam»  post  dilatalam  toto  orbe  lidein  Evangflii, 
post  xdificaits  in  omnibus  geniibus  ecclesias,  laii- 
daiumque  in  eis  nomen  Domini  stlvaioris ,  t  solis 
ortu  utque  td  occasum,  repeiite  uegant  Filiuin  Dei, 
quem  daemones  mortali  tdhuc  sub  btbiiu  ctruit  in- 
dutum,  Filium  esse  Dei  tpertt  voce  profiientur.  Sie 
enim  sequitur  :  Et  clamabant  dicentes  :  Tu  ee  Fiiiu§ 
Dei,  Et  veiiementer  eomminabatur  eit ,  ne  manifeeta' 
rent  illum.  Quare  autem  spiritus  immundos  de  se 
B  loqui  proliibeat ,  Psalmisla  manifesut,  qui  tit  : 
Peccatori  autem  dixit  Deu%,  Quara  lu  enarras  juititiae 
meae^  et  attumit  tettamentum  meum  per  ot  tuum  f 
Tu  vero  oditti  diuiplinam,  et  projecitii  termonu 
meot  pott  te  {Ptal,  xlix). 

Prohibetur  cro^o  Dominum  praedicare  peccator,  ne 
quis  dum  prxdictntcm,  sequalur  erranlem.  Impro- 
bus  enim  magister  est  diabolus,  qui  falsa  veris  saepe 
periniscet,  ul  specie  veriiaiis  lestimonium  fraudit 
oblextl.  Gaterum,  non  soli  dxinones,  qui  iiiviti 
coiintebaiiiur,  lubenter  silere  de  Cbrislo ,  sed  et  illi 
qui  ab  eo  stntti  sponte  coiifiieri  volebanl.  luio 
ipsi  tposioli  qui  eum  post  rosurrectionem  toto  erant 
orbe  praedicaiuri,  tnie  passionem  ejus  praecipiuuiur 


Jf k/(os  eienim  tanabat ,  ita  ut  irruerent  in  eum,  ut  t7-  p  ontnino  retioere  de  illo ,  ne  diviiia  videlicet  maje- 


ium  tangerent.  Navicola  eteiiim  deserviens  Doroino 
in  mari ,  Ecclesit  esi ,  congregata  de  gentibus ,  et 
fluctns  scculi  Itbentis  liberae  meniis  virtute  trans- 
gresst. 

Qnae  qutnto  sinom  cordis  amplius  recipiendae 
gratiae  sui  conditoris  dilatat,  tanio  sublimius  cunc- 
tit  trtnseonttum  rerum  voiuminibus,  quasi  flucti- 
bns  pelagi  aestutntls  ntviculaveniisagitata  secundis 
insoliat.  Distat  autem  inter  comprimere  Doininum, 
et  tangere  illum.  Tangit  namque  eum,  qui  fidein 
ejns  ac  dileciionem  vero  corde  siiscipit. 

Comprlmont  eum  qui  carnalibus  cogitttionibus  , 
tot  etitm  fact;8  pacem  eorum,  in  quibus  veriias  ma- 
nere  consueverat,  turbant.  Unde  apie  qui  euin  teti- 


state  praedicata,  passionis  dispensatio  diflerreiur, 
et  dilait  ptssione,  salus  mundi  quae  per  banc  futura 
erat,  negareiur. 

Et  atcendent  in  montem  vocavit  ad  te  quot  votuit 
ipsfy  et  venerunt  ad  etun,  et  (eeit  ut  ettent  duodecim 
cum  illo.  Mons  ille  in  quo  apostolns  elegit  Douiinus , 
tliitudinem  designtt  justitiae  qua  institueiidi  erant, 
et  quam  praodicaturi  hominibus.  Ntm  quit  luissurus 
erai  eos  ad  praedicandum  Evangellum  regni  cuele- 
stis,  roeriio  per  sublimitatem  loci  in  quo  electi  sunt, 
admonere  voluil  eos  ,  non  in  infimis  desideriis  tni- 
nium  dissolvere,  sed  ad  superna  desiderandt  et 
qiiaereudt  seinper  erigere  debere.  Sic  etitm  legein 
datums  priori  populo  suo  in  monte  apparuit :  de 


geruni  stlvati  esse  perhibentur ,  quia  nimirum  vera  ])  monie  quae  agenda  esseot  inionuii.  Verum  quia  nec- 


fidet  el  dilectio  salotem  gignere  solet  aeternain. 

Propter  lurbam  vero,  ne  se  comprimeret,  navi- 
coltm  Dominos  tscendit,  quia  turbidas  carnalium 
roenies  fugiens,  ad  eos  potius  qui  fluxam  sseculi 
gloriam  simul  et  tbjeciionem  spernere  didiceront , 
wiire  et  rotnsionem  apod  eos  facere  gaodet. 

QttOlqoot  aotem  babebtnt  plagas,  spiritus  immun- 
di,  com  illum  videbani,  procidebant  ei.  Procidebant 
qoidem  oirique  Domino,  id  est,  et  qui  habebtnt 
pltgas  tnfirmitatum  corporaliom,  ei  qui  ab  spiritibus 
Tffxabtutiir  immundis:  sed  infinni  simplici  inten- 
lione  obiinendoc  stlutis  ,  daemoniaci  autem  vel  po- 
tius  btbittntes  in  eis  daemones,  vi  divini  timoris 
coacti,  nec  solum  ad  procidendum  ei,   verum  eiiam 


dom  erat  tempus  ut  diceretur  :  Poenitentiam  agite^ 
appropinquavit  enim  regnum  coetorum  {Matth.  iv)  : 
sed  ttiitum  dicebalur,  Honora  patrem  tuum  et  ma- 
trem  f  •  ut  tit  longisvut  tuperterram,  quam  Dominut 
Deut  tuut  dabit  Ubi  (Exod,  xx),  quamvis  baic  eadem 
verbt  typice  nobis  regnuin  aeternura ,  quod  est  ki 
tcirt  viveniiuro  promittant  :  nequtquam  popolos 
loquenti  in  monie  Domino  tppropinqiiare  vtluit; 
sed  de  infprioribus  quae  dicerenlur  audivit,  quia 
necdum  inente  captci  td  intelligenda  mysteria  qua» 
dicebaniur,  tscendere  noverat  :  solusque  Moyset 
quia  legem  spiritaliler  tudire  didicertt,  monlis  in 
quo  erat  Deus,  verlicem  consceitdit.  Ucne  aoieni 
dicilur,  quia  atcendent  in  montem  Dominut^   vocaxit 


13^  DEDiG  VENERABILIS  OPP.  PARS  U.  SECT.  1.  —  EIEGETICA  GENIMNA.  fCO 

ad  t€  quot  volvit  ipse.   Non  enim  illoniin  electionU  A  ut  ei  ipsa  commotatione  nominis ,  sacramenti  viva- 


ac  studii,  sed  dif  ina  erat  dignationis  et  gratiae,  at 
in  apostoUtum  vocarentur.  Dnde  eC  eis  alibi  didt : 
iVtfti  voz  me  eleghtis^  ted  ego  elegi  w$  {Joan  sv). 

Fecitque  ut  eueni  duodeeim  cum  illo,  Gerti  utiqoo 
gratia  mysterii ,  ut  videlicei  mandl  salutem  qiiam 
verbo  pradicarent ,  soo  quoqoe  numero  commen- 
darent.  Ter  etenim  quaierni  duodccim  faciunt.  Et 
tcr  qoaterni  ad  pra^icandum  sunt  missi  apostoll , 
ut  per  aniversas  quadrati  orbis  plagas  b^ptizarent 
e<^ntes  in  nomine  Patris,  et  Filii  et  Spiritas  sancti. 

Unde  et  de  dvitate  sancta  Jerusalem  descendente 
de  coelo  a  Deo,  scriptum  est,  quia  erant  ei  ab 
orienie  portm  tret^  etab  a^uilone  portm  tres^  et  ak 
auttro  portrn  tree^  ef  ab  occaeu  portce  tru  {Apoc  zzi). 


eiias  commendaretur .  Idem  ergo  Grxce  sive  Latino 
Pelrui,  quod  Syriaoe  Gephas.  Et  in  otraque  lingua 
nomen  a  petra  derivatum  eat  :  baud  dubiom  quio 
illa  de  qua  Paulos  ait  :  Petra  aulem  erat  Chrietue 
{i  Cor,  x).  Nam  sicul  luz  vera  donavit  Cbristus 
apostolis,  ot  iux  muiKii  vocentur,  sic  et  Simoni  qol 
credebat  in  petram  Gbristum,  Peiri  largilus  est  no- 
men.  Giijus  alias  alludens  etymologiae  dixit :  Tu  u 
Petrui^  et  tuper  hanc  petram  adificabo  Eulemam 
meam  {Mattk,  ivi).  Qood  vero  Simon ,  ponent 
moerorem ,  sive  aodiens  tristiiiam  ,  interpretatur « 
illi  temporl  congroit,  quando  post  resarrectionem, 
viso  Domino,  vel  mortis  illios,  vel  sa«  negationis 
moerorem  deposuit :  sed  sue  confestim  mortis  tristi- 


Ubi    flgaraliier   ostenditur ,    quod    praedicaniibus  ^  ^<>ni  audivit,  dicente  Domino  :  Cicm  autem  eenuerii^ 


apostolis  apostoloramque  successoribiis ,  cunctae 
per  orbem  nationes  in  fide  sanciae  Trinitaiis  Ec- 
clesiam  essent  ingressura*.  In  quo  etiam  sacramento 
ita  quondam  lilii  israel  circa  tabernaculum  castrame- 
tabautur,  ut  ex  omni  parte  per  qoadrum  ternae  tri- 
bus  maiiereiit  {Num.  i).  Qiiia  primitiva  nimirom 
Ecclesia  qoae  eral  in  Judasa,  undique  per  circoitom 
sui  credentibos  toto  orbe  nationibos,  spiritalia  Deo 
castra  erat  in  fide  et  conressione  sanctae  Trinitatis 
iiziira. 

Et  ut  mitteret  eo$  prcedicare  Evangelium,  Et  dedii 
iUit  pote$taiem  curandi  infirmitaiee  ,  el  ejiaendi  dm- 
monia.  Postquam  nefandos  spiritos  se  praedicare 


extendee  manu$  tua$ ,  et  aliu$  te  dngei^  et  dueet  ^a 
non  vi$  {Joan.  xxi). 

Et  Jacobum  Zebedcei  et  Joannem  fratrem  Jacobi 
(Subaudiiur  a  $uperioribu$  vocavit  ad  i e,  cum  aecett" 
deret  in  montem).  Et  impotuit  ei$  nomina  Boanergee , 
quod  e$t  filii  tonitnu,  Apte  filii  tonitrui  sont  cogno- 
niinati,  quorum  unos  e  ccelestibus  inionans  vocein 
illam  tlieologicam,  quam  nemo  prius  edcre  noTcrat , 
emisit :  iii  priucipio  erai  Verbum ,  et  Yerbum  erat 
apud  Deum^  et  Deu$  erat  Yerbum,  etc.  {Joan  i).  Quaa 
tautae  virtutis  pondere  gravida  reiiquit ,  ot  si  ali- 
quando  plus  intonare  voluisset,  oec  ipse  capere  mun- 
dus  po&set.  Sed  et  ambo  saepe  seorsum  et  in  mon- 


probibuit,  elogii  sanctos,  qoi  et  immondos  splritiis  ^  ^in  a  Domiiio  duci.  et  aliquando  sonum  de  nobe 


eiicereni,  et  ipsi  monda  Evangelium  mente  ac  llngiia 
prsdicarenl.  Quibus  etiam  cmteras  infirmiutes  co- 
randi,  nec  non  et  mortuos  suscitandi  (ot  Mattliaeos 
evnngclista  scribit)  contulil  facultatem,  ot  promisso- 
rum  coelesiiom  magnitodini,  attesiaretor  etiam  ma- 
gnitudo  factorum  ,  fidemqoe  verbis  daret  Tirtos 
ostensa,  et  nova  facerent  qni  nova  prsdicarent. 
Unde  nunc  quoque  cum  fidelium  nomerositas  ex- 
crevit,  intra  sancUm  Ecclesiam  mulil  soni,  qoi 
viam  virtuium  tenent,  et  signa  virtutum  non  ba- 
bent. 

Quia  frosira  miracolum  foris  osteuditur ,  si  deest 
qood  intus  operetur.  Namjuxia  magisiri  geniium 
vocem,  iingiia;  in  $ignum  $unl  non  fidelibue^  $ed  inft- 
delibue  {Cor.  xiv). 

Et  impo$uit  Simoni  nomen  Petru$,  Non  nuuc  pri- 
muin  Simoni  Petri  noinen  indidit,  verum  longe 
anie  com  a  fratre  Andrea  ad  se  adductum  intuitus, 
dlxit:  Ttt  e$  Simon  fHiu$  Joanna;  tu  ffocaberit  Cephae^ 
quod  interpretatur  Petru$  {Joan,  i).  Sed  com  volens 
Evaogelisia  nomina  doodecim  apostoloruni  enome- 
rare,  necesse  baberet  Petrum  dicere,  breviter  in- 
timare  curavit  quia  non  boc  ante  vocareior ,  sed 
ita  eom  Dominos  cognominaverit ,  quanivls  non 
tone,  sed  quando  Joannes  ipsa  Domini  verba  po- 
soit,  intentos  videlicet  reddens  auditores. 

Mam  si  boc  aiite  vocaretur ,  non  iia  videres  my- 
sterium  petrae,  poians  eum  casu  sic  vocari,  non 
provideiitia  Dei.  Ideo  voluit  eum  prius  aliud  vocari, 


terrificum  percipere  merucruni :  Bic  e$t  fUiu$  wteuo 
dilectu$t  ip$um  audiie  {Marc.  ix.) 

Prisca  quoque  nomina  meritis  aptissima  gesuliant. 
Jacobus  enim  supplanUtor.  Joannes  in  quo  et  gratia, 
vcl  Domini  gratia ,  dicitur.  Namque  ille  et  carnis 
curam,  Domino  vocante,  supplantare,  et  ipsam  car- 
nem,  Herode  trucidante,  gavisos  est  contemnero; 
iste  ob  amoris  praecipui  graiiam  quam  virginaii 
gloria  meruerat ,  super  Redempturis  sui  pectus  io 
coena  recubuit. 

Et  Andream  et  PhUippum  el  Barlhotonueum  ^  ei 
Matthffum^  et  Thomam.  Andreas  Graecum  uomen 
est ,  et  interpreiatur  nrilie ,  ab  eo  quod  Graece  vir 
appdlatur  'Aviip.  (^io  aptissime  vocabulo  decoratur 
D  ille  qui  ad  praedicutionem  Joannis  mox  Agnum  Dei 
sequi,  videre  et  audire  curavit,  et  posimodum  ipsun 
se  vocantem  reiictis  omuibus  sequi,  ipsi  perpetoo 
adbaerere  non  Urdavit.  Pbilippos  os  lampadis  sive 
lampadarum  interpreuiur.  Et  recte,  quia  vocalus  a 
Domiiio  lomen  gratiae ,  quo  ipse  in  corde  aceeiisos 
atque  iilustratus  est,  confestim  invento  fratri  per 
oris  officiom  propioare  stoduit,  diceos  :  Quem  uri' 
p$it  Moy$e$  in  iege  et  propheue^  invenimut^  Je$um 
fUimm  JoHph  a  I9azareth  {Joan,  i).  Rarlboloinaeoi 
Syrom  est,  non  Hobrarum ,  et  inierpretatur,  filiui 
suspendentis  aqnas,  quod  evidenter  Filiom  Dei  so- 
nai,  qui  praedicatorum  suorum  mentes  ad  ceelestla 
contemplanda  suspendil,  ui  quo  celsa  Kberius  pervo* 
lant,  eo  terrenorum  curda  feracius  diclorum  suoruin 


161  IN  MARCI  EVANGELIUM  EXrOSlTIO.  —  UB.  I.  |GS 

guttis  inebrient.  Maithxus  donaius  dicitur,  videlicet  A  desertus,  a   socio  prodilus,   moderate  feras  tuiim 


quia  iDagno  Domini  munere  de  teloneario  ac  publici- 
00,  ia  apostoli  est  et  evangelisiae  delegatus  ofncium. 
fhomas,  abyssus  vel  geminus,  quod  estGraece  Ai^ujtioc 
qiue  utraqoe  interpreialie  ejus  stalui  congruit.  Dl- 
dymus  etenim  recte  vocari  pntuit,  propier  dubium 
cor  in  credendo  effeclu  dominic»  resurrectionis. 
Abf  S81IS  idem  potoit  jure  dici,  cum  altilodinem  do- 
minica  yirttitis  ib  resurrectioue  celebraiam  certa  fide 
peoetraTit.  Notanduin  sane  quod  apostolorum  no- 
mliie  describens  evangelisia  Mailhsus ,  ita  ponil : 
Fhilippus  et  Bartliolomaos,  Tbomas,  etMaithaeus  pu- 
l)licanns.C«teri  ergoevangelistx  in  conjunctione  no- 
minum  primnm  ponuni  Mauiixum,  et  postea  Thomam, 
et  publicannm  eum  non  ascribiint,  ne  antiquae  coii- 


errasse  jndicium ,  periisse  beneficium.  Ordiiiatis  au- 
tem  in  moHie  apostolis,  qui  ad  pracdicandum  Evan- 
gelium  niiitereiitur,  aple  subdilur  : 

El  vmnunt  ad  domum,  Electos  nainque  iu  monla 
aposiolos  ad  domum  reducit,  quasi  lacite  eos  ad- 
monens  ut  post  acceplum  aposlolatus  graduin  ad 
conscienliam  suam  redeaiit,  et  quo  ampliorem  do- 
eendorum  curam  susceperunt  populorum,  eo  soler- 
tiiis  ipsi  habitacula  meniium  soarum  considerando 
pcnetrenl,  et  ne  quid  ibi  forle  quod  occulti  inspecto- 
ris  oculos  uffendat  inveniatur,  sedula  eiaminaiione 
perquirant.  Sic  eienim  quisque,  aic  proximum  riie 
regit,sia  suo  prius  corde  siudiosa  exploratione 
quidquid  inerat  pravitalis  expurgat. 


vertaiionis  recordantes,  suggillare  evangelistam  vi-  B     Ei  eonvenit  Uerum  twrbQf  Ha  ut  non  possent  neque 


derentnr.  Ipse  veroetThoniam  sibi  anteponit,  else  pu- 
blicanam  appellat,  ut  ubi  abundavitpeccatttm^  superO' 
ImHdat  gratia  (Rom,  v).  Et  Jacobum  Alphaei,  et  Thad- 
daeum.  Jacobum  Alphaei  cum  additamento  posuii, 
ad  distinctionem  Jacobi  Zebeda^t.  Ipse  est  qui  in 
Evangeliis  nominaiur  rrater  Domini,  et  in  Epistola 
ad  Galalas  :  quia  Maria  uxor  Alphsel  soror  fuit  Mariae 
mairis  Domini ,  quam  Mariam  Cleoph»  Joannes 
evangeli$ta  cognominat,  fortasse  quia  vel  idem  Al«- 
phaeus  etiam  Cleophas  est  dictus  vel  ipsa  Maria,  de- 
faiicto  post  natum  Jacobom  Alphaeo,  Cleophx  nupsii. 
Quia  vero  Jacobus  merito  filius  Alphaei,  id  est  docti, 
sit  cognominatus ,  ipsi  testantur  aposioli ,  qui  eum 
post  Dominl  passionem  slatim  regcnd»  Hiecosolymo- 


panem  manducare.  Oquam  felixoccup-atio  Silvaioris, 
quam  beau  frequeniia  turbae  conflueniis,  cui  Untum 
studii  ad  audiendum  verbum  Dei,  tantum  fuit  curai 
ad  obiinendam  salutam ,  ut  auctori  aalutis  cum  eia 
qui  secum  erant ,  ne  vescendi  quidem  hora  a  solatio 
vitae  miseris  impendendo,  libera  maneret  I  Utinainy 
Domlne  Jesu,  et  in  iiostri  temporibus  aevi  untua 
graU»  tuis  fidelibus  larglaris,  qiii  doctores  suos  assi- 
doiute  discendl,  non  solum  ab  appetiiu  carnalium 
voluptatum,  verum  etiam  uonnuuquam  ab  ipsa  qiio- 
que  panis  quotidiani  perceptione  prxpediant.  Sed 
quem  turba  frequenut  externa,  videamus  quauti 
buoc  propinquorum  assiiroaiio  pendat.  Sequitur, 
El  eum  autUtunt  5iit,  exierunt  tenere  eum^  dicebaui 


roiD  ordinaverunt  Ecclesix.  Thaddaeus  auiem  ipse  ^  ^i<i"»  quoniam  in  furorem  versu$  e$t.  Vere  sicut  ipse 


est  quem  Lucas  et  in  Evangelio  suo,  et  in  Actibus 
apostolornm  Jiidam  Jacobi  nominat.  Erat  enim  fraier 
Jacobi  fratris  Domini,  ut  ipse  in  Epistola  soa  scribit. 
Unde  etiam  ipse  frater  Domini  vocabatur ,  attesun- 
tibus  civibus  ipslus,  qui  de  virtutibus  ejus  siupetites 
aiebant  :  Nonne  tile  ett  fabri  /ilius  el  Marice,  frater 
iacobi  el  Jouph,  et  Judce,  et  Simonis  (Matth.  xiii)  ? 
Et  Simonem  Chananmum,  et  Judam  Scarioih^  qui  et 
tmdidit  iUum.  Et  hos  cum  addiUmento  posuit,  ad 
distinctionem  Simonis  Petri  et  Jud;e  Jacobl.  Sinion 
autem  Cbananseus  a  Cbana  vico  Galilxae  cognomen 
aecepil ,  quod  ovangelisu  Lucas  cum  interpreUtione 
posoit,  Simon  Zdotes.  Chana  quippe,  zelus.  Chana- 
Dseui  dicitur  Zelotes ,  Id  est  smulaior.  Judas  autem 
Seariotb,  aui  a  vico  In  quo  ortos  est,  aut  ex  tribu 
lasachar,  praesagium  su»  damnaiionls,  vocabuluin 
sompait.  Issachar  quippe,  quod  dicitur  merces,  pre- 
tinm  prodiiionis  insinuat.  Scarioth,  autem  quod  me« 
moria  roortis  inlerpretatur,  arguit  eum  non  repente 
persuasam ,  sed  mediutum  diutius  dominicas  tradi- 
tioob  patrasse  fiagitiom.  Qui  non  per  imprudentiam, 
sed  per  provideniiam  inter  apostolos  eligiior.  Quanta 
enim  est  veritas,  quam  nec  adversarius  minister  in- 
trmat?  Quanta  moralitas  Domini,  qui  pericliUri  apud 
■Oi  jodicium  suum  quam  affectum  maluit  ?  Suscepe- 
rat  enim  bominis  fragiliuiem,  et  ideo  nec  has  par- 
let  recnsavit  infirmitatis  humanx.  Voluit  deseri,  vo- 
loh  prodi»  voluit  ab  apostolo  suo  tradi,  ut  ta  a  socio 


dicit  alibi,jIVoii  e$t  propheta  sinehonore^  nisi  in  patritt 
$ua  et  in  domo  sua.  Qiiem  enim  csieri  quasi  aucto- 
rem  vitae,  et  sapienti-.im  Dei  adire,  videre,  ei  audire 
desideranl ,  hunc  propinqui,  quasi  mentis  impotem, 
esse  iigandam  decernunt.  Quia  enim  altitudineni 
sapientiae  quam  audiebant  capere  non  polerant , 
qnasi  alieno  eum  sensu  locutum  esse  credeb:int  : 
juzU  ezemplum  eorum  qui  sacramentum  carnis  ejus 
manducandae  el  bibendi  sanguiois  non  ferentes  aie- 
bant  :  Duriia  est  hie  sermo.  Quis  eum  potest  audire  t 
Et  propterea  retro  abierunt,  etjam  cum  Ulo  non  ambu* 
labant.  Allegorice  auiem  in  eo  quod  lurba  ad  illum 
conveniente  frequenti,  utfuriosus  a  suis  coniemnitur, 
salus  credentium  de  gentibus  approbatur,  et  invidia 
Judxoruin  pcrfidiaque  notalur.  De  quibus  ail  Joan- 
nea :  In  propria  venit,  et  sui  eum  non  receperunt  (Jooh 
I ).  Mullum  sane  disui  iiiler  eos  qui  verbum  Dei  pro 
mentis  tardiute  non  iolelligunt,  et  eos  qui  hoc  quod 
intelligunt  de  industria  blasphemaut  ac  persequun- 
tur.  His  etenim  spes  salutis  adbuc,  si  forie  inlellc- 
xerint,  retiat ;  illis  aulem  qui  nulentes  liitelligere  ut 
bene  agant,  et  iniquiutem  mediuntor  in  cubili  sno, 
quae  spes  salvandi  ultra  remanet,  cum  et  boc  quod 
pro  salute  animx  suae  recie  intelligendo  perceperunt 
detesundo  atque  odiis  insequendo  rejicere  conten- 
dunt?  Vide  enim  quid  sequitur. 

Et  scribtB  qui  ab  Hierosolnmis  descemierant ,  dice* 
bant  tfuoniam  Beelzebub  habei :  et  quia.  in  prinzipe 


f03 


liRDifi  VENtiRABILIS  OPP.  PARS  II.  SFXT.  I.  —  EXCGETICA  GENIJINA. 


16i 


tf«moiwM  ijtcU  dtemenia.  Nec  sine  causa  4|ui  lauUim  A     Nemo  poie$t  va»a  lorti$  ingrmu»  iti  domum  dirlpere^ 


blaspheroiae  Domino  inrerebanl«  ab  Uierosolyniis 
descendisse  dicuniur;  sed  fuluiuni  uiique  porleiide- 
bant  eum  a  civibus  orbis  illtus  usque  ad  mortein 
esse  persequendum.  Legimus  quidera  supra  quia 
multa  turba  a  Gaiitma  $ecuta  e$l  eum,  et  ab  liieroioly' 
iNis,  €l  ab  Idumwa  et  lran$  Jordanem,  et  qui  eirea  Ty- 
rum  et  Sidonem^  muUitudo  magna^  audientes  qum  fa" 
ciebai,  vencrunt  ad  etnn.  Turba  ergo  ab  Uierosolyinis 
yeiiiens  secuta  est  Doininuro,  sicut  et  ab  aliis  regio- 
nlbus  Judaeoruni,  sife  etiaro  geiitium.  Quis  eniro  ne- 
seit  Idumxaro,  Tyrum  et  Sidoncin ,  provincias  sive 
civitaies  fuisse  gentiliuro?  Sed  scribae  ab  llierosoly- 
rois  descendentes  blaspbemiis  illura  persequebantur 
horreiidis ,  quia  sic  nimirum  erat  passionis  teropore 


niu  prius  fortem  atliget,  et  tunc  domum  eju$  diripiei, 
Fortem  diabolum  dicit,  vasa  ejus,  homines  ab  eo 
deceptos ;  domum  ejus  ,  roundum  qui  in  raaligiio  po- 
situs  est.  In  quo  uique  ad  Salvaloris  advenium,  mala 
pacato  potiebalur  iroperio ,  quia  in  cordibus  infi  le- 
lium  sine  ulla  coutradictione  quiescebat.  Ailigavit 
autero  fortem  Dominus,  hoc  est  ab  dectorum  sedu* 
ciione  compescuit  diabolura,  et  luiic  domura  ejus 
diripuil,  quia  erepios  a  diaboli  laqueis  eos  quos  suos 
esse  praevidit,  Ecclesix  sus  membris  adunavit.  ac 
per  dislincias  in  ea  graduum  variorum  dignitates  or- 
dinavit.  Vel  certe  domuin  ejus  diripuit,  quia  omnes 
muiidi  partes  quibus  olim  hostis  dominabatur  anti- 
quus,  aposiolorumque  successoribus,  ul  in  sua  quis- 


futiirum ,  ut  turba  illura  populi  Judaeorura  cura  pal-  ^  que  provincia  revocatos  ab  errore  populos  ad  viam 


mls  ac  laudibus  llierosolymara  perduceret,  gentiles 
videre  desiderarent,  sed  scribje  et  seniores  popuii  de 
ejus  nece  tractarent.  Turbis  ergo,  quae  minus  eru- 
diUBvidtbantur,Domiui  semper  facta  mirantibus»  llli 
conura  vel  iiegare  haee,  vel  quae  negare  nequiverant 
sinistra  inierpretatione  pervertere  laborabant,  quasi 
non  httc  Divinitatis ,  led  opera  essent  imroundissimi 
spirittts,  id  est  Beelzebub,  qni  deus  erat  Accaron. 
Nam  Beel  quiden  ipse  est  Baal,  Zebub  aulem  musea 
vocatur.  Nec  juxta  quaedam  mendosa  exemplaria,  / 
littera,  vel  tf,  in  fine  est  nominis  legenda,  sed  b, 
Beelxebub  ergo  Baal  rouscarum,  id  cst  vir  muscaruro, 
sive  faabens  muscas  interpretatur,  ob  sordes  videli- 


vitae  eonverteret,  distribuit.  Ostendit  ergo  per  part- 
bolam,  sed  jam  manifestissiroaro  Doroinus,  quod  non 
concordi  fallax  operaiione  curo  daeroonibus,  ut  ca- 
lumniabaiitur,  sed  diversa  prorsus  atque  adversa 
virtute  divinitalis  homines  a  daemonibus  liberaret : 
ideoque  grande  scelus  cororoitterent,  qui  hoc  quod 
Dei  esse  cognoverant  diaboli  esse  clamabant. 

Aman  dico  vobi$  fuoniam  omnia  dimittentur  fUii$ 
hondnum  peecata ,  et  bla$phemm  qmbu$  blasphemave' 
rint.  Omnia  peccaia  et  blasphemiae  noii  passiin  diiiiit- 
tuntur  omnibuB  hominibus,  sed  iis  qui  dignam  pro 
erratibus  suis  in  hac  vita  pceniientiam  egerint.Neqne 
ullum  babet  locum  pravae  assertinnis  vel  Novatianus 


cet  imraolatilii  crnoris,  ex  cujus  spurcissimo  ritu  p  iu  pceiiiveotlbus  eis  qui  in  martyrio  lapsi  siint  ve- 
vel  nomine  principem  daemonlorum  cognoraiuabant.      "■«»  ntur^t  m&a  irihnendflni !  vel  Uriirenefi.  ut  asse. 
Et  convoeaii$  ei^^  in  parabolie  dicebat  iUi$  :  QuO" 


modo  poie$t  Saiana$  Satanam  ejieere  f  Et  m  regnum 
in  $0  dividaturf  non  poleei  eiare  regnum  illud.  Ei  it 
domue  $uper  eemetipeam  diepertiaiur,  non  poterii  do^ 
mu$  iiia  $tare,  Non  poteet  regnum  et  civitae  eonira  u 
divi$a^  peretare.  Sed  quomodo  concordia  parvm  re$ 
creseunt^  $ie  diuordia  mammm  ditahuntur  {SaUu$i,), 
Si  ergo  Satanas  pugnai  contra  se,  et  daemon  Inimi- 
cns  est  daemonis,  deberet  jara  ronndi  venisse  con- 
somroatio,  ne  haberent  iu  eo  locum  adyersariae  po- 
tesUtes,  quaruro  inler  se  bellum  pax  horolnum  esl. 
Si  autero  putatis,  o  Scribae  et  Pharisaei,  qood  reces- 
810  daemcnuro  obedientia  sit  in  principem  sunm,  ut 


niam  neget  esse  tribuendara ;  vel  Origeues,  ut  asse- 
rat  post  judiciura  universaie,  transactis  iicet  saeculo- 
rum  voluminibus  innumeris ,  cunctos  peccaiores  ac 
blasphemos  veniam  peccatorum  esse  consecutorns» 
atque  ad  regnum  cceleste  perducendos.  Cuius  erro« 
rera  sequentia  quoque  Domini  Tcrba  redarguunl» 
cura  subditur  : 

Qtft  autem  bUuphemaverii  in  Spiritum  eanetum , 
yioit  hobet  remi$$ionem  in  mteruum,  $ed  reut  erit  mterni 
detieii.  Qui  ergo  manifeste  inielligens  opera  Dei  cum 
de  virtute  negare  non  possit,  stimulaius  invidia  ca- 
lumniatur,  et  Cbristum  Deique  verbum,  et  Spiritus 
sancti  opera  dicit  esse  Beeixebub,  isti  Non  dimitietur 
neque  in  prmeenti  emeulo^  neque  in  futuro.  Non  quod 


homines  ignoraotes  fraudulenta  siinulationo  deln-  D  negeraus  et  ei »  si  poeuitentiara  agere  voluerit,  posse 


daiit,  quid  potesiis  dicere  de  corporura  sanitatibns, 
quas  Dorainus  perpetravit.  Aliod  est  si  raerabronim 
quoqoe  debilitates,  et  spiritualiura  virtutnm  inslgnia 
daemonibus  assignaiis.  Et  $i  Satanae  comurrexerU  fn 
sfftieftpsum,  dispertitu$  e$i ,  et  non  poterii  itaro,  $ed 
pnem  fiabet.  Hoc  dicens  ex  ipsorura  eonfessione  vole- 
liat  intelUgi,  qiiod  in  eura  non  credendo  in  regno 
diaboli  csse  delegissenl,  quod  utique  adversura  se  di- 
visum  stare  non  posset.  EJigant  ergo  Pbarisaei  qtiod  vo- 
luerint.  Si  Saunas  Satanara  non  potest  ejicere,  nihil 
eontra  Dominura  quod  diccrent  invenire  poiuerinl. 
Si  autem  potesi,  multo  roagis  sibi  prospicianl,  et  re- 
cedant  de  regno  ejqs,  quod  adversum  se  divisum 
stare  non  poiest 


diraitti  ab  eo  qui  vult  oranes  homines  salvos  fieri,  et 
Inagnitionera  veritatis  venire;  sed  quod  ipsi  judici 
et  largitori  veniae  credentes,  qui  et  se  poenitentiam 
seraper  acceptnruro»  et  hanc  blaspheroiam  nunquara 
dicit  esse  reraittendam,  credamus  hune  blaspbemum 
exigentibus  meritis,  sicut  nunquam  ad  reraissionem, 
ita  nec  ad  ipsos  dlgnae  pceniieiitix  fructus  esse  per- 
venturura.  Juxu  hoc  quod  Joannes  evangelista  de 
quibusdaro  blafipbemiae  sua!  merito  excaecatis,  vera- 
cissime  scripsit :  Propterea  non  poterant  credere,  quia 
iterum  dijai  I$aia$  :  Excmcavit  oculo$  corum,  eS  tiuf»- 
ravit  ear  eor^im,  ut  non  videant  oculis,  et  inteiligani 
corde,  et  eonvertantur,  et  $anem  eos  (Joan.  xii).  Sola 
ergo  blasphemia  in  Spiriluin  sanctum,  qua  quisque 


IN  MARCI  EVANCELIOM  EXPOSITIO.  -  UB.  I.  *« 


^  irepidat,  iion  habcl  rcmissioiiem  in  atcrnom, 
•ad  reui  cril  alcrni  dclicii ,  sicui  cvangclisia  roani- 
toiedcclarat,  qtii  posilo  hoe  Dominl  lcslimon.o 
tttfajnnxit,  aique  ait : 

Quoniam  dicebanl,  Spiritum  immundum  habit.  Nara 
Mqae  ii  qwi  Spiriliim  sanctum  non  csse;  neque  qui 
liime  esse  quidem  scd  Deum  4ion  essc  neque  qui 
kone  Deum  quidem  esse,  sed  Paire  Filioquc  mino- 
rem  credoDl  ei  conOientur,  quia  non  invideniia  dia- 
bolid  sed  huroana  ignoraniia  ducli  faciunt  hoc, 
irremissibilis  blasphcmla  criroine  lenenlur :  qua  pro- 


Et  dicunl  ei :  Ecce  maler  iua  et  fratres  tui  ferii  qum- 
runt  te,  Et  respondeni  ei$  ait  :  Qum  ut  mattr  mea  et 
fratres  mm  ?  Inius  verbum,  inius  est  lumcn,  Unde 
alibi,  Vt  intrantei,  inqoit,  videant  tumen  (Imc.  viii). 
Si  ergo  foris  siantcs  nec  ipsi  agnoscuniur  part?ntcs. 
ew  propter  nostnim  fortasse  non  agnoscuniur  excm- 
plnm,  quemadinodum  nos  agnoscerour,  si  foris  sic- 
mus  ?  Foris  enim  slantes  nolunt  Dominum  vidcre 
cognaii  ipsius,  cum  Judai  spirilualem  in  lege  scn- 
sum  non  quarentes,  sese  ad  costodiam  litera  loris 
fiserunt,  et  quasi  Chrislum  polius  ad  carnalia  do- 


irTvuii>o.v...« ...— r eenda  cogunt  exirc,  quam  se  id  disceuda  spiritualia 

prie  principes  Judaorum  ei  quique  simili  invidia     ^^^^^^i^^,^  i„gredi. 

pesie  corrupii,  maiesiaiem  blasphcroant,  sine  finc  ^     ^^  eircumspiciens  eos  qui  in  eircuitu  ejus  udebant. 

peribuDl.  Quod  vcro  secundum  MallhaBum  dicitur,      ^.^ .  ^^^  ^^^  ^^^^  ^^  j^^^^^^  ^^i,  q^i  ^nim  fecerit 

voluntatem  Dei,  hic  fraier  meus,  ct  soror  mea,  et  mater 

est.  Cum  is  qui  voluiiiatem  Dei  fecerit  soror  ei  fraicr 

Domini  dlcitur,  \  ropicr  utrumque  sexuin  qui  ad  li- 

dem  cuUigUur,  niirum  non   est.    Mirandum    vcro 

valde  est  quomodo  ctiam   mater  dicatur.   Fideics 

eieuim  discipulos  fraires  vocare  dignaius  csi,  di- 

cens  :  Ite,  nuntiaie  fratribus  meis.  Qui  ergo  frateP 

Domini  fieri  ad  fidcin  veniendo  potuer.l,  quaerenduni 

esi  quomodo  etiam  inater  csse  po^sit.  Se«l  s^cienduin 

est  nobis  quia  qui  Jesu  frater  cl  soror  est  credeudo, 

maicr  efflcitur  praedicando.  Quasl  eniro  parit  Doini- 

Dum,  quem  cordi  audienlis  infuderil.  Rl  maler  ejus 

efliciiur  si  |)er  ejus  voccm  amor  Domini  io  proxiuii 


^nt  bUuphemaverit  in  Spiriium  sanclum^  vel  ver- 
kwm  diserit  contra  Spiritum  sanctum^  non  habere  re- 
mkiionem  neque  m  hoc  seeculo,  neque  in  futuro,  «ialur 
biieiligi,  quasdam  culpas  in  hoc  saeciilo,  quasdam 
vcro  in  futuro  laxari.  Quod  cnim  de  uno  negatur, 
consequens  intelleclus  patet  quia  de  quibusdam  con- 
eedliur.  Sed  lamen  hoc  de  miniinis  parvisque  pecca- 
lis  fleri  posse  credendum^esl,  sicut  cst  assidutis  otio- 
sos  sermo ,  Imrooderatus  risus,  vel  pcccaturo  ciira 

rd  famiiiaris,  qua  vix  siiie  culpa  vei  ab  ipsius  agiiur 

qo;  coljiaim  qualiier  declinarc  debeant  sciunl,  aul  in 

Don  gravibos  culpis  crrore  ignoramias ,  qtiae  cuncu 

eiiam  posi  mortem  gravaiii,  si  adhuc  in  hac  viu 

posilis  minimc  fucrinl  relaxau.  Hoc  lamcn  sciendam  q  ^^^^^  ge„eraiur. 

csl  quia  inic  saltem  dc  mininiis  nil  quisquc  purga- 

lioDis  obiinebii,  nisi  bonis  hoc  actibus  in  hac  adhuc 

viu  posilus,  ul  illic  obiineat  promercatur. 
Eiveniwtt  mater  ejus  et  fratres^  et  foris  slanUs  mi- 

iirunl  ad  eum  vocantes  eum.  Et  sedebat  circa  eum  tur- 

ba^  eie.  Fratres  DomiDi,  non  filii  beaue  semper  vir- 

ginis  Maritt,  joxu  Helvidium,  nec  filii  Joscph  ez  alia 

oxore,  juxu  quosdam,  puiandi,  scd  corum  potius  iiiiel- 

lifendi  soot  esse  cogaati.  Sane  quod  Dominus  ad  ma- 

trero  fratresque  rogaius,  ab  oflicio  verbi  dissimulat 

egredi,  Don  rooternae  refuUl  obscquia  pleuiis ,  cu- 

jos  pneccptum  est,  Bonora  patrem  tuum  et  mairem^ 


CAPUT  iV. 
Ei  itermn  ecepit  docere  ad  mure.  Si  Evangclium 
Matthaci  inspicimus,  patet  prufecto  hanc  doctrinam 
Domini  ad  marc  eadem  die  qua  supcriorcm  in  domo 
celebratum  esse  serm<uiem.  Terniinato  namque  eo 
sermAne,  SMbjiinxit  continuo  Maith;pus  dlcens  :  /« 
illo  die  exiens  de  domo,  sedebat  secus  mare,  et  congre- 
gatm  itutf  ad  eum  turbm  mti/lo?,  etc.  (Mntth.  xiii). 
Non  solum  autcm  facla  ei  verba  Domlni,  verum 
eliam  liincra  ac  loca  in  quibus  virtutes  operatur  ct 
praedical,  coBlcstibus  sunt  plcna  sacramcntis.  Posi 
scrmonero  qoippc  in  doroo  habitom ,  ubi  ncfand» 
blasphemia  dsinonium  habere  diciiis  est,  egredieos 


sed  paiernis  se  roysteriis  aroplius  qoaro  roaiernis 

debere  monstrat  affectibtis  :  idem  nobis  excroplo     \|oc^t,g^t  nd  niare,  ut  ostenderet  se,  relUta  ob  culpam 

qood  verbo  conmicudans,  cum  ait,  fittt  amat  patrem  ■>  p^Q^jgg  jmjea,  ad  gentcs  salvandas  esse  transitti- 


Mtf  mMirem  ptusquam  me,  non  est  me  dignus  (Maiih,  x). 
Non  injuriose  fratres  coniemnii ,  sed  opus  spiri- 
ulo  earnis  cogoationi  praefercns ,  reiigiosiurem  cor- 
dloai  eopuiam  docci  esse  quam  corporum.  Mystice 
amem  maier  ei  fratres  Jesu,  Syoagoga,  cx  cujus 
eatme  est  ediius,  ci  populus  est  Judxorum,  qui  Sul- 
vtiore  iDlos  doccDtc,  venlentes  intrare  ncqueuiit : 
coias  spiriuliler  ioieiligere  dicu  negligunt.  Praeoc- 
copans  enim  torba,  ejus  ingrediiur  doroum»  ejus 
an^nlioiura  sermonibus,  ut  cvangelisU  Maithaeus 
doclarai :  qoia  differente  Judaea  gcniilius  confiuxit 
ad  Cbrisium,  atque  inierna  vius  roystcria  quanlo 
fide  vicinior ,  tanto  mente  capacior  hausii.  Juxu 


mm.  Geniilium  namque  supcrba  ct  Incredula  dii» 
corda  roerito  tuniidis  amarisqiie  fluctibus  maris  as- 
similaniur.  Domuro  vero  Doroini  pcrfidam  fuisse 
Judaeam  quis  ncsciai?  Sed  relicia  donio  in  qua  Wa- 
sphemias  perpcssus  est  Iropioruro,  cmpil  docere  ad 
mare,  quia  dcrelicu  ob  increduUutcm  Synagoga,  ad 
colligendam  pcr  apostoios  populi  gcntilis  mulliiu- 
dinem  vehii.  Uiide  apie  praDmittiiur,  quod  c^  in 
domo  pr«dicanie,  maier  ac  fraircs  eius  foris  su- 
lerunt  et  quasi  agnili  ab  lllo  non  sintr  ac  sic  de 
domo  cxiens  ad  marc  doclurus  iransioril,  quia  post- 
qiiam  Synagoga  ad  cusiodiam  se  litters  foris  fixiu 
Intcrnisquc  duminicas  fidci  afcaois  «guras  icgU  an- 


167  BEDi£  VCNERADIUS  OPP.  PARS  II. 

ieponere  maluit,  Dominus  McraroenU  salulis  qu»  A 
llla  spreverat,  exiernis  per  orbem  nalioDibus  con- 

taliii 

Et  eongregata  eU  ad  eum  turba  multa^  ita  ut  in 
navem  aseenden$  uderet  in  mari^  et  omnis  turba  circa 
mare  super  terram  erat ;  et  docebat  eo$  in  parabolii 
muUa.  Quod  turba  niulta  ad  Dominum  docentem  ad 
tnare  congregnta  est,  significat  frequenliam  popu'o- 
rum  praidicantibtis  apostolis  ad  fidem  Teritalls  eon- 
flueutium.  Quod  yero  ipse  naTem  ascendens  sedebat 
in  mari,  praefigurabat  Ecclesiam  in  medio  nationum 
non  credentium  et  contradicentium  xdificandam. 
Quasi  enim  Dominus  sedet  in  navi ,  roedio  in  mari 
posita,  cum  mentes  fidelium  iater  fideles  comroo- 
rantiom  gratia  su»  visitationis  illiistrai,  dileciamque 
sibi  In  his  mansionem  consecrat.  Porro,  turba  quac  " 
circa  mare  tuper  terram  posita,  verbis  Domini  au* 
sculiabat,  ita  ut  nec  fluctibns  maris  tangereiur,  nee 
cum  lllo  in  navi  iranscensis  fluctibus  sederet,  illo- 
rum  apdssime  gesiat  figuram  qui  nuper  ad  audien- 
dum  verbum  convenerani.  Et  quidem  pleiate  animl 
a  rtproborum  amaritudine,  obscuritate,  insiabilitate, 
Mcreii  sunt,  sed  necdum  coBlesiibus  mysteriis  quae 
deaMerant  imbutl. 

Et  dieebat  iliii  in  doclrina  eua :  Audile;  ecce  e%it 
eenunam  ad  eeminandum,  Ipse  Dominus  In  seqtien- 
libus  hanc  parabolam  exponena,  semen  esse  verbum 
Del,  seminantem  \ero  seipsum  asseverat.  Quod  vero 
oicit  qoia  exiit  $eminan$  ad  $eminandum,  nobis  qiua- 
rendum  reliqult.  Exiit  ergo  $eminan$  ad  $eminandum ,  p 
quia  Doniinus  de  sinu  Patris  egrediens  veiiit  in 
mundum,  ac  verbum  veritatls  quod  apud  Patrero 
vidit,  humano  generi  vei  per  seipsum,  vel  per  eos 
qiios  instiiuit  ipse  sem;iiavii,  juxta  quod  In  ejus  lau- 
dibus  dicit  Abacuc,  Exi$ti  in  $a!utem  popuU  lni,  «1 
$alvo$  faeia$  ehri$to$  tuo$  (Habac,  ni) ,  id  est  eos 
quos  uncttone  Spiritus  iui  consecrare,  ac  tui  sancii 
nouiinis  pariieipes  f..cere  dignaris.  Vel  certe  exilt 
ad  seroinaiidum,  cum  posi  vocatam  ad  fidem  auam 
partem  Syiiagog»  electam,  ad  colleciionem  quoque 
gentium  graiia!  suae  dona  diffudit.  Quod  ipsuin  eiiam 
suo  iiinere  designavii,  cum  posl  praidtcationero  domi 
liabitaro  ad  roare  docturus  exiit.  Denique  in  doroo 
pnedicans,  quosdaro  ob  blaspbemiae  suas  scelus  ir- 
i«iiiis8ibile  deseruit;  quosdam  ob  devotinnem  pie- d 
latis,  roatrero  suaro  appellavit  et  fratres.  Quod  diffe* 
reniiaro  manifeste  Judasae  gentis  expriroit;  in  qua 
nMilii  Doniino  rebeiles,  iionnulli  sunt  divina  ado- 
ptione  Gondigni. 

Et  dum  $eminat^  aliud  cecidit  circa  viam^  el  vene» 
runt  volucr€$9  et  comederunt  illud,  In  Evangelto  Lueae 
ita  de  boc  seroine  scripium  est :  AUud  cecidit  ucu$ 
vtaitiy  el  eonculcatum  ci/,  et  volucree  ceeli  comederunt 
itlud,  Qoaecunque  ergo  Dorainus  in  bac  parabolaeipo- 
neredignains  est,  pia  fide  suscipienda  suni.  Quae  vero 
iacita  nosirae  intelligentiae  dereliquit,aeque  pia  inten- 
lione  perquirenda  ac  perstringenda  sunt  bre^iter. Se- 
men  quod  circa  viaro  cecidit,  duplici  laesura  disperiit, 
«t  ab  iiineranttbus  sci  icci  conculcaium,  et  a  volucribus 


SECT.  I.  -  EXEGCT1C.\  GENUINA.  f68 

rapiom.  Yia  ergo  esi  mens  assiduo  malarnm  cogi- 
taiionum  meatu  trita  atque  areracia,  ne  verbi  semen 
accipere  ac  gerininare  sufficiat;  atque  ideo  quidqutd 
boni  acminis  vicinia  talisviae  contigerit,  perii,  quia 
improbo  pessiinae  cogiiatiouis  iransim  concolcatum 
a  daeinonibus  rapitiir.  Qui  recte  volucres  coeli,  sive 
quia  coelestis  spiritalisque  suni  naturae,  sive  quia  per 
aera  volitant,  appellantur. 

AUud  vero  cecidit  euper  petroea,  ubi  non  habuit  ter^ 
ram  multam^  et  $tatim  exorlum  e$t :  quoniam  non  Ao* 
bebat  attitudinem  terrm,  Et  quando  exortu$  e$t  $ot^  es^ 
wstuavit^  et  eo  quod  non  haberet  radicem  exaruit,  Ei 
biijus  mysterium  seminis  Duminns  exponit.  In  qaa 
videlicct  expositione  discimus  quia  nequaquam  Ipsfla 
res  in  una  eadetnque  significatione  semper  allegorlce 
ponantur.  Naroque  peirain  duritiam  protervae  mentit , 
tcrram  lenitateni  animae  obedientis ,  solem  dicit  fer^ 
vorem  persecutionis  saevieniis  :  cum  ipse  alibi  solem 
in  bono  ponat,  dicens  fulgere  jnstos  in  futuro  quasi 
solem  in  regno  Patris  eorum  :  et  in  struciura  domos 
apiritalis  fodlendum  in  alturo,  lerram  ejiciendam,  ei 
l^iraro  in  fundamento  doceat  esse  locandaro,  hoe 
est  ab  intiroo  cordis  sinu  cogiiationes  terrenas  ex- 
purgandas,  ei  fortitudinem  fidei  invictae  pro  Itis  in 
fuiidamento  bonorum  operum  inferendam  esse  mo- 
ncat.  )n  lioc  ergo  loco,  aliitudinero  terrj!  qu»  cora* 
petenter  esculta  semen  verbi  debuerat  excipere» 
probiias  esi  animi,  disciplinis  coelesiibus  exercitati, 
aique  ad  ausculiandum  obediendumque  divinis  elo- 
quiit  regulariter  instituti.  Petrosa  vero  loea,  quas 
lenui  cespite  contecta,  suscepium  seinen  cito  germl- 
nare  queunt,  sed  viro  radlcis  figendae  non  babenl, 
illa  nimirum  suni  praccordia  quae  nullis  disciplinae 
6tudiiserudita,nuins  tentationuro  probationibusemol- 
lita,  dulcedine  tantoro  auditi  sermonls  ac  proroi^sis 
ccelestibus  ad  borara  delectautur,  sed  in  teropore 
ieoiationls  recedunt;  quia  curo  moroentanearo  ccB* 
lestis  oraculi  dulcedinero  insitae  sibi  austeritaii  praa* 
tendunt,  quasi  locos  seminl  sancto  depuiatus,  ma- 
gnam  lapidum  congeriero  pauca  terraehumo  coope- 
riunt.  Quae  ideo  ad  fructum  pervenire  Justiiiae  non 
Talent,  quia  parum  eis  inest  desiderii  saluiaris  quod 
semen  vitae  conciplat,  et  multum  ioesi  duritide  no- 
centis  quod  fructui  salolis  obsisiai. 

Et  dicebatf  Qui  habet  auree  audiendi,  audiat,  Quo- 
lles  baec  admonitiuncula  vel  in  Evangelio,  vel  in 
Apocalypsl  Joannis  interponitur,  mysticum  esse  boc 
quod  dicitur,  atque  ad  audiendum  discendumque 
salubre  inslnuaiur.  Aures  enim  audiendi ,  aures  sutit 
cordis,  ei  sensus  interiores,  aures  oK)ediendi  ei  ft» 
ciendi  qux  jussa  sunt. 

lUi$  auiem  qui  (ori$  $unt  in  paraboli$  omnia  /imif, 
«(  videntee  videant,  et  non  videant :  et  audientee  om- 
diant  et  non  inteltigant :  ne  quando  convertantuTf  et 
dimittantur  ei$  peccata,  Notandum  in  his  Doinini  ver- 
bis  quod  non  solum  ea  quae  loquebatur,  verum  etlam 
quae  faciebai  parabolae  fuerunt,  id  est  rerum  slgna  my- 
sticarum,  cuin  dicuntur  illi  quibus  in  parabolis  oinnia 
fiebant,  neque  quae  videbant,  neque  quae  audiebanl* 


160  IN  MARCI  EVANGELIUM  GXPOSITIO.  —  LtB.  L  170 

ad  intelleciaiu  potui&se  perducere.  Quid  eiiini  ob-  A  ^es,  el  omnia  poHsidentes?  Beite  auieni  cum  dixisset: 


starei  inliientibiis  ne  ea  qu»  viderenl  ejus  facla  vel 
liinera  intelligereni,  si  non  his  aliqnid  amplins  quani 
ftmis  oculis  paiebat  spiritualiter  vellet  intelligi?  11- 
lis  ergo  qni  for.s  sunt,  neque  appropinquant  ped.luis 
noiiiini,  nt  nccipiant  de  doctrina  ejtis,  in  paraholis 
oninia  riunf,  et  facta  scilicet  et  verha  SalvatoriA, 
quia  neqiie  in  his  qiix  operahatur  virtulihu9,  ni^qiie 
in  eis  qnap  pr.^edicahat  arcanis,  eitm  cogiiosctre 
Deam  valenl.  Ideoqiip  ad  remissioneni  peccniontin 
qsat  per  graiiam  lidei  ipsius  obtinenda  est,  non  me- 
rentur  attingere.  Hi  antem  $unt  qui  circa  viam,  ubi 
umxnatwr  verbum,  Et  cum  au  lierint,  confeslim  venit 
Satmnas,  et  anfert  verbum  quad  seminalum  etl  in  corde 
tormm,  etc.  In  hac  Doinini  exposilioiie  omnis  eorum 


Et  cerumncB  bcbcuU,  et  deeeptio  divitiarum^  addidit : 
Et  circa  reiiqna  concupiscentiag,  Prxcipit  eiiini  Seri- 
ptnra  :  Concupiscens  sapienliamf  serva  mandata^  «I 
Deus  prmbet  illam  tibi.  Ei  ileruin  dicit  :  Dealus  vir 
qni  timet  Domiiium^  in  mandalts  ejus  eupit  nimis 
(Psal.  cxi).  Cui  conira,  qui,  neglecta  sapientia 
maiidatisqne  homiiii  conlemptis,  circa  reliqua  con- 
ciipiscens  aberrat,  nec  fructum  accipere  sapientiae, 
nec  ad  g:iudiiim  potest  verx  beatitutiinis  attingere. 
Suffocani  enim  hujusmodi  concopiscentiae  verbuni, 
quia  importunis  cogiiaiionibus  suis  guttur  meniis 
strangulant.  Et  duni  honum  desiderium  intrare  ad 
cor  non  sinunt,  qua^i  aditum  flatus  vitalis  necant. 
Cui  justo  jiidicio  contingit  ut  quanturo  circa  reliqua 


qui  audire  qiiidem  vnrha  salutis  potuerunt,  sed  ad  B  concupiscii,  taiitum  longe  absit  ah  illo  paupcrutn 


•aluteni  pervenire  iiequeunt,  distantia  coinprehendi- 
tar.  Sont  naniqne  qui  verbum  qiiod  aitdinnl  nulla 
llde,  nollo  intellectu,  nulla  sallem  lentandae  utilitatis 
occasione  perciiterc  dignantur.  Quorum  imii^cipli- 
natis  ac  duris  cordihus  niandaium  verbuni,  conresiiiii 
immnndi  spiriius  qtiasi  vito*  triKevoIiicres  senicn  eri- 
piant.  Sunt  qni  auditi  verbi  et  utiliiaiem  probant, 
et  desiderium  gustant,  sed  ne  ad  id  qiiod  probaiit 
penreniant,  ali(»t  hujus  vi»  adversa  lerrendo,  alios 
proepera  blandiendo  rctardant.  Quorum  priinos  Do- 
minas  lerrae  petrosse,  sccundos  comparat  splnosae. 
Exciptuntur  sane  geniites,  qui  ite  audire  quiJetn 
verba  vilac  merentnr.  Nec  miruoi  videri  debet  quire 
spiois  divitias  comparaverit  Dominus,  cum  illae  pu- 


spiriiu  ac  desidcrio,  quo  cupiunt  dissolvi,  et  esu  cum 
Christo  {Philip.  i).  Qiiin  potius  tlmet  niiser  quod  re- 
vera  eventurum  csi  ei,  dissolvi  ab  hac  vita,  et  esse 
cuin  di^^bolo. 

Et  hi  sunt  qui  super  terram  bonam  seminati  sunt^ 
qui  audiunt  verbum  et  suscipiunt  et  [ructificant,  umtm 
triginta^et  unum  sexayintu,  et  unum  cenium.  Terra  bona, 
huc  est  fidelis  electorurn  conscieiitia,  omnibus  tenus 
nequain  proveniibus  coniraria  facit,  quia  et  coin- 
mendaturo  sibi  semeii  verbl  libenler  excipii,  et  ex« 
ceptum  inter  adversa  ac  prospera  conslanter  ad 
fructus  usque  tempora  conservat.  Fruciifical  autem^ 
et  facit  unum  iriginta,  et  unum  sexaginta,  ef  himi  m 
cenlum.  Trigiiita  videiicet,  cum  nd>*m  sanctx  Triiai- 


gnant,  Utae  delectent.  Recle  enim  spinas  vocaniur,  C  ^^^^  eleciorum  cordibus  insinual.  Sexaglnta, 


qaia  cogitaiionum  snarum  punctionibus  mentero 
laeerant.  Et  Gttm  usque  ad  peccatuin  perlrabunt, 
qoasi  inflicto  vulnere  cruenta  nt.  Sed  et  exceptis  vi- 
tioram  punctionibus,  divitiarum  cupido  plurimum 
■enieni  devastat,  ac  securum  esse  noii  sinit.  Cuin 
enini  quisque  sollicitus  invigilat,  quo  ordine  sive 
•rte  ea  qiiae  noiidum  habet  acquirat,  qua  rursum 
providentia  ea  qux  jain  acquisierat  conservet,  qiia 
deniqae  gloria  ac  dignitate  acquisitorum  copia  per- 
truatur  :  quauiis  neccsse  esl  misera  mens  per  horas 
sittgnlas  curarum  stimulis  exulcereiur?  Unde  aptc 
Deminas  in  expositione  spinarum  appellaturus  di- 
vitiaSy  praemisil  aerumnas  dicens  :  Et  aUi  sunt  qui  in 


perfeciionem  docet  bonae  operationis.  Nam  qiila  hn 
senario  numero  muiidi  ornatus  expleius  est,  recic 
per  bunc  bona  operatio  designatur.  Centuro,  ciim  im 
universis  quae  agimus  quaerenda  nobls  in  regno  eoe- 
lesti  praemia  demunstral.  Centum  namque  qiiae  coiA- 
puiando  in  dexteram  transferuntur,  recte  in  sigiii- 
flciitione  poiiuntiir  perpetu»  heatitiidinis.  Siquideui 
trigiitla  et  sexaginta  in  laeva  adhtic  manu  continen- 
tur ,  centuni  iranseunt  ad  dexteram.  Quainvls  eniin 
magna  sil  (Ides ,  qu:u  n(»bis  cognitionem  nostrl 
Condtloris  revelal,  inagna  sint  opera  quihus  fides,  iie 
sitotiosa,  consummatnr,  in  hac  lumeii  ainho  snnt  viln 
iiecessaria,  praemium  vero  fldei  et  operationis ,  quae 


spims  seminantur,  hi  sunt  qui  verbum  audiuni :  et      ^^^  dilectionem  eiercenlur,  in  futura  esl  vila  S|ie- 
siecii/t,  et  deeeplio  diviiiarum^  et  circa  reliqua      randum. 

Et  dicebat  illis :  Nunquid  venit  lucernaf  ut  sub  mo* 
dio  ponatur  aut  sub  lecio  ?  Nonne  ut  super  emndeia-- 
brum  ponaturf  Quia  supra  dixerat  apostolis  et  eis 
qut  cum  illis  erant :  Vobis  daium  est  nosse  mffsie' 
rium  regni  Dei :  illis  aulem  qui  forie  sunt ,  in  para^ 
bolis  omnia  fiunt^  nunc  ostendit  per  eos,  atiquando 
eiiain  caeteris  idem  raysterium  esse  revehindum,  et 
pecius  omnium  qui  doiiium  Dei  essenl  intraturi  fidei 
flaiomis  illustranduin.  Quibus  eliaiu  verbis  typice 
fiduciam  ducet  praedicaiidi,  ne  qitis  tiiuore  carnaliuin 
incomniodorum  lucem  scieniiae,  quam  tiovit,  abs- 
condat.  Modii  nanique  et  lecii  numinc,  viiam  haiic 
praesentem,  etcarnem,  in  qiia  vivimus;  lucernae  au- 

G 


cmicufieuntia  inlroeuntes  suffocanl  verbum :  et  gine 

fructu  epcitur.  jErumnce  (inquil) ,  scecuU^  el  deceptio 

diwUiarum,  Qaeincuiiqiie  enim  supervacuus  divitia- 

rum  deeipit  appetiius,  nccesse  est  niox  curarum 

«nunna  cominuaruin  comitans,  sive  etiam  prnecur- 

reoa,  affligat.  Quid  enim  xrumnosios  illis  qui  quanto 

plos  habent,  tanto  plos  egent,  et  minus  sibi  ipsis 

habere  videnlurt  Juxta  quod  poeiarum  quidam  phi- 

lei^ria  illudens  ait : 

Creseit  amor  oummi,  quaoturo  ipsa  pecuuia  crescit. 

{Juven.) 

Quantoque  feliciores   non  sulum  appetiiu  verarum 

diviiiaruQiy  verum  etiaro  ipso  conteinpiu  faLsarum, 

qui  se  esse  veraciter  fatentur  tanqunm.nihii  halien- 

Patrol.  XCIl. 


«l  BED.E  VENERABILIS  WP.  PAKS  l\.  SECT.  I.  -  EXEGETICA  CENLINA.  i73 

tem  focabulo,  Terbiim  quo  illusiramur,  desigiiai.  A  specialitor  dicttim  esse  videiur  du  aposiolis,  «|utbus 


Nam  quta  temptis  vit»  noslrae  sub  ceria  divinas  pro- 
vtsioiiis  meosura  continelur,  recte  niodio  compara- 
lur.  Lectam  vero  anim%,  corpus,  in  quo  tempora- 
lifter  iuhabitAiis,  quiesi  it ,  recte  appellari  posse  qiiis 
non  videai?  Unde  sanato  cuidain  )licitur  :  SurgCt 
toUe  iectum  luurfi,  et  vade  in  domum  luam  ( MaUh* 
i\  ).  QihmI  eftt  aperte  dicere  :  Surge  de  corpore  ne* 
gligoulifle;  ei  corpus,  in  otijus  desideriis  diulius  ja- 
cai»as,  iii  esercitia  bonorum  operum  sedulus  attolle : 
et  sic  dtmium  xternaB  babiiationis,  praemia  bono- 
rum  operum  perccplurus,  ingredere.  Qui  ergo  amore 
bi^iis  viiae  lemporalis  el  illeccbrarum  carnaliuiR, 
oeculiat  vcrbura  l>ei,  quasi  noodio  vel  lecio  lucer- 
nam  operit,  quta  concupisceiitias  cariiis  pra^ponit 


cbaritaie  (ideqtie  poiiiis  daiuin  est  srire  niysieriuiii 
regni  Dei,  et  de  peifidis  Judaeis,  qui  in  parabolis  vi- 
denies,  non  \idebanl;  et  audienics,  non  imellige- 
banl;  quod  vldelicel  lilierain  legis  in  qua  gloriabin- 
tar,  essent  amissuri:  poiesi  tamen  ci  generaliterac- 
cipi  quod  nonnunqiiam  lector  inqeniosnsncgligcudo 
se  privet  saptentia,  quaiii  tardiis  ingenio,  scdsltidio- 
sus,  eiaborando  degu»tai. 

Ei  dicebal  iUis  :  Sic  m  regnum  Dei,  quemadmodum 
f I  homo  jactel  umen  in  terram  et  dormiat :  et  exsuf' 
gat  nocie  ae  die^  et  senien  germinei  ei  increscai  dum 
nescit  ille.  VUro  enim  terra  [ruciifieai,  primum  lierbam^ 
deinde  spicam,  deinde  pienum  frumentum  in  spica,  Ei 
cum  se  produxeiit  frucius^  staiim  mittii  faleem,  quo- 


roanifesiatioiii  veritatis,  quam  pracdicare  meiuit.  Su-  B  niam  adea  lempus  me*sis,  Seiiien  bomo  jacl^it  in  ler 


per  cnndelabruffl  aulem  ponit  lucemam,  qiii  corpus 
suiiin  ministerio  Dei  subjicit ,  ut  superior  sit  prxdi- 
eaiio  veritalis,  et  inferior  servitus  corporis  :  per 
ipsam  iamen  corporis  servitiitein  excelsior  liiceat 
docirina,  qiiae  per  officia  eorporalia,  id  est,  per  vo- 
cem  ei  linguam  et  cseleros  corporls  motus,  in  bonis 
operibus  insinuatur  disceniibiis.  Super  c^indelabruni 
ergo  ponit  lucernam,  cum  dicil  Aposlolus  :  Non  sic 
pugnOf  tanquam  aerem  cmdens^  sed  ca$tiyo  corpus 
tneumt  ei  $ervituti  subjicio  :  ne  forte  aliis  prmdicans, 
ip$e  reprobus  efpciar  (J  Cor,  ix). 

Son  enlm  est  aliquid  absconditum ,  quod  non  mant' 
fesieiur  :  nec  factum  e$t  occuttum^  sed  ut  palam  veniat. 
Noliie,  inquit,  e.ubescere  Evangeliuin  Dei,sed  inter 
ienebras  persecuioruin,  lumen  verbi  supra  vestri 
eorporis  candelabrum  levaie»  liva  menle  relinentes 
illum  retributionis  exirem»  diem,  quo  iiluminaliit 
Duminus  abscoiidila  tenebrarum,  et  manifestabit 
eogiiationes  cordium.  Tunc  enim  ei  vos  a  Deo  laus, 
1^1  adver^arios  vei  itatls  poena  inanet  aelerna. 

Si  quis  habel  aures  audiendi^  audial.  Si  quis  habel 
Bensum  inielligendi  vorbum  Dei ,  non  se  subtraliat, 
iion  audiium  ad  labuUs  convertat,  sed  scruiandis 
eis  quae  verilas  dixit  diligenter  aurem  accommodet, 
diligenter  mauus  implendis  eis  quae  jam  intellexit, 
tliligenter  linguam  praedicaudis  opportune  imporiu- 
ueque  subjiciat. 

Et  dicebat  illis  :  Videte  quid  audiatis,  In  qna  men» 


ram,  cum  cordi   suo  bonaui  inlenlioneui  inserii.  Ei 
posiquam   semen  jaclaveri'»  dormit,  qiiia  jam  in  spe 
boni  operis  quiescit.  Nocte  vero  exsurgit  ac  die,  qui» 
inier  adver^a  ei  prospera  prodcii.  Et  semen  gernii- 
nai  et  crescit,  dum  ille  nescit ;    quia  et  cuni  adbiic 
uictiri   incrementa  su;i   nun  valet,  seinei  concepia 
virtus  ad  profectum  duciiur.  Ei  ultro  terra  fruciifi- 
cat,  quia  praeveniente  se  gratia,  mens  bominis  spon« 
tanea  ad  fructum  boni  operis  assiirgit.  Scd  bxc  ea- 
dem  terra  priinum  berbam»  deinde  spicam,  deinde 
p'enuni  frumenium  producil  in  spicn.  Ilerbam  quippe 
produccre,  est  inchoatioiiis  bonas   adbuc  tenertludi- 
ncm  habere.    Ad   spicam  vero  berba  pervenit,  cum 
se  virius  animo  concepia  ad  profectum  boni  operis 
perlrabii.  Plenum  vero  frunienium  in  spica  fmctifi- 
cai,  q«iando  jain  iu  ianium  virtus  prolieii,  ut  e>se  lo- 
busii  ei  perfecti  operis  possi.  Et  cuin  se  produxcrii 
fruciiis,  staliiu  mittil  falcem,  quoni^m  adesi  teinpiis 
roessis.  Oinnipotens  enim  Deus  pruducio  fructu  rott- 
tit  falcemyCt  messem  suam  desecat,  quia  rum  unuiH- 
queinque  ad  opera  perfecta  pcrduierit,  ejus  (cmpo- 
ralem  vitam  per  emissam  senieniiam  incidit,  ut  gra« 
num  sttum  ad  coelesiia  horrea  perducai.  Gum  ergcv 
desideria  bona  concipimus ,  semen  in  terram  iiiitli- 
mus.   Cum  vero  operari  recla  ineipinius,  berba  sii- 
inus.  Giim  auiem  ad  peifecium  boni  opcris  cresc^ 
mus,  ad  spicam  pervenimus»  Curo  in  ejusdem  opera- 
tionis  perfectione  soiidamur,  >aiii  plenuiii  friMiieniui» 


sura  men&i  fueritis,  remetieiur  vobts^  et  adjicietur  ro-  «^  in  spica  proferimus.  Nullus  iiaqiie  ad  boiium  prop»- 
bis.  Si  solerter  (iiiquii)  omnia  qo.c  valeiis  bona  fa-      silum  adhuc  in  mentis  ieneritudinc  esse  couspiciMir, 


cere,  ac  proxioiis  intimare  studetis  :  aderit  divina 
pietas  quas  vobis,  ei  in  praesenii,  sensum  aliiora  ca- 
piendi,  ac  putlora  gercndi,  eflecium  conferat ;  et  iii 
futuro,  sopra  id  qaed  sperare  nostis,  doiia  vobis 
aetemae  retribulionis  vere  adjiciat. 

Qtti  enim  habet,  dakitur  Hii,  Et  qui  non  habet^  eliam 
quod  habet^aufereiurab  iito,  Toia  (inqail)  intentione, 
verbo  quod  audiiis,  remiiiiscendo  ei  scruiando  ope- 
ram  date :  qoia  qui  amorem  liabr;t  verbi,  dabitur  ill.' 
etiam  sensus  intelligendi  quoJ  amat.  At  qui  verbi 
amorem  non  ba!)et  audiendi,  etiam  si  vel  natarali 
fngenio  vel  liiierarum  sibi  callere  videtur  exercliio, 
lULlla  feta  sapieniin  dulcedlna  gaudebit.  Quod  etsi 


quia    fruinentuui    Dei  ab  berba  iiicipit  ut  graniu» 
fia'. 

Et  dicebai :  Cui  assimiiabimus  regnum  Dei,  attt  cui 
parabolcB  eemparabimus  illud  ?  Sicut  grauum  sinetpis^ 
quod  cum  seminatum  fuerii  tn  terra^  minus  esi  omtnhis 
seminibus  quai  9unt  in  terra^  Regnum  Dei  praeditaiiii 
Evangelii  est,  ei  notitia  Scripiurarum  qu»  ducit  ac( 
vitam,  ei  de  qiia  dicitur  ad  Judreos  :  Aufereiur  a 
vobis  ri^gnum  Dei^  et  dabitur  genti  faeienti  fructus  ejusm 
Siuiile  est  ergo  hujuscemodi  reguum  graiio  sinapis, 
qiiod,jux{a  Evangelium  Mattbaei,  accipiens  homose'" 
minavit  in  agro  suo  {Maith,  xiii).  Ilouio  qui  sominai 
aplerisque  Snlvator  inteiligitur,  quod  in  anirois  cre- 


175  IN  MARCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  -  LIB.  IL  t^* 

deiilmm   seiuiiiel.  Ab  aliis  bomo  ipse  scniinaiis  in  A  nim  omn  iiin  iransccndero  miurani.Magna  esl  eniui 

....         .  -•• __ . 


lerra  sive  a({ro  suo,  lioc  csi  in  semciipso.  ei  in  rorde 
suo.  Quis  esl  isle  qui  srniinal,  uisi  sensus  nositT,  el 
siutttius  ?  Qui  siiscipiens  granum  pr:i>dicaiionis,  el  fo- 
tens  senienlpm  linmorc  fulfiv  facil  in  pgrosui  pecio- 
rU  pulluiare. 

Quod  cnm  tem.natum^  iiiquit,  [ueril  in  lerra,  minus 
Cfl  omnibui  seminibut  qua  sunt  in  terra,  El  cum  semi" 
natwn  fuerit,  ascendii  et  pt  majus  omnibus  oleribus^  et 
facii  ramosmaynes,  ilautpossint  sub  vmbraejus  aves 
cmli  habiiare.  Pncilicaliu  Evangelii  niin  ma  esi  iii 
ooinibus  Uiscipiinis. 

Ail  primain  qnippe  iloctrinam  (lilem  non  babei 
veriuius ,  bominem  Dominiim  Deuin  morluum  el 
seandaium  crui  is   prxdicans.  Confer   bujusceinodi 


bujns  aliiiudo  /irboris,  quia  menies  audiiorum  loo- 
rum  prrdicatio  Evaugelii  ad  appelenda  ccelesiia  sus- 
loUit.  Diffusa  est  ramii^,  quia  per  predicatores  ei 
sese  nasceiiies,  totiiis  mundi  lerminos  occupavii. 
Diuiurniiale  pr.^eminet,  quia  veriias  quain  praedieai, 
nullo  unquam  line  delebilur.  Siib  unibra  ilbus  ¥olu- 
cres  cceli  habiunt,  quoniam  animse  fldelium  qnaetd 
ccBlostiu  per  desiderinm  Yolarc,  et  negleclit  lempo- 
rslium  rerum  cupiditatibus  sursuui  cor  habere  C(Mi- 
siievcrnnl.  juxia  Psalinist;e  vocein  :  In  protectione 
alarum  Domini  sperabunt  (  Psal,  %c ).  Uiide  et 
sponsa  in  Caiiiicis  canlicorum,  boc  est  uns  de  mul- 
tis  animabus  rollecta  tianctoruin  Ecclesia,  gloriatar 
et  d  cii :  Sub  umbra  iliius^  qutm  desiderabam,  sedl,  ei 


dociiinam  dogmatibus  pbibisophorum,  el  libris  eo-  B  fruclus  ejus  duUis  gutturi  meo  (Cant.  ii).  Qiiod  est 


nim  ei  splendori  eloquentisc  compositioniiiue  ser 
Donuni,  et  viilebis  quaiiio  luinor  sit  ca^teris  «emini- 
bns  s*'mentis  Evangelii.  Sed  illa  cum  creverint,  nihil 
iu(  r.iax,  niliil  vividum,  nihil  vitaile  df^iuonstrai.  To- 
tum  naccidum  marcidumqiie  ebullii  in  olera  ei  in 
herbis,  qux  arescunt  ei  corruunt.  Hcc  autem  prT- 
dicatio  quse  parva  vidcbalur  in  principio,  vel  cuin 
10  aniina  credentis,  vei  ciim  in  toto  niundo  s:ita  fue- 
ril,  nou  ex>urgit  in  olera,  sed  cre^cit  in  arborem, 
ut  111  aliis  Evaiigelistis  apertissime  diciinr.  Ascendil 
ergo  granuni  sinapis  seminatum  in  terra  sive  »gro 
Doniini,  et  de  olcre  niut;ttur  in  arborem,  cujus  ua- 
tiira  est  altitudine,  amplitudine,  annosiiate,  berba- 


aperte  dicrr«* :  Sob  proiectione  illius  qitem  videre  de 
siderabaiii,  me  CTlerornm  solatio  destitutnm  sub- 
jeci,  et  gautlium  aspeclus  ac  pnrsenlia  iiliiis  duVcis 
cordi  meo,  qiiidquid  exlra  illunie^t  ine  conieronere, 
imo  fasiidire  coegit. 

Et  lalibus  muUis  purabols  toquebatur  eisverbum,  prout 
poterant  audire.  Sine  parabola  auiem  non  loquebatur 
eis,  Seorsnm  autem  discipulis  suis  disserebat  OHnia. 
Non  boc  iia  di  tum  est  qun.*i  nulluin  apertum  »6 
turbas  sernioiiein  fererii,  scd  per  so!as  parabolas 
locutiis  eis  fuerit:  ^ernm  iia  poiiub,  quia  nullu* 
facile  sernio  ejus  inveniiur,  in  quo  non  aliquid  |»ara- 
bolarum  sii  inte  mistum. 


LIBER  SECUNDUS. 


■^"  ♦  «w 


Et  mt  itlis  ilta  die  cum  sero  esset  factum  :  Trans   C  lalionuro  proChristoaliqoantumsopitisientaiionibus, 

sunt  reruin  iranqu>llitate  potiti. 

Et  facta  est  procella  magna  venti,  et  fiuctui  mitte- 

batur  in  navem^  ita  ut  impleretur  navis.  Et  erat  ipse  in 

puppi  super  cervical  dormiens.  Discipulis  naviganlibiis 

Cbrislusobdorroivilrquia  calcanlibus  sxculum  fide- 

libus  futurique  regni  quietem  aninio  medilantibns,  et 

¥el  secundo  Spiritus  sancti  flitu,  vcl  remiglo  pro- 

prii   conatus,  infidos  mundi  fastus  certtttm   post 

terga  jtcltntibus,  tempus  subilo  dominic»  passii^nis 

advenil.  Unde  bene  hoc   scro  factogestnm  fuisse 

perhibetur,  ut  veri  solis  occubiinm  non  8(da  Domini 

dormitio,  sed  et  ipsa  decedcntis  liicis  bora  slgnificet. 

Ascendente  autem  illo  puppim  crucis,  qna  somnom 

moriis  ctperet,  fluetus  blasphemnntium   perseculo- 


conira.  Et  dimiltentes  turbam^  assumunt  eum,  ila 
■t  ermt  in  navi,  et  aliiB  naves  eranl  cum  itlo.  In  bac 
navigaiiotfie  Dominus,  nlr.imque,  uniiis  eju^deiiif|ue 
tos  persona;  naturam  dignatur  osiendcre,  duin  ipse 
qoi  ot  hodio  dorinit  iu  navi,  furorem  maris  verbo 
eompescit  ut  Deus.  Porro,  juxta  allegoriani  mare 
qiiod  cum  suis  transire  desiderai,  leuebrosus  aina- 
msque  saeculi  praeseniis  apstus  accipitur.  Navirula 
'aniem   qoam    ascendit,  nulla  melius  qn;iin  sacratis- 
shnae  passionis  ipsius  intelligilur  arbor.  Ciijus  bene- 
flcto  qnique  fideles  adjuti,  transcensis  inundi  flucii- 
bus,  ad  babiiationf  m    patria»  rceleslis,  quasi  ad  sla- 
birnatein  securi  littorts  perveniunl.   Alia;  antem  na- 
ves  quc  fuisse  dicuntur  cuni   Domiiio,  uec  tainen  iii 


aUnui  ductae,  vel  aliquid  lempeMtatis  pennii^se  nar-  ^  rum  daemoniacis  excitati  procellis,  assurgunt.  Qui- 

ranlor,   illo:$   nimiruin   significans  qui  ila  flde  domi- 

niex  cmcis  imbuti  snnt,  ut  necdiim  turbiiie  tribula- 

tionum   pnlsaii,   taiiluin    in  pnce  Ecclosiae  suscepta 

fldri  mysterit  conservent ;  vel  certe  qui  post  crebras 

tentaiionum  procellas  aliqnautula  ad  tempus  sereni- 

taie  conccssae  pacis  niuutur.    Incerluin  nainque  est 


bus  lameii  iion  ipsius  ptlieniia  turbatur,  sed  disci- 
pulorum  irobecillitas  concntitiir,  irepidat,  pericli- 
tatur. 

El  excitant  eum,  et  dicunt  ei :  Magister,  non  ad  te 
periinet^  qnia  perimus?  Et  exciiant  Domlunm  dlsci- 
piili,  ne  HO  dormiente  fluctuum  ferit^ie  dispereanl. 


naves  iU.'C  otrum  nuper  faclae   in  porium  dedncta;  ^  quia   ciijus  mortem  Tidernnt ,   luaximis   votis  re- 
sint,   an  post  ^xperta  maris  pericula  ad  porlum  re-      surreciionem   qnaerehant,   ne  si  diulins  ipse  luortc 
ductrp.   Unde   ntrosque  rccte  possunt  desiguare,  et      carnis  sopiretur,  eoruin  niens  spirilali  in  pcrpetuum 
^  videlicet   qui  necdum  sunt   tentationibus  pro-      roorte  periret.  Unde  bene  sequiinr : 
bali,  et  illos  qiii  post  examinationem  crebram  tribu*  Kt  exsurqens  comminatus  est  vento,  ct  dixit  mar\: 


175  BED^  VENEftABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  -  EXEGETICA  GENULNA.  I'6 

Taei,  cbmutesce.  Et  cessavit  ventus,  et  factaeU  tran-  A  praBclpiiali  siinl.  Signiflcal  aulcm  nationem  genifum» 


quiUitai  magna,  Venio  quippe  exsurgens  commiiialus 
est,  quia  resurreciione  celebrain  diaboli  superl>i;im 
siravii,  duin  per  norlem  desiruit  eum  qui  habebat 
mortis  imperium.  Mare  quoque  silere  pr^ecepit,  ac 
iranquillitalem  reduxit,  quia  vesanam  Judxorum  m- 
biem,  quae  eaput  quatiens  chamaverat :  Si  Fitius  Dei 
estf  deseendat  nune  de  cruce,  et  credimus  ei  (Matth. 
xx¥it),  mortem  superando  ac  de  sepulcro  resurgcndo 
dejecit.  Ubi  noiandum  jux^a  liiteram  quod  omnes 
«reaiur»  sentiani  Creaiorem.  Quibus  enim  increpa- 
tur  et  imperatur,  seiiiiunt  imperaiitem.  Non  errore 
lisreticorum,  qiii  omnia  putant  animantia,  sed  ma- 
jesiate.Condiloris.  Quae  enim  apud  nos  insensibilia, 
illi  senftibilia  sunt. 


quam  posi  somnum  passionis,  resurrectionisque  su« 
gloriam  missis  pra^dlcaiorihus  Salvalor  cst  visilare 
dignaius.  Uiide  bene  Gerasa,  sive  Cergesii  (ut  qoi* 
dain  leguiil)  coionum  ejiciens,  sive,  advena  propin* 
qiians,  initTpreiaiur ;  videlicet  insiiiuaus  quia  gen- 
iliim  populus  ei  eum  a  quo  nequiier  inrulebatur 
hostein  de  suo  corde  repiilerit,  et  qui  erai  longe* 
facius  sit  prope  iii  sanguine  Christi. 

Kt  exeunte  eo  de  navi,  slatim  oecwrit  ei  de  munu" 
meniis  homo  in  spiritu  immundo,  qui  domicilium  ludte^ 
bai  in  monummtis.  Ilomu  isle  qui  spiritu  vexabatUr 
iiumundo,  ei  Domino  vesanus,  sed  mox  curamlui 
occurrii,  flguram  habei  popuii  genulis,  qui  usquead 
tcmpora  dominics  inoarnaiionis,  d imonicis  delusus 


EtaitiUis:Quidlimidi  estis?  Necdum  habetis  fidem.  B  doctriiiis  idola  pro  Deo  colebat.  Qui  domicilium  ha- 


Recte  arguuniur,  qui  praesente  Chrisio  timebant, 
cum  utique  qui  ei  adhxserii,  perire  non  p«>S8it.  Cui 
simile  est  hoc  qiiod  post  moriis  somnium,  discipulis 
apparens  cxprubravii  increduliialem  illorum  ei  du- 
riliam  cordis,  qui  his,  qiiia  videraiit  euiu  resur- 
rexisse,  non  crediderunt  (Mare.  ult.).  Iterumque 
dixit  ad  eos  :  0  stulli  et  tardi  corde  ad  eredendum  in 
omnibus  quce  locuti  sunt  prophettB.  Nonne  heec  opoT" 
iuit  paii  CVintfum,  el  ita  intrare  in  gloriam  suam 
{Lue.ult.)!  Ac  si  per  metaphoram  iiavigii  diceret: 
Nonne  oportuit  Chrislum  sfiporari,  verrcniibus  undi- 
que  flactibus  navem  in  qiia  dormiebal,  et  ita  exper- 
gefactum  sedatis  exiemplo  iumidis  gurgitum  aestibus, 
divinilaiis  suse  cuuclis  palefacere  virliitem?  Ei  it- 
mucrunt  timore  magno,  et  dicebant  ad  alterum  :  Quis 
putas  est  isie?  Quia  ventus  et  mare  obediunt  ei.  Mat- 
thseus  ita  scribit :  Porro  homina  mirati  sunt  dieenies  : 
Qualis  est  hie  ?  etc.  Non  ergo  discipuli,  sed  nautae 
ei  caeteri  qui  in  navi  erant  mirabanlur,  et  de  ejus, 
ciii  veBtus  et  mare  obediret,  persona  dubilabant. Sin 
autem  quis  eonteBtiose  voluerit  eos  qui  mirabantur 
fuiiifte  discipulos,  respondebiinus  recie  homines  ap- 
pellatos  ,  qiiia  necduro  potentiam  noverant  Salvato- 
ris.  Ei  iios  quoque  singuli  cuin  signo  dominlc«  cru- 
cis  imbuii,  saeculum  relinquere  disponimus,  navem 
profecto  cum  Jesu  conscendimus,  mare  transire  co- 
namur.  Sed  qui  non  dormitabit,  neque  obdormiet, 
Israel  cusiodiens  semper,  nobis  tamen  saepe  navi- 


bebal  in  monumentis^  quia  in  mortuis  operibus,  hoe 
esl  in  peccatis  de1ecis«b:ilur.  Quid  enim  sunt  corpora 
perfldorum,  nisi  qu.cdam  deruncioruin  sepulcra,  in 
quibns  iioii  Dei  habitat  seriiio,  sed  anima  peccatis 
mortua  rccliidilur  ? 

Et  neqne  eatrnis  jam  quisquam  eum  poierat  ligarg^ 
quoniam  saspe  compedibus  el  eatcis  vinctus  dirupisstt 
catenas^  et  compedes  eomminuisset.  Ei  nemo  poterai 
eum  domare.  Cateiiis  et  coiiipedibu^  graves  et  dur« 
legcs  signiflcaniur  genliuiu,  quibus  et  iu  eoruin  re- 
publioa  peccaia  cohibemur.  Ruptisque  eatenis  (ui 
Lucas  scribit)  agebatur  a  dcemonio  in  destrto^  qoi 
eiiam  ipsis  transgressis  legibus  ad  ea  scelera  capidi- 
iate  ducebatur  qu»  jam  vulgarem  consuetudinec 
excedereni. 

Ei  semper  nocle  ac  die  in  monumeniis  ei  in  moniibui 
erat^  ei  clamans,  et  concidens  se  lapidihus.  Semper 
nocte  ac  die  furebat  d.Tmoniosus,  quia  gentilitas 
sive  adversis  rerum  casibus  laborarei,  seu  pax  et 
prosperilas  aliqua  mundi  blandieiiiis  arrideret,  ne- 
quaquara  a  serYiiio  malignorum  spiriiuum  collnm 
mentis  excutere  noverat,  sed  per  operum  foediiat«m 
quasi  in  monumeniis  jaccbat,  per  factum  superbiae  in 
montium  jiigls  errabat,  per  verba  durissimae  in- 
fidelitatis,  quasi  arreptis  fiirihunda  cautibus,  seipsam 
concitlebat.  Sed  aiiestante  Joanne  Baptista  Doini- 
nos  de  lapidibus  susciiavit  fiiios  Abrahs ,  dum 
dura  infidelium    corda  ad    gratiam    pieiatis  con- 


gantibus,   qiiasi  iiiler  «quoris  fremitus  obdormivit,  p  Ycriit. 


quando  crebrescente  inler  niedios  virtutum  nisas,  vel 
mmuiidorum  spiriiuuin,  vel  hominum  paucorum» 
vel  ipso  nostraruin  cogitationum  iinpeiu  fldei  splen- 
dor  obienebrescii,  spei  ceisitudo  coniabescil,  amoris 
flauima  refrigeacit.  Veruui  inter  hujnsmodi  procellas 
ad  illum  necesse  est  gubcrnaiorem  curramus,  illum 
sedulo  excitemuSy  qui  non  serviat  sed  imperet  veii- 
tis.  Mox  tempesiates  compescel,  refundet  tranquilli- 
latem,  portum  salutis  indulgebit. 

CAPUT  V. 

Kt  venerunl  irans  [retum  maris  in  regionem  Gertae- 

porum.  Gerasa  est  urbs  insignis  Arabiae  trans  Jorda- 

iieni,  juncU  monii  Galaad,  quctn  teunit  tribus  Ma- 

nis^J.T  non   longc  a  siagno  Tiberiadis,  in  qood  porci 


Videns  autem  Jesum  a  longe  cucurrit^  et  adoraml 
eum,  ei  clamans  voce  magna  dixit:  Quid  mihiel  iibi^ 
Jesu  fili  Dei  altissimil  Quanta  Arii  Yesania  Jesum 
creaiurain  et  noii  Deuiii  credere,  quem  Filium  Del 
alilssiuii  daemones  credunl  et  contremiseunt !  Quse 
impietas  Judaearum,  eum  dicere  in  principe  dxmo- 
niurum  ejecisse  daemonia,  quem  ipsa  daemonia  fa- 
tentur  nihil  secum  habeic  communel  Qui  boc  ipsum, 
t|uod  tuiic  per  daemoniaci  clainare  furorcm,  p(»slmo- 
dum  in  delubris  idolorum  dicere  el  confiieri  iionces* 
sarunt,  Jesum  videlicet  esse  Ciiristum  Filium  Dei  ai- 
tissimi,  ncc  sese  aliquid  cum  illo  pacis  aut  socieiatis 
habere. 

Adinro  te  per  Dcum^  ne  me  torqueas.  Dicebal  eni 


177  IN  MARCI  EYANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  IL  m 

iMi:  £xi,  $pmtH$  immunde^  ab  homine.  Ilosl'8  liu-  A  rii,  non  iiieuni  diabolus  accipiel  poleslatein,  aui  aJ 

probandiim  ianium,non  auicm  eliam  ad  perdeiidum 
accipiet. 

El  exeuntet  spirUus  mmundi  inlroierunl  in  porco», 
el  magno  impetu  grex  prwcipilaius  esi  in  mare  ad  duo 
milUa^eisulfocali  sunt  in  mari.  Significal  quod  jain 
clarificala  Ecclesia,  el  liberalo  populo  gentium  n 
dominalione  dacmonidruin ,  in  ahdilis  agunl  sacrile- 
gos  rilus  8U0S,  qui  Christo  credere  noluemnl,  casca 
ei  profunda  curiositaie  suhmersi.  El  nntandum  quod 
spirilus  immundi  in  porcos  irenl,  nisi  lioc  illis  bc- 
nignus  ipse  Salvator  peientibus,  quos  cerle  in  abys- 
siim  possel  relegare;  concederel.  Rem  necessariaiu 
docere  nos  volens,  ui  scilicei  noverimus  eos  mtiUo 
minus  posse  sua  polestate  nocere  heminibus,  qui  neo 


satutis  non  exiguum  sibi  ducil  esse  iorfn*-nlum 
ab  bominis  Ixsione  cessare,  quantoqiie  bunc  diuiius 
p0ssidere  solebat ,  tanto  difOcilius  dimiiiere  con- 
feiiCit. 

Unde  ttadetidum  summnpere  esi  ul  et  si  quando, 
iil  homines ,  a  diabolo  superemur ,  mnx  ejus  la- 
qoeos  evitare  salagamus,  iie  si  aliquanto  tardius 
c|us  viribus  resislaliir ,  laboriosius  quandoaue  pel- 
lalor. 

Et  interrogabat  eum :  Quod  tibi  nomen  est  ?  Et  dicit 
ff  .*  Legi^  n^men  mihi  est,  quia  mutu  sumus,  Non  velut 
inscios  nomen  inquiril,sed  ut  confessa  puhlice  peste 
qutin  furens  toleralial,  virtus  curanlis  gratior  emi- 
carel.  Sed  el  nostri   lemporis  sacerdotes,  qui  per 


exorcjsini  gratiam   daeroones  ejicere  norunt,  solenl  ^  pecoribus  qualihoscunque   poiueruiil.   Ilanc  auieui 


dicere  palienles  non  aliler  curari ,  nisi  quantum 
tapere  possunt ,  omne  quod  ab  immundis  spiri- 
tsbus  visa,audilu,  guslu,  laciu,  veUalio  qiiolibet 
corporis,  aut  animi  seosu  vigilanies  dermienlesve  per- 
loleriut,  ciHAlltendo  palenler  exponant. 

Qood  vero  dicebal  spirilus,  Legio  nomen  mihi  est^ 
qma  iNai/iifMiRiM,significat  populum  genlium  non  uni 
euilibet,  sed  innumeris  ac  diversis  idololalrix  culli- 
bus  esse  roancipaiam, 

Cui  contra  scriplum  est,  quod  multitudinis  creden- 


poleslatem  Deus  honus  occulta  justiiia  dtre  nobii». 
potesi,  injusla  non  potest. 

Qui  autem  pascebunt  eos^  [ugerunt,  et  nuntiatferunt 
in  civiiatem  el  in  agros,  Quod  pa.«l  Tes  porcorum  fu- 
gieules  i!»ta  nunlianl,  significal  quosdam  etiam  pri* 
roale;»  impioium,  quanquam  Chrislianain  legem  fu- 
giant,  poteslaiem  lamen  ejus  per  gentes  stupcndo  ct 
inirando  praedicare. 

Et  egressi  sunt  videre  qnid  esset  factum,  Et  veniunt 
ad  Jesum ,  et  vldent  itlum  qui  a  damonio  vexabatur 


tium  erai  cor  unum^  et  anima  una  (Acl,  iv).  (Jnde    '  sedentem,  vestitum  et  sana:  mentis^  et  timuerunt^  c:c. 


bene  in  Babylonis  constructione  iinguarum  uniias 
per  spiriuini  superbiae  scissa,  in  Jerosolyma  esi  per 
gratiam  sancii  linguarum  varieias  adunaia.   El  ilia 


In  Evaiigelio  Lucae  scripluin  est,  Sedentem  ad  pedes 
ejus,  Significat  aulem  mullitudiiiein  \etus'a  sua  vita 
delectatam,  bonorare  quidem,  sed  nolle  p:iti  Gliri- 


coiifosio,  lia^c  visio  pacis  iiilerprelatur,  quia  videli'      stianam  iegem  ,  dum  dicuiil  quod  eain  impl 


cel  electos  in  pluribus  liiiguis  el  gentibus  una  fides 
ac  pielas  lolo  orhe  pacificando  confirmat ;  reprobos 
aulem  plures  sects  qutin  linguse  dissociando  confun- 
dttol. 

Et  depreeabainr  eum  muttum,  ne  se  expetteret  ejctra 
regionem.  In  Evangelio  Lucae  ila  scriptuin  esi :  Et 
rogabanl  eum,  ne  imperaret  itiis,  ut  in  abyssum  irent. 
Scieb.int  ergo  daemones  aJiqutndo  fuluruui  ul  per 
advenliim  Domini  milierentur  in  abyssum,  non  ipsi 
fulora  praedivinanles,  sed  propbelarum  de  se  dicta 
recolenles.  Idcoque  gloriam  dominicl  advenlus, 
qoaro  niirabaniur,  ad  soam  periimescebtnl  lendere 
daronalionem. 


ere   nofi 

possunl,  admirantes  tainen  fldelem  populum  a  pri- 
siina  perdila  conversaiione  sanaium.  Sedere  nainque 
ad  pedes  Domini,  esl  eom  a  qiio  d;emonia  exierant^ 
eos  quia  peccaiis  correcii  fuerint,  fixa  mentis  iiilefi* 
lione  vesiigia  sui  Salvaioris  qu:e  sequantur  intueri. 
Vestilum  resumere,  esl  virlulum  siudia  quae  vesani 
perdideranl ,  jam  sana  mente  recipere.  Cui  figurae 
aple  congruit  illa  Domini  parabola ,  in  qua  rediens 
ad  patrem  (ilius  luxuriosus  el  prodigus,  mox  stola 
prima  cum  annulo  induilur,  manifesle  insinuans 
qiiod  quisquis  vero  corde  de  amissis  pteniiueril , 
poiesl  donanle  Chrisli  gratia  ,  prima  jusiilia»  opera 
de  quibus  ceciderai,  cum  annulo  inviolatae  fidei  recu*. 


Efai  auiem  ibi  eirea  montem  grex  porcorum  magnus  r^  perare 


pueene.  Eideprecabaniureumspiritus,  dicentes  :  Mitte 
mn  in  parcot,  ui  in  eot  introeamut,  Et  concessit  eis 
tiatim  ietut.  Ideo  permisit,  qiiod  petebanl,  daemoni- 
bos  9  01  per  iiiterfectionem  porcoruin  ,  bominibus 
salntis  occasio  praebereiur.  Pasiores  enim  ista  cer- 
iieoles,  staiiin  nunliant  civltati.  Erubescal  Mani- 
dixis.  Si  de  eadem  subsianiia  ei  ex  eodem  auctore 
bominum  besliarumque  sunt  anirnae,  quomodo  ob 
onius  bomiiiis  salulem  duo  millia  porCorum  suffocan- 
lor.  Iii  qooruro  lamen  Inlerilu  figuraliter  homines 
immQndl»  vocis  et  raiiouis  expertes,  jndicaniur,  qui 
in  nionie  superbia  pasceiiles,  luiuleiitis  ohlectantur 
In  tclibus.Talihus  enini  perculius  idolorum  possunl 
tanooia  domiuari.  Nam  nisi  quis  porci  more  vixe- 


Et  rogare  eum  cmperuntt  ut  ditcederei  a  finibut  ro- 
rum,  Conscii  fragilitatis  suae  Geraseni,  praesenlia 
Duniini  judicant  se  indignos,  non  capienles  verbum 
Dei,  nec  infirma  adhuc  mente  pondus  sapienliae  sus- 
tiiiere  valentes.  Quod  ei  Pelro  ipsi  viso  piscium 
miraculo  coiitigisse  legitur  :  El  vidua  Sareptana. 
heali  Eliae  cujus  se  sensil  liospitio  benedici,  nihilo- 
minus  se  puiavil  praesentia  gravari  dicens  :  Quid 
mi/it  et  tibi,  vir  Dei?  Ingrettus  et  ad  me  ui  rememora-' 
rentur  iniquitates  mece^  et  occideret  fitium  meum  {Ul 
Reg.  xvu). 

Cumque  ascenderet  navem,  cmpit  iitum  deprecart, 
qui  a  dmmonio  vexalus  fuerat^  ul  esset  cum  ilto;et  non 
admisit  eum ,  sed  ait  Uti :  Vade  in  domum  tuam  aei 


7^  nEDJE  VENCIiABILIS  OPP.  PARS  11.  SIXT.  I.  —  KXCGEIICA  GCNU1K\.  180 

BOfy  a  annuntia  iltU  quaala  tibi  Dominuj  feceril ,  et  A  mca  iit  extrenns  eit,  veni,  iinpone  manus  super  «um,  nC 


miisrlui  vl  fni.  Uxc  ex  illa  Aposloli  senlenlia  recle 
possunl  inieHigl,  cum  ail  :  Diuolvi  et  este  cum  CArt- 
1/0,  muUe  mag's  optimum,  manere  in  carne,  neces$a^ 
rium  propter  vos  (Philip.  i);  uisic  qiii^que  intelligat 
po$t  renii^isionein  peccatoruni  redenndiim  esse  sibi 
iD  coDscienliain  bonam,  el  serviendiiin  Cvangelio, 
propler  aliornRi  eiiam  saluiem,  ut  deinde  cnin 
t^hrisloreiiuiescai,  ne  cum  praipropere  jam  viilie>8e 
cuin  Ghrifiio,  negligal  ministerium  praedicatipnis 
IraieriMeredempiioiii  accoromoJaiurn.  QuoJ  veroMal- 
ibxus  duos  dicii  a  dj*nionum  legione  curalos,  Mar- 
cus  aiUeoi  et  Lucas  unum  coniHiemorani,  intelligas 
niium  eorum  fuisse  personsR  alicujus  clarioris  e(  fa- 
mosioris,  quem  regio  illa  inaxime  dolebai,  et  pro 


salva  sit  et  vivat,  In  Cvangelio  Lucas  ila  scriptum 
est  qnia  filia  unica  erai  ilti  Tere  annoruni  duodecim, 
el  hacc  moriebatnr.  Filia  erg<>  arcbisynagogi  ipaa  esi 
Syn;«goga,  qu.^e  sola  legali  insiiiuiione  composita, 
quasi  nnica  Moysi  nata  eral.  Cl  haec  velut  dnodeci- 
ino  »t;4tis  anno  ,  boc  est  lempore  pubertalis  appro- 
pinquaitte,  mnriebiitur,  quia  nobililer  a  proplietli 
educaia,  postquam  ad  intelligibiies  annos  pervenerat, 
postquam  spiritalem  Deo  sobolein  generare  debebal, 
suMto  errorum  lauguore  consiernata,  spiritalisvitae 
vias  ingredi  desperabiliter  oinisit,  etsi  nonaGhriste 
succurreretur,  horreudaoi  per  omnia  corruisset  iu 
mortein. 
Et  abiit  cum  Ulo,  et  sequebalur  eum  turba  mutta : 


euJHSsalule  plurimom  saiagebat.  Hoc  volenles  slgni-  ^  et  comprimebant  iUum.  Ad  piiellam  pergens  sanao- 


ficare  duo  Cvangelistae ,  8olum  comroemorauduni 
judicaverunt,  de  quo  facti  luijus  faina  latius  praccla* 
titts  flagraverai. 

Sed  e;  allegorijssumma  concordat,  quia  sicut  unus 
a  diPinoiiio  posse&sus,  sic  et  duo  gentilis  populi  ly* 
pum  non  incouvenionier  expriinunl.  Nain  cum  tres 
lUios  Noe  generaverit,  unius  soluin  familia  in  po.>- 
sessioneni  ascita  est  Dei,  ex  dnobus  reliqnis  diversa- 
rum  nationum  quae  idolis  manciparentur,  procreati 
sunl  populi. 

Et  venit  quidam  de  urihisffnagogis  nomine  Jairus^ 
ei  videns  eiini,  procidit  ad  pedes  ejus^  etc.  In  hac  le- 
ctione  ubi  arcbisynagogus  salvare  flliam  petitsuam,. 
aed  pergente  ad  domuni  ejus  Douiiiio,  pratoccupans 


haemerrboissa  inulier  praeripit  sanitalein ,  ac  deinde  ^  inlirmari. 


daro  Dominus  a  iurba  compriinilur ,  quia  genti 
Judaeae  salutaria  monita  prxbens,  qoibus  xgrani 
vitiis  ejus  conscieniiam  erigerel,  noxia  carnaliiim 
populorum  esl  consuetudine  gravatus. 

Et  nmlier  quas  erat  in  profluvio  sanguinis  duodecim 
annis.  Mulier  sangiiine  fluens,  sed  a  Di»mino  curata, 
Cccli^sia  est  congregaia  de  geniibus,  quae  iogenilo 
carnatium  delectaiionuin  pollula  fluxu,  alque  a 
cGBiu  jam  rneralsegrpgata  fidelium,  sed  dum  verbum 
Dei  Judaeam  salvare  decernerel,  illa  paratam  jam 
proinissamqne  aliis  prsRripuit  spe  certa  salutem.  Ho- 
landuinque  quod  el  archisynagogl  duodenis  sit  filia» 
ei  inulier  haec  abannis  duodecim  sanguine  fluxeril, 
hoc  esi  eodem  quo  hxc  uaia  sit  tempore,  ilia  coeperil 


filia  arehisynagngi  ad  optaiain  pervenit  sanitaleiu, 
imo  de  morte  revocata  est  ad  vitam,  salus  ostendi- 
tur  generis  humani ,  quae  Domino  in  carne  veniente 
ita  dispensaia  esl,  utprimoaliqui  ex  Israel  ad  fidem 
veoirenl,  deiode  pleoitudo  gentium  intraret,  et  sic 
omnis  Israel  salvus  fierct. 

Quis  ergo  archi^ynagogus  istc,  quid  ad  Dominnro 
pro  filia  rogaturus  advenit,  melius  quam  ipse  Moyses 
Intelligitur?  Unde  bene  Jairus,  id  esl  illumiiians, 
sive  illuminaiuB,  vocatur,  quia  accepit  verba  vilaedare 
nobis  et  per  bopc  ceieros  iliuminal,  et  ipse  a  Spiritu 
sancto,  quo  viialia  inonita  scribere  vel  docere  posset, 
illuniinains  est. 


Uiide  euiin  pene  eademque  saeculi  bujus  aetate,. 
el  Synagoga  in  patriarchis  nasci,  et  gentiura  exlem- 
I  uiu  natio  per  orbein  coepit  idololatrix  sanie  roedari. 
Nain  et  fluxiis  sanguinis  bifaritfni ,  hoc  esl,  et  super 
iilololatria;  pollulioue ,  et  super  iis  quae  caruis  ac 
(^anguinis  delectatione  geruntur,  potesi  recie  in- 
telligi. 

Et  [uerat  multa  perpessa  a  compluribus  medicis ,  el 
erogaverat  omnia  sua^  nec  quidquam  profecerat^  sed 
magis  deterius  habebatm  Medicos  sive  falsos  inteliige 
theoI«  gos,  sive  philosophos  legumque  doctores  saecu- 
lariuni,  qui  inuita  de  virtutibus  vitiisqne  subtilissiiiie 
dispiitauies,  utilia  vivendi  credendique   instituta   se 


Qm  videiis  Jesum,   procidit  ad  pcdes  ejns,  qu  a  «x  roortalibus  dare  promittebant,  seu  certe  ipsos  spiri' 


praevideiis  in  spiriiu  venturum  in  carne  Doininuin, 
humili  corde  se  ejus  potenlias  subdidit  :  qiieui  iia 
circa  finem  saeculi  hominero  incarnandum  esse 
cogiiovit,  ut  aeieruum  ante  omne  sxculum  Deuiii 
existere  non  duhiuret.  Si  enim  caput  Ghristi  Deus, 
pedes  ejus,  quid  aptius  quam  assiimpta  humanilas, 
<tua  terram  nostrae  morialitatls  tetigit ,  accipiendl 
sunt?  Ct  procidere  archisynagogum  ad  pedes  Jesu, 
est  legislatorem  cum  tota  progenie  patrum  Mediato- 
rem  Dei  et  horoinuro  looge  sibi  digoitaiis  gloria 
prscfereoduro  esse  cognoscere,  et  confiieri  cum  Apo- 
stolo,  quia  quod  infirmumesl  Dei,  forlius  est  hominibus 
(I  Cor.  i). 

Et  daprecabatur  eum  multum,  dicens  :  QuoHiam  filiM 


lus  iinniundos,  qui  veiut  lioniinibus  cousulendo 
sese  pro  Deo  colendos  ingerebanl.  Quibus  cer- 
taiim  audiendis  genlilitas  quanto  inagis  naturalis 
industriae  vires  expenderai,  lanio  niinus  potuil  ab 
iniquitalis  suae  sorde  purgari.  Sed  baec  ubi  popu- 
lum  Judseorum  aegroiasse,  verum(|ue  de  coelo  co- 
gnovii  adesse  medicum,  coepit  et  ipsa  languoris  sui 
sperare  pariter  el  inquirere  remediiun. 

Ciim  audisset  de  Jesu  venit  in  lurba  retro^  et  teligit 
veslimentum  ejus.  Dicebat  enim  quia  si  tetigero  vmIi- 
metiium  ejus^  snlva  ero.  Et  confestim  siccatus  est  fotu 
sanguinis  ejus,  Yenit,  et  Dominuro  laiigit  Ccclesia, 
cuin  ei  per  fidei  veritatem  appropinquat.  Venit  auteiu 
reiro»  sive  joxte  id  quod  ipse  ait :  Si  quis  mihi  mini* 


f;^i 


TN  MARGI  iilVANGCLlUM  EXPOSIIIO.  —  LIB.  H. 


f8t 


itrm,  m«  HquMtwr  {Joan,  %i\).   Ei   alibi  praecipilur  :  A  itaiaaproauvioftanguiiiisinulicre.inoi  (iliaarckisyn 


/*#•!  Dominum  Deum  iuum  ambvUkU.  Sive  quia  pras- 
sentem  iii  earne  Dofninuin  non  videos,  peraaii 
jani  sacrameiilis  incarnaiionis  illius ,  ad  Kdei  ei 
afmlioftis  ejus  graliam  pervenil.  Slcque  dum  pariici- 
pallonesacramenioruin  ejussalvaria  peccalis  meruil, 
qnasi  lactu  vesliinentoriHn  ejus  fontem  sui  s:inguinis 
sieeavit. 

Foos  qiilppe  sanguinis  est  origo  peccati.  Cujusqiie 
lons  sanguinis,  est  immundae  priniordium  cogitaiio- 
nit,  ex  qu«i  peocatnm  omne  nascitiir.  Sed  Doniiiius 
ruin  verbis  evangelieis  non  solum  opera  et  vp.rba 
inala  compescere,  sed  et  cogilaiionom  nequnm 
radicem  esFlirpare  curavit ,  eum  liacc  utr^iqtie  sa- 
crameniis   evaiigelicis   emuodari    doiiavit  ,    quasi 


:ig(*gi  iiioriua  iiuniiatur ,  quia  dum  Ecclesia  a  vitlo* 
7um  labe  mundaia,  el  ob  tidei  ineritum  fitia  est 
cogiiominala,  conlinuo  Syuagoga  perfidiae  simul  et 
invidias  luctu  soluta  e&t.  PerAdite  quidem,  quia  in 
Cbristo  credere  noluit.  Invidise  vero,  quia  Ccclesiain 
credere  doluit.  Scripiuni  namque  est  in  Actibus 
apostoloriim  :  Sequenti  aulem  sabbatOf  pene  umver$tt 
civitas  convenit  audire  verbum  Domini.  VidenUi  nu- 
tem  turba$  Judai^  repteti  iunt  %elo  ,  et  eoniradieebani 
hiiquag  a  Paulo  dieebantur^  maledicentei  (Acl.  siii). 
Dt  quod  aiebant  nuntii  arebisynagogo ,  Quid  ultra 
vexai  magiitrum  ?  per  eos  bodiequediciiur  qui  adeo 
desiiiutum  synagogse  statum  vident,  ui  resiaurari 
posse  non  credant ;  ideoqne  pro  resuscitatioiie  iliius 


virtulcffl  eisiccandi  /ontis  obsceoi  suis  veuimentis  *  supplicaodnmessenonastiment.Sed^wnimpojitW/ia 


indidii. 

Et  ttatim  ieiue  cognoicene  in  iemeiipio  viriulem  qucs 
4sierat  de  eo^  convenui  ad  turbam  webat :  Quii  letiqit 
^Oitimentm  meaf  Noii  ut  ipse  quae  nesciat  doceatur 
intermgat,  sed  ut  virtus  quam  bene  noverat,  imo 
qnan  ipse  dederat,  iii  muliere  deelarareiur ,  et 
^ednrnia  aguitaqiie  vlrtute  lidei  mulii  ad  salulcm 
lienreniani. 

£l  dicebant  a  difdpn/f  sn/ :  Videe  tttrbam  «om prt 
menlem  re,  et  dicii,  Quie  nte  tetigit  f  Uueni  tnrba  passini 
comilans  comprimll,  una  creduia  mulier  Doininurn 
langil,  quia  qni  diversis  inordinjte  glumerantiuni 
teresibns ,  sive  perversis  nioribus  gravalur,  soto 
catholieae  Ecclesi»  fldeliter  corde  veneraiur.  Nain 
sient  quidam  videnles  non  vident,  ei  audientes  non 
audiao^  ita  etiam  tangentes  non  tangunt,  qui  iion 
simplici,  sed  dublo  vel  siuiulato  corde  Cbrislum  lan- 
gnni.  Unde  cuidam  amanli  quidem  ,  sed  nonduin 
pleoe  credeoti,  dicit  ipse  :  Noiime  langere.  Nondum 
enim  aicendi  ad  Patrem  meum  {Joan.  %%).  Aperte  di* 
Cfosquid  sit  ipsnin  veraciter  l.ingere,  Patri  scilicet 
«qnalem  credere. 

Et  circumifriciebat  videre  eam  qua  hoc  fecerat.  Non 
nMiviseitur  lideliam  suorum  Dominus,  iiec  in  se  spe- 
rantes  intueri  desisiii,  sed  omnes  qui  salvari  me- 
remnr,  sno  dlgnos  intuitu  ac  miseratione  judicat. 
liU  antem    pauper  elamavit ,  et  Dominui  exaudivit 


Muiier  autem   timem   et  tremem 


eunt  apud  hominee^potiibilia  eunt  apud  Deum  {Marc  .s); 
uude  apte  sequitur : 

Jeitti  autem  verbo  quod  dicebatur  audito ,  ait  archi- 
iynagogo :  NoU  timere,  tantummodo  crede.  Arcbisyn- 
j)g4igus,  coBtus  doclomm  legis  accipliur,  de  quo 
Dfiniinus  aii  :  Super  cathedram  Moyii  iederunt 
Scribes  et  Phariiosi  {  Matth,  xiiii ).  Qui  si  ere- 
dere  ipse  vuluerit,  eliain  sulijecia  ei  Synagoga 
salva  erit. 

Et  veniunt  in  domum  archihynugogi  ,  et  wldent 
tumultum ,  et  flenlei  et  ejulantei  multum.  Et  lceten- 
tur,  inquit  ,  omnei  qui  iperant  in  te ,  in  eeternum 
emiultabuntt  et  ifihabitabie  in  eii.  Quia  vero  Synagoga 
la;iitiam  bane  domiuica;  inbabitaiionis  roerilo  iiifi'ie- 
iilaiis  anisit,  quasi  inter  flentes  et  ejulantes  mortua 
jacel.  Nec  lanien  superua  pielas  funditus  eara  iiiter- 
Ire  patitur,  quin  potius  circa  flnem  sxculi  reliquias 
ejus  secundum  electionein  gratiae  saluti  et  vita  resti- 
Itiii.  Ijnde  apte  subjungitur  : 

Et  ingreiiui  ait  eii  :  Quid  turbantini  et  ptoratii  f 
Puella  non  eit  mortua,  ieddormit»  Hominibosmortua. 
qui  suscilare  neqniverant,  Deo  dormiebai ,  io  cojus 
dispositione  el  anima  recepta  vivebal,  et  caro  resu- 
scitanda  quiescebat.  Uode  mos  Cbrisiiaous  obiinuif' 
ut  morimi  qui  resurreciuri  esse  non  dulntantur, 
dormienles  vocentur ;  sicut  Apostolus  :  Nolumui, 
Inquil,  «01  ignorare  fratree  de  dormientibui^  ut  non 
contriilemini  iieut  et  cateri,  qui  ipem  non  habent 
iciem   quod  p  (I  Thea.  iv).  Sed  et  in  parte  allegorix,  cum  anima 


faetum  eaet  in  $e,  venit  et  procidit  ante  eum,  et  di' 
lat  ei  omnem  veritatem.  Ecce  quo  iiilerrogatio  Do- 
nini  teiidebal,  ut  videlicct  coiifltenie  palain  muliere 
veritaiem  suae  diutinas  iiinriniiatis,  subtlas  credulila- 
tis,  divioae  propiliaiioois  ,  ac  doualae  sibi  sanatiouis, 
et  ipsa  cerlios  conlirmaretur  in  fide ,  et  pluribiis 
salolis  el  viiap  prjcberetur  exeinpluin.  Denique  be- 
quilur. 

lUe  autem  dixit  :  Filia,  fidei  tua  te  ealvam  ffcit. 
Vade  inpace^  et  eito  ianaa  plaga  tua.  Nec  dixil :  Fides 
tua  te  salvain  Tactura  est,  sed  salvaiu  fecii.  In  eu 
enimquod  credidisti,  jani  salva  factaes  :  Adhuc  eo 
ioquente ,  veitiMNl  ad  archisynagogum  dicentei  :  Quia 
hiia  tua  mortua  ett,  qud  ultra  vexai  magiarum  ?  Sa- 


quae  peccaveril  ipsa  moriatur ,  lamen  ea  quam 
Dominus  resusctlanda^n  atque  ad  vilan  aetornaiii 
praevidit  esse  venuiraui  ,  nobis  quidem  morlua 
fuisse ,  sed  ei  obdormivisse  dici  non  iucougrue 
poiesi. 

Et  irridebant  eum,  Ipte  vero,  ejeetii  omnibui^  aau' 
mit  patrem  et  matrem  puellaf,  eic.  Quia  verbum  resu- 
scitaiiiis  irridcre  qunm  rre<tere  nialebant,  nicrito 
foras  excliidiintur,  ul  poie  indigni  qui  polentiam 
rcsuscitantis  ac  resurgentii  mysterium  viderenl. 
Itein  foras  tuiba  ejiciiur,  ut  puella  siiscitetur,  quia 
si  non  prius  a  seeretioribus  cordis  expeilitur,  inipor- 
tuna  saccularium  multitudo  curarum  auiiua  quae  in  - 
fiiuscruii  jaret  inortva,   non  resurgel.  N.iui  dum  se 


IfTS  BED^  V£N1lRABIUS  OPP.  PABS  H. 

Iieriiiiiuineras  (erreiiorum  desideriorum  cogitatione»  A 
*^P*rgit,  td  coiisiderttionein  sui  sese  nullatenus  col- 

iigii 
Ei  teneru  mmum  fuella ,  ait  illi :  Tabatha  cumi^ 

qttodeitinterpretalum  :  Puella  tibidico,  «uri^f .  Quaeral 
diligens  leciorquare  verax  Evangelisia  dicium  Salva- 
lorif  expoiieiis,  inierposuerit  de  suo  :  tibi  dico  ,  ciiin 
ih  Syro  sermoue  quem  posuii  non  plus  sil  dictuin 
qnam  PueUa^  surge. 

Nisi  forle  propler  exprimendam  vim  doroinicae 
jiiSkionift,  hoc  agendum  putavit ,  magis  sensuin 
loquentis  quani  Ipsa  verba  suis  curaiis  iniimare 
iectoribus. 

Nam  et  familiare  constat  esse  Evangelistis  aique 
apostoiis,  cum  de  Veieri  Testameuto  testimonia 
atsuniunt,  magis  seusuiD  propbeticuni  ponere  curare  " 
qoain  veiba.  Tenens  autein  manuro  puellae  Doini- 
nus,  suseiiavit  eaui,  quia  nisi  prius  mundaue  fue- 
rinl  inanus  Jiidaeorum,  quae  sanguine  plenae  sunt, 
aynagoga  eoruiu  inorlua  iion  consurget. 

Ei  €onfe$l'm  iurrexil  puella^  et  ambulabat.  Beno, 
mirrent  et  ambulabat.  Quenicunque  enim  peccatis 
norlttum  supernae  manus  miserationis  resuscitaiura 
letigerity  nau  soluin  a  sordibus  et  veterno  sceleruin 
exsurgere,  sed  el  in  bonis  conliniio  prolicere  debcl 
operibus ,  videlicet  juxla  psalmistam ,  ingredietts 
sine  roacuta,  et  opera  exerceus  justitiae. 

Et  obUupuerunt  etupore  maximo.  Et  pracepit  illis 
tekemenler  ut  nemo  id  sciret.  Et  jussil  dari  iili  mon' 
dueare.  Ad  teslimonium  qiiidem  verae  resuscilatio- 
nladari  puell»  manducare  praecepii,  ne  iion  veriias 
ted  phaniasma,  quod  apparebai,  ab  incredulis  pu- 
laretur.  Sed  et  ei  quis  a  spiritali  morle  surrexerit, 
ccelesii  necesse  est  mox  pane  satietur,  et  divini 
scilicet  verbi  et  sacrotancti  allaris  partlceps  effe- 
c  ut.  Naui  justa  moralem  inieliecium,  tres  illi  mor< 
iiii  quos  Salvator  in  corporibus  suscitavit,  Iria 
genera  resurrectionis  animarum  significant.  Siqul- 
Jeui  nonnulli  consensum  malae  delectationi  pra?- 
bendo,  latente  tautum  cogitatione  peccaii  sibi  mor- 
teiu  conseitcunt.  Sed  lales  se  viviticare  siguilicans 
SaWator,  resuscitavit  flliam  arcbisynagogi  nondum 
forat  elatam,  sed  in  domo  morluau,  quasi  vitiuui 
^ecreto  in  corde  regentem.  Alii  non  solum  noxiae 
delectationi  consentiendo,  sed  et  ipsum  malum  quo  t% 
delectaiitur  explendo,  moriuum  suum  quasi  extra 
portat  efTerunt.  Et  bos  se  si  poeniteant,  resuscitari 
deroonttrans,  tuscitavit  juvenem  filium  viduae  extra 
portat  civitatis  elalum,  et  reddidit  inairi  suae,  quia 
retipitcentem  a  peccati  tenebris  aniinam  unitaii 
retiituil  Ecclesiae.  Quidam  vero  non  tolum  cogi- 
laiido»  vel  fncietido  illicita,  sed  et  ipsa  peccandi 
contuetudine  se«  quasi  ^epeliendo  corruiupuiit.  Ve* 
rum  nec  ad  hos  erigeiidos  minor  fit  virius  et  gratia 
Salvatoris,  si  tameii  adsint  cogitatioiies  soilicitae, 
quat  tuper  eorum  saluie  veiut  devol;e  Cbrislo  snro- 
res  hivigilaiit.  Nam  ad  lioc  intimandum,  resusciiavit 
Laiarum  quaiuor  dies  in  nionumenio  habcniem,  et 
torore  attestantc  jain  felcnteni,  quia  nimirum  pes- 


SECT.  I.  -^  EXEGETICA  GGM3INA.  iU 

sima  noxios  actus  solet  fama  cofntiarl.  Notandum 
auiem,  quod  quanto  gravior  aninix  niors  iiigruerii, 
lanto  acrins  necesse  esl,  ni  resurgere  mereatur, 
jMenitentis  fervor  insistat.  Nam  leviores  et  quoti- 
diani  erratus  levioris  poRnitentiae  possunt  remedio 
curari.  Quod  occulie  nolens  ostondere  Dnminus, 
jacentem  in  conclavi  moriuam  facillima  ac  brevit- 
siina  voce  resuscilat  dicens :  Puella^  surge,  Qitam 
etiaui  ob  facilitatem  resusciiandi  jain  inortoain 
fuisse  negaverat.  Delatum  aulem  foras  juveneiii 
luortuum,  pluribus  ut  reviviscere  debeat  diciit  cor- 
roborat,  cum  zxii  ^uvenis,  tibi  dico,  surge.  Quatri- 
duanus  vero  inorluus,  ut  longa  premeiiiis  sepulcri 
flausira  evadere  posset.  Fremuit  spirilu  Jesus^  itir- 
bavit  seipsum^  tacrymas  fudit,  rursum  fremuil,  ac 
magna  voce  clamavit :  Lazare^  veni  foras,  Et  sic  1311- 
dem  qui  erat  desperalus,  disciisso  tenebrarum  poii* 
dere,  vitas  lucique  redditur.  Sed  et  hoc  notandum, 
qnod  quia  publica  noxa  publico  eget  remedio,  levia 
autem  peccata  leviori  et  secreta  queunt  pcenitentia 
deleri,  puella  in  domo  jacens  paucis  arbitrit  extur- 
git,  eisdemque  vehemenler  ut  nemiiii  id  manife- 
tieni  praecipitur.  Juvenit  extra  portam  turba  multa 
comitanie  atque  inluente  ,  susciialar.  Lazariis  de 
monumento  vocatut,  in  taniuin  populis  iiiDoiuit,  ul 
ob  eorum  qui  videre  testimonium,  plurimae  Doiniiio 
lurbae  dum  palmis  occurrerent,  et  niulii  propler  il- 
lum  abirent  ex  Juda^is,  et  credereiit  in  Jesuin. 
Quartuiii  vero  mortuuiii  nuntianle  discipulo  Domi- 
iius  audivit,  sed  quia  qui  pro  ejiis  excitaiione  preca- 
renlur,  vivi  defuerant :  Dimitte^  inquil,  iif  mor/«i 
sepeiiant  mortuos  smos  (Luc.  ix),  id  est  mali  malot 
noxiis  laudibus  gravent :  et  quia  non  adest  jusius, 
qui  coriipiai  in  misericordiay  oleum  peccatoris  im- 
pinguet  caput  eorum. 

CAP13T  VI. 

Et  egressus  inde  abiit  in  patriam  i uom,  et  sequebaH* 
tur  Hlum  discipuli  sui ;  et  facto  sabbato  cctpil  in  s^fu* 
Mgoga  docere.  Et  multi  aud.entes  admirabantur  in  do^ 
ctrina  ejus  dicentes  :  Unde  huic  hasc  omnia  ?  Et  quee 
est  sapientia  quas  data  est  t7/t,  et  virtutes  lales  quce  per 
manus  ejus  efiduntur?  Psiirikin  ejus  Naz:iretli  dicit, 
in  qua  erat  iiulrilut.  Sed  quauta  Nazarenorum  caiH:!- 
tas,  qui  eum  quem  in  verbis  factisque  ipsius,  si  mens 
non  leva  fuisset,  Cbristum  cognoscere  poterant,  ob 
solam  generis  notitiara  contemnant.  Sapienliaiu  aii- 
tein  ad  docirinam,  virtutem  referunt  ad  saniiatea  ei 
miracula,  quae  faciebat.  Quae  solerti  ac  pulcbra  di- 
staniia  comniemorat  Aposlolus  dicens  :  Judiei  signa 
petuntf  et  Graci  sapientiam  quaerunt ;  nos  autem  prm- 
dicamus  Chiistum  crucifixum,  Judceis  quidem  scanda^ 
lum^  gentibus  autem  stuiiiiiam.  Ipsis  vero  vocatis 
Judms  ei  Cra:cis^  Christum  Dei  virtutem  et  Dei  sa- 
pienliam  (/  Cor.  1).  In  qua  niiiiirum  sententia  virtu- 
tem  ad  signa  retulit  profter  Judacos,  s:*pienliaiii 
autera  ad  doclrinaiu  pFopter  Graecot,  id  est  geiites. 

Nonne  iste  est  faber  filius  Maria^  frater  Jacobi^  et 
Jcseph,  et  JudcBt  et  Simonis?  Nonne  et  sorores  fjus 
hic  nobitcum  sunt  ?  Et  scandatizabautur  in  illo.  Scaii- 


iS%  liN  MAUCI  EVANCELIUM  EXPOSITIO.  —  LID.  IL  ISO 

flaluni  et  crror  Judaporum,  salus  iiostra  e.st,  ct  h.-e-  A  occulla  cordis,  quoil  miraiiduin  iniiinnre  vuh  li* mi- 


reticoruin  condemiialio.  In  tantuin  eiiini  cernebanl 
hooiiiiem  Jesum  Clirisluni,  ut  hunc  rabnnn ,  et 
juxta  alium  Evangelistain,  fabri  clainarent  lilium; 
fratres  quoque  et  snrores  ejus  sccuin  esse  lestaren- 
iiir.  Qui  lamnn  non  liberi  Jospph  aut  Mariae,  juxla 
harreticos,  iHiiandi  suni,  sed  potius  juxi»  iiiorem 
sarr»  Scriptur»,  cognati  ipsorum  sunl  intelligeiidi, 
quo  modo  Abraham  et  Lot  fralres  appellaniur,  cnro 
esset  Lol  filius  fratris  Abrahx.  Ei  mulia  habes  bu- 
ju8roo«li, 

Non  aulero  sine  ceni  provisione  sacramenii  Do- 
mlooB  in  earne  apparens,  faber  et  fabri  filiiis  aesii- 
mari  ae  diei  voluit :  quin  poiius  eiiam  per  hoc  se 
eJDS  anle  s«cula  filium  esse  docuit,  qui  rabricaior 


nibus,  mirari  se  corani  honiiiiibus  osieiidit.  Mirandii 
eniin  eral  fiJes  Centiirionis,  qui  sine  lionilne  dn- 
ctore,  sine  eloqniis  Scripiurarum,  siiie  oraculis  an- 
geloruin,  tanluni  naiurali  sensu  diviniius  illuiiiiuato 
cognovit  per  miraciila  Deum  esse  venim  quem  |)cr 
huinaiinc  fragilitatis  infirma  horoinem  esse  venini 
noverat.  At  contra,  non  minus  admiranda  Nazare- 
noruin  infideliias,  qui  et  docioribiis  abundanles,  el 
eioquiis  divinis  in  quibus  Cliiisli  pra*dicabaiiir  ad- 
veiiiiis,  ip.suin  eliani  proiseiiiem  babenies  Ctirisluiu, 
agniiionein  sui  illis  el  verbis  ingerentein  et  signis, 
iiihilominus  increduli  durabant.  Sed  in  uno  coiuin, 
Judj>orum  miranda  noiaiur  cieciias,  «jui  nec  pro- 
pbetis  suis  credere  de  Clirisio,   nec  ipsi  inler  se 


ooiniuro  tii  fnindpio  creavil  mlum  et  lerram  (Joan.  i).  ^  nato  volueruiit  crcdcre  Clirislo.  In  allero  fides  co- 


Nam  etsi  huiiiaiia  non  sunt  cuinparanda  diviuis , 
lypus  tameu  integer  esi,  quia  pater  Cliristi  igni 
operatur  et  Bpirilu.  (Jnde  et  de  ipso  lanquam  de 
fabri  filin  praecursor  suus  ait :  Ip^  voi  b::ptizabii  .n 
Spiriiu  tancto  et  i^i  (Maith,  iii).  Qui  in  doino  nia* 
gna  hujiis  roundi  diversi  generis  vasa  fabricai,  imo 
f ata  irae  aul  spiriius  igne  mollieudo,  in  misei  icor- 
dise  visa  comniulat  :  sed  hujus  sacramenli  Judj^i 
ignari  :  divin»  Yirtutis  opera  prosapix  carnalis 
contemplaiione  despiciunl. 

Ei  dieebat  ei$  Jesus^  quia  non  est  propheia  sine 
kunore^  nisi  tn  patria  sua,  et  in  cognalione  sua,  el  in 
domo  sna.  Propbetam  dici  in   Scripturis  Dominum 


ronatnr  gentiiiin,  qui  inler  Judaeos  natuin ,  sed 
expuUum  ipsi  cum  oniculis  sacris  medialorem  Dei 
et  bominum,  bomiiiem  Jesuni  Cbristum  suscipere 
mcruerunt. 

Et  circumibat  castetlu  in  circuitu  docens ;  et  voca- 
vit  duodecim  et  cvpit  eos  mittere  binos,  el  dubal  iUis 
potestatem  spirituum  immundorum,  Beniguus  et  cle« 
mciis  Dominus  ac  magisler  non  invidel  stTvis  atque 
dibcipulis  ad  vlrtules  suas;  et  slcut  ipse  curavent 
(•niiiem  languorem  ei  oninem  infirmiiatem,  aposiolis 
qiioque  suis  dedil  potesiatem,  ut  ciirarent  omucni 
iufiiiiiitatem,  el  oinnem  languorem.  Sed  riiulia  di- 
stanlia  e>t  inler  liabere  et  tribuere,  donare  el  acci* 


Jesuni  Christum,  et  M4»y8»'8  lestis  esi,  qiii  futurani  p  pere.  Iste  quodciinjue  agii,  poiestaie  Doiuini  agi( 


ejua  iiicarnalionem  praedicens  filiis  Isiael,  ait :  Pro- 
plietam  vobis  suscitavit  Dominus  Devs  vester  de  fratri' 
hns  vestris^  lanquam  me^  ipsum  audiCtis.  Noii  solum 
auteiN  rpse  qui  caput  el  Doniinus  esl  proplietarum, 
sed  eiElias  et  Jeremias,  c»lerique  propiictae,  minO' 
res  in  palria  sua  quam  in  eiteris  civiialibus  haliili 
sunl«  quia  pro|)emodum  naturale  esi  cives  setnper 
chibus  invidere.  Non  enim  consideraiit  pra  seutia 
viri  opera,  sed  fragilem  recordantnr  inruntiani, 
quasi  non  et  ipsi  per  eosdem  setaiis  gradus  ad  iita- 
luram  aetaiem  venerint. 

Et  non  poierat  ibi  virtutem  uUani  [acere^  nisi  paucos 
imfmnos  impositis  manibus  curavit,  Et  mirabatur  pro- 
pier  increduUlatem  iUorum,  Non  quo  etiam  illis  in- 


illi  si  quid  faciunt,  iuibeciilititeni  snain  et  virtutcm 
Doinini  confiientur,  dicentes,  ul  IN^trus  :  In  nomine 
Jesu  Chrisii  Na%areni,  surge  et  ambuta  (Act.  iii). 

Et  pracepit  eis  ne  quid  toUerent  in  ria,  ntft  virgam 
tantum,  Non  peram,  non  panem^  neque  in  xona  (r't, 
sed  calceatos  sandaliiSt  el  ne  induerentur  duabus  tuni- 
cis.  Tania  praedicatori  dct  el  in  Deo  esse  fiducia,  ul 
pra^senlis  vitae  sumptus  quamvis  non  provideat , 
tainen  sibi  bos  non  deesse  certissiine  scial.  Ne  duui 
ineiis  ejus  occupatur  ad  temporalia,  miuus  aliis 
provideat  xierna.  Solet  autem  quxri,  quomodo 
Maitliaeus  et  Lucas  corainemoraverini,  dixisse  Dociii- 
nuiii  di>cipulis,  ul  nec  virgam  ferrenl;  cum  dicat 
Marcus  :  El  prcecepit  eis  ne  quid  loUerent  in  via,  nist 


credulis  facere  non   poluerit  Yirtnies  mullas,  sed  j)  virgam  tantum,  Quod  ila  solvitur,  ut  inteltigamus, 


quo  ne  niultas  faciens,  cives  incredulos  condemna- 
rei.  Potest  auiem  et  aliter  inteiligi,  quod  Jesus  de- 
spieiatur  iu  doino  et  in  patria  sna,  lioc  esl  in  po- 
palo  Judaeorum,  et  ideo  pauca  tiigna  ibi  fecerit,  ue 
penilus  inexcusabiles  flerent. 

Majora  aulem  signa  quotidie  in  genlibus  per  apo- 
slolos  facit,  non  lam  in  sanatione  corporum,  quaiu 
in  animarum  salute.  Quod  aulein  inirari  diciiur 
Dominns  iiicrednlitaiem  illorum,  non  qnasi  inopi- 
naia  et  improvisa  miratur,  qui  novil  omnia  ante- 
quam  fiant,  sicut  nec  fidem  Ceniurionis,  quasi  no- 
vam  et  ante  iucogniiam  mirari  tunc  cospit,  quando 
aiidirns  verba  \*ix  eonfessionis  ejus  ait  :  Quia  nec  in 
israel  tantam  fidem  invmi  (Luc.  vii),  sed  qui   iiovil 


sub  alia  significatione  dicturo  virgam,  quae  secun- 
dum  Marcum  feienda  esi,  et  sub  aiia  illani,  qu» 
secunduin  Matihspum  et  Lucani  non  est  ferenda : 
sicut  sub  alia  significatione  inieHigitur  lentatio,  de 
qoa  dictum  esi,  Deus  neminem  tenlat,  et  sub  alia 
dictnin  «st,  Tentat  vos  Dominus  Deus  vester,  ut  sciai 
si  ditigitis  eum,  llla  seduciionis  est,  hxc  probationi<. 
IJtrumque  ergo  accipiendum  est  a  Domino  aposiolis 
dictuin,  et  ut  iiec  virgam  rerrent,  el  ut  noii  nisi  vir- 
gam  ferrent.  Cnin  enim  secundum  Matihaeum  dice- 
ret  eis  :  Nolite  possidere  aurum,  neffue  ari/en(um.etc.; 
conlinuo  subjecit :  Dignus  est  enim  operaiius  ciboiuo, 
Unde  sntis  osiendit  cur  eos  hxc  possidere  ac  ferre 
nolueril.  Non  qiiod  nccessaria  non  Kint  susicniatioiii 


t87  DtD/E  VKNtRABILIS  OPP.  PAHS  II. 

fitjjtis  vilx,  sed  quia  sic  eos  iniUebat,  ut  els  hxc  A 
deberi  monslraret  ab  illis,  quibus  Evangelium  cre- 
(lenlibus  annHMliarenl.  Claret  auiem,  hspc  non  iia 
pnccepisse  Dominum,  tanquam  Evangelisla:  vivere*^^' 
aliundi^  non  debcant,  quam  eis  prapbeiitibus  quibus 
.'«nnniniant  Evangertnm.  Alioquin  conlra  hoc  praece- 
ptuin  fecisset  apostolus,  qui  victum  de  m:inniim 
suarum  laboribus  transigebat,  ne  cuiquam  gravis 
essei ;  sed  potestatem  dedisse,  in  qua  scirent  sibi 
isia  de!)eri.  Cum  autem  a  Domino  aliqtiid  inipera- 
tiir,  nisi  Hal,  inobedienliae  cutpa  est.  Cum  autem 
potesias  dalur,  licel  unicuique  noii  uli,  et  lanquam 
de  suo  jure  ccdcre.  Iloc  ergo  ordinans  Doniinus, 
quod  eum  ordinasse  dicit  aposloius,  iis  qui  Evange- 
lium  annuniiant,  de  Evangelio  vivere,  illa  aposiolis 
loquei)aiur,  ul  securi  non  possidcrent,  nec  ponarenl  " 
buic  vilx  necessaria,  ne<:  niagna,  nec  ininiina.  Idco 
apposnit,  Nec  virgam,  osiendens  a  fldelibiis  suis 
4»mnia  deberi  niiiiislris  suis,  nulla  superflua  requi- 
reniibiis.  Ac  per  lioc  addendo,  Dignutesl  enim  ope- 
rariui  cibo  suo,  prorsus  apeniit  ei  iilustiavii,  iiniie 
4iaec  omnia  loqucretur.  llnnc  ergo  potesiatem  virgne 
nomine  signiflcavit,  cum  dixii,  ne  quid  toilereni  in 
via,  riiti  virgam  lantum,  ut  iiitelligatur  quia  per  po- 
lestatem  a  Domino  accepiam  (quae  virgae  nomine 
«igiiificaia  esi)  etiam  qu»  non  pnrlanlur,  non  de- 
«runt.  Iloc  et  de  duabiis  tunicis  intelligendum  est, 
•ne  quidquam  eorum  prxter  eam,  quam  essel  indu- 
lus,  aliam  portandam  putarei,  sollicitiis  ne  opus 
«ssel,  cum  cx  i1]:i  potesiaie  posset  accipere.  Proinde  p 
Marcus  dicendo  calceari  eos  sandaliis  vel  solcis, 
aliquid  lioc  calceamentum  myslicsR  signiflcationis 
btbere  admonet,  ut  pes  neque  tecius  sit,  neqiie 
nudus  ad  lerram,  id  est,  nec  occulteiur  Evangelium, 
nec  lerrenis  coniinodis  inniialur. 

Et  quod  non  porlari  vel  lialieri  duas  tunicas,  sed 
expressiiis  indui  probibct,  dxens;etne  indueren- 
■tur  duabtis  lunicis,  quid  eos  admonel,  nisi  non  dii- 
l>liciler,  sed  siinpliciter  ambnlare?  Aliter.  In  dua- 
lius  tunicis  videtur  niilii  duplex  ostendere  vesiimen- 
ium,  non  quod  in  locis  Scytbiae  glaciali  nive  rigen- 
tibus,  una  quis  tunica  debeat  esse  conienius :  sed 
•quod  in  tunica  vestimenlum  intelligamus,  ne  aliud 
irestjli,  aliud  nobis  futnrorum  timore  servemus.  Al- 
legorice  aulem  pcr  peram,  oiiera  saeculi,  per  panem  D 
deliciae  lemporalfg,  per  xs  in  zona  occnltatio  sa- 
picntix  designaiur. 

Qui  enim  sapientiu'  verbiim  liabci,  sed  boc  ero- 
i;are  proxiino  negligii,  quasi  pecnniam  in  zona  clau- 
«ain  leiiet:  et  scriptiim  esl  :  Sapientia  abscondita,  el 
4he$auru$  occuUus,  fjutB  utHitas  in  utrisque  {Eccli.  xi.i)  ? 
Non  ergo  apostolis  pera,  non  panis,  non  sps  in  zona 
jferendum  esl ,  quia  quisqnis  ofiicium  doctoris  accepit, 
^ieque  oneribus  sxcularium  negoliorum  depriini, 
liefi^ue  desideriis  carn^liiius  resolvi,  neqiie  coniinis- 
«um  sibi  talenlum  verbi,  sub  otio  debet  lcnll  lorpo- 
ri<  abscondere. 

El  'icebat  eis  :  Quoettnque  iulroieritls  in  dornum^ 
illjc  mattce^  doncc  exeatis  inde.  Iti  M.iltbxo  ita  scri- 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  CENIIINA.  18« 

pliimest :  Jn  quamcunque  cipitatemautcastellum  fiiira- 
veritis,  interrogate  quis  iu  ea  dignus  sit^  el  ibi  maneU^ 
donec  exeatis  (Matth.  x).  Dat  coiisiantiae  gt^uerale 
inniidatum,  ut  hospilaiis  iMsressiiiidiiiis  jura  cusio- 
diaiit,  alienum  a  praedicatore  regni  co&lestis  astruens 
cursiiare  per  domos,  et  inviolabilis  hospiiii  juri 
amittere.  Nec  otiose  secundum  Matthxum,  doniug 
quam  ingrediantur  aposioli  eligenda  decernitur»  ut 
iiiutandi  bospitii  iiecessiiudinisque  violandae  causa 
non  snppelHl. 

Et  quicunque  non  receperint  voi ,  nec  audiertni  tos, 
cxeuntes  inde  excuiite  pulocrem  de  pedibus  uestris^  in 
testimonium  illis.  Pulvis  escutitur  de  pedibus  in  le- 
stiinonium  laboris  sui,  quod  ingressi  sinl  civitateai» 
et  prflndicatio  apostolica  ad  itloe  usqne  perveneril. 
Sive  exeutiiur  pulvis,  ut  nibil  »b  eis  accipianl,  lao 
ad  >icium  quidem  necessarinni,  qui  Evangelium 
sprcverint. 

Et  exeunte*  pradieabant  ut  pcenitentiam  agereut^  et 
dwnwnia  multa  ejiciLbani,  etc.  Dicit  apostoliis  Jaeo- 
liiis  :  Infirmaiur  quis  in  vobis ,  ttiif ucal  presbgteros 
EcclesitBt  et  orenl  super  ipsum,  ungentes  eum  oteo  m 
nomine  Domini^  Et  si  in  peccatit  iril,  dimittentur  ti 
{Jac.  v).  Unde  patet  ab  ipsis  apo«itolis  bunc  saiiciae 
Eccle  ise  iimrein  esse  Iraditum,  ut  energumeni,  vel 
alii  quilibet  aegroli  uugantur  oleo,  ponlilicaii  bene« 
dic  ione  consecrato. 

El  audivil  Jlerodet  ret  {nianifestum  enim  factum 
esl  nomen  ejus)  et  dicebani^  quia  Joannet  Bapiitta 
resurreodi,  Quanta  Judasorum  iiividia,  qui  conira 
Doniinuni  malitias  furor  exstitcrit,  ex  omnibus  pene 
locis  Evangelii  docenuir;  ecce  enim  Joaunein  da 
quo  dicium  est,  quia  ifgittim  fecii  nuUum^  a  mortuis 
potuisse  rcsurgere,  nnllo  aiteslante  credebant.  Je- 
tum  autem  virum  approbaium  a  Deo  viriuiibut  et 
signis  {Act,  ii),  in  cujus  videlicct  rnorle  elemeota 
tremiierunt,  resnrrectionein  vero  atque  ascensio- 
iiem,  angeli,  apostoii ,  viri  ac  feminae  cerialim 
praedicabant ;  non  resurrexisse ,  sed  furlim  esse 
abiatum,  credere  maluerunf. 

Qui  cum  dicerent  Joannem  resurrexisse  a  mor- 
luis,  et  propterea  virtutes  inopinatas  sive  operaias 
essc  in  illo,  bene  omnimodis  de  virtute  resurreciio* 
liis  senserunt,  qu  ^d  m^joris  poteniije  futuri  sini 
sancti  cum  a  inortuis  resurreierini,  qiiain  foeri» 
cuni  carnis  ndbac  infinnilate  gravarentur. 

Sed  et  ipsiim  resurreciionis  miraculuin  nnn  esse 
inrredibiie  dociierunl,  quod  nullo  docenfe  sponte 
ctediderunl,  qiii  tainen  seipsos  rein  credibilem  in 
Doniino  non  credldisse,  suae  merito  cxcilaiis  et 
invidiae  probarunl. 

Quvaudito  Herodesait :  Quem  egodecollaviJoannem^ 
hic  a  mortuis  resurrexit,  Lucas  de  boc  ita  scripsit :  Au- 
d  vit  autem  IJerodes  tetrarcha  omnia  quce  fiebantabeo^ 
et  hasitabal^  eo  quod  diceretnr  a  quibusdam^  quia  Joan- 
nes  resurrexit  a  mortuifi ;  a  quibusdam  vero,  quia  Eliat 
apparuit^  etc.  (Luc.  ix).  Inlelligendum  est  ergo,  aiii 
post  banc  baHsitationem  conflrmasse  eum  in  aniino 
siio,  quod  ab  aliii  diccbatur,  cuin  ail  :  Qutut  ^go 


m  JN  MAKCI  EVANGELIUM  EXPOSlTIO.  -  LIB.  II  |  >0 

decoUavi  iomvum^  hk  a  mBrtuii  resurrexit.  Aut  ila  A  Ula  dixit :  Capul  Joamit  BaplnKB,  elc.  HeroJias  li- 

mens  ne  Herodes  aliquando  resipi^ercl,  vel  Hii- 


proiiunliaodA  sani  baec  vertM,  ul  bssitanteni  adlittc 
indiceDt.  Si  enim  diceret:  Nunquid  nam  bic  est,  aut 
uuoquid  forte  hic  est  Joannes  Baplista  ?  non  opus 
esset  admooere  aliquid  de  pronuntiaiione  ,  quia  du- 
btlans  atque  bssitaiis  intelligalur.  Nunc  quia  illa 
▼erbt  desunt,  utroque  roodo  pronuniiari  potest,  ul 
lut  conirmatum  eum  ei  alioruni  verbis  credendum 
diiisse  accipiamns,  aut  adbuc  (sicut  Lucas  comme- 
morat)  baesitantem. 

IpuMim  Herodes  mteit  ae  tenuit  Joannem^  et  otn- 
nt  eum  in  earcere  propter  Herodiadem,  Vetus  narrat 
historia  Philippum  Herodis  majdris  filium  ,  sub  quo 
Douikius  fugii  in  ^,.'ypium,  frairem  ejus  llerodis 
ftiib  quo  passus  est  Chrisius ,  duiisse  uiorem  Hero- 


lippo  fratri  amicus  lieret,  atque  illicitae  nupti»  re- 
pudio  soWerenlur,  monet  filiam,  ul  in  ipso  sintiui 
convivio  capiit  J(»aiinis  postulet,  digiio  opere  saita- 
tionis,  dignum  sanguinis  pracmium  1 

Et  conlristatus  e$t  rex,  propter  jusjurandum^  et 
propier  simul  reeumbentee  noiuit  eam  coniristari ,  ged 
mistospicuttiiorepracepit  afferricapui  ejus  in  disco^eic. 
Cflnsuetudinis  Scripturarum  esl,  ul  opinioiiem  mul— 
lorum  sic  iiarret  bistoricus,  quomodo  eo  tenipore  ab 
omnibns  crcdebaiur.  Sicut  Joseph  ab  ipsa  quoque 
Maria  appellalur  paler  Jesu,  ita  eL  nunc  Herodes 
diciiur  conlristatus,  qiiia  hoc  discumbenles  pula- 
bant.  Dissimulator  enim  mentis  suae  ei  arlifei  bomi- 


cliadem,  filiam  regis  Arelx.  Postea  vero,  socerum  ^  cida,  Irisliliam  pr»rerebal  in  racle,  cum   laititiam 


ejus,  eiortis  quibusdam  conlra  generum  simultnii- 
bui»,  tulisse  filiam  suam,  el  in  dolorem  mariii  prioris, 
ifiiiuici  ejus  nuptiis  copula^^se.  Ouis  sit  aui4»ni  liic 
Philippus»  Evangelisln  Lucns  plenius  docei?  Anno 
qmnlodedmo  imperii  Cmsaris,  procurante  Pontio  P«'- 
lato  Judwam,  tetrarcha  aulem  Galilasas  lierode,  Phi" 
lippo  uutem  fratre  ejus  tetrareha  Jturcra  et  Trachoni^ 
iidis  regionis  (Lue,  iii).  Ergo  Joannes  Baptista,  qui 
veiiil  in  spirilu  el  virluie  Elio»,  eadem  auctoriinle 
qua  ille  Acliab  corripuerat  etJeiabel,  «rguit  ilero- 
dem  el  Herodiadem  quod  illicila»  nuplias  feccrint, 
et  non  liceai  fratre  vivente  germano,  illiui  uxorem 
ducere,  malens  pcriclitari  apud  regein,  qiiam  propler 


hnberel  in  luenle.  Scelusque  eicusal  juramento,  ut 
sub  occasione  pietatis,  impiiis  lieret.  Quod  autem 
siibjicii  :  Et  propler  simui  recumbentes  ^  vyll  omocs 
s<  clfris  sui  esse  consories,  ul  iii  luiurioso  impuro- 
que  conviviu,  crueutx  epulae  deferreniur. 

Et  attulit  eaput  ejus  in  ditco^  et  dedit  illud  puellte, 
et  pudla  dedit  matri  suw.  Hoc  junia  litlerain  factuin 
sil,  nos  auieui  us<iue  bodie  cernimus  in  capiie 
Joannis  propbetx,  Juda^os  Clirisium,  qiii  capul  pro- 
pbetarum  esl,  peniidisse.  Aliler:  D<'collaiio  Joanuis 
minoratiouem  famas  illius,  qua  Cbrislus  a  poputo 
credebatiir,  insiniial,  sicui  ei.ilLniio  in  cnice  Doinini 
Stlvaloris,   profedum  desig/iabat  iidei,  quia  ipse 


adulaiioiiciii  ense  immemor  praeceptorum  Dei.  p  prius  a  liirbis  propbela  esse  pulabaiur  Domiuns  pro- 


Et  eum  dies  epportuuus  accidisset^  Herodes  natalis 
$ui  ceenam  fedt  prineipibut,  elc.  Soli  mortaliuui  Me- 
rodes  et  Pbarao  leguniur  diein  naialis  sui  gaudiis 
fesiivis  celebrasse ;  st  d  uterque  rei  inlauslo  auspicio 
lesiiviiaiem  siiam  sanguine  fmdavit.  Verum  Herodes 
Unto  niajore  impietale,  qnanlo  sanciuin  el  innocen- 
tem  duciorem  veriiatis,  el  pra*c<»iiein  vita;  ac  reitui 
coelestis  occidit,  et  boc  pro  volo  ac  peiitione  salia- 
Iricis,  neque  eum  capul  occisi  anle  convivas  iiiferre 
puduit.  Nain  Miarao  iiil  talis  vesani»  commisisse  le- 
gitor,  sed  lanlum  pcccanlem  sibi  eunucbuui  viia 
privari  jubens,  quo  longiiis  a  veras  culiu  religionis 
alierrat,  eo  levius  in  violaiione  suae  festivitatis  deli- 
quif.  Allameuei  ulriiisque  eicmplo  probatur,  uiilius 


p  :ctarum,  et  Clirisliis  Dni  (ilius  a  cnnciis  lideliliiis 
esl  agnilus.  Minntiis  er^o  capii»  Joannes,  ciallalus 
esi  in  criice  Doiniiius,  quia,  sicui  idem  Jo:inncs  ait, 
illum  oporlebal  rrescere,  Joannom  auieni  niiiiui. 
Illum  aulein  qui  propliela  a:slimabalur  Cbrisluni 
cognosci,  el  eum  qui  Christiis  pro  virlulum  suhlimi- 
lale  putabalnr,ClirisLie8se  propbelain,  et  prxcurso- 
rcm  decebat  imelligi.  Quod  ipsuin  quoque  disdn- 
ctione  teinporis  quo  ulerque  illorum  naius  esl,  satis 
aperte  signaiuni  csl,  quia  Joannes  quidem,  qiiem 
oportebnl  minui,  cum  divinum  lumcn  dccrescere  iu- 
cipii,  nalus  esl.  Domiiius  autein,  qui  vera  lux  muiidi 
esl,  eo  aniii  tempore  quo  dies  crescere  incipii,  Iii- 
ciflua  nobis  sux  dona  nativilatis  eihibnii. 


iiobis  diem    mortis  fnlurae  tiineiido,  ei  caste  q      Quoaudito^discipuliejutvenerunt^ettulerunlcorpus 


ogeodo  saepios  in  memoriam  revocare,  quam  dieni 
Dativiiatis  luiuriando  celebrare.  Uomo  enim  ad  la" 
knrem  uaseitur  tn  micnilo  (Job.  v),  ei  electi  ad  re- 
^niero  per  moriem  transeuiu  e  mundo. 

Cmn^ue  introisut  filia  ipsius  Herodiadis,  et  snl- 
Uusit^  ei  placuisset  Herodi.  Non  eicusaiur  llerodes 
^uod  invitus  et  noleiis  propter  jurameiiium  boniici- 
dium  fecerit,  quia  ad  boc  foric  juravily  ul  futuras 
ciccisioni  macliiuas  pr.-epararel.  Alioquiii  si  ob  jiis- 
jttraodou  fecisse  se  dicil,  si  pairis,  si  malris  poiiu- 
lissei  ioieritum,  faclurus  fueral,  ao  non  ?  Quod  iii  se 
ergo  repudialurus  fuii,  cunleinuero  debuit  et  in 
proplieta. 

QuiK  cum  existitf  dixit  matri  su«  :  Quid  petam  ?  Et 


fjus,  et  potuerunl  illud  in  monumento,  Narral  Jose- 
phus,  vinctiim  Joannem  in  casielluin  Mncherunta 
abductum,  ibique  truiicatum.  Narral  Hisloria  eccle- 
siasiica,  sepullum  eum  in  Sebaste  urbe  Pahrstine» 
quae  quondam  Samaria  dicla  est.  Al  tempore  Juliani 
principis,  invidenles  Christianis  qui  sepulcrum  ejua 
pia  sollicitudine  frcquentabanl,  paganos  invasisse 
nionuineniuin,  ossa  dispersisse  per  cainpos,  el  rur- 
suin  collecta  igui  cremasse,  ac  denuo  dispersisse  per 
ngros.  AITuisse  lunc  lemporis  ibidein  de  Jerosolymis 
inonachos,  qui,  inixti  pagani^i,  ossa  legentibus  mnii-* 
ntam  eoruin  partem  congregnvcrunl,  et  ad  patrem 
suum  Philippum  Jcrosolymnm  detulerunl.  £t  illo 
nii  ii  ca  bealo  Aibanasio  Aleiamlrix  episcopo,  ibi« 


191  BED.€  VeNCflABILIS  OPP.  PAHS  II.  SKCT.  I.—  EXEGCTICA  GENlilNA.  m 

i\ue  semta  osque  a<l  lempora  Theopliili  ejusdein  A  reiii  misereri.  ei  viaiii  eis  veritaiis  docemlo  aperire, 
tirbis  epitcopi,  qii.iiido,  jubenle  Theodosio  principe. 


oninia  g(>ntiiiui  fana  destriicta  auiit.  Tunc  expurgaio 
«  sordihus  iHniplo  Serapis ,  ibidein  illata  ,  ei  basili- 
cam  pro  aedicuh  Serapis  in  hoiiorem  sancti  Joannis 
csse  coiisecralam.  Lege  undecimoni  llistoriae  eccle- 
siaslicae  librum. 

El  convenientet  apottoti  adJetum^  rennntiavemni 
itti  omnia  tfva  egerant  et  doeuerant,  Non  soliim  qux 
ipsi  egeranl,  et  docuerant ,  aposioti  Domino  renun- 
tiaiil ;  sed  etiam  qune  Joannes  eis  in  docendo  occii- 
pniis  sil  passus,  vel  sni,  vel  ejusdem  Joannis  ei  di- 
acipuli  reiiunliani,  sicul  Mattbaeus  describil.  Dnde 
tioc  quod  sequitur  : 

Fa  ait  ittii  :  Vemte  teortum  in  detertum  /ortcm,  et 


ei  molsslias  corporales  mcdicando  auferre;  aed  ei 
jejunos  reflciemlo  ad  iaudem  s  upornae  lai*gitalis  aui- 
mare.  Quod  eiiam  seqiientia  leciionis  hiijus  eum 
fecisse  coniineniorant.  Tenlal  autem  fidem  lurb»- 
ruiii,  el  probatani  digna  mercede  recompensal.  Pe- 
tendo  enim  soliiudiiiem  an  sequi  curant  exploral. 
lil»  seqiiendo,  et  non  in  jumentis  aut  vebiculis  di- 
versis  :  sed  proprio  labore  pedum  iler  arripiendo 
deserli,  quantum  saluiissuje  curamgeranl  ostenduiit. 
Rarsuio  ipse,  ni  polens  piusque  aalvaior  ac  medioui, 
excipiendo  ruiigalos,  docendo  inscios,  sanando  aegro- 
tos,  recreando  jejunos,  quanium  devolione  crcden- 
lium  delecietur,  insinuai.  Juxia  vero  leges  allegoria*, 
peleniem  deserla  genliuni  Chrisluro,  mullas  fldelium 


requieteite  putiltum,  elc.  Non  soluin  causa  facii  re-  ^  calerv»   relictis   moenibus    priscae  conversalionls, 

neglecloque  variorum  dogmatuin  prxsidio,  sequuiH 
tur.  Cl  qui  prinium  notus  in  Judxa  Deus,  poslquam 
detitet  Judaeorum  arma  et  taqittce^  ei  tingua  eorum 
maclnrra  acuta  (acia  etl  (Ptat.  lvi),  exalutus  esi 
super  ccelos  Deus,  ei  super  omnem  terram  g'oria 
ejus. 

Et  cum  jam  hora  mutta  fieret,  accetterunt  discipuH 
ejut  dicentet  :  Detertut  est  locut,  et  jam  hora  prteter" 
iit,  Dimiite  iliot  ut  euntet  in  proxiinat  viltat  ei  vfco^, 
emant  tibi  cibot  quot  mandueeni.  Iloram  niullam-, 
ves}>erli(iuin  lempus  dicil,  Luca  lesle,  qui  aii  :  Diet 
autem  cmperai  declinare,  ei  accedeniet  duodecim  dixe^ 
runt  itli :  Dimitle  lurbat,  eic.  {Luc.  i%),   Die  aiiteiH 


ffuietioiiis  ipsorum  :  sed  et  inyslicae  gratia  significa- 
tionis,  quia  videlicel  derolicia  Judxa,  quae  proplie* 
ti»  sibi  caixit  non  credendo  absluleral,  in  de^erto 
Kcclesi»  qu»  viriim  non  habuerat,  verbi  esset  ci- 
baria  credentibus,  quasi  epulas  panum  largiturus  et 
piscium.  Ibi  eienim  praedicatores  saucti,  qui  apud 
ludxam  non  credentem,  et  contradicentem,  ali- 
quandin  gravi  tribulationum  sareina  premebauiur, 
requiem  nacti  sunl  de  eollata  genlibus  grali»  fldei. 
(juae  auiem  necessitas  fueril  concedenda;  requiei 
tliscipuKs,  snbseqiienter  ostendilnr,  cum  dicitur : 

Erant  enim  qui  veniebanl^  et  redibant  mulii,  ei  nee 
manducandi  tpatium  habebant.  Ubi  magna  lemporis 


illius  felicilas  de  labore  docentium  simul  el  disren-  r  ^^^1*"^^  lurbas  Salvator  reficil,  quia  vel  fiiie  sxcu- 


ilum  studio  demonsiralur,  qui  ittinam  nostro  in  acvo 
rediret,  ul  lanla  minisiris  verbi  frequenlia  fidelinm 
desistal  auditorum,  quae  nee  liberura  eis  curandi 
corporis  spatium  cnncedut.  Nam  quibus  necessaria 
curandi  corporis  bora  negnlur  :  quanto  minus  ille- 
cobris  animae  sive  camis  siudendi  faculias  adeat  ? 
Quin  polius  a  quibus  verbum  fidei  el  saluiare  mi- 
nisierium  opportune  imporlune  exigilur,  lioruin 
nniniusconsequenter  ad  agenda  semper  et  cogilanda 
cOBlestia  succenditur,  ne  ea  quae  verbis  doccnt, 
laclis  iropiigneiit. 

Ei  atcendenlet  in  navem,  abierunt  tn  deterium  tocum 
teortum.  Non  discipuli  soli,  aed  assumpio  Doinino 
ascenderuni  in  navem,  et  locom  peliere  dcsertum, 
iit  evangelista  Matlhaeus  aperte  demonstrat, 

Et  eideruni  eot  abeuntet^  ei  eognoverunt  multi^  ei 
pedettret  de  omnibut  «i,  elc.  Dum  pedesires  eos 
praevenisse  diruntur,  ostenditur  qiiod  non  in  aliam 
maris  sive  Jordanis  ripam  navigio  pervenerunl  di- 
sdpuli  cum  Domino,  sed  cum  transito  navi  aliquo 
freio  anl  stagiio,  |  roximos  ejusdeni  regionis  locos 
adierunt,  quo  eiiaro  indigenae  pedestrcs  pervenire 
potueruni.  ^ 

Ei  exient,  vidit  turbam  muttam  Jetut  ei  mitertut  eti 
9Uj:er  eot^  gui  erant  sicut  oves  non  habeniet  pattorem^ 
et  ceejnt  docere  itlot  mutta.  Uuomodo  inisertus  sit 
super  eos,  Mallliaeus  exponii  plenius  diceiis  :  Et  mi- 
tertut  eti  eit,  ei  curacU  languidot  eorum.  Iloc  est 
tnim  vcraciier  pauperum  ii  non  babenlium  paslo- 


loruin  propinquanle,  vel  cum  sol  juslitiai  pro  nobis 
occubuil,  a  diutina  spiritalis  inediae  sumiis  labe 
salvali. 

Et  retpondent  ait  ittit :  Date  eit  manducare,  eic. 
Pi-ovocal  apbslolos  ad  fractionem  panis ,  ut  illis  se 
non  habere  lesianlibus,  magniiudo  signi  notior  fiat  : 
s  mul  insinuans,  quia  quolidie  per  eos  jejuna  noslra 
corda  sunt  pascenda  ,  videlicet  cum  eorum  vel 
exemplis  vel  liiteris  ad  amanda  coelesiia  sui^eilamur. 
Nolanduiu  auiem  quod  hoc  miraculum  paniim  scrt- 
piurus  evangelisla  Joannes,  prcmisit,  quod  proximum 
essel  Pascha,  dies  feslus  Judaeorum.  Matih.-eus  vero 
ei  Marcus,  hoc,  inierfecto  Joanne,  contmuo  faciuoi 
esse  commemorant.  Unde  colligitur  Joannem,  im- 
D  minente  eadem  fesiiviiale  paschali ,  fuis^e  decolla- 
tnro,  el  aiino  post  hunc  sequenle,  eum  denuo  leinpus 
pnscbale  rcdirel,  mysierium  dominice  passionis  esse 
completuni.  Cl  proplerea  quod  in  libro  Sacramen- 
toruin,  natale  ejus  quarto  Kalendarum  Septembriuni 
denolatum  esi,  ei  in  Martyrologio,  quod  Ciisebii  et 
llteronyini  vocabulis  insignitum  esi,  legiiur,  quarto 
Kalend.  Septemb.  in  Cdessa  rivilate  Phoenicia:  pro- 
vinciae,  natale  Joanhis  Oaptist.-e,  die  quo  decollalus 
esl  :  noii  specialiier  ipsum  dicm  decollatiqnis  ejus» 
sed  dieui  polius,  quo  capul  ejus  in  eadem  Edessa 
civiiale  repertum  ,  alque  in  ecclesia  est  condilum, 
designal.  Siquidem  ot  Chronica  Marcellini  comifis 
lesianlur,  lenipore  Murciani  principis ,  duo  nionaclii 
orieHtales  veneranl  aJorarc  in  Jerosolyiuis«  ct  Ukm 


f^  IN  MARCl  EVANGCLKIM  EXPOSITIO.  »  LIB.  IL  101 

saticia  f  idere ;  (|iiibu$  per  revelttionem  assistens  A  "t  videlicel  (iirb:i  (id«;lium  escam  SH.iin  et  locis  Ui- 


ideni  praeenrsor  Doniini  prscepit,  ul  ad  Herodis 
quo-idam  r^is  babiiaculum  accedentes,  caput  suoro 
ibi  requirerent,  et  invenlum  digno  honore  reconde- 
rent.  Quod  ibi  ab  eis  inveutum  el  assuinp  um,  sed 
non  innlto  post  culpa  iiicuriae  perdilum,  peilatuin 
est  Edes8;«m  ab  aliis,  et  iii  quodain  specu  in  urna 
sob  lerra,  non  paiico  tenipore  ignobiliter  recondi- 
tiim,  donec  denuo  idem  Joannes  sese  suumque  ca- 
|iut  ostendit  Marcello  cuidain  reilgioso  abbati  :ic 
presbyiero,  dum  in  eodem  specu  babiiaret.  Quod 
videlicet  capul  Julioramo  ejusdem  episcopo  civii»tis, 
perpr%fatuin  presbyterum  conslai  invenlum.Kx  quo 
tempore  coepit  iii  eadem  civiiate  beati  praccursoris 
clecoliaiio,  ipso  (  ut  arbitramur )  die  quo  caput  in- 


stincia  ,  et  n:oribus  conjtmcia  perciperet.  Jubit»! 
quippe  requies  quinquageiiarii  numeri  mysterio  con- 
linetur,  et  quinquagenarius  bis  ducitnr,  ut  ad  cen- 
ienarium  perveniatiir.  Quia  ergo  prius  a  malo  qiiie« 
scitur  opere,  ut  post  aiiima  plenius  quiescai  in  cogi- 
laiionc,  alii  quin^uageni;  alu  aulem  cenieni  discuin- 
bunt,  quoiiiam  siint  nonnulli  qui  a  pravis  aciibus 
habeiit  requiem  operis,  et  sunt  nonnulii  qiii  a  per* 
viTsis  cogiiaiionibus  bnhcnt  jam  requiem  mentis. 
Bene  eliain  super  viride  rceiium  discubueruui.  Scri- 
piuni  quippeesl,  Omni$  caro  (mnum  {lia.  xl).  Et  iili 
super  viride  frBiiuni  discuinbenles  Doiniiiicis  pa- 
scuntur  ahmeiilis,  qui  per  studiuin  coniineniiae  cat* 
calis  illecebris  canialium  concupiscentiarum,  »u- 


veiiium  sive  elevatum  est  celebrari.  De  qiiibus  laiius  l^  djeiidis  iinpleuiiisque  D<  i  verbis  0|ierain  inipendunl. 


in  pra^fato  Chronicorum  libro  scriptum  reperies. 

El  dicit  eit  :  Quot  panes  habetis  ?  Jte  et  videte.  Et 
€um  cognovissent ,  dicunt :  QHiuque^  et  duos  piscee. 
Per  quinque  panes  Aposlolorum,  et  duos  pisces,  toia 
Testamenii  veteris  scripiura  signatur.  Per  quiuque 
videlicet  panes,  quin'|ue  Mosaicae  legis  libri,  quibus 
divinx  siernitatis  cognilio,  mundi  crealio,  prociir- 
sus  sarculi  labentis,  et  vera  Deo  servieiidi  reiigio 
geDeii  huniaiio  innotuit.  Per  diios  vero  pisces , 
jisalmi  suiit,  et  prophetae  ligiiraii,  qui  erudiluin  in 
lege  Dei  populum  de  promissioiie  Dominicae  incar- 
nationis  nova  graliae  dulcediiie  pascebaiit.  Qua  trina 
Scri|iturae  sacrae  diBtinciiooe ,  tot:im  veleris  iustru- 
ineiiti  seriem   comprebendi    Dominica   auctoriiaie 


Et  acceptis  qHtnque  panibus,  et  duobus  piscibus,  tn- 
tuens  in  calum  benedixit^  et  [regit ,  et  dedit  disiipulit 
suis,  ut  ponerentante  eos,  et  duos  pisces  divitii  omnibus. 
Tui  bis  esurientibus  Salvator  non  nuva  creal  cibaria, 
sed  acceplis  eis  quae  babuerunt  discipuli,  benedicit ; 
quia  veiiiens  iti  carne,  iion  alia  qiiain  praedicu  suui, 
praedicabat,  sed  legis  el  propheiaiuin  scripta,  quaia 
siiil  mysteriis  graliae  gr.ivida  deiiionstrat.  Intuetur  iii 
coeluin,  ul  illuc  dirigendnui  meulis  aciein,  ibi  iucem 
scieuiiae  doceai  esse  quxreudam.  Frangii,  et  aute 
turbas  ponenda  discipulis  disiribuii,  quia  sacrawenta 
proplielitU  saiictis  docioribus  qui  hacc  tuto  orbe 
praediceni,  palefecil. 

Et  wauducaverunt  omnes  et  saturati  sunt,  et  stMfu- 


doceniur.  Apparens  enim  post  resurre<  lioiiem  disci-      ^^^^"^  retiquiat  fragmentorum  duodecimcophinospie- 


puliS  ait  Douiinus  ipse,  quia  oportebat  impleri  omnia 
qnce  seripla  iunt  in  iege  ^  Moysi,  et  prophetis^  et 
Psaimis  de  me  {Lue.  xxiv).  Et  cum  aperuii  iilis  sen- 
luiii  ut  iutelligerent  Scripluras,  et  inielleclas  spiri- 
taliier  Adelibus  traderent  auditoribus ,  quasi  bene- 
dicenspanibus  apostolicis  ac  piscibus,  hosqiieintcrme 
snaviiatisdononiultiplicans,  turbis  dispertiri  prxce- 
pit.  liene  autem  juzia  Evangcliuui  Joanuis,  panes 
qui  legem  designant,  hordeacei  fuibse  referuntur, 
qni  jumentoruui  uiaxiine  ruslicoriinique  est  cibus 
servorum,  quia  incipieniibus  necduroqiie  perfectis 
auditoribus,  asperiora  et  quasi  grossiora  Kunt  coin- 
aiitiemla  praecepta.  Animalis  enim  homo  non  percipit 


nos,  etde  piscibus.  Qiiod  lurbis  superesl,  a  discipuliH 
su4iillitur;  quia  sacratiora  mysleria  qiiae  a  rudibus 
capi  nequeuiit,  non  negligeuter  omiiteuda,  sed  suiit 
iiiquireiida  perfectis.  Naiu  per  cophinos  duodecim 
aposloli,  el  per  apostolos  cuncii  sequeniiuAi  docto* 
ruin  cliori  figurantur,  foris  quidem  boininibus  dc- 
specii,  ^ed  iutiis  salularis  cibi  reliqoiis  ad  aleiidu 
huiniliuiu  corda  cumulati.  Gmslat  euiin,  copliinis 
opera  servilia  geri  solere,  sed  ip&e  cophinos  panum 
rragmenlis  implevil,  qui  inGrnia  hujus  niundi,  ut 
forlia  confunderel,  elegil. 

Erant   aulem  qui   manducaverunt^   qumque  millla 
virorum.  Quia  quinque  sunt  exterioris  hominis  scu- 


ea  quee  sunt  epiritus  Dei  {I  Cor.  ii ).  Atqiie  ideo  Do-  n  ^"»»  quinque  inilliaAriri  Doiiiinuro    seculi  desigiiaiit 


miiius  pro  suis  cuiqiic  viribus  doiia  iribuens,  seiu- 
perqiie  ad  perfectiora  provocaiis,  priino  qiiinque 
panibus  quinqiie  millia,  secundo  septem  pnnibus 
qnaluor  hominum  millia  relicit,  tertio  discipiilis  sikc 
camis  et  sanguinis  mysterium  credit  :  ad  ullimuin 
Biagno  rouiiere  dat  electis,  ut  edani  et  bibatit  super 
nieiisam  suam  in  regno  suo. 

Et  preteepit  illis^  ut  aceumbere  [acerent  omnes  se- 
enndum  coniuhemia  super  viride  fosnum.  Et  dischbue- 
Tunt  in  partei^  per  centenoi^  et  per  quinquagenos. 
Diversi  convivanlium  discubitus  disliucios  per  or- 
iiem  Erclesiarum  conventns,  qune  utiain  calh  >licam 
faciunt,  desgnant.  Qiios  benc  Dominus  quinquage- 
nos  per  liirma^  vel  cenicnos  disciimSere    prxcepii. 


eos,  qui  in  sxculari  habitu  adhuc  positi  exterioribu^, 
qu.-£possideni,beneutinoveruiiUQuirectequiiiquepa- 
nibus  aluiiiur,  quia  tales  necessee.^t  legalibus  adbuc 
piaecep  isinslilui.  Namquimundoadiutegrum  renun- 
tiaiit,  et  quaiuor  sunt  millia,  et  septem  panibus 
reftcti,  lioc  est  el  Evaiigeiica  perfeclione  subliine.^, 
ci  spiiiiali  suut  grntin  niius  erudili. 

Et  tiatim  coegii  discipulos  suos  aicendere  navem, 
u!  f  racedereni  eum  trans  [retum  ad  Bethsaidam^  dum 
iiise  dimitterei  popu/icm,  elc  Quare  coegerit  discipii- 
los  asccndere  navem,  el  ipse  mox  dimisso  p^ipulo 
iumoiitem  oriturus  abierit,  Joannes  manifesie  de- 
rlani,  qui,  compleia  refectione  illa  coelesii,  continiio 
sulj  cii  :  Jcsus  ergo  cum  cognovisset,    quia   venturi 


m 


BEDiE  VENERARILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXKGETICA  GENyiNA, 


196 


fjiunl  ttf  rapereni  eunt,   el  facerenl  enm  regem,  [ugit  \  qii:t'  peccalum  facil.  Scd  qiii  bene  orai,  qui  Doum  o- 


iterum  in  montem  ipse  $olu$  (Joan,  vi).  13 bi  neccssa- 
riiim  noliis  vivendi  inonslrat  eieinplum,  iii  iii  linnis 
quR  Hgiiniis,  linmani  favoris  relribiiuonein  viiemns, 
iieqiie  nos  operatio  viriuliim  spiriiualiuni  :ul  con  • 
cnpiscfnliara  rcfleclai  lemporaliuiii  voliiplatuin. 
Noiiniillis  eicnim  contigit,  ut  diim  ob  ineriinm  vit.-i^ 
snblimioris  miraiidi  in  moribus  ac  I  ind-ibiles  exi- 
sterent,  el  jure  bonorandi  puiarcntur,  accepiis  pecu- 
uiis  sive  pra*diis,  inclioala  jusiili»  riidimenla  per- 
derenl,  rt  ciim  ca^nalibus  sese  illecebris  al«|iic 
avariiia  iiicauii  corrumperent,  ipsis  eiiam  a  qiiibits 
bonorabantur  pro  bonis,  deiiiio  pro  malis  actibus 
non  solum  in  rasiidium,  verum  etiam  devenirent  iii 
odium.  Miiiiisque  multo  periculosum  est  in  bis  qux 


rando  qiiaerlt,  bic  aterrenis  ad  superiora  progrediPHS, 
ver  icem  curx  sublimioris  asceiidit.  Qui  vero  de  divi- 
liis,  aut  de  bonore  s»culi,  aut  certe  de  iiiiuiici 
inorle  soliiciiiis  ob^ecrat,  ipse  in-  inflmis  jacciis, 
viles  ad  Deiim  preces  mitiit.  Orai  autem  Dominiis, 
non  ut  pro  se  ob*ecret,  siid  ul  pro  me  irnpetret. 
Nun  etsi  omnia  posuerit  in  potestale  lilii ;  Gliiis 
lamon,  ul  formam  liominis  impi^erpt,  obsecrandnin 
p.iirem  pulal  pro  nobis,  quia  advocatus  est  noslcr. 
Advocaium  enim,  inqiiit  Aposloltis,  habemns  apud  pa- 
irem  Jesum  Chrittum  (l  Joan,  ii).  Si  advocatus  esl, 
dcbet  pro  nieis  iuiervenire  peccaiis.  Non  ergo  qunsi 
inflrmiis,  sed  qiiasi  piits  obsecrat.  Vis  sctre  qiiod 
oiiuiia  qua;  veiit  possi  ?  Et  advocaliis  et  judex  cst. 


recte  agiuius,  adversantium  nos  improbitate  fjligari,  ^  In  altero  pieiatis  of.  ciiim,  in  altero  insigne  est  po* 
quam  lionoranlium   favorc  demulceri.    Ilic  elenim      lest:iti«f. 


securioiem  sa*pe  corrumpil  aniinum,  illa  circuiri- 
spectuin  semiier  reldii  el  eanluro.  Unde  Domiuus 
?iam  nobis  vitae  quHin  scquamur  iiiitiaiis,  cuiii  ii 
qui  virtutes  ejus  admirabantur,  regem  euiu  facere 
vellenl,  fiigit  iu  montem  orare.  Cum  vero  itli  qui 
virtutibus  ejus  invidebani,  eum  niorii  tradere  dis- 
.ponerenl.  occurril  promptus,  et  vinciendum  se  cru- 
cifigendumque  furenlibus  obtu  it,  evideiiti  nos  in- 
forinaus  exemplo,  ut  parati  simus  ad  adversa  sarculi 
loleranda,  cauti  ad  blandimenia  cum  forte  arriscrint, 
declinanda  :  et  iie  nus  prospera  mundi  affluant, 
emolliendo  decipiant,  crebris  a  Domino  precibus  im- 
ploremus.  Prie:edebant  autem   Dominum  discipuli 


Et  cum  sero  etsel  factum,  erat  navisin  medio  mari^  ei 
ip$e  $olu$  in  terra.  Ei  viden$  eos  laborantes  in  remiyan- 
do,  erat  enim  ventu$  contrartu$ei$.  Labordisci^uloruin 
in  remigando,  etcontrariuH  eis  ventu<,  labores  sancise 
Ecclesia;  varios  designul,  qua:  inter  undas  sseculi  nd- 
ver^aniis,  ei  immundorum  n»ins  spirituum  ad  quie- 
lem  pairix  cuelcstis  qunsi  ad  fid  iin  fiitoris  statioiiein 
pervenire  conaiur.  Ubi  betie  dicilur,  qui:i  navis  eral 
in  medio  mari,  el  ip$e  $olu$  in  terra.  Quia  nonnun- 
quam  Ecclesia  tantis  gentiliuiii  pressnris,  non  soluin 
tfflicia,  sed  el  foedala  est,  ut  (si  fieri  posset)  redem- 
ptor  ipsius  eam  prorsus  deseruisse  ad  teinpus  videre- 
inr.  fnde  estitla  vox  ejiis  inter  undas  procellasqiie 


trans  fretum  ad  Bethsaidam,  quae  cslin  Galilx*a  ci-  ^  tenla<ioiiuni  verrentiuni  deprebensac,  atque  auxiliuin 


vitas  Andreae  el  Peiri  et  Pbdippi  apostoloruni,  prope 
stagnum  Genezirelb,  ut  in  locornm  libris  invenimus. 
Ubi  merilo  monei,  quomodo  dicat  Marcu^,  peracto 
iniraculo  pauum  discipuli»s  vcnisse  Irans  fretuni  ad 
Beihsaidam,  cum  videatur  dicere  Lucas,  quod  in  locis 
BetlisaidaB  factum  fueril  miraculum  illiid  mcmorabile, 
et  refeclio  coelesiis.  Ait  enim  :  Astuiiiptit  illi$,  tecp$$il : 
seor$um  in  locum  desertuni^  qui  et  Dethtaida.  Quod  cum 
cognovi$$enl  turbce^  $ecutcB  tunt  illum^  et  excepit  iltit 
{Luc,  ix).  El  Cifilera  qusB  sequuntur,  usquead  comple- 
tam  sacrse  n  fectionis  bisiorlam.  Nihi  forte  iiiteili^amus 
eo,  quod  Lucas  ait  in  locum  desertum,  qui  est  Beth- 
saida,  non  ipsius  vlciniam  civitatis,  sed  loca  deserli 


proteclionts  illius  gemebundo  clamore  quxieiilis. 
Unde  quid^  Domine^  recet$i$ti  longe^  de$pici$  in  oppor^ 
tunitatibu$,  in  tribulatione  (Psal.  i\)?  Qu;e  pariier  vo- 
cem  inimici  perseqoentis  txponit  sequentibus  psalini 
subjiciens  :  Di.rtf  enim  in  corde  $uo,  obtitu$  est  Deut; 
avertit  facicm  $uam  ne  videat  u$que  in  finem  (Ibid»)» 
Verum  ille  non  obliviscittir  oralionem  pauperum, 
neque  avenit  facicm  suam  a  sperantibus  iii  se :  quin  po- 
tios  et  certanles  ciim  bostibos  ut  vincat  adjuval,  et 
viciores  in  apternutn  coronat.  Unde  bic  quoque  aperte 
dicilur,  quia  vidit  eo$  laborante$  in  remgando.  Vidit 
qnippe  Dou.inus  laborantes  in  mari,  quamvis  ipse 
positiis  in  terra,  qnia  etsi  ad  horain  difierre  videa- 


ad  eam  pertinentis  esse  designata.  Marcus    enim  p  tur  auxilium  tribolatis  impendere,  nihiloininus  eos 


dicit  aperie,  quod  prxcederenl  eum  ad  Beibsaidam  : 
ubi  Ipsius  fines  civitatis  conslat  esse  noialos.  Lucas 
vero,  qui  non  dicil  in  locum  desertutn  qu£  est  Beih- 
saida,  sed  qni  est  Bethsaida,  poiest,  nisi  fallor,  recte 
intelligi,  quia  non  ipsam  civilatero  voluerit  intelligi, 
sed  locum  desertum  ipsius,  id  esl  ad  ejus  confinia 
periiiientem.  Narrat  autcro  EvangeliBia  Joannes 
mandncasse  panem  turbas  juxla  Tiberiadem,  et  as- 
eendentes  navem  ditcipulos,  venissc  trans  mare  in 
Capharnaum,  quji  ambae  sint  civitaies  in  Galilaca 
juxla  siagnnm  Geiiezareih,  quod  etiam  Tiberiadis 
a  civitate  Tiberiade  vocatur 

Et  cum  dimi$i$$et  eos^  abiit  in  montem  orare.  Non 
otnnis  qui  orai,  ascendit  in  inontem ;  est  eniro  oraiio 


ne  in  trtbulitioiiibus  deficiant,  SQje  respectu  pieialis 
corroborat,  el  alii|uaiid<i  etiam  manifeslo  adjutorio, 
viclis  adversitatibus,  quasi  calcatis,  sedalisque  flu- 
etuuro  voliiniinibus,  Uberat,  siciit  hic  quoque  snb- 
seqiienter  insinuatur  cum  dicitur  . 

Et  eirca  quartam  vigiHam  necti$  venit  ad  eo$  am- 
bulan$  $uper  mare.  Siaiiones  ei  vigiliae  miliiares 
in  lernt  horarum  spaiia  dividnntur.  Quando  ergo 
dii:it,  quartu  vigilla  nociis  venisse  ad  eos  Dominum, 
oslendit  toia  nocle  periotiiatos,  el  extremo  noclis 
tompore  eis  auxiliuui  praebitum. 

Laborant  ergo  toto  iioctis  opacae  tempore,  sed 
diluculo  appropinquante,  et  Lucifero  solis  diciqtie 
cxortnm  promiltenie,  venit  Dominus,  et  superani- 


197  IN  MARCI  EVANGtULM  EXI»0S1TI0.  —  LIB.  II.  lOg 

hulAns,  tiiniida   rreii  lerg:i    coinprimU.   Quia  cum  A  (l«*iiie  in  n.iviciibm    nuiniiio,   venliis    eessavit.  ln 


pressiiris  obsita  fragiliias  hunian»,  piisiHiiaiein  vi- 
riuni  saariini  consideral,  niiiil  erga  se  aliml  (luam 
tenebras  angusfiaruin,  et  9.s\m  cernit  hostium 
ronfligenliuni.  Cuin  vero  inentem  ad  superni  luinen 
praesidii,  et  perpetux  dont  retributionis  erexerit  : 
.  i|uasi  inter  umbras  noctis  repente  e^ortuin  Lucireri 
cunspicit ,  qni  diero  proxinium  nuiiilet.  Lucifer 
namqne  cum  plurimiim,  tres  boras  noctis,  id  est  lo- 
tam  vigiliain  niatulinnm  iilnniinare  pertiibetur. 

Aderitqiie  Oomiiiiis  qui,  sopilis  teniationum  pe- 
ricuUs,  plefixm  libertaiis  fiduciam  suae  proiectionis 
atlnbaai.  Seqniiur  : 

Fa  tolebat  ffrmierire  f«f.  Ai  i7/l  ut  viaerunt  eum 
tuper  mare  «m6ti/antem,  putaverunt  phantanma  esse,  H 


qiiocunqiie  eniiu  corde  Deus  per  gratiain  sui  adesi 
amoris,  mox  universa  vitioruin,  et  advarsanlis 
mundi,  sive  spiriiuum  mulignorum  bella  conipress» 
quiescunt. 

El  plus  magit  intra  u  stnpebant.  Non  enim  intel- 
lexerant  de  panibus.  Erat  enim  cor  illarum  obcacalum, 
Dominus  quidem  et  in  miracolo  panum,  quod  essct 
condiior  rcrum,  ostendit  :  ct  in  amliulando  8U|>«  r 
oridas,  quod  baberet  corpus  ab  omni  peccaloriuii 
gravedine  liberiim,  edocnit  :  et  in  placnndo  ventos, 
undiirumque  rabiem  sedando,  quod  elemeniis  doini- 
naretur ,  inonsiravii.  Sed  cardinales  ndliuc  disci- 
piili,  necdum  biiiic  Deuni  esse  cognoscunt.  Et  qiti- 
dem   viriutuin   magiiiindincm   stupebant  :  necdum 


exciamaverunt,  Oiones  enim  eiim  videruni,  et   con-  °  larnen  in  et)  verilaiein  diviu:v  majestaiis  cognoscere 
turbati  suni.  Adhuc  haereiici  pufant  pbantasma  fuisse     Talebaul. 


Dominom,  nec  veram  assumpsisse  carnem  de  vir- 
gine.  Deniqne  Theodonts  Pharanitanus  quondam 
episeopus  ita  scripsit,  corporale  ponrlus  non  ha- 
baisse  seciindomearnem  Deminam  :  sed  absque  pon- 
dere  et  corpore  saper  mare  deambula«se.  At  contr» 
ftdes  catholica,  el  pondas  secundum  carnetn  haliere 
enm  pnedicaf,  ef  onus  corporenm,  et  cum  pondere 
alqae  onere  corporali  incedere  snper  aquns  non  in- 
fnsts  pedibus.  Nam  Dionysius,  egregius  inter  ecrle- 
siasttcos  scriptores,  iu  opusculis  de  divinis  Noinin» 
bus,  hoc  modo  loqiiiiur  :  Ignoramus  enim  quatiter 
de  tirgineis  sanguinibus  alia  lege  pra^ter  naturalem 
farmabaimr,  et  ifuatiter  infusis  pedibus  eorporale  pon^ 


Cum  egressi  tssent  de  notrf,  i;on(tntfo  coguovernnt 
eum  :  Et  percurrentes  nniversam  regioncm  itiam,  eot" 
perunt  in  grabatis  eos  qui  se  male  iiabebant  eircumferre^ 
ubi  audiebant  enm  esse,  Cognovernnt  (um  rumore, 
non  facie  :  vel  certe  pro  signorum  magniludine  qua) 
parabat  in  popnlis,  eiiam  plurimis  vultu  notus  crat. 
Et  vide  quanta  fides  sit  liominum  terrae  Geiiezaretb. 
al  non  praesentium  tantiim  salnte  contenii  sint,  scd 
mittant  ad  alias  per  circuitum  civitates,  quo  omnes 
currant  ad  medicum. 

Et  quocunque  inlroibat  in  vicos  vel  in  viliaSt  aut  in 
civitates  :  in  plaieis  ponebant  infirmos^  et  deprecabantur 
eum^  ut  vel  fi.ubriam  vestimenti  ejus   tangerent.  Et 


dus   kabentibus,   et  materiaie  onus,  deambulabat  in   *  guotquot  tangebant  etim,  saivi  fiebant.  Qut  male 


80 


kmmidam  et  inslabiiem  svbsiantiam,  Quomodo  autein 

voiebat  Dominos  eos  pnipterire,  tanquam  alionos,  ad 

qnos  de   perienlo   miafragii  liberandos  advenerat, 

nisi  uc  ad  lioram  turbaii  et  paveiites,  sed  continuo 

lit>eral«,   amplios  erepiiouis  suac  iniraculuin  stupe- 

r«Mil,  ac  niajores  ereptori  siio  gratias  referreolT 

Quia  et  in  tempeslatibiis  passionum  qux   pro  con- 

stantia  fidei  a  perftdis  ingerunlur,  tali^  nominnqunm 

proTisio  diviuilus  osteiidiiiir.  Saepo  eiiim  itn  fideles 

|n  Iribulaiione  positos  superna  pietas  deseruisse  visa 

esl,  ut  qnasi  laboranles  in  mari  diicipulos  prxterire 

Jesiis  voluisse  putnretiir.  Cnde  esl  et  illud  in  psalmi- 

sia,  Ecclesioi  in  martyriicertamine  desudaniis  :  Quare 

ma  obt  lus  e»,  quare  me  repuUnli,  el  quare  tristis  ineedo  p  ^buondisti  hwc  asapientibus  et 

dum  arpigitme  inimicus?  Dum  confringuniur  omnia      ,^,,,.  ,^  p^,„„,;,.   iio,ni„es   tc 

asta  mea^  etc.  Sed  dicunt  inimici  terrentes^  (Jbi  est  Dems 

eorum  (Psai,  xui)  7  quasi  nauiragium  fessis  minitan- 

les   apostoiis.  Dicit  ip>e  Deiis  eorum  :  Ciim  transie- 

ris  per  aquas  tecum  ero^  ei  fiumina  non  opcrient  u. 

€um  ausbuiaveris  in  igne,  non  combureris,  ei  fiamma 

nan  ardebii  m  it  (Isa,  xliii).  Unde  bic  quoque  reele 

subditur  : 

Et  staUm  iocutus  est  «t«,  et  dixii  iliis  :  Cotffiditef 
ffO  sum,  notite  iimere,  Ei  ascendit  ad  itios  in  navem^ 
tt  cestavit  tenlus,  Priina  irepidaniium  et  pcriclitaii- 
linm  subventio  est,  incussum  coidibus  expellere 
timorem.  SecnBda  teinpesiatum  furias  siix  prassen- 
virtute  conipeseere.  Nec  mirandnm  si,    ar.^en. 


habenf,  noii  tnngaiii  corpus  Jesu,  neque  totam  ve- 
stimenlum  ejiis,  sed  extremam  nmbriam.  £i  quicun- 
que  teiigerint,  sanahuntur.  Fimbriam  vestimenti 
ejus,  miniinum  mandatum  iniellige,  qiiod  qui  traos- 
gressus  fnerif,  mini:?ius  vocabitur  in  regno  coelo- 
rum  :  vel  nssuinptioncm  carnis  per  quain  venimaft 
ad  vcrbiiin  Dei,  et  illius  postea  fruimur  majestate. 

CAPUT  vn. 

Et  convemunt  ad  eum  PliarisiBi^  et  tpiidam  de 
Scribis  renienles  ab  Jeroiolijm^s.  Et  cum  viditsent 
quosdam  ex  disciputis  ejus  communibus  manibus  (id 
etl  non  iotis )  maiiducare  panes,  vituperanerunl.  O 
qiiam  vera  illa  coiifessib  Doinini  ad  patrem,  quia 

prudentibus,  et  reve^ 
parvulit.  Iloinines  tcrr»  Genizaretb,  qni 
minns  docu  videbantur,  non  solum  ipsi  veniunf^ 
scd  et  suos  infirmos  adducunt  :  imo  gestant  ad  Do- 
ininuui,  iit  vel  fimbriam  ejns  quo  salvari  queaiit^ 
niereaiiiur  confingere.  Ideoque  coufesfiin  merita  cu- 
pii»  salutis  mercede  potiuntur.  At  vero  Pliarisaei  ei 
Scriba*,  qui  dociores  esse  populi  debuerant,  noi> 
ad  verbum  audiendum,  non  ad  qiiaerendani  medelaui, 
sed  ad  movendas  sulain  quxsiionom  pngnas,  ad 
Dominum  concurrunt  :  eo<qne  de  non  lolis  corpo- 
hs  nianilius  vilupernnt,  in  qiiorum  operibus  qwt 
per  mauus  sive  per  ca>tera  corporis  nicmbra  fioiit. 
nibil  immundtti»  sordidantis  inveuire  valebant ;  C4im 
se  mngis  ipsos  culpare  debuerinl,  qui    lotas    aqt  tt 


150  BED.E  YENLUABILIS  OPP.  PARS  II.  SLCT.  I,  —  EXtiiETICA  GENUINA.  SOO 

iiianus  habenies,  conscienliam  livore   poU^l*'"  ««"  A  tri,  eorban  (quod  est  donum)  quodcunque  ex  me,   iibi 


sljihanl.  PiiarifiJti  enim  et  omiies  Jiiil«i,  nisi  crebro 
laveriiii  inanus,  non  manducanl,  lenenles  Iradiiio- 
nem  seniorum,  el  a  foro  iiisi  bapiizenlur,  non  come- 

ilunt. 

Supersliliosa  est  hominum  Iradilio,  semel  lolos 
ad  mamhicandum  panem  erebrUis  lavare,  ei  a  foro 
nisi  bapiizenlur,  non  comedere.  Sed  necessaria  esl 
doclrina  veritalis,  quas  jubet  eos  qui  cum  pane  vilas 
desceiidente  de  coelo  participtre  desiderant,  crebro 
eleemosynarum,  lacrymarum  aliorumque  justitiae 
fructuum  lavaroento  siia  npera  purgare,  ut  casio 
corde  ei  corpore  coelesiibiis  valeant  commuiiicare 
fnysieriis.  Necessariiim  est  inquinamenla  qu»  ei 
lemporaiium  negotiorum  curis  quisque  contra\erit 


profuerit,  Et  ulira  non  dimiititii  eum  quidquam  faccre 
patri  8U0  aul  mntfi,  elc.  Pnpceperat  D<>miiius  vel  im- 
becilliiates,  vei  a*tates,  vel  pentirias  parentum  con- 
sideraiis,  ul  lilii  lionorarenl  eiiim  in  vii:i'  neressaiiis 
minisiraiidis  parenles  siios.  Hanc  provideiitissiuiam 
Dei  legem  volenles  Scriba;  Pharisxi<|ue  subveriere, 
ut  impieiaiem  sub  nomine  |iielatis  iiiducrreiit,  do- 
cuerutil  pessiiuDs  lilios,  ui  si  qiiis  ea  quae  p.irenubus 
oflTerenda  siint,  Deo  vovere  voluerit,  qui  veriis  est 
pater,  oblalio  Domini  prxponatur  pareiituui  niuiie- 
ribus.  Vel  certe  ipsi  parenles  quu;  Deo  consecraia 
Buiit,  ne  sacrilegii  crimen  incurrerenl,  declinaiites, 
egestate  conficiebantur ;  atque  iia  flebat  ut  oblaiio 
liberorum  sub  occasione  teinpli  et  Dei  in  sacerduium 


I 


sultsequenli  bonarum  cogitationum  ei  actuiim  per-  B  lucra  cederei.  Haec  pessima  Pbarisaeorum  consue- 

muiidct  inslantia,  si  inlerna!  refectionis  cui>it  epu*is 

perfrui.  Sed  Pliarisxi  spiritalia   propbetarum  verba 

carn:ililer  accipieiitcs,  qu»  iili  de  cordis  et  operis 

castigatione  prscipiebant,  dicentes  :  Lavamini^  mundi 

eMiote^  et  mundamini,  qui  ferti$  vaia  Domini  (ha,  l), 

isli  de  corpore  solummodo  lavandoservabant. 

Frusira  auiem  Phari.«asi,  frustra  onines  Judaei  la- 
vant  inaims,  et  a  foro  bapiizantur,  quandiu  coii- 
lemnunl  fonte  Satvaioris  ablui.  In  vaniim  baptismata 
servant  vasoriim,  qui  cordium  suoruin  et  corporum 
eluere  sordes  neglignnt  :  cum  certum  sil  Moysen,  el 
prophelas  qtii  vasa  populi  Dei  velaquis  dilui,  vel  igne 
purgari,  vel  oleo  sancliticnri  quacuiique  ex  causa 
jusserunt,  non  in  hoc  inaterialium  rerum  emunda- 
tioiiem,  S(*d  mentium  poliiis  et  operum  castigalionem 
ac  sanctimoniam,  atque  animaruin  nobis  maiidare 
•alutem. 

Et  inierrognbanl  enm  Pharitcei  ei  Scribie  :  Quare 
diidputi  tui  non  ambulaftt  juxta  tradilionem  senioriim^ 
ud  communibus  manibui  mauducant  panem?  Mira 
Pbarisasorum  Scribarumque  sluitilia.  Dei  (iliiim  ar- 
guunl,  qnare  hominum  iradititmes  et  pr;i*cepia  iioii 
scrvel.  Maiius  auiein,  id  est  opera,  non  corporis 
niique  inanus,  sed  aniinae  lavanda:  suiii,  ut  fiai  in 
Hiii»  verbum  Dei. 

Et  dicebat  illis  :  Bene  irritumfacilis  praceptum  Dei  ^ 
icl  traditionem  vestram  servetis,  Falsam  calumiiiam 
vera  responsione  conrutat.  Cuin  (iiiq:iii^  vos  propier 


tudo  de  tali  occaiione  veniebal.  Muitos  babentes 
obligatos  aere  aliuno,  et  nolenies  sibi  crediiuin  red- 
dere,  delegabant  sacerdotibus,  ut,  exacta  pecuuia, 
minisleriis  lempli  et  eorum  UNib^is  deserviret.  Potesl 
autem  et  hunc  breviier  babere  sensum  :  Jtfiiitui 
quodcunque  ex  me  est^  tibi  proderit»  Compellitis,  iii- 
quit,  filios  ul  dicant  parentibus  suis  :  Quodcunque 
donuin  obiaturus  eiam  Deo,  in  tuos  consumo  cibos, 
tibique  prodest,  o  paier  et  mater,  ui  illi  limentes 
accipere,  qiiod  Deo  videbant  mancipatum,  ino|>em 
magis  vellent  viiam  ducere  quam  comedere  de 
Gonsecratis. 

Et  advocuns  iierum  turbam  dicebat  iUii :  Audite  me« 
omnes^  et  intelligiie  :  Nihil  esl  extra  hominem  introtem 
in  eum,  quod  posiit  eum  eoinqmnare.  Sed  quas  de  ho^ 
mine  procedunt^  illa  sunt  qua  communieanl  hominem. 
Verbum  communicat^  proprie  Scripturarum  est,  et 
publico  serinone  teriiur.  l^opulus  Judxoruin  partem 
Dei  esse  se  jactan^»,  communes  cibos  vocai,  quibus 
omnes  uluntur  homines.  Verbi  graiia  :  Buillam  car- 
nem,  ostreas,  lepores,  et  istiu  modi  aniinaniia,  qu» 
ungulam  non  findiint,  iiec  rumiiiant,  uec  «quamnsa 
in  piscibus  sunt.  Uude  et  in  Actibus  Apostoloruni 
scriptum  est :  Quod  Deui  ianctifieavit^  tu  ne  commune 
dixerii  (Act.  x).  Commune  ergo  quod  ceseris  homi- 
nibus  patet,  et  quasi  nou  est  de  parte  Dei,  pro  iiii- 
mundo  appellatur.  Nihit  est  (iiiquil)  extra  hominem 
introiens  in  eum  quod  possit  eum  coinquinare,  Sed  quas 


inidiiioneni  hominum  prsecepla  Domini   negWgiilis,  ^  dehomine  procedunt,  illa  iuntqua  coinquinant  homi- 


quarc  discipulos  meos  argueudos  crediiis,  qiiod  se- 
niorufnjussa  p.irvi  peiidani,  ui  Dei  scila  custodiani. 
Mogses  enim  dixit :  llonora  pairem  tuum  et  matrem 
luam.  Et  qui  maledixerit  patri  aut  mairi^  morte  mo- 
rtofur.  Honor  iii  Scnptuiis  iion  tantuni  in  salutatio- 
nibus  et  officiis  defereiidis,  quaiitum  in  eleeinosyna 
ac  uiuiierum  collalioiie  sontitur. 

Honora  (inquit  Apostolus)  viduas  quas  vere  viduie 
iunt  (I  Tim.  v).  Hic  honor  donuiu  iiiielli;;ilur.  Et  iii 
alio  loco  :  Presbyteri  duplici  honore  sunt  honorandi^ 
maxime  qui  taborant  in  verbo  et  docirina  Domini  {Ibid.), 
hi  per  boc  mandalum  jtil>euiur,  bovi  tritwranii  os 
UQU  claudere^  ut  dignus  sit  oper^irius  mercede  sua  ( Ibid,). 

V»i  autem  dicitii  :  Si  dixerit  homo  putri  aut  ma- 


nem,  Opponat  priidens  lector  et  dicat :  Si  quo«l  iii* 
trat  in  us,  non  coinquiuat  hominem,  qu»re  idolothy- 
tia  non  vescimur  T  Ct  Aposiolus  scribit :  Non  pote» 
itii  calicem  Domini  bibire,  el  caticem  dannoniorum 
(I  Cor,  \),  Sciendum  ergo  quod  ipsa  quidein  ciba* 
ria,  ut  Dei  crealura,  per  se  munda  siot,  sed  Idolo- 
ruin  ac  daemonum  invocaiio  ea  facit  imrouiida. 

Et  cum  introisset  in  domum  a  turba^  interrogabant 
eum  diteipuli  ejus  parabolam,  Et  ait  illii  :  Sic  et  voi 
imprudenleseitis?  Quod  aperie  dicium  fuerai,  ei  pa- 
lebat  auditu,  apostoli  per  parabolam  dictum  putanl, 
et  in  rc  manifesta  inysiicani  quxrunl  inlelligentiaui, 
Corripiuutun|ue  a  Domino  qiiare  p.irabolice  dictuui 
putant  quod  perspicue  locuius  esi.  Ex  quo  aulmad- 


SQl  IN  MAHCl  CVANGELIUM  £XP0S1T10.  —  LIB.  II.  t^ 

fenimtis  viiiosam  esse  a.Nliiorem  qui  obscure  maui-  A  rent.  Atumen  ipse  suum  iltum  iairoiium  geQiili  iVi- 


fesie  aut  m.inifeste  dictt  obscure  velit  intelligere. 

iVmi  mumgitk  fuui  omne  extrinucut  introient  in 
k^mintm  non  ffotesi  eum  eommunieare^  quia  non  tn- 
irmt  in  cor  ejut,  ted  in  ventrem  el  in  teceuum  emiiti' 
imr  ^gant  omnet  eteas  f  Omuium  C?angeliorum  loca 
apod  toretices  ei  perversos  plena  sunt  scandalis. 
Ei  ei  hac  senteniiula  quidam  calumniantur,  quod 
Doniiitts,  pliysic»  dispntaiionis  ignaros,  puiet  om« 
nes  cibos  In  ventrem  ire,  el  in  secessu  digeri,  cum 
siatim  iiifusae  escx  per  arius  et  venas  ac  medullas 
•erfosque  rundaniur.  Unde  et  niulios  videmus  qiii 
Ytlio  sMNnacbi  perpetem  susiincni  vomitum,  posi 
CQBoas  ei  prandia  statim  evomere  quod  ingesseriul» 
ei  tamen  corpulentos  esse,  quia  ad  priiniim  tactum 


mintt,  quibuscunque  voluit  ipse  prudeniibus  publi- 
cavii«  ipse  cor  illlus  ad  quttrendam  a  se  saluiena  in- 
visibili  accendii  instinctu,  ui  exemplo  ejus  diseerenl 
quibus  sauandi  lnflrmos  graiiam  cenrerrei  in  esbi- 
biiioiie  luiraculorum  humani  gloriam  favoris,  qnan* 
ium  posseot,  declinare,  nec  lainen  a  pie  virtiiiif 
opere  cessare,  quando  hxc  Qeri  vel  fides  boiiorum 
jiiste  merereiury  vel  incredulitas  pravorom  uecessa» 
rio  cogeret. 

Et  non  petuit^  inquil,  latere.  Mulier  enim  $taiim 
ut  audivit  de  e0,  CHJut  habebat  filia  tpiritHm  uiumMi'* 
dam,  inlramt  et  procidii  ad  pedet  ejut.  Eral  auiem 
mutier  geniilit  Syrophcenitta  genert,  Typice  autem 
mulier  liaec  gentilis,  sed  cnm  fide  ad  DoniiMum  ve- 


liqaidior  dbus  ei  potus  per  membra  funditur.  Sed  B  niens,  Ccdesiam  designai  de  geoiibiis  colleciam. 

istittsinodi  bomines  duui  volont  alierios  imperitiam 

ffeprebendere,  ostendum  suam.  Quamvis  enim  le- 

imiseimns  boflaer  ei  liquens  esca,  cum  in  venis  el 

anubvs  cMeocia  fnerit  ei  digestat  per  occulios  mca- 

lue  oorporiSy  qoot  Grsci  nopwc  vocant,  ad  iiireriora 

delabiiur,  ei  In  secessum  vadii.  Dicekal  auUm  quo- 

qute  de  kmmne  exeunl^  iila  communicant  homi- 

Ak  infMfl  ffiiNi  de  corde  hominum  cogitationet 
tnatee  proeedunl,  adulteria^  fornicalionet^  homieidia^ 
(urta,  avaritiee^  ei  cxter.i.  De  corde^  iuquit,  exeuiU 
cogilationet  malee.  Crgo  aniniae  priiicipale  non,  juxta 
Plalonem,  in  cerebro,  sed  juiia  Cliristuni  in  corde 

Cl  arguendi  ex  hac  senieuiia,  qui  cogiialioiies 


Quae  pro  filia  daemoniaca  Dominum  rogai.  eum  pro 
populis  suis  necdnni  credeoiibus,  oi  et  Ipsi  a  dia- 
boll  friiudibiis  absolvaniiir,  superM  pieUii  suppll* 
cai.  Quas  beoe  jvxia  Matibsum  de  /btJku  twt  egretta^ 
in  hoc  vero  Cvangelisu  logresaa  esso  ad  Doniinum, 
aique  ad  pedes  ^us  procidisse  reftfrtur,  quaicnus  ex 
«triusque  assertione  eolligstor  quod  il(i  soioin  fide« 
liter  ac  recu  pro  errantibos  orant,  qui  priscas  soas 
perfidiae  mansionas  relinquunt,  atquo  in  domum  Do« 
miui,  vidoliGei  Coclesiam,  pia  se  dovoiiooe  iransre- 
runi. 

Et  rogabat^  inquit,  enm  ui  dcemomum  ejlcerel  dt 
fUia  ejus.  Qui  dixit  illi :  Sine  priut  taiurari  ^iiot. 


o  diabolo  immiltl  puiaut,  et  non  ex  propria  iiasci  ^  Quasi  apertius  diceret :  BesUt  ruiurom  ut  eiiam  vos 


ToluuUie.  Diabolus  adjutor  esse  et  iucentor  malarum 
eogiutionum  potest,  auctor  iiou  potest.  Siii  aulem 
aeniper  io  insidiis  posiius,  levcm  cogiuiiooum  no« 
sirarom  sciotillaa  suis  lomiiibus  inOanimarii ,  non 
dobemus  opiuari  euni  cordis  quoque  occuiu  rimari, 
sed  ex  corporis  babitu  et  gestibus  aesiimare  quid 
versemus  intrinsecus.  Verbi  gratia ,  si  pulchram 
■sulierem  nos  crebro  viderii  respicere,  iiiteliigit  cor 
amoris  jaculo  vulneraiuin. 

£l  inde  turgens  abiit  in  fines  Tgri  el  Sidonit.  Scri- 
bis  ei  Pbarisaeii  Galuinuiatoribiis  derelictis,  irnus- 
greditur  in  paries  Tyri  et  Sidouis,  ui  Tyrios  Sido« 
oiusqoe  curaret. 

Et  ingretsut  domum^  ueminem  vo/uil  tcire^  et  non 


qui  de  gentibus  estis,  salutem  consequauiini ;  scd 
primo  oportel  Judaeos,  qui  roeriio  aniiquas  electionis 
filiorum  Dei  solent  nomine  censeri,  pane  ccelesti 
refici,  et  sic  undem  gentibns  vitas  pabula  minislrari. 
JVoit  etl  enim  bonum  tumere  panem  fUiorum  et  tnit^ 
tsre  canibut.  At  Ula  respondit  et  dixit  ei  :  Vtiqua^ 
Domine.  ^um  et  cateiii  couudunt  de  micit  puerorum, 
Mira  sub  persona  mulieris  jQhananitidis  CccIes'>aB 
fides,  paiieniiay  humilitas,  prscdicatur.  Fides,  qn.! 
credidii  sanari  posse  filiam  suam.  Patieuiia,  qua 
tolies  contempu  (ul  MaiUisus  scrildt)  in  precibus 
perseverai.  Ilumiliias,  qua  se  uon  caiiibus,  sed  ca- 
tulis  couipai-ai.  Scio  me,  iuquii,  ftlioruiH  panem  non 
iiiereri,  nec  iuiegros  capere  posse  cibos,  nec  sedero 


poiuU  latere.  Merito  qujeritur  quoiuodo  dicatur  quod  j^  ad  mensam  cuui  paire;  sed  conlenta  siiin  reliqniis 


Dominus  nemiiiem  voluerii  iier  suum  scire,  iiec  ta- 

mon  laiere  potuerii.  Quid  enim  esl  quod  ille  non 

poioerii,  qui  otiam  iemporaliier  inier  houiiues  posi- 

ios  omnia  invlsibiliter  quae   roris  agebautur  inius 

com  Paire  disponebat?  AiU  quain  ob  causam  puum- 

lios  esi  fines  Tyri  ei  Sidoiiis  intrasse,  iiisi  ut  filiaui 

Sjropboenissae  a  daenoiiio  liberarei,  ac  per  fidem 

feminae  genlills  perfidiam  arguerei  scribarum  ac 

Pbonsaeorum?  Sed  fideliier  ac  pie  sentiendum  est 

qolo  neqoaquam  do  illo  bac  in  re,  quod  ipse  noioil 

faciom  eat,  sed  fidelibos  iter  ejus  sequentibus  qmd 

priudpotiier  Ui  benis  quae  aguut  velle  debeant  osien- 

som.  Ifjfgresstis  qulppe  domuui  prascepit  discipuli^ 

oe  se  cuiqoam  in  rrgione  ignoia  quis  essei  aperi- 

Patrol.  XCII. 


catuhirum,  ot  humiliute  mic;irum  ad  panis  integri 
veniam  magnitudioem.  Mira  reruiii  coiiverslo,  Israel 
quondam  filius,  uou  caoes,  pro  diver»iuie  fidei  ordo 
noniinuiu  coinmuuiur.  De  illis  pngiea  diciiur  :  Cir^ 
cumdederunt  ine  canet  multi  {Ptai.  xxi).  Ci :  Yidete 
canet^  tidete  matot  operariot^  tidete  coneitionem  {Phi- 
iipp.  iii).  De  iiobis  a  lairato  bhisphemie  contradi* 
ctionis  ad  pieiaiis  grailam  eonversis  ipse  alibi  dicii  : 
El  aUa»  ooet  habeo  qmm  non  tuni  ex  hoc  ovili^  ei  Uiat 
oportei  me  adducere^  ei  vocem  meam  amdient  {Joan.  x). 
Noundum  sane  quod  mysi  ce  loquitur,  credeiis  ox 
geniibus  mulier,  quia  caieili  sub  mensa  comeduM 
do  micis  poerorum.  Moosa  qoippe  est  Scripturo  saii- 
cu,  quas  nobis  pooem  vitae  ininisirttt.  Hjic  etooioi 

7 


105 


BED.E  YEXERVBILIS  OPP.  PAUS  H 


dicil  EccWfti:)  :  Vara%ti  \n  conspeclu  meo  mentam 
tuivirsMios  quilribulant  me  (Ptal,  xxii).  Micit*  piie- 
roruin  iiileriia  suiil  iiiyftieria  Scripturanim,  quibus 
Imniilium  solenl  corda  refici.  De  quibus  nlias  sanclx 
Scclesiae  promiuilur,  dicenle  Propbela  de  Doinino  : 
0111  potuit  finei  tuot  pacem^  et  adipe  frumenii  satiat 
t$  (Ptal,  cxLVii).  Non  ergo  cruslas,  sed  micas  de 
pane  puerorum  eduni  catelli,  quia  conversi  ad  fi- 
dem«  qui  erant  despecti  in  gentibus,  non  lilierac  su- 
perfidem  in  Scripturis,  sed  spiritualium  medultam 
•ensuuinv  qua  in  bonis  aclibiis  prolicere  valcant, 
ioquirunt.  El  hoc  sub  roeiisa  dominoruin ,  dum, 
Terbo  sacri  eloquii  bumiliier  subditi,  ad  implenda 
^uae  praecepia  sunt  cuncla  sui  cordis  el  corporis  of- 
ficia  supponunl,  quatenus  ad  sper.-inda  quse  a  Do- 
uiiuo  promissa  suul  prxinia  iu  coelis  meriio  se  de- 
IhI«  buroililaiis  erigaiil. 

Et  ail  illi  :  Propter  hunc  termonem  vade,  Exiit 
dmmomum  defiiia  tua,  Propter  bumilem  mairis  fide- 
leiuque  sermonem  filiam  deseruit  dasmonium.  Ubi 
dftiur  exeoDpluoi  caiecbixandi  el  bapliiaiidi  inrantes, 
qnia  ? idelicet  per  fidem  ei  confessionem  parentum 
in  baptismo,  liberamur  a  diabolo  parvuli,  qui  nec- 
<luai  |>er  se  sapere  vei  aliquid  agere  iH)ni  possuni 
JMil  mali* 

.  £l  iterum  exient  de  fimbut  Tyri^  venit  per  Sidonem 
ad  mare  Caiilwos  inter  mediot  finet  Decapoleot,  Deca- 
poUs-est  (ui  ipso  noinine  probaiur)  regio  decem  ur- 
bium  tnins  JordaHcm  ad  Orienlem  circa  Hippuni  et 
Pellem  et  Gadaram,  contra  Galilasam.  Quod  ergo 
dicilur  quod  Dominus  Yenit  ad  mare  Galilae:e,  inier 
incdios  Unes  Decapoleos,  non  ipsos  fiiies  Decapolis 
cura  inlrasse  slgnificat.  Mcqueenim  mare  iransua- 
Tigasse  dicilur,  sed  |M)lius  ad  inare  usque  veuisse, 
atque  ad  ipsum  perveiiisse  locum  qui  medios  fincs 
Decapolis  longe  tians  mare  posiios  respiciebai. 

£i  adducunt  ei  turdumtt  mutum;  et  deprecabantur 
ium^  ut  imponat  illi  iAanum.  Surdus  et  mulus  est, 
qui  uec  aures  audiendis  Dei  verbis,  nec  os  aperit 
proluqiiendis,  quales  necesse  cst  tK  bi  qui  loqui  jani 
el  audire  divitia  eloquia  loiigo  usii  didicerunt,  Do- 
luiiio  sanandos  ofleraiit,  qualeuus  eos  qiios  bumaiia 
Dragiiiias  nequit,  ipse  graliae  suae  dexiera  salvet. 

Et  appr^fiendent  eum  de  turba  teortum^  misit  diyi* 
ios  suot  in  auriculat,  Priiua  saluiis  jauiia  esi  iiilir- 
liuiui  appreheiidenie  Domiiio  de  turba  seursum 
educi«  Apprebeiidens  iiamque  infirmum  de  lurba 
leorsum  educlt,  cum  nieutem  peccaiis  languidam, 
visitalione  suae  pietatis  illustrans,  a  consueiis  liii- 
inanae  conversaiionis  moribus  avocat,  aique  ad  se- 
queiida  piaseeploruui  suoruin  ilinera  provucat.  Mil- 
lit  digitos  guos  in  auriculas,  curo  per  duna  s mcli 
Spbriius  aures  cordis  ad  iutelligenda  ac  siiscipienda 
verba  s.iiuii8  aperii.  Namque  digitum  Dei  appellari 
Spiritum  saueium  lesutur  i|»se  Dominus,  cum  dicit 
Jud«is :  Si  ergo  in  diyito  Dei  ejicio  dcemonia,  filii  ve* 
Ulri  itt  quo  ejiciunt  (Luc.  ii)  ?  Qtiod  cxponens  alius 
Bvangelisln  dicit :  Si  ego  in  ipirilu  Dei  ejieio  dcemo- 
fua  (Mattb,  xii).  Quo  nimirum  digiio  et  m.igi  in 


.  SECT.  I.  -  EXKGlTIC.\  G6MJ1NA.  204 

A  iEgyplo  superati  suut  a  Noyse  diceutes  :  Diyitt  § 
Dei  est  hic  ( Exod,  viii) ;  el  lex  in  tabulis  scripla  tsi 
lapideis,  quia  per  douuin  sancli  Spiriius  el  ab  iu&i-* 
diis  defeudimur  homiuum,  sive  spirituum  maligno- 
rum,  el  in  aguiiione  divin;e  voluntatis  eruditnur. 
Digili  ergo  Dei  in  auriculas  nnati  ejus  qui  sanaiidtis 
crat,  doiia  sunl  sancli  Spiritiis,  quibus  corda  qux  a 
via  veritatis  aberraveraut,  ad  scieniiam  saluiis  au 
diendam  disceudamiiue  revelal.  El  quia  cogniiani 
veriiatis  lucein  sequi  confessio  debel,  apie  subjitn- 
gilur  : 

Et  extpuent  tetigit  linguam  ejut.  Exspueiis  qulppe 
Domiuus  linguam  langil  aegroti,  curn  ad  coufessio- 
nem  Adei  ora  catechizatorum  iiislruit.  Spuluiii  naiu- 
que  Doroini  saporeiii  designal  sapieniiae,  quae,  tesle 

B  triro  sapienie,  loquitur  :  Ego  ex  ore  Altittimi  prodivt 
primogenita  (Eccli,  xxiv).  Unde  el  alibi  spulo  elua 
lerrac  comislo,  ca;cus  natus  illiiminatur.  Sputuin 
eienim  quod  ex  capile  Domini  descendit  divinam 
ejus  ualuram,  quae  ex  Deo  esl ;  poriio  lerrae  cui  ideni 
sputum  immiscuit,  bumauam  quas  ex  bominibus  as- 
sumpla  esi,  designai.  Et  per  medicamentum  ex  spuio 
suo  ac  lerra  compositum  oculos  cucci  naii  aperuit, 
quia  genua  bumanum  per  confessionem  utriusque 
suae  uaturae  ab  ingenilis  errorum  suoruui  lenebris 
eruit.  Exspuens  eigo  Domiuus,  iiiiguaoi  niuii  ut  lo- 
qui  valeul  langit,  cuin  ora  diu  bruia  ad  verba  sa* 
piciiiiae  proferenda  contactu  suas  |ieiaiis  iuformni. 
Bene  auiem  subdilur  : 
Et  tuspicient  in  coslum,  ingemuit ;  et  ait  illi  :  E/- 

G  feta^  quod  ett  adaperire,  Sus)>exil  namque  iu  coeliiiii, 
ut  liide  mutis  luqueiaiii,  inde  suidis  aiidiiuni,  inde 
cunctis  infirmilatibtis  inedelam  docerei  esse  qtia- 
rendam.  lngemuit  autem,  noii  quia  ipsi  opus  cs^et 
eum  gemilu  aliquid  peiere  a  Paire,  qui  cuncta  pe- 
Irntibus  donal  cum  Paire,  sed  ut  nobis  geiiiendi  da- 
rei  exemiJum,  cum  vel  pro  nosiris  vel  pro  iiosiro- 
rum  erratibus  proximorum  supernas  pieiaiis  praesi- 
dia  invocamus.  Quod  auiem  ait  :  Effeta,  id  esi  ad- 
aperire,  ad  aures  proprie  pertine:.  Aures  cieniiu  ad 
aiidieiiduiu  nperienda;,  liiigua  vero  ul  loqiii  p  >S!iel 
a  reliiiaculis  eral  su»  lardilatis  solveuda ;  unde  el 
sulKliiur  : 
Et  tlatim  aperlee  suut  auret  ejut,  et  $otutum  est  rtn- 

l^  culwn  liuguas  ejut^  et  loquebatur  recte,  Ubi  utiMque 
unius  ejiisJemque  nicdiaioris  Dei  et  boniinum  na- 
lura  iiiauifesie  disiincta  e^t.  Suscipieus  euiiu  iu  hr- 
lum  quasi  liomo  Deum  precuturus  iiigemuit,  scd 
mox  uiio  serinoue  quasi  divina  poiens  uiajeslatc 
Guiavil.  Deue  autcin  dicitur  de  eo,  ciijus  Domiuus 
aperuit  uures,  ac  liuguae  viiiculum  solvii,  quia  lo- 
quebaliir  recie.  llle  eleniiu  solus  recie  loquilur,  t^ive 
Deuin  confiteudo,  seu  aliis  pra^dicaudo,  cujus  audi- 
tum  ut  coelcstibus  possil  auscultare  et  obsecundare 
mandatis,  diviiia  gratia  reseral,  cujus  liiiguani  Do- 
miniis  tactu  sapiciitiae,  quac  ipse  csl,  ad  loqiienduui 
instiluil.  Talis  auiem  meiiio  pute^il  dicere  cum 
Psalmista  :  Doinin^,  lahia  mea  aperieg,  et  o,t  meum  mi- 
nuntiahit  laudem  tuam  (Ptal,  l).  Ei  cum  haia  :  Do- 


IN  MARCI  EVANGCLIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  IL 


MC 


wtmui  MU  mlhi  tiugtMm  eruditam^  ul  iciam  niiftfn-  A  sanalionem  uifirinoruin  suoruin  siiHliiiei,  cuiii  eledi 


fttre  fWN  q*i  lauus  ett  vtrbo.  ErigH  maue^  mane  erigit 
wdhi  aurem^  ui  audiam  qua»i  magi$irum  (Im.  l). 

Ei  prteeapil  illi$  ne  cui  dieerent.  Quania  autem  §is 
yrmdfMait  tanio  ma§i$  ptus  fMrmdicabant^  et  eo  am^ 
pUus  admirabaatur  dieentes  :  Bene  amnia  fedt^  ei  sur' 
do$  fetii  audire,  ei  muioe  loqui.  Si  sclebal  eos,  sicul 
llle  qoi  notM  habebtl  ei  pnesenles  el  futuras  homi- 
■mn  Totontates,  tanlo  magis  prxdicaiuros  quanlo 
■ligis  ne  praedlcarenl  eis  praecipietial,  ut  quid  hoc 
prceiplebat ,  nisi  qnia  pigris  volebai  ostendere 
^iaBUi  slQdtosios  quantoque  rerventius  eum  prahli- 
cnre  debeanl,  quibus  jubet  ul  praedicent,  quaiido  ilii 
^i  prelubebantur  lacere  non  poierant? 

CAPUT  VIIL 


quique  lide  sancLe  TriniUtis  iucidi  Doiuino  pro 
suoruinque  peccaiis,  auimx  yidelicet  ianguoribui. 
perseveranii  instaniia  supplicaiit.  liem  lurba  tridno 
Dominum  sustiiiet.  quando  niuliitudo  lideliiiin,  pec 
cala  quae  perpetravit  per  pceiiitentitfin  decliiians,  ad 
Dominum  se  in  opere,  in  loculione,  atque  iii  cogiu« 
tioiie  converlit.  Quos  diiuiUere  j<*junos  in  doiutna 
suam  Doiuinus  iion  vuU,  nedeficiaut  in  via,  quia  vi* 
deiicel  conversi  peccaiorcs  in  praesenti  vita;  via  de- 
llciuiit ,  si  in  siia  conscieulia  siiie  doctrin.-c  i»anctc 
pabulo  diniitianlur.  Ne  ergo  la.^seutur  iu  fiiijui  pere- 
griiiaiiuuis  itinere,  pasceudi  sunt  sacra  adnionitione* 
Yalde  autem  pensanda  est  pia  senienlia  quae  proces- 
sit  ex  ore  veritalis,  qua  diciiur  : 


ta  ilHs  ditims  iierum  cum  turba  multa  esut^  nec         Quidam  enim  ex  ei$  de  tunge  v.nerunt.  Est  eiiiin 


kabereni  quod  manducarenif  convocati$  disciputis,  aii 
Wis  :  Misereor  tuper  iurbam^  quia  ecce  jam  iriduo  ims- 
Iftieiif  me,  nec  kabeni  quod  manduceni^  etc.  Et  in 
bae  leciioiie  conMderanda  esl  in  uno  eodeinque  Re* 
demplore  nosiro  distincu  o|)eratio  divinitatis  el 
bumaBlutis ;  alque  error  Eutychetis,  qul  unam  ub- 
inm  Ib  Chrisio  operationem  dogmaiizare  praesumit, 
procvl  a  Chrislianis  Auibus  expeilendus.  Quis  enim 
Bon  videat  boc  qood  super  turbam  luisereiur  Domi* 
nas,  ne  fel  inedia  vel  ? iae  longioris  labore  deficiai, 
aifleclum  esse  ei  compassionem  humanae  rragilitatia  ? 
Qvod  vero  de  sepieni  panibus  et  pisciculis  paucis 
qvaioor  boniinum  millia  saluravit,  divinae  opus  esse 


qui  nihii  fraudis  et  niliil  carnalis  corruptionis  ex|ier- 
tus  ad  omnipoteulis  Dei  serviiiura  fesiinavii.  Iste  de 
longinquo  uon  veiiil,  quia  |>er  iiicorrupiioiicm  et  in- 
nocentiam  proxinius  fuit.  Alius  nuila  itiipudiciiia, 
nullis  flagitiis  inquinatus»  soluin  autem  conjugiitm 
expenus,  ad  miuisteriuin  spiriule  conversus  esu 
Neque  isie  venit  e  longinquo,  qnia  usus  conjunctioiie 
coiicessa  per  illiciia  non  erravit.  Alii  vero  posl  car- 
iiis  flagititf,  alii  posl  falsa  tesiimonia,  alii  po«t  facU 
furU ,  alii  post  illaus  injurias  et  violenlias,  aiii  posl 
perpetrata  bouiicidia,  ad  pcenileutiam  redeunt,  aique 
ad  uiunipotentis  Dei  servitium  convertuntur.  Hi  vi- 
delicel  ad  Dominum  dc  longinquo  veniuut.  Quaoio 


▼iriotit  ?  Ilystice  aulem  hoc  miracuio  desiguatur  ^  eniin  qnisque  plus  in  pravo  opere  err.ivii,  tanlu  uh 

M   ^*^^^  ^      I*  __  _•        -^|'«  •  I      __  A  ^^  **•      *  e         m  V\^        •  I  •  •  v% 


^Qod  ¥bra  sarcoli  praesenlis  aliter  incolumes  transire 
ueqoimos,  oisi  nos  gralia  Redemploris  nostri  ali- 
■lenio  ¥erbi  soi  reflcfal.  Hoc  vero  typice  iuter  banc 
rcfectionem  ei  illam  quinque  pauum  ac  duoruin  pis- 
dum  disl:«l,  quod  ibi  liltera  VeUris  Instrumenli  spi- 
rtuli  gratia  plena  esse  signaU  est,  liic  autem  Novi 
Terius  ac  gratia  Tesiainenli  fideiibus  ininisti-aiida 
monsirala  est.  Sane  utraque  refectio  in  monte  cele- 
brau  esi,  ulalioruin  evangeli»taruui  uarraiio  decla- 
ral,  quia  ulriusque  Scriptura  Tc»tauienli  recte  iiiUl  • 
iecu  altiittdinem  nobis  coelesiium  el  pneceptorum 
nandat  el  prsemiorum  :  utraqiie  altiiudineni  Christi, 
q«i  esl  mons  domus  Doniiui  in  vertice  niuntium  con- 
aona  voce  praedical.  Qui  eniiii  a^difioatain  super  se 


omnipoteiite  Domino  lungius  rece»sii.  Dentur  ergo 
alimeuU  eis  etiam  qui  de  longinquu  veniunl,  qnia 
conversis  pcccatorilms  doctrinae  sauciae  cibi  praebcn- 
di  sunt ,  ui  in  Deuin  vires  reparent ,  quas  in  flagiiUs 
auiiserunt.  liein  Judaei  quicunque  in  Christo  credi* 
derunt ,  de  prope  ad  iilum  vencrunt ,  quia  iegis  ei 
propheUrum  erant  litteris  edocti  de  illo.  Credintet 
vero  ex  gentibus  de  longe  uiique  venerunt  ad  Chri- 
siuiu,  quia  nullis  |<agiiiarum  saiicurum  uionimeiitis 
de  ejus  erant  flde  pru!iuuniii« 
I  Et  iuUrrogmi  eo$  :  Quot  pane$  hateti$t  Qui 
dixerunt  :  Septem.  Ueiie  septein  paiies  iu  inysieno 
Nuvi  TesUmenti  ponuniur,  in  quo  sepliforiuis  gratia 
Spiriius  sancti  plcnius  ti>leiibui  cunctis  et  credenda 


civhaiero  sive  doinuin  Doinini,  id  e^t,  Ecclesiaui  in  p  revelalur,  el  crediu  datur.  Neque  hordeacei  fuisse 

produutur,  sicut  illi  quiiique,  de  quibus  quiniiue 
sunl  boiuiuum  millia  saluraU,  ne  ileruin  sicut  iu  lc- 
ge  viule  aniniae  alimentum  corporalibiis  sacramen* 
lis  oblegeretur.  Ilordei  etenim  niedulla  tcnacissima 
palea  tegilnr. 

Et  prmcepit  turba  di$eumbere  super  ierram.  Su|ini 
in  refectione  quinque  panom  turba  super  fenum  ▼!• 
ride  discumbebat,  nuiic  ubi  sepiem  panibiis  reficien- 
da  esi ,  supra  terram  discumbere  prsecipitur  ,  qnia 
per  Scripiur^m  legis  carnis  deaideria  calcare  et  coni- 
primere  jubeinur.  Omni$  enim  caro  fenum  ,  et  omnie 
gtoria  eju$  tanquam  ftoe  feni  {IPeir.  i ).  Iii  Novo  ao* 
lem  TesUmeulo  ipsam  quoque  Urram  ae  facu!t.i|et 
temporaies  dereliuquere  pracipiinur.  Vel  cert<s  quit 


•llum  bonorum  exlollit  operum,  et  cunctis  mauife- 
•lam  gemibus  exhibet,  ipscbanc  ab  infiiuis  delecta- 
iionibas  abstracum  pane  eoeli  reficii,  atque  ad  appe- 
litoiu  supernae  suavitatU  dato  pignore  cibi  sptriulis 
accendii. 

Mi$ereor^  inquit,  $uper  iurbam  ,  qma  ecce  jam  tri- 
due  sutiineni  me,  nee  habent  quod  mandueeni,  Et  si 
diadsero  eo$jejuno$  in  domum  luam,  defideni  invia. 
Quare  Iriduo  torba  Dominum  susrnioerit ,  Matihttus 
cxpottil  plenius,  qui  ait :  Et  a$eenden$  in  montem  se- 
dabai  ibi.  Ei  acce$urunt  ad  eum  turbm  mutta  haben* 
U$  sacum  mutos ,  eeecos ,  ctaudos,  debiles ,  et  alio$ 
wmUat ,  «1  projacerunt  eo$  ad  p$de$  eju$  ,  ei  euravii 
00$  (Maith.  xv).  Turba  ergo  tfldoo  Dominum  propler 


.^«■v 


M7  BED.£  YENKR ABILIS  OPP.  PARS  II. 

mont  in  quo  lurba  (loniiiiicis  painibttt  reficiebaitur,  A 
•llituiliuein  (ul  supra  diiinios)  liedemploris  noslri 
•ignificai,  ilii  super  fenuni ,  bic  super  terram  refici- 
Cnr.  Ibi  eniin  ceUiiiido  Chrisii  propier  carnales  bo- 
mines  et  Jenisakm  lerrenam,  carnali  spe  et  deside- 
rio  tfgiliir;  bic  autem,  remoia  oiniii  cupidiiate  car- 
nali,  convivas  Novi  Testamenii ,  spei  permanentis 
lirmamcniiim  tanquam  ipsius  montis  soliditas,  nallo 
feno  inler|»08ito,  continebat. 

Etaecipitns  ieptem  panes^  graiia$  agem  pregU^  et  da- 
bat  diieipulis  kui»  ut  apponerent^  et  appoiuerunl  lurha, 
Dominus  accipiens  paiies  dabat  discipulis,  ui  ipsi 
accepbm  iurbs  apponerent,  quia  spiriialis  dona  scieii- 
li«  tribuens  apostolis,  per  eorum  minisierium  voluit 
Eecle8i.TSU«,  per  orbem  viiaB  cibaria  disiribui.  Ouud 
autem  fregit  panes  qnos  discipnlis  darei,  apertionem  B 
desigiiat  sacramentonim,  quibus  ad  perpeiuam  salu- 
leiii  nutriendus  erat  mundus.  Cum  enim  ait  ipse  Do- 
minus  :  Et  nmo  novit  Filium  ni$i  Paicr,  neque  Patrem 
ifuii  wmt  msi  Filius  ,  et  cui  voluerit  FHiusfevelare 
{Uaitk.  ii),  quid  nisi  panein  viiaenobis  perse  aperien» 
diim  demtmstravit,  ad  cujus  iiiteriora  cemenda  pernos 
ipaoe  penetrare  nequivimos?  Cui  conira  prophcta 
miserabilem  qoorumdam  fainein  depl  irans  .nieliat  : 
Parvuii  petierunt  panem ,  nec  erat  qui  frangeret  eis 
iTkren.  iv).  Quod  est  aliis  verbis  diecre  :  Indocti 
quscsienint  pabulum  verbi  Dei ,  qiio  ad  virtutem  bo- 
lue  operationis  eonvaiescerenl  refini ,  nec  erat,  iiia- 
gistris  defieientibus ,  qui  cis  Scripturarum  arcaiia 
patefaceret ,  eosque  ad  viam  verltaiis  iiistiiuerci.  ^ 
Aeeeptls  auiem  ad  rrangendum  panibus  Dominui 
gralias  agii,  ut  et  ipse  quantum  de  saluie  generis 
Immani  congaudeat  o^endai ,  ei  nos  ad  agendas 
aampor  Deo  g  aiias  informel ,  cum  vel  lerreiio  pane 
carnoin,  vel  animam  coelesii  soperna  graiia  largien:e 
ttficimus. 

Et  habebant  pisciculos,  et  ipsos  benedixit  et  jussil 
appomi,  Si  in  patiibus  sepleni  Scrlpluni  Novi  Tesia- 
menti  designatur ,  in  cujus  lectioue  per  gratiani  san- 
cti  Spiritus  intunias  meniium  epulas  invcniiniis, 
quid  in  pisciculis  qaos  benedicons  paritcr  Dominus 
\mtfm  jussit  apponi ,  iiisl  sanctos  accipimiis  illiiis 
lemporis,  quo  eadem  est  condiia  Scriptura,  vel  quo- 
rum  ipsa  Scriptura  fidem ,  vitam  ,  ot  passioiies  con- 
liiietT  Uui  de  tnrbulentis  bojus  saeculi  fluciibus  ere-  m^ 
pli ,  ac  divina  benedietione  coiisecnti ,  rerectioncm 
nobis  iiiiernam,  ne  in  bujus  muiidi  iraiiseuntis  ei- 
fursa  deficiamus ,  eiemplo  suus  vel  vitos  prdcbuerc 
vH  moriis. 

Et  manducaverunt  et  saturati  sunt,  llanducant  de 
panibus  Duniini  ac  piscibus,  et  saiurantur,  qui  au- 
(Hentes  verb-4  Dei  et  eiempla  iiiluenies,  ad  profectiuN 
mtm  correctiuris  per  baec  eicitari  aique  assnrgere 
le>linani.  Quiuus  apie  OQngruii  illuii  Psahniiiias  : 
Ment  pauperes  et  smurabuntur  ,  et  laudabnnt  Domi- 
mum  qui  requiieut  eum.  \ivet  cor  eorum  in  sa:cutum 
eeseuti  {Psal.  x%i ).  Quod  est  aperiedicere  :  Audieni 
kttmilet  verbum  Dci  et  facieiit ,  ei  ad  laudeni  non 
auamt   sed    fui»eriii   largitoris,  ouneta  qu»  beue 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  tOS 

gerunt  rerereni.  UiHle  merito  ad  vitain  interioria 
bominis  aeteniam ,  utpole  pane  viia  saturaii  perve- 
nient.  Cui  eoiilra  Uirdis  audiioribus  per  propbeiam 
eiprobraiur :  ManducastiSf  el  non  estis  saturati.  Man- 
dueant  nainque  et  non  satiirantur ,  qui  paueni  verk>i 
Dei  auJieiido  degustant ,  sed  non  faciendu  qiiae  an- 
diuni ,  nibil  ei  bis  iiiiernx  dulce«linis  quo  eor  ipso- 
ruro  confirmciur  i»  veiiire  inenioria:  recipiunt. 

Ei  susiulerunl  quod  superaveral  de  fragmentls  U" 
plem  «porms.  Quo J  iuibissaturatis  supei-cr..i  aposioli 
auaiollunt ,  ei  sepiein  sportas  iuiplent ,  quia  suui  al- 
liura  perfeciionis  prxeepia,  vei  poiius  eibortamenta 
eiconsilia,  qiix  generalis  fiddium  muliiludo  nequil 
servaiido  ei  iniplendo  atiingere.  Quoruin  eisecuiio 
illos  proprie  respicii ,  qui  iiiajore  sancti  Spiriioa 
graiia  pleni,  generalem  populi  Dei  couversionem 
mentis  aique  operis  sublimiiaie  iranscenduiit.  Qua* 
lilMS  dicilur  :  Si  vis  perfectus  esse  ,  vade  ,  vende  om« 
iiia  qu(e  Imbes  {Maith,  xix) ,  etc.  Uiide  bene  S|)oriae., 
quibus  dominicorum  suut  condita  fragmenia  cibo- 
rum,  propter  septiformem  spiriios  graiiani ,  sepleni 
fttisse  memoraniur.  Nam  quia  i»poriae  juuco  et  pa!- 
manim  foliis  solent  conteii ,  meriio  in  sancttirum  si- 
gnificaiione  ponuniur.  Juncus  qiilppe  auper  aqu.ia 
nasci  consuevii,  palina  vero  viciricem  oniat  manum. 
£i  juneeis  vasis  recie  comparaniur  elecii,  euin  radi« 
ean  cordis,  iie  forte  ab  amore  aiernitatis  arcscat«  in 
ipso  vii«  fonie  collocani.  Assimilaniur  et  eis  qus  de 
INilmarum  suni  fuiiis  conleiia ,  cuin  in  defecUvaiii 
splernx  relribuiionis  memoriam  puro  in  corde  reii- 
iiei.  El  bene  turba  quamvis  reliquias  dominici  praii« 
dti  non  caperet,  manducasse  iainen  et  saturaia  es  e 
narraior.  Quiaauninonnulliquietsi  omnia  sua  relm- 
quere  iicqiieuni,  neque  explere  boc  quod  de  virgini- 
biis  dicilur  :  Qui  potest  capere  eaplat  {Matth,  iii), 
caeieraquo  bujusinodi ,  tainen  esurienies  ct  silienles 
jttsliiiam  saiuraniur,  cum  audieado  raandala  li*gis 
Dei,  ad  viiam  perveniuul  aeieriiain. 

Eranl  auiem  qui  mandHcaveruni  quati  qiiatuor  nii/- 
/fo,  et  dimisit  eos.  liene  qiiatuor  niiliia,  ui  ipso  eliain 
nnniero  doeereni  evangelicis  ae  pa&ius  esse  ciIhi- 
riis. 

Et  statim  UHendens  navem  cum  discipulis  suis  vcnH 
in  parles  Dalmanuika.  Pro  boc  iii  MattIix*o  leginius  : 
Kt  dimissa  lurba  ascendil  in  navicutam^  et  venit  in  /inee 
Hagedan  {Matlh,  iv).  Non  auiem  dubiianduni  est 
euiuJem  locum  esse  sub  uiroque  noinine.  Nam  ple- 
rique  Coilices  non  habcni«  eliani  secuiidncn  Ifar- 
cuiu,  nisi  Ma^edan. 

Et  exierunt  Pharisan ,  et  caeperuiu  conquirere  cum 
eo,  quofreutes  ab  illo  signum  decce.o  ,  teniantts  eum, 
Sic  signum  quserunt,  quasi  quae  viderAni,  sigiia  iiou 
fuerini.  Sed  quid  quxranl  ostciid>iiir,  cum  dici- 
tur  :  Qtteerentes  ab  illo  signo  de  costo.  Vel  in  nioreiii 
Elije  iguem  de  sublimi  venire  cupiebani,  vel  in  siuii- 
iitudiuein  Sainuelis,  tempure  aestivo  mugire  ioni- 
irua,  coruscare  lulgura,  imbres  ruere,  quasi  noa 
possint  ei  illa  caluuiiiiari ,  ei  dicere  ex  cccultis  ot 
variiji  acris  passionibus  accidisse.  Ai  tu  qui  caluui- 


9C0  LN  MARCl  EVANGKLIUM  E&POSITIO.  —  LIH.  II.  2'.0 

uiarii  ea  qufi  oculiii  vutes,  manu  tenci,  uliliuie  A  freiuro  obliii  lunt  vialicum  siimere  seciim»  indi^um 


seniis  quid  faciei  de  liis  qu.'e  de  ccelo  venerint? 
Uii<iuc  rcspi>ndebi$,  ei  Magos  in  ^gypto  niulta  signa 
fle  c(£!o  fecisse.  Vel  certe  »igniim  de  roelo  quxrunt, 
al  qui  multa  btmiinum  milli;i  secnndo  paucis  de  pa- 
tiibus  satiavit,  nunc  in  exeinplum  Moysi  manna  cos- 
liliis  luisso  et  per  omnia  passim  disperso ,  populum 
omnem  multo  teinpore  reliciat.  Qiiod  in  Evangelio 
Jrannis  post  edn'inin  panum  turbas  ab  eo  quaesisse 
legimiis  ,  direiiies  :  Qnod  ergo  tu  facis  signum  ,  ul 
videamiis  el  credanius  tibi?  Qiiid  operaris?  Palrei 
nottri  manna  manducaverttni  m  deserto  (Jaan.  vi)» 
sleiil  scriplum  esl :  Panen  de  cce'o  dedil  ei$  mandu' 
emre  (Ibid.). 

Et  ingemiscens  spiritu  ait  :   Quid  §eneralio   ista 


eil  quam  modicam  caniis  curam  haberenl  in  reli- 
quii,  quibui  ipsa  reficieiitii  corporis  tiecessilas,  qn« 
natiiraliier  cunctis  inortalibus  Inesl,  inleiitione  do- 
mlnici  comitatui  meiiti  eicesseral.  Unus  vero  panis 
quemsecuni  babebant  iii  navi,  my^lice  ipsum  panem 
vii»,  Dominum  videlicet  Salvatorem,  designat.  Cn- 
jiii  amore  quia  lemper  indii  reflciebanlur  in  corde, 
minui  de  lerreno  paiie,  quo  corpus  pasci  solet,  citra* 
banl. 

El  prasctpiehal  ei$  dieem  :  Videle  et  cacete  a  fer» 
mento  Pkarimoruni  et  fermento  Uerodis,  Fermciiluni 
Pbarisaeorum  esi  dccreta  lcgis  divinx  traditionibus 
hominuni  posiponere,  vel  cerle  legein  verbis  praeJi- 
care,  faclii  impugiiare.  Fernieninm  eorum  esl  Domi- 


qnanrit  signmnf  Amen  dico  vobis  ,  si  dabitur  genera-  »  num  tenlare,  nec  docirinai  <*jus  auloperibui  crodo- 


iioni  isti  signum,  Qui  itipra-  lurbam  credenlem  coB< 
leili  bencticio  rcfeclurus  graiias  agebal ,  nunc  ob 
itultam  Phariixorum  non  credenlium  et  tentaiilium 
peiitionem  gemii  et  comrisuiur,  quia  veram  liomi- 
iiis  naiuram ,  veroi  bumanae  naturae  circumferens 
affecius,  sicul  de  bominum  laluie  laslatur,  iia  super 
eorum  dolet  el  ingemiicii  erroribus.  Uude  ei  alibi, 
cum  mulli  ad  salulem  aposlolis  praedicanlibus  essent 
perduni,  icriplum  esi  de  illo  :  In  ipsa  hora  exsulta- 
9it  in  SpirHu  sancio ,  et  dixit  :  ConfiUor  tibi ,  Paler 
Domine  cali  et  terree ,  q^tod  abscondisli  liac  a  sapien* 
iibus  et  prwientibus^  el  revelasti  ea  parvulis  ( Luc,  x.) 
Ci  cuin  Judac  faciiius  essel    redarguiurus,  lurba- 


re,  led  insultando  alia  quibiis  credere  debeanl  pete- 
re.  Feruientuni  Herodis  eal  adulierium  ,  boiniei' 
dium  ,  tetiierilas  jurandi  f  simulalio  religionis ,  el 
quod  omnium  capul  est  el  origo  scelerum,  odium  ac 
penecotio  In  Chriitum  el  pn^eeunorem  ejus  p*  sco- 
itemque  primum  regni  coBlestis.  \  quo  utronimqne 
fermenlo  etiam  Apostolus  non  prohibens  ait  :  Itaque 
epuiemur  non  in  fermento  reteri,  neque  in  fermejHto 
malitiw,  et  nequHiee,  sed  azymis  smr.eritatis  et  veritaiis 
(/  Cor.  v). 

Et  eogilabant  ad  alierutrum ,  dicen*es  :  Qula  panee 
non  habemus.  Quo  eognito  Jesus  ait  illis :  Quid  eogi* 


tatis  quia  panes  non  habetis  ?  Nondum  eognosoitis 
101  esi  spirilu,  ui  Joannes  scribit,  ct  protesiaius  esl,  neque  inielligitii  f  Adhue  eacatum  habeiis  ctr  ve* 
ei  dixil :  Amen  amen  dico  vobis^  quia  unus  ex  vobis  ^  iiriim  f  Oculos  habentes  non  videtis ,  et  aures  habentes 


iradet  me  {Joan.  iiii ).  QuoJ  aulein  ail :  Si  dabilwr 
generauoni  isii  signumf  significal  non  dabilur,  juxia 
illod  io  psalffio  :  Semel  juravi  in  sancto  nieo,  *t  Da9id 
memliar  (Psal.  lxxxvui),  id  esi,  nou  David  mentiar. 
Dcnique  lanctui  Augustinus,  de  consensu  evaiigeli- 
Oaruro  loquens,  iia  in  Marco  scriplum  esse  leslaiur  : 
Ei  ugnum  non  dabitur  ei.  Non  erg»  dabitur  genera- 
tiiMii  illi  lignum ,  id  eil  leutaulium  Domiuum  ei  re- 
MUanUum  verbis  ejui.  Tale  utique  lignum  quale 
iMiiaiiici  quxrebaDly  hoc  est  de  coebi.  Quibus  tameii 
molla  enelesiia  signa  dabat  iu  terra.  Cslerum  gene- 
ralioni  quaereniiuin  donum  re(|uireuliuin  faciem  Dei 
Jaeob,  signuni  de  coelo  osiendebai,  quando,  ceruen- 


Ron  audilis ,  nec  recordamiid  quando  quinque  panu 
fregi  in  quinque  mitiiaf  et  quot  cophinos  fragmentorum 
sustulistis  f  eic.  Per  occasionem  prx^cepii  quo  Salvator 
jusseral  dicens  :  Cavete  a  fermenlo  Pharisasorum  ii 
fermenlo  Uerodis^  docel  eoi  quld  significenl  qiiinqim 
paiiei  eliepiem  ,  live  piicicull ,  aul  qoinque  miltia 
hominum  et  quaiuor  millia  qiue  paila  lant  in  eremo. 
Quod  licel  lignorum  magnitudo  penpicuaiit,  tamen 
aliud  ipiriiali  inteUigeutla  demonstratur.  Si  enini 
fcriuenium  Pbarisseorum  el  Sadducaeorum  ,  el  fer 
mciiium  Uerodii  non  corporalero  panem  ,  led  iradi* 
lionei  pervcnai  ei  haerelica  signifieat  dogmala,  qua« 
re  et  cibi  qiiibus  nuiritus  eil  popului  Dei ,  non  ve- 


libui  apostoiis,  asccndit  in  coDlum,  quando,  misso  rx  ram  doctriiiam  inlegramque  lignificeiilt  Isiiusmodi 


desuper  Spiritu ,  primilivam  implevit  Ccclesiain , 
quando  ad  impositionem  maiius  aposlolorum  iii  Sa- 
maria,  Caesarea ,  Epbeso ,  aliisque  urbibui  ac  locis 
plurimis ,  gratiam  de  coelo  Spiritui  sancti  credenil- 
boi  iiiinistravil. 

Et  dimiltenM  eoe  ascendii  navim  iterum  et  abHt 
irams  fretum.  Et  obliii  sunt  sumere  panes^  et  n/ii 
imimi  paaem  non  Imbebant  secum  in  nain.  Quxrat  ali* 
qois  ei  dicat  quomodo  panes  non  habebanl  qiii,  ita- 
ilai  impletis  leptem  sporlis,  aacenderunt  naviculam, 
et  venerunt  in  fioes  Magedan ,  ibique  audiunl  navi- 
ganies  quod  cavere  debeaot  a  fermento  Pharisaeorum 
01  Sadducaeorttm.Sed  Scriptura  tesiatur /]iied  obiili 
linl  eei  secum  loliere.  Quod  autem  uavigaiuri  trans 


fermentum,  quod  omui  railone  vitandum  eit,  liabuii 
Marcion  et  ValcMiinui ,  ei  omnes  baereiici.  Fermen- 
luin  haiic  vim  habet,  ul  si  farina  roislum  foerii, 
quod  parvum  videbatur  crescat  in  majui ,  et  ad  la- 
porem  luum  universam  compersionem  trahat.  Ila 
et  doctrina  haeretlea,  li  vel  modicam  icintillam  in 
toum  fiecius  jeeerii,  In  brevi  ingens  flainma  luc- 
crescet ,  el  lotam  bominis  posseKsionem  ad  se  lra« 
bet.  Iloc  est  de  quo  et  Apostolus  loquitiir  :  Jf  eitf- 
cum  fermentum  tolam  maseam  eorrumpii  {Galat.  v)« 

*Et  veniunl  Bethsaida  ,  et  addueuut  d  ceecum,  ei  ro- 
gubant  eum  ut  iUum  tangeret.  Cuncil  qui  a  Domlno 
curantur  languorei  ipiritalium  lunt  ilgua  langnorora 
quibus  anima  per  peecalum  xternae  morti  propio- 


f  11  BEDifi  VENIilRABILIS  OPP.  PAflS  II.  SEGT.  1.  -  eXEGETIGA  GRiNUlLNA  21« 

^Q§L  Sicm  enim  in  stirdo  et  muto  a  Dmnino  sanalo  A  quidqiiiJ  mali,  caYeai  ac  delestelur.  Sed  quisqnis  ita 


sanaiio  menii^  iniiiinatiir  eonim  qiii  ncqite  audire 
verl)um  Dei  not\m  loqni  noveraiit,  et  mox  in  refe- 
ctioiie  tnrbx*  esuricniis  quae  Dominum  secuia  fuerat 
siiavitas  ftguraiur  illa  qua  diligentium  se  ei  qiiae- 
reiitiiiin  soiet  rorda  nutrire ,  ita  in  tioc  estco  pan- 
Liiini  Giirato  a  Domiiio  illuminaiio  designetur  cor- 
dium  stiiltoruin,  ac  longe  a  via  veriiaiis  aberrantiuin. 
Rogabaiil  autem  eum  ut  illum  taiigeret,  scicntes 
quia  tacius  Domini  sicut  leprosum  miindare ,  iia 
•tiam  ca!cuin  ilhtminare  valeret.  Tangimus  auiem 
Dominom  nos,  cum  ei  ftde  integra  el  sincera  adhae- 
remus.  Quem  profecto  lactum  nobis  esse  salubern* 
nium  exemplo  mulieris  qu»  fimbriam  ejus  felici  au- 
dacia  tetigit  ediscimus.  Tangit  nos  D(»roinos  cum 


de»iipit ,  ac  longi  lemporis  obscuritate  depressus  esi, 
ut  inter  bonuro  el  maluro »  fidem  et  perlidiain,  sin* 
cera  pieiatis  opera  et  simulationem  justitia»  adbac 
discernere  nesciat^  quasi  arobulanies  boroiiies  inslar 
arboruin  cernit»  quia  facta  rouliitudinis  absque  IM 
discretiouis  videt.  Et  quid  talibus  supereat ,  nisi  oi 
divina  dignaiio,  quas  ei  curam  boroiais  consideraiidi 
tribuit ,  etiaro  donum  couferat  discernendi  qiue 
maxime  bomiuuro  vita  sequenda,  quorum  sil  aiH 
dienda  doctriiia  ?  Unde  apte  dicitur  quia  seeunda  liii- 
positione  manuum  suarum  Dominiis  ei  lucero  clare 
omnia  vivendl  restituerii.  Clare  namque  videt  oronia 
qui  cscus  fuii ,  curo  is  qui  illuminari  inius  memit 
manifeste  didicerit  quoinodo  eredendum,  qualitervi* 


roenicia  nosiram  affiatu  sui  spiriius  illustrai,  at«|ue  B  vendum,  quae  pro  fide  veriiatis  atqiie  operatioAe  jo- 


ad  agnitionem  dos  propris  infirmitatis  itudiumque 
boii»  actionis  accendii.  ^ 

Et  apjfrehendent  numMm  cmct ,  eduaat  eum  exlra  vi- 
€um,  Appreheodit  manum  ccci ,  ut  eum  ad  exsecii- 
lionem  bonae  operationis  quam  pro  diutina  cordis 
obscuritate  non  iioverat  confortaret.  Eduxit  extra 
vicupi ,  ut  a  vita  vulgari  segregatus  voluniatem  sui 
condiioris,  qua  illumiuari  merereiur,  liberius  sedulo 
corde  scrotaretor.  Quisquis  enim  Inmen  acternitatis 
videre  desiderat ,  nnn  exempla  lurbarum,  sed  duca- 
.r  luro  iiecesse  est  semper  sui  redempioris  sequaiur. 
.  ^  £f  ^tpuetu  in  oculoi  eju$^  impoiUi»  manibut  iufi, 
«  interrogaift  eum  ti  aliquid  videret,  Et  atplcient  alt : 
'  Video  homine»  uelut  arkoret  ambulantet.  Deinde  t/e- 
rum  impotuit  manut  tuper  oeulot  e/ifs,  et  eapit  vi- 
.  dere^  et  rettituiut  ett  ita  ut  videret  clare  •ntfiM. 
Ideosecum  hunc  Domiiius  paulatiro  et  non  staiim  re- 
*<  pente  curat  quem  uno  niox  verbo,  si  vellet ,  poterat 
:  curare,  ui  magnitudinem  human»  caecitalis  ostende- 
reiqu»  qiiasi  pedetentim  et  per  qiiosdaro  profe- 
ctuuro  gradus  ad  lucero  divin»  visionis  sdlet  perve- 
iiire,  seu  ut  su»  nobis  grali»  crebra  daret  indicia, 
per  qnani  singiiia  nosirae  perfeciionis  ineremenia, 
ut  proficeie  aliquid  possinl  nee  deficiant ,  adjuval. 
De  spiitn  autero  oris  Domini,  quod  grattaia  spiriius 
•  ejiis  designet,  saepe  diClum  est.  De  lactu  manuum 
ejus,  qucNl  viitutem  adjutorii  ipsius  insinueut,  nulii 
dubium  est.  Spuliim  quippe  ab  Inius  de  capite  Do 


stitiae  praemia  sint  iii  futuro  sperauda. 

Et  mriil  t7/Km  in  domum  tuam  dicent  :  Yade  in  dO" 
mum  tuam  :  et  m  in  vicum  iiitrmerit^  nemini  dixeHt. 
Quod  eum  in  domum  suam  ire  praecepil,  mystice  ad- 
roonet  orones  qui  agnitione  veritatis  illusiranlur,  oi 
ad  cor  suum  redeant ,  et  qiiantum  sikH  donalum  sil 
Bollicita  mente  perpendnnt,  collatisque  sibi  bencficiis 
drgra  operum  exsecutione  respondeant.  Quod  vero 
euiii  sicul  et  multos  quos  sanavit  alios,  sanationem 
suani  silenlio  tcgere  jubet ,  exempluro  sois  Iribuii, 
ne  de  his  qu»  faciunt  minindis  favorero  volgi  requi- 
raiit,  sed  divinis  tanturo  aspectibus  ubi  et  mercec 
operiim  resiat,  sint  plaecre  contenti. 

Et  egrettut  ett  Jetut  et  ditcipuli  ejut  in  cattellum 
CatareoB  Philippi,  Pbilippus  iste  est  fraler  Herodis 
de  qiio  supra  diximus,  leirareha  liuraeae  et  Tracbo- 
niiidis  rogionis,  qui  in  bonorero  Tiberii  Gaesaris  Cae- 
saream  Philippi,  qiiae  nuiic  Paneas  dichur,  appella- 
vit,  et  est  in  provincia  Phcenicis ;  imitalus  Iferodeni 
patrcm,  qui  in  honorem  Augusli  Caesaris  appellavil 
Cxsareain,  qiiac  prius  Turris  Siralonis  vocabatur,  el 
ex  nomiiie  filiae  ejus  Libjadem  irans  Jordanem  ei« 
stroxfl.  Iste  locus  est  Ciesareae  Pbilippi,  ubi  Jcirda- 
nis  ad  radices  oritur  Libani,  et  babei  duos  fontec , 
onum  nomine  Jnr,  et  alterom  Dan,  qiii  simul  misil 
Jordaiiis  nomeii  efficiunt. 

Et  interrogabal  in  via  ditdpulot  tuot  dicmt  :  Quem 


..ini  |.«H«d«;  m.nusfero  sanl  membra  corporis     •«*  *^««' ««*•»'•"«?  Q«  retpond^uKt  illi  Muh- 
ctlerius  posiia.  Esspoens  ergo  in  ocalos  c«ci  Domi-     "*  •  .^'''  ''*''""""  ""?"*""»  •  "'«  ^*''""  •  *''*  '*'• 


uoa,  impdoit  inaniis  suas  ui  videat,  quia  caeciiatem 
generis  buroani  el  per  iuvisibilia  diviiiae  pietaiis 
doiia  fl  per  exbibita  foris  sacramenta  assumpiae  hu- 
manitatis  abstersii.  Primo  auiem  is  qui  curabatur, 
videbal  bomines  velul  arbores  ambulantet,  hoc  esi 
forniam  qutdem  corporum  inter  uinbras  aspiciens, 
.  sed  nulla  niembroruui  lineamenta,  visu  adhuc  cali- 
faftlc,  disceruere  valens,  quales  condensae  arbores  a 
louge  spectantibus,  vel  certe  in  luce  uocturoa  solenl 
apparere,  ita  ut  iion  lUcile  arbor  an  hoioo  sit  possil 
digiioscl.  Quia  priinos  nimirom  coiqoe  virlotis  iulro- 
ius  esl,  boroinom  vitaro  rooresqoe  caeterorom  in- 
8pi4*ere,  ut  quidquid  uspiaw  boui  videril.»  imitelur« 


qnoti  unum  de  prophetit,  Pulchre  Dominus,  fidem 
discipuioruro  exploraturus,  primo  horoiniim  senieii- 
liam  interrogat ,  ne  videlicet  illoruro  confessio  non 
veritatis  agnitione  probata,  sed  vulgt  videatur  opi- 
nifuie  finnaia,  noc  cooiperta  credere,  sed  insiar  lle- 
rodb  de  auditts  haesiiare  potentur.  Unde  ei  Petro  ae 
Chrisium  confilenti  sccondum  Mattbaeum  dieit :  Quia 
earo  et  tanguit  non  revelavit  tibi  (Maith.  xvi) ,  lioc 
eat,  do4  irina  buroaoa  fidei  te  veritatem  non  docoii. 
Pulchre  eiiaro  qoi  diversam  de  Domino  senteniiam 
ferunt  hnminum  nomine notantor.  N>ro qui  veritatero 
poteniiae  ^os  fideliter  ae  pia  roenta  cognoscont,  ne* 
qiiaquaro  homlnes,  sed  dii  appellari  merenior.  Qtia« 


515  IN  MARCl  EVANGCLIUM  EXPOSITIO.  -^  LIB.  IL  SH 

let  futew  •poslolos  seiuiida  sua  inierrogalione  Do-  A  mme,  non  erii  istud ;  hoc  csf,  noii  poiesl  tteri,  nee 


luifius  oslendii.  Nam  seqniiur  : 

Tune  dieit  iUi$  :  Yot  vero  quem  me  dicili$  e$te  f 
Aueiide  eiiiin,  prudens  lector,  quod  ex  conseqnenti- 
UttS  lextusque  sermonis  aposloli  neqnaquam  bomi- 
nes,  sed  dii  appclleiinu'.  Guin  euim  dixissel  :  Quem 
me  esu  dieunl  hominet^  suhjecit :  Vos  vero,  quem  me 
diciiis  euet  lllisquia  homines  siml  humana  opinan- 
libus ,  ¥0S ,  qui  dii  esiis  ,  quem  me  esse  existi- 

nialis? 

Responden$  Pelrus  uH  :  Tu  es  Christus.  Licel  ce« 
Uri  apo&toli  sciant,  Petrus  tamen  respondii  pr^-e  cx- 
leris.  Complexiis  est  ilaque  omnia,  qui  el  naturam  et 
iiomen  expressil,  inquo  summa  viriutum  est.  Clianine 
iios  de  gciierat.onc  Dei  disserinius  quxsiiones  ?  Cum 


recipiunt  aures  mean,  ut  Dci  Fiiius  occideudus  sii. 

Qui  conversus^  et  videns  disdpulos  suos,  comminalu§ 
est  Peiro^  dicens  :  Vade  post  me^  Satana.  Saianas  ia* 
terpreiaiur  adversarius,  sive  contrarius,  Quia  contra* 
ria  (inquit)  loqueris  vohmtatl  mea^,  debes  adversa* 
rius  appellarl.  Mulil  puiant  quod  nou  Petrus  corre-> 
pius  sii,  scd  adversariiis  spiritus,  qui  haecdicere 
apostolo  siiggerebat.  Sed  mihi  error  apostoUcus,  el 
de  pietatis  affeciu  veniens,  nunquam  inceutivuui  vi- 
debitiir  diaboli.  Vade,Saiana,  diabolo  dicitur :  Yada 
post  me.  Petriis  audit  :  Yade  posi  me  ,  hoc  est  ae- 
qtierc  sententiam  meam. 

Quoniam  non  sapis  qua  Dei  sunt ,  sed  qurn  AotNi- 
num,  Meae  voluniaiis  est,  ei  Patris,  cujus  venl  facere 


rauliis  iodicaverit  nihil  se  scire  nisi  Cbrislum  Jcsum,  B  voluutatem  ,  ui  pro  homiuum    salute  moriar.  Tu 


et  huuc  cruciOxuin ,  Petrus  nihil  aniplius  qitam 
Clirislnm  Dei  Filium  putaverit  conniendum  ,  nos  et 
quaiido  et  quomodo  natus  sll,  ei  quantus  s  t  huiuaii:c 
innrnrnatjs  contemplalione  rimamur.  Fiuisergo  fldei 
iiie:c  Cbristus  est,  fiuis  fidei  Filius  est.  Non  licet 
tiiilii  scire  generaiioiiis  scricui,  non  liceat  tamen  ne- 
ftciie  geiierationis  fidem. 

Et  comminaius  est  eis^  ne  cui  dicerent  de  illo,  Et 
capU  docere  iUos  quoniam  oportet  Filium  hominis 
mulia  pati^  el  reprobari  a  senioribus  ,  et  a  summis  sa» 
cerdoiibus ,  elc.  Idcirco  se  ante  passionem  et  resur- 
rrcfioiiem  noluit  prxdicari ,  nt,  complcto  posiea 
s:inguiiiis  sacrainento,  opportunius  apostolis  diceret : 
Knnles  docete  omnes  geutes^  bupixanies  eos  in  nomine 
Patrit,  et  Fiiii ,  ci  Spirilu»  sancii,  Quia  non  pro- 
dcs.sei  eum  publice  praHlicnri ,  et  ejiis  vulgari  in 
populis  m;  jesCilcm,  quein  posl  paululum  flagel- 
laium  visuri  sint  et  cruciflxum,  niulia  paii  a  seiiio- 
ribiis  et  scribis,  et  principibus  sacerdotum.  Ctnoian- 
dom  quod  eiim  qui  multa  pali  et  occidi,  et  resur* 
geredebeat,  Filiuin  hominis  appellat,  quia,  passo 
in  rarne  Chrislo,  divinilus  itnpassihilis  niansit. 

Et  apprehendens  eum  Pitriis,  caspit  increpare  eiim. 
Quomodo  increpavcrii  eum  MatihaidS  exponit  aper- 
Uus,  dicens  :  Et  assument  Petrus  ccepit  increpare 
ilUm  dicens  :  Abtit  a  te^  Domine,  non  erit  tibi  hoe 
{ Haiih,  XVI).  S^pe  diximus  nimii  ardoris,  alque amoi is 
qnam  iiiaximi  fiiisse  Pelrum  iii  Dominuui  Salvalo- 


tuani  lantuin  considerans  voluntaiem ,  non  vis  gn- 
num  tritici  in  tcrram  cadcre,  ut  multos  frucius 
afferat. 

Et  convocata  twrba  cum  discipulis  sicif ,  dimt  ek : 
Si  quis  vuU  post  me  sequi^  deneget  seipsum^  eic.  Posi- 
quam  discipulis  mystcriuin  su:e  passionis  ei  resur* 
reciionis  oslendii,  hortatur  eos  una  cum  lurbt  ad 
sequenduin  suje  pas«ionis  exemplum.  Ct  omnibiii 
quiilem  proptcr  se  tribulationem  perpessis,  saluien 
in  fuiuro  promiiiit  auimarum  ,  non  tamen  omnibus, 
verum  perfeclioribus  :  quanta  ipse  passurus,  qiiodve 
a  niortuis  esset  resurrecturus  ,  aperuit.  Ubi  formam 
docendi  ministris  verbi  prasUxii ,  ot  capacitateoi 
considerantes  audiiorum,  pro  suo  quemque  mndo  Ia* 
siruere  meminerint,  ncque  inflrmis  auditoribus  al- 
tiora  quam  capiunt  arcana  commiltaoi.  Si  quis  9uU 
(inqnil)  post  me  sequiy  deneget  seipsum.  Tuiic  autem 
nos  ip^os  abnfgamus ,  cum  viiamos  quod  per  Te« 
tustateni  fiiimus,  et  ad  hoc  nilimur  quo  pcr  iiovi« 
tatem  vocamur.  Pensemus  quo  modo  se  Pauliis  ab- 
npgaverat,  qui  dicebit  :  Vtpo  autem  jam^  non  ega 
{Galat,  ii).  Cxstinctus  quippe  fuerat  sxvus  ille  perse- 
cuior,  et  vivere  coeperat  prxdicator  pius.  Si  eiiim 
ipse  esset,  pius  prorccio  iiou  esset.  Sed  qui  se  vi- 
vere  denegai ,  dicat  unde  est  quod  sancta  verba  per 
docirinain  veritatis  clamal.  Prolinus  subJii  :  FtviC 
vero  in  me  Christus  (Ibid,).  Ac  sl  aperte  dicai  :  Cgo 
quidem  a  memetipso  exslinclus  suin,  quia  carnaliter 


reni.  Qua  ergn  posl  cnnressioncni  suam  qua  dixernt,  ^  non  vivo;  sed  lamen  essenlialiter  mortiius  non  sum. 


Tu  es  Chrisius  Filius  Dei  vivi^  el  pra>mium  Salvato* 
ris,  quo  aiidierat  secundiim  Matihcuiu  :  Beatuses 
Simon  Dar  Jona,  quia  caro  et  sanguis  non  revelavit 
iibi,  sed  Pater  meus  qui  in  calis  ett  [Matth,  xvi),  re- 
l»enle  aodit  a  Doniino  oportere  euui  ire  in  Jerosoly- 
niam,  ibiqiie  multa  paii  a  seniorilms  et  scribis  ei 
princ>pibus  sacerdotum,  et  occidi,  et  ieriia  die  re- 
snrgere  :  non  vuli  destrui  confcssionem  suam  ,  nec 
putat  fif^ri  poese  ut  Dei  Filios  occidalur  ;  apprehen- 
diiqne  eum  In  affecium  suum,  vel  separaiim  ducii, 
ne  praeseiitibQs  eseteris  condiscipulls  magistrum  vi- 
deaUir  acgut>re.  Ct  cocpit  inrrepare  illura  amanlis 
aflecio,  cl  optantis  dieere  :  Abtit  a  fr,  Domine,  vel 
(til  melfiis  b^ibelur  in  Grxco),  Propitius  esto  liH,  Do' 


qui  in  Chrisio  spiritaliier  vivo.  Dicat  ergo  Yeriias» 
dicat  :  Si  quit  vult  post  me  sequi ,  deneget  uipsumm 
Quia  nisi  quis  a  semeiipso  deflcial,  ad  euin  qui  super 
ipsum  esi  non  appropinquai.  Nec  valet  apprcheudere 
quod  ultta  ipsum  est,  si  nescierit  niactare  quod  esi. 
Sed  jain  qui  se  a  vitiis  abnegat,  exquirend^e  ei  virtu- 
tes  sunt  in  quibus  crescal.  Nam  cum  diclum  est  :  Si 
quis  vult  pott  me  uqui^  deneget  seipsum,  proiinus  9il- 
jungitiir : 

Kt  tollat  crucem  snatit,  et  seqmatur  me,  Duobus 
eieiiimniodiscnix  lollilur,  cumaui  per  ahsiinentiam 
afQigitur  corpus,  aut  percoropassionem  proximi  affli- 
gitur  animus.  Pensemos  qualiter  utroque  modo  Pau? 
lus  crjcem  suam  tuleral,  qui  dicebal :  Castigo  corptks 


SrCi  OEDyE  VeK£UABILIS  OPP.  PARS  ll.SEGT.  I.—  £X£GETICA  GENUkNA.  m 

mtftuti,  et  in  ierviiHttm  reaigo^  ne  foru  aliie  pratdicam  A  diiiis  rnioori  tenefPin  ctitlodit ,  perfectioBi.    Natii 

saepe  liabeniia  cuncta  dospicinius,  ted  tainen  adlioc 
hitmftns  verecondige  usu  prspedimur,  ot  rectiiudi* 
nem  qoam  sertamus  ki  meme »  nondom  expriniere 
valeanius  In  Toce.  Rl  taiHiim  i>ei  faciein  ad  jui^iitifle 
defensionem  negligimns,  ^ianium  liumanas  Ibciei 
contra  jusliiiam  veremur.  Sed  liuic  qun<|ae  vuliieri 
congroum  subjungitur  medicamentum,  eiira  DwDi- 
hus  dicat : 

Qm  enim  tne  confeuui  fueril,  ef  mea  terba,  in  ^ene» 
fatione  i$ta  adullera  et  peeeatricef  Ht  Filiut  homim$ 
eon/itebitur  eum ,  etim  venerit  in  gioria  Patrii  sui  cum 
angelii  ianctis.  Sed  ecce  nunc  apiid  se  homines  di- 
cont :  Nos  jam  Dominum  et  sermones  ejus  noii  em- 
bescimos,  quia  aperta  eum  voce  confllemur.  Quibus 


ipse  reprobut  eficiar  (/  Cor.  ii).  Ecee  in  afOii^ione 
corporis  audiviiiius  crocem  cariiis ;  nonc  In  coropas- 
slone  proximl  audiamns  cruccm  meutis.  Ait :  Qttis 
la/lrifi/ilttr,  et  ego  non  infirmorf  Quls  scandttlizatur^  et 
tgo  non  uror  (il  Cor.  xi)?  Pcrfectus  quippe  praedica* 
tor,  ut  excmplom  darei  abstineniias ,  criicem  porta- 
bftt  in  corpore.  El  quia  in  se  traliebat  damna  inflr- 
initaiis  alicii»,  cnicein  portnbat  in  corde. 

0111  enim  voluerit  animam  suatn  salvam  facere^  per* 
dii  eam.  Qui  autem  perdiderit  animam  suam  propter 
tite  et  Evangelium^  salvam  eam  faciet.  Sic  dicitur 
futcli  :  Qttt  voluerit  animam  suam  salvam  facere,  per^ 
dit  enm,  Qui  autem  perdiderit  animam  suam  propter 
me  et  EvangtHum^  salvam  faciet.  Ac  si  agricolae  di- 
f  atur  :  Frumentum  si  servas,  perdis :  si  semiuas,  B  ego  respondeo  quod  in  liac  plebe  Cbristlana  sunt 


rekiovas.  Quis  enim  nesciat  quod  rnimenltim  cum  in 
iemiiio  miiiitur  pcrit  aboculis,  iii  terra  deflcit?  Sed 
unde  puirescil  in  pulvere,  inde  vire^cit  in  rciiova- 
iiiine.  Qiiia  vero  sancta  Eccle^ia  nliud  tempus  babet 
perseciitionis,  atque  aliiid  pacis,  Uedcmptur  nosier 
ipsa  ejiis  lenipoia  designavit  In  praecepiis.  Naui  per- 
•ecotionlb  tcmpore  ,  poncnda  est  anima.  Pacis  au- 
lem  teitnp'>reY  ea  qiKe  liuiplius  dominari  possuiil  fraii- 
genda  sunt  desidt*ria  terreii».  Uude  et  nuiic  ditiiur  : 
Quid  enim  proderii  hominit  si  lucrctur  mundam 
iokum^  et  detrimenlnm  facint  animat  SWB  f  Aul  quid 
dablt  homo  comtnutationis  pro  anima  sua  f  Cuin  per- 
lecutio  ab  adverhaiiis  deest,  talde  vigianiius  c«>r 
miodiendum  est.  Nam  peieis  tempore  quia  licet  ^i*  ^  w 

vere,  licei  etlam  ambire.  Plerumque  aotem  et  ava-  ^  tisracere.  Cor  quippe  carnale ,  dum  bujus  vll»  gUh 
Hliam  Tincimos,  sed  adbuc  obsui  quod  vias  reciito-     rfaim  quaerit,  homiliuteiu  rcspuit. 


nonnulli  qoi  Cbrislom  ideo  conliteniar,  quia  cunctos 
Cbrisiianos  esse  conspiciuiit.  Noii  ergo  ad  probailo- 
neni  fldel  vox  sufficit  professionis,  quam  defendlt  a 
verecuiidia  profcssio  gencraliialis.  Et  tameii  ubi  se 
quisque  interroget ,  ut  in  confesslone  Cbrigii  se  ve- 
raciter  prohet ,  si  non  jam  noiuen  ejus  erulte^cit ,  si 
plene  virtuti  mentis  bumanum  pudorem  sobdidil. 
Cerle  enim  persecuiionis  leinpore  erubescere  pote* 
rant  fldeles  substantiis  denudari,  de  dignitalibus  de- 
jici»  verberibus  afQigi.  Pacis  autem  tempore,  qoia 
hicc  a  noslris  perseculionibus  desuiit,  etU  aliod  obi 
osteiidamur  nobis.  Yeremurs»pe  a  proi^iiuis  desplci, 
dedignarour  iiijurias  verbi  tolerare.  Si  contingat  jur* 
gium  fortasse  rum  proximo,  eroliesclmus  priores 


LIBER  TERTIUS. 


CAPUT  VIII. 

Et  dicibat  iUis  :  Amen  dico  vobis,  qma  sunt  qtddam 
de  luc  stantibuSf  qui  non  gustabunt  mortem  donec^  etc. 
Rcgnum  l>ei  hoc  loco  praesens  Ecclesia  vocatur.  El 
i|iiia  nonnulU  ex  discipul  s  usque  adeo  in  corpore 
vlclori  erant ,  ul  Ecclesiam  Dei  constrocum  conspi- 
rereni,  ei  conlra  mundl  bujus  gloriam  ereciaro, 
eonsolatoria  promissioiie  nunc  dioitur  :  SiDil  quidam 
de  hic  stanlibus,  qui  non  gustabunt  mortem^  donec  vi- 
deant  regttum  tki  veniens  in  viriute.  Sed  eum  lanla 
Dominus  siibeiiiid»  inortis  prascepu  ederel,  quid  ne- 
cessaritim  fiiii  ui  ad  hanc  subito  proinissionem  veni- 
rel?  Qiiod  si  subtiliter  attendamus,  quanu  dispensa- 
tioite  pieuitis  agalur  agnoscemos.  Discipolis  eniin 
rodibiis  etiam  de  praesenli  f iu  aliquid  promittendum 
fuii,  ut  p4»ssent  nihiistius  in  fulnra  solidari.  Sic  Is- 
raelitico  poputo  ei  iEgypti  terra  liberamlo  repromis* 
slonis  terra  promiltitur,  ot  dom  vncandus  esset  ad 
doiia  ccelestia,  terrenis  promissionibus  suadeniur. 
Uiide  recte  qiioque  per  Psalinisum  dicilur  :  Dedit  eis 
retiiones  pent':um^  ct  labores  populorum  possederunt,  nt 
^uttodiant  juttifkationes  rjui,  et  legem  ejut  requirant 


(PsaL  civ).  Sic  ergo  boc  loco  rodibos  discipulis  Ve* 
rilas  loquens  videiidum  regnom  Dei  promillil  in 
terra ,  ui  hoc  ab  eis  fldelios  in  coelo  praesoinalor. 
Quod  si  regnum  Dei  hac  senieutia  fuiuram  iii  coelis 
beatitudinem  velimus  accipere,  ei  hoc  quidam  de 
astanlibiis  non  posi  multos  dies  in  monte  viderunt. 
Quod  pia  utique  provisione  facluro  est,  ut  contempla* 
D  lione  seroper  manentia  gaudii,  Uroeisi  raptiro  aiqoe 
ad  breve  momenluro  delibala ,  fortius  insuniia  sse* 
culi  tranaeunlis  adversa  iolerareni.  Decentisslroo 
sane  verbo  sanctos  mortero  gusiare  testaiur,  a  quibos 
niinirum  mors  corporis  quasi  libando  gusuior,  viia 
▼ero  anim»  veraciter  possidendo  tenetur. 

Et  post  dUs  sex  assumpsit  Jesus  Petrum  et  Jaeobum 
ei  Jeannem^  et  duxit  Utos  in  montem  exreUum  seorsum 
fo/oi,  et  transfiguraius  esi  coram  ipiis-  lii  Evangelio 
Luc;e  ita  scriptuin  esl  :  Factum  est  autem  post  hcec 
verba  fere  dies  octo^et  atsumpsit  Petrum^  etJacobum,  e* 
Joannem,  et  ascendit  in  momem  ut  orareut  (Luc.  ix). 
et  caetera  :  Ociava  aulem  die  Dominos  prouiissam 
futua;  beaiiiiidini<(  gloriam  dis«*ipulis  manifestat: 
ut  ct  osieusa  caelcslis  viije  duicedine,  cu:k turuiii  qu< 


117  IN  IIARQ  EVANGBLIUM  CXPOSITIO.  —  Llft.  IIL  M 

lurcaBdire  poasint  corda  refoveat,  et  octonario  tlie-  A  Amptiui  lava  me  ab  wjuititia  mea,  et  a  delicia  mej 


-wn  DQmero,  ? eruni  tempore  resiirrectionis  gaudlum 
loceat  esse  veniurum.  Nam  et  ipse  ociava  die,  id 
eslf  post  seiiam  Sabbati  qula  crucem  ascendit,  ac 
Mptimam  Sabbati  qua  in  sepulero  quievit,  a  mortuia 
marresit,  et  noi  post  sei  bujus  sxculi  aeiates  in 
qvibos  pro  Domino  pali  et  laborare  gaudemus,  ac 
•eptimam  SablKiii  animarum,  qu»  iiiierim  in  alia 
▼iia  geriiur,  octava  profecio  seiale  resurgemus. 
Nam  quod  Maithaeus,  Marcusque  Dominum  post  sei 
Uransfiguraluro  dicunt  dies,  nec  temporis  ordine  nec 
mtioiie  mysterii  discrepant  a  Luca,  qui  octo  dies 
dictt ,  quii  illi  inedios  tantum  ponunt  dies ,  undc  et 
abeolute  post  sex  dies  factum  commemorant.  Hic 
priroom  qoo  httc  Dominus  promisil,  et  uUiroum  quo 


munda  me  (P.al,  l).  Nou  lolesi  suis  lideUbus  in 
terra  dare  cliiritaieni,  q'ix  cos  conservaia  niaiiet  in 
corIIs. 

Ei  apparuii  illis  Elias  cum  Moyte,  et  erant  loquen- 
te$  cum  Je$u.  Moyscs  et  Clias  quorum  unum  mor- 
tuum,  alicrum  in  coeiis  raptuin  legimui,  visi  in 
niajesiate  cum  Domino  (ut  Lucas  scribii)  fnturam  in 
illo  omnium  sanctorum  gloriam  significanl.  Qul  vi* 
delicel  tempore  judicii,  vel  vivi  in  carne  reperiendi, 
vei  ei,  olim  gusiata  morte,  resusciiaiidi  et  pariter 
siint  regiiaturi  ciim  illo.  Attesianleeienim  Apostolo: 
Moriui  qui  m  Ckri$to  $unt^  returgmt  prUni ;  deinde 
no$  qui  vivimu$,  qui  reiinquimttr^  $imul  rapiemur 
cum  ilti$  obviam  Domino  in  aera^  et  $ie  $emper  eum 


sita  promiisa  complevit  adjungil.  Ideoque  temperan-  ^  Oomino  erimu$  (/  7/fe<s.  iv).  Aliler.  Moyses  el  Elias» 

boc  tfsi  legislator  et  propheianiin  eximius,  apparent 
et  loquuntur  cuni  Dumino  iu  cariic  veniente,  ut 
osteiidanl  ipsuin  esse  quem  cuncia  legis  et  proplie- 
tarum  oracula  proiniserunt.  Apparent  auteui  non 
in  infimis,  sed  in  monte  cum  illo,  quia  niiuiruro  soli 
illi  qui  raente  lerrena  desideria  transcendunt  maje- 
statem  sanctae  Scripturae,  qu»  in  Domino  est  aditn- 
pleta,  perspiciunt.  Deniqiie  et  fiiii  Israel  videre  Moy- 
seii,  sed  ad  Deum  in  moniana  siibeuntem  sei|ui  non 
merentur,  ad  se  quoque  reversuro  non  sine  velaroloe 
cernunt.  Eliaro  novere,  sed  solus  triumpbum  ascen* 
denlis  cum  filiis  prophelarum  conteinplatur  Eliseus, 
Quia  multi  passini  Scriptur»  verba  legiraus;  sed 
quaro  celsa  in  Chrlsti  roysteriis  splendeat,  perpauei 
perfectiores  inielligunt. 

Et  re$panden$  Petnu  ait :  Rabbif  bonum  e$l  no$  kie 

e$$e.  Faeiamu$  tria  tabemacula^  tibi  tuiirm,  et  Ifoysi 

«nttm,  et  EliiB  unum.  Nen  enim  $eiebat  quid  dieerei* 

Erant  enim  timore  extttriti.  0  quanta  felicitas  visioiil 

deitatis  inier  angelorum  cboros  adesse  perpetuo,  tl 

tantum  transfigurata  Christi  bumaniias,  duorumqu* 

societas  sanctdruro  ad  puncium  visa  delectet,  ut  eou. 

iie  discedantetiam  obsequio  Petrus  sistere  velit,  qui 

et  si  pro  stupore  buman»  fragilitatis  nesciat  quid 

dicai,  insiti  lainen  sibi  dat  aflectus  indicium !  iVe- 

$ciebat  enim  quid  diceret,  qui  oblitus  est  regnum  Dei 

sanctis  a  Domino,  non  alicubi  terraiuui,  sed  iii  coe- 

lis  esj^e  proinlssum.  Nec  recordatus  est  se  suosque 


tius  fere  dies  oeto  ponit.  Et  in  ratione  mystica  lllic 
pcisl  sex  roundi  eetates  sanciis  ab  omni  labore  quies- 
ei*ndum,  bic  vero  lempore  octavo  designat  esse  re» 
surgendum.  Unde  pulchre  et  sextus  psalm.  Pro  octava 
iiMcrtlNtur»  cai  initium  est,  Domine ,  ne  in  [urore  ar~ 
§ua$  uie,  qiiia  nimirum  per  sex  aetates  quibus  operari 
licei  precibus  est  insistenduro ,  ne  in  ociavo  retri- 
botionis  tempere  a  judice  corripiamur  irato.  Quod 
ei  ipse  Doraittus  hoc  loco  voluit  nos,  osteiiso  suae 
orationis  exeroplo,  docere,  de  quo  secundum  Lucaro 
dicitur  q«ia  ateendit  in  montem  ut  oraret.  In  niontem 
nMnqBe  oraturus  et  transfiguratus  sic  ascendii,  ut  os- 
lendat  eos  qoi  fructuro  resurrectionis  exspeciaiii,  qui 
regem  in  decore  sno  videre  desiderani,  roente  in  ex- 
celsis  MHtare,  et  conilnuis  precibus  incumbere  de- 
bere.  Tres  Bohiffimodo  securo  discipulos  ducit ,  vel 
qaia  mnlft  sihiI  vocati ,  pauci  vero  eleeti  (Matth.  xx ), 
td  quod  li  qni  nuiic  fidero  qua  iinbuli  sunt  sancta 
Trmiutis  Uicorrupia  raente  servaverini,  tunc  «teriia 
ejas  mereniur  visione  laelari. 

Et  trmufiguraiu$  (inquit)  coram  tpiti,  et  veetimefUa 

ejue  faita  $unl  eplendentia  eandida  mmi$  velut  nix. 

I  1}  Transfiguratos  Salvaior  non  substaniiam  venBcaniis 

f  r,  iflHsit,  sed  gloriam  liitoraB  vel  suas  vel  nosira  resur- 

'  «S  rectiooisosteadit,  Qui  qualis  tunc  apostolisapparuil, 

i  ^  lalis  post  judiciuin  cunctis  apparebit  eiectis.  Nam 

ipso  tenipore  judicandi  et  bonis  simul  et  malis  in 

funna  servi  videbitur,  ut  videlicei  impii  quero  spre- 


,  iud«i  quem  negavere,  miliies  quem  cruci  •  J^  coapostolos  inoriali  adbne  carne  circumsept<»6,  iro- 


flxer»,  Piletus  llerodesque  qiiem  judieavere,  queant 
afnoseere  jndicem.  Vestimenta  autem  Domiiii,  recte 
taiieti  ejns  aecipiuntur,  leste  Apfisiolo  qui  ait :  Qut- 
euM^  erqo  in  Chrieto  bapii%aii  e$ti$^  Chrieium  indui- 
ad»  {iiala$.  ui).  Qac  videlieet  vestimenta,  Doroino 
In  lerris  eonsisieHte,  despecta  aliorunique  siroilia 
«idebantnr ;  sed  ipeo  montem   petente,  novo  cau* 
dm  refiiigenl.  qnia  uunc,  qnidem  Alii  Dei  sumus» 
aed  nondnm  apparait  quid  erlmus.  Sritfitts  «ttiem 
fiff«  curn  a^paruerk^  mmile$  ei  erimu$.  Yidebimu$  enim 
emm  «srai  ut  (I  Joan,  111).  Unde  bene  de  elsdem  ve- 
siimenlis  subditnr :  Qualia  fulla  $uper  terram  non 
poteu  eandida  faeere.  Nam  quia  ille  hoc  loco  intelli- 
feiidus  esi  fullo,  quem  pceniiens  Psa^misu  |>recaiur  : 


mortalis  vii»  statum  subire  non  p<»sse,  cui  mente 
excesserat,  quod  in  domo  patris  quas  in  coelis  est» 
doinus  manu  ticta  necessario  non  sil.  8ed  et  usqtie 
nunc  imperitiae  notatur,  quisquis  legi  et  propheiis  el 
evangeKcis  iria  tabernacula  facere  ciipit,  cum  baro 
ab  invicem  nallalenus  valeant  separari,  unum  baben- 
tia  tabernaculum»  htic  est  Ecclesiam  Dei. 

Et  faeta  e$t  nube$  obumbran$  eo$.  Qui  materiale 
tabernaculuin  quxsivit,  nubis  accepit  obumbraculum, 
ut  discat  in  resurreciione  non  tegmine  domoruro,  sed 
Spiritus  sunrli  gloria  sancios  esse  protegendos.  De 
qua  Psalinista :  FHii  autem  hominum  in  proteciione 
atarum  tuarum  $p?rabunt  (Pia/.xsiv).  Et  in  Apoca- 
lypii  sua  J  anncs  :  Kt  temptum^  iiiquit,  non  vi4%  in  ca 


i43  UeDi£  VeNERABILIS  OPi\  PAIVS  II.  SKGT.  I.  —  EXEGKTICA  GENDINA.  230 

(Apoc.  iii\  Domiiius  omnipolens  trmplum  illius  A  dibilc  e&sei  pro  rei  magnUudine,   et    posi  tanian 

esl,  ei  agnus. 

Ei  venU  vox  de  mbe  dicens :  liie  eit  FUiu$  meus 


clMmsinmt,  audite  illum.  Quia  imprudenter  inlerro- 
g.iver:inU  propierea  responsionem  Domiiii  non  me- 
renlur ;  sed  Pater  rei^pondet  pro  Filio,  ui  verbum 
Domiai  ctniplorelur.  Ego  lesilmoniutu  non  dice  pro 
nie,  sed  Pater  qui  tne  miJtl,  ipse  pro  me  dicit  teslimo- 
nium  {Joan,  v).  Vox  quoqtie  de  cqpIo  Pairis  loi|uiin(i8 
audiiur,  quac  lesiiinonium  perliibeat  de  Filio»  et 
Petrum,  crrore  sublato,  doceat  verilalem  :  imo  in 
Peiro  caeteros  aposlolos.  Hic  est  (inquit)  Filius  meus 
eharissimus:  buic  (igcndum  est  tabernaculum,  huic 
obleniperandiim.  liic  est  Filius,  illi  8<'rvi  suni,  Moy- 
ses  et  Elias.  Debcnt  et  ipsi  vobiscum  iii  peneiralibiis 


gloriaiii  apud  aniinos  sequens  crux  scandalum  fa- 
ceref, 

Et  interrogabant  eum  dicentes :  Quid  ergo  dicMut 
Pharisai  et  Scribo!  quia  Eiiam  oporteat  venire  pri^ 
mum,  Traditia  Pharisaeorum  est»  juxta  Malachiani 
prophetam,  qui  est  novis»imus  in  duodecim,  qund 
Elias  veniat  ante  adveutum  Salvatoris,  et  reducat 
cor  pairum  ad  filios,  et  filiorum  ad  patres,  et  resti- 
tuat  omnia  in  antiquuni  statum.  i€stimaiit  ergo  di- 
scipuli  transrormatiouem  gloriae  banc  esse,  quam  in 
mriite  viderant,  et  dicunt :  Si  jam  venisii  in  gioria, 
qiiomodo  prsecursor  luus  non  apparet  ?  Maxime  quia 
Eli^im  videraiit  recessisse.  Quundo  auiem  adjiciunC 
scrib»,  et  dicunt  :  quia  Eliam  oporteat  primum  ta» 


cordissui  Domino  tal)ernaculum  pra*parare.  Concor-  ^  nire^  primum  dicendo  ostendunt,  quod  nisi  Elias 

dat  sane  hic  Evangelii  locus  cum   verbis   ipsius 

Moysi,  quibus  incarnationi  dominic»  tesiimonlum 

fcrens  aiebal:  Prophetam  vobis  suscilabit  Dominus 

Deus  vestcr  de  fratribus  vestris :  eum  tanquam  meipsum 

audietist  juxta  omnia  qua  locutus  fuerit  vobis.  Erit 

autem :  Omuis  anima  quacunque  non  audierit  prophc" 

tam  illum  ,   exterminabitur  de  plebe  {Deut.  x? ni). 

Quem  ergo  Moyses  cum  venerit  in  carne,  audiendum 

abomni  aiiima  quae  salvari  velit  praedixit,  buncjam 

▼cnien'em  in  canie  Deus  Pater  audiendum  discipn- 

lis  osteudii»  et  suiin  esse Filium  coelesii  voce  signa- 

¥it.  Et  quasi  maniresiius  fidem  advenius  ejus  illis  in- 

sinuans  :  llic  vir  (inquit)  bic  est  ille,  quem  Moysr-s 


va- 


nerit,  non  sit  secundus  Salvaioris  adventus. 

Qui  respondens  ait  iHis  :Eliascum  venerit,  primo  re* 
stituet  omnia.  Omiiia  restiiuet,  utique  illa  qux  pro- 
phela  praeratiis  otitendit  diceiis  :  Ecce  ego  mitlamvobk 
Eliam  prophetam^  antequam  veniat  dies  Domini  ma" 
gnus  el  horribilis,  et  converlet  cor  patrum  ad  /!/tof,  «f 
C0r  filiorum  ad  patres  eorum  {Malach,  iv).  Kestiiuet et 
boc  quod  morti  debet,  ac  diu  vivendo  dislulit.  Qood 
eliam  hic  Domluus  consequenter  iniimavii,  cum  pr»- 
tinus  adjunxit : 

Et  quomodo  scriplum  est  in  Filium  hominis^  ut  muUa 
paiiatur  et  contemnatur,  Id  est  qoomodo  de  Chrisli 
passione  multirario  propheiae  multa  scripseront,  sic 


i8!e  vobis  saepius  in  mundo  nascilurum  promisit.  p  et  Elias,  ciim  veiieril,  mulia  passurus  est,  conieui* 


llujiis  verbis  jiixia  praeceptom  ipsus  Moysi  cl  vos 
auscullate,  et  omiies  veri  amatores  .lusrultire  jubele. 
Et  noiandum  quod  sicut  DomiiiO'  in  Jordane  bapti- 
zalo,  sic  et  in  nioiiie  clarificaU)  loiiu^  sanciae  Triui- 
lotis  inysterium  dtxlar  tiir.  Quia  nimiruni  gloriani 
ejits  qu:im  in  baptismo  credentes  confitemur,  in 
resnrreciione  yidentes  collaodabimiis.  Nec  frustra 
Spirilus  saiictus  hlc  iii  lucida  nube,  ut  alius  cvange- 
li.Hta  commemorat,  illic  iipparebat  in  columba,  quia 
qui  nuiic  simplici  corde  fidcro  qiiam  percepil  servat, 
iiinc  lure  aperlae  visionis  quod  crediderat  conienipla- 
1)  lur,  ip8.ique  ua  illuslrabilir  in  perpeluum  gratia 
proiegetur. 
Et  siatim  circumspicientes  neminem  viderunt  am* 


nendus  ab  impiis.  Restituet  ergo  omnia,  primo  vide- 
licet  corda  bominum  iliius  aevi,  insUtoendo  ad  cre- 
dendum  Chrisio,  ac  resislendum  perfidlae  Antichrisli; 
deiiide  ipse  su^iiii  animam  propter  mariyrium  fidei 
Christi  ponendo.  De  quo  in  Apocalypsi  pleniiis  my* 
stico  sermone  narratur. 

Sed  dico  vobiSf  quia  et  Etias  venif,  et  fecemnt  illi 
quiBCunque  voluerunt,  sicut  scHptvm  est  de  §o,  Ipse 
qui  venturus  est  in  secundo  Salvaioris  adveiiiu  juxia 
corporis  fidein,  nuiic  fier  Joanuem  veuit  in  virtnle 
et  spirilu.  Fecerunt  ei  qumcunque  voluerunt^  boc  eat 
apreverunt,  et  decoliaverunt  euui. 

Et  veniens  ad  discipulos  suos^  vidit  turbam  magnam 
circa  eos,  et  scribas  conquirentes  cum  iUis.  Et  cotifestim 


p^ifs,  nisi  Jesum  lantum  seeum,  Ubi  coepii  Filiiis  desi-  D  omnis  populus  videns  eum  stupefactus  ei/,  et  expane" 


giiari,  niox  servi  disceaserunt,  ne  ad  illos  paierna 
vo«  emissa  puuretur.  Aliier,  cum  fieret  vox  super 
Filium,  iiiyentus  est  ipse  solus,  qiiia  cum  maniesta- 
verit  seipsum  eleciis,  erit  Deug  omnia  in  omnibos ; 
irao  ipse  cum  suis  unus  per  omnia  Christus,  id  est, 
c;iput  Gum  corpore  splendebit.  Propier  quam  uniu- 
leni  alibi  dicebat :  Et  nemo  ascendit  in  ccetum,  nisi 
qui  deuendit  de  cato^  Filius  hominis,  qui  est  in  c^lo 
(Joan,  Hi). 

Et  desccndentibus  ittis  de  monte,  privcepit  illis,  ne 
eui  quce  vidissent  narrarent^  nisi  cum  Fitiu*  hominis  a 
tnortuis  resurrexerit.  Fuiuri  regni  prjcnic«liiatio,  et 
glniia  (rioinplian;is  deoionstraU  fuerat  in  monte. 
NoR  voli  crgo  boc  in  populis  prxdic  iri»  ne  rt  incrc- 


fttu/.  ht  accurrentes  saluiabant  eum,  Nolaiida  iu  om- 
nibas  locis  disUntia  nientis  scribaruin  el  tiirbae. 
£rat  enim  cum  discipulis  turba,  erant  et  scriliae ; 
8ed,  advenienle  Doniino,  mox  omnis  turba  slupe* 
facu  expayit,  eumque  saluians  accurrit.  Scribae  iiihil 
devotionls  fidei,  bumiliiatis  el  revereoliae,  ei  exbi- 
buisse  narrantur.  Quid  aotem  curo  diMipulis  Do«* 
mini  lurbue  8ive  scribae  cooquireren^  evangelista 
non  dicit.  Petest  vero  (ni  futlor)  apte  inlelligi  de 
hoc  quaistionem  fuisse  moUm ,  qiiare  ipsi  coni 
essent  discipuli  Salvatoris,  salvare  dxnioniacuflay 
qui  in  niedio  erat  positua,  uon  possent.  Qood  ei 
aeqoentibos  Evangelii  verbis  potesl  conjici,  duni 
didlor; 


iei  IN  M\Ri:i  EVAiNGRLIUM  EXroSITIO.  —  LIB.  III.  St2 

£l  humrofawii  $oi :  Qnid  mter  vos  eonquirins  ?  Et  A  oJiiirn  virtiitis  iiiculiat ,  vel  cxpiilsionis  sii»  viiitli* 


reipomdens unus  de lurba  dxii :  Magitler^  attuli  fitium 
meuii  ad  le,  habenlem  $piritum  miiitim ;  ^ict  ubicttnque 
mim  apffrehenderit,  aliidU  eum,  et  $pumat^  et  $tridet 
deniibu9f  ei  are$eit.  Et  dixi  di$eiputi$  tui$  ut  ejicereni 
illmm,  ef  Non  patuerunt,  Notandum  mitcmqiiod  sem- 
per  loca  rebos  congninnl.  In  monte  Domiiinx  orat, 
Iransformatur,  discipulis  arcana  su.-e  fnAJesUilis  ape- 
rii.  1d  inferiora  doscendens  turbse  occursu  excipilur, 
miserorum  fletu  pulsatur.  Snrsum  discipulis  myste- 
ria  regni  reserat,  deorsuin  turbis  peccala  infideiitaiis 
eiprobrai.  Snrsum  Pairis  vocem  iis  qiii  seqni 
ne  poierani  pandii;  deorsum  spiritiis  malos  ab  bis 
qui  veialNintur  eipellil.  Qui  etiam  nunc  pro  qnali- 
taie  meriii^niro  aliis  ascendere,  aliis  vero  non  desi- 


cct  injnriam.  Ilinc  est  eiiini  (ut  de  specie  iranseanim 
ad  genufl)  quod  Ecclesix  sanctae  priinonliis  tot  gra- 
yisslma  inrerebal  certamina  persecutionnin,  quod  soo 
regno  dolebai  subito  aiiimarum  illata  fuisse  dis* 
pendia. 

Et  inlerrogarit  patrem  eju$  :  Quantum  temporie  esf, 
ex  quo  hoc  ei  accidit,  At  ilte  ait :  Ab  infantia*  Et  fre* 
quenter  eum  et  in  ignem,  et  in  aqua$  mtsif,  ut  eum 
perderet,  Erubescat  Julianus,  qui  dicere  audet  omiies 
homines  absque  ulla  peccaii  contagioiie  nasci  in 
carne,  tamqiie  innocentes  per  oninia  quam  fiiii 
Adain  quaodo  crentus  est.  Quid  enim  habuii  Isle 
puer,  iil  ab  infaniia  daemonio  vexaretur  acerbissimo, 
si  non   ullo  originalis  peccati  vinculo  tencbatur, 


slil  descendere.  Nam  rarnales  adhuc  ei  incipien-  ^  flupn»  constat  nullum  adbuc  proprium  potuisse  lia- 


les,  qoasi  ima  peiens  conforiat,  docoi,  castigat.  Per- 
fectos  autem  qnorum  conversalio  in  coelis  est»  su- 
blimios  eitolli-ndo  glorificni,  liberins  de  xternis  in-> 
sirtiity  ei  sa;pe  quae  a  turbis  ne  audiri  quidem  valcaiit 
docei.  Daenioniacum  autem  hunc,  quem  descen<lcns 
d**  monte  Dnminus  sanavit,  Marciis  quidem  snrdum 
niutiimqoe,  Matlh;eus  vero  lun:Uiciim  fuisse  comme- 
norai.  Sitpiificai  aniem  eos  de  quibus  scriptum  esl : 
Sfulliis  iil  tuna  mutatur,  Qiii  nunquam  in  eodem 
slnni  perroanentes,  nunc  ad  hxc,  nunc  ad  il^a  vitia 
iiiuutjy  cresGuni  atque  decrescunt.  Qui  mnii  sunt, 
ni*n  confiit*ndo  fidem:  surdi,  nec  ipsum  alirtnatc- 
nns  veritatis  audiendo  sermonem.  Spumanl  aulem 
curo  itultitia  iabe>cuni.  Siuliorum  namqiie  ei  Inn- 
fueniiam  alque  bebetum  esi  spumas  salivarum  ex 
ore  dimliiere.  Sirideni  dentibus,  cum  iracundiae 
furore  flammescunt.  Arescunt,  cum  oiio  torpen^e 
laiigiie^cnnt,  ei,  nuila  Tiriutis  industria  confortaii, 
enerviler  vivunt.  Quod  autem  aii :  Et  dixi  di$ciputi$ 
fvfs  uiejieereni  iUum,  etnon  potuerunt^  lalenter  apo- 
8iol«M  accn»at,  com  impossibiiiias  curandi  inierdum 
iMm  ad  imbecilliiatem  curantium,  sed  ad  eorum  qui 
nirafidi  snni  fidem  referaiiir,  dicenle  Doinino  :  Piat 
iibi  $enmdum  fidcm  tuam  {Matth,  ii). 

Oan  re$ponden$  ei$  dixit:  0  generatio  incredula^ 

fmmdiu  apud  vo$  ero^  quandiu  vo$  patiarf  Non  qood 

'laBilio  auperatus  sil,  mansuetus  ac  milis ,  qui  non 

aperuii  sicoi  agnus  coram  iondente  os  suuni,  nec  in 


bere  peccaium?  Gonfileatur  Gaiholicus,  quia  iiemo 
iiiimunis  a  noia  priinae  praevaricationis  nasciliir,  et 
iiivocet  gratiam  Dei,  qua  liberetur  de  eorpore  mor- 
tis  per  Jesum  Ghrislum  Dominum  nosirum.  intelli* 
gat  scriha  doctus  in  regno  coeloroni,  in  hoc  daemo- 
niaco  a  Doniino  curato  salvationem  omnium  fide- 
lium  esse  designatAm,  qui  originalis  culpae  reaiu 
astr  cii  veniunt  in  mundum,  nec  nisi  uiiios  Redem- 
ptoris  Jesu  Ghiisti  fide  suntel  graiia  salvandi.  Quo<l 
auiem  diclunieii:  Et  fiequener  eum  et  in  ignom  M 
in  aqua$  mtfif,  inaiiina  huinaiiaB  vecordije  facinora 
designat.  Ignis  nainque  ardor  ad  fervorem  iracua» 
diae  referendus  est.  Aqoa  ad  volnpiates  camls»  qua 
dissolvere  mentem  per  delicias  solent.  Vel  certe  in 
igiiein  fertnr  dacmoniacus,  quo  adulterantium  corda 
sucrensa  sunt,  ei  in  aquas  quae  soleni  eitinguere 
charitatcm. 

Sed  $i  quid  pote$t^  adjuva  iios ,  ml$enu$  nottri. 
Je$u$  aulem  aii  illi  :  Si  pote$  eredere,  omnia  poHibi" 
iiacredenti,  Apium  Dominos  responsuni  reddit  |>e- 
tenti.  Ipse  enim  aii :  Si  quid  pote*,  adjuva  no$.  Et 
Dominus  :  Si  potes,  inquit,  credere,  possum  vos  mi- 
sertus  adjuvare,  quia  fides  non  ficta  oinuia  qiias 
salubriter  petit,  impetrare  meretur.  Goi  conlra  lc- 
prosus  qui  fideliter  clain:ibat :  Domine,  $i  vrs,  pofet 
tiie  mundare  {Lue.  v),  congruuin  sux  fidei  accepii 
responsum  :  Voto^  mundare  {Ibid,). 

Et  continno  exclaman$  paler  pueri  cum  lacrymiM 


Terba  furoris  ertipit,  sed  quo  in  similiiudinem  me-  |.  aiebai :  Credo^  Domine^  adjuva  incredulitatem  meam 


dici,  si  argrotuin  videal  coiitra  sua  praccepta  se  ge- 
rere,  dicai :  Usqiiequo  accedam  ad  domuin  luain  ? 
quousque  artis  meae  perdaro  industriam,  ine  aliqiiid 
}uliente  et  lc  aiind  perpeirante  ?  In  ianlum  autein 
nou  esi  iratus  bomini  sed  vitio,  et  per  unum  ho- 
miiiem  Judaeos  arguil  iiiAJeliiatis,  ui  statim  uitu- 
lerii: 

Afferle  ittum  ad  me*  Ei  attuleruni  eum.  Ei  cum 
ftiftisef  if/mn,  $ialim  $piritu$  eoniurbavit  enm,  et  eti- 
$M$  in  terram  voiutabaiur  $pHman$.  Allatoiii  Domino 
poerum  spiriius  conturbat  ei  elidii,  qnia  sa*pe  dum 
eoQverti  ad  Dominom  posi  peccata  conamur,  m:ijo- 
ribus  novisqoe  antiqui  bostis  puljiatiiar  inbidiis. 
Quod  ob  id  uiique  callidus  facii  advcrsarius.   ui  vcl 


Nemo  repente  fit  suinmiis  :  sed  in  bona  c  mversa- 
tionc  a  miniinis  quisque  incboal,  iii  ad  magna  perve- 
ni:U.  Alia  naniqiie  sunt  virtutis  eiordia,  aliud  pro- 
fectus,  aliud  pcrreciio.  Si  enini  et  ipsa  fides  ad  per- 
ieciiunem  su.nn  non  quibusdam  gradibus  ducereiur  : 
iste  inierrogatus  aii  crederel,  non  responderel, 
Credo^  I>omtti€,  adjuva  incredulitatemmeam.  Si  enlm 
creiJebai,  cur  incredulitatem  diccbal  ?  Si  vero  incre- 
duliiatein  babere  se  noverai,  qoomodo  credebai  f 
Sed  quiu  per  occuliam  iiispiraiionem  graliae  merito« 
runi  suorum  gradibus  lides  crescii :  ono  eodemque 
teniporc  is  qui  iiecdum  perfccte  credideral,  simul 
et  credebat,  et  increduliis  erat. 
Et  cum  viderct  Jc$u$  concurreniem  lurbam,  cemmi» 


iii 


BKDi£  VKNCRABiLIS  OPP.  PARS  II.SCCT.  I.  —  EXKGETSCA  GEMIINA. 


lU 


Huiui  e$l  spiritui  immundo,  dicem  illi :  Surde  et  mute  A  ^  dieebat  iliis  :  Quoniam  Fitiu$  hominiM  iradetnr  in 


spirilui^  ego  tibi  pngcipio,  exi  ab  eo^  et  amplius  ne  in- 
troeat  in  eum.  Cominiiiatiu  Domiiii,  diviiii  est  Yirlus 
iwperii.  Non  aulem  puero  qui  vim  paiiebatur,  sed 
d;riiioni  qui  inFereb.it  comminalus  est.  Quia  (|ui  pec- 
ctiiiem  emendare  desiderat,  viiiuin  uiique  incre- 
paiido  et  exsecrando  debet  exterminare,  sed  hoini- 
neiH  amando  refovere.  Rene  auiem  Domiuus  qui 
spirituiu  imiiiundum  pellit  ab  honiiiie,  simul  rie  am- 
plius  in  euin  ingrcdiatur  imperat.  Quia  ille  veraciier 
»  du^moniaca  dominatioiie  liberatur,  qui  ad  peccala 
a  quibtts  semei  poeuitendo  muiidaius  est,  vitat  malc 
^iveiido  reverti. 

El  exclumans  et  muUum  diseerpens  eum^  exiit  ab  eo. 
Knturus  ab  homine  spiritus  immundus  diuerpit  ^icm. 


OMrffiis  hominum  et  oecident  eum.  Et  oceisus  tertia  die 
resurget.  Semper  prosperis  miscet  tristia,  ut  cuiii 
repeiile  veiierini,  iion  terreanl  aposlolos,  sed  a  pne- 
mediiatis  ferantur  aiiimis.  Si  enlm  coniristai  eot 
quod  occidendus  e^t,  debei  Ixlittcare  quod  die  lertio 
resurrecturus  esl. 

At  ignorabanl  verbum  tttud,  et  timebanl  inlerrogare 
eum.  Ilxc  ignoratio  discipulorum,  non  tam  de  iar« 
ditate  ingenii  eorum  quam  de  amore  nasclinr  Salva- 
ioris ,  qui  carnales  adhuc  et  mysterii  cnicis  ignarl , 
quem  Deum  veruin  cognoveraiit,  moriiurum  credere 
nequibani.  Et  quit  per  figuras  euiu  sxpe  lo<|uentem 
audire  solebant,  borrenies  eventiiiii  moriis  ejus, 
eiiam  in  eis  quae  de   sua   iradiilnne  et  passiona 


aefwrenti  clamore  imieii  iii/iwiKts.  Quia  plerumque  »  .pene  loqiiebatur.   Qgurate  aliud  significari  volc- 
diaboius  dum  de  corde  eipellitur,  acriores  in  eo      ii^qi^ 

Et  venerunt  Capharnaum,  Qm  cum  donu  essent,  in^- 
terrogabat  eos,  Quid  in  via  tractabalit  ?  Ai  illi  tacebant^ 
Siquidein  iniersein  via  dispiilaverant  quisesset  ii* 
loruin  major.  Inde  oria  videtur  dispuiatio  discipu- 
loruin  de  primatu,  quia  viderant  Petrum,  Jacobum 
et  Joaniiem  seorsura  ductos  in  montem,  secreiuiii- 
que  els  ibi  aliquod  esse  credilum.  Sed  et  Petro 
iuperius  juxta  quod  Maltbaeus  narrat ,  claves  regi>i 
coelorum  proniiiisas  ,  Ecclesiamque  Domini  siiper 
petram  fidei  a  qua  ipse  nomen  acceperat,  aedificau- 
dam   esse.  Querebaniur  ergo  vel  ipsos    tres  ca- 


teiiltiiones  generai  quam  prlus  eicitaveral ,  quando 
boc  quieius  possidebat. 

El  factus  est  sicut  mortuus ;  ita  ut  muUi  dleerent, 
quia  mortuus  est.  Jasus  autem  tenens  manum  ejus,  eU" 
vaeit  iUum  et  surrexU.  Qaem  bosiis  impius  jaro  riigere 
Gompulsus  stravil,  ac  mortuo  similem  reddidit,  bunc 
pius  Salvaior  miii  tuas  dexter»  laclus  levavii.  Qui 
sicul  verum  se  esse  Deum  potentia  stlvandi  docuit, 
ita  eiiam  veram  se  babuisse  ctrnis  naturam  more 
tactut  bumtni  declarayil.  Negat  namque  llanichxus 
Jnsanus  veraciter  eum  carne  indulum  fuisse :  sed 
ipse  em  tot  languentes  suo  tactu  erexil,  mundavit, 


zii..- :  ^-•.   u  II-       .      .  .  .      *c"8 ,   vel  omnibus  aposiolis  Petruin  esse  pr»la- 

illuminavit,  bxresim  iliius  et  aulequam  naia  esset  ^  '^  ' 

A :.  Ciura. 

Et  residens  vocavit  duodecim,  et  ait  ilUs :  Si  ^s 


dtmntvii. 

£t  eum  mtroisset  tn  domimi,  diseipuU  ejus  secreto 
interrogabant  eum :  Quare  nos  non  potuimus  ejicere 
eum  t  El  iUxil  iUis :  tioe  genus  tn  huIU>  pol£st  exire^ 
nisi  in  ora^e  el  jejunio.  Dum  docet  tpostotos  quo- 
modo  doimon  iiequissimut  debetl  espeili,  omiies 
instituil  td  vium,  ul  scilicel  noverimus  grtvitsimt 
quKque  vei  immundurom  tpirltuum  vel  bomiiium 
teniameiitt,  jejuniit  el  orttionibus  esse  supertndt. 
Irtm  quoque  Domini  cura  iu  ultioiiem  nostrorum 
srelerum  fueril  tccenst,  hoc  remedio  singultri  potse 
plactri.  Jejunium  tutem  genertle  esi  non  solum  tb 
cscis,  sed  el  a  cunctis  iliecebrii  abstiuere  camalibuSy 
imo  ab  omnibus  vitiorum  se  continere  passioiiibos. 


vult  primus  esu  inter  m,  erit  omwum  HOtisumus  ef 
oiRMiifm  mfnfsler.  Et  aecipiens  puerum  statuit  eum  jn 
medh  eorum.  Quem  eompiexus  eeset^  ait  UU$ :  QuiU'' 
quis  wsum  ex  hujusmodi  pueris  receperit  in  mouma 
HMO,  me  recipU.  Videos  cogitatioiies  di«e  puionMi 
Dominus  curat  desiderium  gloriae,  huiniliiaiis  coii- 
tentione  sanare,  pnrottumqite  noo  et^e  qusron- 
duin  :  et  prius  simplici  bumiliiatis  commonet  iinpe- 
rio,ei  mox  puerilis  innoceutis  docet  eiemplo.Qttod 
enim  ait :  Qubquis  unum  ei  hujiismodi  puerit  reee* 
perit  in  noniine  meo,  me  recipii ;  vel  »impliciier 
ptuperes  Cbristi,  tb  his  qui  veliut  esse  iutjortt. 


Sic  et  oraiio  generalis  non  in  verbis  solum  est,  qui-  n  P''^*  ^i"*  osieiidit  bonoie  recipiendos,  vel  certe  m 


bus  divinam  clementiani  iiivocamut,  verum  etitm  In 
omnibus  quae  in  obsequium  uosiri  conditoris  fidei 
devotione  gerimus,  lesle  aposlolo  qui  ait :  Semper 
gaudemes^  sine  intermiuiona  orat"  (/  Thess.  v).  Qiio- 
modo  enim  quis  omnibus  horis  atqiie  momenlis  slne 
intermissione  Deum  potesi  invocare  sernionibus  ? 
Bed  lunc  tine  interffiissione  ortmus,  cum  et  solum 
opert  gerimut  qiue  nos  pielttl  notiri  commendent 
tucloris.  Quo  iiiminim  jejnnio,  ei  qut  orttione,  ju- 
Ttnte  Romioo,  cuncias  anliqui  hosiis  debcilabimus  ae 
ipropulttbirout  iosidits. 

CAPllT  IX. 
Et  inde  profecU  prmtergrediebantur  GaUimm ,  nee 
votektU  qutmquam  uire.  Docebed  amem  ditdnulos  i «os, 


liiia  ptrvulos  ipsos  esse  suadet,  ui  insiar  aittis  ptr- 
▼ult!  simplicitstein  sine  trrogtniit ,  cfaariitteiH  sino 
invidit,  devoiioBcm  sine  irscuiidia  conservent.Qtiod 
tutem  compleciiiur  puerum ,  significtl  bumiles  suo 
dignot  osse  compleiu  tc  dileciMme,  ttlesque  cuin 
impieveriiil  quod  pracepil :  Discite  a  me»  ^iiia  mitia 
sum  et  humiU$  corde  (Matth.  xi),  jure  posse  gloritri 
tc  dicere :  Leeva  eju$  smb  eapite  meo ,  et  dextera  ejm» 
amplexabitur  me  (Cant,  ii).  Dene  auiem  cum  dixisset» 
Quisquis  unum  ex  hnjusinodi  pueris  receperil,  tddi- 
dit :  in  noniine  meo ,  nt  videlicet  fornitm  virtuitt , 
quara  iiaiurt  duce  puer  observtt ,  ipsi  pro  noniino 
Christi ,  juvtnte  ratioiiis  industria ,  sequaniur.  Sed 
quia  se  in  pueris  recipi  docehai,  videlicct  qua>i  ca- 


fU 


IN  MARGI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  Hl. 


m 


piit  in  membrit  iuis  ,  ne  pttUretur  hoc  etse  solum  A  (/N<e  imm  $etninaverit  homo^  hae  tt  meUt  ( Ibid.  )• 


^QOcl  Tidebaior,  adjunxil  atque  aii: 

Et  qukunque  me  iuueperitf  non  me  sutcipitf  ud 
eum  qui  me  misit.  Taleni  se  ulique  ac  tantom  credl 
Tolens  qualis  et  quanius  est  Pater.  Usqiie  adeo  enim, 
luqttit»  nihil  disiat  inter  me  et  eum,  ut  qui  me  rece- 
perii,  recipiat  et  eum  qui  misii  me. 

Respoudit  illi  Joannes  dicent :  Magiaer^  vidimus 
quemdam  ln  nomine  tuo  ejieientem  damonia,  qui  non 
seqmitur  nos,  et  jffohibuimut  eum.  Joaniies  prxcipua 
deTOtione  Doiuinum  am»ns,  ideoque  rcdatnari  di- 
fnns,  excludendom  beneflcio  putaVit  euni  qui  non 
utitur  oftlcio,  sed  docetor  neminem  a  bono  quod  ex 
parte  babet  areendoin,  sed  ad  hoc  pollos»  qiiod  non- 
diim  babef,  esse  profocandum.  Nam  sequitur :  Jetut 


Et  quitquit  tcandaliiaverlt  unum  ex  his  pusilUs  cre- 
deutibus  in  me,  bonum  ett  et  magit  si  circumdaretur 
mela  asinaria  coUo  ejus,  et  in  mare  mtteretur»  Quan- 
quam  lixc  generalls  possii  esse  se nteniia  adver^um 
omtiesqui  aliquein  scandalixaut,  tamen  juxia  conse* 
queniiam  sermonis,  etinm  coiitra  apostolos  dicium 
inteliigi  potest,  qui  intcr  se  disputaiiies,  quis  esset 
itlorum  major,  Tidebantur  invicem  de  d'gnitate  con- 
tendere.  Va  si  in  hoc  vitio  permansissent,  poterant 
eos  (luos  ad  ndein  vocabanl,  per  suuni  scandaluin 
perdere,  duiii  Apostolos  vidcreiit  inter  se  de  honorft 
pugnare.  Quod  auteni  diiit :  Bonum  ett  ei  magit  ti 
circumdarelur  mota  atinaria  coUo  ejut,  secunJum  ri- 
luni  provincise  loquitur,  quo  majorum   criminum 


,  —  ^  ,  .  ....  

lutem  aii:  NoHle  prohibere  eum ;  nemo  est  enim  qui  ^  apud  veteres  Judcos  loena  fuerii,   ut  in  profundum 


facka  virtutem  tn  notmne  meo^  etposut  eito  maie  loqui 
4e  me.  Qui  enim  non  est  adversum  vos^  pro  vobis  est, 
llac  doctus  sentenlla  dicit  Apostolus:  Sed  sive  ocea* 
itviu,  sive  veritate  Christiu  annuntietur,  et  in  hoe  gou' 
de6,  sed  et  gaudebo  {Philip,  i).  Sed  licet  iltegaudeat, 
etsam  de  his  qui  Chri»tum  annoutlant  non  sincere, 
et  tales  aliqoando  in  noniine  Chrisii  sigiia  fucientea 
ob  allorum  salotem  ceNseantor  non  esse  prohibeiidi ; 
limi  lamen  ipsis  |ier  tnlia  sigiia,  secura  sua  couscien- 
lia  redditor ,  quin  p'aiu8  in  iila  die  cuni  diierint : 
Dothine,  Domine,  nonne  in  noinine  tuo  prophetavimus, 
et  in  nomine  tuo  dcemonia  ejecimnt^  et  in  tuo  nomine 
wrtuUs  multas  fecimus  {Matth.  vii)?  Itespoiisuiu  ac- 
cipii*Nt:  Quia  nuiufuam  novi  vot;  diteedite  a  me,  ^ 
ammes  qui  operaniini  iniquitatem  [ibid.),  Iiaque  iii  lix- 
reiicis  ac  nialis  catholicis  uon  sacramenia  comuiu- 
BiJ»  in  quibus  Boblscum  sunt,  et  adversuin  iios  iion 
siiiil,  sed  divislones  pacis  veritaii  coiiirarias,  qua 
adfersom  iios  suntt  et  Dominum  non  sequuniur  uo- 
iHacmB,  deie8t:iri  et  prohibere  debeiinis. 

f^f^i  enim  potum  dederii  vobit  ealicem  tiquce  [ri- 
§idee  tn  ftemiRe  meo,  quia  ehristi  estit,  amen  dico  ro- 
bia^  itan  perdet  mereedem  tuam  {PtaL  cxl).  Legimus 
ia  propbeta  David  :  Ad  excusandas  excusatiuiies  in 
peccatia,  qood  multi  peccatoruiii  suoroin  quasi  ju- 
Bias  prxteiidebant  occasiones,  ut  quod  voluniate 
ddifNiauttt,  videanlur  necessttate  peccare.  Ooniinus 
scmuiur  eordis  et  reitoin,i|ui  futuras  cogitaiiones  in 


ligaio  saxo  demergerentur.  Et  revera  melios  esi  in- 
noxium,  |:OBiia  quamvis  atrocissima  temporali,  tameu 
viiam  fiiiire  corpoream ,  qoam  lcdendo  fratrem , 
mortem  animae  mereri  perpetoam.  Recte  aolein  qoi 
scnndalizari  potest,  pusilius  appellator.  Qui  enlni 
mngnus  est,  quxcun<|ue  viderit,  quaDCun<|He  |>assus 
fuerit,  non  declinat  a  fide.  Qui  auiem  pusillus  esi 
animo  et  parvus,  occasiones  quxrit  quomoJo  scan- 
dalixeiur.  Propierea  dunique  oportei  nos  maxime  iis 
consulere,  qui  parvi  huni  in  fide,  ne  occasione  nostri 
offeiidaniur,  et  recedanta  fide,ac  decidani  a  salute. 
Noiandum  sane,  quod  in  nosiro  bono  opcre»  ali- 
qnando  cavendnm  est  scandaluni  proximi:  aliquando 
vcro  pro  nihilo  coniemnenduni.  In  quantum  enim 
siU'!  peccalo  possumus  vilareproxiinorum  scanJalum, 
debemus.  Si  autein  de  veritate  scandalum  oritur, 
uiilius  permiltitur  ^caiidalum  nasci,  quam  veril.is 
relinquatur.  Item  per  molam  asnariam,  sarcularis 
vito!  circuitus  ac  labor  expriiniiur,et  pcr  prufunduni 
maris,  extrema  damnatio  designaiur.  Qui  ergo  ad 
sanclitatis  speciein  deducius  ,  vel  verbo  cxterosdt^- 
struit,  vel  exemplo;  inelius  profccto  erat  ut  hunc  ad 
niortein  sub  exteriori  habitu  terrena  acla  coustrin- 
gerent,  quam  sacra  oflicia  in  culpa  cxteris  imitabi- 
leni  demonstrarcnt.  Qiiia  niniirum  si  solus  cade* 
ret,  utcunque  hunc  loicrabilior  infemi  poena  cru- 
ciarct. 

Et  ti  tcandalizavertt  te  manut  tua^  abtcinle  illam. 


BHigolis  ceniuetur,  dixerai:  Quitquit  unum  parvutum  j^Bonumett  tibidebitem  introire  invitam,    quam  duas 


rcceperit  in  nomine  meo,  me  recipit.  Potcrat  aliquis 
caNsari  et  dtcere :  Paupertaie  prohibeor,  tenuitas  me 
reliiiei,  «I  bospitalis  esse  iion  possiin.  El  hanc  cxcu- 
taiiooan  levissimo  praecepto  diluit,  ui  calicem  aq  <ae, 
el  bttiic  friglde»  Jnxta  Matihttum,  toto  aiiimo  porri- 
gamitt.  Frigtdc,  ioquii,  aquae,  non  calida»,  iie  et  in 
calida  paopertaiis  et  penuriap  lignorum  occasio  quae- 
rereior.  Tale  qnid  et  Aposiolos  ad  Galatas  praccipit, 
Cmunuoiketls  qui  eatechiiatur  ei  qui  se  catechizat^  in 
emmibus  bonlt  {Gat*  vi).  Et  discipulos  ad  magistro- 
rmn  refrigeria  cohortatur.  Et  qnia  polerat  quilibet 
obteiidere  paupertatem ,  et  praeceptiim  ehidere , 
priotqnan  llloJ  proponat ,  imminentem  sotvit  quas- 
sifonem  dicens:  Nolite  errare:  Detttnon  irridetnr. 


maiius  habentem  ire  in  gehennam,  in  ignem  inexttm' 
giiibilem,  Qnia  supra  docneral,  ne  scandalizcmuseo^ 
qui  creJunt  in  enin ,  nunc  consequenter  admonel 
quantom  cavere  debeaniiis  cos  qni  scmdaliznre  nos, 
id  esi,  verbo  vel  excmplo  suo  ad  ruinam  peccnti 
|iropellere  certant.  Manuin  quippe  nostrnm  appellil 
nRcessariuinamicnm,cujus  opere  atque  auxilio  qoo- 
tiJiano  opus  hnbcmiis.  Sed  talis  si  not  laedere  in 
causa  animae  voluerit,  excludeudus  est  a  nostra  so- 
cietatc,  ne  si  cum  perdiio  in  liac  vita  pnrlem  babere 
voloerimiis,  siinul  in  fotura  com  illo  percamtis.Quod 
aul  sulMJitur : 

Ubi  vermis  eorum  non  moritur,  et  ignis  non  exstm- 
guetur.  In  verme  putrediiiem  gehennao,  sicut  in  igne 


tt7  BKDiE  VENERAtULIS  OFP.  PABS 

•rilorem  design.a,  sive  veroiis  dicil  seram  scelerum 
pa*iiiiudiiieiii«  quae  uuuquam  iu  lormeniis  coiiscieu- 
tiam  affliclorum  mordere  ceisabii :  iii  igiru  sit  poeua 
exiiinsecus  saevieiis»  venuisdolor  iuierius  accusans. 

Et  si  pes  tuu$  scaiidali%at  (e,  amputa  Hlum,  Bonum 
al  tibi  clauduin  introire  in  viiani  eelernam,  quam  duoi 
pede$  habentem  mitti  in  gehennam  igni$  inexitingu.bi" 
li$t  elc.  lu  pede  sicul  el  iii  iuaiiu  clinros,  inemeudabiles 
docel  alienandos  a  nobii,  ne  per  iminuiiditiam  eorum 
quos  casiigare  nequimus,  el  ipsi  polbili  percanius. 
Sed  maiius  proplcr  opns  necessariuni  noliis,  pes  suiit 
dicti  lales  pnipler  minislerium  discursusqiie  in  uo- 
slris  usibus  accoiuiuodos. 

Quod  $i  oculus  tuu$  $iandalizat  te^  ejice  eum.  Bo» 
num  e$t  tibi  luscum  introire  in  regnum  Dci^  quani  duo$ 
cculo$  habenteni  mitii  in  gehennam  igni$,  lii  oculo 
quoque  propter  scandalum  erueudo,  iideiu  noslri 
carualiier  amici,  spiritaliier  vero  adversarii  dcsi- 
gnanlur.  Sed  cum  nos  eorum  consuliu  ac  provision« 
opus  habemus,  illi  vero  consilio  uos  pravo  decipere, 
atque  in  iter  crroris  defleclere  quxrunt»  peuitus  iio- 
bis  eorum  omiilenda  est  societas.  Scandalum  quippe 
sermo  Grxcus  esi,  quod  nos  offendicnlum,  vel  rui- 
nam  et  impacli  pedis  dicere  possumus.  Quidani, 
•candaluro  Graeee,  Latiiie  scrupuluni  dicuul.  Ille 
•rgo  scaiidaliiai  fralrem,  qui  ei  diclo  factove  miiius 
reclu  occasiuiiem  ruinx  dedcrit.  l^otesl  el  simpliciier 
dici :  Si  quis  ita  uecessanus  nobis  esse  videturf  ul 
maiiiK,  pes,  el  oculus,  utilis  videlicet  atque  sullicitus 
•t  aculus  ad  perspiciendum,  scandaluiu  auteui  no- 
bis  facil,  et  \mr  dissotiamiam  morum  nos  trabit  iu 
grbeunam,  iie  sic  quidero  leiuporalibus  ejus  cuuuio- 
dis  cum  periculo  auimaruro  nostrarum  uti  ac  refo- 
veri  debemus.  Qdia  vero  Domiuus  tertio  menlionem 
veiinbi  ct  ignis  fecit  a:teriii,  restat  dicere  quouiodo 
feiorem  veriiiis,  et  igiiis  valeamus  •viiare  turmeii« 
tuni.  Sequiiur : 

Omni$  enim  igne  $attetur^  el  omnii  victima  $ate  $alie- 
tur.  Felor  qni*p|  e  veruiium  de  corruptione  solet  iiasci 
carnis  et  sai>guiuis.  Ideoqtie  caro  recens  sale  cuudi- 
tur,  ut  exsiccaio  liumure  sanguineo  vcrmescere  iie- 
queant.  Caro  ergo  et  saiiguis  vernies  creaut,  qiiia 
deleclalio  carnalis,  cui  condimentum  contineutiu: 
iion  resistit,  poenaui  luxuriosis  geuerat  seternam. 
Ciijiis  retorem  qnisquis  viiare  de&iderat,  et  corpus 
sulo  cuntinenliu.-,  el  meiilem  studeal  coudimeuto  sa- 
picuiiae  ab  erroris  ct  vitiorum  labe  constringere. 
Ilire  auiein  dictum  est :  Omni$  enim  igue  »alieiur. 
Quod  euim  sale  salitur,  veriuis  puirediuem  arcei. 
Quod  vero  igne  salitur,  id  est,  ignibus  sale  aspersis 
couditur,  nou  solum  omnem  vermium  contagioneiii 
longe  abigil,  sed  ipsaro  quoque  quae  ita  salitur  car- 
nem  consumit.  Quod  iu  bostiis  qux  in  allari  crema- 
liantur,  lieri  sulere  divinx  iegis  scita  declarani,  ubi 
1«  oinni  victima  et  sacriflcio  sal  oflerri  pra!ceptiim 
esi«  S.il  ergo  dulcediuem  sapieutiac,  ignis  Spirlius 
•aucii  gratiam  designat.  Et  omni$  igm  $alietur^  quia 
orouis  elcctus^  sapieniia  debet  spiriiali  a  corruptione 
canciipb  cuAx  eamalis  eipurgah,  ut  victiroa  diviuis 


tl.  SECT.  K  —  EXEGETICA  CENUINA.  m 

A  altaribus  apla  possit  effici.  Unde  bene,  cum  dixissei, 
Omni$  enim  igne  $alietur^  addidit:  Et  omni$  victima 
$aU  $atietur.  I!le  etenim  veraciter  victima  Dominl 
eiisiit  qui  suum  corpus  et  aniinam  a  vitiis  emun- 
daiida  per  amorein  sancti  Spiritus  Deo  coiiseerat. 
Nec  sulum  victiina  talis  sale  aspergitnr,  hed  ei  igni 
consumitur»  quando  iion  |>eccati  lantum  coniagio 
pdlitnr,  sed  ab  electorum  mente  ipsa  eliam  viios' 
praisentis  qu»  in  cariie  est  delectalio»  to.litur«  et 
fuiura:  magis  vitae  conversatio  intenta  nie.ite  su>pi- 
ratur.  Au  uon  bosiia  sacro  igue  saiita  erat  qui  dice- 
bat :  Pio$ira  autem  conver»alio  in  cxli$  e$t  (P/it7.  iii). 
Uude  etiam  Salvalorem  ex$peeiamu$  Dominum  Je$Hu$ 
Chri$ium  qui  reformabii  corpu$  humititaii$  na$lfag  eon* 
figuratum  eorpori  claritati$  $uos  (Ibid, ).  Qui  euiiu  sp« 

B  ceriissiuia  fulurx  immortaliuiis  quasi  jaiu  refonua- 
turo  iii  sunilitudiiiem  domiuicas  resurrectiunis,  corpus 
sua;  fragilitalis  iuluebantur,  quasi  sacrala  igue  spiri- 
tali  Deo  victima  etiam  in  prjisenli  vi\ebant,  juita 
illud  ejusdem  aposloli :  Ob$ecro  vos,  fratre$t  per  miM- 
ricordiam  Dei^  ut  exhtbcali$  eorpora  ve$tra  ho$tium  vi- 
ventemt  $anctam^  Deo  placentem  (Rom.  xv).  Possu- 
luus  el  ita  recte  inlelligeie  quod  dictum  est  :  OiNnts 
enim  igne  ealietur.  Et  omni$  tictima  $ate  $alietur 
(SJarc.  u),  quod  allarc  sit  Uei  cor  electorum,  bos- 
tia:  vero  sacrilicia  in  lioc  allari  ofleienda,  i)ona  siut 
opcra  iideliuro  :  In  omnibus  autein  sacrificiis  sal  de- 
beat  ofleri  i,  quia  nullum  est  opus  bonum  quod  non 
sal  sapientis  ab  omni  corruptioiie  van:u  laudis,  cae- 

^  tcrisi|ue  pravis  sive  superfluis  cogitationibiis  expur» 
get.  Nam  cura  coutinentiae  a  carnalibus  casligai  ille« 
cebris.  Ignis  autem  qni  sacrittcia  jn  •llari  cousumii, 
ille  est  utique  de  qiio  Joannes  ait ;  Ijptt  vo$  beptizabU 
in  Sp.ritu  $ancto  et  igni  (Ibid.  iii) ;  per  quem  noslra* 
buiia  opera,  ut  vel  incboari  vel  pei  fici  valeant«  Jn- 
v.tniur,  vel  certe  ignis  tribulatioiiis  quo  pateniia 
ildelinm  iitpcrfecium  opus  babere  po^sint  exereietyr. 
Omni$  ergo  igne  $alietur^  et  victima  $ale  $atielur  (/M. 
u),  quia  omnis  fidelis  qui  aeteriii  veriuem  tomeuti 
cavere  vuli,  igiie  vel  gratiae  »piriialis,  vel  iiicurren- 
tiuin  defuris  tribulationum  debel  castigari,  ul  di- 
giium  Deo  sacrificium  fieri  possit.  Respicil  hic  locuf 
ad  superiora,  ubi  meinbra  scandalizantia  evelli  pras- 
cepfa  sunt :  qulb  et  boc  igiii  saliri  esi,  id  esi,  lenin- 

wk  liouibus  eierccri,  proximos  nobis  ac  dileclos,  ob 
Cliristi  amorein  negare. 

Bonum  $ai,  Quod  tt  $al  in*ut$um  fuerit,  in  quo  iUnd 
condieii$?  Donum  est  Dei  verbum  audire  freqnenliiis, 
sale  sapientiai  spliitalis  cordis  arcan»  eondire,  iiuo 
ipsum  cum  apostolis  sal  terrae  lieri,  id  esl,  euruui 
quoque  qui  adbuc  terrena  sapiunt,  imbuendis  ineu- 
tibiis  sufttcere.  Al  si  quis  seiiiel  cundiuieiilo  veriia- 
lis  refectiis,  ad  a|K)Slasiain  redieril,  quo  alio  duciore 
corrigitur,  qui  earo  quani  ipse  guslavii  stpienlia 
dulcedinem ,  ycI  adversus  sasculi  pcrierriius,  vel  •!• 
lectus  prosperis  respuii  ?  Cui  apie  congruit  illud  viri 
sai  ieiitis  :  Qaits  medebitur  incantaiori  a  eerpente  per- 
€u$$of  llac  sane  seuientia  ipecialiier  Juda;  Scarioilii* 
socjos  ipsuuiqoe  designari  non  imroerlto  crcdetor 


9f9 


IN  MARCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  Llfi.  IIL 


239 


qui  pliihig^riacorruptus  etgradnm  ap<i&iol.;tus  pcr-  A  qu»  yel  Uiiiores  Yel  juniorea  vel  piilcliriores  etfMii^ 


dere,  el  Dominiim  traclere  non  dubilavit.  Verum 
quia  sunt  noiuiulli ,  quos  dum  niajor  scieiilia  erigU, 
a  csteruruiu  aocielate  disjungil ,  et  quasi  quo  plus 
•apiunt ,  eo  longlus  a  coiicordiae  virlule  desipi»cunt, 
recte  subjungitur : 

Babele  tn  vobii  $al^  il  paeem  habete  inter  tw$.  Per 
sal  qoippe  verbi  sapientia  designatur.  Qui  eigo  loqui 
•apienter  nititur,  magnopere  inetuat  nc  ejus  eloquio 
andientiom  unitas  conrundatur.  Sal  quippe  sinc  pace 
Bou  firiutis  est  donum ,  sed  damnationis  augineii- 
tam.  Quo  enim  quisque  melius  sapit,  eo  deierius  de- 
linquii.  El  ideo  inexcusahiliter  merrbitiir  suppli- 
cium,  qui  pmdenier,  si  voluissei,  potuit  vitare  pec- 
catuin. 

CAPUT  X. 

Et  inde  exsurgim  venit  in  fine$  Judceos  uUra  Jorda" 
nm.  Hucusque  Mareui  evangetiita  ea  narravit  de  Do" 
wnmo  quw  in  Caiittea  fecit  et  doenit»  Ilic  incipit  ea 
narr^re  qox  in  Juda*a  fecit  et  docuii,  sive  possus 
csL  Et  pfimo  quideni  trans  Jorilaiiem  ad  orleniem, 
deinde  etiain  cis  Jordanem,  qiiaudo  veiiil  Jericho, 
Betbaniam  et  llierosolymam.  Nam  ciiin  oiiinis  Ju- 
daeorum  provincia  generaliter  ad  distiiiciionein  alia- 
nitn  gentium  Judaoa  dicia  sit,  specialius  laincii  nie- 
ridiana  ejus  plaga  appellalur  Judxa,  ad  distiiicii  >• 
nein  Saniariar,  Galilxx,  Decapolis,  et  cxteraruin  iii 
ea€lem  provincia  regionmn. 

£t  conveniunt  iterim  turbie  ad  eum,  et  sicut  eon^ 
mt9erat  iterum  doeebat  iltos.  Et  accedentes  Pharisa^i 


primas  uxores  luterfici,  aut  malara  vitam  ducere» 
maluit  indulgere  discordiam,  quam  odia,  et  homici- 
dia  perseverare  ac  perpeinri.  Simulque  considert 
quod  non  dixit ,  propter  duritiam  cordii  vrsiri  pci- 
misii  vobis  Deus,  sed  Moyses;  ut  juxia  A|iostoluni, 
coiisilium  sit  bouiinis,  non  i^iipcriuin  Dei. 

Ab  iniiio  aulent  creaturr  mnseulum  et  (eminam  feeit 
eos  Deus,  lloc  iu  exordio  Genescos  scripium  esi. 
Dicemlo  aiiieiu  inascnlum  et  femiiiam ,  ostendit  se« 
cunda  vitanda  conjugia.  Non  eniin  ait  masculuni  et 
reminns ,  quod  ex  priore  repudio  quxrebatur,  sed 
niasculum  el  reminam  ,  ut  unius  conjugis  cousort  o 
iiectereiitur. 

Proplei  hoc  retinqnet  homo  patrem  suum  et  matrem^ 
6  et  adharebit  ad  uxorem  suam,  Simihler  ait,  Adhcerebii 
od  uxorem  nuam,  non  ad  uxores. 

Et  erunt  duo  m  earne  ima.  Iiaquejnm  non  sunt  duo^ 
sed  una  caro,  Prasiniuni  cst  Hupiiarum  c  duabiia 
unain  carneui  fieri.  Castitas  juncta  tipiritui  uuius 
efficitur  spiritus. 

Quod  ergo  Deus  eonjunxtt ,  homo  non  separet.  Qiias 
Deus  conjunxit,  unain  faciciido  cainem  viri  ei  fe« 
niiuac,  liaee  lioiiio  non  poiest  separare,  nisi  forsitiin 
solus  Deus.  Iloino  separat ,  quando  propter  deside- 
rium  secuiidse  uxoris  priuiam  dimiitil.  Deus  sepami 
qiii  el  coiijuuxerat,  quando  ex  cousensu  propler  ser- 
vitiiteui  Dei,  eo  quoJ  tempus  in  arcio  sit,  sic  babe* 
inus  uxores  quasi  non  babentes* 

Et  in  domo  ilerum  disciputi  ejus  de  eodem  interro^ 


mlerrogabani  eum  si  ticet  viro  uxorem  dimittere,  ten-  ^  gaverunt  eum.   Et  dixit  illis  :  Quicunque  dimiserit 


Umies  eum.  Ei  Ue  notauda  nieuiiuin  distautia  in 
torbis  et  Pbarisels.  l\x  conveniunt,  ut  dore.intur, 
M  sui  tanentur  infirmi ,  sicut  evangi^lista  Malili:i:iis 
operte  commemoral.  II li  acceduni,  ui  Salvatorem  ac 
dociorem  veritatis  leiitandae  dccipiant.  Neque  boc 
mirandum.  Nam  hos  devotio  pietatis,  illns  stiniulus 
adJuxit  liviiris.  Intcrrogant  ergo,  ulruin  liceat  hoinini 
diniiuere  uxorem  suam  qualihet  causa,  ut  qua»i 
comnto  eum  teneanl  syllogismo,  et  quodcunque  re- 
tponderit  captioiii  paieat.  Si  dixcrit  diiuiit  ndam 
csio  oxorem  qualibet  es  caua,  el  ducendus  alias, 
pudicitiae  praedlcator  sibi  docere  coiilraria  videbitur. 
Sio  autem  respondcrit  non  omncm  ob  causam  de- 


uiorem  suam  et  aliam  duxeril^  adutterium  committil 
super  eam.  Et  si  uxor  dimiserit  virum  suum  et  al  t 
nupseritf  masthatur.  In  Maitbx*o  sciipluni  plenius 
est :  Quieunque  dimiserit  uxorem  suam  nisi  ob  fornt' 
eationem,  et  aliam  duxerit,  moschatur  (Matlh,  v).  Una 
ergo  soluinmodo  causa  est  carnalis ,  fornicatlo  :  una 
spiriialis,  tiuior  Dei ,  ut  uxor  dtniittatur ,  sicut  inuiii 
reiigionis  causa  fecisse  leguutur.  Nulla  auteni  causa 
est  Dei  lege  perscripta,  ut  vivente  ea  quie  relicta  esi, 
ali.i  ducatur. 

Et  o/ferebant  itli  parvulos  ut  tangeret  illos.  DiscipuH 
antem  comminabantur  offermtibus,  Non  quod  nolleiit 
eis  Salvatoris  et  voce  el  manu  benedici ,  sed  quod 


beredimittiy  qiiasi  saciilegii  reus  teucbitur,  et  ad«  n  uecdum  habenles  plenissimam  lidein,  putareut  euin 

tersos  doctriuain  Moysi  ac  per  Mt»y?en  Dei  faccre. 

Igitur  I>umiuu6  sic  re^pousioueiu  tempcrat  ut  deci- 

pulam  transeat,  Sciipturam  saiictaui  adducens  in 

lcsitnioniuiu ,  el  uaturalcm  legem  priinamque  Dei 

scBtaitiam  bccundo  opponeus,  qua;  nou  vuluntate 

iksl,  sed  |iecc<ntiuin  nece^sitale  coiiccssa  esl. 

Qaid,  inquit,  ro6i4  pracepit  Moytesf  Qui  dixerunt : 
Jfuyscs  parmi^  tibeltum  repudii  scribere  et  diiniiiere. 
Quikms  respoudens  Jesus  ait  :  Ad  auntiam  cordis 
Ofsln  ecripnt  vobis^  etc.  Quod  dicit  istiusmodi  est. 
Nunqoid  potest  Deus  sibi  esse  conlrarius,  ui  aliud 
ooie  joaserit ,  et  senteutiain  suam  iiovo  frangat  Im- 
pcrio?  Non  ita  seniicndum  est.  Sed  Moyics  cum  vi- 
deret  proptcr  desiderium  seeondarum  conjngum. 


in  similitudinem  hominuin,  oflerentium  iinportuni- 
tate  lat(sari. 

Quos  cum  videret  Jesus^  indiyne  fu/i/,  et  ail  illis ; 
Sinve  parvutos  venire  ad  me^  et  ne  prohibueriiis  eos^ 
talium  ett  enim  regnum  /)et.  Significanler  dixii ,  la- 
llom  est,  non  istoruiu,  ut  ostenderet  noii  actatem. 
regnare,  sed  mores;  et  his  qui  siiuilein  baberent  in-l 
noccntiam  et  simpliciiatem,  prx-mium  repromitii. 
Apostolo  quoque  in  eamdem  seuteniiam  congruenie : 
FratreSf  nolite  fieii  pueri  untibus,  sed  maliiia  parvuli 
eslote^  sensu  autem  ut  perfecti  sUi». 

Amen  dico  vobis^  quisquis  non  reeeperit  regnum  Dei 
velut  parvutuSf  non  intrabit  in  Htud.  Sicut  puer  non 
pcrscferai  in  iracondia,  non  laRstis  meminit,  iioti 


i31  i;RBiE  VENKRABILIS  OPP.  PAHS 

vldeQS  paleliraiii  niiili«refn  delectaiur,  uon  aliud  co- 
gitHt,  aliiiJ  loqiiit*ir ;  sic  et  vos  tiifti  taleai  habueritis 
innocentiaoi  et  aninii  puritatem ,  reguum  coBlorum 
Hon  poteriiis  inirare.  Aliter  regnuro  Dei,  id  est,  do- 
firiiiaiii  Rvangelii  sicut  parvuli  accipere  jubemur, 
quia  qmNnodo  parvulus  in  discendo  non  conlradicit 
doci«)ribus,  neque  raiioues  et  vorba  compouit  adver^ 
suni  c<ie  re>istens,  sed  lidelilrr  suscipit  quod  doce» 
tur,  ef  ciim  metu  obtemiieral  et  quiescit;  iia  et  iioa 
in  ot)cdiei»do  simpliciier  et  siiie  ulla  retractaiione 
veibis  Buiniiii  facere  debcmiis. 

Et  conipiesans  eos  et  imponefn  manus  $uper  iUoi 
henedicebm  eoi.  Complexus  benedicit  parvulos,  ul  liu« 
iiitles  spiritu  siia  beiiedictione ,  gratia  et  dilectioue 
dignos  esse  signiiicet. 

Ei  cum  e^euus  e$ut  m  tiam^  proeurrens  quidam 
genuflexo  ante  eum  roijabat  eum  dicenSf  etc.  Audierat 
credo  iste  quaesitor  vilae  xterns  a  Domino,  tanium 
eos  qui  parvulorum  velint  esae  aimiles,  dignoe  esse 
iniroitu  regni  coelestis,  aiqiie  ideo  euraui  gerens 
iractaius  certiorts  possit  sibi  iion  per  parabolas,  aed 
aperte  quilms  operum  meritis  viiam  xternam  coose- 
qiii  possit,  exponi. 

Je$us  autem  dixit  ei  :  Quid  me  dleis  bonumf  Nemo 
bonus  nisi  unus  Deus,  Quia  magistrum  vocaverat 
bonum,  et  iioo  Deuin,  vel  Dei  fllium  confessus  fnerat, 
discit  quamvis  saticium  iiominem,  eomparationc  Dei 
noii  esse  bonum»  de  quo  dicitiir  :  Confitemim  Domino 
quoniam  bonns  (Psal.  cv).  Uiius  aulem  Deus  bonus, 
tion  Pater  solus  intelligendus  est ,  sed  et  Filius  qui 
di(  it  :  Ego  sum  pastor  bonus  (Joan.  x) ;  sed  et  Spi- 
ritus  sauctus,  quia  Patn  de  catlo  dabit  Spiritum  60- 
num  pHenlibus  se  (Lue.  11),  id  est ,  ipsa  uua  et  iuJi- 
vidua  Trinitas,  Pater,  et  Filius ,  et  Spiritus  sancius 
ftolus  et  unus  Deus,  boniis  est.  Nou  ergo  Doniiuiis  se 
bonum  negat,  sed  esse  Deuin  signiticat;  non  inagi- 
•trum  bouum  se  esse  negat,  sed  magistrum  absque 
Deo  nulluui  bonum  ease  tesiaiur. 

Ilxx  eftt  puerilis  iDiiocentiae  casiitas,  quae  nobis 
imiianda  proponitur,  sl  regnom  Dei  voiumua  intrare. 
Motandum  sane,  quod  justiiia  legis  suo  lenipore 
custodita ,  non  solum  bona  lerrc,  verum  etiam  suis 
eultoribus  viiam  coofcrebat  aeiernam. 

Et  iUe  respondens  ait :  Magister^  hme  omnia  obser» 
9um  a  jn»entute,  elc.  Non  esi  putandus  hoino  isie  vel 
voto  tentaiitis  (ut  quidani  putavere)  Dominiini  inier* 
rogasse,  vel  de  sua  esse  vita  mcntitus,  cum  se  legis 
iiiandaia  cusiodisse  dicebat,  sed  simpliciter,  ut  vi- 
lerit  esse  confessus.  Quia  si  meudacii  aut  simulaiio- 
nis  noxa  reus  teneretur,  nflquaquam  iniuitus  arcana 
cordls  ejus,  euin  diligerc  diceretar  Jesus.  Diligit 
euim  Duuiiiiia  eos,  qui  niandata  legis  quamvis  mi- 
Dora  cttsiodiunt ,  sed  nibiloiuiuus  qiiod  in  lege  mi- 
uus  fueraty  iis  qui  perfecii  ease  desideraiit,  ostendii, 
quia  noo  venlt  solvere  Legem  aut  Prophetas,  sed 
adiniplere.  Ad  quaui  profecto  adiuiplelionem  {lerti- 
fiet  quod  bic  consequenter  ailjjtugitur. 

Vade^  quaicunque  habes  vende,  et  da,  etc.  Quicun- 
que  pcrfccttts  esse  volucrit,  dcbct  vendcrc  quae  babet» 


II.  SECT.  1.  —  EXEGGT1CA  GENUINA.  2Si 

A  et  non  ex  parte  vendere  sicui  Aiianias  et  Sappliira, 
sed  lotiim  vendere,  ei  ciini  vendidmt  dare  omoe 
pauperibus,  et  sic  sibi  praeparare  tlie»auruui  iu  regno 
ccelorum.  Nc(!  Iioc  ad  perrectionem  suflicii,  nisi  p<iftt 
contemptas  divitias  Salvaiorem  se<|iiatur,  id  est ,  re- 
lictis  malis  faciat  bona.  Facilnis  eiilm  sacculus  con- 
tcmiiitur  quam  voluntas.  Multi  diviiias  relinquenies» 
Dominuin  iiou  sequuntur.  Sequitur  auiem  Dominuio, 
qiii  imitator  ejiis  est ,  et  per  vcsiigia  illius  graditur. 
Qui  eniin  dicil  se  in  Cbristo  credere,  debei  quoiiiodo 
ille  ambiilavit  et  ipi^e  anibulare. 

Qui  contristatus  in  verbo  abiU  mmrens.  Erat  enim 
habens  possesuones  multas.  Wxe  est  tristilia,  qiKT  dn- 
cit  ad  mortem.  Causaque  tristillae  redditur,  quod  ba- 
buerit  possesstoues  niultas,  id  est,  spiiias  nasceutea 

B  ct  iribulos,  quae  sementem  doniinicam  suObcaveruiiL 
Et  circumspiciens  Jesus  lut  diseipuUs  suis  :  Quam 
difficile  qui  pfcunias  habent ,  tit  reg»,  ete.  Claret  qul- 
dem ,  quia  qui  liic  maitiplicaiidis  divitiis  incumboiii, 
alterius  vitje  gaudia  quserere  coniemDUut  :  sed  iiiter 
pecunias  liabere ,  et  pecuuias  amare,  mnlta  distaiiiia 
esl.  Mulii  enim  babenies  non  amant ,  multi  non  lia« 
lieuics  amani.  Item  alii  et  babent  et  amaut.  Alll  nee 
liabere,  nec  aiiiare  se  divitias  saeculi  gaudcnt ,  qtio- 
rum  tutior  Ktatus  est ,  quia  dicere  cum  Apostolo  va- 
leiit  :  Nobis  mnndus  crucifixus  est^  ei  nos  mtmdo 
{GaL  v).  Unde  et  Salomon  non  ait ,  qui  habet «  srd 
qui  amat  divitias,  fructus  non  capiel  ex  eis  (Ecele.  v). 
Et  ipse  Ddininus  obstupesceiitibus  in  verbis  bnjos 
sciitentiae  discipulis  exponeiido  sobjunxitdicens  : 

^  Fitioli,  quam  difficUe  est  confidentes  in  peeuniiSf  iu 
regnum  Dei  introire.  Uhi  iioiandMm  quod  iion  ait« 
qtiaiu  iiiipussibiKs  sed  quain  diiYicile  e«il.  Quod  enim 
iinpossibile  est ,  fieri  oiuiiiiio  non  potesi.  Quod  dif- 
fi«:ile,  cuiii  labore  polcbt.  Potest  etenim  fieri,  sed 
cuiii  maximo  laborc,  juvaute  Dei  gratia,  ut  pecunias 
habeiites,  vel  Iti  pecuuiis  confldentes,  exutis  phiU 
argyris  reiinaculis,  januam  intrent  rcgni  coBlesiift  : 
FacUkus  est  camelum  per  foramen,  eic.  (Malth.  xix). 
Si  facilius  est  camelum  liigeniibus  membris  enor« 
mem,  angusturo  foramen  acus  penetrare,  quam  divi- 
tem  intrare  in  regnum  Dei,  nullus  ergo  dives  intrabil 
in  regnum  Dei.  Et  quomodo  vel  in  Evangelio  Mat- 
thaeiis,  Zaccbaeus,  et  Josepb ,  vel  in  Yeteri  Testa* 

|v  meuto  quam  plurimi  diviies  intraverunt  in  regnum 
Dei  ?  Nisi  forie,  quia  divitias  vel  pro  iiihilo  liabere» 
tel  ex  toto  corde  reliiiquere,  Domiuo  iuspirante,  di- 
dicerunt.  Nuiiquid  euiiu  David  iu  regni  divitiis  coih 
fidebht?  qui  et  de  semetipso  cauit :  Qifoiitimi  fmiciri 
et  pauper  sum  ego  (Psal.  xxiv);  et  alios  horlatur, 
Divitim  fi  affuant^  nolite  cor  apponere  (PsaL  Lii). 
Credo  non  iusus  dicere,  noiite  suscipere.  Naiiquid 
Abrabam  Domioo  subslatitiam  prxtulisfte  eredibilo 
est,  pro  quo  anicam  ferire  non  dubitavit  haeredemT 
Aliiore  autero  sensu  facilius  ett  Chrief  um  pati  pro  di- 
lectoribua  saicuri  quam  dilectores  aaeculi  ad  Chriftiam 
posse  converti.  Cameli  enlm  nomine  se  Intelligi  to« 
luit,  qui  sponte  humibtatia  mffrmitails  nostraa  onera 
sastuliu  In  quo  eiiiffl  maiiUiMtius  lutelligitur  quam  in 


S33  IN  MAna  EVANGELIUM 

ipso,  quod  scriplum  es( :  Quant»  magnut  e<,  humilia  te  A 
'tji  omnikui  (Eccli.  lu)?  Per  ariim  autem  punctioncs 
'significai,  per  puncliones  dolores  in  passione  susce- 

ptos.  Foranien  ergo  acus  dicit  angusiias  pnssionis. 


J 


Qua  scissa  noslrae  quasi  veslimeiiia  nniurx  quodam 
Diodo  resarcire,  id  est,  recnperare  dignatus  esi;  qna- 
teiius  post  lapsum  meliiis  reformali,  gaudeamus  ail 
leslimoninm  Apostoli  dicenlis  :  Quicunque  enim  in 
Chritto  baptizaii  ettit,  Climtum  induistis  {CaL  tii). 

Qiit  magis  admirabantur  dieentei  ad  iemetipsoi  : 
Ei  ^uii  potett  talvut  fieri?  Quo  pertinel  i  ta  re- 
tpoiisio  cum  incoroparabiliter  major  sit  turba  paupe- 
rum,  qux  divitibus  perditis  potuerit  salvari,  nisi 
quU  InteUexerunt  cunctos  qui  diviiias  amant ,  etiam 
si  adi|>l8ci  aequeant,  in  divitum  numero  deputari  ? 

Et  intuent  illot  Jetut  ait  :  Apud  hominet  imposti'  B 
Me  est,  ted  non  apud  Deum.  Uinnia  enim  possibilia 
sunt  apud  Deum.  Non  ila  accipiendum  est,  quod  cu- 
pidi  el  superbi,  qui  Domine  illius  divitis  signiOcati 
sunt,  in  regnum  coclorum  sint  iniraturi  cum  suis 
enpiditat.bus  et  superbia  :  sed  possibile  est  Deo,  ut 
per  verbum  ejus,  sicut  etiam  factum  e^se  et  quoti* 
die  fieri  videmus,  a  cupidilate  temporalium  ad  cha- 
ritatem  aeternornm,  et  a  perniciosa  superbia  ad  hu- 
Bililatem  saloberrimam  converlantur. 

Cmjnt  Petrut  ei  dicere  :  Ecce  not  dimitimus  omnia 
cf  tecuii  tumut  te.  Grandis  fiducia.  Petrus  piscaior 
erai,  dives  non  fuerat,  cibos  manu  et  arte  quxrebat, 
ei  Umcn  loquitur  confidenter,  Dimitimut  omnia,  Et 
qoia  oon  sufficil  tantum  dimitiere,  jungit  quod  per- 
fectum  est  :  Et  tecuti  tumut  te.  Fccimus  quod  jus-  ^ 
sisii,  qiiid  ergo  nobis  dabis  prxmii  ? 

Retpondent  Jetut  ait  :  Amen  dico  vobit  :  Nemo  est 
fvi  reiiquerit  domum,  aut  fratret,  aut  torores,  aut  pa- 
Vrem^  9Ut  matrcmt  aut  filiotj  aut  ajrot  propter  me,  et 
propter  Evangelium,  qui  non  accipiat  ceutiet  tantum 
mne  in  lempore  hoc,  domot,  et  fratret,  et  tororet,  et 
nutres^  et  pliot^  et  agrot,  cum  pertecutionibut,  et  in 
tmculo  futuro  vitam  oeieruam.  Quidam  ex  occasione 
hDJiiscemodi  senieutix,  Jndaicam  mille   annorum 
labulaoi    post    resurreciionem     juslorum    dogma- 
tUant,    quando    omnia     quas    propier     Deum   di- 
misimus,    multiplici  nobis  sint  foRnore  reddenda, 
iasuper  et  vita  acterna  donanda.  Nec  videiit  inepti, 
quod  cl  si  in  cacieris  digiia  sit  repromissio,  in  uxori-  ^ 
bus  umen  juxta  alios  evangeJi>tas  centenis  appaieat 
torpitodo,  praeserliin  cuin  Dominus  el  in  resurre- 
ciioiie  nubendum  non  essc  tesletur,  et  ea  qua  di- 
missa  fuciinl  propter  se,  rtcipienda  iii  hoc  tempore 
ciun  ('ersecutinnibus  asseveret.  Quas  utique  persecu- 
tiooes  ilii  Chiliastap,  sicut  el  caeie:»  quoquc  contra- 
ria,  roilie  aanis  suis  omniinodc  abe^se  conflrmanl. 
Seosus  ergo  iste  est  :  Qui  propter  Evangelium  Chri- 
sli  carnalia  reliquerit,  spiritalia  bona  recipiet :  quae 
eomparatione  el  mcrilo  sui  ita  erunt,  quasi  parvo 
Bomero  cenlenarius  numerus  compareiur.  Quia  ni- 
mirom  a  fratribus  atque  consorlibus  propositi  sui, 
qni  ei  spiritali  glutino  coI!igantur,  multo  graiiorem 
etiam  in  liac  viia  recipiet  charitatem.  Lege  Actus 

Patrol.  XCII. 


EXPOSITIO.  —  LIB.  III.  23 i 

apostoloriim ,  qnod  multitidinit  tredenlium  erat  cor 
unnm ,  et  anima  una ,  et  erant  illis  omnia  commuma^ 
nutlutque  egent  erat  inter  eot  (Act.  iv),  qui  sua  pro 
Domino  reliquernni.  De  qiiibus  ei  Apostolns  ait, 
Tanqnam  nihd  habcnies,  et  omnia  possidenies  (II  Cor, 
m).  Puiest  sanc  hoc  quod  ait,  Accipiet  centies  tantum 
nunc  in  tempore  hoc^  domos^  et  fratres^  et  sorores,  ft 
m^tres,  el  fitioSy  et  agros  cum  persecuiionibus  (Marc.  x), 
per  significationem  altius  intclligi.  Cenlenariiis  quippe 
numerus  de  laeva  translalus  in  dexteram ,  licet  eam- 
dem  in  fiexu  digitorum  videatur  lenere  figuram  quam 
habueratdenarius  in  ljeva,nimium  taroen  quantitatis 
inagnitudine  supercrescit.  Quia  videlicet  omnes  qui 
propter  regnum  Dei  tempoialia  spernunt,  eti.im  in 
hac  vita  persecutionibus  plenissima,  njusdem  regni 
gaiidium  fide  certa  degust.tnt,  atque  in  exspeclaiiont! 
patri»  ccclestis  (quce  jure  in  dextera  ^ignificatu'') 
omnium  pariler  elcclorum  siiicerissima  dileclione 
fruuntiir.  Yerum  quia  roulti  virlntum  studia  non  ea- 
dem  qtia  incipiiint  intentione  p'elatis  consummant, 
sed  vel  accepto  virtulum  amore  t'pescunt,  vel  ex 
integro  ad  scelcrum  volutabra  relabuntur,  terribilis 
mox  senientia  subinrertrr. 

Multi  autcm  erunt  primi  novissimi,  et  novissimi  pri» 
mi,  Vide  enim  Judam  de  aposiolo  in  apostaiaim 
versum,  et  dicito,  quod  multi  erunt  primi  novlssinii ; 
vide  latronem  in  cruce  ractnm  coufessorem,  eodem- 
que  die  quo  pro  suis  crucifi\us  est  peccaiis  gratia 
fidei  cum  Cliristo  in  paradiso  gaudentem,  ot  dicilo 
quod  et  novissimi  erunt  primi.  Sed  et  quoiidie  vidc- 
mus  multos  in  laico  liabiiu  consiitulos  maguis  vit» 
meritis  excellero,  et  alios  a  prima  aeiate  spiritnli 
studio  ferventes,  nd  extrcnium  otio  torpentes,  flac- 
ccscere,  atque  inerti  slultitia,  quod  spiritu  coepcrant^ 
carne  consummare. 

Erant  autem  in  via  ascendentes  Jerosnlymam ,  et 
f.roecedcbat  iUos  Jesut,  et  ttupt  bani,  et  tequentet  tinie- 
bant.  Idco  Jerosolymam  tendentes  discipuli  cuin 
Domino,  slupehant  ei  tiinebant,  quia  meminerant 
serinonis  ejus  quo  fe  passurum  multa  a  suinmis  sa- 
reidolibus  et  scribis,  et  occidendum  pr^edixerai 
esse,  nietuentes  ne  vel  ipsi  cum  e  >  occiderentiir,  vei 
saltem  ille  cujiis  viia  et  magisterio  gandebant,  ini- 
micoriim  manibus  occumberet. 

Et  assumens  heritm  duodecim  ,  coepii  illis  dicere 
quce  esseit  ei  venivra.  Quia  ecce  ascendimus  Jerotoly' 
mam,  et  Filius  hominis  tradetur  principibus  sacerdo* 
tum^  et  scribisj  et  damnabunt  eum  morie,  ei  tradent 
eum  gentibusj  et  illudent  ei,  el  conspuent  eum^  et  /7a- 
gellabunt  eum^  et  interficienl  eum,  et  teriia  die  resur- 
get.  Iledemplor  noster  pracvidens  ex  passione  sua 
discipulorum  animos  perlurbandos,  eis  longe  anteci 
ejiisdem  passionis  pcenam,  el  resurrectionis  suae  glo- 
riam  praedicii,  ut  cum  morientem  (sicist  praedictum 
esset)  cernerent,  etiam  resurrecturum  non  dubilarent 
Ubi  paganorum  quoque  dementiam,  qua  ejus  crucem 
deridere  soleut,  apertissime  conrutat,  cum  proxims 
8U3e  passioiiis  el  tempus  quasi  futurorum  praescius 
o.stendit«  et  locum  mortis  quasi  iiitrepidus  adiil. 


8 


S55  BEDif;  VEN£RABfLIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  tSd 

Et  aecedunt  ai  eum  Jaeobui  tt  Joannes  filii  Zehedeti  A  Joanne,  Deeem  apostoli  noD  indignanlur  matri  Ilio- 


dieenUi :  Magister^  volumut  ut  quodcun^ue  pelierimui^ 
fadas  nokis.  At  ille  dixit  eis  :  Quid  vuliis  ut  faciam 
vobisf  Et  dixerunt :  Ba  nohis  ut  unus  ad  dexteram 
tuam,  et  alius  ad  sinistram  tuam  sedvansus  in  gloria 
tua.  M^tibxus  Bcribily  baee  malrem  filiorum  Zebedsei 
Dominum  posiulasse  pro  illis ;  sed  Harcus  ipsoram 
desideriiim  aiqueconsiiiiim  volens  aperire  iegeniibus, 
lacel  de  inierTenienle  maire,  ipsos  poiius  dicil  postu- 
lare,  quod  ipsorum  rogaiu  permairem  noveraiesse 
poslulatum.  Denique  Dominus  secundam  alrumque 
Evangelistam,  non  matri,  sed  ipsis  respondil : 

Nescitis  quid  petatis.  Polestis  bibere  calicem  quem 
ego  bibo,  aut  baptismo  quo  ego  baptitor  haptixari  t  At 
iia  dixerunt  d :  Possumus.  Nesciunl  quid  pelant,  qui 


ruiH  Zebedai,  nec  ad  muiierem  aadaciam  refeniAi 
postuiaiionis,  sed  ad  fllioSy  qui  ignoranies  mensiiram 
siiam,  immodica  cupidilaie  exarserunl.  Qoibaa  et 
Dominus  dixerai :  Nescitis  quid  petatis. 

Jesus  autem  vocans  eoa,  ait  iUis :  Scitis  quia  ts 
qut  videntur  principari  gentihus,  dominantur  ahf  ai 
prinaipes  eorum  potestatem  hahent  tptomm.  Non  tf« 
autem  in  vobis,  eic.  Humiiis  magisier  et  mitis,  uee 
eupidiialis  immodloe  duos  arguit  postulanles,  nec 
decem  reliquos  indignalionls  increpai  el  livorts,  ted 
lale  ponit  exemplum,  quo  doceai  euin  majorem  eaie 
qui  miiior  fuerit,  et  illum  dominum  fleri  qui  omntana 
servus  sit.  Frusira  igiiur  aal  illl  immoderaia  qaaa- 
sierunt,  aut  isii  dolent  super  majorum  desiderio. 


sedem  glori»  a  Dooiino  quam  nondum  merebantur  B  cum  ad  summitaiem  virlalom  non  puienlia,  sed  hu- 


iiiquirant.  Jam  enim  delectabat  eos  culmeu  honoris, 
sed  prius  viam  babebanl  exercere  laboris.  Desidera- 
hant  regnare  sabiimiier  cum  Chrisio ,  sed  priua 
erat  pati  bamiliter  pro  Christo.  Nomlne  enim  ca- 
licis  sive  baptismi ,  passionem  designat  martyrii, 
qua  el  ipsum,  ei  illos  decebal  consommari.  Unde  et 
alibi  de  sua  passione  loquilur  :  Baptismo  autem  ha- 
heo  baplixari^  et  quomodo  eoarctor  usque  dum  perftda' 
tur  (Luc.  XII )?  Ei  eidem  passioiil  appropians» 
orabat  dicens  :  Pater,  si  vis,  transfer  calieem  istum 
a  me  {Marc,  xiv). 

Jesus  autem  aileis :  CaUcem  qmdem  quemego  hiho^ 
hibetis ;  et  baptismo  quo  ego  haptitor  haptixabimim* 

Quserilur,  quo  modo  calicem  marlyrii  Zebedxi  filil,    *  el  disdpulis  ejus^  et  piurima  muliiiudine,  fUius 
Jacobus  videlicel  el  Joannes  biberint,  aut  quomodo  C  Bartimcfus  ccecus  sedebat  juxla  viam  mendicans.  Qui 


mililale  veniaiur.  Denique  hn\  proponil  exemplumt 
ui  si  dicia  parvi  pendereni,  erubescerent  ad  opera. 
£t  dicit  : 

Piam  et  Filius  hominis  non  venit  ut  ministraretur  d^ 
sed  ut  ministraret,  at  daret  animam  suam  redempiio» 
nem  pro  mutiis.  Nota  quod  crebro  diximus,  euin  qui 
ministraret,  Filium  hominis  appellari,  et  dare  anl- 
mam  suam  redempiionein  pro  muliis  ;  qnaodo  for- 
mam  servi  accepit,  ut  pro  mundo  sanguincm  fiin- 
derei.  El  non  dixil,  dare  animam  suam  redempiio- 
nem  pro  omnibus,  sed  pro  mullis,  id  est,  pro  eia 
qui  credere  volueruol. 

Et  vemunt  Jericho,  et  proficiscente  eo  ie  Jerieko^ 


haplismo  Domini  fuerint  bapti%ali,  cum  Scrlplura 
narret,  Jacobum  lanium  apostoluiii  ab  Herode  capiie 
iruncalum ;  Joannes  aulem  propria  morie  vitam 
fliiieril.  Sed  si  legamus  ecclesiasiicas  bisiorias,  in 
quibus  feriur  quia  ei  ipse  propier  mariyrium  sit 
missus  in  ferveniis  olei  dolium,  et  inde  ad  susci- 
piendam  coronain  CiiriBli  aihleia  processerii,  sla- 
limque  exsilio  relegalus  in  Palbmos  insulam  sii, 
vldebimus  mariyrio  animum  non  defuisse,  ei  bibisse 
Joannem  caiicem  conressionis,  quem  ei  ires  puerl 
in  camiiio  ignis  biberuiil,  licet  perseculor  nou  fude- 
rit  sanguinem.  Quod  aniem  aubjuiigil : 

Sedere  autem  ad  dexteram  meam  vet  ad  simstram, 
Non  est  meum  dare  vohis^  sed  quihus  paratum  esl,   sic 


cum  auditsei,  quia  Jesus  Naxarenus  est,  ccepit  cluma» 
re,  eic.  Mauhxus  hoc  in  loco  duos  Juxia  viam  se- 
dentes,  ei  ad  Dominum  clamantes  cccos  dicii  eese 
illumiiiaios.  Lucas  auiem  cum  approiiinquarei  ieri- 
cho,  pari  ordine  iliuminalam  ab  eo  cxcuiii  esse 
perhibel.  Ubi  nemo  sapiens  aulumct  Evaiigclistas 
sibimei  contraria  scribere,  sed  alium  scribire  plo- 
uius  quod  aiieromisit.  Quod  vero  Malihaeo  refereute, 
quia  Dominua  duoa  illuminaverit  cscos,  Marcus 
uQum  maluii  ponere  iiluminalum,  cui  lamen  alieras 
adfuisse  non  negat,  inlelligendum  esl  unam  eonun 
fuisse  notissimum.  Quod  ex  hoc  etiam  saiis  apparel, 
quod  el  nomen  ejus  et  patris  ejas  Marcos  eom- 
memoravil,  quod  in  toi  superius  sanaiis  a  Domino 


inlelligendum  esl :  Regnum  ccelorum  non  esl  dantis,  ^  noii  facile  occurril,  Aisi  cum  Jairum  arcbisynago- 


ud  acdpientis.  Plon  est  enim  personarum  acceplio 
apud  Beum  {Rom.  ii),  sed  quicunque  laleui  se  prx- 
haerii,  ut  regiio  coelorum  dignus  sii,  bic  accipiet 
quod  non  personae,  sed  vilae  parainm  est.  Si  itaque 
lales  esiis  qui  consequamini  regnnm  coelorum,  quud 
Paier  meua  iriamphantibus  el  victoribus  prxparavit, 
voa  quoqae  accipieiis  illud.  liem,  non  esi  meum  dare 
vahis,  sed  quihus  paratum  est»  Non  esl  meum  dare 
superhis,  hoc  enim  adbuc  eranl.  Sed  si  vuliis  acci- 
pere  illud»  noliie  esse  quod  eslis.  Aliis  paraium  esi, 
ei  vos  alii  esioie,  et  vubis  paraium  esi.  Quid  esi,  alii 
eslote?  Prius  bumiliamini»  qui  Jain  vuliis  exaliaii. 
Et  audicntes  decem  cceperunt  indignari  de  Jacobo  et 


guro  etiam  nomiue  expreasii,  cujus  filiara  reaoscita- 
vil  Jesus.  In  qao  eliam  magis  isie  seusus  apparei, 
qaia  et  ille  archisynagogus  utique  in  loco  illo  nohills 
fuil.  Procul  dubio  ilaque  Bariimaeus  iste  Timari 
fili«s«  ex  aliqua  magna  relicilale  dejecins,  noiissiina 
et  famosissimae  miseriae  fuil,  qui  non  aoloni  cae- 
cus,  verum  eiiam  mendicus  sedebai.  Hinc  est  er- 
go,  quod  ipsum  solum  voluil  commemorare  M;ireos, 
cujus  illominaiio  tam  claram  famam  liuic  luiracalo 
cumparavit,  quam  erai  illius  noia  calamitas.  Csect 
ergo  quos  Dominus  ad  se  clamanles  illumiiiavit,  bo- 
mines  suiil  verae  liicis  (quae  Chrislus  est)  ioscii,  seit 
ipso  dooanle  ad  eognoscendam  coufiienJamque  suani 


S57 


IN  MARCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  -  LIB.  IIL 


2:8 


caeeitatero  ac  peieiidam  veritaiU  lucem  compiincti.  A  iUaminaiiorii«spem  hibere.  Dequo  lionu  diciiur,  quia 


Jericbo  autem  qiiae  interpretari  diciiur  luna,  dcfe- 
etom  nosir»  mutabilitaiis  ac  mortalilatis  signifi* 
cal.  Quod  ex  illa  maxime  Eyangelii  parabola  claruit, 
ubl  bomo  descendens  a  Jerusalem  in  Jericho  incidit 
in  latrones,  et  vulneraius  ab  eis  ac  despolialus,  per 
piam  Samaritani  induslriam  ad  salulem  revocatus 
e&t,  qnia  niminim  genus  bumanum  a  visione  summs 
|>acis»  in  desideria  saeculi  hujus  labe  mortifera  deci- 
deiit,  per  Dominum  Salvatoreni  ad  viiani  quam 
crraDdo  perdiderat,  reducilur.  Apprupinquans  ergo 
Dominos  Jericbo,  caeco  lumen  reddidit,  quia  veniens 
Ia  camem  et  passioni  appropinquansmultos  ad  Udem 
ei  coufessionem  divinae  cognitionis  adduxil.  Non 
er.imprimi8iiicarnationissuae  temporibus,  sedpaucis 


tedebai  jiixta  viant  mcndicant.  Mendicat  enim  jaxia 
viam  sedens,  qui  necdum  tler  veril»tis  ingrediens, 
necdum  cognoscens,  s<*dula  intrntione  aique  inqui- 
silione  desiderii  salutaris  nd  boc  perveiilre  conten- 
dit,  et  qui  siL  verus  religionis  ciihu^  invesiigare  per* 
sistit.  Quod  in  blstoria  Guri  cliicenlurionis  prxcipue 
declaralum  est,  qui  Deum  quem  colehal  crcbris 
precibus  ut  scse  illuminurc  dignaretur,  orabat.  Quld 
est  aulem  transcundo  audire,  stando  lumen  rcsti- 
tuere,  nisi  quod  per  bumanitaicin  suam  miserttis 
est,  qui  per  divinitatis  poteniiam  a  iioliis  mentis 
nostrae  tenebras  exclusit?  Qui  enim  pmpter  nos  na- 
tus  et  pas^us  esi,  qui  resurrexit  et  asccndit  in  coe- 
lum,  quasi  iransiit  Jesui;  quia  haec  niiiii  um  acio 


aiBlequjm  pateretur  annis,  id  est,  postquam  trigioia  ^  temporalis  est.  Sed  stans  caecunn  illuminavit,  quia 


esse  coeperat  aonorum,  mioisterium  verbi  mundo 
quo  illuminaretur  exhiboit.  Sed  et  de  Jericho  proQ- 
cisceos,  caecos  illuminavit :  qula  resurgens  a  mor- 
iuis  atque  ascendeos  in  coelum,  misit  Spiriium  san- 
cinm  aposiolis,  eosque  ad  illustrationem  omnium 
popolorumdisperbilin  mundum.  Quod  autem  appro- 
pinquans  Jericlio  unum  illuminavit,  et  proQciscens 
4ie  Jericbo  duos,  hi  c  intimavit  typice,  quod  ante 
piiSiODem  soam  uni  taotom  populo  JuJoiorum  prs* 
d!cavit,  post  resurrectionem  vero  atque  ascensiouem 
soam  numi/eslios  per  apostolos  ct  Jodxis  ei  geuii- 
INIS9  et  sieroae  diviniiaiis  et  assuinptx  a  se  bumani- 
latis  arcana  patefecit.  Quod  vero  Marcus  unum  illu- 


non  sicul  illa  tempomlis  dispensatio,  ita  verbi  xter- 
nilas  transil,  quae  in  se  manens  innoval  omnia.  Stare 
cnim  Dei,  est  incommutabili  cogilatione  mutabilia 
cuncia  disponere.  Qui  ergo  voces  peicniis  transicns 
andivit,  sians  lumen  reJdidit.  Quia  cisi  proplcr  not 
temporalia  pertulit,  inde  tamcn  nobis  luccin  iribuit, 
unde  babere  mutabilitatis  transitum  nescit.  Sed  ooi 
Deum  quem  colebai,  crebris  precibus,  ut  sesc  illo- 
minare  dlgnaretur,  orabat. 

Cum  audistel  quia  Jetus  Nazarenus  est,  caepil  cta- 
mare  ac  dicere  :  Fiti  David  Jtsu  miserere  mei.  Et 
eomminabanlur  ei  multi  ut  taceret,  Al  itle  mag-s  ctama" 
bat  multo  dicens,  Fili  David  miserere  md'.  Audiens 


nlnaiom  scfibit»  ad  geniium  saluiem  specialiter  p  Jesum  cxcus,  misereri  sui  precatur,  nec  mnltis  liret 


respiat,  qui  omoimodis  a  luce  veritatis  exlorres  fue- 
rant.  £t  ideoquantum  famosa  infldelitaiis  eorum  erat 
Cttdiai ,  lantum  famosa  facta  e?t  illuminaniis  eos  gra- 
tia  Snlvatoris.  Et  bene  Marcus,  qui  in  geniibus  scribe- 
bat  Evangeliom,  onum  dicil  illuiiiinalum,  ut  eorom 
qooi  institoebat  ad  fidem  salvaiioni  figura  congrue- 
rei.  Matihaeus  vero  qui  crtdenlibus  ex  llebrseis  suum 
scribebat  Cvangelium,  quod  in  gentium  quoque  no- 
liilis  eru  perventurum,  recte  duos  dicit  illumina- 
los,  ut  ad  utrumque  populum  unam  eamdemque 
Mei  graliam  pertinere  doceret.  Quod  eliam  iii  se- 
fieuli  lectionc  de  asino,  in  quo  Dominus  sedere 
digAaiot  esi»  eadem  Evangelica  servare  Scriptura 
enravil.  Mattliaeus  namque  qui  fidelibus  ex  Judaeis 


prohibentibus  aclamando  desistii.QuiapopuIus  gen- 
lium  aguita  Tama  nominis  Christi,  partioeps  ejus  fieri 
quxrebat;  coniradicebant  mulii,  primn  Judael,  ol 
in  apostolorum  Actibus  legimiis,  deinde  etiam  gen* 
tiles  acriuri  ac  fnrtiori  persecuiione  frequenter  In- 
slabant,  ne  illuminandus  sanandusq  le  Ohrisium 
mundus  invocaret ;  nec  lameii  eos  qui  ad  vliam  eraui 
prxordinaii  acternam,  vesanus  impugnanlium  furor 
disposila  valebat  salute  privare. 

Et  stan$  Jesus  prascepit  ittum  voeari.  Ecce  itat  qui 
ante  transibat,  Qua  in  re  aliquid  nobis  Dominos 
innuit,  qiiod  inteliigi  de  humantiate  ac  divinilale 
illius  utiliier  possit.  Clamantem  elenim  caecum 
transiens  audivit,  sed  stans  miraculum  illnminatio- 


evaofelixabal ,  asinam  simul  et  pullum   adductos  0  nis  exhibuil.  Et  vocant  ccecum,  dicentes  ei :  AninnB' 


Dofliloo  referl.  Porro  eaeteri  Ires  Evangelislae  qni 
cangffgais  de  naiionibus  Ecclesiae  scripserunt,  aaini 
lolomniodo  ad  Dominum  adducti  faciiinl  meutioucm, 
de  malre  omnino  reticent.  Quia  illi  simplit  iler  fidem 
laniiuro  figurant ;  iste  autera  natum  ex  fideli  syna- 
goga  fidelem  gentium  populum  proximo  onllne  suae 
aarraiioiiis  intimare  curavii.  Proficiscenie  ergo  Do* 
Biino  el  discipulis  ejus  el  plurima  muUitudine  de 
Jericho,  caecus  sedebat  juxla  viam  mendicans  ;  quia 
aseendente  ad  coelos  Dumino ,  ei  muliis  fi Jelium 
leqnenlibus,  iii:o  cunciis  ab  initio  mundi  eleciis, 
otia  cum  itlo  januom  regni  (Qe'estis  ingredieiitibus, 
niox  gentium  populus  diu  perfiJia  caecus,  audito 
Salvatoris  adventu  coDpit  et  ipse  suae  salutia  atque 


^ttjor  eslo  :  frge^  vocat  te.  Clamantem  ad  se  caecum 
Dominiis  vocat,  cum  populo  gentium  scientiam  veri- 
tatis  desideranii  per  sanctus  praedicatores  verbum 
fidei  commiilit.  Qui  nimirum  vocantescaccum,  aniin* 
aequiorem  esse  ,  ct  surgere  atque  ad  Dominum 
vcnire  praecipiuol,  cum  praedicando  vcrbum  indoctii, 
spem  eos  salutis  baberc  ac  de  torporcviiioriim  erigi, 
atqiie  ad  virtutuin  sludi»,  quibus  illumiuari  mcrean- 
tur,  sese  accingere  jubent,  dicenles  cum  proplieta  : 
Accedite  ad  eum^  el  illuminamini  (Ptat.  xxxiii);  et 
ilerum  :  Stirge  qui  dormit,  et  exsurge  a  morluit,  e% 
Htuminabit  te  Ctiristus  (Eplies,  v).  Et  quia  priniitiva 
de  genlibus  Eccloia  lanio  promi^si  in  Christo  luini- 
ois  desiderio  fervebat,  ul  pluriini,  relictis  mundi  fa- 


239  mDJE  VENERABILIS  OIP.  PAllS  II.  SFXT.  L  -  EXEGETICA  GENUINA.  «iO 

cultatibus,  nudi  evangelicam  \itam  seqnerentur,  quo  A  turus,  ac  mundum  suo  sanguineredemptarus  primo 


arternum  in  ccelis  mererentur  liabere  iliesaurum, 
recte  de  iilumiDando  cxco  subditur  : 

Qtft  projiclo  vestimento  tuo  extiliens  venil  ad  eum, 
Projecto  qulppe  vestimento  exsilit,  utadveniensillu- 
minetur  a  Chrihto,  qiii  abjectis  mumli  reiinaculis 
e)ipedilo  mentis  gressu  ad  largilorem  scternae  lucis 
properat. 

El  retpondent  Jetut,  dijil  t/li :  Quid  vit  tibi  fa- 
damf  Caseut  autem  dixll  ei :  Rabboni,  ut  videam.  Nun- 
quid  qui  lumen  reddere  poterai,  quid  vellet  caecus 
ignorabat?  Sed  peti  Tult  Iioc,  quod  et  nos  petere,  et 
se  concedere  praenoficil.  Importune  namque  ad  ora* 
iionem  nos  admonet  et  dicit  :  Scil  namque  Pater 
vttter^  quid  oput  tit  vobit    antequam    petatit  eum 


Beilianiam  prapsentiae  suae  dignaiione  siiblimavlt,  ibi- 
que  a  muliere  devota  mystico  chrismate  perunctus 
est,  quia  nimiruin  multos  ante  passionem  suam  do- 
cendo,  domum  sibi  obedientiae,  in  qaa  per  Spirituin 
gratiae  inhabitaret,  effecit,  quorum  pia  actiooe  de« 
lectatus,  ipse  quasi  odorirero  delibutus  est  unguen- 
to.  Hinc  etenim  civiias  haec  in  monte  Oliveii  posita 
esse  rerenur,  ut  Ecclesiam  per  gratiam  sui  condilo- 
ris  salvandam  esse  designet,  qui  nos  unciione  spiri- 
talium  charismaium,  et  scientiae  pietatisque  perpe- 
tua  luce,  refovet.  Unde  alibi  cum  dixisset :  iVoti  poten 
civitat  abtcondi  tupra  montem  potita,  conlinuo  subje- 
cil  :  Neque  accendunt  lucernam,  et  ponunt  eam  tub 
modio  (Matth,  v).  Quia  mons  idem  Oliveti,  id  esf. 


{Maith»  vi).  Ad  hoc  ergo  requiril  ut  petatur,  ad  hoc  B  summus  spiritalium  disiributor  gratiarum,  qui  civi- 


requirit  ut  cor  ad  orationem  excitet.  Uude  et  cxcas 
protinus  adjiingit :  Habboni^  ut  videam.  Ecce  caeciis 
a  Domino  non  aurum,  sed  lucem  requirit.  Parvi  pen- 
dit  extra  lucein  aliquid  quaerere,  quia  etsi  babere 
caecus  quaelibet  potcst,  sine  luce  dod  potest  videre 
quod  habet.  Imitemur  ergo  eum  quem  et  corpore  et 
roente  audivimus  salvatum.  Non  falsas  diviiias,  non 
terrena  dona,  non  fugitivos  honores  a  Domino,  sed 
lucem  quaeramus.  Illam  videlicet  lucem  quam  videre 
cum  solis  angelis  possumus,  quam  nec  initium  in- 
choat,  nec  finis  angustat.  Ad  quam  profecio  iucem 
via  fides  esi.  Unde  recie  et  illuminando  crco  protl- 
iius  respondetur. 

Vade,  fidet  tua  tetalium  [ecit,  Et  confetiim^  inquil» 
vidit^  et  tequebaiur  eum  in  via,  Videt  et  sequilury  qui 
bonum  quod  inielligit  operaiur.  Yidet  autem,  sed 
.nou  sequitur,  qui  bonum  quidem  intelligil,sedbeiie 
operari  coniemnit.  Jesum  enim  Dominum '  sequitur, 
qui  imitalur.  liinc  namque  dicit :  Si  quit  mihi  mt- 
niitrat^  me  tequaiur  {Joan.  xii).  Consideremus  ergo 
qua.graditur,  ut  sequi  mereamur.  Ecce  cum  sit  Do- 
ininiis  et  creator  aiigelorum,  suscepiurus  naturam 
nostram  quain  condidit,  in  uternm  virginis  venit. 
Nasci  tamen  in  hoc  jnundo  per  divites  iioluit,  pa- 
rentes  pauperes  clegit,  unde  et  agnus  qui  pro  illo 
oflerreiur  defuit,  columharum  pullos  et  par  lurtu- 
rum  ad  sacrificium  mater  iiivcnit.  Prosperari  in  hoc 
mundo   voluit,   opprobria  iirisionesque   toleravity 


tatem  suam  ut  emineat  exallat,  hanc  quoqoe  oleo 
exsultatioiiis  ut  lucere  possit,  ne  deficiat,  impiii- 
guat.  Et  quia  idem  lumen  sub  modio  poni  noluif, 
misitdiscipolos  in  castellum  quod  contra  eos  crat, 
hoc  esl  doclores  qiii  indocta  ae  barbara  tolius  orbis 
loca,  quasi  contra  positi  casielli  moenia,  evangeli- 
zando  penetrareni,  destinavit.  Recieautem  duomil- 
tuntur,  sive  propter  scientiam  veritatis,  et  operatlo- 
his  munditiam,  seu  geminae  dilectionis,  Dei  videlicet 
et  proximi,  sacranienium  toto  orbe  praedlcanduiii. 
Et  ttatim  introeuntet  iliudf  invenietit  puUum  liga- 
tum  iuper  quem  nemo  adhuc  hominum  tedit»  SoivUa 
iUum,  et  adducite,  Et  si  quit  vobit  dixerif  :  Quid  faei* 
tit  ?  dicite  :  Quia  Domino  necettariut  esf,  et  continuo 
illum  dimittet  huc,  liiiroeuntes  mundum  praedlcaiores 
sancti  invenerunt  populum  naiiouum  perfidiae  vin- 
culis  irretitum.  Funiculis  euiiu  peccatorum  suorum 
unusquisque  constrictus  erat ;  nec  so!um  nalionum, 
verum  etiaiu  Judarorum.  Omnet  enim  peccaverunt^  H 
egent  gloria  Dei  {Rom,  iii).  Unde  bene  apud  Mal- 
thaeum  asina  quoque  cum  pullo  alligaia  reperitor. 
Asina  quippe,  quae  subjngalis  fuil  et  edomita  Syna* 
gogam  quae  jogum  legis  traxerat,  puilusasinac  lasci- 
vus  et  liber  populum  nationum  siguificat.  Super 
quem  nenio  adhiic  hominum  sedit,  quia  uemo  ralio- 
nabilium  doctorum  frcnum  correptioiiis,  quo  vel  Uq- 
guam  cohibere  a  malo»  vel  in  arctam  vitjs  vjam  ire 
cogeretur,  nemo  indumenta  saiutis  quibus  spiritali- 


sputa,   flagella,  alapas,  spineam  coronam,  crucem  «v  ter  calefieret,  populo  gentium  utilia  suadendo  con- 
susilnuit.  Ei  quia  rerum  corporalium  delectatione  a      tulerat.  Sedcret   namque  super  illum  homo,  si  qui 


gaudio  interno  cecidimus,  cum  qaa  amaritudine  illuc 
redeatur  osteiidit. 

CAPUT  XL 

Et  cum.  approp'nquarent  Jerosolyma^,  et  Bethanias 
ad  montem  Olivarum,  mittit  duot  ex  ditcipuUt  tuit^  et 
ait  iUit :  Ite  in  catteUum  quod  contra  voi  ett.  Betha- 
nia  est  villola  sive  civilas  in  lalere  montis  Oiiveti, 
4|uasi  stadiis  quindccim  a  Jerusalem,  sicut  Joannes 
cvangelisia  nianirestai,  ubi  Lazarus  est  suscitatus  a 
mortuis,  cu)us  et  monuinentum  ecclesia  nunc  ibidem 
construcia  demonstrat.  Beihaoia  autem  domus  obe- 
dieiitis  dicitur.  Et  apteDomiiius  Jerosoljmam  ven- 


ratioue  utens  ejus  stuliitiam  deprimendo  corrigeret. 
Unde  non  imnierilo  possunt  duo  discipuli  ad  exhi* 
beiida  Domino  animalia  destiiiali  duo  prardicatoruni 
ordincs,  uiiiis  videlictt  iii  genles,  alter  iii  circumci- 
sionem  Uireclus,  intelligi. 

Ei  eilt€untet  invenerunl  puUum  ligatum  ante  januam 
forit  in  bivio^  et  tolvunt  eum,  Beiie  pullus  ante  januam 
foris  invenitur  iii  hivio.  Janua  eiiim  ipseest  qui  ait : 
Ego  tum  janua  ovium,  Per  me  ti  quii  iniroierit  talva' 
hitur,  et  ingredietur,  ct  egredietur^  et  patcua  invenUt. 
Quibus  viiae  pascuis  puUus  iste,  id  esi,  populus  geu- 
lium  careliat,  cuin  adhuc  extra  hanc  januam  in  bivio 
ligatui  siabat.  Et  recte  Id  bivio,  quia  oon  unatu  cer- 


241  IN  MARCl  RVANGEL113M  EXPOSITIO.  —  LIB.  lU.  241 

1118  Titae  flJeiqtie  vlam  tenebat,  sed  plures  dubiosqiie  A  mitluut.  Sed  qui  prwibanl  et  qui  seque^niur  ciama'' 


sectanim  calles  sequebaturerroneus. 


bant  dicentes  :  Osanna.  Praecessit  quippe  Judaicus 


Etquidamde  itlic  tlantibut  dicebant  itlis  :  Quid  ^  populus,  secufjs  esl  gentilis.  Et  quia  omneselectt. 


[adtis  iolventes  puUum?  In  Evangelio  LiicaB  ila  scii- 
pluro  est :  Abieruni  autem  qui  missi  erant,  el  invene' 
runt^  sicut  dixit  illis^  stanlemputlum.  Solventibus  aii- 
lem  illis  putium,  dixerunt  domini  ejus  ad  illos  : 
Quid  solvitii  puUum?  Et  apte  satis.  Mullos  quippe 
habebai  duminos,  quia  non  uiif  dogmati  et  supersiU 
tioiii  deditns,  sed  pro  libitu  Immundorum  spiriluum 
ad  Tarios  diversosque  miser  raptabatur  errores,  ad 
simalacra  muia  prout  ducebatur  incedens.  Denique 
ternacula  quadam  Scripturae  consuetudine  commune 
esse  dicitor,  qiiod  inimundum  est.  Sicut  et  ad  Petrum 
Yox  de  coelo  dicit:  Quod  Deus  mundavU,  tu  commune 


sive  qui  in  Judsca  csse  poteraiil,  sive  qni  nune  iu 
Ecclesia  exisiiint,  in  Mediat')rem  Dei  el  hominuni 
crediderui:!,  et  creduni,  qui  praeeunt,  et  qui  sequuu- 
tur,  Osanna  clainab&nt.  Osant^a  aniem  Latina  lingua 
salva  nos  diciiur.  AU  ipso  aulem  stftlulem  etpriores 
Qiixsierp.nt,  et  praeseiites  quaerunt.  Et  benediciuro 
qui  veiiit  in  noinine  Domiui  cor.Utentur,  quoniani 
una  spes,  una  Hdes  est  praecedentium  atque  sequen* 
tium  populorum.  Nam  sicut  illi  speciala  passione  ae 
resurreciioiie  ejiis  sanati  suni,  ila  nos  prxlerita  pas- 
sione  illius  ac  permanente  in  saecula  resurrectioue 
salvamur.  Quem  enim  priores  noslri  ex  Juda*'co  po- 


tte  dixeris  {Act.  x).  Quia  qui  sanctus  est  stklius  Dei  ^  pnl  >  crediderunt  atque  amaverunt  venturum,  hune 


esl,  et  cum  nullo  communis  est.  Qui  autem  pecca- 
tor  est  et  immundus,  multorum  est.  Mulii  enim  dae- 
niones  possident  eum,  et  ideo  communis  appel- 
latur. 

Qttt  dixerunt  eis^  slcut  prceceperat  illis  Jesus^  et 
dlniserunt  eti,  et  duxerunt  putlum  ad  Jesum,  Qui  sol- 
vendo  pullo  contradixerant,  audito  Domini  noniine 
quiescunt.  Quia  magistri  errorum,  qiii,  venienlibus 
ad  saluteni  gentium  doctoribus,  obsistebant,  eaienus 
suas  tenebras  defendere,  donec,  miraculis  atlesian- 
tibos,  veri  possessoris  ac  Domini  virtus  emicuit.  Al 
postquam  fidei  dominicae  polestas  npparuit,  ccdenti- 
bos  passiro  adfersarinrum  quer  lis,  libere  crtulen- 


nos  et  veiiisse  credimus  et  amamus,  ejusque  desif 
derio  accendimur,  ut  eum  facie  ad  faclem  contera* 
plemur. 

Benedictum  quod  venil  regnum  patr^s  nostri  David, 
Osanna  in  exctlsis*  Et  introivit  Jerosotymam  in  fem- 
ptum,  etc.  Legiinus  in  Evangelio  Joannis  quod  relectas 
de  quinquc  panibus  et  dnohus  piscibus  turbae  volne* 
runt  rapere  Jesiim  et  constituere  eum  regem  ;  sed 
iie  hoc  perticere  possent,  ipse  in  montem  fegieodo 
precavit.  Nunc  autem  ubi  passurus  Jerosolymam 
venit.  non  refugit  eos  qui  se  regem  faciunc.  qui 
agmine  glorifico  et  hymnis  Dei  Filio  ac  rege  dignif 
ad  civit;item  regiam  ducunt;   non  reprimit  voces 


tiuro  coelus  ad  Deuin  quem  corde  portarei  adduce- ^^  eoruro  qui  reguuin  patriarchae  David  in  eorestau- 


bator. 

Et  imponunt  UU  vestimenta  sua,  et  sedit  svper  ocnt. 
Vestimenta  apostoloruro  vel  docirina  virtuluro,  vel 
edissertjo  Scriiiturarum,  vel  certe  ecclesiasiicoruro 
dogmatum  variet:iies  iniell'gi  possunt,  quibus  illa 
corda  horoinum  anle  nuda  et  frigida,  quo  Christo 
lessore  digna  fiant,  rpcriuiit. 

Multi  autem  vestimenta  sua  straverunt  in  via,  Por- 
tante  Dominum  asino,  niulii  vesiimenta  sua  in  via 
stemunt,  quia  sancti  martyres  propriae  se  carnis 
aroictu  exuenies,  simplicioribus  Dei  famulis  viam 
suo  sanguine  parant,  ut  vidclicet  inofTenso  grcssu 
m^ntis  ad  siipernae  mu^nia  civilatis  quo  Jesus  ducit 
Incedant.  Ilcm  Salvator  noster  asellum  sedens  Jeru- 


randum  et  priscae  benediciionis  dona  recupeninda 
concinunt.  Ut  quid  ergo  hoc  quod  prius  fugiendo  de- 
clinavit  modo  libens  amplectiiur,  reguumqiie  qu(>d 
adhuc  viciurus  in  mundo  soscipere  noluit  jamjam 
exiturus  per  passionem  crucis  de  mundo  non  nrga* 
vit  suscipere,  nisi  ut  aperte  docerct  quod  non  tero- 
por^lis  et  terreni,  sed  aeterni  in  ccelU  Kex  esset  im« 
perii?  Ad  quod  profecto  regnum  per  contemplum 
mortiSy  gloriam  resurrectiunis.  et  triumphum  asccn- 
sionis  perveniret.  Ilinc  esi  eniro  qund  post  resiir* 
reitionera  apparens  discipulis  ait  :  Data  est  mi/ii 
omitfi  potestas  in  coeto  et  in  terra,  et  cartera  ejusdeui 
loci.  Notandum  sane  qunnta  sit  consonantia  lurbas 
Doininum  collaudantis,  cum  voce  evangelizantis  vir- 


lein  tendit,  qiiando  uiiiusciijusque  fidelis  aniniam  d  gini  matri  Galirielis  qui  ait :  Uic  enim  erit  maqnuit 


regens,  videlicet  jumenium  suum,  ad  pacis  iniimae 
V  sionein  ducit.  Juinentum  sedet  etiam  cum  sanciae 
^cclesiae  universaliler  praesidet,  eanique  in  supiTuae 
pacis  desiderium  accendit.  Mulii  autcm  vesliineuta 
sua  in  via  sternunt,  quia  corpora  sua  pcr  altstiiieti- 
tlam  edomant,  ut  ei  iter  ad  men  eui  ptMif»  vel 
«xcmpla  bona  sequenlihiis  prxbennt. 

JUii  autem  frondes  ca^debant  de  arboribus^  et  steinC' 
CporI  in  via,  Et  qui  praeibant  el  qui  sequebantur  ctama- 
bant  dicentes  :  Osanna,  benedictus  qui  vcmt  in  nomine 
Domfnt.  Frondes  vel  ramos  de  arbnrihus  cxdunt,  qui 
in  doctrina  vcritatis  verba  aique  sententias  I^truni 
de  eorum  eloquio  exccrpunl,  et  haec  in  via  Dei  ad 
iuditoris  aniinum  vcnicntis  huniili  prxdicatione  sub- 


el  fUius  Aliissimi  vocabitur,  Et  dabU  itU  DominusDau^ 
sedem  David  patris  ejus,  et  regnabit  in  domo  Jacob  iit. 
ceternum  (Luc,  i).  Accepilautem  sedein  siveregnom, 
David  Dominus,  ut  gentem  cui  David  qunndAin  lemr 
poralis  regni  gubernacula  simul  et  exempla  jitstitiae 
praebuit,  quaque  modulis  Iiymnorum  spiritalium  ad 
fidem  atque  amorero  sui  conditoris  accendere  sole- 
bant,  hanc  ipse  verbis,  donis,  factis  et  promissis, 
lanto  mediatore  Dei  et  hominuiii  di|j(nis«  ad  regnum 
ccelcsie  et  iminorlale  vocaret  atque  ad  ipsAm  Dei 
Patris  visiunem  introduceret.  In  quo  jnngitur :  OsaU' 
na  in  excelsis,  id  ^t  saiiis.  Quo  pierspicue  ostendituc 
qiiod  adventus  Ghristi  non  lantum  hominum  salus^ 
sed  lotius  mundi  sit;  lerrena  jungens  coele&iibus»  ul 


S43  flEDJE  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  2U 

omne  genti  fleclatur  ci,   coelestiiim,  et  terrestrium  A  eum  univma  muUilHdo  filiorum  hrael  ad  vesperam 


etinfernorum.  Notandum  saneqiuid  Oianna  verbum 
llebraicum,  compositum  est  ex  duobus,  corrupto  et 
Sntpgro.  Salva  namque,  sive  salvifica  apud  eos  dici- 
tnr  Oti,  at  veroanua  interjeciioest  deprecaniis.  Quo- 
modo  apud  Latinos  iiiterjectio  est  dolentis  heu^  ei 
interjectio  adinirantis  papw.  Denique  in  psalmo  cen- 
lesinio  decimo  septimo,  ubi  septuaginta  Interpretes 
trans(ulernnt  0  Domine,  tabum  me  fac,  in  Hcbraeo 
BCriptum  est :  Aitna  Adonai^  o$i  anna,  Quod  interpres 
noster  Hieronymus  diligentius  elucidans  ita  transtu- 
lit  :  Obtecro,  Domine^  talva  obtecro,  Idem  nainque 
signilicat  0  Domine^  per  interjectionem  obsecrantis, 
quod  obteero^  Domine,  per  ipsum  verbum  obsecra- 
lionis.   Otanna  itaque  tatva  obtecro  significat,  con- 


(Exod.  xii).  Decima  ergo  die  mensis  primi,  agnos 
qui  in  Pascba  Immolarelur,  domum  introduci  jusans 
est,  quia  et  Dominus  decima  die  ejusdem  mensis,  lioe 
est  ante  qoinque  dies  Paschae,  in  civitatem  in  qiia 
pateretur  erat  ingressurus.  Et  sicnt  agnus  de  toto 
grege  elcctus  cerium  suae  victimationis  diein  exspe- 
ctabatjiiaet  Dominus,  conjuranie  adversum  seomni 
seiiiorum  et  principum  concilio,  cerius  praestolaba- 
tur  boram,  in  qua  seipsum  pro  salute  mundi  obla- 
lionem  Deo  el  bostiam  in  odorem  suaviiatis  ofTerrel. 
Immolabatur  agnus  quaria  decima  die  primi  mensis 
ad  vesperam,  et  Dominus  eadem  bora  agnum  cum 
discipulis  nianducan«:,  ubi  legalis  Pascbae  decrela 
complevit,  egressus  est  cum  eis  statim  ad  locum  ora- 


sumpia  littera  t  vocali,  qus  verbum  prius  lerminal,  "  tionis,  ubi  comprehensus  a  Jud:ris  et  ligatus,  jam 


eum  perfecte  dicitur  oti^  per  viriuiem  litterae  vora- 
lia  a  qua  vcrbum  scquens  incipit  anna.  Quod  mctrici 
In  versibiisscandendis  synaloepbain  vocanl,  quamvis 
iili  acripiam  litteram  scandentes  transiliant;  in  boc 
autem  verbo  Otanna^  t  littera  nec  saltem  scriba- 
lor,  sed  sen^u  loquentium  aalvo,  funditus  interi- 
matur, 

El  iniroivit  Jerotolymam  in  iemplum,  Qood  Ingres- 
Stts  eivitaiem  primn  templum  adiit,  formam  nobis 
religionis,  quam  sequamur,  praemonstrat.  Ui  cum 
lorie  villam  aol  oppidum,autaiium  qoemlibet  locum 
in  qoo  sitdomua  orationis  Dco  consecrata,  intramus, 
primo  ad  banc  divertamos ;  ei  postquam  nos  Domino 
per  orat!onam  siudia  commendaverimus,  sic  deinde 


sacramenta  bealae  suae  victimationis  inchoaret. 

Et  circumtpectit  omnibut^  cum  jam  vetperw  ettei 
/i6ra,  exiil  in  Bethaniam  cum  duodecim.  Non  hoe 
semel  fecit ;  sed  per  omnes  quinque  dies  ex  qno  Je- 
rosolymam  ascenderat  usqiie  ad  tempus  passionis^ 
hoc  ipsum  agere  solebat,  ut  pcr  diem  in  templo  do- 
ceret,  noctibus  vero  exiens  moraretor  in  monte  Oli- 
veti,  sicut  in  Luca  legimus.  Docendo  enim  increda- 
los,  officium  correctionis  seduliis  impendebat.  Coia* 
manendo  autem  apud  fideles,  gratiam  eis  benigniia- 
tis  propitius  exhibebat.  Bene  aulem  diciiur  quod, 
circumspectis  omnibus,  exivii  in  Bethaniam.  Inspi- 
cit  quippe  inlernus  arbiter  omnium  corda,  elcuin  in 
cenlradiceniibus  ac  resistentibus  veritati  non  invenil 


ad  agenda  ea  propter  qoae  venimus  lemporalia  nego-      ubi  caput  reclinet,  secedit  ad  fidcles,  et  in  eis  qni 


lla  secedamus.  Appropinqoante  aolem  tempore  pas- 
alonis,  appropinquare  voluit  Dominus  loco  passio^ 
nla»  ibiqiie  proximus  manere,  obi  constiioto  ac  prae- 
flnito  anie  saecula  tempore  inveniri  posset  ab  eis  per 
qoos  eadero  eral  passio  coniplenda.  Quo  eiiam  per 
hoc  cunciis  intimarei  aodieolibus  quod  non  inviius 
mortem,  ut  profani  putavcre,  sed  sua  sponte  sublret. 
Cojoshora  proximante  intrepidos  locom  adiit,  in 
qoo  se  passurum,  et  per  seipsum,  et  per  p^»pheta- 
rom  soorum  ora,  longe  ante  praedixerat.  Noiandnm 
vero  quod  hic  introitus  ejus  in  Jcrusalem  antc  quin. 
qne  dies  Paschae,  in  quo  myFterium  sacrosanciae 
passionis  suae  implere  decreverat,  factus  est.  Narrat 
eiiim  Joannes  quod  ante  sex  dies  Paschae  venerit  D  ni7ii7  invenit  prater  fotia.  Non  enim  erat  temput  (Uq- 


obediunt  verbo  mansionem  {^ibi  una  cum  Patre  facere 
gaudet.  Beihania  namqne  domut  obedientiee  dicitor. 
IIoc  qooqoe  intelligendum  est,  quod  lantae  Dominot 
fuerit  paupertatis,  et  ita  nulli  sit  adulatus,  ut  in  urbe 
m;>xima  nulium  bospitem,  nullam  inveneril  mansio* 
nem,  sed  in  agro  parvulo  apud  Lazaruin  sororesqoe 
ejus  habitaret.  Eorom  quippe  vicus  Bethania  est. 

Et  atia  di€  cum  exirent  a  Beihania,  eturiit.  Esuriit, 
vel  veritateni  humanae  carnis  osteadens,  vel  esuriens 
salutem  crcdentium ,  apstuans  ad  incredulitatem 
Israel.  , 

Cumque  viditset  a  longe  ficum  hahentem  folia^  venk 
ti  quid  fo.  te  inveniret  in  ea.  Et  cum  venittet  ad 


Bethaniam,  obi  copna  ei  facia,  et  discumbenlibus 
moltis  soror  eum  Lazari  Maria  unguento  mysiico 
perrudcrit;  aique  in  crastinum  asino  sedens,  obviante 
cum  palinis  plurima  tiirba,  venerit  Jeroso'ymam.  (Jbi 
non  prxterounda  silcntio  est  non  tantum  concordia 
in  rebuR,  verum  etiam  in  teniporibus  Veieris  et  Novi 
Testamcnli,  umbrae  et  veritatis,  legis  et  Evangelii. 
Scriptum  namque  in  lege  est,  dicenie  Doniino  ad 
lloysen  el  Aaron  :  Mentit  itte  vobit  prindpium  men" 
sitttn,  ftrtfnui  erit  in  mentibui  anni.  Loquimini  ad  tmt- 
wenum  coetum  fiHorum  Jtrael,  el  dicUe  eit :  Decima  die 
metitit  hujut,  tollat  unusqwtqui  agnum  per  famHiat 
€t  domot  tuat.  Et  paulo  post :  Et  tervabitit  eum  utque 
adquartam  deeimam  diem  mentit  hujut,  immolabitque 


rum.  Et  retpondent  Jetut  dixit  ei,  Jam  non  ampliut  in 
eeternum  quitquam  ex  te  fructum  manducet,  Quomodo 
Dominus  mulia  in  paraboiis  dicere,  iia  etiam  non- 
nulla  in  parabolis  facere  solebai.  Quid  enim  causae 
erat  al.eaiviens  fructus  in  (iculnea  qiixreret»  quo> 
rum  lemjpDS  nondum  esse  quilibet  honio  noverai, 
arboremque  quod  fructum  per  id  tempus  non  babe- 
ret,  aeiernae  sieriliiaiis  malediciione  damnarel,  niM 
qnia  plebem,  quam  verbo  docebal,  hoc  etiam  facto 
lerrebal,  ne  quis  babendo  folia,  et  fructum  rH>n  ha- 
bendo,  hoc  est  verba  justiliae  nhsque  operibus  prae* 
lendendo,  excidiet  in  ignem  nicreretur  projici?  llna- 
quaeqoe  eniin  arbor  iion  dc*  fi.  ribiis,  ni^u  de  foliis» 
sed  de  fniela  soo  cognoscitor,  id  c^,  uiiusquisque 


U$  IN  MARCI  EVANGELIUM  BXPOSITIO.  —  LID.  m.  M 

knoM  MW  de  tttiiaMiioiie  faina  ▼«!  •ermonum  pom-  A  Qt  homlnes  h»c  Tidenlos  sive  audieolet,  multo  ma* 


pt,  scd  de  soarom  lesiimonio  |HDbatur  aciionum. 
Esarieiis  ergo  Dominos  vidit  ficum  habeniem  folia, 
el  Teoit  quaerere  rnictum  in  illa,  nec  invenit.  Quia 
ialuiero  dobiderans  bumani  generis,  Tidil  Judasam 
bibeniem  eloquia  legis  el  propbeUrum,  venitque 
probaredocendo,  corripiendo,  miracula  faciendo,  sl 
4«em  fone  in  eomm  corde  frucium  fldei  el  Tiiae  pos* 
•et  Inf enire.  Sed  quia  folia  sine  fruclibos  babere 
reperla  esi  flcnlnea,  damnalur,  quia  Judaea  qu«  Ter- 
ba  Seriptura  sine  operibns  sonabal  digna  esl  ultlone 
p«nita.  Hoc  auiem  diierim,non  quod  tola  Synagoga 
fceril  abjecia,  ei  qua  utique  constai  quod  primitiYa 
ffoeril  E^lesia  consirucia.  Scd  illa  nimiruro  poriio 
Sjnagogae  damnari  meruit,  quaeesurienlem  Chrislum 


gis  inlelligerenl  sese  divino  condemnandos  esse  Jo- 
dicio,  si  absque  operum  fruclu  de  ptausu  Canium 
sibi  religiosi  sermonis,  vel  ul  de  soniiu  et  leguroen- 
to  blaiidirenlur,  viridaniium  foliorum.  Verura  quia 
non  Inlellexerunt,  in  ipsos  consequenler  dislriciionem 
meriue  ultionis  eiercuit.  El  ejecil  comroercia  reruin 
hiimanaruro  de  doroo  llla,  in  qiia  divinas  laniuro  res 
agi,  bosiias  et  orationes  Deo  offerri,  verburo  Dei  le» 
gl,  audiri  ei  decanlari,  praeceplum  erat.  El  quidem 
credendum  est  qiiia  ea  lanturo  vemli  vel  eroi  repe- 
rerlt  in  templo,  qu»  ad  ministeriuro  necessaria  es- 
senl  ejusdem  lempli,  Juxta  hoc  quod  alias  factom 
legimus,  cum  idem  lemplum  ingrediens  invenit  in 
eo  vendentes  ei  ementes  oves  el  boves  ei  columbas. 


pascere  bene  operando  recusavit,  qua  foliis  verbo-  ^  Quia  nimlrum  hsc  omnia,  nonnisi  ul  oflerrentur  iu 


nam  spiritalium  magis  obumbrari,  quam  fniclihiis 
Spirilos  voluii  honestari.  Quibus  ipse  dicil  alibi  : 
Ef 0  Mi/o,  ef  i^iurriffi  me,  tl  %n  peccato  ve$tro  moriO' 
mim  {Joan.  v).  Congruil  sane  Mc  locus  iili  rjus 
parabolae,  «bi  aii  :  Arbonm  fiei  habebat  quidam  plan» 
tmam  in  vinea  imo,  ef  venil  qvetreni  fruelum  in  fl//a, 
«f  noN  iuveuii,  Dixit  autem  ad  euitorem  uinem  :  Eeee 
nnnf  frcs  siuif  ex  quo  vetUo  qumem  [ruetum  in  peul^ 
■M  Aos,  «I  nen  invenio.  Suecide  ergo  illam,  ut  quid 
etuim  ferrem  oeeupatf  At  iUe  roipondent^  dixif  illi : 
Domin§,  dimiitg  Hlam  et  hoe  anno,  ueque  dum  fodiam 
tinM  iiiam  ei  mittam  tlercora.  Et  eiquidem  feceritfru' 
cfnm.-sinonfiiR,  infuturum  tMeeidet  illam  {Lue»  iiii). 


domo  Domlni,  eos  qul  de  longe  venerant  ab  indigeiiis 
coroparare  credendiim  est.  Sl  ergo  Dominus  iiec  ea 
volebat  yenuud.iri  in  lemplo,  quae  in  lemplo  volebai 
oflierri ,  videlicei  propler  sluiliuro  avaritiae ,  sive 
fraudis,  quod  proprium  solfl  esse  negotiantium  U- 
cinus,  quanla  puliis  animadversione  puniret,  si  in- 
yenisset  ibialiquos  risuivel  vaniloquia  vacantes,  aul 
alii  cuilibel  viiio  mancip.itks  ?  Si  enlra  ea  q^JSB  alibi 
liberi  gerere  poieraiil,  Dominus  in  domo  sua  tempo* 
ralia  negoila  geri  non  patitur,  quanlo  magis  ea  quas 
nusqoara  fleri  licet  plus  coelesiis  Ine  raerenlur»  si  io 
cdibus  Deo  saeratis  agontur  f  Verum  quia  Spirttus 
sanctus  in  columba  super  Dominum  apparuit ,  recte 


Caltor  aulem  vuie»  ordo  esl  apoi»iolorum  doctorutn-  ^  per  columbas  sancli  Splriius  charlsmaia  signanior 


^ue  spirjtalium  qui  Synagogam,  oe  periret,  diligen- 
ler  ad  poeniieniiam  vocare  proque  ejus  saluie  Do- 
■dno  sopplicare  studueruni.  Prscipueiacobus  frater 
Ikmiini,  qoi  regendae  Jerosolymorum  Ecclesiae  pr«- 
Inios  est.  Verum  quia  illa  nec  in  legalibns  edieiis, 
Me  In  propheiicis  conlestalionlbus,  nec  in  ipsa  co« 
mscaniis  Evangelii  gratia  fructum  obedienliae  ferre 
eoosensit,  qoasi  iribus  annis  fieus  sterilis  perma- 
■ens,  abjecu  esi  a  Domino,  et  aiterna  malediciione 
•obyersa.  Namque  non  solum  ab  eleeiorum  sorle 
rcpvlsa,  sed  ab  ipsa  etiam  quam  iiianis  occupabai 
lerra  absc^ssa  esl.  Sed  ei  lu,  si  non  vis  audire  in 
Jndicio  a  Chrisio  :  i)itcede  a  me,  maledicia^  in  ignem 
mitnmm^  quia  eturivii  ei  non  deditti  mihi  mandueare 


Qui  autem  suni  in  templo  Dei,  hodie,  qui  cohirobaa 
yendunt,  nisi  qui  in  Ecclesia  pretiuro  de  iropositione 
manusacclpinntf  perquaro  videlicei  iroposilionem  Spl- 
riltts  sanetos  ccelitus  datur.  Coluinba  ergo  yendltur, 
quando  roanus  iroposilio,  pr^r  quaro  Spiritus  sancius  ae- 
cipltur,  ad  prelium  prael)elur.  Sed  Rederoplor  nosier 
caibedras  vendentium  colnmbas  everiil,  qiiia  laliuni 
negoiiaiorum  sacerdotiqm  desiruil.  Ifinc  esi  quod  sa- 
cri  canones  Simoniacaro  haeresiro  damnant,  et  eossa- 
cerdolio  privari  praecipiunl,  qui  de  largiendis  ordini- 
busprelium  quaeruni.  Calhedra  ergo  yendeniium 
columbas  evertitur,  qui;i  ii  qui  spirilalem  gratiam 
yenundani,  vel  anie  humanos,  vel  ante  Dei  oculos 
sacerdoiio  privantur. 


(jretfA.  sxv),  arbor  esse  slerilis  in  hac  yiia  eavelo,  p     Et  non  rinebat  ut  quitquam  Irantferrel  vat  per  tem- 


qnin  poiius  pauperi  Chrislo  et  esurienti  fruclom  pie- 
taiis  quo  iiidiget  offerto. 

Ei  veniuHi  Jerotoigmam,  Ei  cum  introitut  templumf 
eaepii  ejieere  vendeniet  ei  ementet  e  lempto^  ei  mentat 
nMWunuieariorum^  ei  cathedrat  vendentium  eoiumbat 
eoeriii.  Qood  maledicendo  ficum  infructiioenn  per 
flgnra»  fecii  Dominua,  hoc  idem  moi  apertina  oslen- 
dii»  ejiciendo  improbos  e  templo.  Neque  enim  ali- 
qoid  peccavit  arbor,  qiiod,  esuriente  Domino,  poma 
M»  babali ,  quorum  necdum  lerapus  advenerat; 
scd  peecare  sacerdotes  qui  in  domo  Domini  sae- 
cobria  negotia  gerebani,  el  frucium  pieuiis  quem 
delmeranl,  quemque  iu  eis  Dominus  esuricbat,  ferre 
Mipersederant.  Arcfecii  Doroinus  arborcm  maledieto, 


plum,  De  vasis  dicli  illis  quae  mercandi  graiia  infere- 
bani.  Caeierum  absil  ul  vasa  Deo  dicata  Dominns 
ejicerel  de  lempio,  vel  introferri  prohiberei  in  lem- 
plum,ubifuturi  sui  examinis  insigne  prjeiendii  esem- 
plum  ;  sed  potins  iinmunda  ei  pmfana  eliminat  yasa 
de  lemplo,  ac  ne  amplins  inferaniur  prohlbet,  quan- 
do  non  aolum  de  Ecclesia  omnes  repellii  ac  deturbat 
reprobos,  veruro  etiam,  ne  ulira  ad  turbandim  Ec« 
clesiam  inireni,  aelemo  eos  verbere  coropescit. 
Sed  et  in  praesenii  hxc  esl  vera  domos  Dominl,  id 
est,  cordis  Udelium  purificaiio,  ul  non  tanium  pec* 
cala  quae  loerani  diyinitua  iinmissa  coropunctlo  iol« 
lat,  sed  etiam  ne  haec  oltra  repclani,  divina  in  cis 
gratia  perseverans  adjuvet. 


Sn  nBDi^!:  YEiNEHAniLIS  OPP.  PARS  II.  SEGT.  I,—  EXEGETICA  GENUINA.  S48 

Etdocebal,dicenstis:  Nonneicriptumest^uiadomus  A  iium  promissionis  suae,  ut  niontem  longius  juxta  <}• 


mea  domus  oralionis  vocabitur  omnidus  §entibus  ? 
Oinnibus,  inqiiil,  gentibus  non  uni  gen'i  Jiidaic», 
nec  in  uiio  Jerosolyniae  iirbis  loco,  sed  in  ttilo  orbe 
lerrarum,  ct  nequaquam  tauroruin  el  bircornm  et 
arieium,  sed  orationii^. 

Vos  autem  (ecistis  eam  speluncam  latronum,  Qui  ad 
accipienda  munera  in  templo  residebani,  profecio 
quin  quibusdam  non  dantibus  Ixsiones  exquirerent, 
dubium  noii  erat.  Domiis  ergo  omtionis  spciunca  la- 
tronuin  f.icta  ruerai,  quin  ad  boc  in  leinplo  assislere 
noyeraniy  ut  aut  non  dantes  muncra  sluderent  cor^ 
poraliter  persequi,  aul  dantes  spiritaliter  necare. 
Templum  quoque  et  domus  Dei  est  ipsa  mens  atque 
coiiscieiitia  fidelluin,quaesi  quando  iu  Ixsione  proxi- 


dem  peientis  agerel.  Et  mane  Tacto  reversns  invenit 
montem  tantum  spatii  reliquisse  strucioribus  ecele- 
siae,  quantiim  opus  babuerant.  Poterat  ergo  hic,  po- 
lerat  aliusquis  ejusdemmerili  yir,  si  opporluuitas  eie- 
gisset,  impeirare  a  Doniino,  meriio  fidei,  nt  eiiam 
mons  tolleretur  et  mitteretur  in  mare.  Venim  qnia 
inonlis  non^ine  nonnunquam  diabolus  significatur, 
videlicet  propier  superbiam  qua  se  conira  Deuni 
erigit,  et  es^e  vult  similis  Altissimo,  mons  ad  prae- 
ceptum  eorum  qui  fortcs  Hde  sunt  tollilur  de  terra« 
et  in  mare  projicitur,  cum  prscdicantibus  Tdrbum 
docioribus  sanciis  iinmundus  Spirilus  abcorumcorde 
repellilur, qui ad  viiam  sunt  pra^ordinati,et  inturbu- 
lentis  amarisque  infidelium  menlibus  vesaniaro  su» 


mi   perversas  cogiiationes  profert ,  quasi  in   spe-'B  lyrannidis  exercerc  permillitur.  Non  quod  ibi  etiam 

liinca  lalrouum  resident.  Et   simpliciler  gradientes 

inlernciunt,  quando  in  eos  qui  in  nullo  rei  sunt  \x- 

sionis  gladios  defigunt.  Mens  enim  fidelium  non  jam 

domus  orationis,  sed  spelunca  latroMum  esl,  quando, 

relicta  innocentia  et  simplicilate   sanctiiaiis,  illud 

conatur  agere,  undc  valeat  proximis  nocere. 

El  cum  mane  tramirenl^  viderunt  fieum  aridam  fac" 
tam  a  radicibus.  Non  rami  tanlum  aut  stipiles  infruc- 
luosae  nci,sed  ipsa  etiam  radix  arefiendo,  senlentiam 
divinae  in  se  reprobationis  ostendit.  Et  Joannes  ait 
qiiia  securis  ad  radicem  arborum  posita  est  (Matth.  ni). 
Areracta  est  itaque  ficus  a  radicibus,  ut  oslende- 
reiur  gens  impia,  non  ad  lempus  vel  ex  parte  corri- 


antea  sedem  regnumque  non  babuerit,  sed  quia  tan- 
toacrius  in  eos  quo;  licel  de>aevit,  qiianto  amplius 
se  dolet  a  laesione  piorum  fuisse  depulsum.  Cui  ai« 
mile  e>t  illud  Apocalyp^is :  Et  secundus  angelus  tuba 
ceeinit^  et  ecce  tanquam  mons  magnus  igne  ardent 
missus  est  in  mare  (Apoc,  viir).  Canenie  eienim  nn- 
gelo  luba,  mons  igneardensmissusest  in  mare,  quia, 
praedicanle  verbum  dociore  veritatls,  anliquus  hos*' 
lis  invidiae  facibus  accensus,  perversorum  animos 
gravius  corrupturus  adiii,  ut  dolorem  expulsionls 
suae  de  ftdelibus  vindicaret  in  perfidis. 

Et  cum  9tabitis  ad  erandum  dimittite  si  quid  habe- 
tis  adversus  aliquem,  ut  et  pater  vester^  qui  in  cmHt 


picnila  exlernorum  iiicursibtis,  ci  mox,  miseranteDo-  ^  est^  dimitiat  vobis  peccata  vestra,  etc.  Notinda  di- 


niino,  post  aciam  pcenitentiam  priscae  restituenda 
libertati,  ul  saepe  factum  sarra  bislorla  refert ;  sed 
aeterna  poiius  damnaiioiie  ferienda,  arefacta  est  ra- 
dicibus,  ot  intimaretur  ncfanda  plebs  nonsolum  bii- 
inana  gloria  foripsecus,  verum  etiam  divino  inius 
favore  fundiius  esse  desiitiienda.  Nam  et  salutem 
vitamque  quam  accipere  poternt  in  coeiis,  et  quam 
jam  perccperat  patriam,  pMidit  in  terris. 

Et  respondens  Jesu$^  ait  iUis  :  Habete  fidem  Dei. 
Amen  dica  vobis^  quia  quicunque  dixerit  huic  monti : 
Tollere  et  mittere  in  mare^  et  non  hasitaverit  in  corde 
stto,  sed  crediderit  quia  quodcunque  dixerit  fia^  fiet 
ei,  Solcnt  geoliles  qui  conlra  Ecclesiam  maledi<ia 
scripsere,  improperare  nostris  quod  non   liabuerint 


slinctio  deprecanlium.  Qui  perfectain  habet  fidem, 
quae  per  dilectionem  operatur,  ille  orando.  vel  etiam 
jubendo,  polest  monies  transferrc  spiritales.  Quonio- 
do  fecit  Pauliis  de  llelyma  mago,  quem  et  oculis  et 
arlenefanda  privavil.  Quomodo  de  Pylhonissa  in 
Philippi3,  de  qua  spiritum  maIignum,monteni  vide- 
licet  supecbissimum,  ejecit.  Scd  idein  mons  in  inare 
projectus  quantum  furibundl  ignisbuic  inlulerit,  sntn 
secua  confeitim  conlra  eiim  gentiliuni  perhecutlo 
perdocuit  Qui  vero  tant£  f.i>tigium  perfeciiunis  nec* 
dom  conscendere  qucunt,  po  tulcnt  sibi  peccata  di- 
roitti,  quo  ad  vitani  intrare  luereantur  perpetuam, 
et  absque  dubio  impelrabunl  qiiod  petunt,  si  tamen 
in  se  peccatitibus  aliis  primo  ipsi  dimitlunt.  Sin   au- 


plenam  fidem  Dei,  quia  nunquam  monies  transfene  r^  lem  lioc  facere  contemnunl,  non  soluin  orando  vir- 

poluerint.  Quibus  respondendum  est    non   omnia 

scripta  esse  quae  in  Ecclesia  suni  gesia,  sicut  etiaro 

de  faclis  ipsius  Christi  Dei  el  Doiniiii  noslri  Scriplu- 

ra  nostra  teslatur.  Unde  ei  boc  quoque  fieri  potuis- 

sel,  ut  mons  ablatus  de  terra  roilteretur   in   maie, 

si  necessitas  id  fieri   poposcisset.  Qiiomodo  legimus 

factum  precibus  beati   pairis  Gregorii  Neocesareae 

Ponti  antistitis,  viri  meriiis  el  virtutibus  eximii,   ut 

mons  in  terra  tanlum  loco  cedercl,   quanium  incolae 

civitaiis  opus  habebant.  Cum  enim  volens  aedificare 

Ecclesiam  in  loco  apto,  viderei  euin   angusiioiem 

esse,  quam  res  exig<^bat,  eo  qudd  ex  una  parie  rupe 

maris,  ex  alia  roonte  proximo  coarciaretur,  iieuit 

nocte  ad  locuin»  et  gcnibMS  flexis  admouuit  Domi- 


tuies  facere,  sed  nec  suorum  possunt  veniam  conse- 
qui  peccalorum. 

Et  cum  ambularet  t/i  templo^  nccedunt  ad  eum  sifm- 
mi  sacerdotes,  et  scribtje,  et  seniores^  et  dicunt  ilU  : 
Jn  qua  potestate  Ucec  facis  ?  El  quis  tibi  dedit  hanc  po» 
testMmutista  facias?  Diversis  modis  eamdemquam 
supra  calumniam  siruunl,  quando  dixerunt:  in 
Beelzebub  principe  dwmoniorum  ejicit  dcemonia. 
Qiiando  enimdi.  uiil,  In  qua  poiesiate  bacc  facis? 
de  Dei  dubitant  potestale,  et  subinteltigi  volunt  dia- 
boli  csse  q'iaf  faciat.  Addznles  quoque:  Quis  tibi  de- 
dit  hanc  potestaiem  ?  nianifesiissinie  Dei  Filium  negaiil, 
qoein  putantnon  suis,sed  alietiis  viribus  signafacere. 

Jesus  autem  retpoudens  ail :  Interrogabo  vos  et   eg% 


£49  IN  M.VRCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  1(1.  250 

tpmm  werbum^  et  respondete  mihi,  et  dicam  votfi*  in  A  ceriderunt ,  ei  dimiserunt    VMuum.    Bene    lempiit 


qua  potestate  hcec  faciam,  Baptismui  Joannis  de  ccelo 
grai^  an  ex  hominibu$  ?  Reipondete  mihi,  Polerai  Dn- 
minus  »perta  reaponsione  tenlalorum  calumniam 
confuiare,  sed  pnidenler  interrogat,ul  suo  vel  sUen- 
lio  Tel  senieiilia  condpmncniur. 

Ai  ilU  cogifobant  eecum  dicenles  :  Si  dixerimuij  de 
eoflo^  dicei  nobii :  Quare  ergo  non  credidinii  ei  f 
Qiiem  eiiimconnicmini  de  cceioliabuihe  proplieitam, 
niilii  tesiimonium  perliibuit,  ei  ab  illo  audistis  in 
qiia  Isia  faciam  poiestate. 

Si  dixtrimui  ex  hominibui,  Timemui  papulum.  Om- 
we%  emm  hnbebant  Joannem,  quia  vere  propheta  eaet. 
Viderunt  ergoquod  utrumlibet  horuiii  respondissent, 
in  laqueura  se  casuros,  limentes  lapidationem,  sed 
Diagis  timentcs  veritaiis  confessionem. 

Et  reipondentei  dicunl  Jetu  :  Neicimui.  El  reipon^ 
deni  Jeiui  aii  illii  :  Neque  ego  dico  vobii  in  qua  po- 
ttMlale  hcec  faciam.  Noii  voliis  dico  quod  scio,  quia 
Donvultis  Taieri  quod  sciiis.  Juslissime  repulsi, 
otiqiie  confusi  abscesserunt.  El  impleium  est  quod 
iii  psalmo  p»*r  propbeiam  dicit  Deus  Pater  :  Paravi 
lucemam  Chriito  nieo,  id  est,  ipsum  Joannera. 
Inimicoi  ejus  induam  confuiione  (Pint,  cxxxi).  Notan- 
diim  auiem  quod  duas  ob  causas  maxime  scientia 
TerUftiis  est  occult.inda  quxrentibus.  Cum  videlicet 
is  f|ui  quseril,  aul  niinus  capax  est  ad  inielligendum 
qaod  quxrii,  aut  odio  vel  coutemptu  ipsius  veriiatis 
IndiKnus  Cbt  cui  debeat  aperiri  quod  quaerit.  Propter 
qnorum  unum  Dumtnus  ait :  Adhuc  multahabeo  vobii 


frucluum  posuit,  non  proventum.  Nullus  enim  frue* 
1118  exstitit  populi  contumacis,  nuilus  bujus  vincae 
provcnlus,  tainctsi  crebre  nc  soliiciie  quaereretur, 
inventiis  ost.  Servus  ergo  qiii  prinio  missus  est,  ipse 
legifer  Moyses  intelligiiur,  qui  qundraginta  aiiiios 
coMtinuos  rruciuin  aliquem  legis  quem  dederai,  a 
culloribns  inqiiirebat,  sed  ccesum  eum  dimiserunt 
vacuum,  lrritaveruntenimMoysoniiicn*tris,  ct  A:iron 
sancium  Domini.  Et  vcxatus  esi  M  >yses  proptereos» 
quia  cxacerbaverunt  Spiritum  ojus.  Qui  et  ipse  ser- 
vus  quid  dd  fruciu  vineae  hujus  seiHiii,  p^ilaiii  cnr- 
niine  decbrat  dicens :  Et  vinen  enim  Sodomorum,  vl- 
tit  eorum^  et  propago  eorum  ex  Vomorrha,  fJm  eorum 
uva  fellis,  et  bolrus  amariludinis  in  tpxfs,  furor  dra- 
B  conum  vinum  eorum^  et  furor  aspidum  insanabilis 
(Deut,  xxxii). 

Et  iterum  misit  ad  illoi  atium  iervum,  et  illum  in 
eapitevulneraverunt,  et  contumeUii  a/fecerunt,  Serviift 
,  alier  David  re^em  proplieiainqtie  et  cseteros  p^almi- 
stas  signiflcat,  qui  post  Moysen  missi  sunt,  utcolonos 
vince  post  edicta  legalia  psalinodiic  initdulatione  el 
dulcedine(iihnr:Fade\erciiiiim  boaiopcrisexcitarent. 
Nam  ei  Ipse  D.ivid,  qui  cor  popiili  ad  cnelestia  desi- 
deranda  suspemlerei,  inter  riius  carnaliiim  viciima- 
rum  laudes  Domini  continu.is,  siiavi  nielodia  decan- 
tari  constituii.  Sed  ei  bunc  airectum  coiiiuineliis  in 
capite  vulneraverunl ,  qiiia  psalmistarum  carroint 
qii»  ad  laudem  Dunini  vocabant,  parvi  pendeutes  , 
ipsuin  qiii  psalmodise  caput  in  Spiriiu  sancio  el  foiis 


dicere^ied  n^n  poU^tis  ilta  poriare  modo.  Propter  alte-  C  clarueral,  David  ahjecerunt.  Dicentes  e.iiiii:  Q 
rm  vero  discipulis  prutxepit :  Nolile  dare  ianctum 
canibui :  neque  miliatii  margaritai  vtilrai  ante  porcoi. 

CAPUT  XIL 
£l  ccepit  itlis  in  parabotis  loqui  :  Vineam  pastinavit 
komo^  et  eircumdedil  iepem^  et  fodit  lacum^  et  mdificavit 
lurrim.  Ilomo  iste  qui  pastinavit  vinenm  ipse  esl  qui  in 
aliqua  parabola  conduxit  operarios  in  vineam  suam. 
Qui  planUvit  vineam  de  qua  Isaias  plenissime  per 
csQticum  loquilur,  ad  exlremtim  iuferens  :  Yinea 
Domni  Sabaoth^  domui  est  Israel.  Et  in  psalino,  Vt- 
neam  (inquit)  de  yEgypto  tranitulisii,  ejeciiti  gimtei 
d  plamaiti  eam,  Et  iepem  circumdedit  ei,  vel  inuruin 
tirbis,  vel  angelorum  auxilia.  El  fodit  in  ea  tacum^ 
sive  lorcular,  aut  altare,  aul  illa  lorcularia  qnorum  j^  Hge    q„l  cominuis  atlesialionibus  populum  coiive- 


itce  fto- 

6tf  pa:f  in  David^  aut  qum  hoereditai  in  filio  Isai  (111 
Reg,  xii)  ?  regnum  siniul  ejus  ignobili  stirpe,  et  reli- 
gionem  impielate  muiaverunt.  Attamen  Ipse  pro  hac 
vinea,  quj;,  de  iEgypto  irauslala,  Palcstin»  nion- 
tes  siia  obiimbraiione  protexerat,  ne  radiciius  exler- 
ininarelur  orabai  :  Domini  Deui  virtuiunt,  converterg 
nnne,  reipice  de  coelo^  et  vide^  et  visiia  vineam  istam^ 
et  dirige  eam  quam  plantavit  dexira  iua  (Psal.  lxxix). 
Ubi  pariler  exposiiit  quis  sii  bomu  illc  qui  haiic  vi- 
neain  plantavii,  Doiniiius  vitieiictt  Deus  virtutum. 

Et  rursum  alium  misitf  et  illum  occiderunt,  et  pturee 
a/fof,  quozdam  casdentei,  alioi  vero  occit/en/a.Tertium 
cuin  suis  sociis  servum,  prophelarum  chorum  iniel- 


et  tres  psalmi  titulo  praenotantur,  oclavus,  et  onoge- 
simus,  et  octogesiinus  lerlius.  Et  asdificavit  turrim^ 
baud  dubium  qnin  templum  de  quo  dicitur  per  Mi* 
chapain  :  Et  lu  iurrii  nebulosa  fHice  Sion, 

Et  locavit  eam  agricolis,  Quos  alibi  vincae  operarios 
appellavity  quiconducti  funrant  liora  prima  ,  tertia, 
^extaet  nona.  Et  peregre  profectui  est,  non  loci  rau- 
tatioue.  Nam  Detis  uiidc  abesse  potest,  quo  complen* 
toromnia?  Etqui  dicit  per  Jeremiam  :  Ego  Deui  ap- 

'TfTopinquani^  et  non  de  longe  dicit  dominui?  Sed  abire 

^deiur  a  vinea,  ut  viniioribus  liberum  opcrandi   ar- 

^ilrium  derelinquat. 

Et  nuiit  qd  agrieolai  in  tempore  urvum,  ul  ab  agri- 

vo/tf  Mcciperel  de  fructu  vineo!.  Qui  apprehemum  cum 


uerunt,  et  quae  huic  viiie^  ventura  imminerent  mala 
prscdixcruiil.  Sed  quem  prophetarum  non  sunt  pertC' 
cuti?  Et  occiderunt  eos  qui  prasuuniiabant  de  advenlu 
Domini  Sahaloris  (Act.  vii).  Et  hi  omiies ,  mulia  de 
liiijus  vineae  sterililale  dixerunt ,  sed  unius  Jcrcmiae 
planctuin  ponerc  sufficiat.  Ego  aulem,  iiiquii,  plantavi 
te  vineam  electam^  omne  semrn  verum  ,  quomodo  con" 
vena  eiin  pravum  vineas  alienas  (Jerem.  ii)?  Ilissane 
tribus  scrvorum  gradibus  oinniuinsub  Icge  doclorum 
figuiani  posse  compreheiidi,  Dominus  :tlibi  mnnireste 
pronunli.nt ,  dicens :  Qifomain  neceise  eU  impleu  om' 
nta  qu(c  scrip[a  suni  in  lege  hloyii  et  propfieiis  et  psa/- 
mis  de  me  (Luc.  xxiv% 
Adhiic  ergo  unum  habem  fUium  chotii^imum  ,  et  i7- 


251  BeDi£  VENERABILIS  OPP.  PARS  II. 

ium  mlsit  ad  eo$  nocisimum  dieetu  :  Quia  reverebuntur  A 
fiUum  meum.  Qiiod  ait  :  Quia  reverebuntiir  fllium 
meum  ,  non  de  ignofaiitia  fenit.  Quid  anim  netciat 
paierraniilias ,  qui  lioc  lof o  Deus  pater  inletligitur  f 
Sed  temper  ambigere  dicitur  Detts,  ut  Ibera  voluntas 
liomini  reservetiir.  Inlerrogemus  Arium  et  Euno- 
mium.  Ecce  pater  dicilur  ignorare  ,  et  senientlam 
lemperat ,  et  quaniom  in  nobis  eat ,  probatur  esse 
mentitos.  Quidquid  pro  patre  responderint ,  boe  in- 
telligant  pro  filio ,  qui  se  dicit  iguorare  consumma* 
tionis  diem. 

Coloni  autem  dixerunt  ad  invicem  :  Uie  «I  hatrei, 
venite  oceidamui  eum  ,  et  nottra  eril  hasreditas,  Mani- 
festissime  Dominus  probat  Jud:vorum  principes  non 
per  ignorantiam,  sed  per  invidiam  crucifixisse  Filium 
Dei.  Ilitellexerunt  enim  bunc  esse  cui  diclum  est :  ^ 
Postula  a  me ,  et  dabo  tibi  gente$  horreditatem  tuaiu 
{Psal.  u).  Et  propterea  quasi  sibi  consuleiiies  aie- 
bant:  Ecee  mundus  totut  post  eum  abit,  Et  si  dimitti- 
museum  sic,omnescredentin  eum  {Joan,  xii).  IIx* 
rediias  ergo  iilii  Ecclesia  est,  cunctis  ei  data  de  gcn- 
liboSy  quam  non  moriens  ci  pater  reliquit ,  scd  ipse 
sua  morle  mirabiliter  acqiiisivii ,  qiiain  resurgeiido 
posse<tit.  ilanc  autem,  occiso  eo,  inali  coloni  praeri- 
pere  moliebantur,  cum  crucifigentes  eum  Judaei  lidem 
quae  per  eam  exstinguere ,  et  suam  magis ,  quae  ex 
lege  est  jnstitiam  praeferre »  ac  gentibus  imbuendis 
conabaniur  inserere. 

Et  apprehendentes  eum  occiderunt ,  et  ejeeerunt 
exira  vineam.  Noiat  eos  malitix  pertinacis »  qui  nec 
crucifixo  ae  resuscitaio  a  moriuis  Domino  ad  praedl- 
caiioiiero  apustolorum  credere  voiuerint ,  sed  quasi 
cadaver  vile  projecerunt.  Quia  quanlom  in  se  erat 
a  suis  eum  fiiiibus  excludentes  gentibua  sujicipieo- 
dum  dederunt. 

Quid  ergo  faciet  Dominus  vinea  t  Yenitt  el  perdei 
colonos  ,  et  dabit  vineam  aliis.  Iliiiic  vcrsiculum  Do- 
minus  apud  Maitliacum  inox  exposuit  ipse ,  diceos : 
Ideo  dico  vobis  quia  auferetur  a  vob':s  regnum  Dei ,  et 
dabiiur  genti  facienti  frmtus  ejus  {Mutth,  xii).  Quod 
Ita  futuruin  etiain  figuraiiter  osieiiderat,  cuui  in 
exemplnm  non  credentiuni  Judscorum  infructuoso 
flco  maledicerei.  Qiii  e  contrario  posimodum  cre- 
dentes,  sive  de  Judsbiii,  sive  de  geiitibo^,  fructifer» 
atque  e&iiniae  comparavit  arbori ,  diceus :  Ego  sum  t^ 
vitis  ,  vot  palmitet.  Qui  manet  in  me  et  ego  in  eo,  hic 
fert  fructum  muttum  {Joan,  xv).  Cuin  autein  dixisset 
quij  veniens  Doininus  vineae  post  perditionem  roalo- 
rum  agricolarum  ,  vincam  daturus  esset  aliis ,  hoc 
idein  iia  diviniius  fui>se  procuratum,  propbetico  sta- 
tim  affirmavit  exeropio,  subjiciens  : 

Nec  Scripturam  hanc  legittit :  Lapidem  quem  repro^ 
kaverunt  adificantet ,  hic  (actut  ett  in  eaput  anguli  T 
A  Domiuo  facum  ett  ittud ,  et  est  mirabiie  in  oculis 
noslris,  Quomodo,  inquit,  implebitur  liaec  propbetia, 
qood  lapidem  ab  aedificantibus  reprobatum  in  caput 
aiiguli  dicit  esse  punendum,  uisl  quia  Cbristus  a  vo- 
bi»  reprobatos ,  et  occisus  ,  credituris  est  gentibus 
praedicandos  ,  ul  quasi  lapis  angularis  duos  condat 


SECT.  1.  —  EXEGETICA  GBNUINA.  15t 

in  semetipsn,  alque  ex  utroque  populo  ooam  sibi  fl- 
d(!lium  civiiatem,  unum  templum  aedificet?  Eosdeia 
enim  Synngogae  magistros  qoos  supra  colonos  diio- 
rat ,  nuiic  aedificantes  appellat.  Quia  qui  subditara 
sibi  plebem  ad  ferendos  viiae  frucius  quasi  vineaoi 
jubebaiitur  excolore ,  ipsi  quoque  banc  Deo  inbabi- 
latore  diguam  quasi  dumum  construere  atque  omara 
prxcipiebantur.  Undc  et  Aposiolus  fidelibus  scribent, 
ait:  Bei  agricultura  ,  Dei  adificatio  estis  (/  C(»f.  iii). 
Sed  qui  fructum  vineae  Dei  qiiasi  pessiini  coloni  red- 
dere  inagno  patrifaniilias  negabant,  iidein  quasi  mali 
caBiueniarii  laborant  domui  Dai  lapidem  pretiosam 
et  eleciom  ,  qui  vel  in  fiindamentis ,  vel  iu  angulo 
poueiidus  erat ,  subtrabere ,  boc  est  fidem  Cbriiti 
aiiditoribus  suis  couabantur  eripere. 

Et  quarebant  eum  tenere,  et  tinuterunt  turbam,  Ce- 
gnoverunt  enim  quoniam  ad  eot  parabolam  hane  diaftU^ 
et  relicto  eo  abierunt,  Principei  s;iccrdotum  et  scribas, 
quasi  mentieiitem  coulra  se  Dominum  quarebant  in- 
terficero.  Sed  boc  idem  qiiaerendo,  docebant  vera  esso 
qnae  dixent.  Ipse  quippe  est  babres  ,  cujus  injusiani 
necem  aiebat  esse  vindicandam  a  patre.  Illi  nequini 
coloni,  qui  ab  occideiido  Dei  Filio  ad  roodicum  qui- 
dem  tiinore  liumaiio  retardari ,  donec  veniret  bon 
ejus ,  nunqiiam  vero  diviuo  auiore  potuero  cobiberi* 
Morali  sane  inlellcctu  ,  cuique  fidelium  cun  wyaio- 
rium  baptisini  quod  exorceat  operando  coromittitur» 
quasi  vinea  quam  exeolat  locatur.  Mitiitur  •errot 
U11US9  alter,  et  tertius,  qui  de  fruclu  aeciplant,  cum 
lex,  psalraodia  ,  propbetii ,  quarum  admoiiitionefli 
i)ene  agendo  sequatur ,  legitur.  Sed  missus  servoi 
contumeliis  affectus  vel  cjesus  ejicitur ,  cuin  iemia 
auditus  contemiiitur,  vel  (quod  pejus  est)  etiaro  bla* 
sphemalur.  Missum  insuper  baeredem  ( quantum  kk 
se  est )  occidit,  qui  et  Filium  Dei  concolcaverit,  el 
spiritoi  gratias ,  qoo  s^mciiiicatus  est ,  contumeltani 
feceril.  Perdito  malo  cultore  ,  vinea  dabitur  alteri , 
cum  dono  graiiae  quod  superbus  sprevit»  bumilli 
quisque  diiabitur.  Scd  et  hoc  quod  principes  aacerdo- 
tum ,  icribae ,  ac  seniores  manum  miitere  quaerentat 
in  Jesum,  limore  turbae  retineniur,  quotidia  gerltur 
In  Ecclesia,  cum  quilibet  solo  de  nomine  frater  etoi« 
quaro  non  diligit  ecclesiaslicae  fidei  ac  pacis  uuita« 
tero  ,  propter  cobabitautium  frairum  bonorum  mul- 
titudinem  aut  erubescit ,  aut  timet  impugnare.  Qul 
tamen  sicut  de  stultissima  avium  struUiione  Domiout 
ail»  cum  tempus  fuerit ,  in  altum  alas  eriglt ,  qoin 
persequeiido  Ecdesiam  quasi  Dominum  cruci  addi* 
ccre  ei  ostentui  gaudebit  habere. 

Et  mittunt  ad  eum  quotdam  ex  Pharistns  et  Hero^ 
diams^  ut  eum  caperent  in  verbo»  Ilerodianos  dcit  mi- 
iites  llerodis  tetrarcba; ,  qui  et  ipse  tunc  temporli 
erat  Jerosolymis ,  attiue  in  speruendo  et  irridendo 
Dominum  Pilatu  et  Judaiis  consentiebat ,  ut  Lucat 
evangelista  lestatur.  Quasieiitcs  ergo  Dominum  com- 
prebendere  summi  sacerdotes  ,  soribae  ,  el  seniorof 
limuerunt  turbain.  At<|ue  ideo  quia  per  se  nou  po:^ 
raut,  terreiiae  potestatis  manibus  elflcere  teutabont, 
ut  velut  ipsi  a  moric  ejus  viderentur  immunes.  No- 


IN  UARCI  EVANGRLIUM 

iper  eniin  svb  CBtare  Aiigiisto  iodani  subjecia  Roina-  A 
iiit ,  quaiMlo  in  lolo  orbe  est  celelnrata  descriptio  , 
nipeiidiaria  facta  fuerat ,  el  erat  in  populo  magna 
aeditio,  direnlibut  aliis  pro  securiiale  et  quieie,  qiia 
Eomaui  prooinnibus  miliuibant,  debcre  tribuia  per- 
soivi ;  rharisaeis  vero  qui  sibi  applaudebanl  in  justi- 
^  e  coHirario  niienlibus,  non  debere  populum  Dei 
qni  decimas  solycrot ,  et  primilias  daret »  et  CTtera 
^■aa  iu  l(*g€  »cripla  soni,  bumanis  legibus  subjacere. 
Gvjns  sediiionis  adeo  roinrs  iuvaluit,  ut  posi  Domini 
retwrectionem,  insistentibus  Romanis,  pairiam  gcri- 
leni,  el  rpgriom,  auguslum  qiioque  illud  cum  sua  re- 
M|^l«4ie  lemploro  ,  insurer  ip^am  lucem,  perdere , 
qp^in  iribota  pcndere,  malnerint. 

Oiit  renienle»  dicuni  ei :  Mayuter,  ictmui  71110  verax 
Cf,  et  mon  cwrnt  quemqitam,  Nee  emm  vide$  in  faciem  ^ 
ibmfius,  ied  in  teritaie  viam  Domini  docei.  Licei  dari 
^hitwm  Cmari^  an  non  dalfimus  ?  Blanda  et  fraudii- 
Irnia  iiiterrogatio  illuc  provocat  resioiidentem  ,  ut 
msgis  Deom  qoaro  Cxsarem  timeal ,  ei  dicat  non 
dirbere  IrilMita  8«>lvi ,  ut  slatim  audienles  ILTodiani, 
lediii  'nis  conira  Romanos  auctorem  eum  leneant. 

Qui  sciens  venutiam  eorum ,  oil  iUii  :  Quid  me  ten" 
laiAi  t  Aferte  miki  denarium  ut  videam.  At  illi  altute' 
mif  H.  SapieniVa  semper  sa|>ienter  agit,  ut  suis  poiius 
leBtalores  semionibus  conrutentur:  Afferte  niihi,  in- 
fiil,  denariam.  Iloc  est  genos  numroi ,  quod  pro 
tecm  nomiDii  impuiabatur ,  et  babebat  iroaginem 
Cacsarit. 

£t  otl  iltii :  Cujus  e$t  imago  hasc  et  imcriplio  ?  Qul  p 
pmant  interrogationi  m  Salvaioris,  igiioraniiam  esse, 
ei  imn  dispensationem ,  discaut  ex  praesenii  loco 
qaod  tiliqae  poioerit  scire  Jesus  ciijus  iuiago  esset 
ia  irammo  :  sed  inierrogat ,  ut  ad  sermoiiein  eoruin 
competemer  respondeai. 

IKririit  iUi :  Cassarit.  Respondens  autfm  Jesus  ,  ait 
itBt :  Reddite  ergo  qute  sunt  Cmaris  Caaari ,  et  qua 
tmm  Dri  ,  Deo.  Qaod  ait :  Reddite  quas  sunt  Caaaris 
Onari  ,  nummuro  ,  tributiiro  ,  et  pecuiiiam ;  et  qua 
SBHf  Dei^  Dco,  dicinias  ,  piimitias  et  oblationes  ac 
▼ictimas  scntiamus.  Quoniodo  ct  ipse  reddii  tributa 
pro  se  et  Pelro,  et  Deo  reddidit  qnx  Dci  suut,  patris 
fMirns  voluntatem.  Alitcr :  Reddile  quoe  Ca:!saris  sunt 
Cnort,  et  qum  sunt  Dei ,  Deo.  Quetnadinodum  Caesar 
a  noliit  eiigil  iniprcftsionein  imaginis  sii£  ,  sic  et  r% 
Dms,  01  quemadniodum  illi  redd.lur  nummus,  sic 
Tko  reddatur  anima  lumine  vuitus  ejus  illusiraia 
aiqne  signaia.  Unde  F*salmista  :  Signalum  est,  inquit, 
ia  nobis  tumen  vultus  tui,  Domine  (Psal.  iv). 

Hoc  quoque  luinen  est  totum  iioniitiis  ,  et  veruro 
boaom,  quod  non  oculis  sed  inente  conspicitur.  Si- 
gaatoni  autem  dixit  in  nobis ,  tanquam  denari  s  si- 
gMlur  regis  imagine.  Ilomo  enim  faclus  est  ad  ifna- 
ginem  el  similitudinem  Dei,  iiuam  pec(  aiido  corrupit. 
ionam  ergo  ejus  est  veiuni  atque  a&iernuni  ^i  lena- 
aeemlo  sij»ieti:r. 

£f  attra^anliir  supcr  eo.  Qui  credere  debuerant  ad 
lanlam  sapientiam»  mirati  sunl,  quia  callidiias  eoruni 
insidiaiKli  aon  iuveuisset  locum.  Et  ,^ut  M^iibKus 


EXPOSITIO.  —  LIB.  III.  S5I 

scribil,  relicto  eo  abierunt,  infldeliut^m  pariter  com 
miraculo  reportantes. 

Et  venerunt  ad  eum  Sadducm  ,  ^t  dicunt  resurre'' 
ciionem  non  esse.  Dux  eront  UT.rehes  in  Judffis  ,  una 
Pbarisaeorum,  et  a'tera  Sadduc:eorum.  Pbansa^i  tra- 
ditionum  elobservationiim  qiias  illi  deuteroniH  vocant, 
justitiam  praprerebant ,  uiide  el  divisi  vticabantur  a 
populo.  Sadiluciei  autem  qut  inierpretantur  )wifi,  ri 
ipsi  vendicabant  sibi  qiiod  non  er.int.  Prioribns  et 
corporis  et  animae  reKurrcciionem  credentibus,  con- 
fitentibusqiie  el  angelos  ct  s|)iritus,  scquentcs,  jiixta 
Acta  aposiolorum,  omuia  denegabani. 

Et  interrogabant  eum  dicentes  :  kiagisler ,  Moytes 
scriptit  nobis  ut  si  cujus  (raier  moriuut  fueril,  ei  dimi- 
serit  uxorem,  el  fiUos  non  reliquerit,  accipiut  frater 
ejut  uxorem  iptiut,  et  retutcitei  tem  n  fratri  tuo.  Se* 
plem  ergo  fratret  erant ,  et  primus  accepit  uxorem ,  ef 
morfuifi  fil,  tion  relicto  temine ,  elc.  Qui  rpsnrrpciio- 
nein  corporum  non  credebant,  animas  judicantcs  iu- 
terire  cuin  corporibus  ,  rectc  istiiismodi  (hi^uiit  fj- 
bulam,  <\ux  deliraincnii  argnat  eos  qui  rcsiirreciio- 
nem  asserant  corponim.  Potest  auteui  lleri  ut  vere 
in  genie  eorum  aliquando  hoc  accid^rit. 

In  resurrectione  ergo  cum  resurrexerint ,  rujut  da 
hit  eril  uxcr  ?  Septem  enim  habnerunt  eam  uxorem. 
Turpiludiiivui  fabulae  opponunt,  ut  resurrectionis  de- 
negeiit  veriiatcm ;  verum  niystice  seplem  hi  fratrei 
sine  liiits  dcfuncti ,  reprobis  quibiisque  roiigruunl, 
qui  per  tolain  biijus  sa-cuii  vitam  qua>  septem  dicbus 
volvitur  ,  a  bonis  operibus  sicriles  exislunt.  Quibus 
virilim  misera  inoite  prxreptis,  ad  uliiinum  et  ipsa 
mundana  conversatio,  quain  illi  ahsqne  frucin  vitalis 
operis  exegerant,  quasi  uxor  inrecunda  transibit. 

Et  retpondens  Jetus,  ait  illrs  :  Nonne  ideo  erratis  , 
non  scientet  Scripturat  neque  virtutem  Dei  ?  Proplerea 
errant  quia  Scripturas  ne^ciunt.  F.t  qiiia  Scripluras 
igni>rant ,  conseqnenicr  nesciunt  virtuiem  Dei ,  boe 
est  Chrislum  ,  qui  Cbt  Dei  virlus  et  Dei  sapientia 
(i  Cor.  i). 

CuiN  enim  a  mortuit  returrexerint ,  neque  nubent^ 
neque  nubentur  ,  ted  tunt  ticut  angeli  in  ceelit.  Laiiiia 
cousuciudo  Gr^eco  idioiiiati  non  rcspondei.  Nuliere 
proprie  dicuntur  mulieres ,  et  viri  uxores  ducere. 
Sed  nos  simpliciier  dictuni  inieltigamus,  quod  nuberc 
de  viriK,  el  nubi  de  uxoribus  dictuin  (>ii.  Si  iii  resur- 
rectioiie  non  nubent  iie(|ue  nulicntur«  rcsutgent  ergo 
corpora  qus  po^snnt  nubere  et  nub:.  Nemo  quippe 
dicit  de  lapide  et  arbore ,  et  his  rcbus  quae  non  ba- 
bent  membra  genilalia,  quia  non  nubant  neque  nu- 
bantur ,  sed  dc  iis  qui  cum  possint  nubere  ,  lamen 
aliqua  ralione  non  nubant.  Quod  auieni  inrertur  : 
Sed  suiitsicul  angeli  in  coslis,  spiritalis  reitromiiiitnr 
conversatio.  Sunt  enim  sicut  angeli  iii  cocli^ ,  qiii 
gloria  rcsurrectionis  iunovati ,  absqne  ullo  mortis 
melu,  absque  ulla  labe  corruptionis,  absque  ullo  ter- 
reni  status  actu  ,  perpelua  Dei  visione  fruuntur.  Ad 
quam  necesbe  est  angelicA  diguilatis  cqualitalem 
quisquis  ascendcre  de&iderat,  uuiic  minimls  frairibuf 
pie  agcudo  coodcscciidal. 


^  DED.E  Vr.^LflABILIS  OPP.  PAuS  H 

Dt  morlui$  auiem  ^uod  rnurganl  non  UgUli$  in 
Ubro  Moyii  super  rubum ,  quomodo  dixerit  illi  Deui 
inquiens :  Ego  ium  Deut  Abraham  ,  ef  Deut  haae,  el 
Deut  Jacob  ?  Ad  comprobandam  resurreciionis  Teii- 
latem  iniiUo  ali'8  m:uiiresiionbus  exemplis  uti  potuily 
e  quibus  esi  et  iilud  :  Sutcitabuntur  mortw,  et  retMr- 
gcnt  qui  in  tepulcrit  tunl,  Et  in  alio  loco:  MuUi  doT' 
tnieniium  de  ierras  putvere  conturgent ,  alii  in  ntam 
eeternant^  et  alii  in  opprobrium,  et  confumnem  atemam 
{Dan.  xii).  QuaRfilur  ila<)ue  qiiid  sibi  voluerit  Domi- 
nus  boc  prorerens  lesiiinoniuin ,  qiiod  videtur  ambi- 
guuro ,  vel  non  saiis  ad  resurrectionis  periinet  Teri- 
tatem.  Supra  diximus  Saddiica^os,  nec  angelos  ,  nee 
spiritum ,  nec  resurrectionem  corporum  confitentes, 
aiiimarum  quoque  inte^itum  pracdicasse.  Hi  qainqiie 
tantnm  libros  Moysi  recipiebaut ,  pritphetarum  vati^ 
cinia  rcspuentes.  Stiilium  ergo  cral  inde  prorerre 
testimonla  ,  quorum  aucloritatem  non  sequcbantur. 
Porro  ad  xterniintem  animarum  probandam  ponit 
exemplum  :  Ego  tum  Deut  Abraham ,  et  Deut  itaac, 
et  Deut  Jacob.  Staiimque  infert : 

Pfon  ett  Deut  mortuorum ,  ted  vivorum.  Ut  cam 
probaverit  animas  permanere  post  mortem  (ncqiie 
enim  poterat  fieri ,  ut  corum  esset  Deus  qui  nequa- 
quam  subslsierent)  consequenter  introduceretur  et 
corfioruin  re^urrectio,  quac  cum  animabus  bona  ma- 
lave  ge^seruiii. 

Et  acceitit  unut  de  tcribit  qui  audierat  iltot  eonqui- 
rentet,  Et  vident  quoniam  bene  illit  retponder.t,  in^er^ 
rogavit  eum  quod  ettet  primum  omnium  mandatum. 
JeiUi  auiem  retpondit  ei  quod  primum  omnium  ittan- 
datum  ett  :  Audi ,  Jtraei,  Dominut  Deut  tuut »  Deui 
unut  eit.  Rt  diliget  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde 
fMo,  et  ex  tota  anima  fua,  et  ex  tota  mente  tua,  et  ex 
fofa  vtr  iffe  lua.  Uoe  ett  primum  mandatum.  Secundum 
autem  tintite  ett  illi :  DUiget  proximum  tuum  tanquam 
teiptum.  Priuiiim  omnium  et  maximum  inandaturo 
dicit,  boc  est  quod  aiite  oinnia  debeainus  in  iino  in 
corde  singuli,  quasi  unicum  pietatis  ruiidanicn  lo- 
care.  Quod  apertius  in  conclusione  demonstravit , 
cum  ait :  Majut  horum  aliud  mandaium  non  ett,  Pri* 
mum  erg(«  oninium  et  mnximum  niandatum  est,  co- 
gnitio  atqiie  confessio  divinae  uniiaiis  cnm  exsecu- 
tione  bonnR  operalionis.  Bona  autem  operatio  iu  di- 
lectione  Dei  et  proximi  perficitur.  Quam  breviier 
aliis  verbis  commendat  Apostulus,  dicens:  In  Chritto 
enim  Jetu  neque  circumcitio  aliquid  valet ,  neque  prcB' 
putium,  ted  fidet  qute  per  diiectionem  operatur  (  Ga» 
lat,  V ). 

Et  ait  iili  tcnba:  Uen"^  magifiter^  in  veritate  dixisti 
quia  utiut  ett  Deut ,  et  non  ett  aliut  prceter  eum,  Et 
ut  diligaiur  ex  loto  eorde,  et  ex  toto  inteltectu^  et  ex 
ioia  anima^  et  ex  toia  fortiludine^  et  diUgcre  proximum 
tanquam  teiptum  ,  majitt  ett  omnibut  hoioeauttomatit 
€l  sacrificiis,  Osienditur  ex  bac  responslone  scribae 
gravein  sapp;^  intir  scribas  et  Pbari^x )s  qu«stionem 
esse  ver^aiam  quod  esset  mandatum  primum  sive 
maximum  di\in»  Irgis,  quibusdam  videlicet  bostias 
ei  sttcrificia  liudaiilibus ,  aiiis  vero  inajore  auctori* 


.  SECT.  I.  —  EXcGETIGA  GENUINA.  S56 

A  t:iie  fidei  et  dilectionts  opera  praeferentibut,  eo  qnod 
pliirimi  patrum  aate  legem  absque  omni  viciiroanMi- 
et  sacrificioram  consuetudine  ex  fide  tantum ,  qiat 
per  dilcctionem  operaiur  ,  placerent  Deo,  8iimmk|M 
apud  ipsum  loci  habereiitur ;  nemo  autem  tMiqoMi» 
absqtie  fide  ac  dilectione  per  bolocausta  solum  et 
sacriUria  Deo  placuisse  inveniretur.  la  qua  •ententia 
scriba  isft  etiaro  se  fuisse  declaravit. 

Jetut  autem  vident  quod  tapienter  retpondittel,  diaii 
ilii :  Non  et  ionge  a  regno  Dei,  N«*n  loDge  fuit  a  re- 
gno  Dei,  quia  sententi»  illius  qii;e  Nuvi  TestamMtl 
ei  evangelicx  perfcctionii  est  propria,  f^iutor  essli* 
tisse  probitus  est.  Unde  solertius  inquirendum  qu** 
modo  dical  Matlliuus  quod  scriba  bic  sive  legift 
doctor  (ut  ipse  appeilat)  lcntans  Domiimm,  de  inaii* 

|.  daio  prinio  sive  maximo  interrogaverii,  queiu  seeun- 
dum  bunc  evangelistam  Dominus  non  longe  esae  n 
regno  Dei  asseverat,  cuin  constet  eos  qui  teutando 
sapientiam  quxrunt  banc  inveuire  non  posse,  ideo- 
quc  nec  regni  coelestis  qiise  sapientibus  solum  pandi* 
tur  ai>propinquare  januae.  Dicit  enim  Scriptura  :  Ei 
in  timpiicitate  cordit  quwrite  iilum^  quoniam  imv4id» 
tur  ab  iit,  qui  non  tentant  ilium  {Sap,  i).  Nisi  forie 
dicamus  quod  t>-niaturus  quidem  Doininum  adierll» 
sed  audito  ejus  responso,  corieptus,  moi  ad  pietatis 
graiiam  redieril;  et  queiu  prius  tentando  decipieii* 
dum  puiabat,  postmodum  amplectendo  sequendm 
esse  cognoveili.  Aut  certe  ipsaro  tentationem  iiMi 
accipiamus  malain,  tanquam  decipere  voleutis  inlni- 
cum»  sed  cautam  poiius,  tauquam  eiperiri  ampllas 

C  volentis  ignotum.  Neque  enim  frustra  scripturo  esl : 
Qut  faciie  credii^  ievit  corde  minorabitur  {Eccii,  iii). 
Et  nemo  jam  audebat  eum  interrogare.  Pbari^ai  M 
Sadducaei,  et  caeteri  priucipes  Judarorum  quarenlea 
occasionem  caluinni»,  et  verbum  aliquod  invenlra 
quod  pateret  insidiis,  quia  iu  sermonibus  conftttatl 
sunlf  ullra  non  interrogant,  sed  apertissime  coropre* 
heiisuiu  [tomaii.'e  tradunl  potestaii.  Ex  quo  intelligi* 
nius  veiiena  invidix  posse  quidein  superari ,  sed 
difficile  conquiescere. 

Et  retpondent  Jetut^  dicebat  docent  ln  templa  : 
Quomodo  dicunt  tcribce  Chrittum  Fiiium  David  e$ut 
Ipse  enim  dicit  in  Spiritu  tancto  :  Dixit  Donunut  D^ 
mino  meo,  tede  a  dex'rit  meii,  donee  ponam  inimicaa 
tuot  tcabeiium  pedum  tuorum.  Jpte  enim  David  didi 

D  €um  Dominum^  etunde  ett  fiiiut  ejut?  Interrogalio 
Je^u  nobis  proficit  usque  bodie  contra  Judaeos.  Et>hl 
enim  qui  confitentur  Ghristum  esse  venturam,  homi- 
nem  simplicem  et  sanciuin  asserunt  de  genere 
David.  Intcrrogemiis  ergo  eos  docti  a  Domino«  al 
simplex  est  homo,  et  tatiium  fiiius  David,  qiiomcido 
voieteum  David  Doininum  suuin,  non  erroris  incerto, 
nec  propria  voluntaie,  scd  in  Spiritu  sancto.  Noo 
autein  reprehemluiitiir,  quia  David  filium  dicunt^ 
scd  quia  Dci  Fiiium  eum  esse  non  credunt :  siquideoa 
ipseet  Doininus  David,  Deus  antetempora  maiiendo, 
et  filius  Davitl  apparuit  homo  in  teniporis  fine  na-, 
scendo.  Quod  autcm  a  Patre  subjiciuntur  ei  iniinid^ 
non  iiifiniiitatem  Filii,  sed  uniiatem  uaturr,  quia  iu 
altero  alicr  opcfatur,  significat.  Nam  ct  Filius  sQlf 


fS7  IN  UARCI  EVANGELI13M  EXPOSITIO.  —  LIB.  III.  S58 

jicil  iiiimicos  Patri,   quia  Palrem  clariiical  super  A  potuU  illud  juxta  allare  ad  dexteram  ingredienlibug 

domum  Domini.   MiUebantque  in  eo  tacerdetet^   qui 
cuttodiebant  otlia^  omnem  pecuniam  quoe  deferebatur 


tenram. 

£f  dicebal  eit  in  docirina  tua  :  Cavete  a  teribit  qui 
yolmni  in  ttolit  ambulare^  el  taluiari  in  (oro,  et  in  pri- 
m»  calkedrit  tedere  in  tynrgogit,  et  primot  ditcnbitut 
im  Cffitis.  Ambniare  in  Eloiis,  cultioribns  vestimentis 
induios  ad  publicum  procedere  sigiiilicat,  in  quo 
inter  e»lera  diyes  iile  qui  epulal>alur  quotidie  splen- 
dide  peccasse  describitur.  Notanduin  autem  quod 
noii  salutari  in  foro,  non  primos  sedere  vel  discum- 
bere  vetat  eos  quibus  boc  officii  online  competii, 
sed  eos  nimirum  qui  b»c  sive  babita,  seu  certe  non 
iubita,  indebite  amant,  a  fidetibus  quibusqne  quasi 
iniprebos  docet  esse  cavendos,  animum,  videlicet, 
Don  graduro  justa  disirictione  rcdarguens  :  quamvis 


ad  templum  Domini.  Cumque  viderenl  nimiam  pecu- 
niam  ette  in  gaxophglacio,  etcendebat  tcriba  regit  ei 
pontifeXi  effundebantt  et  numeraUant  pecuniam  quce 
imveniebatur  in  domo  Domini  {I V  Rrg,  xii).  Iiaque 
Domitius  qui  appetitores  primatus  et  vanae  gtotiae 
cavendos  csse  monucrat,  qui  simulatis  orationibus 
prolixius  judicium  pr;f^dixerat  esse  rcpeudendum, 
etiam  dona  ferentes  in  domnm  Doniini  cerio  exaiuine 
discernil,  ut  rciribuat  singiilis  secunduni  cor  et 
opera  eorum,  quia  eodem  modu  semper  In  Ccclesia 
idem  internus  arbiter  agere  non  ccnsat. 

El  mnlti  divitet  jactabani  multa.  Cum  vcnistet  autem 


et  lioc  cufpa  non  careat,  si  iidem   in  foro  liiibus  in-  ^  una  vidna  pauper,  mitii  duo  minuta.  quod  est  qua- 

drans.  Quadrantein  vucant  calculatores  quariam 
partein  cujuscunque  rei,  videlicet  aut  loci,  aut  tem- 
poris,  aut  pecunix.  Forsitan  ergo  boc  loco  quartam 
parlem  sicli,  id  esl,  quinqae  obolos  signiflcat. 

Ei  convocant  discipulot  aii  iUit  :  Amen  dico  vokit 
quoniam  vidua  hac  paupcr  plut  omnibui  mitii  qui 
miteruni  in  gaxophylucium.  Hic  nohis  locus  moraliter 
quidem  intimat  quod  sit  accepiabile  Deo  quidquid 
bono  animo  obtulerimus,  qui  non  substantiam  ofTe- 
renllum,  sed  conscienliam  pensat,  nec  perpendil 
quantum  in  ejus  sacrificio,  sed  ex  quanto  proferaior. 
Juxla  vero  leges  allegoriae,  divites  qui  in  gazopby- 
lacium  munera  mitlebanl,  Jndaeos  de  justitiae  legis 
elatos,  porro  vidua  pauper  Ecclesi»  siinpiiciiutein 
designat.  Quae  ncte  pauper  appcllatur,  quia  vei 
supeibias  spirunm  vel  concupisceiitias  tcmporalium 
rerum,  quasi  inundi  divitias  abjecit.  Vidua  vero, 
quia  vir  ejus  pro  ea  niurlem  pertuiit,  et  nunc  in 
coeli  penetralibus,  ab  ejus  oculis  occulius,  quasi  iii 
parte  alterius  regionis  vivit.  Hacc  in  gazopbylacium 
minuta  duo  miilii,  quia  in  conspectuui  divinae  Ma- 
jestatis,  qua  oblationes  devolae  nostra:  operationis 
qu;isi  certo  numero  conscriptae  et  consignat»  ser- 
vantur,  sive  dilect.onem  Dci  et  proximl,  seu  fidei 
orationisque  suae  munera  defert.  Qu»  consideratu 
proprix  fragillUitis  mintita,  sed  merito  pia:  intentio- 
nis  accepta,  cunciis  supcrbientium  JuiJaeorum  operi« 
bus  praesiant. 


lersint,  qui  in  caibedra  Moysi  Synagogae  magistri 
cepiunt  appeil.iri.  Duplici  sane  ratione  a  vanae  glo- 
ri«  cupidia  atlendere  jubemur,  xstimantes  bona  esse 
ei  facienda  quae  faciunl,  vel  aemulatione  infl:imme- 
Mr,  fnistra  gaudentes  in  bonis  laudari  qiiae  siinu- 

ianl. 

Qm  denotani  domot  viduarum  tub  obtentu  prolixas 

oraiioHit^  hi  aecipieni  prolixiut  judicium,  Non  tanium 

ail,  Aecipient  )4idicium,  sed  adjiinxit  pro/txtus  ul 

intihuet  etiam  illos  qui  in  angulis  stanles  orant  ut 

videaniurab  hominibus  damnationem  mereri,  sed 

eoa  qiil    baec  prolixius  quasi  religiosiores  agendo 

ion  solum  laudes  ab  bominibns,  verum  etiam  pecu- 

iias  qusrunt,  graviori  csse  judicio  plecteodos.  Sunt 

euim  qui  se  ju>tos  et  magni  apud  Deum  meriti  siniu- 

lantes,  nb  infimis  quibuslibet  et   peccatorum  suo- 

nm  conscienlia  tnrbatis,  quasi  patrOMi  pro  eis  in 

judicio  fnturi,  pecunias  accipere  non  dubitant:  et 

cnm  porrectac  roauus  pauperi  preces  juvare  soleant, 

Uli  ob  lioe  maxime  in  precibus,  ut  pauperi  nummum 

lollanl,  pernociant.  Quibus  illa  Judae  maledictio  non 

innierito  eongruit  :  Cumjudicaturtexeai  condemna- 

lu^tioratio  ejut  (iai  in  peccatum  (Ptal.  cviii).  Con- 

d('nui;itus  quippe  cum  judicaiur,  exit,   et  orationeni 

luaai  in  peceanum  recipil,  qui   mngn^e  nunc  acstima- 

tivQis  apud  homines  habitus,  iu  divino  tuncexaininc 

non  loluni  se  pro  aliis  intervenire  non  posse,  &cd 

ABc  sun   sibi   merita  sufficere  posse  deprehendii, 


nono  ipsarum  quibus  bumanum  jndicium  fefellcrat  f)      Omnet  enim  ex  eo  quod  abundebai    illit  miserunt. 


precum,  inler  criniina  poenns  luii. 

f^tfdent  Jetut  eonira  gatophylacium^   atpiciebai 

fi9modo   iurba  juciarH  mt  in   gazop/iylacium,  Quia 

•cnwone  Graeco  fx/kurrw»  tervare  diciiur,   et  gaza 

iingiia  Persica  divitiae  vucanlur,  gazopliylai-inm  locus 

ippeilari  solet  quo  diviiiac  servantur.  Quo  nomine  et 

^tam  in  qua  donaria  populi   congregabantur,   ad 

iVtts  teinpli  necessarios,  ct  poriicus  in  quibus  serva- 

laiitur  appellabant.  Habcs  exemplum  de  porticibus 

ioEtangelio.  Bcec^  inquil,  verba  (ocutut  esi  Jcsus  in 

f^pliylacio^  docent  in  lemplo  (Joan,  viii).  Habes  de 

irca  lu  libro  Regum  :  Et  tuUt  Joiada  pontifex  gazo- 

pkglatium   ttiatim,    aperuitque   foramen    desuper^    et 


Bac  vero  de  penuria  tua  emnia  qwe  habuit  mitit  ioium 
vicium  tuum,  Ex  abundaniia  sibi  Judaeus  mitlil  In 
munera  Dei  qui,  de  jusliiia  sua  praesumens,  hxc  apnd 
se  oral :  Deut^  gratiat  ago  tibij  quoniam  non  tum  ticui 
ctBteri  hominum^  raploret^  injusii^  eic.  (Luc.  xviii). 
Omnem  aulem  victum  suum  in  Dei  munera  miitil 
Ecclesia,  qnia  omne  quod  vivit,  non  sui  esse  meriti, 
sed  divini  niuneris  inieliigit,  dicens  :  Deus  propiliut 
ettomihi  peccatori  (Ibid.).  Ct  iterum  :  Forliiudinem 
meam  ad  te  cusiodiam^  quia  tu  Deus  susceptor  meus 
ety  Deut  meus?  misaieordia  fjua  pia^veniei  me(PtaL 

LVlIl). 


«59 


HEDJE  VENERADILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  f.  —  EXEtiETICA  GENUINA. 


260 


LIBER  QUARTUS- 


CAPUT  XIII. 
Ei  eum  egrederettir  de  Umplo^  ait  Wi  unus  ex  dxsei- 
pulii  iuitf  Magitter^  aspire  quaUt  lapidet  el  qualet 
Mtructurte,  Et  retpondens  Jesus  aii  iUi :  Vides  has  om" 
nes  magnas  asdificntiones  ?  Non  relinquetur  tapis  super 
lapidem^  qui  non  destruatur.  Jiixla  historiam  mani* 
festus  est  sensus.  Recedenie  akuiem  Domino  de  tem- 
plo,  omnia  legis  .Tdificia  el  compositio  mandatorum 
iia  deKinicta  est,  ul  nihil  posset  a  Judaeis  implerl; 
et  rapirc  sublaio,  universa  inter  se  membra  cimpu- 
giiant.  El  qiiia  Tundata  in  gentibus  fide,  el  Ecclesia 
Cliristi,  Jud.Ta  dignas  sua;  perfidiae  poenas  erat  iui- 
lura,  apte  Dominus  post  laudatam  in  paupere  vidua 
deTotionem  Ecclesiae,  egrediiur  de  lemplo,  ruinam- 
que  ejus  fuiuram  atque  aedificia  tunc  admiranda  non 


A  immlnenle  Jcrosoljmorum  excidio  princ-pcs  exsti- 
tere  qui  se  esse  christos  dicerent,  tempusque  tiber- 
laiis  jam  j:imque  appropinquare  referrent.  Mulii  in 
Ecclesia  ipsis  etiam  teiuporihus  apostolorum  h.-vro- 
siarchae  prodiere,  qui,  inter  alia  pluriina,  ?eritati 
eontrar.a,  diem  Dnmini  procdicarent  insiare.  Quot 
Aposlolus  in  Ep-stola  ad  Thessaloiiicenses  damnat. 
Muhi  iii  nomine  Chrisli  venere  Aulichrisii,  quo* 
rum  primiis  esi  Simon  Magus  :  ctit,  sicut  in  Actibnf 
apostolorum  legirnu^,  auuullabant  omnes  qui  m  Sfl* 
maria  erant  a  minimo  usque  ad  maxiitmm,  dicenlis  ; 
Hic  est  virtus  Dei  qua  voeatur  magna,  eo  quod  maito 
tempore  magicis  artibus  suis  demeniassel  eos  {Adm 
VI  i). 
Ctim  audieritis  aulem  belld  et  opiniones  bellorum^  n€ 


roulto  post  complananda   esse   praedixit.   Diviniius  B  Itmnertlis.  Oportel  enim  fieri^  sed  nondnm  finis.  Belta 


aulem  procuratum  est  ut  palefacia  per  orbem  fidei 
evangelicaB  graiia,  lemplum  ipsum  quondam  augu- 
8tum  cuni  suis  caerimoniis  tolleretur,  ne  quis  forte 
ftilhuc  parvulus  ac  laciens  in  fide,  si  videret  illa 
permanero  qax  a  prophells  sanciis  facta,  quae  a 
Domino  sunt  insliiula,  admirando  sanctum  saccularOt 
paalatim  a  sinceriiaie  fidei,  quae  est  in  Christo  Jeau, 
ad  carnalem  laberelur  judaismum.  Providens  ergo 
Deus  infirmilaii  nostrse,  et  Ecclesiam  suam  muUipli- 
cari  desiderans»  omnia  illa  subverti  fecit  ac  penitus 
ftuferri,  quatenus  umbra  et  tjpo  cessanie,  veriorem 
ipsa  jam  veritas  per  orbem  declarala  paluam  lene- 

ret. 
Et  cum  sederet  in  monte  Olivarum  contra  templum^ 


ad  hostes  pertinesit,  sediliones  ad  cives.  Qu.^e  utra- 
qtie  a  lempore  Dominicae  pa&sioRis  in  populo  JudM* 
rum  ,  qui  sibi  pro  Salvaiore  Cbrislo  sndilio^iiai 
latronem  elegii,  satis  superque  conslal  abnndasM. 
Sed  liis  adventantibus  apostoli  ne  terreantur,  m 
Jerosolymam,  Judxamque  deseranl,  admoiioniur, 
quia  videlicel  siatim  finis,  qua^  in  quadragesimam 
potius  dilTerenda  sii  annum,  id  esi  desolaiio  pro« 
%'inciae»  uliimumque  urbis  ac  lempli  sequatur  eici« 
dium. 

Exsurget  autem  gens  eontra  genUm^  el  rtgnum  emp^f 
regnum,  et  erunt  terrcemotus  per  loca,  ai  pauilantimM 
[ames,  Initium  dolorum  hae,  In  Evangelio  Lueae  ico 
scripfum  ost  :  Et  terramotus  magni  erunt  per  loca^  H 


interrogabant  eum  separatim   Petrut^    JacobuSf   et  C  pestilentiiB  ct  fames  {Lue,   xxi).  Constat  ftutem  haee 

anie  ultimos  acerbissimosque  dolores,  qultNM 
omnis  esi  vastaia,  imo  erasa  provincia,  lioc  eai  teni- 
pore  Judaicae  seitiiionis ,  ad  liiteram  coniigisae. 
Potest  vero  regnum  super  regnum,  et  pesiilentla 
eorum  quorum  sermo  serpit  ut  cancer,  et  fanm 
audiendi  verbum  Dei,  el  commoiio  univers»  terr», 
el  a  vera  fide  separatio,  in  h:creticis  mftgis  intclKfi, 
qui,  contra  se  invicem  dimicintes,  Eeelesis  vici«- 
riam  faciunt.  Quod  autetn  merito  Jerosoljmli  ae 
provinciae  Judxorum  universae  tot  eroganda  fueiial 
adversa,  Dominus  subdendo  manifestat  euro  dieil : 

Videteautem  vosmetipsost  Iradent  enim  vos  tn 
ciiiis,  et  in  synagogis  vapulabitis,  ei  ante  regee  et 
sides  stabitis   propter  me  in   tesHmonium  illis,   Ea 


Joannes  et  Andreas.  Die  nobis  quando  ista  fient^  et 
quod  signum  erit  quando  htec  omnia  incipieni  consum-' 
mari?  Quia  laudaniibus  quibusdam  aedificationes 
lempli,  Dominiis  palam  responderat  haec  esse  omnia 
desiruenda,  discipuli  secreto  tempus  et  signa  prae- 
dicte  destructionis  inlerrogani.  Sedet  aulem  Domi- 
nus  in  monte  Olivarum  contra  templum,  cum  de 
ruina  lempli  et  excidio  geniis  disputal,  ut  etiam  ipso 
corporis  silu  verbis  quae  loqiiitur  congruat,  mjstice 
designans  quia  quietus  manens  in  sanclis,  superbo* 
rum  detestatur  ameniiam.  Quis  enim  non  videat 
quod  mona  Oliveii  fructiferam  dcsignet  sanctae  Ecde- 
siae  celsiludinem,  quam  Dominiis  semper  inhabitare 
deiectatnr?  Quia  videlicet  mons  ille  non  infruciuosas 


babere  arbores,  et  silvam  sterilem,  sed  olivas  gi-  ^  quippe  Judaicae  genli,  vel  soia  vt-i  maxima    caesa 


gnere  solebat,  quibus  ad  repelleodas  noctium  umbras 
lumen  alilur,  solvunlur  infirmilales  et  reqnies  lassis 
Iribuitur.  Qiiac  cuncta  specialiter  in  Ecclesia  fieri 
probal  ipsa  ciim  dicit  :  Ego  autem  sicut  oliva  frueti" 
fera  in  domo  Domini  sperabo  in  misericordia  Dei  mei 
{Psal,  Li). 

Et  respondens  Jcsus  coepit  dicere  itlis  :  Videte  ne 
quis  vos  seducat.  Mulii  enim  venient  in  nomine  meo 
dieentcSf  Quia  ego  sum^  et  mtdtos  seducent»  Multi 


erai  exilil,  quia  posl  occi&ionem  Domini  Salvaieris, 
nominis  quoque  ac  lidei  ejus  praecones  simul  cl  coa* 
fessores  im^ia  crudelitaie  vexabai. 

Et  in  omnes  gcntes  primum  oportet  prtedicart  Ewam^ 
gelium  Dei.  ll*>c  iia  fuisse  ctimpletum  Ecclesiasticas 
lesftantur  hisloriie,  in  quibiis  refertur  qiiod  aposioli 
omncs  innlio  anle  excidium  Jud.njR  proviticlft  ad 
prxiiicandum  Evangclium  loio  rueriiil  orbc  dispersi, 
excepio  Jacobo  Zcbedaei,  et  Jacobo  fraire  Doniini» 


IGI 


IN  MAnCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  IV. 


2Gi 


qui  prius  io  Judsea  pro  Terbo  Evangelli  saiiguinein  A  Yirtutum  culmen  debemus  atcendere,  quaAto  pluret 


fuderant.  Quoniam  ergo  noyerat  Dominus  corda  dii- 
dpulorum  de  excidio  ac  perditione  suac  gentis  etse 
contristanda,  boc  eos  sohlio  allevat,  ut  nossent 
•ibi  etiam  Judxis  abjectis,  socios  non  defore  gaudii 
regnique  coelestis,  imo  plures  multo  quam  de  Judst 
perirent  ex  omnibus  tcto  orbe  nationibut  esse  colli- 
gendos. 

Ei  cmm  dunrint  t oi  tradenlu,  notite  prcecogitnre 
qmd  loqnamini^  ted  quod  datunn  vobis  fuerii  in  illa 
kwa  id  loqnimini,  Non  enim  es/ts  vot  loqueniet,  sed 
Sfhitut  tanctut.  Cum  propter  Christum  ducimiir  ad 
Jndlces,  yoluntatem  tantum  nostram  proChristodebe- 
mos  efferre.  Ccterum  ipse  Cbristus  qui  in  nobis 
liabitat,  loqoitur,  et  Spirilus  sancti  in  respondendo 
gratla  minislrator. 

Tradtt  auiem  frater  fratrem  in  mortem^  et  paler  fi- 
Bmm,  ei  comurgenl  filii  in  parentett  et  worte  a/icient 
«M.  Et  eritit  odio  omnibut,  propter  nomen  metim.  Qui 
Ml#m,  ete.  Iloc  in  persecuiionibus  crebro  fleri  vidi- 
Ms  nec  ullut  ett  inter  eos  fidus  aflectus,  qiiorum  dl- 
▼ersa  fides  ett. 

Cmn  auiem  viderilit  ahominalionem  detoiaiionit 
ttantem  M  non  debet^  qui  legit  inlelligat.  Pro  eo  quod 
Marcoi  ait :  Sfmilem  ubi  non  debei^  in  Maithspo  scrip- 
tuBi  ett  :  iSfaafaii  tn  loco  tancto  {Matth»  xiiv) ;  qui 
«Diini  omnimodit  idemque  tignificat,  quoniam  nimi- 
IM  In  tancto  loco  non  debet  abominaiio  tiare  de- 
tolationit.  Qiiando  autem  ad  intelligentiam  provoca- 
,  mysticam  montiratur  etse  quod  dictum  esi. 


ampla  et  errabunda  viiiorum  sequi  itinera  videmiM. 
Tunc  qui  tuper  tectum  etl^  hoc  est  qui  exceJens  ani- 
mo  cariinli^,  lanquam  iu  aura  libera  S|iiritualiier 
vivit,  ne  descendat  ad  infiinot  actiis  prisline  conver- 
saiionis,  neque  ea  qunR  reliquerat  mundi  carnisve 
detideria  repetat.  Domus  namque  nostra,  vel  iiiundut 
bic,  vel  ipsa  in  qiia  de{;imus,  iiotra  intelligeiida 
ett  caro,  de  qiia  dicit  Apostolus  :  Scimut  enim  quod 
ti  terreitrit  domut  nostra  hujut  habitationit  dittoi" 
vatur,  quod  adififationem  ex  Deo  habemut  (/  Cor.  v)« 
£t  qui  operatur  in  Ecclesia,  ac  ticul  Paulus  ei  ApoUo 
plaiitat  etrignt  (/  Cor.  iii),  non  respiciat  spem  sae- 
cularem,  cui  reiiunliavil,  iiec  retiiiacuta  vitac  laben- 
tiSy  quibus  se  jain  jainqiie,  ut  nudiit  Cbristus  teque- 
B  retur,  exuerat,  resuinerc  iiicaulut  pra&tumat. 

Va  aulem  proegnantibut  et  nutrientibut  in  illit  dio' 
but.  Vx  prxsenii  captiviiate  prxgnantibus  et  na- 
irlentibus ,  quarum  vel  uteri  vel  iiianiis  filioruin  tar- 
cina  pro-gravatx,  fiigoe  necessitatem  non  miiiimum 
impediunt.  Lege  Reguin  bistoriain ,  ubi  uxor  Jona- 
tbae  malum  captivitatis  prspropera  fuga  vitando  iap- 
tam  sinu  filium  perpetua  claudum  recepit. 

Orale  vero  ut  hieuu  non  fiunt.  In  iMaitliaso  tciiptum 
ett :  Orate  autem  ut  non  fiat  fuga  tettra  hiemg  vel  eab* 
bato.  Si  de  captiviiaie  Jerutalem  vuluerlmus  acci- 
pere,  qiiando  a  Tiio  et  Vespasiano  capta  ett,  orare 
debeut  ne  fuga  eorum  bieme  vel  tabbato  fiat ,  quia 
in  alicro  duritia   frigorit  probibet  ad  tolitudinem 

,  _^ ^  ^ pergere,etin  montibut  detertisqiie  latiiare;  in  aU 

PMett  aoiem  simpliciter  aut  de  Antichristo  accipi,  ^  tero  aut  transgrestio  legit  esl,  ti  fugere  Toluerinl, 


tot  de  imeglne  CMtrit  quam  Pibtus  posuit  tn  tem« 
plo,aatdeAdriani  equettri  ttatua,  quap  in  ipso  sancto 
sancionim  leco  multo  tempore  stetit.  Abominatio 
qNoqne  secun Jum  velerem  Scripinram  idolumnunca- 
pator.  Clidcircoadditar,  detolationitt  quod  in  detolato 
ttnplo  aiqne  deteno  idolum  potitum  sit. 

Tmic  qai  in  Judaa  tunt  fugiant  in  moutet.  Et  qui 
nper  l^clvm,  ne  detcendat  in  domum^  nec  introeat 
kilere  aHquid  de  domo  tua,  Et  qui  in  agro  erit^  non 
wmtalmr  retro  tollere  tettimentum  tuum.  Haec  juxta 
fiuenm  facia  esse  constat,  cuin  appropioquaete 
Romano  beilo  ei  exterminio  Judaicse  gentis,  oraculo 
MnoBiii,  omnet  qui  erant  in  provincia  Cbristiani 


aal  mort  imminent ,  ti  remanserint.  Si  aaiem  de 
eonsammatione  mundi  iutelligitur,  hoc  pratcipil  ul 
non  refrigetcat  fidet  nosira  el  in  Chritiam  cbaritas, 
neque  otiosi  in  opere  Dei  torpeamut  yirtutum  tab- 
belo.  Hasc  enim  Domini  locutlo  partim  ad  capiivi- 
tatem  Jadaicam  qu»  a  Romanis  facta  esl,  pariim  ad 
diem  judicii  periinet.  Nam  et  apud  Hatthxum  iia 
discipuli  Domiiiom,  cum  hsec  essel  locuturu^,  in- 
terrogasse  leguntur  :  Dic  nobit  quando  hcec  eruut  et 
quod  tignum  adventut  fvt,  ei  contummatianit  tcetuHt 
Erunt  enim  diet  itli  iribulaiionit  talet^  qualet  non 
fuerunt  ab  initio  creoturee  quam  condidit  Deut  utqua 
nunc^  neque  fient,  Uxt  lemporibus  Anticbri»ti  pro- 


bagiat  ditcetterant,  at  ecclesiastica  narrat  llistoria,  d  Pri«  cougruonl,  quando  non  solum  lormcnu  cre- 


ettrant  Jordanem  tedentet,  manebant  ad  tempus  in 
ciiitale  Pelia  tub  tutela  Agrippae  regit  Judaeonim, 
c^  lo  Actibut  apostolonim  mentio  esl,  qui  cum  ca 
qm  tibi  oblemperare  volebat  parie  Judaeorum,  sein- 
per  Romanorum  imperio  subdiius  agebat.  Juxta  vero 
MBsas  spiritales,  cum  viderimus  abominationem 
ieiolationit  stare  abi  non  debet,  hoc  est  haereses  et 
itgiiia  regnare  inter  eot  qui  coelestibus  mysteriis 
tidebantur  esse  cousecrati,  cum  operanles  iniqui- 
bten,  loquentet  mendacium ,  virot  sangniniim  et 
dolotot  quos  abominabitur  Doininui,  paceni  fldclium 
lirbare  perpen Jerimus,  tuiic  quicunquein  Juda^a,  boc 
cst  io  eonfetsione  vers  fidei  persistimus,  non  terre- 
tit  lnlirroisquc  actibut  mancipari,  sed  tanto  aliiut 


briora  qiiam  priua  consaeverunt ,  ingerenda  sunt 
fidelibtis,  ted  ( quod  graviut  est )  signorum  quoquo 
operatio  eos  qui  tormenta  ingerunt ,  comilabitur  : 
teste  Apostolo,  qui  ait ,  Qnju$  ett  adveniut  tecundum 
operationem  Satante^  in  omni  teductione,  tignit,  et 
prodigiit  mendacii  {II  Thett.  ii).  Qunnta  enim  sarpe 
miracula  ,  quot  virtutes  sancti  mariyres  coram  per- 
secutoribus  feceruiit,  nec  tamen  credere  ilii  neque 
a  peri^equeudo  cessare  volueruni.  Quisergo  ad  fidem 
convertitur  iiicredu^us ,  ciijus  jam  credentis  non 
pavet  et  coiicutilur  fides,  quando  perseculor  pieialit 
fit  etiain  operator  virlutis,  idemque  ipse  qui  tor- 
mentts  saevii  ut  Christus  negctur,  provocat  niiraculit 
ut  Antichristo  c  cdalur  ?  Quod  ergo  iu  iiis  sufl^ugiuro» 


«t5  BEDiC  VENERAOILIS  OPP.  PAHS  II.  SECT.  l.  —  EXEGETICA  GENUINA.  t6i 

qus  spes  remanebit  eleclis  ,  nisi  iit  siiperna  graiia  A  lamnx  7  Qtiid  virgiil.i  deserli  palilur ,  cum  ccdnit 


qoifi  viriutem  paiienti»  piis  largitur,  polentiam  per« 
Bcquendi  ac  iribulandi  <  iiius  denial  impiis  7  Unde 
provitla  pietate  subjungitur. 

Et  nisi  breviattet  Dominut  diet ,  non  fuittel  taha 
ommt  earo,  Sed  propter  electos  quos  elegil,  brevia- 
vit  dies.  Hxc  etenim  Iribulatio  qtianto  cflpteris  qnae 
prafcef^scre  pressurariim  pondere  gravior ,  tanto  est 
temporis  breviiate  inodera:ior  futura.  Nnmque  tribus 
annis  acdimidio,  quantiiin  de  prophetia  Danielis  et 
Apocalypsi  S.  Joannis  conjici  pnlest ,  Ecclesiam  per 
orbem  impugnatura  esse  crediitir. 

Et  tunc  ti  quit  vobit  dixerit :  Ecce  hic  ett  Chrittut^ 
ecee  illic^  ne  credideritit,  Exsurgent  enim  pseudoehritti 
et  pteudoprophelie^  et  dabunt  tignn  et  portenta  ad  i«- 


paradi»!  concutitnr  7 

Et  tunc  mitlet  angelot  tuot ,  et  congregabit  eleetm 
iuot  a  quatuor  venlit^  a  tummo  tertte^  utque  ad  imii- 
mum  ccsli,  A  qiiatuor  ventis,  a  quaiuor  muudi  di* 
matibus  dicil,  Orientc,  Occidente,  Aquilone  ei  An* 
stro.  Rt  ne  quisquam  putaret  a  quatuor  soluinroodo 
plagis  terrx,  el  non  potiiis  a  cunctis  cjiis  nnibiis  sU 
mul  et  mediterraneis  regionibus  electos  esi>e  congre- 
gandos,  apte  suhjunxit  :  A  tummo  terras  ^  utque  ad 
tummumcceli^  id  est,  ab  extremis  terrx  finibus  per 
directum  ,  usque  ad  ultimos  terminos  rjus,  ubi  ioiige 
aspectantibus  circulus  cflRli  terr«  videiur  indicere, 
Nullus  ergo  in  die  illa  remanebit  electus ,  qui  lum 
venienti  ad  judicium  Domino  in  aera  occurral ,  siva 


dueentfpt,  ti  fieri  potest,  etiam  eieetot.  Quidam  h.Tec  ad  ^  vivens  adhuc  in  corpore  repeitus  ,  seu  de  morte  jam 

resuscitaius  ad  viiam.  Veninnt  ad  jiidiciuin  reprobi 
et  ipsi,  alii  in  corpore  vivenles  invenii,  alii  ad  vitam 
a  murte  suscitati.  Sed  ea  niminim  disianlia  ,  qiiod 
jusli  congreg^inlur  in  gauJium  Domini  sui ;  inimici 
aulem  ejus  peraclo  judicio  d  ssipcnlur  ,  ei  pereant 
a  facie  Dt^i. 

A  ficu  autem  disciie  parabolam :  cum  jam  ramuM 
ejut  tener  fuerit,  et  naa  fuerint  folia,  cognoteltis  qmad 
in  proximo  tit  atttat.  Sic  et  vos  ,  etc.  Sub  exemple 
arboris,  docuit  consummaiionis  adventum.  Quomo* 
do,  inquiiy  cum  teneri  fueriiit  in  arbore  Acus  caeii« 
culi,  et  geinma  crumpit  in  Qorem ,  cortexque  rolk 
parturit,  intelligilis  apslatis  adventum  ,  ei  favonii  ne 
veris  introitum ;  ita  cum  omnia  hapc  qux  scriptj  sunt 


capliviiniis  jndaicT  tempus  rercrunt,  uhi  multi  chri- 
stos  se  esse  direntes  ,  deceptas  post  se  caiervas  po- 
puli  trahcbant.  Sed  notandum,  qiiod  in  illa  misera- 
bilis  rt  miserne  civitatis  obsidioni?  nnllus  erat  fidells, 
ad  qiiem  divina  exhortatio ,  ne  pcrversos  mafi^istros 
seqneretur,  fieri  deberet  :  verum  omnes  pariter,  et 
minores  et  majores,  et  ohsessi  et  obsidcnles ,  alieni 
a  Christo  durabant.  Unde  meliiis  de  hnpreticis  esl 
accipiendum,  qiil  conlra  Ecclesiam  venientcs  chrl- 
stos  se  esse  meniirentur.  Qiiorum  primus  Simon 
Magiis  fuit,  extremus  autem  ille  major  cxieris,  est 
Antichristiis. 

Sed  in  illit  diebut  pott  tributationem  iltam  tol  roR« 
lent  brabHur,  ei  luna  non  dabit  tpteudorem  tuum^  ttd" 


tee  cceii  erunt  decidentet.  Sidera  in  die  judicii  vide-  ^  videritis,  nolile  putare  jam  adesse  coiisuinmaiioiieni 


bunlur  obscura,  non  diminutione  sote  lucis  acceden- 
te,  sed  siiperveniente  claritate  veri  luminis ,  hoc  esl 
summi  jiidicis,  ciim  veneril  in  majeslale  sua  ,  el  Pa- 
tris,  et  sanctorum  angclorum ;  quamvis  nil  probi- 
beat  intelligi  veraciter  solem  tunc  et  lunam  cum 
sidcribus  c;rtcris  ad  teinpus  suo  lumine  privari,  qno- 
modo  factum  de  sote  constat  tempore  dominicae 
passionis.  Luna  cnim  tunc  temporis  cum  esset  piena, 
sub  ubdito  terrai  latebat.  Unde  iropeifecta  reslal 
iisque  iiodic  prophetia  illa  Joel ,  qui  cum  dixissel : 
Sol  converieiur  in  tenebrat^  addidit :  Et  luna  in  mr- 
guinem,  an^equam  veniat  diet  Domini  magnut  et  niaRt- 
fetlut  {Joei.  ii).  Et  quod  de  dic  judicii  loqueiis 
Isaias  :  El  erubescet  (itiquit)  luna  et  confundetur  tot,  . 
eum  regnaverit  Dominut  exercituum  in  monte  Sion  el 
in  Mierutatem ,  et  in  contpectu  tenum  tuorum  fuerii 
gtorificatut  (Isa.  xxiv).  C;rlerum  peracto  die  judiciiv 
ct  clare&ccnle  futurx  glorij  vitae,  cum  fuerit  coeluro 
noviim  et  terra  nova ,  luuc  ficl  qu»d  idem  prophela 
dicit  alibi :  Et  erit  tux  tu  a  ticut  tux  totit^  et  lux  totit 
erit  feptempticiter  ticut  tux  teptem  dierum. 

Et  virtutet  qurn  sunt  in  coelit  movebuntur.  Quid  mi- 
rum  hiimines,  qui  et  natura  suiil  et  seiisu  terrejsires, 
ad  hoc  judiciuiii  perturbari ,  cujus  aspccium  el  ipsx 
coeloruin  virtuies ,  huc  e>t  aiigelicx*  trement  pote- 
stales?  Oeato  quo|UC  Joh  atlcstante,  qui  ait :  Cotu" 
mnos  ceBli  contremiscunl^  et  pavent  ad  nutum  ejut  (Job* 
xxvi).  Quid  ergo  facicnt  tabulue,  quando  treroeni  co- 


niundi,  sed  quasi  prooemia  et  pra^cursores  quosdan 
venirc,  ut  ostcndant  quod  proi  e  sit  el  in  januis. 
Potesl  autem  haec  fructinc^uio  fici  juxta  inyslitee 
sensus  allius  intelligi ,  videlicel  soper  siaiu  Synago- 
gae,  qux  quondam  veiiienie  ad  se  Domiuo,  quia  frne- 
tum  justiliae  non  habebat ,  in  eis  qui  tunc  increduli 
erant,  .Tteriia  slerilitaie  daninaia  esl.  Sed  quoniam 
dixit  Aposloius ,  quia  ccrcitas  ex  parte  facia  ett  tn 
Jsrael,  donec  plfniludo  gcntium  inlrarit ,  et  sic  onurfi 
Jsraet  satvut  erit  (nom.  xi).  Cum  hoc  adruiTil  tem* 
pus,  utablaia  diutina  cji^citalc  iicrfidiu!,  oinnis  Israel 
lucem  recipial  cl  salutein,  quid  iiisi  diu  stcrilis  arbor 
fici  fructum  quem  negaverat  leJdet  7  juxta  illuil 
beali  Job :  Lignuni  habet  spem,  si  pracisum  fuerii^ 
rursum  virescit,  et  rami  fjus  p  Itutant.  Si  seuurrit  in 
terra  radix  ejus^  el  in  pulvere  mortuus  fuerit  truncut  i/- 
tiut,  ad  odorem  aquce  germinabit,  et  ficici  comam^  qua$i 
cum  primum  ptantatum  est.  Qnod  ubi  factuin  videris» 
diem  exiremi  discriuiiiiis,  et  asiateui  verae  pacis  ae 
lucis  esse  iu  proxiino  non  nmbiges. 

Amen  dico  vdbis ,  quoniam  non  tramibit  generatio 
hac  donec  omnia  ista  finnt.  Noinine  geneiniioiiis  aut 
onine  homiiiuin  sigiiifirat  gcnus,  aui  spfcialiier  Ju*» 
dacorum.  Ccrtum  et  terra  transibuiit,  vefha  antem  mem 
non  transibunt.  tloelum  quoil  transibit,  non  .iibs* 
reuin  sive  sidcreum,  sctl  aereuin,  a  qno  et  aves  ceeU 
et  nuhila  cocli  cognominantur,  iiitelligere  debeuius, 
Pctro  aitebtanie  qui  dicil :    Qnod  cceti  erant  priut  at 


t6S  IN  MARCl  GYANGELIUM  £X(H)SlTiO.  —  LIB.  IV*  m 

Urr«  dd  aqua,  et  per  aquam^  conustem  Deiverbo;  per  A  tnum  tuam^  et  dedit  servlt  $uis  potesiatem^  elc.  Ver- 
put  ilU  tune  mundus  aqua  inundatus  pcriii,  Cteli  au' 


tim  qui  nune  tunt^  et  terra,  eodem  verbo  depotiti  tunt^ 
ipri  reseroati  in  ditm  judicii ,  et  perditionit  hominum 
impiurum  (//  Petr.  iii)«  aperie  docens  quia  non  alii 
coBli  ftunl  igne  periluri,  quam  qui  aqua  perdili ,  lioc 
est  inaiiia  bxc  et  iiebulosa  veniosi  aeris  spalia.  Ne- 
qiie  eoiiD  aqua  diluvii ,  quae  quindeciin  lantum  cubi- 
lit  moutium  cacumina  iranscendit,  ultra  aeris  xihe- 
risque  coDfiiiia  pervenisse  credenda  esl.  Quocunque 
aHtem  pervenire  potuit,  eo  nimirum,  juxia  pra^faiaiu 
beati  Petri  senienliam ,  ignis  quoque  judicit  perve- 
niel.  Si  amem  coelaro  ei  terra  transibunt ,  moveri 
potest  quomodo  dicat  Ecclesiaslea  :  Generatio  pra- 
tml  ei  generatio  advenit ,  terra  vero  in  mternum  stat 


spicue  oslendit  Domiuus  quare  dixerit :  De  die  on- 
tem  ilto  vel  hora  nemo  tdt^  neque  angeli  in  cmlo^  neque 
FiUutf  niti  Pater,  Quia  non  expediat  scire  apostolis, 
ut  pendulas  exspeciationis  incerto  aemper  euiii  cre- 
daiit  esse  venturum,  quem  ignorant  quandu  ventu- 
rus  sit.  Ct  nou  dixit ,  quia  nescimus ,  qua  hora  i)o- 
mtDU.H  venturus  sit,  ted  tte$citit,  Pracmissoque  patris- 
famUias  exeiuplo,  cur  reiiccai  consummationisdienu 
manifestius  docet,  dicens : 

Vi§Hate  ergo ;  nescitis  enim  quando  Dominux  veniat^ 
tero  ,  «91  media  noctCf  an  galli  cantu  ,  an  mane,  Ne 
cum  venerit  repente  ,  inveniat  vot  dormientet,  llomo 
autein  qui  peregre  prifectus  reliqnit  domum  suani, 
haud  dubiuin  quin  Christus  sit,  qui  ud  Patieni  post 


(Eeel,  i).  Sed  aperia  raiione  coelum  el  terra  per  ^  resurrectionem  viclor  asceiidens ,  EccKsiam  corpo- 


eam,  quam  dudc  babeiit  imaginem  iranseunt ,  aita- 
mtn  per  essentiam  siiie  fine  subsistunt.  Prceterit 
imm  figwa  hujui  mundi  (/  Cor,  vii).  Cl  ad  Joaniiem 
angelus  :  £ril ,  iiiquit ,  caium  novum  et  lerra  nova 
{Apoe.  xxi);  quap.  quidem  iion  alia  condenda  sunt, 
sed  baec  ipsa  renovanda.  Coelum  ergo  et  terra  et 
transil  et  erit,  quia  et  ab  ea  quam  uunc  habet  specie» 
r<€r  igiiein  lergitur,  el  tanien  in  sua  semper  Daiura 
servatur.  Uude  et  per  Psaimistam  diciiur  :  Mutabit 
/c,  et  mutabuUwr  {Psal,  ci).  Quam  quidem  uliimnm 
ioinmulaiiooem  suam»  ips.s  nobis  nunc  vici»siludi- 
i-ibus  nuntiaiit,  quibus  nosiris  usibus  indesineuter 
HiernanC.  Nam  terra  a  sua  specie  hieinali  aridiiate 


raliler  relifju.t :  quam  lamen  nunquam  divina^  prse- 
sidio  prassentix  destituit ,  maiiens  in  illa  oinntbus 
diebus  usque  ad  coiisummaiionem  sa^culi.  Carni» 
enlin  locus  proprie  lerra  esf,  quae  veliit  ad  peregrina 
ducta  est,  cuin  per  Rcdenipiorem  nosirum  est  iii 
ccelo  coliocata.  Dedit  autem  scrvis  suis  poiesiatem 
eujusque  operis  :  quia  fidelibus  suis,  concessa  sancti 
Spiritus  graiia ,  facullatem  tribuit  bonis  operibus 
serviendi.  Jaiiilori  qiioque  pr&ecppit  ut  vigllaret:  quia 
ordini  pastorum  ac  rectorum  spiritalium,  co  r.niiss» 
sibi  Ccclesia;  curam  solerti  obscrvaniia  jubi:t  iui* 
pendcre. 
Qaod  autem  vobit  dico ,  gmtiibift  dico  :  Vigilaie, 


dclicit,  Teriiali  bumore  virescit.  Coelum  quotidie  ca-  q  Non  aposioli  laiituui  et  success'ires  eorum,  rectores 


ligiiie  iKieiis  obducitur,  et  diviiia  daritate  renova- 
Htf.  UiDC  ergo,  biuc  fidelis  quisque  colligat,  et  inter- 
iie  kmCt  et  tamen  per  innuvaiionein  relici ,  quae 
isnitat  ouiie  assidue  velut  ex  defjciu  reparaii. 

Di  dU  autem  UIj  vel  hora  nemo  tcit^  neque  angeii 
m  tmlOf  neque  FUiut,  nisi  Pater,  Gaudet  Arius  et  Eu- 
Maius,  quasi  iguoraniia  niagistri ,  glori.i  discipu- 
Isnm  sil :  et  dlcunt :  Non  potrtt  aquulis  este  qui 
Miil,  el  qui  ignorat,  Cuin  vero  oinnia  letiipora  fece- 
tiiJe>tt4,  boe  eit  Verbum  Dei  (omnia  eniin  per  ip- 
tsin  laeta  sunt,  ei  sine  ipso  facium  est  nibil,  iu 
ouinibns  autem  temporibus  etiain  dies  judicii  sii, 
quia  coase4;ueulia  potest  ejus  ignorare  partein  ,  cu- 
JQi  uitum  Doverit  ?  Causa  ergo  reddenda  est ,  cur 


nimiruin  Ecclesix,  sed  clomiies  vigilare  prascipi- 
mur.  Uiiiversi  januas  cordium  ooslrorum,  iie  bostis 
antiquus  ma!a  suggereudo  irrumpat ,  insianter  ser- 
varc  jubeiiiur.  Ne  iios  dormieutes  Doiniiins  veniens 
iuveniai,  sedulo  singuli  praecavero  debemus.  Unus- 
quisque  enim  pro  se  reddet  rationem  Deo.  Vigilat 
auiem,  qui  ad  aspectum  veri  luminis,  menlis  ocu- 
los  apertos  tenci.  Vigilal,  qui  servat  operando  qnod 
credit.  Vigilat,  qui  a  se  lorporis  et  negligentis  lcne- 
bras  repellit.  Ilinc  etenini  Paulus  dicit :  Evigilate, 
jutli,  el  nolite  peccare  (/  Cor,  xv).  Ilinc  rursus  ait : 
Horaett  jam  not  de  tomno  turgere  {Rom.  xiii). 

CAPUT  XIV. 
Erat  autem  Patcha,  et  azyma  pott  biduum,  Pascba, 


isaorare  dicatuf.    Aposlolus  super  Salvatore  scri-  0  qiiod  llebraice  dicitur  phatf,  non  a  pa.ssiiioe  ut  ple- 


isit :  lu  quo  tuni  omnet  thetauri  tapientim  et  tcieniim 

^iimditi  (Colost,  ii).  Quare  abscondili  ?  Pust  resur- 

rcctionem  interrogatus  ab  apostolis  de  die  judicii , 

BMDifestius  respondit :  Non  ett  vettrum  scire  tempoia 

^mmenta^  qum  Pater  posmt  tu  tua  potettaie  (Act, 

0*  (ittando  dicit,  roii  ett  ve$trum  teire^  oslendit  quod 

jpseseiai,  sed  noo  expediat  nosse  apostolis,  nt  sem- 

per  iiicerti  de  adventu  Judicis,  sie  quoiidie  vivaiit 

9^  die  iila  judicaodi  siol.  Dehique  et  consequins 

£faagelii  sermo  idipsuro  cogii  intelligi.  Docens  quo- 

4>ePatrero  solum  nosse»  iu  Paire  coinprehcDdit  et 

Filium  Omnis  eiiim  pater,  Alii  noinen  est. 

Yideiet  tigilote^  et  orate^  Netdlit  enim  quando  tem- 
fut  ut»  Sicut  homo  qui  peregre  profectut  reltqui   de* 
P^iTUOL.  XClh 


rique  arbilraiitur,  sed  a  transitu  nomiuaiur,  eo  quod 
exterminator  videns  sanj^uinem  in  foribus  Israelita* 
rum,  pertransiorit,  nec  percusseril  eos,  vel  ipse  Do- 
uiinus  praebens  auxilium  populo  suo,  dSauper  arabu- 
laveril.  Cujus  sacrainentum  vocabuli  subliniiusexpo- 
nens  evangelista  Joaniiesait  :An<6diem  autem  fetlum 
Patchm  tcieut  Jetut  quia  venit  hora  ejus^  ut  transeai 
ex  hocmunUoad  Palrem  {Joan,  xiii).  Ubi  inanifesle 
declaral,  ideo  Sidcinnitatis  liujus  diem  per  legem  iny- 
stice  transiium  esse  vocatuin ,  quod  Aj^iius  Dei  qul 
peccjta  inuiidi  tollerct ,  in  eo,  de  boc  inundo  sive 
ipsc  tran  iiurus,  sive  iios  salubri  tratisilu,  quasi  de 
i£gypiia  es>ct  scrvitute  ducturus.  Uoc  $ane  juxla 
Vvlcis  insiiumciiti  scripiuiam  ioier  pascha  el  azy- 


*S«7  ITED-*:  VESV.BIlftlLIS  OPP.  1*AIIS  II.  SECT.  I.  —  EXeGETICA  f.ENLINA.  S65J 

'^wn  dltiat,  quod  patcha  tpse  solui  dies  appellatur ,  in  A  peccairix  adbuc ,   Teriiens  pedea  Doinint  lacrymi» 


quo  agiius  occidebaiurad  Tesperam,  hoc  estquaria- 
decinia  luna  prlroriDentfis.  Quiiiladecinia  autemluna, 
quando  egressuni  est  de  iCgypto,  succedebat  festiTi- 
las  azymorum,  quae  septem  diebus,  id  est,  usque  ad 
^igi*simuni  primnin  diem  ejusdeni  meiisis  ad  vespe- 
rain  est  slatula  solcmnitns.  Vcrum  evangelisUe  indir- 
ferenler,  ci  diem  azymorum  pro  Pascha,  et  pro  die- 
bus  azyinorum  Tascba  ponere  solent.  Dicit  eniin 
llar(  U8  :  Erat  autem  Pascha  et  Axyma  post  biduum 
{Marc.  xiv).  Ditil  Liicas  :  Dies  fettu$  atymorum,  qui 
dicitur  Patcha  (Luc.  xxii).  Item  Joannes,  cum  primo 
nxymonim  die,  id  est,  quindecima  luna  rcs  ageretur, 
aii :  Et  ipU  non  introieritnt  in  pnjetoriam^  ut  non  con- 
iaminarentur  ,  sed  maudneareut  pascha  {Joan,  xviii). 


poeuitentiae  rigavit,  et  unguento  piae  eonressionf» 
linivit,  ei  q-iia  mulium  dllezil,  miiltorum  veniam 
peccaioruin  a  pio  ju<lice  promeruit.  Nunc  vero  justi- 
flcaia  et  familiaiis  eflecla  Domino,  non  tunlum  pedes 
ejtts  (nt  idcin  Joannes  narrat)  vetum  otiain  caput  (nt 
Matihsus  Marctisque  perhibem)  oleo  sancto  perru- 
dit.  Est  auiem  aiabasirum  genus  marmoriscandidl,^ 
variisque  inaculis  interiincti,  (piod  ad  vasa  unguen- 
taria  cavart  solet,  eo  qtiud  optime  servare  ea  incor- 
rn|>ia  dicatur.  Nasciiur  circa  Thebas  iEgy^iias,  et 
D.imascutn  Syriae  cobteris  candidios,  probaiti&simuRi 
vcro  iii  liidia.  Nardus  vero  est  frotex  aromatica, 
gravi  (ut  ahini)  et  erassa  radice,  sed  brevi  ac  nigr* 
fragilique,   qnamvis   pingui,  sinum  redolente ,  aut 


Uuod  ideo  fecerc ,  quia  et  paschae  dies  in  azymis  ^  cypressum,  aspero  sapore,  folio  parvo  densoque. 


'f  an.bus  est  celebr.iri  prxcepius ,  et  nos  quasi  pascha 
■perpeiuum  facieiites,  semper  ex  hoc  mundo  transire 
praxi|iiuur.  Uno  qnippe  die  agiiO  immolato  ad  ve- 
liperani,  sepiem  ez  ordine  dies  srquuntur  azymoruni, 
i]uia  Chrisius  Jcsiis  semcl  pro  nobis  in  plenitudinc 
tempoi  um  passui^  in  carne,  per  tuiiim  bujiis  sxculi 
teinpns  (qund  septein  diebus  agitur),  tn  azymis  sin* 
ccritatis  et  veritatis  (1  Cor.  v)  pra:c^pit  esse  viveudum, 
oinnique  semper  nisn ,  nos  desideria  terrena  quasi 
Aigypii  reiinacula  fegere,  et  velut  a  mundana  con- 
versntioiic  secr«'taiii  solitudinem  iter  admonet  subire 
'virtuttiin. 
"  Et  qva^ehant  summi  sacerdotcs  et  scribeBf  quomodo 


ctijus  cacuniiiia  iii  aristas  se  spargunt.  Ideaque  ge- 
miiia  dote  pigmentarii  tiardi  spicasac  foliacelebrant. 
Et  boc  est  quod  ait  Marcus  :  Vnyucnti  nirdispieati 
pretioii,  Quia  videlicet  unguentum  illud  quod  attalil 
Maria  Dijnino,  non  soiuinde  ra  lice  confectum  uardi, 
verum  etiam,  quo  preiiisiiis  essei,  spicarttni  quoquo 
et  foliorutn  ejos  adje<iione  odoris  ac  virtutis  illius 
erat  accuiuulaia  gratia.  Fernni  autem  de  nardo  pby- 
•iologi,  quod  principalis  sit  in  unguentis.  Uude  nie* 
riio  unctioni  capitis  et  pedum  Domini  oblaia  esi, 
Suui  quideiii  multa  ejtis  genera,  sett  omoia  hebe- 
tiora  praeter  Indicum,  quod  pretiosius  es»!.  Myslice 
auteni  devotio  hxc  M  Tias  Domino  miiiiairaolisfitfem 


xum  dolo  tenerenl  el  occiderent»  Dicebant  autem,  Non  p  ac  pietalem  designat  Ecclesiae  sancts,  quae  loqniUir 


ttt  die  fesiOf  ne  forte  iumultus  (ieret  in  populo.  Qui  de- 
bucrani  Pascha  vicino  parare  victiinas ,  levigare 
lempli  parieteit,  pavimenta  verrere,  vasa  mondare, 
et  secuiidum  rilom  legis  purilicari,  ut  eisu  agni  digni 
4ieren*,  CMigregantur  ineuntea  consilium  quomodo  oc- 
-«'idaRt  Domimim,  non  timcntes  seditionem,  ul  sim- 
plex  scrmo  demonsirai,  «ed  caventes,  ne  auxiliopo- 
puli  de  suis  manibus  tollereiur. 

Et  cum  esset  BethauitB  in  domo  Simonis  leprosi,  et 
^ecumberei.  Passurus  pro  ointii  muiido,  et  universas 
iiation  -8  stio  sanguine  redemptunis,  moratur  in  De- 
ihauia  in  domo  obedientij»,  quje  quondam  fuit  Si- 
<ii)onis  lcprosi ;  non  quod  leprosns  illo  tempore  per- 
maneret,  sed  quiii  anle  leprosui,  postea  a  Salvatore 


in  ainoris  caiilico  dicens  :  Dum  esset  rex  in  accubi» 
suo,  nardus  mea  dedit  odorem  suum  (Cattl.  i).  Qiua 
iiimirum  vcrba,  ei  semdi  juxta  litleraiii  manibu» 
Marias  coinplcvt,  et  quotidie  in  omnibus  auis  meui- 
bris  spiriialiter  implere  non  desinit,  quae  loiodilTttsa 
orbe  gloriantur,  ct  dicuiit :  Deo  autem  fraliai  qm 
scmper  triumphat  no-^^  in  Christo  Jesu^  ei  ederem  m* 
iiiice  suee  manifestat  per  nos  in  omni  loco.  QniaCkrisli 
bonus  odor  sumus  Deo  {II  Cor,  u),  Qtic  eam  |Mfen- 
liam  divinne  viriulis  ejtis,  quae  illi  una  cnmPatreest» 
digna  reverenlia  connteiury  laudat,  et  praedicat,  ca- 
put  profecto  iliius  unguento  perfundit  prelioao.  Com 
vcro  asaumptae  roysteria  bumanitatis  scqoe  digna 
reverentia  suspicii,  in  pedes  uiiqoe  Domiol  anfuen* 


niuiidatus  esl,  noroioe  prisiino  permanente,  otvirtus  ^  tum  nardi  pistlcum,  id  est  fidele  acveromperftindit, 


•curaiitis  appareat.  Nam  et  in  caialogo  apostolorum 
•cuin  prisiino  vitio  et  officio  Matthaeus  publicanus 
a|ipcllattir«  qiii  cerle  publicanus  esse  desierat.  Qui- 
tlain  Simono.u  leprosum  volunt  intelligere  partem 
populi  qu»  credideril  Domino,  et  ab  eo  curata  sit. 
Simon  quoque  obediens  dicitur. 

Vcnit  mutier  habens  alabastrum  unguenii  nardi 
spicaii  pieiioAy  et  fracto  alabastro  e/fudii  supcr  capui 
ejus.  Mulier  isla  Maria  eral  Magdalene,  soror  Lazari, 
qaero  suscitavit  Jesua  a  mortuis,  ut  Joannes  aperte 
cotnmemorat,  qui  hoc  eliain  faciuro  ante  sex  diei 
paschJB  tcstatur  pridie  quain  asino  sedens  com  pal* 
Niis  et  laiide  turbarum  Jerosolyinam  veoirel.  Ipsa 
ea  aiuem,  nou  aliu,  quje  quondain  (utLucas  scrihii) 


quia  illam  ejus  nateram  qua  teriam  cenilngere,  bot 
cst  inier  bomines  coiiversari  dignatos  esl,  pii  pne- 
dicationo  commcndai,  ae  devotis  teDeratur  otee 
quiis* 

Erani  autem  quidani  indigHe  ferentes  inlra  semei 
ipsost  et  dieenies  :  Ui  quid  ptrdilio  ista  nnguetM  faei 
est  f  Peierat  tnim  uhgnentum  istud  venundiri  pbnqum 
treceniis  denariis^  el  dari  pauperibus.  Marcos  qooqi 
baer,  qtioniodo  et  Matthasus,  synecdocliic«ie  loqailu 
pluralem  videlicet  nuineritm  pro  ilngaiiri  penea 
Nam  Joannes  dlstinctius  loqaenti  Jadam  haee  loeaia 
esse  tesiator,  ei  boc  gratia  copldilalii,  eo  ^aod  f 
fttisset,  et  loctilos  liabeos  ea  qufle  ibitlebeiiUir,  pc 
urel.  Potest  ctiam  intelligi  quod  ei  alti  dltcipoli  i 


iS9  IN  yARCl  fiVANGIDLlUM  EXPOSITIO.  —  LlU.  iV.  ^1{) 

•eBterini  lioc,  aut  dixcriiii,  aut  eis  Juda  dicenie  A  num  ac  magi»irum  Deumque  suum  peeiinia  Tendide* 


persuasum  sit,  aiqiie  omninm  voluniaiem  M.iiihacus 
•C  Alarctts  eliam  Yerbis  ex|iresserinl,  sed  deJuda 
propterea  diiil,  tfuia  furerai^  l«uri  [Al.  caelerij  Tero 
pMpter  paiiperum  curani ;  Joannem  autem  de  solo 
illo  id  commemorare  voluUse,  cujus  ex  hac  occasinne 

farmiidi  consueiutiinem  ciedidit  inlimaDdam.  Quod 

vero  sequittir : 
Et  fremekant  in  eam  ,  neqiiaquam  de  bonis  ac  dili- 

genlibos  Christuro  apostolis  dictiim  ciediderim;  ^ed 

4t  illo  politts  sub  namero  plurali,  qui  nec  Domiiio 

lee  discipulis  ejus  fldeliter  adbassisse,  ueque  paupe- 

nun  eoran  habuisse  probatus  est. 
Jmu9  mam  dfsU  :  Sinite  iUam,  QuidilU  moiesti 

euUt  Bomtm  &pus  operata  est  in  me.  Semper  enlm 


rit,  velttt  imm:ine  et  nefarium  exhorrent,  nec  taroen 
caveiil.  Mam  com  pro  muiieribus  Talsum  contra  quem-' 
libet  lestimonium  dicunt,  profecloqttta  veritatem  pro 
pecuuia  negdni,  Dcum  pecunia  vendunt.  Ipse  eniro 
dixit :  Ego  sum  verilas.  Cum  societatem  fraiernilaiis 
aliqua  discordiae  peste  commaculant,  Dominum  pro- 
dunl»  quia  Deus  ckaritas  ^if.  Qui  ergocharilatis  et 
veriiatis  jussa  speniuni,  Deum  uiique,  qui  est  cbari- 
tas  el  veritas,  produnt,  in.nxirae  cum  non  infirniitate 
vel  ignoranlia  peceanl,  sed  in  similitudinem  Judaa 
qosBrunt  opporiuuiuiem  qualiter  arbitris  absen- 
tibus,  mendacio  veritalem  ,  virlutem  crimine  mu* 
lent. 

Et  primo  die  aMymorum  quando  pauha  immalabantt 


pamperas  iMeUi  vobiscum^  et  cum  volueriis^  poteetis  B  dicunt  ei  discipuU  :  Quo  vis  eamus^  et  paremus  Ubi  eo- 


tttif  kenefaeere;  me  autem  non  semper  habebitis.  Alia 
oborilor  qusstio,  qoare  Jesus  posl  rehurrectionein 
tixeril  ad  discipolos :  Ecce  ego  vobiscum  sum  usquead 
etmitmmationem  mundi  (Matth.  xxviu);  ei  nunc  io- 
^itur,  Me  autem  non  umper  habebitls.  Sed  mihi  vi- 
detur  in  hoc  loco  de  praeseniia  dicere  corporali : 
quia  oeqoaquam  cum  ^is  iia  futurus  sit  posl  resui- 
rteiiooera,  quomodo  nunc  in  omni  convictu  et  fami- 
UariUle.  Cujtts  rei  memor  Apostoius  ait :  Et  si  nove- 
mnu$  Jesum  Christum  secundum  carnem^  sed  nune 
jamnon  nevimuseum  (II  Cor,  v). 

Quod  habuit^  hoe  fecit;  pnevenitungere  eorpus  meum 
k  sepuUuram,  Quod  vos  puiaiis  perdilionem  esse 
uiigttentiy  officium  sepuliurx  est.  Nec  mirunit  si 


medere  pascha?  Priinum  diem  azymorum  quartum** 
decimum  primum  mensis  appellai,  quando  fermenlo 
abje€to,pascha  immolare,  id  esl  agnum  oceidere  so- 
lebant  ad  vesperam.  Quod  exponens  Apostolus^  ait  s 
Elemm  Pascha  nostrum  immoiatus  est  Chrislus  (/ 
Cor,  v).  Qui  licet  die  sequenli,  hoc  est  qniiitadecima 
sit  luna  crucifixus,  bac  Umen  nocte  qua  agnns  im- 
molabaturi  et  carnis  sanguini^^qtie  sui  discipulis 
Iradidit  mysieria  celebranJa,  et  a  Judaeis  lenitts  uc 
iigalus  ipsius  immolationis,  hoc  est  passtonis  suoi 
sacravit  exordiuin. 

Et  mittit  duos  ex  discipuUs  suis  et  deit eis  :  Ite in 
eivitatem  et  occunet  vobis  homo  lagenam  aquce  baju^ 
lans.  Indicium  quidem  praesciac  diviniuiis  est,  qu  a 


_0^..», . —  -^,, —  -,,^  — ,  .,.  -         ^  -  _     ^  ,  ,,^  _ 

■ihi  bonum  odorem  su.no  fidei  dederil,  cum  ego  pro      tnm  discipulis  loquens  quid  alibi  futurum  sit  novit. 


ei  fttsurus  sim  sanguincin  ineiim. 

Amen  dico  vobis^  ubicunque pradicatuin  fuerii  Evan- 
ftUum  istud  in  universum  mundum,  et  quod  fecit  hwc 
Mnakitwr  in  uumoriam  ejus,  Aitende  iiotiliain  fuluro- 
tm^  qood  passunis  posl  dies*|*aucos  scial,  Evange- 
fiuD  sanm  totoorbe  ceiebraiidum.  Notandum  autem 
qaod  sieol  Maria  gloriain  adepu  est  loto  orbc,  quo- 
caiiqiie  Ecclesia  sancu  diffusa  est,  de  obsequio  quod 
UMkiBO  pia  devoiiouis  exhibuii,  ita  e  contrario  ille 
fia  obsequio  ejus  delrahere  temeraria  lingua  non 
Ifanoit,  perfidix  nou  longe  lateque  infnmatus.elD.o 
iiMul  atiue  hominibiis  merito  facttis  est  exosiis. 
8ol  Domious  bonum  laude  digna  reniunerans,  fulu- 
ns  iippii  eoDlumelias  Ucendu  prjfieriit. 

Kt  Judat  Scariothis  unus  de  duodecim  abiit  ad  sum- 
mes  emeerdetUt  ut  proderet  eum  iUis.  Infelix  Judas ! 
damunm  quod  es  effusione  unguenli  se  fecisse  crede- 
Int,  vttU  magistri  pretio  compeasare,  nec  ceriam 
Jan  postttlat  summam,  ut  saliem  liicrosa  videretur 
preditio»  sed  quasi  viLe  tradens  mancipium,  in  po- 
ISSUU  eineiitium  posuit,  quantuinvellentdare.Quod 
imeni  disit,  A^iif  ad  summum  sacerdolem,  ut  prode- 
rn  enm  iUis^  osiendit  eum  non  a  principibus  inviU- 
Isai,  non  ulla  necessitate  consirictura,  sed  sponte 
propria  seelerattt  meniis  inisse  consilium. 

f^uad  audientee  gavisi  suntt  et  vromiurunt  ei  pecu* 
SMM  se  daiuroe.  Et  qumebat  guomodo  iUum  oppoT' 
Ume  traderet,  Multi  hodie  Judx  scelus  quod  Doroi- 


Pulchre  autem  paraturis  pascha  discipulis,  hoino 
lagenam,  sive  juxu  alium  evangelisUm,  amphoram 
aquae  bajulans  occurrit,  ut  osUndatur  hujus  paschJB 
mysterium  pro  abluiione  perfecu  mundi  toiius  esse 
ceiebrandum.  Aqua  quippe  lavacruin  graii;e,  lagena 
fragiliutem  designat  eorum»  per  quos  eadem  erat 
gratia  inundo  minislranda.  Unde  aiunt  :  Uabemus 
autem  thesaurum  istum  in  vam  fictiUbus  (//  Cor,  iv). 
Paranl  ergo  pascha  di:»cipuli  ubi  aqu;e  iiifertur  lage« 
na,  ut  adesse  lempus  insinuent  quo  cultoribus  veri 
Paschje  lypicus  de  limine  ac  postibus  cruor  aufera-' 
tur,  et  ad  lollenda  inundi  crimina  vivifici  fontis  ba- 
piisma  coiisecreliir. 
0  ;Se^iiitint  eum^  et  quoeunque  introierit,  dicite  de- 
mino  domus,  quia  magister  dieU  t  Ubi  est  refectio  mea^ 
ubi  pascha  eum  diuipuUs  meis  manducem  ?  Consulte 
Um  aqu»  bajuii  quam  domini  domus,  sunt  prster- 
niissa  vocabula,  ui  omnibus  veruin  pascha  celebraro 
voleniibus,  hoc  est  Christi  sacramentis  imbui,  euin- 
que  su;e  meiitis  hospitio  suscipere  quxreniibus,  fa- 
culias  danda  signeiur. 

Et  ipse  vobis  dmonstrabit  cmnacu'um  grande  stra* 
IniN,  et  ibi  parate  nobis,  etc.  CoMiarulum  magnum  lex 
spiriulis  esl,  qii»  de  angusiiis  littera  egrediens,  iii 
sublimi  loco  recipii  Salvatorem.  Nam  qui  adhuc  occi- 
denum  litteram  scrvaverit,  qui  non  aliud  in  agno 
quam  pecus  intellexerit,  isU  ainiirum  miuus  pascha 
hei:  :  qm  D'']efiiatem  spL**itU9  io  verbi5  Dei  cob« 


27f  IU.D,€  VEiNERABILIS  OPP.  PARS  II.  SKCT.  I.  -  EXKGETiCA  GENUINA.  S7i 

l>:oiicnJere  iiccdiim   didicii.  Alqui  aqux  bajulum,  A  ^orpiit  meim.   FinUis  paschse  veieiii   solemtilbat. 


■// 


X  I. 


^  • 


,\ 


V  ■ 


qnae  in  coiiiineuiorAiionc  aHliquas  dc  JE%y\io  liber»- 
tionis  populi  Dei  agebaniur,  transiit  ad  novum  qnod 
in  sune  redeinptionis  menioriam  Ecclesiam  frequen- 
inrc  volebai,  iit  videlicei  procarne  agni  ac  sanguine, 
sui  corporis  s:iiiguinisque  sacramentura  £ubslituerdlv 
ipsiimque  sc  esse  munstraret :  Cui  jwravU  Dominus  et 
noit  pwnitebit  eum  :  Tu  es  iacerdos  in  aiternum  se* 
cundum  ordinem  ile!chisedecfi  {Psal,  cu).  Frai^il 
aulein  ipse  paiiem  quem  discipulis  porrigil,  ul  os* 
lendal  corporis  sui  fraclionem  non  absqiie  siki 
sponle  ae  procuraiione  venturam,  sed  sicut  alibi 
dicli,  potcUiiein  se  liabere  poiieiidi  auimam  suam, 
et  potestatem  se  babere  ilerum  sumcndi  eam.  Quem 
l  videlicel  paiicm  cerliiquoque  gratia  sacrarnenti,  priui  - 
numeio,    ut  agat  conscius   poeniien- B  quain  fraiigeret  benedixii,  quia  naiuram  liumaiiam 

quam  pissurus  assumpsii,  ipse  una  cum  Palre  et 
Spiritu  saiiclo  gratia  divinae  viriuiis  impievit.  B.^ne- 
dixil  panem  elfregit,  quia  hominem  as  uinpium  ita 
morti  subdere  digualus  eit,  ul  ei  divinxiinmortali- 
latis  veraciter  inesse  poteutiam  deinonslrarei ,  Ideo- 
que  velocius  eum  a  morte  resuscitandum  esse  ilo* 
cerei. 

Et  accepto  calice  gratias  agens  dedil  eii,  et  b.bcrunt 
ex  ilio  onmes,  Cuiii  app'opinqiiare  passioni  dicitur,-V 
acceplo  pane  graiias  egisse  perbibctur.  Gralias  ila- 
quc  agit,  qui  fligella  alienae  iniquilatis  suscipit   Et  1 
qui  niliil  dignuin  percussione  cxbibuit,  bumiliter  iii 
percussione  benedicii,    ui  biiic  videlicet  ostendat»  '. 
quid   uuusquisque   tii  ilagello  culpae  propriae  facere 


l^c  esi  grati.e  pr.x;coiicm,  in  domuin  Ecclesiie  fuerlt 
seculus,  liic  per  spiriturn  illustraatem  snperficlem 
litierx  transccndendo  iii  allo  inenlis  solnrio  Cbristo 
refectionem  prarparat,  quia  cuiicta  vcl  pasebx  sacra- 
monta,  vel  ca*iera  legis  decreia,  ejuscssesacramenia 
cugnoscit. 

Vespcre  autem  [acto^  venit  ctim  duodecim,  FJ  dis- 
cumbentibus  eis,  et  manducanlibuSf  ait  Jesus  :  Amen 
dico  vobis  quia  unus  ex  vobis  tradet  me,  qui  mandueat 
iMccum.  Qui  de  passione  pr.cdii6rat,  et  de  proditore 
I>rft!(Jicit,  danslocuro  pocniienU:e,  utcum  ititellexisset 
sciri  eogitatioues  suas,  et  occulia  conscientiae,  poeni- 
terel  euin  faclisui.  Et  lameti  non  designatspecialiier, 
ne  manifeste  coargutus  impudentior  fleret.  Ilitiit 
criuien  in 
tiam. 

At  ilti  cteperunl  conlrutari^  et  dicere  d  singiUatim  : 
Nunquid  sgo  7  £t  cerle  novetaiil  undccim  apostoli 
quod  nibll  tale  cantra  Doiniiium  cogitarent,  sed  plus 
erederent  magistro  quam  sibi ;  et  tiinenles  fragilita- 
lein  suam ,  tristes  interrogabaru  de  peccato  cujus 
conscieniiam  uon  babebant. 

Qui  ait  illis  :  Unus  ex  dnodecim  qui  intingit  mecum 
wanum  in  caiino.  0  iuira  Domini  |»otenlia!  Piimum 
dixcrai^  unus  ex  vobis  me  tradet ,  perseverat  prodi- 
tnr  in  malo,  maiiifosliiis  arguil,  et  lameii  nomen 
proprie  non  desigiiai.  Judas  cxieris  contristatis  et 
ipetrabeutibus  nianum,  et  iiiterdiccntlbus  cibos  ori 
siio,  temeipttateet  impudeutia  qua  magistrum  pro- 


diturus  erat,  eiiam  manum  cum  magistro  mittit  in  ^  dcbeat,  ai   ipse  aiquanimlicr  flagella  cuipae  portal 


caiinuin ,  ut  audacia  beuam  couseieutiam  menti- 
reiur. 

Et  Filius  quidiim  hominis  vadit,  sicut  scriptum  est  de 
eo.  Yas  autem  homini  i7/i,  per  quem  Filius  hominis 
ttadetur,  Nec  primo,  nec  secundo  correptiis  a  prodi- 
tioiie  retr»bil  pcdem,  sed  paiientia  Domiui  nutrtt 
impudentiam  suam,  el  lihesaurizat  Fibi  tram  in  die 
ira*.  Pocnaiu  proidicit,  ut  quem  pudor  non  vicerai, 
lorrignnt  deiiuntiata  supplicia.  Sod  ei  hodie  quoque 
et  iii  sempiiernuin  vu:  il  1  boiiiini  qui  ad  mcnsam 
Dtimini  nia!iguus  accedit,  qui  insiiiiis  mente  coudi- 
ti<,  qui  praecurdiis  aliqiio  scelere  pollutis,  niysterio- 
rutn  Cliristi  oblationibus  sacro:<anctis  participare  non 


&lien-c  ;  ut  binc  osieiidat  quid  in  correptione  faciaC 
suUiitus,  si  i:i  flagello  positus  patri  gratias  agii 
aeqiiales.  ^ 

Et  ait  itlis  :  Hic  est  sanguis  meus  novi  testamentit 
qui  pro  muitis  effundettlt.  Quiapanis  corpus  confirmai, 
vinum  vero  sanguinem  operaiur  in  carne  :  bic  ad  cur« 
pus  Cbrisli  mystice,  illud  referlur  ad  sanguineia. 
Verum  quia  et  nos  in  Cbristo,  et  in  nobis  Cbristuin 
niaiiere  oportet,  vino  duminici  calicis  aqua  misceiur* 
Attestante  cnim  Juaune,  aquiB  populi  sunt.  Ei  neqiie 
aquain  solaui,  neque  soluin  vinum,  sicut  nec|[ra- 
Hum  frumenti  soluin  sine  aquaeadmistioneet  ooii< 
fectiofie  iu   panem  cuipiam   licet  ofTerre,  ne  lalia 


#« 


l 


nietuit.  Ei  i!le  enim  iu  exemplum  «ludae  Filium  bo-  ^  viJciicct  oblatio  quasi  caput  a  membris  seceri»endiiin 


e 


4> 


/ 


ininis  tradii,  non  qiiidem  Jadaeis  peccateribus,  sed 
lainen  poccatoribus,  membris  videlicet  suis,  quilius 
il.ttd  iAx*stimabile  et  iuviolabile  dominici  cerporis  ac 
baiiguinis  sacramentum  temerare  praesuiniu  II te 
Deum  veiidit,  qui  ejustimore  atque  amorc  neglecio, 
terrcna  pro  illu  et  caduca«  iino  eliam  crimiiiosa,  diii- 
g(;ie  ci  curare  convinciiur.  ^^ 

Bunum  es^et  ei,  si  non  esset  natus  homo  ille.  Non 
idco  putandusest  ante*fuisse  quam  iiasceretur,  q-iia 
oulli  possit  esse  bene,  nisi  et  qui  fuerit.  Sed  siuipli- 
citer  dictttui  eai,  multo  meiius  esse  non  subsisierey 
qunni  inalc  subsisteFe.^r 

Et  mandueantibus  iiHs^  accepit  Jesu*  panem^  et  be» 
nediceas  (regity  et  dedit  eis^  eiail  :  Sumite,  hocest 


esse  significet,  ei  vel  Cbristum  sine  no&tr^e  pcdem- 
piionis  amore  pati  potuisse,  vel  uos  sine  illius  pas» 
eione  salvari  ac  Patri  offerri  posse  coniingat.  Qiiod 
autem  dicit  j  Hic  est  sanguis  meus  novi  tehtamenii 
(Matth.  xxvi) ,  ad  distinctionem  respicit  veterls  ta» 
stamenli,  quod  hircoruin  et  vi:ulorum  est  sangutne 
dedicaium,  dicente  iuter  aspcrgenduin  legislatore : 
Hic  est  sanguis  testamenti^  quod  mandavit  ad  vos  DeuM 
(Hebr.  ix).  Necesse  estenim  exemplaria  quidem  ve« 
rorum  bis  mundari ;  ipsa  autcm  ccelestia  inelioribus 
bosiiis  quain  isiis;  jiixta  quod  Apostol.isper  totam 
ad  Ilcbraros  cpistolam,  inter  legem  disiiiigucns  et 
Evaiigelium,  pulcberrima  cxposiiione  ac  pleuaria 
ratione  declarat. 


«7S  IN  MAUCl  EVANGELIUM  EXPOSiTIO.  -  LIB.  IV.  274 

Amen  dico  vobis,  quod  jam  non  bibani  d%  genimin$  A  pro  ovilms  siiis,  cl  de  niulti»  gr  vglbus  orrun;:iu  Hai 

iiniis  grcK  el  uiius  paslor. 


viltf,  usque  in  diem  illum^  cum  iUud  bibam  novum  in 
rsyno  Dei.  Yii^m  sivc  vineam  D(imini  nppellalam 
etse  Synagogam,  el  omnis  sparsini  Scripiura,  el 
aperiius  testatur  Isaias  in  canlico  de  illa  caniato : 
ytfiMy  inquiens,  Domini  Sabaoth^  domus  Israel  esl 
(Itai.  v).  De  qua  nimirum  vinea  Dominus  mullo 
lempore  bibebal,  quamTis  pluribus  ramis  in  amari- 
tudinem  vilis  alienje  conversis ,  quia  laineisi  multis 
in  illa  plebe  exorbitanlibus  a  recto  (idei  ilinere,  non 
4efuere  plurimi  loio  legis  lempore,  qnorum  piis  co- 
gilalionibus  summisque  virlulibus  deleci«ireiur  Detis. 
Verom  passo  in  carne  Domino  ac  resurgenie  a  mor- 
Uus,  leinpus  fuit  ut  legalis  illa,  ct  figuraiis  observa- 
Uo  cessaret,  aiqne  ea  quae  secundum  litieram  gere- 


Peirus  antem  ait  ei :  El  si  omnes  scandal  Mii  [ue- 
riiil,  sed  non  ego.  Non  cst  lcmcritas  ncc  rncndaciuiu, 
scd  ndes  est  aposloli  Petri,  ei  ardeis  afToctus  erga 
Dominum  Salvatorem. 

El  ail  illi  Jesus :  Amen  dico  tibi  quia  tu  hodie^  in 
nocie  hac,  priusquam  bis  gallm  vocem  dederit ,  ler  me 
es  negaturus»  £i  Peirus  de  ardore  fidei  proniilicbat, 
et  Salvator  quasi  Deus  fuiura  noverat.  El  n;)la  quo<l 
Petrus  in  nocte  neget ,  et  negei  teiUo.  Post(|uaiii 
autem  galius  cecinit,  et  decresconiibus  teneb  is,  vi-  . 
cina  lux  nuntiata  est,  conversus  Jlevit  ainare,  lesmu 
negationis  sordes  lacryniis  luvans.  Non  est  sano  ar-.^^ 
bitrundum  essc  contrariuin   quod   Marco  dicenle  : 


baniur*  in  spiritualeoi  translata  sensum,  melius  in  B  Priusquam  galius  bis  vocem  dcderii,  ter  me  es  negniu^ 


novo  testamento,  juvante  sancti  Spiritus  gratia,  te- 
nereiitiir.  Iturus  ergo  ad  passionem  Dominus  ait : 
JoiN  tiofi  bibam  de  genimine  vHis  usque  in  diem  illumf 
€um  illud  bibam  novum  in  regno  Dei.  Ac  si  aperte 
dicai :  Non  ultra  carnalibus  Syiiagog»  caeremoniis 
deleciabor,  io  quibus  eiiam  ista  paschalis  agni  sacra 
lociim  tenuere  prxcipuum.  Aderit  enim  tempus  meae 
resurrectionis,  aderit  dies  ille,  cum  ipse  in  regno 
Dei  positus,  id  e&t,  gloria  viiae  immorialis  subliaa- 
lus,  de  s^lule  ejusdem  populi  fonte  gratiae  spiritus 
reg  neraliy  novo  vobiscum  gaudio  perfundar. 

El  hymno  dicto^  exieruni  in  montem  Olivarum,  Hoc 
est,   quod  in  psalino  iegimus  :  Edent  pauperes  ei  sa- 


ruSf  caeteri  evangeli^l.e  bimpliciter  dixeruut  :  PriiiS' 
quamgailus  cantet^  ter  me  negabis.  Tola  enim  Pctil 
negatio  Iriiia  negaiio  est.  Iii  eaiieiii  nanique  per- 
luansil  ncgaiiosie,  aniino  propositoque  menJacii,  do- 
iicc,  adoionitus  quid  ei  prxdictuni  sit,  ainaro  lleiu  ct 
cordis  dolore  ^anarctur.  Ilxc  autem  lotn,  id  es', 
trina  negatio»  si  post  primum  gaili  canlum  incipcret, 
falsuin  dixisse  videreniur  tres  qui  dixerunt  dixisse 
Doniinum  quia  auiequjiu  galiui  caniaiet,  ler  cuni 
Pctrus  essel  negaturus.  Rursus  si  toiam  trinain  ne- 
gationem  ante  peregisset  quam  cantare  galius  inci* 
peret,  superfl.o  dixisse  Marcus  dei  relicnderelur  ox 
persoua  Dou.iiii  :  Amen  dico  tibi  quia  tu  in  nocte  hac 


4mr4ibuniur  ,   et   laudabum    Dominum ,  qui  requirunt  p  priusquam  gallus  bis  vocem  dederit  ier  me  negaturus  es 


eum  (Psal,  xxi).  Potest  autem  liyinnus  etiaui  ille  in- 
ielligi  quem  Dominus,  secundum  Joannem,  Patri 
f  ralias  agens,  decaniabat,  in  quo  et  pro  seipso,  et 
pro  discipulis,  et  pro  eis  qui  per  verba  eoruni  credi- 
tori  erant,  elevatis  sursuui  oculis  precabalur.  Et 
pnlchre  discipulos  sacrainentis  sui  corporis  ac  sau- 
f oiDis imbutes,  et  bymno  piae  iiitercessioiis  Pairi 
comroendatos,  iu  moniem  educii  Olivaruin,  ut  lyiice 
designei  nos  per  acceptionem  sacramcnturum  suo- 
roffi,  perque  opem  suae  inlcrcessionis ,  ad  alitora 
virtolum  dooa  et  cbsrisinata  sancti  Spiritus,  quibus 
ifi  corde  perungamur,  conscendere  debere. 

Etaii  eis  Jesus:  Omnts  seandaliiabimini  in  nocte  ista, 
Pradicit  qiiod  pas»uri  sunt,  ut  cum  passi  fuerinl,  non 


Sed  quia  ante  primum  galii  cantum  cocpta  est  illa 
Irina  negalio,  atteuderuut  illi.  tres  nou  quando  oam 
conipleturus  esset  Tetrus,  scd  quaiita  fuluraesset, 
quandoque  coeptura,  id  est,  qi|j:  trina  ante  gaili 
cauluin,  quanquain  in  aniino  ejns  et  aule  primuni 
galli  canlum  tota  possil  inlci.igi.  Quarovis  ciiim  ver- 
bis  ntgantis  anle  priinuin  co&pln,  antc  secuiiduin 
aulem  galli  cantuin  peracla  sit  loia  ilia  trjiia  negatio» 
tamen  affeclione  auiini  et  liinore  Pclri  aiite  primuin 
toia  concepla  est.  Nec  iulerojt  quaniis  inuraiuin  iii- 
lervallis  trina  voce  ciiuntiaia  hit,  cuin  cor  ejus  eiiaui 
anieprimumgallicauluin  lotaiu  pos^iderel,  laui  magn:i 
scilicet  forniidine  iuibibita,  ul  posset  Dominuin ,  nnn 
solum  semel,  sed  ile.um  et  lertio  inierrogaius  ne- 


.-  -V 

X 


iies|K>reiit  salutem,  sed  agentes  poenitentiani  libereii.  D  «•^'•^  "^  ^««'»"^  diligenliusque  aitcndentibus  quouio- 


C 


iC 


Cur.  Ct  sigHanler  addidit  in  nocle  ista  scandalizabi» 
msHif  quia  quomodo  qui  inebriautur  nocle  inebiian- 
air,  hic  et  qui  scandaluni  patiunlur ,  iu  nocic  et  in 
.lenebris  susiinenl.  Nos  vero  dicaiiius  :  i^ox  prcBie- 
rilt  di^.s  autemappropinquavii  (Rom,  xiii). 

Qitia  smpliim  est :  Perculiam  pastorem,  et  disper- 
yentur  oves,  Hoc  aliis  verbis  in  Z;tcharia  propheta 
scriptiim  est ;  et,  iiisi  fallor,  ex  persona  prophctae 
bd  Dcuro  dicitur  :  Percute  pastorem  ,  et  dispergentur 
oifs  (Zach,  xni).  Sexagcsim^  quoque  ociavo  psalmo, 
qui  totus  a  Domino  canitur,  huic  sensui  congruenle  : 
Quoniamquem  tu  percussisiif  ipsi  persecuti  sunt.  Pur- 
cuiitur  autcm  pa&lor  boniis,,  ut  ponal  aiiiinaui  suani 


do  jain  mcecliatus  est  inulierem  in  corde  suo  qui  caui 
videril  ad  coiicupiscendum,  slc  Pctrus,  quaudocun- 
quc  verbis  cderet  timorein,  quein  taiii  veheutcnlein 
.iiiiiiio  coucopcral,  nt  perdurarc  tiusset  us(|ue  ad 
tcrli:iin  Doinini  nogationein,  toia  triiia  negatii»  ei 
teinpori  de{)Ulanda  est,  quando  cuni  trinas  negalioni 
sufiicieiis  tiiiior  invasit. 

Et  veniunt  in  prwdium  ,  cui  uomcn  Gethie.uanin 
Monsiraiur  usque  hodie  locus  Gcih  einani,  iii  quo 
Domiuus  oravil,  ad  radic.'S  inonlis  Uliveii,  nuuc  ec- 
cle.^ia  desuper  asdificata.  Inieipreiaiur  auiem  Geth- 
semaiii  vullis  pinguium  sive  pinfiuedinum,  Quod  vero 
non  soluiu  dicla  vcl  oprra  nasiri  Salvaioris,  verum 
cliain  loci  ct  lciupora  in  qiirbus  Oiicraiur  et  loviitvxr, 


97r>  BEDiE  VENERABfLfS  OPP.  PARS  If.  SECT.  I.  — EXEGETICA  GENUINA.  276 

mysticis  (al  saepe  (lictum  est)  siiit  plena  figaris,  cum  A  nne»  t»dio  roeae  inflrmitatts  afncitur.  TrktU  eif,  in- 


.  i 


u 


-;  ' 


^ 


y  '  ^' 


>. 


in  monte  orat  Domiiius,  i|iissi  lacite  nos  adnionet 
fiiblimia  tantum  orando  inquiri,  et  pro  coelestibiis 
bonis  sapplicari  debere.  Atcum  in  valle  orai,  etboc 
iii  vatle  pinguium  sive  piiiguediitis,  ipsius  arque  in- 
sinuat  Robis  humilitatem  semper  in  orationibus,  et 
internx  pinguedine  dilectlonis  esse  servaiidam  ,  ne 
quis  vide-icet  orans  Dcum,  jactare  sua  nierita  in 
txemplum  rharisxi  soperbientis  andeai,  quin  potius 
bumi'j  voce  ac  mente  proclamet :  Deut,  jrropiiiw 
ette  mihi  peccatori  (Lkc.  xviii).  Ne  aridum  a  dile- 
ciione  proximi  eor  gestans,  ad  placandam  stbi  Gondi- 
toris  gratiam  genuflectat,  juxta  eum  qui  centum  de- 
narios  rratri,  quos  eibi  debebat,  dimittere  no^ens, 
decem  miliia  talenta  sibi  a  domino  frustra  precaba- 


quit,  anima  mea  u$que  ad  mortem,  Non  propier  nior^ 
tcin  irihtis  cst  Dominus ,  qiiia  euin  coudiiio  corpora- 
lis  afleclus,  non  formido  roortii  offendil.  Nam  qni 
corpus  suscepit,  omnla  debuit  suhire  qus  corporis 
sunt,  ut  esuriret,  siliret,  angoretur,  roiitristaretiir. 
Divinilas  autem  commutari  per  hos  nescit  afTeclus. 

Sttttinete  Aic,  et  vigilate.  El  cum  procetsitiit  paHlU" 
lum,  procidit  tuper  terram.  Quod  praecipit,  tustinete 
kie,  et  vigiiaie^  noii  a  somno  prohibet,  cujus  lempos 
non  erat  imminente  discrimine,  sed  a  somno  inndeli- 
l:itis  et  torpore  meiitis.  Dato  autem  els  praecepto,  ut 
susiinerent  vigilarentque  sccum  ,  pnululum  proce^ 
dens  ruit  in  faciem  soam,  ei  bumilitatem  mentis  ha- 
biiu  carnis  ostendit. 


tiirremitti.  Nejpjunum  ab  amore  Conditoris  pecltii  B     Etorabatutti/ieripottetlrantiretabeo  hora.etdixh: 


liabens,  temporalia  quaelibet  potius  in  oraiione  quam 
ejus  visionem  requirai,  annumerandus  in  eis  de 
qiiibui  ait  ipse  :  Qaia  receperunl  mercedem  tmam 
{Matth.  vi).  In  imo  quippe  cogitaiionem  ponere,  qoid 
est  aliud  quam  quaedam  ariditas  mentis?  Qui  autem 
intcltectu  cceiestium  jam  per  sancta  desideria  de  su- 
peinis  intimae  delectationis  cibo  pascuniur,  qnasi 
4argiori  alimento  pinguescunt.  Hxc  enim  pinguediae 
saginari  Psalmista  concupierat ,  ciim  dleebat  :  Sicui 
adipe  et  pinguedine  repleatur  anima  mea  (Ptat.  lxii). 
Qiiantumveroad  ipsam  dominic;c  passionis  dispeii- 
hationem  porlinel,  aple  approprians  morti  Dominus, 
in  valle  |>i;:guedinisoravii,  quia  per  vallein  humili- 
taiis  et  pingnedinem  cbaritatis  pro  nobis  mortcm 
subiit.  UumiliatH  enim  temetipium^  (aetut  obedient 
Patri  utque  ad  mortem  {PhUip,  ii).  Et  majorem  hae 
dilectionem  nemo  habet,  ut  animam  tuam  ponat  quii 
pro  amicii  tuit  {Jvati,  xv). 

Bt  auumt  Petrum,  et  Jacobum^  et  Joannem  tecum^ 
et  agpH  pavere  et  tcedere.  Et  mt  iltit  :  Tritlii  eti 
anima  mea  utque  ad  mor/em.  irimet  Christus,  cum 
Petnia  non  liineai.  Chrlstus  timet ;  Petrus  dicit : 
Animam  meam  pro  le  ponam  {Joan.  xiii).  Cbrislui 
(ticit :  Aninia  mea  turbalisr*  Utruroque  Terum  est,  et 
plenum  utrumqiie  ralione,quia  et  ille  qui  est  inferior 
iion  tiuiet,  et  ille  qui  est  superior  gerit  timentis  af- 
fectum.  Ille  enim  quasi  homo  vim  moriis  ignorat. 
Iste  autem,  quasi  Deus  in  corpore  constitutus,  fragi- 


Abba,  etc.  Quid  erat  illa  vox,  nisi  sonus  infirmitaifs 
liostraet  Mulii  adhuc  infirmi  contristantur  futura 
morte;  sed  habeant  rectum  cor,  viient  mortem 
qnaiitum  possint ;  sed  si  non  possunt,  dicant  quoJ 
ipse  Dominos,  non  propier  se,  sed  propier  nos  dixit. 
Quid  enim  dixil?  Pater,  ti  fieri  potett^  tranteat  a  me 
calix  iite,  Ecce  habes  voluntatem  bumanam  expres- 
sam.  Vide  jam  rectum  cor. 

Sednon  quod  ego  voie,  ud  quod  tu.  Non  veni  (inquit) 
facere  votuntalem  meam ,  ted  voluntatem  ejut  qui 
mitil  me  (Joan.  v).  Stiam  volunlatem  dixit,  quam 
tempoMliter  sumpsit  ex  virgine;  voluntatem  vera 
ejus  qui  eum  misit ,  eam  ,  videlicet ,  signans , 
quam  intemporaliter  aeternus  babuit  cum  Patre 
commonem.  Orat  transire  calieem ,  ut  ostendat 
vere»  quod  el  homo  erat.  Reminiseens  auteoi  ei 
propter  quod  missus  eti,  perficit  dispensationem  ad 
quam  missus  est,  et  clamat :  Sed  non  quod  ego  volo^ 
ted  quod  tu,  Si  moritur  niors,  me  non  rooriente,  se- 
cunduni  cameflH'  videlicet,  transeat,  aii,  calix  istc. 
Verum  quia  non  aliier  hoc  flet,  ait :  Non  quod  ego 
volo,  ted  quod  lu,  Quod  autem  Patrem  invocans  da- 
plici  nomine  dicit  Abba  Pater^  ntriusque  populi  illum, 
et  Judaei,  scilicet,  et  gentiiis,  Deuin  esse  ac  Safva'- 
torem  ostendit.  Iteni  namque  abba  quod  et  pater 
significat.  Sed  abba  Hebraeiim,  pater  Graecum  est  ct 
Latinum.  Ut  ergo  uirumque  populum  in  eum  credi- 
turum,  ab  utroque  eum  invocandum  essedoeeret. 


litat/;m  carnis  exponit,  ut  eorum  qui  sacramentum  p  utraque  lingua  eum  primus  ipse  invocat.  Ipse  esi 


-d 


liicarnaiionis  abjurant  excluderetur  impieias.  Deni- 
que  et  hoc  dixit,  et  Manichaeus  non  credidit,  Valen- 
linus  negavit,  Marcion  phantasma  jiidicavit.  Eo 
autem  usqne  hominem,  quem  veritate  corporis  de- 
monsirabal,  ae(|uabat  affectu,  ut  diceret :  Sed  tamen 
non  iicut  ego  voio,  tedticut  tu  vit  {Matth,  xxvi).  Su- 
sccpit  ei^o  voluntatem  meam  ,  suscepit  tristttiam 
ineam.  Confidenter  tristitiam  nomino,  quia  criicem 
praedico.  Mea  est  voluntas,  qiiam  suain  dlxit,  Quia 
ut  lioiqo  suscepit  Iristitiam  meam,  ut  homo  locutuSf 
Et  ideo  ait :  yon  ticut  e;;o  ro/o,  ted  iicut  tu  vit 
(/^ia.yMea  est  tristitia,  quam  meosuscepit  affectu. 
Ergo  pro  me  doluit,  qui  pro  se  niliil  habuit  qnod 
dolerc.   Et  scquesiraia  de'ectatione  divinitatis  aeter- 


enim  bonus  paslor,  qui,  animam  dando  pro  ovibut 
suis,  unum  de  duobus  gregibus  ovile  perOcit.  Ideo- 
qiie  utriusque  voce  gregis  auxilium  Patris  flagitat« 
ut  nos  utrique  exemplo  illius  informati,  ubi  ad  • 
versa  imminere  senserimus,  nos,  Patrem  Deum, 
llebraei,  Abba,  invocantes,  urra  fidei  et  chariutis  de- 
votione  pracsidium  ccelesie  quaeramus.  Unde  doctor 
egregius  formam  docendl  a  Domiiio  sumens,  ita  suos 
altoquitur  auditores  :  Accepittit  Spiritum  adopiiemU 
filiorum,  in  quo  ciamamui :  Abba  pater  (Hem,  nii). 
Abba  nimirum  illi,  qui  de  israelitico  populo,  n^s 
Paler,  qui  de  gentibos  ad  fidem  Christi  veiiimus. 

Et  venient  invenil  eet  dwmiente$^  et  ait  Petro  :  51* 
Miow,  dormit?  Non  polHitti  una  hora  vigiiare?  flle  i|«f| 


m  IN  MARCI  EVANGELIUM  EXPQSITIO.  rrl^B.  IV.  m 

•upra  diieral  :  Etiami  amne»  »eandaH%ati  fueiini^  A  ad  morlem «  ut  conOdentianfv  et  gaudium  passorl 
ego  mmquam  uandaliMbor^  nunc  tristitis  magnilu- 


dine  somnnm  Tincere  non  potest. 

Vigliate  el  orate^  ut  non  intreti»  in  tentationem.  Im- 
possibile  est  bum.inam  animam  non  leniari.  Unde  ei 
ia  Oratione  Domintca  dicimus  :  Et  ne  nos  induca»  in 
UntaUonem  {Matth»  ti)  ;  quam  ferre  non  possumus  : 
OOQ  lentiitioncm  peniius  refutantes,  sed  vires  snsti- 
aeBdi  in  tentationibns  deprecaiites.  Crgo  in  praescn- 
lianuD  non  ait .  Vigilate  et  orate^  iie  tenlemini,  sed, 
ne  intretis  in  tentationem*  H<>c  esi,  iie  teniatio  vos 
superet  ultima,  et  intra  suos  casses  teneal.  Verbi 
^nUa,  martyr,  qui  pro  conressioiie  Domi'  i  sangu'- 
«lem  fudii,  teatatus  quidem  est,  sed  tentationis  rcii- 
Inis  non  esi  ligatus.  Qui  autem  ncgai,  in  plagis  teu- 
tatioois  iocurril. 

Spiriiu»  quidem  promptu»  e»t,  care  veroin/irma,  Hoc 
adfersam  temerarios  dictum  esi,  qui  quidquid  cre- 
«lideriBt,  putant  se  posse  consequi.  liaque  quaiituiu 
de  ardore  meatis  confidimus,  tantum  de  carnis  fra- 
iplilate  timeamiis.  Sed  Umen,  juxta  Apostolum,  spi- 
rita  carnis  opera  mortiiicemus.  Facit  hic  lociis  ei 
Adversus  Emychiaoos,  qui  dicunt  uoam  in  mediAtore 
Hei  et  homioum  Domino  ac  Salvatore  nostro  opera* 
iMNiem,  onam  fuisse  voluntatem.  Cum  enim  dicit : 
Sfirilua  quidem  promptu»  eif ,  caro  vero  infirma,  diias 
voluotates  ostendit :  humanam,  videlicet,  quae  est 
camis»  el  divinam,  quas  esl  deitatis.  Ubi  bumana 
^iiidem  propter  iofirmitatem  carois  recusat  passio- 


videant. 

Dederal  autem  traditor  ei»  ,»ignumi  dicen»  :  Quem» 
eunque  o»cttlatu»  fuero^  elc.  Impudens  quidem  ei 
scelerata  confidentia,  magistriim  vocare,.et08Cularaei- 
Ingerere,  qiiem  iradebat.  Tamcn  adhuc  aliquid  habet 
de  verecundiadiscipuli,  cum  noneum  palam  iradtJi^ 
persecutoribus,  sed  per  signuin  osculi.>  Suscepit  au- 
leiri  Dominos  osculum  traditoris,  iion  ^uo  simulare 
nos  doceat,  sed  iie  proditoreui  fugere  videatur«  si- 
mul  et  illud  Davidicum  compl«Mis  :  Qum  hhqui  ode- 
runl  pacem  eram  pacifieu»  {PiaL  ciix). 

Unut  autem  quidam  de  circumslanlibus  educen» 
gladium^  percus»it  »ervum  summi  »acerdptis^  elampu- 
tavit  iUi  anriculam.  Pctrus  hoc  fecit,  ul  Joaones 
B  cvangelista  decl.irit,  eodem  nimirum  mentis  ardore 
quo  caelera  feceral.  Scicbat  enim  quomodo  Phinees 
puniendo  sacrilegos  mercedem  justitix  sacerdptii 
pereufis  acceperai.  Lucas  aut^  addit  quod  Donii- 
nus  tangens  aiirictilam  servi,  sanaveril  eum.  Nun* 
quaui  ergo  pietatis  snoe  Domiiiiis  obiivisciiur,  qut 
ctiam  bostes  suos  non  paiitur  vuinerari.  Illi  juslo 
mortcm  inferunt,  i|)Se  persecutoriirn  vulnera  sanat. 
Hystice  docens  etiam  eos  qui  in  siius  mortis  consen- 
sione  vujuus  aniinae  contraicraut,  si  fructum  poeoi- 
tentiae  fucerent  dignum,  satutem  posse  mcreri. 

Et  re»ponden»  Jesu»,ait  ilti»  :  Tanquamad  lalronem 
em»ti»  cum  gladii»  et  ligni»  comprehendcre  me ,  eic. 
Stultum  est,  inquit,  eum  cum  gladiis  ct  fuslibus  quaere- 


.  Divioa  autem  ejus  est  promptissima.  (Juoniam  c  ^^^./l"*» "»'«■« ««^««^"«^''adatmaiiibus^elinnoctequasi 


IMID 

fomidare  quidem  io  passione,  humanae  fragilitatts 
Ml;  sascipere  autem  dispensationem  passionis,  di* 
vioc  foioolatisatque  virtutis  est. 

Et  iUrum  abien»^  oravil  eumdem  »ermonem  dicens ; 
«f  reversM»  denuo^  invenit  eos  dormiente»,  Solus  orat 
pro  omoibos,  sicut  et  solus  patitur  pro  universis. 
Laiigoescebant  autem  et  opprimebantur  aposiolorum 
Moli,  negatione  vieina. 

El  venii  lertio,  et  otl  iili» :  Uormite  jam,  et  requie' 
§dU  ;  iuficit^  etc.  Gum  dixisset :  Dormite  jam,  et  re- 
qak»ci'e,  el  adjuugerel :  Sufficit,  ac  deinde  inferrei : 
Vemi  kera^  ecce  tradetur  Filiu»  hominis^  et  caeiera, 
oliqae  iotelligitur  post  illud,  quod  eis  dictum  est, 
Dormiie  et  requiescile,  siluisse  Dominum  aliquantum 
ul  boc  fieret  quod  praemiserat,  et  lunc  intulisse  : 
£cce  appropiaquat  hora ,  sive  t^^ntl  hora,  Ideo 
potl  illa  verba  positum  est  ^ufficit^  id  csl,  quod  re- 
qoievistis  jam  sufficlt.  Sed  quia  commemoruta  ipsa 
noo  esl  inlerpositio  sileniii  Doinini,  propterea  coar- 
ctal  intelleclum,  ut  in  illis  verbis  alia  pronunliaiio 
rcquiralur. 

Surgile^  eamus.  Ecce  qui  me  tradet,  prope  est,  Post- 
qiam  teriio  oraverat,  et  apostolorum  timorem ,  se- 
qaeole  poeoiientia,  imperavcral  corrigendum,  securus 
de  passione  sua  pergit  ad  persecuiores,  ei  ullro  se 
ioterOciendum  prxbet,  dixitque  discipulis  :  SurgitCt 
eamu».  Ecce  qni  me  tradet^  prope  e»tt  Non  nos  iiive- 
Hiai  quasi  timcntes  ct  retraeiatitcs,  uliio  pergamtis 


latilaniem,  et  veslros  oculos  declinantein,  per  prodi- 
torem  investigare,  qui  quotiilie  in  templo  doceat. 
Sed  ideo  advcrsum  me  in  tembris  congregamini, 
qiiia  poiestas  vestra  iii  tcnebris  est. 

Tunc  di»cipuli  eju»,  relinquentes  eum.omnes  fuge- 
rnnt,  linpletur  sermo  Domiiii  quem  dixerat,  quoi 
omnes  dtscipuli  scandalizarentur  iii  illo  in  Ipta  nocte* 
Nam  eisi  turba  permittente  ad  petitionem  Domini 
fugerunt,  utJoannes  scribit,  pavorem  tamenactimi- 
ditatem  suae  mentis  ostendebant,  quod  ad  fugx  prae- 
sidium  promptioVcs  quain  ad  fiduciain  patiendi  cutn 
Cbristo  exstiterant. 

Adolescen»  autemquidam  »equebatur  eum  ,  amictu» 
»indone  »uper  nudo,  et  tenuerunt  eum.  At  ille  rejecta 
l>  »indone  nudu»  profugit  ab  ei».  Quod  ail  amietu»  stn- 
dne  »uper  nudo,  subaudiiur  corpore,  id  esi,  corpore 
super  nudo ,  qiiia  npii  aliud  indumenti  quam  solaui 
habebat  sindonein.  Quis  auiem  fuerit  iste  adolescens, 
evangelisla  non  dicit.  Quisquis  vcro  fuit ,  majorem 
iu  se  quaoi  in  caetcris  amorem  Domini  permansisse 
compro.bat,  qui,  illis  jain  fugientibus,  ipse,  donec  al> 
hostibus  comprehcnderetur,  vinculo  cbaritatis  asiii- 
ctu8,eum  prosequi  non  oiuisit.  Quamvis  necduui 
perfectam  habuerit  charitatem,  qui  a  comitatu  Salva- 
(oris  vel  tentus  profugere  potuit.  Qiiia  sicut  p:r(e^ia 
charita»  fora»  miltit  timorem  (i  Joan»  iv),  ita  ti- 
inor  meniem  .obsidens,  itupcrreciam  arguit  chariia- 
tem. 

5ed  notanduin  soleriius  quod  de  hoc  adolcdceule 


V9  BED^  VENERAmUS  OPP.  PARS  I!.  SECT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINA.  280 

ftciibens  eTangelisU  ,  non  ait  qnia  fugit  a  comita(u  »  A  siiper  credenics  in  coenaculo  Siun  ilescendens,  Tariis 


Tel  fugit  a  sequendo  Doroinnm,  sed,  rejecia  ,  inquil, 
nndone,  nudus  profugit  ab  ei$.  Fugil  enim  ab  bosti- 
bus,  quorum  et  prxseaiiam  d6'estabatar  e(  facta ; 
non  fugit  a  Domiiio  Salvaiore  ac  magisiro  suo,  cujus 
aroorem  eiiam  corpore  absens  fixum  in  corde  serTa- 
Tit.  Neqoe  allquid  vetat  inielligi  Joannem  bunc  fuisse 
adolescenlem,  dilecium  pr.v  crteris  magistro  disci 
puliim.  Nam  et  illuin  eo  teinpore  fuisse  adolescen- 
tem ,  longa  post  baec  in  cnrne  Tita  ejus  ladicio  est. 
Potuit  namiiie  Oeri  ui  ad  boram  teneniium  manibos 
elapsns ,  mox  resumpio  indumento,  redieril ,  et  sub 
dnbia  noclis  lucc  scse  turbis  ducentiom  Jesum,  quasi 
unus  de  ipsis  imroiscuerit,  donec  ad  atriuro  ponlifi- 
cis  cui  erat  notus  perveniret.  Jiixta  qood  in  siio  ipse 


Aiguis  eos  Deum  laudare  docuit.  Ille  in  atrio  Cai- 
pbce  instinctu  roaligni  spirilus  accensus,  ad  negan* 
duiR  ac  blaspberoandum  Dominum  noxias  perfido- 
rum  linguas  armnbat.  Quod  enim  intus  in  domo  pnn- 
cipis  sacerdotum  synodiis  maligna  gerebat,  boc  ignis 
in  atrio  foris  inier  frigora  noctis  materialiter  accen- 
sus,  lypice  prxmonstrabat.  Qnicunque  ergo.vitiosom 
noxiumque  in  seexstinguit  incendium,  potest  dicere 
ciim  propbeta  Domino  :  Quia  factut  $um  $teul  uter  in 
pruina^  justificationes  tuas  non  $um  obtilut  (P$ttt. 
cxviii).  In  quibuscunque  autero  flammam  charitatis 
lurbiJa  Titiorum  fluroina  obruerunt ,  audiunt  a  Do- 
mino  :  quoniam  abundavit  iniquita$ ,  refrigescit  chari- 
ta$  multorum  (Matth,  xxiv).  Quo  frigore  torpens  ad 


Evangello  cororoemorat.  Sicut  antem   Petrns,  qui  ^  iioraro  aposlolus  Petriis ,  quasi  prunis  ministrorum 


cnlpam  negationis  pceniienttGS  lacrymis  abluit,  et 
confcssiono  dominici  anioris  funditus  exstirpavit , 
r^nperatitmem  ostendit  eorum  qni  in  martyrio  la- 
tHintiir,  ita  caQterl  discipuli,  qui  articulom  coropre- 
bensionis  fogiendo  prsevenerant,  cautelam  fogiendi 
docent  eos  qui  se  miuus  idoneos  ad  tnleraoda  sup- 
plicia  seniiunt.  Quibus  tutius  est  mulio  praesidia 
latebrarum  petere ,  quam  se  discrimini  certaminum 
exponere.  Ita  etiam  iste  adMlescens  qoi,  rejecta  sin- 
done,  nudus  profugit  ab  impiis  ,  illoruro  et  opus  de- 
signat  et  animom  qut ,  ut  securiores  ab  incursibus 
bo-tium  fiant ,  quidquid  iq  boc  mundo  possidere 
vidrniur  abjiciunt,  ac  nudi  potiiis  Domino  famulari. 


Caipbx  calefieri  cupiebal,  quia  temporalis  commodi 
soiaiium ,  perfidorum  societaie  qoxrebat.  Sed  non 
mora ,  respecius  a  Domino  cum  ignem  pravorum 
corpore,  lum  inUdelitatem  in  corde  reliquit.  Ac,  post 
resurreciionem  Domini,  sancio  igni  recreatus,  fun- 
dilus  cxcessum  trins  negationis  irina  dilectionil 
conressione  purgavii.  Tunc  eienim  coropleta  illa  me- 
morabili  piscium  captura,  cuin  venisset  ad  Dominam 
com  condiscipulis  suis,  prunas  positas,  et  piscem 
superpositum  et  panem  mox  videns ,  sub  cordis  ar- 
cana  pronis  inOammavit  arooris. 

Et  qiiidam  $urgente$ ,  faUum  testtmonium  ferebant 
adversum  eum  dicentes  :  Quoniam  nos  audivimtu  euns 


qiiam  adbsrendo  mondi  rebus  materiam  tentandi  p  dicenlem :  Ego  dissotvam  templum  hoe  manu  facium 


atque  a  Deo  revocandi  adversariis  dare  didicerunt  : 
jnxia  exemplum  beati  Jt^sepb,  qui ,  relicio  In  mani- 
bus  adulterse  pallio,  foras  exsilivit ,  malens  Deo  nu- 
dns,  quam  induiiis  Gupiditatibus  mundi  roeretrici 
servirc. 

Et  adduxeruttt  Jetum  ad  summum  $acerdotem.  Suro- 
mnm  t.ncerdotem  Caipbam  significat,  qui  (sicut  evan- 
gelista  Joannes  scribit)  erat  pontifex  anni  Utius,  De 
quo  consentanea  lestatur  Josepbus,  quia  ponlifica* 
tom  sibi  absqnc  merito  dignitatis  emerit  a  principe 
Komano.  Non  ergo  miruro  est  si  iniquus  ponlifex 
Inique  judicat. 

Petrus  autent  a  tonge  $ecutu$  esf,  ctc.  Uerifo  a  lon- 
gc  scjuebatur^  qui  jam  proxiroe  erat  negaturus. 


et  po$t  triduum  atiud  non  manufaclum  adificabo,  Qno- 
modo  falsi  testes  snnt ,  si  ea  dicunt  quae  Dominiim 
dixisse  legirous?  Sed  falsus  lesiis  est,  qui  non  eodem 
sensu  dicta  intelligit  quo  dtcuntur.  Doroinus  enim 
dixerat  de  templo  corporis  sul.  Sed  et  in  ipsis  verbia 
caliimnianlur,  et  paticis  additis  vet  mutatis,  quaai 
juslam  caluroniaro  faciunt.  Salvaior  dixerat :  Solvitt 
templum  hcc.  Isti  coromiTlanl  et  aiunl :  Ego  dii$olvam 
Umptum  hoc  manu  factum,  Vos,  inquit,  $olvite  ,  non 
ego.  Quia  illiciiuro  est  ut  ipsi  nobis  inferarous  mor- 
tem.  Deinde  illi  vertunt :  et  post  triduuro  aliud  non 
manu  factum  xdificabo,  ul  proprie  de  teroplo  Judaico 
dixisse  videulur.  Dominus  aulem  ut  ostendcret  ani- 
mnl  vivum  et  spiraiis  templum,  dixeral :  Et  ego  in 


Neqne  enim  negare  possel,  si  Cbristo  proximus  ad-  D  ^^'^^^^  $u$citabo  illud.  Aliud  est  xdificare  ,  alind  8>i 
b.^esisset.  Verum  in  boc  maxima  nobis  est  admira-      scitare. 


tione  venerandus,  quia  Dominom  non  reliqnlt  eiiam 
curo  ilmerei.  Quod  enim  timet,  naturae  est ;  qnnd 
scqnitur,  devoiionis ;  qnod  negat,  obreptionis  ;  qtiod 
poenitcl,  fidei.  A1iter:quod  ad  passioncm  eumdero 
Doroinum  a  fonge  sequiiur  Petrus,  significabat 
Ecclesiam  secuturam  quidem  ,  boc  est  linitaluraro 
passionem  Domini ,  sed  fonge  diOerenter.  Ecclesia 
cnim  pro  se  patitur,  at  iile  pro  Ecclesia. 

Et  udehat  cum  minx$tri$ ,  et  calefaciebat  se  ad 
tgrit^m.  E^t  dtleciionis  ignls,  est  et  cnpidiiatis.  Do 
boc  dicilur:  Ignemveni  mittere  in  terramf  et  quidvole 
m$i  ut  ardeat  (Luc,  xii)?  De  illo  autem  :  Omne$  adul* 
lerantct^  vdu*  cCtbanu^  corda  eorum  (Ose.  vii).  Istc 


Et  ex$urgen$  $ummu$  sacerdos  in  mcdium ,  inierro* 
gavit  Jesum  dicens :  Non  respondes  quidquam  ad  ea 
quoi  tibi  objiciuntur  ab  his?  lUe  aulem  tacebat^  ei  nihil 
respondit,  Ira  praeceps  ct  impaiicns  no:i  invenlens 
caluinni»  locnm,  excuiit  de  solio  pontificcm,  iii  in- 
8.nniam  menlis  motu  corporis  demonslraret.  Quanlu 
plus  Jcsus  tacebat  ad  indignos  responsione  sua  falsos 
lesles  et  saceidotes  impios,  tanto  m.igis  pontifex » 
fiirore  snperatus,  enm  ad  respnndendum  provocat, 
ut  ex  qualibei  occaslone  sermonis  locum  inveniat 
accusandi.  Nibilominus  Jesus  tacel.  Sciebat  enim» 
qnasi  Deus ,  quidquid  respondisset .  torqnendnm  ad 
calumniam.. 


tsl 


IN  MARCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIC.  IV. 


28i 


Rurtum  ninimiii  sacerdot  interrogabat  eum^  et  dicit  A 
ei :  Tu  $s  ChriHus  filiut  Dei  benedicti.  Jctus  mMm 
dixii  iUi :  Ego  $um,  In  Malih;ro  scriptnnn  est  qund 
inlerr  gnnti  et  adjtiranii  se  p  >ntiflci  si  essetChrtstus, 
respDndit :  Tu  dixisti  {MaVh.  xxvi).  Pro  qno  Marctis 
posnit :  Ego  sum,  ut,  videlicet,  ostenderet  tantnm 
Talere  qtiod  ei  dicit  Jesus  :  Tu  dixisti,  quantum  si 
diceret :  Ego  sum, 

Et  videbitis  Fitiam  hominis  a  dextris  sedcntem  ofr- 
iutiSf  et  venienlem  cum  nubibus  cceli»  Si  ergo  libi  in 
Cbristo,  0  Judjpe,  prtgane,  et  hxretice ,  contenipinf, 
inftrmitas  et  crux  contumelia  est,  vide  quia  per  haec 
Filins  hominis  ad  dexieram  Dei  Patris  sessurus  ,  et 
es  partaVirginis  homo  nattis,  in  sui  coeli  cum  nubl- 
bot  est  majestate  venlnnis.  (Jnde  et  Apostolu%,  cum 
cnieis  abjecia  descripsisset,  dicens  quod  humiliaint  ^ 
tWpnrm ,  factus  obediens ,  usque  ad  morlem,  mortem 
mutem  erucit ,  adjunxit  atqtie  ait :  Propter  guod  et 
Deus  itlum  exaltavitf  et  donavit  illi  nomen  quod  est 
MUper  omne  nomen ,  ul  in  uomine  Jesu  omne  genu 
(tectatur^  ccelestinm^  terrestrium  et  infcrnorumf  et  omms 
Hngua  confUeatur  qma  Jesus  Chrislus  in  gloria  est  Uii 
Pulris  {PkHipp.  ii). 

Summu$  autem  sacerdos  scindens  vestimenta  sua  aii : 
Quid  adkuc  desideramut  lestes  ?  Audistis  blasphemiam, 
Qnam  de  solio  sacerdotnli  furoroxcusserat,  eadcn 
rabies  ad  scindendas  vestos  provocat.  Scindit  vcsii- 
menta  so^,  ul  ostendat  Judneos  sacerdotalem  gloriam 
perdidisse ,  et  vacuam  scdem  habere  poniilicis.  Sed 
81  consuetudinis  Judaicae  est ,  cum  aiiquid  blasphe- 
mi«  et  quasi  contra  Deum  audierinl,  scindere  vesii- 
meDiasaa.Quod  PanlumquoquectBarnabam,  qiiando 
in  Lycaonia  dcorum  cultu  honorabantur,  fecisse  le- 
gimns.  Herodes  autem  quia  non  dedit  honorem  Dq\ 
ted  acqvievit  immoJerato  favori  populi ,  st:itiin  ab 
aogelo  percussus  est.  Altiore  autem  mysterio  factiim 
est  ut  in  passione  Domini  pontifex  Judscorum  siia 
ipse  vestimenta  disciderit,  cum  tunica  Domini ,  nec 
ab  ipsia  qui  eum  crucifixere  militibus  scindi  potue- 
rit.  Figurabatur  enim  quod  sacerdotiiim  Judieorum 
pro  f celeribus  ipsorum  pontificum  essetscindendum, 
•t  a  suae  statu  integritatis  omnimodis  solvendum  , 
ftoltdltas  vero  sancts  universalis  Ecclesiae,  qus  vestis 
soi  Redemptoris  solet  appellari,  nunquam  valeat 
dismmpi.  Quin  potius  et  si  Judsi,  sigentiles,  si  |^ 
Jicreiici,  si  mali  catholici  hu:nilitatem  Domini  Salva- 
toris  contemnant ,  ejus  tamen  usque  ad  consumma- 
tioiiem  aaeculi,  in  illis  qitos  foris  eleclionis  invenerit, 
inviolata  sit  permansura  castiias. 

Et  cceperunt  quidam  conspuere  eum^  et  velare  fadem 
eju^  et  colaphis  eum  ceedere,  el  dicere  ei :  Prophetiza, 
Et  mmistri  alapis  eum  cmdebant.  Impleta  est  hoc  loco 
.  prophetia  quae  ait :  Uedi  manllas  mcfts  alapis,  et  fa- 
ciem  meani  non  averti  a  confusione  sputorum  {Isai.  l). 
Sed  qul  tonc  cssus  est  colaphis  sive  alapis  Judxo- 
mm,  caeditur  etlam  nunc  blaspheiniis  falsorum  Chri- 
stiatiorum. 

Qoi  lunc  consputus  est  salivis  iiifldelium,  nunc 
usqoe  vttanii  naniiiie  tenus  fidelium  exhonoratur 


niqiie  irritaiur  opprobriis.  Velavernnt  autem  faciem 
ejus,  non  uteorum  ille  scelera  non  videat.  sed  ut  a 
seipsis,  sicul  quondam  Moysi  fecerunt,  gratiam  cogni- 
lionis  ejus  abscondanl.  Si  eniin  crederent  Moysi, 
crederent  forsitin  et  Domiuo.  Quod  velamenlum 
usque  hodie  manet  super  cor  eoruro  non  revelatum. 
Nobis  autem  in  Christum  credentibus  ablatum  est. 
Neqiie  enim  frustra  eo  moriente  velum  lempli  scis- 
sum  est  mcdium,  et  ea  qo»  toto  !egis  tempore  latue- 
rant,  el  abscondita  carnali  Israel  fuerant,  Novi  Testa- 
menti  cultoribus  sunt  patefacia  sancta  sanctorum 
arcana.  Quod  vero  dicunt  ei :  Prophetiza  ,  et  juxtt 
alios  evangelistas  :  Prophetiza  quis  est  qui  te  percus' 
sit ;  quasi  in  contumeliam  faciunt  ejus ,  qui  se  a  po- 
pulis  prophetam  voluerit  haberi.  Sed  ipso  dispen- 
sante  qux  paiitnr,  omnia  pro  nobis  fiiint,  sicut  Petriit 
hortatur  :  Christo  in  carne  passo  nos  eadem  cogita- 
tione  armemur,  atque  ad  toleranda  pro  nomine  ejus 
irrisionum  opprobria  prxparemur. 

Et  cum  esset  Petrut  in  atrio  deorsum  ,  venit  una  ex 
auciUis  summi  sacerdotis,  El  cum  vidisset  Pctrum  cate- 
facientem  se^  aspiciens  Ulum  ait :  Et  tu  cum  Jesu  Na- 
zareno  eras^  eic.  Quid  sibi  Vult  quod  prima  eum 
prodit  ancilla ,  cum  viri  utique  magis  eum  potueriot 
recognoscere?  nisi  ut  et  iste  scxus  peccasse  in  ne- 
cem  Domini  viderelur  et  iste  scxiis  redimerctur,  per 
Domini  passionem.  Et  ideo  mulier  resurreclionis  ac- 
cipil  prima  mysterium,  et  mandata  custodit  ut  veiC' 
rem  proevaricationis  obderet  errorem. 

Et  exivit  foras  ante  atrium ,  et  galtus  cantavil.  Dc 
lioc  galli  cantu  caciteri  evangelisiae  tacent,  non  lameii 
factum  essc  negant,  sicul  et  multa  alia  alii  silentlo 
praetereunl,  quoe  alii  narrant. 

Rursus  autem  cum  vidisset  iltum  ancitla^  coepit  d.ce- 
re  circumstantibus  :  Quia  hic  ex  ittts  est.  At  ille  iterum 
neyavit.  Non  hxc  eadem  quae  priiis  accusabat ,  illa 
e.<se  credenda  est.  Dicil  namque  Maiihaeus  apertit- 
siine  :  Exeunte  itlojanuam^  vidit  eum  atia,  et  ait  iis 
qui  erant  ibi  {Mattli.  xxvi),etc.  In  hac  autem  nega- 
tione  reiri  discimus  non  solum  abnegari  Cliristum 
ab  eo  qui  dicit  eum  non  esse  Christum  ,  sed  ab  illo 
etiain  qui,  cum  si(,  negat  se  cse  Christianuin.  Do- 
minus  autem  iion  ail  Petro :  discipulum  iiieum  te 
negabis,  sed  :  Me  negabis,  Negavit  ergo  ipsum  ,  cum 
se  negavit  ejus  esse  discipulum.  ' 

Et  post  pusittum^  rursus  qui  astahant  dicebant  Pe^ 
tro  :  Vere  tu  ex  ittis  es.  Nam  et  Galilasus  cs,  Non  qtiod 
alia  iingua  Galilxi  qii;)m  Jerosolymitae  loquereatur,  ; 
qui  utrique  ruerint  llebrxi ,  sed  quod  unaquaquc  pro- 
vincia  et  regio  suas  habeat  proprietates  ,  ac  verna  • 
culuin  loqiiendi  sonum  vitare  non  possit.  (Jnde  iii 
Actibus«apostoIorum ,  cum  ii  quibus  Spiriius  sanctus 
iiisederal,  omnium  gentium  linguis  loquereiitur,  iii- 
ter  alios  qui  de  diversls  mundi  plagis  advencrant , 
etiani  ilii  qui  habit:ibant  Judasam  dixisse  referuntur: 
Nonne  ccce  omnes  isti  qui  loquuntur,  Gatitcei  suntf 
Et  quomodo  nos  audivimus  unusquiique  tinguam  no- 
stram  in  qua  nati  sumus  (Act,  ii)?  Et  Petrus  fratribus 
loqtiens  in  Jerusalem  :  Et  noliint,  iiiqui(,  faiium  ctt 


185  BED^  VENERADILIS  OPP.  PARS  tl. 

omufbni  habiluniibut  in  ierutaUm^  ila  ut  appelluretur 
ager  itlt  lingua  eorumHaceldama^Act,  i).  Qiiare  lin- 
l^a  eorum,  nisi  qtila  idem  nomen  aliter  illi,  hoc  e^ 
Jcrosolymae,  aliler  sonabani-Galilaei? 

Ilte  autem  ccepit  anathematiftare  et  jurare  :  Quia  ne^ 
eci»  homiiiem  iitum  quem  diciti$.  Et  $tatim  iterum  gallut 
eantavrt.  Sol^l  Scriptnra  sacramentum  causarum  per 
atatum  designare  temporum.  Unde  Petrus,  qtii  media 
nocte  negaTit,  ad  gallicanium  poBuituit.  Qui  etiam 
post  rd.>urrecli(mem  Domini  diurna  sub  luce  illum 
qaem  terlio  negaTerat  leriio  aeque  se  amare  profes- 
sus  est.  Quia  nimiruni  quod  in  tenebris  obllvionis 
erraTit,  et  speratx  jam  iucis  rememoratione  cor- 
^  rexii,  et  ejiisdem  verae  lucis  adepta  pr^sentia  plene 
toium  quidquid  nutaTcrat  erexit.  Hunc  opiiior  gal- 
lum  aliquem  doctonim  intelligendum ,  qni  nos  ja- 
centes  excitans,  et  somnolentos  increpans  dicat: 
Evigitate,  ju$ti^et  notite  peccare» 

Et  recordatu$  e$t  Petru$  verbi  quod  dixerat  ei  Je$u$ : 
Priu$quam  gal!u$  cantet  bi$ ,  ter  me  negabi$,  Et  ccepit 
/lere.  Quam  nocira  praTorom  colloquia?  Peirus  ipse 
inter  infideles  irel  bomlnem  se  nosse  negavit ,  quem 
inter  condiscipulos  jam  Dci  Fiiium  fuerat  confeisu^. 
Sed  nec  in  atrio  Caipbx  retenius  poterat  agcre  poe- 
iiitentiam.  Egrciiitur  foras  »  ut  alii  narrant  eva»ge- 
listae,  quatenus,  ab  impiorum  concilio  secretus,  sor- 
des  pavid;e  negationis  libcris  flctibus  abluat. 

CAPUT  XV. 

Et  eonfe$tim  coneitium  faciente$  mane  stimmt  $acir' 
dote$  cum  $enioribu$  et  $eribi$  et  univer$o  concilio , 
vineiente$  Jesum  duxerunt  et  tradiderunt  Pilato.  Non 
solum  ad  Pilatum,  sed  etiam  ad  llerodem  ductas  esi, 
ul  ulerque  Doniino  illuderet.  Et  cerne  sollicitudinem 
sacerdotum  in  malo.  Tota  nocte  vigilaverunt  ut  bo- 
micidium  facerent,  et  vinctum  tradideront  Pilato. 
Habebant  enim  bunc  morem,  ut  quem  adjudicassent 
morii,  ligAlnm  judici  traderent.  Attamen  noianduro 
quod  iion  tunc  primum  ligaverunl  cum ,  sed  iiiux 
comprcbensom  nocte  in  borto,  ut  Joannes  decla» 
rat,  ligaverunt,  ei  sic  adduxerunt  eum  ad  Annam 
priinum. 

Et  interrogadt  eum  Pilatu$ :  Tu  e$  rex  Judceorum? 
Pilatonibil  aliud  criminisinterrogante  nisi  utrum  rex 
Judacorum  sli,  arguunlur  impietaiis  Judxi,  quml  ne 
falso  quidem  invenire  potuerint  quod  objicerent  SaU 
▼alori. 

At  ilte  respnnden$  ait  itti :  Tu  dici$.  Sic  respondit 
iit  ct  vcrura  diceret,  ct  sermo  ejus  calumnie  non  pa- 
lerel.  El  altende  qiiod  Pilato,  qui  inviius  ferebat 
sentenliam,  atiqua  in  pirte  responderit,  sacerdoti- 
bus  aiitem  et  principibus  respondere  nolaeritf  iiidi- 
gnosque  8uo  seniione  judicarit. 

Pitatu$  autem  rursu$  interrogavit  eum  dicen$ :  Non 
fe$fonde$  quidquam  ?  Vide  in  quantis  te  aceu$ant,  Je- 
tu$  autem  amptiu$  nihit  re$pondit.  Eibiiicus  quidem 
est  qui  coiidemnat  Jesuin ,  sed  causam  refert  iii  po- 
pulum  Judaeoruni :  Vide  in  quanti$  t$  accutant.  Jcsus 
Qutem  nibil  respondere  voluit,  ne  criincn  diluens 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  GEiNUINV.  484 

A  dimiUertHiir  a  praiiside,  eit  criicis   nii.i:as   diffcr- 
r«lar. 

Pontificet  autem  concitaverunt  turbam  ut  magit  Bav' 
rabam  dimtteret  eit.  llaeret  Judaeis  usque  bodie  sua 
petitio,  quam  tanto  labore  impetrarunt.  Quod  enim 
dau  sibi  optione,  pro  Jesu  laironein  ,  pro  Salvatora 
interfectorem ,  pro  daiore  vitae  elegerunt  adeaipio- 
^em,  merito  salutem  perdidenint  et  vitain  ,  et  latro- 
ciiiiis  sese  ac  seditionibus  in  tantum  subdiderunt,  ut 
6t  patriam  regnumqtie  suuin,  quod  plus  Cbristo  ania- 
vere,  pcrtlidQrint,  et  hacieniis  eini  quain  vendidcra 
sive  animae  sive  corporis  libertatem  recipere  iioii 
mcruerint. 

Pilatut  autem  iiemm  respondent  ait  itlit :  Quid  ergo 
vuMt  ut  faciam  r$gi  Jud*vorum?  At  ilti  iterum  ctama- 
B  verunt :  Crucifige  eum.  Pitatut  vero  dicebat  eit :  Quid 
enim  mati  fecit  ?  Mullas  liberandi  Salvalorem  Pilatus 
OGcasiones  dedit :  primum  latronem  justo  conferens, 
deinde  inferens  :  Quid  ergo  vultit ,  ut  faciam  regi  Ju-^ 
dmorum?  Cuinque  responderent  Crucifigatur ,  bod 
statim  acquievit,  sed,  juxta  suggestionem  uxoris, 
qiis  mandaverat  ei ,  ut  Mattbasus  scribit :  f^ihit  tibi 
et  jutto  itti  {Matlh.  xxvii),  ipse  scrioque  [A/.  quoque] 
respondcns  :  Quid  entm,  ait,  mati  fecit  ?  Hoc  dicendo 
Pilalus  absolvit  Jesum. 

At  itti  magit  clamabant :  Crurifige  eiim.  Ut  inijde- 
retur  quod  in  vigesimo  primo  psalnio  dixerat ;  Cir- 
eumdederunt  me  canet  mtc/ii,  congregatio  maUgnantium 
obtedit  me  {Ptal.  xxi);  et  illud  Jeremiae  :  Facta  ett 
p  mihi  hareditat  mea  ticut  teoin  si/iia,  dederunt  tuper 
mevocemtuam  {Jerem»  xu).  Isaia  quoqiie  in  liacsen- 
lentia  congruonte  :  Et  exspectavi  ut  facerent  jijuii- 
cium,  fecerant  aotem  iniqnitatem  et  non  justiiiam, 
sed  clainorem  {Itai.  v). 

Pilatut  autem  volent  populB  tatitfaeere^  dimi>it  itlit 
Barrabam  et  tradidit  Jesum  fiagetiit  cmtum^  ut  cruci- 
(igeretnr,  Jesiis  aatem  lYagellatus  non  ab  alio,  quam 
ab  ipso  Pilaiointelligendus  est.  Scribit  namque  aper- 
le  Joannes  :  Ctamaverunt  rurtum  omnet  dicentet :  Non 
hunc,  ted  Barrabam.Erat  autem  Barrabat  latro.  Tunc 
ergo  apprehendit  Pitatut  Jaum  et  flagelta»it  { Joan. 
xTUi).  Ac  deinde  subjuagit :  Et  miitet  ptectentet 
coronam  de  tpinit,  impotuerunt  capiti  ejut^  etc.  (Jaait. 
xix).  Qiiod  quidem  ideo  fecisse  atqueideocredeiidus 
D  est  militibus  eum  ilJudendum  tradkiisse,  ut  satiail 
poenis  et  opprobriis  eju«,  inoriem  ejiis  ultro  sitire 
tiesisterent.  Iloc  antein  factum  est  ut  quia  scriplum 
erat :  Mutta  flagetta  peccatorum  {Piat.  xxxi),  illo  lla- 
gellaio,  nos  a  verberibus  liberaremur ,  dicenle  Scri- 
ptnra  :  Fageltum  non  appropinq  abit  tabernaculo  tuo 
{Psat,  xc).    * 

Mi'iiesaufem  duxtrnnt  e:m  in^atrium  pratorii,  el 
eonvocant  totam  cohortam ,  el  induunt  eum  p^rpira^  et 
inponunt  ei  pfectenlet  tpineam  coi  onmm  ^Mceeparniit 
ifllfffar^«Mm:Ai?^/ejrJui/(ifor/im.  Militesqiiidein  quod  '*  \| 
rex  Ju(l:eoruui  luerat  appeilatus,  et  boc  oi  S6rib«ti  et 
sacerdotes  criuien  objecerant,   quod  sibi  in   populo  ^ 

Israeliiico  usurparei  itnperiiim,  illudentcs  bocliiciunt, 
ui  nud.ttuin  piisiinis  vebUbus  iiiduant  purpur*,  qua         )^ 


SS5 


IN  MARCI  CVANGELIIIM  EXPOSITIO.  —  l!io.  IV. 


ssa 


reges  veieres  uiebanlur,    iii  pro  diadeaiaie   iniK)*  A  Cbrisii  Deus,  caput  ejus  percuiiuol  qiri  enni  Deum 


nanl  ei  coroiiam  spin!>aro,  pro  sceplro  regall  denl 
calamum ,  ul  Malihxus  scribit ,  cl  adoreni  quasi 
regem.  Nos  aulem  omnia  hxc  inlelligamus  myslice. 

\  Quomodo  euim  Caiplias  dizil :  Oportet  umm  homi' 
uem  mori  pro  otnnibus  (Joan.  xviii) ,  nesciens  quid  di* 
eerel  {Luc.  ix);  el  isii  quodcunque  fecerunl,  licel  alia 
meme  receriiil,  tamen  nobis  qui  credimus  sacramenta 

^  iribuebaiii.  Noiandum  autem  quod  pro  eoqnod  Mar- 
ciisait :  Et  induunt  eumpurpura^  Matthaeusiia  posuii: 
Et  exuinteseum^chlamydem  eoccineam  circumded^runt 
gi  {MAtth.  xxvii).  Cbi  intelligilur  quod  Matlhaens  ait : 
Cldamydem  coccineam  cireumdederunt  ft,  hoc  Marcus 
dixisse,  Indulum  purpura.  Pro  regia  eoim  purpura 
cblam js  illa  coccinea  illudemibusadhibitaerat,  et  est 


esse  vcTum  denegant.  Ct  qnia  per  arundinera  scri- 
piura  solet  conrici,  quasi  arundiue  ciput  Chrisli  fe- 
liiiot ,  qui,  divinitali  illius  cuniradicenies,  errorom 
suiim  conflrniare  auctoriiaie  sacr.t!  Scripuine  co- 
nantur.  Spnnnt  in  faciero  ejua,  qiii  ejus  prscsentiam 
gratix  verbis  exsecrandis  ex  intern»  caecae  menlit 
iiisania  concepiis  respiiunt,  et  iesum  Chri^tum  io 
cariie  yeiiisse  denegant. 

Ci  quidem  milites  eum  ,  quasi  qui  Deuni  se  ipse 
falsodixisset,  illudentes  adorabant.  Sed  suul  hodie, 
quod  est  gravioris  vesaniie,  qui  eum  certa  fide  u.t 
Deumveruin  adoranl,  sed  perversis  aclibus  mox  ver- 
ba  ejiis  qiiasi  fahulosa  despiciunt,  ac  promissa  regui 
illius  lemporalibus  illecebris  loiige  posiponunl. 


mbra  quaedam  purpiira  cocco  simillima.  Potest  etiam  B      £(  edueunl  iUum  ut  crucifigerent  eum,  Et  angarta^ 

fieri  ot  purpuram-  eiiam  Marcus  commemoraverit, 

qnam  cblamys   habebat,   quamvis  esset  coccinea. 

Mysiice  ergo  in  purpura  qua  indiilus  est  Dominus, 

ipsa  eju8  caro  quam  passionibus  objecil,  insinuatur. 

De  qua  praemissa  dixeral  prophuia  :  Quare  ergo  ru^ 

brum  e$l  indumentm  tuum  ,  et  vestimenta  tua  quaii 

eMlcantium  in  toreulari  {Itai.  lxiii)?  !u  corona  vero 

quam  portabat  spinca,  noslrorum  susceptia  peccato- 

rum,  pro  qua  morlalis  ficri  dignatus  est,  ostenditur, 

Juxtaquod  prjcursor  ipsius  testimonium  ei  perhibens 

Mii: EcceagnusDei,  qui  tollit  peccatamundi  {Joan.  i). 

Nafflquespinasinsignificaiionepeccatorum  poni  solere 

teslatur  ipse  Dominus ,  qui  proloplasto  in  peccatum 

prolapso  dicebat  :  Terra  tua  tpinat  ei  tribulos  germi- 

nabit  libi  {Gen.  iii).  Quod  est  apertedicere  :  Conscien- 

lia  tua  puncUoDes  tibi  el  aculeos  vitiorum  procrearo 

Don  desistet.Quod  vero,  juxU  Evangelium  Luc»,  Do- 
minos  apud  Herodem  aiba  vesie  induitur,  in  cxteris 

vero  evangelisiis  a  militibus  Pilati   sub  coccineo  sive 

porpureohabitu  iliusus  esse  perhibetur,  collata  utra- 

qoe narratione,  iii  uno  innocenlia  et  castitas  assum- 

pts  bumanitatis,  in  altero  autem  veriias  passionis  per 

qoam  ad  gloriam  regni  immortalis  esset  perventu- 

ms,  exprimiiur.  Sicut  enim  purpura  colorem   san- 

gttinis,  qol  pro  nobis  effusus  est,  iroitatur,  ita  et  ha- 

bitos  regni  quod  post  passionem   intravit  nobisque 

intranduni  patescit,  insinuai.  Verum  quia  dicit  Apo- 

slo!o8  :  Quotquot  enim  in  Christo  bapttMti  ettis^  C/iri- 


verunt  prtetereuntem  quempiam  Simonem  Cgrenaum^ 
venientem  de  villa,  patrem  Alexandri  et  Rufi,  ut  tol" 
leret  crucem  ejut.  Magnae  luncopinionis  fi;i  sc  Stinou 
iste  videiur,  cum  Aiii  quoque  ejus  quasi  jaiu  iioii  om- 
nibiis  designcntur  ex  nomine.  Sed  cavcndum  nc  cui 
videatur  contrariuin  ,  qiioJ  Joaunes  scribit ,  ipsum 
Domiiium  sibi  crucem  portasse ;  c£teri  vero  evan- 
gclistx  Itunc  Sinioneni  Cyrei>xuniejm  bajulassc  re- 
fcruni. 

•Priino  namqiiea  Doiniuo  portaia  ,  ac  deinde  Simo- 
ni,  quem  exeuntes  forte  obvium  babucruiil,  porian- 
daimposita  est.  Etboc  congruosatis  ordine  mysterii* 
Quia  nimirum  tps^  paiitt«  etl  pro  nobls ,  relinquent 
nobit  exemplum^  ut  sequamur  vestigia  ejus. 

Et  quia  Simon  isle  non  Jerosolymila,  sed  Cyre- 
nxus  esse  perbibetur  (Cyrene  enim  Liby»  civitas 
esl,  utin  Actibus  apostoloruui  legimus),  recte  per  eum 
populi  gentium  designanlur»  qni  quondam  peregrini 
et  bospites  testamentorum  ,  nunc  obediendo  cive» 
8unt  et  domestici  Dei,  et,  sicut  alibi  dicilur,  Bters' 
det  quidem  Dei,  cohceredes  autem  Christi  (Rom,  viii). 
Unde  aple  Simon  obediens,  Cyrene,  hteres  interpre- 
tatur.  Nec  praetereundum  quod  idem  Simon  de  vil- 
la  venisse  refertur.  Villa  enim  Grxce  niyoe  dicilur. 
Unde  paganos  appellamus  eos  quos  a  civilate  Dci 
alienos,  etquasi  urbanaeconveraationis  videmus  esse 
expei  tes.  Sed  de  pago  Simon  egrediens  crucem  por- 
tat  post  Jesum ,  cum  populus  nalionum,  paganis  riti- 


ttum  induittis  {Galat,  iii) ;  ct  Isaias  Domiiio  de  ele-  j^  bus  derelictis,  vesiigia  doininicae  passionis  obedien- 
ciis  omnibus  :  Mis,  inquit,  velut  omamento  vettierit      ter  ampleciiiur. 


(fitft.  xiL ),  potest  in  lioc  utroque  Domini  habito 
iiiimicorom  quidem  sentcntia  probroso  ,  sed  ipsius 
Domini  electione  gloriosissimo,  omnis  electorum  ejus 
niuliitndo,  quae  in  martyres  venerandos,  et  cxteram 
fidclium  ptebem  distingiiilur,  aptissime  designari. 
Alba  etenim  veste  induitur,  cum  inunda  jusiorum 
coofessione  circumdatnr. 

Purpora  sive  cocco  veslitur ,  cum  in  triuinpho  vl- 
ctoriosorum  martyrum  gloriaiur. 

Ei  percutiebant  eaput  ejut  arundine  ,  et  eonspuebant 
enm,  El  ponentet  genua  adorabant  eum,  Ilaec  tunc  fc- 
reremihles  lilati,  haec  usque  hodie  faciuni  haeretici 
et  pagaiii,  niililes   iiii(|ue  diaboli.    Quia  enim  caput 


Et  perducunt  illum  in  Golgotha  locum,  quod  est  i/t'* 
terpretatum  ,  Calvariee  locus.  Cxtra  urbis  portain  Io« 
ca  sunt  in  qaibus  iruncanlur  ciipita  damnaturum  ,  el 
Calvariae,  id  esl,  decollaloruin  sumpsere  nomen, 
Propterea  autem  ibi  crucifixus  est  Doininus,  ui  ubi 
prius  erat  area  damnatorum  ,  erigereniur  vexilia 
roartyrii. 

Gt  quomodo  pro  nobis  malediclutn  crucis  facluni 
esi,  et  flagellatus  et  crucifixus;  sic  pro  omniom  sa- 
lute  quasi  noxius  inler  noxios  crucifigitur. 

Et  dabant  ei  bibere  myrrhalum  vinum  ,  et  non  acce  - 
pit.  Deus  loquitur  ad  J  rusalem  :  Ego  te  ptantavi  m- 
neam  mcam  reram  ;  quomodo  [acta  es  in  amaritudine 


t87  BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINX.  588 

^tiiatttnayJerem,  ii)?  Amara  vtlis  nnnrum  vinnm  A  longanimes  dicuiilur  quitolerant.  Prorundum  auicm; 


fecit  :  qnod  propinatur  Domino  Jesu  ,  iil  impleatur 
qiiod  scriptiimesl :  Dederunt  m  cibum  meum  fel^  et 
in  siti  mea  polaverutit  me  acelo  (Psal,  lxyiii).  Qund 
autein  dicilur  :  Et  non  accepit,  ve!  seciindum  Mnt- 
Ihgeum  :  Cum  gustasset^  noluit  bibere  (Matth,  xxvii), 
liocindicat,qiiod  gustaveril  quidem  pro  nobis  mortis 
amariludinem,  sed  lertia  die  resurre\it. 

Quod  enim  ait  Marcus  :  non  accepil ,  intelligilur : 
nonacccpit  ut  biberet.  Gustavit  autem,  sicul  Mat- 
tliaeus  tesiis  esi,  ut,  quod  idem  Mntthspus  ait,  Noluit 
biberef  lioc  Mnrciis  diierit  Non  accepit,  lacuerit  au 
temquod  gusiaveril.  Sed  et  iioc  quod  ait  Marrus, 
Uyrrhatiiim  vinum^  intelligpndum  est  MnliliaDiim  di- 
xissc  eim  felle  mistum{Matfh,  xxvii).  Fel   quippe 


quod  terrse  infixum  est,  secretum  sacrnnienii  prx- 
fi;j;urat.  Recordnris,  nisi  rallor,  qnod  vcrba  Apostoli 
in  ista  designntione  crucis  cxpedianlur ,  ubi  ail : 
/n  charitate  radicati  et  fundatl^  ut  possitis  comprehen' 
dere  cum  emnibus  sanctis  quos  sit  tongitudo^  latiludo^ 
altitudo^  el  profundum  {Ephes,  iii). 

Eral  antem  hora  tertia^  et  crucifixerunt  eum,  Sunt 
qui  arbilrenlur  hora  quidcm  lerlin  Dominuni  cruci- 
fixum,  a  sexta  autcro  hora  tenebras  factas  usqoe  ad 
nonam,  ut  consumplx  intelligantur  tres  horac,  ex 
quo  crucilixus  est,  usqiie  ad  tenebras  faclas.  Et  pos- 
set  quidem  hoc  reciissime  intelligi,  nihi  Jonnnes  di- 
ceret  hora  quasi  sexta  Pilatum  sedisse  pro  tribunali 
in  loco  qui  dicitur  Lithostrotos  ,  Hebraice  autem  Gab» 


f>ro  amnriludine  posuit.  Et  myrrhnlum  vinum  nmn-  B  batha  {Joan,  xix).  Sequitur  eniro  :  Parasceve  paschce 


rissimum  est,  quanquam  ficri  po.^sit  ut  et  felle  el 
myrrha  viniim  amnrissimum  reddetur. 

Et  eruci/igentes  ram,  diviserunt  vestimenln  ejus,  mit- 
Untessortem  superm^  quisquxd  tolleret,  Haec  Jonnnes 
evangelisla  plenins  exponit  :  quod  scilicet  mililes 
cxtera  in  quatuor  partes,  juxta  suum  numerum,  di- 
tidentcs»  de  tunica ,  qun  inconsutilis  erat  desuper 
contexta  per  totum,  sortem  miserint. 

Qiiadripertila  autem  vestis  Domini  quadriperti- 
tam  cjtis  figurnvit  Ecclcsiam  ,  toto  scilicet  orbe  (qni 
qtiatuor  partibiis  conslat)  terrarum  difTusam,  et  om- 
nibus  eisdem  parlibus  (cqualiter,  id  est,  concordiier 
distribulam.  Tunicn  vero  illa  sorlita  omnium  pnrtium 


hora  quasi  sexta,  Et  dicit  JudtBis  :  Ecce  rex  vester^  elc. 
Si  ergo  hora  quasi  sexta  Pilaio  seJente  pro  tribunali 
tnidilus  estcrucifigendus  Judaeis,  quomodo  hora  ler- 
tia  crucifixns  est,  sicut  verba  Marci  non  intelligcntcs 
quidam  piitaverunt?  Jam  ccrie  dixerat  Marciis  :  Et 
crucifigmles  eum^  diviserunt  vestimenta  ejus,  Si  ergo 
cis  rci  gcsix  tempus  voluil  commemorare,  siifficcrc 
dicere  :  Erat  autem  hora  tcrtia ;  ul  qiiid  adjunxil  :  Et 
crucifixerunt  cum,  nisi  quiavoluilnliriuid  recapitulan- 
do  significare,  quod  quxsiium  invenirclur  ,  cihu 
Sciiptnra  ipsa  illis  tc  npnribus  legcreiiir,  quibus  uhi< 
vcrsx  Ecclesi;e  notnm  erat  qua  hora  Dominus  liguo 
suspensus  est,  unde  posset  hujus  vel  error  corrigi, 


sigiiificntimitatem,  quT  chariiniis  vinculo  continetur.  p  vel  mendacium  refuiari?  Sed  quia  scicbat  n  miliiibus 


Si  enim  cliariias  juxta  Apostolum  ,  et  supereminen- 
tiorcm  habet  vinm,  et  supereminet  scieniiae ,  ei  su- 
per  omnia  praeccpta  esl,  merito  vestis  qua  significa- 
tur  desnpcr  coniexta  perl:ibetiir.  Insorte  autom  quid 
nisi  gratia  Dei  commendata  esl?  Sic  qiiippe  in  uno 
ad  omnes  pervcnit,  cum  sors  omnihus  plnciiit,  quia 
et  Dci  gratia  In  unitale  ad  omnes  pervenit.  Etcum 
aors  mittitur,  non  pcrsonne  cu)uscunquc  vel  mcriiis, 
•ed  occulto  Dei  judicio  crcditur.  Et  quia,  sicui  dicit 
Apostolus,  vetus  homo  noster  simut  affixus  est  cruci 
eum  t7/o,  ut  eveteuetur  eorpus  pcccaii^  ut  uiira  non  ser- 
tiamtu  peccalo  {Hom.  vi) ,  qnandiu  id  agunt  opera 
'hostra,  ul  evacuetur  corpus  pcccaii,  el  quandiu  ex- 
terior  liomo  corrumpitur  ,   ut  intcrior  renoveiur  de 


Domiiium  crucifixum  non  a  Judxis,  ocoulle  osien- 
dere  voluii  eos  magis  crucifixisse  qui  clamaverun: 
ut  crucifigcre  ur,  qunm  illog  qui  minislcrium  princi- 
pi  suo  secundum  suum  officiiim  prxbuenint.  Inlelli- 
gilur  crgo  fuisse  hora  leriin  cum  clamaverunt  Judiei 
ui  Dominus  crucifigerclur.  Et  veracissime  demonstra< 
tur  tunc  eos  crucifixisse  quando  clamnverunt,  ma- 
xime  quia  nolebant  videri  se  hoc  fecisse,  ct  propter- 
ea  eum  Pilato  tradiderant ,  quod  eoriim  vcrba  snlis 
indicant  secundum  Joannem.  Quod  ergo  maximc  vidc- 
ri  fecisse  nolebant ,  hoc  cos  hora  tertia  fccisse  Mar- 
cus  ostendil,  verissimeindicans  magis  fuissc  Domiiii 
ncc  itricem  liiiguaiu  Jud.corum  quam  miliium  manus. 
Et  erat  titulus  causce  ejus  inscriptus :  Rex  Judao- 


die  in  diem,  lempus  est  crucis.  Ilaec    sunl  etiam  v\  r/mi.  Tituluspositus  siipra  crucem  cjus  in  quo  scri- 


bona  opera  quidem,  lamen  adhuc  laboriosa,  quorum 
merces  requies  esl.  Sed  idco  dicitur  ,  Spe  gaudcn- 
tes  { Rom.  xu),  ut  requiem  fuluram  cnm  hilariiate 
fn  laboribus  operemur.  Hanc  hilaritatem  significat 
crucis  latiludo  in  transverso  ligno  ubi  figuntur  ma- 
nu8.  Per  manus  enim  opera  inielligimus,  per  latitu- 
dinem  bllaiitatem  operantis,  qiiia  iristitia  facit  nn- 
guslias.  Per  altiludinemautem,  cui  caput  adjungilur, 
exttpectatio  retributionis  de  sublimi  justilia  Dei  qui 
reddet  mnieuique  secundum  opera  sua  {Matth,  xvi), 
liis  quidem  secunJum  toleraittiam  bonl  operis,  glo- 
riam  el  honorcm,  ei  incorrupiionem  qu.rrentibus  vi- 
tam  aeternam.  Ilaqueeiiam  longitudo,qua  totum  cor- 
pusexlenditur ,  ipsim   toleranliam  significai,  unda 


piiim  eral  :  Rex  Judxorum,  illud  ostcndil,  qnod  ncc 
ocridendo  efficcrc  poluerunt,  ul  eum  rcgern  non  ha- 
bcrciit  qui  eis  manifestissima  ct  cinineniissiina  po- 
tesialo  sccundum  sui  opcra  reddilurus  est.  Undc  in 
psalino  canilur  :  Ego  autem  constiiutus  sum  rex  ab  eo 
super  Sion,  niontem  sanctum  ejus  (Psal,  ii).  Qui  apte 
eliaiii  quoniam  rex  simul  et  pontifex  est,  oum  cxi- 
miam  Palri  suae  cariiis  hosliam  in  altari  crucis  ofTer- 
ref,  tegis  quoquc  qua  prxditus  erai  digaiiaie  ,  tiiulo 
pr:eieiidit,  ul  cunciis  lcgere,  hoc  est  aiidire  et  cre- 
derc  vo'entii)us  insiuuaretqnod  pcr  criicis  paiibulum 
non  perdiderit  suum  ,  sed  couQrmarit  polius  et  cor- 
roborarit  impcriuin. 

Et  cumco  crucifigunt  duos  latrunes,  unum  a  dextri^^ 


989  IM  MARGl  EYANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LID.  IV.  290 

ttaliuma  thtuirii  </«<.  Lalrones  qui  cum  Domino  A  Gbrisliani,  ilil  quideui  qiii  ffcia  uienle   doniiuica 


sunt  liinc  iude  crucilixi  ,  siguilicanl  eos  qui  sub  fide 
el  coiifessione  Cbrisii  vel  agonem  mariyrii,  vel 
quenilibel  conliuenliae  arctioris  inslilula  subeuni. 
Sed  qiiicunque  bxc  pro  aeierna  solum  ccelcstique 
gloria  gerunt,  bi  proreclo  dextri  latronis  mertto  ac 
fide  dcsjgnanlur.  At  qui  sive  humauae  laudis  inluiiu, 
seu  qiialibel  minus  digna  inientione  mundo  abre- 
nuntiant  ,  non  immerito  blasplicmaloris  ac  sinistri 
Jatroiiis  ineniem  inatautur  et  acius. 

De  quibus  dicit  Apostolus  :  Si  iradidero  corpm 
mtnm  ul  ardcam^  it  dedero  omnet  facuUates  meat  in 
cibot  pauperum^  si  alia  plura  aut  pieiaiis  opera  face- 
re,  ftut  doiia  gratix'  spiriialis  accepisse  videar,  c/uiri- 
lalem  aulem  non  habeam,  nihil  mihi  prodest  (/  Cor. 


passionis  sucramenta  gestaiit  ,  ad  prssentis  vii» 
gaudia  cupiunt  liberari  a  Doiuiuo.  At  qui  simplici 
iiiteotione  cum  Apostolo  noii  gltTiaiiinr ,  nisi  in 
cruce  Doniiiii  nostri,  ita  potius  a  prxseutibus  xru- 
miiis  optmt  erui,  ut  spiriiuni  suum  in  manus  sui 
commendeiii  auctoris  ,  unaque  cum  ipso  regni  coe* 
lesiis  desiderant  esse  participes.  Unde  bene  ille,  qui 
fide  dubia  Doniiiium  precabatur  funditus  esi  con- 
templus  a  Domiiio,  iieque  ulla  respoiisione  dignus 
tiabilus.  Al  vero  pteces  illius  ,  qui  aetcrnam  a  sesa* 
lulein  quacrcbat,  pia  niox  Doniinus  exauditioue 
suscipere  dignalus  est.  Quia  nimirum,  quicunque  io 
tribulationibus  positi  tenipornlia  tantum  a  Duiiiino 
solatia  lequiruut,  teuiporalibus  se  pariter  et  aeiemift 


\m).    Beati  auieui  qui  sua   propter  Dominum,  et  ^  gaudiis  piivant.   Qui  autrm  veraciter  bona  pairiae 


propler  Cvangeiium  relinquunt.  Beatiqui  pertecu' 
lionem  patiuntur  propter  juttitiam ,  quoniam  iptorum 
etl  regnum  cm'orum  (Blatth,  v). 

Similiter  et  tummi  lac.  rdotet  iltudentet  ad  alteru- 
irum  cum  scriblt  dicebant  :  Aliot^  elc.  Eliam  nolen- 
les  confiieniur  sctibae  et  pontifices  quodalios  salvos 
feeerit.  liaque  vos  \estra  condemn.it  sententia.  Qui 
enim  alios  salvos  fecii,  utique  si  vellet,  seipsum 
silvare  poierat. 

Chrittus  rex  Itrael  deteendat  nunc  de  eruce^  ul  vt- 
deamut  el  credamut.  Frnudulenta  promissio.  Quid 
efit  plos  de  cruce  adliuc  viventem  descendere,  aut 
e  sepuicro  nioriuum  lesurgere?  Surrexit,  et  noo 
crediiis;  ergo  etiam  si  de  crure  desccnderit ,  simi- 
liler  non  crodeiis. 

Et  qui  cum  eo  crucifixi  erant  ,  eonviciabantur  ei. 
Qooiiiodo  qui  cuui  eo  crucifixi  erant  conviciabaulur 
ei,  quando  quidem  unus  eorum  conviciaius  est,  se- 
cunduiii  Lucae  testiuionium  ,  alter  et  compescuit 
eum,  et  iu  Dcum  crcdidit  ?  nisi  inielligamus  Mat- 
ibaum  et  Marcuui,  breviter  perstringcutes,  huc  loeo 
pinraleiD  mimerum  pro  singulari  posuisse,  sicui  in 
Epistola  ad  llcbraeos  legimus  pluraliier  dictum  : 
Clmtterunl  ora  leonum  (Hebr.  xi),  cum  solus  Daniel 
significari  iDtelligatur.  Ct  pluraliter  dictum  :  Secti 
tuni  (ibid,)f  cuin  de  solo  Isaia  tradalur.  Qnid  aulcm 
usitaiius,  verbi  gratia,  quam  ut  dicat  aliquis  :  Ei 
rusiici  mihi  insultani,  eiiam  si  uiius  insultet  ?  Tunc 


ccelesiis  suspiraut ,  ad  baec  absque  ulla  dubietate 
Cbrisio  miseraute  pcrveniunt. 

Et  facta  hora  texta ,  tenebrte  facio!  tunl  per  lolam 
lcrram  utque  in  horam  nonam,  Clarissimum  mundi 
luinen  retraxit  radios  suos,  ne  aut  pendentem  vide- 
ret  Doiuinum,  aut  impii  blasphemantes  sua  luco 
frucrentur.  Et  noiaudum ,  quod  Domiuus  sexia 
bora  ,  boc  est,  recessuro  a  centro  mundi  sole  cru- 
ciflxus  sil;  diluculo  aulcm,  boc  est,  oriente  jam 
sole  resurrecliouis  suae  mysieria  celebrarit.  Siatu 
enim  leiiiporis  sigiiavit,  quod  cffectu  operis  exbt- 
buit.  Quia  mortuus  est  propler  peccata  ujstra ,  ei 
resurrexit  propter  jiisiiUcalionem  nostrait^  Main  et 
de  Adam  peccanie  scriptum  est  quod  audierit  vocem 
^  Domini  Dei  deambulantit  in  paradito  ad  auram  poti 
nieridiem  (Gen.  iii).  Pott  meridiem «  nenipe  iuclinata 
luce  fidei ;  ad  auram  vero,  rerigesceu  e  fervore 
chariiatis.  Deambulans  autem  audiebatur»  quia  ab 
boiuiue  peccanie  recesserai.  Rationis  ergo,  imo 
divinac  pietalis  ordo  poscebat  ut  eodem  teinporis 
articulo  quo  luuc  AdpR  prxvaricanti  occluserai, 
nuue  latroni  Dominus  poenitenti  januam  paraditi 
reserarei,  et  qua  bora  primus  Adam  peccaodo 
moriem  hulc  mundo  luvexerai ,  eadem  bora  secuo- 
dus  Adam  niortem  morieiido  destrveret. 

Et  hora  nona  exctatnavil  Jetut  MCt  nuigna^  dicem  : 
Heici^  Heloi  lama  tabacihani^  quod  etl  interpretalum  ^ 
Deut  meuSf   Deut  mem^  ul  quid  dereiiquitli  m$t 


euim  esset  conirarium  quod  Lucas  de  uno  manife-  |\  Principio  vigesimi  primi  psalmi  usus  est.  illud  qoodl 

in  medio  versiculi  legiinr  :  BetjHee  in  me  ^  super- 
fluuui  est.  Legitur  enim  in  Hebraeo,  Detci  tnfMs, 
Deut  meut ,  quare  me  dereliquiili  ?  Nec  mireris  ver- 
boriim  bumilitatem  ,  queriinonias  derelicli «  cuui , 
formam  servi  sciens,  scandalum  crucis  videas.  Sicut 
euim  esurire ,  et  silire ,  et  fatigari ,  non  erant  pro- 
pria  divinitatis,  sed  corporales  passiones»  Ita  et 
quod  dicltur ,  iJl  quid  me  dereliquitti  ?  corporallt 
vo.  is  erai  proprluro ,  quia  solet  secunduni  naturam 
corpus  nullatenus  vclle  a  bibi  conjuncia  vita  fraii- 
dari.  Licei  euim  et  ipse  Salvator  boc  dicebat,  sed 
proprie  osiendebat  corporis  fragilitat<!m,  maoeiit 
virtus  et  sa;»ieniia  Dei.  Ut  bomo  ergo  loquitur,  me^»» 
circumferens  motus,  quod  in  periculis  positi,  a  Deo 


»uvil9  si  il:i  dixissenl  ambos  latrones  conviciaios 
Domino »  cum  non  possei  sub  iiumero  plurali  unus 
intclligL  Cum  vero  diciuip  est  iatronet,  vcl,  ^iit  cum 
€0  crueifixi  eranl,  nec  additum  est  ambo,  non  solum 
si  ambo  fecissent  posset  lioe  dici,  sed  eiiaro  quia 
uoas  boc  fecit,  poiuit  usitato  l«)cuiionis  modo  per 
pluralem  numeruin  sigiiilicari.  Quod  vero  Luca 
lesianie  iinus  lairo  Doininuin  blaspbemai  dicens  : 
Si  tu  et  Chritlttt;  tatvum  fae  temetiptum^  et  not  (Luc. 
xxiii),  alier  vero  illum  digna  invectioiie  redarguii , 
ei  Domiouin  fideli  supplicatione  precaiur  diccns  : 
Domwe^  memeuto  mei^  cum  venerit  in  regnum  tuum 
(Ibid.)^  usqtte  hodie  geri  in  Ccclesia  videmus,  cuin 
umndauis  iacti  afnictionibus    veri    siuiui  et  fulsi 


t«7  BEDiE  VEiNERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENULNA.  588 

^titaltenayJerem.  ii)?  Amara  vttis  nnnnim  vinnm  A  longanimes  dicuiilur  qnilolerant.  Prorundnm  xuiem. 


; 


fecit  :  qnod  propinatur  Domino  Jesu  ,  ut  impleatnr 
qnod  scriptumest :  Dederunt  in  cibum  meum  [et,  et 
m  titi  mea  potaverunt  me  acelo  [PsaL  LXTin).  Qu»d 
autem  dicitnr  :  Et  non  accepit,  vei  seciindum  Mat- 
lliaenm  :  Cum  gustasset^  noluit  bibere  (Mattli.  xxvii), 
liocindicat,qnod  gustaverit  qnidem  pro  nobis  inortis 
amariindinem,  sed  tertia  die  resnrretit. 

Qnod  enim  ait  Marcns  :  non  accepit ,  intelligitnr  : 
nonacccpil  ut  biberet.  Gustavit  aulem,  sicut  Mal- 
thaeus  lesiis  est,  ul,  quod  idem  Mntthspus  ait,  Notuit 
bibere,  boc  Marciis  dixeril  Non  accepity  tacueril  au 
temquod  gustaveril.  Sed  et  Iioc  qnod  ail  Marcus, 
Myrrhatiiim  vmiftii,  intelligpndnm  est  Mnitlixum  di- 
xissc  eum  fetle  mistum{Mat!h.  xxvii).  Fel   qnippc 


quod  terrse  infixum  est,  secretum  sacrnnienli  prx- 
fi;;nrat.  Becordnris,  nisi  fallor,  qtiod  yerba  Apostoli 
in  isla  designaiione  crucis  cxpedianlur ,  ubi  ait: 
1n  chariiatc  racUcati  et  fundati^  ut  possitis  comprehen' 
dere  cum  emnibus  sanctis  quos  sit  tongitudo,  tatiludo, 
altitudo^  el  profundum  (Kphes,  111). 

Eral  aulem  hora  tertia,  et  crucifixerunt  eum,  Sunt 
qui  arbilrenlur  bora  qnidcm  terlin  Dominnin  cruci- 
fixuin,  a  sexta  autem  bora  tenebras  factas  nsq<>e  ad 
nonam,  nt  consumplx  intelligantur  tres  horaD,  ex 
quo  cruciiixns  est,  usqne  ad  tenebras  factas.  Et  pos- 
set  quidem  boc  reclissime  intelligi,  nisi  Jonnnes  di- 
cerel  hora  quasi  sexta  Pilatum  sedisse  pro  tribunuli 
in  loco  qui  dieitur  Lithostrotos  ,  Hebraiu  auiem  Gab' 


pro  amnritndine  po^uit.  Et  myrrbntiim  vinnm  nm:i-  B  batha  (Joan.  xix).  Seqnitur  enim  :  Parasceve  paschce 


ristimum  est,  quanquam  ficri  possit  ut  et  felle  el 
noyrrba  Tinnm  amnrissimnm  reddetnr. 

Et  cruci/igentes  eum,  diviserunt  vestimentn  ejus,  mit- 
Untes  sortem  supereis^  quisquid  totterel.  Hasc  Jonnnes 
evangelisla  plenius  exponil  :  quod  scilicel  mililes 
cxlera  in  qnatuor  partes,  jnxla  suuin  nutnerum,  di- 
irldentcs»  de  tunica  ,  qnx  inconsutilis  erat  desuper 
contexta  per  totum,  sortem  miserint. 

Qnadriperlita  autem  vestis  Domini  quadriperti- 
tam  cjiis  figurnvil  Ecclesiam ,  toto  scilicet  orbe  (qui 
qnatuor  partibus  constat)  lerrarum  difTusam,  et  om- 
nibtis  eisdem  partibus  gcqnaliter,  id  est,  concordiier 
distributam.Tunica  vero  illa  soriita  omnium  pnrtium 


hora  quasi  sexta.  Et  dicit  Judceis  :  Ecce  rex  vester^  etc. 
Si  ergo  bora  quasi  sexia  Pllaio  sedente  pro  tribunali 
traditus  estcrucifigendus  Judaeis,  quomodo  hora  ter- 
tia  crucifixns  est,  sicut  verba  Marci  non  inlelligcntcs 
qnidam  piitaverunl?  Jam  ccrte  dixerat  Marcns  :  Et 
crucifignites  eum^  diviserunt  vestimenta  ejus,  Si  ergo 
cis  rei  gcsix  tempus  voluit  commemorare,  snfficcre' 
diccre  :  Erat  autem  hora  tertia ;  ut  qnid  adjunxil  :  Et 
crucifixerunt  cnm^  nisi  qniavoluitnliqnid  recapitulan- 
do  significare,  quod  quxsiium  inveniretur  ,  cutn 
Sciiptiira  ipsa  illis  tenpxribus  legereiur,  quibus  iini- 
versx  Ecclesiue  notum  er.il  qun  hora  Dominus  ligno 
suspensus  est,  unde  posset  btijus  vel  error  corrigi. 


significntnnitatem,  quT  cliariintis  vinculo  continetur.  p  vel  mendacium  rcfutari?  Sed  quia  scicbat  n  mililibus 


Si  enim  charitas  juxta  Apostolum  ,  et  superemiiien 
tiorcm  habet  vinm,  et  supereminet  scieniiae ,  et  sn- 
per  omnia  praeccpla  esl,  merito  vestis  qna  signinca- 
tur  desupcr  coniextn  periiibetnr.  Insorte  autrm  qtiid 
nisi  gratia  Dei  commendata  est?  Sic  quippe  in  uno 
ad  omnes  pervcnil,  cum  sors  omnibus  plncnil,  quin 
et  Dci  gralin  in  unilale  ad  omnes  pcrvenil.  Elcnm 
sors  miititur,  non  pcrsonne  cniuscunquc  vcl  mcriti«:, 
•ed  occulto  Dei  jndicio  crcditnr.  Et  qnia,  sicul  dicit 
Apostolus,  vetus  homo  nosier  siviut  affixus  est  cruci 
eum  Hlo,  ut  evMCuetur  corpus  peccaii,  ut  ulira  non  ser- 
friamut  peccatQ  {Hom.  vi) ,  qnandiu  id  agunt  opera 
"noslra,  ut  evacueiur  corpus  pcccati,  el  quandiu  ex- 
terior  homo  corrumpitur  ,   ut  interior  renovetur  de 


DomiMum  crucifixum  non  a  Jud.-cis,  ocoulie  osten- 
dere  voluii  eos  magis  crucifixisse  qni  clamaverun* 
ut  crucifigcre  ur,  quam  illns  qni  ministcrium  princi- 
pi  suo  secunduin  suuin  officium  prxbuerunt.  fnieHi- 
gitur  crgo  fuisse  bora  lerlia  cum  clamaverunl  Judaei 
ui  Dominus  criicifigeretur.  Et  veracissime  demonstra- 
tur  tunc  eos  crucifixisse  quando  clamnverunt,  ma- 
xime  quia  nolebant  videri  se  boc  fecisse,  ct  propter- 
ea  eum  Pilato  Iradiderant ,  quod  eorum  vcrba  sniis 
indicant  secundum  Joannem.  Qnod  ergn  maximc  vide- 
ri  fecisse  nolebant ,  boc  eos  bora  terti.i  fecisse  Mnr- 
cus  ostendit,  verissiineindicans  magis  fuisse  Domiiii 
nec  itricem  linguam  Jud.corum  quam  miliium  manus. 
El  erat  tilulus  causas  ejus  inscriptus  :  Rex  Judaco- 


die  in  diem,  tempus  est  crucis.  Ilaec    sunt  etinm  t\  n/m.  Tilulospositus  snpra  crucem  ejns  in  quo  scri- 


bona  opera  quidem,  lamen  adbuc  laboriosa,  quorum 
merces  reqnies  est.  Sed  ideo  dicitur  ,  Spe  gaudcn- 
tes  ( Rom,  xii),  ut  requiem  fnturam  cnm  bilaritate 
fn  laboribus  operemur.  Hanc  hilaritalem  significat 
crocis  lalitudo  in  transverso  ligno  ubi  figuninr  ma- 
nus.  Per  manus  enim  opera  inielligimus,  pcr  laiiiu- 
dinem  bilaritatem  operantis,  quia  tristiiia  facit  ixn- 
gHftlias.  Per  aUitudincmautem,  cni  caput  adjungilur, 
exspeclatio  relribulionis  de  subliini  justitia  Dei  qui 
reddet  unicuique  secundum  opera  sua  (Matth,  xvi), 
liis  quidem  secunJum  tolerautiam  boni  operis,  glo- 
riam  ethonorcm,  ct  Incorruptionemqu.tTenlibus  vi- 
tam  aeternam.  Ifaqueeiiam  longitudo.qua  totum  cor- 
p«isexienditur ,  ii^s.tm   tolenintiam  significat,  unde 


pinm  erat  :  Rex  Judxorum,  illnd  oslcndil,  qnod  ncc 
occidendo  efficcrc  potuerunt,  ul  cnm  regem  non  ba- 
bcrenl  qui  eis  manifeslissiina  cl  cuiiiieniissiina  po- 
lestnlo  sccundum  su:i  opera  redditnrus  est.  Unde  ia 
psalino  canilur  :  Ego  autem  eonstiiulus  sum  rex  ab  eo 
super  Sion,  montem  sanctum  ejus  (Psal,  11).  Qui  apie 
elinni  quoiiiam  rex  simul  el  pontifex  est,  ouin  cxi- 
miam  Pnlri  suae  carnis  hosliam  in  altari  orucis  oiTer- 
ret,  tegis  quoqnc  qua  prxditus  erni  digniute  ,  titulo 
praeieiidil,  ul  cunctis  Icgere,  boc  est  aiidire  et  crc- 
dcrc  vo!entii»us  inbitiuaretqnod  pcr  crucis  paiibulum 
non  perdiderit  suuiu  ,  sed  confinnarit  polius  et  cor- 
roborarit  iinpcrium. 

El  cumco  crunfigunl  duos  lalrunes,  unum  a  dextris^ 


i89  IN  MARa  EYANGELIUM  EIPOSITIO.  —  LIB.  IV.  290 

€1  atium  a  iinulri$  ejm.  Lalrones  qui  cum  Domino  A  Cbrisliani,  ilil  quideni  qui  ffcla   nienle   dominica 


sunl  liinc  inde  crucilixi ,  signilicanl  eos  qui  sub  fide 
et  confessione  Cbrisii  vei  agonem  marlyrii,  vel 
quendibet  contineniiae  arciioris  insliluta  subeunt. 
Sed  quicunque  bxc  pro  xterna  solum  coelcstique 
gloria  gerunt,  bi  profeclo  dexlri  latronis  merito  ac 
fide  desJgnantur.  At  qui  sive  humanae  laudis  inluiiu, 
seu  qualibet  minus  digna  inienlione  mundo  abre- 
uunliunt  ,  non  immerito  blaspbemaloris  ac  sinistri 
latronis  menlem  iniitantur  et  acius. 

De  quibus  dicit  Apostolus  :  Si  tradidero  corpui 
meum  ut  ardeam^  «  dedero  omnei  facultates  mea$  in 
cibo$  paupenim,  si  alia  plura  aut  pietaiis  opera  face- 
re,  aut  doiia  grntix'  spirilalis  accepisse  videar,  c/uiri- 
iatem  autem  non  habeam ,  nihil  mihi  prodest  (/  Cor. 


passionis  sacramenta  gesiant  ,  ad  praesentis  viia» 
gaudia  cupiunt  liberari  a  Domiuo.  At  qui  simplici 
inieoiione  cum  Apostolo  noii  gltTiantnr ,  nisi  In 
cruce  Domini  nosiri,  iia  poiios  a  praeseiilibus  xru» 
mnis  optmt  erui,  utspiriium  suum  in  manus  sui 
commendei4  auctoris  ,  unaque  ciim  ipso  regni  coe» 
lesiis  desiderant  esse  participes.  Unde  bene  ille,  qui 
fide  dubia  Domiiium  precabaiur  funditus  est  con- 
teniptus  a  Domiiio,  iieque  ulla  responsione  dignus 
babilus.  At  vero  pieces  illius  ,  qui  xternam  a  sesa- 
lulein  quxrebat,  pia  niox  Dominus  exaudiiione 
suscipere  dignalus  esl.  Quia  nimirum,  quicunqueio 
iribulalionibus  positi  lempornlia  taiiium  a  Dumlno 
solatia  lequirunt,  temporaiibusse  pariier  et  aelernli 


xiiij.    Beati  auiem  qni  sua  propter  Domioum,  et  ^^  gaudils  piivani.  Qui  autcm  veraciter  bona  patriae 


propler  Cvangelium  relioquunl.  Beatiqui  perseeu- 
tionem  patiuntur  propter  juttitiam  ,  quoniam  ipsorum 
est  regnum  ca'orum  (BSutth,  v). 

Simititer  et  summi  lac.  rdotes  illudenles  ad  alteru- 
trum  cum  scribis  dicebant  :  Alios^  etc.  Eliam  oolcn- 
les  confiteniur  sci  ibae  ei  pontifices  quod  alios  salvos 
feeerit.  Ii.ique  vos  \esira  condemnat  senteotia.  Qui 
enim  alios  salvos  fecii,  utique  si  \ellei,  seipsum 
salvare  poierat. 

Christus  rex  Israei  descendat  nunc  de  cruce^  ut  vt- 
deamus  et  credamus,  Fraudulenla  promissio.  Quid 
«6t  pius  de  criice  adiiuc  viventem  descendere,  aut 
e  sepulcro  moriuum  lesurgere  ?  SurrexU,  el  non 
crediiis;  ergo  etiam  si  de  cruce  desccnderit,  slmi- 
liier  noo  crodeiis. 

Et  qui  cum  eo  crucifixi  erant  ,  conviciabantur  eh 
Quoinodo  qui  cuni  eo  crucifixi  erant  conviciabaulur 
ei,  quando  quidem  unus  eorum  conviciatus  est,  se- 
cundum  Lucae  testimonium  ,  alier  et  compescuit 
eum,  et  in  Dcum  credidit  ?  uisi  inielligamus  Mut- 
ibajim  el  Marcuui,  breviter  perstriiigeiites,  boc  loco 
ploralem  oomeruui  pro  siiigulari  posuisse,  sicut  lo 
Epislola  ad  licbrxos  legimus  plurallier  dictum  : 
CluuserMnt  ora  leonum  (Hebr,  xi),  cum  solus  Daniel 
significari  inlelligatur.  Et  pluraliier  diclum  :  Secti 
sunt  (lbid.)f  cum  de  solo  Isaia  iradalur.  Quid  aulcm 
osilatius,  verbi  gratia,  quam  ut  dicat  aliquis  :  Et 
ruttici  mibi  insuliant,  eiiam  si  unus  insuliet  ?  Tunc 


coelesiis  sus|iirant ,  ad  baec  absque  ulla  dubietale 
Cbrisio  miserante  pcrveniunt. 

Et  facta  hora  sexta ,  tenebrm  factas  sunt  per  totam 
terram  usque  in  horam  nonam,  Clarissimum  muodl 
lumen  retraxit  radios  suo!*,  ne  aut  pendentem  vide- 
ret  Dominum,  aui  impii  blasphemanies  sua  luce 
fruereotur.  Ct  noiandum ,  quod  Dominus  sexta 
bora  ,  boc  est ,  recessuro  a  ceniro  muodi  sole  cru- 
cifixussit;  diluculo  aulcm,hoc  cst,  orienle  jani 
sule  resurreclionis  suac  mysieria  celebrnrit.  Siatu 
enim  temporis  sigiiavil,  quod  cfTectu  operis  exhi- 
buil.  Quia  mortuus  est  propler  peccata  n;>sti*a ,  et 
resurrexit  propter  jiisiificalioneui  noslraiiy  Nain  el 
de  Adam  peccanie  scriptum  est  quod  audierit  voam 
^  Domini  Dei  deambulantis  in  paradiso  ad  auram  post 
nieridiem  (Gen,  in).  Post  meridiem ,  nenipe  iuclioata 
luce  fidei ;  ad  auram  vero,  rerigescen  e  fervora 
charilalis.  Deambulans  autem  audiebalury  quia  ab 
lioiuiue  peccanie  recesserat.  Raiionis  ergo,  imo 
divinac  pielalis  ordo  poscebat  ut  eodem  temporis 
articulo  quo  tuuc  Ad^R  praevaricanii  occlu&erat, 
nunc  latroni  Duminus  poeoitenti  jaouam  paradisi 
reseraret,  et  qua  hora  primus  Adam  peccaodo 
morieio  huic  muodo  invexerat ,  eadein  bora  secun- 
dus  Adam  nioriem  moriendo  destraeret. 

Et  hora  nona  exelamavit  Jesus  VMt  magna^  dicens  : 
Helcif  Heloi  lama  sabacthanif  quod  ist  interpretatum , 
Deus  meuf,   Deus  meu$^  ul  quid  dereUqui$ti  mif 


enim  esset  conlrarium  quod  Lueas  de   uno  manife-  |\  Principio  vigesimi  primi  psalmi  usus  est.  lllud  quod 


ftlavily  si  ilii  dixissenl  ambos  latrones  convicialos 
IXomioo  9  cum  non  posset  sub  iiumero  plurali  unus 
inteHigi.  Cum  vero  dictuip  est  latrones,  vcl,  ^ift  cuin 
eo  crucifixi  erant,  uec  additum  est  ambo^  noo  solum 
si  anibo  fecissent  posset  lioc  dici,  sed  etiaro  quia 
utias  boc  fecit,  potuii  usitalo  iocuiionis  modo  per 
pluralem  numeruin  signiiicari.  Quod  vero  Luca 
lestante  unus  lairo  Dominuin  blasphemat  dicens  : 
Si  tu  es  Christus;  salvum  fae  temetip$um^  el  nos  (Luc» 
xxiii),  alter  vero  illum  digna  inveciioiie  redarguii , 
et  Dooiinuin  fideli  supplicalione  precatur  diccns  : 
/>oifHjif,  memento  mei^  cum  veneris  in  regnum  tuum 
(Jbid.)^  usqtie  budie  geri  in  Ccclesia  videmus,  cuin 
inundaiiis  lacti  af(licliouibus    veri    siuiul  ei  falsi 


in  medio  versiculi  legilur  : /{ei ptce  in  me ,  super- 
fluuni  est.  Legitur  enim  in  Ilebraeo,  Deus  meus^ 
Deus  meus ,  quare  m$  dereliquisti  ?  Nec  mireris  ver- 
borum  humibtatem  ,  queriinonias  derelicii ,  cuiii , 
formam  servi  sciens,  scandalum  crucis  videas.  Sicul 
enim  esurire ,  el  silire ,  et  fatigari ,  non  eranl  pro- 
pria  divinitatis,  sed  corporales  passiones,  iia  el 
quod  dicitur ,  Ut  quid  me  dereliquisti  ?  corporalts 
voris  erat  propriiim,  quia  solel  secundum  naluram 
corpus  nullaienus  vclle  a  &ibi  conjuncia  vita  fraii- 
dari.  Licei  eoim  et  ipse  Salvalor  hoc  dicebal»  sed 
proprie  osvendebai  corporis  fragilitatemy  maneiis 
virtus  et  sa;iientia  Dei.  Ui  homo  ergo  loquitur,  majiia 
circumferens  molus,  quod  in  periculis  posiii,  a  Deo 


^l  nLDi£  VEN&RABiaS  OPP.  PAUS  U.  SECT.  I.  —  EXEG£T1CA  GENUINA.  idi 

mra  deseri  pMiamtis  ;  ut  hoin<y  (urbalury  ut  bomo  A  i"^**^»  qinnn  lacuit  Joanues,  CdiWiti  autetn  Ires 
flel,  ul  hono  cruciUj^itiir. 


Et  quidam  de  eireumslantibus  audientes  dicebant: 
Ecce  Eliam  vacat,  Non  omnes ,  scd  quidam.  Quos 
arbilror  milites  fuisse  Romaiios ,  non  intelligentcs 
sermonis  llebraici  proprietatem ,  scd  ex  eo  quod  di- 
xit  Heloi,  Heloi,  putantes  Eliam  ab  eo  invocatum. 
Sin  aulem  Judxos,  qni  boc  dixerint,  inlelligcre  vo- 
Ineris ,  et  hoc  more  sibi  soiiio  faciunt,  ut  Dominuin 
ifabeciilitate  infament,  qui  Eliae  auxinuin  depre- 
cetuf. 

Currens  aulem  unu$ ,  et  implens  spongiam  aceto , 
circuniponentque  calamo  potum ,  dabat  ei ,  dicens : 
Sine,  videamui  si  veniat  Eliat  ad  deponendum  eum. 


eoaiaienioraverunl. 

Et  velum  tempti  scissum  esi  in  duo  a  sursum  usque 
deorsum.  Scindilur  velum  tenipli ,  ut  arca  testamenti 
et  omnia  lcgis  sacramenta ,  qiiae  tegebaiitur,  appa- 
reanl,  atque  ad  populum  iranseant  iiaiioiiuiu.  Ante 
etenim  dictmn  fuerat :  Notus  in  Judaa  Deus ,  tn 
Israel  magnum  nomen  ejus  {Psal,  lxxvi  ).  Nunc  aii- 
tem  :  Exaltare  super  calos ,  Deus ,  ei  su;:er  omnem 
terram  ,  inquil «  gtoria  tua  (  Psal.  lxvi  ).  Et  in 
Evangetio  prius  dixit  :  In  viam  gentium  ne  abieritis 
(  Maitk.  1  ).  Post  passionem  vero  suam  :  Euntes^ 
inquit,  docete  omnes  gentes  (Matth.  xxviii). 

Videns   autem  centurio ,   qui  ex  adverso  stubat , 


Quam  ob  causam  Domino  acetuin  sit  polui  datum ,  ^  quia  sic  clamans  exspiratset,  ait :  Vere  homo  hic  Fi» 


Joannes  ostendit  plenius  ,  dicens  :  Pottea  scient  Je- 
tus  quia  jam  omiia  comummata  tunt,  ut  contuni' 
maretnr  Scriptura^  dicit  :  Silio,  Vat  autem  positum 
eral  aceto  plenum,  Uti  ergo  spongiam  plenam  aceto , 
hyssopo  circumponentcs  t  obtulerunt  ori  ejus.  Vidii 
ergo  qiioniam  con^ummata  sunt  omiiia  qua;  oporte- 
l):it  (il  nercnt,  antequam  acciperet  acelum,  et  tra- 
derct  spiritum  ,  nique  ut  hcc  eiiani  consuroinarettir 
quod  ait  :  Et  in  siti  mea  potaverunt  me  aceto  (  Ptal. 
cxviii ),  Sitio^  inquit.  Tanquam  hoc  diceret :  lloc 
miniis  fecisiis ,  dnte  quod  estis.  Judsi  quippe  ipsi 
erant  acetum,  degenerantes  a  vino  pairiarcharuin  el 
prophetarum  ;  tanquam  de  pleno  vase,  de  iniquilate 
mundi  hujus  Implefo ,  cor  habeiites  ve!ul  spongiam 


tius  Dei  erai.  Manifesta  causa  miraculi  cenluriunis 
exponitur^  quod  videiis  Doroinum  sic  expinsse,  hoc 
est,  spiriium  emisisse,  dixerit :  Vere  homo  hic  Fi* 
lius  Dei  erat.  Nullus  enim  liabet  potestatein  emil* 
tendi  spiritum ,  nisi  qui  animarum  conditor  esl.  Et 
hoc  considerandum  esi ,  qaod  centurio  anie  croceni 
iii  ipso  scandalo  passionis,  vere  Dei  Filium  conlitea- 
tur»  ei  Arius  in  Ecciesia  praedicet  creaiuram.  Unde 
merito  per  ceiilurionem  fldes  Ec^»t;B  designatur, 
qnx  velo  mysierlorum  coelestium  ^  per  niortem 
Domini  reserato,  continuo  Jesum  et  vere  jiistum 
hominem ,  et  vere  Dei  Filium ,  Synagoga  tacente , 
conflrmai. 

Erani  autem  et  mulieres  de  tonge  aspicienles,  inter 


cavernosls    quodammodo    alque  lortuosis  latibulis  C  ^uas  eral  Maria  Magdalene,  et  Maiia  Jacobi  minorU, 


fraudulenium.  IIyssopum,cui  circumposuerunt  spon- 
giam  aceto  plcnam ,  quoniam  herba  est  humilis ,  et 
pecus  purgai ,  ipsius  Christi  humilitatem  congruenter 
accipimus,  quaiii  circumdederunl,  et  se  circumvenisse 
pulaverunt.  Unde  illud  in  psalino  :  Asperges  me  hgS' 
sopo ,  et  mundabor  {Psal.  l)  ;  Christi  namquc  humi- 
lit»ie  mundamur,  quia  nisi  humillassel  semetipsum, 
facHts  obediensPalii  utque  ad  mortem  crucis  {Phitipp^ 
II ),  iion  utiqiie  sanguls  ejus  in  peccatoruiu  remis- 
sioncm ,  lioc  est ,  in  nostri  mundationem  fuisset 
cfl^usus.  Per  arttndinem  vero,  cui  imposita  esi  spon- 
gia ,  Soriptura  sfgniflcntur,  qu»  implebatur  hoc 
facto.  Slcut  enim  liitgua  dicitur  vel  Grxca,  vel  La* 


ei  Joseph  mo/er,  et  Salome.  Et  cum  essel  in  Galilaea, 
seqiiebantur  euiu  et  niini^lrabant  ei.  Jacobuin  miiio* 
rem  dicit  Jacobuin  Alphasi,  qui  el  fraier  Domini  di* 
cebalur,  eo  quod  esset  (ilius  Mariae  materterae  Doml- 
ni ,  ciijus  in  Evangelio  suo  meminit  Joannes,  dicens : 
Stabai  autem  juxla  crucem  Jesu  maler  ejus ,  el  soror 
matris  ejus  Maria  Cteopha  {Joan.  xix).  Maria  aulem 
Cieopho^  videiur  eam  dicere  a  patre ,  sive  a  cogna- 
tione.  Vocabatur  vero  minor  Jacobus,  ad  disiinelio- 
nem  majoris  Jacobi,  videlicel  fl  ii  Zebeda*!,  qui 
inter  primos  apostolos  vocatus  esi,  ei  electus  a 
Domino.  Consuetuduiis  auiem  Judaicae  fuii,  nec 
ducebatur  in  cuiparo  more  gentis  aniiquo,  ui  mu- 


lina  ,  vel  ali:i  quaslibet,  sonum  signiflcans  qui  Tngua      i;^_^>  j^  o..Kci«  •••  «*•-.. 

'.  ,  ^        ....  ..  n  "fires  de  siibsiaiitia  sua  viciuiu  aique  vcttiium  pr«- 

promitur,  sic  amndo  dici  polest  liitera  qu«  arun- A>  ^^^.^  ...  „      -.  ,         .     ,  .  .  ,       . 

[.,  '  ..       c  j         -.1       .  .    .  ceptoribus  minisirareni ;  hoc  qui  scaiidalum  facere 

dine  seribiiur.  Sed  signincantius  sonos  vocis  hu- 


manflB  usitntissimc  dicimus  linguas  ;  scripturain 
vcro  nrundiiiem  dici ,  quo  minus  usitatum,  eu  ma- 
gis  esi  mjstice  liguratum. 

Jesus  aulem  emissa  voce  magna  expiravit.  Qiiid  bac 
voce  magna  dixerit  Dominus,  Lucas  aperte  desi- 
gnal ,  dicens  :  Pater^  in  manus  tuas  commendo  spiri' 
tuin  meum.  Et  hoec^  inquil,  dicens  exspiravit  {Lue. 
xxiii).  Quod  vero  scribil  Joannes,  quia  cum  acce- 
pissct  Jesus  »celum  ,  dixit  :  Consummatum  est ,  et 
inctinalo  capite  iradidit  spiritum  {  Joan.  xix  ) ,  iuter 
illud  quod  aii :  Consummatum  est ,  el  illud ,  Et  ineii' 
nato  capile  tradidit  spiritum^  eiiiissa  esl  illa  vox 


poterat  in  nationibus,  Paulus  abjecisse  se  memorai : 
l^unqwd  Jton  hakemus  potestatem  sororu  mutieres 
circumducehdi ,  sicut  ei  cwteri  apostoti  facimu  (/  Cor^ 
IX  )  ?  Minislrabant  auiein  Domino  de  subslamla  sua, 
ul  nieierel  earum  cornalia ,  cujut  ill»  meiebani 
spiritaJia.  Non  quo  iitdigeret  cibis  Domiiius  creatn^ 
rarum,  sed  ui  lypum  oatenderct  magisirorum,  quod 
victu  alque  ▼esiilu  ex  ditripulis  deberent  esse  coh- 
tenU.  Sed  videamus,  quales  eomitcs  habuerll.  Ma« 
riam  scilieei  Magdalenen ,  a  qua  se ptem  daemonia 
ejecerai ,  et  Mariam  Jacobi  et  Juseph  matrem,  nia- 
teneram  suam ,  et  alias ,  quas  in  ca:leris  Kvans^ 
iiM  legiinus. 


tn  IN  MARCl  EVANtiELlUM  EXPOSmO.  —  LIB.  IV.  tSi 

Ei  cumjam  sero  e$tet  facium,  quia  eral  parctceve,  A  poiilirioalibus  a  bealo  papa  Silveslru  legriiius  esstt 
liuod  cit  ante  Stbbatum ,  venit  Joseph  ab  Arimaihia      &laluluin. 

Et  pesuit  eum  in  monumenlo ,  quod  erai  excisum 
de  petra ,  et  advoMt  lapidem  ad  ostium  monumcnti, 
De  inonumenlo  Domini  feruiii,  qui  noslra  aitale  de 
Jcrosolymis  in  Britanniam  venere,  quod  domus  fue- 
rit  rotunda  de  subjaceuie  rupe  ezcisa »  tanlae  altiiu- 
dinis ,  ut  iiitro  coiiBistens  bomo  viz  manu  eiten'a 
culmen  lossii  attingere,  qiiae  babet  iutroitum  ab 
Orieiite,  cui  Inpis  ilie  magiius  advolulus  atque  im~ 
positus  est.  In  ciijus  moiiumenti  parte  Aquilonari 
sepulcruin  ipsuin,  boc  est,  locus  Dominici  corporii 
de  eadem  petra  factus  est,  septein  babens  pedes 
iungiludiiiit ,  trium  vcro  palmorum  mensura  cxtero 
paviinenio  altius  einiuens.  Qui  videlicet  locus  non 


hobilU  decurio.  Decurio  vocatur,  quod  sil  de  ordine 
curiapy  et  olflcium  euriae  adminisiret.  Qui  etium 
rurialis,  a  procarando  niunera  civilia,  solet  appet- 
lari.  Arimatbia  auiero  ipsa  e^l  Uamalbaim,  civitat 
llclcbanx  et  Saniuelis  in  regione  Tbamnitica  juxta 
Diospolim.  nvpatnitvn  vero  Grxce,  Laiine  prtepa- 
Tatio  dicitur.  Quo  nomine  Judxi,  qui  iiiier  Graec<  s 
morabantur,  seztam  Sabbati  appellabant,  eo  quod 
in  iiio  ea  quae  requiei  Sabbati  necessaria  esseni, 
pr9'parare  solerent.  Juzta  boc  qiiod  de  maniia 
quondam  prapceptum  est  :  Sexta  auiem  die  colligetis 
dttplum^  etc.  Quia  crgo  sezla  die  factiis  est  bomo, 
ei  toia  est  mundi  creatura  perfecta ,  seplima  aulein 


'« nditor  ab  opere  suo  rcquicTii ,  unde  et  banc  Sab-  '  de  upcr,  sed  a  laiere  ineridiano  per  lotuin  patulus 


Ldium ,  boc  est  requiein ,  voliiit  appellari ,  recte 

S.ilvator  eadem  sexta  die  crucilizus,  bumanae  re* 

staurationis  implevit  arcanum.  lueoque  cum  acce* 

pis>et  aceturo,  dixit:  Consummatum  est^  Iioc  est, 

sezi»  dici ,  quod  pro  mundi  rcfectione  suscepi ,  jam 

tot  m  est  opus  explctum.  Sabbaio  autem  iii  sepulcio 

reqiiiesccns ,  resurrectionis  quse  octava  die  ventura 

erat ,  exspectabat  eventom.  Ubi  nosirae  siinul  devo- 

tionis  ac  beatae  reiributionis  prseliicet  exemplum, 

<)uos  in  bac  quidem  sezta  sxculi  aetaie  pro  Domino 

pati,  et  velut  muodo  necesse  est  crucifigi.  In  se- 

ptima  \ero  aetate,  id  est,  cnm  letbi  quis  debiium 

solvit ,  corpora  quidein  in  tumulis ,  animas  auietn 

secreia  in  pnce  cum  Domino  roanere,  et  post  bona 


esi ,  iinde  corpus  iiiferebatur.  Color  auiem  ejusdem 
monumenti  ac  loculi  rubicundo  et  albo  dicitur  esse 
permi&tus. 

Maria  auteni  Magdalene^  et  Maria  Joseph  aspicie" 
bant  ubi  ponerelur,  In  Lt:ca  legimus  quia  stabant 
omnes  noii  fjns  a  longe  ei  muiieres,  quis  secut» 
eraiit  eum.  liis  ergo  iiotis  Jesu,  po  t  deposiium  ejus 
corpus  ad  sua  remeantibiis ,  soluc  mulieres,  quas 
arctius  amabant ,  funiis  subseculae,  quomodo  poiic- 
retur,  inspicere  curabant,  ut  ei  tempore  eongruo 
iiiuuus  possent  devoiionis  oflerre.  Sed  et  bactenua 
sanct;c  mulieres  die  Parasceves,  id  esl ,  praepara- 
tionis  idem  faciunt ,  ci:m  animx  bumilo' ,  et  quo 
majoris  sibi  consciu:  fragilitatis,  eo  majori  Salva- 


oportet  opera  quiescere ,  donec ,  octava  tandem  ve- ^  toris  amore  ferveutes*  passionis  ejus  vestigiis  In 


ntenie  aeiate ,  etiam  corpora  ipsa  resurreriione  glo- 
rificata  cum  animabus  siinul  iiicorruptionem  xiernie 
h2redil:itis  accipianl. 

Vrnif ,  iiiquii ,  Joseph  ab  Arimathia  nobilis  decurio, 
fttt  ft  ipse  erat  exspectans  regnum  Dei.  Et  audacler 
intimit  ad  Piiatum,  et  peliit  corpus  Jesu.  M.ignae 
qaidem  Josepb  isle  dignilatis  ad  sxculum .  sed  ma- 
joris  apud  Dedm  meriti  fuisse  hodatur.  Talem  nam- 
que  ezistere  decebat  eum  qul  corpus  Domini  sepe- 
lirel,  qui  et  per  justitiam  meritorum  lali  ministerio 
dignus  esset,  et  per  nobiliiatem  potcntiae  saecularis 
faeoltatem  posset  obtinere  ministraadi.  Non  enim 
qtkilibel  ignotus  aut  medi«cris  ad  prscsidem  accedere 
et  crucifizi  corpus  poterat  iiiipeirare. 

Joseph  ttutem  mercatus  esi  sindonem ,  et  deponent 
eitm ,  involnt  sindone,  Et  ez  simpiici  sepultura  Do- 
iiiiiii  ambiiio  divitum  condemnatur,  qui  ne  in  lu- 
uulis  quidem  possunt  carere  divitiis.  Possunius  au* 
i«ui  juxla  iutelligeniiain  spiritalem  hoc  senlire, 
quod  corpns  Domini  oon  auro,  non  gemmis,  et 
serico,  sed  linteamioe  puro  obvolvendum  sit,  qi»an« 
quam  et  boc  signilicei,  quod  ille  in  sindoue  rounda 
involval  Jesum,  qui  pura  eum  mente  susceperit. 
lUnc  Ecclesiae  roos  eblinuit  ut  sacrificium  alturis 
Bon  in  serico,  neque  in  panno  tincto,  sed  in  lino 
lerreno  celebretur,  sicut  corpus  est  Domini  in 
sindoiio  roiuiiU   sepulluni ,  jasta  quod  in  gestis 


boc  sxculo,  quo  requies  est  pracparanda  fulura« 
diligenter  obsequuntur,  et  si  forte  valeaiit  iiiiiiari 
pia  curiositate,  quo  ordiiic  sit  eadem  passio  coin- 
plela  |)erp  ndunt. 

CAPUT  XVI. 
Et  cum  transis^et  Sabbalum ,  Maria  Magdalene ,  et 
Maria  Jacobi^  et  Salome,  emerunt  aromata,  ui  vewen' 
tes  ungerent  Jeswn,  In  Evangelio  Lucae  scriplum  esl 
qiiod  reverienles  a  monumento  paraverunt  aromata 
et  unguenta ,  et  Sabbato  quidera  siluerunt  propter 
niandatum.  Maiidatum  ergo  legls  erat  ut  Sabbati  si« 
lentium  a  vespera  usque  ad  vesperam  servaretur ; 
ideoque  religiosae  mulieres,  sepulto  Doniino,  quan* 
^diu  licebat  operari,  id  cst,  usque  ad  solis  occasum, 
*in  uiiguentis  praeparandis  eraiit  occupatx ,  ul  Lucas 
scribit.  Et  quia  tunc,  pia:  angustia  lemporis,  opus 
explere  nequibant,  f<  stinaverunt  mox,  traiif^aeio 
Sabbalo,  id  est,  occidenle  sole,  ubi  operaiidi  If- 
centia  remeaverat,  einere  artimata,  sicut  Marcus 
refert,  ut  veuieiites  iuane  ungerent  eorpus  ejiis. 
Neque  enim  vespere  Sabbaii  prseoccupanie  jam  no- 
ctis  arliculo  monumentum  adire  voluerunl. 

Et  valde  mane  una  Sabbatorum  veniunt  ad  month 
mentum^  orto  jem  sole.  Prima  Sabbaiorum  prima 
dies  est  a  die  Sabbatoruro,  id  est,  requietionum , 
quam  nunfC  diem  Dominicam  propler  rosurrectionem 
Domini  Salvatoris  moi  ecclesiastieus  appellat.  Idipsnm 
autem  csi,  curo  una  Sabbati,  sive  bna  Sabbaloriim 


m  BED/£  YCNERABILIS  OPP.  PARS  II.  SGCT.  I.  -  GKEGETICA  GEMUINA.  SDt 

IfgimuK,  itl  esi,  ana  dies  a  Sibbaloruiii  dic,  liocesl«  A  i»tola  (andida  cooperlus  npparuil ,  qula  festivitaiii 

iiostiac  gaudia    nuiiliuvil.   Candor   elenini   Teitis. 


ret|(iielioiiuin ,  qua:  in  Sal)l)alis  custudiebanlur.  San- 
cUe  auiero  mulieres,  quac  Dominum  fuerant  secutae , 
cum  aromatibus  ad  monumenlum  venerunl ,  et  ei , 
quem  viventem  dilexerani,  etiam  mortuo  studio  hu- 
niani!aiis  obsequuntur.  Ei  nos  ergo  in  eum  qui  esl 
inortuus  credentes ,  si ,  odore  virlutum  referti ,  cum 
opiniene  boiioruni  operum  Doniinuin  quxriinus,  ad 
monumenium  profecio  iliius  cuiii  aromatibus  veni- 
mus.  Qiiod  autem  valJe  nianc  mulieres  venerunt  ad 
nionumentum  orio  jam  sole,  id  est,  cum  jam  coeluin 
ab  Orieniis  parte  albesceret ,  quod  non  (it  uliqne,  nisi 
solis  orieniis  vicinitaie,  juxta  bisloriam  quidera  ina- 
gniis  qua^rendi  ct  inveniendi  Dominum  fervor  chari- 
tatisostendiiur.  Juxta  inlellectum  vero  mysiicuin  no- 


st>leiidorein  nosiro:  denuntiat  festiviiatis.  Nostrae 
dicanius  an  sux?  Sed  ut  fateamur  verius,  et  su» 
dicainus  et  nosirar.  illa  quippe  Redemptoris  nostri 
resurrectio,  et  nostra  feslivitas  fuit ,  quia  nos  ad 
iiiiiuortalitatem  rcduxit ,  et  angelorum  festivitaa 
exstitil,  quia  nos  revocando  ad  coeleslia,  eorunn 
numeruin  implevit.  In  sua  ergo  ac  nosira  festiviuta 
angelus  in  albis  vestibus  apparuit,  quia  dum  nos  per 
resurreciionem  doininicam  nd  superna  reducimur, 
coelestis  palriae  damna  reparantur.  Scd  jam  qui  vo- 
nientes  feminas  afTalur  audiainus. 

Notite  expavescere,  Jesum  quceriiis  Nazarenum  cru^ 
cifixum;  surrexil,  non  eU  hic.  Eece  locut  ubi  poiuerunt 


b(s  datur  exenipluni,  iltuminaia  facie,  decussisque  ™  ^^-  Nolite^  inquii,  expavescere.  Ac  s:  aperte  dicat : 


▼itiorum  tenebris,  odoreiii  bonorum  operum  Domino 
et  orationum  siiavitatcin  ofTerre. 

Et  diceb^nl  ad  invicem:  Quis  revolvet  nobis  lapidem 
ab  ostio  monumenii  ?  Et  respicieutes  vtd^runl  re  olutum 
lapidem,  Erat  quippe  magnus  valde»  Qiiomodo  lapis 
per  angelum  revolutus  sii ,  Matilixus  sufficienier 
exponit.  Scd  revoluiio  lapidis  inysiice  rescralionem 
sacramentorum  Cbristi,  quie  velamine  littcrae  legalis 
tegebanlur,  insinuat.  Lex  eniin  in  t:<pidc  scripta  cst, 
ciijus  ablato  le(;nilne,  gloria  nsurrcctioiiis  ostensa, 
ct  abolilio  inonis  antiqu;R ,  ac  viia  nohis  speranda 
perpetna ,  loto  coepit  orbc  prxdicari. 

Et  hiiruevutes  in  monumentum ,  vidcrunt  juvenem 


rafeant  illi  qui  non  amant  adven'um  snpernonim 
civium.  Periimescant  qni  carnalibus  desideriis  pressi, 
aJ  eorum  se  societaiem  pertingere  posse  desperant. 
Yos  auiem  cur  pertimescitis,  qui  vestros  coneives 
videlis?  Unde  et  Mattbxus  angelum  npparuisse  dc- 
scribens  ait  :  Erat  autem  aspectus  ejus  sicut  futgur^  et 
vestitnenta  ejus  sicul  nix  (Matth.  xxviii).  In  fulgort 
elenim  terror  tiin  'ris  est,  in  nive  au'.em  bl  mdimen- 
tuin  candoris.  Qnia  vero  onmipotens  Deu<i  et  terribi- 
lis  est  peccaioribus,  et  blandus  jubl  s,  recie  ie»lis 
resurrectionis  ejus  angelus  ei  in  fulgui  c  vulius,  et  in 
caudore  habitus  dcmonslratnr,  ui  dc  ipsa  sua  specio 
et  terreret  reprobos,  et  mulceret  pios.  Jesum  quasrt- 


stdentem  in  dexlris  coopertum  stola  candida^  et  ob*  p  <'<  Nazarenum.  Jesus  Latino  eloquio  saluiaris,  id  est 


siupuerunt.  Introeuntes  ab  Oricnte  in  domum  illam 
rotundam  ,  quae  in  pelra  est  cxcisa ,  viderunt  ange- 
Ittin  sedentem  ad  nteridianam  partcm  loci  illius, 
iibi  posiium  fuerat  corpus  Jesu ,  hoc  nam(|ue  erat 
lo  dexlris.  Quia  nimirum  corpus,  quod  supinum  ja- 
cens  caput  babebat  ad  occasum,  dcxteram  necesse 
est  haberet  ad  Austrum*  Scribit  autem  Matihaeus 
quod  angelum  qoi  revolvii  lapidem  ab  ostio  mouu- 
menti  primo  viderunt  super  ipsuin  lapidein  seden- 
tem  qiii  eas  inirare  iii  locuni  ubi  Dominus  erat  po- 
sitiis  jusserii ,  et  videre  quod  jam  resurrexisset  a 
mortuis.  Scribit  Lucas,  quod  intranies  iii  moniinicn- 
Tftum,  duos  angelos  inibi  stantes  invenerinl.  lliae  ergo 
mulieres  angelos  vident  qux  cuni  aroinaiibus  vene- 


salvator  interpreutur.  At  vero  multi  hoc  nouiine  dici 
poteraiit  tunc,  non  tatucn  subsiantialiter,  sed  nuiicu- 
pative.  Idcoqtie  locus  sulijuitgiiur,  ut  de  quo  Jesu 
diciuin  sit  maiiirestetur  :  A^ajuireiittin;  et  causain  pro* 
tinus  snbdit,  crucifixum,  atquc  addidil»  reswrrexil, 
non  e^t  hic.  iVoit  est  hic  dicitur  per  prasseutiam  caniis, 
qui  tanicii  nusquuiu  deerat  per  praeseutiam  maje- 
statis. 

Sed  ite  el  diclte  discipulis  ejus  et  Petro,  quia  prcBe§* 
det  vos  in  Galitasam.  Quaerendum  nobis  est  cur  iiomi- 
natis  discipulis  Petrus  designaiur  ex  nomine.  Sed  si 
hunc  angelus  nominatim  non  exprimerel,  qui  magi- 
siruin  negaverat,  venlre  inier  discipulos  non  audereL 
Yocatiir  ergo  ex  nomiiie,  ne  dcperaretex  negatioae. 


*  {    ,nint,  quia    videlicet  illas  menies  supernos  civcs^Qua  in  re  considerandum  nobis  est,  cur  omui^ioteiis 
A     aspicinnt ,  quatf  cum  viriutibus  ad  Deuin  per  sancta^Deus  eum  quem  cuiicue  Ecclesi»  prxforre  dispo- 


desideria  prollciscuninr.  Notanduni  veru  nobis  est , 
^  ^uidiiam  sit  quod  in  dextris  sedere  angelus  cerniiur. 
■'Quid  namque  per  sinistram  nisi  vita  pra;seiis  ?  Quid 
vero  per  dexteram  uisi  perpeUia  vita  signatur?  Umle 
sciiptom  est :  Lueva  ejus  sub  capite  meo ,  ei  dextera 
illius  aniptexabiutr  me  (  Cant.  ii  ).[SinistYam  naiuque 
Dei  Ectrlcsia,  prosperitatem  videlicet  viia*  prajsentis 
M|uasi  sub  capite  posuii,  quain  inientione  samroi  amo- 
ti$  premit.  Dexlro  vero  Dei  eam  ampleciiiur,  quia 
^b  atenia  ejus  beaiitudine  lota  devotione  eoniine- 
turVjQuia  ergo  Redemptor  noster  jam  pnirseniis  vilae 
eorriiptionem  traiisierat,  rccie  angelus  qui  nuntiare 
poi  eimcui  ejus  viiam  venerat,  in  dextcra  sedebat.  Qui 


suerat,  anciilae  vocem  periiinescei  e,  ei  seipsum  ne- 
gare  permisit.  Quod  nimirum  m^ign»  aciiun  pietatis 
dispeiisatione  cognoscimus,  ut  is  qui  fuiunis  erai  |ia- 
stor  Gcclesiae.  in  sua  culpa  disccret  qualiler  aliis  mi- 
sereri  debur&sei.  Prius  itaque  eum  osiendil  sibi,  et 
tunc  propposuit  caeteris,  ut  ex  sua  inrirmitate  cogno* 
sceret  quam  misericorditer  aliena  inGrina  toleraret* 
Bene  autein  de  Redeinpture  nostro  dicitur :  Prceeedei 
90S  in  Catdffam^  ibi  eum  videbuis,  sicut  dixit  vobis. 
Gaiiliea  nauique  transmigratio  facta  iuterpretatur. 
Jam  quippe  Redemptor  nosier  a  passione  ad  resiir- 
rectionem,  a  morte  ad  viiam,  a  pcena  ad  gturiam,  a 
eorruptione  ad  incorroplionem,  tiaQ;>migravorat.  Et 


597  IN  MARCI  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  -  I  m.  lY.  298 

priroom  posl  resurrectionem  \n  Galilaea  a  discipulis  A  poni.  Quae  ergo  a  septem  dacmonibus  curata,  liocest 


^ldetur,  qoia  resurrcciionis  ejiis  gtoriam  posi  Ixli 
fidebimus,  si  modo  a  Yiliis  ad  viriutum  c(*lsiliidincm 
transmigramus.  Qui  ergo  in  sepulcro  nunliaiur,  in 
transinignt:cnc  ostenditory  quia  is  qui  in  mortifica- 
ilone  caniis  agnoscitur,  iii  iraiismigraiioiic  inenlis 
¥ldetiirJ^ 

At  illce  exeunlei  de  monumento  [ugerunl  (invaserat 
enim  eas  tremor  el  pavor)  el  nemini  quidquam  dixemnt, 
Timebant  ettim.  Merito  movet  quomodo  Marcus  scri- 
bat :  Et  nemini  quidquam  dixerunt.  Cum  dical  Lucas : 
£t  regressm  a  monumenlo^  annuntiaverunt  hcec  omnia 
itlis  undecim,  et  cceteris  omnibus,  Similiter  Matiliaeus  : 
Et  esaerunl  (inquit)  cilo  de  monumento^  cum  timore  et 
gaudio    magnOf    currentes    nunliare   discipuUs    ejus 


ab  universis  erat  liberata  sceleribus,  prima  resur- 
gentem  a  morluis  Dominum  vidit,  ne  quisquam  digne 
pcenilens  de  admissorum  veitia  desperaret,  videns 
eam  qux  lot  ac  tantis  quondam  erat  subdila  vitiis  in 
tantum  culininis  subito  incrito  fidei  ac  dileciionis 

» 

esse  promolam,  ut  i|)si8  evangelistis  aique  aposiolis 
Cliristi  prima  ilia  miraculum  patral»  resurrectionis 
evangelizarel. 

Et  illi  audientes  quod  viverei,  et  visus  esset  ab  ea, 
Ron  crediderunt.  Quia  resurrectionem  doiniuicam  di- 
scipuli  tarde  crediderunl,  non  lam  illorum  infirmiia^ 
quam  nostra  (ut  ila  dicam)  fulura  Grmilas  riiil.  Ipsa 
uamque  resurrectio  illis  dubiiantibus  per  mulia  ar- 
gumenta  monstrata  est,  quae  dum  nos  legentes  agno- 


{Matih.  zxviii).  Nisi  intelligamus,  ipsorum  angelorum  ^  scimus,  quid  aliud  quam  de  illorum  duhitatione  soii 


Deiuini  ausas  fuisse  aliquid  dicere,  id  est  respondere 
ad  ea  qux  ab  illis  audierant ;  aut  certe  custodibus 
quos  jaceiites  videruni.  Nam  illud  gaudium  quod 
M4ltba:u8  commemor.it,  non  repugiiattimori,  de  quo 
Marcus  dicit.  Debemus  enim  utrumque  in  lllarum 
mniino  factum  inlelligcre,  etiauisi  ipse  Matthxus  dc 
limore  non  diceret. 

Surgens  autem  Jesus  mane  prima  Sabbali,  apparuit 
primo  Marias  Magdalenos,  Hxc  apparitio  Domini  quo- 
niodo  et  obi  sit  facta,  Joaniies  plenissime  docei. 
Surrexit  autero  Duminus  mane  de  moiiumeiito,  in 
quo  sero  jam  facto  erat  depositiis,  ut  adimpleretur 
iliud  Psalmistae  :  Ad  vesperum  demorabitur  (ieius^  et  ad 


damur?  Minus  enim  mihi  Maria  Magdalene  proistiliiy 
quxcitius  credidii,  quam  Thomas,  qui  diu  dubilavit. 
Ille  etenim  dubilando  vulnerum  cicairices  tetigit,  et 
de  nostro  pectore  dubitaiionis  vulnus  amputavit. 

Post  hcec  autem  duobus  ex  eis  ambulantibus  otten- 
sus  est  in  aiia  e([ig\e  euniibus  in  viltam.  Et  ilti  euntes 
renuntiaverunl  casteris,  nec  itlis  crediderunt.  Quoinodo 
hoc  facium  sit,  Lucas  exponit  latius.  Qiiod  auiem 
dicit  Maicus,  ostensus  esl  in  atia  effigie,  hocaperlius 
dicit  Lucas,  quia  oculi  eorum  tenebanlurj  ne  euai  agno- 
scerentf  donec  cum  itto  venienies  in  casteltum  quo  ibaut^ 
et  ponentes  ei  mensam  quasi  peregrino^  tandem  cogno- 
verunt  eum  in  frac^ne  panis  {Luc.  x«iv).  Qui,  sicut 


matutinum  lcetitia  {Ptal.  xxix).  Sepultus  ergo  sexla  q  idem  Lucas  consequenter  adjungit,  suryentes  eadem 


Sabbati,  quae  dicilur  Parasceve,  circa  boram  vesper- 
iloam,  seqoenti  nocie  ac  die  Sabbati  cuui  nocie  sub- 
seqoenti  in  monumenlo  positus,  slc  die  tertia,  id  est 
maoe  surrexit  prima  Sabbati.  Non  autero  merito  uno 
die  in  sepuicro  et  duabus  uoctibus  jacuit,  quia  vide- 
Ucet  lueem  sua:  simplj!  mortis,  lenebris  dupiae  no- 
ftine  mortis  adjonxit.  Ad  nos  quippe  venil,  qui  in 
morte  spiriios  carnisque  tenebamur.  Unani  ad  nos 
luaro,  id  esi,  carnis  inortem  detulit,  et  duas  nostras 
qaas  reperit  solvit.  Si  enim  ipse  utramque  susciperet, 
nus  a  neutra  liberaret.  Sed  onam  misericorditer  ac- 
cepil»  et  ]uste  uirainque  damnavil.  Siinplain  suain 
duplx  nostrae  contulil,  et  duplam  nosiram  moriens 
aiibegiL. 


hora  regreisi  sunt  in  Jerusalem,  Et  invenerunt  eongre' 
gatos  undecim,  et  eos  qui  cum  ipiis  erant  dicentes^  quod 
surrexit  Dominus  tere,  et  apparuil  Simoni.  Et  ipsi  nar" 
rabant  quai  gesta  erant  in  vtn,  et  quomodo  cognoverunl 
eum  in  fractione  panis  {Ibid.).  Quod  autem  alt  Mar- 
cus,  aunHnfun^riiRl  cwteris^  vet  itlis  crediderunt^  cum 
Lucas  dicat  quod  jam  iiide  loquebantur,  vere  resur- 
rexisse,  et  Simoni  apparuisse,quid  inieliigendum  est» 
nisi  aliqoos  fuisse  ibi  qul  hoc  nollent  credere?  Cui 
autem  non  eluceat,  praeiermisisse  Marcum,  quod 
Lucas  narrando  explicavit?  Qoc  est,  quae  cum  illia 
locotus  fuerit  Jesos  aotequam  cognosoerent  eum,  et 
quomodo  eom  In  fractione  panis  agnoverunt,  quan- 
doquidem  mox  ut  dixit  eis  apparuisse  alia  eftigie 


Apparuil^  inqiiit,  prtmo  Marim  Magduteno!^  de  qua  f)  euntibus  in  villam,  continoo  conjunxit :  Et  itti  euntes 


ejeeerai  septem  dcBnionia.  Itta  vadens  nuntiavit  ius  qui 
eum  eo  fuerant  tugentibus  et  flemibus.  Sicut  In  prin- 
cipio  roulicr  aiictris  culpae  viro  fuit,  >ir  exseculor 
erroris,  ita  nonc  qox  prior  mortem  iniolerat  et  gu- 
aiaverai,  resurrectionem  prior  vidil.  Et  ne  perpetul 
reatos  apud  viros  opprobrium  susiineret,  quac  cul- 
pam  vlro  transfiiderat,  transfudii  et  graiia.  Unde 
recie  et  mulier  hxc  quas  viris  lugentibus  ac  flentibus 
beiltiaro  dominicai  resurrectionis  prima  nuntiavit,  a 
tcptem  dxmonibus  curata  esse  memoratur,  ut  uni- 
▼ersis  vitiis  pleiia  fuisse,  sed  ab  iiis  omnibos  diviiio 
nuoere  mundata  esse  signetor,  ei  ubi  abondavit  pec- 
catom,  superabondasse.gratia  inonMretor.  Septena- 
rius  naroqne  numerus  pro  univorsitate  solet  mysticc 

PiTEOL.   XCIl. 


numtiaverunt  aeleriSf  nec  ittis  crediderunt.  Quasi  pos- 
senl  nuniiare  quein  non  cognoverant,  aut  possenl 
agnoscere  quibos  alia  efligies  ejos  apparuerat.  Qoo- 
modo  ergo  eum  agnoverunt  ut  nuntiare  possent, 
Marcos  sine  dubio  praetermisit.  Quod  ideo  meroorid! 
commendaDdum  est,  ut  assuescamos  advertere  Evan« 
gelisiariim  morem,  ila  praetlermilieniioro  qoaa  non 
comroeiuoranl,  etconjungeniium  quae  commemoranl, 
ul  eis  qui  ii&um  in  hac  consideratione  non  babent, 
non  aliunde  maxime  error  oriaiur,  quo  puiant  eos 
non  sibl  congruore. 

Nomsime  reeumbentibus  UUs  uudeeim  apparuit^  et 
exprobravit  incredutitatem  itlorum  ,et  duritiam  eardis^ 
<tuia  kis  qui  viderant  eum  resurrexitse^  non  credide- 

10 


tno  HEhJE  VENERABIL1S  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.   —  EXEGETICA  CENlJINA.  SBO 

fani.  (jiiomoild  novitzime^  ^iitsl  jain  nltra  eom  non  A  riienint.  Ui  enini  ad  fidein  crescerei,  mir.iciilis  fne- 


videfinl?Novi:$simtmi  quippe  i!lnd  n^t,  qnod  Oomi- 
iiom  Aposioli  in  lerra  videnint,  <|iiaiido  ascendit  in 
conliiln,  quod  ficium  est  qnndrage^inio  die  post 
aju.<%  resurrectionem.  Nunqiiidnam  tuiic  exprobraiurus 
er.ily  quod  uon  crcdidisscnt  eis  qni  euni  vidLrant 
resurrexisse,  qiiando  jam  ct  ipsi  post  lesurrectionem 
loiies  eum  viderant?  Iliud  crgo  accipianius,  post 
nmlias  demonslraiiones  ejus,  quibus  per  dies  quadra- 
ginta  discipnlis  snis  praRceiiiatus  esl,  euin  eiiam  no- 
vissime  recumbentibus  illis  undecim  apparuisse,  id 
est  ipso  qnadragesimo  d  e.  Ei  quoniani  jam  eratab  eis 
ascensurus  in  coelnin,  hoc  eis  illo  die  inaxime  expio- 
brarevolnissc,qnia  bisqni  viderant  euin  resurrexisse 
non  crcdiderani  anieqnain  eum  ipsi  viderent,  cum 


rat  niitrienda.  Quia  ei  nos  cum  arbusia  plantamiis, 
taiidiu  eis  aquani  fundiniHs,  quoosqtie  ea  in  lerra 
convaluisse  videamiis.  Ai  si  seinel  radicem  flxerint, 
irrig.itio  cessabil.  Hinc  est  enim  quod  Paulus  dicit  : 
Unguce  in  iignum  iunt  non  fidelibu$,  sed  infidelibuz 
(/  Cor,  xiv).  An  non  Itabemus  de  liis  signis  atqoc 
viriuiibusquaeadbuc  subiiliiis  considerare  debeamus^ 
Sancta  quippe  Eccle.%ia  quolidie  spiritalitcr  farii, 
quod  lunc  pcr  aposiolos  corporaliter  laciebaf.  Nam 
sacerdoies  ejus  cuin  per  exorcismi  graiiaoi  mauu« 
crcdeniibiis  imponunt,  et  babiure  roalignus  spiritus 
in  eorum  menle  contradicuut,  quid  aliud  faciunt,  oisi 
du*nioiiia  ejiciimt  ?  Et  fideles  qtiique  qui  jam  viiae  ve- 
ieris  s.xcularia  verba  dereiin  |uuni,  saiicta  autem  my* 


iiiique  posl  ascensloiiem  suain  priidicantibus  illis  B  sterla  insoiianl,  Conditoris  sui  laudes  ei  pDtentiam, 


Kvaiigelium,gentes,qu9C  non  vlderunt,  fueranicredi- 
lutae.  Po^t  illim  quippe  exprobrationem  seculus,  ait 
tdem  Murcns  : 

IjI  dixit  eis  :  Emtes  in  mundum  universwn  pradi- 
eate  Evangelium  omni  creaturoB.  Qui  crediderit  et  bapti' 
taius  fnerit^  salvus  erit;  qui  vero  non  crediderit^  con- 
demnabitur.  Iloc  ergo  prxdicatiiri,  qiioniam  qui  non 
crediderii  condemnabitur,  ciim  id  uiiqtie  non  credi- 
derit  quod  non  vidit,  nonne  ipsi  primiius  fuerani  ob- 
jurgandi,  quod  anicquam  Dorainuin  vidissent,  nnn 
crediderini  eis  quibus  Doininus  apparuissei?  Quod 
-vero  dixit  eis  Euntes  in  mundum  universum,  prasdi- 
oate  Evangelium  omni  creaturai ,  nunquid  sanctum 
Evangflium  vel  iiisensatis  rebus,  vel  brutis  aninia- 
iibus  fuerat  prxdicanduin,  ut  de  eo  discipulis  dicaiur, 
Fra:dicat$  omni  crea:urasf  Sed  omiiis  crcaiurae  no- 
mine,  poiesi  oiunis  iiaito  gentium  designari.  Aiite 
•tenim  dicium  fuerat :  In  viam  gintium  ne  atieritis  : 
nonc  auiem  dicitor,  Prasdicate  omni  creaturas^  oi  sci- 
lieet  priiis-a  Judaea  apostolorom  repulsa  prxdicaiio, 
tiinc  nobis  in  adjutoriom  fierei,  cum  hanc  itla  ad 
ilamnationis  soae  teslimoQiom  superba  repoiisscl.  Qni 
ertdiderit  et  baptixatus  fuerit,  salvus  eril ;  qui  vero  non 
-erediderii,  condemnabitur»  Fortasse  onusqnisqiie  apud 
aemctipsom  dicat  :  Ego  jam  credidi,  salvos  ero. 
Verom  dicit,  tl  fidem  operibns  tenet.  Vera  eienim  fi- 
des  esi,  qii.i;  in  boc  qood  verbis  dicit,  moribos  non 
«ontradicit.  Hinc  est  enim  qood  de  qoibosdam  falsis 


quantom  pr<evalenf,  narrani,  quid  aliud  fnciunt  nis^i 
novis  linguis  loquuniur?  Qui  dum  bonis  suis  exlior- 
lationibus  malitiam  de  alienis  cordibus  auferuni,  ser- 
pentes  iollunt.  Et  dum  pestiferas  soasiones  aiidiuui, 
sed  lamen  ad  operalionem  pravam  miiiiuie  perira- 
liunlur,  morliferum  quidem  esl  quod  blbunt,  sod  iion 
eis  nocebii.  Qui  quoties  proximos  suos  In  bono  opero 
innmiari  conspiciunt,  dum  eis  lota  Tiriiite  coiicor  - 
nini,  et  exemplo  suae  operaiionis  illurum  viiatu  ro- 
borant  qui  in  propria  actione  iilubani,  quid  aliud  fa- 
ciunt,  nisi  super  »egros  manus  imponuni,  ui  bene 
liabeant  ?  Quje  iiimiruro  miracola  ianto  majora  suni, 
quanto  magis  spiritalia.  Tanio  roajora  suoi,  quanio 
per  bacc  non  corpora,  sed  animae  soscitantor. 

Et  Dominus  quidem  Jesus  poslquam  loculus  esl  eis^ 
assnmptus  esl  in  coelum,  et  sedet  a  dextris  Dei.  Consi- 
derandum  nobis  esi  qoid  est  qood  Marcos  ait :  Sed^t 
a  dextris  Dei^  ei  Steplianos  dicit,  Video  ccelos  aper- 
tos,  ei  Filium  hominis  slaniem  a  dextris  Dei  {Act»  vii). 
Quid  esi  quod  Marcus  bunc  sedcniem,  Siepbanut 
▼ero  sianicm  se  videre  iestatur?  Sed  scimos  quia 
sedere  judicantis  est,  siare  vero  pugnaniis  vel  adju* 
vanlis.  Quia  ergo  Redempior  iiosler  assumpius  in 
coelum  et  nunc  omnia  jiidical,  el  ad  exiremum  judex 
omnium  veniei,  hunc  posi  assumpiionem  Marcus  se- 
dere  describii,  quia  post  ascensionis  suae  gloriam 
jodex  in  fine  videbitor.  Sieplianus  vero  in  laboris 
ceriamine  positus,   sianiem  vidit,  quein  adjulorem 


lldelibus  Paiilusdicit :  Qui  confitentur  se  nosse  Deum^  ^  habuii.  Quia  ui  isie  in  lerra  persecuiorum  infldeliia- 

-         ..  .  .     et**M      .\        tl*»      ■  _  •«  ^>       »       ••      •-  tAaM     ■..nM^KsAt         B>.>^     !ll^     A^     ^.o_.l^     :ilI..A     .^—..a*^      _.    _      ..        •. 


factis  autem  negant  (Ttl.  i).  Hic  Joannes  aii :  Qui  dirit 
ne  nosse  Denm,  ei  mandala  ejus  non  custodit,  mendax 
est  (/  Joann,  ii).  Cuni  autem  dicalur,  Qirt  vero  non 
erediderit,  condemnabitur ,  quid  hic  dicimus  de  par- 
imlis  qui  per  aeiaieui  adhuc  credere  non  valentT  Nam 
ile  inajoribus  liulla  quaestio  est.  In  Ecclesia  ergo 
SHlvaiori  per  alios  panruli  crediinl,  sicut  ez  aliis  ea 
qu»  illis  iii  bapiismo  reinittunior  peccaia  iraxeroni. 
St^tta  autem  eos  qui  crediderint  hcec  sequentur  :  Iv 
fiomine  mee  deemonia  ejicient,  tinguis  loquentur  novis^ 
serpfntes  toilenl^  et  si  mortifernm  quid  biberintt  non  eis 
nvcebit.  Super  eegros  manus  imponent,  et  bene  habc" 
bunt.  Nnnqoid  qoia  isia  signa  nun  faciinos,  minime 
crediinus?  Setl  haec  necessaria  in  exordio  Ecclesiae 


tem  vincerei,  pro  illo  de  coelo  iliios  graiia  pognafii. 
Seqoitor  : 

Illi  autem  profecti  pra:dicaverunt^  ubique  Domiuo 
eooperante,  et  sermonem  cenfirmanie^  sequenUbus  fi> 
§nis,  Qoid  in  bis  considerandom  est,  qoid  meroorias 
coromendandum,  nisi  quod  praeceplum  obedienib, 
obedieniiam  vero  signa  secuta  sunt?  Inier  quae  no* 
tanduin,  quod  Erangelium  suum  Harcusquanio  tar- 
dius  caeleris  inchoavit,  taiiio  in  loiigiora  scribendo 
ieinpora  porrexii.  Nam  neque  do  nativiiaie  \pslu» 
Domini  aoi  praecursoris  ejus,  neque  de  infantia  vel 
pueriiia  uiriuslibei  eoruui  aliqua  coromemorans, 
neque  de  nativiiale  Salvaioris  altius  scribens,  ex- 
cepio  qtiod  eum  in  capiie  Evangelii  sui  filium  Dei 


ZOl  IN  LUCi£  EVANGELIUM  CXPOSmO.  —  LIB.  I.  302 

iioininat»  ab  iniiio  evaiigolic»  praedicationis,  quod  A  iransmigraiura  erat  ad  gentes,  qiiibus  a|»osl<ili  pr«- 


|ier  ioaiinem  ractura  esi,  roepit :  et  ad  illud  usque 
leiupus  narrando  pervenit:  quo  apostoli  idem  Cvan- 
gelii  verbum  toium  prxdirando  disseminavere  per 
orfoem.  Restat  sane  quxstio  non  minima,  quomodo 
acripseril  idem  evangelist»,  dixisse  angelum  mulieri- 
bos  :  lie,  dieite  discipulU  ejus  ei  Petro^  quia  pracedit 
Mstn  Galileeam ;  ibieum  videbiiit^  licut  dixit  vobis^  nec 
Umeii^  ibi  ?isum  a  discipulis  Dominum  in  ullo  post 
b«c  Cfaogelii  suo  loco  retulerit.  Et  quidem  Mat- 
Ibaeus  abiisse  discipulos  dicit  in  Galilacam,  ibique 
Dorainum  vidisse  et  adorasse,  et  praeceptum  ab  eo 
accepiase  eundi,  docendi,  baptiiandi  oinnes  gentes 
io  Domlne  Patris,  et  Filii,  ct  Spiritus  sancti.  Aiiamen 
inspecta  aliorum  scripiura  evangelisiarum  docet  eum 


dicanies  Cvangeliiim  nullo  modo  crederentur,  nisi 
eis  ipse  Dominus  viam  in  cordibus  hamiuum  pnepa* 
raret?  Et  hoc  intelligimus  :  Praeedet  vos  in  GaliUeam. 
Quod  autem  gaudenies  mirantur,  disruptis  et  evictis 
difriculiatibus,  aperiri  sibi  ostiuin  in  Domino  per 
illuminationem  (idellum  ,  hoc  inielligilur  :  ibi  eum 
^tdebitis,  id  esl,  ibi  membra  ejus  inTeniei^is.  Ibi  ¥i- 
Tum  corpus  ejus  in  eis  qui  voa  susceperint,  agnoscetis. 
Secundum  illud  autem  quod  Gattt^H'  .ihterpreiMiir 
revelatio,  non  jaro  in  forma  serTi  iiitelligeodum  est» 
sed  in  illa  in  qua  aequalis  esi  Pairi,  qmmf  promlsit 
apud  Joannem  dilectoribus  tuis,  cuni  diceret :  Ego 
diiigam  eum ,  et  oitendam  itli  meipsum  {Joan.  xiv). 
Non  utique  secundum  id  quod  jam  Yideb  int,  et  quod 


saepius  antea  visuni  discipulis  :  maxtme  ipso  die  re-      etiam  resurgens  cum  cicatricibus  non  solum  Ttden- 


surrectionis  ejus  in  Jerosolymis,  et  in  casiello 
Emmaus.  Quare  ergo  specialiter  se  in  Galllaeam  pras- 
cessururo,  et  ibi  a  discipulis  Tidendutn  praedixit , 
coro  neque  ibi  solum,  neque  ibi  primum  fuerit  Tisus? 
Videamus  ergo  cojus  mysterii  gratia  secundum  Mat- 
ihaeum  et  Marcum  resurgcns  ila  mandaverit :  Pra^ 
cedam  vos  in  Galilteam^  ibi  me  videbiUs.  Quod  elsi 
complelom  est,  tamen  post  multa  compleium  est, 
eom  mandatum  sic  sit  (quanquam  sine  praejudicio 
iiecessitatis)  ot  aut  boc  solom,  aut  boc  primum  ex- 
speciareiur  fieri  debuisse.  Procul  dubio  ergo,  quo- 
niam  tox  est  isia  non  eTangelistae  narrantis»  quod  ita 
factum  sit,  sed  angeli  ex  mandato  Domini  et  ipsios 


dum,  sed  etiam  tangendum  postinodum  ostendit: 
sed  secundum  illam  ineffabilem  lucem,  qua  iHuminat 
omnem  hominem  venienfem  in  hune  mundum :  secun- 
dom  quam  lucet  in  tenebris ,  et  tenebrm  eum  non  eom" 
prehenderunt  (Ibid.),  llluc  nos  praecessit,  unde  ad  nos 
veniens  non  praecessit ,  et  quo  nos  praecedens  non 
deseruit.  llla  erit  revelalio  ,  tanquam  Tera  Galilasa, 
cum  similes  ei  erimus,  ibi  eum  videbimus  sicuti  est, 
Ipsa  erit  etiam  beatior  transmigratio  ex  islo  saeculo 
in  iUum  aeiernilaiem,  si  ejus  praecepla  sic  amplecta- 
mur  ut  ad  ejus  dexteram  aggregari  mereamur.  Tonc 
enim  ibuni  sinistri  in  combustionem  sternam,  justi 
autero  in  Tilam  aeternam.  Hinc  illuc  transinigrabont, 


Domini,  erangelistae  auiem  narrantis,  sed  ita  ut  ab  q  et  ibi  eum  Tidebunt  quomodo  non  videiit  inipii.  Tol-' 


SBgelo  et  a  Doroino  dictum  sit,  propheliae  dictum  ac- 
cipieDdum  esi.  Galilaea  namque  interpretatnr  Tel 
transmigratio,  tcI  revelatio.  Prius  iiaque  secundum 
iransmigrationis  significaiionem,  quid  aliud  occurrit 
iiitelligendum, 

Preeeedet  vos  in  Galiiceam  ,  t6i  eum  videbitis,  sieut 
Ant  vobis ,  nisi  quia  Ghrisli  gratia  de  populo  Israel 


letur  enim  impius  ne  Tideat  claritaiem  Domini ,  et 
iinpii  lumen  non  videbunt.  Hme  est  autem  vita  eeterna, 
ut  coghoscant  te  unum  verum  Denm ,  et  quem  midsH 
Jesum  Christum  (Ibid,  ztii),  sicut  in  llla  aBternitale 
cognoscitur,  quo  suos  perducet  per  formam  senri,  nt 
eum  liberi  contemplentur  per  foriuain  Domini. 


IN  LUCyE  EVANGELIUM 

EXPOSITIO. 


EPISTOLA  ADHORTATORIA  ACCiE  EPISCOPI 


AD  BEDAM  PRESBYTKRUM. 


Rererendissiroo  in  Christo  fratri ,  et  cousacerdoii 
presbytero  Acca ,  perpetuaro  in  Doroino  salu* 
teiD.  Saepe  quidero  tuae  sanctae  fraiernitati  et  absens 
seribendo,  el  colloquendo  praesens  suggessi,  ut  post 
espositiOBem  Aetaum  apostolorum,  in  ETangelium 
qnoque  Lucae  scribere  digueris.  Quod  ipse  hactenus 
irereeonda  cxcusatione  differre,  quaro  facere  ma- 
lnisti,  sttestando  te  duas  maxime  ob  causas  a  ten- 
tJttido  boc  opere  deterritum  :  quia  Tidelicet  el  ipsum 
•posardoum,etassnctissimo  ac  doctissimo  antistite 
Ambrofio  tit  praeoeeopatum.  Nec  te  negotiuro  Tires 


D  tuas  excedens  snscipere  ausnro,  iroo  nec  opus  fore 
ab  ullo  repeti ,  quod  a  summo  ingenio  constaret 
optime  completum ,  et  esse  laboris  superfloi  post 
fortissiroa  laiiti  Tiri  dicta  ,  tcI  eadem  aliier  qiiast 
compilatorem  dicere,  tcI  qu^si  minus  doctum  inGr- 
mtora  velle  snbjicere.  Teque  muhtim  timere,  ne  in 
reprehensionem  studii  Telerum  noTa  condere  pute- 
ris,  dieaturque  tibi  illud  antiqui  proverbii : 

In  mare  quld  pisces,  quid  aqiias  in  flumina  mittas? 
Larga  sed  indigois  munera  funde  loels. 

Sed  hiijus  objectioni  tuae  breviter  respondeo  quia» 


505  BED^  VENeRABILIS  OPP.  PARS  II. 

(uiia  eoiiiicuin  :  Nihil  ril  dictum,  quod  non  sit  ditium  \ 
prius :  ct  quod  chmitatt  omnia  sustinet ,  nec  sanctis 
tiBquain  moris  fueril  inTicem  invidere,  invicem  pro- 
irocare,  sed  unumqucmque  in  ornanda  domo  Domiiii 
pro  viribus  suis  oblulisse  quod  poluerit.  Neque  eiilm, 
vel  beaius  papa  Gregorius  tiimiii  ne  offenderel  Pa- 
Ires  a  quibus  toi  expositas  Evangelii  lectiones  in 
suts  ipse  retraciavit  hoiniliis  ;  vel  Augustinus,  aut 
quiiibet  alius  Patrum  antecedenlium  tracialorum  in- 
iuitu,neautpsalroosautaliaquierogabatur,exponeret, 
aut  quaecunque  sibi  videbalur,  scriberel,  roanuin  me- 
lueiulo  retraxit.  Quiu  etiam  (ut  idem  Aiigusiinus  aii) 
ideo  necesse  est  plures  a  pluribus  fleri  libros  diverso 
siylo,  sed  non  diversa  (ide,  eiiain  de  quxsiionibus 
«isdem,  ut  ad  plurimos  res  ipsa  perveniat,  ad  alios 
sic,  ad  alios  autein  sic.  Sunt  autem  quaedam  iii  ex-  B 
posUione  beati  Ambrosii  in  Lucam,  tam  diserla  simul 
61  excelsa  (quod  tuam  quoque  sanctitateni  vidisse 
non  ambigo),  ut  a  doctoribus  solum  intelligi  queant, 
a  rudibus  vero  fasiidiosisve  lectoribus  (quales  in 
praesenti  xvo  plures  infenies )  pr;e  dirQcultaie  vel 
assequendi  qu»  diserta  sunl,  vei  capiendi  quae  alta, 
ne  quasrenda  quidem  quasi  se  ceUiora ,  nec  quasi  se 
fortiora  putenlur  esse  scrutanda.  Nec  parum  dedit 
judicii  doctissimus  pater  Augustinus,  qui  ad  Pauli- 
nam  Dei  famulam  de  videndo  Deo  scribens,  non  aliis 
magis  quam  ex  lioc  opusculo  sumptis  l>eati  Ambrosii 
testimoniis  utenduin  putavii,  et  ea  pariter  non  solum 
ponenda  simpliciter,  sed  eiiam  exponenda  judicavit, 
adeoul  ex  paucissimis  meiiiorati  traciatoris  senten- 
tiolis  non  parvum  volumen  retractando  confecerit.  C 
Quod  ideo  commemorandum  putavi,  ut  el  tua  saucta 
fraternitas,el  legentcs  simul  agnoscerent.  Voloenim 
complelo  a  te  per  Dei  auxilium  opere  quod  postulo, 
hanc  simul  epistolam  in  capite  pra^poiii ,  te  non  ob 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  504 

aliam  quam  condescensionis  fratemae  gratiam,  in 
Lucam  scribere  rogalom ,  ut  qui  ob  teneriiudineni 
ingenii  sublimia,  vel  difficilia  intellectu  capere  ne- 
queairt,  haec  simpliciori  siylo  exposila  faciliiis  appre- 
hendaiit.  Ergo  age  ,  diteclissitne  ,  memoralo  operi 
sedulus  in^iste,  beatum  Lucam  luculenl<i  aernione 
expone.  Et  qnia  saiictus  Ambrosius  quedam  indis- 
cussa  praeieriit ,  quae  illi  quasi  summae  erudiiionis 
viro  plaiia  nec  qujBsitu  digna  videbantur,  haec  quo- 
qiie  perspectls  aliorum  Pairum  opusculis  diligentins, 
vel  tuis  vel  eorum  dlctis  explaoare  curaio.  Credo 
etiain  luo  vigilantissimo  siudio,  qui  in  lege  Dei  nie* 
ditanda  dies  noctesque  ducis  pervigiles,  nonnullis 
in  locis  quae  ab  eis  intermissa  sunt,  quid  seniiri  de- 
beat,  auctor  lucis  aperiet.  Justum  namque  satM  est 
et  supemo!  pietatis  atque  aequilatis  moderamini  con- 
veniens,  ut  qui,  neglectis  ad  integrum  mundi  nego- 
tii^,  aeternutn  verumque  sapientias  lumen  indefessa 
mt^nte  persequeris  ,  ei  hic  fructum  intelligentiaB  pu- 
rioris  asseqiiaris,  ct  in  futuro  ipsum,  in  quo  suni 
orones  thesauri  sapientiae  et  scientios  absconditi , 
r^em  in  decore  suo «  mundo  eorde  eontempleris. 
Iniimandum  sane  tuae  sanciitati  credidi,  qund  niovet 
quosdam  quare  in  expositione  Apocalypsis  ubt  ad 
quatuor  aiiiinalia  venium  esi,  iiova  interpretationo 
Matlhteum  in  leone^  Marcum  in  homine  design:ituni 
dixeris.  Cum  nonnulli  contra  Matihaeum  boniini, 
quia  quasi  de  Domino  scribi^re  incipiat,  Marcom 
leoni,  in  quo  vox  in  deserto  riigieniis  audiatur,  as- 
signeiit.  Rogoque  in  hoc  opere  pleniu:$,  qiiid  tibi  de 
his  verius  videatur  insinoes.  Memorem  nostri  tuani 
sanciam  fraierniiatem,  Deus  dileeiionis  ei  pacii 
conservare,  ei  ad  consideraoda  suae  legis  mirablfia 
semper  illustrare  dignetur. 


EPISTOLA  RESPONSORIA  VENERARILIS  BEDiE 

AD  ACCAM  EPISCOPUM. 


Domino  beatissimo  «t  itimiQm  desideraniistimo 
Accae  episcopo,  Beda  humilis  presbyter,  in  Domino 
xterno  salulem. 

Mira  vere  esi,  et  vera  mire  ,  doctoris  egregii  sen- 
tentia  :  quia  charitas  omnia  credit ,  omnia  sperat 
{i  Cor,  xiii).  Daiis  oaroque  ad  me  epistolis  ut  aliqua 
tibi  scribam,  rogare  te  dicis,  et  inier  roganduin, 
necdumque  meae  consensionis  accepto  responso,  quae- 
sitis  adbuc  opusculis  quasi  jam  acquisitis  ac  perfecte 
consummatis,'praefationis  signaculum  condis.  Nondum 
fundaniine  jacto«  non  allata  saltem  maieria,  ipse 
quasi  oompleto  Jam  tanti  laboris  aedificio,  claves  qui- 
bus  introitus  muniaiur  dirigiSy  oi  pudeat  non  cito 
subire  opus  quod  ciio  subeondum,  ciiius  eiplendum 
fldes  ainica  prxsumat.  Mon  baec  cerie  alia  quam  in- 
dubitata  mutui  fiducia  facil  amoris,  quae  de  amioo 
peciore  (ut  dictum  est)  omnia  duntaxai  quae  fieri 
possunty  credii,  omnia  sperai.  Unde  et  ego  inoz  le* 
ctis  iuas  dulcissimae  sanctitatis  paginulis  lnjuncil  roe 


operis  labori  snpposui ,  in  quo  (ut  Innuroera  mona  • 
sticae  serviiuiis  retinacula  praeieream)  ipse  niihi 
dieiator  siniul  notarius  ei  librarius  exisierem.  Ag- 
l^  gregalisque  hinc  inde  quasi  insignissimis  ac  dignis- 
simis  tanti  muneris  artificibus ,  opusculls  patroro, 
quid  beaius  Anibroslus,  quid  Augustinus,  quid  deni- 
que  Gregorius  vigilantissiinus  (juxla  suum  ncmeii) 
nostrae  gentls  apostolus,  quid  Hieronymus  sacrae  in- 
terpres  historiae,  quid  caeteri  paires  in  Lnctt  verbis 
senserint,  quid  dixerint,  diligentius  inspicere  sntegi: 
mandatoroque  eoniinno  schedulls  ut  jossisii,  vel  ipais 
eorum  syllabis,  vel  eerie  meis  breviandi  eausa  ser* 
nionibus,  ut  videtMrtor  edidi.  Quoraro  qura  iiperoMim 
erat  vocabula  intdrserere  per  singnla,  etquid  a  qno 
auctore  sit  dictom ,  nofflinatifn  ostendere,  cooinio- 
dum  duxi  eroinos  e  laiere  primas  nominum  lictens 
impriroere,  perque  has  virttiro  ubi  cujusffoe  potnnQ 
incipiai,  ubi  sermo  quero  iranstuli  desinat,  tntinare, 
solliciius  per  omiiiai  ne  roajoraro  dicta  furari,  et  tec 


305  IN  LUCi£  EVANGBLIIW  EIPOSITIO.  —  LIB.  L  300 

qoMi  nea  iMropria  coinponcre  dicar.  Mullttmqiie  ob-  A  medialor  Dei  et  hominum  homo  Chrittus  Jesut.   Noci 

autein  babuii  tanquam  brevialorem  coiijuncium  Lii* 


aecro,  et  per  Pominum  legenlea  obieaior,  ut  si  qui 
forte  oosira  baec  qualiacunque  aiuit  opuscula  iran- 
ecriptiotte  digna  duxerint ,  memorata  qtt<N}iie  noral- 
num  sigiia,*jt  in  nosiro  exeoiplari  reperiuui,  ^ffigere 
oMiBinerint.  Nonnulla  etiam  qu»  (ut  verbia  tuae  aan- 
ciitaiis  loqnar)  mibi  aiictor  lucia  aperult,  proprii  su-. 
doris  Indicia  ubi  opportunum  videbatur  adncxui.  Qui 
in  legis  divin»  meditaiione  etsi  non  (ut  ipse  scripsi- 
stl)  dies  noctesque  \»iiry\g\\ts  ducere  sufQcio,  non 
panim  tamensiiidii  me  in  Scripturis  impendisse  non 
dubio,  ei  ea  solum  quae  mibi  aucior  lucis  aperire 
4igoatua  eat,  uoo  in  boc  tantum  opusculo,  sed  in 
omni  prorsos  lectione  potuisse  videre,  id  est  recie 
lentiendo  dignoscere-  Qood  vero  ais  movere  quos< 


cas,  sicul  Marcum  Mattbaeus ,  et  boc  forte  non  sine 
aliquo  sacraiiienlo,  quia  regum  est  non  esse  sine  co- 
inituui  obsequio.  (jiide  ille  qui  regiam  personam 
Chrisii  narrandam  susceperat,  babuit  sibi  tanquam 
comitem  adjuncium  qui  sua  Ycsttgia  quodanimodo 
sequeretur.  Sacerdos  autem,  quoniam  iu  sancla  saii- 
ctonim  solus  inirab d,  propterea  Lucas  (cujus  cirea 
sacerdotium  Chrisii  erat  intentio)  iion  habuit  tan- 
quam  sorium  siibsequeniem,  qui  suam  narrationem 
quodammodo  breviaret.  Tres  lamen  isil  Evangelista 
in  his  rebus  inaxime  diversati  sunt,  quas  Cbrlslus 
per  humanam  carnein  temporaliier  gessit.  Porro  aa- 
lem  Joannes  ipsain  maxime  diviniiatem  Domini  qua 


dam  quare  m  Apocalypsi  nova  interpretaiione  Mat- R  Pairi  est  .Tqujilis,  intendit ,  eamque  prscipiie  suo 


tba(um  ieoni,  Mareiim  bomini  assignarim,  inlueri 
debuerant  quiconque  illi  sunt  quos  hoc  movet,  quod 
Qon  in  boc  mea  nova,  sed  antiqua  palrum  explana- 
tjone  traditum  dixi.  Neqiie  enlm  miiil  a  meipso  iia 
▼isum ,  sed  ita  a  beaio  Aiigustino  expositum  fuisse 
memoravi»  et  paucia  etiam  unde  hoc  ariirmaret  ad- 
junxi.  Cujtts  Doa  ab  re  est  si  ipsa  qiioque  verba  po- 
Deetes»  4oid  de  evangelistis  vel  typis  eorom  anima- 
libua  aenseriloslendamus,  quibus  et  ilhid  nostrum 
opos  ab  ii^usu  vituperatiooe  salvetur,  et  boc  prae- 
posita  lantj  doctoris  auctoritate  firmetur.  Cum  ergo 
multa  pulchre  et  eximie  de  evangelistis  in  libro  de 
eonseiisu  eorum  priino  praemisisset,  jungii  inter  cae- 
tera  dicens :  Et  quamvii  singuU  $uum  quemdam  nar'> 


Evarigclio  quantum  inler  homines  surOcere  credidit, 
cominciidare  curavit.  Itaque  longe  a  tribus  istis  su- 
periu9  fertur,  ita  ut  hos  videas  quodaminodo  in  terra 
ciiiii  Christo  homine  conversiiriy  illuui  autem  traiis- 
cendisse  nebulani  qua  tegitur  omnis  lerra,  ct  perve- 
nisse  ad  liquidum  cceluin  ,  unde  acie  menlis  acuiis- 
sima  aique  ttrmissima  viderei  in  principio  Verbum 
Domini  apud  Dcum,  per  quod  facia  suiit  omiiia,  et 
ipstim  agnosceret  carnem  facium  ut  habiiaret  in  no- 
bis.  Itein  post  aliquanta.  (Jnde  mihi  wUntur,  inquii, 
qui  ex  Apocalypsi  itla  quatuor  animalia  ad  inlelligen" 
dot  quatuor  evangelistat  inlerpretati  sunf ,  probabilius 
aiiquid  attendisse  ilti  qui  leonem  in  Malthcpo^  hominem 
in  MarcOy  vitulum  in  Luca,  aquilam  in  Joanne  intel' 


rmtdi  ordimem  tenuiue  videantur^  non  tamen  unusquis'      texerunt,  quam  ilH  qui  hominem  Matthao,  aquilam 


gu€  earum  tetut  atteritu  prmeedentis  ignarus  votuitse 
urikerg  repiritur^  vet  ignorata  pratermisisse  quw  scri- 
ptisse  atiut  invenitur^  sed  ticut  unicuique  intpiratum 
ett,  noH  tuperfiuam  cooperationem  tui  taborit  ad- 
jutudi.  Nam  Maithaeus  suscepisse  inielligitur  iiicar- 
nationem  Domini  secundum  stirpem  regiam,  et  ple- 
raque  secundum  bominum  praeseiitem  vitam  facta 
et  dicta  ejus.  Marcus  euim  subseculus  tanquarn  pe- 
dissequos  et  breviaior  ejus  videiur.  Cuin  solo  qnippe 
Joanne  nitiil  dixit,  solus  ipse  perpaiica,  cuin  solo 
Luca  pauciora,  cum  Mattbaeo  vero  plurima  pene  to- 
tiilem  atque  ipse  verbis,  sive  cum  solo  sive  cuin 
caeteria  consoiiante*  Lucas  aulem  circa  sacerdotalero 


Marco,  teonem  Joawii  tribuerunt.  De  principiis  enlm 
librorum  quarod^im  ronjccturain  capere  voluerunt, 
non  de  toia  inteniioiie  evangelistarum,  qu»  magis 
fuerat  perscrutandn.  Multo  enim  congrucntius  ille 
qui  regiam  Christi  personammaximecommendavit, 
per  leonero  signincatiis  acclpitor.  Unde  et  in  Apo- 
calypsi  ciim  ipsa  tribu  regia  leo  commemoratus  est, 
ubi  dictum :  Vicit  leo  de  tribu  Juda  {Apoc.  v).  Se- 
cuiidum  Matthaeum  enim  et  magi  narraniur  venisse 
ab  Orienle  ad  regem  quaprendum,  et  adorandum,  qui 
eis  per  stellam,  naius  apparuit,  et  ipse  rex  llerodes 
regero  Chrisiuni  formidat  infantem,  atque  ut  eum 
possit  occidere  tot  parvulos  necat.  Quod  autem  per 


Doroiailsiirpem  aique  personam  magis  occupatus  p  viiulum  Lucas  significalus  sit  propter  roasimam  vi- 

ciiinam  sacerdotis,  neutri  dubilaverunU  Ibl  enim  a 
sncerdote  Z.icharia  incipit  serino  narrantis.  Ibi  co- 
gnalio  Mariae  et  Elisabeth  cominemoratur.  Ibi  sa- 
cramenla  primi  sacerdotii  in  inranie  Cbristo  impleta 
narrautur.  Et  quaecunque  alia  possunt  diligenter  ad- 
vcrti,  quibus  appareat  Liicas  intentionem  circa  per- 
sonam  sacerdotis  habuisse.  Marcus  vero,  qui  neque 
siirpem  regiam,  neque  sacerdoialem,  vel  cognatio- 
nein  vei  consecrationem  narrare  voluil,  et  tainen  in 
eis  versalus  ostenditur  quae  homo  Christus  operalua 
•»si,  tantum  bominis  figuram  in  illis  quatuor  aiiima- 
libus  significasse  videtur.  Ilaec  auteni  aniroatia  tria, 
si  ve  leo,  sive  boroo,  sive  viiulus,  in  terra  gradiuntor. 
Unde  isti  tres  evangelista  In  his  maxlme  occupatl* 


appareu  Nain  et  ad  ipsum  David  non  regium  siemroa 
secmtts  aseendit,  soti  per  eos  qui  reges  noii  fuerunt, 
exit  ad  Naihan  filium  David,  qui  nec  ipse  rex  fuit. 
Non  aicnt  Maiibaeus ,  qui  per  Saloroonem  regem 
deeeeiidens  caeieros  eiiam  reges  ex  ordiiie  persecu- 
loe  eat,  servana  in  eis  (de  quo  postea  loquiinur) 
mysticam  numeram.  Dominus  enim  Jesus  Christiis, 
■mis  vertta  Rex  et  unus  veros  sacerdos,  illud  ad 
rcf  eadoa  nos,  hoc  ad  expiandosi ,  has  duas  personas 
apodl  pttres  singillaiim  cororoendalas,  suain  figun»in 
tfpsMt  declaravit.  Et  paulo  post :  Secundum  hominem 
^ppt  Ckritiwt  (inquit)  et  rex  et  tacerdot  effecius  est. 
Cui  dedU  Deut  udem  David  patrit  sui,  ut  regni  ejus 
noH  m»m  (mis^  el  «tifl  ad  interpeltandum  pro  nobis 


S07  BEDiE  YENGRABILIS  OPP.   PARS  II. 

sufil,  qusp  Ghrisius  in  carne  operaius  esc,  et  qune  A 
praecepta  mortalis  viiae  exercendae  carneni  portanti- 
bu8  tradidil.  Al  vero  Joannes  supra  nubila  infirmi- 
tatis  humanae  velul  aquila  volat,  et  locem  incommu- 
tabilis  veritalis  acutissimis  atque  firmissimis  oeulis 
cordis  intueiur.  Ilaec  beati  Augustini  pauca  de  plu- 
ribus  eicerpla  lestimonia  ,  ad  repellcndam  quera- 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENU1NA.  30S 

lorum  calumniaro  epistolae  praefalionis  inserui,  qnae 
et  prisco  nostro  operi  (ut  dicium  esl)  lutelam  defeo- 
sionis  eihibeant,  et  praesenti  signaculum  non  igno- 
bile  praefigaiit.  Orantem  pro  nobis  sanctam  paterni- 
taiem  yesiram,  gratia  superni  adjutoris  conservare, 
atque  ad  defensionem  Ecclesiae  suae  saiictae  semper 
corroborare  dignetur. 


LIBER  PRIMUS. 


Beatiis  evangellsla  Lucas  de  omnlbus  quae  coepit  quaiiinr  Evangelia,  quam  unum  quatBor  varielaitf 

Jesus  facere  et  docere,  usque  in  diem  qua  assum-  pnlcberrima  consonum  ediderunt.   Edidernnt  enim 

ptus  esty  sermonem  facturus ;  primo  eorum  qui  falsa  siciil  Iradiderunt  illis  qui  ab  initio  ipsi  viderunl ,  et 

de  illo  scripsere,  redarguere  curavit  audaciam.  Le-  minisiri  rnrrunt  sermonis.  Qua  sententia  noii  sol! 


clorem  videlicet  lacile  admonens,  ut  non  solum  quae 
praedicat  ipse  sequend;!,  verum  quae  aliter  soniie- 
rini,  novit  penilus  esse  deiestanda.  Et  ne  errorum 
forte  infirrois  oriretur  occasio ,  superflua  passim 
scribentium  lertioncm  prorsiis  aversandam.  Neque 
enfm  de  omnibus  generalifer,  sed  de  quibusdam 
speciali  fiJei  vcl  scientiae  virtuie  praediiis  dici  po- 
luii ;  Eui  mortiferum  quid  biberintf  non  eis  nocebit 
(Marc,  ivi).  Sic  ergo  incipit  Lucas. 

PROCCMIUM. 
Quoniam  quidem  multi  conaii  tunt  ordinare  narra" 
tionem  qum  in  uobis  completoi  sunl  rerum,  $icut  iradi' 
demnt  nobis  qui  ab  initio  ipsi  viderunt  el  ministri  fue- 


Lucas  el  Marcus,  qui  praesenlem  in  carne  Domlnum 
non  videranl,  aique  ideo  qux  scriberent  auditu  dl- 
scere  debebant,  verum  Maithaeus  quoque  et  Joannet 
apostoli  suni  designati.  Et  ipsi  enim  in  muttis  qiMB 
scriberent  ab  iis  qni  infantiaro,  pueriliam ,  genealo- 
giamque  ejus  scire  rt  gestis  interesse  potuerant, 
audire  opus  habebant.  Quod  auiein  visum  ctiam  sibl 
scribere  dicit,  non  quasi  a  se  sibi  visum,  sed  Spiriio 
sanclo  instigante,  sibi  qiioque  visum  significat.  Juita 
quod  in  epistola  sua  dicont  apostoli :  Vitum  est  enim 
Spiritui  saneto,  et  nobis»  Cujus  nimiram  graiia  gen- 
lor,  ui  id  quod  bonnm  est,  nobis  etiam  bonum  vi- 
dealur.  Et  asscculum  quidem  se  non  paiica  dicH, 


riml  sermonis.  visum  est  et  mihi  attecuto  a  principio  C  ^^^  *^™"^?-  ^^"""  assccuto  omnia  visom  esi  scribere 

non  omnia,  sed  de  omnibus  quae  ad  fidem  legeniiom 
conflrmandam  crederet  idonea,  qoia  nec  ipte  mundus^ 
si  scriberentur  caperet  omnia  (Joan.  iii).  Unde  eliam 
consulto  nonnulla  quae  ab  aliis  sunt  dicta  praeteriit, 
ut  multifaria  in  Evangelio  gralia  refulgeret,  et  pro- 
priis  quibusdam  singuli  libri  inysterioram  gestorum- 
que  miraculis  eminerenl.  Theophilns,  interprcUlur 
aroans  Deum,  vel  amatus  a  Deo.  Quisquis  ergo  amal 
Deum,  sive  a  Deo  se  desiderat  amari,  ad  se  scripiom 
putet  Evangelium,  et  ut  sibi  datom  munn<:,  sibique 
commendaium  pignus  conservet.  Ne  videlicet  aece- 
piam  verbi  pecuniam,  vel  linea  ditaeeraiinnis  hae- 
reticae,  vel  sordidae  cupiditaiis  aerugo  devasiet.  Non 
autem  noTorum  quoramlibet  eidem   Theophilo  et 


de  omnibus  diligenter  ex  ordine  tibi  scribere,  optime 
Theophile^  ut  cognonas  eorum  verborum  de  quibus 
eruditus  es  veritatem.  Quo  manifestissime  proQ^mio 
sigiilficat  eam  sibi  maiime  caosam  Evangelii  fuisse 
scribendi,  ne  pseudoevangelistis  facultas  esset  falsa 
praedicandi,  qui,  ul  eorum  hodieque  monumenta  le- 
stantur,  sub  nomine  apostolorum  perfidiae  conatl 
sunt  inducere  sectas.  Denique  nonnullj  Thomae,  alii 
Bariholomaei,  quidam  Matthi»,  aliqoi  etiam  doode- 
ciiu  apostoloram  titulo  reperiuntur  falso  soa  scripta 
prftnotasse.  Sed  et  Basilides  aique  Apelles,  quorum 
iinos  trecenlos  seiaginla  quinque  coelos,  alter  duos 
invlcem  contrarios  deos  inter  alia  neranda  dogmati- 
zabant,  Evangelia  sui  nominis  errore  foeda  reliquisse. 


Inler  qux  notandum,  quod  dicitur  Evangelium  juita  1)  ^^^tit  ignotorum  ratio  pandenda,  sed  eoram  de  qiii- 


Hebraeos,  non  inter  apocryphas,  sed  inter  ecclesia- 
sticas  numeranduffl  hisiorias.  Nain  et  ipsi  sacrae 
Scripiurae  interpreti  Hieronymo  pleraque  ei  eo  le- 
slimonia  usurpare,  et  ipsum  in  Latinuin  Grxcuin- 
que  visuin  est  transferre  sermonem.  Falsa  vero 
Evangelia ,  Lucas  priroa  moi  praefatione  refellil* 
Quoniam  quidem  multi  (inquit)  conati  sunt  ordinare 
narrationem.  Multos  videlicet  eos  noo  lam  nuroero- 
sitaie  quam  haereseos  multifariae  diversiiate  connu- 
inerans,  qui  non  Spiriius  sancti  niunere  donati,  sed 
vacuo  labore  conati  inagis  ordinarint  narrationem, 
quam  historiae  tciuerinl  veritatem,  ideoque  aliis 
complendum  opos,  in  quo  frustra  sudavere  relique- 
rint.  Illis  oimirumi  qui  cum  sint  quatuor,  non  tam 


bus  eruditus  est,  verborum  promittitur  veriias  ei- 
primenda.  Scilicel  ut  qiio  quid  ordine  de  Domino 
vel  a  Domioo  gestum  diciumve  sic,  ngnoscere  queat* 
Neque  enim  qui  perfecius  esse  cupii,  solummodo  in 
Cbristum  credere,  fed  et  fidem  perpetuae  diviniiails, 
et  temporaneae  dispensationis  iilius  debet  onlinem 
nosse. 

CAPUT  PRIMUM. 

Fuit  in  diebuf  Herodit,  regit  Judaos,  tacerdosqtn^ 
dam  nemine  Zachariat,  de  vice  Abia^  et  uxor  illi  da 
fHlabut  Aaron,  et  nomen  ejut  Elitabeth.  Sacrosaocta 
praecursoris  Domini  nobilitas  non  solum  a  pareiiti- 
bus,  sed  etiam  a  progenitoribus  gloriosa  descendit, 
quatenos  adventos  illius  fidem  non  subita  iospira- 


509  IN  LUGifi  EVANGELIUAI  EXPOSITIO.  —  LIB.  L  310 

tione  concefiUui,  veruui  avila  m-.^gis  propagnlione  A      Erani  aulem  justi  ambo  anie  Deum,  iucedenie$  in 


susfepiaro  liberius  praedicarel.  El  quoniam  quidero 
Aaron  prinii  in  iege  pouiificis,  cuiiclis  est  noia  di- 
f  iiitasy  dicendum  paucis  de  Abia.  Cuni  David  rex  et 
propheta  magna  devotione  peleret»  ut  Invenirel  ta- 
bernaculuro  Deo  Jacob,  Doininos  autem  magis  hoc 
a  Salomone  fieri  decerneret,  atque  ideo  David  eidem 
Saiorooni  oronia  qua  ad  impensas  domus  periine- 
liant  praepararet,  ipsius  quoque  domus  per  singula, 
iiiensuras,  el  descripUonem  daret,  iit  crescente  ex- 
irinsecus  siatu  cuhur» ,  eliani  devoiionis  inierius 
culmen  aiigesceret,  divisionem  nihilominus  sacer- 
doiaUum  Leviticornmqiie  graduum  in  oinnia  opera 
domus  Donini  dislribuii.  Er.iRl  eniin  priiicipes  san- 
ciuarii,  et  principes  Uei,  id  est  siimnii  Sacerdoles, 


emnibui  mandatit  ei  justificationibut  Domini  tine  qut' 
rela,  liene  jiisli  aiile  Deum  :  non  eiiioi  omriis  qui 
juslus  anie  lioiniiiein,  jiislus  est  .nuic  Denni.  Altter 
vident  liomines,  aliier  videt  Deus.  Humiites  in  facie, 
Deus  in  corde.  Et  idco  fieri  potest,  ut  aliquls  affectata 
bonitaie  populari  jiistus  viileatur  mihi,  jusius  auieiu 
:inte  Deum  non  sit,  jsi  jiisliiia  iion  ex  mentis  siinpli- 
citate  fiinneiur,  sed  adulalione  simuletur.  Beatu^ 
auiem  ille  qui  iu  conspeciii  Dei  justus  esl.  Bealus 
ille  de  quo  Doiuinus  dignaiur  dicere  :  Ecce  vere 
Itraelita^  in  quo  dolus  non  est^  Verus  eiiim  Israelila 
qui  Deum  vidct,  ei  vidcti  se  ttovit  a  Domino,  et  ipsi 
exhibei  occuUa  cordis. 
Jncedentet  (iuquil)  in  omnibut  mandatis,  ct  juttifi' 


lam  de  filib  Eleazar  quani  de  tiliii»  llhamar.  Qiiorum  ^  cationibut  Domini.  Prius  mandaiura  ,  secuiida   est 


vices  secundum  minisieria  siia ,  ui  ingredereniur 
ilomiim  Dei »  viginti  qiiaiuor  soriibiis  disiinxit,  in 
quibus  Abia  familiam,  de  qua  Z.icbarias  onus  est, 
aort  conligit  octava.  Divisit  enim  uirasqne  inier  se 
lamilias  sortlbus ,  unam  domuro  qiiae  caeteris  pr»- 
eral  Eleaiar,  ei  alteram  domuro  qu.i*  sub  se  habebal 
caHerot,  lihamar.  Lege  Yerba  dierum,  sed  et  Aitti- 
qoitatom  Joseplii  libruui  septimuro,  ubi  staiuium  re- 
fcri,  lU  ■iraqne  generaiio  juxia  ordinem  sortiiioni^ 
ininisiraret  Deo  per  dies  ocio  a  Sabbaio  osque  ad 
Sabbatom.  Ubi  etiam  de  tribu  Levitarum,  viginti 
«luaiuor  paries  faeias  asscrii,  ut  ipsi  quoque  eodem 
nodo  sorliil,  juxla  morem  sacerdoium  ocionis  die- 


juslilicalio.  Cuin  eniin  mandaiis  cceleslibus  obinli- 
mus,  in  mandails  incedimus  Domini.  Cuni  judica- 
mus,  et  congrue  judicamus,  tenerc  Domiiti  justifica- 
liones  videmur.  Plena  igilur  hmdatio,  qiiae  Rcnus. 
mores,  officium,  ractum,  judicium  compreliendii. 
Genus  in  majoribus,  mores  in  xquitate,  officium  iu 
sacerdoiio,  factum  in  mandalo,  in  jiistificitioiie  ju- 
dicium.  Quodque  addidit :  Sinequerela^  hoc  est  qiiod 
Apostulus  ait :  Providentet  bona^  non  tantum  coram 
Deo^  ted  etiam  coram  hominibut  {Rom,  xii).  Et  Ec- 
clesiasles  :  Ne  tit  (inquit)  multum  juttut  (EccL  vii>. 
Quia  plerumque  juslitia  durior,  honiinum  qiierelam 
provocat.  Qiiae  vero  lenipcrata  0^1,  ipsa  buae  dul- 


bus  minislrareiit.  Non  autem  fruslra  printus  Novi  g^  cedinis  gralia  eiiani  invidiac  querimoniain  viiai 


Testameoii  praeco  in  ociavae  soriis  vice  nasciiur, 
qoia  aieutseptenario  saepe  numero  propier  Sabbatum 
Veios  Testamentum,  sic  Novuin  aliqiioties  octonario 
propler  sacramentum,  vel  doniinica:  vel  nosirac  re- 
»orreciloois  exprimiiur.  Unde  quia  non  allier  quam 
per  obaerTaniiam  uiriusque  Testainenti  regni  coe- 
leslis  aula  penetratur,  recte  et  In  templo  Salomonis 
loykUcas  quindecim  graduom  ascenstis  fuisse  narra- 
Uir.  El  ia  qoi  ad  Dominiim  in  irihulatione  clamans 
exaodiior,  lotrdem  graduum  p«>alinis  ad  superna 
perdociior,  qno  tandem  in  airiis  domus  Dei  positus, 
aodire  possil :  Benedicat  te  Dominut  ex  Sion  {PtaL 
cxxxii)«  Tenipos  quoque  Herodis  alienigenae  ,  vide- 
licei  regis,  etiam  ipsom  Dominico  attestaiur  adven- 


Et  non  erat  illis  pliut,  eo  qnod  estet  Elisabeth  tteri' 
/tt,  et  ambo  procetsisteni  in  diebut  tuis.  Divinitus  esl 
procuratum  ut  proveciae  aelatis  diuqiie  coiijugii  frii- 
ctu  privaiis  Jonnnes  parentibus  nascerctur,  qiialeiius 
inopinato  proiis  ortu  et  ipsos  donum  graiius  afflce- 
ret,  et  caeteros  niiraculi  stupor  fuiuri  prophelae  pa- 
raret  auditui.  Dciiique  posuerunt  oinnes  qui  audie- 
rant  in  corde  suo  dicentes,  quid  putat  puer  itie  erii  ? 

Faetum  est  autem  cum  tacerdotio  fungeretur  in  or^ 
dine  vicit  tuee  ante  Deum,  secundum  consuetudinem 
tacerdotii.  Per  Moyseit  (|uidein  Doininus  iinuin  coii- 
stiluil  suinmuni  sacerdotem,  cui  mortuo  unum  per 
ordinem  succeJere  jussit,  et  hoc  ad  David  usque 
tempora  servaliini  esl,  a  quo  plures  fieri    (iii  dixi- 


(01.  Pnedlctom  namque  foerat,  qiiia  non  deficiet  prin-  d  ">"&)>  Domiiio  nihilominus  agente  decrelum  est,  qui 


cepe  ex  duda^  neque  dux  de  femoribut  ejut^  donee  ve- 

niai  qnd  miitendut  ett  (Gen.  xlix).  Ex  quo  enim  patres 

i3gypio  exlerunt,  suai  gentis  judicibus  usque  ad  Sa- 

muel  propbetam,  ac  deinde  regibus  usque  ad  trans- 

migraiiooem  Rabylonia»  regebantur.    Posi  reditum 

vero  de  Babylone,  per  pontifices  rerum  summa  ge- 

rebaiur,  usque  ad  Hyrcanum  regem  simul  et  ponti* 

ficem»  quo  fratris  invidia  muliis  calamilatibus  vexaio, 

ei  ad  uliimum  ab  llerode  (cujus  pairem  Ipse  de  igno- 

biliadvena»  boc  est  genere  Idumaeo,  sublimero  fece- 

rat  el  civero)  fi  fraudis  inierempio,  Judaeae  regiium 

i|iai  Herodi  jussu  Cssaris  Augusti  iraditur  gubernan- 

^om.  Coios  tricesimo  prhiio  anno,  juxta  prophetiam 

aopradietara,  qoi  millcodai  erai,  advenii. 


vicissiin  ministraiites,  tempore  vicis  suae  singuli 
ca>timoni»  siuderent,  domumque  suam  ontnino  iion 
tangerent.  Unde  nunc  Zacharias  iii  Oidine  vicis  suao 
s.tcerdoiio  funcius  asseveratur. 

Sorte  exiit  ut  incensum  poneret  imjretsus  in  templum 
Domini;  et  omnit  muUitudo  erai  pepuli  erant  forit^ 
hora  incenti,  Non  nova  nunc  sorte  Ifctus  e&t,  ciini 
incehsum  esset  adolendum«  sed  prisca  tunc  sorte 
praelccius,  cuiu  prinio  ex  ordine  sui  ponlificatus  io 
viccm  Abia  succederet.  Iiicensuin  aulem  iu  sancu 
saiictorum  a  pontifice  deferri,  exfpeciaiite  extra  teni- 
pluin  ouini  popiilo,  decima  die  septimi  inensis  est 
jussum.  Et  hanc  dieui  expiationis,  sive  propiliaiionis 
vocati,  quas  apud  oos  ob  varium  lun»  discuraum  a 


911  BEDiE  VENEnADILIS  OPP.  PARS  II.  SfiCT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  Sli 

qua  menses  compiitant  Hebraei,  modo  in  Septembrem  A  Deam  vidit,  hrael  appeliari  meruii.  Sic  Josias  rez 


inensem,  niodo  incidit  in  Octubrem ;  quia  scilieet 
inensis  quo  Pascha  geriiur,  et  ordine  conditionis,  et 
ediclo  jpgis  anni  principium  lenei,  dicente  Domino 
ad  Moysen  :  Mensis  iste  vobit  principium  mensttcm, 
prjmiis  crit  in  mensibus  anni,  Decima  die  mensii  hujus^ 
totiat  unuiiiuisque  agnum^  (i\c,{Exod.  iii).  Hujiis  au- 
tem  diei  Aposiolus  ad  Hebraeos  scribens,  ita  memi- 
nit :  In  prins  quidem  tabemaculum  semper  iniroibani 
saccrdotest  sacrificiorum  officia  consummanles ;  in  se^ 
eundum  autem  semel  in  anno  sotus  pontifex  non  sine 
sanguine  quem  offert,  elc.  (Hebr,  ix).  Quibus  diei  hu- 
|U8  mysterium  pandens,  Jesum  osieiidit  pontificem 
esse  verum,  qiii  consummaiis  ofncii  sui  diebus,  hoc 
est  impleia  dispensaiione  carnis  in  sangulne  proprio. 


ob  eximle  viriutis  culmen,  nominatus  a  Deo  est 
mulio  antequain  natus.  Joannes  ergo  interpretalur  : 
in  quo  est  gralia,  vel  Domiiii  graiia.  Quo  nomine 
declaratur,  prjroo  parentibus  ejus  gratiain  quibus 
decrepilis  filius  nasceretur,  esse  dtmaiaiii ;  deinde 
ipsi  Joanni,  qui  magnus  coram  Domino  ruturus,  et 
adhuc  ex  utero  matris  Spirhus  sancti  sit  muiiere 
diiandus  :  posiremo  eiiam  fiiiis  Israel,  quos  ad  Do- 
miiium  Deum  ipsorum  erat  conversurns. 

Et  erit  gaudium  tibi  et  exultatio,  et  mutti  in  nativi^ 
tate  ejus  gaudebunt.  Merito  gaudet  paier  quod,  Tel 
in  senecu  natum,  vel  lalis  graiix  acceperit  filium. 
Gaudent  et  alii  quibus  inaiidituin  eatenus  regui  co&- 
lesiis  evangelizarit  ingressum.  El  notaiidum  quod 


cObii  secreia  suhiii,  ut  propitium  nobis  faceret  Pa-  ^  nato  praecursore  multi  gaudent,  naioautem  Domino 


irem,  ei  inierpellaret  pro  peccaiis  eorum  qui  adhuc 
prae  forihus  orantes  exspcctani,  et  diligunt  adven- 
inm  ejus.  Pulchre  igiiur  ea  die  descensio  ejus  per 
angeluin  nuntiatur,  qna  ejiis  per  legem  asoensio 
figurabatur.  Quia  ^i  descendit,  ipse  est  et  qui  aseen^ 
dit.  {Epties.  iv)  :  Et,  ut  Psalmus  ait,  a  summo  coelo 
egressio  ejus ,  et  occursus  ejus  tisque  summum  ejus 
{Psal,  xviii). 

Apparuit  aulem  illi  angelus  stans  a  dextris  aliuris 
incensi,  Bene  angelus,  cl  iii  templo,  et  juxta  altare, 
et  a  dextris  apparei,  qoia  videlicet  ei  veri  sacerdoiis 
adventum,  ei  mysterium  sacrificii  oiiiversalis,  et  coe- 
lestis  doni  gaudium  prapdicat.  Nam  sicut  per  sini- 


annuntiat  angelus  gaudiuin  magnum  quod  erit  onini 
populo.  Quia  videlicet  hic  saluiem  multis  praedicare. 
ille  onmihus  qui  velint  advenii  donare. 

Erit  enim  magnus  coram  DominOy  et  vinum  et  sice^ 
ram  non  bibet^  et  Spiritu  sancto  replebitur  adliuc  e» 
utero  matris  swb»  Magiiae  coram  Domino  virtuiis  esi 
pnedicantem  in  deserto  ccelesiia  gaudia  terrenas  ex 
iiitegro  sprevisse  delicias.  Sed  et  hoc  corain  Domiiio 
raagniim  eminet,  quamvis  hominibus  videatur  esse 
despectum,  quod  is  cui  io  natis  mulierom  m»jor  iie« 
mo  csi,  lascivlentis  ob  ludum  puellds  capiie  triinca- 
tus  e«t.  Cujus  ordinem  magiiiiudinis  ipse  qui  propo- 
suit  angelus    subsequenler    exponens  :  Et  riiium. 


stram  prssentia,  sic  per  dexteram  saepe  bona  prx-  p  iuquit,  et  siceram  non  bibet.  Sicera  interpreiatur 


nontiantur  aeterna.  Joixta  quod  in  sapienti»  lanJe 
canilur :  Longitudo  dierum  in  dextera  ejus :  in  sinistra 
illius  divities  et  gloria. 

Et  Zacharias  turbatus  esi  videns,  et  timor  irruii  supet 
eam.  Ait  autem  ad  Ulum  Angelus,  etc.  Trementem 
Zachariaro  conforiat  angelus,  quia  sicut  humana: 
fragilitaiis  est  .«piriialis  creatur»  visione  turbarl,  iia 
et  aiigelicae  beniguitatis  est,  paventes  de  aspeeiu 
#00  mortales  mox  blandiendo  solari.  At  contra  dx- 
inonieae  est  ferocilatis,  qoos  sui  prxsentia  territos 
aenserlt  ainpliori  semper  horrore  concutere,  qu» 
nalla  melius  ratione  quam  fide  superatur  intrepida. 

Kt  uxor  tua  Etisabeth  pariet  tibi  filium ;  et  voeabis 
nomen  ejus  Joannem.  Deprecationem  dicens  exaudi- 


ebrietas»  quo  vacabulo  Uebraei  omne  quod  ioebriare 
potest  poculentum,  sive  de  pomis,  sive  de  frugibus, 
seu  de  qualibet  alia  maieria  confecium  signifteant. 
Propriom  vero  in  lege  Nazarenoruro  eral  vioo  et 
sicera  tempore  consecraiionis  abstinere.  Unde  Joan- 
nes,  Samsun  et  Jereniias,  caeterique  tales,  ui  sem- 
per  Nazareni,  id  est  sancii,  manere  possini,  semper 
his  abetinere  sataguni.  Decet  enim  vas  coelesil  gra- 
tias  mancipatum,  a  saecuJI  illecebris  castigarl,  iiec 
▼ino,  in  quo  est  luxuria,  inebriari  eum  qui  moslo 
Spiritus  sancti  desiderat  impleri.  Unde  reeie  cui 
viui  ebrieias  tollitur,  Spiritus  gratia  cumulaUir.  Qoa 
se  tunc  (ui  praedictum  erat)  ipse  repletuin  monstra- 
vit,  cuni  iniraiite  beata  Maria  in   utero  genitricis 


tani,  partuin  contlnuo  promittlt  uxoris.  Noii  qiiod  j)  exsuUavit,  et  praecursionis  sua  cognoscens  officiiiin, 


flle  qui  pro  populo  oblaturus  intraverat,  relictis  pu< 
blieis  votis  pro  accipiendis  filils  orare  potiierii,  prae- 
sertim  qnia  nemo  orat  qtiod  se  acceplurom  desperat. 
Adeo  autem  ille  jam  suae  aetatis  ei  infccundae  conju* 
gis  memor,  nasci  sibi  fllios  desperahat,  ut  nec  an- 
gelo  boc  promittenli  crederei,  sed  quod  dicit,  ezaii- 
dita  esi  deprecatio  tua^  pro  popull  redeniptione  6igni- 
ilcat :  Et  tixor  tua  pariet  tibi  fiiium^  ejusdero  rcdem- 
plionis  ordinem  pandii.quod  videlicet  natus  Zachariae 
filins  redemptori  illius  populi  praeconando  sit  iter 
facturus.  Singularis  auieni  meriti  indicium  daiur, 
qooties  bominibus  a  Deo  vel  imponitBr  nomen  vel 
nmtatnr.  Sic  Abraro  qoia  pater  roultarum  gentium 
erat  fbtoraSy  Abrahain  est  vocaios.  Sic  Jacob»  qoia 


Domini  quaninm  adliuc  potuit,  evaiigeliiavit  adven* 
tum. 

Et  multos  fUiorum  Israei  convertet  ad  Domiimm 
Deum  ipsorum,  et  ipse  prmcedet  ante  illum  in  spiritu  et 
vtrtute  Etim,  (^um  Joannes  qui  Christo  lestimonium 
perhibens,  in  ejus  fide  populos  baptizabat,  dicitur 
filios  Israel  ad  Dominum  Deum  ipsorum  eonvertisse, 
patet  profecto  Christum  esse  Dominum  Deuro  IsraeL 
Sl  aoiem  Chrisios  esl,  iino  quia  Christus  est  Domi- 
nus  Deus  Israel,  desinant  Ariani  Chrisium  Dominuni 
Deum  esse  negare.  Erubescant  Photiniani  Christo 
ex  virgine  principium  dare.  Cessent  Manichacl  alium 
populi  Israel,  atqne  aliuro  Christianorom  Denm 
credere.  Et  quia  Joannes  prvcedere  ante  llludi  dlcl- 


31S 


LN  L\}CM  EVANGELIUM  EXPOSITIi).  —  L1B.  I. 


314 


tor,  Tldeant  seternum  ante  saecnla  Deum  posl  honii-  a     Et  erat  plcbs  extpeeians  Zaehariam,  et  mrabatur 


nem  in  s:eculis  natnm,  ideoque  a  suo  praecursore  niodo 
Tiram  post  se  venturum,  modo  Dei  Fitium  esse  no- 
mlnatum.  Qui  bene  in  splrltn  el  Tiriute  Eliae  praere' 
dere  dicitnr,  qnia  sicut  ille  pnpco  venturus  judicls, 
iia  hic  praeco  factus  est  Redempioris.  Unde  et 
cbnTersaiione  prorsus  siuiillima  ambo  deserta 
secoli,  victu  frugi,  vesliiu  incnlti,  cinctu  snnt 
despecti.  Aml>o  regis  et  regin.-o  vesaniam  tole- 
rant.  llle  Jordanem  coehim  pclilurns  divisit,  hic  ad 
lavBcnim  sahitare  quo  coelum  peiatur,  homines 
convertit.  Hie  cuin  Domino  versatur  in  terris,  ille 
eom  eo  manirefrtaiur  in  gloria. 

Et  eonvertat  corda  putrum  in  filios,  ei  incredulos, 
etc.  Corda  patrum  in  filios  convertere,  est  spirita- 


qnod  tardaret  ip$e  in  templo.  Egressus  autem  non 
potcrat  loqni  ad  illos,  Et  cognoverunt  quod  xisiontm 
vidisset  m  templo,  et  ipte  erat  innuens  illis,  et  ptf" 
mansit  mutus,  Et  factum  ett  ut  implererttur  dies  oficH 
ejus,  abiit  in  domum  tuam.  Iloc  cst  qiiod  di\i,  quod 
vicis  su»  teinpore  ponttfices,  teinpll  tantum  offidis 
mancipati  non  solum  a  coroplexu  uxorum,  sed  ab 
ipso  quoque  domorum  suarum  abstinerent  ingressa. 
Ubi  nostri  leroporis  sacerdotibus,  quibus  semper  allari 
servire  juhetur,  perpetuo  servand:»  caslitatis  exein- 
pluin  datnr.  Quia  enlni  tunc  sacerdotaiis  ex  slirpe 
Aaron  successio  quaerebalur,  necessario  tempus 
substiiuendae  soboli  procorabatur.  Ai  quia  nunc  non 
carnalis  suceessio,  sed  perfeciio  spiritalis  inquiritm*, 


lem  sanctorum  antiquorum   scientiam  populis  prae-  B  CAnsequenler   sacerdotibtis  ut  semper  altari  qucant 


dicando  infundere.  Prudentia  vcro  jnstorum,  esi  non 
de  legis  openbus  jostitiam  praesumere,  sed  ex  (ide 
salolem  quaererc.  Ut  qitamvis  in  lege  posiii  legis 
jossa  perficianl,  graiia  se  lamen  Dei  per  Chrisium 
Mlvandos  intelligani.  Justus  eniin  ex  fide  vivit 
(Jtoin.  i).  Et  Petrus  de  jngo  legis  ait :  Quod  nequa 
pttiret  nostri^  neque  nos  portare  potuimus^  sed  perffra» 
tiam  Domtnt  Se$u  credimus  talvari,  qvemadmodum  et 
iiH  (Aet,  xv).  Qua  prudentia  quia  diulios  Increduli  et 
per  Joannem  imbuti,  et  f  er  Eliam  sunt  imbiiendi, 
recie  haec  sententia  quae  per  angelom  de  Juanne 
dicta  esty  iisdem  pene  sjliabis  est  de  Elia  per  Mala* 
chitfn  praedicla.  Parate  (inquit)  Domino  piebem  per- 
fe€9mn.  Quia  enim  Zachariam  pro  plehe  supplican- 


asslstere,  semper  ab  uxoribus  coniinendum,  seinper 
castitas  observanda  praecipitur. 

Pott  hos  autem  dies  eoncepit  Elisabeth  uxor  ejus. 
Posl  tiies  videlicet  orficii  Znchariae  complelos.  Hiijns 
sacratissimae  conceptionis  Ji»annes  Constaniinopoli* 
tanae  orbis  aniistes  nientinnem  faciens :  Gesta  sun% 
hofc,  inquir,  menfe  Septembri,  oetaeo  Kalendas  Octo- 
bris,  ineipiente  luna  undeeimat  quando  oportebat  Ju* 
deeos  jejunium  Scenopegia:  celebrare,  El  inventum  est 
ipsa  die  octava  Kalendarum  Octobriuin  esse  aequi- 
fioctium,  in  qua  est  inchoatio  noctis  major  qnam 
lucis.  lUum  enim  oportet  creicere^  inquit,  me  autem 
minui  (Joan,  iii).  Minorata  eteniro  fuerat  lux  a  tene- 
briSy  cum  Judafi  secundum  legemet  prophetiam  saeri- 


UiD  dixerat  exauditum,  docet  quo  ordinc  plebs  ea-  G  ficia  Deo  offerebant :  In  qua  et  Joannes  conccptns  esi. 


dero  talvarl  et  perfici  debeat,  ad  praedicationem 
videlieet  Joannis  poenitendo  et  credendo  in  Christum. 

Ei  dint  Zaeharias  ad  angelnm  :  Vnde  hoc  seiam? 
e§9  enim  $um  tenex,  et  uxor  mea  processil  in  diebus 
§nk,  Ob  altitodinem  promissorum  haesitans  signum 
qoo  credere  valeai  Inquirit,  cui  sola  angeli  visio  vel 
allocotio  pro  stgno  sufHcere  debuerai.  Unde  meri- 
taffl  diffidenlrae  lacendo  poenam  luit,  cui  tacitornitaa 
eadem  et  tignum  fldei  quod  qiiacsivii,  ei  infidelitatis 
eoset  poena  quam  meruii. 

Bt  reepondens  angelns  dixit  ei :  Ego  sum  Gtbriel  qui 
etdno  ante  Deum^  et  miuns  sum  toqui  ad  te,  et  heee 
iibi  etetngelitare.  Et  ecce  eris  tacens,  et  non  poterit 
lopu^  neqne  in  diem  qno  hmc  fiant,  pro  «o,  etc.  Vult 


Haec  sunt  enini  quae  ante  pro  peccaiis  pnpuli  oflere-« 
bantur,  quae  jam  cessare  oporiebai,  cum  Joanues, 
id  est  baptistes,  conciperetur.  Et  ideo  Zacharias 
pater  ejus,  sacerdos  Jodacorum  emutuit,  quia  jani 
cessare  et  emutescere  oportebat  sacrilicia  eorum, 
qu;e  pro  peccatis  populi  offerebantur.  Veniebat  enini 
solos  sacerdos,  qui  de  agno  suo  proprio  immoIalOv 
sacrificium  Deo  pro  peccatis  oinnium  offerrei.  Qni* 
bus  B.  Joannis  verbis  edocemur,  priina  mox  die  post 
diem  expiationis,  mutaiionem  tunc  sacerdoialis  vicia 
esse  celehratam,  idenqiie  in  hac  praecursoris  Doinini 
concepttonem  fieri.  Quae  non  frustra  dies  jejunioruni 
ei  afllictionis  est  ab  angelo  pra^dicta,  quia  per  ipsum 
erat  hominibus  affiiciio  pcenitentiae  praedicanda. 


lo'elligi  qood  si  homo   lalia   promitlerel,   impune  D      ^^  occuttabat  se  mensibus  quinque,  dicens.  quia  sie 

fecit  mihi  Dominus  in  diebus  quibus  respexit,  auferra 
opprobrium  meum  inter  hominet.  Quanta  saiictis  curt 
sil,  iie  qnid  turpe  de  quo  erubescere  debeant  admit- 
tant,  ostendit  Elisabeth,  quse  et  de  ipsis  quae  acci^ 
pere  cupiebat  doiiis  erubescit,  ei  licet  de  ablaio 
gaudeat  opprobrio  steriliiatis,  de  partu  tamen  anills 
verecundatur  aelatis.  Sed  pudet  onos  matris,  quandio 
laiel  honor  prolis.  Nam  quac  occultabat  se,  quia  con- 
ceperat  filium,  Jam  intrante  beata  Dei  genhrice  cla- 
mosa  exsultavit,  quia  parituraerat  propbetam.  Alle- 
gorice  autem  per  Zacharlam  saccrdolium  Judxorum, 
per  EUzabeth  poteat  iex  ipsa  designari,  qoae  aacer- 
doiom  docirinis  ezerciii,  qoasi  tuxiltQ  VvtV!&  U^% 


signom  flagiiare  liceret ;  at  cum  angelus  promitt.it, 
jam  dobitari  non  deceai.  Dalque  signuni  quod  roga- 
tnr,  ut  qol  diseredendo  locutus  est,  jam  tacendo 
credere  disett.  Ubi  notandom  quod  angelus  se  el 
Mte  Deum  tdsttre,  et  evangeliiandum  Zacharis 
■toom  etse  lestttur.  Quia  et  cuin  ad  nos  venionl 
tofeli,  sic  exieriot  implent  minisierium,  iit  lamen 
nonqutm  desint  interius  per  coiiteinplaiionem.  Et 
raittuolor  igiior  et  assistunt,  quia  et  si  circumscri- 
piot  ett  tngelicus  tpiritus,  summus  tamen  spiritus 
ipte  qui  Deus  est,  circumscriplus  non  est.  Angeli 
iiaque  ei  mitsi  ante  ipsum  sunt,  quia  qnolibet  robsi 
▼ewonly  Intrt  iptom  currunt. 


515  BEDJE  VEiSERABILiS  OPP.  PARS  II.  SCCT.  I.  —  EXCGeTICA  CCNUINA.  3ia 

spirililes  deos  filios  gignere  debebat,  sed  quasi  ob  A  poieniis  Det  plena  scientia  perfecit,  idcirco  propria 


sieriliiatis  injuriam  miiiinie  valebat.  Non  quia  non 
toulti,  et  ante  legem,  et  in  lege  perfeciissim»  vttae 
fiierint,  seU  quia  neminem  ad  perfecliim  adduxit  lei, 
quas  regnum  cfielorum  reserare,  nisi  Chrisio  pras- 
redente  non  potuic.  Bone  autem  dicitur  qooil  eranl 
jusli  ambo  anle  Deum,  quia  sicut  bona  esi  lex,  et 
mandatum  sanctum  ei  jusiuin,  el  honum,  ita  etiam 
sacerdotium  legale  pro  dispensatione  leinporis  illius 
saiictum,  bonum  ei  justum  est.  Et  quod  sequitiir, 
qtda  ambo  procet$itsent  in  diebiu  sttit,  ila  potest 
exponi,  quod  legali  devotioni  quasi  adoleseentia,  vel 
juventus  ipsius  Moysi  lemporibus  et  deinceps  efflo- 
ruerit :  incumbente  autem  Salvatoris  adventu,  dira 
cam  senectus    iiiciirvaverit,   quando  et  sacerdoiii 


n«*miiia  sortiunttir,  nr*c  eorum  pcrsonae  siae  ootni- 
iiibos  sciri  non  possint :  sed  cuiu  ad  nos  aliquid 
minislraturi  veniunt,  apud  nos  eiijim  nomina  a  roi- 
nisteriis  trahunt.  Ad  Mariam  ergo  virgineni  Gabriel 
iniititur,  qui  Dei  fortiiudo  nominaiur.  Illuin  quippe 
nuntiare  veiiiebai,  qui  ad  debellandas  aiTeas  pote- 
siates  humilis  apparere  dignatus  est.  De  quo  per 
Psalmistam  dicitur,  Dominus  fortis  et  potetis,  DominuB- 
polens  in  pralio  {Psal,  xxiii).  Et  rursum,  Dominu» 
virtutum  ipte  est  rex  giorias  {Ibid.},  Per  Det  erga 
fortitudinein  nuniiaiidus  erat,  qui  virlulura  Doininiis 
et  potens  iii  praslio,  contra  potestates  aereas  ad 
bella  ve.niebat.  Mensem  autem  sexiuin,  Martiun» 
intcllige,   cujus    vicesimo   el  qninto   die  Dominus 


ordo    per  ambitiones    et  conientiones   pomilicum  ^  iioster  et  coiiccptus  iraditiir  et  passus,  sicut  et  vice- 


confusus,  et  Ipsa  lex  per  pharisaeoriim  iradiiiones 
discissa,  minus  habilis  est  ad  gigiiendum  Deo  filios 
eflecta.  Ingreditur  ergo  Zacharias  lemplum,  quia 
sacerdoium  est  intrare  in  sanctuarium  Dei,  et  iiiieU 
ligere  in  novissiina  mysteriorum  coelesiium.  Orai 
foris  muliltudo,  quia  secreta  qiiaK|ue  et  my^tica 
peneirare  siiblimiier  nequeunt,  dociiorum  necoMse 
est  moniiis  hnmiliier  intendant.  Duin  vero  Zacliarias 
allari  thymiama  iinponit,  nasciturum  Joannem  co- 
gnoscit :  quia  duin  doctores  ampliori  flamina  divinae 
lectionis  inardescunt,  graiiain  Dei  per  Jesum  Chri- 
stum  veniuram,  et  de  interlori  litierarum  medulla, 
ffuasi  de  vuiva  Elisubetli,  prodiluram  esse  reperiiint. 


siiiio  quinto  die  niensis  Decenibris  natus.  Quod  vel 
hoc  hodie  (iit  nonnulli  arbitrantur)  «quinociium 
vernale,  vel  illo  sol.stitium  brumale  fleri  credamos, 
convenit  uiique  cum  lucis  incremento  concipi,  vel 
nasci  eum  qui  illuminat  omnem  hominein  venienlem 
in  mundum.  At  si  quis  ante  dominicae  nativilatis  al 
conceptionis  tempus  lucem  vel  crescere,  vel  teuebrat 
superare  convicerii,  dicimus  et  nos  quia  et  Joannea 
iunc  ante  faciein  adventus  ejus  regnum  c«i;loruiii 
cvaogelizabal ,  et  nunc  quoque  pracdicatoribus  impe- 
rator  :  Iter  faciie  ei  qui  ascendii  super  oceasnm 
(Pm/.  lxvii).  Gur  auiem  Joannes  eirca  aequino- 
ctiuro  autumnale  conceptus,  circa  solslilium  aestivimi 


Gi  hoc  beae  per  angelum,  qiiia  ei  lex  est  ordinata  p  sit  natus,  docet  ipse  qui  vel  ex  sua,  vel  ex  Veteria 


per  angelos  in  manu  Mediaioris.  Sed  qui  audiia 
rredere  dissimulat,  silentii  poena  mulctaiur,  quia 
luutus  esi  qui  non  sensum  liiteris  intelligit  inesse 
spiriialem.  Nec  lalis  jam  verba  dare  populo  quasi 
magistcr  novit,  sed  qoasi  verbi  et  raiionis  expera, 
tacitis  (ut  ita  dicam)  nutibus  innuil.  Quale  tunc 
crai  sacerdoiium  Judaeonim,  cum  nec  raiionem 
sacrificioriim,  oec  dicta  curarei  scire  propbeiariwi. 
Muio  ergo  pernianenie  Zacharia,  concipit  Joannem 
Rlisabeth,  quia  non  inlelligant  licet  pontiflces  disiin- 
ciionero  fldei,  Pharisaei  aroitiant  et  Scribae,  ita  ut 
iiec  ipsi  intrent,  nec  audiiores  suos  inlrare  permil- 
iani,  interiora  ianien  legis  Christi  sacranieiitis  abun- 
dant.  El  bene  conceplum  suuin  Clisabeih  quinque 


Testamenil  (ui  mulii  autumant)  persoua  loquiiur; 
i//iim  oportet  crescere^  me  autem  minm  {Joan.  ni). 

Ad  virginem  desponsatam  virOf  euinomeneratJoteph 
de  domo  David,  et  nomen  virginis  Marim.  Mulias  ob 
causas  Salvator  non  de  simplici  virgine,  sed  de 
sponsa  voluit  nasci.  Primo  videlicel,  ul  per  genera- 
tionem  Joseph,  cujiis  Maria  cognata  erat,  Mariae  quo* 
que  noscerelur  origo.  Neque  eniro  moris  est  Scripiu- 
rae  feminarum  geiiealogiam  texere.  Nam  et  de  utro- 
qiie  potesi  intelligi  quod  diciiur  de  domo  David« 
Deinde,  ne  velui  adullera  lapidareiur  a  Judaeis» 
nialeos  aliquos  de  suo  ortu,  quam  de  pudorc  dubi- 
iare  parentis.  Siroul  et  virginibus  Inipudicis  occasio- 
nem  tollens,  ne  matrero  quoque  Salvatoris  dicerciu 


mensibus  occuliai,   sive    quia  ipse  legifer  Moyses  q  falsis  suspicioiiibus  infamataro.  Terlio,  ui  in  ifigy* 

quinque  libris  mysieria  Christi  parabolatim  designal, 

seu  quia  tota  Veteris  Iiistrunieiili  series  eamdem 

Christi   dispensationem  in  quinque  mundi  aelatibus 

per  saiiclorum  facta,  vel  dicu  praeflgurat.  Ei  ideo 

quia  Christi  incarnatio,  vel  sexta  aeiate  saeculi  futura, 

vel  ad  impleiionero  legis  erai  profutura,  recie  sexio 

mense  concepti  Joannis  missus  ad  Mariam  angelus, 

nascituriim  ountiai  Saivaiorero ,    ut    sequciis   ex 

ordiiie  leciio  demonsirat. 

In  menu  sexto^  missus  est  angelus  Gabriel  a  Deo^ 
in  civitatem  GaliUce,  cui  nomen  Naxaretk.  Idcirco 
aiigeli  privatis  nominibus  censeniur.  ul  signelur  per 
vocabula  eliam  tn  operatione  quid  v;ileant.  Ne.|iie 
eieuim  In  illa  sancia  civitaic,  quam  de  visione  oiiini- 


ptum  fugiens  et  inde  rediens  haberei  solaiiuni  viri, 
qiii  iniegerriroje  virginitatis  custos  parlter  ac  tesiia 
exisierei*  Quario,  ne  parius  ejus  diabolo  paiorei; 
qui  si  euin  de  virgiiie  naluin  cogiioscerel,  forsilao 
quasi  caeteris  horoinibus  einineniioreni  morii  iradere 
tiinerei.  Maria  aoiem  Hcbraice  stella  maris,  Syriaoe 
vero  doroina  vocaiur;  ei  meriio,  quia  ei  iotius  mun- 
di  Daminum,  el  lucem  s^eculis  meruit  generare  pe* 
rennem. 

Et  ingressus  angeius  ad  eam,  dixit^  Av.%  gratia  pUna^ 
Dominus  tecum  :  benedieia  tu  fit  muiieribus,  Beue 
gralia  plvna  vocatur,  quae  niminiin  gratiain  quain 
uiiila  alia  iiieriierai,  assequitur,  ul  ipsuin  videlicet 
graiije  concipiai  ei  generei  aucrorem. 


517 


IN  LCCiE  EYANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  I. 


318 


ffiiflf  cum  audisset,  turbata  est  in  sermone  ejus,  et  A      Et  regnabit  in  domo  Jacob  in  wteruum ,    et  regni 


cogitjbat  qualis  esset  ista  salutatio,  Disce  virginem 
moribus,  (Jisce  virgincm  verecundia,  disce  virginem 
oraculo,  disce  myi»lerio.  Trepidare  virginum  est,  et 
ad  omnes  viri  ingressus  pavere,  omnes  viri  aflrulus 
vereri.  Discani  mulieres  proposilum  pudoris  imiiari. 
Sola  in  peneiralibus  quam  nemo  viroruin  vidercl» 
fiolus  angelus  re{  erit,  sola  sine  comite,  sola  sine 
leste,  ne  qiio  degeneri  depravarctur  afleciu,  ab  an- 
gelo  saluiatur.  Disce,  Tirgo,  verborum  vilare  lasci- 
viam.  Maria  etiam  salutaiionem  angeli  verebaiur. 
Erai  taioen  cogitans^  inquir,  qualis  esset  hosc  salulatio. 
El  ideo  curo  verecundia,  quia  pavebal.  Gum  pruden- 
iia^  qnia  benedictionis  novam  formuiam  mirabatur, 
quae  nusqoam  lecta  est,  nusquam  anie  comperla. 


ejus  non  erit  pnis.  Et  Isaias  ait  :  Multiplicabiturejus 
imperium ,  el  pacis  non  erit  finis.  Super  sotium  Dmd^ 
et  super  regnum  ejus  ,  vt  cotifirmet  itlud  el  corroboret 
injudicio  et  justitia  {I*a.  ix).  Non  dixil  in  acquisi* 
tioiie  gloriae  gazarumqiie  lerrestrium ,  non  in  vicio- 
ria  gentiiim  pluriinarum,  urbiumque  debellaiionc 
superbarum  ,  sed  in  judicio  et  justilia.  Per  hftc 
enini  regnum  Cliristi,  et  in  singulis  quibusqiie  nde* 
libus,  et  in  universa  pcr  orbem  rouliiplicalnr  pariicr 
et  confiimatur  Ecclesia.  Domum  namque  Jacob 
loiam  Eccle&bm  dicil,  quae  vei  de  hona  radice  nata, 
vel  cum  oleaster  esset,  merito  lamen  fidei  in  bo- 
nam  Ci^t  inseria  olivain.  Quain  post  triumphum  pas- 
sionis  alloquens  Salvaior  ait :  Qui  limetis  Dominum^ 


Etailangelusei^NetimeaSj  Maria^invenistienimgra'  B  laudate  eum;  universum  semen  Jacob,  magnificateeum 

{PsaL  xzi).  Non  autcm  ideo  luturi  tcinporis  verbis 
magnus  exstiiurus  Jesus  Altissinii  vocandus »  sce- 
ptruin  David  accepturus »  et  in  domo  Jacob  regna- 
turus  asserilur,  quia  juxia  quoJ  Iian-etici  sapiunt 
alque  a  veritate  desiptunt,  Ghristus  ante  Marian 
non  fuerit,  sed  quod  homo  assumpius  in  Deuro, 
clarificatus  est  ea  claritate  quara  Yerbum  Dei  ba* 
buil  priusquam  mundus  esset  apud  Patrem ,  hoc  efC 
ut  idem  Filii  nomeu  eamdein  Ghri>ti  personani , 
homo  cum  Deo  plenusgraiia  el  veritate  soriiretiir. 

Dixit  autem  Maria  ad  angelum  :  Quomodo  fiet  istud 
quoniamvirumnon  eognosco?  Proposilum  su;e  men- 
lis  reverenter  exposuit ,  vitam  videlicet  virginalero 
se  ducere  decrevis^e.  Qmsb  quia  prima  feminarufli 
lantae  se  viriuii  mancipare  curavit ,  jure  ainguhiri 
pr^  cxieris  leroinis  beatitate  meruit  excellere.  Quo^ 
modo,  iiiquil,  fiet  istud?  Non ait :  Unde  boe  aeiain ;  sed, 
Quomodo  fiet,  inquit,  quoniam  Tirum  non  cognosco. 
Ordinem  videlicet  obsequii  cui  subdatur  inquirens, 
non  auiem  signum  cui  credat  flagitans.  Neque  enim 
decebat  electam  generando  Deo  virginem  dubiam  dif- 
fidentia  sed  prudentia  caiitam  existere,  qiiia  nec  facile 
poierat  hoino  nosse  mysieriiim  qiiod  in  Deo  manebala 
sxculis  abscondituin.  Quia  ergo  legerat,  Ecco  trirgo 
in  utero  habebit,  et  pariet  fitium^  sed  quomodo  id 
fieri  posset  non  legerat,  merito  credula  iis  quae  le- 
gerai,  »cisciiatur  ab  angelo  quod  in  propbeta  non 
invenit  {Isa,  vii). 


Aamapud  Deum.  Qiiaro  salutalione  insolita,  ut  pole 
quae  ei  soli  servabaiur,  viderat  turbatam,  quasi  fami- 
liarius  notam  vocans  ex  nomine  ,  ne  tiinere  debeat 
jubet.  El  quia  gratia  plenam  vocaverat,  eamdem 
gr>tiaro  et  astruit  pleniiis,  el  uberiits  explical, 
dicens  : 

Ecct  condpies  in  uterOf  et  paries  Fi/tum,  et  vocabis 
nomgneiu$Jisum^  Je&iis  salvator,  sive  salutaris  inter* 
pretaiur.  CujaH  sacramentum  nominis  alloqnens 
Josepli  angehit  exposuit :  Ipse  enim^  inquiens,  salvum 
fadel  fwpulum  suum  a  peccato  eorum.  Non  ait,  popu- 
Inm  Ismel,  sed  popuium  suum,  hoc  est  in  unitatem 
fidei  ex  praeputio  et  circunicisione  vocaium,  quibus 
ex  diversa  parte  congregatis  fierel  uuus  pastor  el 
jnum  ovile. 

Hie  eril  magnui^  et  Filius  Altissimi  vocabitur.  Et 
dabit  UU  Dominus  Deus  sedem  David  patris  ejus, 
Didom  est  et  de  Joanne  quod  erit  magnui^  sed  ille 
quati  hoino  magnus,  hic  qua»i  Deus  niagnus.  Ille 
eaim  magnus  coram  Domino,  hie  autein  erit  magnus, 
inquil,  et  Fitius  altissimi  voeabitur,  Idem  ergo  filius 
Ahisslmi  qui  in  utero  virginali  conceptus  et  natut 
esi.  Idero  homo  in  tempore,  creaius  ex  maire,  qui 
Deat  esl  ante  teropora  natus  ex  Patre.  Si  autem 
idem  boroo  qui  Deus  esi,  omittat  Nestorius  hominem 
lanium  dicere  ex  virgine  natum,  et  hunc  a  Verbo 
Dd  Don  in  unitatem  personai,  sed  in  societatem 
uiseparabilem  esse  receptum.  Alioquin   nnn  uniiin 


CbrisUim,  verum  Deum  et  hominem,  sed  duos  (quod  ^     Et  respondens  angelus  ,   dixit  ei :  Spirilut  sanetu 


dici  nefas  est)  asserere,  ac  per  hoc  non  Triniiaiem, 
sed  quaternitatero  praBdicare  convincilnr.  Galholica 
antero  fides  sicul  onum  quemlibet  hominem  carnem 
et  animam,  iia  bominemet  Yerbum,  unum  Christuin 
reeiissiroe  confitetur,  juxia  qiiod  et  angeli  verba 
sigoiflcanl,  quae  dandam  illi  sedem  David  patris  cjus 
asseruerant.  Qui  enim  eumdem  ipsum  patrein  ha- 
I>eret  David,  quem  Filium  Aliissimi  vocari  pronun- 
lial,  in  duabus  uiique  naiuris  unain  Ghristi  personam 
demonstrai.  Accepii  autem  sedem  David,  nt  niiiii- 
rum  genteni,  cui  David  quondani  et  filii  ejus  tempo- 
ralis  regiii  gnbernacula  praibuerunt,  ipse  perpeiuuin 
voearet  ad  regnum,  qiiod  eis  paralum  est  ab  origine 
mundi. 


superveniet  in  te,  et  virtus  Atiissimi  obumbrabit  tibi^ 
Non  virili,  inquit,  quod  non  cognoscis,  semine,  sed 
Spiritus  sancti  quo  iinpleris,  opere  eoncipies.  Erif 
iu  le  conceptio,  libido  non  eril.  Concupisceniiai 
non  erit  aestus,  ubi  uinbram  faciel  Spiritiis  sanctos. 
Verum  in  eo  quod  ait ,  Et  virtus  Aliissimi  obumbrabit 
tibi,  potest  etiam  incarnati  Salvatoris  utraque  na- 
lura  designari.  Umbra  quippe  a  lumine  solet  et  cor- 
pore  forinari.  Et  cui  obumbratur,  lumine  quidem 
vel  calore  solis  quantum  sufficit  reflcitur,  sed  ipse 
solis  ardor,  ne  ferri  nequeat ,  interposiia  vel  nube- 
cula  levi,  vel  quolibei  alio  corpore  temperalar. 
BeaUB  itaque  Virgini ,  quia  quasi  pura  homo  omnem 
plenitudinem  dlvinitalis  corporaraet  c^^\^  ^^v 


319  BRDiE  VGNERABILIS  OPP.  PARS  II.  SGGT.  I.  —  CXCGETICA  GCNUINA.  53D 

bat,  ▼irliis  AlUssimi  obumbraYit,  id  est,  incorporei  A  mihi  iecundum  verbuni  luum.   Quanta  cum  devotione 


liix  divinitaiis  corpiig  in  ea  suscepit  humanilalis. 
De  qua  pulchre  prophela  :  F.ece  Dominus ,  inqiiit , 
ascendit  super  nuhem  levem ,  et  ingredietur  Mgtj' 
pfirm  (Un,  xix),  qiiod  est  dicere  :  Ecce  Verhnm  Dci 
Patrl  eonternum  ,  lumenque  de  lumine  anle  saBCula 
natiim,  rarnem  iii  flne  sneculorum  alque  animam 
iiullo  peccati  pondere  gravatam  suscipiel ,  et  de 
utero  vir^inali ,  tanquam  spon$u$  de  thalamo  suo , 
{PsaL  xTiii)  procedet  in  raundum. 

Ideoffue^  et  quod  naicetur  ex  te  sanetum^  vocabitur 
Filius  Dei,  Ad  disiinctionem  noslrae  sanctitatis, 
Jestis  singulariter  sanctus  nasciturus  asseritur. 
Nos  qiiippe  et  si  sancii  erflcimur,  non  tamen  nasci- 
mnr,  quia  ipsa  natur»  corruptibiiis  condilione  con- 


hiimiliias,  qua:  et  angeli  promissum  oplat  impleri, 
et  seipsam  quae  mater  eligitur  ancillam  nuncupat  ? 
npenissime  insiniians  quam  nil  sibi  merili  Tindicet, 
iii  eo  quod  Domini  jussis  obsecnndet.  Fiat  (inquil), 
sine  viri  semine  conceptus  in  virgine,  nascalur  do 
Spirito  sancto  integra  carne  sanctum,  quod  nascetur 
de  femina  maire  sine  homine  patre ,  vocetur  Del 
Fitius. 

£t  discessit  ab  illa  angelus.  Exsurgens  autem  Maria 
in  diebus  itHs,  abiit  in  montana  eum  festinatione  in 
eicitatem  Juda,  Accepto  virginis  consensu  ,  mox  an- 
gelus  ccelestia  repetit,  llla  pelit  montan^.  Fesiinat 
invisere  Elisabeth ,  non  qnasi  incredula  de  oraculo, 
vel  dubin  de  exemplo ,  sed  ut  Ineia  pro  voto ,  reli- 


stringimur.  Ut  merito  cum  Propheia  gementes  sin-  ^  giosa  pro  orficio.  Typiciim  pariter  exemptom  tri- 


guli  dicanius  :  Ecee  enim  in  imquitaiibus  eonceptus 
lam,  et  fn  delietis  peperit  me  mater  mea  (PsaL  l). 
IHe  autem  solus  veraciter  sanctus  est  qui%  ut  ipsam 
conditiom^m  nalnrx  corruptibilis  vinceret,  ex  com- 
iiiistione  canialis  copulae  conceptus  non  est.  Sanctum 
(inquit)  vocabitwr  Filius  Dei.  QuiJ  hic  dicis  ,  Neslo- 
riane,qui  beatam  Mariam  Dei  negansessegcnitricem, 
apertam  niieris  impiignare  veritatem  ?  Ccce  Deum 
dixli  superventurum ,  Dei  Filium  nasciturtHn.  Quo- 
modo  ergo  aut  Dei  Pilius  Deiis  non  est,  aut  quae 
De«im  edidit,  quomodo  eroroxoc  ,  id  cst ,  Dei  geni- 
trix  non  esse  poiest? 

Et  eece  Elisabeth  eognata  tua  et  ipsa  eoneepit  filium 


buens ,  quod  omnis  anima  ifiiae  verlHim  Dei  metiio 
conceperit  virtulnm  smtim  celsa  cncumina  gressn 
cooBcendat  amoris ,  qiinleniis  clvitatem  Juda,  id  esi, 
conressionis  et  landis,  arcem  penotrare,  et  usqiie  ail 
perfectioncra  fidei,  spei  ei  charilaiis,  qu:i8i  iribus  in 
ea  men^ihiis  Taleat  commorari. 

Et  intravit  in  domum  Zaehariai^  et  salulavit  Cfffc- 
beth.  Disce,  virgo  humililatem,  Mari«,  ut  et  corpore 
casta  ei  pectore  possis  esse  devoia.  Visfiat  junior 
seniorem,  salniat  virgo  uxorem.  Decel  enlm  ut  «|im 
casiior  virgo,  eo  sit  homilior,  et  senioribas  dererenSp 
habiium  casiitatis  praeconio  comniendet  humilitatii. 
Aliler  :  Maria  ad  Elisabeih,  Dominus  venit  ad  ioan* 


lii  seneetute  sua.  Et  hiemensis  sextus  est  illiqum  vo-  p  "^^m,  h»c  iit  Spiriiu  sancto  repleatiir,  ilJias  ut  ba- 


rofiff  eteritis ,  quia  non  erit  impossibite  apud  Deum 
omne  verbum.  Ne  virgo  se  parere  posse  dilTidat,  ac» 
cipit  exemplum  sterilis  anus  paritur» ,  ut  discat  om- 
nia  Deo  possibllia ,  etiam  qu£  nalurae  ordine  viden* 
tur  esse  contraria.  Si  qtiem  vero  movet  quomodo 
beat»  Mariae  cognatani  dicat  Elhial^th,  cuin  baee  de 
domo  David,  illa  de  liliabus  Aaron  originem  duxerit« 
animadverlat  proavos  eamm  liberis  invicem  nu- 
ptum  tradiiis  utramqtie  tribum  potuisse  conjungere. 
Cul  si  ha>c  exposiiio  forie  non  sufleceril  contentio- 
sius  insisienli ,  quasi  hoe  contra  interdictum  legis 
fieri  nequlverit,  legat  Exodum  ,  ubi  scriptum  est  : 
Aceepit  autem  Aaron  uxorem  Elisabeth  filiam  Ami" 
nadab  s&rorem  iVaMoit,   ^icaf  peperit  ei  Nadab ,  et 


ptisma  consecretiir.  Majorumquo  humiliatio  minorum 
est  utique  exaliatio.  Denique  sequitur  : 

Et  factum  est  ut  audivit  satwaUonem  Mmim  Elisa- 
beth ,  exsultavit  infans  iu  utero  ejus ,  ei  repleta  est 
Spiritu  sancio  Etisabeth.  Videdislioclionem,  singu- 
lorunique  verborum  proprielales.  Vocem  prior  Kli- 
sabetli  audivit,  sed  Joannes  prior  gratiam  sensit. 
lUa  naturs  ordine  audivit,  isle  exsultavit  raiione 
mysterii.  lila  Mariae ,  isle  Domitii  sensit  advenlum. 
Istse  gratiam  loquuntiir,  illi  intiis  operantur,  pieta» 
lisque  mysterium  malernis  adoriuntur  prorectibuf , 
du|)licique  miraculo  propbetant  malres  spiritu  par* 
vuloriim.  Exsultavit  inrans,  et  repieta  mater  est. 
Non  prius  maier  repleta  quam  fllius ,  sed  ciira  filius 


Abiud^  et  Eleaznr,  et  Jthamar  (Exod.  vi).  Videatque  ^  esset  replelus  Spirilu  sancto,  replevit  et  niatrem. 


anie  eilictum  legis»  superna  provisioiie  sacerdota- 
lem,  regali  junctam  jam  ruisse  progeniem.  Ut  vide- 
licet  Dominus  Je.«us  Cbristus,  qui  secundum  carnem 
verus  Rex  et  sacerdos  erat  ruturus »  ipsam  quoque 
eamem  de  utraque ,  David  scilicet  et  Aaron  stirpe 
soseiperet.  Unde  et  In  bac  utraque  tribii  chrisma 
per  legem  roysticuro  celebrabaiur  ,  Christi  nimirum 
nominis  pariter  et  generationis  praenuntiiim.  Et 
ipse  David  domum  Dei  ingrediens ,  paiiem  sanctum 
et  gladium  quasl  rex  et  sacerdo?  rccepit.  lilum ,  vi- 
lielieei,  de  suo  semine  veniurum  praefigurans,  qui  et 
pro  nostra  liberlate  regis  jure  pogiiaret,  et  pro 
iiostra  absolutione  panem  suae  carnis  offerret. 
Oortl   autem  Maria :  Eece  aneitta  Domini.   Fial 


Et  exelamavil  voee  magna ,  et  dixit  :  Benedicta  tu 
inter  mHlieres^  et  benedictus  fructus  ventris  tui, 
Noiandum  qiiod  prasmissa  de  Cbrisio  prophetia  non 
rerum  tantum  iniraculis ,  sed  et  verborum  propri^ 
taie  eompietur.  Iste  est  enim  rrucius ,  qui  Davitl 
pairiarchae  sub  jurejurando  promittitur  :  De  fruetu 
ventris  tui  ponam  super  sedem  meam  (Psal.  gxxxi)* 
Siinulque  iniuendum  quod  eadem  voce  Maria  ib 
Elisabeth  qua  a  Gabricle  benedicitur  ,  quaienus  et 
angelis  et  hominibus  veneranda  ,  et  cuiictis  merito 
reminis  pnurereiida  monslretur. 

Et  unde  hoc  mihi^  ut  veniat  mater  Domini  nui  ad 
nu?  Non  quasi  nescia  perquirit  quod  niniirum 
sancii  Spiritus  esse  cognoscit »  se  videlicet  a  matra 


321  IN  LUCi£  EVANGCLKJM  EKPOSITIO.  —  LIB.  I.  o2i 

DoBiini  ad  pignorls  sui  profecittm  saliitiiri,  sed,  ini-  A      Qmm  fedl  miki  magna  qui  potfm  e$t  ,<  et  $anetum 


raculi  noviUi«  perculsa ,  nou  boc  »ui  merili,  sed 
nuinens  faietur  esse  divini. 

Eece  enim  ut  facta  est  vox  salutaHmis  tuo!  in  auri' 
bus  meis^  essultamt  ia  gaudio  infans  in  utero  meo, 
Enibescebat  Elisabeih  onus  parieniis,  qiiandiu  iie- 
neiebat  mjsteriuin  religionls.  Sed  qua:  occultabat  se 
quin  eonceperai  filium  ,  jactare  se  coepil  quia  gene- 
vabat  prophetam.  Ei  qu»  anle  erobescebai  benedi* 
cit ,  et  qu«  dubitabat  ante  firmaior.  Ecce  enim  (in* 
quit)  ui  vox  saiutationis  tum  facta  est  in  aurilms 
meii ,  «a»ic/lovi(  gaudio  infans  in  utero  meo,  Itaque 
magna  voce  clamavit,  ubi  Doinini  seiisii  adventum , 
^ia  religiosum  credidit  partum.  Niilla  enim  causa 
erat  pudoris,  ubi  prophetae  orlus  datu*,  non  affeciaiae 
lldem  generationis  ascisceret. 

Ei  beata  qute  credidit^  quoniam  perficientur  ea  qum 
dicta  siml  d  a  Domino,  Vides  non  dubiiasse  Mariam, 
•ed  credtdisse ,  et  ideo  fnictum  fidei  eonsecuiain. 
Beata  (iaquit)  ^tia?  credidit.  El  vere  beata  ,  qu»  sa- 
cerdote  praestanlior.  Cum  sacerdos  negasset ,  virgo 
correxit  errorem.  Nec  mirum  si  Dominus  ,  redem 
pturus  miiudum,  operationem  suam  inchoavit  a 
inatre,  uL  per  quam  salus  omnibus  parabaiur,  eaJero 
priina  fructum  salutis  liauriret  ex  pignoro.  Pariler- 
quo  notandum  quanta  Elisabeth  animum  gratia , 
Alofia  iotrante,  ditavit,  quem  simui  de  prdclerito, 
prdBsenil,  atque  fntiiro,  per  prophelise  spirltom  U- 
lustravil;  Diceus  enim ,  Beata  qum  credidisti^  aperte 
iodicat  quia  verba  angeli  quw  dicta  ad  Mariam  fiie- 


nomen  ejus.  Ad  iniiiiim  carminis  respicit ,  ubl  df- 
cium  est :  Magnificat  anima  mea  Dominum,  Solet 
quippe  anima  illa  cui  Doroinus  magna  facere  digna- 
tur,  digiiis  eum  praeconis  magnificare,  et  ad  consof- 
tes  ejusdem  voti  ac  proposiri  poiest  cohortando 
dicere  :  Hagnificate  Dominum  mecum,  et  exsultemnn 
nonun  ejus  invicem  (Psal.  xxxiii).  Nam  qul  Domi- 
num  quetu  cognovit,  quantuin  iii  se  est,  magnificare 
et  nomeii  ejus  sanctificare  coiiiempserit,  minimus 
vocabitur  io  regiio  ooelorum.  Sanctum  autein  no- 
nien  ejns  vocatur,  quia  singularis  cuimine  potenti 
transcendit  omiiem  creaturam  ,  ntque  ab  universis 
qoae  fecit  longe  segregatur.  Quod  Gncca  loculionti 
meiius  intelllgitur,  in  qua  ipsom  verbtim  quod  dici- 
B  lur  «ytov ,  quasi  exira  lerram  esse  slgnifical.  Cujus 
etiam  nos  imilatione  pro  modulo  nostro  segregari 
prxcipiniur  ab  omnibus  qui  non  sunt  sancti,  nec  Deo 
dedicatl.  Dicente  Domiiio  :  Sancli  estote^  quia  et  ego 
sanctus  sum  {Levil.  xi).  Quicnnque  enim  se  conse- 
craverit,  meriio  extra  lerraro  ei  exira  mundum  ti- 
debitur.  Potest  enim  ct  Ipse  dicere,  super  terram 
ambulantes  conversaiionem  in  coelis  habemus. 

Et  miserieordia  ejus  in  progenie  et  progenies  timeu' 
tibus  eum.  A  speciallbus  se  donis  ad  generalia  Dei 
judicia  converiens,  totins  humani  generis  statuni 
describit,  et  quid  superbi,  quid  humiles  inereantur, 
quid  filii  Ad»  per  liberum  arbitriumy  quid  filii  Dei 
slnt  per  gratiam,  aliernis  versibus  explicat.  Non 
ergo,  Inquit,  soli  mihi  fecit  magna  qui  poiens  esi , 


raot  per  spiriiuro  agnovii.  Atque  subjungens  :  Fer/I-  C  sed  et  in  oroni  gente  et  progenie  qui  limet  eum  et 


fieiiliir  ea  qwB  dieta  sunt  tibi  a  Domino  ,  qo»  etiam 
eam  iii  futuro  seqoereniur  prxvidit.  Motrem  vero 
Dooiini  suinomiuabs,  qula  Hedemptorem  bomsni 
generis  in  utero  portaro  intellexit. 

Et  ait  Maria  :  Magnifieat  anima  mea  Dominum,  Et 
exeuhavit  Spirilus  meus  in  Deo  saluiari  meo.  Tanio 
(iiiqiiit)  me  Dominus  tamque  inaudito  munere  subli- 
laavit,  quod  noo  ullo  linguae  olficio  explicari,  sed 
ipBO  vix  iniimi  pectoris  aflectu  valeat  compreliendi , 
et  ideo  totas  animae  vires  in  agendis  gratiarum  lau- 
dibus  offero ,  totum  In  contemplanda  roagnitudine 
^08  cujiis  non  est  finis,  quidquid  vlvo,  sentio,  dis- 
ceroo,  graiulanter  iropendo ,  quia  et  ejusdem  Jesu, 
id  est  salutaris ,  spiriius  meus,  xterna  dlvinitate 


op<*ratur  jostitiam,  acreptus  est  illi. 

Fecft  potentiam  in  braehio  suo,  dispersit  superbos 
mente  cordis  sui.  In  brachio  suo,  in  ipi^o  Dei  Filio 
significat.  Non  quod  Deus  Pater  figura  deierminetur 
carnis  humanae,  eique  Filius  taiiquam  nienibrum  cor» 
poris  hcre^t,  sed  quia  oinnia  per  ipstiin  fai  ta  sunt, 
ideo  brachiuni  Doinini  diclus  est.  Si<iit  inim  tuuin 
brachium  per  quod  opcratis,  sic  Dei  bracbium  di- 
Gluiii  est  ejus  Verfoum,  quia  per  Verbum  operatus 
est  munduro.  Ctir  enim  homo  brachium  ut  aliquid 
operetur  extendit,  nisi  quia  continuo  fit  quod  dixe^ 
rit?  Si  autem  tanta  potesute  praevaleret  ut  sine  ullo 
rootu  corporis  sui  quod  dicerel  fieret,  hracliium  ejns 
verbum  ejus  esset.  Cum  ergo  audivimus  brachium 


Istatur,  cujus  mea  caro  teroporali  conceptione  feu-  ^  ^i  ^^^ris  esse  Deoin  fllium,  non  nobis  obstrepat 

^    .       •      ..  .   ...     ■    ^      .      .  .     .  ^^»...<>....i^  ..^...^i:.      ^^A ^^A •II-    j 


tiur.  Cui  simile  est  illud  Psalmist».  Anima  autem 
wm  exsultabit  in  Domino^  et  delectabitur  super  salu- 
tari  ejus  {Psal.  xxxiv).  Et  ipse  eniin  palrem  Filium- 
qae  pari  venerabatur  amore. 

Qiito  respexit  humilitatem  ancillte  suce,  Ecce  enim 
€x  hoc  beatam  me  dicent  omnes  generationes,  Cujus 
baniiius  lespiciiur  ,  recte  beata  ab  omnibus  co- 
gnoroinanda  gratulaiur,  sicut  e  contrario  cojus  su- 
perbia  despectu  condemnatiir,  Evae,  id  est,  vae,  sive 
calaaiiiatls  nomine ,  muluta  labescit.  Decebat  enim 
.ut  sicQt  per  superbiain  primae  nosirse  parentis  inors 
inronndum  intravit,  Ha  demio  per  bumilitatem  Ma- 
riar  vitae  iiitroitus  panderetur. 


consuetndo  carnalis,  sed  quantum  illo  donante  pos- 
siimiis  Dei  virtuteiu  et  sapientiam  cogiiemus,  per 
quam  facU  sunt  omnia. 

Depoiuit  poUntes  de  sede,  et  exallavit  humiles.  Esu» 
rientes  implevit  bonis,  et  divites  dimisit  inanes,  Quod 
dixil  t/i  brachio  suo^  et  quod  promisit  in  progenies 
et  progenies,  liis  quoqiie  dcTro  xoivoO  per  singula  com- 
mau  est  adiiectendiim  versiculis,  quia  videlicet  per 
omnes  saeculi  generaiiones  et  perire  superbi,  et  ha- 
miles  exaltari,  pia  justaque  divinae  potentiae  dispen- 
saiione  non  cessant. 

Suscepit  Israet  puerum  siwm,  recordatus  misericot' 
diee.  Puichre  puerum  Domiui  appellat  Israel,  qui  ab 


5S3  BEDiE  VCNERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  ^  EXCGETtCA  GENIIINA.  321 

eo  tit  ad  lalvaodum  susceplii8«  obedienlem  videlicet  A  iis  exsultatione   vicinoruni  praeflgurante  signator. 


et  humilem,  juiU  quod  Osee  dicil :  Quia  puer  Israelt 
ei  dilexi  eum  {Ote.  xi).  Nam  qni  contemnit  homiliari, 
non  pote&t  uiique  salvari»  nec  dicere  cum  Propheta  : 
Eeee  enim  Deu$  adjuwU  me ,  et  Dominui  iUicepior 
etii  animce  mem  {PmI.  liii).  Quicuntiue  auUm  humi^ 
liaverit  $e  iicut  parvului^  hic  e$t  mmjor  in  regno  emh' 
rum  {Matth.  xviii). 

Sieut  loeutus  ett  ad  Patres  noeiroe^  Abraham  et 
semini  ejus  in  smeula.  Seroen  Abrahae»  non  carnale, 
aed  spiritale  signiflcal,  id  esi,  non  ejua  tanlum  came 
progenilos,  sed  sive  in  circumcisione,  »eu  in  praepu- 
lio  lidei  illius  vestigia  aecutos.  Nam  et  in  prxpiitio 
positusip8ecredidit»repuutumqueeftteiadju8titiam. 
Atque  ejusdem  fldei  signaculum  circumcisionem  ac- 


'Et  faetum  est  m  die  octava  vetterunt  cireunuiiara 
puerumj  et  vocabant  ewn  nomine  patrie  sui  Zacka- 
riam.  Et  respondent  mater  ejus^  diait  :  Netfua^ttmm^ 
sed  voeabilur  Joannes.  Mire  sanctua  evaitgelista  pf«- 
miuendum  pouvit»  quod  plurimi  iiifaiiteni  pairis 
nomine  Zacharia  appeliandum  poUront,  ut  adver- 
taa  matri  non  nomen  alicujus  displicuisse  degeneria, 
sed  id  sancto  inrosum  Spiritu  quod  ab  angelo  aste 
Zachariae  fuerat  prxnuntiatom.  Etquidem  illemiHoa 
intimare  Tocabulum  filii  nequivit  uxori,  8ed  pro- 
phetiam  Elisabeih  didicit,  quod  non  didicerat  m 
marito. 

Et  disBerunt  ad  illam  :  Quia  nemo  est  in  cognatiama 
tua  gui  voeetur  hoe  nomine.  Innuebant  autem  patri 


cepiiy  ut  sic  utriusque  populi  paler  fieret  per  fidem,  '^  ejus,  eic.  Joannes  ett  (inquit)  nomen  ejus^  lioc  eat 


juxia  quod  Apostolua  ad  Romaiios  piefiissime  dis- 
seruii.  Adventus  ergo  Salvatoris  Abrahae  est  et  se- 
mini  ejus  in  f^apciila  promissus,  hoc  esi  Aliis  promia- 
sionis  quibus  dicitur  :  Si  autem  vos  Christi^  ergo 
Abruhm  semen  estis  ,  secundum  promitsionem  hmredes 
\Galat.  iii).  Bene  auieiii  vel  Domiiii  vel  Joannis 
exortom  matres  propheUndo  praeveuiuniy  ut  sicut 
peccatum  a  inulieribus  coepit,  iu  etiam  boiia  a  mu- 
lieribus  incipiant,  et  quae  per  uniii8  deceptionem 
periit,  duabus  certatim  pra^conantibus  mundo  vita 
reddatur. 

JVamtl  autem  Maria  cum  illa  quasi  mensibus  tribus^ 
el  reversa  ett  in  domum  suam.  Tandiu  mansit  Maria  , 


non  ei  noa  nomen  imponiiiius  qui  jam  a  Deo  nomen 
accepit.  Habet  vocabulnm  suum  quod  agDovimos, 
non  quod  elegimus.  Nec  mireris  si  noroen  mulier, 
quod  non  audivit  asseruit,  quando  ei  Spiritus  sanctns 
qui  angelo  mandaverat  revelavit,  neque  poterat  Do- 
mini  ignorare  praenuniiuro,  quae  prophetaveratCliri- 
stum.  Et  bene  additur  quia  nemo  in  cognatione  efoa 
▼ocatur  hoc  nomine,  ui  intelligas  nomen  non  generis 
esae,  sed  Tatis. 

Apertum  est  autem  illico  os  ejus  et  Uugua  ejui^  et 
loquebatur  benedicens  Deum.  Et  {aetus  est  timor  mmper 
omms  vicinos  eorum.  Qiiia  vox  clamaniis  in  deaerto 
eat  nata,  roerito  est  lingua  parentis  soluU.  Neqee 


donec  Eiisabeih  partus  tempore  completo  praecur-      enim  patrem  a  laudibus  silere  decebat ,  qui  Vetbi 


aoris  Doinini  sui,  propter  quam  maxiiiie  vetierat » 
naiiviiaiem  videret.  Dictiim  est  autem  supra,  quod 
omnis  anima  casla  quae  spiriule  verbi  dcsiderium 
conceperit,  alta  niox  necesse  sit  exerciiii  coelestis 
juga  subeai,  et  qiiasi  trium  mensium  dies  ibidem  de- 
inoraU  ,  quousqiic  perfecu  principaliuiii  virtutum 
luce  radietur ,  pcr^everare  non  desi-tai.  Quos  ninii- 
rom  perfectissiuii  fulgoris  menses  describeiis  Aposto* 
lus  ait :  Nunc  autem  manent  fides,  spes^  charitas^tria 
hme,  Major  uulem  his  est  charilas  {I  Cor.  xiii). 

Elisabeih  aulem  implelum  est  lempus  pariendi^  et 
peperit  filium.  \erbum  inipletionis  sancta  Scriptura 
in  bononiin  lantuin  ortu,  vel  habiiu,  vel  actu  ponere 
consuevit,  quoruni  \\\si\\  pleniiudinem  perreciionis 


praecone  sibi  nato  gaudeliat.  Quippe  cui  labia  qoae 
incredulius  Tinxeraty  fides  jam  8olvit.  Veram  hce 
ctiam  ailegorice ,  8i  quis  perscrutarl  deaiderec , 
ioaimis  celebraU  nativius,  gratiae  Novi  Tesumenti 
inchoata  siiblimitas.  Cui  Ticini  et  cognatt  patris 
nouien  quam  Joannis  iinponere  malebant ,  quia 
Judei  qui  legis  ei  observaiione  quasi  afDniUle 
juncii  erani,  niagis  jusiiiiam  quae  ex  lege  est  aecuri 
quam  fidei  gratiam  suscipere  cupiebant.  Sed  Joan- 
iiis,  hoc  esi  gratiae  Dei  vocabulum,  maier  verblSy 
pater  litteris  intiinare  saUgunt,  quia  et  lex  ipta 
psalmique  »c  prophetae  apertis  sententiarum  vocilms 
gratiam  Christi  praedicant,  et  8acerdotium  illiid 
veius  figuratis  casremoiiiarum  et  sacrificioruin 


habere  siguificat.  Denique  Elisabeth  impletum  $st  ^  biis  eidem  lesiimoninra  pcrhibent.  Pulehreqoe  Za- 


tenipus  pariendi.  Impleti  sunt  dies  Marim,  ut  pareret 
{Luc.  u).  hnplevit  Salomon  mdificare  domum  Domini 
(U  ParaL  iii).  Deruiictus  est  Abraham,  vel  alius 
aliquis  patrum  senex  et  plenus  dieium.  Et  postquam 
venit  pteniludo  temporis  ,  mislt  Dtus  Filium  $uum 
{Galat.  iv).  Al  contra  dies  impioruin  inanes  sunt  et 
tacui.  Vtrtfrifiii  lait^amum  et  dolosi,  non  dimidia' 
bunt  dies  tuos  {Psal.  liv). 

Et  audierunt  vicini  et  cognati  ejus  quia  magnificavit 
Dominus  misericordiam  suam  cum  illa,  et  congratU' 
labantur  ei.  Ilal>et  saiictoruui  ediiio  itfftiiiam  pluri- 
niomm,  quia  couimuiie  est  bonum.  Justitia  enim 
comrounis  esi  virius.  Et  ideo  ia  ortu  ju>ii  futurae 
viiae  inslgfie  praeinitiitur,  ei  gratia  seciitura  virtu- 


tharius  octava  die  prolis  editae  loquitur,  quia  par 
Oomini  resurreciionem  qua:  octava  die,  hoc  est  posi 
septiinam  Sabbati  facu  est,  occulta  sacerdotii  lefalls 
arcana  patuerunt,  Unguaque  poniiflcum  Judconraiy 
quam  diffldentiae  vincula  sirinxerant,  inieliigenli« 
rationabilis  est  Toce  soluta. 

El  super  omnia  montana  Judmm  divut^^abantmr 
omnia  verba  hmc.  Et  posuemnt  omnes  qui  audieratH^ 
in  corde  suo  dicentes :  Quid  putas  puer  iste  erit  f 
Etenim  manus  Domini  erat  cum  illo.  Magna  opera 
Domini,  exquisita  in  omnes  voluntates  ejus  (PsaL  cx). 
Kcce  enim  unuin  Zachariae  silentium,  noii  ipsi  tan- 
tum,  Gum  datur  ad  paenam  Incredulitaiis  et  signum 
credendi,  proflcii,  sed  et  cum  aufertur,  oinnes  vici- 


«^  IN  L\}CM  EVANGGLIHM  E\iK>SIT10.  -  LIB.  I.  2»6 

nos  ejus  roiraculo  ac  limore  slapefacU.  Omnia  cir-  A  tfd  Abraham  palrem  nonrum,  etc.  Diieral  Dorainutii 


euinquaque  nioniana,  rania  naCi  prophcUK  perfundil, 
omnes  qui  audire  |.oleraiii  ad  perquirendum  dili- 
genliua  pueri  qui  nalus  esl  modura  siaiumque  sol- 
licitaty  ut  liis,  Tidelicet,  atque  liiijusroodi  futurus 
Cliristi  propbeta  coromendelur  auspiciis,  iterque  (ut 
iia  diierim)  praecursori  Tcriiatis  praecurreniis  signa 
pra^heant.  Et  Zachariat  paiereju$  impUtta  e$i  Sfririiu 
tameto^  et  prophetavit  dicem  :  Dehedictui  Dominus 
Deu$  Israel^  quia  viiitavit  el  ffcit  redemptionem  plebi$ 
ivie.  Quanta  superni  inuneris  est  largitas,  si  prom- 
pia  ad  accipiendum  nostrs  fldei  sit  pietas.  Ecce  lo- 
quela  qus  sola  cst  ablata  diffidenti,  cuiii  spirilu  pro- 
pheUa:  est  restituta  credenti.  Visiiavit  aulein  Donil' 
nus  plebem  sunm,  quasi  longa  iufirmitaie  taliesceti- 


juita  eloquia  propiteiarum  in  donio  David  nascitu* 
ruin,  dicit  euiudem,  ad  eiplendum  tesiaroentuiii 
quod  Abrah»  disposuit,  nos  esse  liberaturum.  Quia 
videlicei  iis  praecipue  patriarcbis  de  suo  semine,  vel 
congregatio  gentium ,  vel  Cbristi  est  incarnatiu 
promissa.  Quod  Matthaeus  quoque  breviier  iiitimare 
Toluit,  qiii  Cvangelii  sui  principium  lioc  modocoepii.: 
Liber  generationi$Je$u  Chri$li  /iHi  David,  /i/ti  Abrakutum 
Ubi  notanduiii  quod  apud  utrumqiie  evangelistaui, 
David  praeferlur  Abrahae.  Quia  et  si  temporis  ordiue 
posterior,  promissionis  taiiien  est  muiiere  majur. 
Abrabae  namque,  qui  adbiic  in  praepuiio  positus 
propria  dereliqtiit,  Deuni  cognovii,  fidei  testimonium 
meruit,  fides  tanluni  gentium  el  sacrosanctus  Ecde- 


lero,  et  qtiasi   vendiia  sub  peccaio,  uiiici  filii  sui  B  si«  cib.us  est  promissus ,  dicciite  ad  eum  Dohiino  : 


sanguine  redeinit.  Quod  qiiia  beatus  Zncbarias  pro- 
xliiie  facieiidum cognoverat,  piopbetico  more  qiasi 
iam  factuin  uarrai.  E;  notandom  quod  visitasse  et 
redeniisse  pleliero  suam  dicitur,  non  quia  videlicet 
bane  veniens  suam  inveuit,  sed  quia  visitando  suam 
fecit.  Cui  siroile  est  quod  in  Proverbiorum  fine  de 
cadem  plebecantalur  :  Mulierem  fortem  qui$  inve* 
niet  {Proverb.  xiii)  ?  Neque  enini  eanidcm  mulie- 
rero,  nidelicet  Ecclcsiaro  fortero,  id  est,  fide  devoiam 
invenit,  sed  sibi  desponsando  loriero  leddidii,  quia 
suae  fidei  sobliroitate  perfccit. 

Et  erexit  tornu  $aluti$  nobi$^  iu  domo  David  pueri 
»i.  Corno  f  alutis  firroam  celsitudinem  salutis  dicit. 
^isn  siquidem  omnia   carne  Involuta  siini,  coriiu 


Atque  in  te  benedicentur  umver$(e  cognalione$  terrm 
(Gen,  iiviii).  David  auiem  oraculo  subliiniore,  quod 
ei  ipso  Christus  secundum  carneui  nascilurus  esset, 
audivit  :  Cumque  %mpleveri$  (inquii)  die$  tuo$^  ut 
vada$  ad  pa'.re$  luos,  $u$citabo  $emtin  tuum  po$t  le^ 
quod  erit  de  fiUi$  tui$^  et  etabiliam  regnum  ejus.  lp$e 
eedi/icabit  mihi  domumf  et  firmabo  $otium  eju$  u$quc 
in  mternum,  Ego  ero  ei  in  patrem^  et  ipu  erit  nUhi  in 
fiUum  (/  Paral,  ivii). 

In  $auctitate  et  ju$titia  coram  ipso,  omnibtu  diebue 
no$tris,  Aperie  el  breviter  quomodo  sit  Domino 
servieudum  desigiiai,  videlicet  et  in  $anctiiale  ac 
ju$titia,  et  coram  ipso^  et  omnibu$  diebtu.  Nam  qui 
vcl  anie  mortem  ab  ejus  serviiio  discedii,  vel  im- 


eicedil  carnem,  et  ideo  cornu  salutis  regnumSalva.  ^  "«tw»»«iia  qualibet  sive  injustiiia  fidei  sua  bincerita- 


toris  Cbristi  vocatur,  quo  mundo  spirilalls  el  quae 
carnisgaudia  superei,  aliitudo  nontiaiur.  In  ciijus 
fignram  David  vel  Saloroon  cornu  olei  sunt  in  regni 
gloriam  consecrati. 

5iciil  fomlifs  e$t  per  o$  $anctorum,  a  easculo  pro- 
pneiarum  eju$.  A  sosculo,  inquit,  qui:i  loia  Veteris 
Testaroenii  Scriptura,  propbeiia  de  Christo  proces- 
sil.  Nec  soii  Jeremias,  Daniel,  et  Isaias,  caeteriqiie 
talety  qui  et  prophelae  specialiter  appellati,  el  de 
^ua  adveniu  manifeste  suut  iocuti,  verum  ipse  pater 
Adam»  Aliely  el  Enocb,  et  caeteri  Pairum,  factis 
qoiqite  snis  ejus  dispensationi  lesiiinoniiiro  reddunt. 
tnde  Doniinus  ipse  Judaeorum  duritiam  redarguens, 
ait  :  St  credereti$  Moy$i,  credereti$  forsitan  et  mihi,  ^  adhuc  utero  clausiis  audivii  ?  Nisi  forle  piitandus  est 


tein  commaculat,  vel  coram  bominibiis  laiitum  et 
nou  etiam  coram  Dainino  sanclus  perdurare  contcfi- 
dit;  et  juslus,  necdum  perfecte  de  nianu  spiritalium 
iDimicoruin  liberatus  Domiuo  servit,  sed,  eiemplo 
veterum  Samariiaiioruui ,  diis  gentinm  pariter»  ei 
Domino  servire  conatur. 

Et  m,  pifer,  propheta  alti$$imi  vocaberi$,  Pranbi$ 
enim  ante  faciem  Domiiii,  pnrare  via$  ejus,  Pulcbre 
cuin  de  Domino  loqueieiur,  ad  proplieiam  repeuie 
sua  verba  convertit,  ut  boc  quoque  beneficium  esse 
Domini  designaret.  Verum  quaeritur  quomodo  octo 
dierum  alloquatur  inranlem.  Sed  qua  ratione  vocem 
pairis  non  audierit  natus,  qui   salutationem  Mariae 


De  me  enim  ille  $criptit  (Joan.  v). 

Satutem  ex  inimici$  noKrif ,  et  de  manu  omnium  qui 
oderunt  no$,  iungendum  cst  a  superiori  versiculo 
erexit  nobi$^  id  est,  ereiit  nobis  salutem  ex  inimicis 
liostris.  Cum  eiiim  primo  breviicr  pracmisisset  :  Et 
erexit  cornu  $aluti$  nobi$f  coiitinuo  quasi  aperlius 
qoid  diieril  eiplanaus  :  Salutem  (inquii)  ex  inimici$ 
no$tri$,  et  de  matiu  omniutn  qui  oderunt  no$.  Omties 
aiitein  qui  oderuni  iios,  vel  homiues  perversns,  vei 
immuiidos  Spiritus  significat.  De  quorura  iiiariu  et 
interim  spe  salvi  facti  snmus,  et  in  futuro  re  ipsa 
salvandi. 

Ad  faciendam  misericordiam  cum  patribus  nourie,  et 
utemorari  leetametiU  $iu,  Ju$jurandum  quod  juravit^ 


Zacbarias  propter  eos  poiius  qui  aderant  instruendoSy 
futura  sui  filii  munera,  quae  duduro  per  Angelum  di- 
dicerat,  moi  ut  loqui  potuit  praedicare  voluisse.  Au- 
diant  saue  Ariani,  et  erubescant :  audiant  mansueti» 
et  laetentur,  quod  Christuro  Doroinum  quero  Joannps 
propheiando  praeibat,  altissimum  vocai.  Juita  quod 
et  Psaliiiisia  Deum  homineroque  perrectum  In  una 
persoiia  collaudans,  ait :  Mater  Sion  dicet  homOf  el 
homo  factu$  est  in  ea,  et  ip$e  fundavit  eam  AUi$$imu$ 
(P$al.  Liiivi).  Eum  faclum  qui  fundnvit,  euindem 
houiinem,  quem  Allibsiuium  nuncupai. 

Ad  dandam  $cientiam  $alwi$  plebi  epu  in  remi$siO' 
nem  peccatorum  eorum.  Quasi  Jesu,  id  esi,  Salvatoris 
nonien  eiponere  ac  diligentius  commendare  deside- 


5«7  BKDy£  VENCRABILIS  OPP.  PAUS  II. 

rtQS,  taluiit  meiitionein  frequeaUt»  cum  cornu  «alu-  A 
tls  erisendum,  saluiem  ex  lnimicis  fuluram»  scien- 
tiam  aalutis  plebi  dandam  commemorat.  Sed  ne 
temporalem  cemalemque  proinitii  aalutem  putares» 
te  r«mtMteNem  (ioquil)  pecMorum  eorum.  Verum 
Jodmi  idoo  non  Christuiii  Jesum  susdpere,  sed  An« 
ticbrisium  malunt  exspcGiare,  quia  non  intus  sed 
foris  salvari,  non  a  peccaii  dominio,  sed  ab  humans 
serrifutis  cupiunt]iif;o  liberari. 

Per  viteera  mieericordim  Dei  itoslri,  iii  quittu  mi- 
fcvfl  noe  orieni  ex  alio.  Et  propfaeta  de  Domioo  lo- 
qiiens  :  tlece  vir^  inquit,  Oriene  nomen  eju»  {Zack. 
¥i).  Qui  ideo  recte  Oriens  vocatur,  qui  nobis  ortum 
▼er»  lucis  aperiens  filios,  noctiset  tenebrarum,  lucis 
effecit  filios,  juxiaquod  beatus  Zacharias  conseqoen- 
ler  exponit  dicens  :  ^ 

llluminare  hi$  qm  in  lenebrii  et  in  umbra  morlis 
eedeni  ad  dirigendoi  pedes  nosiros  in  viam  paci».  Se- 
dentibos  quippe  in  tenebris  et  in  umbra  roortis  Do- 
nino  illuminare  est,  hisqui  in  peccalis  el  ignoranilc 
eoecitate  f  ixerunt,  agniilonis  aroorisque  sui  radios 
Infundere.  Qualibiis  dicit  Apostoius  :  Fuistii  ali' 
quando  lenebrtB^  n«>ic  aafem  lux  in  Domino,  Pedes 
aulem  nostri  in  viam  pacis  dlriguiitiir,cum  actiooum 
noslrarumiter  per  omnia,  Redemptoris  illuminatoris- 
que  noslri  grati»  concordat.  Gongruo  sane  ordine, 
fNrimo  illuniioaiida  corda,  et  post  opera  dirigenda 
testator,  quia  nemo  quam  non  ante  didicerii  pacem 
▼alet  operari.  Unde  recle  Psalmisia :  Inquire  (inquil) 
fucemfet  uquere  eam  (Psal.  xxxiii).  Quod  est  dicere  : 
Illnininare  qui  in  tenebris  sedebas,  et  viam  pacis  a  ^ 
qoa  diutius  exs^ulabas,  iugredere. 

Puer  autem  ereicebat  et  eonfortabatur  Spirilu^  ei 
erat  in  detertii  mque  ad  diem  oitemionii  euce  ad 
isrmeL  Praedicator  pceniienti»  fulurus,  opportunum 
jnsiumque  est  ut  solitudinis  aspera  sequatur;  et  qiio 
liberius  juvetiis  auditores  suos  a  mundi  illecebris 
erudiendo  suslullai,  ipse  etiam  prirosevam  squalidus 
in  desertis  vitani  iransigat. 

CAPUT  II. 

Factum  ecf  aulem  in  diebuiillii,  exiit  edictum  a  Cof- 
sore  AuguUo^  ut  deicriberetur  univenui  otbii,  Nascito- 
rus  in  carne  Dei  Filius  slcut  parcnies  sibi  quos  vo- 
luit,  et  locum  nalivitaiis  queni  voluii,  elegit,  eosqiie 
ad  Ipsum  locum  priusquain  nascerelur  quomodo  «x 
voluil  advexit,  ita  eiiam  leropore  quo  voluii,  imo  quo 
ipse  uua  cuui  Patre  et  Spiriiu  saucto  a  saiculis  dispo- 
suerat,  perque  ora  prophetarum  prxdixerat,  mun- 
dnm  utsalvaret  intravii,  Quomodo  enim  de  virgine 
matre  natus,  virgiuilaiis  sibi  gloriam  et  aiigeiicum 
castinioniae  decus  osteiidit  esdC  gratissimum,  sic 
quoque  pacaiissimo  SACuli  tempore  procreatus,  quia 
pacem  inognopere  quaereret  ati|ue  amaret  edocuit, 
quia  pacis  charitalisque  seciatores  seniper  invisere 
diguareiur,  iudicavii.  Juxta  quod  ipse  Odelibus  pro- 
niltteiis  ait :  Ubi  enim  iunt  duo  vel  trei  congregati  in 
nomine  meo^  ihi  ium  in  medio  eorum  (Matlh,  xviii). 
Quod  enim  majus  regni  quieiissimi,  et  pulcberrimc, 
quantum  ad  homines,  potuit  esse  pacis  iudiciuui , 


SCCT.  I.  —  EXCGCTICA  GENUINA.  5i8 

quam  una  totum  oibem  descriptione  coucludi,  co- 
dem  cunctos  longo  lateque  mundi  liiies  ccnsus  nu- 
mismaie  compreliendi  ?  Cujus  aucior  ac  moderator 
Augustus,  taiita,  juxta  fidem  historiarum,  duodecim 
annos  circa  tempus  naiivitaiis  dominicx  pace  regna- 
vit,  ut  tam  forinsecis  quam  civilibus  bellis  toto 
orbe  sopitis,  spiriiale  proplieiae  pr»«^agium  etiam 
ad  liiteram  videatur  implesse.  Qui  videlicci  propheta 
cum  mystica  dispensaiionem  Chrisii  voce  praecine- 
ret  dicens  :  Et  erit  in  navinimie  diebui  prwparatue 
mom  domm  Domini  in  vertice  tnomtum,  et  eUvabitur 
super  cetleit  et  fluent  ad  eum  omuei  gentei  (Mich,  iv). 
Post  pauca  etiam  temporis  illius  sacratissimi  statum 
describere  curavit :  Et  canflabunt  (inquil)  gladioe 
suoi  in  vomerei^  et  lancioi  iuai  in  falcei,  Non  Uvabit 
gem  contra  gentem  gladium^  nec  exercebuntur  ultra  ad 
prmlium,  Domui  Jacob  venite^  et  ambulemm  in  lumine 
Domini  (Ibld.)»  Non  solum  autein  haec  iiova  mundi 
descriptio  illius  summi  regis  adventui  tejflimoniuui 
perhibebat,  qui  congregaios  a  mundi  plagisomuihus 
eleaos  suos  aeternae  ixeaiitudinis  albo  conscriberel, 
verum  etiam  ejusdem  regni  duces,  quieta  s^i  niode- 
ramiiiis  pace  juvai)at,  quia  nimirum,  cuinpressis  a 
praeliorum  turbine  gentibus  universis,  pra^dicaiuros 
orbi  Christi  discipulos,  quolihet  propter  verltuiu  ire 
velleiii,  ab  ingruentium  fervore  seditionum,  tremeii- 
da  id  lcinporis  (ut  ila  dixerim)  Romaui  nomuiis 
umbra  proiegebat.  Exiit  ergo  edictum  a  Cmiare  Au- 
guito^  ut  cemum  pro/iteretur  univenm  orbii^  quia  im- 
minebat  edictum  Regis  Christi,  quo  salt.icm  conso- 
quereiur  universus  orbis.  Qui  vocabulum  Augusti 
perfectissime  coinpleiis,  utpoie  suos  et  augescere 
desiderans,  ct  ipse  augere  surUciens,  censoribus  suae 
profectionis,  nou  ablatione  pecuuias  subjectos,  scd 
fidei  oblalione  signare  praecipit.  Eimief,  inquieiis,  in 
mundum  univenum^  pradicaie  Evangelium  omni  erea' 
lurce,  Qui  crediderit  et  baptisalui  fuerit,  iolvm  erii 
(Marc.  xvi). 

Uac  deicriptio  prima  facta  eet  a  prcmde  Sgrim 
Vyrino.  Et  ibant  omnei^ut profiterentur  iinguliin suam 
civilatem,  llunc  Cjrini  temporibus  babitum  cen* 
snm  eiiam  Josepbus  illtistris  liebraeorum  historiogra- 
phus,  in  octavo  decimo  Aniiquitatum  iibro  iiec  modo 
memurat :  Cyrinusautem  vir  unusex  consensu  curiss 
Roman»  per  singulos  magistraius  usqua  ad  gradum 
consulatus  ascendeus,  per  caetera  quoque  houorabi- 
lis,  cum  paucis  Syriam  venii,  a  Caesare  jus  dare  gett^ 
tibus  missus,  ei  censorsimul  pairimoiiiorum  fuiu- 
rus.  Itaque  quod  ail  :  Hac  desciipto  prima  facla  esi 
a  prceiide  Sgrim  Cyrine^  sigiiifical  hiiiic  descriptiu- 
nem,  vel  primam  e&se  earum  qu»  tomm  orbem  con- 
cluserint,  quia  pleraM]ue  jam  partes  terrarum  saepe 
leguniur  fuisse  descriptac,  vel  cerie  primo  lunc  cce- 
pisse,  quando  Cyrious  in  Syriam  missus  est.  Quo- 
uiodo  aulem  tuuc,  impGrante  Augusto  et  Cyriuo  pras- 
sidente,  ibant  omnes,  utcensumprofiterentursiiiguii, 
in  sosAi  civitatem,  ita  et  nunc  imperante  per  Ccclesiae 
praasides,  id  est  doctores,  imo  suadente  et  pramia 
pollicente  Christo,  eamus  omoes,  uullus  excipiatur 


m  IN  LUCiE  EVANXeiJUM  EXPOSITIO,  -  LW.  h  530 

«  censu  jiistiti».  Veniamus  id  eum,  qui  laboramua,  A  auam  quisqHe  palriam  Ire  jubereiur.   Non  lantuiH 


ei  oneraii  suniua,  ei  ipse  reficiet  nos.  Tollamas 
jnguin  eJHS  super  nos,  et  discamus  ab  eo  quia  niiiit 
csl  et  bumilis  corde»  et  inveQienras  requiem  anima* 
Ims  Bosiris  {Maitk.  ii).  Ilxc  esi  enim  nosira  civitas 
ei  pairia,  requies  ▼idelieet  beata  et  ceslestis  anima- 
runi,  ad  quara  lu  sacuii  nasceniis  exordie  a  Dee 
Cbrisio  €f  eati,  ad  qnarn  ab  beroine  Cbrisio  sumus  in 
iiie  Bvcnlornm  recreali.  Ad  quam  nimirum  cifiu- 
lem  pacis  et  quietis  ire,  ei  devoios  regi  iiostro  tbe- 
Murot  ferre,  est  crescentlbus  quotidie  virtuiis  ac 
Adei  profectibus  superna  lucis  qu»  siot  gaudia 
«leroa  speculari,  et  pro  bis  acqulrendis  prospern 
nNiudi  simul  et  adversa  contemnere,  et  bis  acquisitis, 
OHmdtlos  nos  ab  omni  inquinamento  cariiis  el  Spiri 


propier  mysierium  quod  diximus,  Yerum  eiiam  ut 
Ooininus  alibi  conceplus,  aiibi  nstus,  insidiantis  siM 
Herodis  furorem  facilins  evaderet.  Qui  si  Beiblee- 
roitis  pareniibtts  nascereiur,  fugam  eorum  subiiam 
callidus  acrutator  potuissei  babero  suspectam,  praa- 
•eriim  cum  eos  de  stirpe  David,  unde  Clirlsius  erat 
futurus,  cuncti  genusducere  nosseni.  Cul  David  ipse, 
suo  ei  BOMiineet  patria,  et  ofiieio,  4e6iimoiiium  per- 
hibet.  David  quippe,  inaiiu  fortis,  sivo  desiderabilis, 
interpreiaiur.  Noinen  quidem  inde  mutuans,  quod  et 
gigantem  foriiicr  straverii,  et  pulcher  aspectu  deco- 
raqiie  facie  ruerii ;  sed  aliiori  mysterio  illum  de  tua 
domo  ac  rainilia  nascilurum  praeligurans,  qui  siiigu- 
lariter  muudi  principeni  debeliaret,  $peciosu$  fitrwia 


lut  preliosius  auro  Deo  muous  oflerre  (II  Car^  vii).  B  freefUiiskonunum  (F$Qi.  xliv),  etipseinBelbleem  na- 


QMod  si  eiiam  geoiis  iiumismatis  quod  Caesari  pen- 
ilebAtur  diligentius  inspexerimus ,  non  parum  nobis 
dev oiioais  et  ipsum  rouudare  probabimus,  quod  non 
aliunde  raelius  quam  de  ipso  £vangelio  qusrere  ei  in- 
▼eoire  valemus,  ubi  leniantibus  se  de  iribute  Caesari 
reddendo,  Dominusaii :  OsteHdiiemiki  nnmtfinncensiit. 
At  ilU^  inqnit,  obluUrunl  ei  denarium,  Et  ait  iUi$ 
Jesue  :  Cujue  ut  imugo  hetc  ei  $uper$criptio  ?  Dicuut 
4i^  Cm$mr'\$.  Tunc  aii  iliU  :  Reddite  ergo  qum  $unt 
Ca:$ar%$  Ccsori,  el  qum  eiunt  Dei  Deo  (Lue.  xx).  Ubi 
primum  nolandum,  qund  Caesari  denarius  qui  decem 
ottiumoi  bebebat,  quod  eliam  ooiiiioe  prodit,  Ima- 
gine  ejtts  ei  subscripiione   titulaius,    solvebalur. 


lusetintellectualiuropaslor  oviuin,  becestsimplictttni 
rector  aoiniaruin.  Cujusnon  praetereuiitertanta  tam- 
que  benigna  est  bumilitas  inluenda,  qui  non  solum 
incamari  pro  nobis ,  sed  et  eo  tempore  dignattts  sit 
iiicarnari,  quo  mox  censu  Caesaris  ascriberetur,  aique 
ob  nosiri  libefalioneni,  Ipse  servitio  subderetur. 
Quam  eiiam  uobis  bttmilitatis  ejus  semilam  (neqne 
eoim  conditiones  venit  niuure,  sed  aiiimos)  Petras 
insinuat:  Subditi,  inquiens,  e$tote  omni  kumoHm 
cremuree  propter  Deum,  eiu  regi,  guasi  preBceUetiH^ 
me  ducibu$,  tanquam  ab  eo  mi$$i$  (/  i^etr,  ii).  Sed  et 
coapoilolos  ejus  Paulos  :  Reddite,  inquil,  omnibue 
debita.  Cui  tribulum^  tributum.  Cui  vectigat^  vectigai» 


DeindeinfereodumquiajubenleDominequaeCaesafiSp  ^<<*  timorem^  timorem.  Cui  henorem,  kener^m.  Ne 


Ciesari,  et  quae  Dei  sunt  Deo  esse  reddenda,  nobis 
qooque  solerter  iotimatur,  io  similitudinem  denarii 
regali«  Deo  regi  nosiro  decalogum  legis  offerendum, 
boc  est  aoKNrem  Dei  et  pioximi,  quorum  unus  iribos 
pereepiis  septem  alios  complectiiur ,  iotegro  esse 
coffde  iervandum.  In  quo  videlicei  Scripturae  sacrae 
denario,  decera  mandaiis  coelestibus  quasi  totidem 
a«reii  ouminis  insignito,  Tullum  nomenque  regis 
«teroi,  hoe  est  aguiiionem  divinac  voluniatis  quis- 
qois^lottteri  novit,  inveniet.  Quod  in  .tabuiii  soi 
cordii  qutique  perfecte  credit,  sperat,  diligit,  stylo 
iedul«  caiiigationis  exarat.  Et  bunc  nobiscum  de- 
oarioai  quasi  iacculo  inelusum  in  via  portamus, 
qoaodo  dicere  acientei  cum  Pialmisia  :  Signatum 


mint  quidquam  debeatie ,  m$i  ut  invicem  diligatie 
{Rom.  xni). 

Faelum  e$i  autem  eum  e$uni  tH,  impleti  $unt  die$ 
m  pareret^  etc.  Beoe  non  solum  propter  indiciuiN 
regii  steromatis,  sed  ei  propter  nomiiiis  sacrameu- 
tum  Dominus  in  Betbleem  nascitur.  Betbleem  nam- 
que  domue  pani$  interpretaiur.  Ipse  namque  esty  qui 
ail :  Ego  $Hm  patd$  vtviii,  ^ui  de  ccelo  deecendi  (Joan. 
vi;.  Locus  ergo  in  quo  Dominus  nasoeretur  domus 
panis  ante  vocatus  est,  quia  ftttoruni  profecto  erat 
ut  ille  ibi  per  materiam  carnis  apparerei,  qui  electo- 
rum  menles  interna  saiieiate  reflceret.  Sed  usqoo 
hodie,  et  usque  ad  consunimationem  sacculi,  Doml- 
nus  in  Nazaretb  coneipi,  nasci  in  Betbleem  non  de- 


€iliiiporoii/iiMcnni/luf  liii,  Domine,  dedi$tilmiitiam  p  «init,  cum  qiiiiibet  audientium,  verbi  flore  susceplo, 

doinuin  se  aeterni  paois  efOclt.  Quotidie  in  ulero 
virginali,  boc  est  in  animo  credentium  per  fidem 
concipiiur,  per  baptisma  giguiiur.  Quotidie  Dei  ge- 
nitrix  Eeclesia  suum  oomitata  doctorem,  de  rola 
mundanae  eoiiveriaiionii  quod  Gaiiljca  ioiiai,  in  ci- 
vitateni  Juda,  confessionis»  videlicet,  eilaudisaseen- 
dens,  censum  su»  devotionis  aeterno  regi  perioUit. 
Qttae  in  exemplum  beatas  iemper  virginii  Mariae  nu- 
pia  simul  et  Immaculata,  concipii  nos  virgo  de 
Spiriiu,  parii  nos  vlrgo  sine  geroitu»  et  quasi  alii 
quidem  desponsata,  sed  ab  alio  fecundata,  per  sin- 
gulas  sui  partes  quae  unain  catlwlicara  faciunt,  prae- 
posito  sibi  Pontifici  visibiliter  jungiiar,  sed  invisi- 
bili  Spiritus  sancii  virtnte  cumulatur.  Uiide  et  beno 

U 


io  «onfemee  (Peal.  iv),  ipsum  tainen  hactenus  fidei 
oigoacuium  gaudiumque  ipei  el  cbaritatis,  iu  occulla 
noitra  eoiiieienti«  inediiaiione  servamus  Deo  leste 
reeondiiom.  Veruin  in  patriam  pervenientes  regi 
ooilro  eujiii  vibiootm  iiiirous,  ad  quem  in  suo  de- 
eoro  eooioeodum  toto  nisu  virtuiis,  tota  meiitis 
inieniione,  pro|»eramus,  qiiae  iii  terris  laluerani»  in 
eeelii  eorooanda  noitrae  bonae  conversaiionis  donaria 
^roferemni,  quando  quae  in  tenebris  diximui  in 
lofliiiie  diceniur,  et  quod  in  aurera  locuti  samus  in 
eubiculii,  praedicabilur  in  lectii  (Matik.  x). 

Aeeendit  auiem  ei  Joteph  a  Gatilma  de  civitate  Na- 
aaretk  in  Judaam  ehtitalem  David^  elc.  Superna  dis- 
l»eoiatiofie  profciiio  ceosus  iia  descripta  est,  ut  in 
Patool.  XCII. 


539 


BEDiE  VENERARtUI  OPP.  PARS  H.  SGCT.  I.  —  EXeGRTICA  CENUINA. 


^^ 


de  qoo  Dominus  ail :  Iterum  auUm  videbo  vo$,  ei  A  {f^*oL  lx).  Nerae  tane  cum  circumcisionero  pnrdl- 


^amdebit  eor  oei/rum,  et  gattdium  veBtrum  nemo  ioHei 
a  vM$  {Joan,  xvi);  Yerum  quia  de  circumciiiione 
i^ermo  esi,  libet  inquirere  qunre  Moyses  ipse  qui  le- 
gem  circumcisionis  et  patribus  a  Deo  dalam  et  sibi 
toiies  inculcatam  referl,  toio  ducaius  sui  tenipore 
neminem  circiimcidi  volueiil,  praeter  uiiuiii  soltiin- 
intMlo  filium  suum,  quem  inaier  airepla  peira  a^n- 
tissima,  ne  a  Doinino  feiiretur,  circumcidit,  sed 
omnes  qui  in  eremo  nati  sunt  a  Josue  circuniciden- 
do»  reliqiieril ,  morem  videlicet  divinilns  impera- 
tum,  quadringentis  et  sex  aniiis  obsenratum,  et  avila 
sibi  successione  contradiiuin,  aunig  qiiadraginla 
conriiiiiis  inlermitiens.  Nequaquain  hoc  frusira,  sed 
magno  mysterio  factum  crediderim.   De  quo,  salvo 


cari  audierit ,  unius  soiuro  roeinbri  canlinentiaiR 
autntnet  imperari,  quasi  vel  a  fornicatione  totiiRi, 
vel  licito  mairimonio  lemperaiiler  uteiiiem,  vel  vlr« 
glniiaie  gioriosum  exisiere,  absqoe  aliaruin  vlrtu- 
tiim  adjectione  sufUcial,  et  noii  oinnium  potlus,  qu<ii 
corde  vel  corpore  gesiamiis,  sensuum  casiigationem 
praecipi.  Nam  ei  Moyses  mundissima  Dei  verba  sua* 
cipiens ,  incircumcisum  sc  labiis  esse  querebatvr, 
ei  Sieplianus  Jud.Tis  iion  credetitibus,  hchcumcin^ 
iiiquit,  eordibus  ei  auribui^  vos  teniper  Spirilui  ioncle 
rettitiflii  {Act.  vii).  Ille  ilaque  Yera  cireumcisiuiM 
muiidalus  esl,  qui  oblurat  aures  sons,  ne  audiat 
sanguinem  (hai.  xxxiii),  et  claudit  oculos  ne  vide^i 
maliim,  qiii  rustodit  Tiag  suas  ne  delinqual  in  lingua 


majoruni  iniellectu,  dicam  breviter  ipse  quod  sen-  B  sua  {Psal.  xxxviii),  et  aitendii  sibi  ne  giavetur  cor 


lio.  Moyses  circumcisionem  praedicat ,  sed  Josiie 
perficit,  quia  iex  per  Moysen  data  e$t,  gratia  autem 
et  veritat  per  Jetum  Cfirittum  faeta  ett  {Joan.  i).  Ni- 
hilqiie  prodest  liltera  jubens,  nisi  adfuerit  gratia 
juvan^.  Moyse  prydicante  pra>putium  crescii,  qnia, 
siciit  Apostolus  ait,  ex  operibut  legit  non  imtifirabi» 
lur  omnit  earo  coram  iUo.  Per  legem  enim  cognitio 
peccati  {Rom.  iii).  Et  arilu :  Vtque  ad  legem  enim^ 
peccattim  erat  in  mundo.  Peceaium  autem  non  rmptc- 
ftflur,  rtim  lex  non  ett  {Rom.  v).  Et  iterum  :  Lex  au- 
Um  tubintrarit^  ut  abundaret  delicium,  Nam  concupi^ 
tcieniiam  netciebam ,  niti  lex  diceret :  Non  cncupi' 
teet.  Occatione  autem  accepta,  peccatum  per  manda» 
tum  opcratum  ett  in  me  omnem  concupitcentiam  {Rom, 


ejus  in  crapula  et  ebrieiate  {Luc,  xxi),  qui,  donee 
superent  baiitiis  in  eo,  et  Spiritus  Dei  in  naribos 
ejns  {Job  xxvii),  non  loquilur  labiis  iniquitsiteiii 
{Ibid,)^  qui  l»val  inter  iniiocenles  maniis  suas  {Ptat^ 
xsv),  et  al>  oinni  via  inala  proliibet  pedes  auos 
{Pdal.  cxviii),  qui  supcr  omnia  castigat  corpus 
sunm,  et  serviiuii  subjicit  (/  Cor.  ix),  omnique  cn- 
glodia  servatsuum  cor,qiioniain  ex  ipso  vita  proced.t 
{Prov.  iv).  lile  vero  post  circumci>ionein,  Jerusa- 
lem  allaius  et  Doinino  oblaiug  est.  qiii  juxia  eum 
qui  dicit  :  Declina  a  nwlo  ei  fac  bonum  {I  Petr.  iii), 
postquam  desiit  a  peccntis,  bonis  coepit  nperibus 
abundare.  Qtii  dicere  polesi  :  Oeuti  mf^  temper  ad 
Deminum,  et  circumibo  altare  iuum^  Domine,  ut  aii- 


▼ii).  Sed  Josue  popnlo  in  terram  repromissionis  in-  ^  diam  vocem  laudit  tuce  {Ptal.  xxv).  Qui  dicit :  ChritU 


duclo,  pripputiiim  quod  Moyse  vivenle  accreverat, 
cullris  pelriiiis  incidit.  Quia  ubi  abundavil  peceaium, 
tuperabundavil  gratia  (Rom,  v).  Nam  quare  iietrinis 
sd  eircumcidendom  Josue  ciiltris  utatur,  intelligit 
qui  legit,  qul.!  petra  erai  Chrittut  (/  Cor.  x) ,  et 
tuper  hane,  iiiquit,  petram  asdificabo  Eccletiain  nieam 
{Matth.  xvi).  Quod  eiiim  impottibile  eral  legi^  in  quo 
infirmabaiur  per  carnem ,  Deut  Filium  tuum  niitient 
in  timiiitudine  carnit  peccati ,  et  de  peceaio  damnavii 
peccaium  in  carne^  ul  jutiificaiio  legit  impl.reiur  in 
nobit,  qui  non  tecundum  carnem  aiiibulaniut  ^  ted 
tecundum  tpiritum  {Rom.  yiii).  Ilarc  autein  Cbrisli 
gratia,  n«in  soluin  Novi  Trstaineiiti  fldeles  justificat, 


^oitui  odor  tumu^  Deo  {II  Cor.  ii),  et,  Levavi  memuM 
meat  ad  mandata  tua,  el  converti  pedet  meot  tit  tetti^ 
monia  lua  (PtaL  cxviii).  Qui  siYe  mamlucai,  siYa 
blbil,  sivealiud  quid  agit,  omnia  in  glori^m  Dei  facii 
(/  Cor.  x),  et  dicit :  Quam  dulcia  faucibut  meit  eiaquim 
tua  {Ptal,  cxviii) ;  el  ad  extremum  :  Cor  meum  ef 
caro  mea  extuliavetunt  in  Deum  vivum  {Ptat.  lxxxiii). 
Sed  et  ipsa  bona  actio  sua  qu.ie  in  absrondito  est« 
ciicumcisione  nou  minus  indiget,  ut  cum  jejnno, 
oro,  eleemosynam  facio,  gloriam  inlrioseeiu  quae* 
ram.  Nam  si  in  angulis  plateariim  sto,  f^ciem  de- 
inolior,  tuba  nnle  me  cano  ul  videar  ei  lauder  ab 
btmiinibus  (Matlh.  vi),    foris  quidem  circumcisus 


veriim  quicunqiie  in  lege  perfccii  fuere,    non  ex      appareo,  sed  immundus  iu  corde  pennanens,  p«nas 


operibus  legis ,  sed  eadem  Christi  in  carne  Yen- 
turi  gralla  sunt  salvi  facli  per  fldein.  Et  Ims  populus 
a  Josue  circumcisiis ,  illus  Moysi  fllius  designai, 
qui  cum  legis  severiiaie  coacii  discerent  Cbristi 
graliam  fiagitare,  •quasi  iinpendeiitem  Doinini  gl:i* 
dium,  peirae  circumcisionem  vilabant,  Petro  atte- 
siante  qui  de  jugo  legis  loquens  ait  :  Quod  neque 
patret  nottri,  neque  not  potuimut  porlare,  ted  per 
graliam  DominiJetu  cretlimnt  talvari,  quemadmodum 
et  iili(Aet.  xv).  Et  Psalmista,  qui  quasi  carcerali  le- 
gis  ciistodi  1  concfuiios,  et  Yiam  evadendi  iiultam  nisi 
in  grstla  Chrisli  reperiens,  exclamat  :  Okhi  anxia- 
retur  eor  meum ,  in  petra  exaltatti  me.  Deduaatii  me, 
quia  factutet  tpe  inta,  lurri$  fortitudinit  a  faeie  iniinici 


insuper  simulaias  sanctitaiis  iiicurro.  In  exemplum 
videlicet  Sicliiinitarum  qui^cutn  palriarcbaniin  cir- 
cunicisionem  viderentur  imitari ,  quia  nou  ob  Do» 
niini  testamentum,  sed  ob  causam  fecere  loxuri», 
non  modo  nil  acquisiere  niercedis,  vei  um  leriia  die 
quando  gravissimiis  vulnerum  dolur  esl,  iiiter  suaB 
civiiatis  periere  ruinas.  Tales  nniuque  obliti  pro- 
pbeticie  monilionis  :  Circumcidiuiini  Donino^  ei  ««• 
ferie  prceputia  eordium  vetiroritm  {Jerem.  iv),  iibi  letti- 
pus  resurrectioiiis  ingriieril,  evacuaiis  quibos  con- 
fiil4;b;uit  Yirtiilihus,  in  morleni  niiiienlor  xternam. 
Quapopter  et  Apostolus  aliscondiinm  in  cor.le  elr- 
cisioiicm  sedulo  commetidai,  cujiu  laut  non  ex  Ao- 
iii/rtl^w«,  tcd  cx  Deo  ett  {Rom.  ri). 


541  IN  LVCM  EYANGRLIUM  ICXPOSITIO.  —UB.  I.  U2 

Ei  p0tlquam  imfUeU  iunt  diet  purgaiioniz  ejut  le-  A  mini  grali»  depuiare,  male  auleai  gesta  redimerc 


amdmm  iegem  Moyn^  lulerunt  iUum  in  Jeruialem^  ul 
skurent  eum  Demino.  DeGretnm  quidem  iegis  erat, 
IHirviilum  post  iricesimum  leriium  circumcisionis 
diem  ad  tempium  Domini  deferri,  darique  bosliam 
pro  eo ;  primogeiiitum  aulem  masculuro,  sanctum 
Domino  fieri.  Myslice,  sicut  diximus,  insinnans 
neminem  nisi  circnmcisum  vitiis,  dominicis  dignum 
6ise  eonspeciibus,  neminem  nisi  mortalit^tis  nexi- 
bvt  absolutom,  supernoe  civilatis  gaudia  peKecte 
posae  subire.  Quia  non  habitavii^  inquit,  jiijia  te  ma" 
/i^iiM,  neque  permanebunt  inju$ti  mte  oeulot  tuo$ 
{PtaL  v).  Et  Apostolus  :  Caro  ei  languit.regnum  Dei 
nw  poMdebuni,  mnue  eorruptio  incorruplelam  poisi- 
ddbit  (i  Cor,  xv).  Verum  si  legis   ipsius  verba  dili- 


debeamus,  dignos  %idelicet  p(enitentiae  fruclus  pro 
singutis  quinque  corporis  vel  animae  ^ensibus  olTe* 
rentes.  Itaque  quod  ait,  adaperieni  vuham^  cunsuei» 
nalivilatis  more  loquitur.  Non  quod  Dominus  noster  . 
sacri  ventris  hospitium  quod  ingressus  8anctificarav»( 
egressus  devirginasse  credendus  sil ,  juxta  hoQreti- 
cos  qui  dicunt  beatam  Mariam  virginem  usque  ad 
parium  nonvirginemessepost  partum,ted  juxta  fldem 
cailiolicam  clauso  virginis  utero  ,  quasi  sponsus,  suo 
processisse  de  thalamo.  De  quo  pulchre  Propheta  : 
Et  convniit  me^  inquit,  ad  viam  portas  ianctuarii  exte' 
riorii  ,  qute  reipiciebai  ad  oriemem  ,   et  erai  etauea  , 
ei  dixii  Dominui  ad  me  :  Porta  hwc  elauia  erit ,  non 
aperieiur ,  ei  vir  non  tramiet  per  eam^  quoniam  Domi' 


gentius  inspexeris,  prorecto  reperies   qnia  non  so-  B  nui  Deui  hrael  ingrenus  eH  per  eam  ,  eritque  c/atua 

principi ,  princeps  in  ea  iedebit^  ut  eomedai  panem  co^ 
ramDomino(Exech.  xliv).  Quamvis  possit  etiam  my- 
Bticedesignari,  nullum  praeter  Dominum  Ecclesi.e  vir- 
ginis  uierum  per  aquani  el  Spiritum  sancluiu  ad  gene- 
randosDeofiiios  posse  reserare,  i<leoque  hunc  mascu- 
lum  incomparjhili  dlgnitate  Domino  sancium  vocari. 

Ei  ut  darenl  hoitiam ,  tecundum  quod  dicium  eti  in 
lege  Domini^  par  turturum  ,  aut  duot  pullot  columba' 
ritni.  Dlctum  est  in  le$<e,«iit  pro  inraiiie  si  masculus 
sit,  ut  praedixi,  quadragesimo ,  si  femina  ,  octogesi- 
nio  die  nativitatis ,  agiius  anniculus  immaculatus  in 
liolocaiisiam  ,  et  turtiir  sive  pullus  columbinus  offe- 
retur  pro  peccato  :  Si  autem  non  invenerit^  inquit, 
iminui  eju$ ,  nec  potuerit  offerre  agnum  ,  tumet  duot 
turluret ,  vel  duot  putlot  columbos ,  uniim  in  holocau' 
ttum,  el  atterum  pro  peccato  {Levit,  xii).  D>)minu8 
ergo  Chri^tus  Je^us  cum  dives  esset ,  pauper  factus 
pro  nobis  ,  pauperem  pro  se  hostiam  voluit  dari.  Ut 
videlicet  una  sua  pauperiate  nos  et  hic  diviies  in 
fiile,  et  illic  faceret  haeredes  regni,  quod  repromisit 
Deus  diligemibus  se.  Moraliter  autem,  sive  fortia 
quisopeia,  seu  creaverit  inUrma,  quae  masculi  ac 
feniinae  vocabulo  distinguuntur,  ul  haec  legitime  Do- 
iiiino  valeaiit  consecrari ,  ovem  necesse  est  innocen- 
tise,  et  turlurem  pariter  sive  columbam  compunctio- 
nis  oflerat.  Quia  enini  volucres  hae  pro  cantu  gemi- 
tus  habenl,  non  immeriio  lacrymas  humilium  desi- 
gnanl ,  quibus  plurimum  in  ipsis  etiam  bonis  operi- 


Ivm  Dominug  incarnatus,  quantiim  a  peccati  conla- 
f  ioiie,  (anium  a  conditione  legis  fuerit  liber,  qnam 
ob  hoc  magis  snscipere  dignaliis  est,  ut  et  cani 
sanctam,  jiisum  ac  bonam  esse  probaiet,  et  nos  ab 
^jus  servilule  ac  tintore,  fidei  graiia  liberarei,  sed 
etiam  ipsa  Dei  genilrix  sicut  ab  admisiione  virili, 
Kic  et  a  legali  sii  jure  iiniuunis.  Dicit  enim  Moyses  : 
Mulier  ti  tuteepio  temine  peperit  maseutum^  immunda 
erit  tepiem  diebut  juxta  diet  separaiionit  menilruoB^ 
#1  die  octana  eircumcideiur  infantutut,  Ipta  vero^  tri" 
ginia  tribut  diebut  manebit  in  tanguine  puri/icalionii 
fif/r.  Omne  tanctum  non  tangei ,  nee  ingredietur  tan- 
eluarium^  doneo  impleaniur  dia  purificationit  twB 
etc.  (Lewi.,  xii),  quae  ad  riium  parientis  periinentia 
sequuntnr.  Nuia  ergo  quod  non  omnis  mulier  pa-  ^ 
riens,  sed  ea  qux  suscepto  seniine  pepererit,  desi- 
gnatur  immunda,  riiuque  legis  doceiur  esse  mun- 
danda,  ad  distini  lionem  videlicet  illius,  quae  virgo 
coneepit  et  peperii  /i/ium,  et  vocavit  nomen  ejut  £m- 
manueif  quod  eti  interprelatum  Nobitcum  Deui  (ita, 
vi).  Non  ergo  filius  qui  cuin  hoinine  Deus  est,  non 
naler  qas  Spiriiu  sanclo  operanle  peperit,  viciimis 
bostiarum  quibui  purgaretur  iodigebat,  sed  ut  nos 
a  iegis  vinculo  solveremur,  sicut  Dominus  Christiis, 
iia  et  l)eata  seinper  virgo  Maria  legi  est  sponto 
aubjecta. 

Sicut  uriptum  est  in  lege  Domini  :  Quia  omne  ma- 
tcuiinum  adaperient  ott/vani,  tanctum  Domino  voeabi' 


tur^Quod iHciiiO mnemaiculinumadaperientvulvam,  tv  bus  indigemiis.  Quia  et  si  bona  esse  quae  agimus 


et  hominis  et  pecoris  piimogenituin  significat ,  quod 
Blrumque  sanctum  Doniino  vocari,  atque  ideo  sacer- 
dotis  esse  prasceptuni  esi.  Ita  dunlaxat,  ut  pro  boini- 
Dis  priniogenito  pretiuin  acciperel,  et  omiie  aninial 
inmundum  redimi  faceret.  Cujut  ( inquit )  redemptio 
ml  pott  unum  memem  ticHt  argenii  quinque  (L€- 
•if.  ixvn).  Ubi  salvo  subtiliore  tracialu  breviier  in- 
timandum  ,  quod  illa  orania  priinogenila,  vel  figura 
fueriiit  «>jus  qui  cum  unigcniius  essei  Dei  Filius,  pri- 
iDOfenitus  fieri  dignatus  est  omiiis  creaturas ,  vere 
et  singulariter  sanctus  Domino  ,  quia  peccaium  non 
fecit^  nec  inventut  ett  dolus  in  ore  ejui  (Ita,  liii),  vei 
certe  iioiira;  fuerint  devotionis  indiciuin  ,  qui  oinnia 
lioiix  actiouii  iiiiiia,  qux  qujsi  corUe  giguiuius,  Do- 


noveriinus,  qua  tamen  districtione  a  Domino  exami- 
nanda,  qoa  a  nobis  perseveraiilia  sint  consummanda» 
nesciinus.  Qui  vero  diviiias  virtutum  non  babendo« 
de  quibiis  ad  Corinthios  Apostolus  ait  :  Qma  in  om- 
nibut  divitet  facii  ettis  in  ilto ,  in  omni  verbo  et  in 
omni  tcientia  (I  Cor,  i ),  agniim  vitx  innocu»  ia 
actuum  suoruiii  grege  non  invenerit,  duos  salteui 
turtures,  aut  duos  columbie  pullos  offerat,  hoc  esl  ad 
lacrymjruin  flagiianda  suffragia  confugiat.  Et  bene 
duot ,  unum  pro  peccato  ,  et  alterum  in  hotoeaHitum 
(Levii,  xii).  Ilolocausluiii  namque  lotum  incensyui 
diciiur ;  quia  duo  sunt  nimirum  genera  compuociio- 
jiis.  Deuni  iiamque  siiiens  aniina  prius  timore  coin- 
pungitur,  post  ainoro.  Prius  cnim  sese  lacrymis  af- 


S35  BEDifi  VENERABIUS.  OPP.  PARS  il.  SEGT.  I.  —  EXEGCTICA  CENUINA.  S36 

pauit  me,  et  mkil  mhi  deerit^  in  iof  pauum  ibi  me  A  cognovil  insur  Cflelestiuro  cherubim  sociji  soi  vulius 
eoUocmt  {Piol.  xxii).  Et  paulo  posi :  Parasti  in  luce  concordia.  Dixerat  enim  Gabriel  :  Ecce  em^ci* 
eontpectu  meo  mensam  advenut  eo$  qm  tribulant  me  pie$  in  utero^  et  paries  fUium  {Lue.  i).  Praedixent 
{lbid.)>  Yidentee  autem,  inquil,  eognoverunt  de  verbo 
f  Hod  dictum  erat  ilUt  de  puero  hoe^  qiiia  nimirum  jn- 
sli  est  ordinis  ut  cogniia»  ainata,  et  honore  digno 
eelebrata,  Verbi  incarnaiione,  ad  ipsum  quandoque 
Verbi  gloriam  coniuendam  capacioris  longo  exercitio 
mentis  acuroine  pertingatur. 

Et  omnee  fui  audierunt  mirati  iiffil,  et  de  hit  o^of 
dicta  erant  a  pasloribus  ad  ipeot»  A  pastoribus  popu- 
lus  ad  Dei  reverentiaro  cogiiur.  Non  mediocre  fidei 
libi  boc  videatur  exemplum,  non  vilis  persona  pa« 
storum.  Cerie  quo  vi\ior  ad  prudentiam ,  eo  prelio- 
sior  ad  fidem.  Non  sapienles  sed  simplices,   qui 


Isaias  :  Eece  virgo  concipiet,  el  pariet  fiUum  {Itai. 
VII).  Praedixerat  Micba  filias  Sion  in  turre  gregis 
adventuras,  et  potestaiem  primam  tunc  esse  ventu- 
ram.  Dicebant  pastores  supern»  sibi  eiviialis  in 
turre  gregis  apparuisse  cobortes,  qus  natum  cane- 
rent  Cliristuro.  Legeral  Maria  :  Bot  cognouit  pottee* 
torem  suvm,  et  atinut  prmtepe  domini  tui\ltai.  i). 
Videbat  in  prxsepi  Dei  Filium  vagientem  qui  homi- 
nes  saUat  ac  jumenta ;  et  in  bis  singulis  atqiie  ha- 
Jusmodi,  conferebat  qu»  legeral,  et  comparabat  bis 
quifi  audielm  et  videbat* 

Et  reverti  tunt  patloret  glorifieanlet  et  laudantee 


fucarc  audita  nescirent,  Doroinus  sui  prxcones  ele-  B  Deum  in  omnibut  qum  audierant  et  viderant ,  ticui 


gil ;  non  rheiores,  sed  piscaiorer  ad  evangelixandum 
desiinavit.  Denique  et  in  Vtteri  Testamenio,  praRci- 
puos  quosque  suas  dispensationis  nuntios  pastores 
ordinavU.  Protomarlyr  Abel  qui  innocuaoi  pastoralis 
officii  conversationem  proprio  sanguine  dicavit, 
cujusque  iii  figuram  dominicae  passioiiis  sanguis 
damat  de  lerra,  quasi  doctissimu4  ac  primos  opi- 
lionum  priroiiias  gregum  suorum  Domino  devotus 
offerebat.  Abraham  paler  fidei,  qui  exsultavit  ut 
videret  diem  Cbristi,  et  vidit,  et  gavisus  esi,  non 
auri  metaUa  quibus  sui  cuUui  ornamenta  cooquire- 
rei,  sed  aquaruro  fonies  quibus  pecora  potarel,  in 
lerrx  veois  fodiendo,  qujssisse  describitur.  Jacob 
duodecim  iribuum  pater  bis  denis  annis  iu  pascendis 


dietum  ett  ad  illot.  Glorificant  pasiores  el  iaodant 
Deuin  in  omiiibus  qn»  audierani  ab  angelis,  ei  vi- 
derant  in  Bethleero,  sicul  dictum  est  ad  illos,  id 
est,  et  in  hoc  glorificant  quod  non  aliud  venientes 
invenerant,  quam  dictum  est  ad  illos ;  sive  sicat 
dictum  est  ad  illos,  gloriam  beo  laudesque  rererool. 
Et  boc  enim  illis  facere  diclum  est  ab  angeiis,  noB 
quidem  verbo  iinperantibus,  sed  rorroaro  suae  de- 
votionis  offeremibus,  cum  Deo  in  excelsis  gloriaro 
uiianiroi  exsultationo  resonarent.  Nain  el  qui  dlcit: 
EvangeU%o  vobit  gaudium  magnum  ^nod  erU  omni 
populo  {Hic,  tupra),  ad  glorificanduro  uiique  Deaai 
laiidaiidumquo  provocai.  Sed  et  magisiri  spirluliam 
gregum  roodo  caateris  dormieutibus  contemplando 


VUVUC1.IIII  tiiuwuui  }fa\%n  vis  uciiio  aiinis  iii  |iaovTiHUi9  ^  ©•«©MMi    uiuuu    v^cicrio    uuriillCiilllKls    GOniempiailOO 

pecoribus  aestu  urebaiur  et  gelu,  quortiro  in  figuraro      coelestia  subeunt,  modo  fidelium  castra  lustrando 


veri  pasioris  habituro,  ostensa  iiiier  docirinae  saluia- 
ris  aquas  virtuturo  suaruro  varieute,  stalu  sublimiore 
donabal.  tegislator  Moyses  qui  prius  in  typum 
Ecclesi»  seplirorii^is  sorores  septero  pascentes  ab  ir- 
rueniiuro  pastorumt  donec  siias  oves  adaquareni, 
improbiiaie  dereiidU,  postmodum  inter  pascua  de- 
serti  Doniinum  videre  el  alloqui  atque  in  virga  pa* 
storali  signa  facere  ac  populuro  Dei  liberare  proroe- 
ruit.  Ipse  David^  cujus  Doroinus  noster  vocari  et 
esse  dignatus  est  fillus,  arietero  sui  patris  de  manu 
ursi  vel  leonis  eripiens,  ostendil  eum  de  sua  siirpe 
et  civitaie  nasciturum,  cui  similis  non  est,  cripiens 
inopem  de  mauu  fortiorls  cjus,  egenum  ei  pauperem 


ei  probitaiis  exempla  quxreiido  circueunl,  modo  ad 
publicum  pastoralis  orficii  docendo  redeunt,  ot  me* 
moriaiii  abuudantix  suaviutis  Dei,  quam  raptim 
iicet  intuendo  gusuverant,  pnedicando  proxiuiis 
erucient  {Ptal.  gxliv). 

Et  pottquam  contummati  tunt  diet  oelo  nt  eircum' 
eideretur  puer,  vocaium  ett  nomen  ejut  Jetut ,  quod 
vocatum  etl  ab  angelo,  priutquam  in  uiero  eoncip^ 
retur.  Ritus  et  religlo  circumcisionis  a  beato  Abra- 
hara  patriarcha  sunipsit  exordiuro.  Qui  cuin  positos 
adbuc  in  praepuiio  perfecte  Beo  credidissei,  repa- 
taturoqoe  ei  esset  ad  justiliaro,  signum  aceepit  eir- 
curocisioois,  signaculuro  jusiiti»  fldei,  quae  est  in 


a  rapientlbus  eum.  Et  ideo  non  est  parvi  ducenda  jq  praeputio.  A  quo  eiimm,  ul  die  eircumcisionis  no- 


pastorum  aitesuiio,  qui  tuiic  vigilare  et  angelieae 
exsuliaiionis  hyronom  audire  merucrunt,  quando, 
rellctis  in  deserto  nonaginta  novein  ovibus,  ad  re- 
quirendum  ovem  centesimam  bonus  Pastor  apparuit. 
Cojus  semper  adventom  totos  fideliuro  grex  deside- 
rans  implorat :  Erravi  ticut  ovit  qum  perierat^  re- 
qure  tervum  laum,  Dondne  {Ptal.  gxviii). 

Jfarta  autem  eonservabat  omnia  verba  hmc^  con(e* 
rent  in  corde  tuo,  Quid  vuli  hoc  quod  dicii,  coiife- 
rens  ?  Debuii  dicere ,  eonsiderabai  in  corde  suo ,  el 
eonservabai  in  corde  sao.,  sed  quia  sancus  Scriptu- 
ras  legeral,  et  sciebat  prophetas,  conferebal  ea  quae 
securo  sunt  acia  de  Doroino  curo  his  quae  nnveral 
a  prophetis  scrrpu  de  domino,  et  collata  ad  inviccm, 


men  parvulis  apuretur,  oxortuin  est.  Quia  el  ipae 
cum  tesUmeniuiQ  a  Deo  circumcisioiiis  acctperet, 
^dem  prius  die,  cum  soa  eoujuge  noroinis  aiigmen- 
toro  prumeruii,  ut  qui  eateiius  Abram,  id  est  poier 
excelsus  vocabaiur,  deioeeps  ob  merttum  Mai 
Abrabam,  boc  esi  pater  moltarum  gentium  naneo- 
paretur ;  Sarai  quoque,  Sara  dicere  ur.  Eni  aoiem 
eircumcisionis  typus  ac  figura  maliiforras.  Nam  et 
signaculum  (ut  dicium  est)  jusiiti»  ttdet  Abrah»  ei 
aemini  ejus,  et  iiidiciuro  castigandi  eos  qui  ad  boe 
seroen  bancque  fidem  pcriinerent,  ab  omni  inqoi- 
naroenlo  carnis  et  spiriius,  et  propbetiam  nasdluri 
de  hoc  seaiine  Salvatoris,  qui  nos  ei  in  pnesenti 
per  bapiismuin  ab  omni  mortifer»  aciionis  pollu- 


S87 


IN  LtCie  EVANGLLIUM  EXPOSITIO.  *-JLIB.  L 


'M 


ttoiie  mundaret,  ei  In  fultiro  per  resurreciionem  A  biijus  saecuii  xiaies  el  seplimam  Sabbaii  animarurii. 


ab  iiniversa  mortls  ipsius  corrupt  oiie,  in  perpetuiiro 
liberarei,  et  prxcipue  donum  remissioiiis,  qnod  sol- 
verel  a  peccaio  praeTaricationis  Adae,  per  baoc  id 
fempnris  minisirari,  eidem  grali»  iegisqiie  latori 
eomplacuit.  Qui  enim  nunc  dicil  :  Nui  quis  renatui 
fnerH  ex  aqua  et  Spirilu  $ancio,  non  potesl  introire  tn 
f^^iiifm  Dei  {Joau.  iii),  ipse  luuc  dicebat :  Masculm 
cmju$  prctputii  earo  circumci$a  non  fueril,  peribit  anima 
iiia  de  popuio  aifo,  quia  pactum  meum  irritum  fecit 
{Gen,  xvii).  Non  paciuin  ulique  circiimcisionis, 
^od  non  infans  qui  discernere  necdum  valuii,  sed 
Biajores  qui  id  servare  noverant,  poterant*  debue- 
ranl,  irrilum  fecerunt;  verom  pacium  quod  cum 
primo  bomine  Deus  iniit,  qiiod  omiiis  qui  vel  unius 


quae  iiunc  interiin  in  alia  vita  geritur,  quasi  ocuvo 
lempore  surgemus,  lonc  verissime  circumcisi,  boc  esi 
ab  omnibus  carnalis  conoupiscentiae  vitiis  et  corru- 
piionibus,  in  quibus  maxiine  luxuria  regnai,  exspo- 
liati,  verissime  praepulium  incisi.  Quia  sicut  Domi- 
nus  ait :  Fitii  scecuii  huju$  nuhunt^  et  traduniur  ad 
nuptia$.  lUi  autem  qui  digni  iiabebunlur  $csculo  J//o, 
et  returrectione  ex  mortui$^  neqne  nubent^  neque  du» 
cent  uxoree;  neque  enim  uUra  mori  poterunt,  (equatee 
euim  angeli$  siinI,  et  filii  $unt  Dei^  cum  $int  filii  re- 
$urreciioni$  (Luc.  xx). 

Vocatum  e«f,  inquil,  nomen  eju$  Je$u$,  quod  vocatum 
e$t  ab  angeto  priu$quam  in  utero  eonciperetur.  Jesiis 
Salvator  iuterpretatur,  cujus  nominis  etiani  fideles  el 


diel  vilam  gessii  in  terra  pruivaricasse  convincilur»  "  electl  quique,  in  iigraque  sua,  de  qua  satis  dictuin 


atqiie  ideo  remedio  salutis  aliquo  opus  habere  non 
igooralur.  Nam  qui  vel  anie  lempnra  circumcisionis, 
vel  etiam  post  dntam  circumcisionem  de  cxterit 
genlibua  exstilere  fideles ,  ut  exemplar  palieutisB 
Job  et  amici  liberique  iilius ,  sive  victimis  boslia* 
nim,  se  suosque  ab  originali  peccato,  seu  certe  sola 
flde  salvabanl,  qiii*  ju$tu$  ex  fide  vivit{Rom,  i),  et  $ine 
fde  impombUe  e$t  ptacereDeo  {Hebr,  xi).  Verum  hit 
atque  hujusniodi  remediis  egent  qui  de  peccali  tra- 
diice  propagali  iu  iniquiiaiibus  concepti  el  in  deli* 
ciis  KUfit  iiaii.  Redempior  aulein  iioster,  qul  ut  peo- 
cata  mondi  toHcrel,  siiie  peccato  venii  in  mundum, 
sieot  suo  baptismate  nobis  remedia  procuravit,  id 


e»t,  circuincisione,  participes  existere  gaudenl,  ut 
ticut  a  Cbrislo  Cbristiani,  ita  etiam  a  Salvatore 
salvati  nuncupeiitur,  nunc  quidem  spe  salvi  facti 
per  fidem,  tiinc  autein  re  ipsa  per  visionein  gIori;i» 
quae  est  iii  CUrislo  Jesu  Domino  nostro,  quod  iliis  a 
Deo  vocabutum  non  soluiu  priusquam  in  uiero  Ec- 
clesiae  per  fidem  conciperentur,  sed  eiiani  ante  lem* 
pora  saecuhria  voralum  esi.  Cujus  sacrosancti  no- 
minis  non  tanlum  elymologia,  sed  et  ipse  quein  iit- 
teris  coinprehendit  numerus,  perpetu.e  nostrae  salu- 
tis  mysteria  redoiel.  Sex  qiiippe  liiieris,  apud  Grae* 
cos  scribltur  *Ii2o-ov#,  vidclicel  c,  et  12,  et  0-,  et  0,  et 
Vf  C9  qiiaruin   nunieri  suiit  x,  et  viii,  el  cc,  et  lxx. 


est,  nostris    abluendis    sceleribus    aquarum    quae  p  el  cccc«  el  cc,  qui  fiunt  simul   dccclxxxviii.  Qui 


subiil  lavacra  consecravil,  ila  etiam  circumcisione 
qaam  mucepil,  non  sua  qu:e  nulla  eranl  admissa 
purgaviiy  sed  nostrac  in  se  naturae  vetustalem  docoit 
ionovandam,  et  nunc  videlicei  eam  per  se  a  vitlorum 
labe  purgandam,  ei  iu  novissima  die  significans  ab  ipsa 
noltilariae  morialitaiis  ac  mortis  peste  penitiis  esse 
resUiirandam.  Uiide  cougrue  Jesns  ociava  die  cir- 
cumeisus  asseritur,  qiiod  uon  facile  in  Veieri  Tesia- 
flaenio  de  quoqiiain  legimus  aciuin,  quamvis  saepis- 
sinie  dc  omnlbus  ju>aum  ,  ab>que  solo  duntaxal 
Isaac,  qai  quasi  fillus  promissionis  primus  ociava 
die  circumcisionem  accepisse  perhibelur.  Bene,  in- 
qoani,  Jesus  octava  die  circumcidiiur.  Quia  videlicet 
utmque  ha*c  iiostra  quam   prjediximus ,  boc  est  et 


profecto  numerus,  quia  figurx  resurrectionis  adgau- 
deat,  satis  esl  supra  iraclatum.  Nam  quod  oclo  sim- 
|iliciter  posila,  boc  et  per  eadem  decem  sive  centum 
muhiplicata  significant.  Vel  certe  perfectorum  cu- 
mulaiio  numerorum  firmitatis  indlcium  esse  creden- 
dum  est.  Possunius  ei  iia  dicere,  quod  nomen  Sal- 
vatoris  octo  absoiuta  coiitineat,  quta  resurrectionis  In 
se  exemplum  morlalibus  octava  die  resurgendo  prs- 
stiterit.  Coiitineat  el  decuplata,  quia  decalogus  legis, 
quomodo  debeat  implerl  sus  nos  resurrectionis  fi- 
guris,  insiitueril  pariter  el  juverit.  Ul  quomodo  ip$e 
$urgen$  a  mortui$  jam  non  moritur^  mor$  ilU  ultra 
non  dominabltur^  ita  et  nos  exislimemus  nos  mortuoe 
quidem  e$se  peccato^  viventee  aulem  Deo  in  Cfiri$to 


iDodema  ei  futura,  el  Spiritus  el  carnis  innovalio,  w^  Je$u  {Rom.  xi).  Coniineat  etiam  centies  ducta,  quia 

_      .  "   ■    •  ••     • ._ •_  #..« 


et  lo  ejus  resurrectione  praefigurata,  el  in  nos*ra  est 
qoandoqao  peificienda.  Siquidem  de  prinia  nosira 
resurreciione,  qu»  inierim  viiae  el  fidei  emendatione 
ceiebratur,  Apostulus  ait  :  QNicufi^ii^  enim  baptitaU 
smunu  in  Ciiri$to  Je$u.  in  morte  ip$iu$  baptizati  aif- 
Mf,  «(  quomodo  $urrexit  Cltri$tus  a  mortui$  per  glo' 
riam  Patns^  ita  et  no$  in  novitate  vitte  ambuiemus 
{Hom,  vi).  De  secunda  aulem  qu»  in  fine  speralur, 
ita  dicii  :  Si  enim  eredimue  quod  Jetus  mortuu$  e$t 
<f  resmrrejit,  iia  et  Deus  eos  qui  dormierunt  per  Je- 
sm,  addueet  eum  eo  {I  Tlu$s.  iv).  Octavuin  autem 
namenin  resurrectionis  glori»  conveoire  pene 
enoibus  claret.  Nam  el  Dominus  oclava  die,  hoc  est 
|iost  sepiimam  Sabbati  resurrexit,  ci  ipsi  po.-l  sex 


gloria  suae  resui  rectionis  ostensa,  qox  nos  in  fuiurum 
sequatur,  reiribntio  portenderit.  Ceulenarius  nam- 
que  numerus  qui  post  lot  in  lasva  cursum  numero- 
ruiu,  priinus  dexteram  pelil,  illius  nimirum  saeculi 
gaudiis  figurandis  aptissime  congruit,  quando  nom- 
$ima  inimica  destrueiur  mor$  {I  Cor.  xv),  quando  noi 
qui  vivimu$ ,  ^ifi  rf/tit^utmiir,  Kmul  rapiemur  cum  iiU$ 
qui  re$urrexerint^  in  nubibu$  obviam  Domino  in  aera^ 
et  $ic  umper  cwn  Domino  erimu$  (TAeit.  iv).  Unde 
ptilchre  in  lypuin  omnium  electoruro,  primus  pro- 
missionis  filius  et  centenario  patre  naius  ac  circum- 
cisus,  et  secundum  Domiui  praBdictum  tsaac,  quod 
risum  sive  gaodium  sonat,  est  appcllatus,  illius  per 
omnia  temporis  dexleram  reliciutcm  praefigorans, 


539 


BEDiE  VENERARHiH^OrP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGRTICA  CENUINA. 


^O 


de  quo  Doininiis  ait :  Iterum  auiem  videbo  »oi,  et  A  C*"'-  «-x)-  Ncme  tane  ciim  circumcislonero  prsrdi 


gaudebit  eor  vei£f um,  et  gaudium  vettrum  nemo  tollH 
a  vobis  {Joan,  xvi);  Yerum  quia  de  circumcisione 
fiermo  est,  libet  inquirere  qu:ire  Moyses  ipise  qui  le- 
gem  circumcisionis  et  palribus  a  Deo  dalam  et  sibi 
toiies  inculcatam  referi,  toto  diicaius  sui  tempore 
neminem  circumcidi  volueiil,  praeler  uiium  soliiin- 
int>do  filium  suum,  quem  niaier  airepla  peira  a'n- 
tissima,  ne  a  Domino  feiirelur,  circumcidit,  sed 
oinnes  qui  in  eremo  nali  sunt  a  Josue  circumciden- 
dos  reliqueril ,  morem  videlicet  divinitns  impera- 
tum,quadringenti8  et  sei  annis  observalum,  el  avila 
silii  successione  contradituin,  annis  qnadraginla 
Goniiiiuis  intermiliens.  Neqnaquain  hoc  frusira,  sed 
magno  mysterio  factum  crediderim.   De  quo,  salvo 


cari  audierit ,  uniiis  soltiro  roeinbri  coBtineotiain 
auttimet  Imperari,  quasi  vel  a  fornicatione  tutiiiD, 
vel  licito  matrimonio  lemperanter  uteniem,  vel  vir« 
glniiaie  gtoriosum  exisiere,  absque  aliaruin  virtu- 
tiim  adjectione  giifUcial,  et  nou  omnium  poiius,  quos 
corde  vel  corpore  gestamiis,  sensuum  castigationem 
praecipi.  Nam  ei  Moyses  mundissima  Dei  verba  sus- 
cipiens ,  incircumcisum  se  labiis  esse  qiierebatar» 
el  Sieptianiis  Jud.Tis  iion  credeiitibiis,  hcircumeim^ 
inquit,  cordibu$  et  auribui,  vos  semper  Spiriiui  sanele 
restitistis  {Act.  vii).  llle  ilaque  vera  circumcisione 
mundalus  esl,  qui  obtural  aures  suns,  ne  audi.it 
sanguinem  {Itai,  xxxiii),  et  claudit  oculos  ne  videat 
maliiin,  qiii  custodit  vias  suas  ne  delinquat  in  lingua 


majorum  inielleciu,  dicam  breviter  ipse  quod  sen-  B  sua  {Psal.  xxxviii),  ei  altendii  sibi  ne  giavetur  cor 


lio.  Moyses  circumcisioiiem  praedical ,  sed  Josiie 
perficit,  quia  lex  per  Moysen  data  est,  gratia  autem 
et  verilas  per  Jesum  Christum  faeta  est  {Joan.  i).  Ni- 
hilqne  prodest  lillera  jubens,  nisi  adfiterit  gratia 
juvans.  Moyse  prydicante  prn^puiium  crescii,  quia, 
siciit  Aposlolus  ait,  ex  operibus  legit  non  juitificabi» 
lur  omnis  earo  eoram  illo.  Per  legem  enim  cognitio 
peceaii  {Rom.  iii).  Et  alihi :  IJsque  ad  legem  enim, 
peccatuni  erat  in  mundo.  Peceatum  autem  non  impu* 
fafvr,  cum  lex  non  est  {Rom.  v).  Et  iteriim  :  Lex  au* 
tem  subintravit^  ut  abundaret  delictum.  Nam  concupi^ 
scientiam  nesciebam ,  nii f  lex  diceret :  Non  cncupi' 
ues,  Occasione  autem  accepta,  peecatum  per  manda" 
tum  opcralum  est  in  me  omnem  concupiscentiam  {Rom. 


ejus  in  crapula  et  ebrietate  {Lue.  xxi),  qui,  donec 
supereat  fialitiis  in  eo,  et  Spiritus  Dei  in  naribos 
ejns  {Job  xxvii),  non  loquitur  labiis  iniquitatem 
{Ibid,),  qui  lavat  inter  iniiocentes  maniis  suas  {PsaU 
xxv),  et  ah  oinni  via  mala  prnhihet  pedes  suos 
{Pial.  cxviii),  qui  sup«*r  omnia  casligat  corpus 
sunm,  et  serviiuli  snhjicit  (/  fJor.  ix),  omnique  en- 
siodia  servatsuum  cor,  qiioniam  ex  ipso  vita  proced.t 
{Prov.  iv).  llle  vero  posl  circiimci>ionein,  Jerusa- 
lem  allatus  et  Domino  ohlatus  est,  qui  juxia  euro 
qui  dicit  :  Dectina  a  mnlo  ei  fac  bnnum  (/  Petr.  iii), 
postquam  desiit  a  peccalis,  honis  coepit  nperibus 
abundare.  Qui  dicere  piiiest  :  Oeuli  mtn  semper  eid 
Deminum,  ei  circumibe  attare  limm,  Domine,  trf  a»- 


vii).  Sed  Josue  populo  in  terram  repromissionis  in-  ^  diam  voeem  laudis  tu<e{Psal.  xxv).  Qui  dicit:  Chrisli 


duclo,  prn^pulium  qiiod  Moyse  vivente  accreverat, 
cullris  pelriiiis  incidit.  Quia  ubi  abundavil  peccaium, 
superabundavit  gratia  {Rom.  v).  Nam  qiiare  petrinis 
ad  circumcidendum  Josue  cullris  utatur,  inielligit 
qui  legit,  qula  petra  erat  Christus  (/  Cor.  x) ,  et 
super  hanc,  inquit,  petram  cedificabo  Kcclesiam  meam 
{Matth.  xvi).  Quod  euim  impossibile  erat  legi^  in  quo 
in/irmabatur  per  carnem ,  Deus  Filium  suum  mitiens 
in  similitudine  carnit  peccati ,  et  de  peccato  damnavit 
peecatum  in  carne,  ut  justipcatio  legis  impl.reiur  in 
nobis,  qui  non  secundum  carnem  awbulamus^  sed 
secundum  spiritum  {Rom.  viii).  ilarc  autem  Chrisli 
gratia,  nnn  stdum  Novi  Trstainenti  fideles  jusiiflcat, 


bonus  edor  sumus  Deo  {II  Cor,  ii),  et,  Levavi  meuiiuz 
meat  ad  mandata  fua,  et  eonverti  pedes  meos  in  testi' 
monia  tua  {PsaL  cxviii).  Qiii  sive  mandiicai,  siva 
blhif,  sivealiud  quid  agit,  omnia  in  glori^ni  Dei  facii 
(/  Cor.  x),  et  dicit :  Quam  dulcia  faucibus  meis  eietfuUs 
lua  {PsaL  cxvin) ;  el  ad  extremum  :  Cer  meum  et 
caro  mea  extullaverunt  in  Deum  vivum  (Psal.  lxxxiii). 
Sed  et  ipsa  bona  actio  sua  qu.-e  in  alisrondito  esl, 
ciicumcisione  non  minus  indiget,  ut  cum  jejuno, 
oro,  eleemosynam  facio,  gloriam  intrinseci»  quae- 
ram.  Nam  si  in  angulis  platpariim  sto,  fsiciem  de- 
uiolior,  tuha  nnle  me  cano  ut  videar  ei  lauder  ab 
honiinihus  {Maiih.  vi),    foris  quidem   circuiiicisus 


verum  quicunqiie  in  lege  perfecii  fuere,    non  ex      appareo,  sed  iinmundu<«  in  corde  perinanens,  p<Bnas 

nn**rihiia     laois        eA«l     AA#lAm    PkM.<.«!     Sn    <•»>««   w^..      LF  :„^.._m.^    .: i^._^    ..•._.•      *  ■  ■ 


operibus  legis ,  sed  eadem  Chrisli  in  carne  ven- 
turi  gratia  sunt  salvi  facli  per  fldem.  Et  hns  populus 
s  Josue  circunicisiis ,  illos  Moysi  (ilius  designai, 
qui  cum  legis  severiiate  coacii  discerent  Christi 
gratiam  flagitare,  •quasi  iinpendeiitem  Domini  gU- 
diiim,  peirae  circiimci$ionefn  vilabant,  Petro  atie- 
siante  qul  de  Jugo  legis  loquens  ait  :  Quod  neque 
patres  noifri,  neque  nos  poluimus  portare,  sed  per 
gratiam  Domini  Jesu  credimns  salvari,  quemadmodum 
et  illi{Aet.  xv).  Et  Psalmista,  qui  quasi  carcerali  le- 
gis  ciistodi  I  conc^Hus,  et  viam  evadendi  nullam  nisi 
in  gralia  Chrisli  reperiens,  exctamat  :  Dum  anxia- 
relur  eor  meum ,  in  petra  exaltasti  me.  Deduaasti  we^ 
quiafaclusesspe  tnea,  lurrit  fortiiudinit  a  faeie  inimici 


insuper  simnlaias  sanctitalis  incurro.  In  exempltini 
videlicet  Sichimitaruin  qui^cuin  patriarcharuin  cir- 
cunicisionem  viderentur  imiiari ,  quia  iioii  ob  Do- 
mini  tesUmentum,  sed  oh  caiisam  feceie  luxuri», 
non  modo  nil  acquisiere  mercedis,  verum  lenia  die 
quando  gravissimiis  vulnerum  dol<»r  esl,  iiiter  suaB 
civiiatis  periere  ruinas.  Tales  naiiique  obliii  pro- 
pheticie  monitionis  :  Circumcidimini  Demino^  et  an- 
ferie  prmpulia  eordium  vesirornm  (Jerem.  iv),  iibi  lem- 
pus  resurrectioiiis  ingnieril,  evacuatis  quihos  con- 
fiil^hiMit  virtiitihus,  in  morlem  niiiientor  aeternam. 
Quapopter  et  Apostolus  ahscondiiam  in  coTile  cir- 
cisioiicm  sedulo  rommendai,  cujnt  laut  nen  ex  Ae- 
Mi»rtl^ii«,  scd  cx  Dco  est  (Ram.  u). 


541  IN  LVCM  EYANGRLIUM  ICXPOSITIO.  -^UB.  f.  U2 

Ei  p0UqmiH  impUU  $unt  diet  purgalionis  ejut  le-  A  mini  grali»  deputare,  mate  aulem  gesta  redimerc 


emmdum  iegem  Ifoyst,  luUrunl  illum  in  Jerutalem^  ul 
Miilerent  eum  Demino.  DeGreluro  quidem  legia  eral, 
IHirviilum  post  iricesimum  teriium  circumcisionis 
diem  ad  templnm  Domini  deferri,  darique  bosiiam 
pro  eo ;  primogenitum  autem  masculuro,  sanctum 
Domino  (ieri.  Mystice,  sicut  diximus,  insinuans 
neminem  nisi  circumcisum  vitiis,  ditminicis  dlgnum 
ene  conspectibus,  neminem  nisi  morialitnlis  neii- 
bvt  absolulum,  supernoe  civilatis  gaudia  peKecte 
posse  subire.  Quia  non  habilavit^  inquii,  jnx/a  le  ma- 
Hfwu^  neque  permanebunt  injusli  ante  oeulot  tuo$ 
{P$al,  ▼).  Et  Apostolus  :  Caro  et  tanguit.regnum  Dei 
n0n  pottidebunt,  mque  corruptio  incorrupUlam  potti- 
detit  (I  Cor,  xv).  Verum  si  legis   ipsius  verba  dili- 


debeamus  ,  dignos  %idelicet  pcenitentiae  fruclus  pro 
singulis  quinque  corporis  vel  animae  sensibus  oflTe- 
rentes.  Itaque  quod  ait,  adaperient  vulvam^  cunSHeia 
nalivilatis  more  loquitur.  Non  quod  Dominus  noster  . 
sacri  ventris  bospilium  quod  ingressus  sanctificarai»l 
egressus  devirginasse  credendus  sil ,  juxta  hasreti- 
cos  qui  dicunt  beatain  Mariam  virginem  usque  ad 
parium  non  virginem  esse  post  partum,  sed  juxta  fldeni 
caibolicam  clauso  virginis  utero ,  quasi  sponsus,  suo 
processisse  de  ibalamo.  De  qno  pulcbre  Propheta  : 
Et  convtrtit  me,  inquit,  ad  viam  portm  tanctuarii  exie* 
riorit ,  qute  retpiciebat  ad  orieniem  ,  et  erat  elauta  , 
et  dixit  Dominut  ad  me  :  Porta  Iubc  elauta  erit ,  non 
aperietur ,  el  vir  non  trantiet  per  eam,  quoniam  Domi- 


gentius  inspexeris,  prorecto  reperies   qiiia  non  so-  B  nut  Deut  Itrael  ingret$ut  ett  per  eam  ,  eritque  elauta 


IvBi  Dominos  incarnatus,  quantnm  a  peccati  conta- 
f  ione,  tantum  a  conditione  (egis  fuerit  liber,  qnaro 
ob  boc  magis  suscipere  dignatiis  est,  ut  ct  cam 
sanctam,  jusiam  ac  bonam  esse  probaiet,  et  nos  ab 
^jos  serviiuie  ac  timore,  fidei  graiia  liberarei,  sed 
etiam  ipsa  Dei  genitrix  sicut  ab  admisiione  viriti, 
sic  el  a  legaii  sii  jure  iinniunis.  Dicit  enim  Moyses  : 
Mulier  st  tuteepto  $eniine  peperit  maseulum,  immunda 
erit  $eptem  diebu$  juxla  die$  teparaiionit  mentlruiBf 
#1  die  octana  eircumcidetur  infanlulut,  Ipta  vero^  tri' 
ginta  tribut  diebu$  manebit  in  $anguine  puri/icationi^ 
fif/r.  Omne  eanclum  non  tauget ,  nee  ingredietur  fnn- 
eiuarium^  doneo  impUantur  dics  purificationit  tum 
etc.  (Leirjl.,  iii),  qiiae  ad  liium  parientis  periinentia 


principi ,  princept  in  ea  tedebit^  ut  comedat  panem  eo- 
ram  Domfno{Exech.  xliv).  Quainvis  possit  etiam  my- 
Blicedesignari,  nullum  praeler  Domiiinm  Ecclesi:B  vir- 
ginis  uierum  per  aquain  el  Spiritum  sunctuin  ad  gene- 
randosDeofiiios  posse  reserare,  i<ieoqiie  buiic  luascu* 
lum  incomparjbili  digniiate  Doinino  sanctum  vocari. 

El  ut  darent  hottiam ,  $ecundum  quod  dictum  e$i  in 
Uge  Domini^  par  turturum ,  aut  duot  puUot  columba^ 
rum,  Dictum  est  in  le$<e,ait  pro  inrantc  si  mnsculus 
sit,  ut  praedixi,  quadragesiino ,  si  femina  ,  octogesi- 
mo  die  nativitatis ,  agiius  anniculus  immacuiatus  in 
bolocaiisiuin  ,  et  turtur  sive  pnllus  columbinus  offe- 
reiur  pro  peccato  :  Si  autem  non  invenerit^  inquil, 
manus  eju$ ,  nee  potuerit  offerre  agnum  ,  tumet  duos 


eequnntiir.  Noia  ergo  quod  non  omnis  wuWer  psk- C  lurtures  ^  vel  duo$  pullo$  columbce  ,  unum  in  holocau- 


riens,  sed  ea  quae  suscepio  semine  pepererit,  desi- 
gnatur  immunda,  riiuque  legis  doceiur  esse  mun* 
danda,  ad  distinctionem  videlicet  illius,  quae  virgo 
coneepit  et  peperii  fiiium,  et  vocavit  nomen  eju$  £m« 
manueif  quod  e$t  interpreiatum  Nobitcum  Deut  (Ita, 
vi).  Non  ergo  filius  qui  cum  boinine  Dens  est,  non 
mater  qas  Spiritu  sanclo  operante  peperit,  victimis 
bestiarum  quibus  pnrgaretur  indigebat,  sed  ut  nos 
a  legis  vinculo  solveremur,  sicut  Dominus  Cbrisius, 
ita  ei  beau  seinper  virgo  Maria  legi  est  sponte 
«ibjecla. 

Sieut  seriptum  est  in  lege  Domini  :  Quia  omne  ma' 
Mcmlinum  adaperiens  vulvam,  sanclum  Domino  vocabi" 


stum,  et  alterum  pro  peecato  (Levit.  xii).  D.^minus 
ergo  Cbi  istus  Je^us  cura  dives  esset ,  pauper  factus 
pro  nobis  ,  pauperem  pro  se  bostiam  voluit  dari.  Ut 
videlicet  nna  sua  pauperiate  nos  et  bic  diviies  in 
fiiie,  et  illic  faceret  baeredes  regni,  quod  repromisit 
Dens  diligemibus  se.  Moraliter  autem,  sive  fortia 
qnisopeia,  seu  creaverit  Infirma,  quae  masculi  ac 
feininae  vocabulo  distinguuntur,  ut  b»c  legitime  Do- 
inino  valeant  consecrari ,  oveni  necesse  est  innocen» 
lise,  et  turturem  pariter  sive  columbam  compunctio- 
nis  ofTerat.  Quia  enini  volucres  bs  pro  cantu  gemi- 
lus  babenl,  iion  immeriio  lacrymas  bumilium  desi- 
gnant ,  quibus  plurimum  in  ipsis  etiam  bonis  operi- 


f«r.  Quod  «Mcit :  Omne  ma$culinum  adaperien$  vulvam,  m^  bus   indigemns.  Quia  et  si  bona  esse  quae  agimus 


et  hominis  et  pecoris  pilmogenitum  significat ,  qiiod 
ntrumque  sancUim  Domino  vocari,  atque  ideo  sacer- 
dotisesse  prxceptuni  esi.  Ita  duntaxat,  ut  pro  bomi- 
Dis  primogenilo  pretium  acciperet,  el  omiie  aninial 
immundum  redimi  faceret.  Cuju$  ( inquit )  redemptio 
erit  po$i  unum  men$em  $icli$  argenli  quinque  (Le* 
mt,  xxvii).  Ubi  salvo  subtiliore  iractaiu  breviier  in- 
timanduro  ,  quod  illa  omnia  priinogenila,  vel  fignra 
foerint  cjus  qui  cum  unigcniius  essei  Dei  Filius,  pri- 
iDOfenitus  fieri  dignatus  esl  omiiis  creaturas ,  vere 
el  singulariter  sanctus  Domino ,  quia  peccatum  non 
fecit^  nec  inventue  ett  doiu$  in  are  ejut  (Ita.  liii),  vei 
certe  iiosira!  fuerinl  devotionis  indicium  ,  qui  omnia 
Loiix  actioiiii  iiiaia,  qux  qujsi  corde  giguimus,  Do- 


noverimus,  qua  tamen  districtione  a  Domino  exami« 
nanda,  qoa  a  nobis  perseverantia  sint  consummanda, 
nescimus.  Qui  vero  diviiias  virtutum  non  babendo, 
de  quibiis  ad  Corintbios  Apostolus  ait  :  Qma  in  om- 
nibut  divitet  facti  ettis  in  ilio ,  in  omni  verbo  ei  in 
omni  tcientia  (I  Cor,  i ),  agniim  vitx  innucuae  ia 
actuum  suoruiii  grege  non  inveuerit,  duos  saltero 
turtures,  aut  duos  columbte  pullos  oITerat,  buc  esl  ad 
lacrymarum  flagiiandu  suffragia  confugiat.  Et  bene 
duot ,  unum  pro  peccato  ,  et  aiterum  in  hoioeaHttum 
(Levit.  xii).  Ilolocaustuni  namque  totum  incensyni 
dicitur ;  quia  duo  sunt  nimirum  genera  compuociio* 
jiis.  Deuni  namque  siiieiis  anima  prius  timore  com- 
puiigitur,  post  ainorc.  Prius  cuiiu  sese  iacrymis  af- 


m  DEDi£  V£NCRABllJ9,0rr.  PKM  II.  SCCT.  l.  —  EXCGGTICA  GCN(J1NA.  UA 

lliii,  qura  dttm  maloriiai  suonini  recolU,  pro  bit  A  protra&ii ,  qiiid  ip«e  dierum  pargatioiilt  mimerus 


lierpeii  tupplieia  «lerM  periimescH.  Ai  vero  cnm 
longa  meeroris  aniielate  fuerit  formido  eonsumpia, 
qosdam  jam  de  prssumptione  veniae  s«curilas  nasci^ 
Cur,  et  in  amore  coelesiiiim  gandiorura  ammus  in« 
iamroatur*  Gontemplaiur  etenim  meiis  qiii  sint  illi 
jmgelorum  cbori»  qiise  ipsa  societas  beaionim  spiri- 
Miumy  quc  majesias  aeternffi  visionis  Dei,  et  amplius 
pbmgit,  quia  a  bonis  peremiibos  deest ,  quam  Oebat 
prius  eum  mala  a'terna  meluebat.  Qui  ergo  prius 
flendo  ne  duceretur  ad  snpplicinm,  turiurem  pro 
lieecato  oiTerebat,  de  ailero  faeit  holocaustum  ,  cum 
postmodum  flere  amarlssime  incipit«  qoia  diflertur  a 
regno.  Columbam  pro  peccato  ofleri,  qui  laborat  in 
gemitn  suo,  lavat  per  singulas  noctes  leetum  suum, 


cnntineat  myiterii,  et  quare  Idein  in  femiiise  genitri- 
cis  purgaiione  geminari  sit  jossus  m  LevUico  coo- 
griientius  explanabitur 

Bl  eece  h^mo  erai  in  JeruBatem^  cui  nomen  Sime^n^ 
et  homo  iste  juttm  el  timoralut,  e%$feetan9  coneoialie» 
ihnem  Urael^  ei  Spiritui  innctut  etat  in  eo.  Mato  in 
carne  Domino ,  non  soluin  angeii  de  ccelis  ,  sed  et 
omnis  xtas  roortalium,  el  uterque  8exas  teslimoniBin 
reddii.  Decebat  enim  omnium  Salvatorein  sicm  ven- 
turnm  in  carne,  omnium  tnio  sscnll  tempote  flde- 
lium  facto  vel  dicto  praesiigari »  ita  eliam  veiiienlem 
coniinuni  omnium  laude  prxdicari ,  impleta  prophe- 
tia  quae  dicit  :  iMudate  Dominum  de  cmlie  {PsaL 
cxLViii),  etc,  usquequo  ait :  Juvenet  et  virginee^  $ene$ 


koc  est  per  singnlas  puhantis  culp»  leiiebras  opera  °  cum  junioribus  laudent  nomen  Dominit  tfuia  exalta* 


sna  bona ,  in  qoibus  requiescere  debeat ,  lacrymis 
nblnere  non  cessai.  Colmnbarum  pullns  in  holocau- 
atoffl  feruni,  qui  palriac  eoeiesiis  absenliam  deflentes 
alunt :  Supet  fiumina  Babyionis  Ulie  sedimms  et  /fe vt- 
iiiM,dttiNrecortfiir«miirliif,  Slon  (Psal.  cxxxvi).  Sic- 
iH  enlm  eolumbae  super  fluenta  residere  delectaii- 
ittr,  ut  accipitris  advenium  umbr»  cursu  per  aqiias 
pfttvidere  simul  etevadere  queant:sic  profecto,  sic 
aniroae  pauperum  spbitu  Auctus  sKcali  menle  iran- 
acendentes ,  quo  plura  in  bac  Babyloiie  qua  suis  ge-> 
mllibus  pascuBtttr,  naligni  hostis  exempla  conspi* 
elBiit,  eo  crebriores  ad  aeterna  sui  desiderii  pennas 
sasiollaol.  Hoc  sane  inler  turluris  et  eolumbae  sigiii- 
HeBiiliam-  dislat ,  qood  columba  qoac  gregaiim  con- 
Tersari,  volare,  et  gemere  eonsuevit,  aciivae  viiae 
ireqiienliam  demonstrat :  De  qua  dicKur  :  Uultitudh- 
uh  autem  credentium  erat  eor  et  anima  tma,  nec 
qukquam  eorum  qua  possidebat ,  aliquid  suum  esse 
dkebatf  sed  ernnt  iiiis  commuma  omnia  {Act,  iv). 
TorlBr  irero  qui  singularitate  gaudet,  adeo  ut  si 
eonjygem  casu  perdiderU«  solos  exinde  peruianeai, 
apecuiativae  vitm  culmina  denunliat ,  quia  et  paoco* 
rum  est  Ista  virtus»  el  hls  singtlbtim  ailribuu.  Solus 
Ksaias  Dominam  exereituum  videl ,  loodes  Seraphim 
eontemplatur^  et  ^ia  male  taeoeril,  qiiasi  turiur 
singularls  iiigemit.  Iloyses  pavetiie  proeul  populo 
sokio  aseendit  ad  Dominum,  et  ne  idem  populiis  fe- 
riaiur,  lacrymosis  precibus  impetrat.  Solus  fugienii- 


lirm  est  nomen  ejus  soUus.  Cunfessio  ejus  super  etEimm 
et  terram.  Juotus ,  inquit ,  el  timoratus  {ibid.) ,  qata 
diflicile  jusiitia  sine  timore  cusioditur.  Non  illum 
dico  iimorem  qul  siib  lege  poeiiali  tempomlia  bonn 
Sibi  subtralii  perborrescU.  qiieni  perfecla  diloctio  lb« 
ras  mltlere  cnnsuevit,  se<l  timorein  Domini  saiietum 
qui  permanet  in  saeculum  saecu'i «  quo  ju«tus  Deiim 
soutn  quaiito  ardeuiius  diligit,  isnto  soleriius  offen- 
dere  covet. 

Et  responsum  aceeperat  a  Spirilu  sancto  non  frism» 
rum  se  mortem  ,  nisi  prius  viderci  Ch^isium  Domini; 
et  wenitin  Spiritu  sancio  in  templum.  Vide  locmiones 
Seriptoraram,  mnrtem  videri  dixit.  Quomndo  vide* 
lur  quitMisve  oeolis,  quae  venieiido  ipsns  oculos  clou- 
dit,  ne  aliqoid  videant  ?  Sed  vlderi  mortem,  expcriri 
significat.  Multumqtie  felix  mnriem  videbil  carnis, 
qulcunqne  Chrhtum  Doinini  prius  ociilis  eordis  vi- 
dere  sategerit,  conversaiionem  habendo  in  ccelesli 
Jerusalem,  lempti  Dei  limina  freqoentandn,  boc  est 
pio  sanetonim  in  qnibus  Dominuit  itihabitat  exempla 
sectatido ,  SUSpirando  cum  Psalmista  :  Vnam  petH  a 
Domino^  kanc  requiram,  ut  inhabitem  in  domo  Domini 
omnibus  diibut  irites  meas  ,  ut  tideam  voluntmem  Do" 
mini  (Psai.  xxvi).  Sicenim  el  ipse  verbum  Dei  in  nia- 
nibus  accipcre,  et  fldei  charitatisqiie  suae  brachiis 
merebiiur  amplecti.  Quoil  aiiiem  ait :  Ei  venit  in  Spi- 
ritu  tempiHm,  significat  eura  eadem  Spiritus  gratiay 
qiia  olim  veiiiurmn  prflecognoverat ,  etiam  nmie  ve- 


bos  soeirs,  Daniel  inter  SDgelos  remanet.  Solns  Cie-  p  nientem  et  jam  jamque  a  se  Tidendiim  cognovisse 
ehiel  qaadrigas  Cberabim,  el  sopernae  civitatis  aedi-      Salvatorem. 


Oeia  eelsa  miraiur.  Solus  Paolus  ad  delicias  paradisi, 
et  viseiida  emli  lenii  seereia  raptaiur.  Item  eum 
intrans  eobicolum  dauso  ostlo  oro  Patrem  in  abscon- 
dko,  lurtorem  ofKsro.  At  cum  ejusdem  operis  com- 
pares  qoaero,  eanendo  cum  Propbeta :  Yenite,  adore^ 
m«s,  el  procidamus  ante  Deum ,  ploremus  eoram  Do^ 
Mio  ^t  fedt  nos  {Psai.  xciv),  columbas  ad  altare 
fteporto.  Ct  quia  aeque  uiraqae  condituri  accepia  esl 
hostia,  eonsulte  Liicas  utnim  tnrlures,  an  polli  co- 
laOibarom  pro  Domino  sint  oblail,  non  dixil,  nO 
mram  alteri  vivendt  ordinem  praeferret,  sed  utlmiqne 
^eqaendnm,  atrumque  divlnis  cultibus  doeiiret  olTe- 
rcndum.  Igiiur  qota  de  furgatione  longior  se  lermo 


Kt  cum  inducerent  puerum  Jesum  pearenles  ejuM  ^  «r 
facerent  secundum  consuetudinem  iegis  pro  eo,  et  ipse 
uceepit  eum  in  uinas  suas.  Magna  quidem  Domini  po- 
leniia,  sed  non  minor  clarei  hitniiliias,  ul  qul  coelo 
terraque  non  capiiur,  graudxvi  hominis  gestetor  lotus 
in  ulnis.  Sed  et  tropice  acc  ipit  Simeoti  Cbrtstom,  ve- 
leranus  infaniem ,  ut  dnceat  nns  exuere  veierem 
hominem  qui  cnrrompiiur  cum  actibus  ejiis  ,  et  re» 
novaios  spirito  mentis  nosirae  induere  eum  ^qui  se- 
eundum  Deum  creatus  est  in  justitia  el  sanctitate  et 
ueritate  {Epties,  iv),  hoc  est  deponeules  mendacinm, 
loqul  veritatem,  et  cctera  quae  ad  novi  hotuinis  sta- 
luro  pertiBcnt »  on*,  corde»  et  opere  perftcere.  Acci- 


S43  IN  LUCifi  EVANGEMUM  EXPOSmO — UB.  I.  S46 

fiit  senior  Justui  secuRdum  legem  et  timoratos  pue-  A  ▼is  et  eo  modo  pater  illius  Taleat  diei ,  quo  et  vir 


ram  iesum  in  nlnns  suas,  ut  significet  |uslitiam 
opervm  qnst  ei  loge  erat  (Quift  enim  nescial ,  opera 
per  manus  ei  lirarliia  solere  figurarit),  humili  qui- 
«lem,  srd  snloMri  fid»*i  Evatigeti&e  graila  muiand:im. 
Arripit  senior  iiiranttjin  CUristiiin ,  ut  insiniiet  h<>C 
ii.milutii  qiiast  «en  n  jam  ei  longasva  a^tate  defes- 
sum,  ad  innoopiitiain  et  (ut  ita  diierim)  iuf^inliam 
Chri^tlanseconTersaiionis  redliurum,  et  sicut  aquilas 
juvenlutem  illius  esse  renovandam. 

Ei  benidixU  Deum  ,  ei  dixit  :  Nunc  dimitlii  iervum 
miim,  DomiHB,  $eeundum  verbum  tuum  in  paee.  Vides 
non  soluin  Novi ,  sed  et  Veleris  Testamenti  juslos 
ppe  fulurae  vitac  desidorium  habnisse,  dissoWi  a  cor- 
pore  •  imo  pacis  viam  depotasse  sarciiiam  deponere 


Mariae  recte  intelligiior  sine  commisiione  carnis, 
ipsa  copulatione  conjugii,  multo  vldelicel  cnnjunclius 
quain  si  esset  aliumle  adopiatui.  Ne(|ne  enim  pro- 
pierea  non  erat  appcilaiiilns  Joseph  paier  rjirsii. 
quia  nemo  eum  conciiiiib*'ndo  g**nuf  rai ,  quando- 
quidem  recte  p:iier  esset  eiiam  eius,  quHui  noii  «'n 
sua  conjiige  procreatiim  alictihi  ailoi*iasset. 

Ki  dixit  ad  Mariam  malrem  ejut :  Ecee  potitui  $t  hie 
in  ruinam  ei  in  reeurreciionem  multorHnt  in  hraitl^  ei 
in  signum  eui  contradicelur.  BeiiC  in  re«urrecii<»nero 
quia  lumen  esi,  quia  gloria  ph^his  Israel,  qiiia  dirit : 
Ego  $um  returreelio  et  vila :  qui  credit  in  me,  eliamgi 
morluut  fuerit^  vioel,  et  omnit  qui  vtvii  el  credii  in  me^ 
non  morietur  in  eeiernum  {Joan,  xi).  Qiiomodo  auteiii 


lerrestrem »  ui  pote  qui  se  in  sinu  Abrahae  requiem  ^  \n  rninam,  nisi  quia  et  lapis  offensionis  est.  el  petra 


iMHi  duhitarent  babiluros  esse  perpeluam.  Deuique 
ei  ldithun«boc  est  transililor  cupiditatum  saecularium, 
postquam  multa  dlu  lacitns  mundi  mala  coniempla« 
IHS,  imerna  secom  cordis  meditatione  concaluity 
linttem  loculus  in  lingua  lua  «  et  quid  inius  egerit 
promens  :  Nolum  ,  inqiiit ,  miAJ  fae^  DonUne,  finem 
wtenm^  et  numerum  dierum  meorum  quit  ett^  mt  tciam 
quiddetii  mihi.  Ecee  veteret  potuitti  diet  meot  (Ptal, 
xxxfiii).  Qiiibus  absque  dubo  Yerbis  aperit,  qtiSm 
roaximiimse  prrsentium  calamiiaiuui  iiacturum  speret 
iu  fine  solsitium,  q\iem  laniisper  advenire  desiderat. 

0irfa  wideruni  oculi  mei  talatare  tuum^  quod  para" 
tli  anl€  faciem  omninm  populorum,  Beati  oculi  qui 
videnl    quae  Sinieon  vidit :  beali  qui  non  videruni ,  ei 


scandali?  id  esi,  ruinsR  his  qui  offendunt  verhuni,  nec 
credunl.  De  quibiis  Ipse  dicit  :  Si  non  venittem  ei 
loeulut  eit  fuittem^  peecatum  non  kabereni ;  nune  av- 
iem^  exeutationem  non  habenl  de  peccalo  tuo  {Joan, 
XX ii).  Qiii  non  iii  seipso  laiilum  ,  se«l  in  siiis  quoq«ie 
pr:edicantibus  in  ruinaiu  posilus  est,  resiirrectionem- 
que  luultorum,  testante  Aposlolo  qui  aii  :  Chriti  bo' 
nu%  odor  tumut  Deo  in  hit  qui  talvi  fiunt ,  ci  in 
hit  qui  pereunt  { 11  Cor.  ii ).  Qui  euim  prai^icaulo 
Apostolo  verbiim  quod  audit  amando  se(|oi<ur,  liono 
odore  resurKil  etsalvatur.  Qui  odiendo  iniEe(|uiiar, 
eudein  ipso  odore  corruii  et  moriiur.  Signuro  auleni 
cui  contradicetur,  fldem  doroinicje  crncis  acci|>e.  Be 
qua  apostolo  Paulo  diciinl  Jud li  :  Nam  de  teeta hac 


eredfderuni  {Joan,  xx).  illud  ipsum  ,  inquit,  quod  ^  noliim  ett  nobit ,  quod  ubique  ei  contradicitur  {Aei» 


omnibas  post  modum  gentibtis ,  populis  et  lingiiis 
meiiie  ac  fide  conspiciendum  parasti,  spe  ac  dilectio- 
Mquaerendumpraevidisti,  ipsediu  desideratum  iiunc 
ct  camiset  cordis  oculis  ttmm  saluLire  conlemplor. 

Lnmefi  ad  revelationem  gentium  et  gloriam  plebit 
itm  Itraei,  Lumen  quidem  utrique  populo  salutare 
Dei,  id  e«t ,  Chrisius  a  Deopatre  paraiur.  Qui  tantum 
gloria  magis  Israel,  ciii  diti  speratiis,  et  ex  quo  prae- 
lunliitiiis  advenit ,  geutium  vero  dicitur  esse  reve- 
latio  •  quarum  nientis  oculos  profuiida  jam  caecitaie 
demersos,  neqiie  ulla  spe  advenlus  dominici  ereclos, 
ipie  visiure,  pariter  revelare  atque  illustrare  digiia- 
iDs  est.  Ei  bene  ievel.itio  geutium,  Israelis  gloriae  prae- 


ixviu).  Et  Apostolus  ipse  :  Not  enim  (inquii)  preedi' 
eamut  Jetum  Chritium  erucifixum^  J^dasit  quidem 
tcandalum,  getitibnt  autem  ttultiiiam  (/  Cor.  i). 

Et  luam  iptiut  animam  perirantiet  gladiut,  Nulla 
docet  historia  bealam  Mariam  ex  liac  vita  gladii  occU 
sione  nii^rasse,  pr.fsertim  cum  non  anima,  sed  cor- 
ptis  ferro  soleat  interfici.  Unde  resiat  iuielligi  icla- 
ditim  illum  de  quo  dicitiir  :  Et  gladiut  ett  in  tabiit 
eorum  {Ptal,  lviii)  ,  hoc  e^t  dolorem  doiniiiicie  pas- 
sionis,  ejus  auimam  periraiisisse.  Quae  et  si  Chiistum 
ut  |M)te  Dei  Filium  S|ipnie  propria  mori ,  iiiortemquo 
ipsam  nou  dubitaret  esse  devitaturuin,  ul  sua  tafueii 
carne  procreaium  non  sine  doloris  afiectii  potuit  vi< 


Ceriur»  qiiia  cum  pleniiudo  geuiium  iiitroierit,  tuiic  i\  dere  cnic.figl.  Nam  et  ferrum  quod  animain  Josepb 


omnis  Israel  salvus  fiet.  Quumodo  et  Psatmihta  cuin  di- 
Ci*ret :  Notum  fecit  Dominut  talutare  <«tim,  ante  contpc- 
cinm  geniiniH  revelavil  jutliiiam  tuam  {Psal,  Lxxxix); 
sabjun&it  aique  aii  :  Memor  fuit  mitericordice  tuee 
Jacob^  et  reiiialis  tme  domui  Israel  {Ptal.  xcvii). 

Ei  eral  paier  ejnt  et  maler^  mirantes  super  his  quee 
dieebantHr  de  iih,  et  benedixit  illis  Simeon,  rairem 
Salvatorts  appellat  Josepti,  nun  quod  vere  jtixta 
Pboiiniaoos  pater  fuerii  ejut,  sed  quo  ad  famam  Ma- 
rix  cun<ervaiid.*m  pater  sit  ab  oiunibus  aestiinattis. 
Keqne  enim  oblitiis  Evaiigeli^la  ,  quod  eam  de  Spi- 
riiu  sancto  coucepisse  et  virginem  pepcrisse  narra- 
rit,  sed  opiDimiem  vulgi  exprimens,  quae  vera  bisto- 
riae  lei  cst,  pairem  Joseph  nuiicupat  Cbriiti.  Quam- 


pertransisse  caniiur ,  nallum  melius  quam  dura  tri- 
bulatio  inenlis  inielligitur. 

Vl  revelentur  ex  muliit  cordibut  eogitalionet.  Incer- 
tiim  erat  quondam ,  qui  Judaeorum  gniiiam  Chri  ti, 
quain  veniuram  uiique  noverant,  recipere,  qui  aiitein 
respiiere  inallent.  At  e jiis  nativiiaie  audiia,  revelatis 
nioi  rordium  cogiiationibus  Herodes  rex  tuibiius 
esl,  et  omuis  Jerosolyina  cum  illo.  Pastore<  cum  li- 
niore  et  gaudio  Deo  laudem  resoiiant ,  htuiiiuibus 
pacis  nuniiuin  p.tnduut.  Ejus  doctriiia  et  vittiito 
diflamata  ,  alii  ad  eiim  quasi  magistrum  veiitatis 
coafluuni,  alii  ab  eo  quasl  seductore  rcfugiuut.  Ejus  si- 
giio  crucis  ereclo ,  hi  quasi  jusie  morti  dati  blasphe- 
maiitcs  irrideut,  illi  quasi  ritc  auctorcm  mori  acri- 


5i7  BEDiE  VKNERABILIS  OPP.  PABS  II.  SECT.  I.  —  EXEGRTICA  GENUINA.  548 

ler  dolenl.  Sed  el  usqiie  hodie  ,  el  usque  ad  consum-  A  ab  llerode  necandus  inveRireiur,  iEgyptuni  a  paren 


nialionein  saeculi  prjeseniis  Ecclesi»  aniniam  giadius 
durissimse  iribulationis  perlrantire  non  cessal,  cuin 
signo  Hdei  ali  improbis  contradici ,  cum  audiio  Dei 
Yerbo  muilos  cum  Chrislo  resurgere ,  sed  plures  a 
credniitate  ruere  gcniebunda  pertractai.  Cum  reve- 
latis  murorum  cordinm  cogiialioiiibiis,  ubi  optimum 
Evangelii  sevil  semen  ,  ibi  zizania  vitiorum  vel  plus 
justo  prn-v:ilere,  vpI  eiiam,  quod  dlclu  grave  esl,  sola 
gerniinare  ac  regnare  cftnspicit. 

Et  erat  Anna  propheiiisa ,  fiUa  Phanufl  de  Iribu 
Aner;  fiasc  proce>serat  in  diebut  muUis,  etc.  Jiixia 
hislnr  am  devot^  crnversntionis,  ei  venerand;e  pa- 
riler  xlatis,  di;znaque  per  oinnia  qihie  Domiuo  in- 
carnaio  iHStimonium  ftrret ,   Anna  fuisse  docelur. 


tilHJS  esse  delaluro,  defunclnque  Uerode  sic  demum 
iii  Galilaeam  reversum,  Nazareih  civit^iiem  suam 
inhabilare  coRpisse.  Solent  eiiim  evangelisiae  singuli 
sic  oniitiere  quaedam,  qiiae  vet  ab  aliis  commerooraia 
videiint,  vel  ab  aliis  commemoranda  in  spirilu  prae- 
viderint,  ul  continiiaia  suae  narrationis  serle  quasl 
nuila  praplermisisse  videaniur.  Quae  lamen  allerlus 
ev;iiigeiislie  coiisiderata  scriplura,  quo  loco  Irausi- 
liia  rucrint,  diligeiis  leilor  invcnial. 

Puer  aulem  cretcebai  et  eonfortabalur^  plennt  sa- 
pienlia,  et  gratia  Dei  erat  in  iUe,  Notanda  disiiHClio 
verboriim,  quia  Dominus  Jesus  Christiis  in  eo  qiiod 
puer  erai,  id  est,  habiium  humanae  rragililalis  indue- 
rat,  crescere  et  confortari  habebat.  In  eo  vero  qund 


Juxia  iniellectum  vero  myslicum,  quia  Eccleslam  ^  «'»»"»  verbum  Dei  el  Deus  aeiernus  eral,  nec  confor- 


signiricat,  qnae  in  praesenli  qiiasi  sponsi  Dominique 
sui  e&t  morle  viduata,  niimerus  eliam  annorum  vi- 
dnitaiis  ejiis.  Iempu<i  Erc'esiae  designal,  qiio  in  cor- 
por*  CDiisiituia,  peregrinaiur  a  D  imino  ,  magnnpnue 
devoiionis  affeciu  roelesiis  leiDpli  limiiia  s^rvans, 
qiiniid  annm  illum  Domioi  prapslotalur  advenluin.De 
qiio  dirit  :  Veniemus  et  munsionem  apud  eum  (acie» 
mus  {Joan.  ziv).  Sepiies  quippe  duodeni  octoginta 
qualiior  raciunt.  Et  septem  quidem  ad  hiijus  saeculi 
ciirsum,  qui  diebus  septem  volvilur*  Diiodecim  vero 
ad  perrectioiit^m  docirinae  aposlolicae  perltnenl.  Ideo- 
qiie  sive  universalis  Ecclesia,  seu  quaplibet  anima 
fidelis  qure  lolum  viia^  suae  teinpus  aposlolicis  man- 
cipare  cnrat  in<^iiiulss,  qiiasi  seplem  per  duodecim 


lari  indigebat,  nec  habebal  augeri.  Unde  rectissiine 
pleuus  sapientia  perhibelur  et  gratia.  Sapieniia  qui- 
dem,  iiui:i  m  ipso  liabuat  omnis  pieniiudo  divinitaiis 
corporaUter,  Graiia  autero,  quia  eidem  mediaior  Dei 
et  hoiiiiiiiim,  liomini  Jesu  Chiislo  magna  graiia  do- 
natum  esl,  ut  ex  quo  hoiuo  fieri  coBpisseiy  perfectut 
essei  et  Deus.  Cui  siiiiile  esl,  quod  Joannes  scribil, 
euMi  plenum  gratia  ei  verilaie,  eamdeui  ipse  diviui- 
latis  ezccllenliain  verilaiis,  quaui  Lucas  sapieniiae 
nomine  commendans. 

Et  ibant  parcnies  ejus  per  omnes  annos  inJeruuilem^ 
in  die  solemni  Paschof,  Vides  hunc  evaiigeli^tam  in- 
ter  animalia  quaiuor  non  frustra  vilulo  comparatiim, 
qui,  quasi  bosiiis  deputatum  animal,  circa   templum 


vi|'«i»     «^••■<ik     ■•■^■•■u»io,     «{iiaai   DO|>t^iii    pci    Uiiiiuruilll    ^   M^*t  «!»»«■    uwoiiig  uvipui>«aiiiuf   aiiiiiidi,    i;ii(;ii      lcillUllini 

niuliiplicire,  ei  lypicis  ocioginta  qu^tuor  annis  Do-      mazime  et  Jerosolym')   narrationis  suae  diversaiur 


mino  sorvTe  laudatur.  Sicut  eiiam  lempiis  sepiem 
annoriiin,  qu  t  cum  viro  suo  maiiseral,  dominicne 
Incarnationis  lempori  deceitti^sime  congruit.  Septe- 
nario  nauiqiie  (ni  dixi)  numero,  pfrfectio  solet  lem- 
poris  iiidicari.  Sed  ibi  propter  dnininice  priviiegium 
majcstaiis  qiio  iu  came  vorsatiis  dociiil,  siinplex 
sepiem  annnruiii  est  numerus  expressus.  Hic  ob 
AposlolicT  ciiimen  digniiatis,  septem  anni  per  duo- 
decim  multiplicaiiiur.  Arridel  niitem  Ecdesiae  my- 
steriisqiiod  Anna  etgratia  ejiis  inlerpreialur,  et  filia 
est  Phaiiiiel,  qui  Taf  ies  DtJ  dicitur,  cum  Psalmogra- 
pho  decaiilans  :  Signalum  est  ^uper  nos  tumen  vuUus 
liii,   Domine  {P»al,   iv).  Et  t'e   iribu   Aser,  hoc  est 


incessu.  Siqnidem  iii  principiis  saeerdotem  collocal 
ad  aram  orantem,  populi  muliitudinem  templi  sisiit 
in  airiis,  Mariain  mnx  Domino  concepto  Jerosolyma 
niittit,doiiiuiu  Poniiiicis  intromittit.  Ibi  el  Baptistain 
iiaiuin  referi,  ei  Douiinuin  posl  nativitatem  coniinao 
cum  hostia  iransrert.  Eunidem  illo  siiigulis  anniseuro 
parentibus  ducii ,  et  diiodenem  iii  teui|»lo  doclonira 
chnris  iiiserit.  Cbi  inler  alia  sapienlibus  siupenda 
dicit  :  Quia  in  his  quce  Patris  mei  sunt  oportei  me  e$9€ 
{Luc.  li).  El  posi  caetera  lalia.  laudaiites  Deum  in 
templo  discipiilns  iii  Evaugelii  sui  One  coiieludit. 

El  cum  factus  fuisset  annorum  duodecim,  ascendeH" 
llbus  iUis  in  Hierosolyma  secundum  consuetudinnn  Jiei 


beati.  desrendil,  qui  inler  pairiarchas  duodecim  or-  d  A^<'i«  consummatisque  diebus  cum  redireni,  remansii 


fliiie   nascendi    esl  oclavus.    De  quo  nnmero   quia 
Nnvn  Testanientn  sit  sacer,  crebriusest  inculcatiiin. 

Et  hac  ipsa  stiperveniens  confitebatur  DominOy  et 
loqiiebatur  de  iUo  emnibus  qui  exspeclabant  redemptO' 
rem  Jerusalem,  Prophetavil  Siii>eon,  prophetaverat 
copiilat.i  coiijtigio,  propheiaverai  virgn,  debuit  etiain 
vidiia,  ne  alqu.i  aut  professio  deesset  aut  sexus.  Et 
ideo  Anna  el  siipendiis  viduitatis  el  moribiis  talis 
indiicitur,  ut  digna  plane  fuisse  credatur,  quae  Re- 
deinpinrem  venisse  omnium  nuniiarct. 

Et  ut  perfecerunt  omnia  secnndum  legem  Domim^ 
reversi  sunt  in  GaHla:am,  in  civUatem  suam  NazarM, 
Praeterroisil  boc  loco  Lucas  quae  a  Matlhaio  snlis 
eiposiia  nuverat,  Doininum  vidclicci  pobt  h;cc,  ne 


puer  Jesus  in  Jerusalem.  Qui  a  iialivitate,  imo  a  con- 
cepiioiie  humana  niaiiilestis  niiraciilonim  qiiia  Deus 
sil,  est  approbatus  iiidiciis,  ipse  eliani  mox  ubi  lein* 
piis  aeiatis  congruehat,  utramqiie  suaui  reverenter 
pandere  cnppit  ali|ue  aperire  substaiitiam,  et  quid 
videiicet  Pa.ri  juxia  veriUitem  divin»t  niajestaiis,  el 
quid  juxia  assuiiipiiouis  hunian:e  rraiiilitaiem  debeat 
uiatri.  Nec  ah^qne  providen  ia  du*uleiiis  priina  suae 
fidei  rudiiiienia  revelabat,  qu:e  dundecim  ai  ostobi' 
iiim  niinisterio  ciincinm  er.it  revplandu  el  elucidanda 
|ter  orbeni.  Possumiis  et  hoc  dicere,  qiiia  sicul  se- 
ptenario,  sic  et  duodenario  uiiinero,  qui  multi^licails 
inlor  se  inviceui  scpienarli  partibiis  couitai,  vcl  le- 
ruin  vel  lemporuin  uiiivcrsilvis  ac  peifcctio  desigiic- 


B 


Si9  IN  LUCiE  EVANGELIUM 

tur.  Alque  ideo  quo  omriia  loca  vel  lempora  dec>*al  A 
occupari,  rccie  a  duodecimo  numero  jubar  sumai 
eiordium.  Non  igilur  oiiose  suorum  perhihetur  im- 
memor  exsiiiisse  parenlum,  sed  ui  nos  iiislrual,  quia 
DOD  soluro  anlequam  parenies  ipsi,  verum  eiiam  an- 
lequam  Abraham  flerel  ipse  esl,  in  civitaie  polins  ac 
lemplo  Dei,  qiiasi  paterno  jiire  residere  delectalur. 

Ei  non  cognoverunt  parenUi  ejus.  Exittimantet  au- 
tem  iUum  e$$e  in  comitaiu^  venerunt  iler  diei,  et  requi^  • 
rebmU  eum  inler  cognato$  et  itofos,  el  non  invenientei^ 
regreui  iunt  in  Jertutalem  requirentei  eum.  Qiixret 
aliquis  quomodo  Dei  Filius  Unta  parenium  cura  nu- 
tritus,  his  abeunlibus  poiuerit  ohliviscendo  relinqui. 
Cui  rcspondendum ,  quia  filiis  Israel  moris  fueril,  ul 

• 

teroporibus  festis  vel  Jerosolynia  confluenies,  vel  ad 
propria  redeuntes,  seorsum  viri,  seorsum  aulem  fe- 
ininae  cboros  ducenies  incederenl,  infanlesiiue  vel 
pueri,  cum  quolibet  parente  indifferenter  ire  potue- 
rint.  Ideoque  heatam  Mariam  vel  Josepb  vicissim 
putasse  puerum  Jesum,  quein  se  comilari  non  cer- 
nebani,  ciim  allero  parenie  reversum. 

Et  factum  est  poit  triduum^  invenerunt  illum  in  tem- 
p/o,  iedentem  in  medio  dociorum^  audientem  illoi^  et 
inierrogaitem.  Quasi  fons  sapientiae  doclorum  medius 
•edet,  sed  qu.isi  esemplar  huinilitalis,  audire  priui 
et  iuterrogare  doctores,  quam  inslruere  qiisprii  in- 
doclos.  Ne  etenim  parvuii  a  seniorihiis  erubescant 
discere,  el  ipse  ob  aaaiis  bumanae  congrueutiam, 
bomiiiibiis  auscultare  non  eruhescii  Dcus.  Ne  inflr- 
mus  docere  quis  audeai,  el  ille  puer  doceri  interro-  ^ 
gando  voluil,  qiii  per  diviuitatis  potentiam,  verbum 
scientix  ipsis  suis  doctoribus  ministravii. 

Stupebanl  autem'  omnei  qui  eum  audiebant^  iuper 

prudentia  et  retpomii  ejus,  ei  videntes  admirati  iunt, 

Noia  distinciionem  verborum,  et  tuae  salvalionis  ac 

fldei   mysteria  sedulus  iniuere.  Stupebanl  qui  eum 

ndiebani^  €t  videutei  admirati  iunt,  El  eo  ainplius 

slupebaiil  super  prudeniia  responsionum,  quo  pauci- 

Uilero    videntes  conlenmebani    annorum.   Divinam 

lingua  sapienliain  prodebat,  sed  iiiflrmiiateni   a^tas 

prxiendebal  hiimanam.  Verum  b^c  doclnres  Jud:i*o- 

ram  quasi  iiova  stupeaut,  iiiierque  alta  qii.T  audiunl, 

ei  infirma  quae  vident,  dubia  adininitione  lurb»Miiur  : 

nos  autem  scienles  hunc  esse  de  qiio  olim  Prophela 

fratul:ibnndusexsullabal :  Parvuluinatusestnrfbii.li-  q 

lius  datuseit  nobii^el  vocabitur  nonien  ejui,  admirabilii^ 

eoniiliariui^  Veui  fortii  {ha.  ix);  nequaqii.im  niire' 

rour  eum  qui  sic  parvulus  fnclns  est  homo,  ul  nibilo- 

miniis  qu*  d  erai  semper  Deus  ac  foriis  permanerel, 

niodo  divinitalis  50.7,  modo  bumanilatis   his  quos 

erudire  cupiebai  indiria  dedisse,  sed  d\^n2  flde,  spe 

ei  charitaie  agamiis  illi  grati.)s.  quia  qui  magnus  erat 

et  l;iu>)ahilis  nimis,  sed   nos   non  cognoscebimus. 

Parvului  natui  est  nobii,  iit  crescendo  el  proficieiido 

iiilor  p:irvulos ,    paulaiim  eos  ad  capessenda  siiae 

virtuiis  ac  magnitudinis  arcaiia  prowhercl. 

Kt  dixit  mater  ejus  ad  \Uum  :  Fili^  quid  fecisti  no- 
^'i  sic?  Ecce  p"ter  tuus  el  cgo  ddlentes^  qucerebamui 
t(,  t'/  aii  ad  illoi  :  Qnid  esi  quod  meqHfrribniis?  nf- 


EXPOSITIO.  —  LIB.  1.  ir% 

iciebatii  quia  in  hit  quag  Patrit  mei  sunt,  oportei  me 
evt?  Non  Josepb  qui  nibil  Ir  ejus  gencraiioue  prae* 
ler  niiuisterium  praesiiiii  el  affecium,  unde  ei  pro 
fldeli  minisierio  ei  ab  evangelisia  el  ab  ipsa  Maria 
paler  appellalur ;  vel  ipse  Chrislus  suum  negai  esse 
parenlem,  sed  simpliciler  el  aperie  qui  sit  verus  sihl 
pater,  nobis  pariler  el  illis  insinual.  Non  quod  eiini 
quasi  fllium  quxruiit,  viluperal,  sed  quid  ei  poiius 
cui  aeternus  esl  fllius  deheal,  cogii  oculos  meulis 
atlollere.  Quia  enim  Deus  el  homo  esl,  nunc  excelsa 
deiiatis  ,  nuiic  iiifima  praprerl  bnnianae  fragilitatis. 
Qiiasi  homo  seniores  imerrogal,  qu:isi  Deus  qnae  se- 
iiiores  cl  docti  mirenlur,  respondel.  Quasi  Dei  Filias 
in  lemplo  Dei  commoralur.  ei  qua»i  fllius  bominis 
cum  parenlibus  quo  juhenl  regrediiur. 

Et  ipii  non  intellextrunt  verbum^  qued  loeutui  eti 
ad  illot,  Et  detcendit  cum  illit^  et  venit  Sazareth^  $i 
erat  tubditut  illit,  Quanlum  pieialis  siniul  in  Domino 
el  humilitaiis  exemplum?  Pareules  rjus  non  intelli- 
gunt  verhum  qiiod  de  su  i  divinitiie  loquitur  ad  illos, 
ei  tamen  ipse  buinaiiae  illorum  erga  eum  sedulitaiis 
non  ingratiis,  qiio  praecipiuni  descendil,  ei  subditur 
illis.  Qnid  enim  magisier  virtuii-,  nisi  onicium  pie- 
talis  implerei?  Quid  inler  no<  aliud,  quam  quod  a 
nohis  agi  vellel,  ageret?  Deferebal  houiini,  defereliat 
ancillo;.  Ipsa  enim  dicil :  Ecce  ancilla  Domini  (Luc.  i). 
Defereb  il  simiraio  palri,  deferebal  Deo  vero  palri. 
£l  uiique  malrein  iiuliis  virginem  con^ervarai  ei  ca« 
slain,  uliqiie  a  paire  non  voluiiiate,  non  opere,  non 
lempore  disiab:il.  Ul  ejus  videlicel  eiemplis  admo- 
nili,  quid  parentibus  debeanius,  qui  tania  pro  nobis 
patiaiilur,  agnoscamus.  Solenl  auleiu  dicere  Ariani 
iinperfcciuui  esse  fllium,  quia  dixeril,  Pater  major 
me  ett  {Joan.  xiv).  Sed  quid  miruni  si  ex  hiimaiia 
suscepiioiie  minorem  se  Patre  asseril  in  coelo,  ex 
qua  suhdtlus  erai  eliam  pareniibus  in  lerra. 

Et  mater  ejut  comervabat  omuia  verba  hae  in  corde 
stio.  Sive  quae  inieilexil,  seu  quae  iiecdum  iiiieiligere 
veiha  Evangelii  poiuit,  omuia  suo  pariter  iii  corde 
quasi  rumiuanda,  ei  diligeiilius  hcruiaiida  reconde- 
bal.  Discamus  ergo  sanciae  virginis  in  oinnihus  casti- 
laieni,  quae  non  minus  ore  pu<iica  quam  corpore, 
argumenla  fldei  coiiservabai  iii  corde.  Ei  si  illa  auie 
prxcepia  apost«»lica  lacei,  cur  lu  posl  apostolica 
praDCepla  magis  cupis  docere  quain  discere? 

Et  Jetui  proficiebat  tapientia,  et  eetate^  et  gratia 
apud  Deum  el  hominet.  Hic  lucus  Manichseos  p.iriter 
ei  Apollinariiias  ekpugnal,  o<^iendfns  Oo  niDuui  ve- 
rain  cariiem,  verain  habere  el  aiiimain.  Naoi  sicut 
caniis  est  aelate,  sic  esl  aniinie  sapienlia  proficere 
el  gratia.  Quae  tamen  in  sapieniia  nullaienus  pr«*fl- 
ccrel,  si  naturalem  intelligfiiliani  quae  honiinihus 
ralionis  causa  coiicessa  esi,  iion  haberel.  Noii  quia 
boc  susceptor  Deus  eguit,  pr.iseriiui  ciim  ^upra 
plenus  sapieniia  puer  fuisse  desciibaiur,  sed  qiiia 
hoc  pro  remedio  nostr  e  s:ilutis  efl*'Cius  pi;e  siisce- 
plionis  elegii,  ul  dum  caroet  auiina  rationalis  a  Deo 
siiscipilur,  uiraque  pariler  salviirclur. 


551 


BEDiC:  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  --.  EXEGETICA  6ENUINA.  S52 

CAPUT  III.  A  pracdicaret,  qui  simul  rex  et  incerdos  eiisteret,  Ltt* 


Anno  autem  quintodecimo  imperii  Tiberii  CiBsaris^ 
procumnte  Pontio  PitatoJudasam^  ietrarcha  antemGa' 
iilmiB  Herode,  Philippo  auiem  fralre  ciu4  leirarcha 
ltur(pte  ft  Trachonitidis  regioni$,  et  Lyfania  Abilina 
leirarcha,  lleiodes,  Pliiti|i|ius  et  Lysanias,  qui  cum 
Pi'alo  prrsute  Romaiio  Judfam  regeliant,  liiii  sunt 
lltT'  dls  itliiis  9ub  qno  Dominus  natus  est,  inier  quoi 
et  ip<iim  Herodem  Archelaus  frater  eorum  decem 
annis  regnaTit.  Qui  a  Judieis  ob  intolerabilem  animi 
reroctiaiem,  apud  Augustum  criminatus,  sterno 
apud  Viennam  disperiit  eisilio.  Regnum  vero  Ju- 
daes  quo  minus  vatidum  licret,  idem  Augustus  per 
tetrarcbias  disicindere  curavii.  Porro  Pilatus  duode- 
cimo  anno  Tiberii  Caesarii  in  Judaeam  missus  pro- 


cas  evangelista  praedicaiionis  ejus  tempora  per  re- 
gnum  et  sacerdoiium  designavlt. 

Et  renit  in  omnem  regionem  JordaniSf  prmdican$ 
baptismum  pmnitentite  in  remiesionem  peccatorum» 
Cunciis  legenlibus  liquet  quia  Joannes  baptismam 
pieniienti»  nou  soliim  praedicavit,  veruni  eliam  qul* 
buitdam  ded<t,  sed  tamen  bapiismum  suum  in  remis- 
sionem  peccaiorum  dare  iion  potuit.  Remissio  etenim 
peccalorum,  in  solo  nnbis  baplismo  Cbrisii  tribuitur. 
Notandum  itaque  qtiod  diciiur,  prwdicans  bapii$mum 
pcemteniiee  m  remi$$ionem  peccaiorum,  quoniam  ba- 
pii»muin  quod  peccata  sotverei,  quia  dare  non  pote- 
rat,  praedicabat.  Ut  sicut  iiicarnatum  Verbum  Pairis 
praecurrebat  verbo  praedicationis  :  iia  bapiismum 


curationem  gentis  suscepit,  atque  iiiibi   per  decem  ^  poenitentiae  qiio  peceita  solvnninr  praecurreret  luo 


coiilinuos  annos  usque  ad  ipsum  pene  Anem  Tiberii 
perduravit. 

Sub  principibus  $acerdotum  Anna  et  Caipha^  factum 
e$i  verbum  Domini  super  Joaunem  Zacharice  filium  in 
de$erto,  Ambo  qi*idem,  incipiente  praedicationem 
Joaiine,  id  est,  Annas  el  Caiphas  prineipes  fuere  sa- 
cerdoium ;  sed  Aniias  ilJum  amium ,  Caiplias  vero 
eum  qiio  Domiuus  crucem  ascendit,  administrabat, 
et  quidem  tribus  aliis  in  medio  ponliflcatu  perfun- 
ctis  verum  bis  maxime  qui  ad  Domini  passionem 
pertinerent,  :ib  eviuigelista  comroemoraiis.  Legalibus 
nainqtie  tunc  praeceptis  vi  et  ambilione  cessantlbus, 
nulti  poiiliGcatus  bouor  viiae  vel  generis  merito  red- 


bapiismale,  quu  peccaia  solvi  nou  possunt. 

Sicut  icripium  e$t  in  libro  sermonum  Inute  pro* 
pheias  :  Vox,  elc.  Idem  vero  Joaiioes  Bapiisia  re<|iii* 
situs  quis  esset,  respondit,  Ego  vox  clamantie  in  de» 
$erto,  qui  ideo  vox  a  propbela  voc  itus  esi,  quia  ver« 
bum  praeibat ;  qui  etiain  in  descrio  clainat,  quia  de- 
relictaR  ac  destituiae  Juda^ae  sotaiium  redempiionis 
aununiiai.  Quid  auiein  ctaiiiaret ,  aperitur  cum  sub- 
ditur  :  Paraie  viam  Domini,  recta$  faciie  $emita$  ejuM* 
Omuis  qui  fKiem  rcclim  ei  bona  opera  pi-aedicatt 
quid  atiud  quam  veiiienti  Doininr)  ad  corda  audien- 
liuiu  Tiam  parat  ?  Ut  bxc  vis  graliae  penetrei,  et  lu- 
men  veriiatis  illiistrei,  ui  recl.is  Deo  semitas  facial. 


debatiir,  sed  Romana  potestaie  aliis  nunc,  item  allii  ^  dum  inundas  in  animo  cogilationes,  per  sermonem 

iiimina  sacerdoiii  praesi.ibatur.  Denique  Josephus  re-      bonae  prxdicaiionis  rormal. 

fert  in  bunc  moduiii,  diceiis  :  Valeriut  Cratu$  Anna 

$acerdoiio  deturbato,  hmaelem  poniificem  de$ignamt 

filium  Bassi.  Sed  €t  hunc  non  mullo  po$l  abjicient, 

Eleazarum  Ananite  pontificie  filium  ponlificatui  tubro* 

guvit.  Post  annum  vero  etiam  hunc  arcet  officio  et  St- 

muni  cuidam  Canysi  fitio  pouiificatus  tradidit  miniite- 

rium,  Quo  non  ampliut  et  ip$e  quam  uniu$  anni  tpatio 

perfunctus,  Josephum  cui  et  Caiphat  nomen  fuit,  aece* 

pit  $ucce$$orem.  Ac  per  boc  oinne  teiiipus  quo  Do* 

fliiiiiis  noster  in   lerris  docuissc  describitur,  inira 

quadricnnii  spatia  coarctatiir.  In  qiio  quatuor  istae 

4|ua8  Josepbus  memoral  siiccessiones  Pontincurn  de- 

«cribuiitur,  vix  per  aiinos  singulos  ininislratae.  Quia 


Omni$  valli$  implebitur,  et  omnit  mon$  et  coUit  hu* 
miliabilur.  Qiiid  hoc  loco  valliuni  nomioe,  nisi  bii- 
miles;  qul  moniium  et  collium,  uisl  superbi  bominet 
designantur?  In  adveutu  igiiur  Redemptoris  vatlei 
iinpletae,  montes  vero  et  cotles  liumiliaii  sunl.  Quia 
juxta  ejus  vocem,  oittnfs  qm  $e  exaitat^humiliabiiur  : 
et  omnit  qui  $e  humiliat,  exaltabitur  {Luc,  xiv).  Vallis 
etenim  iniptcta  crescit,  mons  autem  et  cottis  hunii- 
lialui  decrescit.  Quia  niinirum  in  fide  medi»toris 
Dei  et  bominuui,  boniinis  Jesu  Cbristi,  et  gentitilai 
pteiiitudinem  gratiae  accepit,  et  Judica  per  errorem 
perfiitiae,  hoc  unde  tumebat  perdidit. 

Erunt  prara  in  directa,  et  a$pera  in  viat  planat. 


«igo  Joaniips  iltiiin  prasdicare  veiiiebat,  qui  et  ex  j)  Prava   in  direcla  fiunt,  cum  inatorum  corda  per 


Jiid.ia  quosdaui,  et  multos  ex  gentibiis  redempturus 
cTat,  ler  regKiu  gcutium  et  principei  JudjBorum, 
praedicatiimis  ejus  teiiipora  designanlur.  Quia  auiem 
geiiiitiias  cotligenda  erat,  et  Judaea  pro  cutpa  perfl- 
di»  dispergeiida ,  ipsa  quoque  descriptio  lerreni 
principatus  ostendit,  qiioniam  et  in  Romana  repu- 
blica  unus  |  ra:fu  sse  describitiir,  et  iii  Judaeae  regno 
per  (tuaitam  t^riein  plurimi  principabantur.  Voce 
eiiim  noslri  Retiemptorii  dicitur  :  Omne  regnum  in 
teipeo  divitum,  desolabitur  (Malth,  xii).  Liquet  ergo 
quud  ad  fiiiem  regui  Judxa  perveuerai,  quae  tot  re- 
gibiis  d.visa  lubjacebat.  Apie  quoque  nou  solum  qui- 
bus  regibuSf  sed  quibm  etiam  sacerdoiibus  acium 
kit,  demonstratur.  Ut  quia  iiium  Joannes  Dnpiisia 


injuniliam  delorta  ad  justiiiae  regnbim  dirigiintur. 
Et  aspera  in  vias  ptanas  immuiantur,  cum  immiies 
aique  iracundae  mentes ,  per  inrusionem  supernae 
giatiae  ad  lenilaiem  mansueiudinis  redeunt.  Qiiando 
enim  verbum  veritatis  ab  iraciinda  mente  non  reci- 
pitur  ,  quasi  asperitas  itineris  gressnm  pergeutls 
repellit.  Sed  cum  mens  iracunda  per  acceptani 
maniuetudinis  gratiam  correptionis ,  vel  exliorla- 
tioiili  verl)uin  recipit,  ibi  ptanain  viam  pr.Tdicator 
inveiiit,  ubi  prius  pro  asperitate  ilineris  pergere,  id 
est  praedicaiioiiis  gressum  ponere  noii  vuteliat. 

Et  vldcbit  omnit  caro  talulare  Dei,  Qiiia  omnis 
caro,  accipitur  omnis  homo,  salutare  Dei  videticet 
Chribtum  In  bac  vita  oronis  bomo  vidcre  non  poiuir. 


555  IN  LUCiE  EVANGELIUM 

Ubi  ergo  in  btc  senteDlia  proplieia  propheiis  ocu-  A 
Ivm,  nisi  ad  extremi  judicii  diem  tendii  ?  Ubi  cum 
«pertif  coelis,  minisirauiibus  angelis,  consedenlibus 
Aposl(»li8,  in  sede  majeslaiis  sux  Christus  appa- 
ruerity  omnes  hunc  et  reprobi  p^iriter  videbuni,  ut 
et  jnsti  de  munere  reiributionis  sine  fiiie  gaiideani, 
et  injusii  in  ullione  supplicii  in  perpetuuin  gemanl. 
Naro  quia  boc  isla  senieniia  iniendit,qund  inexlremo 
examine  ab  omni  carne  videbitur,  recie  subjiingiiur: 

Dicebat  ergo  od  turbas,  quas  exibant  ut  baptizarentur 
ab  ip$o :  Genimina  viperarum^  eic.  Yentura  enini  ira 
esl  aiiimadversio  ullionis  exlrem».  Qnam  Hinc  fu- 
gere  peccator  non  valet,  qui  nunc  ad  lamenla  po»- 
nitenii»  non  recurrit.  Ei  nouindum  quod  malae 
soboles,  maloruro  |»arenium  actiones  imiiantes,  ge- 
niniina  viperarum  vocaniur.  Quia  per  boc  quod  B 
bonis  invidenl  eosque  persequuntur,  quod  quibus» 
dam  mala  retribuunt,  quod  Ixsiniies  proximis  ex« 
qnirunt,  quoniam  in  bis  omnibus  priorum  suorum 
carnalium  vias  sequuntur,  quasi  venenati  filil  de 
venenatis  parentibus  nati  sunt.  Sed  quia  jam  pecca- 
vimuSy  quia  usu  mal«  consuetudinis  involuti  siimus, 
dicai  qnid  nobis  faciendum  sit,  ut  fugere  a  ventura 
Ira  valeamus. 

Faat€  ergo  pructui  digna  pcmitentia.  In  qulbiis 
verbis  noiandum  est,  quod  non  solum  fructiis  poBni- 
leniiae,  sed  diguospoeniteiiiisadmonetessefaciendos. 
Aliud  namque  esi  fructum  poeniieniiae  facere ,  aliud 
dignum  poenitenti»  facere.  Neque  enim  par  fructus 
eise  boui  operiSy  debet  ejus  qui  minus,  et  ejus  qui 
ampliiis  deliquit,  aut  ejus  qui  in  nullis,  ei  ejus  qui  G 
io  quibusdam  facinoribus  cecidit.  Per  boc  ergo  quod 
dicilur :  Faeite  (ructus  diguos  patmtemim^  unusqiiisque 
conscientia  cooveiiiiur,  ut  tanio  majora  quairat  bo- 
Dorum  operuro  lucra  per  poeniteniiam ,  quanto  gra- 
viora  sibi  intulil  damna  per  culpam.  Sed  Jud«i  de 
generis  nobiliiaie  gloriantes,  idcirco  se  agnoscere 
peccalores  nolebaot,  quia  de  Abrabae  stirpe  desceo- 
deranL  Quibus  recie  diciuir : 

£l  ne  caperitis  dicere^  Patrem  habemut  Abraham, 
Dic0  enim  tobis,  quia  potens  est  Deus  de  lapidibus 
istis  SMuitmre  filios  Abrahm.  Qiiid  enim  lapides,  nisi 
corda  gentilium  fuerunt,  ad  iniellectum  Dei  omnipo- 
teotjs  iosensibilia  ?  Sicui  enim  quibusdam  ex  Judafjs 
dicitur :  Auferam  cor  tapideum  de  carne  vestra  {Ezech, 
xxxvi),  nec  iromerito  lapidum  nomine  gentes  signi-  D 
ficalac  sunt ,  qnae  lapides  coluerunt.  Unde  scripluin 
est :  Similes  illis  fiant  qui  faciunt  ea ,  et  omues  qui 
tonfiduHt  in  ei$  (Psal.  cxui).  De  quibus  nimirum  la- 
pidibus  filii  Abrabae  susciuii  sunu  Quia  dum  dura 
corda  gentilium  in  Abrah»  semlne,  id  est  in  Christo 
erediderunt,  ejus  filii  factt  sunt,  cujus  semiiii  sunt 
uniil.  Unde  et  eisdem  gentibus  per  egregium  praedl- 
catorem  dicllur :  Si  autem  vos  ChrisU^  ergo  Abrahm 
semen  esiis  {Gat,  iii).  Si  igitur  nos  per  fidem  Christit 
Abrabae  jam  semen  exisiimus ,  Judaei  propter  perfi- 
diam  Abrahae  filii  es^e  deNierunl. 

Jam  enim  securis  ad  rudicem  arboris  posita  est» 
Arbor  hujus  mundi  est  universum  geuus  buraauum. 


EXPOSITIO.  —  LIB.  l.  354 

Securis  vero  esi  Redemptor  noster,  qui  velut  ex 
manubrio  el  ferro  lenetur  cx  bumaniiate,  {ted  incidit 
ex  divinitate.  Quje  videlic«^l  securis  jam  ad  radicem 
arboris  posita  est,  quia  et  si  per  patieiitiain  exspe* 
ciai,  videliir  inmen  quid  Taciura  est. 

Omnit  ergo  arbor  uon  faciens  fructum,  excidetur  et 
in  ignem  miitetur,  Qnia  iinukqiiisque  |ierversus  para» 
tam  ciiius  gebeniiae  concrenialidnem  inveiiii,  qui  bic 
boni  operis  frucium  facere  cnbiemiiit.  Ei  notandum 
quod  securem  uon  juxla  ramos  positam,  sed  ad 
radicem  dicit.  Cum  enim  maloruin  filii  lolluntur, 
quid  aliud  qiiam  rami  infruciuosae  arboris  abscidun- 
tur  ?  Cum  vero  loia  siniul  progenies  cuin  parenie 
lollitur,  inrructuosa  arbor  a  radice  abscisa  est,  ne 
jam  reiiianeat  unde  prava  ileriim  soboles  succrescat. 
In  quibus  Jo^mnis  Baptisiai  verbis  constai,  quod  au- 
dientium  corda  lurbata  suut,  cuiu  proiiuus  subin- 
fertur. 

* 

Et  interrogabant  eum  turbcB  dieentes  :  Qmd  erga 
fatiemus  ?  Percussae  eniin  lerrore  fuerant,  quae  con- 
silium  qiiaerebant. 

Respondens  autem ,  dicebat  illis :  Qui  habet  duas 
tumcas,  det  non  habenti^  et  qui  habei  escas^  simititer 
faciat,  Per  hoc  quod  tuiiica  plusesl  necessaria  uaui 
nostro,  quam  paliium,  ad  frucluai  dignudi  poeni- 
tentiae  perlinel.  Ut  non  solum  exleriora  quse*iue  et 
miiius  iiecessaiia  ,  sed  ipsa  valde  nobis  necessaria 
dividere  cuin  proximis  delieamuH,  scilicet  vel  escam 
qua  carnaliler  vivimus,  vel  lunicam  qua  vestimur. 
Quia  enim  in  lege  scripium  e»t :  Diliges  proximum 
tuum  tanquam  teipsum  {Marc.  xii),  niiiius  proximum 
amare  convinciiur,  qui  non  cum  eo  in  neces^iiale 
illius  etiam  in  ea  quae  sibi  sunl  nece&saria  parlitur. 
Idr.irco  ergo  de  dividendia  cum  proximo  duabus 
tunicis  daiur  praeceptum ,  quia  hoc  de  una  dici  nou 
potuil,  qiioniam  si  una  dividitur,  neino  veslitur.  In 
dimidia  quippe  tunica,  el  niidiis  remaiiet  qui  at  cipit, 
et  nudus  qui  ded^t.  Inier  baec  auiem  acienduni  eat 
^uantum  misericofdioe  opera  valeant,  cum  ad  fructus 
dignos  poeiiiteiitiaB  ipsa  prae  caeteris  praecipiuntur. 
Hinc  eliain  per  semetipsam  Verit^is  dicit :  Date  elee- 
mosffnam,  et  ecee  omnia  munda  sunt  vobis. 

Venerunt  auteni  et  pubticani  ut  baptixarentur^  et 
dixerunt  ad  illum :  Magister,  quid  faciemus  t  At  itie 
diadt  ad  ees  :  Kihil  amplius  quam  constitutum  est  vo» 
6is,  faciatit.  Quaiitam  beati  Baptistae  sermo  virtutem 
habuerit,  quantumque  iiientes  conciisserit  audien' 
tium,  hiuc  probatur,  cum  etiam  publicanos  et  milites 
ad  consilium  saluiis  suae  coegeril  inquirendum» 
Quibus  ipse  non  aliter  qiiain  turbis  juxla  congruum 
sibi  modiim  nisericordiam  siiadel  agendam.  Pr»» 
cipit  ergo  publicanis  ne  ultra  praescriplum  exigaot. 
PiU>licani  etenim  sicui  eiiam  nomine  probant ,  a|H 
pellanlur  bi  qui  veciigalia  publica  exigiial,  sive  qui 
condiictores  sunt  vectigaliuin  (isci,  vel  reruin  publl- 
caruin.  Nec  non  et  hi ,  qui  saeculi  hu}us  lucra  per 
negotia  sectantiir,  eodera  vocabulo  ccnseniur.  Qiios 
omnes  p:iriler  in  suo  qucmque  gradu ,  ab  iigeiida 
fraude  coercei,  ut  dum  prirao  se  ab  aitenorum  lem"^ 


55*5  BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  CENUINA.  Sr>« 

l^erarenl  appeiiiii,  Undem  ad  propria  cum  proximis  A  qtvi  iniiinm  non  babei  et  exislii  el  concipiinr.  Cor- 


communiraud»  pertingereiil. 

Interrogabant  aulem  illum  et  militei  dicentes  :  Quid 
facieniui  ei  nos?  Et  ait  iUi$:  Neminem  conculiatis^  elc. 
JusiiKsinio  doclor  eximius  nioiienimiiit)  prxmonei, 
ne  aU  eis  calumniando  pra^dam  requiranl ,  quibus 
miliiaiido  prodesse  debueraul.  Docens  idcirco  sii- 
peiitlia  coiislituta  niiiitiie,  ne  dum  sumptus  quaerilur, 
prxdo  grasseiur.  Nulluiii  ergo  ofnciuin ,  niillum  ab 
agenda  mis^ricordia  geous  excipitur,  qux  plenitudo 
viriutuin  esi,  et  sola  a  morte  liberat,  vitamque  con- 
fert  aeieinam.  Ipso  judice  aite**iaute  qul  se  dicturiim 
essc  iiromisil :  Venite,  bcnedicli  Patrii  mei^  percipite 
regnum.  Esurivi  enim,  et  dedi$ti$  mihi  manducare,  eic. 

Existimante  autem  populo,  »t  cogitaniibu$  omnibu$ 


rigia  ^rgo  calceamenti  est,  ligatura  mysierii.  Joan- 
ncs  iiaqiie  soivere  cnriigiam  calccamenii  ejiis  non 
valet ,  quia  incarnaiionis  mysterium  nee  ipse  in- 
vesiigare  sufncit,  qui  hanc  per  prophetiae  spirimiii 
agnovit. 

lp$e  vo$  bapttMbit  in  Spiritu  sitncto  et  igni.  floc 
est  ei  purgalioue  Banctificatioiiis ,  et  probaiione 
tributatioiiis.  Polest  autem  idem  Spiriius  8:»nctifs» 
eiiam  nomine  ignis  significatus  intelligi.  Quia  et  in- 
cendil  per  amorem,  et  pcr  sapietiiiain  corda  qu^  re- 
plft,  illuminai.  Unde  ei  illi  quibus  dictum  est,  qvia 
Joannes  quidem  baptiTMvit  aqua,  vos  autem  baptiMnbi^ 
mini  in  Spiritu  $ancto{Act,  xi),  idem  bnpiisma  spiritm 
in  iguis  visione  percipiuui.  Suut  qui  ita  exptmunt , 


f»i  cordibus  $ui$  de  Joanne,  ne  forte  ip$e  es$et  Christus^  H  quod  in  pr^senti  iii  spiriiii,  et  in  fuiuro  baplizemur  ia 


respondit  J oannes  dicens  omnibus.  Quomoilo  respondit 
eis  qui  exisiimabant  de  ilio,  et  secreto  in  corde,  quia 
Cbristus  es>et,  cogiiabaiit.f  Nisi  quia  non  solum  co- 
gitabant,  sed  etiain  sicut  alius  l£vaiigelista  declarai, 
missis  ad  eum  sncerdotibus  ac  Levitis ,  aii  esset 
Christus  inquirebani.  Unde  patet  Judaeis  tunc  fuisse 
notissiinum  secundum  Scripturas  incarnationis  do- 
minicr  teinpus  adesse.  Sed  mira  cascitas,  qiiod  in 
Joanne  sponte  credebant,  lioc  in  Salvaiore  tantis 
signis  ac  viituiibus  approb^to,  et  ipso  etiam  Joanne 
atlestanie,  iioii  credere. 

Ego  quidem  aqua  baptizo  vo$,  Veniet  autem  fortior 
.  tne,  cujus  non  $um  dignu$  solvore  eorrigiam  ealceamen- 
fontm  eju$,  Joannes  non  spiritu,  sed  aqua  baptizat, 
quia  peccata  solvere  non  valens,  baptiiatorum  cor- 
pora  per  aquam  lavat,  sed  mentem  per  veniam  non 
lavat.  Cur  ergo  baptizat  qui  peccata  per  baptisma 
non  relaxat  f  Nisi  ut  praecursionis  suoe  ordinem  ser- 
vans,  qiii  nasciturum  nasceudo  praeveneraii  baptiza- 
turum  quoque  Dominum  bnptizando  praeveniret,  et 
qiii  praedicando  factus  est  praecursor  Cbrisli  bapli- 
laiido  etiam  prscuisor  ejus  fieret  imiiatione  aacra- 
menii.  Mos  auieni  apud  veteres  fuit,  ut  si  quis  eam 
quac  sibi  cotnpeteret  accipere  uxorera  nollet ,  iile 
ei  calceamentum  solveret,  qui  ad  hanc  sponsus  jure 
propin(|Uitaii8  veniret.  Quid  igllor  inter  homtues 
Christus,  nisi  sanctae  Ecclesia;  sponsus  apparuitf 
De  quo  et  idem  Joannes  dicit,  Qui  habel  epoiuam^ 


igni.  Ut  videlicet  sicut  nunc  in  reinissionein  omnium 
peccatorum,  ex  aqua  et  spiritu  renasciinor,  ita  ec 
tunc  de  levibus  quibusdam  peccatis  quae  hinc  nobis 
euiitibus  adhaeserint,  purgatorii  ignis  ante  ultimum 
judicium  baplismate  permundemur.  Dicente  Aposto- 
lo  :  Si  quis  iupenBdificaverit  super  hoc  fundameHtum^ 
aurum ,  argentum ,  lapides  pretio$os ,  ligna ,  fenuiii , 
stipulam^  uniu$cuju$que  opu$  quale  lil,  i^nM  probabU. 
Si  cujm  opu$  manserit  quod  supercedificavit  ^  merce" 
dem  accipiet,  Si  cujus  opus  ar$erit,  detrimentum  pa« 
tietur,  Ipse  autem  salvus  erit ,  sic  tamen  quasi  per 
ignem  (i  Cor,  111).  Quod  quamvis  et  de  igne  iribola- 
tionis  in  liac  nobis  vita  adhibito  possit  intelligi ,  ta- 
men  si  quis  hoc  de  igne  futurae  purgationis  accipiat» 
pensandum  sollicite  est,  quia  illum  dixit  posse  per 
ignem  salvari,  non  qui  super  rundamentum  Christit 
ferruin ,  aes ,  vel  plumbum  aedificat ,  id  est  peocau 
majora  et  duriora ,  atque  tuuc  jam  insolubilia»  'sed 
lignum  »  fenum  ,  siipulam ,  id  est  peccata  minima 
atqne  levissima ,  quae  ignis  facile  consumal.  Hoc 
tamen  sciendum  est ,  quod  illic  saliem  de  minimis 
nihii  quisque  purgaiionis  obtinebit,  nisi  bonis  hoc 
actibus  in  hac  adhuc  vita  positiis,  ut  iiiic  obtineal 
promereatur. 

Ctifiis  ventilabrum  in  manu  ejus,  et  purgabit  aream 
suam,  Per  ventilabrum,  id  est  palam,  discretio  justi 
examinis  :  per  aream  vero,  prae^ens  Ecclesta  fign- 
ratur.  In  qua  procul  dubio  quod  liigubre  satis  est , 


spon$u$  est  {Joan,  111).  Sed  quia  Joannem  boniiues  |.  iiiir//i  $unt  voeati,  pauei  veroelecti  {Matth,  zx).  Paucn 

^.      .    . ... ^ a        .......1     :j.>.^      t^A.._^..     »^  _  •  •     •  •  •         •  1_  •  


Cbristum  esse  piitaverunt,  quod  idem  Joaunes  ne- 
gat,  lecte  se  indignum  esse  ad  solvendum  corrigiam 
f  jus  catceanienti  denuntiat.  Ac  si  aperte  dicat : 
Ego  Kedemploris  vestigia  denudare  non  valeo,  qnia 
»ponsi  nomen  mihi  immeriius  ntin  osurpo.  Quod 
lamen  intelligi  et  aliter  potest :  Quis  enim  nesciat 
quod  calceamenla  ex  niortuis  animalibus  fiantf 
Incarnalus  vero  Dominus  veniens  quasi  calceatus 
apparuit ,  qui  in  divinitate  sua  morticinia  iiostrae 
corruptionis  assuinpsii.  Sed  hiijus  incarnalionii 
mysierium  humanus  oculus  peneirare  non  sufficit. 
luvestigari  enim  nullatenus  potest,  quomodo  cor- 
poratur  verbum  ,  quomodo  summus  et  viviflcator 
spiritus  inlra  uteruin  mairis  aoimaiur,  quomodo  is 


grana  supernis  recipienda  mansionibus,  in  compa- 
ratioue  loliorum  ,  quae  flammis  suiit  mancipanda 
perpetuis.  Cujus  areae  piirgatio  et  nuiic  viiiiiin  g**ri- 
tur,eum  quisque  perversus,  vel  ob  manifesta  peecata 
de  Ecclesia  sacerdotali  castigatione  rejicitur,  vel  ob 
occulla  post  inortera  divitia  districtione  damnatur, 
et  universaliier  in  flne  perflcietur,  quando  niiilet 
Filius  bominis  angelos  suos ,  et  colligent  de  regno 
ejus  omnia  seandala.  Ventilabruin  itaqiie  Dominos 
in  manu,  id  est  judicii  discrimen  babei  in  potesiaie, 
quia  Paier  non  judicat  quomquam  ,  sed  jiidiciuin 
omne  dedit  Filio. 

Et  congregabit  triticum  in  horreum  $uum ,   paleas 
autem  comburet  igni  exstinguibili,  El  ipse  Dominus 


557 


IN  L(JCi£  eVANGELIUU  EXPOSITIO.  —  LIB.  I. 


558 


parabobm  boni  semiDis,  cui  superseminavil  inimicus  A  lemnere,  sed  occidere  tion  di«bilaiil.  Aliioris  aulem 


bomo  zizariia,  ili  leruiinaverit  ut  diceret :  Ei  in  tem» 
par€  meui$  dicam  metioribus  meis ;  CoUigiie  primum 
Mitaniu ;  ei  aUigale  ea  in  [asciculos  ad  combiirendam ;  /rt- 
fiViiiN  auiem  eongregaie  m  horreum  meum  (Haiih.  xiii). 
Niniirura  doceus  im^tios  et  peccalores  gelieiinae  igui 
Iradendos,  sancios  vero  ccelesli  glt>ria  coronandos. 
Yeriiui  boc  iiiier  paieas  et  xizania  di.>ial»  quia  pales 
iion  alio  quaoi  tnlicum  seuiiiie  prodeuni,  quauivis 
a  radicis  bonx  nubiiiiate  degeiiereiii.  Zizauia  aulem 
non  (ructus  solum  inerito  discrpanl,  sed  et  diversa 
prorsus  origine  procieatiiur.  Qiiod  palea;  siiul  iJi 
^ui  ejusdem  cuin  eleciis  lidci  niysteriid  iiubuuntur, 
icd  ab  eoruui  solida  perfectione,  vel  opei  iiui  levitate, 
vel  perfidiae  vacuitate  disseniiuuu  Zizauia  vero,  qui 


r;«lioiie  mysiet  ii ,  qtna  Jo.iuiies  evaUi^eli^ila  ,  de  di- 
vinitaie  Cbristi,  ties  auteai  alii  ue  ejus  liumanitaie 
iiiinisteriuui  suscepere  scribeiiili,  Bapiisla  vero  Jtian- 
ne^  legis  ve  ens  (qux  prxcursor  esi  graiix)  lypum 
lcnci,  pulclire  Jcaiine  evaiigelista  prafdicante  adbuc, 
et  bapiizanie  Doniini  proicursore,  ipNum  Domiiium 
plures  discipulos  facere  et  bapiizare  le^tattir.  Mysti- 
ce  docens  eiim  prius  qiiaiu  in  cariie  nascereiur^ 
xternum  per  saecula  Deuni ,  et  ndel.uin  per  le^eui 
doctoreiu  fuisse  poptilorum.  Pulcbre  et  evaiigi  listas 
alii  post  tradiium  carceri  Joaunem  doiniuicae  p<aedi- 
calionis  eiordium  suuiunl,  quoruin  oriicii  eral,  post 
cotruptam  a  Juda;is  lcgeni  et  quasi  tenebriscirceiis 
ignorantia  catca,  saevaque  iraditiotie  foedalain,  Do- 


ne  audire  quidem  Udei  verba  dignaiilur,  ideoque  a  R  miui  iu  carue  apparcntis  ac  per  carnem  operantis. 


bonorum  sorte,  et  opere  simul  ei  professitme  secer- 
iioolur.  Ct  ila  iii  agro  muiidi  istius,  uuus  eletiorum, 
ct  duo  sunt  fructus  reproborum*  qui.i  et  ouinia  qu» 
iuimicu8  seminat ,  flamiuis  obuoxia  suiit ,  el  quod 
esl  graviuSy  pluriina  ex   liis  qux  bonus  sator  iacit, 
aot  a  volalilibus  rapia,  aut  sole  arcfacta ,  aut  spmis 
Miffuciia,  aut  certe  iii  paieas  versa  depereitnt.  Soluui 
aoiem  de  terra  bona  creaium  et  patieniia  digna  pro- 
baiom  iriiicum  eleciorum  ccelestis  vitae  recoiideiur 
10  borreum.  Quoinodo  juxta  aliam  parabolam,  non 
folom  p.sces  qni  Apostolicde  fidei  retia  declinaut , 
irois  peccaiorum  obscuri  resident  in  undis,  verum 
Diulii  ad  liltus ,  usque  discreiionis  exiretnae  inter 
bonos  aitracli,  luiic  ob  suae  nequiliae  noxatu  exle- 
liores  mitii  merentur  in  ieiiebras.   Ignem  auteni 
gehennjB  bifaria  raiione  inexslinguibilem  vocat,  id 
•st  qoia  neque  ille  perpetuo  possit  exsiingoi,  neque 
coeqoos  cruciat  unquam  exstiiicturus,  sed  iminortali 
(oiiu  diierini)  sil  nioile  pleiurus.  Ad  distinciionein 
videiicei  illius  sacratissinii  ignis,  quo  electos  Cbnsii 
bapiizaiidoB  esse  praeiniserai.  De  quo  ei  Psalmista  : 
1^4  nos  examinastif  ait,  siciii  igne  examinalur  argen- 
lum  (P^al,  Lxv).   Et  paulo  posi :  l>ion  hasimu*  in 
miernum,  sed  iransivimus  (inquit)  per  ignem  ei  aquam^ 
d  induxieii  nos  in  refrigerium,  Imroibo  in  domum 
tumm  in  hotocaustis  (Itid,),  id  est  deviclis  pressuia- 
rom  aogoribust  in  gratiarum  aciione  regiii  lui  cce- 
leiiis  atria  peneirabo. 


quasi  advenieniis  iu  Galilaea  coelestem  pandere  do- 
ctriiiam. 

Faclum  esi  auiem  cum  bapiizarelur  omnis  poputus^ 
ei  Jesu  bapiitato  ei  orante,  apertum  esi  ojelum,  Ba- 
plizaius  est  Doininus,  non  ipse  aqu  s  inundari, 
8ed  ipsas  Niiindare  ciipiens  aquas,  quae  abiuiae  per 
canieiii  ejus  peccali  utique  nesciam  baptisini,  jus  in- 
duereiil,  ei  quod  lam  innumera  sub  lege  baptisuiata 
non  poieraiit  conira  praevaiicationisnialum,  viui  re- 
generativae  sauctincationis  conciperent.  Unde  bene 
cuin  baptizaiuui  diceret  omiiem  popiiium,nibil  magni 
addidil.  Jesu  auiem  baptiiato  ei  oranie^  aperlum  esi, 
iiiquii,  ceelum,  Quia  dum  corporis  bumilitate  Doim- 
nus  undas  Jordanis  subiii,  diviultaiis  suap  poientia 
coeli  nobis  januas  pandil.  Dumque  caro  innoxia  fri- 
geuiibus  tiiigitur  aquis ,  oppo»iia  qaondam  noxiis 
romphxa  resiinguitur  igiiea.  Quid  eniint  nunquid  ei 
iunc  coelum  aperlum  esiyCujus  oculi  coeloium  iute- 
riora  cerneb.int?  Sed  virtus  ibi  bapii>maiis  osien- 
diiur,  de  quo  quisque  cum  egreditur,  regiii  coeleslis 
ei  janua  declaratur.  Sicui  ei  illud,  quod  Jesus  cujus 
oinnia  quae  Pairissuiit,  bapiizatusorasseinemoralur, 
ad  nos  informaiidos  actuin  non  dubitatur,quibus  post 
lavacrunibaptismaiis,utaulacaelipaiidatur,iionotiose 
vivendum,  sed  jejuiiiis,  precibus  atque  eleemosynis 
est  insistcndum.  Quia  eisi  peccala  suni  omiiia  ia 
baptismo  laxata,non  adbuciamcn  estcarnis  friigilitas 
solidata.  Main  quasi   iransiio  mari  Rubro  necatoa 


Berodes  auiem  tetrarcha,  eum  Cfirripereiur  ab  iUo,  ^  qnidem  graitilamur  iEgyptios ,  sed  iii  deserlo  muii  • 


de  Berodiade  uxore  frairis  sui ,  ei  de  omnibu»  nuUie 
qum  fecii  Berodes,  adjedt  ei  hoc  supra  omnia^  et  m- 
cliistl  Jaannem  in  earcere.  Plenius  baec  a  Matihaeo 
coromemoraniur,  et  Marco,  Joannem  videlicei  He- 
rodiadis  insidiis  non  modo  vinculaium ,  sed  etiain 
capite  capsom.  Quod  non  bi^  diebus,  sed  juxta  Evau- 
geliom  Joannis  post  aliqiiot  a  Domino  signa  pairata, 
ejosqoe  jam  bapiisma  dilTamatum  scieiidum  est  esse 
gesiom,  ▼eniin  ab  boc  Evangelista  propier  exagge- 
randam  ilerodis  inaliliam  praeoccupando  conifneino- 
rauiro.  Qoia  cum  ad  praedicalionem  Joannis  iinperi- 
tom  vulgus  conOtierei,  miliies  credereiit,  publirani 
pcenitereni «  tolns  in  commune  populns  bapiisina 
SQU*iperei,  ipse  c  conirano  iiluui  non  soluui  cou- 


daiiae  conversaiionis  liosles  occurruni  alii  qui  duce 
ei  cooperairice  Cliristi  gratia  nostro  sudore  vincan- 
iur,  donec  promissam  viiae  aelernae  perveniamus  ad 
palriain. 

Ei  decendit  Spiritus  saneius  corporaU  specie  sieut 
columba  in  ipsum.  Bene  corporali  specie,  qiiia  iii 
naiura  divimlaiis  a  luorialibns  videri  non  potoil. 
Bene  sicut  columba,  quia  spiritus  disciplinui  effugiei 
ficium,  nec  habilabit  iii  corpore  sobdito  peccaiis.  Et 
quia  ad  esenipluin  Siinonis  iu  felle  ainariioiiiuis,  ei 
iniquitatis  obligaiione  perdnraiil,  sortem  in  eo  p:ir- 
leniqueli>bcrenullatei>us  possuni.  Ui.dc  cuin  inuudi 
criniina  qudniam  in  ligurani  haptisini  diluvlo  pur- 
g  trentur,  tion  corvi,  scd  coIutnbaB  ore  delaius  oliva: 


«S9  DEDiE  VENEaABlLlS  OPP.  PARS  II.  SCCT.  1.  ^  EXeGETlCA  GENUkNA.  SCO 

nmus  fMcem  saeculo  redditam  nunliavil.  Myitice  A  miracula  in  exemplo  operalionis  non  sunt  Iralienda. 


doeens  solis  eis  qui  iii  cordis  simplicitate  baplizati 
5uni,  iitK  tioiiem  sancti  Spiriius  adfuturam.  Nemo 
enini  putfi  Douiiniini  post  b.ipti8ma  primum  Spirilus 
saticti  gratia  pcruncium.autaliquem  diviuas  natur» 
per  lenipon  icessisse  pn>rt*cium,  sed  novent  potius  a 
priiiio  conceptus  hiniiaiii  teinpore  queni  veruin  lio- 
mineoi,  eiinidem  ei  Deuiu  existere  verum.  Adventu 
auhMH  colnml»;»  demtiiisiratuiii,  quoil  in  corpore  ejns, 
id  est  Ecilesi.iy  prxcipue  bapiizati  accipiunl  Spiri- 
tum  satirium. 

Ei  vox  de  cmlo  faeta  e$t :  Tn  es  FiUus  meu$  diiectut, 
in  te  eomplacui  mihi.  Mf  rito  Joannes  iiiter  natos  mu- 
lieniin  nuHi  fiecundus  est,  cui  se  baptizandum  Cbri- 
stus,  se  videndiini  invisibilis  exliibet  spiiiius.suum  de 


Oiniiipotens  enim  Deus  et  linguas  infantium  facit 
disertas,  et  ex  ore  infantinm  et  lacieniium  perfeeit 
laiidem.  Sed  .iliu*l  esl  qitod  nos  docirin.i;  usu  dicimas, 
aliud  qiiod  de  niiraculo  scinius.  Polest  auiem  triceti- 
nalis  bapiizaii  Salvatoris  aeias  etiain  nostri  baptisma- 
tis  intimare  mysterium,  propter  lideni,  scilicet  san- 
ctae  Triniiaiis  et  operationein  decalogi  legalis.  Qui 
nimirum  decalogus  revelata  fidei  graiia,  qu  »  subli- 
mliis  intelligiiur,  eo  et  devotius  impleiur.  Qiiasi  enim 
quoddam  sacrosanctum  trieniiii  teiiipiis  l>apiiz:indo8 
habere  docuit,  qui  aii :  /le,  docete  omnet  gentes^  6«- 
ptitantes  eos  in  nomine  Patris^  et  Ftft,  et  Spiritmt 
sancti  (Maith.  zxvni).  Qiiasi  boc  i«lcm  triennium  per 
.decem  mulliplicari  pr.-ecepil,  eum  subjunxit :  Docen' 


corIo  Filium  commendat  Paier.  NeMueenimipsi  Filio  ^  tes  eos  servare  omnia  qucecunque  mandavivobis{ibid.). 

qaod  opiime  noverai,  sed  vel  Jo.tnni  vel  caetens  qui 

aderani,  quod  nossent,  indicabatiir.  Dnde  notandum 

quod  idein  Joannes  qui  eaienus  viriim  se  fortiorein 

el  Christum  ev.ingelizabai,  exinde  jam   vel  descen- 

sione  Spiriius,  vel   Pairis  atieslatione  prxmonilus, 

aperte  Dei   Filium  pra^licaverit :  Hic  est^  inquil,  de 

quo  dixif  post  me  venit  vir^  qui  ante  me  factus  esi,  quia 

priorme  erat,  et  ego  nesciebam  eum  {Joan,  i).  Iiemqiie 

de  columba  :  Et  ego  vidi,  ei  testimonium  perhibui,  quia 

hieest  FiliusDei  (Ibid,).  Itaque  mysterium  Trinitatis 

In  bapiismo  Salvatoris  osieiiditur,  ut  ei  nos  in  ejiis 

nomine    baptizandos  esse    doceatur.    Quod  auieni 

dicit :  /n  te  complacui  mihi^  lale  est  ac  si  dicat :  In 


In  cujus  eiiam  figuram  mare  aeneum,  in  qiio  sacer- 
dotes  templuin  iniraturi  lavabanlur,  et  triginta  cubi- 
toruin  funiculo  circuiri  exterius,  et  inius  iria  roillia 
meiretascapere  potuissenarratur.  Quia  (corde  credi- 
tur  ad  justitiain,  ore  aulein  confessio  fit  ad  salutem.) 
Cui  sensui  suflTragatur,  qiiod  apostoli  percepta  saneti 
Spiritus  gratia,  priino  animarum  tria  millia  bapti- 
zant.  Et  quia  maris  a  nei  mentio  incidit,  libet  ei  lu 
ca;teris  qiiomodo  baptisnii  regulecongruat  inqairere. 
A  labio  (inquit)  ui^u^  ad  labium  cubitorum  decem 
{111  Heg,  vii),  quia  non  terrena  nus  solliciladine 
coangustari,  sed  coelestis  denarii  oponet  exspecta- 
tione  diiatari.  Labium  ejus  qnasi  labium  calicis  vcl 


te  placilum  meum  consliiui,*  tioc  est.  per  te  gerere,  ^  fy||u„,  repandi  lilii  :  quoruin  uno  poculum  duminicaB 


quod  milii  placel.  Qtiod  vero  sccundum  Maiihxum 
diciiiir  :  In  quo  mihi  complacui  {Maith  iii),  iia  ex- 
poniiur  :  Quod  umiiis  qui  paenileitdo  corrigit  aliqua 
qax  fecit,  eo  ipso  quo  poenilet  se  sibi  displiciiisse 
indicat,  qui  ementiat  quod  recit.  Et  quia  omnipotens 
Pater  sicut  inlelligi  ab  hominibus  poleral,  humano 
modo  loculus  est  de  peccatonbus  dicens  :  Paenitet 
me  fecisse  Itbminem  svper  terram  {Cen.  vi),  qu.isi  sibi* 
metipsi  displiciiit  iu  peccaioribus  quos  creavit.  In 
•oto  auiem  sibi  utiigenito  Domino  nosiro  JesuChristo 
complacuit.  Quia  bunc  inter  homines,  hominem  cre- 
asse  non  (.oeniiuii,  in  quo  peccatum  nulluin  omniiio 
inveiiit,  sic  de  itlo  per  Ptfaliiiistam  dicilur  :  Juravit 
Dommus  et  non  peenitebit  eum ;  tu  es  sacerdos  in  wter» 
num  {Psal.  cix). 

Et  ipse  Jesus  erat  incipiens  quasi  annorum  triginta^ 
ut  putabatur  filius  Joseph,  jesus  aiiuorum  triginia  ba- 
plizatur,  et  lunc  deniuin  incipit  signa  facere  ct  doce- 
re,  legitimum  videlicet  et  matitrum  lenipus  ostendens 
«tatis,  hls  qui  omnem  aetatem,  vel  ad  sacerdotem, 
vel  ad  docendum  putant  opportunam.  Qui  ctiam,  ut 
siipra  lectuin  esi,  anno  duodecimo  xtatis  su»  in 
m^^dio  docioruin  sedens  in  templo,  non  docens,  sed 
inlerrogans,  voluit  inveniri.  Ut  enim  non  auderent 
hoiniiies  in  inrtniia  .Tiaic  pixdicHre ,  ille  duodenis 
interro  at  lioniines  in  lerra,  qui  per  divinilatetn 
suani  ^eiiiperaiigelos  docet  in  coelo.  ^ec  conlra  haec 
inovere  qiieiivj^>i:ini  debci ,  quod  Hieremias  atqiie 
Daniel  propliet.a;  spiriiuin  pueri   pcrceperunt,  qiiia 


passionis,  altero  patefacta  resurrectionis  ejus  claritas 
exprimitur.  Nam  qtiod  ail  Apostolus  :  Qmeuuque  te- 
ptiMi  iumus  Christo  Jesu^  in  morie  ipsius  baptizati  «ii- 
fiiMs  {iiom,  vi),  ad  labiuin  calicis  pertinei.  Quod  vero 
subjungil :  Vt  quomodo  surrexit  Christus  a  mortuis  per 
gloiiam  Patris,  ita  el  uos  in  novitate  vitas  ambulemus 
{Ibid,),  ad  florem  repandi  lilii  respicit.  Crassitudo 
ejus,  trium  unciurum,  ut  oinne  bapiizatoruin  robur, 
fidei ,  spei ,  charitatisque  perfrctione  soltdetur. 
Quinque  cubitos  habebat  aliiiudinis ,  quia  quidquid 
visu,  auditu*  gustu,  olfactu,  vel  lactu  delioquiiur» 
lotum  unda  regeneraiionis  abluiiur.  Boves  qui  por- 
tant,  singulas  CQSli  plagas  terni  aspiciuni,  ut  in  fide 
P  sanctae  Triniiaiis,  orb  s  baptizetur  uuiver^us.  Siabat 
autein  in  latere  dextro  alrii  sacerdoluni  coiitra  Orien- 
teni  ad  Meridiem,  quia  litante  Novi  Te^Umenti  gratia« 
datum  est  per  euni  qui  visitavit  ne$  oriens  ex  alio 
{Luc,  i).  Sed  et  innumeris  ScripturaB  sanctae  locis 
irlcenarius  numerus  Cbristi  ei  Ecclesiap  sacramentis 
aptaius  invenitur.  Nain  et  Joseph,  qui  in  figurani 
resurreclionis  Novique  Testaiiicnti  ocioginta  annis 
iEgyptios  a  fame  defendit,  triceuarius  ablutis  erga- 
siutisordibus  regni  gubernacula  suscepit,  et  Davi^ 
eadein  xlate  regnum,  quod  sepiuagenarius,  lioc  est 
perpclua  quiete  dignus  conipleret.  inchoavit,  el  Eze- 
ciiiei  irigima  annorum  aperiis  sibi  coslis  propbcli» 
dona  proiiieruit.  Et  qiiia  per  fldem  et  adversa  longa- 
nimiler  ferri,  etsublimiter  debent  prxtnia  sperari. 


311  IN  LUCiE  EVANGFJJUM  EXPOSITIO.  -  UB.  1.  SCf 

ei  arcx  vel  lcmpli  aUUudo  ^  el  tahernaculi  lorigitudo,  A  venii  Deum,  Hcec  auUm  non  nobis  ad  butilum  re^iOf 
iriginla  cubUis  ixi<^nsiiralur. 

VtptttabalurQnqmX)  (iliutJoseph.  Ilocverbum  pro- 
pterillos  po5uil,qi!i  eum  ex  Joscph  sicutaliibomincs 
generanlur,  rebantur  e^se  progenilum.  Unde  si  quein 
niovet,  cum  Maria  de  Spiritu  sancto  genuerit  Cbri- 
slum,  et  Josepb  illiiis  non  vere,  sed  putative  paler 
appellelur,  cur  non  Maria  polius  quam  Josepb,  qu» 
nibil  adeum  periinere  videbatur,generaiio  descrii>a- 
tor,  sciat  primum  non  esse  consuetudinis  Scriptura- 
ruro  ut  niuljerum  iu  generationibus  ordo  texatur. 
Deindc  ei  una  trlbii  fuisse  Joseph  et  Mariam,  unde 
ei  lege  eam  acclpere  cogebatur,  ut  propinquam.  Et 
qnod  simul  censenlur  in  Betblehem,  ut  de  una  vide- 
licet  siirpe  generati ,  atqiie  ideo  per  generationem 


aut  absque  uUis  auctoribus  commentata  suntp  sed  ipn 
hcsc  Salvatoris  nostri^  secundam  carnem  prapin^Hi^ 
$eu  studio  lanti  seminis  demonstrandi^  seu  decendi  qti^ 
ucundum  veritatem  gesla  suni^  Iradiderunt.  IIsBC  Afri- 
canus  bis  ipsis  syllabis  prorcrt^  ex£epto  quod  prc 
Malihat,  posuit  Melcbi,  qiiij  TurUsse  vcl  codex  iltiiis 
bic  habuit,  vel  in  bisioria  iii  qua  \mc  didicerat,  euiii- 
dem  Matlbat  iHvciiit  esse  clvotiymuin.  Quia  ergii 
Maithxus  rcgaieni,  Lucas  sacerdoulem  Domiui  per- 
soiiam  suscepere  kixaiidaiii,  unde  et  in  quadriga 
chcriibim  hiini.leo  roriissiiims  besliarum,  illuin  viln- 
lus  sncerdotum  videlicct  liostia  designat,  eamdein 
uterqiie  sui  opei  is  inleiitionein  ia  genealogia  qiioqiie 
Salvatoris  texenda  servavit.  Aculc  namque  aniiiiad- 
Josepli,  origo  quoqiie  Marisc  inon^lretur.   Pulclierri-  B  versum  est  Mutibxum  qui  regiain  in  Christo  inbtitiie» 


me  sane  Lucas,  gencalogiam  Cbristi  dicturus,  ipsuin 
patrem  prxmisit  loquentem  :  Tu  es  filius  meu$  dile- 
ciu$  (Uarc,  j),  ut  eurodem  verum  Dei  Filium  diviiia 
altestdtione,  quero  verum  bominis  fllium  bumanae 
successionis  oriiine  comprobarct. 

Qui  fuit  Heli^  qui  [uit  Blathal,  qui  fuit  Levi,  qui 
fuil  Melchi^  etc.  Merito  movet  quomodo  Joseph  duos 
palres  ex  diversa  proavorum  stirpe  veniemes,  unum 
qiiero  Lucas,  alterum  quein  Mattbxus  commemoraf, 
habere  potucrit.  Dicit  enim  Malthxus  :  Ataihan  ofi- 
letn  genuil  Jacob,  Jacob  auiem  genuil  Joseph,  virum 
Hariee.  Sed  hujiis  nodum  quxstioiiis,  Africanus  de 
€(»nsonantia  Evangelioruin  scribens,  apertissime  sol- 


rat  iuHinuare  persoiiam,  exccjito  ipso  Clirisio  quadra- 
giuta  homines  in  generatioiium  serie  noininassi*.  Nii- 
merus  auiemiste  illud  lemiius  signifloat,  quo  in  lioe 
sanculo,  et  in  hac  lerra  regi  not  oportet  a  Christo  se- 
cundum  disciplinam  laboriosam,  qua  flagellat  Deus 
(ut  scriptum  est)  omnem  filium  quem  recipit  (Uekr.  xii). 
Neqiie  enim  qiiadraginta  dux,  quod  faciunt  tcr  qiia- 
terni  et  deni,sed  propter  uiium  Jechoniam  bis  nuiiic- 
raium  quadraginta  unageiieraiionesliunt,sietipsuio 
Christum  adnuineremus,  qui  huie  regendje  vit;»  no- 
strae  tcinporali  atque  lerrenae,  lanquara  numcro  qna- 
drageitario  rcgulariter  prxsidet.  Naro  quia  numerus 
laburiobi   hujus  lemporis  sacranientum   est,  qiiod 


vii.   Mathan,  inquit,  et  Malhat  diversis  temporibus  p  ^^^  ^^^*^'^^'}'^^^^  ^^^^ 


de  una  eademque  uxore  Esiha  nomine  singulos  fUios 

procreaverunt.  Quia  Mathan,  qui  per  Sabmonem  de^ 

Mcendit,  uxorem  eam  primus  acceperat,  et  relicto  uno 

fUo  Jaeob  nominet  defunctus  est.  Post  cujus   obitum, 

quoniam  lexviduam  alii  viro  nouvelat  nubere,  Mathat 

qui  per  Nathan  genus  ducit,  cum  esset  ex  eadem  iribu^ 

sednan  ex  eodem  genere^  reliclam  Matthas  accepit 

uxorem^  ex  qua  et  ipse  accepit  filium  nomine  Heli, 

jifr  quod  ex  diverso  patrum  genere  efficiunlur  Jacob  et 

Meii  inurim  fratres,  Quorum  alter,  id  est  Jacob,  frat>  is 

-JleU  sine  liberii  defuncti,  uxorem  ex  mandato  legis  ac- 

mipienst  genuit  Joseph,  natwra  quidem  germinis  suum 

tiim,  propter  quod  el  scribitur  :  Jacob  autem  genuit 

oseph.  Secundum  vero  legis  prceceptum  Heli  efficilur 


camus,  eiiam  illud  decbral  quod  quaJragintadieruiu 
jejunium,  hoc  est  huiniliaiionein  animx  consecra?u. 
£t  lex  et  propliei£  per  Moyscn  ei  lleliam,  qui  qua- 
dragenis  diebus  jejunaveruni,  ct  Evangeliuin  per 
ipsius  Domini  jejunium,  qui  diebus  quadraginta  etiam 
tenlabatur  a  diabolo,  quid  aliud  quain  per  ouma 
bujus  sxculi  teinpus  leutationem  nosiram  in  canie 
siia,  quam  de  nostra  morialitate  assumere  diguatus 
est  prxGgurant?  Idcirco  aulem  iste  iiumerus  liaoe 
temporalem  vitam  terrenamque  signiOcat  *  quia  e& 
lcmpora  annorum  quadrijiartitis  vicibus  curruiit^ 
et  mundus  ipse  quatuor  partibus  terminatur.  Qua* 
draginta  autem  quater  babent  decem.  Porro  ipsa 
decem  ab  uiio  usque  ad  quaiuor  progrediente  numero 


iiu,  eujusJacob  quia  frater  erat,  uxorem  ad  susci-  q  consummantur.  Ad  isiam  itaque  mortaiitatem  iiobis» 


oiidiim  fratri  umen  acceperat.  Et  per  hoc  rala  inveni- 
ur  atque  integra  generatio,  el  ea  quam  Matthwus  enU' 
at  dicens:Jacob  autem  genuit  Joseph  :  et  ea  quam 

cas  cempetenti  observaiione  designat ,  dicens  :  Qui 
utabatur  esse  filius  Joseph^  qui  fuit  Heli,  Qui  et  ipse 
nbsannante  eadem  distinciione,  Heli  esse  fiiius  putaba- 

,  ^iii  fuerat  Matthatf  quia  tegalem   hanc  successio- 

m,  quas  telut  adoplione  quadam  erga  defunctos  con- 
aif  ma^s  quam  germinis  veritalem  compeienii  satis 

r  hoe  designavit  indicio,  observans  Evanyelista,  ne 
m^mnoin  hujuseemodi  suecessionibus  genuisse  aliquem 

mnaretfperquod  digna  distinctione  non  descendens^ 
iucendens^  usque  ad  Adam  et  ad  ipsum  usque  per- 


cum  pariicipandam ,  quia  descendentem  Ciiristuin 
voluit  signilicare  Matthaius,  ideo  ipsasgeneratioiies  ab 
Abraham  usque  ad  Joseph.et  usquead  ipsius  Christi 
iiaiivitalem  descendendo  commemoravit  ab  initio 
Evangelii  sui.  Lucasautem  non  ab  initio  Evangelii  sui, 
sed  a  bapiismo  Christi  generationes  enarrat,  nec  de* 
scendendo  sed  ascendendo,  tanquam  sacerdotem  in  ex- 
piandis  peccaiis  magis  assignans,  ubieum  vox  deccebi 
declaravit,  ubi  testimoniuin  Joannes  ipse  perhibuit, 
dicens :  Ecce  qui  toUii  peccala  mundi.  Ascfndeodo 
autem  Irausit  ad  Abraliam,  et  pervenU  ad  Deuni,  cui 
inundati  et  expiali  reconciliamur.  Merito  ct  adoplio^ 
nis  originem  ipse  suscepit»  quia  per  adopiionom  etS<» 


PlTKOL.  XCll 


ti 


505  BF.DiE  VFlNePiABILIS  OPP.  PARS  II. 

rimur  fiiii  Dei  credendo  in  Filium  Dei.  Per  camalem 
fero  goneralionem  Filius  Dei,  puUus  filius  iioniinis 
faclus  esl.  Saiis  auiem  demonsiravil  non  se  ideo 
diiisse  Josepli  lleli  quod  de  illo  geniius,  sed  qiiod 
illi  fiieril  adoplaius,  cum  el  ipsum  Adam  niium  Dei 
diiit,  cum  sil  facius  a  Deo,  seil  per  graiiam  qiiain 
posiea  ficccando  amisil,  lanquam  lllius  in  paradiso 
consliluliis  sil.  Quapropier  in  generatiunibus  Maltlixi, 
signiilcalur  noslrornm  si»scepiio  peccalorum  a  Do- 
miiN)  Clirisio  :  in  generalionibus  auleni  Lucx,  signi- 
4icalnr  abolitio  noslrorum  peccalorum  a  Domino 
Ghristo.  Ideo  eas  ille  descendens  enarrai,  isle  ascen- 
dtfns.  Quod  euiin  dicil  Aposlolus  :  Miiii  FiUum  iuum 
in  iimUiludine  earnis  peccati  {Rom,  ?iii),liaec  est  sus- 
cepiio  peccatorum.  Quod  autem  addil :  C/l  de  peccato 
damnaret  peccalum  in  earne^  liaec  esl  expiaiio  pecca- 
loriim.  Proiiide  Maliliaeus  ab  ipso  David  per  Salo- 
niouciii  dcscendil,  iu  cujus  malre  ille  iieccavii.Lucas 
\ero  ad  ipsum  David  per  Naiban  ascendil,  per  cujiis 
iioiuiiiis  proplieiain  Deus  peccaium  iliius  expiavit. 

Qui  [ult  (inquil)  Mathan ,  qui  fuit  David,  qui  fuit 
ietse.  Isle  quoque  numerus  qucin  Lacas  exsequilur, 
ceriissimcprersus  aholilionein  indicat  pccatoium, 
de  quo  siio  loco  videbis.  Ncc  mireris,  si  Lucas  a 
Daxid  Nsque  ad  Christum  phires  succeisiones,  Mai- 
llia-iis  pauciores  :  lioc  esl,  isle  quadraginla  Ires,  ilie 
viginli  octo  posuii,  cum  per  alias  personas  genera- 
lioiiem  falearis  esse  decursam.  Poiest  enini  lieri  iit 
alii  longacvam  transegeriiil  vilam,  allerius  vero  geiie- 
raiionis  viri  iininalura  aeiale  decesserini,  cum  videa- 
nius  complures  senes  cum  suis  iiepoiibus  vivere, 
aluis  vero  viros  siatiin  filiis  obire  susceptis. 

Qui  fuit  Sela^  gul  fmt  Cainan ,  qui  fuit  Arphaxat. 
Nonieii  el  generatio  CaiRan  juxia  llebraicam  veri- 
laiem,  ncque  in  Genesi,  neque  in  Yerbis  Dieruin  in- 
veiiilur;  sed  Arphiixai  Sela,  vel  Sale  lilium,  duIIo 
inieriobito  genuisse  perhibctur ;  sic  enim  habes  : 
Porro  ArpUaxut  viatl  triginta  annoi^  et  genuit  Sale 
{Gen,  ii).  Ileinque  ei  Paralipomenon  :  Arphaxat  au^ 
tem  genuit  Sala^  qui  et  ipse  genuit  Heber  (I  Parat.  i). 
Scil(»ergo  beatuin  Lucam,hanc  geiieraiionein  de  Se- 
pltiaginta  inicrpretuin  eilitione  sumpsisse,  ubi  scri- 
pium  est,  quod  Arphaxal  ceiilum  triginla  quin(|iie 
»linori;in  genuerii  Cain.io ,  el  ipse  Cainaii  ,  cuui 
cenlum  irlginui  luerii  annorum,  geiiuerit  Sela.  SeU 
quid  horuni  sil  veriuii,  aui  si  uirumqiie  veriiin  csse 
possii,  Deas  iioverii.  Nos  siin|4iciier  adinonemus 
leclorem  lautain  inter  ulrosque  codices  in  serie  lein- 
porum  esse  discrepanliam,  ai  a  diluvio  asque  ad 
uativitaieni  Abrahae  in  Hebraica  veritate  anni  ccxcii 
in  sepiuaginia  Interpreium  iranslalione  m  sepiua- 
glnu  scptem  reperianiur  esse  comprehensi.  Ei  quod 
(|uiitam  ehronograpbi  medii  boruni  ineedciiies,  ablaia 
t;iiitom  Cainan  geiieraliotie,  nec  caeteriii  atinis  a  J 
ilebneum  exeniplar  emendatis,  nongentos  quadra- 
gintii  duos  annos  ejusdem  desciifoanl  aetatis. 

Qui  fuit  MathutalT,  qui  fuit  Enoch,  Pulclire  ge- 
iierotiuMum  ordo   a  baptizalo  Dei  Filio  usque  ad 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  OENULNA.  56» 

A  Oeum  Patrem  ascendens,  scptuagcsimo  gradu  Cnoch 
habet,  qul  dilaia  morte  Iransialus  esl  paradisum,  ut 
signlficel  eos  qui  in  gratiam  adoplionis  filiorum  ei 
aqua  el  Spirilu  sancto  regeneranlur,  inlerim ,  pott 
absoliilioiiem  corporis,  aeiernam  snscipiendos  in  re- 
quiem  (sepluagenarius  quippe  numerus  propier  &.e- 
piimain  Sabbati,  ad  requiem  eoruni  significaiidam 
qui,  juvanteChrisli  gratia,dccaloguni  legis  impleve- 
riiil,  aplissiuie  congruii)  ei  in  lempore  resurrcctio- 
nis,  indemutabili  Dei  sapientiae  cuulemplaiidae  per 
saecula  inonslrei  esse  juiigendos. 

Qui  fuit  Seth,  qui  fuit  Adam^  qui  fuit  Dei,  Quia 
Ctirisli  aliqua  iniqiiilas,  qui  nullam  babuit,  non  est 
uiique  coiijuncla  iuiquilatibus  bominuni,  quas  in  tua 
carne  suscepit ;  ideo  numerus  penes  Maiibaeom,  ei- 

B  cepio  Christo,  esi  quadragenariiis.  Quia  vero  jusli- 
li»  suae  Palrisque  nos  expiatos  ab  omni  peccato  et 
purgatos  conjungit,  ut  fiat  quod  aii  Aposlolus  :  Qui 
autem  adhcetet  Domino,  unus  spiritus  est  {1  Cor.  vi), 
ideo  in  eo  numero  qui  est  pcnes  Lucam,  el  ipse 
Christus  a  quo  incipil  enumeralio,  el  Deus  ad  quem 
porvenil,  coonumeraniur,  ei  fit  nuinerus  lxxvii, 
quo  signiiicaiur  omnium  prorsus  remissio  el  abolitio 
peccaiorum.  Nam  ei  liujus  numeri  roemionem  Do- 
minus  fecit,  cum  eum  Petrus  de  dimiilendis  peeca- 
lis  frairis  iulerrogasset.  Ailenim  :  fion  fo/trni  sepUee^ 
sed  septuayies  septies  esse  dimittendum  {Matth.  iviii). 
Unde  recie  credilur  coiiimemoralioiie  hujus  nuaieri 
oiiiiiia  peccaia  jussisse  diiniili.  Nec  temere  Dumi- 
lius  el  frustra  septuagesinia  el  seplima  gcneraiiouo 

^  venil  aboliturus  omuia  peccala,  nisi  quia  in  illo  nu- 
niero  aliquid  latel,  quod  ad  significaliunem  perlioeat 
omnium  peccatorum.  Iloc  auiem  in  undenario  nu- 
niero  el  sepienario  considerandum  esi.  Qui  numeri 
pei  se  inultiplicaii  ad  tantum  perveniuul.  Nam  an- 
decies  sepiein,  vel  scplies  undeni,  lxivii  fiunl.  Un- 
deciin  aulcra  Iransgressionem  denarii  significint. 
Ai  si  iu  denario  perfectio  bealiludinis  sigiiificalur, 
unde  esl  etlam  illud,  quod  omnes  conducl!  ad  Ti- 
iieam  denario  remuneraulur  {Matih,  ix),  qiiod  fil 
cum  scpienaria  creatura  lrinil;«ti  Crealoris  adjuiigi- 
iiir,  manifesiuin  esi  quod  irartsgressio  denarii  pec- 
caium  significat,  per  superbain  plus  aliquid  babere 
cupientis ,  el   iniegritalem  perfectionemque  amit- 

l^  teiiiis.  Iloc  auieni  sepiies  prupierea  ducitur ,  at 
motu  liomiuis  facla  significelur  ilia  iransgressio. 
Ternario  enim  numero  incorporea  part  hominis  si- 
gnificaiur.  Undeesi  quod  ex  loiocorde,  ex  tota  animat 
exlotamentediligerejubemurDeum(lfarc.  xii).  Qua- 
lernario  vero  corpus ;  muliis  eiiiin  modis  quadripartila 
invenilur  natura  corporis.  Ei  his  ergo  conjunclis 
homo  constans,  non  absurde  sepienario  numero  ti- 
gnificalur.  Molus  autem  in  numeris  nou  eiprimitnr, 
cum  dicimus  unum,  duo,  tria,  qualuor,  etc. ,  aed 
cum  dicimiis,  semel,  bis,  ter,  quaier.  Quaproplor 
(ul  dixi)  non  sepiem  el  undecim,  sed  seplies  unde- 
cim  significalur  Iransgressio,  qiiae  nitiiu  facta  est 
liomiuis  peccanlis,  hoc  e<t  perreclionis  sna:  slabili- 
lalein  transgredieutis  cnpidiiate    ampliuj    ali  ;uij 


S65  IN  LUCi£  EYANGELmM  ICXPOSITIO.  —  LIB.  L  SUG 

liabeiidi.  GonTenienler  igiltir  undenario  sepliesmul-  A  (tftadraginla.  Ilaec  Uaplizalo  Domino  confestim  facu 


tiplicato,  ad  numerum  seplnagesimuin  et  septimum 
cuncii  peecala  perveniuni.  In  quo  numero  eiiam  fit 
plena  remissio  peccalonim,  eipiante  nos  carne  sa* 
eerdotis  uostri,  a  quo  nunc  iste  iiumerus  incipil,  et 
reconciliante  noa  Deo,  ad  quem  niino  isle  nunierus 
perfenit,  per  Spiritum  sanctuin  qui  columbx  specie 
io  boc  baptismo,  obi  numerus  isle  commemoratur, 
appamit.  Verum  prasmissae  superius  eiposiiioni  *  si 
quis  resultare  volueril,  dicendo  llaitbsum  non  qua* 
draginia  unam,  sed  quadraginla  duas  generatioiies 
pesuisse ,  quia,  juxta  lidem  Paralipoinenon,  Jectio- 
nias  pro  duabiis  personis,  patre  scilicet  et  filio,  do- 
beai computari,  intelligat  eumdem  nihilominus  nu- 
meruB  praesens  Ecclesixtempus  quoDomino  coope* 


Matlhaeus  Marcusque  dcsignanl.  Quorum  unus,  de« 
srripio  ejos  bapiismate,  moi  ita  siibjuiixit :  Tuhc 
Je$us  ductus  esi  in  daenum  a  Spiritu  ut  tenlaretur  a 
diabolo  (Malih.  iv).  Al.er  ita  :  El  ttatim  Spiritus  ex- 
pulit  eum  in  de$erium^  et  erat  ibi  quadraginla  diebut 
etquadragintauoctibui^  ei  tenlabaiuraSaiana(Mare.  i). 
Verum  ne  cul  veniret  in  dubiuin  a  quo  eum  spiritii 
duclum,  sive  expulsum  dicerent  in  desertam»  coii- 
sulie  Liicas  prinio  posiiii,  quii  Jetue  plenut  Spiriiu 
tancto  regrettut  ett  a  Jordane^  ac  deindc  inlulit ,  ei 
agebatur  in  Spiritu  in  deurtum^  oe  quid  coiiira  eii:ii 
valuisse  spiriius  piitaretur  immundus,  qui  pleiuis 
Spirilu  sancto,  quo  volebal  gradieodo»  quxqne  vo- 
lebal  agebat.  Nain  ei  infra  ubi  manifeste  a  diabolo 


ranle  in  spem  futuri  Sabbaii  laborat,  intimare.  Se*  B  assuuiplus  sive  slaiulus  as>eritur,  non  ejus  inibecil- 


ptics  enim  seni  quadraginla  duofaciunl.  El  sex  qui* 
deiD  ad  opera,  sepiein  vero  ad  requiem  signifi- 
eandam  periinere,  rarus  est  qui  dubiiet.  Unde  beiie 
popnlusde  terra  iEgypli  salvalus  quadraginla  quidem 
annos  moratur  in  deserlo,  sed  quia  sub  spe  inirandi 
b  requiem  seilulus  exerceiur,  septies  sena,  id  est 
qnadraginta  duo  vi»  arciissimae  castraroeiaiur. 
Qoorum  oliimo  dum  Jesum  ducem  sascipit,  niox 
aperto  Jordanc  promissas  olim  sedes,  deviciis  hosti- 
boa,  adit.  Sicut  ct  Domlnns  Jesu.«,  quadragesima  se- 
cmiifai  generationet  ex  quo  mundus  c£ciiatis  priscae 
teoebraa  Abraham  credenie  discussit,  adveniens  in 
came  baptiami  nobis  lavacro  coeli  januas  paiidit.  Et 
ipsi  perfecto  virtuium  cursu,  in  quo  quod  non  vi- 


lilas,  eed  inimici  superbia  qui  volunialem  Salvatoria 
necessitalem  puial,  arguiiur.  Non  ergo  virtute  spi- 
riius  mali  Jesus  agitur  in  deserluin ,  sed  voluntate 
sui  spiriius  boni  locum  cerlauiinii  quo  adversarium 
siernal,  de  victoria  certus  ingrediiur.  Ubi  nobis  pa* 
riter  ordinem  recte  conversandi  praemoastrat,  at 
post  accepiain  videlicet  in  baptismo  remisaionem 
peccaioruin,  Spiriiusque  sancti  graiiam,  arctiui 
conira  novas  antiqui  boslis  insidias  accingi,  meuia 
saecuium  desere,  et  qua^i  luaniia  deserlit  sola  aeter* 
nae  vit»  gaudia  discamus  esarire. 

El  nihil  mandueavit  in  illit  diebut^  ei  contummaiii 
UUt,  eturiii,  Quadragesima  jejuiiiorum  baliet  aucto- 
ritatem,  et  in  veteribus  libris  ex  jejunio  Mojsi 


demus    speranles ,    per    patieuiiam    exspeciamus  ^  el  Eli»,  el  ex  Evangeiio,  quia  totidem  diebus  Domi- 


[Rom.  viii)  sob  ejusdein  (ut  dictum  esi)  numeri  sa- 
crainenio,  post  siccalum  Chrislo  duce  laeli  fluviuin 
Kouiiasa  patri»  ccelestis  pervenieuius  adregna.Qui 
qooniaas  ipso  quod  tricenarius  inchoavil  bapiisnio, 
tvtiua  ait  Ecclesiae  sordes  expiaturus,  eorumdein 
qsoque  numerorum  mystica  cogiiaiio  declaral.  Quia 
videlicet  triginia  aequalibus  suis  pariibus  computaia 
psriaDi  anipiius  duodecim,  qui  esl  pairiarcharum  et 
ipoatolorum  nunierus,  et  fiunt  quadraginta  duo. 
Hibeat  enim  partes,  tricesimam,  unum;  quiniani 
dedmamy  duo ;  decimam,  tria ;  sexiam,  quinqiie  ; 
qsinlam,  sex;  leriiain,  decem;  dimidiam,  quinde- 
cua.  Qiiae  simul  juncta,  quadraginla  duo  coasuin- 


nus  jejunavii,  demoiistrans  Evangelium  non  disseii* 
tire  a  lege  ct  prophetis.  In  persona  quippe  Moysi 
lcx;  iu  persona  Eliae,  prophetac  accipiuutar.  Inter 
quos  in  muiiie  gloriosus  apparuit,  at  evidentias 
einiucret  qiiod  de  lllo  dicit  Apostolus  :  TetiimoHum 
kabent  a  lege  ei  prophetit  (Hom,  iii),  In  qaa  aatem 
parie  anni  congrueolius  ob»crvatio  qoadrage^ima 
consiiiueretur,  nisi  confinis  aique  contlgua  domini- 
cx  passionis,  quia  in  ea  significalur  baec  viu  labo- 
riosa,  cui  opus  est  contineniia,  utab  ipsius  maiidi 
aniiciiia  jejunetur.  Aliter  :  Jejuuavit  Dominus,  cum 
leniarciur  anie  moriem,  cibo  adhuc  indigeos.  Mao- 
ducavii  auiem  et  bibit,  cuni  glorificaretnr  posi  re- 


maot.  Ubi  mysiice  (ut  diximus)  innuitiir  totaui  Ec-  ^  surrectionem»  jam  cibo  iion   indigens.  Hlc  eoim 


perfeclioneni  in  Christi  fide  ei  gralia  consi- 
siere,  qnm  a  patriurchis  priino  agnila,  aposioloruin 
€SI  latius  voce  diffamala.  Nec  esse  no^nen  aliud  tub 
fisla  tii  quo  oporieat  not  talvot  fieri  (Aci,  iv) ,  quo- 
nodo  In  qiiadraginla  duobus  nulla  est  pariicula  quae 
aea  aequallbus  trlcenarii  numeri  coutineatur  in  par- 
libua.  Trieenarius  ergo  numerus  suis  partibus  qua- 
dfafaslnuim  compiet  el  secundum,  quia  Doininus 
Ecdesiam  sui  bapiismaiis  sacramenlis,  ei  nuiic  la- 
lloranlem  temporaliter  munit,  et  finitis  laboribusad 
reqiiiem  aeterualiter  perducit. 

CAPUT    IV. 
Jesus  auiem  plenut  Spiritn  tancto  rearestut  est  a 

Jordane,  ei  agebatur  in  Spiritu  in  desertum  dicbus 


ostendebat  in  se  noslrum  laborem,  itlic  autem  io 
nobis  suam  consolalionem ,  quadragenliB  diebua 
ulrumque  definiens.  Quo  numero  quadragesiiaa  Imi- 
jus  saeculi  sigiiificare  videtur  excursus,  in  bif  qai 
vocantur  per  gratiam,  ad  eum  qui  ooo  veoit  Ugem 
tolvere^  ted  adimplerg  (Maiik,  v).  Decem  namque 
praeceptasunllegis,  jam  gratiaChrislidiffusa  permuii- 
duin,  et  quadripartlius  est  niundua,  et  deeein  qoa* 
druplicata  quadraginla  faciunt.  Qoooiam  qui  redempii 
sunt  a  Domiuo,  de  regionibus  coogregavit  eoa.  Ab 
Orieiite,  et  Occidento,  et  Aquilone,  et  marl.  Jeju- 
nans  itaque  quadraginta  diebus  ante  morlem  earnia 
velut  clamabat :  Abttinete  9ot  a  desideriitbujut  saeuU 
(l  Petr.  11).  Manducaiis  auiem  et  bibcns  xi,  dicbus 


567 


BED^  YENEftABILIS  OPP.  PABS  11.  SECT.  ).  —  EXE6ETICA  GENUINA. 


j68 


\mi   resurreciioncm  carnis  Telui  clamabal  :   Ecce  A  nos  po&ilos,  qiianio  m»gis  silu   rebellare  conspicil» 


tgo  vobiscum  sum,  usqve  ad  eoMUmmationem  swcuii 
{Maih,  xxviii).  Jejiiriium  quippe  est  in  inbiilaiioiie 
cerianrmis,  quoniam  qiit  in  agone  est,  ab  omiiibiis 
absiineiis  est.  Gibus  autem  iu  spe  pacis,  quse  per- 
fecta  iion  eril,  nisi  cum  eorpus  postrum,  ciijiis  ex- 
speclamus  redemptidnem,  induerit  immorlalilaiem, 
qiiod  iiondura  adipisceiiiio  gloriamur,  sed  sperando 
j:iro  |»a6citiiur.  Utrumqiie  Apostolus  simul  nos  agere 
osteiulit,  dkens  :  Spe  yaudentes,  in  Iribulatlone  pa» 
tievie$  (liom,  xii).  Tanquam  illud  esset  in  cibo,  lioc 
iii  jejunio.  Siniui  enim  cum  viam  Domini  earpimus, 
et  a  Taiiitate  praesentis  sxculi  jejunamus,  et  futiiri 
proniissione  relicimur»  hic  noD  apponeiites  cor,  iilic 
^ascentes  sursum  cor.  Quod  autem  Dominus  con- 


tanio  amplius  expugiiare  coriiendit.  Eos  enim  pu!- 
sare  negligit,  quos  quieto  jiire  pos&idere  se  semiu 
Conlra  nos  vero  eo  vebemcniiiis  inciiatur*  qu4i  es 
corde  nostro  (|uasi  ex  jiire  proprias  babiialioiiis  e&- 
pellitur.  lloc  enim  in  seipso  Dominus  sub  qH»d»iH 
di<pensatione  figuraTit,  qiii  diabolum  noii  nisi  pmA 
baptisma  se  teniare  permisii,  ttt  signum  nobis  qiioil* 
dam  futura!  coiiversationis  innuerel,  qiio<t  membM 
ejus  postquain  ad  Deum  prolicereni,  tutic  acritreft 
tenlationum  insidias  tolerarent. 

Et  duxit  Ulum  diabolus,  et  ostendit  iili  omnits  r§gm 
orbis  terrcs  m  mmnenito  tempari$,  Cum  ductusa  dift* 
bolo  Deus  bomo  narratur,  mens  refiigit,  bum^inift 
boc  audire  aures  ezpavescunt,  Cui  lamen  iion  esse 


summatis  jejunii  diebus,  esiiriit,  cum  de  Moyse,  vel  B  incredibilia  ista  eognoscimus,  si  iii  illo  et  »lia  facta 

pensamus.  Certe  iniquorum  omnium  diaboius  ca^ 
esl,  el  biijus  capltis  membra  siint  omnes  iniquib 
Quid  ergo  mirura  si  se  permisit  ab  illo  io  moniem 
duci  qui  se  pertulit  eliam  a  membris  iUius  cnafiMgif 
Non  est  ergo  indignum  lledemptori  noslro,  quoil 
tentari  voluit,  qui  vcnerat  occidi.  Justiim  quipp^ 
erat  ut  sic  tentationes  nostras  suii  tenlaiioniliiit 
vinceret,  sicut  roortem  nostram  venerat  sua  morla 
superare.  Uene  aulem  in  momeuto  teinporis  uec«-> 
laria  ct  temporalia  roonstrantur.  Non  eiiim  lam  eon* 
spectus  celeritas  indicatur ,  quam  caduc»  fragiliut 
poiesialis  exprimitur.  In  momeeio  enim  cuncia  iila 
prxtereunt,  et  sxpe  bonor  s.xculi  abiii  anleqiMi 
venerit.  Quid  enim  sxculi   potest  esse  diutummB^ 


lilia  jejunantibus  nibit  tale  sil  scriptum,  ideo  fa- 
ctuin  esl,  ne  ab  eo  leniando  pavcns  tristis  aufuge- 
I  et,  quetn  curo  tel  Blgnis  coelesiibus  pra;eoiiaturo, 
lutn  etiam  viris  excellentissimis  in  absiinendo  vide- 
ret  squatom.  Esuiriil  eoim  burailis  Deus  boiiio,  ne 
tniinlco  innotescat  lubliinis  boino  Deus. 

Dixit  autem  ilii  diabolui  :  Si  Fiiiut  Dei  es^  die  ia^^ 
Yidi  huie  ut  panis  fiat.  Antiquus  bostis  redi>mpl(»rein 
biimani  generis  debellaiorein  suum  in  niuudum  ve- 
uisse  togito\ity  unde  et  per  obsossuin  boroiiiem 
di<U  :  Quid  nobis  et  tibi,  Fiii  Dei^  veni$ti  hue  anle 
iemput  torquere  nos  (Maith,  viii)?  Qui  tamen  prius 
cum  buiic  passibilem  cerneret,  cuiu  posse  inortalia 
perpeti  buinaniiatis  vidcret,  oiiiiie  quod  de  ejus  di- 


viniiate  suspicalus  ^t,  ei  Tasiu  stue  superbiac  io  du-  ^  cum  ipsa  diuturna  non  sint  sscula? 


t>ium  venit.  Nibil  qui(»re,  nisi  superbum  lapiens, 
duiu  essc  hutic  bumilein  coiispicit,  Deuro  esae  dubi- 
lavit.  Unde  ad  ictitationuin  se  argumenta  converlit« 
hed  non  sicul  nos  qui  puri  horoines  surous,  irruente 
saepe  tentatione  concutimur,  ita  Redempioris  nostri 
siuima  lcutationiB  csi  iiecefisilate  lurbata.  ilosiii 
namque  nosier,  et  si  in  excelsum  roonlem  eum  per- 
luissos  aisiiropsit,  li  dalurum  le  regna  mundt  per- 
hibuit^  li  quasi  in  paiiein  vericndoi  lapidci  osten- 
dii,  mcnicm  larocu  Mediaiorii  Dci  el  hominum  leo- 
latione  iquasiare  neii  vahik.  Sic  enim  dignaius  esi 
bicc  extcrins  cuncla  luiciperc,  ut  lamen  ejus  mens 
iiiteriui  divinitati  lus  inbxreni  inconcusia  perma- 


Et  01/ :  Tibi  dabo  potestalem  hanc  unkvertam^  cl 
gloriam  i7/orum,  quia  mihi  tradila  sunt^  et  eui  vo/c,  ife 
iiia,  Tu  ergo  procidens  $i  adoraveris  coram  me,  erani 
tua  omnia,  Arrogaiis  et  superbui  etiam  boe  de  je- 
ctantia  loquitur,  non  quod  in  loto  miindo  liabeal  p»> 
tesiatem,  oi  possit  oinnia  regna  darcdiabelus,  enfli 
sciamiis  plerosquc  sanctos  viroi  a  Dco  reges  fa- 
clos.  St,  inquit,  procidens  adoraveris  earam  me.  Crgfi 
qui  adoraiurus  esl  diaboluni^  aate  corruit. 

Et  respondens  Jesus  dixit  iiti  :  Scriptum  eet^  Ae- 
minum  Denm  tuum  adorabiSf  et  ilii  soii  terwiei^ 
cens  diabt>lus  Salvatori :  Si  procidens  adoraveri» 
e  contrario  audit  quod  ipsc  magis  adorare  eom  de- 


neiet.  Qui  ct  si  quaudo  turbatui  ipiritn  infrcrouiise  -.  beat,  Doroinum  el  Deuro  suum.  Quarit  fortc  alioM 

»•      •_  •    .    .  ••  •  _l*^  1        m  •  ^^ 


diciinr,  ipac   divinitui  diaponcbat,  quantiim   ipie 
bttiHaiiitui  turbareiur. 

Et  reepondit  ad  iUum  Jesns :  Scriptum  est  quia  non 
tn  pane  »olo  ^ivit  homo,  sed  in  omni  verbo  Dei.  Idco 
sic  respottdK  Bominus,  quia  prepeiiiuin  ci  crat  hu- 
niilitaie  diaboluin  vinccre,  nou  poteulia.  Simulque 
auimadvericndum  quod  nisi  jejunare  ccepiiscl  De- 
mimis,  teniandi  occaiio  non  fuiseet  diabnlo.  Secun- 
dum  illod :  Ftli ,  accedens  ad  tervitutem  Dei,  prtepara 
animam  tuam  ad  tentationem  {Eccii,  ii).  Scd  d  ipia 
responsio  Salvaiorii  hominem  fuiisc  indicai  qui 
iciilati»  cst :  Non  in  pane  soio  vivit  homoy  sed  in  omni 
verbo  Dei.  Si  quii  erge  non  veicitur  vcrbo  Dei|  iile 
non  vivir.  Aliter :  Hostii  noiter  adtiuc  in  hac  vila 


quo  modo  convenial,  quod  hic  praeclpilur,  Domino 
loli  lerviendum,  Aposioli  vcrbo  qui  dicil  :  Sc4  par 
charitatem  servite  invicem  (Galat,  v).  Scd  buic  fsi  ile 
Graec»  linguae  cx  qua  Scriptura  iranitata  esl,  ortgo 
salisfacit ,  in  qua  icrvitui  duobui  roodii  ac  diteraa 
ligniGcaiione  lolel  appeilari.  Dicilor  enim»  Isctmmi» 
diciiur  ei  Sov^ita.  Sed  dulia  inteiligilur  Mrvitui  eoM* 
munii,  boc  esl  sive  Dco,  sivc  cuilibel  in  rcnHB  ua- 
lura  exhibita.  A  qua  ctiam  lervui,  id  eil,  toWt 
Grcce  nomen  accipit.  Latria  autem  ?ocatnr  lervi* 
tus  illa  qux  soli  Divinitatis  cultoi  dcbila,  ncqoc  iilli 
esi  participanda  creaturx.  Unde  et  idololatr»  naii« 
cupantur  hi,  qui  vota,  prcces  el  lacrificia»  quae  ani 
Dco  debuerant,  idolii  impendunt.  Jubcmur  ergo  per 


S6^  IN  LUCi£  KVANGELIUM  EXPOSITIO.   —  LID.  I.  370 

diarilileni  servire  iniricein,  quoii  est  Graece  dt«i-  A  luii.  Ili  fti  invidere  noii  desiiiat ,  lanien  inslare  for- 


>ivtcv.  Jiibemur  uni  Deo  servire,  quod  est  Grsce 
Wptwftv*  Uiide  dicitur  :  El  Uli  soli  lervies,  qnod  est 
graea  W^cvo^cc^.  Ei  iieruin  :  Non  enim  sumus  ctr- 
#MMtt«»  Spiriiui  Dei  sermenlei  {Plulipp.  iii) ,  quod 
tst  in  Grcco  AfleTjMuorrcf . 

£f  dmmt  illum  iu  JerusaUm^  et  siatuit  eum  super 
phsmm  lempli,  Ut  queni  gula  vel  avarilia  superare 
noD  poierat,  tentct  et  vana  gloria,  si  forle  illum, 
vel  ipsa  viclorix  su»  jacianiia  dejicere  queat. 

£i  dixit  iUi :  Si  Filius  Dei  es,  mitte  te  hinc  deorsum. 
lii  omnibus  tentalionibus  hoc  agit  diabolus,  ul  inlel- 
figat  81  Filius  Dei  sit,  sed  Dominus  sic  responsionem 
tem^eral,  ut  eom  relinquat  ambigiium.  Mitte  te 
deanmm,  Yox  diaboli,  qua  seroper  omnes  deorsum 


midat,  quia  frequenlius  refugit  triumpkari.  Audilci 
itaque  Dei  nomine,  reeestit  (inquit)  usqus  Md  tempmt^. 
Postea  enim  non  tentaturus,  sed  aperte  pugnaiurus 
advenit.  Quamvis  sftpe  antiqmts  bostis  postquam 
menti  nottr»  tentationum  cerumen  inftixerlt,  ab 
ipso  luo  certamine  ad  tempus  recedit,  noa  ut  iilatc 
maliii»  finem  prsbeal,  sed  ut  corda  quae  per  quie-^. 
tem  secura  reddiderit,  repenie  rediens»  facilius  in- 
opinatus  irrumpat.  Notandum  auteni  quod  tribus  so- 
lum  tentatoris  fraudibus  eipositis,  omnem  letiiatio- 
nem  dicit  esse  consummaiam*  Quia  videlicet  Ims 
omnlum  vitiorum  origines  amplectuntur  et  fontes. 
J(»anne  atlestante  qui  ait :  Quta  omne  quod  in  mundo 
ett^  eoncupiscentia  carnis  est,  et  concupisceniia  ocuUh 


cadere  desiderat.  Mitte  te^  inquit :  persuadere  potest,  ^  rum,  et  superbia  vitm  (/  Joan.  ii),  El  in  evangdica 


praeripilare  non  polest. 

Scriplum  ut  enim  quod  angelis  tuis  mandavit  de  te^ 
«1  conservent  1«,  et  quia  in  manibus  toUent  te^  ne  forte 
efendas  ad  iapidem  pedem  tuum.  Hoc  in  nonagesimo 
ptalrao  legimus.  Verum  ibi  nnn  de  Christo,  sed  viro 
ranclo  prophelia  esl.Male  ergo  interprelatur  Scriptii- 
nsdiaboitts^Certe  sl  veredeSalvaiorescriptum  nove- 
rai,  debuerat  ei  illud  dicere,  quod  in  cod^m  psalmo 
contra  se  sequitur  :  Super  atpidem  et  basiliseum  ant- 
MMSf  el  eonculcabis  leonem  et  draconem  (Psa/.xc). 
De  angelonim  auxilio  qnasi  ad  infirmum  luquilur,  de 
sui  conculcatione  quasi  tergiversator  tacet. 

Ei  reepondens  Jesus,  ait  illi  :  Dictum  est :  Non  ten' 


parabola  tribus  soluin  reprobi  negoiiii ,  ab  asternae 
v.tae  dapibus  excluduntur.  Primus  (inquit)  dixit  : 
VUlam  emi ,  et  necesse  habeo  exire,  ei  videre  i7/am. 
Et  alter  dixit :  Juga  boum  emi  quinque^  et  eo  probare 
iUa.  Et  alius  dixit :  Uxorem  duxi ,  ideo  non  possum 
venire.  Uxorls  quippe  appetilus,  sicut  et  gula,  ad 
concupiscentiam  carnis  pertinet.  Villx  emptio ,  qu;c 
avaritia  non  caret,  ad  superbiam  viiae  respicit.  Pro- 
batio  quinque  jugorum,  id  est,  corporalium  rerum 
curiositas,  quas  est  vana  glorla,  ad  concupiscentiam 
refertur  oculorum.  Nam  per  oculos  maxime  ciiriosi- 
tas  praevaiei,  et  his  quldem  Dominus  quasi  forllor 
facie  ad  faciem  teotatur.  Nos  vero  cuin  ipsi,  perco- 


tahii  Dominum  Deum  tuum.  Falsas  de  Scripturis  p  P»o  baptismate  gratia  spiriius,  ercmum  virlutuni 

^t-t._*« •.. •-   n       • .    #   - •.     .1 •         ^    •iilimiio     ^iifn   lAiiiniMm    /itto<1i>a0AeimolA     Siitt4»iniimiia 


diaboli  ingittas,  vcris  Scriplurarum  frangit  clypeis. 
Kt  noiandum  quod  necessaria  testimonia  de  Deuie- 
rniiiimio  tantum  proiuleril,  ut  secundx  legis  sacra- 
inema  monsiraret.  Non  len/a^/s,  inquit,  Dominum 
Deum  tuum.  Soggerebatur  enim  lanquara  homini,  ut 
signo  aliqno  exploraret  ipse  qiiantus  esset,  id  est, 
quan  molium  apud  Deum  posset.  Quod  viiiose  fit, 
aim  ii.  Periinet  iiamque  ad  sanam  docirinam, 
qiiando  habet  quod  faciat  bomo,  non  tenlare  Domi- 
OQm  Deum  sunm.  Ncque  enini  et  ipse  Salvator  non 
poierat  tueri  discipulos  suos,  quibus  lamen  ait :  Si 
vos  perseeuti  fuerint  in  una  civitatet  fugite  in  aUam 
{Matik.  x).  Ciijiis  rei  prior  exempluni  praBbuil.  Nam 
cnm  poiestatem  baberet  poncndi  nnimain  suaro,  nec 


;idimu8,  curo  jejuolum  quadragesimale  luscipimiis, 
id  est,  ab  itlecebris  sxcularibus  toto  vltae  nostrae 
tempore  continere  disponimus,  vel  tacitis  appeiimur 
insidiis,  vel  aliquando  eiiam  proximiore  pulsamur. 
Qui  cum  blandiens  dicit :  Homo  fortls  es^  manduca 
ei  bibe,  et  similis  mane ,  videndum  est,  ne  nobls 
serpentis  antiqui  nescius  Tcnena  propinet.  Dicen- 
dumque  :  Non  in  solo  pane  vivit  homo ,  sed  in  omni 
verbo  Dei.  Verum  multi,  concupiscenlia  carnis  de» 
victa,  n.ox  avaritia  pulsaniur,  et  aliquoties  etiaro 
superaiilur,  adeo  ut  pro  oblatis  moneribus  diabolum 
adorare  non  metuant.  Quomm  ubi  plurimi  continen- 
tiam  laudanl ,  majores  etiam  personae  bonorant , 
dona  tribuunt,  fil  ut  voluputom  Yictores  philargyria 


eam  poneret  nisi  cum  vellei,  iu  iEgypium  lamen  j^  vincantur,  et  crescente  per  tempus  insania,  diviies 


lulans  portaiiiibus  parentibus  fugit.  £i  ad  diem  fc- 
ttniii  non  evidenter,  sed  lateiiter  ascendit,  cum  alias 
ptlan  loqoeretar  Judxis  irascentibus,  et  de  iniiiii- 
«siiiiiio  aninio  audientibus  ,  nec  tamen  valeniibus 
Ib  enm  mittere  manus,  quia  nondum  venerat  bora 
«fiis.  Qiii  ergo  palain  docendo  et  arguendo,  et  tamen 
immiconim  rabiem  valere  in  se  aliquid  non  sincndo, 
Ma  demoiistrabat  potestatem,  idem  tamen  fugienilo 
«t  laiendo  hominis  instruebat  infirmitatem,  ne  Deum 
tentare  audeat,  quando  habet  quod  faciai,  ut  quod 
^vere  oponet  evadat. 

Et  eonsummata  omni  lentatione ,  diabotus  recessit 
efr  Hto  usifue  ad  tempus.  Vides  ipsum  diabolum  non 
e^se  in  studio  pcrtiniccin,  ccJcre  vcro  solere  vir- 


quosque  quos  per  aperia  (aciuora  daemone  plenos 
agnoscunt,  non  modo  exsecrentur  et  arguani,  sed 
et  flexa  cervice  adorent  et  suscipiant.  Unde  dicit 
Apostolus  avaritiam ,  simulacrorum  esse  servituieni. 
Qui  si  et  hanc  Salvatoris  exeroplo  triuropharini, 
Dominuro,  videlicet,  Deum  suum  adorando,  et  pro 
aeternis  gaudiis  illi  soli  servieudo,  aderit  ei  tertia 
vanx  glori^  pestis,  quu!  vitioruro  praecedentiuro  vi- 
ctores  de  suis  viribus  extollai»  ut  quasi  in  virtutum 
culiuine  positos  olierius  se  jani  cadere  non  posso 
prsesumant.  Et  hoc  plane  curiosis  oculis  Deuui  ten- 
tare  est,  de  suis  queropiaro  meritis  gloriari.  Contra 
hoc  quod  ipsc  fidero  djscipulis  augens  ait :  Ctim  per- 
feceritis  omnia  (fuce  prtecepta  tunt  vobiSf  dicite  :  Seru, 


871  DEDiE  VENERA61LIS  OPP.  PARS  II. 

ittMtUei  tUMiff,  qum  dtbmmut  facere  feeimus  {Lue.  A 
ifii).  Qui  cum  alibi  praciperei  ne  jusiiliam  nosiram 
coram  hominilNis  faeiamus,  in  ejutdem  deflnilioiie 
jf>jttRtQm  lanlnm,  eleemesynam  aique  oraiioiiem 
Sttbjunxily  triplici*  acilicef,  hosii»  lelo  lolidem  arroa 
defensionir  opponens,  ut  jejunio  concupisceiiiia  car- 
i^  eleenioaynis  avarilia,  precibus  jactaniia  pella- 


SECT.  I.  -^  EXEGETICA  GENUINA.  57f 

lur  meriiorum.  Hxc  de  priiicipiis  evangelicse  dispen- 
salionis  uno  liliello  dixisse  surflcial,  veriim  qu»  w&' 
quuntur  gesta  vel  dicla  Salvaioris,  non  solum  nostnB 
quieli »  sed  el  legeniium  commodo  consulentes,  ab 
alio  roagis  iutiteamiir  exordio.  Nescio  quo  enim  mndo, 
ut  Augusiiiius  ait,  ita  libri  lermino  reficiiur  lectori» 
inlenlio,  sicul  labor  viaioris  hospilio. 


LIBER  SECUNDUS. 


Ecelesiastica  narral  hiiioria ,  beaiissimum  Joan* 
nem  aposioluiny  nsque  ad  uliimum  pene  vitae  au» 
temptts,  absque  nllius  Scriplurx  indiciia  Evangelium 
fraedicasse.  Sed  cirm  Irium ,  iiiquil ,  Evangerionim, 
eiiim  ad  ipsum  notfiia  pervenisset,  probasse  qiiidem 
dlcitur  fidem  et  verilatem  diclorum,  deesse  lamen 
ifldit  aliqua,  et  ea  maxime  qua>,  primo  pru^dicaiioiiis 
siMB  lempore,  Dominus  gesseral.  Cerium  esl  eniin 
<|ood  in  superforibos  Iribus  Ev.ingelisii8  baec  vklen- 
lor  sola  contlneri,  quae  »n  eo  gesia  sunl  anno  qiio 
Joannes  Baptisia  vel  inclusus  est  iii  carcerero,  vel 
poniios.  Deniqiie  si  observes,  siaiiin  in  iniiiis  narra- 
lionum,  posteaqiuim  referl  Matlbaeus  de  quadraginla 
dierum  jejunio,  ei  de  leiilalione  ejus,  concinuo  suhjecii, 
dicens  :  Aiidi^t  auiem  quh  Jowmet  BaplUta  iraditue 
e$t,t€cetui  a  Judma,  et  venit  in  Galilieam  (Matk^ 
ui).  Sed  et  Marcus  similiter  :  Potteaquam  (inquii) 
iradJliM  ett  Joannet^venitletut  in  GaliUeam  {Marc.  i^ 
Locas  vero  einm  priusqiiam  incipial  aliquid  de  acti- 
bus  referre  Jeso ,  dicil  qnia  adjeeit  Herodet  tuper 
•Hifija  wuUa  qute  geuerat^  et  iudunt  Joannem  in  car- 
cerem  {Luc.  1 1).  Quia,  inquam,  ab  his  hsc  videban» 
lur  omissa,  rogaius  diciiur  Joannes  apostolns  ui  ea 
qo»  prsierieranl  priores  ante  tradilionem  Joannis 
Salvatoris  gesia  describeret.  El  ideo  dicit  in  Evan- 
gelio  :  Uac  fecit  imtio  tignorum  Jetut  {Joan.  ii).  Kt 
ilerom  in  alio  loco  iudicat  dicens :  Nondum  enim 
Joannet  mit^ut  fuerat  in  carcerem  (Joan,  iii).  Ex  qiii- 
tos  coostat  quod  ea  qiiae  anieqiiam  Joannes  iradere- 
lor  a  Jeso  foeranl  gesia  describil.  His  memorat» 
bistori»  diclis  initiom  hujusce,  hoc  est  secundi  no- 
siri  in  Lucam  libellit  praemunire  curavimus,  ne  quis 
legentium  puiaret  ea  quae  per  ordinem  sunt  expo- 
iicoda  posl  dleruio  ii  jejunium  confestim  facia,  sed 
posl  aliquot  a  Domino  miracula,  vel  in  Judsea,  vel 
10  Galilsea  pairala  poiius  animadverierei  esse  secuia. 

Et  ingrettut  ett  Jetut  in  virtute  tpiritut  in  GaU- 
/0*0111,  et  fama  exiit  per  univertam  regionem  de  Ulo  ; 
ol  ipto  docebat  in  tgnagogit  soncm,  et  magui/icabatur 
ab  omnikut.  Virtulem  spiriius,  signa  miraculorum 
dicit.  Slcot  et  alibi  Jodaei  admiranles.  Vnde  (inquiuul) 
kuie  tofrientia  ha^  et  vlrtut  {Matlh,  xui)?Sapieniiam, 
videiiceit  ad  dociriuam,  virtutein  vero  ad  opera  re- 
lerentes.  Quae  utraque  pariier  el  in  hoc  loco  juiigun- 
lor,  dom  Jesos  el  iii  viriuie  spiriius  ingressus  esse, 
et  in  synagogis  eoriini  dociiisse  perhibetur.  (Jnde 
luerilo  et  inaguilkaitts  a  praiseniibus,  ei  per  absen- 
tes  quosqoe  faiua  vulg-iius  ad:>everaiur.  Quod   non 


utique  nisi  praeseniibos  faciorom  dlciorumve  fieri 
posset  indiciis.  Sed  hormn  lempus  et  ordinem  io 
Joannis  (ut  dictum  esl)  Evangelio,  quisqiiis  quaeste- 

B  ril  inveniel.  Cujus  ui  castera  praeiermitiens ,  uiiom 
solummodo  lesiimonium  ponam.  Cum  venitset,  in- 
quil,  in  Galilasam^  exceperunt  eum  GatiUei^  cum  vi- 
ditsent  omnia  qwB  [ecit  in  Jerosolymit  in  die  festo 
{Joan,  iv).  Molandum  sane,  quod  primo  Jesum  vir- 
lulem  spirilus  demonstrasse,  ei  posl  docirinae  gra- 
iFam  iniuislrasse,  primo  de  virlutibiis  famam  cgres- 
sain,  ei  sic  doctrinatii  mngniflcaiam  esse  commenio- 
rat.  Juxta  ordiiiem,  videlicei,  quem  et  iu  Aciibua 
apostolorum  breviier  commendare  euravit  :  Qaiir 
cospiiJitut  facere  el  docere  {Act,  i).  Prius  enim  facere, 
et  posiea  posuil  docere,  ne  quis  docior  aud^toriboa 
suis  quae  nondom  factis  ipse  palravlt,  iiaperare  pne- 
sumat. 
Et  vemt  Naxareth  ubi  erai  nutrltut ,  el  intranil  ae- 

C  cundum  consuetudinem  suam  die  sabbati  in  Synagogattu 
Synagoga  Craece,  Laline  dicilur  congregatio^  quo  oo- 
iiiine  nonsolum  affluenlium  lurbarum  conventum,  sed 
ei  domuro,  qua  ad  audiendum  dicendumve  Dei  verboiii 
conveniebaiit  Jiidaei,  appellare  solebanl.  Uude  DtMni- 
nus  ad  Annaro  pontiftcem  :  Ego  temper^  inquil,  cfociii 
fn  tynagoga,  et  in  templo^  quo  omnes  iudxi  conva- 
iiiiint.  Sicui  el  nos  Ecdebias  fideriuin,  ei  loea  el 
cboros  vociiamus.  Yerum  differl  mter  Synagogam 
qnae  congregatio,  ei  Ecclesiam  quae  convocado  inler- 
preialur ,  quod  veleris  Testamenti  populus  *utroqoe 
vocabnlo,  Novi  aulem  lantum  Ecclesia  noncopator. 
Quia  videlicel  el  pecora,  ei  inanimae  qoneque  res 
congregari  iii  iinum  possunl ,  convocari  auiem  noo 
nisi  ralione  ntentia  pdssunl.  Ideoque  novae  gratis 

D  populum  quasi  majori  dignitate  praedilum,  reciioa 
coiivocatum  in  unitalem  fidei ,  quam  congregalofla 
dicere,  id  esl,  Ecclesiam,  quain  Synagogam  iiomi* 
uare ,  aposlolicis  scriptoribus  et  docloribus  vlsooi 
esl.  Confluebanl  aulero  die  Sabbali  iii  synagogis,  ol^ 
juxla  quod  Doroinus  prascepit  :  Yacale  et  videta^ 
quoniam  egotum  Deut  {Pt^al,  xlv),  feriatis  mumii 
negotlis,  ad  meditanda  legis  moniia  quielo  corde 
residerenl.  Cujus  eo  die  devolionis  agendas  haclenas 
in  Ecclesia  perdurat  indiciiim,  quis  ad  memoriaiii 
priscae  religionis canlicum  Doulerouomii,  iu  qtiouni* 
vcrsus  veieris  populi  status,  qiiid  videlicet  oirrnso, 
quid  tiropilio  Deo  meruoril,  conlinetur,  iionnullis  ia 
locia  Sabbato  dicere  consuevit.  Alioquiii  es^et  pr«e« 
posterum  ui  prioribus  sepiimanx  Uicbus  propheta* 


S7S  IN  LUCiE  EVANCELIUM 

ritro  dictis  carminibus,  Moysi  ultiiniini  dicerelur.  A 
Intravit  ergo  Jesus  die  Sabbjti  in  synagogaro  ,  ul 
ritum  legis  Mosaicae  cumulo  graiix  cceiesiis  adim- 
pleret. 

Ei  twrrexit  legere,  el  lradUu$  est  illi  liber  prophet<e 
iMim.  Indiciani  quidem  humiHimae  dispeusalionis 
est,  qua  Deus  iuter  bomines  miuisirare,  uon  mini- 
sirari  Tenerai«  quod  etiam  lecioris  loscipere  non  de» 
dignaiur  ofUcium.  Sed  aliiore  provideniia  Liicas  a 
leciione  et  eiplanatione  prophets  gesla  Doniini 
scriplarus  inchoavit,  quia  scilicet  omnis  propheiiac 
Scriptora  ad  ipsum  usque  periingens,  per  ipsum 
nobia  aperienda,  et  in  ipso  consiiterit  adimplenda. 
Unde  et  ntnimque  hocin  Evangelii  sui  Ane  manifestius 
explicat,  cum  posito  prius  dicto  Salvatoris  :  Quo- 
niam  neeesse  esl  impleri  omnla  tfuce  scripta  sunl  in 
Uge  Motfti^  et  prophetis^  et  psalmis  de  me  (Luc.  xxiv); 
mox  et  ipse  subjunxit :  Tunc  aperuit  itlis  seMum^  ui 
inuUigerent  Scripluras  (Ibid.).  Surrexit  igitur  legere 
Jesus,  ut  quos  nova  signorum  operatioiie  noii  cou- 
verieraty  vel  propheiicae  leciionis  atiestalione  corri- 
gerel. 

Et  m  revolvil  librum^  invenit  locum  ubi  scriptum 
erut.  Pulchie  librum  propbets  clausum  accipii,  sed 
revolutum  legit,  quia  mysterium  Incarnalioiiis  suae 
piopbetarum  voce  praescriplum,  et  prius  suscepit 
exblbeiidum»  et  post  inteliigendum  morialibus  ape- 
loil. 

Spiritus  Domini  super  me,  propter  quod  unxit 
we  gvangelizare  pauperibtu^  elc.  Loqueiis  &upra  de 
vocatione  geniium  et  Ecclesiae  confirmatione  per 
prophelam  Salvator ,  cum  inter  cxtcra  dicerel  : 
Ego  Dominus ,  in  tempore  ejns  subito  faciam  istud 
{Itai.  Lx),  conrestim  boc,  quod  hic  lectum  esi,  iniii- 
lil :  Sjnriius  Domini  super  me.  Non  quod  Doininus 
Dens  babeat  Dominum  Deum,  sed  qiiod  juxla  dispeii- 
ntionem  carnis  assumpiae  dicat  ea  qu»  bumili.i 
sonL  Ad  quem  Psalmisia  jam  dixeral :  Dilexisti  ju- 
9tuiam  et  odisti  iniquitatem ,  propterea  unxit  te  Deus^ 
Deus  Imct,  aleo  Imtitim  pree  consortibus  tuis  {PsaL 
XLiv).  Qoando  enim  consortes  noininaniur,  iiaturani 
camis  intellige,  qua  Deus  consortes  substaniioe  su» 
iios  babel.  Et  quia  eral  unciio  spirilalis,  et  nequa- 
qoam  hnmaui  corporis,  ut  fuit  in  sacerdotibus  Jiidaeo* 
ram,  idcirco  prac  consoriibus,  id  esl,  caeleris  sanctis  0 
UUCI08  esss  meinoratur.  Cujiis  unciio  illo  expleta 
esi  lempore,  quando  baptizatus  est  inJordane,  el 
Spiriius  sanctus  in  specie  columbae  descendit  siiper 
eom,  ei  mansit  in  illo.  Uncius  est  igiiur  oleo  spiri- 
taiis  et  virtute  coelesii,  ut  |»aiipertatein  condiiionis 
linmanx  Ibesauro  resurrectioiiis  riguret  aeterno,  ca- 
^viiaten  mentis  auferret,  cj!cilaiem  illuminarct 
seiinonim.  Beati ,  inquiens,  pauperes,  quia  vestrum 
mt  regmim  Dei  {Luc.  vi).  Et  ilerum  :  Si  vos  FUint 
HberaverU^  vere  Uberi  eritis  {Joan,  i.xxxv).  El  ilenira : 
Q»  sequUur  me,  non  ambulet  in  tenebris^  ted  habebit 
iumen  vitas{Ibid.). 

Dimiltere  confractot  in  remisfionem,  Prcedicnre  an- 
w/n  Domini  acccptum^  ct  dicm  rctnbutioni^.  Sacrifi' 


EXPOSITIO.  —  LIB.  II.  .     574 

cium^  iiiquil,  Dco^  tpiritus  conlributatus^  cor  contritum 
et  humiliatum  Deus  non  tpernit  {Psal.  l).  Atque  ideo 
missum*  sive  unctuin  se  dicit,  ad  medendum  conrra* 
ctis,  sive  conlritis  corde;  juxta  quod  ei  Psalmista  de 
illo  :  Qui  sanar,  inquit,  coniritos  corde^  et  alligat 
contritionet  eorum  {Ptal.  cxlvi).  Vel  cerle  dimittere 
coiirractos  in  remissioiiem  eos  qui  lcgis  ponderc 
gi*avi  alque  importabili  fuerant  depresii  reievare, 
atquK  in  remissionem  venii  graiiae  spirilalis  adiiiii- 
lere.  Ei  boc  ipsuin  esl  pnedicare  aiinum  Domini  ac- 
tepiiim.  Tuiic  enim  verus  Jubilu;i»  id  est,.Iibertatisan- 
nus  aderat  tempus,  videlicet,  Ecclesiae,  quo  iii  corpore 
versata  peregrinatur  a  Domino.  De  quo  Psalmista 
canit :  Benedicet  coronam  anni  benignitatit  tucs  (PtaL 
Lxiv).  Neque  cnim  ille,  quo  Dominus  praedicabat, 
solus  fuil  acceptabilis,  sed  eliam  istequo  praedicat 
Aposiolus  dicens  :  Ecce  nunc  temput  acceptabite^  ecce 
nunc  diet  talutit  (//  Cor.  vi).  Post  aimum  saiie  Doinini 
acceptabilem ,  etiam  diem  retributionis  extremx 
prxdical,  diceiis  :  Filiut  enim  hominit  venturut  ett 
in  gloria  tua  cum  angetit  tuit,  et  tunc  reddet  unicui- 
que  tecundum  oput  ejut  {Matth.  ivi).  Ad  cuncta  igi- 
tur  boec  evangelizaiula  ideo  sc  dicit  missum,  qiiia 
spiriiiis  Domini  est  super  eum. 

Et  cum  plicuittet  librum^  reddidit  minittro,  et  tedit. 
I/ibrum  Doiniuus  omnibiis  qui  aderant  audiemibus 
fegil,  leciuin  vero  mhiistro  reddidiu  Qnia  sicut  ipse 
alibi  testaiur,  cuin  es^^et  in  roundo,  palain  locuius  est 
iniindo,  seinper  docens  in  synagoga  ct  in.  templo,.qiio> 
Oinnes  Jii(l;ei  convenire  consueverant.  Sed  ad  coclesiiii 
regrcs^urus,  bls  qui  ab  iiiitio  ipsi  viderunt,  et  miiiislri 
fueruiil  iiermonis,  evangelizaudi  officium  iradidlt.  Et 
bene  st  jiis  quidem  legit,  sed  Itbroreddito  resedit.  Stare 
eniui,  operantis;  sedere,  quiescentis  vel  jUdicantis 
cst.  Qiiia  DonMuiis  Jesus  Cbristus,  ut  viam  nobis 
scienttae  quae  de  se  erat  scripla  paiefaceret,  ad  teui- 
pus  in  came  dlgnatus  est  operari. '  Peracto  auleH> 
piae  dispensationis  ofAcio,  discipulos  suse  doctrinae 
sequaces  elegir,  seqiie  supernae  qoielrs  solio  reslituit, 
uiide  et  nunc  occuita  judicio  cuiicta  dispenset,  et  ia 
flne  totius  saecub  judex  manifestus  appareat.  Simul 
exemplum  mystice  proponens,  iil  verbi  quisque  prae- 
dicator  ejusdem  sit  eiiam  factor.  Surgat,  legat ,  et 
resideat :  hoc  est,  operetur,  prxdicei,  et  sic  praemia 
quietis  exspectet.  Et  notandum  quia  librum  ipse  re- 
volutum  legit,  ministro  auteni  plicatum  reddidit. 
Quia  et  Ecclesiain  suam  misso  a  Palre  spirilu  vrriia- 
lis,  docuit  in  omneiii  veritatem,  et  lumeii  non  om- 
nihiis  omnia  dicenda,  sed  pro  captu  audientium  vrr- 
bum  docloridispeiisaiidum  suo  praemonebat  exeinplo, 
C(im  aii  :  Mulla  habeo  vobit  dicere,  ted  non  potesiis 
iila  portare  modo, 

Et  omnium  in  tynagoga  oculi  erant  intendentes  tV 
eum.  Coepit  autem  dicere  ad  itlot :  Quia  hodie  impleta 
ett  ha^c  Scriptura  in  auribus  vestris.  In  eo  uiique  im- 
pleia,  quia,  sicut  illa  praedixerat :  Et  magna  faeiebat^. 
et  majora  Dominus  evangetizabat.  Qiiod  igilur  majus 
qu:iTiii)US  testiinoniiim ,  quain  qiiod  se  fuisse,  qtii 
l^cuUis  esl   iii  prophclis  ,    prof^^-ia  vocc   sigtiavit  ? 


I 


575  CED.E  VENKUAIULIS  OrP.  PAUS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  37(i 

flcmovens   sacrllcgia  perndorum  ,  (Jiii  alium  Deum  A  esi,  quia  capul  Clirisii   Deus.   Sputum   lulo   immi* 


dicufit  veieris  TesUmenli,  alium  novi ,  vel  qui  ini- 
fium  Glirisli  dicunt  esse  de  Virgine.  Quomodo  enim 
coepil  ex  Virgine,  qui  ante  Virginem  loquebalur  ? 

El  omne»  teuinwnium  illi  dahanl^  et  mirabantur  in 
verbii  fratim  qua  procedebant  de  ore  iltius.  Testimo* 
nium  iHi  dai^ant,  atlestando  illum  verc,  ul  dixerat 
6um  we  de  quo  cecinere  prophetae ,  vere  Spiriius 
sancti  graiia  perunctum  ,  vere  se  pauperes,  cxcos, 
eaptivos,  aique  confraeios,  illius  per  omnia  indigere 
muneribus. 

Et  dicebant :  Nonne  hic  est  /f/iiM  Josep^:^Quanta 
Razarenonim  caccilasy  qui  eum  qucm  in  verbis  fa- 
etisque  Cbristum  esse  cognoscunt,  ob  generis  luntum 
notiiiam  coiitemnunt.  Quonim  tamen    error  salus 


nostra  est,  et  liaeretieorum  condemnatio.  In  lanium  ^  livore  privabant. 


5lum  nos  illuminat  in  natatoria  Siloe  baptizaios , 
qnia  Verbum  caro  factum  est^  et  habitemit  in  nobis^  ei 
vidimus  gloriam  ejus  (Joan.  i),  quam  prius,  tenebris 
arcentibus,  comprebendere  non  poteramus.  Per  fa* 
brum  ergo  Clirisliim  creaius  es,  ui  esses.  Per  me- 
dicum  Cliristum  recreaius  es,  ut  post  vulnera  sanus 
esses.  Qui  ab  irridentibus  quidem  civibus  seipsuro 
ciirare,  boc  est,  in  sua  patria  vlrtutes  facere  mone- 
lor,  sed  non  oliose  ab  Evangelisia  alio  excusator, 
f|uia  non  poterat  ibi  virlutem  ullam  facere,  nisi  pau^ 
Cfis  inHrmos  impositis  manibns  curavii.  Et  miraba- 
tiir  propter  incredulilatem  illorum.  Ne  forlasse  quis 
vilii)rem  nobis  fieri  debere  palriae  putarel  afTectum. 
Amabal  itaqne  cives,  sed  ipsi  se  cbarilaie  patria  qui 


enim  cernebant  hominem  Jesum  Cbristum,  nt  bunc 
iilium  Joseph,  et  juxta  alios  evaiigelistas  rabrum, 
Tei  fabri  clamarent  filium.  Inter  quae  iatuendum 
qiiare  Chrisiiis  in  carne  apparens,  fabri  Oiius,  imo 
faber  appellari  voluerit.  Sanoque  intellectu  seniien- 
dum  qiiod  etiam  per  lioc  se  ejus  ante  saecula  fllium 
esse  docueril,  qui  fabricator  omnitrm  in  principio 
ereavit  Deus  coelum  et  terram.  Nam  ei  si  humatia 
non  sutt  comparanda  divinis  ,  typus  tamen  inieger 
cst,  quia  pater  Chrisii  igni  operatur  et  spiritu.  Unde 
etde  ipso  tanquam  de  fabri  Glio,  prxcursor  ejus  ait : 
ip$e  roi  baptiiabit  in  Spiritu  sancto  et  igni  (Luc,  it). 
^iii  in  domo  roagna  bujiis  mundi  diversi  generis  vasa 
f^bricat.  Imo  vasa  irje  spiritus  igno  molliendo,  in 


Ait  autem :  Amen  dico  vobis  quia  nemo  propheta 
acceptns  est  in  patria  sua,  Proplielam  dici  in  Scriplii* 
ris  Dominum  Christum,  et  Moyses  testis  est  qtii  ait: 
Propheiam  vobis  suscilabit  Deus  vester  de  frairibu» 
vestris  tanquam  me  (Deut.  xviii).  Non  solum  autem 
ipse  qui  caput  ei  Dominus  est  propbeiarum,  sed  et 
Elias,  Jeremias,  capterique  propbetae,  minoris  iti 
patria,  quam  in  extremis  civilatibus  hablti  sunt.  Qnia 
propemodum  naturale  est  cives  scmper  civibus  invi- 
dere.  Non  eniin  considerant  prxsentia  virl  opera, 
sed  fragilem  recordaniur  infantiaro,  quasi  non  et 
ipsi  per  eosdem  a;iaiis  gradus  ad  maturam  aeiaiero 
venerint. 

In  veritate  dico  vobis^  mHltai  viduce  erant  in  diebus 


mis^ricordias  Yasa  commutat.  Unde  bene  Malacbias,  ^  Eiije  in  Jsraet  quando  clausum  est  ccetum  annis  tri 

eum  ex  persona  Pairis  diceret :  Ecce  mittam  ange- 

tum  meum,  et  preeparabit  viam  ante  faciem  ttieam,  et 

Mtatim  veniet  ad  templum  suum  dominator  quem  vos 

quteritis ,    post    pauca    aubjunxit  atque    ait  :    Et 

^edekii  eonfians^  et  emundans  argentum ,  et  purgabit 

fUioi  Levi^  el  conflabit  eos  quan  aurum  et  quasi  argen- 

lauN.  Sed  hMJus  sacrameoti  Judxi  ignari,  diviii»  vir- 

tmia  opera  prosapi»  carnalis  contempiaiione  despi- 

ciuMl»  aicut  non  solum  ex  prsecedentibus  ipsorutn, 

aed  etiam  ex  subsequeniibus  Domiui  verbis  apparet 

<;um  svbdiiur  : 

El  ait  illis :  Vtique  dicitis  mihi  hanc  similHucUnem  : 
Medice^  cura  teipsum  :  quanta^  etc.  Quorum  iiisana 


bus,  etc.  Nou  (inquit)  boc  quod  divina  faslidiosia 
civibiis  beiieficia  subtrabo ,  prophetarum  gesiis 
adversalur.  Quia  sieul,  fame  quoiidam  oroiiem  ler- 
ram  premenle,  iiemo  est  in  Judaea  repertus  Eliae 
digiius  bospitio,  sed  cxterae  gentis  est  vidua  qiis- 
sita,  qua:  ob  fidei  gratiam  a  lanto  propheta  visitari 
deberet,  el  sicut  multis  ibidem  leprosis  Naaman 
tantum  Syrus,  quia  devote  quxsierat,  ab  Elisxo 
propbeta  curari  promeruit ,  bic  et  vos  non  alia 
quam  invidix  perfidixque  causa,  superno  munere 
privabit.  Quorum  si  facta  prophelarum,  el  jain  alle- 
gorice  discusseris,  invenies  profeclo  Domiuuin  iii 
patrlae  suae,  a  qua  receplus  non  est,  perfidia,  super- 


pcrfidia,  sanam  licet  nesciens  fidem  coufitetur,  qux  p  ^i»*"  nolasse  Judjeorum.  Nomine  vero  Capbarnaum, 


Domiauro  Christum  fabruiii  cognoroinat  et  niedicum. 
Faber  est  enim  verus,  quia  omnia  per  ipsum  facla 
sunt.  Medicus  est,  quia  oninia  per  ipsum  restaurata 
sunt  iii  caeiis  et  in  terra.  Et  sictii  de  se  ipse  lesta- 
inr  :  /V011  habent  opus  satii  medico,  sed  male  habentes 
{Uarc,  11).  El  quia  diximus  quo  instruroenio  fabri- 
eandi  ,  dicaniiis  et  quo  utatur  genere  medicandi. 
Prateriens  vidit  cwcum  a  tici/ii;t<a/e,  extpuit  in  terram, 
tt  fecit  luium  de  sputOt  tinivitque  super  oculos  ejus, 
el  dimt  ei  :  Vade,  lava  in  natatoria  Siloe,  quod  inler- 
pretatur  Missiis.  Abiit  ergo  et  tavU,  et  venit  videns 
{Joan^  ix),  Agnosce  igilur  magnae  roodum  rocdiciusc, 
et  gaude  quia  per  kanc  illuminari  nieruisii.  Luium  de 
terra  caro  Chrisii  est.  Spuluoi  de  orc,  diviuitas  cjus 


quae  agor  consolationis  inierpretatur,  gentiuro  prae- 
dicasse  salutcm,  ubi  majora  quolidie  signa  per  apo- 
stulos  apostolorumque  succvssores  non  tam  in  cor- 
porum  quam  iu  aniniarum  sanatione  patranlur.  Igi- 
lur  vidua  ad  quaro  Eli:is  roissus  esl,  geniium  desi- 
guai  Eccle6iam,qu»,a  suodiutiusconditoredeserta, 
popuiiim  recix  fidei  nescium,  quasi  pauperein  riliuut, 
egena  slipe  nutribai,  id  esl,  verbo  frucius  ex|»erie 
docebat,  donec  adveniens  serino  propbeticus,  qui» 
exsiccato  vellere  Israelis,  uipoie  clausa  coeli  janua^ 
faine  periclilabatur  in  Judaea,  pasceretur  ibi  siinul 
Gt  pa^cerel,  et  receptus  videlicel  a  credenlibus,  ei 
reficiens  ipse  credenles.  (Jnde  bene  baec  eadem  vi* 
dua,  iuSarcpla  Sidonix  dicilur  essc  moraia.  Sidooia 


377 


LN  LUCiE  fcVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  H. 


378 


qoippe,  Tenalio  iniililis;  Sarepla  vero,  incendiuni,  A  «<  turrexerunl,  et  ejeceruni  illuin   extra   eivUatem. 


vel  aiigustia  panis  interprelalur.  0*>ia  ubi  abuudavil 
peecaium,  iuperabundavii  gralia  (llom,  v).  Ubi  rehus 
fttpervicuis  acquirendis,  quasi  aticupandi  cura  im- 
peiHlebaiur,  ubi  dir»  silis  incendiuin  panisque  spiri- 
lAltt  aDte  flebat  angustia,  ibi  fariiia  oleumqne  ore 
propbelico  benediciiur,  id  esi  frucius  ci  hilarilas 
cbarUalis,  sive  gralia  corporis  dominici  el  cbrismaiis 
Biictio,  indefeciivo  verbi  copJeslis  muncre  fecunda- 
listur.  Cujus  hactenus  iu  vasis  olcum  gaudii  spirilalis 
et  benedictlonis  farlna  non  deficit,  cxieris  quae  iinn 
creduiit  genlibus,  inopia  pauis  divini  miseris,  et  ve- 
naioi  deditis  inuiili.  Nam  ei  ipsa  pulcherrime  mysli- 
cumsib:  prius  quam  rooreretur  panem  factura,  duo 
se  ligna  colligere  velle  teslalur,  non  solo  ligni  no- 


Sacrilegia  quippe  Judxoruni,  qiiae  multo  ante  Domi- 
nus  prxnuntiaveral  per  proplictam,  dicens  :  lleirt" 
buebani  mihi  malapro  bonis  (P$al.  xxxiv),  in  Evan- 
gelio  docet  esse  conipleia.  Nam  cum  ipse  per  populus 
beneficia  difTunderet,  illi  injurias  irrngabaiil.  Nec 
mirum  si  perdiderunt  saluiem,  qui  ejecerunt  de  suis 
finibus  Salvatorem.  Moralis  eiiim  Dominus,  el  qui 
docueril  exemplo  suo  apostolos  suos  omnibus  omnia 
fieri,  nec  volentes  repudial,  ncc  invitos  alligal,  nee 
ejicienlibus  reluctatur,  nec  rogantibus  decst.  Sic 
Gerasenos  alibi  cuni  virtulcs  ejus  sustinere  iion  pos- 
seiil,  quasi  infirmos  ct  ingratos  reliquil.  Siniul  in- 
tellige,  non  ex  necessitale  fuisse,  sed  voluntariam 
corporis  passionein  ;  nec  captuin  a  Judacis ,  sed  a 


iiiiiie,  sed  eliam  numero  lignorum   siguuin  crucis  B  se  oblatum.  Clenimquando  vult  capiiiir,  qiiandovuit 

exprimeiis,  quo  nobis  est  panis  vit;e  prxparalus 

artemae. 

Ei  mulii  lepro$i  erani  iu  Israel  $ub  Elisceo  propht' 
te,  et  nemo  eorum  mundatus  est^  nt$i  Saanian  Syrus, 
Quia  nota  est  bistoria,  de  mysierio  necesse  est  paucis 
intimerous.  Et  Naaman  ergo  isteSyrus,  qui  jnierpre- 
lalur  decor^  populum  demonstrat  nationum,  quon- 
diim  perfidix  scelerumque  lepra  inaculosum,  sed  per 
sacranientum  haplismaiis  ab  omni  mentis  ct  corporis 
feditate  purgatum.  Qui  captae  consilio  puellse,  hoc 
est  iospirationis  supernx  gralia,  quam  Judasis  con- 
semtt  non  valentibus ,  gentes  rapuere,  saiutein 
sperare  commonitus,  se^ties   lavari  jubetur.  Quia 


labitur,  quando  vult  suspendiiur,  quando  vuli  non 
tenelur. 

Et  duxeruni,  inquit,  illum  u$que  ad  $upercilium 
monlis  $upra  quem  civita$  illorum  eral  a^dificaia,  ut 
prcEcipitarent  eum.  Ipse  autem  tran$iens  per  medium 
illorum  ibal.  0  pejor  magistro  discipuloruro  hxredi« 
las !  Oiabolus  verbo  Dominura  tentat,  Jud;vi  facto. 
llle  dicit,  Mille  le;  isti  adoriunlur  ut  niittant.  Ct 
quidem  Dominus  supercilium  moniis  prxclpitandus 
ascenderal.  sed  per  medium  illorum,  mutala  sub'io 
vel  obstupefacta  fureniium  inente,  desccndit,  quos 
adhuc  sanare  quam  pcrdere  malebat,  ut  cassata  vi- 
denies  sux  caspta  nequitiap,  a  poscendo  deinceps  ejus 


niwirom  soluro  baptismi  genus,   quod  ex  Spiriiu  ^  morte  desisiereut.  Necdum  enim  venerat  hora  pas- 


saBclo  rcgeneral,  salval.  Unde  jure  caro  ejus  posi 
lavacniro,  velut  caro  pueri  parvi  npparuisse  incroo- 
raiur.  Slve  qnia  cunctos  in  Chrislo  baptizalos,  in 
miam  parit  gratia  matcr  iufaniiam,  seu  magis  ille  sit 
iotelligeodos  puer,  de  quo  diciuro  est :  Parvulu$  na- 
Hu  esf  nobiSf  /i/itit  datus  esi  nobis  (I$ai,  jx).  Cujus 
corpori  per  baptismuro  tota  credentium  soboles 
adonator.  £t  ut  cuncta  hic  baptismi  scires  sacra- 
menta  praemonsirata,  iu  quo  ahrenunliare  SaianXy 
fidem  eonfiteri  prapcipimur,  negai  se  Naaman  iilira 
dlis  alienis  lilalurum,  soli  per  omnia  Domino  ser- 
vituros.  Partem  quoque  lerrae  sanclx,  secum  lollere  I 
gaodet,  quia  bapiizaios  oportei  dominici  qiioque  cor-  f 
poris  parlicipatione  coiifirmari.  Merilo  igitur  Naa- 


sioni.«,  qiix  non  quolibet  Sabbato,  sed  in  Parasceve 
Paschx  futura  ezsliterai.  Necdum  locum  passionis, 
qui  non  in  Nazareih,  sed  Jerosolymis  bostiaruro  san- 
guine  figurabatur,  adieral.  Sed  uec  genus  mortis, 
qiii  crucifigeudus  a  sxculo  prxconabalur,  elegerat. 
Non  igilur  a  Nazarxis  prxcipil:iri,nona  Jerosolyiniiis 
lapidari,  non  iiiler  pueros  Bethleeniitas  ab  Herode 
perimi,  non  alia  vel  alia  voluit  morle  consummari. 
Qiiod  euim  tali  niorle  regix  poteslalis  indiciuro,  quo 
fidelium  frons  armarelur,  emineret?  Sed  soluin  cru- 
cis  exspectatuin  esi  vexilluro,  ciijus  figura  et  celer- 
rimo  dexierx  inotu  conlra  maligni  hostis  lenlamenia 
depingi,  ei  ipsa  pihilominus  figiira  monarchix  sin- 
gularis  poluisset  lypus  baberi.  Ut  quomodo  trium- 


inan,  ciijus  dum  aqua  corpus  abluilur,  lide  pectus  j)  phum  crucis  exponen«  Aposiolus,  ail :  In  nomineJesu 


abloiiur,  id  eslt  populus  geuiium,  Judxis  lepra  con- 
luuiaciae  squalentibuSy  antefertur.  Merilo  vidua  Sa- 
reptana,  id  est,  Ecclesia,  ligno  crucis  refici  deside- 
rans,Judxis  lame  verbi  pereuniibus,panesacrosaiicli 
Cfirporis  et  vivjfici  Spirilus  iinciione  recreatur.  Pro- 
liaturque  Dominus  non  ob  suam  impotenliam  civi- 
bos,  sed  ob  eorum  invidentiam  virlulum  dona  ne- 
gassct  atque  boc  exemplo  toiaro  posireino  geniem, 
mm  quia  non  amaretur,  sed  quia  ipsa  se  amari  non 
aniarel,  ab  eo  derelictam,  docioribus  scilicet  inde 
ob  salvaiionem  geiiiium  toto  orbe  disper»is.  Sed 
qood  Dominus  verbo  de  Judxis,  boc  ipsi  de  se  Judxi 
faclo  testanlur.  Nam  sequilur  : 
Et  repleti  sunt  omnes  in  synngoya  iia  hccc  audienlis, 


omne  genu  fet.iaiur^  ccelestium,  el  terrestrium,  et  iii- 
fernorum  (Philipp.  ii).  Iloc  csl  enim  quod  ejiisdein 
crucis  cacumiiia  ad  coslos  lenduiii,  ima  peuini  infe- 
ros,  cornua  terram  tegiint. 

Et  descendit  in  Capharnaum  cYitatem  Calileete, 
ibique  docebai  iUo$  Sabbalo,  Vide  clementiara  Domiiii 
Salvaioris  :  nec  indignalione  commotus,  nec  scelere 
offensus,  nec  injuria  violaius  Judxam  deseril ;  quio 
eliam  imraemor  injiiri:p,  sed  memor  cleroeiitix,  nuno 
docendo,  nuuc  liberando,  nuncsanando,  in  fide  ple- 
his  corda  demulcel.  Quod  auiem  Sabbatis  maxiiiie 
mcdicinx  doclrinxque  sux  dona  frcquentaty  docet 
se  noii  sub  lege,  sed  supra  legcni,  qui  eanidem  qiio- 
<liie  logcm  adimpicrc,  nou  auteui  soivcre  vcncrit,  ncc 


579  BED.£  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  — EXECETICV  Ct.MJlNA.  r8v> 

Jiidalciim  cligere  Sabbnliim,  quo  vel  ignem  .iccen-  A  iUum  nocuit^  videhir  ropiignare  Rfarco,  qiii  ait :  Ei 


dere,  vel  manum  pedemque  movere  non  licent,  sed 
tenini  Sabbatum  dilectamque  Domino  etse  reqiiiem, 
61,  saliiii  sludenles  animanim,  ab  operc  servili,  id 
csl,  a  cunclis  contineamus  illiciiis. 

El  itupebatu  in  doctrina  ejus,  quia  in  poteslale  erat 
sermo  tpfffii.  S*Tmo  docioris  in  potestate  fit,  cuin 
ea  qii»  docet  operalur.  Nam  qut  aciis  ipse  sua  dicta 
destruit,  contemnilur.  Cui  contra  doctorem  insii- 
luen»  Apostolus  ait  :  Nemo  adoleuenliam  tuam  roit- 
temnat  (/  Tim,  iv).  Singulariter  aui^^m  Dominus  ac 
principaliier  solus  ex  poiestate  bona  locutus  csr, 
quia  ex  infirmilale  inala  nulla  commisit.  Ex  divini- 
latis  quippe  poieniia  habuit  id  quod  nobis  per  bu- 
maniiatis  suae  innocentiam   minislraviu  Aliier   in 


potesiate  erat  sermo  ipsius,  sive  ut  aliiis  evdnge-  ^  ratur. 


dhcerpens  eum  spiritus  immundus,  el  exclamans  tece 
maqna  exivU  ab  eo  (Marc.  i).  Nisi  interiiganius  boc 
dixisse  Marcum,  Discerpens  eum,  quod  Lucas  dixit  ; 
Et  cum  projedsset  iUum  in  medium,  ut  quod  secit- 
lus  ait :  Nihilque  eum  nocuii^  intelligalnr  quia  jacta- 
tio  illa  membrorum  atqiie  vexatio  non  eum  deiriliia- 
vif,  sicut  solent  exire  da^monia  etfam  quibtnd^m 
membris  ampu^alis  aut  evulsis.  Unde  merito  pro  lam 
integra  restitiitione  sanilatis  qnt  aderant  pavenles 
tametsi  noiidum  rredentes,  adinvicem  diceliant  • 

Quia  in  poteslau  et  virlute  imperat  spiritibUs  m- 
mund:s,  et  exeunt,  Expellere  enin)  dxmonia  et  bo- 
mines  sancti,  scd  in  verbo  Dei  possunl,  ipsum  au- 
teni  Dei   Verbum  propria  potesiate  virtutes  o|ie- 


lisla  dicil,  erat  docens  eos  sicui  potestatem  liabens, 
et  non  sicut  scribae.  Quoniam  scribae  qux  per  legem 
didicerant  praecepu,  populis  dabant.  Ipse  vero 
qiiasi  nuclor  iinpleiorqiie  legis,  vel  mutando,  vel 
augendo  qude  miiius  videbaotur,  libere  agendo  sub- 
stiiuit. 

Et  in  synogoga  erat  homo  habens  dasmonium  im- 
mundum,  Oene  in  syna^oga  homo  erat  qui  spiiiluni 
immnndiim  habebat,  qnia  Spiriium  sanctum  amise- 
TAi,  Introierat  enim  diabolus  unde  Cliristus  exieral* 
Sicut  etiaoi  nnnc  quidam  dicunt  sc  Judxos  esse  ei 
noD  snnt,  sed  sunt  synagoga  Sitanae. 

Et  exelamavit  voce  magna  dicens  :  Sine,  quid  nobis 
ei  libi^  Jesu  Naxarene?  Paululuin  (inquit)  a  nie 
vcxando  quiesce,  cui  niilla  e-l  cum  nostra  rraode 
societas.  Et  vere :  Quas  enim  parlicipatio  luci  ad 
tenebres?  quo!  communicatio  Chrisli  ed  Beliai?  (II 
Cor,  VI.) 

Venisti  perdere  nos  ?  teio  te  quia  sis  sanclus  Dei. 
Nou  volontaiis  ista  confessio  est,  quam  praemium 
sequitur  confiiendi,  scd  necessitaiis  extorsio  qux  co- 
git  invitos.  Et  velut  sl  servi  fugitivi  post  mulhjni 
lemporis  dominum  suum  videanl,  nibil  aliud  iiisi 
de  verberibus  deprecantur,  sic  ct  d%inones  cernen- 


Surgens  aulem  de  synagoga ,  introivit  tn  dom^.ns 
Simonis.  Socrus  autem  Simonis  tenebatur  wMgni$ 
febribus.  Si  viruin  a  du'inoiiio  liberatum  moraliier 
animuin  ab  immunda  cogitaiione  purgatum  sigoifi- 
care  dixcrimus,  consequenler  femina  febiibus  tenta, 
sed  ad  imperium  Domini  curata,  carnem  ostendlt  a 
conciipisceniix  suae  fervore  per  continentis  prae- 
cc|)ta  freiiatam.  Omnis  enim  amnriludo^  et  tra,  ei 
indigmtlio,  et  etamor,  et  blasphtmia,  spiriius  tmmirif- 
di  furor  esl,  Fornicationem  vero,  immunditiam,  lihi- 
dinem,  concupiscentiam  malam,  et  avariiiam^  quas  e^ 
simulacrorum  servilus  (Ephes.  \\)t  febrein  illccebro- 
i»  carnis  intellige. 

Et  rogaverunt  Hlum  pro  ea.  Et  stans  supcr  iitam^ 
imperavit  febri^  et  dimisii  iltam.  Modo  Salvator  rof  4- 
lus,  niodo  uliro  cural  a^groios,  ostendens  se  contra 
pcccaiorum  quoque  passiones  et  precibus  semper 
annuere  lidelium,  et  ea  quae  ip>i  minime  in  se  in- 
telligiint,  vel  intelligenda  dare,vel  etiam  non  intei* 
lecta  dimitiere.  Juxia  quod  Psaltnista  poslulat  : 
Detictu  quis  intettigit  ?  ab  occuttis  meis  munda  me  , 
Doniiiie  (Psalm.  xviii). 

Et  cohtiiiuo  suryens ,  ministrabat  itlis.  Natur.-ile  esc 
febricilantibus ,  ificipiente  sanilale ,   lassesccre,  t-t 


les  Dominum  in  terris  reiente  versari,  ad  judicandos  «  aegrotationis  sentire  molesti:im,  verum  sanilas  qu» 
se  venisse  credebant.  Pracsentla  Salvaioris  tormenia  Domini  confertur  imperio  ,  siiniil  tota  rcdit.  Non 
6unt  daemonum.  sulum  Ipsa  redit,  sed  et  tanio  robore  comitante,  ot 

Et  increpavit  iltum  Jesus  dicens  :  Obmutesce,  ei  eis  coniinuo  qui  se  adjiiverant,  minitrarcsufllcial , 
exi  ab  ilto.  Quoiiiam  tnviaia  diaboli  mors  intravit  ..  et,  juxla  leges  Iropologioi ,  meinbra  quac  servierant 
1«  orbem  lerrarum  (Snp.   ii),   ideo   contra   ipsum      imiuundiiiac  ad  iiiiquitaiem  ut  fructificareni  morti  , 


mortis  aiictorem  primo  debuit  medicina  salutis  ope- 
rari :  prlmo  lingua  serpentina,  ne  ultra  virus  spar- 
geret  occludi ;  ac  deinde  femina  quaa  prima  sediicta 
esi,  a  carnalis  concupiscentiae  febre  curari ;  tert  o 
tir,  qui  male  suadentis  dicta  conjugis  audivii,  ab 
erroris  sui  lepra  castigari.  Ut  ipse  apud  bunc  evan- 
gelisiam  esset  ordo  resiaurationis  qul  fuerai  et 
casus. 

Et  cum  projecisset  iltum  dtemonium  in  medium^ 
exiii  ab  ilto^  nihitque  illum  nocuit.  Diviiia  permis- 
sione  liberandus  a  dasinoiie  li<imo  projicitur  in  mc- 
diuni,  ut  virtus  patcfacta  Salvatoris  plurcs  ad  fidem 
viamqne  sahris  invitet.  Sed  quod  diciiur,  Nihitqnc 


serviant  justiiiac  in  viiam  asiernRro  (Rom.  vi). 

Cum  sol  autem  occidissetf  omnes  qui  habebant  in- 
prmos  variis  taiiguoribus  ,  ducebant  ittos  ad  eum.  At 
ille  singulis  manus  imponens^  curabat  eo$.  Solis  occo- 
biiiis  passionem  mortemque  significat  illius  qui  dixit: 
Quanditt  in  munde  sumjux  sum  mundi,  Et  sole  occl- 
dente  plures  diemoniaci  quam  ante,  plures  sananiiir 
angroti.  Quia  qui  temporaliior  in  carne  vivens  paucot 
Judj'oruiu  docuit,  calcato  rcgno  moriis,  omnibus  per 
orbern  geniibus  fidei  salutisqiie  dona  transmisit. 
Ciijus  iniiiislris,  qiiasi  vilo;  lucisqiic  prxconibus  , 
INalmista  canii  :  Iter  facite  ci  qui  ascendit  super  <>ۥ 
ramn  (Psit,  lxvii).  Supcr  occasMui   luippc  Dt^iiii* 


m  LN  LlJCii;  eVANGIilLIUH  eXPOSlTlO.  —  LIB.  11.  58i 

niis  atcendil,  <|uia  unde  in  passione  occubuit,  inde  A  dane*  cenlum  quadraginia  stadils  in  longiludineiny  t^l 


niajorem  suain  gloriam  rfsurgeiido  inaiiireslavil. 

Embont  etiam  dcmonia  a  mii/i.'s,  clamautia  ei  di* 
CMJa  :  Quia  lu  ei  FHiui  Uei,  Ei  increpam  non  itfte« 
bal  M  /of  m\  f  ina  icielHmt  ipium  eue  ChriUum,  Dae- 
moiita  Filium  Dei  conOlebanlur,  et  atteatante  evan- 
geiisu,  8ci<*bant  ipsum  esse  Gbriaum.  Quia  queni 
difnmi  quadraginta  jejuniu  faiigatum  diabolus  lio- 
roiiietii  cognoverat,  nec  tentando  valebat,  on  et  Dei 
Filios  esset  exporiri,  jam  nunc  per  signorum  poteii- 
tiam,  vei  intellexerit,  vel  potius  suspicaius  est  esse 
Filium  Dei.  Moii  igitiir  ideo  Judasis  eum  criieirigere 
persiiasit,  quia  Cliristuin  sive  Dei  Filiuin  non  cssse 
piitavil,  sed  quia  se  inoi  te  illius  non  prsevidit  esse 
damiiaiidum.  Yere  enim  de  hoc  mysterio  a  sasculis 


qiiadniginu  exienditur  in  latitudiuein.  Quia  ergo 
siagaum  sive  mare  praeseus  saeculum  designai , 
Daiuinus  secus  mare  stai,  postquam,  vit£  labeiitis 
iiiortMliuteui  deviiiceiis^  in  ea  qua  passus  eat  carne 
subiliutem  perpetu»  qiiietis  adtit.  Turbarum  con« 
veutus  ad  eum  gentiuiu  iu  fide  concurrcutium  typus 
est.  De  quibus  Isaias  :  Et  fluen:  (inquit)  ad  eum  aw- 
nei  gentei,  et  ibunt  popuH  multi^  et  dicent :  Yetiite  et 
oicendamui  ad  montem  Domini  {hai.  ii). 

Et  vidit  duoi  navei  Hantei  iecui  nagnum.  Du» 
naves  secus  stagiiiim  positae,  clrcuincisioncm  et 
prappiitiiim  fi^uraul.  Quas  bene  Jesos  vidisse  perbi- 
betur,  quia  in  utroqtie  popalo  iiovit  Douiinus  qui 
sunt  ejus.  Eorum«|ue  cor  a  fluctibus  saeculi  hiijus 


abscoodilo  dicit  Aposlolus :  Quod  nemo  prhtcipum  ^  ad  ruiune  vitie  Iranquilliiatein  quasi  ad  solidilntenA 


bujuM  ieeculi  cognotnt ;  si  emm  cognoviuenl^  nunquam 
Ihminum  flariie  crucifixiiient  {I  Cor.  ii).  Quare  au- 
lem  daemonia  Doininus  de  se  loqui  probibeat,  Psal* 
misu  mauifesiat,  qui  ait  :  Peccalori  aulem  dixit 
Ihui  :  Quare  tu  enarrai  juititiai  meai  (Piat,  xlix)? 
et  extera:  oequis,  dum  praedicantem  audir,  se<iua- 
turerrantem.  Improbusenim  inagisterest  diabolns, 
qoi  falsa  veris  sa*pe  permiscet,  ut  specie  vcritatis 
leslimonium  fnudis  obtexat.  Alias  autem  iion  soli 
daemones  qoi  inviti  conftiebautur  jubentur  silere  de 
Lbrisio,  sed  el  illi  qui  ab  eo  sanatt  sponte  contiteri 
vulebant.  Imo  ipsi  apostoli,  qui  eum  post  resurre- 
ctionem  toio  erant  orbe  prsdicaturi,  anie  passionem 
ejos  pnecipiunlor  ouinino  reticere  de  illo,  ne,  di- 


littiiris  viveiidoy   boc    est  misericorditer  viUndo, 
provebil. 

Piicaorei  aulem  detcenderant ^  et  lavabant  retium 
Piscatores  sunt  EcclesiaD  dociores,  qui  nos  rcte  fidei 
compreheiisos,  et  de  profiindo  ad  lunam  elaios, 
quasi  pisces  liitori,  sic  terrai  viventiuin  advchuut. 
Quasi  etiim  quae  reiia  piscanlitim  suut  complcxa!, 
prxdieaiitium  dictiones,  qiia:  eos  quos  coepcriui  in 
fide,  non  ainitiaut.  Uiide  et  retia  qua>i  retinentia 
suntvocau.  Sed  hjec  rctia  modo  laxanlur  in  captu- 
rain,  modo  lota  plicanlur,  quia  non  oinne  tempus 
eat  habile  doctriiine,  sed  iiuuc  exorcenda  lingua  do- 
clori,  nuiic  suiinet  cura  gerenda. 

Ascendem  auteni  in  unam  navem  quas  trat  Sinwnii^ 


vioa  videlicet  majesUtepnedicaU,  passionisdispen-      rogav/l  etim  a  lerra  rcducere  puiitlum,  Et  iederu^ 


itio  differretur,  ei,  dilata  passioue,  salus  niuiidi 
qoae  per  banc  fuiura  ernt  negaretur. 

Paeta  autem  die^  egreuui  ibat  in  deurtum  locum^ 
^  iurba  requirebani  eum,  et  wnerunt  uique  ad  ipium. 
^i  occasu  solis  Doniini  mors  expiimitur,  quare  non 
^ie  redennie  resorrectio  iltius  indicetur  ?  Ciijus  ina- 
■uf^Bsiata  luee  a  credeuttum  tiirbis  inquiritur  ,  et 
in  len.tlom  deserto  inventiis,  ne  abeat  detinetnr. 
Slaxime  eum  hapc  prima  Sabbati,  quo  resurrectio 
«eiebraU  est,  egiessio,  quxsitio,  et  inventio  conti- 
^erit. 

CAPUT  V. 

Faetum  eu  autem  eum  turbag  irruerent  in  eum^  ut 


docebat  de  navicula  turbas,  Navis  Simoiiis  est  Eccle- 
sia  primitiva,  de  qua  Paulus  ait :  Qui  enim  operatus 
est  Pelro  in  apoaolatum  circumciilonii^  operatui  eit 
et  mihi  inter  gentei  (Galat.  ii).  Bone  una  dicia^  quia 
Mutiiludinii  credentium  erai  ccr  et  anima  una  (Act . 
iv).  De  qua  docebal  turhas,  qiiia  de  aucloriiale  Ec- 
clcsiae  docet  usque  bodic  geiitcs. 

Ut  eeisavit  auiem  loqui,  dixit  ad  Simonem :  Due  in 
altum,  et  laxate  retia  veUra  in  capturam,  Qiiod  primo 
rogavit  Siinonem  navein  a  terra  reducere  pusiituro, 
signiHcat  vel  lemperatc  uiendum  verbo  ait  turbas,  ut 
nec  lerrena  eis  praecipianiur,  nec  sic  a  terrenis  in 
profunda  sacrameutorum   recedatur,  ut  ea  penitus 


mmdirent  verbum  Dei^  et  ipse  itabat  iecus  stagnum  ^  iion  Inielliganl,  vel  prius   in   proximis  regionibus 


^emeiareih.  SUgnuin  Geiiesarelh  idem  dicunt  esse 

quod  inare  Galilaea^,  vel  mare  Tiberiadis.  Sed  niare 

Calilxae  ab  adjacente  proviucia  dictum,  inare  Tibe- 

^adis  a  proxima  civitate,  quae  otim   Cliennerciti 

^roeou,  sed  ab  llerode  tetrarcha  instauraia,  iu  ho- 

Horem  Tiberii  Gcsaris  Tiberias  estappellata.  Porro 

€;eaesar  a  laici  ipsius  naiiira,  qua  crispantibus  aquis 

sle  seipso  sibi  exciure  auraiii  perhibelur,  Grasco 

focalmlo,  quasi  generans  sibi  auram  dicitur.  Neque 

enim  In  sUgni  inorem  steriiitur  aqua,  sed  freqiicn- 

tibos  aurls  spirantibus  agitatur,  hauslu  dulcis,  et  ad 

poUndum  babills.  Sed  llebrseae  linguae  consuetu- 

d  ne,  omnis  aquaruin  cangregaiio  sive  dulcis,  t^ive 

Mtsa,  mare  nunctipatur.  Qui  tacus,  internitcnic  Jor* 


gentilius  prxdicanduin,  ul  quod  dicit  item  Petro  : 
Duc  in  alium,  et  taxate  retia  veHra  in  capturam^  ail 
rcinoiiorcs  gentcs  quibtis  postea  praedicaium  est 
periiiicat. 

Et  respondeni  Simeti,  dixit  itli :  Praseepior,  p$r 
totam  nectem  laborantes,  nihit  cepimui.  In  verbo  au" 
tem  tuo,  laxabo  rete.  —  Nisi  Dominui  wdificaverit  do- 
mum,  in  vanum  taboraveruni  qui  adificant  eam  (Piat» 
cxxvi).  Nisi  Dominus  cor  illtisiraverit  auditoriim, 
doctor  iu  iiocte  labornt.  Ni&i  in  verbo  gratix  super- 
na;  laxata  fuerint  iuslrumenla  disputationum,  fru- 
stra  vocis  sux  prxdicator  jaculum  inittit.  Quia  fides 
popiitorum  non  snpientia  verbi  conipositi,  sed  divi* 
iia;  vocationis  muncre  provenit. 


m  BCDiE  VENCRABiLlS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  -  EXEGETIGA  GENUINA.  584 

Et  eum  hoc  fecmel^  concluserum  piseium  muUHu'  A  saiicliiaiis  iler  formidel  aggredi.  Quod  autem  se- 
dinem  eojtlotam,  liumpebatur  aulem  rele  eorum.  PrJt      quilur, 


inullitudine  pisciiim  reie  rufnpebalur,  quia  nune  ad 
coDfettionem  fldei  eliam  cum  electis  reprobi  lanti 
iDtrant,  qui  Ipsam  quoque  Ecclesiam  baeresibus 
sclndant.  Rnmpitur  autem  rete,  sed  non  labitur 
plscis,  quia  suos  Dominus  etiam  inter  pemequentium 
scandala  servat. 

Et  annuerunt  socih  qui  erant  in  alia  itapt,  ut  veni' 
rent  et  adjuvarent  eos.  Alia  navls  (ut  praDdtximus)  est 
Ecclesia  de  gentibus,  qux  et  ipsa  noii  sufficlente  una 
iiavicula  plscibus  inipleiur  eleclis,  quia  novit  Domi* 
nus  qui  sunt  ejus,  et  apud  ipsuro  certiis  est  suorum 
numerus  electorum.  Cumqiie  tut  In  Judaea  credilu- 
ros  noii  Invenit,  quot  ad  fldem  vitamqiie  praedestl* 


Ex  hoe  jam  homines  eri$  capiens,  ad  ipsum  Petrom 
specialiter  perlinet.  Exponit  enim  ei  Dominos  quid 
bxc  captnra  pisclum  sigiiificei.  Quod  Tidetleet  ipae 
sicut  nunc  per  retia  pisces,  sic  aiiquaiido  per  Terba 
sit  capturus  bomines.  Totusque  faetl  bujus  ordo 
quid  in  Ecclesia,  cujus  ipse  typum  tenet,  quoiidie 
geratur  ostendat.  Quod  vero  subjunghur : 

Et  eubductit  ad  terram  navibutf  relietit  ommbue^ 
teeuti  tunt  eum,  potesl  significare  finem  temporis, 
quo  ab  bujusroodi  salo  qui  Christo  inbaeserlnt  peoi- 
tus  recessuri  sunt.  Scienduni  est  autem  hanc  eam-' 
dem  non  esse  lectionem  qua  Maitbaeus  et  Mareui 
binos  de  naviculis  piscatores,  primo  Petrum  el'i 


IV8  UUII    lllVCIIIIf     \|UU«  dU     uuciii    TiMiiiititic    yw  €SiV%i9%tr'    mk  .  -    . 

iintos  novlt  aieniam,  quasi  ali»  navis  reccptacula  "  ^''^*»"'  <*«»n<*®  «*'»»«  ZebedaBi  a  Domino  narrant 


plscibos  quaerens  suis ,  corda  quoque  gentium  fidel 
graiia  reptei.  Et  beiie  rupto  reie  socia  navis  advo- 
eatur,  quoniam  ante  Judas  proditor»  anle  Simon 
Magiis,  pisces  neqolssiml,  capli  sunt,  anle  Ananias 
€t  Sappbira  fidei  reie  subdole  lenlabant  ingredi, 
aute,  ut  Joannes  leslalur,  multi  ditcipulorum  ejut 
abierunt  retro,  et  jam  non  cum  iUo  ambulabant  {Joan. 
▼t).  Ac  deinde  Barnabas  et  Paulus  ad  gentlum  sunt 
apostolatum  segregatl  (Act.  xiii). 

Et  venerunt  ft  impleverunt  ambat  naviculat,  ita  ut 
mergerentur.  ilariiin  Impletio  navium,  usque  in  finem 
saeculi  crescit.  Sed  quod  impletai  mergiintur,  boc  est 


vocaios.  Non  eiiim  eos  Lucaa  nunc  a  Domino  foea- 
los,  sed  tantum  Pelro  fuisse  praediclum  quod  bomi* 
nes  essei  captiirus,  insinuat.  Quod  non  iia  dictom 
est,  quasi  jam  pisees  nunquam  esset  capturus.  Nam 
et  post  resurrectiooem  Domini  legimus  eos  ease 
piscatos.  Unde  datur  inlelligi  eos  ad  captoraro  pi- 
scium  ex  more  remeasse,  ut  postea  fierec  qiiod 
Matlbaeus  et  Marcus  uarranl,  quando  eos  binoa  vo- 
cavil.  Tuuc  eniin  non  subduciis  ad  terram  navihas 
lanquam  cura  redeundi,  sed  iia  eum  seouti  saat, 
tanquaro  vocantem  ac  jubeniem  ui  sequereatiir. 

Ei  [actum  ett,  eum  ettet  in  una  civitatum^  H  eeea  ver 
plenut  Upra.  Et  vident  Jetum,  et  proddent  tn  faci&m^ 


in   fubmersione  premuntur  (non  enim  submersx,  ..         j.  ^     .       .   . 

^M^  1««»^-  ...«•  «*  :.!:.-.•   \    A      .1  •.    j.\«  ^ogavti  eum  dicent,  Domine,  st  vtt,  pctet  me  mundare. 

sed  lamen  sunt  pcrichlala;),  Apostolus  exponil,  di-  C  «^         i . .  . 

ceiis  :  In  novittimit  diebut  erunt  tempora  periculota^ 


et  erunt  hominet  teipsot  amantet^  etc.  (//  Tim.  iii). 
Nain  niergi  naves  csty  homines  in  saerulum,  ex  quo 
elaii  per  fidem  fueranl,  moruni  praviiate  relabi. 
Qiiales  et  Ipse  Pelrus  adbuc  In  iiifirmllale  posilus, 
boc  loco  denioiisirat.  Unde  sequitur  : 

Quod  cum  videret  Simon  Petrut^  procidit  ad  genua 
Jttu^  dicent :  Exi  a  me^  quia  homo  peccator  tum^  Do- 
tmne.  Quia  carnales  quique  in  Ecclesia  regimen  spi- 
ritalium,  iii  quibus  maxime  Cbrisii  persona  emioet, 
a  se  quodanimodo  repellunt*  Non  enim  boc  voce  lin- 
gii;e  dicuiit  bonis  niinistris  Dei«  ut  eos  a  se  repel- 
laiit,  sed  voce  morum  et  acinum  suorum  suadenl  a 


Bene  ubi  leprosus  mundatur,  cerlus  uon  exprimitur 
lotus,  ut  osiendatur  non  unum  populum  apecialia 
alicujus  civilatis,  sed  omnium  populos  fuisse  sana* 
tos.  Et  qula  Dominus  aii :  iVon  veni  tojeere  legem^  ud 
adimplere  (Uatth.  v),  ille  qui  excludebaiur  a  lege, 
purgari  se  Doniini  polestate  praesumens,  iion  ex 
lege,  sed  supra  legem  esse  gratiam  juJioabat,  quas 
leprosi  maculam  possii  abluore.  Yeruro  ui  in  Do* 
mtoo  poiestalis  auctoriias,  ita  in  illo  ftdei  CQHklau* 
tia  dedaratur.  Ille  iu  faciem  procidii,  quod  bumiliia- 
tis  est  et  pudoris,  ui  unusqiiisque  de  suae  vltio  ma« 
culis  erubescal.  Sed  confessionem  vcrccumlia  iion 
rrpressil,  oslendit  vulnus,  remedium  poslulavit.  Et 
ipsa  religionis  et  fidei  plena  confessio  est.  Si  vit 


se  recedi,  ne  per  bonos  reg:inlur.  el  eo  vebemenlius  ^  (inquii),  potet  me  mundare.  In  voluntate  Domini  iri- 


qiHi  deferunl  eis  bonorem,  allamen  faclis  suis  a  se 
ffccdere  admonenl,  ut  bonorificentiam  eorum  signi- 
flravcrli  Peirus,  cadens  ad  pedes  Domini;  mores 
autem  in  eo  quod  ait :  £xt  a  me,  Domine,  quia  pecca- 
tor  komo  twn.  Quod  tamen  quia  non  fecil  Dominus, 
noii  enim  recessit  ab  eis,  sed  eos  subduciis  navibus 
ad  liitus  perduxil,  significal  in  bonis  et  spiriialibus 
viris  non  esse  oportere  banc  voluniatem,  ui  pecea- 
tis  lurbarum  commoli,  quo  quasi  securlus  tranquil- 
liusque  vivant,  munus  ecclesiaslicuin  dcserant. 

Et  ait  ad  Simouem  Jetut :  liolite  timere,  Couforlat 
Dominus  timorem  carnalium,  animosque  fiagilium. 
Conso!ando  erigil,  nc  quis  vel  de  suae  conscieniia 
culpx  tremens,  vel  dc  alicruro  inncccntia  stupcns, 


bult  potestatem.  De  volunts^ie  aulem  Domini  doq 
quasi  pietaiis  iucredulus  dubiiavii,  sed  quasi  collu- 
vionis  suae  conscius  non  praesuinpsiL 

Et  extendent  manum^  tetigit  illum  dieens :  Volo^ 
mundare»  Et  confestim  lepra  discessit  ab  illo.  Nibii 
medlum  est  inter  opus  Dei  alque  pra)ceptym,  quia 
in  praeeepio  est  opus.  Denique  dixit,  et  facta  tumt. 
\idea  igitur  quod  dubilari  nou  potest  quia  voluntaa 
Dei  potestas  est.  Si  ergo  volunias  ejus  poteatas  est, 
qui  uuius  voluolaiis  asserunt,  unius  utique  assenini 
poiesiaiis.  Itaque  quasi  babens  poiestatem  aanaDdi, 
et  jubendi  auctoritalem,  operandi  tesiimonium  dod 
refugii.  Volo  enim  dicil,  propier  Pbolinum ;  impe- 
rai,  proplcr  Arium  ;  langit»  propier  Manicbaeum.  El 


srs 


IN  LDCJE  EVANGELIUiM 

iei  qiiitlem  l;m<oi  leprosos  proliibet,  sed  qni  Do-  A 
iuinus  lcgls  cst,  non  obscquitnr  logi,  sed  lcgcm 
f4cH.  Non  crgo  ideo  tctlgii,  qnia  sine  tactu  ninn- 
dare  non  poierat,  sed  ut  probarel  qnia  subjectus 
iion  erat  iogi,  nec  coniagium  limebal  ut  liomines, 
ted  ot  quia  contaminari  non  poierat  qui  alios  libe- 
rabat,  lepra  laciti  Domini  fugaretur,  qu»  solebat 
couiaminare  langentem.  Simolqne  illud  mirabile, 
quod  eo  saoavii  genere  quo  fucrat  obsecratus  :  Si 
rtf,  p0tes  me  mundare.  Vo/o,  iuquii,  mundare.  Ua- 
bea  volunlatemi  habes  eliam  pieiatis  cffeclum. 

£l  ipee  ffracepil  ilU  ut  nenuni  dicerei,  Quarc  prae« 
capitur  neiDini  dicere,  uisi  ut  docerel  non  vulganda 
ttoalra  beneflciai  sed  premenda?  ut  non  solum  a 
mereede  abetineamua  pecuniae,  aed  etiain  gratia;. 

Ei  tede^  ottende  U  laeerdoli^  et  offer  pro  emunda"  *^ 

lione  lauiy  eicui  preBcepit  Jloytei,  in  tenimonium  ii- 

/fff»  etc.  Osiendere  se  aacerdoii  jobetur,  ut  iniellige- 

ret  iacerdos  eom  non  legis  ordine,  aed  gratia  Dei 

siipra  legeiD^  esse  curatum ;  offerre  autem  sacriA- 

ciaiR,  Hl  osienderet  Doininus  quia  legem  non  84)lve- 

ret,  sed  impleret :  qui  secundum  legem  gradiens, 

supra  legem  sanarel  eos  quos  remedia  legis  non 

sanaveranl.  El  bene  addidit  In  testimonium  illit,  h(»c 

eat|  ii  Deo  credani,  si  impietatis  lepra  discedat. 

Qaod  81  qnefli   movot  quomodo  Dominus  Mosaicum 

videalur  approbare  sacriGciuro,  cum  id  non  recepe- 

rii  Ecclesia,  memineril  nondum  esse  coepisse  sacri- 

iiciaai  sancium  sanctorum,  quod  corpus  e]us  esi. 

Nooduro  eiiim  obiulerat  in  passione  holocausiuro 

.MMm.  Noa  auiem  oportebal  aurerri  significantia  sa-  ^ 

crificia  priusquam  iilud  quod  significabalur  confir- 

maium  esaet  coutestaiione  apostohirum  pnedican- 

tium  et  fide  credentium  popuiorum.  Quia  vero  typice 

^ir  isie  peceatis  languidum  genus  designat  huina* 

Aum,  recte  non  solum  leprosus,  sed  et  plenus  lepra 

«iescribilur.  Omnes  euim  peccaverunt^  et  egent  gloria 

J)m  {Rom.  iii).  lllam  scilicet,  ut,  exlenla  manu  SaU 

^aloris,  hoc  e&t,  incarnato  Dei  Verbo,  bumanamque 

•«Muiiiitgeiile  naturamy   ab  erroris  prisci  varietale 

uundeuUir,  possintque  cum  apostolis  audire :  Jam 

^os  miuidt  ettis,  propter  sermonem  quem  locutus  sum 

wobis  (Joan,  xv);  et  qui  diutius  al^ominabiles  a  po- 

liuli  Dei  erakt  castris  secreti,  jam  aliquando  templo 

reddi  et  sacerdoti  queant  offerri,  illi  ulique  cui  di-  p 

^ilur :  Tii  es  sacerdos  in  agternum  (Psal.  cix) ,  au- 

^ientet  ab  Apostolo :  Temptum  enim  Dei  taucium 

^st^  quod  estis  vos  (/  Cor.  iii) ;  offeranlque  pro  eniun- 

^aiione  sua  sicut  praecepil  Moyses,  id  esi,  exhibeant 

^orpora  suu  hottiam  viventem^  saitclam,  Deo  placen" 

Mem  (iioin.  iii). 

Perambutabat  autem  magit  sernio  de  t//o,  ei  cott' 

^euiebant  turbee  mulKP  ut  audirent  eum,  et  curarentur 

^  inftrmitatibus  tuit.  Unius  perfecta  salvatio  multasad 

X>omtnuro  cogit  lurbis.  Ul  enim  ipse  se  eiterius  in- 

teriusque  docerct  esse  sanatum,  nequaquam  peicc- 

|»luni  benclicium  vcl  ab  ipso  a  quo  acceperat  ju^sus 

lacci.  Quiu  potius,  ut  Murcus  narrat,  evangelisue 

functus  officio,  mox  egrctsus  ceepit  pra^dican  et  diffa» 


Exposmo.  —  Lin.  ii.  ssc 

mare  sermonem,  ita  utjamnon  posset  manifette  in 
ciiitatem  intro.re^  sed  forit  in  detertis  locis  esset^  et 
conveniebant  ad  eum  undique  (Marc.  i).  Unde  me- 
rito  quairitur  quidnam  sit  quod  Doniiniis  nonnulla 
qu%  gessil  abseondi  ju^slt,  el  nec  ad  horam  potue- 
runt  abscondi.  Nunquid  eniin  unigeniius  Filius  Pa- 
tri  el  Spiritui  sanclo  coxternus  hac  in  re  velle  lia- 
buit  quod  ini|>Iere  non  potuil?  Sed  notamluiu  quod 
Redeniptor  iioster  pcr  inort;ile  corpus  uinuu  quod 
egit,  hnc  iiobis  in  exemplo  actionis  prxbuit.  Mira- 
culuui  uamque  faciens  et  laceri  jusbit,  et  tamen  la- 
ceri  non  pdiuit.  Ut  videlicel  elecii  ejus»  exempki 
doctriiiae  illius  seqiientes,  in  luagnis  qux  faciu|it 
bteie  quidem  in  voluulate  habeant,  sed  ut  prosiut 
ahis,  prodaiitur  inviti  :  qualcnus  et  inagnn  huuiiii- 
tatis  sit  quod  opera  taceri  appetuni»  et  magiiue  su- 
bliinilalis  sit  quod  eornm  opera  taceri  non  possunl. 
Non  ergo  Dominus  voluii  quidquam  fieri  et  miuinie 
potuit,  sed  quid  velle  ejus  uiembra  debeanl,  quidvc 
de  eis  etiam  nolentibus  fiat,  doctrin»  magisierio 
eieiiiplum  dedit. 

Ipse  autem  secedebat  in  detertumf  et  orabat.  Quod 
secedit  orare,  uon  ei  nalurae  tribuas  qus  dicit, 
\oio,  mundare,  et  curabat  ab  infirmitatibus,  sed  ei 
qu:E  eiteiidens  manum  tetigit  leprosum  :  non  quo* 
juxta  Nestorium  gemina  sit  Filii  persona,  sed  quo 
ejusdeui  personae  sicut  naturae,  sic  et  operationei 
siiit  duae.  Aliter :  quod  in  urbe  miracula  facii,  ia 
deserlo  vero  vel  in  nionte  (ut  infra  iegitur)  orando 
pernoctat,  utriusque  vit»  nubis,  et  activae  scilicet  et 
contemplativae  documcnta  pramonstrat,  ul  nec  con- 
lemplationis  studio  quis  proximorum  curam  negli- 
gat,  nec  cura  proximorum  immoderatius  obligatus, 
contemplaiionis  studia  derelinquai :  quatenus  nec 
aniorem  Dei  praepedial  anior  proxiiui,  iiec  amoreni 
proximi,  quia  transceudit,  abjictat  amor  Dei.  In 
nionte  quippe  orare  est,  reliclis  infirmarum  cogiia- 
tionum  curis,  tota  roeutu  qiicrolibet  ad  oeterna  iu- 
pernae  conieroplationis  gaudia  feBllnare.  In  deaer- 
tuiu  secedere  et  orare  est,  exsurgentein  inirinsecui 
sirepilum  terrenorum  desideriorum  premere  »  et 
quodJam  sibi  cuni  Domino  iiitra  se  secretum  qiiae- 
rerc,  ubi  cum  illo  cxtcriore  cessanie  lumuliu,  per 
interna  desideria  silenter  loquatur. 

Et  fiictum  ett  in  una  dierum,  et  ipte  udebat  docens^ 
ct  erant  phariscei  sedentes  ,  etc.  Ubi  Dominus  sedeiii 
docueril  qiiando  scribis  ct  pbarisoeis  coiisedentibui 
paralyticum  curavit,  Lucas  breviandl  gratia  praeierit, 
sed  Matthxus  et  Marcus  qui  narraiii ,  quaesiionem 
facere  videntur.  Quoniam  quidem  Mjtthaeos  in  civk 
lale  sua,  Marcus  in  Capharnaum  hoc  euro  fecisse  te- 
slantur.  Quae  difflcilius  solveretur,  si  Maithxus  ctiam 
Nazareth  noroinarei.  Nunc  vero  vei  ipsa  Ga!i  aea  in 
qua  erat  Nazarctli ,  intelligenda  est  dicla  civitai 
Christi,  ad  disiinclionem  vldclicet  regionis  irausma- 
riiiaa  Gerasenorumy  de  qua  traosfrelando,  sicui  Mat* 
tiiaeus  scribit ,  vencrat  Galilaeam.  Vel  cerie  ipsa  Ca* 
pharnaum  civilas  Christi  estdicla,  quain  non  nascco- 
do,  sed  virlulibus  illustrando,  suam  ipse  fecerai. 


587  BEDi£  VEiNKKABlLIS  OPP.  PAIIS  II.  SIXT.  I.  ^  EXEGETIGA  GENCINA. 

El  ecce  vm  portahies  in  lecto  komnem  qui  erat  pa-  A  id  esl,  extcrius  interinsque  j:iiii  .«alvatus  eisurgortC, 


rabjtkut,  et  quctrebant  eum  inferre  et  ponere  ante  eum, 
Curatio  parAlytici  hnjus,  animas  posl  diotnrnam  illrce- 
brae  carnalis  inertiam  nd  Cliristum  suspiramis  indicnl 
salvalionem.  Qua:  primo  omnium  minislris  qui  eam 
sifblevent  et  Cliristo  alTerant,  id  esi,  bonis  doctoribus 
qiii  spem  sanationis  opem(|ue  inlercessioiiis  sugge- 
rant,  indiget.  Qui  bene,  Marconarranle,  quatuor  fuisse 
reperinntur,  sive  quia  qualuor  Evangelii  Ilbris  omnis 
praedicamium  virlus,  omnis  sernio  rirmatur,  sen  quia 
qiiaiuor  sunl  virlnles,  quilius  ad  promerendam  sospi- 
falem  flducia  meniis  erigitur.  De  quibus  in  xternn 
sa|»ientiae  laude  dicitur:  Sobrietatem  enim  et  Bapien" 
It/iiti  docet^  et  jnstitiam  et  virtutem^  quibus  ulilius  nihil 
ast  in  vita  hominibus  ( Sap.  viii ).  Quas  nonnulli  ver- 


alioniirique  merito,  aliis  laxareiiiur  errati. 

Ei  coeperuni  cogilare  seribce  et  phariscei  dicenUi : 
Quis  est  hic  qui  loquiiur  blasphemias  ?  Quis  patesi  di* 
mittere  pjccata,  nisi  solus  Deus  '  Verum  dicant  scrih», 
qiiia  iiemo  diinilterfi  |>eccata  nisi  Deus  poiest ,  qiil 
|ier  eos  quoque  dimiitii ,  quibiis  dimiitendi  iribiiit 
potesiatem.  Et  ideo  Christus  vere  Deus  esse  probator, 
quia  dimittere  pcccata  qiiasi  Deiis  polcsi.  Yeruin  Deo 
lesiiiiionium  reddunt,  sed  personani  Christi  negando 
falluntur.  Erraiit  itaque  Judaei,  qui  cum  Ghristam  et 
Deum  esse  et  peecaia  diniiiiere  posse  credaui»  Jesnm 
tanien  Christum  esse  non  credunl.  Sed  multo  deineii- 
lius  errant  Ariani,  qui  cum  Jesum  ei  ChrisCuiii  e>te, 
et  peccata  posse  dimitierc  Evangelii  verbis  devieti , 


sis  nomifiibos,  pruitenliam,  foriiiudinem,  temperan-  B  negare  non  audeant,  nihilominus  tamen  Deum  negare 


tinm,  et  juslitiam  appellant. 

Et  non  invenienles  qua  parte  illum  inferretit  prm 
turba  ,  ascenderunt  supra  tectum  per  tegulas.  Deside* 
rant  paralyiicum  Christo  ofTerre ,  scd  tiirba  inierpo- 
sila  ab  omni  parte  rccludunlur.  Qiiia  sxpe  anima 
post  infiini  corporis  drsidinm  ad  Deuin  rcsipiscens , 
supernaeque  graiiae  remedio  cupiens  innuvnri,  priscae 
consoeiudinis  obstaciilo  reiardaiur.  Srepe  inler  ipsas 
orationis  secretx  dulccdines ,  et  qoasi  snave  cnm 
Doniino  colloqiiium,  turba  cogitaiionum  inlerveniens 
aciem  nieniis  ,  ne  Chrislus  videalur  ,  iiilercliidit.  Et 
qiiid  inier  hnpc  agendum  ?  non  ulique  In  infiniis  exte- 
rius  qun  turhac  lumullunninr  remnnendum  ,  scd  te- 
clum  domus  in  qiia  Chrislus  docel  asccndendum ,  id 


non  timenl.  At  ipse  perfidos  salvare  desiderans ,  et 
occulioruin  cognitioiie ,  et  virtuie  operum ,  Deum  so 
esse  manifestat. 

Respondens  enim ,  dixit  ad  iUos :  Quid  cogiiaiU  m 
cordibus  vestiis  ?  Eidem  naraque  Deo  qoi  dicit :  Efo 
sum  ,  ego  sum  ipu  qui  deleo  iniquiiates  tuas  (  /••. 
XLiii  ) ,  sapienlissiiiius  orator  ait :  7ic  enim  soius  msti 
corda  omnium  fUiorum  hominum  (III  Reg.  tiii}.  Em^ 
dein  ergo,  inquit,  majesiate  et  polentia  qua  cogiia- 
liones  veslras  iniiieor ,  possuin  et  hominibns  delicta 
diniiiiere.  Ex  vobis  iitielligiie,  quid  paralytieiis  con- 
seqiialnr. 

Quid  est  facilius  dicere^  Dimittuniur  tibi  paceala^  m 
dicere^  Surge  et  ambula?  Utrum  sint  paralytico  pec- 


csl,sarr9eScriplur?esubIimilas  cstappelcniia,lexquc  ^  cala  diniissa  ,  solos  iioverat  qui  dimittehat.  Smrge 


Dotnini  cam  Psalmisla  die  noctuque  medilanda. 
iii^tto  enim  corrigii  junior  viam  suam?  In  eustodiendo^ 
inqiiil,  sermones  tuos  {Psal,  cxviii). 

Et  submiserunt  iUum  cum  lecto  in  medium  ante  /•- 
snm,  Patrfacto  tccio  a^ger  ante  Jesiim  submittiiur » 
quia  reseralis  Scripturarum  inysleriis  ad  noiiliam 
Christi  perveniiur,  hoc  esi  ad  ejus  hiimilitaleni  fldei 
pielaie  desceiidiiur.  Et  bene  domus  Jesu  legulls  con- 
lecta  describiiur ,  quia  sub  coniempiibili  litterarum 
velamine,  si  adsil  qui  reserel  doclor,  diviiia  spiritalis 
gratiae  virtus  invenielur.  Qiiod  aulem  ciim  lecto  de- 
ponitur  ,  sighificat  ab  homine  in  isla  came  adhuc 
consliluio  Chrislum  debere  cognosci* 


auiem  ei  ambuia ,  lam  ille  qui  surgebalf  quam  ii  qai 
surgenlem  videbant ,  approbare  poterant.  Fit  igitui 
carnale  signiim,  ut  prubetur  spiriiale. 

Ut  autem  sciatis  quia  Filius  hominis  potesiatem  Aa« 
bet  in  terra  dimitiere  peceaia.  Si  ei  Deus  esi ,  jaxia  , 
mem'iratum  Isaiae  testimoninm  ,  qw  delei  iniquitaies 
noslras  (PiuL  l)  ,  et  Filius  hominis  potesiaiem  ka^i 
in  terra  dimiitendi  peccula  (  Maith.  ix  ) ,  ergo  iden 
ipse  ei  Deus  et  Filius  hominis  est,  ut  et  bomo  Chri- 
sius  per  divinitatis  suae  potentiam  dimittere  peccaia 
possit ,  ei  idem  Deus  Christus  per  humanitatis  soar 
fiagililatem  pro  peccatoribus  mori. 

Ait  paralytico:  Tibi  dico^  surge;  iolieleeium  iuum. 


Quorum  fidem  ut  vidit ,  di^ii :  Homo  ,  remtttunlur  ^  et  vade  in  domum  tuam,  Spiritaliier  de  leclo  surgere, 


tibi  peccata  tua,  Hominem  Dominus  a  paralysi  cura 
tnrus  primo  peccatorom  vincula  dissolvit ,  ut  osten- 
deret  eum  ob  nexas  culpnrum ,  artuum  dissolullone 
damnari ,  nec  nisi  his  relaxatis  mcmbrorum  posse 
recuperalione  snnari.  Sic  et  illi  paralytico  qui  juxta 
probalicam  piicinam  diu  roolnm  aquse  frustra  prae- 
siolabatur,  sanato  a  Domino  dicilur :  Ecee  sanus  fa- 
clus  eSf  jam  noli  peccare^  ne  delertus  Ubi  aliquid  cou' 
tingat  (Joan.  v).  Et  bene  is  cui  peccata  dimitieban- 
Uir,  homo  vocatur,  qui  lioc  ipso  quod  homo  eral,  non 
posset  dicerc,  Non  peccavi ,  ^imul  eiiain  ut  ille  qui 
liomini  diniiitcbat ,  intelligerelur  Deus.  Inlucndum 
snne  qunnii  propria  cnjusque  lides  apud  Dciim  va- 
lcat,  ubi  lanli  valuit  alicnn  ,  ui  loius  liomo  repente, 


est  animnm  se  a  carnalibus  dcsideriis ,  ubi  a*gra 
quiesccbat ,  absirahcre.  Leclum  vero  tollera  est » 
ipsam  quoque  carnem  per  continenti»  frena  corra- 
plam,  spe  ccelesiium  praemiorum  dtliciis  privare  ter- 
renis.  Ipse  enim  lecius  qui  per  singulas  noctes  lava- 
lur  a  David,  id  esi,  pro  uniusctijusque  noxae  maeiilis 
digno  poeniienlic  flumiue  casiigalur.  Sublato  autetn 
lccio  doroum  ire,  ad  paradisum  redire  est.  ipaa  esl 
eniiii  vera  donius ,  qux  hominem  prima  suscepit, 
iion  jure  amissa  ,  f ed  fraude ,  landemque  restitata 
per  eum  qui  fraudulento  hosti  nihil  debuit.  Aliler. 
Sanus  qui  languebat,  lectum  reportat  domum  ,  cam 
anima  pGCcaiorum  remissione  accepla  ,  nd  internara 
sui  cuslodiam  cum  ipso  se  corpo'e  referi ,  ne  posi 


3S9 


IN  LUCiE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIR.  II. 


390 


veniam  qiiiil,  tinde  ilerum  jiiste  feriaiiir,  admitlat.  A  qitnc  prius  miindi  hicris  iiiUiabant ,  scd  niinc  eorpiis 


Ei  eatifeitim  iurgen$  coram  iUis^  tulit  lectum  in  quo 
jactbat^  et  obiit  in  domum  tuam  magnificant  Deum^  rtc. 
Mira  divinre  pnienlix  virtus,  ubi  nulla  temporis  iiilcr- 
veniente  morula,  jiissaSalvaiorissalusrestina  coiiiita- 
lur.  Meriio  qui  adfuerant ,  daii.natis  blaspliemiac  ja- 
culis  «  ad  laadem  tant»  niajesUiis  slupentia  corJa 
couvertunt. 

Ei  poti  hffc  exiit ,  et  vidit  publicanum  nomine  Levi, 
tedinlem  ad  telonium  ,  et  ait  iUi  :  Sequere  me.  Idem 
Levi  qui  llatlbaeus  esl,  sed  Lucas  Marcusque  propler 
vereciindiani  et  bonorem  evangelistx  noluerunt  no- 
nien  paiiere  vulgatum.  Ipse  auiem  Maltbacus  jiixta 
lllud  quod  scriptum  esl,  Jutttu  aecutator  sui  est 
(Prof.  xvni),  in  primordio  sermonis  Mattbaeum  se 


Chrisli  scdtila  devotione  relieiunt,  expriniitiir ,  pro- 
fecto  superciiium  pbarisaeorum,  Judxorum  iuvidiato, 
qua  de  gentium  .«altite  lorqiientur,  insiniiat. 

Et  retpondent  Jctut ,  dixit  ad  illot:  Xon  egcnt  qui 
tani  tunl  medico,  ted  qui  male  habent,  Non  veni  vocare 
juttotf  ted  peccatoret  in  poenitentiam,  Suggillat  scribas 
et  pliarisacos ,  qui  justo^  se  pntanies  ,  peccaioruin 
consoriia  decliuabanL  Seipsum  namqiie  roedicum 
d  cii,  qiii  miro  medicandi  genere»  vulneratut  ett  pro'- 
pter  iniquitatet  nottrat ,  et  lirore  ejus  sanati  sumus 
{Isa,  Liii).  Sanos  autem  et  jusios  appellat  eos ,  qui 
ignorantes  Dei  justitiain  ,  el  suain  volentes  cmsti- 
tuere,  jusititiae  hei  non  sunl  suhjecti »  qui  ax  lege 
pracsuinenleSy  Evaiig*'lii  gratiam  non  qu.Trunt.  Porro 


el  publicanuin  nominal :  ut  oslendat  legentibus  nul'  B  niale  babenies  et  peccatores  vocat  cos,  qui  snae  frAgi. 

Ittm  debere  conversnm  de  salute  dirfiderc,  cum  ipse 

de  poblicano  in  aposlolum  ,  de  telonario  in  evangc- 

llstam  sit  repente  mutalus.  Ei  relictis  omnibut^  tur- 

gens  secutus  esi  eum.  Intelligens  Mattbaeus  quid  sil 

▼eraciier  Dominum  sequi,  relictis  omnibus  sequiiur. 

Seqtii  enim,  imitari  est.  Ideoque  ut  pauperem  Cbri- 

stuni  non  tam  gressu  quam  alTectu  consectai  i  potuis- 

set ,  reliquit  propria  qui  rapere  solebat  aliena  ,  per- 

fectamqne  nobis  abrenuntiationis  saeculi  formam  Iri- 

buens«  non  solum  lucra  reliquii  vectigaliiim  ,  sed  et 

peiicuhim  conteinpsit  qiiod  eveiiire  loterai  a  princi' 

pibus  sapculi,  quia  vecligaliuin  raiiones  imperfectas» 

alque  inconiposilas  reliquerit.  Tanta  enim  cupiditate 

sequendi  Dominum  duclus  est ,  iit  in  nullo  prorsus 


litatis  conscieiitia  devicti ,  nec  per  legem  justiflcari 
posse  videnles ,  Cbristi  se  graiide  pijeniierido  submit- 
tuiil.  Ubi  simul  oslenditur  quod  non  in  prislinis  viliis 
permanentes  ,  ut  pbarisaei  et  scribae  murmurabanl , 
sed  poenitentiam  agenles  publicani  veiieriiitad  Jesum: 
et  ipse  qtioque  Jesus  convivia  peccaiorum  ut  occa- 
sionem  baberel  docendi ,  el  spiritales  inviiaioribus 
suis  praeberei  cibos,  adire  dignitus  sil.  Denique  cum 
freqiienier  pergere  ad  convivium  describaiur ,  nihil 
refertur  aliud,  nisi  quid  ibi  feceril ,  quid  docuerit , 
ut  et  huniilitas  Domini  eundo  ad  peccatores  ,  et  po- 
teiitia  doctrinu:  ejus  In  poenileniium  conversione 
monstretur. 

Ai  iUi  dixerunt  ad  gum :  Quare  discipuli  Joamis 


bujus  viiae  rpsrectum  vel  cogiiationem  sibiniel  re-  ^  jejunant  [requenter,  ei  obtecruiionet  faciunt ,  similiter 


servaveriu  Propter  quod  justa  inercede  dum  humana 
sedulus  nogotia  deserii,  dominicorum  fldelis  dispen- 
saior  meruit  e&se  talentorum. 

Et  fecit  ei  convivium  magnum  Levi ,  in  domo  sua. 
Qiii  domicilio  Cbrisuini  recipit  inlerno,  maximis  de- 
lectationibua  exsuperamium  pasciiur  voluptatum. 
Jtaque  Dominiis  libenler  ingredilur ,  et  in  rjus  qui 
<rediderit  recuniMt  siffecluni ,  et  hoc  cst  boiioriiiii 
«peruni  spiritale  convivium,  quo  divcs  populus  eget» 
pauper  epulaiur. 

Et  erai  turba  mul  a  publicanorum  et  aliorum  qui 
^um  Uiis  erant  ditcumbentet,  Vidcraiil  publicanum  a 
^ccatis  ad  meliora  conversum,  locom  invenisse  poe- 
siiientiae,  et  ob  id  eliam  ipsi  noii  desperanl  salutem. 


et  phartasorum,  tui  aulem  edunt  et  bibunt?  MaUh:cus 
refcrl ,  ipsos  Joannis  discipulos  liscc  dixisse  Salva- 
lori,  unde  patcl  utrosque  conjunctos  liac  eum  quae- 
stione  puisasse.  Ubi  Joannis  maxime  reprebendendi 
discipuli  non  solum  de  sui  jactantia  jejunii ,  verum 
qiiia  calumniabanlur  quam  sciel«nl  a  roagislro  prae- 
dicntiim ,  et  jungebantur  pbarisjt^is  quos  ab  eo  nove- 
rant  condemiiaios.  Spiritaliier  aulem  discipuli  Joan- 
nis  et  pharisaeorum  jt^junant ,  Christi  autem  edunt 
et  bibunt,  quia  sive  opera  quis  legis  seu  Iraditiones 
sei|ualur  hominum,  sive  ipsum  eliam  Chrisli  pracco- 
nium,  aure  tanlum  percipial  corporis ,  spiritualibus 
abstinens  bonis  jejuno  corde  tabescit.Qui  vero  Chrisli 
membris  fldeli  incorporatur  amore,  non  poiest  jeju< 


Ei  murmurabant  pharitwi  et  tcribas  eorum  dicentes  ^  nare,  quia  carne  ipsius  epulatur  et  sanguine.  Aliler: 


dMscipulos  ejus :  Quare  cum  pubticanit  et  peccaiO' 

'wibus  manducatis  el  bibitit  ?  Convivantibus  cum  Do- 

Biino  publicanis ,  pharisxi  murmurantes  de  jejunio 

l^lorianiur.  Ubi  primo  legis  el  graliae  quanta  sii  di- 

^Ufiiia  declaratur.  Quia  qui  legem  sequuntur,  jVjunae 

taeiilii  famem  patiantur  aeternam.  Qui  vero  verbum 

Sn  inierioribus  animae  receperunt  alinientis  ccclesiis» 

^t  fottiis  ubertaie  recreaii,  esiirire  et  sitire  non  pos- 

^int.  Deinde  reiribuiionis  fuiurae  species  praeAguraiur, 

^uando  epulaniibus  cum  Christo  electis  perfidia  su- 

perboram  jejnna  torquebitur.  Quibus  dicitur,  Mere- 

trfces  ei  publicani  prmeedent  vos  in  regno  Dei  ( Blatlh. 

nxi).  QiioJ  si  per  Mailhaei  clcctioncm  fides  geniitim 


Joannes  vinum  et  siceram  non  bibit ,  Dominus  cum 
publicanls  et  peccaioribus  manducat  et  bibit ,  quia 
ille  abstineniia  meritum  augel ,  cui  iH)ientia  nnlla 
naturae  :  Dominus  autem  cui  naturaliter  suppelebat 
delicta  donare ,  cur  eos  declinarel  quos  abslineii* 
lilius  poterat  rcddere  puriores?  Sed  jejunavit  et 
Christus,  iie  pracccpium  declinares.  Mandueavit  cum 
peccatoribus,  ut  graiiam  cerneres,  agiiosceres  poto- 
slaleni. 

Quibus  ipse  ail :  Nunquid  potestit  filios  tpouti^ 
dum  cum  iUis  eti  sponsus,  facere  Jejunare?  Venienl 
autem  dies^  et  cum  ablaiut  fuerii  ab  illit  tpontut,  tune 
jejunabunt  in  iUis  diebus.  Sponsus  Cbrislus ,  spon&a 


391  UED.E  VENF.RAniLIS  OI»P.  I»ARS  II.  SECT. 

Ixciesia  cst.  Dd  tioc  saiiclo  spiriialique  conniibio  , 
fi|M)§lori  sunt  creali.  (Jnde  bene  Marcus  evangelsUi 
filiosees  appellat  nuptiarum,  nou  lantum  sponsi,  seci 
ctiam  sponsae,  volens  intelligi  quia  per  laYacrl  rege- 
Hcratioiiem ,  in  jus  divinae  generationis  assiimpti 
Kunt.  Qiii  jejiitiare  ac  lugere  non  possuiit  qnanilin 
sponsum  iii  thalamo  vidoni,  et  ipsiini  sciunt  essc  cum 
sponsa.  Qiiando  vero  transierinl  nupi';e,  el  passionis 
iiC  resdrrectionis  tcnii)iis  advenerii,  lunc  sponsi  filii 
jejunabiint.  Quod  auiem  Liicas  non  ait  ut  cirteri : 
Niinquid  possunt  filii  spousi  uiit  niipilarnm  jejunare 
vel  Ingere  ,  sed  nuntiuid  potestis  filios  sponsi  favere 
jejunare  (Luc.  v)  ?  elegantcr  iiitimavit  ensdem  ipsos 
qiii  loqiiebantur  fuisse  facturos  ,  ut  lugentes  jojuna- 
rciii  lilii  sponsi ,  quoniam  ipsi  essent  sponsura  occi- 
suri.  Ntitandum  vero  hunc  luctum  absenti.is  sponsi , 
noii  nunc  tantum  ,  Id  est,  post  mortem  resurrectio- 
iiemque  ejusdem  sponsi ,  sed  et  ante  incarnationem' 
illius  per  totum  bujus  sxculi  lempus  esse  celebratnm. 
Prima  quippe  tempora  Ecclesiae  ante  Vit  ginis  partuni 
sanctos  babuere ,  qui  desiderarent  incarnationis 
Cbristi  adveiituin.  Ista  vero  tempora  ex  quo  ascemlit 
in  coelum  sanctos  babent,  qui  desiderent  ejus  nian  fe- 
siationem  ad  vivos  et  mortuos  Judicandos.  Neqtie  hic 
de.-iderabilis  Ccclesi»  luctiis  requievit  aliquantum  , 
nisi  qnandiu  bic  cum  discipulis  in  carne  vcrsalus 
est.  Juxta  legcs  antein  tropologix  sciendum  ,  quod 
quaiidiu  sponsus  nobiscnm  cst ,  et  in  Ixtitia  su* 
iitus,  nec  jojtinare  possuinus,  nec  lujjere.  Cum  au- 


I.  -  KXEGETICA  GENdlNA.  ?0i 

A  veteribus  comparat  utribus  ,  quos  vino  novo,  id  eslt 
spirilalibus  prseceplis  facilius  disnimpi ,  qiiam  Ul 
posse  continere  dicii.  Enint  autem  jann  utrcs  nim  f 
cum  post  ascensum  Domini  desiderio  consolailonii 
ejus  orando  el  sperando  inn<>vantur.  Tanc  enim  ao- 
cepcrunt  Spiritnin  sancium,  quo  impleii  cum  lingaig 
omnibus  loqiierentur,  a  Judseis  nescienlibns,  sed  ta* 
inen  vere  allestantibus  didum  est,  quia  rousto  pleiii 
sunt  isli.  Novnni  cnim  vinuiu  jam  iiovis  utrilHis  no- 
verat ,  hoc  est  Spirilus  sancti  fervof  spiriuliiinr 
corda  repleverat.  Alitcr.  Cavendum  doctori,  ne  Mii- 
mx  nondnm  renovaix,  sed  in  Tctusiate  maliifce  ^er* 
duranti,  novorum  mysteriorum  secreta  committat^ 

Et  nemo  bibens  vetus,  statim  vuU  novum^  Dicit  emm^ 
Vetus  melius  est.  Judaeos  significal,  quibus  yiiae  fetl»- 

"  ris  saliva  imbutis,  novx  gratias  pnecepta  sordueranU 
Quia  profecto  majorum  tradilionibus  commaeulali/ 
dulcedinem  spiriialium  verborum  percipere  neqti*-^ 
quam  valebani. 

CAPUT  VL 
Faclum  est  autem  in  Sahbato  secundo  primo  eum 
iransiret  per  sata^^fielUbant  discipuH  ejus  ipicae^  €f 
manducabant  confricantes  manibus.  iloc  esC  qodd 
Marcus  ail,  quia  discipuli  propier  nimiam  eorum  qot 
ven  ebant  ut  curarcntur  impoituuitatem,  ne  maii- 
ducandi  quidem  spatium  babebant,  et  ideo  qiiasi 
bomines  esuriebant.  Quod  auteni  spicas  segetom 
manibus  confricant,  et  inediam  consolantur,  ?iiib 
ansterioris  indicium  est,  non  prspparatas  epulaa,  aoi! 


lem  ille  propter  petcata  a  nobis  recesseril  et  avola-      cibos  simplices  quxrentium.  Et   iiota   quod  |iriffli 
vcril .  lunc  indicendum  jeiunium  .  tunc  reciuiendus  ^  aposloli  Salvatoris  litteram  Sabbati  destruuui,  adfor- 


reril ,  lunc  indicendum  jejunium  ,  tunc  recipiendus 
est  luctus. 

Dicebat  autem  et  himilitudinem  ad  illos :  Quia  nemo 
comnussuram  a  vesiimento  novo,  imnuttii  in  vestimeu" 
ium  vetus*  Alioquin  et  notum  rumpit ,  et  leteri  non 
convenit  commissura  a  uovo.  Cum  interrogatus  esset 
Doininus  cur  discipvli  ejus  non  jejuoarent,  respondil 
carnales  adbuc  quosque,  et  necdum  passionis  re&ur- 
reciionisque  suas  fide  solidaios,  noo  posse  severiora 
ie|unia  et  continentiae  &U8tiDere  prxcepia ,  ne  per 
austerilatem  niiniam  ,  etiam  credulitatem  quam  ba« 
l)ere  videbaniur  aroittaut.  Ipsos  ergo  adhuc  disci- 
pulos  tanquam  vetera  vestimenta  dicit ,  quibus  iii- 
convenienter  novus  pannus  assiiifur ,  id  esl »  aliqua 
particula  doctrinae,  qos  ad  novae  vits  lemperantiam  J)  Spiritus  sancti  graiiam  Deo  commendet.  Uiijus  iia- 


sum  Ebiooiias,  qui  cum  cateros  recipiant  apostoloi, 
Paulum  quasi  transgressorem  legis  repudiant.  Unde 
bene  Lucas  diem  quo  Sabbati  iiltera  sol  i  cocperal, 
diVTc^o7r/9&)Tov  hoc  est  secundo-prlmum  Sabbalaoi 
nuncupat,  volens  inlimare  Sabbati  legalis  observan- 
tiam  cessare  ultra  debere,  et  naturalis  Sabbiti  liber- 
t:item  quae  ad  Moysi  usque  tempora  caeierorum  dio- 
rum  similis  erat,  oportere  restiiui.  Ut  riicut  Ecclesiam 
non  circurocisio  vel  caereinoniae  legis,  sed  fides  Abra- 
bae  qua  in  prseputio  jusiificatus  est,  per  dileciiuueill 
operata  salvai,  ita  banc  eliam  non  aliud  quamsplri- 
tale  Sabbatum,  quo  et  ipse  Abraham  seinper  a 
vili,  id  est,  noxia  vacabat  aciione  ,  per  septiform 


|)erliiiel.  Quia  si  boc  fiat,  et  ipsa  doctrina  quodam- 
modo  scinditur,  cujus  particula  quae  ad  jejunium  ci- 
borum  valet ,  inopportune  traditur.  Cum  illa  doceat 
((eneiale  jejuoium  non  a  concupisceiitia  ciborum 
lantum,  sed  ab  omni  iaetiiia  temporalium  deleciatio- 
iiuin,  cujus  quasi  pannumy  id  est,  partem  aliquam 
i|uae  ad  cibos  pertinet,  dicit  nou  oportere  liomiuibus 
adhiic  veterae  consuetudini  deditis  impertiri*  Quia  et 
illiiic  quasi  conscissio  videiur  ficri ,  et  ipsi  vetusiati 
iion  convenit. 

Ei  nemo  mittit  vinum  novum  in  utres  veteres ,  aliO' 
qnin  rumpit  vinum  novum  uires ,  et  ipsum  e/funditur^ 
et  utres  peribunt.  Sed  vinum  novum  in  utres  novos  mit- 
tendum  est^  et  utraque  conservantur.  Eosdcm  quoque 


que  temporis  Sabbatum ,  quo  sicut  in  caeteris  diebos 
utilia  quaeque  licet  operari,  ad  distinctionem  Judiid 
Sabbati  quo  nou  iter  facere,  non  ligna  cplligere,  noa 
alia  quaelibet  necessaria  facere  iicebat,  secundo-pri- 
nium  appellat.  Primum  videlicet  hoc  a  secundo  prae- 
latum  sive  teuiporis  ordine,  quia  per  innuinera  anio 
legem  saecula ,  quomodo  nunc  agitur  a  patribus  ago» 
batur,  seu  certe  gratiae  rounere  significans  ul  nil 
aliud  secundo-primum,  quam  inferiori  superius  in- 
telligas  esse  Sabbatuin*  Nam  el  primus  homo  de 
terra  terrenus,  secundus  bomo  de  coelo  ceelestiu 
Nec  tamen  errat,  si  quis  Dominum  Jesum  Cbristum 
secundu-priinum  Adam  velit  appellare,  qui  merito 
scilicet  et  gratia  non  bumanx  nativitaiis  ordine  pri- 


808  IN  LUCifi  EVANGLLIUM  EXPOSiTIO.  -  L!B.  IL  5fU 

mum  prartesserit  Adnm,  jnxta  qa(Kl  de  illo  prxcnr-  \  niiiiiiin  .«nlus  es*.  Oppoiiil  crgo  Dt)niinus  rfa»risa*is 


sor  sniis  ail  :  Qni  po$t  me  venit,  anle  me  factut  ««l, 
^WQ  prior  me  eral  (Joan.  i).  Potest  et  Ita  in  S^tblato 
secundo  prlino  dictuin  inleliigi,  ut  unuin  idemqiie 
Novi  Testainenii  Sabbatum,  et  secandum  et  primuro 
sit.  Secunduro,  quia  pust  leg:ile  Sabbatiim  a  nobis 
observatur.  Primum,  quia  el  ante  decreta  legis  a 
jnstisobservabalur  aiiiiquis.  Mysiice  aiiiem  discipiili 
per  sata  transeuni,  illa  videlicei  de  quibns  Dominns 
oit,  Levaie  oculu$  vetlroi,  el  videte  re^one$y  quia  albes 
$unt  jam  ud  me$$em,  et  qui  mttit^  mercedem  accipit 
{Joan*  iv).  Ec  ideo  iiihil  nielius  esurire,  quam  salu- 
iem  inteiliguntur,  hominum  quam  ipse  messorum 
piinius  qiiondam  inier  preces  esurienSy  mox  ostensis 
quas  cupiebat  dapibus,  audit ;  Surge,  Petre^  occide  et 


caUiiiiuialoribus,  ei  dicit :  Si  ei  David  saiictus  esi,  ei 
AbiiHelech  pontifex  a  vobis  iion  repreliefiditiir,  sail 
legis  uterque  mandatuiii  probabili  exciisutiune  tran»- 
grcisi  suiit,  et  faines  iii  causa  est,  curcamdein  fa- 
niein  iioii  probatis  in  aposiolis,  quam  prubaiis  ifi 
c:e(eris?  Qttamqnani  ct  in  boc  muUa  dibtantia  sii, 
isti  spicas  in  Sabbaio  innnu  confricaiU,  illi  panes 
cotiiedere  Leviticos,  et  ad  Sabbali  solcmnitaiem  ac- 
cedebani.  Coqucbantur  onim  panes  prupositionis  anle 
Sabbatum,  et  Sabbato  nian«  oblati  super  sacram 
inensam  ponebanlur,  bis  seni  ad  alierutros  conversi, 
duat.os  pateris  aureis  superposilis  thure  plenis.  Qii« 
perinanebanl  ad  aliud  Subbaium,  et  tuiic  pro  illis  :.lii 
deportabanlor ,  iiii  \%ro  saccrdoiibus  exhibebanlur. 


maiiduca  (Act.  x).  Et  mira   sacramenli  concordia,  B  Ei  ibure  incenso  in  igne  sacro  in  qno  omnia  holo- 


quia  et  ibi  inactari  vi  manducari  jubentur  animalia, 

et  bic  confricari  ei  nihilomious  manducari  spicae 

icferoniur.  Hoc  est  enim  :  Mortificate  membra  ve$tra 

qme  $unl  $uper  terram^  el  exuite  vo$  veterem  /lommem, 

cum  aciibu$  eju$  {Coio$$.  iii).  Quia  non  aliter  quis- 

que  iraiisit  iu  corpus  Christi,  non  aliter  diH-toiem 

profectus  sui  fructibus  paseit.  Vfflere  itaque  spicas 

esse  homines  a  ierrena  intentione,  qua  solum  men- 

lisquasi  radiceni   fixerant,  eruere.  Fricare  autem 

«uanibus,  exemplis  viriutum  ab  ipsa  eiiam  carnis 

concupisceniia ,  qaasi  foJlicuIis  aiqoe  inlegumentis 

aristartim ,  puriialem  mentis  exuere.  Grana  vero 

«uandueari  est,  emundatum  quemque  ab  omni  inqui- 

viameiilo  carnis  ei  Spiiitus,  per  ora  pra*dicaniiiim. 


causta  (ieri  solebant,  aliud  tbtis  super  alios  diio- 
decim  panes  adjiciebalur.  Qua  iiora  suiierveiiiciis 
David,  panesqiic  consecraios  accipiens,  osiendit  figii- 
raie  sacerdoiulein  cibum,  ad  usum  iransiturum  csse 
populorum.  Sive  quod  omnet  viiam  sucerdotalem 
debemus  iinitari,  sive  quia  omnes  fl!ii  Ecciesije  sacer- 
doies  sunl.  Ungimur  enim  in  sacerdotium  s^mctum, 
oiTerentes  nosmeiipsos  Deo  hostias  spiriiales. 

Et  dicebat  iUi$ ,  quia  Dominu$  e$t  FHiu$  hontinU 
etiam  Sabbati,  Si,  iiiqiiit,  David  rex  sacerdotali  cibo 
pastus  excusabilis  est ,  et  juxta  alierius  Evangelii 
fldem  sacerdoies  Sabbaium  per  tenipii  minisieriirai 
▼iolantescrimine  carent,  quaiilo  magisFiliusbominis, 
qui  verus  rex  et  verus  sacerdos,  et  ideo  Dominus  est 


Icclesiae  membris  incorporari.  El  bene  h^ec  disci-  C  Sabbati ,    evulsarum  Sabbalu  spicarum   iioxa  iioii 
Viiii  apud  Marcum,  Dominum  praegredientes  egisse    .  tenetur. 


«eferuiilur,  quia  doctoris  necesse  esi  sermo  pr»ecedat, 

'«isic  cor  auditorisgratia  sapernaevisitationisillusiret. 

Quidam  autem  Phari$oeorum  dicebant  iUi$  :  Quid 

WacUi$  quod  non  licet  in  Sabbati$  ?  Hsec  alii  Evange- 

MfMlse  narrant  ipsi  Domino  fuisse  magis  objecla.  Sed 

^ive  illi,  sive  discipulis  ejus,  sive  per  plures  passim 

^riminantes  utrisque  sinl  dicta  (neque  enim  ullas 

«vangelisia  falsum  scribere  potuit )  lameii  quia  quld- 

^oid  t  discipulis  agitur,  ad  eum  respicit,  cujiis  in 

Agendo  roagisierium  sequuntur,  confeslim  ille  juxta 

«luod  Esaias  ait :  Et  arguetin  (equitate  pro  man$ueti$ 

M^rm  (l$a.  xi) ,  falsos  iegis  defensores  veris  saiicto- 

^um  devincit  exemplis.  Aitenim  : 


FaCiUm  e$t  autem  et  in  alio  Sabbato,  ut  intraret  in 
synagogdm  et  doceret^  et  erat  ibi  homo^  et  manu$  eju$ 
dextera  arida,  Sab&atis  prxcipue  Doiniiius  iu  syn- 
agugadocei,  operaiurque  virtuies,  non  suluiu  propter 
insinuaiidum  spiriiale  Sabbatum,  sed  et  propier  ce- 
iebrioreiii  eo  die  populi  conventuni.  Cui  iuuc  ex  aii- 
liqua  Palrum  institiitione  tnoris  erat,  qui  vacarc  t 
labure  per  teg^ni  jubebalur ,  legeiidls  aodiendisqoe 
Scripluris  opcram  dare.  Juxia  quod  in  Aclibus 
apostolorum  Jacobus  loquilur.  Moyses  enim  a  die- 
bus  anliquis  habel  qui  eum  prxdiceiii  iii  syn- 
agogis,ubi  per  oinne  S:)bbaium  legitur.  Nain  sie- 
ut  hi  quibus  venandi  ars  esi,  ubi  feras,  pisces  ei 


Nec  hoc  legi$ti$  quod  fecit  David,  cum  e$uri$$et  ip$e  ^  volucres  abundare  didiceriiii,  ibi  sua  maxime  rella 


i  qM  eum  eo  erant^  quomodo  intravit  in  domum  Dei  el 

^nes  propo$itioni$  $ump$itf  et  manducavit,  et  dedit  hi$ 

t  eutn  ip$o  erant^  quo$  non  licet  manducare  ni$i  tan- 

^mm  $acerdolibu$  ?  Regum  narrat    bisioria,  bealum 

^^a^id  iiisidias  Saulis  vilantem  ad  Abimelech  sacer- 

^^em  venisse  in  Nobe,  sibi  suisqoe  cibos  peiisse.  Ai 

^^eerdoli^m  panes  conimunes   non  habeniem,  cum 

^olom  primo  disceret  mundos  a  mulieribus  ab  beri 

^4.  niHiiusieriius  fuis^e  pueros,  panes  consecraios  ei 

^are  non  dubilassc,  melius  arbitralum  propheta  di- 

c«nle  :  ili$ericordiam  volo  et  non  $acrificinm  (Matth, 

^t)  de  famis   periculo  huniines   liberare,  qunm  Deo 

tflerre  sacrificium.  Ilostia  cnim  Deo  placabilis,  ho- 

Patrol.  XCIL 


leiidunt  :  ita  et  Dominus  seinper  docuit  in  syiiagogt 
et  in  templo,  quo  omnes  Jndaei  convenlebant,  volens 
omncs  salvos  fieri,  et  ad  agnitionem  veritatis  venire. 
lloino  saiie  qui  manum  habebat  aridam ,  huroanom 
genus  indicat  infecunditate  boni  opcris  arefaclum, 
sed  Domini  miseratione  curatum.  Ciijus  dexlera  qua> 
in  primo  parenie  dum  vet  lae  arboris  poma  decerpe- 
rel,  ariierai,  per  Redeinptoris  graiiam,  duiu  insoutes 
maiius  iii  crucis  arbore  lenderet,  bonorum  op^rum 
succis  esiresiituta  saluli.  Et  bene  in  synagoga  ma- 
nus  erat  arida,  quia  ubi  scientiac  donum  m.njtis,  ibi 
gravius  cst  inexcusabilis  nox:e  periculum. 

Ob$ervabant  autem  $eri'ja*  et  pharisasi  $i  Sabbato  CU" 

13 


593  DED.Ii  VENERABILIS  OPP.  PAUS 

raffl,  ut  intenirent  accwinre  iUum,  Quia  desiruciionem 
Sabbali  quam  in  discipulis  arguebaul  probabili  ma- 
gister  excusaveral  eiemplo,  nunc  ipsum  observaido 
magislrum  caluumiari  volunl,  ul  si  Sabbato  curci, 
iransgressioMS ,  si  non  curel,  crudeliuiis  aul  imbc- 
cilliiatis  arguani. 

Ipie  vere  sciebai  cogilationes  eorum,  etc.  lloc  est 
^ttod  legimus  :  Dominui  novit  cogitationes  hominum 
qmomam  vancs  $uni  (Psal.  xciii).  Et  quod  sequitur  : 
Deatus  homo  quem  tu  erudieris,  Domine,  et  de  lege  tua 
docueris  eum  (Ibid,).  De  \\\h  dicium  est  qui  legem 
per  Cbristum  aJimpleiam,  nec  nobis  carnale  per  banc, 
sed  spiriiale  Sabbalum  didicerunl  esse  prxcepium. 

Ait  autem  ad  iiios  Jeiui  :  Interrogo  voi,  si  iicel 
Sabbato  bene  facere  an  maie  ?  Praevenlens  Dominus 
calumniam  Judxorum  quam  sibi  perfida  mente  para- 
verant,  arguil  eos  quia  legis  praecepla  prava  inter- 
pretalione  violarint,  seslimando  in  Sabbato  ettam  a 
bonis  operibus  feriandum,  cum  lex  a  matis  abstinere 
jubeat  dicens  :  Omne  opus  servile  non  facietis  in  eo 
{Levit,  ixiii),  id  est  peccatum  :  Omnis  enim  qui  facii 
peccatum^  servus  est  peccati  (Joan,  viii).  Eodem  praa- 
cepto  simul  et  futuri  saeculi  formain  in  praesentibus 
AduinbraDS,  ubi  qui  per  sex  ssculi  liujus  aetates 
boua  fecerunt,  in  septima  quiete  malorum  lantum- 
modo,  non  auteni  et  bonorum  sint  ferias  habituri. 
Mam  licet  saecularia  opera  coiiquiescani,  noii  oiiosus 
lamen  boni  operis  actus  est  in  Dei  laude  quiescere. 

itiitmiim  sa/vom  facere,  aul  perdere?  Hocest  boini- 
Rero  curare,  an  non.  Ideni  est  quod  pracmiserat  : 
Beue  facere^  an  male.  Non  quod  Deus  suinme  bonus, 
auctor  mali  nobis  aut  perdiiionis  esse  possit,  sed 
quod  ejus  non  salvare,  Scripturae  cousuetudine  per- 
dere  dicatur.  Sicut  dicitur  indurasse  cor  Pharaoois, 
non  quod  molle  obduraverir,  sed  quod  meriiis  prae- 
oedentibus  obduratuiu,  misericordiier  emollire  tio- 
liierit.  Ct  B06  cum  rogamuSi  ne  nos  inducat  in  tenta^ 
lionem  (Matth.  ti),  protious  addendo  :  Sed  iibera  noi 
«  maio  (Ibid,) ,  nanifeste  docemur  ejus  non  indueere 
in  tentationem,  non  esse  aliud,  quam  liberare  a 
malo;  ejusperdereauimam  esse,  a  perditione  salvam 
Bon  facere.  Si  quem  vero  movet  quare  Domimis  curo 
eerpus  esset  cnraturns,  de  animae  salvatione  inierro- 
gsveril,  inlelligat  vel  animam  more  Scripturarum 
pro  bomine  posium,  sicut  dicitur  :  //«  iifiii  amnug 
qum  exkrufU  de  femore  Jacob  {Exod,  i) ;  vel  quod  illa 
miracnla  propter  animae  saluteni  faciebat  j  vel  quod 
ipaa  manus  sanatio  salutem  animae  siginftcabat,  quae  a 
bonis  (ui  praedixi)  cessans  operibiis,  andaiii  quodam 
roodo  dextram  babere  videbatur. 

Ei  eircumipectis  omnibus ,  dixit  homiui :  Extende 
menifiN  tuam,  Ei  exlendiif  et  restituta  est  manus  ejus, 
Sananda  nianus  arida  jubetur  exiendi,  quia  infru- 
ctuoiae  debilitas  animae  nullo  melius  ordine  quam 
eleemosynaruoi  largitate  curatur.  Unde  Joannes 
Daptista  turbis  sciscitantibus  quid  facerent ,  ul  non 
▼elui  arbores  aridae  mitterentur  in  ignem,  boc  solum 
precepit :  Qui  habet  duas  tunicas,  det  non  habenti.  et 
qui  kabet  escas,  simiiiter  faciat  (Luc.  iii).  Et  in  Eccle- 


II.  SECT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINA.  316 

A  sia^tico  diciiur :  Fiii,  non  tit  manus  tua  adaccipem» 
dum  porrecta^  et  ad  dandum  coiiecta  (Ecci.  iv).  Frv- 
sira  eniin  luanus  ad  Deum  pro  peccatis  rogalurus 
espandii,  qui  iion  lias  ad  viiluam  rogantem  beneft 
cium  laturus  exlenderii. 

Jpsi  autem  repieti  suut  insipieniia,  el  coUoquebantmr 
ad  invicem,  quidnam  facerent  Jesu.  Magna  utique  in* 
sipientia,  eos  qul  saluie  plurimum  indigebaot,  de 
nece  Satvaioris  agere  consiliuni.  Qui  quantum  ne- 
quitiae  studeant,  ostenditur,  cuin  et  boc  in  crtmen 
reputant,  quod  ad  verbuni  iiiius  salvam  qui  langue* 
bat  exlenderit  dexteram.  Quasi  iiou  eorum  quisqite 
iiiajora  Sabbatis  egerit,  cibus  purtandOy  porrigeiido 
calicero,  cacteraque  qua*  vic.tui  necessaria  sunt  exse- 
quendo.  Neqiie  eniin  qni  dixit  et  (acta  sunt,  Sabbalo 
B  laborasse  polerat  convinci. 

Factum  est  aulem  in  iiiis  d.ebus^  exiit  in  moutam 
orare.  Non  omiiis  qui  oral,  asceudit  in  rootitem.  Ea 
enim  oratio  quae  peccaium  facit.  Sed  qul  bene  orai, 
qui  Deum  oraiido  quacrit ,  bie  a  terrenis  ad  siiperiora 
1  rogrediens,  verticem  curoi  sublimioris  ascendit*  Qol 
vero  de  divitiis,  aut  de  bonore  saeculi,  aut  certe  de 
inimici  morte  sollffiius  obsecrai,  ipse  in  inGmii  jt- 
cens,  viles  ad  Deum  preces  niittit.  Orat  auiem  D»- 
minus,  iion  ut  pro  se  obsecret,  sed  ut  pro  me  impe* 
iret.  Nam  et  si  oinnia  posutrit  Pater  in  potesiMe 
Filii,  Filios  lamen  ut  formam  bominis  implerel,  ob« 
secrandum  Paireui  putat  e>se  pro  nobis ,  quia  ad?o- 
catus  est  noster  :  Advocalum  eiiim,  iiiquii,  huhemua 
apud  Patrem  Jesum  Cliristum  (1  Joan.  ii).  Si  adv«icaliis 
est»  dei>ei  pro  meis  intervenire  peccatis.  Noii  er^o 
quasi  infirmus,  sed  quasi  pius  obsecral.  Vii  8cir« 
quam  omnia  quae  velii,  possit?  et  sdvucatus,  et  j«- 
dex  est.  In  aitero,  pieutis  uflicium;  in  altero,  iusi- 
gne  est  poiestatis. 

Et  eral  pernociam  in  oratione  Dei,  Forma  tibi  prae- 
seribitur  quam  debeas  aemuiari.  Quid  enim  te  pro 
salute  lua  facere  oporiet,  quando  pro  te  Cbristus  iii 
oratione  pernoctat?  Quid  te  facere  coaveuii,  eum  vis 
aliquod  officiiim  pieUiis  adorlri,  quando  Chriatiis 
missurus  tpo^lolos  prius  orare  curavit?  Vis  sciro 
quam  mihi,  non  sibi  oraverit  ? 

Ei  cum  diis^  inqoil,  factus  esset,  voeamt  discipmim 
iuos^  ei  eiegit  duodecim  ex  ipsis.  Ubi  noiandum,  qood 
D  evangelica  et  apostolica  Scriptura  noii  iolttm  illoe 
duodecim  appellat  discipulos  Christi,  sed  et  oaues 
qui  in  eum  credentes  magisterio  ejus  ad  regnuni  cct- 
lorum  erudieliantur.  Discipuli  quippe  a  discendo  §mA 
vocati,  ex  quoruin  wultitudine  quos  ipse  Toliiil 
elegii. 

Quoi  et  apostotos  nominavit.  Apostoli  Grasce,  Latiae 
niissi  dicuntur.  Cuju»  sacramenium  noinine  eiponoas 
evangelisu  Marcus ,  ait :  Et  feeit  ut  eisenl  duodeeim 
€um  iiio,  et  nt  mitteret  eos  prmdicwe  Evttnfilium.  Et 
ipse  Doniinus  dicit :  Stciii  misit  me  Paier,  ei  ego  mitio 
vos.  Qui  bene  duodecim  sunt  electi ,  ut  videlicel 
mundi  salutem  quani  verbo  praedicareni,  suo  qiioqiie 
numero  mystice  commendarent.  Ter  enim  quaiemf* 
decus  dipoiidium  (sic).  llinc  est  cnim  quod  el  soperiiis 


597  IN  LUC.€  EVANGEUIM  KXPOSITIO.  —  UB.  U.  598 

dhi ,  qua  eiim  in  fypo  Rcclesiac  Saloroon  Domino  A  Mailhneus,  jjixla  quod  scrij>iuni  esl :  Dic  tn  initimtn' 


tetiiplum  conderet,  fccii  ei  mnre  :rneum,  tn  quo  sa* 
ccrdotes  lavarentur,  (1iio>lecimqtie  iltnd  boum  clunis 
imposuii,  quoruin  ires  nqnilonem,  tres  occideniein, 
Ires  meridiein,  et  ires  aspicoronl  orientem,  ngiirali- 
ter  Insinuans  quoniam  apostoli  apostotorumqiie  suc- 
ce<»8ores,  cunrtas  orbis  qtiadrali  plagns  fide  ct  coii- 
fetsioiie  saiict»  Triniiatis  essent  a  peccatorum  iabe 
purgaluri. 

Sfin^fi^m  qitem  ccgnnmmavit  Pelrum ,  et  Andrfam 
fratrem  ejn*,  Noii  niinc  prifniiin  Simont  Petri  eogno- 
men  indidit,  sed  ionge  antecum  a  fratre  Aiidrei  ad 
se  addactuin  intuilus  dixit :  Tu  e$  Simon  fUius  Joannce, 
tu  99€aberi$  Cepha$,  ^uod  interprctatur  Petru$  (Joan. 
I ).  Sed  cuin  Yolens  Liicas  noniinit  duodecim  apostti- 


te$  tua^t  ut  justificeri$ ;  et  nianifcste  Matthocnm  de 
telonio  vocatuni,  et  in  ordine  se  aposlolonim  publi- 
canuin  cognom'n  it,  sed  et  compari  suo  Tlioiii»  mni 
a  caitcris  cv»ngetistis  sit  pnclatus,  se  in  ordine  fup- 
ponii.  JacoDiH  sane  et  Joanncs  qiii  ob  exiniiuni 
virlnlis  el  antmi  cutmen  fitii  tonitrui  boc  esi,  j3oa- 
vipyiUt  sive  ut  cmendalius  scribitur,  baiiereem, 
sunt  a  Domino  cognominati.  Nec  frustra.  Uuoriim 
iiiius  e  cQBlesiibus  intonans  vocem  illara  ibcologi- 
c;im,  qnani  neino  prius  edere  noverat  emisil :  In 
ptiiicipio  crut  Verbum^  et  Verbnm  erat  apud  Deum^  et 
Deu$  erat  Verbum^  eic.  {Joan,  i).  Qu%  tanto  roboie 
gr;ivid:i  relii|uit,  ct  si  ali(|uanto  pltis  inionare  vo- 
liiisset ,  iiec  ipse  capere  niundus  posset.  Sed  ei  ambo 


lorum  cnnmerare ,  necessc  baberel  Peirum  dicetc,  B  g^ip^  s<^orsuin,  et  in  rooiitem  a  Doinino  duci,  etali- 


lireviter  innuere  voiuitquod  non  boc  ante  vocarctur, 
sed  iu  eum  Dominu^  cognominaverit,  quamvis  iioii 
tunc,  sed  qnaiido  Jo:innes  ipsa  Domini  verba  |>osuit, 
inienlns  videlicet  reddens  audilores.  Nain  si  boc  an!e 
vocarelur,  non  ita  videres  mysierium  petrne,  putans 
eoin  caiu  sic  vocari ,  iioii  providenlia  Dei.  Idco  vo- 
luit  eam  prius  aliiid  vocari,  ut  ex  ipsa  commutatione 
Qominis,  Sacramenti  vivacttas  commendarelur.  ideni 
ergo  Laline  Petrus,  qiiod  Syriace  Cepbas,  et  in  utra- 
que  lingua  nomeii  a  petra  derivatum  est,  haud  du* 
hium  quin  illa,  de  qna  Paulns  ait :  Petra  autem  eral 
Chri$iM  [1  Cor.  i).  Nam  sicul  lux  vera  Cbristus,  do- 
navit  apostolis  ut  iux  inundi  vocentur,  sic  et  Simoni 


quando  snnuiii  de  nuhe  terriliciiin  percipcre  merue- 
runl :  llic  e$t  filiu$  meu$  dllectus,  Prisca  quoqiie 
iiomin;!  meritis  aptissima  gestaruiit.  Jacobus  enim 
supplantator.  Joannes ,  iii  quo  est  gr;iiia,  vel  Do- 
raini  gratia  dicitur.  Nain  ille  et  carnis  curani  Domino 
vocanie  supplantare,  et  ipsam  carnem  llerode  tru- 
cidante  gavisus  est  conlemnere.  Iste  ob  amorii 
praecipui  gratiam,  quam  virginali  gloria  nieruerat, 
super  redemptoris  sui  pectus  in  coena  reculiuit. 
Pbilippus  os  lampadis  interpretitiir.  Et  recte,  qoia 
et  vocatus  a  Domino,  mox  invenio  Nathaiiaeli  lumen 
quod  agnoverat  praidicavil  diccns  :  Quem  $crip$it 


M0y$e$  in  lege  et  propheice,  invenimu$  Jesum^  filitim 
qui  credebai  in  petram  Cbristuui,  Petri  iargilus  est  Jo$eph  a  Nazareth  {Joan.  i).  Et  postmodiini  qiiod  8t^ 
Doroen.  Cujus  alias  alludens  elymologise  dixit :  Tu      de  lumine  miniis  f^cire  sentiebut,  suppliciter  qiinesi- 


4t  Petru$f  et  $uper  hanc  petram  cedificabo  Eccle$iam 

aMai»  (Matth.  xvi).  Violcnter  ergo  quidam  Latino  vel 

Grcco  iMiiuini  llebrvam  quaTentes  elyinologiam, 

^iicunt  Peirum  dissoiveutein,  sive  discaiciantem,  vel 

^noscentem  iiiterpreiari  :  cuni  et  expobitio  Joannis 

£vangelists  cujus  meniini ,  el  ipsa  lingiia  Hebrxa, 

^oae  P  kitteraro  omnino  iion  sonat,  Llebrxum  lioc 

SKNnen  non  es.<e  tetitetur.  Abusive  enim  Fetriim  pro 

PtetfO,  sicut  et  Faulum  pro  Paulo,  et  Filalum  pro 

Pilalo  scribentes,  violeuier  ficto  nomini  falsam  iii- 

lerprelatioiieni  subuectunt.  Sinion  auieni  obedieus 

Snlerprelatur.  Porro  Andreas,  Graecum  nomen  est, 

wM  T9V  M/>oc,  lioc  est  a  viro,  virilis  appellalur. 


vit :  Domine,  inquiens,  o$tende  nobi$  Patrem,  it$uffi' 
cit  nobi$  (Joan,  xiv).  Bartholonixus  Syrum  cst  non 
llebrxum,  el  interpretalur  filiu$  $u$pendent>$  aqua$^ 
hoc  csi,  Filius  Dei.  Qui  praedicalorum  suorum  mcn- 
tes  ad  coeiestia  contemplanda  suspendit,  ut  quo 
celsa  liberius  pervolant,  eo  terreuoruin  corda  fera- 
ciiis  diciorum  suoruni  gutiis  inebrient.  Unde  bem^ 
Moyses.de  Ccclesia  mystice  disserens  ait :  QicJa  tione.  ( 
terra^  ad  quam  ingredimini  po$$idendam,  $imiHs  tirrw 
jJSgyptiy  de  qua  e3a$ti$t  ubi  jacto  $emine  in  hortorum 
morem  aquce  ducuntur  irrigua^  $ed  de  caslo  pluvioi 
ex$pectan$^  quam  Deu$  $uu$  invi$it  omni  tempore, 
Sxcubris  eniin  sapientia  quasi  colul[M?r  per  huroam 
^ttibus  recte  vocabulis,  aposioloruro  primi  decoran- p  serpll,  diviiia  autcm  de  coelestibus  intonat.  Mal- 


^r,  qui  mox  agiiuro  Dei  a  Joanne  cognoveiunt,  eum 
^dere  et  audire  curaverunt.  Quod  vero  Siroon  po- 
«leiit  nicerorero  vel  audiens  iristitiaro  interpretator, 
iiUi  lempori  congruit,  quando  |>ost  resurrectionein 
"^iftO  Domino,  vel  inonis  illius  vel  siiae  iiegalionls  moe- 
^orero  deposuit,  sed  suae  cnnresiiin  roortis  trisliiiam 
Attdivil,  dicente  Domino  :  Cum  autem  $enueri$^  exleH' 
m^te  manu$  iua$^  ei  aliu$  te  cinget  et  ducet  quo  n^n  vi$ 

MM.  XXl). 

Jaeebum^  et  Joannem^  Philippum^  et  Bartholo' 
Matthwum  et  Thomam.  Pulchre  ac  reveren- 
Liicas  in  caiaiogo  apostolorum  usiiato  iiomine 
alltoum,  in  prima  vero  de  lelonio  vocalione ,  ut 
vuperiiis  admonui,  Levin  appellarc  maluii.  Ipse  vere 


th»u8  donatui  dicitur,  videticel,  quia  niagno  Do» 
niini  mnnere  de  leloneario  publicano  in  apostoli  esi 
et  evangelislae  delegatus  ofRcinm.  Thomas,  abymi$ 
vel  ^eimniif.  Unde  el  Graece  Didymos  appeUalttr, 
quia  quo  cntleris  diulius  dubilavit,  eo  doniiniec  re- 
surrectionia  veritalero  allius  didiciL  De  quo  pulclire 
Paulinus  Nolae  autisles  cecinil : 

Hic  dubids  gemino,  Didymuf  oogDomine,  Tbomas, 
Adjacet,  bunc  (Jirisius  pavidae  cunctamiae  meotl*, 
Pre  uoatra  dubitare  flde  permisil.  ut  el  noe 
Hoc  duce  flrmati,  Dominumque  Deomqoe  trementes, 
Vivere  post  murtem  vero  fateamiir  Jesom 
Coipore,  viva  suae  inoostraotem  vuloeri caroif. 

Jacobum  Aiphcei^  et  Simonem  qui  vocatmr  uhii9» 
ilos  cum  additamcnto  posiiil,  ad  distinctioneiB  Ja- 


399  BEDiE  VCNCUAniLIS  OPr.  PARS  II.  SCCT.  I.  —  CXCGCTIGA  GCNLINA.  400 

cuIh  ZebcJaci  ei  Simonis  Pelri,  vel  etiam  Jiidse  (ra-  A  Cleciuriis  apnsiolos  Dominiis   in   monlana  tubiil , 


ditoris.  Nam  ei  bunc  Siinoneiii  fuisse  diclum,  Joan- 
nes  ostendil,  qui  ait :  Et  cum  intmxisset  panem, 
dedit  Judas  Simoni  Ucariot.  Cl  Jacobus  quidem  Al- 
pba^i,  ipsc  est  qui  in  Cvangelio  rraier  Domini  nomi- 
naiur,  quia  Maria  usor  Alphaei,  soror  fuii  Mariae 
matris  Doniini,  qiiam  Mariain  Cleopbae ,  Joannes 
e?aiigelista  cognominat.  ForUsse  quia  idem  Alphasus 
etiam  Cleoplias  est  dictns,  vel  ii>sa  Maria  defuiicto 
posl  natum  Jacobura  Alphaeo,  Cleopbae  nupsit.  Cui 
Simeonem  filium  genuisse,  eumque  consobrinom 
Doinini  existeniem,  eo  quod  Gleophas  frater  fuerit 
Josepb,  Jerosolym»  post  Jtcobum  rcxisse  Ccclesiamt 
bistoria  ecclesiastica  iradil ;  sive  bic  apostolns  Si- 


lurbas  vero  docturus  ad  campesiria  redit,  quia  noa- 
nisi  in  buniili  Clirisium  turbx  videre  sufficiunt.  Nao) 
bxc  esl  norina  qua  secutus  Apostolus  ait :  Nan  p^- 
tui  vobis  loqui  quasi  spintatibus^  sed  quasi  carnaiilnUm 
Quasi  parvttlis  in  Christo,  lac  vobis  potum  dedi^  mon 
escmn.  Nondum  enim  poieratis,  $ed  ne  nunc  quidem 
potestis  {1  Cor,  iii).  Apostoli  aulem  ipsi  secundum 
Maiibaum  quasi  perfeciiores,  el  in  monle  et  aperto 
Salvatoris  ore  docti  esse  narrantur.  Ubi  si  quis  di- 
ligentius  utrumque  velit  evangelistam  perscruiari, 
potest  intelligi,  cum  in  monte  duodeciro  distipulos 
elegit  e  pluribus,  quos  et  apostolos  nominavil,  quod 
Mattbaeus  praeiermisil,  tunc  ilium  babiiisse  sermo- 


tiion,  seu  quilibet  allus  Simeon  fuerit.  Quia  vero     nein  qiiem  Maitlia*us  interposuit  et  Lucas  tacsil, 

Jacobus  inerito  filius  Alpbxi,  id  est,  docti  sit  cogno-  °  hoc  est  in  monte.  Ac  deinde  cum  descendisset,  in 

miuaius,  ipsi  testanlur  apostoli,  qui  eum  post  Do- 

mini  passioncm  siatim  Jerosolymonim  ordinavenint 

episcopum.  Quia  et  aiite  sanguinis  elTusionem  veriis 

etiam  ipse  carnalis  desiderii  sit  supplantator,  testa- 

lur  llegesippus  vicinus  apostoloruni  temporum  hi- 

storicus.  Suscepil ,   inquiens ,   Ecclesiam  Jerosoly* 

%nm  post  apostolos  (rater  Donuni  Jacobus  cognomento 

Justus.  Multi  quidem  Jacubi  vocaniur,  hic  de  ulero 

iiialris  sanctus  vocaius  fuit,  vinum  et  siceram  non 

bibii,  cariiem  nullam  comedii,  nunquani  ationsus 

est,  neqtie  unclus  esl  unguento,  iieque  usus  est 

balneo.  Iluic  solituro  eral  ingiedi  sancta  sanctorum. 

Siquidcm  veslibus  laneis  non  utebalur,  sed  lineis. 


loco  caropeslri  babuisse  alterum  similero,  de  qoo 
Maitbxus  tacet,  Lucas  non  ucei,  et  utrumque  s^mo- 
nem  eodeni  modo  esse  conclusuni. 

Ab  omni  Judaa  et  Jerusalem  et  maritima^  et  Tyrt  «I 
Sydonis^  eic.  Maritimam  rouliitudinem  non  a  pro- 
xiiiio  mari  Galilaeae  (iieqiie  enim  boc  mlraculi  loeo 
poneret),  sed  a  roari  magno  reor  esse  cognoroioa- 
tam,  in  qua  etiam  Tyrus  ei  Sidon  comprcbeiidi  po- 
terant.  Verum,  qula  geiiiium  civilates  sunt,  Judseis 
quidcm  sorte  liaiae,  sed  non  ab  eis  possessae,  oo 
quod  bosies  extermiiiari  nequireiit,  consulte  nomi- 
iiaiim  ponunliir,  ut  quanta  sit  faina  virtusque  SaU 
vaioris  intimetur,  quae  exteras  etiam  ad  sanlialem 


solusque  Ingrediebalur  in  templnm,  et  fixis  genibus      docirinamque  capessendam  civliaies  accersial.  Ubi 


pro  populo  deprecabatur.  In  tantum,  ut  camelorum 
duritiaro  contraxisse  ejus  genua  crederentur.  Siroon 
autero  Zelotes,  ipse  est  et  Siroon  Canansus  de  vico 
Galilaeae  Gana  ,  iibi  aquaa  Dominus  converiit  in 
vinuro.  Cana  quippe  zelus,  Cananaeus  Zelotes  in- 
lerpretatur. 

Judam  Jacobif  el  Judam  luariot^  qui  fuU  proditor. 
Cl  boruro  dislinciionis  gratia,  noroiiia  duplicavit. 
Quorutn  unus,  ut  Ipse  in  caibolica  scribit  Cplstola, 
Irater  est  Jacobi,  qui  etiaro  Tbadaeus  vocabatur. 
Alter,  aut  a  vico  in  quo  ortns  esi,  aut  ex  tribu  Issa- 
cbar  pracsagiuin  su£  conderonationis  vocabuluro 
suropsil.  Issacbar  quippe  quod  dicitur  merces , 
pretiuro  proditionis  insinuat.  Iscariut  auiem  quod 


noiandum  quia  Dominus  etsi  venientibus  ad  se  gen- 
tilibus  misertus  sil,  unde  et  pueruin  centurionis  et 
Chananaeae  filiam  approbata  petentium  fide  qunitll« 
non  lamen  eorum  civitates  intras<e  reperiiur,  m 
videlicet  occasionem  querelae  Judaeiscaluroniinll* 
bus  suggererel,  sed  perfeciam  potius  salutem  gea- 
tium  passionis  et  resurreciionis  siiae  temporl  reser- 
varet.  Quo  imroinenie  l«*mpore  gentillbus  eom  vi« 
dere  quaerentibus  ait :  Nisi  yranum  [rumenii  eadem 
in  terram  mortuum  [uerit ,  ipsum  solum  numti ; 
si  autem  mortuum  [uerit^  multum  [ructum  aftri 
{Joan.  xii). 

Et  omnis  turba  qucerebat  eum  tangere^  qula  vinu$  4a 
illo  exibat,  et  sanabat  omnes,  Ct  supra  leprosus  Do- 


memoria  mortis  interpreUlur,  arguit  euin  non  re-  jv  ^^^^  ungenle  niuiHlatur,  et  bic  oinnis  lurba  qiue 


pentc  pcrsuasuni,  sed  inediutum  diutius  doroinicae 
irjdiiiunis  subiisi>e  piacutum.  Qui  noii  per  impru- 
denliain,  sed  per  providentiam  inter  apostolos  cligi- 
tur.  Quanta  enim  est  veritas,  quain  nec  adversarius 
minister  infirmat?  quanu  rooraliias  Domini,  qui 
pericliUri  apud  nos  Judicium  suuni,  quam  alTectum 
roaluit?  Susceperat  cniro  bominis  fragiliutem,  et 
ideo  nec  bas  partes  recusavit  infirmiutis  bumanx. 
Voloit  deseri,  voluit  prodi,  Yoluit  ab  apostolo  suo 
tradi,  ut  lu  a  socio  desertus,  a  socio  prodituSy 
moderate  feras  luum  errasse  judicium,  periisse  be- 
neficiiHn. 

Et  descenaens  cum  illis  sutit  in  loco  campestri^  et 
turba  dicipulorum  ejus^  et  multitudo  copiosa  plebis. 


euni  tangere  potuit  spffiliis  illius  virluie  sanator. 
Tac:us  eigo  S.ilvatoris,  upus  esi  salutis.  Queni  Un- 
gere,  est  lideliter  in  euni  credere.  A  quo  Uiigi  est 
ejus  iniiiiere  firmari.  Sed  unusquisque  in  suo  sensu 
abundat.  Turbae  quae  de  longe  ad  audiendum  con- 
fluunt,  descendentis  in  eampuin  Domint  curanUir 
attaciu.  Discipuli  qui  in  minoribus  jam  sunt  instl- 
tuli,  in  moniis  cacumine  ad  roajora  provebnntur. 
C  quibus  etiaro  eligunlur,  qui  eum  tran^figuralom 
secreto  in  monte  speculentur.  Unus  prae  omiiibos 
quasi  sublimioris  sapienliie  fonie  ineliriandus,  ma- 
gislri  recumbit  in  pectore.  Raroque  uspiam  vel  tur- 
bas  Dominuro  ad  alliora  sequi,  vel  qiiempiaro  debi- 
lem  invenics  in  roontc  curari,  sed  cxsiincla  folMre 


401  IN  LUCi£  EVANGCLIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  IL  iOi 

libiJiiiuin,  aecensaquo  scienliae  luce ,  pedeienilm  A  consequenter  illlus  et  profectu  nos  gratulari,  et  de- 


qoeiDque  ad  culmen  subire  virtutum.  Nam  et  in 
Yeteri  Testamento  Moysea  solus  cum  Josue  montem 
Dei  aseendens;  ad  regendum  Tulgus  in  campo  donee 
redirenty  Aaron  ordinavit  et  Hur.  Aaron  quippe  qui 
interpretatnr  monB  fortHudinh^  singularem  dominicas 
Incamaiionis  excellenliam,  Hur  Tero  qui  t^itts  dici- 
inr,  donum  snncti  Spiriius  insinuat.  Quia  plures  in 
Gcclesia  parvuli,  et  si  comitari  magistros  ad  pene- 
iranda  summas  Divinitaiis  arcana  neqocunt,  domi- 
nicae  tamen  Incarnationis  sacramentis  rediroi,  et  Spi« 
rtns  sancti  possunt  ardore  signari. 

Et  t|»e,  eleffotU  oenlh  iit  diicipnlos  snosy  dicebai^ 
Bemti  pmtfnreM^  qma  veitmm  e$t  regnnm  Dd.  Et  si  ge- 
nerallter  omnibus  loquitur,  specialins  taroen  ocu- 
los  Salvator  in  discipolos  levat,  nt  his  qni  verbnm 
Inlenla  cordis  aure  percipiunt  latius  saporis  intimi 
luroen  aperiat.  Cui  simile  est  quod  Mattbcus  ait : 
£<  cnm  sediuet ,  accenerunl  ad  enm  disdpuli  ejus^ 
et  aperiens  os  snnm  docebat  eos  dicens  :  Beali  panpe* 
res  epiritn  {Matth.  v).  Nam  quibus  os  in  monte  se« 
deos  aperit,  ul  magna  sublimiter  audiant,  in  cos 
oenlos  slans  in  campo  dirigii,  ut  audita  patenter 
intelligant.  Beati  iiaque  pauperes.  Non  iniqiie  oin- 
nes,  sed  illi  tantuinniodo  qui  omne  prxsenlis  sx- 
ciili,  taroelsi  altum  vide>tur,  pro  nihilo  culmen 
ducunL  Qui  merito  regui  coelestis  perliibentur  mu- 
nere  digni,  quia  deleclatiouis  human»  probantur 
cupiditaie  nudaii.  Qualem  se  rex  David  pauperiem 
sostinuisse  dcclarans  ait :  Ego  vero  egenns  et  pauper 


fectu  necesse  est  tribulari;  nec  solum  tribulari,  ve« 
rum  ad  lacryroas  nsque  succemli.  Sic  enim  Samnel 
et  David,  peccatum  Saulis  et  interitnro  lugeni.  Slc 
peccatricem  Doininus  ipse  flerit  super  clvitatem,  el 
mcesiis  compassus  sororibus,  Laxarum  quem  divina 
erat  majestate  resuscitatoros,  huuiana  prius  mise- 
ratione  deflebat.  Mystice  signiflcans  eos  qui  peccatl 
morte  sopiuniur,  ut  reviviscere  queat  a  proximia 
esse  plangendos.  Qiiod  autem  nunc  flenies  risurosesse 
promittit,  non  pueriliier  accipiendum,  sed  Scri- 
tur;e  more  risus  noinine  mentis  exsultaiio  et  afTectiis 
quidam  laetior  intelligendus  est  esse  designatns.  Sie- 
ul  Sara  :  Risnm  (inquit)  mihi  fecit  Dens  (6>k.  xxi). 
Et  iii  Job  dictum  est :  Os  antem  veracinm  replebitur 
B  risn.  Per  qiiaB  (ul  dixi)  nominay  gaudiuin  aiiimac 
figuratur  interius. 

« 

Beati  eritis  cnm  vos  oderint  homines^  et  cum  sepa- 
raverint  vos,  et  exprobraverint.  Qui  propier  divitias 
haerediiatis  Chrisli  in  sanctis,  propter  panem  vit» 
»terna),  propterque  spem  coelestium  gaudiorum, 
fletui  esuriem  pauperlateroque  pati  desiderat,  bea- 
tns  est.  Multo  autem  beatior,  qui  has  inter  adversa 
virtutcs  servare  non  trepidai.  Quia  odiant  iicei  ho- 
mines  corde  nefando,  dilectum  cor  Christo  laedere 
nequeunt.  Scparent  et  synagoga  depellani,  Christus 
invenit  et  confirmat.  Exprobrent  nonr.en  Crucifixi, 
ipse  commortuos  sibi  conresuscilat,  et  cousedere 
facit  in  ccelesiibus  (Ephes.  n). 

Et  ejecerint  nomen  vestmm  tanquam  malum,  propter 


snm,  Et  alibt  non  modo  terresiria,  sed  et  ipsa  pro      Filinm  hominis.  Nomen  vestrum  quod  dicit,  nomen 


Domino  superccelesiia  parvi  pendens  dicensque : 
Quid  enim  mihi  restat  in  ccelo^  et  a  te  qnid  volui  super 
terrmn  (Psal.  lxxii)?  mox  ubi  spei  su»  fixisset  an- 
cboram,  subdendo  manifestat :  Mihi  antem  adhasrete 
Deo  bonmm  est^  ponere  in  Domino  Deo  spem  meam. 
Aliuqain  nonnoHi  miserriina  conditione  pauperlatis, 
et  hic  saeciili  gaudiis  ob  inopiam  rerum,  et  ibi  regno 
Dei  ob  meritorum  nequitiara  carent. 

BMfi  qni  nunc  einriltt,  qnia  saturabimini,  Quid  esii- 
rire  beaiiy  qoi  sitire  debeant,  Matihaeus  exponit, 
videKcel  juslitiam,  apertissime  nos  instituens  nun- 
qoam  dos  satis  justos  aesiimare  debere»  sed  quoti- 
dlanuro  justitiae  semper  amare,  imo  ardere  profe- 


Christianorum  ^ignificat,  quod  a  gentibus  Judaeisque 
saepissime  quantum  ad  ipsos  memoriae  abrasum,  e( 
ab  hominibos  est  ejectum,  nnlla  jam  existenle  causa 
odii,  nisi  propter  filium  horoinis,  quia  videlicet,  no- 
men  Christi,  credentes  suum  voluerint  facere  cogiio- 
men ;  alque  ideo  nominis  summi  persecutores,  ho- 
minum  non  immerito  nomine  notanlur.  Beati  (iiiquit) 
eritis ,  am  vos  oderint  homines ,  doceiis  eos  ab 
hominibus  insectandos ,  scd  ultra  liomines  esse 
beandos. 

Gaudete  in  illa  dte,  et  exsnltate,  Ecce  enim  merces 
vestra  mnlta  in  ccelo.  Non  hoc  a  quolibet  patiente, 
sed  ab  eo  qui  siipernai  lanium  mercedis  Inluitu  pa- 


clnro.  Cujus  perfectam  saliiriiatem  non  in  hoc  sx-  f^  litur,  praeceptum  potest  impleri,  ut  scilicet  inter 


cnlo,  sed  in  fuiuro  posse  provenire  supernorum 
desiderio  Psalmista  flagrans  oslendit,  qui  ait :  Ego 
antem  cnmjustitia  apparebo  in  conspectu  tuo,  satiabor 
dnm  manifestabiiur  gloria  tna  (Psal,  xvi) ;  poiest  ei 
simpliciter  accipi :  Beati  qui  nunc  esuritis^  qni  casti- 
gatis  eorpus  vestrum  et  serviiuti  subjicitis  (/  Cor» 
ix),  qui  in  fame  et  siti  verbo  operam  datis  (//  Cor, 
xi),  quia  ccelestium  lunc  gaudiorum  habetis  ubertate 
perHnii. 

Beati  qni  nnne  fietis^  qtna  ridebitis.  Non  tempora* 
liom  damna  comroodorum,  sed  virtutum  detrimenta 
•piritaliam  qni  flent ,  xierna  beaiiludine  consola- 
iittiitor.  Ubi  non  nostra  solum,  sed  et  proximi  jube- 
miir  commissa  doflere.  Quem  si  ut  nos  diligimus, 


odia  cordium,  inter  probra  liiiguarum,  inter  ipsas 
persequentium  manus,  aequali,  imo  laetiori  adbuc 
corde  versetur,  non  ad  hoc  noslri  similes  valeant , 
sed  eorum  qui  ibant  gaudentes  a  conspectu  consilii, 
quoniam  digni  habiti  sunt  pro  nomine  Jesu  contu- 
meliam  pati  (Act,  ^).  Qui  ergo  multa  in  terris  pro 
Cbristo  sustinet  adversa,  niulta  in  coelis  a  Christo 
recipiet  dona.  Caeterum  quanta  ab  Elia  verborum 
jacula  falsi  sustinnere  prophetae,  quos  deridens  aie- 
bat :  Clamate  voce  majore  :  Deus  enim  est  Baal,  el 
forsitan  loquitur^  aut  in  diversorio  esi,  aut  in  itinere, 
aul  certe  dormit,  nt  excitetur  (111  Reg,  xvmi).  Quan- 
tam  dedere  stragem  qui  ociingeuti'  siinul  ei  quln- 
ouageni  sunt  interempii?  Verum  qoia  Daaletnon 


405  BKDJ:  VCNERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  404 

Cbritliis  iii  causa  erai,  ncc  irrisi  gaud<  baul,  Aec  A  neacii  erogare,  usu  quidein  liorum  aeleclaiiir  ad  prai- 


otcifti  palmam,  aed  poeuaM  nieraere  perennein. 

Secwmdvm  hmc  enim  faciebmil  fnrQphetu  patres  eo* 

fuui.  Bene  eieniplo  adboriaius  esi,  quia  vera  dicen- 

les  ftolent  persecuiionem  |iaii.  Nec  lanieii  ideo  pro- 

pbelx  aniiqui  liuiore  perseeuiionUv  a  Tcriiaiis  prae- 

dicaiiune  defeoemnu  Molandam  sane  quia  sicut  Mat- 

tbxus  per  octo  quas  posnit  beatiiudioes  ociavam 

spei  nosiris  perfeciionem  quae  resurrecii  onis  gloria 

dedicaiur  iiisinuat,  iu  Liicas  per  quatuor  viriuies 

amplectilur  cardinales.  Beati  enim  pauperes^  qui 

per  lemperaniiam  a  mundi  refrenauiiir  iliecebris. 

Deati  eturientes^  qui  sua  fame  conimoniti  esiirieiili- 

bus  esse  miserendutn,  et  ipsi  per  jtisiiiiain  miicren- 

lur  ul  valcnl.  Nam  eleemosynam  qua  Clirisio  non 

nostra  donamus,  scd  sua  redtiimus,  jusiiiiani  rccte  " 

k\iv\  teslaiur  Psalini^ia,  qiii  ail :  Difperdit  pauperibui^ 

juititia  eju$  manet  in  iwculum  sceculi  {P$al.  cki). 

Juslitia  est  rnim,  qua  sua  cuique  tribuimus,  nemini 

quidquam   debentes ,    ni^i   ui    invicem   (liligamus. 

Hcati  qui  per  prudcnliaiu  iiiter  bonuin  dignoscentes 

et  malum,  occidua  flere,  et  ad  a!t<>ni.i  noruiit  aulie- 

lare.  Beati  qui  per  foriiiudinem  (iilei  oninia  valent 

molesta  lolerare.  Igiiiir,  qui  necdum  consummaue 

viriutis  arcf  m  coiiscendere  valciit,  generalin  iiiierini 

perfectionis  sunt  beatiiudine  perfovemli.  Quatenus 

a  boiiis  paulaiim  ad  meliora  progressi,  dum  consi- 

Kteiili  iu  planiiie  Doiiiiiio  libeiiter  ausculianl,  ad 

liunc   quandoque   in    nioinc    se<ieniem   snblimiter 

asceiidanl.  Nam  qudriim  stdliuccdomandis  iusiruen-  p 

disque  cordibus  insislil,  bos  quasi  stans,  qui  siius 

esi  laborantis,  aflulur.  Quos  vero  longo  studii  spiri- 

talis  exeicilio  proinpios  jam  ac  docilcs  iiivenit,  bis 

liberiaie  ac  dignitaie  inagislri,  qiiasi  quiciiisSalvaior 

resideii.«,  mystica  quxque  de  ^upcrnis  iniimai.  Qu« 

^piritalium  diflereiiiia   profeciuum  ,   iii    Ihraeliticx 

plebis  ebi  Iiabiiu  pnlcbcrrimis  expressa  figuris.  Ubi 

vulgus  omiie  quibuslibet  vesUbus  ulens,  in  qualuor 

angulis    paliiorum    byacintbinas   sibi    fiinbrias  est 

facereprxcepium.Sacerdoiesquatuor  habere  vesies, 

lolidem  mysiicis  coloribus  mira  varieiaie  disiinctas. 

rontifices  et  ea  quae  sacerdotes  ei  alia  qtiatuor  indu- 

iiienii  geiiera,  coloium  qutdem  eoruiudem,  sed  su- 

blimioris    graiia    dignitaiis ,    ei  auro   interlucenie 


sens ,  se«l  fruciu ,  quem  dando ,  poterat  acquirere« 
c;irebil  in  posienim.  Ei  alibi  legiuius  :  Beatus  dtoet» 
qui  inventus  e$t  siiie  macula^  qui  post  aurum  non  abiU^ 
nec$peravit  in  pecunla  et  the$auri$  (Eceli.  xsxi). 

Fff  vobi$,  qui  $aturati  e$ti»^  quia  e$urieii$  (Luc.  xvi). 
Saiuratus  erat  dives  ille  purpuraius ,  quando  epula» 
batur  quotidie  splendide,  sed  dirum  vx  susilnebnl 
esuriens,  qunndo  de  Lauri,  quem  deftpeserat,  digiio 
guitam  aqux  quaerebat.  Aliier.  Si  beaii  sunt  illi  qai 
jiisiiiiae  semper  esiiriunt  opera,  infelices  e  contrario 
sunt  xsiiinandi  qui  sibi  in  desideriis  placeiites ,  nul- 
hm  veri  et  iiiconcussi  boni  famein  paiiuniur,  satis  so 
raii  beaios,  si  iion  ad  lempus  sua  voluptate  pri- 
vcntur. 

Ya:  vobl$  qui  rideti$  nune ,  quia  lugebiti$  el  /lebitie, 
El  Saloinou  aii  :  ni$u$  dolore  mi$cebitur^  et  exlremts 
gaudii  luciue  occupat  (Prov.  xiv).  Et  iteruin  :  Cor  sa- 
pienlium  ubi  trisiiiia  e$t  ei  cor  ^tultorum^  ubi  lettitim 
(Eccl,  vii).  Manire:>le  docens  stultiiiain,  rideniibus 
prudenliain,  ui  stiprj  docuimus,  flenlibus  seroper 
:tsctibend;im. 

Vce  cum  bene  vobi$  dixerint  omne$  hominee,  lloc 
cst,  quod  P.oalini^ia  deplorat,  qttoniam  laudatur  peC" 
cator  in  de$ideri$  animie  $uaSf  et  qui  iniqua  gerit ,  4e- 
nedicitur  (Pial.  liebr.  x).  Cui  non  minima  pcenas 
pars  esl  sua  scelera  nou  tnodo  iioti  argui ,  sed  insu* 
per  qiiasi  bene  gcsta  laudari.  Unde  provide  Douilniift 
non  aii :  V»,  quia  bene  vdiis  dicuni  liomincs  ,  quasi 
disUinte  aliquaniuin  teinpore  culpani  lardius  poena 
seqiiaiur,  $ed  ves  (inquii)  cum  bene  vobi$  dixeriut 
cmne$  homme%.  Qnia  ipsa  pcccaii  uulrix  adulaiio ; 
sicut  oleuin  flaminis,  sic  in  culpa  ardeniibuft  ftolita 
ininisirare  foinentum  ,  niaxima  esi  utiqiic  poena  pee- 
caniinm.  Nani  quoiuodo  pauperes  esuhenies  et  fleo* 
tcs,  maloruni  decel  iniprobitate  probari ,  iia  divitiift, 
epulis,  risuiqtie  vacanlcs,  per  di^stricti  judicis  iraro 
inale  obsequentiuin  clieniela  inajorem  foventur  ad 
poenam. 

Secundum  hcec  enim ,  faciebnnt  propheti$  palre$  eo* 
rum,  Pseudoproplieias  signtlicat,  qui  ei  ipsi  ft«pe  iii 
Scripiura  siicra  proplieia;  soleni  appeilari,  eo  quod 
ob  caplandum  vulgi  favorcin  fuiura  praefari ,  id  est« 
liraeloqiti  coueniur.    Unde  ilicii  Ezecbiel  :   Vm  pro* 


corusca,  et  patriarcbarum   alque  ipsius  domirii  no-  d  pheii$  insipienlibus^  qui  ^equuntur  $piriium  $uum^  et 


inine  redimiia  gestare.  Quae  per  singula  vel  expo- 
iiere,  vel  soluin  proponere,  proprii  Indusiriam  spe- 
ctai  operis. 

Verumlamen,  vee  vobi$  divitibu$ ,  qui  habeti$  con$0' 
lationem  vestram,  Quod  sit  v»  divitibus  adfuiurum, 
a  contrario  iiiclius  inielligiiur,  ubi  pauperum  dicitur 
esfte  regnum  Dei.  A  quo  se  rt^gno  per  ouinia,  qiii  bic 
eonsolari  quasruni,  alienanl,  audiluri  a  juslo  judice  : 
FUii^  recordmnim  quia  recepi$li$  bonm  in  vita  ve$tra 
{Lue.  xvi).  Ubi  notandum  qiiod  non  tam  diviiiae  qnani 
divitiarum  amor  in  culpa  esl.  Non  eniro  omnis  qul 
babet  divitias,  sed  ut  Eccieftiastes  ail :  Qui  amant  di^ 
viitM,  fructus  nan  capienl  ex  ei$  (EccL  v) ,  quia  qui 
babiia  lemporilia  vel  aokno  contemiierey  velpauperi 


nihit  vident,  Qua$i  vnlpe$  in  demto^  propheim  Uu 
Israel  erant  (Ezech.  xiii).  Itaque  Doniinus  in  moiite 
lieaiiiudines  soliimmodo  proboruin,  in  caiopo  vero 
eiinin  \x  describii  rcproborum.  Quia  rudes  ad- 
liiic  auditores  niinis  necesse  esi ,  ac  terriioribus  ad 
bona  compelli,  perfecios  autem  sat  eftt  praemiis  In- 
viiari. 

Sed  vobi$  dieo^  qui  auditi$ :  DiUgite  inimico$  msItm, 
benefacite  hi$  qui  oderunt  vo$,  Quia  dixerat  ftopro 
quid  -ab  inimicis  pali  possint,  nunc  qualiler  ipsi  CMm 
eisdem  inimicis  agere  debeant  ofttendii.  Multi  auiem 
putant  fturQcere  viriutibus  non  odiftse  inimicoft,  em^ 
lerum  diligere  pluft  praedpi,  quam  bumana  naiufm 
patiatur,  non  videnteSy  quia  el  Moyses^  Saoiuel  el 


405  IN  LUCi£  CVANGCUUM  EXPOSITK).  — LIB.  II.  40S 

Slepbaniis  pro  mimicis  orab.iiil,  ei  mortuos  David  A  nuim  hoc  eliam  magnun  prxceptu:n  sif,  seJ  ail : 


plMxil  inimicos.  Neqiie  eiiim  Dominiis  impoesibilia, 
seJ  perfecta  juberet.  Non  dericientes  ergo  duui  tem- 
pat  eil,  opereiuur  bonum  ad  omnes,  maxime  auteni 
ad  Jomesticos  fidei. 

teiudicile  maU  dicentibui  tobis ,  oraie  pro  calum» 
akNfjh»  vo^fs.  Ct  h«c  sesuique  similes  egisse,  testa- 
lur  Aposiolus,  qui  ait :  Maledicimur  ^  el  benedicimui, 
BUupkemamur^  et  obiecra>nut  (I  Cor,  iv).  Sedhic  roe- 
rilo  movet,  quomodo  huic  praecepio  Domini  non  sit 
adversuro,  qiiod  et  in  propbeiis  iiiveniuntor  muliae 
imprecationes  adversus  inimicos,  qux  maledictiooes 
pQtintur,  sicuti  est  illud  :  Fiat  metua  eorum  coram 
ip«i  tn  loqueum^  et  caetera,  quseibi  dicunlur.  Joannes 
apostolus  ait :  Qiii  icit  fralrem  iuum  peccare  peccalum 


Para  te  adhuc  percuti.  Quod  ad  misericordiam  per- 
tinere  hi  maxime  sentiuni,  qui  eis,  quos  roultom 
diligiint,  lanquam  Uliis,  vel  quibuslibet  dile  tissiinis 
suis  ae^rountibus  serviunt,  vel  parvulis,  vel  phrene- 
ticis,  a  quibus  multa  saepe  patiuntur.  Ct  si  eurum 
satus  id  exigat,  pncbent  se  eiiam,  ut  plura  patian- 
lur,  donec  vel  aeutis  vel  mnrbi  iniirm  tas  transeat. 
Quos  ergo  Dominiis,  medicus  animarum,  curandis 
proxiinis  instruebat,  quid  eos  aliiid  docero  posset, 
nisi  ut  eorum  quonru  saluti  consulere  vellent  im- 
becilliiaies  aeqno  aiiiino  tolerarent  ?  Oiniiis  namque 
improbius  ex  imbecilliiaie  animi  veiiit,  quia  iiihil 
innocentius  est  eo  qul  in  virtute  perfectus  esi.  Multi 
autem  alteram  maxillam  praebere  noverunt,  diligere 


adtnortem^  petet,  et  dabitur  ei  vita  peccanti  non  ^  ▼ero  illum,  a  quo  ferluiilur  ignoranl.  At  vero  ipse 


ad  mortem.  Eil  peccatum  ad  mortem^  non  pro  illo  dico 
uirofet  quii.  Ubi  primo  videndiim  quia  propbetac 
per  imprecationem  quid  esset  futurum,  cecinerunt, 
iHMi  opUntis  voto,  sed  spiritu  prjevidentis ,  qui  ma- 
line  solent  figura  imprecaniis  futura  praedicere,  si- 
cut  fifura  pnbteriii  teinporis  ea  qu»  ventura  erant 
saepe  cecinerunt.  Deinde  in  Apostoli  verbis  intelli- 
geBdum  esse  quosdam  fratres,  pro  quibus  orare  non 
oobis  praecipitur,  cum  Doininus  etiam  pro  persecn- 
loribus  iiosiris  orare  nos  jubeat.  Quae  solvi  qu»stio 
Doo  poiest,  nisi  faieamur  esse  aliqiia  peccala  in  fra- 
Iribas  inimicorum  persecutione  graviora.  Fratres 
autem  Christianos  significiri,  mulii  divinarum  Scri- 


Dominus,  qui  utique  praecepta  quae  docuit  primiis 
implevii,  percutienti  sc  in  maxillam  ministro  sacer- 
dotis  non  praebuit  alleram,  sed  insuper  dixii :  Si  mate 
locutui  ium,  teitimonium  perhibe  de  malo;  ii  autem 
bene^  quid  me  agdii  (Joan.  xviii)?  Non  lamen  ideo 
paratus  corde  iion  fuii,  non  solom  in  alteram  roaxil' 
lam  caedi  pro  salute  omniom,  sed  etiam  toto  corpore 
cmcifigi. 

Et  ab  eo  qui  aufert  tibi  veitimenlum^  etiam  tunicam 
noU  prohibere.  Quod  de  vestimento  et  tunica  diclum 
est,  non  in  eis  solis,  sed  in  omnibus  faciendum  esi, 
quas  aliquo  jure  lemporaliter  tiostra  esse  dicimus. 
Si  enim  de  necessariis  hoc  imperaiom  est ,  quanto 


pturarum  documentis  probari  potest.  Peccatum  ergo  f»  inagis  superflua  conteronere  convenit. 


frairis  ad  mortero  puto  esse,  cum  post  agnitionem 
Dei  per  gratiam  Domini  nostri  Jesu  Christi  quisqtie 
oppognat  friiterniiatem,  et  adversus  ipsam  gratiam, 
qoa  reconciliatus  esi  Deo,  invidentiae  facibus  agiu- 
lur,  Peccatum  autem  non  ad  mortem  est,  si  quis- 
quam  non  amorem  a  fraire  alienaverit,  sed  officia 
fraiemiutis  debiu  per  aliquam  infirmitatem  animi 
noo  eibibuerit.  Qiiapropter  et  Dominns  in  cruce  ait : 
Pmter^  ignoice  t//fs,  quia  neiciunt  quid  faciunt  (Lue, 
xxiii).  Nondum  enim  graliae  Spirilus  sancti  partici- 
pei  CKli,  socieutem  sanciae  fraternitalis  inierant. 
El  beatus  Stephaiius  orat  pro  eis,  a  quibiis  lapida- 
tur,  quia  Dondum  Cbristo  crediderant,  neque  adver- 
MS  illaro  coffiinnnem  gratiam  diinicabanl.  Et  aposto- 


Omnt  aafeffi  pelenti  te^  tribue.  Omm  petenti^  inquit, 
non  omnia  petenti,  ui  id  des  quod  dare  honesie  ei 
jusie  potes.  Quid  si  enim  pecitnlam  petat,  qua  inno- 
centeai  coiietur  opprimere  ?  Quid  si  postremo  stii- 
prum  peiat  ?  Sed  ne  multa  persequar,  quae  sunt  in  • 
numerabilia ,  id  profecto  danduni  est ,  quod  nec  libl 
nec  alteri  noceat,  quanium  sciri  aut  credi  ab  homioe 
poiest.  Ci  cui  juste  negaveris,  quod  peiit,  indicanda 
est  ipsa  jiistitia,  ut  non  euro  inanem  dimitus.  lu 
oroui  petenti  te  tribues,  quamvis  non  semiier  id  qood 
petit ,  tribues.  Ct  aliquando  melius  aliquid  tribuef, 
cum  petentem  injusu  correxeris. 

Et  qui  aufert  qwe  tua  iuui,  ne  repetae,  De  veste, 
doroo,  fundo,  jumento,  et  generaliter  de  omni  pecu- 


Itts  Paulus  propterea,  credo,  non  orat  pro  Alexan-  D  "»*  ^«cil.  Utrum  autero  de  servis  accipieodum  sH, 

magna  quaeslio  esi.  Noo  enim  Christianom  operlel 
sic  possidere  servnm,  quomodo  eqoum  aul  argentun. 
Quanquam  fleri  possit,  ut  majore  pretio  valeat  eqoos» 
quam  servus,  et  mulio  magis  aliquid  aureum  ?el  ar- 
genteum.  Sed  ille  servus,  si  rectius  ei  honestios,  ei 
ad  Deum  colendum  accommodatius  abs  te  domioo 
educatur  aut  regitur,  qiiam  ab  illo  potest ,  qui  eioo 
cupit  auferre,  nescio  utrum  quisquam  dicere  todeal, 
ut  vestimentum  eum  debere  contemni*  Honioeoi 
namquc  bomo  tanquam  seipsom  ditigero  debel,  eoi 
ab  oiiiniuin  Domiiio  etiani  ut  iniroicot  diligai  impo- 


dro,  quia  jam  frater  er^t,  et  ad  mortem,  td  est,  in- 
vjdeotiam,  fraternitatem  oppugnando  peccaverii. 
1^0  liis  aotem  qui  non  abruperant  amorem,  sed  ti- 
More  succuboerant,  orat  ut  eis  ignoscatur.  Sic  enini 
dicit :  Alex&nder  mrariui  multa  mala  mihi  oitendil, 
reddei  illi  Dominue  Hcundum  opera  iUiui ;  quem  et 
tueviim^  valde  enim  re»iiit  noitrii  iermonibui  {I l 
Tim,  iv).  Deinde  subjungit,  pro  quibus  or»t,  ita  di- 
eeos  :  ifi  pnrfia  mea  defemione  nemo  mihi  adfuit,  ud 
amme  we  dereliquerunt :  non  illii  imputetur  (Ibid.). 
IsU  diflerentia  peccatorum  ,  Judam  iradentein  a  Pe- 
tro  negante  disiinguit. 

Si  quii  10  percMit  in  maxitlam,  prcebe  et  alteram. 
Non  ait,  cum  qui  tc  percuiil  noli  tu  pcrcutcre,  quao- 


ratur* 


Et  prout  tuliii  ut  faciant  vobii  kominei,  ei  voi  facile 
illii  iimilit.r.  Qiiia  charitai  patieni  eH ,  bfinigna  eH , 


407  flLDJE  VENGRABlLiS  Oi'P.  PAUS  ir. 

non  lantum  injiirias  iniinici  forlissiine  siifferf ,  sed  A 
amici  quoque  graliam  l>enignis5i(ue  praevenil.  N.mi 
reUamare  amanlem,  cunctos  nalura  docuit.  Non  »- 
maniem  vero  l^enefleiis  ad  amorem  cogere  Cliristi 
aolum  doctrina  perfeclns  inslttuit.  Qut  ciim  nos  prio- 
res,  prout  nobis  fieri  Telimus,  aliis  facere  juberei» 
eumdem  mex  seDSiHn  laiius  asimendo  Armavil,  di- 
cens: 

Et  $i  dHigitU  eos^  qui  vos  diligunt^  qutB  vobis  est 
gratia  f  Nam  et  peccatores  diligentes  se  dHigunt ,  etc. 
Si  eiiam  peccalores,  publicani  ei  eihnici,  erga  dile- 
ctores  suos  natura  duce  noruni  esse  l»enefici,  quan- 
lum  vos  (inqnit)  quibus  nt  gradus  professionis  exi* 
mior,  ita  cura  necesse  est  sit  virluiis  uberiof ,  laliorl 
sinu  dileclionis  amplecti  debelis  ellam  non  amftnles? 
Unde  quaesitu  dignuni  videliir  quomodo  cum  Domi-  " 
nos  eos  qui  diligentes  se  solum  diliguni,  beiiefacien- 
libus  sibi  benefaciimt,  amicis  fenerantur,  non  modo 
perfeciam  non  babere  cbaritalem ,  veruro  pecratori- 
bus  xquiparari  testetnr,  ille  pecloris  dominici  reru* 
bitor  Epistolam  de  Dei  el  proximi  dilecli<.ne  con- 
summans,  non  u$piain  iniinicos  monuerit  esse  dili- 
geiidos,  sed  absolute  dixerit :  Quia  s\  diligamus  irtvt* 
rffii,  Deus  in  nobis  manet,  et  charitas  Dei  in  nobis  per- 
fectaest  (I  Joan  iv).  Quod  sl  quem  movet,  sciateuni 
non  de  Inimicorum  amore  lacuisse,  sed  et  illos  fra* 
triim  nomine  comprehendisse  fraternique  amoiis  ia<- 
tiiito  diligi,  el  pro  eis  prxcepisse  orari.  Scllicet,  ut 
non  semper  inimici  remaneant,  sed  resipiscant  a  dia* 
boli  laqueis,  nobisque  germano  fcjedere  socientur. 
Nec  durum  viJeatur ,  quod  nondum  credentes ,  pro- 
pter  spem  tanieo  credendi  fraires  apeliari  posse  di- 
cimus.  Nam  idem  Joannes«  eos  etiam  filios  Dei  voci- 
tare  legitur.  Quia  Jesus  (inquit)  morilurus  erat  pro 
gentef  et  tion  tautum  pro  gente,  sed  ut  filivs  Dci ,  ^tct 
erant  dispersi^  congregaret  in  unum  {Joan.  xi).  Quan- 
diu  enim  dispersi,  nonilum  fllii  sunt  Dei,  sed  conve- 
iiiendo  in  unum,  jam  efliciunlur  filii. 

Verumtamen  dJigite  immicos  vestros ,  et  benefacite^ 
et  mutuum  date^  nikH  inde  sperantes,  Quia  dileclio* 
nem  beneficlumque  mutuum  peccatorum,  infrucluosa 
redarguit,  nunc  qualiter  baec  a  fidelibus  fructuose 
iieri  debeant,  osieiidit.  Muluatur  auieni  omnis  qiii 
accipit ,  etiam  si  non  Ipse  soiiittirus  esi.  Cum  enim 
inisericordibus  Deus  plura  reslituat,  omnis  qui  beiie-  ^ 
licluni  praeftUt ,  feneratur.  Aut  si  non  placet  accipere 
iiittluantem ,  nisi  eum  qui  accipil  redditurus ,  intelli- 
genduni  est  domiiiuin  ipsa  duo  gcnera  praestatidi  esse 
compleium.  Namque  aut  donamus,  quod  danius  be- 
nevoie,  aut  redditiiro  cemmodamus.  Quia  eniin  niulll 
(utscripium  est)  quasi  iiiveniionem  aesiiniaverunt 
fenus,  et  molestiam  praestiteriint  his  qui  se  adjuve- 
runi ,  multi  non  caiisa  nequiliae  non  fencrati  snnt, 
scd  fraudari  graiis  timuerunl.  liulc  etiam  inlirmi- 
lali  divina  medelur  auciorilas,  dicens  :  Et  mutuum 
daltf  nikit  inde  speraWes  (Luc  vi).  Id  est ,  non  in 
himiinc  S|)cm  incrce«lls  figentcs.  Qiii  sive  reddat  quod 
commodasiis,  reddet  el  Deus  quod  illo  jubenle  feci- 
siis.  iive  non  reddal ,  ba^rediias  vcitra  in  aeicrnuitt 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENCINA.  408 

eril.  Mutiialur  enim  pecealor,  et  non  solvit,  ;aiilfis 
autem  m'!seretur  et  eommodat  (Ptat.  cxi).  Quetiimn 
bencdicentes  eum ,  possidebunt  terram  {Psat,  xxxvi). 
El  alibi  cum  diceret :  Jucundus  homo  qui  misereimr, 
et  commodaty  coniinuo  subjunxit :  In  memoria  a^" 
na  erit  justus  {Psal.  cxi). 

Et  erit  merces  vestra  multa ,  et  eritis  filii  Altisdml. 
Niilla  major  potest  esse  merces ,  qoam  filios  bomi- 
nuin  terrigenas ,  enici  filios  Altissimi ,  qui  In  cceln 
est.  luque  quod  aii  :  Et  eritis  /i/it  Attksimr^  ex  HU' 
regula  est  lnteliigendum,qna  ei  ioannes  dieil :  Dedri 
eis  potestaiem  fiiios  Dei  /ieri.  Unus  enim  naluraliter 
fiUus  est,  qui  nescit  omnino  peccare.  Nos  aotem  po- 
lesla^e  accepia  efficimur  fiKi,  in  quaiilam  ea,  qoae  tb 
illo  pr.Teipiuiilur  implemus.  Cnde  »poslolica  discl- 
plin»  adopiionem  appell.it ,  qua  in  aeternam  hsredi* 
laiem  voeamur,  ut  cohaeredes  esse  pessimus.  igitor 
non  ait :  Facite  ista,  quia  eslis  filii ,  scd  faeite  him^ 
et  eritis  liiiii.  Cum  aulem  ad  iioc  nos  vocat  per  ipsum 
Unigenitum,  ad  sirotlitudinem  siiam  nos  vocac. 

Quia  ipse  beuignus  est  (inquien^)  super  ingratosH 
mo/os,  eic.  Benignus  est  Deus  super  ingratos  ei  ma^ 
los,  vel  niuiiiplici  scilicci,  sua  misericordia,  qnt 
eiiam  jumenla  s»!vat,  teinpor.ilia  bona  largiendo, 
vel  ad  caslestia  dons  siiigulari  grniia,  qua  clectos  so» 
lum  glorificai ,  inspirando.  Sed  sive  hoc,  sive  illudr 
sive  utruinque  inteiligas ,  magna  Dei  bonitate  fMf 
quae  nobis  imitanda  pr^cipitur,  si  filii  Dei  esse  vo- 
tumus. 

Nvlitejudicare^  et  non  judicabimini ;  nolite  eoudem' 
nare  et  non  condemnabimini,  lloc  loco  iiiliil  allud 
nobis  prxcipi  exisliino ,  nisi  ut  ea  facia  qufls  dubimn 
esi  quo  aniino  fiant,  in  meliorem  parlem  interprelts- 
inur.  Quod  enim  scriptum  est :  Ex  ftuctibus  aarmm 
cognotcetis  eos  ,  de  manifeslis  dictuni  est ,  quae  ikw 
pussuiil  bono  animo  fieri,  sicuti  sunt  Ktapra,  vel 
blasphemiae,  velfuria,  vel  ebrietas ,  et  si  qiia  suhI 
lalia,  de  quibus  nobis  judicare  pefmiltitur.  Dc  gCM- 
re  autem  ciborurn ,  quia  possunt  bono  aniin»  ct  sini- 
plici  corde  sine  vitio  concupiscieniia:  qiiicunque  liu- 
iiiani  cibi  indiirerenter  suiiii ,  prohibel  Apostolus  ju- 
dicari  eos  qui  carnibus  vescebantur,  et  vinum  bib<>- 
bani,  ab  eis  qui  se  ab  hujusroodi  alimentis  leinpert- 
bant.  Quimanducat  (inquil)  noii  maitcfiieffiiieiii  it#ii 
spernat ;  et  qui  non  manducat ,  manducantem  non  /«- 
dicet  {Rom,  xiv).  Ad  hoc  periinet  eliam  illiid»  quod 
alio  bico  dicii :  Noiite  ante  tempus  quidquam  judiceera 
quoadusque  veniat  Deminus^  qui  et  illuminabit  ab$' 
condita  lenebiarum^  et  manifestabil  cogitationes  cordia 
(/  Cor,  iv).  Suiit  ergo  qua'dam  facta  mcdia,  qim 
ignoramus  quo  aiiinio  fiani,  quae  bono  el  malo  ficrl 
possuiii,  de  quibus  lemerarium  esl  jitdicarc,  maxiiiie 
ul  condemnemus.  Uorum  autem  veniet  lempus ,  ui 
judiceniur,  cuin  Dominus  illuminabit  abscondita  tem^ 
brarum^  et  manifestabit  eogitationes  cordis  (Ibid,). 
Duo  sunl  autcm,  in  quibns  leinerariuin  iiidicium  ca- 
vcre  dcbemus ,  cum  incerluin  est  quo  animo  quiJ- 
que  factum  sit,  vel  cum  incertom  esl  qualis  futi  mt 
sit,  qui  nuuc  vel  malus  vel  bouus  ap|iaret. 


1(39  IN  LUCiE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  --  LIB.  ».  m 

Dimiuite^  el  dimiUemiui.  Dafe,  et  dabiiur  vobis,  W-  A  lia),quod  ira  ille  peccavit,  lii  odio  rcpreliendis.Qiwn- 

tiiin  aiiiem  inter  festu  arn  el  trabcm,  quasi  laiitam 


ffiiticre  nos  injurias,  dare  beiiencia  jiibet,  ui  et  nobis 
peccua  dinoitiantur,  ei  vit.i  deiur  a;icrna.  Qua  sen- 
leulia  brevi,  sed  exiinia,  cuncia  qwjt  laiissinie  de 
eonversando  ciim  iuiinicis  maudaverat ,  comprcben- 
deiNlo  concludit. 

Mensuram  bonam  confertam  et  coagilatam  et  super- 

tffuenum  dabuni  in  sinum  vestrum,   lluic  simile  est, 

qnod  •'ii>i   dicit :  Ui  et  ipsi  recipiant  vos  in  wierna 

labenaeula  {Luc,  xvi).  Non  eniin  paiiperes  ipsi,  sed 

Cbrislus  roercedem  his,  qui  eleemosynam  Tecere  red- 

•litonis  est.  Quam  lamen  in  sinum  dare  dicuntur, 

^uia  proioerend.c  illius  occnsionem  dedere,  cnm  vel 

«igeiile»  inisere,  vel  improbe  sxvientes,  fortiorum 

Mnt  et  lolerali  patientia ,  et  beneficeniia  sustentatl. 


iiiter  irain  disiat  atqiie  odium.  Odium  est  eniin  ira 
inveierata  ,  quasi  qux  vetuslate  ipsa  tantum  acce- 
perit  ut  merilo  appelletur  trabs.  Fieri  aufenTpo- 
tcst,  ut  si  irascaris  bomini,  velis  eum  corrigi.  Si 
autem  oderis  hominem,  non  potes  cum  velle  corri* 
gere.  Et  ideo  iinpossibile  dicitur  ut  fcslucam  de  fra- 
Iris  oculo  deinat,  qui  siio  irabem  gestai  in  oculo. 

Hypocrita,  ejice  primum  trabem  de  ecule  luo ,  et 
lunc  perspicies,  ut  educas  festucam  de  oculo  fratris  tui. 
IJ  est,  primo  abs  te  expelle  odiura,  et  deinceps  po- 
teris  jam  eum  quem  diligis  emendare.  Et  est  vere 
multum  cavendum  et  molestum  hypocritarum,  id  e>l, 
simulatorum  geous,  qui  cum  omnium  vitiorum  accu' 


et  ad  ipsam  aliquoties  fldem  duici  gratia  provocali.    "  sationes  odio  el  livore  suscipiant,  etiam  consullores 


Eadem  quippe  mensura  qua  mensi  fuerit^St  remetietur 
iptfHs.  Et  Apnstolus  ad  eleemosynam  Coriiilhios  bor- 
tans ,  inter  alia  dicit  :  Hoe  autem  dico  :  Qui  parce 
Meminai^  parce  et  meleU  Et  qui  seminat  in  benedictioni- 
6Na,  de  benedictionibus  et  melet  (II  Cor.  ix).  Potesl 
aufem  et  de  oinnibus  quie  inente,  inanu,  lingua  geri* 
inus,  accipi.  Quia  lu  reddes  singulis,  inquit,  secuii- 
diim  opera  eoruin. 

Dicebat  aulem  iLis  et  similitudinem  :  Nunquid  polest 

€:greu9  eacum  ducere  ?  nonne  ambo  in  foveam  cadent  ? 

Seiisus  liujtisce  sentfntiae    pendet  ex  snperioribus  » 

ubi  de  danda  eleemosyDa  et  injuria  dimitienda  prae- 

cipilor.  Si  le  (inquit)  ira  contra  violenlum,  el  contra 

peleniein  philargyria,  caccaverit,  nunquid  tua  inente 

\iliala  viiium  ejuscurare  poteris?  aut  ilie  golus,  qui 

iojuriam  fecit,  et  non  tn  etiam,  qui  ferre  nesciebas 

reaa  depntaberis?  At  si  initoni  lc  trnnquiilique  pe- 

cloris  ejus  improbitas  invenerii,  et  ille  ad  poeiiileu- 

tian  inovebitur,  et  tu  patienti:e  pra»inio  donaberis, 

qua  caecum  vidente  ocuio ,  boc  est ,  corde  sereno , 

dooere  cinrabas  ad  luinen. 

No»  esl  discipulus  super  magistrum.  Perfeclus  aU' 
lem  omnis  erit,  si  sil  sieut  magister  ejus.  Si  magister, 
qai  uiique  quasi  Deus  potuit,  uon  suas  ultum  i^^e  iii- 
juriaf,  sed  ipsos  uialuit  insecutores  patiendo  reddere 
oiitiorea,  eaindem  necessc  esi  discipuli,  qiii  puri  lio- 
luiDes  sunt,  regulain  perfectionis  sequanlur. 
Qiiii^  autem  vides  feslucam  in  oculo  fratris  luf,  tra* 


videri  se  volunt.  Et  ideo  pie  cauteque  vigilaiidum 
est  ut  cuni  aliquem  reprebendere  vel  objurgare  ne- 
cessitas  coeperit,  primo  cogitemus  utrum  tale  sil 
viiiuin  quod  nunquani  babuimus,  vel  quo  jam  carui- 
inus.  Et  si  nunquam  babuimus,  cogiiemus  et  nos 
bomines  esse,  et  habere  potuisse.  Si  vero  habuimiis, 
et  non  habemus ,  tangat  meinoriam  communis  infir- 
mita<i,  ut  illam  reprehensionem  aul  objurgationeoi , 
iion  odium  ,  sed  misericordia  prarcedat.  Ut  sive  ad 
correctionein  ejus,  propter  quani  id  facimus,  sive  ad 
perversionem  valuei  it  (nain  incerlus  e>t  exilus)  nos 
tamen  dc  siinplicitate  oculi  nosiri  securi  simus.  Si 
auteiii  cogitantes  uosmetipsos  invenerimus  in  eo 
eshc  viiio  iii  quo  est  ille  quem  reprebendere  para- 
banius,  non  reprebendamus,  neque  objurgemus,  sed 
lanien  congemiscamus,  et  non  illum  ad  obleniperan- 
dum  iiobis ,  sed  ad  pariter  conandum  invitemiis. 
R:iro  ergo,  et  niagiia  necessitate  objurgationes  adhi- 
bendae  sunt.  lui  lamen ,  ul  etiam  in  bis  ip>is  ,  dod 
nobis  ,  sed  Deo ,  ut  serviamus ,  instemus  ;  ipse  esl 
eiiiin  fiiiis,  nt  nibil  duplici  corde  faciamus,  auferen- 
tes  trabem  de  oculo  noslro  invideniije,  vel  nialitiae  , 
vel  siinulationis ,  ut  videamus  ejiccre  festucam  de 
oculo  Irairis. 

Pion  est  enim  arbor  bona ,  quo!  facit  fruclus  maios  ; 
neque  arbor  mala ,  fadcns  frucium  bonum.  Conira 
hypocritam  qiiac  coeperat  exseqnitur.  Si  veram  (iu- 
quit)  el  non  ficuim  vis  habere  jiisiiiiam  ,  qu£  verbis 


bem  autem  qum  in  oculo  luo  etl  non  consideras  ?   ^^  ^)  osteiilas,  etiain  factis  coinpfnsare  cnrato,  ut  bona 

existens  arbor,  boiiis  orneris  et  fruciibus.  Quia  et 
si  se  fingat  hypocrita,  non  est  boniis,  qui  facit  opera 
mala.  El  si  reprebendat  insontem,  non  ideo  lualus 
est  qui  facit  opera  bona. 

Unaquaque  enim  arbor  de  fructu  suo  cegnoscitur. 
Qiii  sit  fructus  quo  mala  bonave  dignosci  debeat 
arbor,  Apostolus  oslendit ,  dicens  :  Manifesla  autem 
sunt  opera  carniSy  qum  sunt  fornicalio^  immunditia^ 
luxuria,idolo  um  serviluSy  veneficia,  inimicilice^  conten- 
liones^  cemulationes,  trce,  rixo!,  dissensiones,  hcereses^ 
invidiWf  homicidia,  ebrielales,  coniessaliones  ^  et  his 
similift^  qwB  pra^dico  robis,  sicut  pra^dixi,  Quoniam 
qui  talia  ngnnt^  regnum  Dei  non  consequentur,  Fructus 
autem  spiritus,  est  charitas,  gaudium,  pax^  longani" 


boc  ad  superiora  respicii,  ubi  caecum  a  caeco  duci, 
id  est ,  peccanlem  a  peccatore  casiigari  non  posse 
pra»Donuit.  Multi  eniin  superbia  ,  vel  odio,  philar* 
gyria  ,  vel  avarilia ,  vel  alio  quoiibet  criinine  prae- 
venii,  Ixvia  haecaul  nulla  judicanies,  acerrime  cor- 
ripiunt  eoa  quos  subiia  viderint  ira  turbalos,  oculum 
nientis  a  solilo  puriiatis  statu,  quasi  fesiuca  irruente, 
mntasse ,  at(|ue  immemores  doniiuici  prxcepti ,  qiio 
ail :  Nolite  condemnare,  et  non  condemnabimini  {Luc, 
vij,  roagis  amanl  vituperare  et  damnare,  quam  emen- 
dare  atque  corrigere. 

Et  quomodo  poles  dicere  freilri  tuo  :  Frater^  sinf^ 
tiicittm  festueam  de  ecultt  luo,  ipse  in  oculo  tno  tra- 
Iftm  non  videns  ?  IIxc  cuoi  fralrc  agis,  si  (verbi  gra- 


411  liE^ifi  VENERABILIS  OPP.  PARS  H.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  ilJ 

miias,  Ifoiiilas,  beiiignitas,  fidetf  modenia^  continenlia  A  cril»  quaerantur,  consequenlor  Domiuus  adjuugit  : 


(Galat.  v).  Cxlerum  cleeuiosyna,  vcl  oraiio,  vel  j*v 
iunium,  fruclus  i|Uidem  esl  proprie  bonorum,  seil 
nonnunquam  siniulaie  eiiam  usnrpnius  a  malis.  De 
quilttis  Dominus  ail :  Quia  reeeperunt  mercedem  tuam 
{Matth.  vi).  El  alibi :  AUendile  a  falsit  prophelit,  i/mi 
veiuunt  ad  vot  in  vettimemit  ovium^  intrintecut  autem 
tvnt  lupi  rapaces  (Matth,  vu).  Sed  non  ideo  debent 
ovcs  odisse  vesiimentum  suuin,quod  plerumque  illo 
hc  occulianl  lupi,  dum  aliud  osteniant  ad  deeipien- 
dum ,  aliiid  exerunt  ad  depredandum  vel  iulerfi- 
cienduni  eos  qni  sub  isto  vesiiiu  ovino  lupos  vi- 
(lere  non  pos&uni.  Ilic  ergo  non  est  rructus,  de  quo 
cognosci  arborem  monct,  scd  ille  qui  eil  supra  mon- 
stralus. 


Quid  autem  vocatit  me  Domine ,  Domine ,  el  n%m 
/ad.Js,  quce  dice?  Ac  si  aiiis  verbis  iia  diceret :  Qaul 
folia  rect»  conressionis  vos  germiiiare  jaclatis,  qtii 
nullos  operis  boni  fructus  ostendiiist  Unde  A|)osio- 
Iu8  pretiosum  a  vili  separnius,  boc  esl,  boDura  ilie- 
saurum  a  malo,  b<mam  arborem  a  in^ila,  perfecuini 
boni  magisiri  discipulum  ab  bypocriia,  duoeoi  vi- 
denlem  a  ca*co  secreinrus,  aii:  Veniam  auiem  md 
rof,  ii  Dominut  volnerii,  etcegnotcam  nonternt^mm 
eorum^  qui  inflati  timl,  ted  virtutem.  Plon  tHim  im 
termoiie  ett  regnum  Dei^  ted  in  virtute  (1  Cor.  iv). 
Per  oris  ergo  locutioiiem  Dominus  universa  ,  qos 
vel  actu,  vcl  fatu,  vel  cogitatu  de  corde  proferimi» 
iusinuat,  qtia*  magis  quam  hoininibus  dicta  niida  ei 


Pieqne  enim  de  tfnnit  coUigunt  ficut^  neque  de  rubo  B  afieria  sunt  oculis  ejiis.   Nam  et  moris  ebt  Scriptii< 


vindcpiiant  uvam,  Spinas  reor  et  rubnm  sscull  curas 
ei  puncl  ones  esse  viiionim,  de  quibcs  pcccaiili  bo- 
mini  dictuin  est :  Tena  tua  tpinas  et  tribulot  germi» 
nabit  tibi  (Gen,  iii).  Ficus  vcro  ei  uvam,  dulcedinera 
<-onv.ersalionis  novse,  qu.im  Dominus  in  nobis  esu* 
riit,  et  fervorem  dileciionis,  qui  IxiiQcat  cor  bominis. 
Oc  qiiibus  Evan^elio  coriis<*antc  vox  turturit  in  terra 
longe  latcque  resoiia/,  ficut  protulit  grottot  tuot,  tinae 
florentet  dederunl  odorem  (Cant,  ii).   Non  auiem  de 
.spinis  licus,  iion  uva  de  rubo  colligitur.  Quia  mcns 
adbiic  veteris  bominis  consuetudine  depressa  simu- 
lare  potest,  sed  frucius  novi  liominis  ferre  non  poteit. 
Quod  si  quis  objicere  volucrit ,  ac  diccre ,  quod  el 
Moyscs  de  rubo  vindemiarit  uvam,  quando  a  cogn  >to 
geniili  consiliuin  uiilo  suscepit,  ei  do  spinis  colle-  ^ 
gerint  licus  bi  quibus  dictum  cst  de  Pharisseis  :  Quas 
dicutU  facite;  quw  autem  faciunt,  facere  nolile  (Malth. 
xiiii);  sciai  quia  sicut  verax  nonnunquam  palmes 
sepi  inv6luta  recuinbii ,  portansque  fructum  spina 
suum  non  usibus  servai  huinanis,  sic  dicta  vel  icta 
iiialoruin  ,   si  quando  bonis  prosunt ,  non  hoc  ipsi 
faciunt  niali,  sed  fit  de  illis  superno  providenie  con- 
s:lio. 

Donut  homo  de  bono  thesauro  cordis  tui  profert 
1'onum,  et  malut  homo  de  malo  profert  malum.  Idem 
ihesaurus  cordis,  quod  radix  esi  arboris.  Et  quod 
4le  corde  proferiur,  idem  esi ,  quod  arboris  fructus. 
Qui  ergo  iltesaurum  lu  corde  patieiiiiae  perfectiqiie 
liabei  amoris,  opiimos  nimirum  frucius  elTundcns,  ^ 
diligit  inimicnm,  benefacit  odienli,  benedicit  ina- 
ledicenti,  orat  pro  caluinniante,  percutienti  sc  vel 
«tespollanti  non  reluctatur,  oinni  peleiiii  tribuit,  sua 
nhlata  non  repetii,  non  judicare,  non  condemnare 
<ie^iderat ,  errauiem  patienier  amanterque  corrigit, 
ct  cactera,  quae  supra  Salvaior  cdocuit.  At  qiii  nc- 
quam  iliesnurum  corde  servat,  odii  aniicum,  inale- 
dicit  diligenii,  inaledicil  benedicenii,  et  caiicra,  qiiac 
dominicus  sermo  redarguit,  bono  ibesauro  contraria 
peragit.  Qui  ne  sibi  frustra  blandiretur  ex  eo  quod 
seqiiiiur : 

Ex  abundantia  enim  cordit  os  ioquitur.  Qiiasi  non 
frucius  arlioris,  sed  foiia,  hoc  esi,  vcrba  .solum,  ct 
noii  iuagis  opera,  vel  vcri  Chrisiiani ,  vel  hypo- 


rarum,  veiba  pro  n*bus  ponere.  Unde  Psalmisia  : 
Dic  (iiiquit)  animce  meas^  talut  tua  ego  tum  (Ptmi. 
xxxiv).  Et  Ezechias  :  iVoit  fuit  verbum ,  quod  nm 
ottenderim  eit  (Ifai.  xxxix).  Qui  utiqoe  renim  el 
uiui  verborum  Chaldacls  rcvclarai  arraiia.  Itemqiie 
ApOdiolus :  Et  nemo  dicit  Dominum  Jetum^  iitst  tii 
Spirilu  tancto  (I  Cor.  xii).  Pro  eo  ut  diceret,  neino 
Dominuin  Jesum  iniellectii  cernii ,  nemo  voIunUte 
implectitur,  nisi  per  gnitiam  Spiriius  sancii 

Omnit  qui  venit  ad  me,  et  audit  termonet  meoe^  ei 
facil  eot ,  ottendam  vobit  cui  timilit  til.  SimWt  eU 
homini  eedificanti  domum.  Mulia  Domliius  Mipra  tfe 
aperte  bonis  malisve ,  mulla  de  vere  ac  simttlale 
bonis  disputans,  quibus  tribus  personis  omiie,  Ofii- 
nor,  hominum  gcnus  comprehendi,  totuin  suuai  aer* 
monem  lerribili  siinul  ac  amabili  parabola  coneladit, 
qua  alios  verbi  audilores  diabolo ,  alios  Cbristo  aa* 
similet,  qui  uterque  suam  in  honiinum  subjectioiie 
domurn  per  totom  hnjus  s»ouli  teinpus  «diflcare  aea 
desiult.  Itaqiie  qui  sermoiies  Christi  aodit  ei  faelt, 
comparabiiiir  Chrisio.  Quia  sicut  Christus  varlla 
lioiniiiuin  personis  unam  sibi  Ecclesiam  catbolleam 
construit,  erudit  et  gubernat,  in  vitam  qaandoque 
dedicaturus  xiernam,  sic  et  auditor  utilis  juxta  pro> 
priuin  niodulitm  vnriis  viriuium  siiidtis  ad  superm 
proficiens ,  habitationem  sibi  perpeiu»  manslofila 
a^dificai,  cujiis  in  praesenti  quadrandis,  poliendia, 
charitatisque  glutino  copulandis  lapidibus  iiistet,  aed 
in  fiituro  cum  Christo  dedicationa  Ixtetor. 

Qui  fodit  in  a//t(m,  et  potuit  fundamenta  wper 
petram.  Fundamenta  quando  pturaliter  in  Eccleaia 
Riysicrio  ponuntur,  doclores  signlficant,  de  quibua 
dicitur  :  Fundamenta  ejut  in  montibut  temetlt  (PmL 
Lxxxvi).  Quando  vero  singulariier  fundainenluat , 
ipse  docioruin  docior  et  fundamentum  fundameolo» 
ruiii  exprimitur  Chrisiiis.  De  qiio  diciiur :  Fumdm' 
menium  cnim  aliud  netno  potett  ponere ,  prteier  id 
quod  potiium  est,  quod  est  Jesui  Chrittut  (I  Cor,  lu). 
ll£C  crgo  fundanietita  non  supra  tei  ram ,  sed  aiipra 
peirnm  sapiens  archiicclus  locavit,  quia  meulea 
subliuiiuni  vitorum,  iion  in  terrenis  desideriis  Chri- 
stu8,  scil  iiisupcr.ibili  stia  fiiic,  spe  ei  charitate  con* 
siiluii.  Peira  amiem  (iuquii)  erat  Chrittus  (/  Cer.  i)« 


415 


IN  LUCiE  EVANGKLIUM  EXPOSITIO,  >-  LIB.  11. 


414 


Qai  fodil  iii  alluin,  qiiia  prxcepiis  hiiiniliuiiis  ler*  A  quia  misereri  sibi  posse  desperat.   Sed  cuin  despe- 


raiia  omnia  Gdelium  de  cordibiis  eruii ,  ne  propter 
aliqaid  infiinuin  vel  commoduin  lemporale  beo  ser- 
viaiiu  Moraliler  autem  fundainenta  domus  ipsae  sunl 
inieotiooes  bonae  conversatioiiis,  tpix  perfectus  ver- 
bi  aodiior,  exbaustis  buinilitate  Chrisiiaiia  snper- 
vacuanim  rragiliumque  cogiiationum  ruderibus  ,  fii 
adimptendis  CJiristi  mandalis  firmiier  iiiserit,  lioc, 
videlicet ,  iu  seipso  Christo  cooperante  specialiier 
agens,  quod  in  universali  Ecclesia  Ciirisius  genera- 
liier  agiu  Gaudensque  ciim  Psalmistu  :  Qiiia  eduxil 
me  d€  lacu  mserim^  et  de  Into  f(sci$,  Et  naiuit  suftra 
petram  pedes  tneos,  etc.  {Psal,  xxxix). 

inundatione  autem  facta ,  iUisum  esl  ftumen  domui 
ilii^  et  non  potuit  eam  movere»   Fundata  enim  erat 


rando  ainpliiis  peccai,  qu:isi  puleo  suo  funduro  sub- 
trabit,  ne  ubi  relincri  pos.sii  inveniat.  Ergo  qiii  audit 
sermoiies  Cbristi,  et  non  facii,  sivc  iniiiatus  myste- 
riis  Chrisii ,  seu  in  totum  alicnus  a  Chrislo,  quta 
seipsiim  niale  aedifical,  similis  est  liomini  stiillo,  de 
qiio  dicitur  :  Inimicus  homo  hoc  fecit  {Matth,  xin). 

/n  quam  itlisus  est  fluviuSy  et  continuo  cecidit.  Ei 
facta  est  ruina  domus  iltius  mayna,  Manife^tiim  est 
quia  ,  ingruente  qualibet  tenlatione  ,  mox  et  vere 
mali  et  ficte  boni  pejores  fiiint,  donec  ad  exlrcmum 
pcrpetuam  labnnlur  in  pcenani.  Porro  rnoraliter  di- 
cendum  quia  unusquisque  leiitatiir  a  conciipiscentia 
sua,  abstractus  et  illectus.  Debinc  eoneupigeenda 
cum  caperil ,  parit  peccatum,   Peccatum  autem  cvm 


9upra  petram.  Fluminis  inundaiio,  quain  alibi  porUs  B  consummatum  fuerit  generat  mortem.  Poiesi  eiiam 


iiiferi  nuncupai,  diceiis :  Qaa  tu  es  Petrus,  et  super 
kane  pelram  adtficabo  Ecctesiam  meam,  ei  portw  in'» 
feri  non  prcevatebunt  adversus  eam  {Matth,  xvi) ;  ipsa 
esl,  cujiis  supra  ineniinit :  Benti  eritis,  inquietis,  cum 
ipoa  oderint  homines,  et  cum  sepnraverint  ros,  et  cxpro- 
&raterint^  et  ejeceriut  nomen  vestrum  tanquam  maium 
(Lne.  VI).  Qii»  firmos  Ecclesix  angulos ,  et  si  ir- 
riiere,  non  lair.en  diruere  potuit.  Quia  gaudebant  in 
illa  die»  et  exsultabnnl,  ita  se  invicem  contra  unda- 
rum  rabieni  c<ihortaiites  :  Ecce,  beaiificamus  eos,  qui 
Musiinuerunt.  Patientiam  Job  audistis^  et  finem  Do^ 
wmitii  vidistis  {Jac.  v).  El  itcrum  :  Fluminis  impetus 
i€ttificat  civitatem  Dei^  sanctificavit  tabernaculum  suum 
Jkiiismmus,  Deus  in  medio  ejus  non  commovebitur 


per  impeUiin  fluminis  extremi  judicii  discrimen  in- 
telligi,  quando,  ulraqiie  domo  consummata,  omnis 
qni  sc  exaliat  bumiliabitur,  et  qui  se  bumiliat  exal- 
tabitiir  ;  ibunique  jmpii,  non  solum  bomines,  sed 
et  angeli ,  qui  ad  diaholi  domiini  pertincbani ,  in 
supplicium  ;plernuiii,  jusii  autuni  iu  vitain  acternam 
{Maiih,  XX v). 

CAPUT  Yll. 
Cum  autem  implesset  omnia  verba  sua  t/i  aures  ple^ 
biSf  iutravit  in  Capharnaum.  Hic  inteHigen<lum  est, 
cum  implessct  quidem  omnia  verba  sua  in  aures 
plebis,  iiitraRse  Cbristum  CapUarnaum ,  boc  est , 
qiiia  noii  anieqiiam  b;ec  verba  terminasset,  intravit, 


C. 


sed  non  es£e  express\jm  post  quantum  temporis 


{Psai»  XLv).   Sed  et  juxta  leges  tropologiae  singulae      intervalliim,  cuiii  istos  sermones  terminasset,  intra- 


lUMtra*  domus  qiiolidie  vcl  immundorum  spirituum, 

vel  improboruin  bominiim,  vel  ipsa  suae  mentis  aut 

carnis  inquietudine  pulsaiitur,  et  quantum  propriis 

viribus  fidnni  inclinantur.  Quantum  vero  invictis- 

sirosp  illi  petr;c  adbaGrent,  labcfactari  nequeunt. 

Qact  autem  audivit .  et  non  fecity  similis  est  homini 
ttdificanli  domum  suam  supra  terram  tine  fundamento. 
Doinus  diabuli,  mundus  qni  in  maligno  posiiiis  est, 
non  Grealoris  dignitate ,  sed  magnitudine  delin- 
qoeiitis  vocatur.  Quam  siiper  terram  acdincat,  quia 
obsequenies  sibi  de  coelis  ad  terrena  detraliit.  Siiie 
fundameiito  aedificat ,  quin  omnc  peccatum  funda- 
nienturo  non  liabet,  ut  quod  non  ex  propria  nauirn 


verit  Capliarnaiim.  Ipso  quippc  iniervallo  leprosiis 
ilie  mundatus  est,  quem  loco  siio  Maitb:cus  inlerpo- 
nit,  isle  auicm  anlea  praMx  cupai. 

Centurionis  autem  cujusdam,  servus  male  habeits^ 
erat  morilurus^  qui  illi  erat  pretiosus.  Quacrit  forle 
aiiquis,  vcl  pius  ut  iiiveniat,  vel  iinpius  ut  repre- 
bendat :  qua  raiione  cvangclista  servum ,  qui  non 
mortiius,  sed  saiiaius  subinftTiur,  dixcrit  esse  mo- 
riiuruni.  Cui  breviler  respondenilum  quia  revera 
erat  nioiiiurus.  si  non  domini  sui  fide  deprecantis, 
et  Cbrisii  pietaie  miserentis  fuisset  redditus  vit». 
Sic  et  Ezecliias  rex  juxta  quemdam  nalurae  bumanai 
moiiuin  erat  morituriis,  cuin  verncis  propbet:»  verbis 


subsisUt.   Malum  quippe  sine  siibsiaiiiia  csi ,  quod  r.  aiidivit :  Dispone  domui  tuce,  quia  morieris  tu  et  m 


non 


tamen  utcunque  sil,  in  boni  natura  coalescii.  Quia 
▼ero  a  fundo  dlcitur  fundamentum,  possitinus  elinm 
fundamentum  pro  fundo  posiiiim,  non  iiironvenien- 
ler  accipere.  Sicut  auditus  ab  nure  dicitur,  ei  inmen 
pierumque  ipsa  auris  auditus  nomiiic  designaiur. 
Sicut  ergOy  qui  in  puleo  mergilur  pulei  fundo  i'eti- 
fielur,  iia  corruens  quas:  in  qiiodam  fundi  loco 
coiisisieret  auiuia,  si  seinel  lapsa,  in  aliqua  se  pec- 
cali  mensura  retineret.  Sed  cum  peccaio,  iii  quo 
labitur,  nou  poiest  esse  couienta ,  duin  quoiidie  ad 
deleriora  dejicitur,  qiiasi  in  puieo,  quo  cet  idit.  fun- 
dum  nofl  invenit,  quo  figuratur.  Unde  benc  alias 
dieitur :  Peccator  eum  venerit  in  profunduin  malorum^ 
evttiemnit  {Pfov.  ivin).  Redire  namque  dissimulat, 


vives  {iV  l\eg.  xx);  sed  occullo  divina;  providenlid: 
judicio,  quj?  omnia  iii  inensura  et  numero  et  pondere 
dii^posuii,  quindecim  adhuc  aniiorum  vilam  lacrymis 
precibusque  nacturus. 

Et  cum  audissel  de  Jesu^  misit  ad  eum  seniores  Ju- 
dworum^  rogans  eum,  ut  veitiret  et  salvaret  urvum  ejus. 
Supcrna  dispciisaiione  factuiii  est  iit  seniores  Judu'0- 
riiin  mitlerentur  ad  Dominum,  bisque  astantilius, 
qui  languerat,  sanaretur,  quo  inexcusnbiles  forenl, 
si,  credente  viro  geniili,  non  credcrent.  Verum  quae- 
ritur  quomodo  conveniat  quod  Lucas  Centurionem 
nuntios  misisse,  Matib;eus  autein  ipsum  accessisse 
narrat  ad  Uomiuuffl.  Sed  pie  quasrentibus  facile  pa- 
tetquod  Matthxus  brevitatis  causa  dixerit  ipsuin 


4IS  DEDiE  YENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETfCA  GENUlNA.  41G 

:icce8S!S8e,  cujus  desiderium  et  volaulas  ad  Domi-  A  in  carne  videre  nequaquam  valemus,  sed  qii-cunqiia 


iium  Teraciier,  aliis  licet  deferentibi^s,  est  perlata, 
inysiice  eliam  nobis  commeiidans  hoc  quod  scriptum 
est :  Accedite  ad  eunij  et  iUuminamini  (IHaL  xxxiii). 
Nam  quia  Hdem  Genturionis,  qiia  vere  icceditur  ad 
Jesuin  ,  ipse  ita  laudnvit ,  ul  dicerel :  Non  in^eni 
tantam  fidem  in  Israel  (Matth.  viii),  ipsum  polius  ac- 
cessisse  ad  Christuin  dicere  voluit  prudens  evange- 
lista,  quam  illos  per  quos  verba  sua  miserat.  Porro 
auiem  Lucas  ideo  lotum  quemadinodum  gesium  sit 
aperuit,  ut  ex  lioc  inlelli^tere  cogereniur  queinadino- 
dam  accessisse  dixerit  alius,  qui  meutiri  non  potuii. 
Sicut  enim  illa  mulier,  qwx  fluxum  sanguinis  paiie- 
baiur,  quamvis  (imbriam  vestiraenti  ejus  lenuerit, 
inagis  tameu  quia  credidif,  tetigit  Domiiium  ,  quam 


passiones  nostrae  senritutis  agnovimus,  id  resid«i- 
tem  in  dextera  Patris  jain  per  fldem  accedere  debe- 
mus,  jam  seniores  Judaeorum  niiitere,  boc  est, 
suDimos  Ecclesiae  viros,  qui  pos  ad  Bominuin  prae- 
cesseruut,  suppliciier  obsecraiidopatroiiosacquirere, 
qui  nubis  tesiimonium  reddentes,  qiiod  diligamm 
Ecdosiam,  et  quantum  in  nobis  est,  a^dificare  co- 
renius,  pro  nostris  apiid  Domiiium  nostrorumqiie 
peccatis  lutercedaiit. 

Sed  dic  verbo,  et  ianabitur  puer  meM.  Magna  fldes 
centiirionis,  qiia  verbi  opus  in  Cbristo  confitetiiry 
et  nostrac  sanationis  accommoda  mysteriis,  qai  et  ai 
Dovernmus  secunduin  carnem  Christum,  sed  Jeoi 
nunc  non  novimus  (//  Cor.  v). 


iilae  lurbae,  a  quibus  premebatur,  ita  et  centurio,  qiio  ^^"^  ^^  ^9^  ^omo  tum  sub  poteitale  conHitniMf 


inagis  credidii,  eo  inngis  accessit  ad  Doniinum. 

Ditigil  enim  geniem  notiram,  et  tynagogam  ipse  tedi» 
ficavit  nobii.  Qui  aedificatam  sibi  a  centurione  narrant 
synagogam,  evidenter  ostendunt  quia  sicut  nos  Eccle- 
siam,  sic  etiam  illi  syuagogam,  non  convenlum  so- 
lummodo  fldelium,  scd  et  locum,  qiio  conveniebanly 
sint  appellare  soliti,  juxia  quod  et  supra  dociiimus. 

JeiUi  autem  ibat  cum  itlii,  Magiia  Domini  subliini- 
tas,  qui  solo  verbo  curare  valebat,  sed  non  minor 
humililas,  qui  servum  dignatiis  est  visitare  langiien- 
tem.  Nam  quasi  potens  el  beniginis  et  rogatus  sal- 
vare  pergcbat,  et  iiineris  medio  rogalus  dicto  salva- 
vii,  ne  videlicet  ob  impoientiam  virium,  et  non 
ob  bumilitatis  exemplum  corporaliter  ire  putareiur.  f%  ^^ 
Alibi  ad  sanandum  reguli  fllium  venire  voluit,  ne  ^' 
diviiias  hnnorasse  vidcrelur.  Hic,  ne  conditioncm 
sprevisse  scrvilem,  ad  centiirionis  famulum  mox 
ire  conseiisit. 

lU  cum  jam  non  ionge  eaet  a  domo^  mi>it  ad  eum 
centurio  amicoi  dicem  :  Domine,  noli  vexari.  Non 
enim  dignui  ium  ut  iub  tectum  meum  inire$,  Propier 
vitae  gentilis  conscientiam,  gravari  se  magis  digna- 
lione  putavit  Domioi,  quam  juvari,  nec  posse  habere 
hospitem  Christum»  cujus  et  si  flde  praediius,  non- 
diini  tamen  crat  ^acramenlis  imbutus.  Scd  quia 
quae  nostra  inflrmitas  non  praesumit,  divina  gratia 
dare  novit;  et  aiius  cenlurio,  qul,  sicutet  isle,  cre- 
dcnteni   ^x  gentibus  populum   prxfigurat,    magiiae 


habem  iub  me  militei.  Homincra  se  et  potestatl,  rel 
tribuni,  vel  pracsidis  subditum  dicit,  imperare  tamen 
posse  niiiiorihus,  ut  subandiatur  eum  multo  magis« 
qoi  Deus  sit,  et  super  omnia  potens,  innunieram 
viriutis  angelicae,  quae  ad  imperaia  obtemperet, 
hahere  militiam. 

Et  dicB  huie  :  Vade^  el  vadit^  el  alio  :  Venl^  et  v«- 
nit,  ifrve  meo :  Fac  hoc^  et  facil.  Yult  osiendere  Domi- 
nutn  quoque  non  per  ndventum  lantiim  corporis,  stJ 
pcr  angeloruin  ininisteria  posse  iniplere  quod  vellet. 
Itepellendae  cniin  erant  vel  inrirmitates  corporuiii, 
vel  fortitudines  contrariae,  quibus  homo  ad  debiliia- 
tom  sa;pe  concediiur,  et  verbo  Domini  et  ministeiib 
angelorum.  Aliter.  Milites  et  scrvi,  qui  centuriofii 

lediunt,  virtutes  suni  naiurales.  Quarum  non  ml- 
nimani  copiam  multi  ad  Doininum  venieutes,  secum 
deferunt.  De  quibus  in  Cornelii  ceniurioiiis  bude 
dicitur  :  Quia  erat  vir  juitui^  et  timeni  Deum  cmm 
omni  domo  sua^  faciem  eleemosynai  muiiai  plebi^  cc 
deprecani  Deum  iemper  (Act.  x). 

Quo  audiio  Jeiui^  miratui  eit.  Miratus  esl,  quod 
vidit  centurionera  suam  intelKgere  majestatem.  Sed 
quis  in  illo  feeerat  ipsam  fldem  vei  inielligentiam, 
nisi  ipse,  qui  eam  mirabatur  ?  Quod^si  et  alius  eani 
fecisset,  quid  miraretur,  qui  praescius  erat?  Noitn- 
diim  ergo  quia  quod  miratur  Dominus,  nobis  mi- 
randum  esse  siguiflcat,  quibusadhuc  opus  est  sie 
nioneri.  Oiunes  euim  tales  motus,  cum  de  Deo  di- 


fldei  ct  ju.titia;  inerito  Spiriius  sancli  douura,  prius-  0  cunlur,  non  perturbati  animi  signa  sunt,  sed  docen- 
quam  bapiiiarctur,  accepit,  ei  iste  necdum  catechi-      lis  magislri. 


z:au8,  et  fld<  ni  suam  laudari  a  Domino,  et  famulum 
salvari  promeruii.  De  quo  pulchre  per  allegoriam 
diciiur  quia  Jesus  non  longe  aberat  a  domo,  lametsi 
siih  tectura  suuin  icivilare  non  auderet,  quia  prope 
timentibui  eum  taluta'^  ipiiui.  Et  qui  iiaiurali  lege 
recie  uiilur,  quo  bona,  quae  novit,  operatur,  co  illi, 
qui  vere  bomis  cst,  appropiat.  At  qui  errori  genlili- 
latis  etlam  criniina  junxerunl,  his  aptari  potfSl, 
qiiod  conflueniibus  ad  se  tuibis  alibi  Dominus  ait : 
Quidam  enim  ex  hii  de  longe  venerunl. 

Propter  quod  et  meipium  non  ium  dignum  arbilratui 
tUvenirem  ad  te.  El  nos,  qui  de  gentibtis  credimus, 
iioii  ipsi  ad  DooHnum  venirc  possumusi  quciu  uunc 


Et  conversui^  iequent.bui  se  turbii  dixit  :  Ameu 
dico  vo^ii,  nec  in  hrael  tantam  fidem  inveni.  Nuu  de 
oinnibus  retro  patriarchis  et  prophetis,  sed  de  prs* 
senlis  aevi  loquitur  boininibus.  Quibus  ideo  ceDto- 
rionis  fldesanierertur,  quia  illi  legis  proplietaruinqae 
inoniiis  edocti,  hic  autem  nemine  ducenle,  spoota 
credidit. 

Et  reversi^  qui  miisi  fuerant  domum,  inveneruni 
servum,  qui  languerai^  sanum.  Probatur  fldes  duniiDi, 
el  servi  saiiiias  roboratur.  Pole!»t  ergo  ineritum  Do- 
mini  etiani  famulis  sniTragapi,  non  solum  fidei  merlto, 
sed  etiain  studio  disciplinae.  Plenius  sanc  baec  ei- 
plicat  Maithx'us  quod  dlceiite  Domino  ceuiurioui : 


417  IN  LlJCiE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  -  LIB.  IL  418 

Vaife,«/iiVttlnr€</i(/t3ri/ia(<i6i(ifa/</i.viii),sanalu8sil  Aoccupcl  saltis  niuros  illius,  ei  porlas  cjus  laudatio. 


puer  ex  illa  hora.  Sed  beato  Lucae  moris  est  quse 
pleni  Tiderit  ib  aliis  evangelistis  exposita  breviare, 
vel  etiam  de  industria  praelerire ;  quae  vero  ab  eis 
oroissa»  Tel  breviier  cognoverit  altacin,  dilucitlare 
•olerlias.  Mysiice,  at  dixi,  centurio,  cujus  fides  Is- 
raeli  pMeferiur,  electos  nimirum  ex  geniibus  isien- 
dii,  qai  quisl  centenario  uiilite  stipali,  viitutuin 
spiritalium  sunt  perrectione  sublimes,  nilque  a 
doniino  teirenum,  sed  sola  xierna;  salniis  gaiidia 
sibl  suisque  reqairunt.  Nuiiierus  enim  cenieiiarius, 
qai  de  laeva  trarisferlur  ad  dexleram,  in  cocleslis  viue 
signlGcatione  poni  consuevit.  Uiide  es»t  quod  arca 
fioe  centum  annis  fabricatur,  Abraham  ceiitenarius 
iiUuni  promissionis  accepit ;  sevit  Isaac,  el  invenit  in 


El  hcec  tidua  eral,  ei  turha  emtatis  mtdta  cum  Ula. 
Viduam  esse  Ecclesiam,  omnis  anima,  quac  sponsi 
Dominique  sui  se  mnric  rederoplam  meminii,  agno- 
scit.  Divino  autem  nutii,  multa  Dominuin  turl>a« 
mulla  vidua  comitabatur,  ul  viso  lanlo  mimculo, 
multi  testes,  muiti  Dci  (icrent  laudatores. 

Quam  cum  vidistel  Dominus,  misericordia  motut 
super  eam^  dixit  illi :  yoli  flere.  Desiste,  ini|uit, 
quasi  iiiorluum  flere  (|uem  niox  viviiiu  resurgere 
videbis.  Ubi  niy^tice  Novali  dogiiia  cofifundilur, 
qui  de  sua  mundiiia  superbe  gloriaius,  humilcm  poe* 
Ditenlium  mundulionero  evacuaro  conaiur,  veramque 
matrein  Ecclesiam,  renaiorum  suoruin  spiritali 
exstiiictionc  plorantem,  spe  viiae  redotiandae  negat 


ipso  anno  centuplum;   atrium  labernaculi  centum  B  ^onsulari  debere.  Et  pulchre  evangelista,  Ddiiiiiium 

prius  misericordia  nioium  essesupcr  mairem,  ac  sic 
Clium  suscitare  lesialur,  ut  in  uno  nobis  exeiiipluni 
imitanda?  pietatis  ostendercl ;  in  altero,  (idem  mi- 
randae  potestatis  astruerel. 

Et  accestit^  et  tetigit  loculum,  Iti  autem  qni  porta* 
bant  steterunt,  Loculus,  in  quo  mortuus  cfTertur, 
male  secura  desperaii  peccaioris  conscienlia  esi. 
Qui  vero  sfpeliendum  portanl,  vel  immunda  desi* 
deria,  qunc  hominein  rapinni  in  interiium,  vel  leno» 
cinia  blandientiiim  sunt  vencnata  sociorum,  quae 
peccnta  n^miruni  dum  favoribus  lollunl,  accumu- 
lant,  peccantesqiie  couieniplu,  quasi  aggere  terrai 
obruuiit.    De  quibus   alibi  dicilur  :  Dimitte   mortuot 


Cttbitos  longimi  est;  io  centesimo  psalmo  miscricor- 
dia  el  judicium  Domino  cantatur,  et  cxtera  hujus- 
inodi.  Talis  ergo  meriti  viri  pro  his  necesse  cst 
Domino  supplicent,  qiii  adbiic  spiritui  serviiutis  in 
limore  premuntur,  quatenus  eis  paulatim  ad  subli- 
miora  provectis,  perfecta  dilectio  foras  miltai  timo- 
rem  (/  Joan,  iv) . 

Ei  factnm  e$t  deinceps^  ibat  in  civitatem^  quas  vcco' 
imr  Naim.  Naim  civiias  est  Galilaeae  in  secuiido 
luilliario  Tbabor  montis  conira  meridiem  jiixta  llen- 
dor»  qui  esl  vicus  grandis  in  quarto  milliario  ejus- 
dem  iDontis  ad  meridiem. 

El  ibant  cum  illo  discipuli  ejus,  et  turba  copiosa. 


Cmm  autem  appropinquaret  portai  eivitatis,  ecce  defun- f^    ^    ,.  ,  /■«  ..i.        \     m    . 

#'Kff         f  ',  C  tepehre  mortuos  suot  (Mutth,  vni).  Mortiios  quippe 

ttH9  efferebuiur  fHiut  unicut  matrtt  suai.  Delunctus 


hic«  qui  extra  portam  civitatis  multis  esi  inluenlibus 
elalos,  signiflcat  hominem  letliali  criminum  fuiiere 
soporatum,  eanidemque  insuper  animae  moriem, 
Don  cordis  adhuc  cubili  tcgentem,  sed  ad  muliorum 
noiltiam  per  locutionis  operisve  indicium,  quasi  per 
tiue  civiiaiis  ostia  propalaniem.  Qui  bene  filius  uni- 
cut  matris  suae  fuisse  perhibent,  quia  licet  e  multis 
collecta  personis,  una  sit  perfecta  et  iinmaculaia 
Tirgo»  mater  Ecclesia,  singuli  quique  tamen  fidelium 
miTeTtalis  se  Ecclesiae  filios  reclissime  fatentur. 
Ntroeieleclns  quilibei,  quandoad  fidem  imbuitur, 
filioi  esi.  Quando  alios  imbuit,  mater.  An  non  raa« 
lemo  erga  parvuh>8  agebat  affectu,  qui  ait :  Filioli 

NMf,   tpiOi 

itt  tobit 

pnto  aliqoem  de  sensibus  esse  corporeis.  Qui  enim  . 
seminat  inter  fratres  discordias,  qui  iniquilatem  in 
excelsum  loquitur,  per  oris  portam  extrahitnr  mor- 
tuus.  Qttt  viderit  muliereni  ad  concupitceudum  eam 
{Maith.  v),  per  oculorum  poriam  suae  mortis  iiidicia 
proferU  Qiii  fabulis  oiiosis,  obscenisve  carmiiiibus, 
vel  deiraciionibus,  aurem  libenteraperit,  hancanimaB 
suaeportam  mortisefficit,  caetcrosque qui  non  servat 
•ensus»  mortis  sibi  ipse  reddit  aditus.  Obsecro,  Domine 
Jesn,cunctameaeciviiaii8portasjustitiac  facias,  utin> 
gressus  in  easconfitear  nomini  tuo  {Ptal,  cxvii),  tiiae- 
qoe  majestatiy  cum  ministris  coelestibus  eam  cre- 
brios  inTisenti,  non  fetor  claii  cadaveris  occurral,  sed 


irga  parvulos  agebat  affectu,  qui  ait :  fi/ioh  .......  . 

^.  ., .    •      j         ,       .      nu  '  .         reducis  indicia  viiac  cunclis,  qui 

\ot  ttcrum  parittno.  donec  formetur  Chrtstut  n  .....  .        ^ 

9  n    ,        ••....         I  r      .       «!•     u  .  osleiidil.  Reddilur  malri,  cum  i 

7  Portain  civitatis  qua  defunctus  eflerebatur,  .....  .     •       . 


niorlui  sepeliunt,  cum  peccalores  quiqiie  sui  similes 
alios  nocivo  favore  demulceni,  congestaque  possimac 
adulationis  mole,  ne  qua  aliquando  spe  resurgcndi 
potianlur,  oppnmunl.  Domiuo  eigo  loculum  tangenti 
funeris  bajuli  slelerunl,  quia  foriuidine  superni  judi- 
cii  ailacta  conscientia  et  Cdrnaltum  sa^pe  afdueiitium 
voluptatum,  el  injusie  laudanlium  turbain  coercens, 
ad  se  ipsam  reverlilur,  vocanliqiie  nd  vitain  feslina 
respondet  Salvaiori.  Unde  recle  sequitur  : 

Et  ait  :  Adolescens,  tibi  dico^  surge,  Et  resedit 
qui  erat  mortuust  et  ccepit  loqui,  el  dcdit  illum  matri 
tum,  Residet  quippequi  erat  mortuus,  cum  interna 
compunctioue  reviviscit  peccator.  Incipit  loqui,  cum 

peccaluin  luxenini, 
per  sacerdotalis  de- 
creta  judicii  conimunioni  sociatur  Ecclesiae. 

Accepit  autem  omnet  timor^  et  magnificabant  Deum^ 
dicentet  :  Quia  propheta  magnut  tunexit  in  nobit, 
Quanto  desperatior  aniinae  mors  ad  viiain  revocatur, 
taiito  plures  eodein  corrigunlur  cxeinplo.  Vide  David 
prophelam,  vide  aposloluin  Petrum.  Quorum  quo 
grudus  altior,  co  casus  gravior.  Quo  auiem  gravior 
casus,  eo  pieias  erigentis  graiior.  Quo  vero  graiior 
iu  eis  Doiuini  pietas  apparuit«  eo  ciTtior  cunciis 
pocuitentibiis  spes  salulis  apparuit,  ut  jure  omnes 
qui  audiunl  dicant  : 

Qula  Deut  visitavit  plebem  tuam.  Non  tanlummodo 
vcrbum  suum  semel  incorporando,  sed  ctiain  noslra 


4n  nED.E  VENERABIUS  QPP.  lARS  II.  SILCT.  I.  —  EXEf.KTICA  GENUINA.  4«0 

hoc,  iit  snsciiari  dcbcamu*,   scniper  iii  cor<la  mil-  A      Et  cnm  disreshitteiH  nuntii  Joanm$,  ccepildicere  eU 
teiuto. 


Et  nuntiavermt  Jeanni  ditcipHli  eju$  de  ommbfis 
ki$.  Non  simplici  corde,  ut  opiiior,  sed  iiividiji  sti- 
mulato,  discipiili  J<»aiini8  ei  Chri^ii  viruiies  el 
miracula  narrant.  Nam  et  alibi  iia  apiid  eiiin  qiiesii 
esse  produiitur  :  liabbi^  qui  eral  tecum  trans  Jurda- 
Neifi,  ctit  /N  testimonium  perliibuisii,  et  erce  hic  bap.i- 
%at,  et  omne$  veniunt  ad  eum  (Jonn,  iii).  Quilms 
lonc  respondit  Joannes  :  Quia  non  pole$t  homo  accipere 
quidquam^  m$i  fuerit  ei  datum  de  coelo,  eio.  Quibus 
et  se  puruin  boininem,  et  Cbristuin  Dei  esse  Filiiim, 
inanirestc  declarat.  Verum  quia  mansit  invitlta, 
Uvorjue,  nequibat  expelli,  qnid  pro  eis  corrigendis 
optimiis  magister  adliiic  egerit,  attende 


Joanne  ad  turbu$,  Quia  lurba  circonistans  inleim- 
gaiionis  mysterium  iiesciebat,  et  putabat  Joannrm 
dubit:ire  de  Christo,  qoem  ipse  iiionslraverat,  ut 
inlelligerent,  Joannem  non  sibi  interrogasse,  teii 
discipulis  suis,  digiiis  euin  taudibus  nccumulal. 

Quid  exiiti$  in  de$ertum  ?  videre  arundinettk  venlo 
moveri?  Quod  videlicet  non  asserendo,  sed  nt^gaud  » 
intulit.  Aruiidineni  quippe  niox,  ut  aura  conligeiit, 
in  partem  flectil.  Etquid  perarundinem,  nisicama- 
lis  animus  designatur,  qui  mox  fayore  vel  detra- 
ctioiie  tangilur,  in  partcm  qiiamlibet  inclinaiar?  Si 
enim  ab  humano  ore  aura  favoris  flaverit,  liilarescit, 
extollitur,  toiumqiie  sc  quasi  ad  graiiAin  iiifleetii. 
Sed  si  inde  venius  detraciionis  cruperit,  uiide  laudi« 


Et  convocavit  duo$  de  discipuUs  sui$  Joanne$,  et  B  aura  veniebat,  mox  hunc  qua8.i  parlem  aleram  a^ 


Mitit  eo$  ad  Dominum,  diceu$  :  Tu  e$  qui  renturut 
ft,  on  alium  exspeciamus?  Videlicet,  ut  per  hanc 
saltem  occasionem,  videndn  signa  qu»  faciebat, 
crcderent  in  eum,  ei,  magisiro  inlerroganle,  sibi 
discerent.  Ergo  non  ait,  Tu  es,  qui  venisti,  sed  tu 
es^  qui  venturu$  e$  ?  Et  esl  sensus  :  Manda  mihi, 
quia  interficiendus  ab  llerode,  et  ad  inrerna  descen- 
surns  sum,  utrum  te  et  in  inferis  debeam  nuntiare, 
qul  nuntiavi  superis,  an  iion  conveniat  Filio  Dei, 
ut  gusiel  mortem,  ct  alium  ad  lixc  sacramenta 
missurus  es. 

Iuip$a  autem  hora  curavil  muUo$  a  languoribu$, 
et  playi$,  et  $piritibu$  mali$^  et  caici$  mulii$  donavil 


viin  furoris  inclinat.  Sed  arundo  veiilo  agiiata  Joan- 
nes  non  eral,  quia  hunc  nec  blandum  grati.i,  iiec 
ciijuslibet  ira  asperum  faciebat,  nec  piospera  hunc 
erigere,  nec  adversa  noveraut  iiicliiiarc. 

Sed  quid  exi$ti$  videre  ?  hominem  moU'.bu$  vetti" 
wentis  indutum  :  ecce  qui  in  veste  pretiosu  $unt  et  deli* 
cii$,  in  domibus  regum  $unl,  CanKlonim  eieiiiui  pills 
vestitus  Joannes  ille  fuisse  descrihitur.  Non  ergo 
coelesily  iiiquit,  sed  lerreno  regno  mililanl  hi  qiii 
pro  Deo  perpeli  aspera  ru^iuiil,  sed,  solis  exteriori- 
bus  dcditi,  prxseniis  vii.^c  mollitiem  et  delcctatio- 
neni  qua*runl.  Nemo  ergo  cxistimet  in  luxu  atqiie 
studio  vestium  peccaium  deesse,  quia  si  lioc  cnlpa 


«•«»..   Jo»n..e8  ln.err«g»veral  pcr  di8cip..l08  :  T«      ^^^^  ^^^^^  ^^^,,^  ^^^^^  ^^^^^^^^^  ^^^.^^^^^  ^^  ^^,._ 
«.  ,«.•  venluruz  «.  an  ahum  extpectamui  ?  Chnslus      ^^,,,.  ^^.  ^^^^.^^^^  ,^,,j^^^^,    ^,,^,,^^.^  ,,^^  ^^ 


^lll 

signa  deinonsirat,  non  ad  ea  respondens  qiix  inter- 
rogaius  fueiat,  sed  ad  scandalum  nuntiorum. 

Eutite$  (inquit)  renuntiate  Joanni  qucs  vidi$ti$  et 
audi$ti$^  quia  cosci  videnl,  claudi  ambulant,  lepro$i 
mundantur,  $urdi  audiunt,  mortui  resurgunt^  ef ,  quod 
hi$  non  nunus  c$t,  pauperet  evangelizanlur.  Vel  paii- 
peres  spiritu,  vel  cene  opihus  pauperes,  ut  nulla 
inier  nobiles  et  ignobiles,  inter  divites  ei  egeno^, 
in  pra'dicatione  dislaniia  sit.  Haec  magistri  rigorem, 
liacc  prseceploris  comprobaiit  yeritatcm,  quando 
iimnis  apud  eum,  qui  salvarl  potest,  aequalis  est. 
Qiiod  autem  ait  : 


Joannes  non  esse  vesiitus  mollibus  diciiur,  per  si- 
gnificationera  intelligi  aliter  potest.  Aiollibus  euini 
vcstilns  non  fuii,  qnia  vitam  peccanliuin  non  blan- 
dinuntis  fovit,  sed  vigore  asperae  invectionis  in- 
crepavit  dioens  :  Genimina  viperarumt  quU  vebU 
demonttravit  fugere  a  ventura  ira  {Luc,  iii)  ? 

Sed  quid  exittit  videre?  prophetam?  uligue  diee 
vobit^  et  plut  quam  prophetam,  Prophetse  quippe  oh- 
nisterium  est  ventura  dicere,  noii  etiaui  ileitton- 
slrare.  Joauiies  ergo  plus  quain  proplieta  esi,  quia 
euiii  queni  pnecurrendo  prophetaveral,  etiam  o«teii* 

Et  beatut  est  quicunque  non  fuerU  tcandalizatut      **cndo  nuntiabat. 
in  me.  Et  nuntios  Joannis,  qui  cum  csse  Christuni  y     Jlic  ett  de  quo  eeriptum  etl^  Ecee,  mitto  tmgelum 
iion  crcdiderant,  a  perOdiae  scaiidalo  castigat,  ct  el-      iNeirm  ante  fadem  tuam^  qui  propparabii  viam  launn 


flem  Joauni  quod  quaerebat  exponit,  quia  Deus  sal- 
vos  raciendi,  et  Domini  exitos  inortis  [PtaL  lxvii). 
Visis  eniin  tot  sigiiis,  tantisqne  virtulibns,  iion 
scandalizari  quisqiie  potuit,  sed  admirari.  Sed  infl- 
deliom  mens  grave  in  illo  scandalum  pertulit,  cum 
eom  et  posl  tot  miracula  morientem  vidit.  Quid  est 
ergo  dicere  :  Beatut  etl^  qui  non  fucrit  tcandatizalut 
in  me,  nisi  aperta  voce,  abjectionem  mortis  snae 
humilitaiemque  signarc  ?  Ac  si  paienter  dicat :  Mira 
qmdem  facio,  sed  abjecta  perpeii  non  dedignor. 
Qttia  ergo  moriendo  tc  subsequor,  cavenduro  valde 
fst  hominibus,  ne  in  mc  mortem  despiciani,  qui 
signa  venerantur. 


ante  te.  Quod  Graece  angeliis,  hoc  Latine  nuiit.ot 
dicitur.  Recte  ergo»  qui  nuntiare  supernum  Judiceni 
mittitur»  angelus  vocatur,  ut  digniiaiem  servet  in 
nomine  qiiam  explet  operalio'.e.  Altum  quideai 
nomen  est ,  sed  vita  nomine  inferior  non  est.  Sed  el 
oiiines  qui  sacerdotii  noiniue  censenlur,  angeli  vo- 
canlur,  propheta  attestante,  qui  ait :  Labia  taeerdoiit 
euttodient  tcieniiam ,  et  legem  requirent  rx  ore  e/iif , 
quia  angelttt  Domini  exercituum  ett  {Malaeh^  i*). 
Nec  1100  etiam  unusquisqiie  fldelium,  in  quantum 
sufficit,  in  quantum  gratiae  supcrnae  aspirationit  ac* 
cipii,  si  a  praviiate  proximum  revocat,  si  exboitarl 
ad  bene  operandum  curai,  si  acternum  regnun  ?cl 


ai 


IN  LUC/E  FCVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  Lin.  If. 


422 


«appliciiiin  erranli  dcruiniiat,  cum  vtMh.i  sanrla;  aii-  A  soicnilo  ac  nolendo  servientes,  jii\(a  qiioJ  cisapi)sio- 


Hiinliationis  iinpeiidil,  profixto  angclus  existii. 

Dieo  enim  vobi$  :  Mujor  inlcr  iiatos  mi{/i<  ritm  pro- 
pkela  Joanne  Haptiita  neino  est,  Inter  mulierufiiy 
inqiiii,  iialos.  Ilis  crgo  pra-lertur  liominibus  qni  de 
■ulieribus  iiali  siint  et  de  conciiliim  viii,  et  nnn  ei 
qui  est  natiis  ei  Virginc  ei  Spiriiu  sanc^o.  Qiiau- 
quain  iii  scntentia  nnn  caHeris  propliolis  el  pairi.ir- 
cbis,  cunctisqiie  liominibiis  Joaiineiii  prauulit,  sed 
Joanni  cxieros  exxquavil.  Nun  enim  ^lalini  soquiliir 
ut  si  alii  majores  eo  non  suiil,  illc  major  aliorum  sii, 
vemm  ut  aequalitalem  iiabeat  cum  cacteris  sanciis: 

Qui  matem  minor  ett  in  regno  Dei^  major  est  Hlo, 
llcc  senteniia  duohus  iiiodis  potest  inieliigi.  Aut 
CBim  n*giium  Dei  appellavit ,  quoJ  iionduin  accepi 


Iiis  Petrus  de  Domino  loqueu^ ,  ait  :  nune  definita 
coniitio  et  prcescientia  Dei  tradiium  per  nianus  iniquo- 
rHm  afjligentes,  interemistis  (Act,  ii). 

Cui  ergo  himiles  dicam  liomines  generalioms  hujut^ 
et  cui  similes  tunt  ?  Simiies  sunt  pueris  sedenlibus  in 
foro,  et  loqueutibus  adimicem^  ei  dicentibus  :  Cautavi^ 
mus  vobit  tibiis,  et  non  saltasts,  Lamenlavimus,  et  nmi 
ploraiiis,  Gciicraiio  Jud.roruni  coinpariitur  pueris 
.scdc  .tibiis  in  foro,  quia  doclorcs  olim  prophetas 
accipiebal.  De  quihus  diciiur  :  Ex  ore  infmtium  et 
Lcteniium  perfccisli  laudem  (  Pial.  viii ).  Et  alihi, 
Declaralio  sermonnm  Iwjnui  iltuminai  me^  elinicHe^ 
ctuin  ditt  pa.vulis  {VsaL  cxvin',  id  cbl,  huniilii)us 
spiriiu.  Fonim  auicin  domiincum,  vel  syu»gogn,  \el 


,  ei  in  qiio  nonduin  sumiis,  uiide  in  rine  diclurus  '^  'I'^^  ^'^^  leru&aleiu ,  iii  qua  praef  eiuorum  coelesiiuin 

jura  coiidibantur.  Ubi  ad  inviccm  isti  pueii,  sive 
jiixU  Matthiium  ad  coxiiu.iles  suos  ioquebaniur, 
quia  generis  gentisqae  sux  populis  |iatri.i  quotidio 
voce  soebant  cxprobrare,  qiiod  nec  P>aliiiis  primo 
Davidicis,  nec  thrcnis  postca  rorrepti  volnerint  aii- 
uuere  propheiicis.  Quoiies  vicloria  de  hoste  vel  fu- 
tura  prascincbaiur,  vcl  facia  recolebaiur,  uec  ad  vir- 
tnlis  opera  consenlichaiil  assurgerc.  Nam  saltaiionis 
veibo  noii  histriouicis  motibus  8inu.ili  corporis  ro- 
latus,  sed  impigri  devotio  cordis,  et  religiosa  mem- 
broruin  designaiur  agilitas.  Quoties  excidia  vcl  fjcta 
ab  hostc,  vel  Aenda  prophetaruin  lamenta  resona- 
bani,  et  nec  sic  auditores  sd  poenitenti»  reuiedia 


csC  :  Vemite^  benedicli  Palris  nui,  percipite  regnum 
{Maitk,  iiv);  et  qiiot  ibi  suntsaiicli  angeli,  quilibet 
ii  eis  minor,  major  est  utique  quolibet  saucto  et  ju- 
slo,  port:inte  corpus,  quod  corrumpilur  et  aj^graval 
aaimam  {Sap.  ix).  Aul  si  regnum  Dci  inlelii^ji  voluit 
linjus  lemporis  Ecclesi^m,  nijus  lilii  sunt  omnes  ab 
iastiliiliune  generis  huinani  iisque,  quotquot  jusii  et 
sancti  esse  potuerunt,  prorecto  scipsiim  Dominus 
signitleavit  ,  quod  nascendi  tempore  luinor  erat 
Joaoiie,  major  auiem  divinitalis  aiterniinie,  el  do- 
■liniea  polcsute.  Proinde  secunJum  priorem  expo- 
ailionem,  ita  distinguitnr  :  Qui  aniem  minor  est  in 
rtgno  Dei,  Ac  deiiide  subinrertur ,   major  est  illo. 


Socoadum  poteriorem,  ita  :  Qui  autem  mi.ior  esi^  ac  p  confugere  curabant.  Canit  P^almista  :  ExsuUate  Deo 


deittdo  subiurerlur,  in  regno  Dei,  major  esl  ilto, 

Et  omttit  popuiut  audiens  et  pnbi  cani ,  justificave" 
wmni  Denm  baptizati  baptismo  Joannis.  Justiflcalur 
Aeos  ipse  per  baptismum,  diim  se  homincs  peccata 
pmpiia  eonfltendo  justiflcant,  sicut  scriptuin  est : 
Die  tu  tHiqmtatet  iuat^  ui  jutiificeris,  £t  jusiilicatur 
lo  eo,  quia  non  per  contumaciam  rcfiitalur,  sed  per 
jusiiiiam  Dei  munus  aguoscitur.  Juslus  eniin  jDomi- 
aas,  oljntiiiiat  dilexii  (Psatm,  x).  In  eo  ergo  justill- 
caiio  Dd  est,  si  non  ad  iiidiguos  et  noxios,  sed  ad 
iaaocailes  per  ablutionem  ractos  videatur  et  jostos 
aoa  Bionera  irsnstulisse.  David  quoque  dicit  :  Tibi 
toli  peecavi^  ei  malnm  coram  le  feci^  ut  justificerit  in 
mnmnHnt  Init  et  tvicas  dnm  judicaris  (Psalm,  l). 


adjulori  nottro,  jubitale  Deo  Jacob,  sumite  psaimmn, 
el  date  lyinpanum  {Psal,  lxxx)  ,  et  caetera.  Sed 
qiiid  scqiiitur  ?  Et  non  audivii  popuivs  vocem  meam, 
et  Israei  non  intenUit  mihi  {Ibid,).  Claniat  propheta  : 
Hac  dicii  Doininus :  Converlimini  ad  me  in  toto  corae 
teslrOf  in  jejunio  et  in  fietu,  et  in  planctu,  et  teindite 
corda  vestra ,  et  non  vestimenia  veslra  {Joei.  ii).  Ct 
iterum  :  Yenirem  meton,  venlrem  meum  doteo,  unsut 
coidis  mei  ronlurbati  tunt  in  me.  Non  tacebo ,  quia 
vocem  buccince  hudivit  anima  mea ,  clamorem  prcetii 
(Jerem,  iv).  Et  paiilo  post  :  Quia  stuitus  poputus 
meut  me  non  cognovii^  fitii  intipientet  tunt,  et  vecordet 
{Ibid.), 

Venil  enim  Joannet  Baptitla,  neque  mandncant  pa^ 


Ergo  is  qui  peccat,  et  conflletur  Deo,peccaium,  jus-  D  "^»  '»*9"*  bibent  vinum,  ei  dieiiit:  Dtcmonium  habet 


liOcai  Deum,  cedens  ei  vincenii,  et  ab  eo  graliam 
sperans.  Iii  baptismate  igitur  justiflcatur  Deus »  in 
qao  cst  et  confessio  et  venia  peccatorum. 

Pkaaritmi  aniem  et  iegit  periti,  contitium  Dei  tpreve» 
roRl  fa  temetiptot »  non  bapiixari  ab  en,  Quod  dicit  tn 
tmotiptiOt^  vcl  contrn  temeiiptot,  signiflcat  quia  qui 
graiiam  Dei  respuit ,  contra  semetipsum  facii  •  vel  a 
aemelipsos  missum  Dei  consilium  stulii  et  ingraii  vi- 
Uiperantur  noluisse  recipere.  Consilium  ergo  Dei  est, 
qoo  per  fiassionero  et  moriem  Dom*ni  Jesu  muiidum 
salvaro  decrevii.  Sed  hoc  Pharisxi  et  legis  peiiti 
spreverunf,  respuenles  sccretum  et  salubre  niysie- 
rium,  cujtts  auspicla  In  Joannis  praedicatione  baptis- 
m^vquc  prscessemnt ,  scd  laincn  eidcm  consilio  ne- 


Venit  Fiiius  liominit^  manducant  et  bibent,  et  dicitis  : 
Ecce  homo  devoraior,  et  bibent  rinum,  amicut  pubiica' 
norum  et  peccatorum.  Sicnt  (iiiquil)  tuiic,  sic  neqoe 
et  nunc  uiranique  salutis  viam  recipietis.  Nain  qiioJ 
ait,  Lamentavimutt  ei  non  plorattis^  ad  Joanuem 
ptTtinet,  cujiis  absiinentia  a  cihis  et  potu  luctuni 
poenitentiae  signiflcahat.  Quod  aulein  aii  :  Caifai^- 
mut  tibiit^  ei  non  taiinttitt  ad  ipsum  Dominuin,  qui 
uteiido  cum  CTteris  cibo  et  potu,  lapiitiam  regnifigura- 
bat.  At  illi  iiec  bumiliari  cum  Joanne,  nec  cumChristo 
gaudcre  voluerunt,  dicente  illum  dxmonium  liabere* 
isium  voracem  ct  ebriosum,  et  ainicum  publicaiiorum 
et  peccatorum.  Qnod  autem  subjungit : 

Et  jutiificata  est  tapieWia  ab  omnibut  fiiiit  tm» 


iSS  BEDiE  VCNERADILIS  OPP.  PARS  II. 

ostendit  filios  sapieniix  inlelligere  nec  in  abstincndo,  A 
iicc  in  manducando  esse  justiliam,  sed  in  aeqiianl- 
mitate  tolerandi  inopiam,  et  tcmperaniia  pcr  abiin- 
dantiam  non  se  corrumpendi,  atque  opportune  su- 
niendi,  vel  non  sumendi  ea  quoruni  nnn  usus,  sed 
concupiscentia  reprehendenda  est.  Non  est  enini  re- 
gnum  Dei  esca  et  potus,  sed  jusiitia  et  pax ,  et  gau- 
dium.   Et  quia    «Mlent    homines  multum   gaudere 


SECT.  I.  -  EXEGETICA  GENULNV.  iU 

de  canialihus  epulis,  addidit,  In  Spirilu  faiici#. 
Aliicr.  Justificata  est  sapieiilia  ab  ninnibus  Oliis  suit, 
id  esi,  D(  i  dispensatio,  atque  doctriiia,  qu:e  iuperkis 
resiilil^  humUibus  autem  dat  gratiam  (Jacoh.  iv),  juste 
feci^se,  a  fldelibus  suis  coinprobata  est.  Ex  quoruna 
nuinero  sunt  et  illi,  dc  qtiibus  supra  dicitur :  Ki 
omnis  populut  audieiu ,  el  publicani  justificaverumi 
Deum.  Amen. 


LIBER  TERTIUS. 


Sjinciissinia  Mariae  pceiiiientis  bistoria ,  qu»  tertii 
nostri  iu  Lucam  caput  esi  libri,  etsi  ob  laborem  le- 
geniiuiu  minuendum  a  novo  inchoatur  exordio  , 
rerum  tamen  nexiira  sccundi  libri  fineni  rcsplcit. 
Nam  quia  >uperiu8  sive  ex  persona  eyangeiisi»,  sivc 
DonjiniSaivatoris(utquibusdain  placult)  dictum  Tue- 
ral :  El  cmnis  populus  audiens^  et  publicani  jusiifica* 
rerunt  Deum  ,  baptizati  baptismo  Joannis.  Quod  si  a 
Domino  dictum  inlcrpreteris ,  audiens  Joannem  po- 
piilus  intelllgilur  esse  desigiialus.  Si  ab  evangelista 
itucrpositum  ,  audiens  ipsum  Dominuni,  de  Joannis 
niagiiitudine  disputantem  restat  inlelligi.  Pharisa?! 
auiein  et  legis  perili  con^lium  Dei  spreferunt  in 
seinetipsos  non  buptizati  ab  eo.  Pergit  idem  Evan- 
gelisia  qux  vcrbis  proposucrat  eiiam  raciis  astrucre, 
justincatnm  videlicel  sapicntiani  ab  oninibus  flliis 
suis,  id  est,  et  justis,  et  post  injusiitiani  pcctiitenli- 
bus,  decentissimo  comprobans  cxeinplo. 

CAP13T  XXVIII. 
Hogabat  autemt  iiiquit,  illum  quidam  de  Phnrisais^ 

ut  manducaret  cum  itto,  Et  ingresius  domum  Pharisici^ 

disiubnit,  Et  ecce  mulier  quce  erat  in  ciatate,  pecca- 

Irix,  ut  cognovit  quod  accubuit  m  demo  Ph.viscri^ 

attulit   alabastrum  ungucnti,  Alabasiriim  est  genus 

iiiarmoris  candidi,  yariis  colonbus  interstincti,  qtiod 

ad  vas:i  ungueiilaria  cavarc  solent,  eo  quod  optiine 

seryare  incorrupta  dicatur.   Nascitur  circa  Thebas 

^^yplias   et  Daniascum  Syriac,   caeteris  candidius, 

probatlssimum  vero  iu  India.  Quidam  dicunt  lianc 

eanidein  non  esse  niulierem  quu*  imniincnie  domi- 

nica  passione  caput  pedesqiie  ejus  ungueiito  perfu- 

dit,  quia  bxc  lacrymis  laverit,  et  criiie  pedes  lerse- 

ril,  et  nianifeste  |>eccatrix  appellelur;  de  illa  autem 

nihil  kile  scriptum  sit,  nec   potuerit  statim   capite 

Domini  meretrix  digna  lieri.  Ycrum,  qiii  diligenliiii 

iiivestigaiit,    inyeniunt  eamdem  mulicrem,  Mariain 

videlicet  Magdalenam  sororem  Lazstri,  sicut  Joanites 

narrat,  bis  codein  funciaiu    fuisse  obseqtiio.  Semel 

quidem  hoc  loco,  cuin  primo  accedens  cum  humili- 

tate  et  lacrymis,  remissionem  mcruit  peccaiorum. 

Nam  ct  Joannes  hoc,qu:imvis  iion  ut  Lticas  quomodo 

factum   sit   narraverii,   tamen   ipsani  Mariani  com- 

mendiins   rommemotnyit,  urbi  de  resuscilato  fratre 

jus  coepit  loqul.  Erat  autem  quidam,  inquiens,  lan» 

guens  Lazarut  a  Bdhania,  de  castelto  Marice^  et  Mar^ 

tha  sororis  ejus.  IMaria  autem  erat  qua  uniit  Domi- 


num  vnguento^  et  extersit  pedes  ejut  capiUis  sub 
^  [Joan.  xi]).  Secundo  autem  in  Bcihania  (iiaiu  prius 
in  Galilxa  faclum  esl)  iion  jam  peccairix,  sedcasia, 
sancia,  devolaqiie  Chrislo  mulier,  non  ^olum  pedes, 
sed  et  capiit  ejus  unxisse  reperiiur.  Quod  et  regnlis 
allegoriaB  pulcherrimx  congruit.  Quia  et  uiiaqii»i|iie 
fldelis  anima,  prius  ad  Domini  pcdes  humiliaU  |iee- 
catisque  absolveuda  curvatur ;  deinde,  augesceuii- 
biis  per  tempora  mcritis,  laeia^  fldei  flagramia  Domioi 
quasi  caput  odoie  perfundit  aromatum.  Elipsauiii- 
yersalis  Ecelcsia  Chrisii,  in  prsescnti  quidcin  incar- 
nalionis  ejus,  quae  pedum  nomine  designaiur,  roysl^ 
ria  celebrandoy  devoia  Redempiori  suo  reddit  obte- 
quia.  In  fuiuro  auiem  et  huinanilatis  cjus  gloriaia, 
et  dlviniiatis  cjus  aciernilalem,  qni:i  caput  Chrisli 
Deus,  siinul  inluendo,  perpeiuis  confesslotium  laudi* 
Q  bus,  quasi  pislica  naido  glorilicat.  Altuiii  ergo«  ie- 
quit,  alaliasiruin  un^iicnti. 

Et  sluns  retro  secus  pedes  ejus,  iacrymis  ccrpit  rigwe 
pedetejus,  et  eapillis  capnis  sui  tirgebat.  Et  otcuUh 
butur  pedes  ejut^  et  unguewo  ungebat.  Liquet  omui- 
bus  quod  illicilis  aciibus  piitis  niulicr  intenta«  ua- 
guentum  sibi  pro  odore  6ii;u  carois  adhibuil.  Quod 
ergo  sibi  turpiier  exhibneral.hoc  jam  Deo  landabili* 
ter  ofrerebat.  Oculis  terreua  concupierat,  sed  lios 
jain  per  poeiiiieutiam  contcrens  flcbat.  Capillos  ad 
coin^Kisiiioneiu  vultus  exhibuerat,  sed  jam  capillis 
lacrymas  tergebat.  Ore  superha  dizerat,  sod  pedes 
Doniini  osculans,  hoc  ia  Uedemptoris  sui  yestigia 
flgebat.  Qiiol  ergo  in  se  habuit  obleciainenU,  tot  de 
se  iuvenii  holocausia.  Coiivertit  ad  yirtutum  nume- 
D  ruin,  numerum  criininum,  ut  totum  serviret  Deo  in 
paenileniia,  quidquid  ex  se  Deuin  contempserat  in 
Colpa. 

Vidcns  autem  Pharisceut^  qui  vocaverat  eum^  aiC 
intra  sc^  dicens  :  Hie  si  etset  prophela^  sciret  uli^g 
qua;  et  qualis  esset  niulier  qute  tangit  eum,  quiu  piv* 
catrixest.  Eccc  Pharisrus  vcraciier  n|iud  se  super- 
bus,  fiillaciler  jtiKtus,  xgnun  rrprehondit  de  a^griia* 
dine,  medicum  dc  subventione,  qui  ipse  qiioqiic  de 
elaiioiiis  yulnere  rgrotabal,  et  ignorabai.  Unde  ne- 
cesse  seinper  est  ut  cum  peccatores  qtiosquc  conspi- 
cimus,  iiosmelipsos  prius  in  illorum  calamitaie  de- 
fleamus.  Quia  forlasse  in  siinilibtis  aut  Inpsi  sumus, 
aut  labi  possumus,  si  lai^si  iion  suiniis.  Et  si  ceiisura 
magi^tcrii  debel  scmpir  vrrtutedi>cip!iiia!  yitia  |!ier- 


liS 


IN  LUCi£  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  III. 


4iG 


toqvl,  ofiortet  tamen  ut  golllclte  dlsccrnamas,  quia  A  eju$  (Ibid,).  Ei  ingmiui,  inqoit,  domum  Pkmrittei, 


fJBslriotioiiem  dcfbemus  vitiis,  compissionem  natarx. 
flodjam  iste  superlnis  et  arrogans,  qua  senientia 
eoQTincatur,  aadiamus. 

Dmo,  inquit,  debitoru  eratU  cuidam  feneratori, 
Onui  debehai^denariotquingentoit  aliut  quinquaginta. 
/foii  habentibut  HtU  unde  redderent^  douavit  utrisque, 
Quit  ergo  piut  eum  dUigit  f  Hetpondem  Simon,  dixit : 
JSttmo  quia  it  cui  plut  donatit.  Qua  in  re  notan- 
4«ni  est  quia  dum  sua  sententia  Pliarisxus  confin- 
dlHr,  quasi  pbreneticus  Tunem  porlat  ex  quo  lige- 
Ennmerantur  bona  peccatricis,  enuroeraniur 
lalsl  justi,  cum  dicltur  : 

iafravt  in  domum  fiiam,  aquam  pedibut  meit  non 
daJittL  Hmc  autem  laerymit  rigavit  pedet  meotj  et 


diteubuit.  Domus  Pharisaei,  ipsa  legis  propheUrom- 
qne  custodia  est,  in  qua  se  populus  Judaeorum  roan- 
aionem  continn»  conversationis  habere  gloriabatur. 
Quam  Domiiius  ingressus  esi ,  quia  lemporaliter  in 
carne  apparens,  non  venit  solyere  legem  aot  pro- 
phetas,  sed  adimplere.  DiscubuU'4atem,quia  qui  in 
sublimitaiesu»  majesiatis  iiiielligi  uon  poterat,  Tormft 
servilis  humilitatero,  qua  vlderi  posset,  assumpsit. 
Cognovit  itaque  mulier  quce  erat  in  civitate^  peccatriXf 
quod  accubuit  in  domo  Pharisxi,  quia  geiitililas 
Immuiidis  prius  actibus  in  saeculi  con>ersatione 
devincta,  fama  sermonis  aposlolici  didicit ,  quod 
miiii  Deus  Filium  tuum  factum  ex  muliere ,  faeium 
tub  lege,  ut  eot  qui  sub  lege  erant  redimeret{Gaiat,  iv). 


mpilHt  tuit  tertit.  Oteulum  milii  non  deditti.  Hac  au--  B  Atque  in  domo  Pbarisaei,  non  Pharisxus,  sed  IIU 

justiGcatur,  dum  populus  Judaeorum  litteram  tanlum 
legis,  nos  autem  et  gratiam  Spiritus  in  lege  sequl- 
rour.llle  Jesumnon  tstt  prophetam,  eo  quod  pecca- 
tores  recipiat,  aestimat ;  oos  vero  bunc  etiam  Deum 
verum,  qui  peccatores  justificare  possit,  agooscimus. 
Attuiii  autem  muiier  alabastrum  unguenti,  Quid  in 
ungueiito  nisi  bonae  odor  opinionis  exprlmitur? 
Uiide  et  Paulus  dicil :  Cliritti  bonut  odor  tumut  Deo 
in  omni  ioco  (11  Cor.  ii).  Si  igilur  recta  opera  agi- 
mos ,  qoibos  opinionis  bon»  odore  Ecclesiam  re- 
spergamos,  qoid  in  Domini  corpore  nisl  ongoentom 
rundlmos  ?  Sed  secos  pedes  molier  stetit.  Guntra 
pedes  enim  Dominl  stetimos,  com  in  peccatis  po- 


;  quo  iniravitf  non  eestavit  otculari  pedet  meot. 
Oieo  eapmi  meum  non  unxitli^  kcec  autem  unguento 
Muti  fodet  meos.  Post  enuraerationem  vero  sub- 
infertur  seDteniia. 

Propier  quod  dko  iibi^  re.iiittentur  ei  peecata  mu/- 
a*,  ^main  diiesat  muitum.  Quid  esse  dileciionem 
crediaos,  nisi  ignem?  et  quid  culpas,  nisi  rubigi- 
iTUode  dicilur  :  Kemt/lenltfr  ei  peecata  ma/to, 
dHejdi  multum.  Ac  si  aperte  dicerelur  :  Incendit 
peccati  rubiginem,  quia  ardet  valide  per  amo- 
ria  ignem.  Tanto  namque  amplius  peccaii  rubigo 
eQttsonitor,  qoaoio  peccatorls  cor  magno  charitatis 
ifne  eoBcremator.  Ecce  eaqoaad  medicom  venerat 


sanau  est,8ed  de  salote  ejos  adhoc  alii  aegro-  ^  si^»  ^jus  itineribos  reiinebamur.  Sed  sl  ad  veram 


Ittit ;  nam  sequitur : 

£i  cff^mnl,  qui  s/ma/  dticiiiii^6anl  dicere  intra  se: 
Qm«  eif  Atc  ^nt  «itam  peceaia  diuuttiif  Sed  coeleslis 
wdieos  aegros  non  respicit,  quo  eiiain  de  medica- 
«eato  fierl  deteriores  videt.  Eam  quam  sanaverat 
pcr  pietatis  aoae  sententiam  coufirmat,  dicens : 

Fidet  iua  te  taivam  feeit ,  vade  in  pace.  Fides  et- 
odm  salvam  fecit ,  quia  boc  qood  peiilt  posse  se 
acdpere  non  dobltavit ,  sed  ipsam  qooqoe  spei  cer- 
tilodinem  jam  ab  illo  acceperat ,  a  quo  pcr  spem 
etiam  saluiem  quaerebat.  In  pace  autem  ire  praecipi- 
Inr,  ot  a  veriutii  itinere  in  viam  scaodall  oliei  ius 
MM  deriveiur.  Haec  bistorica  exposilione  dicu  sint, 
Doac  mystici  iniellectus  secreu  videamus.  Quem 


poeiiiteniiam  post  peccata  convertimur,  jam  retro 
secus  pedes  siamus,  quia  ejus  vestigia  sequimur  qu^-e 
impugnabamus.  Lacrymis  mulier  pedes  rigat,  quod 
nos  quoque  veraciter  agimus,  si  qulbuslibet  oltimis 
membris  Domini  per  compassionis  aflSectom  incline- 
mor,  si  sanctis  ejos  in  tribolatiooe  compatimor ,  si 
eorom  tri»titiam  nostram  puumua.  Capillis  mulier 
pedes  quos  rigaverat  tersit.  Capilli  quippe  super- 
fluunt  corpori.  Et  quid  abundans  terrena  substantia, 
nisi  capilloriim  speclcm  tenel  ?  Quae  dum  ad  usuni 
necessiiatis  superflult ,  etiam  abscissa  non  seniit. 
Capillis  ergo  pedes  Domlni  tergimus,  quando  sanctls 
ejus,  quibus  ex  cbarlute  compalimur,  etiaro  ex  bis 
qus  iiobis  superfluunt  miseremor»  qoatenos  sic 


qne  Pbarlsaeos  de  falsa  justitia  praesomens,  nisi  p  mens  per  eompasslonem  doleat ,  ot  eiiam  manos 


Jndaieom  populom  ?  quem  peccatrix  mulier,  sed  ad 
vestigia  Domini  veniens  et  plorans,  nisi  conversam 
feniiiiutem  designat?  Rogabal  autem  Pharissus 
Domlnom,  ot  manducaret  cum  illo ,  quia  populus 
idem  qoem  venientem  credere  noluit  venturum  spe- 
rare  noa  deslit ,  imo  votis  precaioriis,  ut  veniat, 
opUre  dicens  :  Exeita  potentiam  tuam ,  et  teni^  ui 
taivot  faeiat  not  {Ptaim.  lxxix).  Domino  qulppe  cum 
Phariaaao  manducare  est,  de  credeniis  populi  devo- 
tiose  meatis  gaudia  suscipere.  Unde  ipse  alibi  cre- 
ditnra  Samaria  discipolis  ait :  Ego  eibum  liabeo  man- 
daean,  qum  vot  neteilit  {Joan.  iv).  Illisqoe  baesiUn- 
tibas  qoid  diceret,  exponens  ait :  Meut  eibut  ett^  ut 
faeiam  voluntaUm  ejut  qui  me  mitit ,  ut  perficiam  oput 

Patbol.  XCII. 


larga  effectnm  doloris  osteiidat.  Osculaiur  mulier 
pedes  quos  lergit.  Quod  nos  quoque  plene  agimus  , 
si  studiose  diligimus  quos  ex  largiuie  continemus, 
ne  gravis  nobls  sil  necessius  proximi,  ne  ipsa  ejus 
indigenlia  quae  sustenutur  flal  onerosa»  et  eum  ma- 
nus  necessarla  trlbuit,  animus  a  dllectione  torpescat. 
Potesi  quoque  per  pedes  ipsum  mysterium  incarua- 
tionis  ejus  intelligi ,  quo  diviniias  terram  letigit , 
quia  camem  sumpsit.  Vfr6iim  enim  earo  faelum  est 
et  habitavit  in  nobit  {Joan.  i).  Oscolamur  igiiur  pe« 
des  Redempiorls,  cum  mysierium  iocamaiionis  ejus 
ex  toto  corde  diligimus.  Ungoenio  pedes  ongimos  , 
coro  ipsam  biimaniiatis  ejos  poieniiaui  sacri  eloquii 
bona  opinione  praedicamoa.  S«^  Vi^  VWvv&>vw 


4  27  niDJE  VENERAWLIS  OPP.  PAUS  II.  SECT.  I.  —  EXEGKTICA  GENUINA.    .  428 

viitcl,  tt  iiiVulel.  Quia  ciim  Judauus  p4>pulus  genli-  A  utide  redderent,donamiulr\$que.El  uliquiplui  diligii. 


litatcm  Deum  praedtcare  con»picit,  sua  npiid  se  ina- 
litia  labestii.  Scd  Redeniptor  nosier  facia  ei  mulie- 
ris,  quasi  bona  gentilitatis  enumerat.ut  in  quo  malo 
jaceat  ngnoscat.  Inlravi  in  domuin  tuam  ,  aquam  pe 
dibu$  mei$  non  dediili.  Ilese  autem  lacrymie  iinavil 
pede$  meoi.  Aqua  quippe  exlra  nos  e»l,  lacrymarum 
bumor  intra  nos.  Quia  videlicei  iufidelis  ille  po- 
puliis,  nec  ea  qnae  exlra  se  eiant  unquam  pro  Do- 
miiio  iribuil ;  convcrsa  auteiii  gentilitas  pro  ra  non 
solum  rcriim  subsiantiam ,  sed  eliam  s.ingui- 
ncm  fndit.  Osculum  mihi  non  dedini.  Heec  autem, 
quo    iniravil  ,     non     ce$savil     o$cuiari     pede$ 


ex 


meo$.  Oiiulum  quippe  dilectionis    est  signuin.  £t 
infidelis  iile  populus,  Deo  osculum  non  dedit ,  quia 


cui  plu$  donatur,  Ciit  aulem  minu$  dimitlitur^  miMu$ 
diligii,  Quia  sive  bona  perticieiid»,  quam  accepisiis 
scientiae,  seii  vitandx  quam  incurrimus  iasipientic, 
velis  inielligere,  ii:ulto  uiiqu«  plus  Ecclesix  quani 
Synagoge  donalur,  qu£  el  foediori  quondam,  ut  pole 
qiiam  nullus  doclor  proliibuit,  idololairidP  sorde  cor- 
rupla  est,  sed  ubi  abundavit  peceatum  ,  «n/itra^iiif- 
davil  graiia  (Rom,  y),  et  majori  nunc  est  perfeeiioiiis 
evaiigelicae  sublimata  prxconio.  Gui  dicilur  :  Quia 
mulii  prophetoe  el  ju$li  cupierunl  videre  quee  vm  vi' 
deti$,  (t  non  viderunt ;  et  audire  quce  auditie  ,  et  non 
audierunt  (Malth,  xiii).  Congruit  sane  buic  loco  qnod 
Numerorum  bistoria  refert,  divisis  «qualiter  c«fto- 
rum  Madianitarum  spoliis,  eos  quidem  qui  de  pogna 


ex  chariiaie  Deura  amare  noluii,  cui  ex  timore  ser-  ^  venerunt,  quingentesimum  de  sua  porUoiie  cipui, 


vivit.  Vocata  aulem  gcntililas  ,  Uedemptoris  sui 
vestigia  os'  ulari  non  cessaf,  quia  in  ejus  amorc  con- 
tiniio  suspiral.  Oleo  caput  meum  non  unxisti,  Si  peJes 
Doinini  niysierium  incarnationis  accipiuius,  congruo 
per  capui  illius  ipsa  Diviniias  designatur.  Uiule  et 
per  Apostolum  dicilur  :  Caput  Cliristi  Deus  (ICor.  xi). 
In  Deo  quippe,  et  non  se,  quasi  in  bomine  credere 
Judaicus  populus  fatcbalur.  Sed  Pbarisaro  diciiur  , 
Oleo  caput  meum  non  unxisti,  quia  ipi^am  quoque  Di- 
vlnitatis  poieini.ira,  in  qua  se  Judaicus  populus  cre- 
dcre  spopondil,  digna  laude  praedicaie  iiegle&il. 
Vfec  au:ein  unijuento  unxit  pede$  mcos.  Quia  dum 
incaniationis   fjus  niysieriura   gentilitas  crcdid  l , 


caeteros  vero  quinquagesimum  Domitio  dedisiie. 
Quia  el  magua  offert  qui  se  io  caslris  virtiiieiii 
cxercendo  tutum  ab  incur&ione  conservai  bosiili,  leJ 
majora  uiiqnc  qui  gladium  verbi  Y.brando,  iiinumeras 
adversarii  exercitus  copias  sternit. 

GAPUT  vm. 

Et  lactum  est  deincep$,  et  ip$e  iter  faciebat  per  dvt- 
tatem  ei  castellum ,  pragdicane  et  evangelixam  regmum 
Dei,  et  duodecim  cum  illo.  Videmus  in  Gbristi  disr ipa* 
lis  impletum  quod  de  antiquo  illo  llebraeoruiii  populo 
legimus  dicium.  Nec  roirum ,  quia  unus  utriiisqiie 
Testamenii  Deus  ipse  per  filium  benedictlonem  da- 
bil«  qui  legeni  dedit  per  famulum.  Sicut  ( inqiiti) 


sunima  laude  eiiain  cjus  iina  prxdicavit.  Duo  quoque  ^  aquila  provocane  ad  votandum  puUo$  svof ,  et  $uper 


debitores,  de  quibus  Simonis  paradigma  opponitur 
utruiiique  populum  ,  Juda^orum  scilicel  et  gentium  , 
designant,  qui  uno  feneratori,  id  est,  suo  Greatori , 
ni^n  materialem  pecuniain,Bed  propriae  saluiis  num- 
muin  debebaiit.  Gonditor  eienim  noster ,  quos  ad 
imaginem  et  similitudinein  suain  creavit  ,  qiiasi 
commodato  ad  servandum  sublima\it  denario.  Nain 
deiiarlus  solet  regis  iiiiagiue  :ic  nomine  formaii. 
Omni  autem  cui  multum  datum  estf  muUum  qum- 
retur  ab  eo.  Kt  cui  multum  conmendaverunt,  plu$ 
petunt  ab  eo.  Et  quidem  uiriusque  populi  debitum, 
perquinarium  numerum  multiplicatur.  Quia  vide- 
I  cct  quiiique  sunl  sensus,  quibus  in  hac  viia  utentes, 
iinagiitein  quam  accepimus  nosiri  Gondituris  exco- 


eo$  volitans,  expaudit  aias  $ua8 ,  et  a$$ump$it  emR,  el 
portavit  in  humeri$  $uis  (Deut.  xxxii).  Nam  sicul  mox 
nati  puili ,  donec  plumescant ,  aera  volando  supe- 
rare  non  Talent  :  iia  quique  fl  leles,  ut  ad  coeleslla 
porvolanda  sufficlant,  in  nido  prius  Udei  necesse  est 
viriuluin  penna  se  vestiant.  Ita  ipsi  fldeliom  doctor<s 
aposioli  pcdelentim  ad  soblimia  ,  quatenus  ei  aliis 
erudiendis  prxflci  possint ,  ascendunt.  Prios  si  |ui- 
dem  DomiuuB  docet  in  synagogis,  miracula  faeii, 
fainam  ubiqiicdispergit,  conxenientes  ad  se  turbas 
suscipii,  curat,  insiruit.  Ilinc  discipulos  facit,  ia 
sponsi  iiupliis  reficit,  per  sata  ducit,  alque  a  calum- 
niatoribiis  Pharisaeis  ,  quasi  leneros  a(|uila  pullos  a 
serpci.tinis  morsibus  allaio  aeiite  defendit.   Ei  lii) 


lere  debemus  :  sed  minus  debet  populus»  cui  legis  D  duodecim,  quos  apnstolos  nominal,  eligit,  sed  et  bos 


de<'alogu8  per  sorvum  data  est.  Amplius  auiem,  cui 
graiia  vitae  aeternae  per  filium  commissa.  Ideoque 
hujus  per  denarium,  illius  per  centenarium  nume- 
rum  fenus  accuinulatury  quem  ad  rcgni  coalesiis, 
qnod  dextris  dabitur,  blgnificaiionem  periiuere  nemo 
qui  dubiiet.  Neque  euim  frusira  eodem  flexu  digito* 
rum,quo  deuarius  in  ixva,  ipse  figuratur  in  dextera. 
Nisi  qula  et  nunc  opera  Decalogi,  quae  littera  non 
poterat,  fldes  perflcit,  ct  iu  fuluro  reddet  unicuiqiic 
secunduni  opera  ejus ,  bis  quidem  qui  secunduro 
patientiam  boni  operis  gloriam  ,  et  bonorem,  et  lu- 
corruptionem,  quxrenlibus  vilam  aeteruam.  Veruiu, 
quia  neutri  nostrls  vii  ibus,  sed  illiu$  gratia  ealvi  faeii 
tumue  per  fidem,  recte  diciiur  :  Non  ttabentibue  ilU$ 


primo  pra*seiite  turba  docet,  comminante  curo  eis 
turba,  solita  miseris  beueficia  reddii.  Postmoduro 
vero,  ut  in  pracsenii  lectum  est,  per  civitatet  ei 
casielU  praedicans,  solossccum,  qui  euui  faniilia- 
rius  audiant ,  retinet ,  solis  mysieria  regni  Dei,  qoae 
caeteris  parabulutim  dixerat,  exponit.  Ac  si  demum 
virtuium  suarum  ostensione,  quasi  alarura  prote- 
ctione  firmatis,  dat  et  illis  poiestateiu  curaiidi» 
mittitijue  praedicare  regnum  Del. 

Ei  mulieree  aliquoi ,  quoi  erant  curatce  ab  ipfrtlf^itt 
msligni$f  et  infirmitatibu^,  Maria  quae  vocatur  lU- 
gdalene,  de  qua  daemoiiia  septem  exiorant.  Maria 
Magdalene,  ipsa  est  cujus  tacito  nomine  proxima 
lcciio  pceniientiam  narrat.  Nam  pulchre  ac  revereii- 


41:0 


IN  LUCif:  CYANGELIUM  EXPOSlTlO.  —  LIB.  IIL 


430 


ur  evaiigelisu,  ubi  eam  cum  Domino  iier  Tacere,  A  "on  erat  accessus,  egredient,  ad  lioc  venii  in  mun- 


cique  de  faculuiibus  suis  minislrare  commemorat, 
BOto  lianc  vocabulo  nianirestal.  Ubi  vero  peccatricein, 
Md  pcBaitentcm  describil »  roulierem  generaliter 
dicit;  ne  videlicei  taiiiac  nomen  famse,  quo  per 
onnes  bodie  veneratur  Ccclesias  ,  prisci  erroris 
MU  fuscaret.  De  qua  dxmonia  sepiem  exisse  refe- 
raolur,  ut  innunieris,  imo  iiniversis  vitiis  plena  fuisse 
■on^tretiir. Nam quia septenis debussa^cula  currunt, 
aeptenariii  saepe  nuniero  solet  in  Scriptnris  uiiiversi- 
Us  ioliman.  I3nde  et  sancli  quoque  Spiritus  graiiam 
propheu  septem  viriuium  disiinclione  compleciitur. 
Ei  Jaanna^  uxor  CliKsa,  procuralorts  llerodis.  Si 
Maria  mundaum  a  sorde  viiiorum  Cc*  lesium  de  g<'ii- 
labos  insinuat,  cur  non  Joanna  eamdem  designat 


duni  ut  testimonium  perbiberet  veritati.  Uude  beiie 
jiixta  evangelistas  alios  hanc  parabolam  dicturus,  do 
domo  exisse,  niare  adisse,  navem  conscendisse  per- 
bibetur,  ipsnin  nimirum  situ  corporis  quod  processu 
sermonis  insinuans. 

El  dum  seminat,  aliud  ceeidit  $ecu$  viam^  et  concul» 
calum  esly  et  volucres  coeli  eomederunl  illud,  Qiia  Do- 
inlnus  exposuii,  pia  flde  suscipienda  suni*  Qu»  au« 
lem  lacita  nostrae  intelligenli»  dereliquir,  perstrin* 
geiida  sum  breviter.Semen  quodsecus  vi.im  cecidit, 
diiplici  laesura  disj>eriii,  et  a  viauitbus  scilicet  con- 
cuicatuni,  ct  a  volucribus  rapiuin.  Via  esl  ergo  cor, 
sedulo  malarum  cogiiat  onuin  transilu  attriium  atquo 
arefactum,  ne  verbi   seinen  excipere  ac  germinare 


Ecdesian»  quondam  quidem  idolorum  cultui  subdi-  B  sufficiat.  Atque   ideo  quidquid  boni  semiiiis   vicinia 


Um,  sed  jam  nunc  Cbristi  pietate  redemptum  ?  Nam 
qwlibel  malignus  spiritus,  ad  decepiionem  generis 
bnraani  proniptui,  dum  pro  regno  diaboli  facit,  quasi 
llerodis  iBspiiisimi  procuralor  existii. 

Et  Sustnna^  et  alia  mii//<r,  quce  ministrabanl  ei  de 
fmcutt^tlbui  suis.  Consuetudinis  Judaicue  fuit,  nec 
dticebalur  in  culpam,  more  gentis  antiquo,  ui  mu- 
lieres  desubstantia  sua  victuui  atque  vesiitum  pr;e- 
ce|»toribus  minisirarent.  Iloc  quia  scandaluin  facere 
poUrat  in  nationibus,  Paulus  se  abjecisse  memorat : 
Ntsm^d  noH  habemus  poleslatem  sorores  mutieres  cir^ 
cmsndueendi,  sicut  el  cateri  apostoU  faciunt  (/  Cor. 
VL)J-^Mimstrabant  autim  Domino  de  subttantia  stia,  ut 


talis  via:  coiitingii,  pessim»  cogilaiionis  meaiu  cuu- 
culcaium,  a  dxmonilius  eripitur.  Qui  voiucres  C(jeli« 
sive  quia  coelesiis  spiritalisque  sint  naiurae,  seu  quia 
per  aera  volitant,  appellantur. 

Et  atiud  cecidit  super  petram,  et  natum  aruit^  quia 
non  habebat  humorem,  Petram  bic  reete  dicit»  duruoi 
et  indomitum  cor,  ac  nullo  ver^  (Idei  vomere  pene- 
tri^tum.  Iloc  est  auiein  humor  ad  radicem  seroinis 
quod  juxta  aliam  parabolam,  oleom  ad  lampades 
virginum  nutriendns,  id  esi,  amor  ei  perseveraniia 
virtutis. 

Et  aiiud  cecidit  in  terram  bonam.  Et  ortum  fei  it 
frucium  centuplum.  Frucium  centuplum,   fruclum 


earum  camalia,  ctijus  iila:  metebant  spiri*  p  perfectum  dicil.    Nam  denarius  numerus  pro  per- 


melerei 

lalia.  Non  quod  indigeret  cibis  Domiuus  crcalura- 
nni,  sed  ut  lypum  osienderet  magistrorum,  quod 
vleiii  atqne  vestitn  ex  discipulis  deberent  esse  con- 
tenll.  Inlerprelalur  autem  Sosanna  lilium,  aut  graiia 
cj«s.  Sed  roellus,  si  feniininum  nomen  figuretur  a 
lilio,  credo  propier  odoriferum  coelcsiis  nJei  can- 
dork*m,  aorosumque  inlernae  dilectionis  ardorem. 
Joanna,  Domlnus  gratla  ejus,  vel  Dominus  miseri- 
cors ;  vldelicet  quia  ejus  esl  omne  quod  vivimus. 
Maria,  amamro  roare,  propter  utique  insitum  poeni- 
lenliae  rogitoro,  quo  vel  ipsa  Maria,  vel  nos  singuli, 
vltia  prisca  deOerous,  ui  ad  gratiam  splendoremque 
pervenire  mereamur  aeiernuin.  Magdalene,  turris; 
lel  mdlas  slcut  a  monte  niontanus,  iia  turrensls  a 


feciione  semper  accipitur,  quia  in  decem  prxceptis 
legis  custodia  contineiur.  Aciiva  eniin  et  conienipla- 
liva  viia,  slmul  in  decaiogimandaiis  conjuncta  fst, 
quia  In  eo  et  ainor  Dei,  et  ainor  8«  rvaii  proximi 
jubeiur.  Amor  quippe  Dei,  ad  contemplaiivam, 
amor  vero  proximi  pertinet  ad  aciivam.  Denarius 
autem  uumerus  per  semeiipsum  multiplicatus,  in 
cenienarlum  surgit.  Unde  recte  per  centenarlum 
magna  perfectio  designatur,  sicut  de  illo  qui  sua  pro 
Donriiio  lerrena  relinquif,  diciiur  :  Centuptum  acci- 
pieff  et  vitam  cslemam  possidebit  {Matth.  xix).  Quia 
qoisquis  pro  Dei  nomine  lemporalia  atque  lcrrena 
eonlemnit,  et  hic  perfeciionem  meniis  recipii,  ui 
jam  ea  non  appelat  quae  contemnit,  et  iu  sequenti 
Um  dicalor.  Hla  scllicet  cui  Psalmisia  canit  :  De-  D  sxculo  ad   aeiernam  vltae  gloriam  pervcnit.  Terra 

ergo  bona  fructu  cenluplo  fecundatur,  quando  cor 
docile  virtutum  spirilalium  perfeciioiie  donaiur. 

Uwe  dicens,  elamabat  :  Qui  habet  aures  audiendi^ 
audiat.  Qooties  haec  adnionitiuncula,  vel  in  Evange- 
lio,  vel  in  Apocalypsi  Joannis  interponitur,  iny.^ti- 
cum  esse  quod  diciiur,  quxrendumque  a  nobis  iii- 
teniius  osienditur. 

Interrogabant  autem  eum  disciputi  e/ut  qucc  esset 
httc  parabola.  Nemo  putei  finita  mox  parabola  di<:ci- 
pulos  hoec  interrogasse  Salvaiorem,  sed,  nt  Marciis 
ait«  cum  esset  singularis,  interrogaveruiit  eum  ei 
qui  cum  eo  erant  duodecim,  paraboias.  Et  dicebal 
eis  :  Vobis  datum  est  nosse  mysterium  regni  Dei. 

Ccrieris  autem  in  parabolis^  ut  tidenie%  non  laldtavCl^ 


it  me,  quia  factus  es  spes  mea^  turris  fortitud.nis 
•  fada  inimici  {Psat.  lx). 

Cui  eaitetn  Iiir6a  pturima  eonveniret,  et  de  civitatibus 
pnpararentmd  eum^  dixit  per  similitudinem :  ExHt  gui 
iflMMl  $iminare  semen  $uum.  Hanc  parabolam  Domi- 
MS  idco  per  seipsum  exponere  dignaius  est,  ut  figu- 
raie  se  loqui  Innotesceret,  rerumque  significationes 
ie  ils  eiiam  quae  per  semeiipsuin  noluit  explanare, 
Aicerel  esse  quaerendas.  Sed  quia  semen,  quod  ver- 
bem  Dei  sit,  terramque  variam,  quod  diversum  cor 
amliienim  signlficei,  ipse  Dominus  apcruit,  satoroin 
Dobis  quxrendum  rcliquit ,  nulluni  melius 
Filiuro  Dei  intelligere  possumus,  qui  eiiit  se- 
snemfKiim,  quiade  sinu  Pairis,  quo  creaturx 


43f  DEDiE  VENEKxVBIUS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  CXEGETICA  T.ENUINA.  4*1 

€i  audienles  non  inUlligani.  Marciis   ila  dicil  : ///1*3  A  resolvunl  :  re  enim  contraria,  possesftores  suot  el 

autemqui  forisiunt^in  parabolis  omnia  fiunt  {Mare, 

iv).  Ideoque  et  nos  cuni  discipulis  Christi  intremus 

in  sanctuariiim  9ei,  ut  inteMigamus  in  noyissima 

mysteriorum  regni  Dei.  Nam  qui  appropinquant  pe- 

dibus  ejus ,  accipient  de  doctriiia  illius,  dicentes 

ciim  Psalmista  *  Revela   oculoi  noitroSf  et  conside' 

rabimus   mirabilia    de    lege    tua   { PtaL    cxviii ). 

Kecte  iiaqiie  in  parabolis  audiunt ,  et  in  acnigmate, 

quiclausis  sensibus  cordis,  neque  intrare,  neque 

curant    cognoscere    verilatem  ,    obliti   dominioe 

pra-ceptionis  :    Qui  habet  aures  audiendi ,   audiat 

{Blalth,  xi). 

Qui  autem  secus  viam^  hi  sunt  qui  audiunt.  Deinde 
venit  diabotus,  et  loltit  verbum  de  corde  eorum  ,  ne  , 

credentes  salvi  fiant,  De  hoc  semine  Marcus  iia  scri-  "  qnlsqiie  altius  profecerit,  lanto  in  hoc  mundo  invonit 


afflietos  et  lubrieos  faciunt.  Sed  quia  volnpus 
venire  cum  afflictione  non  potest,  alio  quideia  lem- 
pore  per  custodi»  suae  solliciiudiDem  alfligiinl,  atqve 
alio  per  abundantiam  ad  voluptates  eniolliant. 

Quod  autem  in  bonam  terram ,  hi  suni  qui  in  cwdt 
bono  et  optimo  audientes  verbum  retineat ,  et  frudnm 
a/ferunt  in  patientia.  Bona  lerra  (ut  praediiiimiii) 
oinnibus  iribns  terr»  nequain  varieiatlbus  coiitraria 
iiicit,  et  libenter  videlicet  semen  verbi  suscipieado, 
et  quod  suscipit  Inter  adveraa  et  prospera  palieBter 
ad  fructus  usque  tempora  servando.  Aliter.  Boiia 
terra  friictum  per  patientiam  reddit,  quia  acllicet 
nulla  suni  bona  qu»  agimus,  si  non  sqiianifliiler 
eiiam  proximorum  mala  toleramns.   Uoanio  enini 


bil :  Hi  aulem  sunt  qui  circa  viam^  ubi  seminatur  ver- 
bum,  Et  cum  audierint^  confettim  venit  Satanas^  et 
aufert.  Mattbxus  ita  :  Omnis  qui  audit  verbwn  regni^ 
et  non  inteUigit,  venit  malus  et  rapit.  Ex  quo  mani- 
feste  docelur  eos  circa  viam  seminatos,  qui  verbum 
quod  audiunt  nulla  fide,  nullo  iniellectu,  nulla  sal- 
tem  tentante  utiliutis  occasione  percipere  dignanlur. 
Porro  super  petrosa  et  in  spinis  (ut  Dominus  eipo- 
nit)  seminantur  hi  qui  auditi  quidem  verbi  et  utilita- 
tem  probant,  et  desiderium  gusiani :  sed  ne  ad  id 
quod  probant  perveniant,  liujiis  vilae  eos  vel  adversa 
terrendo,  vel  prospera  blandiendo  reUrdant.  Contra 
quae  utraque  damna,  semen  quod  acceperat  tuuri^ 


quod  durios  portet.  Quia  dura  a  praesenti  saecelo 
menlis  nostrsr;  dilectio  delicit,  ejusdem  sascnli  adver- 
siias  crescit.  Ilinc  est  enim  quod  plerosque  cemi- 
nius,  et  bona  agere,  et  tamen  sub  gravi  iribtilailii- 
num  fasce  desudare.  Sed  juxu  vocem  Domini ,  fru- 
ctum  per  patieiiliam  redduut.  Quia  com  haibiliter 
flagella  suscipiunt,  posl  flagella  ad  requiem  siibliiiii- 
ter  suscipiuntur.  (jiiod  vero  secundom  Matthaeam  dici- 
tur  :  Et  fructum  affert ,  et  facit  aliud  quidem  eenlum^ 
aliud  autem  sexaginta^  porro  aliud  triginiaf  irigiDla 
referuniur  ad  nuptias.  Nam  et  Ipsa  digilorum  eoii- 
junctio,  quasi  molli  osculo  se  complextns  et  foDde- 
rans,  maritum  pingit  et  conjugem.  SexaginU  ad 


curabal  qui  ait,  P^arma;uiii(fa?,  II  (fexfrjs  e(astfii- p  viduas,  eo  quod  in  angustia  et  tribulatioDe  slat 


stris  ;  per  glorlam^  et  ignobilitalemf  per  mfamtam^  et 
bonam  famam^  ut  ieductores,  et  veraces  {II  Cor,  vi). 
llis  ergo  tribus  terrae  generibus,  sciio  omnes  qui 
verbum  auditum  non  faciunt,  eB&e  desigiiatos.  A 
quibus  omuibus,  qui  semen  acceptum  servat,  terra 
boiia  est.  Excipiunior  sane  Judaei  et  gentiles,  qui  ne 
Audire  quidem  merentur. 

Quod  autem  in  spinis  cecidit^  hi  sunt  qui  audierunt^ 
et  sollicitudinibus  et  divitiis  et  voluptatibus  vitte  euntes 
suffocatur^  n  non  refervnt  fructum,  Mirum  quomodo 
N>minus  spinas  divitias  inicrpretatus  sit»  cum  illae 
pungant,  istae  delectent.  £t  Umen  spinae  suut,  quia 
cogiiationuin  suarum  punctionibus  mentem  laceraut, 
et  cum  usque  ad  peccatum  pertrahunt,  quasi  in- 
flicto  vulnere  cruenUnl*  Quas  bene  hoc  in  loco,  q  aut  subiut  lectum  pouit^  $ed  svpra  caiuielabrvm  pomi^ 


positae.  IJnde  el  in  superiore  digito  deprimttnittr. 
Quantoque  major  est  difflculUs  expertae  quondam 
voluputis  illecebris  abstinere,  tanto  majus  ei  pr»- 
mluin.  Porro  centesimiis  numerus,  quaeso  diligeoler, 
lector,  attende,  a  sinistra  transfertur  ad  dexteram, 
et  iisdem  quidem  digitis,  scd  non  eadem  mann»  qni- 
bos  In  laeva  manu  nuptae  significantur  et  vidoae,  clr- 
culum  faciens,  exprimit  virginitatis  coronam.  Aliier. 
Fructum  tricesimum  verbuui  profert,  quod  fidem 
sanctx  Triuliaiis  aedificat.  Sexagesimom,  quod  o|Nrris 
perfeciionem  docet.  Quia  sex  dies  sunt,  in  quibtts 
oportet  operari.  Ceulesimum,  quod  ad  dexteraa 
regni  vitam  praedicat  xternam. 
Nemo  autem  Ivcernam  accendent ,  operit  eam 


alio  evangelisu  testante ,  nequaquam  Dominus  di- 
vitias,  sed  fallaces  divitias  appellat.  Fallaces  enim 
sunt,  quae  nobiscum  diu  permanere  non  possunt. 
Fallaces  siint,  quae  mentis  nostrx  inopiain  non  ex- 
pellunt.  Solae  autem  divitiae  verae  sunt,  qu»  nos 
divites  virtutlbus  faciunt  NoUndum  vero  est  quod 
exponens  Doininus  dicit,  ^iita  soUicitudittes  et  vo- 
tuptates,  et  divitice  suffoeant.  Suflbcant  enim,  quia 
iroportunis  cogiuiionibus  sihs  guttur  mentis  stran- 
gulant :  et  ^dom  bonom  desiderium  intrare  ad  cor 
non  sinuiitt  quasi  aditum  flaius  viuiis  necant.  No- 
undum  etiam  quod  duo  sunt  quae  divitiis  jung^^, 
sollicitudines  videlicet  et  volupUtcs,  quia  profecto 
et  per  curam  mentem  opprimiint,  ct  per  affluentiam 


ut  intrantes  videant  lumen.  Quia  supra  dixeral  apo« 
stolis :  Vobis  datum  est  nosse  myslerium  regni  Dei^ 
cmeris  autem  in  parabolis^  nunc  ostendit  per  eoe 
aliquaudo  etiam  caeteris  idem  mysterium  esse  re¥e- 
landum,  ei  pectus  omnium  qui  domum  Dei  essenl 
Intraturi  fidei  flammis  illustranduin.  Quibui  etiam 
yerbis  lypice  fiduciam  docet  praedicandi,  ne  qaii  il- 
more  carualium  incumiuodorum  lucem  scieniiae  quam 
novit  abscondat.  Vasis  cnim  et  lecti  nomine»  car- 
nem;  lucernae  autem  vocabulo,  verbum  deslgaau 
Quod  qui  ub  metum  (ut  dixi)  carnalium  incommodi>- 
rum  occulut,  ipsam  carnem  ulique  praeponil  maai- 
fi  siationi  veritatis,  et  ea  qnasi  operit  verbum  qvod 
prxdicare  trcpidai.  Supra  candelabroni  autem  ponil 


B 


KS  IN  I.UCi£  EVANGCLIUM 

loceniim,  qui  corpus  suum  ministcrio  Dei  subjicil,  A 
ut  superior  sil  prjedicilio  veriiaiis,  el  inferior  ser- 
vitus  corporis,  per  ipsam  lamen  corporis  servilulem 
eicelsior  Ivceai  doctrina,  quac  per  officia  corporalia, 
id  est,  per  vocem  el  linguam  el  cxleros  corporis 
notos*,  in  bonis  operibus  insinoalur  disceiiiibus. 
Soper  candelahrnm  ergo  ponit  luc^mam ,  cum  dlcit 
Aposlolos  :  Non  m  pugno^  tanquam  aerem  cadent , 
$§i  eaiH§o  eorput  meum^  et  servituti  tubjicio^  ne  forte 
(dik  pngdicant,  ipie  reprobut  inveniar  (i  Cor,  ix). 

NoH  enim  ett  occultum  quod  non  manifestetur^  nec 
dbtcandiimn  quod  non  cognotcatur  et  in  palam  veniat, 
Nolite  (inquil)  erubctcere  Evangetium  Dei ,  sed  inler 
lenebras  persecuiorum ,  lumen  verbi  supra  vesiri 
corporis  candelabrum  levale,  fixa  mente  reiinenies 
Ulani  retrlbntionis  exlrem»  diem,  quo  iiluminabit 
Iku$  abteondita  tenebrarum^  ei  manifettabit  cog^ta-^ 
xionat  eordhan  (i  Cor.  iv).  Tunc  enim  et  vos  a  Deo 
bas»  el  adversario  veriiatis  pcena  manet  aeiema. 

Yidete  ergo  quomodo  auditis,  Inslanler  nos  docet 
verbo  aoscultare ,  quatenus  et  noslro  illud  peclore 
eoniione  rominarey  et  alieno  ractare  sufficiamus  au- 
Alol. 

Qm  enhn  habet\  dabitur  illi,  Et  quicunque  non  ha- 
betf  eftam  quod  putat  u  habere,  auferetur  ab  t//o. 
Tola  (loquii)  intentione  verbo  quod  auditis  operam 
date.  Qoia  qoi  amorem  habet  verbl ,  dabitur  illi  ct 
sensus  iotelligendi  quod  amal.  At  qui  verbi  amorem 
■00  habel  audiendi,  etiamsi  vel  nalurali  ingenio  vel 
liiiararlo  se  callere  pularit  exercitio,  nulla  verae  sa-  q 
pienthB  dolcedine  gaodebil.  Quod  etsi  specialiler  de 
apostoliSy  qnibus  cbarilate  fideque  poiitis,  datum  ett 
N0SS€  wifftierium  regni  Dei ,  el  de  pcrfidis  Judxis,  qui 
In  perabolls  videntes  non  videbanl,  el  audienies  non 
iMelligebant,  quod  videlicei  liileram  legis,  In  qua 
gkNriabaDUir,amissuri  esseni,dieium  videalur :  poicsi 
iMsen  et  generaliier  aceipi ,  quia  nimirum  sacj.e  le- 
cior  iofeiilosos  negligendo  se  prlvai  sapienlia,  quam 
topleiy  sed  sludiosus,  elaborando  degusiai.  Idcirco 
aBtem  8«pe  ei  desidiosos  ingenlum  accipii,  ul  de 
nrg%eotia  josiius  puniaiur,  quia  quod  sine  labore 
asseqoi  poiuii  scire  conlemnil.  Et  idcirco  nonnun- 
qoaa  siodiosos  tardiiaie  iiitelligenti»  premllur,  ul 
eo  nuijora  prcmia  reiribuiionis  Invenialy  quo  magis 
etodio  Inventionis  elaborai.  D 

y«Mnntf  autem  ad  iUum  mater  et  fratret  ejus,  et 

monpaiarsmt  adire  ad  eum  pras  turba.  Fralres  Domiiii, 

«OB  ifil  beats  semper  virginis  Mariae ,  juxla  Helvi- 

^iooi,  nec  filii  Joseph  de  alia  uxorejuxta  quosdam  t 

VMaodl  y  sed  eorum  poiius  inlelligendi  sunt  esse  co- 

tl,  aicul  et  snpra  dlsseraimus.  Sane  quod  Domi- 

ad  matrem  fralresque  rogaios,  ab  officio  verbi 

IssiaMilat  egredi,  non  maiern»  refulat  obsequia 

M^ieiatis,  cujos  prxceptum  est,  Honora  patrem  et  ma* 

^9em{Exod.  xx);  sed  paieriiis  se  royslepiis  amplius 

^oaoi  maternis  affeciibus  debere  demonsiral,  idein 

Aobis  exeoiplo  quod  verbo  commendans,  Qui  amat 

^Mtrem  aut  malrem  pius  quam  me ,  non  est  me  dignus 

{Matth.  x).  Nvn  injuriose  fratres  coolemnit,  sed 


EXrOSITIO.  —  LIB.  Ilf.  45i 

opus  splrilale  carnis  cognalioni  praeferens,  rcligio- 
siorem  cordium  coptilam  docel  esse  quam  corporuni. 
Myslice  aulem  haec  leclio  superiori  concinit ,  ubi  de 
Judxis  lilieram  solum  legis  iiilueniibus  dicilur :  El 
quicunque  non  habet ,  etiam  quod  putat  te  habere,  au- 
feretur  ah  iUo,  Nam  niater  cl  fralres  Jesu,  synagoga, 
ex  cujus  carae  esi  edilus,  el  populus  esi  Judaeorum  ; 
qui  Salvatore  inius  docente,  venientes  intrare  ne- 
queunl,  cujus  spiriialiter  inielligere  dicia  negligiini. 
Praeoccopans  enim  lurba,  ejus  ingredilur  domuui, 
quia,  diflerenie  Judxa,  genlilitas  confluxii  ad  Gbrl- 
slum,  alque  iolerna  viix  mysteila,  quanlo  fide  vici- 
iiior,  lanto  menie  capacior  hausil.  Juxta  quod  psal- 
mus  ail :  Accedite  ad  eum ,  et  illuminamini  (Psalm, 

XXXIIl). 

Et  nuniiatum  ett  illi :  Mater  lua  et  fratret  tui  ttant 
foris,  volentet  te  videre.  liilus  verbum ,  inlus  esl  lu- 
mcn ;  unde  supra :  Ut  inlrantet  (Inquit)  videant  lumen. 
Sl  ergo  foris  siantes  nec  ipsi  agnoscuniur  parentes, 
cl  propter  nosirum  forlasse  non  agnoscunliir  exem- 
plum ,  quemadmodum  nos  agnoscemur,  si  foris  sic- 
mus?  Foris  enim  sianles  volunl  Domioum  vlJere, 
qui  splrllalem  in  lege  sensum  non  quasrenies,  sese 
ad  cuslodiam  liiterae  foris  fixerunt ,  ei  quasi  Ctiri- 
stum  pblius  ad  carnalia  docenda  coguni  exire.  quam 
se  ad  discenda  spirltalia  consentiunl  inirare. 

Qiit  respondentf  dixit  ad  eot  :  Mater  mea  et  frairet 
mei  hi  tunt  qui  verbum  Dei  audiunt ,  et  fadunt,  Tolu 
vliae  coelestis  perfectio  duobus  bls  comprehenditur» 
verbom  scillcel  Del  audire  ei  facere.  Unde  sutira 
Domlnus  parabolam  seminis  exponens,  ail  eos  qui 
audilu  tanlum  verbum  susceperint  lerram  esse  re- 
probain;  bonam  vero  eos  qul  in  corde  bono  ei 
opiimo  verbum  quod  audiunl  relineanl,  el  fiuclum 
afferanl  in  patienlia.  Qui  maler  Domini  vocanlur,  eu 
quod  illum  quoiidle  suo  vel  exemplo  vel  diclo  quasi 
paiianl  In  menle  proxlmorum.  Fratres  quoque  sunt 
ejus,  cnm  el  ipsi  faciuiil  volunlalem  Palris  ejus  qui 
iii  coelis  esi. 

Faclum  ett  autem  in  una  dierum^  et  ipse  ateendil  in 
unam  naviculam,  et  discipuli  ejus,  et  ait  ad  illot : 
Transfretemut  trant  ttagnum.  Et  atcenderunt,  In  bac 
navigalioiie  Dominus  ulramque  uniiis  ejusdemque 
siiae  person»  naiuram  dignatur  osieiidere,  dum  is 
qui  ul  homo  dormil  iu  navi,  furorem  maris  ui  Deus 
verbo  coercet.  Porro,  juxia  allegoriam,  mare  sive 
siagnum  qood  cum  suis  iransire  desiderai ,  leuebro- 
sus  amarusque  saeculi  praesentis  accipitur  xsius. 
NaviCttla  aulem,  quam  ascendunt,  nulla  melius  quam 
doininic»  passionis  inielligitur  arhor.  Gujus  bene- 
ficio  quique  fideles  adjuli ,  emensis  mundi  fluciibus, 
liahilaiionem  palriae  coelcsiis  qiiasi  siabiliiaiem  se- 
curi  liliorls  obiinenl.  Quod  aulem  Ipse  In  unam  na- 
viculam  cum  discipulis  Salvator  ascendit,  alihi  quid 
significet  aperil,  cum,  praenuniialo  suae  passionis 
resurrecilonisque  myslerlo,  mox  dicebai  ad  omnes  : 
Si  quit  vuU  pott  me  venire ,  abneget  teiptum ,  et  toilat 
crucem  tuam  quotidie,  et  sequatur  me. 

Navigantibus  autem  illit,   obdormivU»   Discipulls 


455  DEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS 

niiyigantibns  Ctiristus  obdormivit ,  quia  calcantlbiis 
sxcnlum  fldelibus,  fumrique  regnl  qitieiem  animo 
niediianiibus,  et  vel  secundo  Spiritus  sanrti  flato, 
vel  proprii  remigio  conaio  infidos  mundi  fasiuii  cer- 
tatim  post  terga  jactaniibus,  tempus  siibiio  dominica 
passlonis  advenit.  Unde  bene  Marcus  hoc  iinminente 
iioctis  tempore  gestum  fuisse  perhibet ,  ot  veri  solis 
occobitum,  non  sola  Domini  dormilio,  sed  et  ipsa 
decedcntis  lucis  bora  signiflcet. 

Et  descendit  procella  venli  in  ttagnum,  el  comple' 
banlKr,  et  pericHtabantur.  Domino  puppim  crucis^ 
qua  somnum  mortis  carperet,  ascendenie,  fliictus 
blaspbemaatium  persecutorum  dacnionicis  excilati 
procellis  assurgunt.  Quibus  tamen  non  ipsius  pa- 
lientia  turbatur,  sed  discipulorum  imbccilliias  coih 
cutitur,  trepid.it,  periclitalur. 

Aecedentet  autem  iuteitaverunt  eum^  dicentet :  PrfB" 
ceptor^  perimut.  Suscitanl  Dominum  discipuli ,  ne  eo 
tiormiente ,  fluctuum  feritate  dispereanl ,  quia  cujus 
mortem  viderant ,  maxinils  votis  resiirrectionem 
quftrebanl,  ne  si  diutius  ipse  morte  carnis  sopire- 
tur,  eorum  mens  spiritali  in  perpeiuum  morte  peri- 
ret.  Unde  bene  sequitur  : 

Al  Hl$  turgent,  increpavit  ventum  el  lempettatem 
aqua^  el  eetsavit^  et  facta  ett  IranqmUitas.  Ventum 
quippe  surgens  increpavit ,  quia,  resurreclione  cele- 
braia ,  diaboli  superbiam  siravit ,  dum  per  inortem 
deslruxit  eum  qui  liabcbai  mortis  imperium.  Tem- 
pestaiero  quoque  aquae  siirgens  cessare  fecit ,  quia 
veaanaro  Judcorum  rabiem ,  qiiae  caput  quatieiis 
clamaverat:  Si  filiut  Dei  est,  detcendut  nune  de 
eruce^  et  credimus  et,  de  sepiilcro  siirgendo  labefecli. 
Ubi  joxta  litteram  notaiiduni  quod  oinnes  creaiurae 
aentiant  Creatorem.  Quibus  euiin  increpatur  et  im- 
perator,  sentiant  imperant'*m,  non  errore  hxretico- 
rum,  qui  omnia  putant  animantia;  sed  majestaie 
Conditoris,  qu»  apud  nos  insensibilia,  i))i  $en>ibilia 
suiit. 

Dixit  autem  iUit :  Ubi  ett  fidet  vettra  ?  Recte  ar- 
guuntiir  qui  praesente  Cliristo  timebant ,  cum  ntique 
qui  ei  adliaeserit  perire  nou  possii.  Cui  simile  est 
quod  posl  roortis  soiniium  discipulis  apparens,  ex- 
probravit  incredulilaiem  iilorum  et  duritiam  cordis, 
quia  iis  qui  viderant  enm  resurrexisae  non  credide- 
runU  Itemque  dixit  ad  eos  :  0  ttulti  et  tardi  corde  ad 
credeHdum  in  omnibut  qum  locuti  tunt  propheta. 
Nomte  hwe  opornat  pati  ChriHum ,  et  ita  intrare  in 
gtoriam  wam  {Luc.xm)!  Ac  si  per  metaphoram 
navigii  diceret :  ?ionne  oportuit  Christum  soporari, 
undii  navem  in  qiia  qoiescebat  binc  iiide  verrenti- 
bus,  et  iu  sedatis  exiemplo  tumidis  gnrg^tum  cnmu- 
lis,  divinitatis  suae  conctis  paiefacere  potciitiaro? 

Qiit  Hmentet  Mira:i  $unt,  dicentet  ad  invicem  :  Quit 
^mlas  hic  ett ,  quia  et  venlit  imperat  et  mari,  et  obe- 
diuni  eit  MatthaettS  iU'  scribit:  Porro  hominet  miraH 
tunt^  dieentee^  QuaUe  etl,  hic?  i  tc.  Non  ergo  disci- 
puli ,  sed  naotfle  et  cseteri  qui  in  navi  erant  mira- 
baniur.  Sin  autem  qois  contentiose  voluerit  eoa  qni 
ntur  fu'8se  discipulos,  rcctc  respoiidcbimiis 


II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  436 

A  lioininos  appcllatos  qui  necduni  potenliam  novertni 
Salvatoris.  Et  nos  qiioque  singuli  cum  sigoo  doiol- 
nicae  crucis  iuibuti  sttculum  rclinqiiere  disponimiis» 
navem  profocto  eum  Jesu  conscendiuiua»  stagnoni 
tran-^.fretare  coiiamur.  Snd  qui  non  domiitaoil,  uequa 
obdormiet  custodient  temper  Itrael  (Ptal.  cxx),  ao 
bis  tamen  saepe  navigantibus,  quasi  inter  aequoris  fro- 
niiius  obdorinit,  quando  crebresceule  inier  mediot 
viriuium  iiisus,  vel  immundorum  spirituiim,  vel  bo* 
miiiuro  pravorum,  vel  ipso  nostrarum  cogitaiionoai 
impeto,  fldei  splendor  obtenebrescit ,  spei  ceisitodo 
coulabescit ,  amoris  flamnia  refrigescit.  Verum  inier 
liujusmodi  proceilas,  ad  illum  necesse  est  guberna- 
lorem  curramus,  illum  seduli  excitemus  qui  noii  ser- 
viat ,  sed  iinperet  .ventis.  Mox  tempestates  com- 

^  pescet  •  refundet  tranquillitatem  ,  portum  stlutii 
indulgebit.  Libet  inter  Uxz  paucis  diseusu  aposto- 
lici  navigii  varietate,  qualiter  bonos  suum  secreluni 
jiivet,  malorumve  permixtio  lurbet»  intueri.  Ecee 
enim «  ul  a  peifectioribus  incboemus»  post  celebraia 
doniinicx  resurrectionis  solemnia,  sepiem  eiecti  di- 
scipuli  navem  piscaturi  ascendunf,  et  quia  non  looge 
a  terra  perpetuae  quietis,  sed  quasi  cubitis  ducentii 
aberani,  hoc  est,  lantuin  mundo  animum,  quauitiim 
gemina  dilectio  poscebat  apposuerani»  quia  se  Peim 
negoliis  sarcularibus  exuerai,  jam  Dominum  in  lii* 
lore  mortalitaiis  sianlero  ceniere,  jam  cum  illo 
epiilari ,  jam  maiie  supernas  lucis  aspirante,  mystico 
maguoniin  piscium  iiuinero  sua  retia  impleta»  iiec 

^  tanien  rupta  suscipere,  aique  iuflmis  saeculi  fluciibua 

^  exirabere  merentur.  Alibi  Petrus,  ut  supra  legiiur» 
jubenie  Domino,  retia  laxal  incapturam»  pisciuiiique 
comprebendit  multiiudinero  copiosaro.  Sed  quia  ipse 
(ragilis  adliuc  aniini  fuerat,  ita  ut  Cbrislo  treiDeus 
diceret :  Exi  a  mCf  quia  homo  peccator  ium «  Domtiie 
(Lur.  v),  et  retia  tunc  rupta  sunt,  ct  si  ood  socii 
adjuvissent,  naves  eiiain  mersx  subsiderent.  Item  ta 
boc  loco  discipuli  cum  Domino  navem  consceiidiuil« 
mare  adeunt ,  sed  quia  intererat  et  Judas ,  el  Doai- 
nus  in  puppi,  quie  sedes  erat  gubernanti»  doriiiisset 
et  ventus  poniusque  deforis  sxvisse  perhilieiitiir. 
Naiii  et  si  multa  illic  discipulorutn  merila  uaviga* 
bant ,  tunc  adbuc  eam  pertidia  proditoris  agitaliat : 
et  qui  suis  meritis  flrini  fuere,  turbabantur  alieiiis. 

0  Item  Pauius  cum  fratribus  Uierosolymam  oavigaas, 
et  diem  Pentecosten  ibi  Spiritusque  sancii  gaodia 
cekbrare  festinans,  recto  cursu  cuucta  peragral. 
Torro  ab  llierosolyinis  Homam  relegatus,  quia  caoi 
infidelibus  iter  agii ,  mare  furit ,  veoti  refraganlur, 
iniber  imminel,  frigora  fatigant,  astra  obnabilanl, 
terra  negaiur,  triticuro  in  mare  jactatur,  oavii  ar- 
mamenta  toiluntur,  ipsa  postremo  navis  arenis  illiin 
dissolvitur,  natur»  quam  non  agnoscunt*  lerrafli^ 
nando  petunt.  Et  qui  sxculi  undas  oneraii  cupidili« 
libus  subierant ,  eodem  adversante  sasculo  vix  irodi 
evadunt.  Juxta  quod  idero  apostolus  ail:  Ipee  autem 
talvut  (rit,  tic  tamen  quati  per  ignem  (I  Cor.  iii). 

Et  navigaverunt  ad  regionem  Gerasenorum ,  qua;  tU 
contra  Galitwam,  Gerasa  est  urbs  insigais  ArabiA 


437 


fiN  LfCiC  tVANCELIUM  EXPOSITIQ.  —  LIB.  Ul 


45» 


irans  Jordanem,  juncla  monti  Galaad,  quam  Cetiiiil  A 
iribin  Manaaie,  nnn  longe  a  stagno  Tiberiadis,  in 
quod  porci  praeeipilati  sunt.  Significat  aatein  nalio- 
necD  gcntium,  qnain  post  passionis  somnum  resur- 
reclionisque  siiac  gloriam,  missis  pnedicatoribus , 
SalTator  esi  visitare  dignatus.  Unde  liene  Gerasa, 
sife  Gergesi  (ul  quidam  leguni)  coloniim  ejiciens, 
fel  adrena  propinqoans  interpretatur.  Videlicet  in- 
(iMiant  qnia  gentium  populus ,  et  eum  a  quo  neqiil- 
ler  incolebaiur  hostem  suis  de  cordibus  ejecerit ,  et 
qni  eral  longe  racins  sit  prope  in  sanguine  Christi. 

Ei  eum  egreauB  estet  ad  terrem,  occurrit  ilU  vir 
(fmdmm  qni  habekat  denMnium  jam  lemporibus  multit. 
Vir  laie  flgnram  populi  geniilis  acctpii,  qui  multis 
lemporlbos,  hoc  est  ab  ipso  pene  mundi  nascentis 
iiordiot  fexabatur  furore  dementi.  ^ 

Ei  pe$Hmenf  non  induebatur.  Quia  integimentnm 
aatane  iiifle  et  virtotis  amisit.  Hoc  enim  fidei  et  cba- 
rltatii  Indumento  primi  parenles  nosiri,  postqnam 
peecavere,  niidati  esse  legtintnr.  Hac  stola  prima 
llloa  laxuriosns  postquaro  pcenitens  ad  patrem  re- 
dilt  lodultor. 

IVe^ite  iM  domo  manebal,  $ed  iu  monumentis.  Quia 
iu  cooseieniia  sua  non  requiescebat,  sed  in  moriuis 
operilnis,  boe  est  in  peccaiis,  deleclabatur.  Quid 
enim  iont  eorpora  perfldorum,  nisi  quaedam  dcfun- 
Cloram  sepulera,  in  quibus  non  Dei  habiiat  sermo» 
aod  onlma  peccatis  mortua  reclndilur  ? 

is  «I  eidit  letum,  procidit  ante  iilum.  Et  exclamans 

^oee  magna  dixit :  Quid  mihi  et  tibi  esl,  Jesu  Fili  Dei  ^ 

mUiueimiT  Qiianla  Arii  vcsania,  iesum  creaturam  et 

Mn  Deom  credere,  quem  Filium  Dei  altissimi  d(e- 

mones  eredont  et  contremiscunt !  Quae  impietas  Ju- 

dcorum  eum  dieere  in  principe  dacmoniorum  eje- 

fftase  dsenwnia,  qoem  ipsa  daemonia  fatentur  nihil 

iecQfli  habere  commune?  Qiiin  hoc  ipsum  quodiunc 

per  dsemoniaci  clamafere  furorem ,  post  in  delubris 

idolorum  dicere  et  confileri  non  desinuni,  Jesiini  vi- 

delieel  esse  Cbrislum  Filium  Dei  altiasiuii,  nec  se 

tfiqold  enm  illo  pacis  aut  socictKtls  babere. 

Obeeero  le,  ne  me  torqueas.  Prcecipiebat  enim  tpt- 
riftn  hmmundo  ut  exirei  ab  liomine.  Mullis  enim  lein-' 
peribmi  etrripiebal  itlum.  Ilostis  bumanae  saiutis  non 
exigoum  sibi  duelt  esse  lormentiim,  ab  hominis  l£- 
sioae  eeasare ;  quoquo  hunc  diutius  possidere  sole-  d 
bal,  eo  difflciliiis  dimiltere  consentii.  Unde  studen* 
dam  iomnopere  est  ut  et  si  quando,  ut  boroiiies  a 
diabolo  superemur»  mox  ejus  laqueos  evitare  sata« 
ganoi»  oe  si  tardius  ejos  jari  resislatur,  laboriosius 
qiiandoqQe  pellatur. 

Ei  finciebatur  catenis^  el  compedibus  custoditus. 
Caieiiis  et  compedibus  graves  et  durae  leges  si^nifi- 
caoior  gentlom,  qutbus  dl  in  eorum  republica  pec- 
caia  eobibentur. 

El  rupiis  vineulis^  agebatur  a  dmmonio  in  deserto. 

Qota  etiam  ipsis  iraosgressis  legibus,  ad  ea  scclcra 

capidilaie  ducebaiur,   qus  jatn  vulgareui  cousueiu- 

diiiem  excederent. 

intirrogavit  autcm  iltum  Jesus    dicens :  Quod  libi 


nomen  est  ?  Af  itle  dixil :  Legio,  quia  intraverunt  deS" 
monia  multain  cum.Non  veluliiiscius  nomen  inqiiirit, 
seil  ut  confessa  coraro  teste  qiiam  furi^ns  loierabal 
[iaiiorab.ii],  virtus  corantis  graiior  emicarel.  Sed  et 
nostri  temporis  sacerdotes,  qui  per  exorcisiui  gra- 
tiam  dxmones  ejicere  norunt,  solent  dicere  patieiites 
non  aliter  valere  corari  nisiquantuin  sapere  possuiit 
omne  quod  ab  imroundis  spirtiibus  visu,  audilo, 
gustu,  taciu,  ei  alio  quolibet  corporis  vel  aoimi 
sensu,  vigilaulcs  dormientesve  pertulerint,  eonfi« 
teudo  patenler  expoiiant.  Ei  maxiuic,  quaiido  vei 
viris  iu  specie  feroinea,  vel  in  virili  habito  feminis 
apparentes,  quos  daeroones  Galli  Dusios  vocanl,  in- 
fando  miracuio  spiritus  incorporei  corporis  humani 
concuhitum  petere  se  ac  patrare  confinguut.  Et  no- 
men  dsmonis,  quo  se  ceiiseri  dixcrit,  et  dejerandi 
modos,  quibus  amoris  sui  foedus  aiterutruro  pepigc- 
rint,  prodendos  esse  prdpcipiuni.  Quae  mendacio  si« 
millinia  res,  sed  adeo  vera,  ct  plurimoruro  eat  atle- 
slationo  uoiissiina,  nl  quidam  vicinosmihi  presbyter 
retulerit  se  quarodam  sanctiroonialeni  fcroinam  a 
dsemonio  curare  ccepisse,  sed  quandiu  re:>  lateliai, 
nihil  apud  eam  proficere  potuisse.  Coiifesso  autem 
quo  molestabalur  pbaniasroate,  mox  et  ipsuin  ora- 
liouihus  cxterisqiie  quae  oporlebal  puriUcationuin 
generihus  cffugasse,  et  ejusdem  feroin»  corpus  ab  ul- 
ceribus,  qux  daeroouis  laclu  contraxerat,  roedicinaii 
studio  adjunclo  sale  benediclo  curasse.  Sed  d<ini 
utiutn  de  ulcerihus,  quod  altius  lateri  infixum  rcpc- 
rerai,  nullaienus  pfssct,  qujn  continuo  panderelur, 
obJucere,  ab  eadein  ipsa,  quam  saiiare  volchnt , 
consilium  ,  qiio  sanareiur  ,  accepisse.  Si  (iiiquit) 
oleum  pro  infirmis  consecratum,  eidem  medicameru^ 
asperseriSf  sicque  me  perunxeris^  statini  sanitali  resli" 
tuar,  Nam  vidi  quondam  per  spiritum,  in  quadam 
longius  posita  civitate,  quam  nunquam  corporalibus 
oculis  vidi,  puellam  quamdam  pari  calamittite  lubo- 
ranlem^  tatiter  a  sacerdote  curatam,  Fecil  ut  11  la  sug- 
gesscral,  siatimquc  ulcus  remediuin,  quod  autc  re* 
spuerat,  accipere  consensit.  Haec  coatra  fraudes  dae- 
monum  paucis  explicare  curavi,  ut  quar^  ^un  frus- 
Ira  Dofflinus  noinen  ejus  quero  expulsurus  eral  spi- 
ritus  interrogaret,  intelligas.  Quod  vero  daeiuonia 
niulla  bominein  intrasse  memoraulur,  significai  po* 
puluro  gentium  noo  uni  cuilibet,  sed  innumeris  ac  di- 
vcrsis  idololairi»  cultibus  esse  mancipaiuro.  Cui 
conlra  scriptuui  est,  quod  mu/(t(i(diiits  credentium 
erat  cor  et  anima  una  {Act,  iv).  Unde  bene  iii  Uaby- 
lonia  linguaruw  uuitas  scissa,  in  llierosolyuia  est 
linguarum  varieias  adunaia;  el  illa  confusio,  ha»c 
vibio  pacis  interprctatur :  quia  videlicel  elecios  in 
plerisque  linguis  ei  gentibus  una  fides  ac  pielas  pacifi- 
cando  confirmai,  reprobos  aulein  plures  seciai  quniii 
linguae  dissociando  confundunt. 

Et  regabant  eum  ne  imperaret  itlis  ut  in  abyssum 
irent,  Sciehant  doiinones,  aliquando  futurum  ut  per 
Domini  .idvenlum  mittareutur  in  ahyssuro,  iiou  ipsi 
futura  prxdiviuautes,  sed  propbelaruro  de  sc  dicia 
recolcnies,   ideoque  Domini  adventus,  quam  niira- 


499  BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  11. 

bantar  gloritin»  ad  suani  arbitrabanlur  tendere  per-  A 
niciem. 

Erai  autem  ib\  grex  muUorum  porcomm,  pascenlhm 
tft  monte :  et  ro§abant  eum  tU  perniUleret  eis  in  iUae 
ingredi :  et  permtMt  iiti$.  Idf^o  permisit  quod  pelebant 
dxmonibuSy  nt  per  iiiterrectionem  porcorum  bomini- 
bus  aaltttii  nccasio  praeberetttr.  Pastores  enim  iata 
eementes,  atatim  nuniiant  civilati.  Erubescat  Mani- 
cbaeits.  Si  de  eadem  sulistaniia  el  ex  eodem  auctore 
liominam  bestiarumque  aunt  animx,  quo  modo  ob 
iinius  bominis  salutem  duo  mrilia  percorwB  soffocan- 
iur?ln  qaomm  taroen  interiia,  flguraliter  homines 
immundi,  tocIs  et  ralionis  expertes,  indicantur,  qui 
rn  monte  superbiae  pascentes,  hitulentis  olilectaniur 
In  aetibiM.Talibasenim  per  cultus  idolorum  possunt 
(facmonia  domiJDart.  Nam  nisl  quis  porci  more  vtxe-  " 
rit,  nunquam  accipiet  in  eum  diabolus  potesiatem» 
iiit  ad  probaudum  tanturo,  non  aotem  et  ad  perden- 
dumt  acclpiet. 

Esdemnt  ergo  icmoma  ab  homine^  et  intraverunt  vi 
poreoi^  et  hnpetu  abiit  grex  per  prcseepe  in  ttagnum^ 
et  iuffocatue  est.  Significat  quod  }am  elarificata  Ec- 
rlesfa,  et  liberato  populo  gentium  a  dimilnatione 
daRmonlorom,  in  abditis  agunt  sacrilegos  ritns  suos 
qai  Chrisfo  credere  nohierunt,  caeca  et  profunda  cn- 
riositate  siibmersi.  Et  notandnm  quod  spiritus  im- 
mundi  nee  in  porcos  irent,  nisi  hoc  illls  benignusrpse 
Salntor  petentibus,  qiios  certe  in  abyssnm  posset 
relegare,  concederet:  rem  necessariam  docere  nos 
voTens,  ut  scilicet  noYerimus  eos,  multo  minus  sua  n 
polestate  posse  nocere  hominibus,  qni  nec  pecoribna 
qualibeicunque  potuerunt.  Hanc  autem  pntesfatem 
Deus  bonns  occulia  jnslitia  nobis  dare  potest,  injus- 
tam  non  potesl. 

Quod  ut  viderunt  faetrnn^  4ful  paicebaiit  fugerunt  et 
nuntiaverunt  in  dvitatem  et  in  viltai,  Quod  paslores 
porcorum  fugientes  ista  mintiaverunt ,  signiflcat 
quosdam  etlam  prfmates  ImpFornm  ,  quanquam 
Christianam  legem  fugiant ,  polentiam  tamen  ejus 
per  gentes,  stupendo  et  mirando  prxdieare. 

Qiit  venemnt  ad  Jetum,  et  invenerunt  hominem  te- 
dentem  a  quo  damonia  exierant^  veititumf  ac  iana 
mente^  ad  pedee  e/us,  et  timuerunt,  etc.  Significat 
maltitndinem  Teiusia  saavitate  delectatam  honorare 
qaUiem,  sed  nolle  paii  Christianam  legeni,  dum  di-  D 
cant  quod  eam  implere  non  possintt  admlrantes  ta- 
men  fidelem  populum  a  pristina  perdita  conversa- 
ilone  sanatom.  Sedere  namque  ad  pedes  Domini  est, 
rationall  qoempinm  mentis  examine  sobnixum  vesti- 
gia  Salvatorls,  quae  seqoatur»  intueri.  Yestitom  re- 
aomere,  est  vlrtutom  studiis,  quae  deceptus  amiseral, 
ornari. 

Et  rogaverunt  illum  omnis  muUitudo  regionit  Gera^ 
unorum^  ut  diicedera  ab  t7/ti,  ^nta  Hmore  magno  tene^ 
bantur.  Conscli  fragilitatis  suae  Geraseni»  praesentia 
se  Domini  Judicabant  indignos,  non  capientes  Del 
verbom,  nec  infirroa  adliuc  menie  pondus  saplentiae 
su^tinere  valentes.  Quod  et  Pelro  ipsi,  viso  piscium 
niiraculo,   coiitlgisse  logitur,  et  vidua  Saraptan^ 


SECT.  i.  --  EXEGETlCA  GENUINA.  140 

l>eaii  Eliae,  cujus  se  sensit  hospitio  beBedicr»  hibiW 
omlniis  se  pulavit  praesentia  gravari.  Quid  mM  ei 
tibi,  inquit,  otr  Dei  ?  ingreaus  et  ad  nw,  ut  memarm* 
rentur  imquitales  meas »  el  oeciderci  fitium  mewn 
{III  Reg.  xvii)? 

Ipic  autem  ascendem  navem^  revefiUi  eot.  DixerM 
supra»  Domiiium  reiietis  navem  ascendisse  poreiuK* 
bus,  compresslsque  una  cum  vento  fluctnms,  egret» 
suni  mox  occurrentem  sibi  curasse  daeffioniaeuiii. 
Quo  significare  docuimus,  eum  reliclis  lodaeae  po- 
pulis,  ex  qua  carnis  duxit  originem«  transacla  soae 
passionis  tempesute  ,  gentium  proeurasse  saloteni. 
Hii  ita  gestis  patriam  revertilur ,  qwa  ccsdtaa  «s 
parte  contigit  in  hraet,  donec  pienitudo  gentium  inira^ 
ret ;  et  jtc  omnii  Urael  saUui  fieret  (Aem.  xi).  Aa- 
cendit  autem  in  navem,  sed  neque  ipse  somno  pro- 
milur,  neqoe  navie  procella  pulsator,  qoia  Ckrisitua 
iurgeui  a  moriuiif  ytm  non  moritur^  mon  illi  mltra 
non  dominabitur  {Hom.  vi).  Cujua  lamen  iropaeoa» 
passionis  resurrectionisque  gloria  crediluria  JodaMi 
tribobos  iotimabitur»  et  cum  praedicator  mortis  soae, 
quo  mortem  vicit  vexillo,  credi  ab  Hebrasis  cceperlt» 
quasi  repetita,  in  qua  dormierat,  navi  patriain  re* 
gredietur. 

Et  rogabat  iUum  vir,  a  quo  dtemouia  eaieratU^  ui 
cum  eo  ciut.  Dimint  autem  aum  Jeeui^  tUceni :  Radi 
domum  tuam^et  narraquanta  tibi  fecerit  Deui.  Haecea 
ilia  Apostoli  senientia  recte  possunt  inielligtt  cooi 
alt:  Diiiolvi  et  eae  cum  C/rrialo,  mutto  magii  optimuM : 
manere  in  came^  neceaarium  propter  voi  {Philip»  i). 
Ul  sic  qoisqoe  iutelligat  post  remissionem  peccato- 
rum  redeundum  esse  sibi  in  conscieniiam  bonaro, 
et  serviendum  Evangelio,  propter  aliorum  eliam  sa- 
lutem,  ut  deinde  cum  Cbristo  requiescat,  ne  cum 
praepropere  Jam  vult  esse  cum  Cbrislo,  negligat  mi- 
nisteriuro  prxdicaUonis  fraternae  redemptioni  acconi- 
inodatum.  Quod  vero  Matthaeus  duoa  dicit  a  daemo- 
niim  legione  curatos,  Marcus  autem  et  Loeas  uoiim 
commemorant,  intelligas  onom  eorom  fuisse  per- 
ionae  alicujus  clarioris  et  (amosioris,  quem  regio  lllat 
niaxime  dolebnt,  et  pro  cujus  salute  plurimum  aal- 
agebat.  Hoc  volentes  significare  duo  evangeliataB  so- 
luro  commemorandum  judicaveront,  de  qoo  facti 
bujus  fama  ialius  praeclariusque  flagraverat.  Sod  et 
allegoris  sumina  concordat,  quia  sicot  unos  a  daa- 
roonio  possessus  Judaeorum,  sic  et  duo  gentilia  po» 
puli  typum  non  inconvenienter  exprimonl.  Nam  eom 
tres  filioi  Noe  generaveril,  unlus  aolom  familia  in 
possf  ssionem  ascita  est  Dei :  ez  doobos  raliqoti  di- 
versaium  nationum,  quae  idolis  mancipareotor,  pro- 
creaii  sont  populi. 

Factum  eit  autem,  cum  reiiiut  Jetui^  excepit  iUum 
turba,  Erantenim  omnei  exipectantei  eum.  El  superios 
dixi  quod  in  fine  saecuil  Dominus  sit  ad  Jodaeoa  cle* 
menter  reditorus,  atque  ab  eis  per  fidei  confeaaio- 
nem  iibenler  excipiendos.  Nam  quod  erant  omma 
exipectantci  eum^  boc  esi  nimirum,  quod  eidem  sjo- 
agogae  per  prophetam  loquitur :  Dia  mutioi  eoMpe- 
ctabii  me ,  el  non  fornicaberitf  et  non  erii  subdita  viro 


411 


IN  LUCiG  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  --  LIB.  IIL 


m 


(Clit.  ui)«  Nune  enim  nec  viro  Cbrislo  SQbdila,  nec  A  pait  specertJi  saluiem.  Notandumque  quod  e(  arclii- 


rornicaia  cum  idoli«»  eiipeclatione  longissima  sponsi 
soi  priorist  boc  eat  Domini  Cbristi,  quandoque  per 
gratiam  venturi  praeaiolatur  amplexum. 

Ei  eece^  wnit  tir  cui  nomen  eral  JairuSf  et  ipee 
pHmcep»  Synagogas  erau  Priori  lectioni,  qua  de  ab- 
jedione  Synagog»  fideque  Ecclesise,  atque  iterum 
itatoaralione  Synagog»  sumus  interpreuti,  conse- 
qnenter  arcbiaynagogi  fllia  moriens  subjungitur , 
qnam  d«m  suscitare  properat  Dominus^  pnfcoccupat 
llla  bsmorrboissa  mulier,  prxripit  sanitaiero,  fitque 
ut  pr«veniens  prior  Milute  poiiatur.  JEthiopia  euim 
prteweidet  maittcs  ejus  Deo  (Psal.  lxvu).  Et  cum 
Intraverll  pleniiudo  gentium,  tunc  omnis  Israel  sal- 
viis  fiel.  Princeps  ilaque  Synagog.^e  nuUus  melius 


synagogi  duodenis  sii  filia,  et  mulier  bsc  ab  annis 
duodecim  sanguine  fluxerii,  boc  est  eodem  quo  b«e 
nata  sit  tempore  illa  cceperat  inflnnari,  Una  enim  pe* 
ne  eademque  ssculi  biijus  «late»  et  Synagoga  in 
palriarcbis  nasci,  et  gentilium  natlo  per  orbem  eoa- 
pit  idololairi»  sanie  rcedari.  Nam  el  gemine  fluxus 
sanguinis,  lioc  est,  et  super  idololatriae  prostitutione, 
et  super  bis  qus  camls  ac  sanguinis  oblectatioM 
patrauturf  potest  intelligi.  Unde  pnlcbre  sacra  relerl 
bistoria,  tempore  quo  David  adbuc  puer  Goliath  gi« 
gaotein  stravit,  Philisibiim  in  finlbus  Dommim,  id 
est  sanguinum,  fuisse  castramelaios.  Qula  videlicel 
Dominus  ad  debeltandum  mundi  principem,  bumilis 
apparens,  non  modo  operibus  infructuosis,  sed  el 


qoaffl  ipse  Moyses  inlelligitur.  Unde  bene  Jairus,  id  ^  religioni  spurcissimas  deditos  geuiilium  populos  in- 


est,  llhuninans,  sive  illuminatus  vocatur,  quia  qui 
aecipil  verba  vitaedare  nobis»  et  per  baeccftteros 
llbnBinat,  et  ipse  a  Spiritu  sancto ,  quo  viiala 
BMBila  scribere  vel  docere  possit,  illuminatnr. 

Ei  eeeidU  ad  pede$  Jeiu,  fogam  eum  ut  intrant  m 
ifeimmi  «/as.  Si  caput  Cbrisli  Deus,  pedes  conse- 
qnenier  Incamatio,  qua  terram  nostrae  morialiiaiis 
teiigiiy  accipleudi  sunt.  Cecidil  igitur  atcbisynago- 
gos  ad  pedes  Jesu,  quia  legislaior  cum  tota  pairum 
progenie  Cbristum  in  carne  apparentem  longe  sibi 
dlgniiatis  gloria  praeferendum  esse  cognovit,  iilud 
Apoeidi  sedula  devolione  protestans :  Quia  quod  /n- 
firwmm  e»i  Dei^  fortiu»  e»t  hominibu»  (/  Cor,  i).  Uih 


venit.  Ergo  quandiu  Synagoga  viguit,  laboravit  Ec- 
desia.  Defectus  illius  hujus  est  virtus,  qala  iUorufla 
delicto  salus  geniibus. 

Quw  in  medico»  erogaverai  omnem  »ub»tantiam 
stiam,  nee  ab  ullo  potuU  curari»  Medicos  sive  falsoi 
tbeologoe,  sive  phiiosophos,  legumqoe  doctores  saa* 
cularium,  qui  multa  de  vlrlutibus  viiiisque  subiills- 
sime  disserenies,  uiilia  se  videndl  credendiqoe  insti- 
luta  morUlibus  dare  promitiebant,  seu  cerie  ipsos 
spirilus  immundos  signiffcat  qui  veiut  bominihua 
consulendo,  se  jam  pro  Deo  colendos  ingerebant. 
Quibus  vicissim  audiendis,  gentlliias  quanlo  magis 
naiuralis  industriae  vires  expenderai,  lanlo  miniis 


favii  eum  intrare  in  domum  siiain,  quia  continuls  ^  poiuit  ab  iniquitatis  suae  sorde  curari.  Unde  bene 


gaiidionim  votis  ejus  videre  desiderabai  advenium. 
^nijRa  auiem  mea  (inquii  Propbeta)  exsultabit  in  Do* 
iMiio,  ei  delectabitur  tuper  Je»u  eju»,  Omnia  o»»a  mea 
^Keem,  Domme,  qui»  stmi/ti  tibi  (P»alm.  xxxiv)?  Et 
lioe  esl  ad  pedes  Jesn  cadere,  eum  snper  omnes  sin- 
^iilariter  magnum  |Ha  flde  fateri. 

Qum  filia  unica  erat  illi^  fere  annorum  duodecim^ 
m»  kae  moriebatur»  Ipsa  Synagoga,  quae  sola  legali 
laaiiUitione  composita,  quasi  unica  Moysi  nata  erat, 
quasi  doodecimo  aetatls  anno,  hoc  est,  tempore  pu- 
berialis  appropiiiquante  moriebatur ;  quia  nobiliter  a 
jiropbelis  educata,  postquam  ad  intelligibiles  annos 
perveiieral,  postquam  spirltales  Deo  froctus  gignere 
debehal,  sobito  errorum  languore  consternnta,  spi- 


Marcus  de  bac  muliere  scribens,  ait :  Et  fuerat  multa 
perpe»»a  a  eompluribu»  mediei»^  et  erogaverat  omma 
siur,  nec  qmdquam  profeceral^  »ed  magi»  deieriui  habe- 
bat.  Sed  baec,  ubi  populum  Judaeorum  aegrotare,  vo- 
romque  de  coelo  cognovlt  adesse  medicum,  coepil  el 
ipsa  languoris  sui  sperare  pariier  et  quaeritare  reme- 
dium. 

Acee»»it  reiro,  et  Uligit  fimbfiam  ve»iimenti  eju»^  ei 
confe»tim  »lelit  fluxu»  »anguini»  eju»,  Accedit  ct  Do- 
minum  langit  Ecciesia,  quae  ei  per  fldei  veriiatem 
appropinquat.  Accedit  autem  retro,  sive  juxla  id 
quod  ipse  ait:  Si  qui»  mihi  mim»trat,  me  »equatmr 
(Joan.  xii);  et  alibi  praecipitur :  Posf  Dominum  Deum 
tuum  ambuiabi»;  sive  quia  preseniem  in  cariie  Doml- 


TiUlis  vilc  vias  ingredi  desperabiliter  omisiu  Et  si  D  num  non  videns,  peraclis  temporariae  dispensationis 


noa  1  Cbrislo  soccorreretur,  borrendam  per  omnia 
corroissel  in  mortem. 

£l  eontigit^  dum  hrei^  a  turba  eomprimebatur.  Ad 
podhn  pergens  sanandam  Dominus,  a  lurba  com- 
primlior,  quia  gentl  Judaeae  salutaria  monita  prae- 
bens,  qelhus  aegram  vitilsejus  consclentlam  erigeret, 
Doxia  eamalittm  populorum  est  consueludine  gra- 
▼atos. 

Ei  mulier  quasdam  erai  in  fluxu  »anguini»  anni»  duo^ 
deeim.  Mulier  sanguine  flnens  Ecclesia  est  ex  genti* 
bus  congregata,  quae  ingenito  carnalium  delectaiio* 
iiom  pollnla  fluxu,  atque  a  coetu  jam  fuerat  segre- 
gata  fidelium.  Sed  duin  Verbuni  Dei  Jiid^eam  salvare 
decemeret,  paralam  jam  promissamquc  aliis  prxri- 


sacramentis,  ejus  jam  per  fidem  coepit  vestigia  sub- 
sequi.  Tangitautemfimbriamvestimenti,  ei  uiidam 
restriiigit  sanguinis,  quia  beains  el  vere  mundan- 
dus,  qui  vel  extremam  verbi  partem  fidei  mano 
conligerit.  Nam  rarus  valde,  qui  ejus  vel  in  peciore 
recumbere,  vel  caput  mereatur  pisiica  nardo  penm* 
gere,  cum  el  ilte  magnus  fuerit  qui  se  indignum  do- 
cebat  ejus  calceamenta  porure  ;  magna  el  illa 
quae  ungere  pedes  ejus,  et  capiliis  sois  lergere  pro- 
ineruit. 

Et  miJeen»:  Qui»  e»i  qui  me  tetigiif  Non  ut  Ipse 
qiiae  nesciat  doceatur,  sed  ut  virtus  iidei,  quam  no- 
vcral,  imo  quaro  ipsc  dcderai,in  muliere  declareiur, 
ialcrrogat. 


B 


4iS  BF.D.£  VRNCRABILIS  OPP.  PAI\S  U. 

Negmilikui  Mtem  omMbm.  dixit  Pttrus  et  qmcum  A 
Ulo  eratU:  Preteeptor,  tnrbee  U  eomprimnnt  et  offi» 
gtint,  et  dicie^  Quit  fne  letigit  ?  Quem  tiirliae  pission 
coroiianiM  coiuprimuni,  mia  credula  mulier  Domi- 
num  tangii.  Quia  qui  diversia  inordiuale  glomeran* 
linm  toresibus  affligiiur,  aolo  catholic»  Ccclesiae  i- 
dcliter  corde  qucritatur.  Nam  sicnt  quidam  ▼ideniet 
non  Tident,  ei  audieniea  non  audiuni,  ita  etiam  tan- 
gentei  non  langant,  qui  non  fideliier  Ciiriitum  tan* 
giint.  Unde  coidam  amanti  qoidem,  aed  nondum 
|»lene  credenti  dicit :  NoU  me  tangere^  nondum  enim 
auendi  ad  Patrem  meum  (Jom,  xi) ;  aperte  docens 
quid  sil  eom  veraciter  tangere,  Patri  scilicet  arqua- 
lem  credere. 

Et  dixU  Jetui :  Tetigit  me  atiquie.  Nam  ego  nowi 
vhrtutem  de  me  esitee^  etc.  Dicat  Pelagius,  si  placet, 
se  sao  conanimo  salvari.  Dicamiis  autem  nos,  quia 
vana  taltis  hominis,  in  Deo  Csciemus  virtntem.  Nam 
et  ipse  virtuiem,  qiiae  propiiieiur  omnibus  iniquiia- 
tibus  nofttris,  ei  sanei  omnes  Isnguores  noMros,  nnn 
ez  nobis  ipsis,  sed  de  se  novit  eiire.  Non  ergo  latel 
eom  qai  flmbriam  teiigerii,  id  eat»  incamationis 
myslerla»  donec  ad  majora  capienda  perveniat,  per- 
fecte  amando  crediderit. 

At  ipee  dixit  itU  :  FiUa^  fidee  tua  le  $alvam  feeit ; 
vade  ijt  paee.  Ideo  ^ia^  g«ia  fidee  tua  te  taleam  fecit. 
N<^  dizil,  0«te8  lua  le  salvam  factara  est,  sed 
iolvam  feeit*  In  eo  enim,  quod  credidistl,  jam  salva 
facta  es. 

Adkuc  Hlo  ioquente^  ffemt  quidam  ad  prineipem  tgn-  r 
agoga^  dieent  et :  qma  mortua  ett  plia  tua ,  no/t 
uexare  itium.  Salvata  a  profluvio  sanguinis  miiliere, 
moK  filia  principis  inorloa  nuntiatur,  quia  dum  Cccle- 
sia  a  viiiomm  iabe  mundala,  et  ob  iidei  meriiuro 
filla  esl  cognomioata,  eonlinuo  ^ynagoga  perftdia 
simul  invidisBqoe  lege  soluta  est.  PerfidisB  quidem, 
qula  in  Cbrisio  credere  noluit ;  invidis  vero,  quia 
Ccclesiam  credidisse  doluit.  Scriptum  est  enim  in 
actibus  Apottolopum  :  Sequenti  aulem  Sabhato^  pene 
wtiverta  civitatconvenit  audire  verbum  Dommu  Vide»' 
tet  autem  turbat  Judeei  repieti  tunt  ulo,  et  coniradlce- 
boM  Ats,  ^fiMr  a  Pauio  diubanlur^  maledicentet  viam 
corem  multituditte  {Act.  iiii). 

/Voltvcxer«t//iim,  per  eos  bodieque  dicitur^  qui 
adeo  desliiutam  synagoga  statum  videni,  ut  restau-  D 
rari  poase  non  crodant,  Ideoque  pro  resusciutione 
IHiussapplicandum  esse  oon  ssliment.  Sed  ^iue  impot» 
sibiiiatUHtapudhomiait^pottibiliatunt  apud  Deum 
(Lnc.  zviii).  Undo  sequiiur  : 

Jeeui  autem,  audito  Am  verbo^  retpondit  patri  pueltce  i 
Noii  timere,  Crede  tatitmm^  et  tatva  erit.  Pater  puell», 
cmtus  doetorum  legis  acdpitur,  dequo  Dominus  aii : 
Super  catkedram  Mogti  tederunt  tcribas  et  phariten 
{Matih.  iiiii).  Qui  si  credere  ipse  voluerit,  etiam 
siibjecta  ei  synagoga  salva  erit. 

Et  cum  venittet  domum ,  non  permitit  intrare  teeum 
quemquam,  uiti  retrum^  Jacobum  H  Joannem^  et  pa- 
frem  et  matrem  puelim.  Supra  publice  viduae  filius 
^usciiatur,  hic  removentur  plures  arbitri.  Pulo  ergo, 


SCCT.  I.  ^  CXCGCTICA  GCNUINA.  414 

quod  in  eo  qooque  pietas  ibi  Domini  deelaretur,  qnia 
vidua  mater  unid  non  patiebatur  moras,  ei  ideo,  m 
ampiiosarficereiur,  maturilas  additur.  Cstetiam  for^ 
ma  s.ipientix,  in  vidua  filio  cito  Ceclesiam  creditii* 
ram,  in  arcliisynagngi  filia  crediiuroe  qoidem  JudMO» 
sed  ez  plaribus  paueiores. 

Fiebant  autem  omnety  et  plangebant  Uiam.  Nunquid 
pottunt  (inquit)  /i/tt  tponsi  lugere^  quandiu  cum  iiMu 
ett  tpontut  ?  Venient  autem  diet^  eum  auferentr  ab  ei» 
tpontutf  et  tunc  jejunabunt.  Igilur  synagoga,  qoii 
sponsii  laeiitiam,  qua  vivere  possel,  amisit,  quMi  iater 
plangentes  moriiia  jacens ,  ne  hoc  quidem  ipsamy 
quare  plangatur,  intelligit. 

At  iile  dtxtl ;  Notite  fiere.  Non  eet  mortua^  $ed  dm^ 
mku  llominibtts  mortua ,  qui  soscitare  Bequiveranl» 
Deo  dormiebat,  in  cujus  ditione  et  anima  recepU 
vivebat,  ei  caro  resoscitanda  quiescebai.  llnde  moo 
Cbriatianus  obtinuil ,  ul  mortui,  qui  reiiirreciori 
esse  non  dubitantur,  dormienies  vocentur,  iiciil 
Apo&tolus  :  Nolumut  (inqoil)  voi  ignorare^  fratret^  da 
dormfentibutf  ut  non  conlritteminif  ticut  et  cesteri,  ^ 
tpem  non  habent  (i  7/i€M.  iv).  Sed  et  in  parto 
allegoriae,  cum  anima,  quae  peccaveril,  ipsa  morlo-» 
tur  ,  lamen  ea  ,  quae  susciiari  Cliristo  ■serueril , 
nobis  quid^m  moriua fuisse, sed  ei  obdormisso  dld 
polest. 

Et  deridebant  eom,  tcientet^  quia  mortua  eisff.Qiiia 
verbum  resuscitaniis  deridere  quam  credere  male* 
baut,  nierito  foras  eiciuduniur,  Indigni  qui  miraei* 
lum  resurgentis  viderenU 

Ipte  autem  tenent  manum  ejut ,  c/«maril  dicem  : 
Puetta^  turge.  In  Marco  seriptum  est :  Ait  ilii :  Tmbi* 
thacumif  quod'ett  interpretatum^  Puetia^  tibidicaeurge; 
et  confettim  turrexit  {Act.  ii).  Ubi  diiigons  loelor 
iuquiral,  qnare  verai  Cvangelisu  dictum  Solvalorla 
eiponens,  interposuerit  desuo,  tibi  dicOf  cum  in  Sy- 
ro  sermone  quem  posuii,  non  plus  sil  dictum,  quain 
Puetta.turge,  Teneiis  ergo  manum  puella^  ieeas 
sanaviieain,  qiiia  nisi  prius  niundal»  fuerinlmaniia 
Judjeoruin,  qcae  saiiguiiie  plense  sunl,  synagnga  eo- 
ruiii  morlua  non  consurgit. 

Et  revenut  e$t  tpiritut  ejus^  et  turrtxit  conUnuo. 
&larciis  ita  dicit  :  Et  confetlim  turrexit  pueUa , 
el  ambuiavit.  Cl  spirilaliter  insinuaiis,  quia  qoisqiiia 
a  inorte  anima  Cbri&lo  sibi  manum  couforlauio 
resipiscit,  non  roodo  a  sordibus  eisorgere  vi- 
tiorum ,  sed  bonis  continuo  proflcere  debot  ope« 
ribus. 

Et  juuit  ilii  dari  manducare.  Ad  tesiimoniun  qul- 
dem  viue  resusciuiam  manducare  prxcepii ,  ul  non 
pbaiitasma,  sed  verius  crederelur.  Sed  el  si  quis  a 
spiritali  morte  resurrexit ,  coelesti  necesse  ost  moz 
pane  satielur,  et  divini  scilicei  verbi,  et  sacrosancii 
altari  particeps  eflecius.  Nam  juxta  inoralom  iiilelle* 
ctum,  trcs  illi  mortui,  quos  SaivaUr  iu  corporibus 
suscitavit,  trta  genera  resurrectionis  animarum  si- 
gnificant.  Siquidem  nonuulli  conseusum  mala:  dele- 
cutiooi  pratbendo,  laleutctauiuincogitaiioiicpcccati, 
sibi  moriem  consciscunt.  Sed  Ulcs  vivilicarc  t^igni- 


445  IN  L|]Ci£  RVANGCUtlM  EXPOSITIO.  —  LIB.  W.  4i6 

lleftfis  Salnlor»  siMciiavii  riliam  arrUisynagogi  nm-  A  riim  magnitudini  alleslarelur  eliam  magniludo  faGio- 


dtni  foraselaiaro,  sed  iii  doioo  mortuam,  qiiasi  ? iiium 
•ccreto  in  corde  legenlem.  Alii  noii  golum  noxi;e 
deleciaiioni  conseoiiendo,  sed  ei  ipsuin  maliim,  quo 
delcciaiitur  ageudo,  moriuum  suum  quasiextra  por- 
las  efTerunt.  El  lioc  se  pQp;iiteant  resuscitare  demon- 
strtns,  siiseilavit  iuYencm  riliuni  viduae  exira  portas 
elalum,  et  reddidil  malri  mv,  Quia  resipisceittem 
a  peccati  lenebris  aniinam,  uniiaii  resUluit  Ecclesiae, 
sieul  et  supra  docuimuc.  Quidam  vero  non  soluin 
cogitando,  vel  faciemlo  iliicila,  sed  et  ipsa  peccandi 
consuetudine,  se  quasi  sepeliendo  corrumpuuU  Ve- 
run  nec  ad  hos  erigendos  minor  Ai  virlus  el  gratia 
Salvaloris,  si  lamen  adsinl  cogilationes  soHiciiie, 
qnae  super  eorum  salute  velut  devui.-e  Cliristo  sorores 


rum,  fidemque  verbis  daret  virtus  oslensa,  ei  nova 
facerenl ,  qui  nova  praedicarent.  Unde  nunc  quoqne» 
cum  fidelium  numerositas  excrevit»  inira  saociam 
Ecclesiaro  mulii  sunt,  qui  vium  virtutum  leneui,  et 
signa  virlutum  non  babent.  Quia  Irustra  miraculum 
foris  oaieuditur,  si  deest  quod  intus  operetur.  Nam, 
juxta  magislri  geniium  vocem,  linguaein  signum  suiil 
non  fidelibus,  sed  infidelibus. 

El  ml  ad  Ulo$ :  NihU  tuleritii  in  via,  neque  virgam^ 
neque  peram  ,  neque  panem  ,  neque  pecuniam ,  neque 
duas  iunica$habeaii$.So\ei  quaeri,  quomodo  Malth.Tus 
et  Lucas  coinmemoraverini,  dixisse  Dominum  disci- 
pulis,  ut  nec  virgain  ferreni,  cum  dical  M»rcus,  et 
prxccpil  eis,  ne  quid  tollerenl  in  via  ,  nisi  virgam 


invigilent.   Nam  ad   hoc   iolimandum   resuscilavil  B  tantum.  Quod  ila  solvilur»  ut  iutelligamus  sub  alia 


Lazarumquaiuordies  jam  in  monumentu  habeniem, 
ei  sorore  ait*stante  jam  feientem.  Quia  pessima  no- 
ilos  aclus  solet  fama  comitiri»  Nulamlum  aulea 
qiod  quaBto  graviur  anim»  mors  ingruerii,  lanto 
acrior  necesse  esi,  ut  resurgere  mereaiur,  posniien- 
tis  fervor  insisiat.  Quod  occulie  voleiis  oslenilere 
Bominos,  jaceiitein  in  <  onclavi  mortuam,  modesta 
lenique  voce  resuscitat,  dicens  :  Puella,  surge,  Qnam 
elobfaciliiatemresus^cilandi,  jaiu  uioituam  fuisse 
aegaverai.  Deialum  autein  loras  juveiiem ,  pturibus, 
■I  revivi^ere  dt  beal,  dictis  corroborat,  cuui  ait  ; 
iBMfrif,  tibi  dieo^  ntrge,  Qualriduauus  veroroortuus, 
11  longa  premeniis  sepulcri  clauslra  depuiiere  posset. 


siguificatioiie  diclam  virgam,  quae  secundum  Marcum 
ferenda  csi,  et  sub  aiia  illam,  qiige  secuodum  Mat- 
Ihvum  el  Lucam  non  esi  fercnda.  Sicut  sub  alia  si- 
gnificatione  intelligiiur  tentatio,  de  qtia  dicium  est ; 
Deus  neminem  tentai ,  el  sub  alia,  de  qua  dictuin  est  : 
Tentat  vo$  Dominu$  Deu$  vester,  ui  $eiai,  $i  diligitis 
eum,  llla  seduciionis  e&t,  baec  probaiiouis.  Utruro- 
que  ergo  accipiendura  esia  Doniiuo  apostolis  diciuni, 
el  01  nec  virgam  ferrent,  et  ut  non  nisi  virgam  fer- 
rent.  Cum  enim  secundum  Blattliaeum  diecrei  eis  : 
Nelite  po$$idere  aurum  neque  argentum  (MuUh,  x), 
et  cxlera,  coutinuo  subjecit :  Di^nttf  e$l  euim  opera» 
rittf  cibo  $uo  {Ibid),  Dude  saiis osteiidit,  cur  eos  hac 


fremuii  spiritu  Jesus,  turbavil  scipsuin,  lacrymas  fu-      p«ssiderc  ac  ferre  noluerit.  Nou  quo  iiecessaria  hoii 

dii,  rursum  fremuit,  ac  magua  voce  clam:ivit  :  La-  ^  siut  sustenlationi  hiijus  viiae,  sed  quia  sic  eos  mil- 

lebal  ut  eis  baec  deberi  moiistrarel  ab  illis  quibus 
Evangelium  ciedeniibus  annuntiarent.  Claret  autein 
hacc,  uon  ita  praecepisse  Dominum,  tanquam  Evaii- 
gelistae  vivere  aliunde  non  debeani,  quam  eis  pr.c- 
beutibus,  quibus  annuntiant  Evangelium.  Alioquin 
conlra  hoc  praeceptum  Cecit  Apostolus,  qui  viciuiii 
de  nianuum  suarum  laboribus  trausigebat»  ne  cui- 
quam  gravis  essei,  sed  potestaiem  dedisse,  in  qiia 
scireui,  sibi  ista  deberi.  Cum  auiem  a  domiiio 
aliqnid  iuiperatur ,  nisi  fiat ,  inobediemiae  culpa 
esi.  Cum  auiem  potestas  daiur,  licet  cuique  non  uti, 
el  taiiquam  de  suo  jure  cedere.  Iloc  ergo  ordinaiis 
Doiuinus,  quod  eum  ordinsbse  dicit  Apostolus,  ils 

renl,   el  mulii  proptcr  illum  abircnt  ex  Jud^is,  el  d  qui   Evangelium  annunliaul,  de  Evangelio    viverc, 

cretleretil  in  Jesum.  Quartum  vero  morluum  domi- 

iras,  nuntiante  discipulo,  agnoscit;   sed  qoia,  qui 

proejus  erepiione  Dominum  precarcntur,  vivi  de- 

fuerant  :  Dimitte  (inquil)  «I  mor(tit  $epeliant  mortuoi 

m$  {Matih.  xiii) ;  id  est,  mali  malos  noxiis  laudibus 

gnvent ,   et  quia  non  adest  justus,  qui  <  orripial  in 

miserieoidia,   oleom    peccatoris   inipiuguel    caput 

eorom. 

CAPUT  IX. 
Convocatis  autemJe$us  duodecim  aposlolis,  dedit  il* 

ii$virtutem  et  poiestaiem  suier  omuia  dwmonia,  et  ut 

4anguore$  curareni.  Et  miiii  iilo$  prwdicare  reijnum 

Dei^  el  eanare  infirmo$.  Concessa  primum  poleslaic 

signoiuro,uiisit  prxdicare  reguum  D^i  ui  piouii^oo- 


\yVtm  fora$  (Joan.  xi).  Ei  sic  landein,  qiii  eral 
desperaius,  disciisso  tciiebrarum  pondere,  vitac  luci- 
que  reddiiur.  Sed  et  Uoc  iioiaiidum,  quod  quia  publica 
Rexa,  publiio  eget  remedio,  levia  autem  peccau  le- 
viori  el  secreia  qiieuut  poenitenlia  deleri,  piiella  in 
domo  jaceiis,  paucis  arbitris  exsurgit,  eisdemque  ne 
Biiraculum  vulgareut  indicitur. 

£lflttptttfriiii(,  iiiquil,  parentei  «Juf,  quibj$  ptmce" 
ptl,  nealicui  dieerent^  quod  farlumeraf.  Juvenis  exlra 
fortam,  turba  muUa  comiiante  :«tque  intuenle  susci- 
latur.  Laxariis  de  monumento  vocatus,  in  lanturo 
pnpuli4  innoluily  ut  ob  eoruiu,  qui  videre  testimo- 
iilum,  pluriiiise  domino  turbx  cum  paliuis  occurre- 


illa  apostolis  loquebaiur,  ut  securi  non  possidcreut, 
neque  portarenl  huic  vitae  iiecessaria ,  nec  magna, 
nec  luinima.  Ideo  posuil,  Nec  virgam ,  ostendens  a 
lidelibus  suis,  oniuia  deberi  luiiiistris  suis,  uulla  su- 
perUua  requireiitibus.  Ac  pcr  hoc  addeiido  :  Dignus 
e$t  enim  operaiius  cibo  suo  {Matih.  x),  piorsus  ape- 
ruit  el  illusiravit,  uude  haec  omnia  loquereiur.  Hauc 
ergo  polesU:em  virgae  nomiiie  significavit,  cum  di- 
cii,  ne  quid  tolle-.ent  in  via  ,  uisi  virgain  lantum. 
Ui  iutelligatur,  quia  per  p(»tesUtero  a  Domino  acce- 
ptain,  quae  virgae  nomine  siguificata  est,  etiaro  qu.x* 
uou  portantur,  uon  deerunt.  Iloc  et  de  duabus  tuui- 
cis  inteliigenduro  est,  ne  quisquam  eorum ,  praetcr 
eaui,  quain  es^et  iodutus ,  aliam  porUndam  puUrci, 


447  BED^  YElNEKABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GLNULNA.  448 

soUicittis  nt  opos  esset,  cam  ex  illa  polestale  posset  A  es  omnibus  pene  locisEvangelii  docemur.  Ecce  Joan- 


acclpere.  Qiiod  vero  secundum  Marcum  non  poriari 
vel  haberi  duas  lunicas,  sed  eipressius  Indui  prolil- 
bet,  dicens  :  Ei  ne  induerentur  duabus  tunieU  {Marc, 
vi)  :  quid  eos  monet,  nisi  non  dnplicitery  sed  simpli- 
dier  ambulare?  Aliter.  In  duabus  tunicis  ,  videnl 
rolhi  duplei  osteodere  vestimentum.  Non  quod  in  lo* 
cis  Scythiae  et  glaciali  nive  rigentibus  una  quis  tuniea 
debeat  esse  contentus,  sed  quod  in  tunica,  vestimen* 
tum  intelligamus,  ne  aliovestiti,  aliud  nobis  futuro* 
rum  iimore  servemus. 

Et  inquamcunque  domum  intraverilli ,  ibi  maneie^ 
et  inde  neexeaiii.  Dat  constantiae  generale  mandatum, 
ut  bospitalis  necessitudinis  jura  custodiant,  aliennm 
a  prvdicatore  regni  coelestis  astruens  cursitare  per 


nem,  de  quo  dictum  est,  quia  signum  fecit  nulluBa, 
a  mortuis  surgere  poiuisse,  nullo  aitestante  erede- 
bant;  Jesum  auiem  virum  approbatum  a  Deo  viitafi- 
bus  et  signis,  cujus  mortem  olementa  tremoeronl, 
resurrectionem  vero  atque  ascensioiiem  angeli ,  apo- 
stoli,  viriy  ac  feminae  certatim  praedicabant,  uon 
surrexisse»  sed  furtim  fuisse  ablatum  credere 
luerunt.  Nec  ftpugnare  puiandum  est»  quod  Lucas 
perhibet  Herodem  haesitasse,  eo  quod  diceretnr 
a  quibusdam,  quia  Joannes  surrexlt  a  mortois  : 
cum  Matthaeus  Marcusque  referant,  ipsum  Herodein 
audiia  fama  Jesu  dixisse  pueris  suis,  llic  e$l  Joannu 
Baptiita^  ipie  iurrexit  a  mortuii^  et  ideo  virtutee  ope^ 
rantur  m  eo  {Matth.    xiv);  sed  intelligendum  posl 


domos,   et  inviolabilis  hospiiii  jura  mutare.  Nec  ^  b^n^  haesiuik>nem  eura  conflrmasse  in  animo  suo, 
oiiose  secundum  Matthaeum  domus»  quam  ingredian-      quod  ab  aliis  dicebatur 


lur  apostoli  legenda  decernitur,  ul  routandl  bos- 
pitii  uecessitudinisque  violandae  causa  non  sop- 
petal. 

Et  qmcunque  non  reeeperint  vos,  exeuntei  de  eivitata 
iiia^  etiam  pulverem  pedum  veitrorum  excutite  in  teeti' 
monium  iupra  iUoi.  Pnlvis  excutitur  de  pedibus  in 
leslimonium  laboris  sui,  quod  ingressi  sint  in  civi- 
latem,  et  praedicatio  aposiolica  ad  illos  usque  per* 
venerit.  Sive  excutltur  pulvis,  ut  nihil  ab  eis  acci- 
piantt  ne  ad  victum  quiJem  necessariom,  qoi  Evan- 
geliom  spreverint.  Allegorice  autem  ,  qul  verbo 
humilller  intenduni,  si  qoibus»  ut  bomines  terrenae 


Et  alt  Herodei :  Joamem  ego  deeoUavim  QuU  auiem 
eitiite^  de  quo  audio  ego  talia?  Et  qumebat  widen 
eum,  Haec  verba  sunt  haesitantis  Herodis»  de  qwhm 
supra  memorator.  Quia  eum  quem  fama  roa; nom 
comperit  etiara  vldere  desiderat,  si  forle,  an  ipse  ail 
Joannes,  agnoscere  possit.  Cujus  alii  ordinem  cu- 
samqoe  decollaiionis,  qooniam  Evangelistae  plenisal- 
me  describunt,  Lucas  more  suo  commemorare  poiint 
ob  statum  lemporis  intimandum,  quae  abunde  dieln 
vlderet,  quam  replicare  curavit.  Yerum  quia  decolln- 
tioiiis  Joannis  mentio  est,  notandum,  quod  ideai 
Joanneset  Dominus  suom  qoisque  statiim  et  tempore 


levitatis  naevls  obscurantur,  per  ea  mox,  quae  reei-  p  nalivitatis»  et  passionis  ordine  declarant.  Nam  Joan- 


plunt  Evangelicae  praedicationis  vestigia,  purgantur. 
Qul  vero  perfidia,  vel  negligentia,  vel  etiam  studio 
contemnunty  horum  viianda  communio,  fuglenda 
synagoga  censetur,  excutiendus  pedum  pulvis ,  ne 
gestis  manibus  et  pulverl  comparandis»  mentis  castae 
vcstigium  polloatur. 

Egreid  autem  eircumibant  percaHeUa^  evangelixan^ 
tei  et  eurantei  ubique,  Quid  evangelixarent ,  vel  quo- 
modo  curareni  Apostoli,  Marcus  exponit  plenius* 
Pradieabantf  inquit,  ut  pfBnitentiam  agerent^  et  ungc' 
bant  oleo  multoi  cegrotoit  et  ianabant,  Dicil  et  Jaeo- 
bus :  Inprmatur  quii  in  vobii^  inducat  presbyteroi  EC" 
cleiim^  et  orent  iuper  ipeum  ungentei  eum  oleo^  in 
nomine  Dominif  et  sl  in  peecatii  iU ,  dimittentur  ei 


nes  capiteminutus,  dominusest  in  eruce  sublimaloa.. 
Joannes  cum  minui  inciperent  dies,  Dominoa  cnai 
crescere ,  natos.  Ut  etiam  per  haec  apparerel,  qoid 
sit,  iUum  oportetcretcere^  meauUm  minui  {Joan,  ui)» 
hoc  est,  illum  qui  proplieu  putabatur »  Chrislom 
oportet  agnosci  :  et  me ,  qiii  Christus  aestimabary 
quod  ejus  sim  praecursor,  intelligl. 

Et  reverii  apoitoli^  narraverunt  UU  queecunqma 
feeerunt,  Non  solum ,  qu£  ipsi  fecerunt  el  do- 
cuerunt  apostoli ,  Domino  narrant,  aed  etiim 
qiia  Joannes  eis  iu  docendo  occupatis  sit  passos , 
vel  Christuro ,  vel  ejusdem  Joaiinis  discipuli  ^ 
renuntiant,  sicut  Matihaeus  insinuat.  Unde  quodse- 
qiiiUir  : 


{Mare,  vi).  Unde  paiet  ab  ipsis  apostolis  hunc  sanctaa  n     ^^  aaumptis  iUii  ieceait  ieonum  in  locum  deeerlum^ 


Ecclesiae  roorero  esse  contriadituro,  ut  pontificaii 
benedictione  consecrato  oleo »  perungantur  aegrotl. 
Praedicabant  aotem»  ut  poenltentiam  agerent;  el 
supra,  Miiit  iUoi^  inqoit ,  evangetizare  regnum  Dei 
{I  Car,  i).  Qula  videlicei  ulrumqiie,  joxu  Joannis 
Bapiisiae,  vel  ipsius  Salvatoris  exemplom  praedlca- 
bant :  Pimt^iuiiit  agiu^  appropinquavH  enim  regnum 
caslorum  {Matth.  iii).  Regni  enun  eoelorum  januis 
propinquare  est,  de  his  qoinqoe,  qoibus  ab  eo  dis- 
cesserat,  poenitere. 

Aiciftail  autem  Herodei  tetrarcha  omnia^  quee  fiebant 
ab  eo^  et  hetiitabat ,  eo  quod  diceretur  a  quibuidam^ 
quia  Joamiei  iurrexlt  a  mortuii,  Quanta  Judaeorum 
invidia,  quicontra  dominum  malitiac  furor  exstiterit, 


<lfift  eu  Bethiaida.  Non  timore  mortis  egit ,  ul  qoidam 
arbiirantur,  sed  parcens  inimicis  suis,  ne  bomicidlo 
homicidluro  jungcrent,  simul  et  opporlunum  sitae 
passioiiis  lempos  exspectans,  nam  plusquam  anni 
spatio  Joannis  el  Domini  passiones  distare,  qui  dili- 
genter  Evangelialegerit,  invenieu  Siqiiidem  miracu- 
lum  panum  Dominus ,  tribus  consentientibus  evan- 
gelisiisy  post  decollationem  Joannis  implevit.  Quod 
Joanues  miraculum  descripturus  praemisit  esse  pro>- 
ximuro  Pascba  diero  festuro  Judaeoruro,  et  post  haBC» 
ad  diero  festiun  eorum  Scenopegiae  Jesum  dicit  aa- 
cendisse.  Ubi  docentero  in  templo  quasrebanif  inquit, 
rtfm  apprehendere ;  et  nemo  miiit  in  iUum  manui^ 
quia  nondum  venerathora  ejui  {Joan.  vii) ;  ac  deindo 


^49  IN  LUCi£  EVANGGLIUM  EXPOSITIO.—  LIB.  IIL  450 

proiimi  Pasch»  tempore  crucis  consamrotsse  tro-  A  fuisse  referuntur,  qni  jumentorum  maxiine  ruslieo* 


p»«m.  Qnod  occiso  Joanne,  tempus  exspectans,  ae- 
cesaii  seorsum  io  locumdesertum,  quiest  Betbsaida  : 
loystice  docens  quia  derelicia  Jud»a,  quac  prophe- 
tiaB  sibi  non  creitendo  capot  abstulerai,  in  deaerto 
(Icclesi»,  quae  virum  non  habebat,  verbl  esset  pa* 
buU  largiturus.  Unde  pulcbre  Bethsaida  donius  frn- 
ctnuro  interpretaiur.  Ipsa  esl  enini,  de  qua  Isaias  ait : 
Lmtabitur  deseria  el  invia,  et  exullabit  iolitudo^  et  fio' 
rekit  quaii  lilium  {Isa.xxw);  et  paulo  post :  Ip$i 
tidebuHl  glvriam  Domini ,  et  decorem  Dei  nostri 
{tbld)*  Est  autem  Betbsaida  in  Galilsa  civitas 
Andreae  et  Petri  et  Pbilippi  apostolorum  ,  prope 
stagnum  Geniiesareth ,  ut  in  locorum  libris  inve- 
nimus. 


ruroque  est  cibus  servorum  :  quia  incipientibos  nec- 
dumqueperfectisauditoribus  asperiora  etquasi  groa» 
siora  sunt  commiitenda  prascepia.  Animalii  emm 
homonon  fterdpit  eaqwe  sunt  spiritue  Dei(l  Cor.  ii). 
Aique  ideo  Dominus  pro  suis  cuique  viribus  doaa 
iribuens,  semperqiie  ad  perreciiora  provocans,  primo 
quinque  panibus  quinque  millia,  secundo  septen 
panibus  quaiuor  hominum  millia  reficit.  Tertio,  dia- 
cipulis  suae  carnis  et  sanguinis  mysterium  credit.  Ad 
ultimum  magno  munere  dat  eleciis,  ut  edant  et  U« 
bant  super  mensam  suam  in  regno. 

Erant  autem  ftre  viri  quinque  millia.  Quia  quinqoe 
sunt  exlerioris  homlnis  sensus,  quinque  millia  Tiri 
Dominum  secuti  designant  eo6,qiii  in  saeculari  adbuc 


Quod  eum  cognovissent  turbie,  seeuUe  sunt  illum.  Et  B  babitu  positi,  exterioribus  quae  possident  bene  «tl 

noverunt.  Qui  recte  quinque  panibus  aluntury  quli 
tales  necesse  est  legalibus  adhuc  praecepiis  institaL 
Nam  qui  mundo  ad  integrum  renuntiant,  et  quatiior 
sunt  millia,  et  septem  panibus  refecii,  hoc  esl,  et 
evangelica  refectiune  sublimes,  et  spiritali  suntgra- 
tia  docii.  Cujus  significandae  disianiiae  causa  mj»tiee 
reor  in  introitu  quidem  tabernacull  quinque  colua- 
nas  deauratas,  ante  oraculum  vero,  id  est,  Saoeli 
sanciorum,  quatuor  fierijussas.  Quia  videlicet  inei* 
pientes  per  legem  castiganiur,  ne  peccent,  perfectl 
autem  per  gratiam»  ut  devotius  Deo  vivanly  adoM- 
nenlur. 

Ail  autem  ad  discipulos  suos  :  Facite  ilhs  diseum» 
bere  per  coniivia  quinquagenos,  et  ita  feeerunt,  Diversl 
convivauiium  discubitus  diversos  per  orbem  eon* 
ventus  Ecclesiarum,  quae  unam  catholicam  fuciunf, 
designant.  Qiii  bene  non  solum  quinquageni,  ied» 
auesunte  Marco»  etiam  centeni  discubueruiit.  Nam 
quia  quinquagesimus  poenitentiae  psalmus  esi,  cen^ 
tenarius  autem  numerus  de  iaeva  transii  in  dexteram, 
quinquageni  ad  convivium  Domini  discombuoi,  qol 
adhuc  in  pceniteniia  commissoruro  positi  verbi  au* 
ditum  percipiuni.  Cenieni  autem,  qui  jam  praesiMi' 
pia  veniac  spe,  de  solo  vitae  aeternae  desiderio  siia* 
pirant. 

Acceptis  autem  quinque  panibus  et  duobus  pisdbuSp 
respemt  in  coelum^  et  beneiUxit  iUis,  el  fregil,  et  dietrt' 
buitdisdpuUs  suis  ut  ponerent  ante  turbas.  TurbisesQ- 


escepit  iUos^  el  toquebatur  ilUs  de  regno  Dei,  et  eos 
gai  cwra  indigebant  sanabat,  Tentat  Domiuus  fidem 
turbarum,  et  probatam  digno  praemio  recompensat. 
Peieiido  enim  sorundinero,  an  sequi  curent  explorat. 
lilae  sequendo,  rl  non  in  jumentis  vehiculisve  diver- 
iis,  sed  ut  alii  produnt  Evangelistae,  proprio  labore 
pedum  iter  arripiendo  deserti,  quaniam  salutis  suae 
cnram  gerant ,  ostendunt.  Rursum  ipse,  ot  poteiis 
piusqne  salvator  ac  medicus  excipiendo  fatigaios, 
docendo  inscios,  sanando  aegrotos,  reficiendo  jeju- 
1106,  quanium  devotione  credentium  delectelur,  in- 
ainoau  Juxta  vero  leges  allegoriae,  peieniem  deserta 
gentiom  Ghristum  multae  fldelium  catervae  relictis 
rooeniboa  priscae  conversationis,  neglectoque  vario- 
rum  dogmaium  monimine  seqountur.  Et  qui  prius 
notoi  in  iudaea  Deos,  poatquam  dentes  Judxorum 
arma  et  sagitia;,  et  lingua  eorom  machaera  acota 
conira  illom  facta  est.  ExaUare^  inqoit,  super  ceelos 
DeuSf  ei  super  omnem  terram  gloria  tua  (Psal.  lvi). 

Dfet  oMeiii  cceperat  decUnaret  et  accedentee  duode" 
dm^  dixerunt  t7/i,  Dimitte  turbas^  ut  euntesin  casteUut 
mllasque  qum  drea  eunt^  divertant  et  inteniant  escas. 
Die  declinata  lurbaa  Salvalor  reficit,  quia  vei  fine 
sscolorom  propinquante,  vel  cum  Sol  justitiae  pro 
nobis  occubuit,  a  diutina  spiritalis  inedi»  sumus  tabe 
aalvali. 

Mi  autem  ad  illos  :  Vos  date  ilGs  manducare.  Pro- 
vocat  apostolos  ad  fractionem  panis,  ot  illia  se  non 


babere  tesiantibos  magnitudo  signi  notior  fiat,  simul  q  rientibus,  Salvaior  non  nova  creat  cibaria,  seU  aece- 


iusinoans  quia  per  eos  quotidiejejunanostra  sunt 
conla  pascenda.  Quid  enim  agit  Petrns,  cum  per 
Epiitolas  loquilur»  nisi  ut  vcrbi  pabulo  corda  nostra 
malo  jejona  satienlur?  Quid  Paulus,  quid  Joannes 
per  Epistolas  loquentes  operantur,  nisi  ot  menles 
uostraB  CQBlestia  alimenta  percipiant ,  et  inedia  soae 
fasiidium,  quo  morieb.iniur,  vincant? 

At  iUi  dixerunt :  Non  sunt  nobis  plusquam  quinque 
pnnes^  et  duo  pisces,  Nondum  erant  apostolis  pius- 
qnam  qoinque  panea  Mosaicae  legis ,  et  duo  pisces 
ntriosqoe  Testamenti,  quae  diutius  ahdito  mysterio- 
rum  lalcutium,  quasi  undis  abyssi  tegebantur  aiqoe 
alebantur  occulta.  Bene  auiem  juxta  Evangeliom 
Joannis,  panea,  qoi  legem  designant,  hordeacei 


ptis  hii  qoae  habueront  discipuli,  bencdicil,  qoia 
venieiis  in  came,  non  alia  quam  praedicia  sunt  prm- 
dicat,  sed  prophetiae  dicta  mysieriis  gratiae  grafkla 
demonstrat.  Respicit  in  ccelum,  ut  illuc  dirigendam 
meniis  aciem,  ibi  locem  scieniiae  docealesaeqoaereii* 
dam.  Frangit,  et  ante  turbaa  ponenda  diauibnk 
discipolii,  quia  claiisa  legis  et  propheiiae  sacradMCa 
eii  qui  per  mundum  praedicent  paiefacit. 

Et  gublatum  est  quod  superfluU  ilUs  fragmeuimim 
eophini  duodecim.  Quod  lurbis  superesi,  a  diseipBiii 
susiollitur,  quia  sacratiora  mysteria»  qoae  a  rodlbos 
capi  nequeont,  non  ncgligenier  omittenday  sed  imil 
inquirenda  perfectis.  Nam  per  cophiiiot  doodeelM, 
apostoli,  et  per  apostulos  omnes  seqoeBUon  docio- 


451  DEDiE  YENf:RABlLlS  OPP.  PARS  II.  SCCT.  I.  —  CXEGETIGA  GENUINA.  45i 

min  choii  (iguraniar,  foris  quidem  hofniiiibui  de-  A  crameoto,  opportunius  apostolis dlceret :  £icjil«i  do« 


spedi,  sed  intus  saluiaris  cibi  reliquiia  ad  alenda 
bunilium  corda  CMrorati.  Gonstat  enim  copbiiiis 
opeiw  servilia  geri  solere,  sed  ipse  cophinos  panum 
rragmentis  implevit,  qui  inflrma  bujus  mumli,  ut 
furila  ooiifunderet,  elegit. 

Ei  (actum  esf ,  cum  iolus  e$tei  oram^  erant  cum  Ulo 
sf  dieeipulL  Adcrantdiscipuli  Doniino,ei  sequebanlur 
illum  in  via,  ut  Marcus  indicat,  sed  ipse  Patrem  so- 
hii  oravit,  quia  possunt  sancti  Doinino  (idei  amo- 
riaqiie  societate  conjungi ;  discretum  eum  a  cxteris 
morialibus  divin«  gloria  majestatis  iiitueri,  viam 
qnoque  quam  versatus  in  carne  docuit,  passibus 
huniliiati''  insequi :  sed  incompreliensibilia  paiernae 
disiHMitiouis  arcana  sulus   nuvit   Filius  pnneirare 


cete  omnei  gente$t  baptizanidi  eos  in  nomine  Pairie  ei 
FUii  et  Splrilui  iancti  {Matth.  xxviii).  Quia  non 
prodessei  eum  publice  praedicari,  et  ejus  vulgari  in 
populismajestatem,  quem  post  paululum  flagellatuin 
visnri  sint  et  crucifiium  inulta  pati  a  ^enioribus  el 
seribis,  et  principibus  sacerdolum.  Et  notaadum 
quod  eum  qui  multa  pati  et  occidi,  et  resurgerede- 
beal,  Filium  liominis  appellat :  quia  passo  in  carne 
CbrisiOy  divinitas  impassibilis  maiisit*  Noiandora 
eiiam,  quod  ipse  se  filium  bomnis,  Peirits  aulem 
Chusluin  Dei  Fiiium  confitentur,  ut  ex  boc  utroque 
venis  Deus  aique  homo  probetur. 

Dicebat  autem  ad  omnei :  Si  quii  vult  poit  nie  vemre, 
abneget  ieipsum,   Puichre  posu.t,  ad  omnej,  quia  su- 


Nttsquain  ciiim  (ni  fallor)  cumdiscipulisorasse  re-  B  periura,  qu»  ad  fidem  doniiniex  nativitatis  vel  pas- 


perllur,  ubique  solus  obsecrat,  qiiia  Dei  consilium 
lioinan»  vota  non  capiunt,  nec  quisquam  potest  inie* 
riorum  particepsesse  cum  Chriiito. 

Ei  iWerrogavit  i7/of,  dicem  :  Quem  me  dieunt  ene 
iwrke  ?  At  iUi  responderunt^  et  dixerunt^  Joannem 
Baptiiiam  :  aln  etutem  Heliam^  a(ti,  quia  propheta 
unue  de  prioribui  iurrexU.  Pukhre  Diiininus  fidem 
discipuhirum  exploraiurus,  prius  iiirbarumque  sen- 
tanliaro  interrogaty  ne  illoruin  videlicet  confessio, 
Ron  varitatis  agnltioae  probau,  sed  vulgi  videatur 
opittione  firmata,  nec  compertu  crederc,  sed  insiar 
llerodis  de  auditis  lisesitare  puteniur.  UnJe  et  Petro 
ae  Christum  confitetiii,  secuiiduui  Matib;cum,  dicit  : 
Quia  caro  et  sanguit  non  revelatfii  tibi  {Matth.  xvi), 


sioiiis  pertineni,  cum  solis  seorsum  disctpulis  egtl. 
Tunc  autem  nosmetipsos  abnegamus,  cum  vitamos 
quod  |»er  veiuslatem  fuimiis,  etad  hoe  nilimur  quo 
per  iiovitatem  vocamur.  Dical  ergo  Veritas,  dicai : 
Si  quii  vuU  post  me  venhre,  abneget  seipium.  Quia  nisi 
quis  a  semetipso  deflciat,  ad  eom  qui  super  ipsum 
eai  non  appropinquat ;  nec  valet  apprebendere.qiNNl 
ullra  ipsum  esi,  si  nescierlt  mactare  quod  esi.  Sed 
jam,  qui  se  a  vitiis  abnegat,  exquirend:e  el  virliilea 
aunl,  in  quibua  crescat.  Nam  protiuus  adjungi- 
tur : 

£l  toUat  eructm  tuam  quotidie^  eisequatur  ma.  Duo* 
bua  eteuim  modis  crux  tollilur,  ctun  aiit  per  abail» 
iientiam  afflciiur  corpus,  aut  per  compaaslonam 


hocesl,  doctrina  bumana  flJei  te  veriuiem  non  do-      proximi  affligilur  animus.  Pensemus  qualiier  ulro- 


Guit.  I*utclire  eliam,qui  diversamde  Domino  sen- 
lenliani  feruul,  turbaruiu  nom'ne  notanlur,  quarum 
aemper  dubius,  instabilis  vagusqiie  sensus  et  sermo 
esi»  A  qiiibus,  uteos  distinguat,  proiinus  iiifert : 

Yot  autem^  quem  me  ettedidtiif  Non  sunt  euim 
dUcipuli  Clirisii  de  lurba,  uon  sunl  de  turba  qui 
cuui  Diiuiiuo  soli  gradiuntur ,  qui  eum  secretius 
nrauiem  videre  mrreutur  :  sed  et  si  quis  de  lurba 
Chrisiuin  crediderit,  jaui  mox  desinet  csse  dc 
lurba. 

Heej^ndent  Simon  Petrut  dixit ,  Chrittum  Dei, 
Licei  eaeteri  apostoll  sciani,  Petrus  lamen  respoudit 
pr»  carleris.  Complexns  esl  itaque  oninia,  qui  et 


que  modo  Paulus  crueem  suam  lulerit,  qui  dicehat  : 
Ceutigo  corput  meum^  et  in  Hrvitutem  redigo^  na  forU 
alvt  priBdicant^  ipte  reprobui  egiciar  (/  Cor.  ix).  Ecce 
in  afnictione  corporis  audivimus  crucem  camis, 
nonc  in  compassione  proxiiiii  audiamus  crueem 
meMlis.  Ait :  Qiiif  infirmalur^  ef  ego  non  infsrmorf 
Qmt  tcandalitatur^  ei  ego  non  wror  (II  Cor.  xi)  7  Sed 
in  utrsi|ue  crucis  b:ijulaiione  noiandum  qood  hane 
ei  qaolidie  tollere,  et  ea  snmpta  Domiiium  sequi  jiH 
beinur. 

Qui  enim  voluerit  animam  iuam  talvam  facore,  per 
dei  iUam,  Kmm  qui  perdiderit  animam  tuam  propier 
me^taluam  faciet  iUam.  Sic  dicitur  fldeli:  Qui  volmerit 


oaloram  ei  nomen  expressii,  in  quo  summa  virtutum  p  «nimani  tuam  talcam  faure^  perdet  eam^  ei  qui  perdi' 


eai.  Ciiamne  nos  de  generatione  Dei  ferimus  quae- 
aliones  7  Cum  Paulus  Judicaverit  niliil  se  scire  nisi 
Jaanm  Chrialum,  et  hunc  cruciflxum  (/  Cor.  ii),  Pe- 
im  Dihil  ampliuaquam  Dei  Filium  putaverit  confl- 
leiidun  noa  et  quando  et  quomodo  natus  sii,  ei 
qnanlua  sil,  humauJB  infirmitatia  conlemplatione 
rimaaittr7  Fiuis  ergo  fidei  mcjB  Christus  esl,  finls 
fidel  me»  Dei  Filius  est.  Non  licet  mlbi  scire  gene- 
ratienis  serlem,  non  licet  tamen  nescire  generalio- 
Ala  Adem. 

AiilU  increpam  Ulot,  preecepit  ne  cui  dieerent  hoe, 
dieemt ;  f«te  epertet  FiUum  hondnie  muUa  paii^  et 
csBiera.  Idcirco  ae  anle  paasionem  el  resorreciionem 
oolnii  pmdkarit  nt»  eomplelo  posiea  sangainis  sa- 


derii  animam  tuam  prop'.er  me^  talvam  faeset  mm , 
ac  si  agricolas  dicatur  :  Frumenium  si  servas,  perdia, 
ai  semiuas  renovas.  Quis  enim  nescial  quod  fronien- 
lum,  cum  in  aemine  miititur,  perit  ab  oculla,  in 
lerra  deficit  7  Sed  unde  potrescii  in  pulvere,  iode 
viridescii  in  renovatlone.  Quia  vero  sancia  Bccleala 
aliud  tempus  babei  persecutionis,  aiqoe  aliad  paci», 
Redeioplor  noster  ipsa  ejus  lompora  debignavii  in 
pnecepti».  Naro  perseculionis  lempore  ponenda  esi 
aiiiina,  pacts  aotem  lempore  ea  qu»  ampiius  di>roi« 
nari  possunt,  frangenda  sunl  deslderia  lerrena.  Unde 
el  nunc  dlcitur  : 

Quid  emm  proficU  hemo  ti  lucretur  univensun  mun 
dumt  teautem  iptum  perdaif  etdetrimentumtuifaeiai 


455  IN  LUCif:  L YANfiRr-IUM  EXPOSITIO.  -  Lin.  IIL  4SI 

Ciiin  persecviio  abailversariiftdee^tfValdcvigilauUus  A  pore  resurreciionis  gaudium  doceat  esse  fentarum. 

Nam  eiipse  ocuva  die,  id  est  posi  sextam  SablMtl, 
qua  crucem  ascciidit,  et  septimam  Sabbaii «  aua  In 
sepulcro  quievit,  a   moriuis  resurrexit.  Ei  nos  pott 


cor  cuitodiendum  est.  Nam  pacis  it^mpore,  quia  li- 
cet  Tivere,  licel  eiiam  ambire.  Pleruntque  autem 
Hibentia  cuncta  despiciuiu<«,  sed  tamen  adhuchuma- 
Dae  Terecundiae  iisu  praepedimur,  ut  rectiiudinem 
<|oam  servamus  in  niente,  iionduiu  exprimere  va- 
leamus  in  vuce.  Sed  huic  quo«|iie  vulneri  con- 
gruum  aubjungiiur  medicameuiuni,  cum  Dominus 
dlcat : 

Nam  qul  me  ernbuerit  el  meB$  sermoim^  hunc  FHiu$ 
kiminit  erubeteel^  eum  veneril  in  majenate  sua^  el  Pa* 
triit  it  tanctorum  angelorum,  Sed  ecce  nuiic  apud  sc  lio- 
niines  dicunt :  Nos  jam  Doniinuui  et  seniiones  ejus 
non  erubescimus,  quia  a|)erta  eum  voce  conliteinur. 
Quibtti  ego  respondeo  qiiod  in  hac  plebe  Christiana 


sex  hiijiis  sxculi  actates,  in  quibus  pro  Do'nino  patl 
et  laborare  gaiideraus,  ei  septimam  quiet  s  anima* 
rum,  qiiae  inieim  in  alia  vita  geritur,  quast  ociSTa 
seiate  resurgeuius.  Nam  quod  MJith:i*us  Doniifioni 
Alarcusque  post  sex  dies  iransflguratum  dicunt,  noc 
temporis  ordine,  nec  mysterii  ratione  resullat.  Quta 
et  illi  medios  tanium  ponuni  dies,  unde  et  absoliile 
post  sex  dies  ractum  dicunt :  hic  primuro  adjongit  et 
(iltimum,  ideoque  lemperaiius  fere  dies  oclocomnte- 
inorat.  Et  ii  e  post  i^cx  niundi  aetatcs  hanciis  a  l.ihore 
quiescendum,  hic  vero  tempore  octavo  de^iguat  re- 


auninonnuIliquiChristutu  ideoconfitcntur,  quiacuii'  ^^  surgenduin.    Unde  et  pulchre  sextiis  psalmus  Pre 

cioi  Cbristianos  esse  con<piciunt.  Nou  ergo  ad  pr«»ba- 

tioneoi  fidei  tox  surflcii  proressionis,  quam  dercudit 

a  ferecundia  proressio  geiieralitatis.  Esitamen  ubi  se 

qaisque  interrogei,  ot  iu  confessione  Christi  se  ve- 

raciier  probei.   Certe  ciiim  persecuiiouis  tempore 

embescere  poterant  fideles  substantiis  nudari,  do 

dignitatibus  dejici,   verberibus  affligi  :  p:!cis  auietn 

tempore,  quia  a  iiosiris  persecutionibus  desunt,  est 

alind  ubi  ostendamur  nohis.  Yeremur  sa*pe  a  proxi- 

mli  detpici,  dedignamiir  iiijurias  verbi  lolerare  :  si 

eooiingat  jurgium   fortasse  cum  proximo,  erubesci- 

niBS  priores  satisfacere.  Cor  quippe  carnate,  dum 

bujiii  v\Ub  gloriam  quacrii,  humilitatem  respuit. 

Dieo  aulem  vobis  vere^  $unt  aliqui  hic  $tante$  qm 
non  guitabunt  morl^m,  donec  videant  regnum  Dei* 
Kegottoi  Dei  boc  loco  prxsens  Ecclesia  vocaiur; 
ei  qnia  noniiulli  ex  discipulis  usque  adeu  in  corpore 
victuri  erant,  ui  Eeclesiam  Dei  coiisiruciam  conspi- 
cerent,  etconira  mundi  hiijus  gloriam  erectam,  con- 
lolatoria  promissione  nunc  diciiur :  Sunt  quidam  de 
kie  $iantibu$  qui  non  gustabunt  mortem ,  donec  vt* 
demtt  regnum  Dei.  Sed  cum  tanta  Dominus  subeuo- 
dae  nortis  praecepia  ederet,  quid  necessarium  fuit 
ut  ad  banc  lubito  promissionem  veniret?  niiiquia 
diicipulis  rudihus  eliani  de  praesenii  viia  aliquid 
promitieiidom  fuii,  utpossent  robustius  in  futura 
solidariy  quibos  videndum  regnum  Dei  promittii  in 
terra,  ot  boc  ab  eis  fidelius  in  coelo  praesumalur. 


octjva  iiiscribitur,  cuju$  initium  esi,  Domine,  ne  in  ira 
tua  arguat  me.  Quia  nimirum  post  sex  aciaies  qnibai 
operari  licet,  precibus  est  instandum  ne  in  ociavo 
retributionis  iempore  a  judice  corripiamur  irato. 
Quod  el  ipse  Dominus  hoc  loco  voluit  nos  ostenio 
su»  oraiionls  exemplo dicere,  de  quo  subditur  : 

Et  atcendit  in  montem  ut  oraret,  In  montem  nnm- 
que  oraturus,  ei  sic  transfigurandus  ascendit,  ut 
osiendal  eos  qui  fructum  resurrectionis  exspecianty 
qui  regem  in  docore  suo  videre  desiderani,  meute  in 
excelsis  habitare,  et  continuis  precibus  iiicumbero 
debere.  Tres  solummodo  secom  discipulos  ducit, 
quia  multi  $unt  vocati,  pauei  vero  electi  (Matth,xx)m 
Et  qui  hic  fidem,  qua  imbuti  sunt,  sanctae  Trinitatii 
incorrupta  meoie  servaverinl,  illic  ejus  aeterna  me- 
reniur  visiooe  Ixiari. 

Et  factum  e$t  dum  oraret  $pecie$  vuUu$  eju$  altera^ 
et  ve$titu$  eju$  a!bu$  re[ulgen$.  Traosfiguratus  Salva« 
lor  non  subsiantiam  vcrae  cariiis  amiiit,  sed  gloriam 
ruturae,  vel  suae  vel  nostrx  resurreciionis  osiendii. 
Qui  qualis  iunc  apostolis  apparoit,  lalii  post  judiciuin 
cuiictis  apparebit  electis.  Nam  in  ipso  lempore  jiidl- 
candi  et  bonis  simul  et  malis,  io  forma  servi  vide- 
bitur,  ui  videlicei  impii  quem  sprevere,  Judaei  qucm 
negavere,  milites  quem  crucifixere,  Pilaiui  Herodei- 
que  quem  Judicavere,  queant  agnoscere  judicem. 
Vestitus  autem  doinini,  sanctoruni  illius  cbnrus  ac- 
cipitur,  quem  glorificans  Apoiiolus  aii:  Quolquot 


Quod  li  regnom  Dei  in  bac  senteniia  fuluram  in  coc-  j^  ergo  in  Christo  baptizati  esti$,  Christum  indui$ti$  (Ga- 


Ui  beatitndinem  velimus  acclpere,  et  boc  quidam  de 
aniantlbui  ooo  posi  multos  dies  io  monte  videruni, 
tcilicet  ui  tnaoeniis  gaudii  conteroplaiione,  tametsi 
raptim  delibata,  modestius  inslantia  saeculi  trans- 
ettotii  adveria  iolerareAt.  Decentissimo  sane  verbo 
lancios  roortem  gustare  tesiatur,  a  qulbiis  nimiruro 
mors  corporii  libando  gustatur,  vitaanimae  possi- 
dendo  tenetur. 

FaauM  ett  autem  po$t  hme  verba  fere  die$  octo^  et 
ottMmptit  Petrum  it  Jaeobum  et  Joannem.  Ociava  die 
Dominus  proroisiuraro  fuiurae  beatiiudinis  glori.^m 
diidpulis  manifesiai,  ui  ei  osiensa  coelesiis  viue 
dulcedine,  cuncioruro  qui  baec  audire  possint  corda 
reldvcaty  et  octonario  dicrom  numero,  veruin  tcm- 


lat.  iii).  Qui  videlicet  habiliis  doroioo  in  lerris  coii« 
sistente  despectus,  alioruroque  simili  videbaiur,  led 
illi,  moiitem  pcienie  novo  candore  refulget,  qnia 
nunc  filii  Dci  sudmis,  et  nondum  apparuit^  quod  eri* 
tniif .  Scimut  quia  cum  apparuerit^  timitet  ei  erimm^ 
videbimut  enim  eum  ticuti  ett  (/  Joan.  iii).  Unde  bene 
Marcus  haec  vestimenU  describens,  aii ;  quiiia  fulio 
tuper  terram  non  potetl  candida  facere  (  Mare.  iii  )• 
Nam  quia  ille  boc  loco  intclligendus  esi  fullo,  quein 
pQcnitens  Psalmista  precatur  :  Amptiut  lava  me  ab  in- 
juttiiia  niea,  el  a  delicto  meo  munda  me  (Ptal.  l),  non 
poicst  suis  fidelibus  in  terra  dare  clariutem,  qu« 
cos  conservata  nianel  in  coslis. 
Kt  ecce  duo  rtri  loqnebamur  cum  eo.  Eraui  autem 


;55  BCDiii;  YCNCBABILIS  OPP.  PABS  IL  SCCT.  I.  -  CXEGCTIGA  GENUINA.  456 

Moses  e(  Clias,  quorum  unum  mortuum,  alterum  in  A     Hasc  autem  illo  loquenie^  facta  e$t  nubes,  el  obum* 


c€Dlis  raptum  legimus,  nisi  in  majestate  cum  Domino 
futuram  omnium  sanctorum  gloriam  signiQcant,  qui 
Tidelicet  terapore  judicii,  vel  vivi  in  cariie  repe- 
riendi,  vel  ab  olim  gustata  morte  resuscitandi  pari- 
ter  sunt  cum  illo  regnaturl.  Teste  eiiini  Apostolo, 
Mortui  qui  in  Chriito  sunl  returgent  primi^  deinde  nos 
(/ttt  vivimuSf  qui  relmquimur^  nmul  rapiemur  eum  iltis 
in  nubibus  obtiam  Domino  in  aera^  et  sie  semper  cum 
Domino  erimus  (I  Thess.  iv).  Aliter.  Moses  et  Elias, 
id  est,  legislator  et  propbetarum  maximus»  apparent 
et  loquuntur  cum  Domino,  ut  ostendant  ipsum  esse 
quem  cuncla  legis  et  propbetiae  scripta  promiserunt. 
Apparent  autem  non  Id  inflmisi  sed  in  monte  cum 
illo,  quia  soli,  qui  meme  superna  petierint,  mnjesla- 


bravit  eos.  Qui  materiale  tabernaculum  qwesivit,  nu- 
bis  accipit  umbraculum,  ut  discat  in  resurrectioiie 
non  tegmine  domorum,  sed  Spiritus  sancii  gloria 
sanctos  esse  protegendos.  De  qua  P^almisia :  Filii 
autem  hominum  in  protectione  aiarum  tuarum  spera» 
bunt  (PsuL  Lvi).  Ct  in  Apocalypsi  sua  Joannes :  Es 
templum,  inquit,  non  vidi  in  ea,  Dominus  enim  omni» 
potens  templum  illius  est  el  agnus  {Apoc,  xxi). 

Et  timuerunt  intrantibus  illis  tn  nubem^  et  vox  fsietm 
est  de  nube^  dicens :  Hic  est  FHius  meus  dilectus^  ip» 
sum  audite.  Humana  rragilitas  conspectum  majorit 
gloriaB  ferre  non  susilnet,  ac  toto  animo  et  eorpore 
contremiscens  ad  terrani  cadit.  Quanto  quis  ampllom 
quaesierit,  tanto  magis  ad  inferiora  collabitar»  ii 


tem  sanctae  Scripturae,  quae  in  Domino  est  adiinpleta,  B  ignoraverit  mensuram  suam.  Yox  sane  de  coelo  Pi- 


persptcieiit.  Deniqiie  et  Judasi  videre  Mosen,  sed  ad 
Deum  in  montana  subeuntem  sequi  non  mereiitur. 
Ad  se  quoque  reversum  non  sine  velamine  vident. 
Cliam  novere,  sed  solus  triompbum  asceudentis  ciim 
Qliis  proplietarum  contemplatur  Cliseus,  quia  multi 
passim  Scripturae  verba  legimus,  sed  quam  celsa  in 
Cbrisli  mysieriis  splendeat,  perpauci  intelllgimus. 

Et  dicebant  excessum  ejuSf  quem  compUiurus  erai 
in  Jerusalem.  Ct  usque  hodie  lex  et  prophetae  quos- 
cunque  in  verae  fidei  cacumine  repereritit,  dispensa- 
tionis  domiiiicae  mysterium  niutuis  vocibus  docent. 

Pelrus  vero^  et  qui  cum  illo  gravati  erant  somno^  et 
evigilantes  viderunt  majestalem  ejus  et  duos  viros  qul 
slabant  cum  illo.  Non  fortuito  casu,  sed  mysterii  ra 


tris  loquentis  auditur,  quae  testimonium  perbibeal 
(ilio,  et  Petrum  errore  sublato  doceat  veritatem,  imo 
in  Petro  caeteros  apostolos.  Hie  est  (ait)  Fi(iiia  meua 
dilectus^  buic  faciendum  est  labernaculum,  buie  ob«' 
temperandum.  Hic  est  Filius,  illi  servi  sunt  Moaes 
et  Elias,  debent  et  ipsi  jobiscum  in  penetralibiit 
cordis  sui  Domino  taberoacijdum  prxparare.  Ct  noia, 
sicut  Domino  in  Jordane  l>aptizato,  sic  et  in  monla 
clariQcato,  totius  Trinitatis  mysterium  decUnurl»  qoi 
gloriam  illius,  quam  in  haptismate  confilemur,  ia 
resurrectione  videbimus.  Nec  frustra  Spiritui  san- 
Gtus  hic  in  lucida  nube,  illie  apparet  in  eolamba» 
quia  qui  nunc  simplici  corde  Odem  quam  perciplt 
servat,  tonc  luce  apertae  visionis»  quod  credidml 


lione  gravati  erant  somuo  discipuli,  scilicet  ut  resur-  ^  contemplabitur,  ipsaque  qua  illustrabitar,  in  perpe 

reetionis  speciem  post  corporis  quietem  viderent.  Cu-     tuum  gratia  proiegetur. 

jus  excitati  ad  gloriam  sanctii  eo  verius  majestatem 

Domini  videbunt,  quo  etiam  suae  carniSy  in  qua  mor- 

tem  vicerani,  immortaliute  gaudebunt.  Tunc  Mosen 

et  Cliam  speculabaniur  in  gloria,  qiila  melius  intelii- 

gent,  quomodo  iota  unum  aut  onus  apex  non  praeter- 

ierit  a  lege,  nec  Dominus  solvere  legem  vel  propbe- 

las,  sed  adimplere  advenerii  (Matth,  v). 

Et  faetum  est  dum  discederent  ab  t7/o,  ait  Petrus  ad 
Jesum  :  Prteceptor^  bonum  est  nos  hic  esse^  et  fada- 
mus  tria  tabemacula^  unum  tibi^  et  unum  ilosi,  et 
unum  EliaSf  nesciens  quid  dieeret,  0  quanta  felicitas 
visione  Deitatis  inter  angelorum  choros  adesse  per- 


Et  dum  fieret  vox^  inventus  est  Jesus  sotus,  Ubi 
pit  Filius  designari,  mox  servi  discesserunl,  ne  id 
illoi  paterna  vox  emissa  potaretur.  Aliter :  cun  fle- 
ret  vox  super  Filiumy  inventus  est  Ipse  solos,  qeit 
cum  manifestaverit  seipsum  electis,  erit  Deas  omnia 
in  omnibus  (/  Cor.  xv),  imo  Ipse  cum  suis,  anas  per 
omnia  Cbristus,  id  est,  caput  cum  eorpore  splende- 
bit.  Propter  quem  uoitatem  alibi  dicebal :  Et  nemo 
ascendit  in  ceelum,  nisi  qui  de  cotlo  descendit^  FiUui 
hominis,  qui  e%t  in  caeloXJoan.  iii)« 

Et  ipsi  tacuerunt^  et  nemini  dixerunt  in  ilUs  dUhia 
quidquam,  ex  his  qum  viderant,  Futuri  regni  prcme- 


petuo,  si  lantum  transfurmata  Cbristi  bumanitas,  |^  ditatio ,  el  gloria    triumpliautis  ostensa  fuerai  bi 


duorumque  societas  sanctorum,  ad  punctum  visa 
delectet,  ut  eos  ne  discedant,  etiam  obseqaio  Petrus 
siitere  velit!  Qui  et  si  pro  homana  conditione  nesciat, 
quiddicat,  insitl  tamen  sibi  dat  ardorls  indicium.  Ne- 
sciebat  enim  quid  dieeret ,  qui  oMitos  est  regnum 
sanetis  a  Domino  non  in  aliquo  terrarum  loco,  sed 
in  ceelis  esse  promissum,  se  suosque  coapostolos 
mortali  adhuc  eame  gravatos,  immortalis  vitae  statum 
subire  non  posse,  et  illo  In  saeculo  domum  manu  fa« 
ctahi  non  esse  necessariam.  Sed  et  usque  nunc  im- 
peritia  noutur,  quisqoe  legi,  propheiis,  et  Evan- 
gello  tria  tabemacula  facere  cupil,  cum  haec  nequa- 
quam  valeanl  ab  invicem  separari,  unum  babentia 
labernaculumy  boc  esi|  Ccelesiam  Dci. 


monte.  Tacent  ergo  discipuli,  et  imperante  DominOt 
neminl  dicunt  visionem ,  donec  Filiiis  hominii  n 
mortuis  resargat,  ne  et  incredibile  sil  pro  rei  magoi- 
ludine,  et  post  lantam  glorlam  apud  rades  animot 
sequens  crux  scnudalum  faciat. 

Factum  est  autem  in  sequenti  die,  descendentibu» 
ittis  de  monte^  oceurrit  itti  turba  mic/to,  et  ecce  vhr  da 
turba  exctamavit,  dicens :  Magister^  obsecro  fe,  respiea 
in  fitium  meum^  quia  unicus  est  milii.  Loca  rebus 
eongraunt,  in  monte  Dominus  orat,  transformatur, 
discipalis  arcana  snae  majestatis  aperii,  in  inferiort 
descendens  inrbae  occursu  excipiiur,  miseroram  fletu 
putsaiur.  Sursum  discip.ulis  mysteria  regni  reserai, 
deorsum  turbis  pcccata  infidelitalis  exprobrat.  Sur- 


457  IN  LUCifi  EVANGEUUM  CXPOSITIO.  -  LIB.  III.  458 

iam  Paftris  Tocem  bis  qui  se<|ui  se  poteranl  pandit,  A  poienti^e  crebrias  incalcat  et  repllcat  liumanae  pas  • 


deorsom  spiritus  malos  ab  iis  qui  veiabaniur  ex- 
pellit.  Qui  etiam  nunc  pro  qualitate  meritorum  aliis 
■scendere,  aliis  Uescendere  non  desinit.  Nam  terre- 
nos  adbuc  et  incipientC5,  quasi  iroa  petens  confortat, 
docety  castigat;  perfectos  aotem,  quorum  conversa- 
tio  in  coelis  est,  sublimius  extollendo  glorificat,  ii- 
bt^rius  de  a  ternis  instniit,  et  saepe  ea  qu«  lurbis  ne 
audiri  qnidem  valeanl  docei. 

Et  §ece  ipirUui  apprehendU  iUmn^  el  Bubilo  clamat^ 
ii  eUdit  et  diuipat  ehm  cum  ipuma^  et  vix  diecedit 
dHamtm  eum.  tomouiacum  bunc,  quem  descendens 
de  monte  Dominus  sanavit,  Matthaeus  lunaticum, 
Marcos  surdum  mulumque  describit.  Significat  au- 
tero  eos,  de  quihus  scriptum  est :  Siuliue  ut  luna 


sionis  aliji^cta,  ne  repente  veniens  terrcat,  sed 
praemeditata  mente  feraiur.  Sane  quod  ait :  Ponite 
vof,  expressios  et  vi  intenliore  legcndum  vos,  qui 
meo  discipulatui  familiarius  adhxretis,  quibus  In* 
certa  et  occulta  sapientiae  meae  mauifestius  aperui 
{P$aL  l),  caeteris  divina  tantum  facta  niiraniibus, 
sanguinis  quoque  preiiosi,  quo  roundus  est  redimen- 
dtts,  eventum  mente  recondite. 

At  illi  ignorabant  verbum  ielud.  Haec  ignoratio 
discipuloruni,  non  tam  de  tarditaie  quam  de  amoro 
pronascitur,  qui  caraales  adbuc,  et  mysterii  crucis 
ignari,  quem  Deuin  veruin  cognoverunt,  moritorom 
crcdere  nequiverunt.  Et  quia  per  figuras  eum  s»pe 
loquentem  audire  solebanV,  etiam  qu;c  de  sui  ira- 


muiaivr  {Eccli.  xxvii),  qui  nunquam  in  eodem  sUtu  ^  (littone  loquebatur  figurate  aliud  significare  puta- 
permanenies,  nuRC  ad  bxc,  nunc  ad  illa  vitia  mo-     ^^^^' 


tati,  crescunt  atque  decrescunt»  muti  non  confitendo 
fidem,  surdi  nec  ipsum  aliquatenos  fidei  aodlendo 
iirmonem. 

Et  rogaei  ditdpulos  tuos^  ui  ejicerent  illum^  et  non 
potmerunt.  Latenler  hoc  dicto  accusat  apostolos,  cum 
impostibilitas  curaudi  iiiterdum  non  ad  imbecillita- 
teoi  corantiam,  sed  ad  eorum  qui  corandi  sont  fi- 
dem  referator,  dicente  Domino  :  Fiat  tibi  ueundum 
/idemiMam. 

Eeopondent  autem  Jesus^  dixit :  0  generatio  in/i- 
^eiiOt  et  pcrvena^  utquequo  ero  apud  vot,  et  patiar 

\f  NoD  qood  tsdio  superatos  sit  mansuetus  ac 
litis,  qoi  noii  aperuit,  slcut  agnus  coram  tondente, 


Intravit  autem  cogitatio  in  eo^  qms  eorum  major 
euei.  Quia  viderant  Petrum,  Jacobnm  et  Xoannem 
seorsum  ductos  in  montem»  secretumque  eis  ibi  ali- 
quod  esse  creditum,  sed  et  Pctro  supcrios  claves 
regni  ctBlorum  promissas,  Ccclesiamqiie  super  eum 
aedificandam,  rati  sunt  vel  ipsos  tres  caeteris,  vel 
omnibus  apostolis,  Petrum  esse  praelatum.  Sunt  qoi 
putant  haiic  cogitatlonem  discipulis  ex  eo  motam, 
quod  Domiiius,  juxta  Matthaeumy  staterem  de  oro 
piscis  sumptum  bis  qui  tributa  exigebant  pro  se  et 
Petro,  quasi  caeteris  ementiore,  dederit,  ut  pote  qui 
ipsi  Domino  slt  in  triboti  redditione  comparatus. 
Sed  et  diligens  lector  banc  inter  eos  qoaBStionem,  et 


€10  Mom  {Isai.  liii),  nec  in  verba  fororis  eropit;  sed  ^  ^nle  didracbina  redditum,  inveniet  fuisse  versatam. 

^m  iu  similitudinem  inedici,  si  aegrotum  vidcat 

«onlra  soa  prxcepta  se  gerere,  dicat :  UsquOiiuo  ac- 

ceilam  id  doniuin  tuain?  quousque  artis  perdam  in- 

diisiriam,  me  aliud  jubenle,  et  te  aliud  perpetrante? 

1«  laotum  auiem  non  est  iraius  homiui,  sed  vitio, 

M  per  uiium  bominem  Jud«os  arguit  iulidelilatis,  ut 

•lalini  intalerit : 

Addue  kuc  fUium  tuum.  Et  eum  accederet,  eilvt 
Uimm  deemonium,  el  ditsipavit.  Appropinquante  enim 
JeM«  poerum  elidit  dxmon»  et  dissipati  quia  sa  pe 
eoDTersi  ad  Deum  post  peccata,  majoribus  novisque 
imiqai  kostis  polsamur  insidiis,  agentis,  videlicet, 
m  Tel  odiom  virtutis  incutiat»  vel  expulsionis  suae 

tindieet  itijuriain.  Unde  est  (ut  de  specie  transeamus 

Ui  geniis)  qu«id  Ecciesi»  prlmordlis  tot  gravissiina 

ialulil  certamina,  qood  suo  regiio  doluit  subiio  iliata 

diependia. 
Et  inerepatit  Jesus  spiritum  immundum^  et  tanavit 

fuerum^  ei  rediidit  iltum  patri  ejut.  Noii  puerum,  qui 

vin  patiebaiur,  sed  daemonium,  qui  infcrcbat,  iii- 

crepat,  quia  qui  peccantem  eroendare  desiderat  vi- 

tium   utique  arguendo  et  odiendo  depeilere,  8e>l 

liomiiiem  debct  amaudo  refovere,  donec  sauatuiu 

(piritalibus  Ecclesiae  possit  reddere  pairibus. 
Omnibutqjue  miraitiibut  in  onmibut  quce  fuciebnt, 

^xit  ad  diuipulot  tnot :  Ponite  vot  in  cordibut  ve- 

tirit  termonet  ittot,  Filiut  enim  homnit  futurum  esi 

uttradatur  in  manut  hominum.  fnter  m.ignalia  di\iiiao 

pATRet.  XCil. 


D 


Denique  Matthaeus  boc  in  Capiiarnaum  memorat 
esse  gestum.  Dicit  autem  Marcus  :  Et  venerunt  Ca^ 
pharnaumf  qui  cum  domi  etteni ,  interrogabai  eot : 
Quid  iu  via  traeiabatit?  at  ilti  iaeebant.  Siqwdem  m- 
ter  te  in  via  ditputaverani^  quit  ettei  itlorum  major 
{Marc.  ix).  Verum  sive  bac,  sive  illa,  sive  utraquc 
fuerint  occasione  coramoniti,  videns  Jesus  cogi. 
tationes  eorum ,  el  causas  errorum  intelligcns , 
viilt  desiderium  gloriae  bomilitaiis  contentione  sa- 
nare. 

Apprehendent,  inqoit,  pii^rum,  ttaimi  eum  tecus 
te^  et  ait  iUit :  Quicunque  tiuceperii  puerum  ittum  in 
nomine  meOf  me  recipit.  Yel  simpliciier  pauperes 
Ghristi  ab  ils,  qui  vcliiit  esse  majores,  pro  ejus  do- 
cet  honore  siiscipiendos,  vel  certe  maliiia  parvulos 
ipsos  esse  suadet,  ut  instar  innocentiae  pueris  sim- 
plicitatem  sine  arrogantia,  charitatem  siiie  invidia, 
devotionem  slne  iracundia  conserveni.  Unde  beiie 
cum  diceret :  Qutciingiie  tutceperit  puerum  istum  ^ 
addidit,  /n  nonune  mea.  Ut  videlicet  formam  virtutis» 
quam  natura  duce  puer  observat,  ipsi  pro  nomino 
Christi,  juvante  rationis  iudustria,  seqiiantur.  Sed 
qula  se  in  puero  suscipi  docebal,  videlicet  quia  et 
ipse  puer  natus  est  nobis,  ne  puiaretur,  hoc  essc 
solum  quod  videbatur,  adjunxit  atque  ait : 

Et  quicunque  me  reeipit^  redpii  eum  qui  me  nrisit. 
Ta'9m  se  utique  ac  tantum  credi  volenfs,  qualis  et 
quantus  est  paier.  Usque  adco  enim  nihil  dislat  (in«^ 

15 


m 


hEbJE  VeNGRABILIS  OPP.  PARS  U.  SEGT.  I.  -  EXHGETICA  GENUINA. 


46) 


4|nii)  iater  eum  et  me,  iil  qui  me  recipit,  reclpiat  A  preheodit  io  els  Dominos  non  exemplum  prophet» 


tam  qui  misit  me. 

Heipondens  autem  Joannu  dixH  :  Proeceptor^  vidi' 
mus  quemdam  in  nomine  tuo  ejicientem  dtemonia^  et 
frohibmmus  eum^  quia  non  sequitur  noblscum,  Joannei 
praecipua  devolione  Dominum  amans,  ideoque  reda- 
mari  dignus,  exciudendt^n  beneHcio  puiavit  eum 
4|iii  Don  ttiaiur  obsequio.  Sed  docetur  neminem  a 
bono  quod  ex  parte  babet  arcendum,  sed  ad  boc 
potiu!^»  quod  nondum  babet,  esse  provocatidum. 

Et  ait  ad  illum  Jesus  :  Nolite  prohibere.  Qui  enim 
non  est  adversum  voi,  pro  vobis  est,  tlac  doclus  sen- 
tenlia  dicit  Apostolus :  Sed  sive  oceasionOt  sive  veri" 
tute  Chrihlus  annuntielur^  et  in  hoe  qaudeo^  sed  §t 
gaudebo  {Philipp,  i).  Sed  iicct  ille  gaudeat  eiism  de 


sancti,  sed  ignoraiitium  vindicandi,  quae  adbuc  erat 
in  rudibus,  animadvertens  eos  non  amore  correpUo* 
nem,  sed  odio  desidcrare  vindictam.  Itaqne  postea- 
quam  eos  docuit  qnki  esset  diligere  proximum  tan* 
quam  seipsuro,  Infuso  etiam  Splriiu  sancto,  bob 
defiiemnt  tales  vindicta;,  quainvis  multo  rarius,  quam 
in  Yeteri  Testamento.  Ibi  enim  ex  inajore  parle  tar* 
vienies,  timore  premebantur,  hic  auiera  maxlme 
dilectione  liberi  nutriebaniur.  Nam  et  verbis  apostoU 
Petri  Anaaias  et  uxor  ejna  exanimes  ceclderunt»  oee 
resuscitaii  sunt ,  sed  sepulti ,  et  Paulus  dicit  de 
quodam  pcccatore :  Quem  tradidi  Satana:  in  iN/m- 
luift  corftis,  ttl  anima  salva  dt  (i  Cor,  v). 

Fitius  hominis  non  venit  animas  pndere^  sed  eat» 


iis,  qui   Chrisium  annuntiant  non  sincere,  et  tales  B  vare.  Et  voa  ergo,  iiiquit,  ciijus  spiritu  signali  estiSp 


aliqiiando  in  nomine  Christi  signa  facientet,  ob  alio- 
rum  saliiiem  eenseantur  ooii  esse  proiiibendi,  non 
lameu  ipsis  per  talia  signa  secura  soa  conscientia 
reddiiur.  Quin  polius  in  illa  die  cum  dixerint :  Do- 
mine^  Domiue^  nonne  in  nomine  tuo  prophelavimus^  et 
in  tuo  nomine  dcemonia  ejecimus,  et  in  tuo  nomine 
virtutes  mullas  fecimus  ?  responsum  aceipient  qma 
nunquam  novi  vos,  discedite  a  me,  qui  operamini  tni- 
quitatem  (Maith.  vii).  llaque  in  baereticit  et  malia 
caibolicis  non  sacramenia  commuuia,  qoaB  nobis- 
cum  sunt,  et  adversum  nos  non  sunt,  sed  divisio» 
iiem  paci  veritaiique  contrariam,  qua  adversum  noe 
Bon  sunt,  et  Dominum  non  sequuiitur  ooblscum, 
detestari  et  proliibere  debemus. 

Factumesiautem,  cum  eomflerentur  dies  assump^O' 
nis  e/tti,  el  ipse  faciem  suam  firnmitf  ut  iret  Jerusaiem, 
Diem  assuifptionis,  tempus  passionis  dicit,  quo  im- 
minenie  pedeiemim  Jerosolymis  advehitur.  Cessent 
ergo  pagani  quasi  hominem  irridere  crucifixum,  et 
leropus  fcuae  crucifixionis  consiat  quasi  Deum  praevi- 
disse,  et  quasi  sponte  crucifigendum  locum  quo  cru- 
cifigendus  erat  firmata  facie,  id  esi»  obitiiiata  atque 
imperterrita  mente  petisse. 

Ei  noji  receperunl  eum^  quia  faeies  ejus  erat  euntii 
Jerusalem.  Quia  Jerusalem  ire  conspiciunt  Samarit», 
Dnminum  non  recipiunt.  Non  enim  couiuntur  Judael 
Samariianls,  ut  Evangelista  Joannes  ostendlt. 

Cum  vidissent  autem  discipuli  ejus  Jacobus  et  Joan- 


ejiis  et  acia  sectaminl,  nunc  pie  consulentes,  ted  in 
Turore  juste  judicantes. 

Factum  est  autem  ambulantibus  iHis  in  via^  disit 
quidam  ad  illum  :  Sequar  te  quocunque  ieris^  et  ca- 
tera.  Miranda  simul  et  tremenda  jusii  dispentali» 
secreta  judicii.  Samarltae  Dominuin  recipere  petnA- 
tur,  nolentesqutf  feriri  probibenlur.  Iste  teqoi  tt 
spondet  et  removctur,  alier  primo  patrem  tepeliro 
desiderat,  et  ad  evangelixandum  cogitur.  Allttsdo- 
minum  secutnrus,  boc  ipsum  dorol  renuntiare  cupit, 
nec  permittitur.  Qtiidam  Cbristum  non  seqoent,  io 
Christi  nomine  virtutes  operatur ,  et  noo  probiberl 
jubetiir.  Sed  in  bis  singulis  illud  nobis  Apottoli  dl- 
Q  cendum  :  0  aliitudo  divitiarum  sapientim  et  idem^ 
Deif  quam  incomprehensibilia  sunt  judicla  ejus^  ei  ish 
vestigabiles  virn  ejus  (Hom.  xi)  !  Et  cum  Samuele  t 
Homo  videl  ea  quee  patent^  Dominus  autem  intueimr 
cor  {IReg,  xvi). 

Et  mt  iilis  Jetus :  Vulpes  foveas  habent^  et  votuerm 
cceli  nidosy  Filius  autem  hominis  non  habet  ubi  eapui 
reclinet.  Ex  Domini  verbis  osteiidilur  hunc  qul  ol^ 
sequium  promiitlt  ob  boc  repudiatuin,  quod  slgBO- 
rum  videns  magnitudinem,  sequi  voluerit  Salvalo- 
rem ,  ut  lucra  ex  operuin  miraculis  quxreret,  boe 
idem  desifjerans ,  quod  et  Simon  Magus  a  Poiro 
emere  voluerat.  Talis  ergo  fides  jusie  senteotia  Do« 
miol  condemnatur,  et  dlcitur  ei  :  Quid  me  propier 
divitias  et  sxculi  iucra  cupis  sequi  cum  tantK  tlai 


nes,  dixerunt  iDomine,  vis  dicimus  ul  ignis  descendat  ^  """'"  ";  '*"""  '""  .":»'"  '"'"'  v««i  »..«  w^ 
de  emlo,  et  consumat  illos  ?  Et  conversus  increpavit  ^  P^^P^^-^^^»»'  "'  "«  hesp.iiolum  quidem  habeam,  et 
Ulos,et  dixit:  NesciHs  cujmepiritusestis?  Mzgnlti     "^"  "^^  "^*'^  tecto  ?  Aliter,  intelligitur  miraculta 


sancti  viri,  qui  jam  optime  tcirent  mortera  istam, 
quae  aniuiam  dissolvU  a  corpore,  non  esse  fermidaa- 
daoi»  secundiim  eorum  tamen  aolmom  qui  illam  ti- 
raeicnt,  ooiioulki  peccata  morte  puniveruiit,  quo  et 
vlvenlibus  utilis  metus  ineuleretur,  et  Ulis  qui  raorle 
pimlebantur,  non  ipsa  mors  uoceret,  sed  peccatum, 
qood  augeri  posse,  si  viverenf ^  non  temere  illi  judica- 
bant,  quibos  tale  judlciuiu  donaverat  Deus.  Inde  est 
quod  Eiias  multos  morte  afiecit,  et  propria  manu,  cl 
frgue  diviuitus  impetrato.  In  cujus  exemplum,  ciun 
voluissent  ap  >stuli  petere  de  coelo  ignem  ad  coubu- 
lucttilum  ees  quL  sibi  hospiiium  non  pcgeberenty  re- 


Domini  commotus  propter  inanein  jac.antiam  twm 
sequl  voluisse,  quam  significant  aves.  Finxlste  ou- 
tem  di^cipuli  obsequiiim,  quae  ficiio  vuipium  00« 
mine  significata  est.  Reclinatione  vero  capitit  lio» 
militatem  suam  significavit,  qu»  in  iilo  simulaloro 
ac  superbo  non  habebat  locum. 

Ait  auiem  ad  alterum  :  Sequere  me,  lile  amiem 
dixit  :  Dominr^  permiite  mihi  primum  ire,  et  sejfeiirt 
patrtm  meum.  Non  discipulatum  respuit,  sed  ei^ 
pleta  primum  paierni  funeris  pietaie,  liberior  bmic 
assequi  desiderat,  dignus  per  omnia,  in  quo  Filiuo 
hominis  caput  reciijiet,   boc  est,  in  cujus  huuuli 


4CI  IN  LUCiE  EVANGELIUM  KXPOSino. --  LI8.  IH.  4^ 

peclorc  divinilas  fainiliari  quatlam    mansione  quie-  a  /Nwiii<*,   Deum  verum  de  Deo  vero  (ioait.  1).  Scil  t% 

muliis  sanctc  Scripiune  locis  per  tres  clies  mysle- 
rium  Trinililis  ostenditur,  prsE^lpne  qiiia  Dominuf 
lcrtia  dle  resnrrexil  a  mortuis.  Scd  el  in  Velerl 
Testamenio  populus  ad  monlem  Sinai  pcrveniena 
die  teriia  li-gem  accepil.  Idem  fluvium  Jordanem. 
quo  baptisml  gratia  commendata  esl,  tertia  quam 
adierat  die,  traiisiTit* 

Et  nttf fi  Utoi  iinos  anle  faciem  $uam  m  omnem  d- 
viiaum  ,  el  loeum  quo  eral  ipge  venlurue.  Quia  doii 
sunt  prccepia  cbariutis,  Dci,  videlicei,  ainor  et 
proximl,  et  minos  qnam  inter  duos  haberi  ibarilaf 
nnn  potest  ( nemo  enim  proprie  ad  seipeum  babara 
cbariutem  dicitur ,  sed  dilectione  se  in  alterun 
tendit,  ut  esse  charitas  possil)  hinos  ad  prxdican- 


sett. 

Dmtque  et  /rtiu :  Sine  «l  morlut  Mipeliant  mor* 
imot  siiM«  Iti  ffMlem  vade^  annunlia  regnum  Dei.  No- 
Undam  in  liae  senientia  quia  aliquando  in  aclioni- 
bus  noslris  minora  bona  praetermittcnda  sunt  pro 
«lililaie  raajorum.  Nam  qnis  ignoret  esse  boni  ope- 
rlt  oieritum,  moriuum  sepelire?  et  umen  ei,  qui  ad 
•epelienduin  pairem  se  dimitti  poposcerat  dlctom 
est  :  Stiie  ut  morlui  $epeliant  mortuoi  ftoi,  tu  autem 
«ode,  iiRfiifiifta  regnum  Dei.  Postponendum  namqtie 
erai  obsequium  bujus  ministerli  ofdcio  prsdicalio- 
nit.  Quia  illo  carne  mortuos  in  terram  conderety 
Itto  auiem  anima  moriuos  ad  vitam  susciiarel.  Quo- 
modo  auiem  moriui  mortiios  sepelire  queunt,  ni&i 


geniinam  inlelligas  moriem?  Unam  naiur«,  alteram  B  dum  discipolos  Duminus  miiiit,  qiiaienus  hoc  nubis 


colpae  ;  onam  qua  anima  a  carne,  alteram  qua  Deut 
teparator  ab  anima.  Sive  mortuos,  non  credeiitet 
dicit.  Mortuot  suos  autem,  qui  nihilominus  sine  Qde 
de  corpore  exireni. 

El  ait  aiter  :  Sequar  le,  Domiuey  ud  primum  per^ 
mitie  miki  renuntiare  iis  qui  domi  sunt.  Si  secuturut 
Duminom  discipulus,  qnia  vel  hoc  domi  r^nuntiare 
velit,  arguitur,  quid  fiet  illis  qiii  nuila  oiiliiatis, 
Bolla  Odei  «diflcandae  gratia,  saepius  suoruni  qoot 
lo  mnndo  reliquere  donius  revisere  non  timent? 

Et  ait  ad  iUum  Jesut :  Nemo  miitens  manum  suam 
im  arairum^  et  atpiciens  retro,  aptut  ett  regno  Dei» 
Manoin  coilibet  in  aralrom  mittere  esl,  quasi  quo- 


lacitus  innuat,  quia  qui  charitatem  erga  alterum 
non  babei,  pracdicationis  ofncium  suscipere  nulla- 
leniis  debet.  Bene  antem  dicitur  quod  misit  eot 
anie  faciem  suam  in  omnem  civilatem  et  locuro  quo 
erat  ipse  veniurus.  Praedicatores  enim  suos  Domi- 
nus  sequitur,  qnia  prxdlcatlo  prxvenit,  et  tiinc  ad 
mentis  nostrae  babitaculum  Dominus  venit.  Verba 
exbortationis  praecurrunt,  atque  \er  hxc  veritas  io 
mente  suscipiiur. 

Etdicebat  Ulit :  Meuis  quidem  multa,  operariiau* 
tem  pauci,  Hogate  ergo  dominum  meuit^  ul  miitiH 
opcrariot  in  mestem  tuam,  Messis  mu!la  populoraai 
significat    muliiiudinem.  Operarii  pauci   penuriam 


d.ni  CMiiNiiiciioRis  i..slrumealo.  i.gno  et  ferrodo-      magMiroram.  isli  sunl  operarii.  de  (luibos  P*ilm|. 
mi..i<-c|»ssi<.ni8dariliemsuicordisatterere.atqueGg^  loqui.ur :  0«j  temmant  in  laerymi,  in  gaudie 


»d  proferendos  operum  bonorum  fruclns  aperire 
Qoaro  ti  qnis  excolere  incipiens  cum  uxore  Loi  ad 
ea  qo»  reliqiierat  viila  respicere  delectatur,  fuiari 
jMO  regnl  munere  privatur. 

CAPUT  X. 
Ptsf  ktee  autem  detignavii  Dominutf  et  aliot  teptua" 
fialc  d«o<.  Sicut  duodecim  aposiolot  formam  e|ii- 
•eoporuro  exbibere  simul  ei  prasinonstrare  nemo  est 
^  dubiiei»  sic  et  hos  septoaginU  duos  figuram 
pretbyleronim,  id  esi,  secundi  ordinit  sacerdoiuin 
gestitti  telendom  eti.  Taraeisi  primls  Ecclesl»  tcm- 
poribot,  ol  Apostolica  Scriptura  tesiis  est,  uiriqoe 
pretbjteri»  «Irique  vocabaniur  episcopi.  Quororo 


melent.  Euntet  ibant  et  flebant  portanUt  temina  sua, 
Vewentet  autemvenientin  extuliaiione  portantet  ma- 
niputot  tuot  (Ptal,  cxxv).  Et  ot  apeitiiis  loqoar« 
messis  roulu  omnit  lurba  credeniium  est.  Operaril 
pauci,  aposioli,  et  imiiatores  corom  qui  miiiuntur 
ad  mcssein. 

/itf,  ecee  ego  mitto  vot  ticut  agnot  inter  lupot.  La» 
pos  scribas  et  Pbarisxos  vocat,  qui  sunt  clerici  Jo* 
daeoruin. 

Nolile  porlare  tacculum^  neque  peram,  neque  caU 
eeamenta^  et  neminem  per  vtom  tatutaveridt.  Tatiia 
praedicaiori  debot  in  Deo  esse  fidueia,  ut  praeseiiliii 
viiae  somplus,  quamvis  non  prsvideai,  tamen  tibi 


onom  ttpienliaa  maturiuiem,  alterum  indutiriam  |>  bos  non  deesse  certissime  sciai.  Ne  dom  ment  ejot 

d ••_        • •<! .        m% . . ?_«_ .  .      .  ■•  •  ...  .. 


eont  pitloralit  tlgniflcat.  Bene  autem  septuaginta 
d«e  miitoiitur.  Sive  quii  lotidcm  mundi  gentibus 
Eviffgdiom  praedicandum  erat,  ut  quomodo  duode- 
elB  Iribot  Itrtel,  iia  et  lii  propter  exteras  gentes  desti- 
■arenlor  imboendas.  Seu  quod  ipso  praedicanliom 
oomero  lotos  orbis  per  Evangelium  summae  et  in- 
dividoae  Triniialis  illustrandus  intimabaior.  Sicnt 
tolero  iNinc  contiat  iridoanum  tuae  lucis  ambituro 
moodo  per  tepiuagintt  duas  horas  affiare  solituin. 
N  m  et  Doroinos  ipse  se  diem,  suos  vero  aposi>iIi>t 
bOMt  tppeHal,  dicens  :  Nonne  duodecim  hom  tunt 
ifMf  Si  f «If  am^n/aperfl  tra  die^  non  offendit  {Joan. 
II ).  Et  in  Psalmis  pnecipliur  bene  :  Nuntiaie  diem 
dv  die  salutare  ejut  (  Ptai.  xcv  ),  boc  e  t,  tumen  de 


occupatur  ad  temporalia ,  minos  aliis  praevidett 
aeterna.  Cui  eiiam  per  viam  neminem  salutara  con- 
ceditur,  ot  sub  quania  festinatione  iter  praedicaiio- 
nis  pergere  debeat,  ostendaior.  Quae  tl  quis  verba 
eiiam  per  allegonam  ▼elit  inielligi,  in  sacculo  pe* 
cunia  clausa  esi.  Peeunia  vero  clansa  est  sapientia 
occulia.  Qui  igiiur  sapientiae  verbum  habety  aed 
b«>c  erogare  proximo  negligll,  quasi  pecuniam  ie 
sacculo  ligaiam  tenet.  Et  scriptum  est :  Sapietitla 
abteondita^  et  tlusaurut  abteonditut^  quee  utilitas  In 
utritqne?  {imd  vero  per  peram,  nisi  opera  saeeuMf 
Et  quid  boc  loco  per  cafceamenta,  nisi  morineroni 
operum  exempia  signantur  ?  Qui  igltur  offlclom 
prxdicaiiouis  suscipil,  dignum  non  ett,    ui  onos 


m  BEJbM  VENERABILIS  OPP.  f  AKS  II.  SEGT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  481 

saeeulaiium  i>egoiiorum  portei,  ne  dum  boc  ejus  A  Hinera  rouiidi  uno  vix  calcaneo  lerraB  patverem  le- 


eolla  depi  imil»  ad  pracdicanda  ccelestia  non  assur- 
gat.  Nec  debei  stultorum  operum  exempla  eonspi- 
core*  -ne  sua  opera,  qua»i  ex  mortuis  pellibus,  cre- 
dat  rounire.  Omnis  vcro  qoi  salutat  ia  via,  ex  occa- 
sione  salutat  itineris ,  oon  ex  studio  obtinendae 
ejusdem  salutis.  Qui  Igitur  non  amore  aeternae  pa- 
iriae,  sed  praeniiorum  anibitu  salutem  audientibus 
prxdicat,  qiiasi  iii  itincre  salutat,  quia  ex  occasioiie, 
ct  non  ex  intentione,  salutem  audieniibus  exopiat. 

In  quamcunque  domum  hUraverili$,  fnimum  dicite : 
Pax  huic  demui,  El  si  ibi  [uerit  fiUus  paeiSf  requieicet 
$uper  illum  pux  ve$tra.  Sin  autem,  ad  vos  rtterte* 
tur.  Pax  quu!  ab  ore  praedicatoris  offertur,  aut  re* 
quiescit  in  domo,  si  in  ea  fuerit  Glius  pacis ,  aut  ad 


guiit.  Qui  ergo  receperint  verbum,  ipsl  afOictiones 
curasque  doctorum,  quas  pro  se  tolerabant ,  in  ar- 
gumentum  sibi  vertunt  buniilitatis.  Qui  vero  apre- 
verint  docirinam,  docenlium  sibl  labores  et  peri- 
cula  laediumque  soHicitudinum  ad  testlmoniimi 
damnationis  inflectunt.  Et  ipse  est  pulvis ,  qoi  fa 
Evangelii  coniemptores  exiergi,  et  a  quo  per  bomii 
aoditores  evangelistarum  jubentur  pedes  ablui,  iino 
per  Ipsum  Salvatorem  narrantur  abluti. 

Dico  autem  vobis  quia  Sodomis  in  die  illa  remismu 
erit  quam  itli  civitati»  Sodomitae  quidem  inter  tot 
carnis  aniniaeque  flagilla ,  quibus  insatiabiliter  arde* 
baiit  9  inbospitales  quoque  ,  Ezecbiele  atieflnidiifte , 
rueniiit,  sed  nulli  apud  eos  lales  bospites,  qiuiles 


eumdim  pnBdicaiorem  reyeriiiur  ,  quia  aut  eiit  B  apud  Judceos  propbetae,  quales  apostoli  reperU  siini. 

Et  Lot  quidem  aspeciu  et  audito  justua  erai,  noa 
aliquid  tamen  docuisse,  nulla  ibi  fecisse  slgna  per- 
bibelur.  Atque  ideo,  cui  multum  datum  etl,  miuittm 
quaretur  ab  eo  {Luc.  xii),  potentesque  potenter  for« 
m^nta  patientur  (Sap,  vi). 

VcB  libi,  Corozaim,  va  tibi^  Betlaaida.  CoroiaiBy 
Bethsaida,  et  Capbarnaum,  Tiberias  quoqtia,  ifiiiai 
Joaiines  nomlnat»  civiutes  sont  Galilaeae,  litae  in  lil- 
tore  laci  Genesareih,  qui  Jordane  fluente  eflleilmr, 
ei  ab  evangelistis  etiam  mare  Galilaeae^  vel  mu% 
Tiberiadis  appellatur.  Plangit  ergo  Domiiius  dvi- 
taies  quae  post  tanta  rairacuia  atque  virtuies 


quisque  pracdeslinatus  ad  vitam,  et  coeleste  verbum 
sequilur,  quod  audit ;  aut  si  nullus  audire  voluei  it, 
ipse  praedicator  sine  fructu  non  erit,  quia  ad  eum 
p:ix  revertitur,  quouiam  el  a  Domino  pro  labore  sui 
operis   recompensatur.  Ecce  autem  qui  prram  et 
sacculuin  portari  probibuit,  sumptus  et  alimenla  ex 
eadem  pra^dicatione  concedil.  Nam  sequiiur  : 

in  eadem  autem  domo  tnaiie/e,  edentes  et  bibenteSf 
qum  apud  illos  sunt.  Sl  pax  nostra  recipitur»  dignum 
est  ut  in  eadem  domo  maneamtis,  edentes  et  biben- 
tes  qux  apud  illos  sunt,  ut  ab  cis  lerrena  stipendia 
consequaniur,  qnibus  pra*mia  patriae  ccelestis  offe- 
rimus.  Unde  eiiam  Paulus  pro  minimo   baec  ipsa  ..      ..... 

.«sciplcn..  dkil :  Si  uos  «oW.  spirilatia  HmnaH-     P«"'«»«""l-   Pejore«iue  genUl.bu.     qu.  uUH.to 
n,us,nu,gnam  ut  »i  vutra  carnatia  metamut  (/  Cor.  C  *«•""""«"•«  ]»«  d«s.p.ton..    po.1  de«^.pl»  kgU 
^  ^  contemptumy  Filium  quoque  Dei  conculcare»  gr«- 

tiamque  ingratis  spernere  non  limuerunt. 


IX )?  Et  nolaiidum  quod  snbditur  : 

Dignus  est  enim  operarius  mereede  sua.  Qula  jam  de 
roercede  sunt  operis,  ipsa  alimenta  sostentationis, 
4it  bie  inerces  de  labore  praedicaiionis  inchoetur, 
quae  iliic  de  veritatis  visione  perficitur.  Qua  in  re 
eonsiderandum  est  quod  uni  nostro  operi  duae  mer- 
cedes  debentur,  una  in  via,  altera  in  patria :  una 
quae  nos  in  labore  sustentat,  alia  quae  nos  in  resor- 
rectioneremunerai. 

Ei  in  quamcunque  cimtaiem  intraveritiSf  el  suue* 
pcrint  vos,  mandueate  quse  apponuntur  vobit^  etc. 
bescripto  divei^as  domus  Iiospiiio,  quod  etiam  ln 
civitatibus  agere  debeani,  docet,  piis  videlicet  in 
omnibus  communicare,  ab  impiorum  vero  per  om- 
nia  societate  secerni. 

In  quamcunque  eivitatem  intraveritis^  et  non  rece» 
perint  vos,  exeuntes  in  plateas  ejut^  dicite :  Etiam 
puberem^  qui  adhesvt  nobis  de  civitate  vestra^  exter- 
qimus  in  ves.  Aul  ad  contestationem  laboris  terreni, 
qaem  pro  iilis  inaniler  suscepissent,  aut  ut  osten- 
derent  usque  adeo  se  ab  ipsis  nibil  terrenum  quae- 
rere,  ut  etlam  pulverem  de  terra  eorum  non  sibi 
paterentur  adbaerere.  Aliter :  Pedes  discipulorum  ip- 
Mim  opus  iiicessumque  praedicaiionis  signiflcant. 
Pulvis  vero»  quo  aspergimtur,  terrena  leviias  est 
cogiiationis,  a  qiia  ipsi  etiain  sommi  doctores  im  • 
uiunes  esse  nequeuot,  cum  pro  auditoribus  solliciiis 
salubribus  curis  iuo^ssanter  intenduui,  ei  quasi  per 


Qtcia  st  lA  7yro  et  Sidone  faetas  fuistem  vtrmiM^ 
quee  in  vobit  factce  sunt^  oUm  in  cilicio  et  eimra  9§^ 
dentet  poenitereni.  Impletum  videmus  hodie  dlctitin 
Salvatoris,  quia  scilicet  Corozaim  et  Bethsaida  prs- 
sente  Domino  credere  noluerunt.  Tyrus  autem  ae 
Sidon  ,  et  quondam  David  ac  Salomoni  amic» 
fuere,  et  post  evangelizanlibus  Cbristi  credidero 
discipulis.  Tantaque  fidem  devotione  suseeperooly 
ut  Paulum  apostolum  Tyro  abeuntem  cuncti  dvio 
cum  uxoribus  et  filiis  usque  foras  civitatem  proso* 
querentur,  pulcberrimoque  spectaculo  taota  booii- 
num  fflultitudo  paucissimos  bospites,  sed  Christi  pi» 
D  fide  clarlssimos,  ad  naves  usque  valefaetura  dodo- 
ceret.  Sed  quare  noo  olim  his  qoi  credere  poioo- 
roul,  verum  Judaeis ,  qui  credere  nolueroot,  oii 
evangelizatum ,  ipsius  est  scire  ,  cujus  onlvorsa 
viae,  misericordia  et  veritas  (Pm/.  xxiv).  Saiiequod 
Dominus  alt :  /n  citicio  et  cinere  sedentes  peenitermsi  : 
in  cilicio,  quod  de  pilis  caprarom  contezitur,  aspo- 
ram  peccail  pungentis  memoriam,  qua  in  die  judioii 
sini^tra  pars  est  induenda,  significat;  in  cioero  ao« 
tem  mortis  considerationem,  per  quam  tota  homani 
geoeris  massa  in  pulverem  est  redigenda»  demoo- 
strat.  Porro  in  sessione ,  humillationem  propris 
conscientiae  designat.  De  qua  Psalmista  :  Surgsia 
postqnam  sederitis  (  Psal.  cxxvi) ,  qiiod  est  dicere  : 


465 


IN  LUCiE  EVANGEL1UM  EXPOSITIO.  -*  LIB.  IIL 


m 


Uumilianuni  $ub  polenli  manu  Dii^  ut  o#s  exaUcl  m  A      Verumtamen  in  hoe  nolile  gaudeie ,  quia  spiriivi 


ttmpore  vm/«ljaftt«  ( l  Peir.  ? ). 

Et  tu  Caphamaum  uique  in  mtum  exattataf  utque 
ad  infemum  demergeris.  Duplex  in  hac  senlentia 
sensos  esl.  Vel  Ideo  ad  infernom  demergeris,  quia 
contra  prsdicalionem  meam  superbissime  restitisli ; 
Tel  ideo»  quia  exaltata  es  usque  ad  coBlum  meo 
hotpitioy  ex  nieis  signis  atque  Tirluiibus  tantum 
habens  privilegium,  majoribus  plectcris  supplieiis, 
qnam  liis  quoque  credere  noluisti.  Et  ne  quis  puta- 
ret  banc  increpationem  illis  taniummodo  civitatibus 
vel  personiSy  qux  Dominum  in  carne  videntes  sper- 
nebant,  et  non  omnibus,  qui  bodieque  Evangelii 
verba  despldunt,  convenire»  consequenter  adjiiiixit 
dicens : 


vobis  subjieiunlur.  De  suhjectioiie  spiritnuin ,  cuhi 
caro  sinl,  gaudere  prohibeniur,  quia  spiritus  ejicert, 
sicut  et  virtutes  alias  facere,  intcrdum  non  est  ejus 
mcriti  qui  operatur,  sed  invocaiio  nominis  Cbristi 
boc  agil»  ad  condemnalionem  eoruni  qui  invocant, 
vel  ob  utilitatem  eorum  qui  vident  et  audiurit,  con" 
ccditur,  ut  licet  homines  despiciant  signa  racientes, 
tamen  Deum  bonorent,  ad  ciijus  invocationem  flanl 
tanta  miracula.  Nam  et  in  Actibus  apostolorum  fllii 
Scevae  videbantur  ejicere  dxmones,  et  Judas  apo- 
slolus  cum  animo  proditoi  is  multa  signa  iuter  od- 
teros  apostolos  fecisse  narratur. 

Gaudete  autem  quod  nomina  vestra  seripla  sunt  in 
ecslis,  Si  Satanas  (Inquit)  per  superbiam,  coeli  sedem 


Qui  foi  audiif  me  auditf  et  qui  vos  spemit^  me  B  cum  sociis  amisit,  non  oportet  vos  de  illorum  humi- 


spermit.  Ut  in  audiendo  quisque  vel  spentendo  Evan- 
gelii  praedicatore,  non  viles  quasque  personas»  sed 
Dominum  salvatorem,  imo  ipsum  Patrem  speruere 
se,  vel  andire,  disceret.  Nam  sequitur  : 

Qui  auiem  me  spernit ,  spernit  eum  qui  me  misit, 
Qaia  procul  dubio  in  disclpulo  magisier  auditor,  et 
ia  filio  pater  honoratur.  Potest  et  iu  intelligi  : 
Qm  90$  spermt  me  $pernil.  Qul  non  facil  misericor- 
dlam  «ni  de  fratribus  meis  minimis,  nec  mihi  facit, 
qoii  et  ipse  pro  bis  furmam  servi  et  pauperis  habi- 
t«m  siiscepi.  Qui  autem  me  spernity  nolena  credere 
Deum,  et  filium  Dei  conculcans,  spernit  eum  qui  me 
Bi^it,  quia  ego  et  Pater  unum  sunius. 

Beverti  sunt  autem  septua^ta  duo  eum  gaudio^ 
^enies  :  Domiiiet  «<mir  dmmonia  subjieiuntur  nobis 
in  nomne  tuo.  Bene  quidem  confessi  snni»  deferen- 
les  hooorem  nomini  Christi,  sed  quia  infirroa  adhuc 
fidegandebant  in  virtutlbus,  vide  quid  audiunt. 

Et  ait  Uli$ :  Yidebam  Satanam ,  sieut  fulgur  de 
eedo  cadenum.  Non  n:odo  video,  sed  prius  videbam, 
qiaado  eonvit.  Qiiod  autem  ait  :  Sicut  fulgur,  vel 
prrcipitero  de  supernis  ad  ima  lapsum  significat, 
vd  quia  dejectua,  adhnc  tranaflgurat  se  in  angelum 
iMis.  Quia  ergo  discipuios  de  signorum  operatione 
vidil  elatos,  exemplo  eos  terret,  atque  ad  liumani- 
Ulcm  revocat  ejui  qui  prirous  superbiendo  cecidiiy 
Bi  qui  liiinc  ob  superbiaro  de  coelo  recordarentur 
ejeeiora»  mulio  magia  se  de  terra  editos »  sl  8U|>er- 
hierini  humiliandos  agnoscanl. 

Eeee,  dedi  vobis  poteslaiem  calcandi  supra  serpeu" 
le$  et  eearpioneSf  et  supra  omnem  virlutem  inimid^ 
H  m^  vobis  noeebit ,  hoc  est,  omne  genus  immun- 
dorum  spiritoum  de  obsessis  corporibus  ejiciendi, 
qoamvis  ei  ad  litteram  rectissime  possil  accipi ;  si- 
^oideai  et  Paulus  a  vipera  invasus,  nil  adversi  pa- 
ticor.  El  Joannes,  ut  historia  tradii,  bausio  veneno, 
noo  Isdiior.  Iloc  sane  inter  serpentes  qui  dentCy 
el  acorpioner  qui  cauda  noccnt»  distare  arbitror, 
^ood  aerpentes  aperte  sxvientes,  scorpiones  clan- 
colo  losidiantes,  vel^  horoiiics  vel  dxmones,  signifi- 
cent.  Serpentes,  qui  inclioandi  virlutibiis  venena 
|irav«  persnasionis  objiciunt ;  scorpiones ,  qui  con- 
Mimaiaias  vinutes  ad  fincm  vit'are  conteniluut. 


liatione,  sed  de  vestra  subliroatione  gaudere,  qoa- 
lenus  unde  illi  roere  sublevati,  vos  homiles  aseen* 
datis.  Non  autero  puerlliter  sapienduro,  quasi  Deua 
ad  remedium  oblivionls  bonoa  in  coelis,  malos  scri- 
bat  in  terris,  dicente  Jeremia  :  Universi  qui  dereUih 
quunt  te^  eonfundanlur ;  reeedenies^  in  terra  uribantur 
{Jerem.  xvii).  Sed  salubriier  intelligendumy  qiiod 
sive  ccelestia»  seu  terresiria,  quis  opcra  gesserit,  pcr 
hsc  quasi  littoris  adnoutus,  apud  Dei  memoriam  sii 
xternaliter  affixus. 

^  In  ipsa  hora  ex$ultavil  Spiritu  $anelo,  et  dixit :  Cost^ 
fiteor  tibif  Pater  domine  cmli  el  lerrw.  Confessio  non 
seniper  poBuitentiam,  sed  et  gratiaram  actloneni  ai- 
giiificat,  ut  in  Psalmis  saepissime  legiinus.  Audiant 
qui  Salvatorem  non  natum,  sed  creatunv  calumnhiH* 
tur,  quod  Patrem  suum  vocei  cceli  el  lerr»  Domi- 
num.  Si  enim  et  ipse  creatura  est,  et  creatura  coo- 
ditorem  aui  patrero  appellare  potesl,  stulturo  foit 
nou  et  suuro  et  coeli  ac  terr»  Dominuro .  vel  *  Patrein 
aiinililer  appellare. 

Quod  abscondisti  hmc  a  sapienlibus ,  et  prudentibuoi 
el  revelasU  ea  parvuiis.  Gratias  agit,  exsulut  in  Patre, 
quod  apostolis  adventus  sui  aperuerit  aacraroenta, 
"  qu»  ignoraverint  scribae  et  Pbarisaei,  qui  sibi  sa- 
picntes  videniup,  et  in  con^peetu  suo  prudenles  ju- 
atificaia  sapientia  a  filiis  suis  (Liic.  vii).  Ubi  pulchre 
sapientibua  et  prudentibua  noii  iusipientes  et  hebe- 
tcs,  sed  parvulos,  id  est,  humiles  opposuii,  ut  pro- 
l^  baret  se^  turoorem  damnasse»  non  acuroen.  Quia  hase 
est  cUvis,  de  qua  alibi  didt  :  7«/iflts  clavem  seien' 
lii»,  boc  est,  buroilitatero  fidei  Cbristi,  qua  ad  divi* 
nilalis  ejus  agniiionem  pervenire  potoratis,  spernefi- 
tes  abjicere  maluistis. 

Etiamf  Paler^  quia  sic  placuit  ante  te,  llis  D  iniiil 
verbis  exempla  humiliiatis  accipimuSy  no  temero 
discutere  superna  coBsilia  de  aliorum  vocatione, 
aliorum  vero  repulsione  praesumamus.  Cum  enini 
intulissel  utrumquey  non  mox  rationem  reddidil, 
sed  sx  Deo  placitnm  dixit.  Hoc,  videlicet,  osteodena^ 
quia  iiijasium  esse  non  potesl  quod  placuii  Justo. 
Unde  et  in  vinea  mercedero  laborai.tibus  reddens, 
cum  quosdaro  operarios  inxqualos  in  opcre  xquarei 
i{i  prxmio,  et  plus  iu  uierccde  qo^crcrct,  qui  labori 


iCI  BKDifi  VENEftABlLlS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  468 

amplius  insndassely  ait  :  Nonne  e%  dcnam  eMvenini  A     At  ille  dLit  ad  eum :  In  lege  quid  eeriptum  mf 


meevm  f  Voio  autem  et  huie  novimmo  dare ,  stml  et 
tibi,  Aut  non  lieet  miAi,  quod  volo  faeere  (Matth,  xi)7 
Iii  cunciis  crgo  qn»  eiierius  dispononlur  aperta 
cansa  rationis  eA  occull»  josiiiia  folontaiis. 

Omnia  miki  tradita  tunt  a  Patre  moon  Cum  omnla 
lcgis,*omnipotciitem  agnoscis,  oon  decoloremy  non 
degenerf  ro  Patris.  Cum  tradita  legis,  Filiom  eonfite- 
ris,  c«i  per  naiuram  omnia  onlui  sobstantia  jore 
sont  propria,  non  dono  collala  per  gratiara.  Omnia 
autem  qoe  sibi  tradita  dicit,  non  mundi  elementa, 
t|o«  Ipse  creavit,  intelligenda  sont,  sed  hi  qoilNis 
par^'ulis  spirtto  sacramenta  filii  Paier  revelsYiiy  et 
«le  qoorora  salote  idem  Filios,  com  liaec  loqoeretur» 
Spiritu  «ancto  eisoltavii.  De  qoibos  omnibos  alias 


Qttomodolegif?  Jlte  retpondeni^  dixit:  DUigee  D^ 
minum  Deum  tuum  $x  toio  eorde  tuo,  et  ex  lota  amwm 
tua^  et  ex  omnibiii  viribus  tuie^  et  ex  omni  wtemta 
tua  f  et  proximum  tuum  oieut  teipeum.  Dum  legispt» 
rito  respondei ,  perfectom  nobls  Salvator  iier  vitc 
ccelesiis  ostendii.  Coi  primo  de  dileciiooe  Dei  el 
proiimi  legis  scripta  proponenti  dicit : 

Heete  re$pondi$ti :  Hoe  fac ,  et  vivee*  Deinde  potl 
indoctam  parabolam  respondenti  iilom  foisse  proxi- 
mom  volnerato  qoi  fecit  misericordiam  in  iliuray 
adjicit :  Vade^  et  tu  fae  simititerf  id  est,  tatl  mlM« 
ricordi»  stodio  proximom  toom  oecesse  habeolera 
diligere  et  sostentare  memento.  Apertissiroe  decli» 
rans  solam  esse  dilectionem ,  et  ipsaro  non  Terfao 


flicit  :  Ofnn^  ^tfoil  dat  mihi  Pater ,  ad  me  Mniei  ^  lenos  osteutaUro.sed  operis  exsecotione  probaun» 
(Joan.  Ti). 

Fa  nemo  sdt  qui  sit  Filius,  nisi  Pater^  et  qui  slt 
Puter,  wsi  Fiiius,  et  eui  votuerit  Fitius  revetare.  Non 
Ita  inielligeiidom  est ,  quasi  Fillut  a  nollo  ptissil 
scirl,  nisi  a  Patre  solo,  Pater  aotem  non  solum  a 
Filio,  sed  ab  eis  etiam  qoibus  revelaverit  Filios,  sed 
ad  olruraque  referendom  est  qiiod  ait :  Et  cui  votue- 
tlt  Fitius  rtvelare,  ot  et  Pairem  intelligamos,  et  ip^ 
iom  Filiom  per  Filiom  revelari. 

Et  couversus  ad  diseiputos  suos  dixit :  Beati  oeuti 
qui  tident  ques  videtis  ,  etc.  Non  ocoli  scribarum  et 
Pharissorom,  qui  corpus  taiitom  Domiui  videre, 
aed  illi  beaii  ocoli  qoi  ejoa  possoiit  cognoscere  aa' 


qos  perpetuam  docat  ad  vitam. 

itle  autem  votens  jmtifieare  Mipsum\  dixit  ad  J^ 
tum  :  Et  quis  est  meus  proxhnus  f  QoanU  inaois  glo* 
riae  denieiitia  !  Legisperitos  ob  volgi  favorem  ct- 
ptandom ,  qoo  sapieiiler  respondisse  Jactarelor,  pri- 
mum  se  legis  falctur  ignorare  mandatum,  vere  Joxio 
Salvatoris  senieniiam,  sapiens  et  pmdens  In  lege* 
sed  qoia  non  bomiliari  cum  parvulia  Cbristf ,  aed 
aeipsum  justincare  desiderat ,  beatos  ecolos  coliim* 
barum  innocenliae  lacte  loiarum ,  qoibos  ChrlsU  ar* 
eina  videre  posset ,  accipere  reeusans.  Cui  profeeie 
Dominus  iu  responsum  temperavii  soum ,  el  ora* 
nem  qol  misericordiaro  faceret  coilibet  proximQii 


craoBenU,  de  qoibos  dicilor  :  Et  revetasti  ea  par»  p  ducerei,  et  tamen  baec  eadem  parabola ,  specialiler 


tMtit.  Beati  ocoli  parvolorom ,  qoibus  et  se  et  patrem 
Filius  revelare  dignator. 

Dico  enim  vobit  qucd  mutti  prophetee  et  reget  voiue» 
tUMt  tidere  qua  vot  videiit,  et  non  viderunf ,  et  audire 
^MP  oiidfift,  et  non  audierunt,  Abraham  exsutlavit  ol 
tideret  diem  Chrisli ,  et  vidit ,  et  gamsut  ett.  Isalas 
qooqoe,  et  Micba,  molti  alii  prophet»  vlderoni 
gloriam  Domini ,  qoi  et  propterea  Yidentes  sont  ap** 
pellati.  8ed  hi  omnea  a  longe  aspicientesetsalutan- 
ici  per  spccolom  et  In  aenigmaie  vlderont  ( l  C^r. 
xiu),  apoiioli  autero  iroprxsentiaroro  habenies  Do- 
ininon ,  conveseentesqoe  ei ,  et  qoaeconqoe  volois* 
aeol  inUrrogando  disceiites,  neqoaqoam  per  angelos 
aot  varias  visionora  species  opos  habebaot  doceri. 


ipiom  Dei  Filiuro ,  qui  nobis  per  humaniutem  pre- 
ximos  fleri  dignatos  est,  designaret.  Neqoe  enlm  ita 
proximom ,  qot m  sicot  nos  diligere  jobenior,  aoper 
Ghristo  iolerpretari  debemos,  ot  moralia  motara  fre- 
terniuiis  insiituU  sob  allegori»  regutis  extenvire 
et  auferre  conemur. 

Sutfncient  aulem  Jetut^  dixit :  Boma  qnidam  da^ 
teendebat  a  Jerutatem  in  Jericho,  Homo  isU  Adtos 
intelUgitur  in  genere  homaoo.  Jerosalera  clviM 
pacii  iili  coelestis ,  i  cojos  beatitodine  lapani  Ui 
hanc  raorUlem  miseramqoe  vitam  devenii.  Qemii 
bene  Jericho,  qo»  («im  inUrpreUtor,  iigolflcai, 
viriii,  videlicel,  defectoom  laboribos  erroribuiqoe 
iemper  Incertim. 


Qooi  vero  Locas  moltos  prophcUs  et  reges  diclt ,  w%     Et  incidit  in  tatronet.  Litronei  dlabolara  el  !•• 

^MIllkma.A       <k  ji.A^.!..JK     ^..^..1.  ^A^_      ^m      ! . ■■       .  •  .      "^  _*^  .• •_..•!• •_  •_  J . ■_■ ■. 


Ilaithaeoi  ipertioi  prophetaa  et  justoi  appellau  Ipai 
ionl  enim  reges  magni ,  qoia  Unuiionom  soarora 
molibus  non  conseniiendo  boccimibere,  sed  regende 
prxesse  noveront. 

Et  ecce  quidam  iegisperiiut  turrexit,  tentant  eum,  et 
dieent :  Magitter  quid  faciendo  vitam  mlernam  possi" 
debof  Legisperitos ,  qoi  de  vita  SBUroa  Dominom 
tentans  inierrogat,  occasionem,  ot  reor,  teniaudi 
de  Ipsii  Demini  sermoniboi  iumpsit,  obi  ail :  Gau^ 
dete  emtem ,  quod  namina  vettra  teripta  tunt  in  cettit. 
Sed  ipsa  soa  tentatione  declarat  qoam  vera  sit  illa 
Doraiiii  confiisio,  qua  Palri  loquitur  :  Quod  abscon» 
ditti  heec  a  tapientibutf  et  prudentibut ,  et  revefasti  ea 
IQtvutis. 


geloi  ejui  ioUllige,  in  qoos,  qoia  desceodebei, 
incidit.  Nam  nisi  prios  intus  iHiomeiceret ,  forii 
tenuius  lam  facile  non  eaderet.  Yera  esl  enim  iilii 
senlentia ,  qo»  dicil ;  Ante  ruinam  enim  exattaim 
cvr  (Proverb.  xvi). 

Qui  etiam  detpotiaverunt  eum.  Gloria  videlicel  Ira* 
mi«rialiutis  el  innocetiiiae  veste  privaront.  Ilaec  esl 
enim  prima  stola ,  qiiam ,  juxU  aliam  parabolara', 
loiurioiius  filius  per  pcenitenliam  rediees  orDatory 
et  qua  protuplasii  ainissi,  cognoveront  eiie  ee 
uodos,  tunicaaqoe  pelliceas  naturas  raorialii  te* 
duii  iuiit. 

Et  ptayit  imposiiis ,  abierunt  ,  umitsoo  retktmm 
PUgx  peccau  auni,  quibus  iiatoru:  humaniB  iolcfri* 


469  IN  LUCi£  EVANGCLIUM  CXPOSITIU.  —  LIB.  III.  479 

(tiefln  violamlo,  seminaritim  qaoddam  (ai  ita  dicam)  A  ^rto ,  et  aii :  Curam  iUius  habt»  AUera  dies  esi  posi 


aagenda  moriw ,  fessis  indidere  visceribus.  Abie- 
rvniautem,  non  ab  insidiis  aliqaatenus  cessando, 
sed  earamdem  insidiaruni  fraades  occullando*  Semi- 
viTum  reliquerunt ,  quia  beatiiudinem  f  itae  immor- 
lalitaiis  exnere ,  sed  non  sensum  raiionis  abolere 
nluerant.  Ex  qua  enim  parie  sapere  et  cognoscere 
I>eum  poiesi ,  yivus  esi  homo.  Cx  qua  vero  peceaiis 
conubescii ,  et  miseria  deflcil ,  mortuus  idem ,  le- 
ihiferoque  esi  yulnere  fiedalus. 

Acddit  autem  ut  sacerdoi  qnidam  de$eend«ret  eadem 
via,  et,  viso  ilte^  praterivit,  Similiter  et  Levita^  eum 
enet  seeut  loeum ,  et  videret  eum ,  transiit»  Sacerdos 
el  Leyita,  qui,  yiso  saucio,  iransierunl  sacerdo- 
liiim  et  minislerium  Veteris  Teslamenli  esl,  ubi  per 


Domini  resorrectionem.  Nam  et  anle  quidem  per 
Cyangelii  soi  graliam  illuminaveral ,  his  qui  in  lo» 
nebris  ei  in  umbra  mortis  sedebanl  (  Luc.  i ) «  sed 
poiior,  resnrreciione  celebraia ,  perpeluae  luci» 
splendor  effulsit.  Doo  denarii  sunt  duo  Teslameau « 
in  quibus  »lerni  Regis  nonien  et  imago  coniinemr. 
Finis  enim  legis  Ghristus  ( Rom,  x ).  Qni  altera  die 
prolaii  danlur  slabnlario :  quia  tune  aperuil  illis 
sensum ,  ul  intelligerent  Scripluras  (  Lhc,  xxiv  ). 
Aliera  die  sUbularius  denarios,  quorum  prelio 
vuineratum  curarei  accepii ,  quia  Spiriius  saneius 
adveniens  docuil  aposlolos  omnem  veriutcm  {Joan» 
xvi),  quo  geniibus  eruiiiendis  iusiare  aique  Cvange- 
limn  praedicare  sufficerent. 


legisdecrela   mundi  langiientis  vulnera  monslrari  ^  ^  ^'^"^''^''^««'«P^^'^^^'^"''^^ 


Unlum,  non  aolem  curarl  poierant,  quia  impos- 
sibile  erai  ( ul  Aposiolus  ail)  sanguine  vilulorom  ei 
agnorom,  ei  hircorun  auferri  peccaU  {ttebr.  ix  ). 

Samaritanui  autem  quidam  iter  transiens ,  oentl  se- 
cu  eum ,  et  frideni  eum  misericordia  motut  est.  Sama- 
rilanus,  qui  inierprelaiur  cuslos  ,  Dominum  signifi- 


dam  tibi.  Supererogal  stabularius,  quod  in  duobus 
denariis  non  acccpit,  cum  dicii  ApostoUis  :  De  viVft- 
nibus  auiem  praceptum  Domini  non  habea,  consilium 
autem  do  (I  Cor.  vii).  Iiemquc  :  Ei  Dominus  ordimt' 
vil  his  qui  Evangelium  annuuliant  de  Evangelio  vivm 
(/  Cor,  ix).  Sed  non  usi  sumiis  hac  potesiate,  ne 
quem  vestrum  gravaremus  (/  Thess.  ii).  Gui  redlens 


cai,cuirccllssimepropheu,nehoslalrone8possil   ,  ^^,^^  promiseral.  debiior  reddei.  quia  vei.iens  in 


iiicurrere ,  supplical.  Custodi  me ,  inquiens ,  a  /a- 
queo^  quem  staluerunt  mihi,  et  a  scandalis  operantium 
ifuquitatem  {Psal.  cxl).  Qui  propter  nos  /romines ,  ef 
propter  nostram  saluiem  descendens  de  coelo^  vilae 
praeseniis  iier  arripuii ,  et  venit  secus  eum  qul 
volneribus  labescebal  infliclis,  idesl,  m  stmi/t/u« 


jiidicio  Dominus  dicil  :  Quia  super  pauca  fuisti  /i</«- 
/1«,  super  muUa  le  constituam,  Intra  in  gaudium  D^ 
mini  tui  (Matth.  xxv). 

Quis  horum  trium  videtur  libi  proximus  fuisse  ilH 
qui  ineidit  in  iatrones  ?  At  Ule  dixit :  Qui  fecit  miseri' 
cordiam  in  iUum.  Juxta  lilteram,  manifesu  esl  Do- 


dinem  hominum  factus ,  et  habitu  inventus,  ut  homo  C  „,i„i  genlentia,  nuUum  nobis  amplius  quam  qui  »i 
{ PhUipp.  tt),  compassionis  noslrae  susceptione  fi- 
Ditimus,  el  misericordijc  facius  est  consolaiioue 
vidnos. 


Et  appropians  aUigavit  vuinera  ejus^  infundeus 
oUum  et  vinum,  PeccaU,  quae  in  hominibus  invenll, 
redarguendo  cohibuil,  spem  yeniae  poenitentibus, 
lerrorem  pcenae  peccaniibus  incutiens.  AUigal  eniin 
valnen ,  dum  praBcipil :  Pctnitentlam  agite ,  infundil 
olettmy  dum  addil:  Appropinquabit  enim  regnum 
cmierum  {Matth,  i:i).  Infundil  el  vinum,  dum  dicil : 
Omjiif  ar6ar  quai  non  faclt  fruetum  bonum,  exeideturf^ 
et  im  ignem  nuttetur  {Ibid.)* 

Et  imponens  iUum  in  jumentum  suum ,  du:at  tn 


sereatur  esse  proximum,  si  Jerosolymiue  civi,  non 
sacerdos,  non  Leviu  ex  eadem  geiite,  imo  in  eadem 
urbe  naii  el  nulrili,  sed  exterae  gcnlis  accola,  quit 
magis  misertus  est,  factus  esl  proximus.  SacraUore 
auiem  inlellectu,  quoniam  nemo  magis  proximua 
quam  qui  vulnera  nostra  curavii,  diiigamus  euai 
quasi  Dominum  Deum  nostrum,  diligamus  quasi  pro- 
ximnm.  Nihil  enim  tam  proximum  quam  capui  nHMOr 
bris.  Diligamus  eiiam  eum,  qui  imiuior  esi  Cbrisll. 
Iloc  esi  enim,  quod  sequitur  : 

Et  ait  ilU  Jesus  :  Vaie,  et  tu  fac  simiUter,  Id  esl, 
ul  vere  U  proximum,  sicul  teipsum,  diligere  mani-* 
fesles,  qiiidquid  vales  in  ejus,  vel  spiriuli  necessi« 


Motulmn,  H  curam  ejus  egH,  Jumenium  ejus  esi  caro,  D  **««  sublevanda  devoius  operare. 


io  fiia  ad  nos  venire  dignatus  esi.  in  quo  saueium 

impoouit »  quia  peccaia  noslra  ipse  porUvli  in  cor- 

pm  SQO  soper  lignum  ( 1  Petr.  ii ) ;  el  juxu  aiiam 

yarabolaro ,  invenUm ,  quae  erraveral  ovem ,  hurae- 

Fis  sois  imposium,  reporuvit  ad  gregem  {Luc.  xv). 

iUK|u6  imponi  jumenlo  esi,  in  ipsain  Incarnatiooem 

Chrisli  eredere ,  ejusquc  mysieriis  iniliari ,  simul  et 

^b   iMMiis  incursione  luuri.  Siabuium  autem  esi 

Ccclesia  prssens,  ubi  reficiunlur  viatores,  de  pere- 

^rlnalione  hae  Ui  aelernam  patriam  redeunies.  Cl 

beoe  jumeoio  imposiium  duiit  in  siabulum ,  quia 

•«eflBO,niBi  bapiizalus,  nisi  corpori  Chrisii  aduoa- 

IM,  Eccleaiara  intrabiu 

fil  fl/lfra  die  pretuUt  duos  dcnmos,  et  dedit  stabu" 


Factum  est  autem,  dum  irent,  et  ipse  intravU  in  quedm 
dam  casteUum,  et  mulier  qumdam,  Martha  nominet 
excepit  iiium  in  domum  suam,  Et  huic  erai  soror  no^ 
mine  Maria,  llaec  leeiio  superiori  piilcberrima  ro- 
tione  connecUtur.  Quia  videlicei  illa  diledionem  Dei 
el  proximi,  verbis  ei  parabolis,  haec  auiem  ipiis  re« 
bus  el  veriUle  designal.  Dax  quippe  istae  domioo 
dilectae  sorores  duas  vius  spiriiales,  quibus  in  prae- 
senii  sancia  exerceiur  Eccle^ia,  demoostraot.  Marlba 
quidem  acluaiem,  qua  proximo  in  chariiate  socia- 
mur ;  Maria  vero  conlemplaiivam,  qiia  io  Dei  amoro 
buspiramus.  Aetiva  enm  vila  est^  panem  esurienll 
iribuere,  verbo  sapicutiae  nescieniem  docere,  erraii« 
tein  corrigerc ,  ad  humiliuiis  yiam  auperbieoiem 


171 


BCDi£  VCNEKABILIS  OPP.  PARS  II.  SCCT.  I.  —  EXCGCTtCA  GCNUINA. 


47i 


proximum  refocare,  inOrmantis  Goraro  gerere,  quae  A  pniria  paneni  esurienti  porrlgai,  ubi  nemo  eittrll? 


aingulis  qcilmsque  expediant,  dispentare,  et  com- 
missis  nobls,  •qunliter  subsistere  yaleanty  praeyidere. 
Gontempiativa  yero  yitt  est,  charitatem  quidem  Del 
et  proximi  tota  mente  retinere,  sed  ab  extcriorl 
actione  qniescere»  5oli  desiderio  Conditoris  inhae- 
rere,  iit  nil  jam  agere  libeat,  sed,  calcatis  curis  om- 
ntbus,  ad  videndam  faciem  sui  Creatoris  animus 
inardescat,  ita  ut  jam  noverit  camis  corruptibilis 
pondus  cnm  moerore  portare,  totisque  dcsideriis  ap- 
petcre  illis  hymnidicis  angelorum  clioris  interesse, 
admisceri  coelestibus  civibus,  de  a^terna  in  conspe- 
ctu  Di:i  incorruptione  gaudere. 

Qum  eliam  iederu  seeui  pedes  Daminlf-audiekit  V€f- 
bum  illiui,  Martha  aulem  uitagtbai  cirea  frequene  mi^ 


Quis  pottim  tribuai  sitienti,  ubi  nemo  silil?  Q«it 
mortuum  sepeliat,  ubi  nemo  moritarTCum  pr«tettti 
ergo  saeculo  viia  aufertur  activa.  Contempiativa  a«- 
lem  hic  incipitur,  ut  in  ccelesti  palria  perlicialiir. 
Quia  amoris  iguis  qui  hic  ardere  inchoal,  cum  ipM» 
quem  amat  viderit,  in  amore  amplius  igneseil.  Con- 
templativa  ergo  vita  minime  aufertur,  quia  subtraeia 
praesentis  saeculi  luce  perficitur. 

CAPUT  XI. 
£l  [aetum  eit  cum  etset  in  loco  quodam  oraue^  m$ 
eetiavit^  dixit  unui  ex  diicipulii  ejui  ad  eum  :  Domine^ 
doee  noi  orare,  mcut  et  ioannei  doeuit  diuipuloi  snoi. 
Posi  historiam  sororum  quae  duas  Ecclesiae  vitas  si« 
gnaverunl ,  non  frustra  Dominus  el  ipse  orasse ,  ei 


n:iterium.  Httc  uirique  vitie  congruere  nemo  est  qui  B  discipulos  orare  docuisse  describitur.  Quia  et  oraiio 


dubiiet.  Et  contemplaiivae  quidem  unlformls  perfecllo 
est,  exulam  mentem  a  cuiictis  habere  lerrenis,  eam- 
qoe,  quantum  humana  imliecillitas  sinit,  unire  cum 
Chrislo ;  activae  vero,  quam  frequens  sit  ministe- 
rinm,  gentiiim  Magisier  edocet,  qui  creberrimis  Epi- 
stolarum  dictis,  suos  pro  Ckrisio  terra  mariqoe  la- 
Lores,  soa  pericula  commemorat.  In  quibos  etiam 
vlsioues  et  revelaliones  Domini  coromendans,  non 
minus  se  in  speculativa  virtute,  quod  perpaucis  esl 
imitabileyConsnmmalum  fuissesignificat.  Undedicil : 
Sive  enim  mente  excedimui  Deo^  sive  ao^'f  fnmiis  vo- 
bii  (i/  Cor.  v). 

Quas  itetii  et  ait :  Domine^  non  eet  tibi  eurm  quod 
ioror  mea  retiquit  me  iola  miniitrare,  Dic  ergo  iUi  ut 


quara  docuil  ulriusque  in  se  vitae  continei  mysle- 
rium,  el  ipsarum  perfeciio  viiarum  nostris  non  viri- 
bus  est  oblinenda,  sed  precibus.  Ki  quia  crebro  LtUGaa 
Salvalorem  descripserat  orantem  ,  quid  orando  ego- 
rit,  qni  uiique  non  pro  se,  sed  pro  nobis  supplicabal, 
inslnoat,  cum,  finita  oratione,  discipulos  referl  qoa- 
liter  orare  debeant  sciscitari. 

El  mt  iUii :  Cum  oratii  dicite :  Pater^  ionetifieetmr 
nomen  tuum.  Advemat  regnum  toiim.  Panem  noiinum 
quolidianum  da  nobii  hodie;  et  dimitte  nobii  paeeatu 
noitra^  iiquidem  et  ipii  dimittimui  omniadebenti  nM$m 
Et  ne  noi  inducai  in  tentationem,  Juxla  evangeiistam 
Matthaeum,  septem  petitiones  continere  dominica 
videtur  oralio.  Quarum  in  Iribus  aeterna  poscunttv» 


adjuvei  me.  Ex  illorom  persona  loquitur  qui  adhuc     in  reliquis  quatuor  temporalia ,  quae  tamen  propler 


divinae  contemplationis  ignari,  solom  quod  didicere 
fratcrnae  dilectionis  opus  Deo  placitum  ducunt,  ideo- 
que  cunctos,  qui  Cbrislo  devoti  e%i»  vellnt,  hule 
mancipatos  autumant.  Et  bene  Martha  stetisse,  Ma- 
ria  secus  pedes  Dominl  sedisse  describiiur,  quia  vila 
activa  laborioso  desodat  in  certaroine,  conteroplativa 
vero,  pacatis  vitioruro  lumultlbus,  opiata  jaro  iu  Chri- 
sto  mentls  quiele  perfruitur. 

Et  reipondem  dixU  iiU  Dominui :  Martha^  Martha^ 
ioUieila  ee^  et  turbarii  circa  p/nrmui,  porro  unum  e$t 
ueeeaarium.  Et  beatus  Davld  soluro  hnc  necessarium 
horoini  esse  definiens,  Deo  jugiter  inhaerere  deside- 
rat ,  dicens  :  if lAt  autem  adhoerere  Deo  bonum  eei , 


aeterna,  conseqnenda  sunt  necessaria.  Naro  qaod  di« 
cimus :  Sanctificelur  nomen  tuum ,  adveniat  regnum 
tuum;  fiat  voluntai  tua,  iicut  in  ccelo  et  in  terra;  qiiod 
non  absurde  quldam  intellexerunt  in  spiritu  ei  cor« 
pore ,  omnino  sine  fine  retinenda  sunt ,  ei  bie  ln- 
choantury  quantnroque  proficimus,  atigentur  in  nobis : 
perfecta  vero  (quod  in  alia  vita  sperandiim  est)  sem- 
per  possidebunlur.  Quod  vero  dicimus  :  Panem  no^ 
itrum  quotidianum  da  nobii  hodie;  et  dimitte  nobio 
debita  noitra^  iicut  et  noi  dimiitimui  debitoribui  noitrio; 
et  ne  noi  tm^iicai  tit  tenlationem,  ied  libera  noi  a  nudo; 
quis  non  videat  ad  praesentis  vitae  indigenliam  per- 
linere?  In  illa  itaqoe  vita  aeicrna ,  ubl  nos  semper 


ponere  in  Domino  Deo  ipem  meam  (Pial.  lxxii).  Ei  ||  speramus  futuros,  et  in  nominis  Dci  sanctificaliooe» 


glibi :  Vnam  petii  a  Donuno^  hane  requiram ,  iif  tnAo- 
biiem  in  domo  Donuni  omnibui  diebui  vitm  mew ,  ut 
videam  voluntatem  Dominif  et  viiiiem  templum  eanetum 
ejui  (Piat.  xxvi).  Una  ergo  et  sola  esl  theologia ,  id 
esl,  eoitlcmplaiio  Dei,  cui  merito  omnia  justifiea- 
tionum  roeritay  universa  viriulam  stndia  poslpo- 
nontur. 

Maria  optimam  partem  elegit^  qua  non  auferetur  ab 
M.  Ecce  pars  Marthae  non  reprehenditur,  sed  Maris 
laudatnr.  Neque  euim  bonam  parlem  elegisse  Mariam 
dlcil,  sed  oplimam,  ut  etiam  pars  Marlbae  indicare- 
lur  bona.  Quare  autem  pars  Marix  sit  optima ,  sub- 
infortur  cum  dicitur :  Qum  non  auferetur  ab  ea,  Activa 
etenim  vita,  cumcorpore  deficit.  Quis  enim  inaeterna 


et  regnum  ejus,  in  nostro  spiritu  et  corpore  perfede 
atqne  iroroortaliter  permanebunt.  Panis  vero  qnoii- 
dianus  ideo  dictas  est,  qiiia  hie  esi  necessarias  qnae* 
lus  animae  carnique  Iribuendus  est,  sive  spiritaililer^. 
sive  corporaliter,  sive  utroque  intelligatar  niode. 
Hic  est  etiam  qaam  poscimus  rewissio,  ubi  esi  eouiia 
eomroissio  peccaii  rum.  Hic  tentaiiones,  quae  noa  ed 
peccandum  vel  alliciunt  vel  iinpellant.  Ilic  deniqiae 
malum,  unde  cupimus  liberari.  lliic  aulem  nihil  isie» 
rum  esl,  Evangelista  vcro  Lucas  in  oratione  domi- 
nica  petiliones  non  sepiem  >  sed  quinqoe  eomplexoe 
est.  Nec  ab  isio  utique  discrepavii,  sed  quemodo  iale 
sepiem  sinl  intelligenda ,  ip.-a  sua  brevilale  cooaoMH 
nuit.  Nomen  quippe  Dei  sanctificator  in  spirita,  Oei 


173  IN  LUCi£  EV  ^NGEUUll 

•fitem  r^ghum  in  carnis  rdsurrectione  ventunim  e:>t.  A 
Osiendens  ergo  Lucas  tertiam  pctitionem  duartim 
siiperiorum  esse  quoJammodo  repciitionein ,  magis 
eam  prxtermiuendo  fecit  inielligi.  Doinde  tres  illas 
adjusgii ,  de  pane  quoiidiano ,  de  remissione  pecra- 
torum,  de  tentatione  Titiinda.  At  yero  quod  ille  in 
«Iltroo  posuit :  Sed  llbera  no$  a  mnlo,  iste  non  posuit 
ut  intelJigerefnus  ad  illud  superiiis  quod  de  lenta- 
tione  dictum  est  pertinere.  Ideo  quippe  ait :  ied  /i- 
bera;  non  ait  :  £l  libera^  lanquam  unam  petitionem 
CMe  denonstrans,  noli  hoc,  sed  hoc»  ut  sciat  unus- 
qiii<iqQe  la  eo  se  liberari  a  malo,  quod  non  infertur 
in  leniationera. 

£l  •tlfld  i7/ot :  Qhis  veitram  haMli  amicum,  el  ibil 
ad  t//auN  Media  nocte^et  dicei  iUi :  Amice^  commoda 
miki  im  pana^  qumuam  amietu  meu$  venit  de  via  ad  ^ 
■!#»  «f  non  habeo  quad  ponam  anle  ilium.  Rogatus  a 
discipnlis  SalTator  non  roodo  formam  orationis «  sed 
et  instantiam  frequentiaroque  tradit  orandi.  Aroicus 
ergo  ad  quero  m^ia  nocte  venitur,  ipse  Deus  iutel- 
ligilnr.  Cui  in  roedia  tribulatione  supplicare,  et  tres 
panet,  id  est,  inlelligentiam  Trinitatis,  qua  prasentis 
vilae  eonsoleiitur  laborea,  efflagitare  debemus.  Aml- 
cns  qoi  venit  de  via,  ipse  noster  est  animus,  qui  to- 
tiesanobis  recedity  qooties  ad  appetenda  lerreua 
et  temporalia  foris  vagatnr.  Redit  vero ,  eceieslique 
aiioionia  refici  desiderat,  cum  in  se  reversos  su- 
peroa  eesperii  ac  splritalia  medilari.  De  quo  pulcbre 
qul  pelieral  adjungit,  non  sa  habere  quod  ponat  anle 
iUnai.  Qoaniam  anims  post  s»culi  tenebras  Deum  q 
suspiranti,  nil  praeter  eum  cogilare ,  nll  loqui,  nil 
libet  inlneri ,  solum  quod  recognovit  summae  Trini- 
laiis  gaudlum  eontemplari,  atque  ad  hoe  plenius  in- 
tnendun  pervenire  satagit. 

El  iUe  ddntui  dicai :  Noii  miiU  moieiiue  eue^jaxii 
Oitium  dauium  e«l,  ei  pucri  mei  mecum  iuni  in  cubiii. 
Nom  poauM  nwgere  et  dare  iibi,  Ostium  amici  diviui 
esl  intelligentia  sermonis ,  quod  sibi  Apostolus  orat 
aperiri  ad  loquendum  my^terium  Christi*  Glausuui- 
qoe  e^l  lempore  famis  verbi ,  cum  intelligentia  non 
dalor.  El  llli  qui  evangelicam  saplentiam ,  lanquam 
panoro  eroganies ,  pcr  orbem  terro*  praedicaverunt , 
poeri  pairisfamilias  jam  sunt  in  secreta  quiele  com 
Dofliino.  Et  tamen  orando  efficitur  ut  accipiat  desi- 
derans  intellectum  ab  ipso  Deo,  etiam  si  bomo  desit  D 
per  quem  sapientia  praediceiur. 

Ei  ille  u  peneveraverit  puiiam^  dico  vobii  et  ii  non 
doHt  itii  iurgoni  eo  guod  amicui  ejui  st(,  propter  im- 
probitMtem  tamen  ejui  iurget ,  et  dabii  iiU  quoiquoi 
hekee  neeeaarioi.  Ei  ego  vobii  dico  :  PeiiU^  et  dabitur 
vobitm  fintfnfe,  et  invenietis,  Puiiaie ,  ei  aperieiur  vo- 
biin  Ciiroparalio  esl  a  minore.  Si  eniro  amicus  homo 
sorgil  de  lecto,  ei  dat  non  amicitia  sed  taedio  compul- 
soSt  qoanio  magis  dat  Deus  qui  sine  tasdio  largissime 
donal  qood  petitur?  Sed  ad  hoc  se  peti  vult ,  ut  ca- 
paces  donoruro  ejus  fianl  qui  petunt.  Ne  itaqiie  de 
via  veniens  amlcus  inedia  dispereat,  hoc  est,  ne 
anirons  noper  ab  erroris  soi  vauitate  resipi&ccns  de- 
i:der.l  spiritalis  diutius  inopia  tabescat,  petamus 


EXP03ITI0.  -  LIB.  III.  m 

epulas  verbi  quibus  al.itur,  quaeramus  amicum  qui 
dei,  piilsem:is  ostium  quo  servaniur  absconsas.  Ma- 
gnam  enim  spem  dedit ,  et  dat  ille  qui  promiitendo 
nnn  decipit. 

Omnii  euim  (inquil)  ^ui  petit  accipii ,  ei  qui  quterit 
invenii^  ei  pulianti  aperietur.  Ergo  jiuia  praeniissam 
postulatitis  amici  parabolam  pcrseverantia  opus  esi  ul 
accipiamus  quod  petimus,  et  inveniamus  quod  quae- 
rinius,  et  quod  pulsamus  aperlatur.  Nam  si  petcnti 
datur,  et  quoerens  Invenity  et  pulsanil  aperiiur,  ergo 
cui  non  datur,  et  qui  non  invenit,  et  cui  non  aperilur» 
apparet  quod  nonbcne  petieril,  quaesierit,  pulsaverlt. 

Quii  autem  ex  volni  patrem  peili  panem  ,  iiKR^uid 
iapidem  dabii  itli?  Paiiis  intelligitur  cbarilas  propter 
majorem  appetitum,  et  tain  necessarium,  ut  siiie  ilia 
cx*tera  nibll  sint,  sicul  sine  pane  mensa  iiiops. 
Cui  contraria  est  cordis  duritia,  qiiam  lapidi  compa- 
ravil. 

Aut  ii  piicem^  nunquid  pro  piice  ierpentem  dabit  ilU  f 
Piscis  est  fides  invisibilium ,  vel  propter  aquam  ba- 
ptismi,  vel  quia  de  iiivisibllibus  locis  capitur.  Quod 
etiam  fides  hujus  muodi  fluctibus  circumlatrata  non 
frangitur,  recte  pisci  comparatur.  Cul  contrariom 
posoit  serpentem  proptcr  venenafallaci.P,  quxetiam 
primo  homiiii  male  suadendo  pr.tseininavit. 

Aui  ti  peiierit  ovum ,  nunquid  porrigei  iiii  icerjdo» 
nem?  In  ovo  indicatur  spes.  Ofum  enim  nonilumest 
fetus  perfeelus,  sed  fovendo  speratur.  Cui  contrariom 
posuit  scorpionero ,  cujus  aculeus  venenatus  relro 
timendus  est,  sicui  spel  eonirarlura  est  retro  respi- 
cere ,  cum  spes  futurorum  in  ea  qu»  ante  sunt ,  ei« 
tend:it. 

Si  ergo  voi  eum  iitii  um/i ,  noiiii  bona  daia  dare 
filiis  vatrii ,  qnanio  magii  Pater  vater  de  ccelo  dakU 
ipiritum  bonum  peteniibui  u  f  Quomodo  mali  danl 
bona  ?  sed  malos  appellavit ,  dilectores  adbuc  saeeuli 
hujus  et  peecaiores.  Bona  vero  qiiae  dant  secundaui 
eorum  sensum ,  bona  dicenda  sunt ,  quia  haee  pro 
nobis  habent ,  qiianquam  et  in  rerum  natura  ista 
bona  sint ,  sed  lemporalia  ,  et  ad  istam  vitara  infir- 
mam  periinentla,  et  quisquis  ea  malus  dai,  non  de 
suo  dat.  Domini  eii  enim  lerra^  ei  pienitudo  ejui ,  qui 
fecii  cmium  ei  terram ,  mare  ei  omnia  qum  in  eii  tuut 
(Piai.  xxiii).  Quantum  ergo  speraiidum  est  dalorom 
Df  um  nobis  bona  petentibus ,  nec  nos  posse  decipi 
ut  accipiamus  aliud  pro  alio  cum  ab  ipso  petlmos, 
quando  nos  etiam  cum  simus  mali  novimos  Id  dare 
quod  pelimur!  Non  enlm  decipimus  filios  nostroSt 
ei  qualiacunque  bona  damus,  noii  de  nostro,  sed  do 
Ipslus  damus.  Aliter :  Apostoll  qui  eleciloiiis  merilo 
bonitatem  generls  liumani  muliis  excesserani  roodis, 
supern:r.  bouitatis  iniultu  mall  esse  dicuntur,  qola 
nihil  est  per  semetipsuro  subile,  nihii  immuiaMle« 
nibil  bonum ,  nisi  DeiUs  sola.  Omnes  vero  croalorae 
ut  beatiiudinem  aeteriilutis  vel  tmmuUbiliutls  obli- 
ncant,  iion  hoc  per  suam  nalirraro,  sed  per  Crealoria 
sui  parlicipaiionem  et  graliam  consequuntur.  Qimd 
vero  dicitur  :  Quanio  magii  Pater  veiter  de  ceAa  dakit 
ipiriium  bonum  p^tentibui  ic?  pro  quo  Matlhaeos  po- 


1 


475  DEB/E  VKNERAniLiS  OPP.  PARS  11.  S&CT.  I.  —  CXEG£TIGA  GENUINA.  47« 

iiiit :  i>ubH  koMi  pe!emibH$  $e  {MaUh.  fii),  osleiidil  A  eo  sub^istere.  Quia  omiies  uiilitates,  quae  ex  doiio» 
Spirlium  saiicium  pleniiudinem  es^e  boaorum  Dei,  riim  Oei  graiia  suscipiuniur,  ex  isto  funte  ema* 
ei  ea  qua:  divinitus  adminisiranlur,  non  al!a  absque      nant. 


LIBER  QUARTUS- 


rilOOEMIUM. 
Exsullaiift  ni  Spiritu  sancto  Dominns  (ut  supra  le- 
ctnm  est) :  Confiteor  libi,  Pater  Domine  casU  el  lerrm^ 
^nod  abscondUti  hae  a  sapientibui  et  prudentibiis  ,  el 
reveiasti  ea  parvutis.  Quae  sententia  secreli  consci^ 
judicii  seinper  elT/ctum  suae  viriutis  iterare  non  de- 
sistlt.  N:tm  et  generaliter  in  dejectione  Jud^orom , 
gentium  vero  eieclione,  et  in  singnlis  quibiisque 
juxta  alternam  mentium  qualitatem  specialiter  non 
cessat  exbiberi.  Deniqiie  ut  proxiina  parumper  atlin- 
gam,  legi^pTitus  volens  seipsum  justificare,  Domi- 
nnm  teniatarus  adiii,  sed  confusus  abscessit;  at 
Maria  pedibus  ejus  bumiliier  acclinis,  optitnam  par- 
tem  philo^opbiae  cceles  is  elegit.  Item  parvuti  Christi, 
qni  non  de  su.i  Jusiiiia,  sed  de  Redemptoris  sui  gra- 
tla  prapsumere  diJiccrant,  quibus  oraiionum  modls 
eamdein  graiiim  advocare  debeani  inquirunl,  au- 
d.untqite  confestim  et  quibus  verbis  orare,etqaa 
instanda  pcnrseverare ,  et  pro  quibus  maxime  rebos 
supplicire  oporteat,  fide  scilicet,  spe  ei  charitaie, 
qtiodqiie  perfecle  petenles  earumdem  largiiorem  a 
Patre  Spiritum  boiium  percipiant.  Contra  ^aplentes 
ei  prudenies,  quia  Spiritum  gratiae  non  modo  non 
petcre,  quxrere,  pulsare,  seil  et  blaspbemare  sata- 
gunt ,  irremissibiles  ei  hic  et  in  fuiuro  sux  pervica- 
ci«  pceiias  luunl.  Et  usque  ad  Oneni  Evangelii ,  qtii 
legeril,  iino  usque  ad  fiiiem  sxculi,  qui  prudenter 
inspexerit.  imelligei  quod  Deut  $uperbis  resitlit ,  hu- 
miiibut  aulem  dat  oratiam  (/  Petr.  vj. 

JNVUCATIO. 

Quapropter  ipse  quartum  exposiiionis  evangelic» 
librum  incipiens  a  lectioiie  in  qua  superbi«  spirims 
iu  digito  Dei  ejicitiir,  luani»  Cbr*iste»clementiam  sop- 
pliciier  impioro,  ui  Spiriius  luus  bonus  deducai  me 
10  vi^m  reciam»  et  eum  qui  ab  Aquilone  esi ,  longe 
faciat  a  me,  quaienus  ejeciis  a  me  malignis  scruier 
mandau  Dei  mei»  revelatisque  menils  oculis  ad  cun- 
sideranda  tuae  sacrosanci»  legis  mirubilia  devotus 
Jeeior  iugrediar. 

El  erat  Jetut  ejieient  damonium ,  et  Hlud  erat  mu- 
tum.  Ei  cum  ejecltut  dmmonium,  locutut  ett  mutut , 
£t  admiratof  tunt  turbrn.  Daemoniacus  isie  apud  Mat- 
Ihsuronen  solum  mutus,sedet  caBcusfuisse  narratur» 
curatusque  di€i;ur  a  Doinino»  ita  ut  loquereiur  et 
viderei.  Tria  ergo  signa  simul  iu  uno  homine  iierpe- 
irata  sunt.  Cxcus  videi,  mutus  loquiiury  possessus 
daemone  iiberatur.  Quod  ei  tuiic  quidein  carnaliter 
fticium  esi ,  sed  ci  quoiidie  completur  in  conversa- 
liooe  credcntium,  ut,  expulso  primuin  daemouc,  fidei 


lumen  aspiciant,  deinde  ad  laudes  Dei  iacentia  prtas 
ora  laxentur. 

Quidam  autem  ex  eit  dixerunt :  In  BeeluM  fprni- 
cipe  lUemoniorum  ejieit  dasmonia,  Non  haee  oliqoi  4t 
turba,  sed  Pharisaei  calumiiiabantur  et  scribae,  sieot 
alii  evangelist;e  testaniur.  Turbis  quippe  quas  minos 

B  erudiie  videbauiur,  Domini  semper  facta  mirantibos» 
illi  contra,  vel  neg:ire  hapc,  Tel  qtne  negare  neqoive- 
rant,  sinistra  interpretatione  pervertere  labomboos, 
qiiasi  non  bsec  divinitaiis,  sed  immondi  spiriius  opero 
fiiissent,  id  esi,  Beelxebub,  qui  Deus  erat  Acconw. 
Nam  Beel  quidem  ipse  esi  Baal.  Zebub  aulem  moieo 
Tocaiur.  Nec  juxta  quaedam  mendosa  exempiaria  i  iii- 
tera  vel  d  in  fine  est  nominis  legenda,  sed  b.  Beaioi- 
bub  ergo  Ba:i|  moscanim ,  id  esi ,  vir  mutcamm^  rifo 
habent  muuat  ioterpretatur,  ob  sordes  Tidelicei  iis- 
mulatii  crooris,  ex  cojus  spurcissimo  riio  vel  mMBioo 
principem  daemoniorum  cognoinitiabanu 

El  alii  tentantet ,  tignum  de  cosia  qumrebatU  ak  oo. 
Vel  in  morem  Eliae  ignem  de  sublimi  Tenire  eopio- 
batii,  vel  in  simiiiiuJinem  Samuelis  tempore  miifo 

C  niogire  toniihia,  coruscare  fiilgura  ,  imbres  roevo, 
quasi  non  possini  et  illa  calumniari ,  et  dicere  ok 
oceullis  et  variis  aeris  passionibus  accidisse.  Allo 
qui  calumniaris  ea  quae  oculis  vides,.mana  lenoi, 
utiliiate  seniis,  qui  feceris  de  iis  quae  de  coslo  Teoe- 
rini?  Uiique  respondebis,  ei  magos  in  iCgypto  oiallo 
signa  fecisse  de  coelo. 

Ipuautem  ut  vidit  cogitationet  eorom,  disii  eh: 
Omne  regnum  in  teipto  diviium  detolabitur^  el  domua 
tupra  domum  cadet,  Nou  ad  dicta  ,  sed  ad  cogitoto 
responilit,  ut  vel  sic  compellerentur  credere  poten- 
tix  ejus,  qui  cordis  videbat  occulia.  Si  autem  omno 
rcgnum  in  seipso  divisum  desolatur»  ergo  Pjtris  ei 
Filii  et  Spiritus  sancti  regnum  non  esi  divisom,  qood 
^  sine  ulla  contradiciione  non  aliquo  impnlsu  desoloo- 
dutn,  sed  aeterna  est  siabiliiate  mansunim.  Si  Toro 
sanciae  et  individus  Trinitalis,  individuum,  imo  qoio 
individuum  manei  regnum,  desistani  Ariani  minorero 
Patre  Filium,  minorem  Filio  sanctum  dicere  Spiri- 
tum.  Quia  quorum  unum  esl  regnum,  horum  eol  el 
una  majestos. 

Si  auiem  et  Satanat  in  teipso  divitut  esl .  quomoda 
ttabit  regnum  iptiut,  quia  dicitis  in  Beeliebua  ejicera 
me  damonia?  iloc  diceus,  cx  ipsornm  confessione 
voit^bai  inielligi  qiiod  in  euni  non  credenilu  in  regno 
diaboli  esse  elegisseiit,  quod  uiique  adversum  se 
divisum  stare  iion  possel.  Elig mi  ergo  Pharisxi  good 
voluerini.  Si  Saianas  Satanain  non  potest  ejicere,  ni- 
htl  cunira  Dominum  quott  dicerent ,  invenire  poiue- 


tn 


IN  LUC/E  EYANGELIUVI  EXPJSITIO.  —  LIB.  IV. 


47S 


rttiit.  Si  autem  poleftt,mu!to  magis  sbi  prospiciant  A  vero  ejas,  ipsi  bomines  sunt  tb  eo  decepti.  Qam 


et  recedant  de  regno  ejns,  quod  adversiim  se  divi* 
som  stare  non  potest  lii  quo  auiem  Dominus  Chri- 
slus  ejiciat  daemnnes ,  ne  daeinoniorum  principem 
existimf*nt,  altendant  quod  sequitur. 

Si  autem  ego  tn  Beeliebub  ejicio  dtemonia,  filii  veshi 
m  quo  ejiciuntf  Ideo  ipzi  jndicee  vestri  erunt.  Dixit 
hoc  uiique  de  discipulis  suis,  illius  populi  filiis,  qui 
eerte  dlscipuli  Domini  Jesu  Cbrisii  bene  sibi  conscii 
ftierant,  nih.l  se  mahrnm  artium  a  bono  magisiro 
didleisse,  ut  in  principe  dscmoniorum  ejicerent  d.i}« 
mones.  Ideo  (inquii)  ipn  judices  erunt  vestri^  ipsi 
(iDqiitt)  ipsi  ignobilia  et  contemptibilia  hujus  mundi, 
Id  qiiibiisnon  artificiosji  malignilas,  sedsancta  simpli» 
citas  meas  virtutls  apparet,  ipsi  testes  mei,  judices 


yictor  Clirisius  distribuit,  qaod  est  insigne  triuBi* 
phantis,  quia  eaptivam  ducem  capiivitalem,  dedit  dmm 
heminibuSj  quotdam  quidem  apoUoloi ,  alioi  avange" 
listoi,  hos  prophetasy  illos  pastores  ordinaus  et  dactO' 
res  {Ephes,  iv)« 

Qui  non  est  meeiim,  adoeriKm  me  est,  Et  qui  nan 
eolligit  mecum^  dispergit,  Non  putet  quisqaam  de  hae- 
reticis  dictum  et  schismaticis,  quanquam  et  ita  ex 
superfluo  possit  intelligi,  sed  ex  consequentibos » 
textnsque  sermonis  ad  diabolum  referiur,  et  quod 
non  possiot  opera  Salvatoris  Beelzebub  operibos 
comparari.  Ille  cupit  animas  hominum  tenere  capti* 
vas,  Domiuos  llberare;  ille  praedicat  idola,  hic  imiai 
Dei  notiiiam ;  ille  Irabit  ad  viiia,  bic  ad  virtulem 


eroBl  vestri.  Aliter  :  Filios  Judaeorum,  exorcistas  "  revocat  :  qoomodo  ergo  possuni  habere  concordiam 


geiitis  llllos  ex  more  significat,  qni  ad  invocationem 
cjleiebaiit  daemones.  Et  coarcut  eos  interrogatione 
pmdeoti,  nt  confiteantur  Spiritus  sancii  tt^e  opu^. 
Qttod  si  expulsio  (inquit)  damonum  in  filiis  re^tris, 
Di*o,  oon  dcfflonlbus  deputatar,  qaare  in  me  idem 
opits  Doo  eamdem  habeai  causamT  Ergo  ipsl  vesiri 
lodiecs  eronl,  non  potesiate,  sed  comparatione,  dum 
ilU  eipublonein  daemonum  Deo  assignanl,  vos  Deel- 
zebub  principi  dxmonlorum. 

Parra  si  tti  digito  Dei  ejicio  damonia^  profeeto  per^ 
Hidt  m  VOM  regnum  Dei.  Iste  est  digitns  queni  confi- 
teolor  el  magi,  qui  contra  ftloyseii  ei  Aaron  signa  fa- 
Clebant,  dlccntes  :  Digitus  Dei  est  iste  {Exod,  viii). 


inter  se,  quorum  opera  divisa  sunt7 

Ctim  immundus  Spiritus  exierit  de  homine,  perambu' 
lat  per  loca  inaquosa.  Quamvis  simpliciler  intelligi 
possit,  Dominum  haec  ad  distinctionem  siiorum  rl 
Satanx  operum  adjunxisse,  quod  scilicet  ipse  sem- 
per  polluta  mundare,  Satanas  vero  mundala  gravlo- 
ribus  festinet  attaminare  sordibus,  tamen  et  de  fliae- 
retico  quolibet,  vel  schismatico,  vel  etiam  malo 
caibolico,  potest  non  Inconvenienter  accipi.  De  quo 
tempore  baptismatis  Spiritus  immundiis  qui  In  eo 
prius  habitaverat,  ad  confessionem  catliolicae  Odei, 
abrenuniiationeroque  roundanaB  conversationis  eji- 
ciatur  locaque  inaquosa  peragrel,  id  est,  corda  fide* 


qno  et  tabuljc  lapideae  scriptae  sunt  innionte  Sina.  ^  lium  quae  a  molliile    fluzae  cogitationis  expurgata 


Igitor  manus  el  brachium  Dei  Filius  est,  et  digiius 
ejus  Spiritiis  sanctus.  Patris,  ei  Filii,  et  Spiritus 
sanctJ  uua  subslaiitia  est.  Non  le  scandallset  meiii- 
brorom  inaeqoalitas,  com  aedificet  unitas  corporis. 
Aliier :  Digitns  Dei  vocatur  Spiriius  sanctus,  propicr 
partiliooem  dooorum  quae  in  eo  dantur  unicuiqiie 
propria,  sive  bominum,  sive  angeloruin.  In  nullis 
enim  oiembris  noslris  magis  apparet  partiiio  quam 
IB  digitis.  Quod  aulem  dixit,  Pervenii  in  vos  regnum 
M,  regnom  Dei  oanc  dicit  quo  damnantur  impii, 
et  B  fidelibus  de  peccatis  suis  poenitentiam  nuuc 
ifentibos  secernontur. 

Cstm  fortii  armatus  custodit  atrium  aimm,  tn  paee 
SBBl  «B  qua  possidet.  Fortem,  dlabolum ;  atrium  vero 


siol,  callidns  insidiaior  exploret,  si  quos  ibi  forte  suai 
nequltiae  gressus  figere  possit.  Sed  beue  diciiur  : 

Queerens  requiem  et  non  inveniens^  quia  casias  men* 
tes  effugiens,  in  solo  diabolus  corde  pravorom  gra- 
tam  sibi  potest  invenire  quieiem.  Unde  de  illo  Do« 
miniis  :  Sub  umbra  (inquit)  dormit  in  secreto  calami^ 
et  loeis  humentibus  {Job.  xl).  In  umbra,  videlicel  le 
nebrosas  coiiscientias ;  in  calamo,  qui  foris  nitidos, 
intus  est  vacuus,  simulairices ;  in  locis  bumenllbos, 
la.scivas  moUesque  menies  insinuans. 

Dlcit :  Revertar  in  domum  meam  unde  exivi.  Timen- 
dus  est  iste  versiculus,  non  exponendns,  ne  culpa 
quam  in  uobis  exstinctam  credebamas,  per  inciirlam 
Dos  vacantes  opprimai. 


illios,  mondum  qui  in  maligno  positus  est  appellat,  J)     Et  eum  venerit^  invenil  scapis  mundaiam ,  hoe  esi. 


In  qoo  osque  ad  SaIva'oris  advenium  male  pacato 
poiiebaiur  iroperio,  quia  in  cordibus  iufidelium  sine 
olb  centradictione  quiescebat.  Uude  et  alibi  princeps 
mundi  vocalur,  dicenie  Domino  :  Venit  enim  princeps 
mundif  et  in  me  niliil  inveniet  {Joan.  xiv),  Et  itenim  : 
HfBii^  prineepi  mundi  ejicietur  foroi  {Joaii.  xii),  de  qua 
et  liic  ejmione  subjungiior. 

Si  autem  fortior  iUo  iuperveniem  vicerit  eum^  nni- 
vena  arma  ejui  auferet  in  quibui  confidebat^  et  ipolia 
ejui  diitribuet.  De  seipso  quippe  loquiiur,  qiiod  non 
ooneordi  fallax  operatione  quemadniodura  calumnia- 
baniur,  sed  roriiori  potenlia  victor  homines  a  daemo- 
Bio  liberaret.  Arina  in  quibos  male  roriis  ille  coofl- 
debat,  astutix  doliquu  sunt  ncquiiiae  spirilalis.  Spolia 


gratia  baptlsmatis  a  peccatorum  labe  castigatam,  sed 
nulla  boni  operis  indostria  cumulaiam.  Unde  beoe 
Matihaeus  haoc  domum  vacantem,  scopis  mundatan» 
atque  omatam  dicit  inventam  :  mundatam  videlicel  a 
vitiis  pristinis  per  b.ipti<»mum,  vacantem  a  bonis  ae* 
tibus  per  negligentiam,  ornatam  simulatis  virtutibos 
per  hypocrisin. 

Et  tunc  vadit,  et  aaumit  ieptem  alioi  tptrituv  m- 
quiores  se,  et  iitgressi  habilant  ibi.  Per  septem  malos 
spirilus,  univorsa  vltia  designat.  Quemcunque  eniin 
posi  baptisma,  sive  pravilas  hsreiica,  seu  mondana 
cupidilas  arripucrit,  mox  oninium  prosternet  In  taOB 
vitiornm.  Unde  reote  nequiores  tune  eum  spirituB 
dieuntur  ingrossi.  Quia  doii  soIuui  babebit  illa  septeaa 


479  BEDi*:  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  m 

▼itia,  quae  sepiem  spiritalibus  suni  conlraria  viriuii-  A  esse  conceptus?  cuni  ex  unius  ejusdeinque  ftfoiis 


bus,  sed  el  per  bypocrisin,  ipsas  se  virtutes  babere 
simutabiu 

Et  iunt  noviulma  hominii  illiMi  prjora  prioribut, 
Metius  quippe  erat  ei  viam  Teritatis  non  cognoscere, 
qtiam  post  agnilionem  retrorsum  convcrti.  Quod  io 
Juda  traditore,  vcl  Simone  mago,  cslcrisque  talilius, 
sp«'cialitcr  legimus  impletum.  Quo  autem  generaliter 
lixc  parabola  lendat,  ipsesecundum  Malihaeum  Salvi- 
lor  exposuit,  ubi,  ea  lerminata,  mox  subdidit  dicens : 
Sic  erll  el  generationi  huie  pessima:»  Id  est«  quoJ  de 
unoquolibetspecialiter  geri  solere  narravi,  hoc  in  lota 
generaliter  bujus  popuii  gente  geri  non  desiiiit.  Im- 
luundus  quippe  spiritus  exivit  a  Judxis,  quando  acce- 
perunt  legem.  Et  ambulavit  per  loca  arida,  quaprens 


origine,  secundum  pbysicos,  uterque  liquor  emanare 
probetur.  Nisi  forte  putanda  est  virgo  sementivaiB 
sui£  cariiis  matcrbm  nutriendo  in  carne  Dei  Filw 
sugg<*rere  potuisse,  incarnando  aulem  quasi  majori 
et  inusitato  mirsculo  minime  potuisse.  Sed  huie  opi- 
nloni  obsut  Apostolus  dicens  :  Qccfa  nu$it  Deu$  Fi' 
tium  suum^  factum  ex  muliere^  factum  suk  Uge{Gal.  iv). 
Ncquc  enim  audiendi  sunt  qui  legendum  putant, 
tam  ex  muliere,  factum  sub  lege^  sed,  fnctum  ex 
liere,  Quia  conceptus  ex  utero  virginali,  caraero 
de  nibilo,  non  aliunde,  sed  materna  traxit  ex  eanie* 
Alioquin  nec  vere  Filius  homiuis  dicerelur,  qui  ori- 
giuem  noD  baljeret  ex  homine.  Et  nos  ii^itur  h|g 
conira  Eulycbcn  dictis  extollamus  vocem  eum  Ee- 


sibi  reqiiiem.  Expulsus  vldelicet  a  Judxis,  ambulavit  B  ^iggi^  caibolica,  cujus  hxc  mulier  typum  gesslt,  ez- 


per  geiitium  solitudines.  Qux  cum  postea  Doniino 
credidissent ,  llle  non  invento  loco  io  nationlbus 
dikit:  Revertar  ad  domum  meam  pristinam^  undeexivi. 
Jlabebo  Judaeos,  qoos  ante  diiuiseram.  Et  venieui^ 
invenit  vacantem^  scopu  mundatam.  Vacabat  enlm  tem- 
plom  Judaeoruin,  et  Christum  hospitem  non  habelat, 
dicentem  :  Dimlttetur  robis  domus  veslra  deserta.  Qula 
Igitur  Dei  et  angelorum  praesiiiia  iioii  habebant,  et 
nrnati  erant  fuperfluis  observationibus  Pbarisaeorum» 
revertitur  a^l  eos  diabolus,  et  septenario  sibi  numero 
dnemonum  addito  babiiat  prisiiuam  domum  et  fiunl 
posteriora  illius  pnpuli  pejora  prioribus.  Hulto  enim 
iiunc  majore  daemooum  nomero  possidentur  blasphe- 
manles  in  synagogis  suis  Christum  Jesum,  quam  in 


tollamus  et  mentein  de  medio  turlarum,  dicamoaqiie 
Saivatori  :  Beatut  venter  qui  te  porlavit^  et  ubera  qum 
suxisti  (Luc.  xi).  Vere  euim  beata  parenf ,  quae  (siciil 
qiiidam  ait)  enixa  est  puerpera  Regem, 

Qai  coelum  lerramqoe  tenet  per  s»cula«  cojoa 
Numen  et  aeicrno  uomplectens  oronla  gyro, 
Iinperiom  sine  fiae  manet ;  qu»  ventre  bealo, 
Gaudia  matris  habens  cum  Tirgioilalis  bonore* 
Nec  primam  simileji  visa  est,  iiec  habere  seqoenlafli. 

At  ilte  dixit :  Quin  imo  beati  qui  audiunt  verbum  Dei^ 

et  cttttodiunL  Pulchre  Salvator  attesuiioni  mnlleris 

annuii,  non  eam  tantuinmodo  qujc  Verbum  Dei  cor- 

poraliter  generare  merucrat,  sed  et  omnes  qui  idea 

Verbom  spiritaliter  auditu  fidei  concipere,  et  boni 

operis  custodia  vel  in  suo  vel  iu  proxiniorom  corde 


iEgypto  possessi  fuerant  ante  lcgis  notiiiam.  Quia  ^  parere,  et  quasi  alere  studueriiii,  asstverans  esso 


aliud  est  venturum  non  credere,  aliud  eum  non  sus- 
eepisse  qui  venerit.  Scptenarium  autem  numerum 
adjunctum  diabolo,  vel  propter  sabbatuin  iniellige, 
vel  propter  oumerum  Spiritus  sancti.  Ut  quomodn  in 
Isaia,  super  virgam  de  radice  Jesse,  et  florem  qui  de 
radiee  eonscendit,  sepiem  spiritus  virlulum  descen- 
disse  narrantur,  iia  ei  e  contrario  vitiorom  nomenia 
in  dialK>lo  consecratus  sit. 

Factum  est  autem  cum  hasc  diceret^  extolUns  voeem 
quetdam  mulier  de  turba,  dixil  H!i :  Beatut  venter  qui 
t€  porlavitf  et  ubera  quct  tuxisti.  Magnae  devotionis  et 
fldei  kaec  mulier  osieiiditur,  quae  Scribis  et  Phari<acii 
Dominum  tenlantibus   simul  et   blaspbcmantibus , 


beaios.  Quia  et  eadem  Dei  genltrix,  et  iiide  qniden 
bcata,  quia  Verbi  incarnandi  ministra  est  facta  lem- 
poralis,  sed  inde  multo  l>eatior  quia  ejusdeni  semper 
aniaiidi  custos  manebat  aeteraa.  Qua  senlentia 
pieutes  Judaeorum  clam  pcrculit,  qui  Verbum  Del 
audire  et  custodire,  s ed  negare  ei  blasphemare  qoae- 
rebant. 

jKr^ii  autem  concurrentibut  cmpit  dicere  :  Ceneratio 
hwc^  generatio  nequam  est :  signum  qumit^  et  tigntm 
non  dabitur  illi^  niti  tignum  Jonas.  Duplicl  rueral  qux- 
stione  pulsalus.  Quidam  enim  calumniabanlur  eum  in 
15eelzebub  ejecisse  daemonia,  quibos  hactenus  esl 
respoiisum.  El  alii  tentantcs,  slgnum  de  coelo  qoae- 


tania  ejus  incarnationem  prae  omnibus  sinceriiate  p  rebant  ab  eo,  quibus  abhinc  respondcre  incipit,  noQ 

cognoscll,  lanta  fidiicia  confiietur,  ut  et  praesentium  ^        '         ^  '   "    '  •• 

procerom  calomniain,  et  foturorum  confuudat  haere- 

licorom  perfidiam.  Nam  sicut  tunc  Judxi  sancti  Spi- 

riius  opera  blasphemando,  verum  consubstantialem- 

que  Patri  Dei  Filium  negabaiii,  sic  haeretici  postca 

iicgando  Mariam  semper   virginem  sancti  Spiritus 

operante  virltilc  nascituro  ex  bunianis  membris  uni- 

geniio  Deo  carnis  soae  materiam  ministrasse,  verum 

eonsobstantialemque  matri  Filium  boniiiiis  fatcri  non 

debere  dixerant.  Sed  si  caro  Verbi  Dei  secundom 

caraem  nascentis  a  carnc  virglnis  roatris  pronontiator 

eKtranea,  siiie  caosa  venter  qui  eam  portasset,  ubera 

quae  lactassenl,bealificantur.  Qua  enim  consequcniia 

cjus  lacte  credalur  nutritus,  cojus  semioe  'negatur 


eis  sigiium  de  coelo,  quod  Indigui  erant  videre, 
rum  de  profundo  inferni  tribuens,  quale  Jonas  pro- 
pheta  naufragus,  cetoqiie  sorbente  voratus,  sed  d« 
abysso  ac  mortis  fauce  liberatus,  et  accepit  et  dedify 
signum  videlicet  incarnationis,  non  divinitatls,  pas- 
sioiiis ,  non  glorificationis.  Discipulis  autem  sois 
signom  de  coelo  dedit,  quibus  aeternae  l)eatiiodinia 
gloriam  et  prius  figuraliter  in  monte  iransformatott 
ct  post  Teraciter  in  coe^um  sublevaius  ostcndit. 

Nam  ticut  Jonat  fuit  tignum  /Vtnimlts,  ita  erit  el  Ff- 
•ttts  hominit  generationi  itti,  Oslendit  Judaeos  in  nao- 
diim  Ninivitarum  pcccatis  gravibus  involutos,  ei  sub« 
vcrsioni,  si  non  pcenituerint,  esse  proximos.  Veninft 
sicut  Niiiivilis  ct  denuntiatur  supplicium,  ct  reme- 


ISi 


IN  LUCiE  bVANGCLIUM  EXrOSITIO.  —  LID.  IV. 


481 


dium  demofistritur,  ita  eiiam  Judaci  non  del>cnt  de-  A  ingredi  foluerint,  lumen  ▼eritaiis  palam  queant  in* 


sperare  indulgentiam  si  vcliiit  agore  poRiiitentiaro. 
Sed  Tide  quid  sequitur  : 

Begiua  Autlri  surgel  injudicio  cum  viris  generationh 
huju»9  el  condi  mnabii  illot,  Condemnabit  utique  non 
potestaie  judicii,  sed  comparaiioDe  facli  melioris.  Si 
auiem  regina  Austri,  quae  electa  esse  non  dubiiator, 
surget  io  jndiclo  cuin  reprobis,  ostenditur  una  cun- 
ciorum,  bonorum  scilicet  malorumque  resurrectlo 
mortalinm,  et  li»c  no<i  jiiita  falmlas  Judaeorum  mille 
annia  ante  jndicium,  sed  in  ipso  es«e  futnra  judicio. 

Quia  venii  a  finibus  terree  audire  sapientiam  Satomo* 
Kti,  ei  ecee  plusSalomoue  hie. — 11  ic  in  hoc  loco  non 
pronomen,  sed  adferbium  loci  signincat,  id  est,  im« 
praesenliarum  intcr  vos  conversatur,  qui  incompara- 


tiieri.  Qua  senteiitia  Judaeorum  quoque  proceref 
conilemnat,  qui  signa  quaercntes  exterius,  aperlam 
lucis  januam  noliieriul  inirare  credetido.  Detiique 
prscipit  ne  opera  t.>ntummodo,  snd  el  cogitationes 
et  ip.«as  eliam  cordis  inientiones  muudare  ct  castigaro 
mcminerint ;  nam  sequitur  : 

Lucerna  corfforig  tui  eit  oculus  tnus,  C(»r,Mis  qoippe 
dicit  opera  qux  palain  cunctis  appareiit,  oculus 
vero  ipsam  menlis  inlentioneni  operatur,  ei  de  cujus 
roeriloeadem  opera,  lucis  an  teiiebratum  sint  opera, 
di>ccrnuiilur,sicut  ipse  coiiscquenter  exp:)Siiii,tliceiis: 

Si  oculus  tuus  fuerit  simplex,  latum  corpus  tuum 
lucidum  erit.  Si  autem  nequam  fuerit,  etiam  corpiu 
tuum  teni.brosum  erit.  Si,  inquit,  pura  rectaque  in- 


biltter  esl  Salomone  prxsiantior.  Hefert  auteiii  Scri-  ^  teiitioiie  quae  potes  agere  lH>na  siudueris,  lucis  pro- 


piura  quomodo  regina  Saba  per  lantas  difficoltates 
geute  sua  el  imperio  derelictis  venerit  in  Jndaeam 
sapieniiam  aodire  Salomonis,  et  el  multa  munera 
deferens  ab  eo  plura  perceperit.  Quae  ideo  Judaeos 
injudiciaconderonabit,  quoiiiam  ipsa  abultiniis  terrae 
finibus  eum  quaesivii,  qiiem  percepto  dono  sapientiae 
crgnoverat  esse  lamosum.  Illi  vero  secum  babentes 
eom  qui  non  aliunde  sapiens,  sed  ipse  Dei  sapieiilia 
ef  %lrtQS  est,  non  modo  non  audire,  sed  biaspbemare 
aique  insidiis  agilare  roalebanl. 

Vtri  Kininttt  turgcnt  in  judieio  cum  generaiione  hac 
«f  eandimnabunt  iltam^  quia  pmitentiam  egerunt  ad 
pftedicaihnem  Jonee^  et  ecce  plut  quam  Jona  AiV. 
Joou  paucis  diebus  prardicavit,  ego  tanto  tempore.  ^ 
llle  Assyriis  gentl  incredulae,  ego  JuJaeis  populo  Del. 
ille  peregrinis,  ego  civibus.  Ille  voce  loculus  simplicl 
nilqoe  slgoorum  faciens  acceplus  esl,  ego  tanla 
signa  facieiis  Beelxebob  caluiuniam  sustiuco.  Plut 
ergo  eti  Jona  Aic,  hoe  esi  in  medio  vestrum  prault- 
cans*  El  propterea  eodem  modo  quo  regina  Austri, 
viri  qaoque  Ninivitae  generalionero  conderonabunl 
Judaeoraro,  boc  est  innJeiitatis  arguent.  Alitcr :  In 
Nittivllis  et  regiua  Austri,  fides  Ccclesiae  praefertur 
Israeli»  qme  dod  minus  per  pceuitentiam  peractae  in- 
sipioBtiae,  quam  per  sapientiae  discendas  iiidusiriam 
Domiuo  conciliatur.  Ex  duabus  quippe  partibus  uni- 
las  Eeclesiae  eongregatur,  eoruro  videlicel  qui  peccare 
DosduDt,  ei  eorum  qui  peccare  dcsistuiit.  Poenitentia 
eoim  delielum  abolet,  sapieutia  cavet. 

iV€iii#  lucemjom  aceendit  ei  in  abtcondito  pouiif  ne- 
que  tuk  madio.  De  seipso  Doininus  haec  loquilur,  os- 
teudeos  eisl  supra  dixerit  nullum  generationi  nequam 
nisi  sigiium  Jonae  dandum,  ne.|uaquam  laroen  lucls 
suae  daritaiero  fidelibus  occultandani.  Ipse  quippe 
lucernam  accendil,  qui  te.>tain  humaiiffi  ualurae 
flamma  suae  diviniuiis  implevit.  Quam  proreclo  lu- 
eernam  nee  credeulibus  absconJere,  nec  modio  sup- 
ponere,  lioc  esl  sub  mensura  legis  includere,  vel  in- 
tra  onius  JodiBae  genlis  lenninos  voluit  cobibere. 

Sed  supra  candeiabrum,  inquil,  ut  qui  ingrediuntur^ 
iumen  videani,  Candeiabrum  Ecclesiam  dicit,  cui 
lucernam  superposuit,  quia  nostris  in  frontibus  fi  lem 
luae  iucamationis  affixit,  ut  qui  Eci  lesiam  fldcliler 


fecto  i^unt  opera  quae  fucis,  etiamsi  coraui  bominibus 
imperfectionis  aliquid  babcre  videautur.  Quoniam 
diligentibus  Dcuni,  omnia  cooperantur  in  bonom,  bis 
qui  secundum  propositum  vocati  sunl  saiicti.  Si  au- 
tem  perversa  esi  iiitentio  quae  prae.  edit,  parvum  esl 
omne  opus  quod  sequilur,  quamvis  reclum  esse  vi« 
deatur. 

Vide  ergo,  ne  lumen  quod  in  ie  eti  tenebrte  tini,  lloe 

est,  ne  ipsa  cordis  iiileniiu,  quae  lumeu  est  animaSf 

viiiorum  caliginc  fusc«:lur,  sedula  di^cretione  per- 

pende.  Juxta  quod  alibi  prscipilur :  Otniit  cusiodim 

urva  tuum  cor^  quoiiiam  ex  ipso  vita  procedit(Prov,  iv), 

Si  ergo  eorpus  tuum  lotum  lucidum  fuerit^  non  Ao- 

bens  aliquam  partem  ieuebrarum,  erit  lucidum  iotimf 

ei  sicui  lueerna  fulgoris  illumiuabit  ie.  Toturo  corpus 

nostrum  omnia  nosira  upera  dicii,  quia  el  Apostolns 

membra  nostra  nuucupat  quxdam  opera,  qua»  im- 

probui,  el  morlificanda  praecipil  dicens  :  Mortifieaie 

ergo  membra  vestra^  qum  tuni  tuper  ierram^  fornka» 

tionem^  immunditiamf  libidinem  (Co/.  iii),  et  eaetem 

talla.  Si  igilur  ipse  bonum  bona  inieiitione  p:ilrave« 

ris,  oon  babens  in  tua  conscientia  aliquam  parl*  ni 

teiicbrosai  cogitaiionis,  etiamsi  coutigerit  aliqoem 

proximorum  tua  bona  aclione  noceri,  verbi  graila, 

aut  de  pecuuia  quam  a  te  iiidigeus  et  peleus  accepe- 

rat,  facere  vel  pati  aliquid^mali,  aut  de  verbo  exbor- 

tationis  quo  errantein  corrigere  voiebas,  forte  per- 

niciosius  errare,  tu  tamen  pro  tuo  simplici  et  lucido 

j)  corde  el  liic  et  in  futuro,  lucis  graiia  donaberis.  ilaae 

coiiira  bypocrisin  Pharisaeonim  subdole  sigua  quae- 

reiitium  specialiier  dicia,  nos  juxia  sensum  moralen 

generaliter  instiiuanl 

Ei  cum  loqueretur^  rogavii  illum  qsudam  Pharkeeut 
ut  pranderei  apud  se,  ei  ingretsus  recubuii,  Consnlle 
Lucas  noD  ait,  Et  cum  htec  loquereturt  sed,  Cum  /o^e- 
r^itir,  ul  ostendal  eum  non  staiim  finitis  quae  prapposoe- 
rat  verbiSy  sed  aliquol  interpoiitis ,  apud  Pharisaeun 
prandere  rogatum.  Quae  aulero  sinl  illa  Mattbaeus 
explicat,  qni  buc  Domiiil  terminalo  sernione,  qoeai 
tanien  parlim  breviiis  Luca,  partim  prolixius  eooH 
merooral,  continiiosubjunxit  :  Adbuceo  toquenie  ad 
turbas,  ecce  maier  ejus  ei  fratret  ttubant  forit^  quee* 
rentes  loquiei,  Adhuc,  inq»«ii,  eo  loquente^  ut  intelli- 


> 


435  BED^  VENiilllABILlS  OI'P.  PARS 

geres,  lixc  loqiieaie  qus  superiuf  Inilicabal.  Sed  el 
Harcuii,  post  illud  qiiod  de  bltspbemia  Spirilns  san- 
Cli,  qiiid  Dominus  dixerit  retuleral :  Et  veniuntf  In- 
quit,  maier  ejiu  et  [ratres,  Lucas  autem  non  hiijus 
rei  gesias  ordinem  tenoit,  sed  prarsoccapavit  boc,  el 
recordatoro  aiite  narravil.  Denique  boc  sic  inlerpo- 
suitf  ut  solutum  appareal  a  nexu  el  superiorum  el 
posteriorum.  Itaque  postqiiam  nuniiaiis  sibi  foris 
loatre  et  fratribus  ail :  Qui  enim  fecerit  voluntatem 
Dei^  hic  frater  meu$,  et  ioror  mea,  et  mater  e$t  (Mare» 
in),  daiur  inlelligi,  rogatus  Pbaris«i  inlrasse  con- 
vivium. 

Pharisaus  autem  eapit  intra  se  reputans  dicere 
quare  non  baptitatus  esset  ante  prandiunu  Causam 
Pharisaei  cogitationls  evangellsta  Marcus  aperuil  di- 
ceBft  :  Pkearismi  emm  et  omnes  Judcei  nisi  crebro  ia^ 
uemt  wumsts  non  numdueant^  tenentes  tradtiiouem  tr- 
niorum ,  et  a  foro  nisi  baptiMentur  nom  eamaduni 
[Mare,  vii). 

El  ait  Dominus  ad  illum  :  Nune  vos  Pkttriom  qumt 
deforis  esteaiicis  et  catini  mundatis.  Quod  autcm  intus 
ut  vestrum,  pieuum  est  rapina  et  iniquitate,  Ei  Mar« 
cus  quidem  refert  eos  bapiismaia  calicum  et  urceo- 
rum  leclorumque  ei  «ranientorum  observare  solitos, 
sed  niagis  snb  noiiiiiie  vasorum  ipsi  mendacil  simti- 
lationis  arguunlur»  quod  aliud  ostenienl  hominlbus 
foris,  aliud  domi  aganl,  fomiam  pietatis  habeniet 
extrinsecus ,  sed  inlus  viiioroin  sorde  deforniea* 
Vult  enim  Dominus  explicare  laiius  qiiae  supra  bre- 
viier  de  roundando  cordis  oculo  protulerat. 

Stulli,  nonne  qui  fecit  quod  deforis  est^  etiam  id 
quoddeintus  est  fecit?  Qm^  inquii,  utramque  hominis 
naturam  fecil,  utramque  roundari  desideraL  lloc 
eonira  Manicbcos ,  qui  animam  tantum  a  Deo ,  car» 
nem  vero  putaul  a  diabolo  creatam.  Iloc  contra  illos 
qui  curporalia  peccatay  fomicationem  videlicel,  Im* 
muiidiliam,  libidinem,  furtum ,  rapinam  et  csiera 
lalia,  quasi  gravissima  deiestaniur ;  spiritalia  vero 
quae  non  minus  damnai  Apostolus,  boc  est  amarlto- 
iinem,  iraro ,  indignalionem  ,  damorem,  blasphe- 
miam,  superbiam ,  et  tivaritiamf  quw  est  idolororo 
senritus  {Coioss.  iii) ,  ul  levia  conlemnunL 

Yerumtamen  quod  superest  date  eieemosynamt  et 
eece  omma  munda  sunt  vobis*  Quod  necessario  victui 
€l  vcstimento  superesi,  daie  pauperibus.  Juxta  quod 
d  Joannes  praecipil :  Qui  habet  duas  fuiitcas,  det  non 
kabenti  (Luc.  iii).  Neque  enim  ita  facienda  {ubetur 
«leemosyna,  ut  teipsum  consumas  inopia,  sed  ut  tui 
cura  corporis  expleta  inopem  quantum  vales  suslen- 
les.  Vel  ita  Inteliigendum,  quod  superest^  quod  Um 
inulto  scelere  prasoccupaiis  solum  remedium  restat, 
Hate  eieemosynam.  Qui  sermo  ad  omnia  quse  ul  li 
miaerailone  fiunl,  valet.  Non  solum  eniin  qui  dal 
osurienti  cibum»  sitienli  potum,  nudo  vesiimenlum, 
pcregrinanti  bospitium,  el  cstera  bujusmodi,  verum 
ctiam  qui  dat  veniam  peccanti »  eleemosynam  dai. 
Kt  qui  cmendai  verbere  iu  quem  poiestas  datur,  vel 
coercet  atiqua  disciplina,  et  umen  peccatum  ejus 
quo  ab  illo  Ixsus  aut  olTensus  est,  dimiitit  ex  cordc, 


II.  SCCT.  I.  —  CXKGETICA  GENUINA.  4g4 

A  vel  orat  ut  ei  dimittaiur,  non  solum  iu  eo  quod  di* 
miliit  atque  orat,  veraui  etiam  iu  eo  qiiod  corripil 
et  aliqua  emendatoria  paena  pleclil,  eleemosynani 
dat,  quia  misericordiam  prassui.  Mulu  iuque  ge- 
nera  sunt  eleemosynarum,  quae  cum  facimus ,  adjiH 
vamur  ut  dimituutur  nobis  nostra  peccau,  aed 
ea  niliil  est  majus  qua  ex  corde  dlmlttimua  quod 
in  nos  quisque  peccavit.  Au  vero  qiiod  aii :  Dam 
eieemosymm,  et  ecce  omnia  munda  sunt  vobis^  iu  Is- 
lellectiiri  suinus,  ut  Pliarissis  u<>n  babenlibus  Iklem 
Ghristi,  ctlamsi  non  in  euro  crediderint,  nec  roRall 
fuerinl  ex  aqua  el  Spiritu  sancto,  miinda  sint  onuila« 
Unium  si  eleemosynas  dederini,  sicut  quidam  eae 
dandas  puunl,  cuin  sint  immundi  omnes  quoa  imni 
mundat  Odes  Cbri^ti,  de  qua  scriplum  esl :  Mundam 

B  fide  cor  eorum  ?  Et  lamen  vcrum  esl  quod  audle» 
rant,  Daie  eieemosynam,  et  ecce  omnia  munda  sarnt 
vebis.  Qui  enim  vult  ordinate  dare  eleemoaynaiB,  t 
seipso  debei  incipere,  et  eam  sibi  primuni  dare.  Esl 
enifla  eleeroosyna  opus  misericordi»,  verissinieqiM 
diclom  esl :  Miserere  animce  tua  piacens  Deo  (£o» 
cli.  xxx).  Propler  hoc  renascimur,  ut  Deo  placeo« 
niuSy  cui  merilo  displieel  quod  nascendo  eonlraxl* 

•  mus.  Ila:c  est  prima  eleemosyna  qiiam  nobis  dadi- 
mus,  quoniam  nosipsos  miaeroa  per  Biseraolia  Dei 
niisericordiam  requisivimus.  Propier  qacro  diiecilo- 
nis  ordinem  dictum  est :  Diliges  proximum  tmsm  tms» 
quam  teipsum  {Marc.  xii).  Cum  ergo  iucrepaisal  oet 
quod  forinsecus  se  lavarent,  intus  autem  raplaa  el 
iuiquiuie  plenl  esseul,  admonens  quamdain  eleo» 

^  mosynam,  quam  sibi  bomo  debet  primitus  dare,  ot 
interiora  mundari :  Verumtamen^  inquit,  quod  *upar^ 
est  date  eieemosynam ,  et  ecce  onmia  munda  smnt^ 
Deinde  ui  ostenderet  quid  admonuisaety  et  quld  ipai 
facere  non  curareni,  ne  illum  puiareot  eoran  elao» 
roosynas  ignorare. 

Sed  vas  vobis^  inquil,  Pltarisaii,  Tanquam  dieerel* 
ego  quidem  commonui  vos  eleemosynam  dandani, 
per  quaui  vobis  niunda  sliit  omnia  :  sed  vas  voblt, 
Qufa  decimatis  mentam  et  rutam  et  omne  dus; 
has  enim  novi  eleemosynas  vestras»  oe  de  illii  ase 
nuiic  vos  adfflimuisie  arbitremini. 

Et  prasteritis  judicium  et  charitatem  Dei.  Qoa  eloe- 
mosyiia  possetis  ab  omni  inquioaroenlo  interioro 

j^  mundarl,  ul  vobis  munda  essent  el  corpora  quas  la- 
vatis,  boc  est  enim  omnla ,  el  inieriora  acllicel  ei 
exteriora  ,  sicut  alibi  legitur :  Mundate  qum  intue 
sunt^  et  qum  foris  sunt  munda  erunt  {Matik.  xxiu). 
Sed  ne  istas  eleemosynas  qua  fiunl  de  froeilbaa 
lerne  respuisse  videretur,  ait : 

Mefc  auiem,  iiiquiiy  eportuit  facere.  Id  esl  judiciimi 
ei  cbariutem  Dei,  ut  el  nos  veraclier  de  aoaira 
miseria  judicanies,  el  Dei  cbariuiom  qoam  donavil 
Ipse  diligentes  pie  recleque  vivamua,  juslum  Judi- 
cium  ejus  coiiQieutes,  quod  dicil  AposloluSt  Jiidi- 
eium  quidt*m  ex  une  in  eoudemnationm :  el  magnae 
chariuil  ^jiis  gratias  agenles  {Rom,  v),  do  qiia 
idem  ipse  dicit  gratia  pra;dicalor  :  Commendat  autcm 
suam  (karitatem  Deus  in  itodif,  quoniam  cum  adliue 


A8S 


IN  LUCiE  EVANGELILM  EXEK)SITIO.  —  LIB.  IT. 


m 


pe€€aiw^$  uiemui  t  Chmtui  pro  nobii  tnoftuui  ^tf  A  occiderunl  arguebtnt,  8ed  pniema  fatinora  aBma- 


(/M.). 

Hire  autem  oportuit  facere,  et  Ula  non  omt/lcre,  id 
e»l  deemosymit  fruciuum  terrenorum.  Non  ergo 
se  fallant  qui  per  eleeinosynat  quaslibHt  largissi- 
mas  fruciiium  suorum,  vel  cujusque  pecuni«,  impo- 
Ditatem  se  emere  exisiimani,  in  facinorum  immani- 
tate  ac  flagiiiorum  nequiiia  permanendo. 

Vm  vobh  PharUwii  ^tii  diligitii  primai  ealhedrai 
M  wfpMgogit^  et  ialutationei  in  foro.  Vae  nobis  mise- 
ritf  ad  quos  rharisaeornm  \iiia  Iransierunt ,  qni 
breve  et  inceilum  vitae  nosir»  curricolom  quo  pec- 
cata  horoiliter  plangere  debueramus ,  pro  prioratu 
iiivicero  superbe  cerlando,  peccaiis  amplius  onerare 
Bon  metnirous. 


landu,  dum  Cbiistum  aposiolosque  illius  inseqnun- 
lur,  in  seipsos  semeniiam  relorquebanl,  eadein 
videlicet  ipsi  quae  in  pareniibiis  damnabanl  ageiites. 
Profecto  tenificamini  quod  eomentitii  operibui  pa» 
trum  vettrorum.  Quoniam  iiuidem  tpst  eoi  occiderunl^ 
voi  autem  mdificatii  eorum  iepulcra,  Simulabaiit  qui- 
dem  se,  ob  favorem  vulgi  captandum,  palrum  suo- 
rum  borrere  perfidiam,  memorias  proplielarum  qui 
ab  eis  occisi  sunt  magnifice  ornando,  sed  ipso  opere 
testificanlur  quanlum  paternae  neqiiiliae  con&enlianty 
Dominum  qui  ab  eisdem  propheiis  est  pracnunilatus, 
injuriis  agendo.  Ubi  se  pariler  el  fi!ios  liomicidarum 
et  ad  suae  damnaliouis  aiigmeiiium  scieutes  peccare 
decbrant.  Unde  recte  subjungilur  : 


Vte  vobii  qui  enii  ut  monumenta  qucc  non  parent^  "      Propterea  et  iapientia  Dei  dixit :  MiUam .  ad  illoi 

prophetoi  et  apoitotoi^  et  ex  illii  oecideni  et  poriO'^ 
quentur.  Sapienliam  Dei  seipsum  dicit,  ipse  est  enim 
Del  virlus  et  Dei  sapientia,  sicut  Apostolus  doeet 
( i  Cor.  I ).  Denique  in  liattbM  ila  babes  :  ideo 
ecee  ego  mitto  ad  voiprophetae ,  et  iapientei  el  icribai» 
Si  auiem  eadem  sapieiitia  Dei  prophetas  qu«  aposto- 
ios  misit,  cessciit  haeretici  Christo  ex  Virgine  prin- 
cipiam  dare,  omiitant  alium  legis  et  propheiarum, 
alium  Novi  Testamenti  Deum  praedicare,  quamvis 
sepe  eltam  aposiolica  Scriptura  propheias  non  eos 
solum  qoi  futuram  Christi  incarnationem,  sed  et  eoi 
qui  venlura  ccelestis  regni  gaudia  praediccnt,  appel- 
lat.  Prophe:as  (iiiqoil)  duo  aut  tree  dicant^  el  cceteri 


ei  kominoi  ambulantei  iupra ,  n^sciMiil.  Et  baec  su- 
pertiiiioiiem  Pharisaeorum  sententia  redargoit,  qui 
Ibrit  tpeciem  reciaedoctrinae  praetendant,  intus  vero 
qaid  fcediiatis  gerani,  occulienl,  iiistar  monumeii- 
torom,  quac  cum  superficiem  terrae  coinmunis  osten- 
leuty  intiM  vermesccniium  sunt  cadaverum  plena 
CBlore.  De  qoibus  Psalinista  cum  diceret  :  Sepnl^ 
crmm  paiem  en  gitttur  eorum  (Pialm,  v) ;  mox  qoid 
dixittet  aperuil  adjungens  :  Linguii  iui$  doloie  age" 
bni. 

Reipondem  autem  quidam  ex  legiiperitii  ait  ilU  : 
Magiiler^  kmc  dicem  etiam  nobii  eontumeiiam  faeii. 
Qmub  mitera  conacieniia,  quae,  audito  Dei  verbo,  sibi 


eoBtumeliam  fieri  puiat ,  et  commemorata    poeua      dijudicent.  Sed  iiequaquam  hos  credideriin  apostoUs 
perfidorum  se  semper  intelligit  etse  damnandum.      in  calalogi  ordine  praeferendos. 


Diide  mibi  meisque  similibut  unicum  superest  suffu* 
gion ,  Domioo  cum  propheta  supplicare  :  Utinam 
dkigamtur  fur  mcce,  ad  cuitodiendai  juotificationei 
llMf*  Tune  non  ccnfundar^  dum  rapiciam  in  omnia 
wmndaia  tua  (Pialm.  cxviii). 

4l  ill$  ait:Et  vobi legiiperitiivo!, qtUa oneratii  ho- 
ndme  oneribm  quw  portari  non  pouunt^  et  ipii  uno 
dipto  veelro  non  tangiUi  iarcinai.  Non  potsunt  onera 
kfit  portari  eo  modo  quo  isii  legisperiti  hasc  iinpo- 
nebaul  bomiiiibus.  Unde  recie  audiunt  quod  sarciiias 
qjttt  ttno  digito  uon  tangereiit,  Iwe  est  ne  minimis 
quidea  eam  perficerent,  quam  se  contra  morem  pa- 
IriMi  tine  fide  et  graiia  Jetu  Ghrisii  et  servare  et 


fJt  inquiratur  ianguii  omnium  prophetarum  qui 
effuiUi  eit  a  eomtisutione  mundi  a  geiteratione  iiia, 
Quaeriiur  quomodo  sanguis  omnium  prophetarum 
atque  jiisiorum  ab  una  Judaeorum  generatione  requi- 
ratur,  cum  et  mulli  sanclonim  sive  aiite  incarnationem» 
seo  post  tnortem  resurrectionenique  Salvatoris ,  ab 
aliis  sint  nationibus  interempli,  et  ipse  Doniinus  Ju- 
d»is  licet  acclaniantibiis»a  Romano  tamen  prxside, 
Romanisque  sit  militibus  crucifixus.  Sed  mnris  esl 
Scripturarom  duas  saepe  generaiiones  liominum  , 
boBorum  scilicet  malorunique  compuiare,  hoc  esi 
eorum  qui  non  ex  ianguinibm,  neque  ex  voluntate  car» 
nii ,  it^^ice  ex  voluniate  viri ,  ied  ex  Deo  nati  iunt 


•ervaiidam  tradere  praesumebant,  alque  ideo  jugum  j^(Joan.  i);  et  eorum  quibus  dicitur  :  Voi  ex  patre 


Ckrbti  toave  et  tardnam  ejut  levem,  ubi  requiet 
Oil  attiiMnim,  procul  abjicere  ei  exterminare  tenla- 
baot,  eun  tcripium  til :  Juitm  autem  ex  fide  vivit 
(Aem.  i).  £i  apostolut  Peirus,  hit  qui  credentes  ex 
gemibot  circumcidi  docebanl,  prote&letur  et  dieat : 
Ei  nmnc  quid  tentatii  Deum^  imponere  jugum  iuper 
cervkam  diicipulorum^  quod  neque  patrei  noitri^  neqm 
aes  polidmiM  porlare?  ied  per  gratiam  Domini  noitri 
Jen  credimm  ialvarif  quemadmodum  et  iUi  (Act,  xv). 

Vir  va^is  qui  eedificatii  monumenta  prophetarum, 
palroi  autem  veetri  occiderunt  itloi.  Non  monumenta 
impbetanim  omare,  sed  interfectores  propheiarum 
iniiari,  scelerit  esi.  Judaei  ergo  propheiarum  mo- 
Pttmciita  lediAcando,  pairum  suorum  facta  qui  hos 


diabolo  eetii  (Joan.  vni).  Et  alibi :  Serpentei,  generatia 
viperarum  {Matth.  xxiii). 

A  ianguine  Abel  mque  ad  ianguinem  ZacharuB,  qm 
periit  inter  altare  et  eedem,  Qnare  a  taiigoine  Abel 
qui  primut  mariyrium  patsus  est,  mirum  non  ett, 
ted  qnare  asqoe  ad  tanguinem  Zacbari»,  quaereu» 
dum  ett,cum  ei  molti  pott  eum  utqiie  ad  nativiutent 
Christi,  et  ipso  mox  iialo,  innocenles  in  Bethieen» 
pueri  slni  ab  hac  generaiioiie  perempti,  nisi  forle 
quia  Abel  pastor  ovium,  Zacharias  socerdos  fuil^ 
et  bic  in  campo,  ille  in  alrio  lempli  necatus  eti, 
otriusqae  gradus  marlyres,  ei  laici  scilioet  et  altari» 
officio  mancipati,  sob  eorum  voluil  iniimare  voca*' 
bulo. 


487 


vOO 


BEDJ;  VENERABIUS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETIGA  CCNULNA. 
Ym  voH%  UgUperiiii,  ^m  tuU9ti$  clavm  idmtkg,  A  in  g^rro,  iie  roiiderelur  ibi  sanguU  iaiieiiitf ,  blieiile 
ipsi  Hon  introisiis^  tt  eet  ^t  intrmbmu  pr^hilmutis.     aliquo  el  iu  pneceps  rucate.  Et  in  teropli  eeosini- 


\psi 

Glavis  scientis  bumiliut  Cbrisil  esf,  quani  lcglspe- 
riti  nec  ipsi  lu  lege  ei  propheiis  iiitelligere,  nec  ab 
alils  inieHigl  volebanl.  Inirare  est  enim,  non  esse 
conientum  superficie  litlerae,  sed  usque  ad  intelli- 
gentiae  sacrailoris  arcana  penetrare.  Aliter  :  Omnis 
doctor  qui  anditores  quos  verlw)  sdifical  exemplo 
scanJalizat,  nec  ipse  regiium  Dei  iiilrat,  nec  e«s  qui 
potcrant  intrare  pennillit. 

Cuin  hice  ad  illes  diceret,  caperunt  Pharisesi  et  /e- 
gisperiii  graviter  insistere^  et  os  ejus  opprimere ,  de 
muUii  iusidiantes  ei,  et  quasrentes  alutuid  capere  de 
me  ejus,  ut  accusarent  eum.  Quam  vera  perfidia»,  si- 
iDulationis.elimpieiaiissuaecrimlna  aodierinl  ipsi  le- 


staniur.qui  unlo  Intonante  lurbine  non  ipsi  resipi  ce-  B  obMsiere  possint. 


ciione  leginius  :  Texit  quoque  domMm  laqmeearibms 
cedrinis^  et  mdifieavit  tabulatum  super  anmem  demtim 
quinque  cubitis  aliitudinis*  Ergo  praKlicabitur  in  leciiay 
cunctis  audieiilibus  palaro  dicetor. 

Dica  autem  vobis  amicis  meis,  ne  terreamini  ab  hit 
qui  occidunt  carpue^  et  post  hwc  non  habent  ampliuaqmd 
lacieitt.  Sl  per.*ecui«>res  saucti  rum  occisis  corporibos, 
non  babeot  amplius  quid  conira  illos  agant,  ergo 
supervacua  furiunt  Insauia,  qui  roortoa  martyran 
membra  feris  avibosque  diseerpenda  projiciont ,  Tel 
io  aoras  extenoari,  vel  in  ondas  solvi,  vel  per 
flammas  in  cinerem  facidni  redigit  com  neqoaqoam 
omnipolentiae  Dei  qoin  ea    resusciUndo    vivificei 


re,  sed  doctorem  veriiatis  insidiis  moliunlur  aggredi. 

CAPKT  XII. 

If  K/(ti  autem  turbis  cencurrenUbus  ita  ut  se  invicem 
cmcukarent^eapit  dicere  ad  disdpuiossuos:  Atiendile 
a  fermefito  Pharismorum  quod  est  hypocrins.  Ad  hoc 
rermenium  periinent  omnia  qoaa  recumbens  apud 
Pbarisasum  superius  dispouverat.  De  quo  et  Aposio- 
los  praecipit  :  Itaqueepulemur^  non  in  fermentoveteri^ 
neque  in  fermento  malitiai  et  nequitio!^  sed  in  axymis 
iineeritatii  et  veritatii  (i  Cor.^i).  Nam  sicot  modicom 
fermentum  toum  farinae  qui  Injicitur  roassam  cor- 
loropll,  oniversamqoe  mox  consperslonem  suo  sa- 
pore  eoromaculal,  fclc  nimirom  siroolaiio  cujos  aemel 
anlroon  Imboerit,  tou  virtotoro  sineeriuie  ct  veri« 
UU  fraodabit. 

Hihil  autem  opertum  eU  quod  non  reoeletwr,  neque 
abiconditum  quod  non  iciaiur.  El  quoroodo  in  praesenli 
sascolo  moltoruro  dio  Uiet  bypocrisisT  Ergo  de  fu- 
loro  lenipore  intelligendoro,  quando  judicabit  Deos 
oocolu  boroinoro.  Aam  sicot  onoi  amicorum  beati 
Job  verlssime  diiil :  Laui  impiorum  breuis  ei/,  etgau* 
dium  hypocritet  ad  instar  puncti.  Si  aseenderii  usque  ad 
cctlum  iuperbia  ejui,  et  caput  ejus  nubes  tetigerit^  quasi 
slerquilinium  in  ftue  perdetur  {Job.  xs).  In  fiue,  io* 
quit,  perdetur,  qui  iii  principio  florere  videbatur. 
£sl  ergo  sensus  :  Attendiu  ne  aprouleroiiii  siinulato- 
res,  quia  veniet  profecio  tempus  ,  in  quu  et  vestra 
virtus  omuibus,  et  eorum  revelelur  bypocrisis.  Ve- 
rum  quod  sequliur : 

Quoniam  qum  in  teaebrii  dixiitii^  in  iumine  diemr 
tur^  et  quod  in  aure  locuti  estis  in  eubiculis^  proM/i- 
cabitur  in  teetiSf  non  solum  in  futuro,  qoando  coocia 
cordioro  abscoudiu  profereotor  ad  locem,  sed  el  in 
praesenti  tempore  poiest  congroenter  accipi.  Quoniam 
qua»  inier  lenebras  quoudam  pressorarom  carce- 
romque  umbras  vel  locoti  vel  passl  soot  apostoli, 
nuiic  clarillcau  per  orbem  Ecclesia,  lectis  eorum 
aetibus  publice  praedlcantur.  Sane  qood  aii,  Prtedi- 
cabitur  in  tecUs ,  juxu  morem  provinciiB  Palesiinae 
loqoilur,  ubi  solcnl  in  tectls  residere.  Non  enim 
iec:a  nofiiro  more  culininlbos  sublimata,  sed  plaiio 
S4  liemate  faciunl  aequalia.  Unde  lex  pr:rc4*pil  ut  qui 
uovaui   doiiium  aediQiaret ,   murum  lecti  poneiet 


Timete  eum  qui  poslquam  occideritf  habet  poteUm^ 
tem  mittere  tn  gehenuam.  Quia  duo  sunt  geoera  per» 
secutorum,  unuin  palam  saevieniium,  alierom  fieio 
fraoduleiiterque  blandientium  :  cootra  utrumqoe  iioe 
mnnire  atque  institoere  volens  Salvalor,  et  sopro 
ab  hypocribi  Pbarisacorom  attendere,  et  blc  a  car« 
iiificum  caide  praecipit  non  timere ,  quia  vitleiieel 
post  mortem  nee  horum  crudelitas,  nec  illorom  va» 
leat  simolatio  durare.  Domino  poiius  qul  seniper  vi« 
deal  placendum ,  Dominuro  qui  seniper  punire  vcl 
liberare  qoeat,  esse  ilroendoro. 

Nonne  quinque  passeres  veneunt  dipondio,  «I  furas 
€x  iltii  non  eit  in  obiivione  coram  Deo  f  Si  minolle- 
siroa,  inqoil,  aoitualia,  et  qo»  qoollbet  per  aera  fa* 
^  rontor  volaiilia  Deos  obllvisci  noo  poiest,  voe  qd 
ad  imaginem  facti  estis  Creatoris,  oon  deliatls  ler- 
reri  ab  iis  qoi  occidunt  corpos,  qoia  qui  irralioiiaU» 
lla  gubemat,  rationabilia  eorare  non  deeloii.  DipoA* 
dios  qoo  qoiiiqoe  passeres  veneoot,  id  esi  feodo»* 
tur,  geiius  est  ponderis  levlssimi,  ex  duobos  assiboi 
compositl.  Quaerit  forusse  aliquls,  quooMMlo  dieac 
Apostolus  :  Nunqmd  de  bobui  eura  ou  Deo  (I  Cer. 
ix)  T  cum  otique  bos  passere  pretiosior  exisut.  Sad 
aliud  cura,  aliud  vero  est  sclentia.  Denique  Bonaa- 
ros  capillorum  de  quo  consequenier  ait : 

Sed  et  eapiUi  cepMi  veetri  omnei  numeraii  tiMf ,  aoo 
in  actu  compotationis,  sed  in  faeolute  eogniiloais 
accipitor.  Non  enlm  sollicitam  Deus  curm  noneraa* 
Q  lis  iniendit  excobiam,  sed  coi  cognita  sonl  oroola^ 
qoasi  numeraia  soiit  omoia.  Beoe  tamen  naoMrala 
dieontur,  quia  quae  volumus  servare  nameramai. 
Ubi  inimensam  Dei  erga  bomines  osundit  prondea* 
tiam,  et  ineffabileni  sigiiat  aflectum  quod  nil  ao- 
siruni  Deuin  laleat,  ei  pnrva  etiam  oiiosaqoe  dieu 
ejiis  snieiitiam  iion  fugiant.  Derident  Intelligeatiam 
ecclesiaaticam  iu  boc  loco,  qui  carnis  resurrectio» 
iiem  negant,  quasi  nos  ipsam  lerrenam  materiana 
quae  discedente  auima  fit  cadaver,  iu  resorreetiona 
reparaudam  dicamus,  ut  ea  qo«  dilabontor,  et  in 
alias  aique  alias  aliarum  rerum  species  ibrmasqiio 
veriuntur,  quamvis  ad  corpus  redeanl  onde  dilap^a 
suiit,  ad  easdem  quo(|ue  corporis  parles  ubi  fueroui 
redire  ueccsse  sit.  AliuquiD  si  capillis  capitis  redlt» 


119  IN  LtCiE  £VANG£LI13I1  EXP05ITI0.  ^  LIB.  !?•  490 

fSOod  lam  trelira  tonsura  delraxil,  %\  ungiiibns  qond  A  bu»d.im  b1agphemi.t»  siine  meri(o  exca^eilis  verissime 


loiiet  dempsit  exseclio,  imnioderau  el  iiuiecciifi  co- 
ghaiilibns,  ei  iileo  resurreclioneiii  cariiis  uon  rre- 
denlibus  oceurril  inforiuosiias.  Sed  qiieinadoiMdum 
u  slaliia  cujusliber  solubilis  luetalll,  aul  igiie  lique- 
srorelf  aul  couiererelur  in  puWereni,  aui  coiifiiude- 
roiHr  in  mas«am,  el  eam  vellel  ariifex  rursus  ex 
illiui  maieriae  qiuntiiale  repnrar^ ,  niliil  intere&set 
ad  cjus  iuiegritaiera ,  quae  paiticuia  malerix  cui 
merobro  slatux  roddeietur,  duin  tamcn  lotum  cx 
qio  ronsliluta  fuerii  resumeret :  ita  Deus»  luirabili- 
tar  alqne  inefftbiliter  artifcx,  dc  lolo  quo  caro  uo- 
stra  constUerat,  eara  miiabili  el  ineffabili  celerilaie 
rtsliiaei,  nec  ali<4uid  auinebit  ad  ejus  rediniegr.ttio* 
neoi  uirum  capilli  sd  capiUos  redeant,  et  ungurs  ad 


scripsil :  PropUretC.  non  poteranl  eredire:  quia  ilerum 
Hixii  haiat  :  Excmcav.i  o.  ul  s  eornm ,  et  induravii 
eorum  cor,  ut  non  videant  oculis,  et  iuttUiyent  csrde^ 
etconvertantur^  el  tanem  iliot  (Jomi.  iii).  Quiilnn 
saiic  voluiil  illum  dicere  verbuin,  Tel  blasplieman; 
in  Spirituin  snnctum,  qui  unU-^li  Ccclcsi»  iibi  iu 
ssnclo  Spiritu  fit  remissio  peccalorum,  conie  im- 
poDiJieiiti  resistit,  dicenies  unom  esse  suffxg-um  ne 
sil  irre:i:issibilis  blaspbcmia,  cor  iinptt^niiens  cavca- 
tur.  Qiiorum  iuulli«  senteiilia  nequnquani  Uriiia  vi* 
delur,  qiiia  videlicel  qu*8.|uis  unitati  Reclc^iic  cordo 
iuipoenitenti  resistii,  sivc  i  le  Judxus,  seu  Genti* 
lis,  sive  etiam  baereticns  sii ,  potest  utiquo  remissio- 
ncTu  liabere  peccatorum  in  Spirilu  sancto,  si  ad  uni- 


ui^ues,  «n  quidquiil  eorum  perierat  muictur  iu  car-  B  tiitetii  Ccclesi  e  corde  poenlieiiii  refngerii.  Sed  di* 

cur.t  quandiu  corilc  iinpoeuilenli  quis  Spiriliii  grali.-o 
resis'it,  land  u  non  babet  remissioiicm.  Al  ilti  oliji. 
ciunl  liauc  roudilionem  in  cunciis  coiislare  criiniui- 
bus.  Quoniolo  ciiini  quandiu  quis  Inrnicaiionem, 
idololatriaiu,  adulicriiim,  luasculorum  concubilum, 
ruriuiii,  ca  lcraqiie  flagiiia  gciserit,  non  liabet  liae- 
reJitalcm  in  regu;i  Cliristi  ei  Dei :  bis  yero  critniii- 
bus  abdicalis,  |)otesi  ablui,  sanctiGcari,  justilbai i  iu 
nomine  Bomini  iiostri  Jeso  Cliristi  etin  Spiritu  Dei 
nostri;  iia,  iiiquiunt,  eliam  iinpoenilens  q'iandiu  cor 
impccnitens  babueril,  non  poiest  liabere  ▼«^ui'm; 
ntox  Tero  ut  peeuKuerit,  conserfuetur  ei  veuiaiu. 
NuUoque  discriminc  im|xeniiemia  eaeieris  obligaiior 


nem»  «i  iu  partes  alias  corporis  revocetur»  curante 
ariificis  provideniia,  ne  quid  indecens  fiat* 

NoUu  ergo  limere »  mic/<M  pasMri6ii«  pluris  enis, 
Non  plures  estis,  legendum  ,  quod  ad  comparaiio- 
nem  numeri  pcrtinet,  sed  pluri»  es'ts,  boc  esi  maj '- 
ris  apud  Deuiii  nieriti,  digniiatis,  et  sstiiuatiouis, 
quam  intiumera  passeruro,  vcl  corpora,  vei  gencra 
compuuiutini. 

i^ico  autem  vo' i$f  omnii  quicunque  confestut  fueril 
me  eoram  hominibue ,  ei  FUiue  hominie  canfitebilur 
illum  ccram  angcUs  Ot  t.  Qui  autem  negaverii  me  coram 
kmmnibue,  denegabitur  coram  angelie  Dei.  Respicil 
ad  superiora,  ubi  dictum  esl  operia  qttselibel  et  abs- 


eoadiu  esse  revelanda ,  concludens  banc  revelalio-  ^  aal  irremissibiliur  invenitur  esse  peccatis,  qua:  iii 


nera  non  in  vili  quolibet  conelliabulo,  sed  in  con- 
Sfeda  soperiiae  rivitatis  a;terniqae  regis  ac  judieis 
agendara*  Et  ne  ex  eo  quod  ait,  eos  qui  se  iiegave- 
riot  csse  denegandos,  una  oanctorum,  boc  est  eo- 
■erum  qui  sluiiio  et  eorum  qui  Infirmilate  vel  iguu- 
S9nlia  ncgani,  coodiiio  puiarelur,  conlinuo  subje- 
Cil: 

Ei  amnis  qui  dkit  terbum  in  Fitium  hominis,  rendi- 
Mwr  iMi,  Ei  autem  qui  in  Spiritum  sancium  blatphc- 
irfrti,  non  remuietur.  Quiscandaiizaiur  cariie  iiua, 
bomineiu  taiilum  arbitraos  quo<l  filius  et  fralres 
l^ab  am  Jacobuiu,  et  Josepb,  et  Jqdoui,  et  huiuo  vo- 
>::olor  jc  viui  potalor  siiu«  talis  opiiiio  alque  blasphe- 
%iiia  qttanquara  cuipa  uon  careal  erroris,  laiuen  lia- 


slmililudinem  sceieiiim  cxierorum  usque  ad  poDni- 
lenliam  man-us ,  mox  acin  pocniieutia  delebilur. 
Sula  :iuiem  bhisphcniia  iu  Spiritum  sauciaiii,  i|ua 
quisque  in  siiuililudiiiem  di.iboli  et  aiigeb»riiiu  ejiis 
cnuira  coiiscicu:iani  suniu,  niajesl.iiem  Deilaiis  op- 
pugnare  non  trepidai,  iioii  babet  reniissiouem  in 
»!crnnm,  sed  rcus  crit  xlerni  delicli.  Siciii  evan- 
gelisia  Marcus  evidcuter  exponil,  qui,  posito  hoc  Do» 
miiii  tesiimouio,  subjunxit,  atque  ait:  Qooiifani  di 
€i'bani,  spiriium  immundum  habei,  Mam  neque  In  qui 
Spirilum  saucium  iion  esse,  ucque  qui  huiic  esse 
quidetii,  sed  Deum  non  esse,  ne<|ue  qui  buuc  Deuin 
quidciii  esse,  scd  Patie  Fitioque  miuorem  ereduui  vx 
coufitrntur,  quia  non  iiivideuiia  diabolica,  sed  hu* 


tiei  veiiiam  pnqiier  corporis  ulihtalem.  Qui  au:eui  0  maiia    igiiorantiii  ducll  faciunt,  lioc  irremissibilis 


^uauifesie  lutelligeus  opera  Dei  cum  de  virtuie  iie- 

gare  nou  possil,  eadcm  siimulatus  iuvidia  calumuia' 

lur»  ei  Gbristum  Deique  Verbum  el  opera  S/iriius 

ttoeii  dicit  esse  Beeliebub,  isti  non  dimiileiur,  neque 

infrmieiui  emculo,  neque  in  fuiuro,  Nou  quod  iiege- 

Bius  ct  ei ,  si  poenitentiam  agere  possit,  posse  di- 

milli  ab  eu  qui  vuU  omuos  homines  salvos  lieri,  et 

ad  aguiiionem  vcriiatis  veuire,  sed  quod  ipsi  judici 

ei  birgiiori  veiii«  credentes,  qui  cl  se  (Keiiitculiuiii 

seraper  accepiurum,  el  banc  biasplieiuiam  nusqiuiui 

dicil  es«e  remitiendam,  credimus  huiic  blaspheutum 

exigeiilibus  meritis  sicut  nunquam  ad  rcmissiiinem, 

ilo  ucc  ad  ipsos  digiue  pCBu  teuiix  fiucius  esse  piT« 

venlurum.  Juxta  qiiod  Joannrs  cvnngeiisli  de  t|ui> 

Patiuil.   XCIl 


bl.ispheuiia:  crimiiie  lenenlur^  Quapropter  pi  incipcs 
JudaiTuiii,  et  quique  similis  in\idi;e  peste  cornipii, 
majesiateiu  blas^diemanl ,  sine  liue  pcribunt  Lc^c 
beaii  Auj^usiiui  librum  prinium  de  Sermone  Douiiui 
iu  moiiic* 

Cum  autem  inducent  vos  in  synagogas^  el  ad  wo  ;i- 
slratus,  ei  polestaies.  Supra  euim  dixerat :  J/;  htm 
ad  illos  pruphetas  et  apo^tolos^  et  ex  iUis  occidcnt  ei 
persequcntur . 

Nolite  sollieiti  esu  quatiter  aut  quid  respoudea  t«, 
auf  ^iitd  dicatis»  Spiritus  enim  sanctue  doeebn  vox  in 
ipsa  hora  quee  oporteal  dicere,  Cuiu  ergo  propier 
Chrisium  ducininr  ad  juiltces ,  v  »liiutatem  lantuiii 
no^lram  pru   Chrisio  (ebeiuiis    offerrc ;     csteruiu 

16 


m  cED.fi  vENKr\\tin.ts  orr.  pars  ii. 

ipse  Cltristiis  qiii  in  noMs  halnl.it,   loqiiUtir  pro  se,  A 
ei  Spirllus  sancti  u\  rcspondemlo  gntia  ministra- 
biiur. 

Ait  autcm  qnidain  d  de  lurba  :  Magiitcr^  dic  [rairi 
nieo  ut  dividat  mecum  hiereditatem,  At  ilte  dixit  ei : 
IloiHO,  quis  me  constituit  judiccm  aui  divisorem  supra 
vos  ?  Merilo  rerutatiir  liic  fraier,  qui  magislro  su- 
pcrnoB  pacis  unilatisque  gaiidia  commendanti ,  ler- 
renae  divisionis  vull  iiigerere  molestiam.  Merilo  lio- 
minis  vocabiilo  notalur.  Cum  enim  cit  inter  vos,  in- 
qnit,  zetus  et  conteniio,  noniie  carnates  esiis,  nonne 
homines  estiSf  etsecundum  hominem  ambulatis?  ^e- 
galque  se  Doininus  hominiim  e.^st;  divisorem»  ad 
<iuos  cl  sccniii  ei  cum  angclis  pacificaiidos  veneral. 
Non  enim  est  Dens  ditsensionis,  sed  pacis.  Ei  multi"  .. 
tndinis  credentium  erat  cor  et  anima  nna ,  nec  quis- 
quam  eorum  quce  possidebant  atiquid  suum  esse  dicebat^ 
scd  erant  itlis  omnia  communia  [Act»  iv).  Sohis  autem 
fiaternitaiis  divisor  et  auctor  dissensionis  est  ille 
de  qtio  supra  diciiur  :  El  qui  non  coiligit  mecum,  dis- 
pergii»  Et  de  mnmbris  illius  :  Onme  regnum  in  se» 
ipsum  divisum  desolatar  et  domus  supra  domum  cadit 
{Matih,  xii). 

Dixitque  ad  illos  :  Videte  et  cavele  ab  omni  avari- 
lia,  quia  non  in  abundantia  cujusquam  vita  eju$  etl^ 
ex  eis  quai  possidet,  Sicul  supra  Dominus  adTcrsum 
l)!asi>tiemos  ct  liypocritas  mu'ta  dixerat,  sic  et  bic 
ex  uccasiune  bujus  stulti  peliloris,  adversus  avari- 
tiae  pestem,  qiia  plerique  mortalium  satis  superque 
laborant»  et  turbas  et  discipulos  praeceptis  pariter  ct  G 
exemplis  munire  saiagil.  Et  noiandum  quod  non 
ait,  Cavete  ab  avarit.a,  sed  adjunxit,  ab  omnt,  quia 
nonoulla  simpliciier  liominibus  geri  videutur,  sed 
internus  arbiter  qna  intentiune  fi  mt,  quia  cernity 
judicat.  Quis  enim  cum  fratre  ha;reditaiem  dividi, 
adultos  in  agro  proprio  fructus  in  borrea  recondi 
pro  criroine  deputaret  ?  Sed  ipse  est  testis  et  judex,  ut 
scriptum  est. 

Dixit  autem  similitudinem  ad  ittas^  dieens  :  Howi- 
nis  cujusdam  divitis  uberes  fruetus  ager  attulitf  et  co^ 
gitabat  intra  se  dicens :  Quid  faciam,  quod  non  ha- 
teo  qno  congrcgem  fructus  meos?  El  dixil :  Hoc  fa- 
ciam,  destruam  horrea  mea,  et  majora  faciam,  et 
iltuc  congregabo  omnia  quce  nata  sunt  mi/ii,  el  bona  j. 
mea,  ^on  in  eo  reprehenditur  iste  dives  qiiod  ter- 
ram  coluerit,  natosve  ex  ea  fructus  in  horrea  colte- 
gcrit,  sed  quod  omnem  viiae  suae  fiduciam  in  ipsa 
abundaiitia  rerum  posuerit,  fructusque  quos  uberio- 
res  solito  terra  prolulit,  suos  fructus  et  sua  bona 
computans,  non  pauperibiis  erogare,  juxia  impe- 
rium  Domini  dicentis  :  Quod  superest  date  eteemosg- 
nam,  sed,  factis  receptaculis  majoribus,  su»  in  fulu- 
riiin  luxuris  reservare  studuerii. 

Anima,  itiquiens,  habes  multa  posita  in  annps  ptw 
rimot^  requiesce,  comede,  bibe,  eputare.  Cm  siinilc 
<|Tiid  in  Ecclesiasiico  legtiiir:  Est  qui  tecuptelalur 
paree  agendo,  et  est  pors  mercedis  iilius  in  eo  quod 
dicit :  Inveni  requiem  mihi^  et  nunc  ma.ducabo  de  bo^ 


SECT.  I.  —  EXEGETICA  CENUINA.  m 

ni%  nh*is  solus,  el  nescit  qnod  tempus  pr^^ereatf  et  ftf- 
tinqHnt  omnia  atiis  (Ecct,  xi). 

Dixit  auiem  itti  Deus :  Stutte^  hac  uocte  ammmn 
liiam  repetunt  a  te  :  qua  autem  parasli  chjhs  erunif 
Qui  mulla  libi  deliciarum  lempora'  siuUus  iii  vila 
promittebas,  proxima  hac  nociemoile  prflpreptii8« 
aliis  congregata  reiinques.  Uxe  Deo  ad  homineoi 
dicere  est,  pravas  ejus  tnachinationos  subita  ani- 
madversione  compescere.  Aliler  :  In  iiode  ablala 
cst  anima,  quae  in  obscoiilate  est  cordis,  acinisera. 
in  nocte  ablaia  cst,  qiix  considerationi«  Iucem  ha« 
bere  iioluit,  ut  qiiod  poterat  pati,  pra*videret.  Und« 
bene  discipulis  futura  cogitaniibus  Pauliis  aposto- 
lus  dicit :  Foi  autem^  fratres^  non  estit  in  tenebrit^  «I 
vos  dies  iila  tanquam  fur  comprehendat,  Omnet  enim 
vot  fitii  tueis  e^tis  et  fitii  diei.  Non  t^mut  nMit,  fit- 
que  tenebrarum  (I  Thess.  v).  Dies  enim  exitus  un^ 
q!iain  fur  in  nocte  comprehendii,  qoaiido  sluUorani 
animas  fulura  non  praemeditantes  ejicit. 

Sic  esl  qui  sibi  thesaurizat,  et  non  esl  in  Deum  dieeim 
Si  is  qui  sibi  tliesaurizat,  el  non  esl  in  Deum  diveSy 
slultus  est  el  in  nocte  rapiendus,  ergo  qui  ?ull  easa 
in  Deum  diTcs,  non  sibl  lliesaurizet,  sed  paoperibna 
possessa  disiribuat.  Sic  enim  sapiens  et  filius  luda 
esse  merebiiur.  Unde  bene  Psalmisia  cum  de  avaro 
qnolibet  di vite  prxmlsisset :  Sed  et  frustra  conturbatw^ 
thesaurizat  et  ignorat  cui  conyregabit  ea  {Ptalm» 
xxxviii),  mox  ubi  cordis  sui  thesaorum  locasseiv 
iiperuit  diccns  :  Ft  nune  quce  est  exspeetatio  memf 
nonne  Dominns  ?  et  subtiantia  mea  apud  ie  #•! 
(Uid.)t 

Dtxiique  ad  disciputos  suos  :  Ideo  d.cc  9obit^  naUu 
soliiciti  esse  anmce  quid  manducetis^  neque  c^rpni 
quid  vestiamini.  Quod  ait ,  Ideo  dko^  ad  saperlura 
lespicil,  hoc  est,  ideo  temporalium  sollicitudlnem 
veio,  ne  cum  divitilHH  sspculi  vobis  tlieaaoriaara 
convincamini.  Ergo  qiiod  omnibiis  iialura  iribnU,  et 
jiimentis ,  ac  bcsiiis,  hominibus  quoqiie  eooimune 
cst,  hujus  cura  penitus  liberamur,  sed  praecipimr 
nobis  ne  s«liiciii  simus  quid  coniedamus.  Et  qoia  lii 
siidore  vu!tus  prxparamiis  niibis  paiiem,  labor  c>ter» 
ceiidus  est,  sollieitlldo  tollenda. 

Aniina  plus  est  quam  esca^  et  corput  quam  vetli' 
mentum.  Admonet,  ut  meminerimus  inulto  ampilM 
iiobis  Dcuin  dedisse,  qnod  nos  fec.t  et  composuit  ei 
aiiima  et  corpore  ,  qnam  est  alimentum  atqoe  tegii» 
inenttim,  ut  inlelligas  enm  qui  dedit  animam,  miilto 
facilius  escam  esse  daturum.  Similiier  eum  qul  cof- 
pus  dedit,  multo  faciiius  daturutn  esse  ?e6timeatum« 
Quo  loco  quoiri  solet  utrum  ad  animam  cibos  iste 
perveniat,  cum  aniina  uicorporea  hit,  iste  aulem 
cibus  corporeus.  Sed  aiiimnm  hoc  loco  pro  Isia  Tila 
positam  noverimus,  ciijus  retinaculum  esl  alitnett- 
tuin  istud  corporeum.  Secundum  hanc  signincatlo^ 
netii  dictum  est  ctiam  illud:  Oat  nmalaaiiiiaiiitMii^ 
perdet  iilam  (Blatth.  x).  Quod  nisi  de  hac  ¥ila  acee- 
perimiis,  quam  oportet  pro  regno  Dei  perdere,  quod 
potulssemartyres  claruit,  contrariu:ii  hoc  prcceptam 
erit  iili  sententia^,  qua  dictum  est :  Qnid  proae^i  ho» 


405  IN  LliCJE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  f.lB.  IV.  4t| 

mini  $i  umrtnum  mundnm  lucrctnr,  animm  autem  A  Primo  enim  hxc  aJ  iieces.si(A'e{ii  idiplendam  boii« 

quaerit.  Cum  auteni  bxc  abunJaverint,  incipit  «i 


$wg  detrimentum  faciai  (Matth,  xvi)  ? 

Considerate  corvos,  quia  non  $eminant,  neque  me- 
tunt.  Quibue  nonest  cellarium,  neque  korreum,  et 
Pe»t  poMcit  iUoi,  Qiiod  si  Tolaiilia,  absqiie  cura  et 
aerunmis,  Dei  aluniur  providentin,  qu»  hodie  sunt 
ei  cras  non  erunl,  quorum  anima  morlalis  est,  et 
cam  esse  cessaverint,  semper  non  erunt,  quanto 
inafis  bomines,  quibus  aeternitas  proroiititur,  Dei 
reguuiur  iroperio ! 

Quanto  magii  vos  plurii  esti$  illit !  Id  est,  carius 
Tos  vnletis.  Quia  utique  ralion:ile  animal  sicuii  cst 
hoRio,  sublimius  ordinatiim  e8t  in  reruin  natura, 
quam  irrationali:i,  siculi  suiit  aves. 

Qtdt  autem  vetlrum  cogilando  polest  adjicere  ad 


superbire  d.'  lalibus.  Tale  est  hoc  ac  si  se  vulneraius 
quis  jaciel  quia  habei  mulla  emplaslra  iu  domo,  eiim 
bnc  illi  bonumcsset  iit  vulnern  non  btberet,  et  ne 
UMO  quidcin  indigercl  emplastro. 

Hwc  enim  omnia  gentet  mundi  qunfruni.  Pcler  mi* 
tem  vesler  scit  quoniam  hit  indigetit,  Verumtamen  i/ikt- 
rite  regnum  Dei^  et  Ikfc  omnia  adjicientur  vobis.  llic 
manirestissime  osteiidii,  non  hxc  esse  appetenda, 
laiiquain  lalin  boiia  nostra,  ut  propler  ipsa  debearaus 
bene  Tacere,  si  quid  facimui,  sed  tamen  esse  neces- 
saria.  Quid  eniin  intersit  inler  l>onum  qiiod  apiieien- 
dum  es*,  et  necessarium  quod  sumendum  esl,  bac 
sententia  declnravil,  cum  ait  :    Verumtamen  qutnito 


jttaimram  tuam  cubiium  unum  f  Si  ergo  tieque  quod  ^  regnum  Dei,  et  hcec  oinnia  adjicientur  vobit.  Regnum 

ergo  Dei  bonuni  nosirum  est,  ei  huc  appeiendum,  e| 
ibi  (inis  constiluendus,  propter  quod  omnia  raciainui 
qiiaecunque  facirous.  Sed  quia  iii  hac  vita  militaniu% 
ut  ad  iltud  regnum  pervenire  possimus,  quae  vita 
^ine  liis  nccessariis  agi  non  potesi,  Adjicientur  hmt 
vobit^  iiiquil,  eed  vot  regnum  Dd  quarite,  Qui  enttk 
non  ail,  Dabunlur,  sed  adjicientui\  prorecio  iiidicat 
aliud  esse  quod  principaliler  datur,  aiiud  qnud  sn* 
peradditur.  Quia  oobis  in  inleiiiione  abternius,  io  usa 
vtro  lemporaliias  esse  debet,  et  iiliid  datur,  et  bo« 
nimirum  ex  abundanti  siiperadditur. 

Nolite  timere  putHlut  grex^  quia  complacuii   Patri 
vettro  dare  vobit  regnum.  Pusillum  gregem  eleclorum. 


miittinicm  eti  potetiit^  quid  de  cwterit  toUiciti  etiit  f 
Id  ett,  cujiis  poteslaie  aique  dominatu  factum  esl, 
ui  ad  bancs:atiiram  corpus  vestrum  perduceretur, 
eyis  provideniia  eiiaro  vestiri  poiesl.  Non  autem 
%e&trj  cura  factum  esse,  ut  ad  banc  staluram  veni- 
rft  corpus  vestrum ,  ex  boc  intelligi  potesl,  quod 
si  cureiis  et  veliiis  adjicere  unum  cubiium  liuie  sla- 
turae,  non  poteslis.  llli  ergo  eliam  legendi  corporis 
4'uram  relinquite,  cujus  videtis  cura  factum  esse  ut 
tants  ttaiurae  corpus  habealis.  Si  ergo  (iuquil)  neque 
quod  mnimum  ett  putettit,  nii.«imum  enim  esi  boc, 
sed  Deo,  corpora  operari  (itc).  Dandum  autcm  eral 
eiiaiu  documenlum  propier  vesiiium,  sicut  dalum  est 
l>ropier  aiimentum.  Itaque  sequitur,  et  dicil : 

Contiderate  liiia  quomodo  cretcuni,  non  luborani 
MN  Heni.  Sed  isia  doctimenia,  non  sjeut  allegorica, 
discutienda  sunl,  ut  quxramus  quid  significenlcorvi 
aui  litia  ;  posiia  sunt  enim,   ut  de  rebus  minoribus 
majora  persuadcrcnlur. 

Dico  autem  vobit,  ncc  Safomon  in  otuni  gloria  tua 
tetiiebatur  ticut  unum  ex  ittit.  Et  revera,  quod  seri- 
cum,  qux  rcgum  purpura,  qu;e  pictura  textiicum, 
IMiest  floribus  comparari  ?  Quid  iia  rubet  iit  rosa  ? 
qaid  ita  eandet  ut  liiium?  Violac  vero  purpuramnullo 
superari  murice,  oculorum  magis  quaro  serinonum 
indiciam  est. 

Si  autem  fenum  quod  hodie  in  agro  ett^  et  crat  in 
elibanum  mitiiiur^  Dcus  itc  vetUt,  qur,nio  magis  vos^ 


p  vri  ub  comparationem  majoiis  numeri  reproborum, 
,  vel  poiius  ob  buniiiiiatis  devoiionem  uoniiiiat.  Quia 
videlicet  Cccleslam  suam  iquanialibet  Rumeroaiiiie 
jaiu  dilaiatam,  tamen  iisque  ad  (iiiem  mundi  vull 
crescere,  el  ad  proroissum  rcgnum  humilitaie  per* 
venire.  kleoqiie  ejus  labores  blande  consolalus, 
quam  regnum  Dei  tantum  qujerere  prsecipit,  eidem 
regnuro  a  Patre  dandum  eomplacita  benigniuite  pro-' 
miiiit. 

Vendita  quw  pottidetit,  ei  dale  eieemof§nam.  Nollle, 
inquit,  timere  ne  propler  regnuro  Dei  niilitaniibus 
hujus  vita  necesuria  desini,  quin  eiiaro  possem 
propter  eleemosynam  vendite.  Quod  tone  digne 
(il  qtiando  qui,  aemel  pro  DobiIiio  anis  omnibut 
spretis,  nihilomiiius  post  h»c  iabore  manoum  unde 


futillte  fidei  f  Cras  in  Scripiuris  fiiturum  teinpiis  in-  j)  el  vicium  trAiisigere,  el  eleemoiyuam   dare   qiieat. 


teiligitur,  dicente  Jacob :  Et  exauditi  me  cras  juttitia 
tuea  {Gen,  \xx).  Et  in  Samuclis  phaiitasmate,  Py- 
tbonissa  loquitur  ad  Saolem :  Crat  ^ris  mecum  (/  Rt^g. 
sxviti). 

Bi  «ot,  noiite  qumere  quid  manducetit,  aut  quid  bibo' 
fls.Noiandam  quod  nona:l,Nolitequa!rerevelsoIliciti 
essededbo,  aui  poiu,aut  indumento,  sed  exprestius, 
Quid^  ioqait,  manducetit^  aut  quid  bibatit,  Et  supra, 
Heqtuoorpori^quidvetVamini.  tbi  mihi  videnturargiii, 
qait|)re'ovictu,veI  vesliiucommuiii,lauiiora  sibi  vel 
antleriora  pras  iis  cum  quibus  vitam  ducunt,alimeiiia, 
vet  indamenla,  requiruni. 

EttioHie  in  tublimetoHi.  Prohibila  solliciludine  de 
Atiinentit,  censequenier    ne  e^^iollinlAir   ndinonuii« 


operaiur.  Unde  glorialar  Apostolus,  dieens  :  ArgeU' 
tumfOut  aurum^  auivettem  nuUiutconeupiviJpsi  tcitit , 
quonlam  ad  ea  quee  mihi  oput  erani,  et  kit  qui  mecum 
tunt^  minitiracorunt  manut  ittm,  Ouuiia  otioudi  vobit, 
quoniam  ne  laboraniet ,  oportei  tutcipera  iu/irmoe 
(Ac/,  xx). 

Facite  voHt  taeeulot  qui  non  votarateunt.  Eleemer 
synas  viddicet  operando,  quarum  mercet  in  atier* 
miin  maneai.  Uhi  non  boc  prcceptum  ette  putmi^ 
dum  ett,  ui  nil  pecuniaB  reterveiur  a  ttncilt,vel  tuie 
tcilicei,  vel  pauperum  uslbus  suggerend«  :  com  «I 
ipse  nuniini^s  eni  miiiislrabant  angeli,  et  tttMM  t4 
inroruiandam  Ecclesiam  snam  IckuIor  habuiste  Itft» 
tur,  et  a  fl(le'ibnff  oblata  conserran%  H  Stti»rav  mb^ 


h?'-^ 


i;;i  fiVDJE  VrNERABIMS  OPP.  PAUS  IL  SKCT.  I.  -  EXEGETICA  CENUINA.  4^6 

icssiialilms  aliisqtie  iiidigeiilibiis   Ihbuens  :  sed  ne  A^ton  vuU,4)iii  exire  de  corpore  trf^pidi;  et  videre 


Veo  propter  isia  serviaiur,  el  ob  inopiae   timorem 
]ustiiiii  desmtiir. 

Theiaurum  non  deficienlem  in  emlii ,  quo  [ur  non 
appropiai,  ncque  tinea  corrumpiL  Sive  simpliciier  ac- 
cipienduiii  quod  perunia  servata  deHciat,  vel  videii- 
rel  a  fure  tliesauris  erepta,  vel  in  thesauris  ipsa  sui 
fragiiitate  foedata,  data  autein  pro  Christo  pereniiein 
nrtsericordix  rruclum  conrerat  in  coelis;  seu  oerle 
ita  inlelligendum  quod  tliesaurus  boni  operis^  si 
c(iirin)0<li  lerreslris  occa&ioiie  condatur,  lacile  cor- 
ruptos  iiitereai,  ac  si  coelesti  solum  intentione  conge- 
raiiir,non  exteiiiis  liominum  Tavore,  non  intus  inanis 
glorix  valeal  labe  miraculi  [An  maculari  ?].  Fur  enim 
de  foris  rapii,  tinea  scindit  interius.  Fur  abstulit  divi- 
tias  eor  m  de  qiiibns  Dominiis  air,  Recepernni  mer- 
eedemsuam  [Malth,  vi).  Tinea  corrumpit  vcstes  eo- 
rnm,  quos  Pbalmisia  redarguens  ait:  Quoniam  Deu$ 
diisipat  o$$a  hominum  $ibiplaeentium{P$aLhM)*099ai 
eiiim  viriiiium  robur  appellat. 

(Jbi  enim  ihe$auru$  vetter  es<,  ibi  et  eor  valrum  eril, 
lloc  non  solum  de  pecunia,  sed  de  cunctis  passioni- 
biis  seniiendiim  est.  Gulosi  deus  venter  cst.  Ibi  ergo 
liabet  cor  ubi  et  the^aurum.  Lux«riosi  thesauri  epul» 
siint ,  lascivi  liidicra  ,  amatoris  Vrbido  ,  hinc  servit 
unusquisque  a  quo  viocilur. 

Sint  lumbi  vestri  praciniii ,  et  lucema  ardenles  in 
tftanibus  restris  :  et  vos  $imiles  silis  exfpectantibus  do- 
niinum  suum,  Quia  multos  ottenderat ,  ? el  in  toinm 


eum  queni  coniempsisse  se  meminil  jiidiccm  fonni- 
dat.  Qiii  aiitem  de  soa  spe  et  operatione  securus  est, 
pulsanii  confestim  aperit,  qaia  laeius  judicem  sti- 
sUnei  ;  cum  lempiis  propinquae  mortis  agnoveril,  de 
gloria  retributionis  hilarescit.  Unde  et  protinui  sub- 
ditor : 

Beali  servi  itli  quos  cum  venerit  Dominus ,  invenerH 
vigilantes,  Yigilat  qui  ad  aspectiim  veri  luminis,  men- 
lis  ociilos  a|)ertos  teiitt.  Vigilat  qui  servat  operando 
qued  creditfK,  Vigi'at  qui  a  se  lorporis  et  negiigentia 
teiiebras  repellit.  Iliiic  etenim  Paulus  dicit :  Ev^gHaU 
justi,  et  nolite  peccare  (i  Cor.  xv).  Ilinc  rursus  ait : 
Hora  e$t  jam  no$  de  $omno  $ur,jere  (Rom.  xiii).  Sed 
veniens  Dominus,  quid  vigilanlibus  servis  exhibcaif 
^  audiamus. 

Aanen  dico  vobis  qnod  prcBcinget  se  ,  et  faciet  illos 
discumbere,  et  lran$ien$  mini$trabit  iUi$.  Pnecingit  aa^ 
id  esi  retributionem  prvparal;  facit  illos  discumberet 
id  -est  ifi  aeiernn  qoiete  refoveri.  Disctimbere  qnippa 
nostrum  ,  in  regno  quiescere  esl.  Unde  rursuni  Do- 
minus  dicit :  Venient  et  recumbent  cum  Abraham ,  €C 
haac  et  Jacob  (Maith,  yiii).  Transiens  autero  Domi- 
nus  miiiistrat,  quia  liicls  stiae  illuslraiione  nos  satlat. 
Transit  vero,  dictum  est,  de  jndicio  ad  regnum  redit. 
Vel  certe  Dominus  nobis  post  judicium  transit,  quia 
ab  bumanitatis  forma  in  drvinitatis  siiae  contempla- 
tione  nos  elevat.  Et  tran.<>ire  ejus ,  est  In  elarlutit 
suae  speculationem  nos  ducere ,  cum  eum  qnein  in 


saeculo  subditos ,  vel  saecularis  iniuito  commodi  Do-  ^  humanitate  iii  judicio  cernimos  ,  etlam  in  divinitain 
niino  aervienies,  polcbre  breviterque  suos  docet,  et      post  judicium  videmus. 


lumbof  praecingere  propter  continentiam  ab  aroore 
rerom  •»<  olarium ,  et  locernas  ardeiites  habere ,  ot 
hoc  ipsuni  vero  fine  et  recta  intenlione  faciant.  Ali- 
ler,  lumbos  prseclngimus  ,  cum  carnis  luxuriam  per 
contineniiaro  coarciamus.  Lucernas  aotem  ardentes 
in  inaiiibus  lenemus ,  cuni  per  boua  opera  proximis 
nostris  lucis  exempla  inonstramus.  Redemptori  et- 
enim  iiostro  unum  sine  altero  placere  nequaqunm  po- 
test,  h\  aut  is  qui  bona  agit  adhiic  luxuriae  inquina- 
nieiita  non  deserit ,  aut  is  qui  castiiate  prxminet 
iiecdum  se  per  bona  opera  exercet.  Sed  et  si  utruro- 
qiie  agitur,  reslat  ut  quisquis  ille  esl,  spe  ad  super* 
nuin  patriam  tendat ,  nequaquam  se  a  vitiis  pro 


El  si  veneril  i»  seeunda  vigilia^  et  si  in  lertia  vigiHm 
venerit^  et  ita  inveneril^  beati  $unt  servi  t7/t«  Prinia  vi* 
gilia  prinisvuiii  tempos  esf,  Id  est  poerilia.  Seconda« 
adolescentia  vel  juvcntos.  Qu»  aoctorilate  sacri  elo- 
quii  unum  sunt  dicentis :  Lceiofe^  juveniSy  in  adoletcw 
iia  tua  (Eccle.  xi).  Tertia  aiilem,  senecius  accipiior. 
Qui  ergo  vigilarc  in  prima  \igilia  nnluit ,  ciistodiat 
vel  secuiidain  ,  ut  qui  converti  a  pravi:aiibus  suis  ln 
pueritia  neglexit,  ad  vias  viiae  saltein  in  lempore  jQ- 
vcniulis  cvi;,ilet.  Et  qui  vi^ilare  in  secunda  vigilla 
noluit,  leriiae  vi^iliae  remcdia  non  amiliat,  ul  qui  eC 
iii  juveiilute  ad  vias  vitae  iioa  cvigilal ,  sallem  in  se- 
neciute  re^^ipiscat.  Ad  excutiendam  vero  niejilia  no- 


iiiuhdi  hujus  honestaie  coiitineat,  sed  toiani  spein  in  p  strae  desidiam.etiam  exieriora  damiia  per  similitudi- 


nedemptorissui  adventu  constituat.  Unde  el  protinui 
subdit : 

Et  Vi.$  $imde$  hominibus  exspectantibus  dominum 
suum^  quando  rcverlatur  a  nuptiii,  Ad  nuptias  quippe 
Domiiius  abiit ,  quia  resurgens  a  iiiortuis  ascendens 
in  coelum  supernain  sibi  angelorum  muliitudinem 
novus  hoiDO  copulavit.  Qui  tuiic  revertitur  cum  nobls 
jani  per  judicium  manifestatur.  Dene  autem  de  servis 
exsfieciaiitibus  subdliur : 

Ul  cawi  venerit  et  pulsaverit,  confestim  ap,'riant  «f. 
Venil  quippe  coro  aJ  ]odicium  prop^rat,  pul^at  vero 
cum  jani  per  aegritudinis  molcstias  esse  mortem  vl- 
cinam  designat.  Cui  coufestim  aperimus ,  si  bonc 
cun  amore  soscipioms.  Aperirc  eienim  judici  pulsanii 


nem  deducuutur  ,  ut  per  haec  nnimus  ad  sui  cu.sto* 
diam  suscitciur;  nam  dicllur: 

Hoc  auteni  $citote ,  queniam  $i  $cirel  pattrf.miiias 
qua  hora  fur  veniret,vigilaret  utique,  non  $ineret  perfads 
domum  $uam,  Ex  qua  praeinissa  siiiiilitudinc  etiain 
exhortatio  subinferttir,  cum  dicitur  : 

Et  vo$  e$tote  parali,  quia  qua  hora  non  puiali$ ,  Fi- 
Uu$  homini$  venit.  Nescienie  etenim  patrefamtlias,  fur 
doniiim  perfodit :  quia  duin  a  sui  ruhtodia  spiritus 
dorniit ,  iiuprovisa  inors  venien« ,  carnis  nosir  is  ba- 
liilnculum  irrumpit ,  et  euin  quem  Dominom  domuis 
invenerit  dormientein,  necat,  quia  cum  venturadaiMQa 
spiritus  miiiiiiie  prasvidet,  honc  mers  ad  soppliciiini 
nescientem  rapii.  Furi  autem  rcsi>teret  si  v^gilarei. 


M 


IN  LLCiE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  IV. 


4>8 


qifis    aihentiiin  jinlicis  qui   ocoutle  ffnimani  rapit  A  Proqitalilate  igiliir  audieniluiii  forniari  debet  sornw 


praecavens,  et  pcBnitendo  occurrerct,  ne  impoenitens 
perlret.  lloram  vero  nltimani  f^oniimis  iio^ter  idcirco 
not>is  voliiit  fste  incognitain  ,  ui  semper  po^sit  esse 
sospccta,  ut  dum  iihm  pr.Tvidere  non  possumus,  ad 
iilain  sine  intermissione  prxparemur. 

A.i  autem  ei  Petrvi:  Domine^  ad  nos  dicii  hanc  pa- 
rabolam,  an  ei  ad  omnfg? Bxio  quidein Doniinus  pne* 
niis5a  parabola  monuerai,  el  se  Tidelicet  subilo  ven- 
ttiruni ,  et  illos  euin  par.ifos  eispectare  debere;  sed 
de  q  o  horum,  an  de  utroque,  Peirus  iiiterrogaverit, 
ifuosve  sibi  sociisqiie  suis  coniparaverit ,  cum  ait , 
Ad  noi  dicii  ,  an  et  ad  omues?  iion  facile  patet.  Et 
qiiidem  in  eo  quod  ail,  no$  el  omnes^  non  alios  quam 


doctoruin,  ut  et  a  sua  singulis  congruat ,  et  tainen  a 
communia  aedificationis  arte  nunquam  recedat. 

Beattts  ille  servust  quem  cum  venerit  Dominus^ 
inven^rit  ila  facientem,  Vere  dieo  vobis  quia  super 
onmia  qwB  possidet^  constituet  eun,  QuaD'.a  inier 
bonos  .iiidiloreSyet  bonos  doctorcs,  menloruiu  di- 
sianti:i,  tnnla  est et  prjmiorum.  flos  eniro  adveniens 
ctim  vigilantes  inveiierit,  f.iciet  discumbere,  et  trans- 
iens  miiii^trabil  eis.  Illos  nutem  ciim  verbi  annonani 
i^milix  sibi  eredit»  fideliier  prudetilerque  dispen- 
santes  invenerit,supraoinnia  i\\ix  possidet  constiluet, 
id  est  supra  omnia  ccelestia  regui  gaudia,  non  ulique 
Qt  borum  soli  Dominuin  teneani,sed  ut  eorum  abiin- 


vel  »postolos  apostoiorumque  similes,  et  cx:eros  fi-      dantiiis  ca^teris  sanctis  aeterna  posscssione  fruantur 


dcTes,  vel  eos  qui  viritiui  morientes  quotidie  sur  judicis 
adveiitum  volentes  nolentesque  suscipiuni,  vi  eos  qii 
veniente  universuli  judlcio  vivi  suut  in  carne  repe» 
riendiy  signifirare  pulandus  est.  Sed  mirnm  si  be.'ilus 
Perus  dttbitavit ,  vcl  omnibus  qui  velinl  sobrie  ,  et 
jutie,  ft  pie  \ivendum.  eispectautibiis  beataro  spem, 
et  adveiituro  glriae  magni  Dei ,  qui  viilt  omncs  lio- 
fMines  Falvos  fieri,  vel  inopiaatum  et  singulorum,  et 
enitiiuin ,  magnoriim  et  pnsillorum  ,  et  fidelium  ,  ei 
tfifiileliain  ,  rnturiim  es  e  judicium.  Unde  restat  iii* 
I*  lligi ,  his  j:iin  bene  cogniiis,  ea  magis  quae  iiescire 
f»rte  polerai,  qus^^itu  digna  duxi^se,  videlicet  si  su- 
bliinia  ii!a  %itx  coelcstis  itittituta ,  quibus  possessa 
%endere,  f acciJos  qoi  non  veterascerent  facere,  tlie« 


Qui  enlm  docti  fuerint,  falgebunt  quasi  sptcndor  prmU' 
menti^  et  qui  adjusliiiam  erudiunt  multos  quasi  slellm 
in  perpeluas  alirnitates  [Dan,  xii).  Et  Apostolus  ait : 
Qui  bene  prtesunt  pre.\byteri ,  duplici  honore  digni 
habeiintury  maxime  qui  laborant  in  verbo  et  doctrin(\ 
(/  Tim.  f). 

Quod  si  dixirit  servus  ille  in  eorJe  <ko,  Uoram  facit 
dominut  meui  venire,  et  coeperit  percutere  pmros ,  et 
ancUlaSf  et  edere,  et  bibere,  et  inebriari,  Sicut  in  uno 
fid.  li  dispensatoretolus  boiioruro  rectorum,  quoniodo 
vel  vivat  vel  rerouneretur,  ordo  docetur,  sic  et  in 
boc  iiequissimo  servo  cunctorum  prx^ulum  maloruin 
dainiiaiidorum  pariter  opua,  et  damnatio  narratur 
a!tern:i,  qui  neglecto  Domini  iluiore,  non  ino«lo  ipsi 


siuiuni  coelo  condere,  luinbis  praciiiclis  lucernisqiie  ^  luiuri*  vacani,  sed  et  subditos   injuriis  slimulaut, 

Qiiannis  et  typice  possit  intelligi  pucros  et  »nci!ias 
percu.ere,  corda  infirrooruin  nec  adbuc  fide,  spc  et 
diariiate  solidatoruro,oslensopravx  operationis  aut 
locutioiiis  exemplo  viiiare.  Edere  autem ,  bibere  ei 
inebriari,  cunctis  facinoribus  et  saeculi  illecebris  qua 
nientem  deroentent,  et  errare  faciant,  occupari.  Noia 
sane  inler  vitia  servi  mali  ascriptum  quod  tarduro 
doniini  sui  redituro  putaverii,  non  autem  inler  boni 
virtutes  annumeratum  quod  bunc  citum  spcraverit, 
sed  tantum  quod  ad  jnssioiiem  domini  quaiidocun- 
que  vcnturi  conscrvis,  in  tompore,  trilici  luensuram 
dederit :  boc  cst,  vel  serinonis  Domiiii,  vel  escmpli 
sui  rcgulam  moiisiraveiit.  Quinetiaroquosdam  bonos 
srrvos  legimiis  ab  Apostolo  castigatos,  quod  treroen<- 


ardcntibus  vigilare  ,  ct  Dominnm  e xspcclare  prxce- 
l>eiai,  ad  apost«los  solmu  similesque  illonini,  an  et 
ad  nrones  qui  s.ilvandi  siut ,  periineant.  Qui  sensiis 
e<se  quxrcnlis,  ex  ipsu  (  ni  fallor)  D.  mini  rcsp'»it- 
sione  declaraiur. 

Dtxil  outem  Dominns:  Quis  putas  est  fideiis  dispen" 
taior  et  prudens^  quem  eonstituit  Dominus  super  fami" 
Vam  suaml  Retpondens  ad  interrogata  Salvator,  priroo 
doret  jiidiclum  cunctis  adfulurum,  singiilosque  juxia 
nieritum  operis  ac  sensos  siii  cap.ncitaiem  ,  prxmia 
vni  tormentn  naeluros.  Deinde ,  quod  maiiine  qux- 
fffi-rat ,  graliam  urlulum  qo.im  maiido  atlulerit ,  a 
■ingiilit  qiiantuin  possiiii  ostendii  esse  sectandain. 
Ignem  (itiqnii)  veni  miliere  in  tcrram^  et  quid  volo  nisi 


ut  aecendatur?  Sane  quod  ait,  ^iiis  putas  est,  difflcul-  D  tes  atque  aniii  crederent  in^tar;  diero  Domiui,  quero 


tatemfnoii  iuipossibilitatem  perficieiidae  virtutis  iiisi- 
Mial,  qiiomo4lo  Psalmisla  :  Quis  iopiens  ,  et  custodiet 
batc  {Psalm.  cvi)?  non  neniinein  ,  sed  rarum  signifi- 
ct^  Nain  a  ibi  idem  vetbuui  n<»n  pro  difflcili ,  sed 
I  ro  iin|)0ss  bili  posuit.  Deus  quis  sniitis  erit  tibi 
i  Psaim,  LMxii  )T  id  est,  niillus.  Tu  enim  sotus  altiS' 
tntius^  super  omnem  lerram  (Ibid,), 

Vt  det  iltis  in  tempore  tritici  mensuram,  Per  men- 
fiiiatu  iritici  cxprlmitur  moliis  vcrbi.  Alia  ctrniin 
<{iixque  ilebcnt  multls  audic-libus  coiitci^i,  vix  paucis 
npcriri,  ne  cuin  angii>i»  cordi  iiicapaljie  aliquid  tri- 
V.iiiur,  exira  fuiidaiur.  Ilic  Movscs  a  secreia  Dci 
eiieiis,  coruscauteiii  facicni  corani  pop'ilo  velal,  quia 
iilmirum  lurl/is  cliiriialis  intiaix  arcana  noii  inJicrt. 


ipse  inopinaturo  promiserii  csse  ventururo.  Unde 
opiimuro  esse  probatur,  quaiiquam  magnopere,  si 
I  ceat,  cupiamus  scire  quaudo  veniat  Deslderatus 
ciiuciis  genlibus,  arquanimiter  tamen  nos  scire  qu» 
scire  noii  liceal,  tantuui  in  exemplum  boni  ser?i, 
sive  prope  seu  prucul  sit,  paratos  exspeclare  etdili^ 
gere  adventum  ejus. 

Veniet  dominus  servi  itlius  in  die  qoa  non  speral,  «f 
hora  qua  nescil ,  et  dividet  «Mm,  partemque  ejus  eum 
infidelihus  ponet,  Dividel  euro  uoii  gladio  desecando, 
gcd  a  lideliuin  censortio  segreguiido,  et  eis  qui  nun- 
qii.im  vel  ad  fidein  pertiiiuerant  sociaiido  :  quia  qui 
suoriim  et  maxiuic  domestlcorum  curam  noii  b?bc«. 


t09  BED^  VE  ERxVBILIS  OPP.  PAUS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETIGA  GENU;N4.  50) 

iilem  negavit,  ci  csl  iiif^Ieli  dcieriur,  ut  Aposiolus  A  animain  suain  des(4ice.e  Uno  oJire  quejiil,   iitfljiu- 

luare.  Pion  taim  erat  Spirilus  datuSf  quia  Jesus  non- 
dum  fuerut  glorificatus  {Thesi.  iii),  hoc  csl  vicloria 
passionis.  De  qua  alibi :  Potestis,  inquit,  bikere  cali' 
cem  quem  ego  biba^  aut  baptismo  quo  ege  baptizor, 
baptizari  (Marc,  i)  ? 

Et  quomodo  coarctor,  usque  dum  per/iciatur?  Qiii- 
dam  codices  habent|  Et  quomodo  anger.  Tanla  ttn* 
que  Domini  dignatio  est,  ut  inruiidendae  nobis  dev<i- 
tionis,  et  consummandx  perfcctionis  in  nobi:^,  et 
maiurands  pro  nobis  studium  passionis  sibi  inessa 
testetur,  qui  cum  iii  se  nibil  balmerit  qiiod  dolf ref^ 
DO-^lris  lamen  angebalur  sive  coarciabahir  xruninis^ 
ei  sub  tempore  passionis  moesutiam  praetendeba*, 
qiiam  non  ex  ineiu  mortis  sux,  sed  ex  mora  nosira! 


ait. 

Ille  autem  sertus  qui  eogn&tit  voiuntatem  domini 
sui,  et  non  praeparavit^  et  non  fecit  secundum  votunta' 
tem  ejus^  vapulahit  multis.  Mul  i  hanc  senienliam  male 
iiitelligenies,  nolunt  scire  quid  raciant,el  quasi  mlnus 
se  vapulatiiros  exisiimaiit  si  nesciant  qnid  operari 
debiierani.  Sed  aliud  est  nesrisse,  aliud  est  scire 
iioluisse*  Neseit  namque  qiii  apprehendere  volet  et 
non  valel ;  qni  aoiem  iit  nesciat  aurem  a  vocc  veri* 
lalis  averlii,  is*.c  non  necieiis«  sed  conleinplor  ad- 
dieitur. 

Qui  autem  noii  cognotit  et  fecil  d'gna  plagis^  Vapu^ 
labit  paucis.  Oinni  autem  cui  muUum  datum  est,  mul- 
tum  quaretur  ab  eo  :  et  cui  commendaverunt  midtum^ 


plus  peteni  ab  eo.  Quare  postquam  dixit,  Ctii  multum  ^  redemptionis  assumpseral.  Juxta  quod  ait :  Et  quo-^ 

modo  angor  usque  dum  perficiatur?  Utiqiie  qui  usqiie 
ad  pcrfeclionera  angitur,  de  perfcctione  securus  esL 
Putatis  quia  pacem  veni  dare  in  terram?  non^  dico 
vobis,  sed  separationem,  Quomodo  pnst  baptisraa  su» 
passionis,  post  ignis  spiritalis  adventum^  terra  sil 
arsura  declarat.  Siquidem  ad  ndem  Christl  toias 
orbis  contra  se  divisus  est,  uiiaquxque  domus  et 
iiifldeles  habuit  ei  credenies,  el  propterea  bellum 
missum  esl  bonum,  ui  rumperetur  pax  mala.  Qiiod 
et  Isaias  sub  lypo  iCgypli  propheiice  prxxinuit  di-' 
cens  :  Ecce  Dominus  ascendet  super  nubem  tevm,  ct 
ingredietur  jEgyptum,  et  movebuntur  simnlacra  JEgg- 
pti  a  facie  ejus,  et  cor  £ggpti  tabescet  in  medio  ejus^ 
et  concurrere  faciam  jEgyptioi  adversu  /Egyptios 
^  (Isa,  xix),  his  videlicet  conlra  fidem,  illls  pro  fldfl 
diinicantibus. 

Erunt  eniin  ex  hoc  quinque  in  domo  una  diviii^  tret 
in  duo,  et  duo  in  tres  dividentur,  lii  duo  et  in  tres, 
contra  dcro  et  contra  ires  significau  £t  nofandum 
qiiomodo  quinque  divisos  dicat,  cum  videaturjaex 
personarum  siibjecisse  vocabnla,  patris  scilicel  eC 
niii,  matris  ct  filiae,  socius  et  nurus.  Intelligendum- 
qiie  eanidein  socrus,  qnam  malris  nomine  designa* 
lam,  qnia  quje  mater  Cat  filii,  ipsa  et  socrus  est  uxo« 
ris  ejus,  ideoqiie  llla  ipsa  ei  in  nihiin  suam  et  iit 
niirum  dicittir  esse  divisa.  Quas  si  qui  divisiones 
eiiani  allegorice  qujTat  inferpieiaii,  iresinduoeC 
duo  in  ires  dividuniur,  quia   boni   muHs,  et  maK 


datum  est,  adjecit,  Et  cui  commendaverunt  multunt^ 
subaodls,  divina  judicia.  Nisi  forle  per  hoc  utruni- 
qiie  fidellum  ordinem,  et  reclorum  videlicel  et  sub- 
diiornm  voluil  infimare,  quia  mullum  sxpe  datur 
eliani  quibiisqiie  privatis,  quibus  et  cognilio  domi- 
nica;  voliintati8,el  exsequendi  qiix  cogMOscunl  farul- 
tas  impendhur.  Multum  aatem  commendatur  ci.  cui 
cum  sira  saluie  dominici  quoquegregis  pascendi  cura 
rommlttitur.  Itaqne  potentes  potenter  tormenta  pa- 
tiuntur,  et  fortioribus  fortior  instat  cruciaiio,  hoc 
est  majori  gratia  donatos,  si  deliquerint,  major  vin- 
dicia  sequclur.  Rfitissima  autem  omnium  poena  erit 
eoriim  qui  prseter  peccatum  quod  originale  traxeront, 
tiiilhim  insuper  addiderunt ;  et  in  caeteris,  qux  addi- 
derniit ,  tanto  quisqiie  ibl  tolerabiliorem  habebit 
damnationem ,  qoanto  hic  minorem  habuerit  iniqui- 
laiom. 

Ignem  veni  miitere  in  terram,  et  quid  volo  nisi 
«(  accendatur?  Ilaec  ad  interrogaiionem  beati  Pefri 
sciiicilamis,  an  arctioris  viiae  siaius  sit  ab  omnibas 
expetendus,  specialiier  senteniia  respondet.  Ignem 
quippe  dicit  Spirhus  sancii  fervorem,  qiii  secreia 
eordis  illuiuiiians  continuis  motibus  ad  superiia  pro» 
vocai,  vitia  concupiscentix  carnalis  qiiasi  spinas 
iribnlos  ,ue  coinburit,  aurea  dominic;B  doniiis  vasa 
probando  meliorat,  et  llgna,  fenum,  stipulanique 
eonsumit,  qui  mox  in  lerram  missus  illas  contum 
vigrnii,  (|uas  m  arce  Sion  reperit  lucernas,  inlima 


atii  iBniinis  aspersione  fetavii.  De  quibus  supra  cum  n  boiiis  seniiunt  afque  agunt  adversa.  Tria  namque 


ffiearet :  Sint  lumbi  vestri  pratcincti  {Luc,  xn) ,  ad- 
didh  :  Et  lucernee  ardentes.  Qua^ris  ergo  (inquii) 
nirum  onines  moneani  lumbis  acciiictis  et  lucernis 
irdeniibns  Dornini  adventum  prxstolari  :  sed  qui  ob 
lioc  soliim  de  simi  Patris  exivi,  et  veni  in  mundiim 
iit  bomines  a  terreniscupiditalibus  In  cocle&iia  dnsi- 
deria  siirrendain,  qnid  pufas  volo  aliud,  quam  ut 
liiijiis  iiicendii  jubar  canctas  mundi  plagas  illuslrei, 
hiijus  flamnia  devotionrs  usque  ad  finem  saeciill  fide- 
liiim  semiver  augascat  lii  corde^  neque  ullo  infiile- 
lium  vel  fluctuum  exstingnatur  incorsu  vel  flaluum? 
Baptiswa  autem  habeo  baptitari,  S-tnguinis  (inquit) 
prnprli  tlnctione  prius  habeo  parfundi»  et  sic  corda  lutiiR.  et  Dom 
etoAonxvam  spiriius  igne,  quo  tcrrena  oronia  simul  et      iguis   illc,  id 


ad  eos  qui  fldem  sumnias  Trinitatis  servant,  perti* 
nere,  nenio  est  qui  dubitei.  Duo  quoqiie  illis  con- 
gruere  qui  a  fldei  unitate  dissenliunt,  et  muliisScri- 
pturaruin  locis,  el  ibi  maxiine  probaiur.  quod  et 
iminunda  in  arca  aniinalia  sub  lioc  iiumero  relineii'* 
tur,  et  sola  in  Genesi  sccundi  diei  o[iera  visa  a  Deo 
quia  bona  sint,  non  dicitur. 

Pater  in  /!/tttm,  et  filius  in  patrem  suum,  Pafer  hic 
diabolun  est,  cujus  aliquando  filii  non  illo  creani«*« 
sed  nobis  imitantibus  orNinus,  dirente  Domino  :  Vc$ 
ex  patre  diabolo  estis  (Joan,  \\u),  Scd  pnstqnain 
voca:ii  nioneiitis  audivinius,  Obliviscere  populum 
Dominum[An  leg.  domum?]  patris  tui^  venrt 


esl  grntia  spiriUilis  separavit  nos  a|y 


iOl  IN  LUCiC  EYANGtLlUM  EXPOSITIO.  -  L\n.  IV.  lOi 

invioeni,   o&lendit  »lieruin  palrem,  cui  iltceremiis,  A  judiciscoiUinua  doccnl  cxspeclaiione  prx8lo!auduin. 


Paier  Miitr  qm  es  in  aeiit  (Mat:h.  vi). 

Maierin  fliam^  H  filia  in  mairem.  Haler  synagoga, 
fllia  esl  Ecclesia  primiiiva,  quae  et  eam  de  qua  ge- 
nns  duxll  synagogim  fidei  persecuiiunem  susii- 
Boil,  ei  ipsa  eidem  synagogs  fidei  veritate  conira- 
dixiL 

Soerui  in  nurum  fuam,  et  nurus  in  socrum  suam, 
Socros  synagoga,  nurus  esl  Ecclesia  de  gentibus, 
qula  sponsus  Ccclesiae  Christus  filius  est  synagogx, 
dlcenle  Apostolo:  Quorum  palres^  et  ex  quibus  Chris- 
fau  secunJum  carnem  (Rom.  ix).  Socrus  igitur,  id  est 
mater  sponsi.etin  nurum  sicui  prxdiximus  suam,et 
"fn  filiaro  divisa  est,  quia  synagnga  carnalis  sive  de 
circumcisione,  seu  de  pra^putio  credentes  perseqiii 


Adversarius  quippe  nosicr  in  via  ,  est  sermo  Dci 
contrarius  iiostris  carnalibus  desideriis  in  praesenii 
vila.  A  qtio  ipse  liberatur,  qui  pratceptis  ejus  humi- 
liter  subditur.  Alioquin  adversarius  judici,  et  judex 
tradet  exaclori,  quia  ex  sermone  Domini  contempto 
reus  peccaior  tenebitur  in  e&amine  judicis.  Quein 
judex  exactori  tradet,  qnia  hunc  maligno  spiritui 
ad  ultionem  trahere  pcrmillei,  nt  compulsam  aniinam 
ipse  ad  pcenaro  de  corporecxigat,qnae  ei  ad  culpam 
sponle  consensit.  Exactor  inittel  in  carcereni,  qnia 
per  inalignum  spirilum  in  inrerno  retruditur,  quons- 
que  dies  judicii  veniati  ex  quo  jam  in  iuferni  ignibus 
simul  et  ipse  crucietur. 
Dico  tibi^  non  exies  inde  donec  etlam  novissimum 


Don  cessal.  Sed  et  ipsae  in  socrum  matremque  sunt  ^  minutuni  reddas,  Id  est  donec  etiam  minima  [leccata 

persclvas.  Quai  quia  semper  solvere  poenas  paliendo, 
sed  nuiiqnam  persolvere  veniam  consequendo  poteris 
(neque  enim  ibi  veniae  loctis  erii),  nunquam  exics 
inde,  ubi  perpeiuas  opcrum  poenas  lues. 

CAFUTXIH. 

Aderant  autem  quidam  ip$o  in  lempore  nuntiantes  illi 
de  Galilaiistquorum  nangainem  Pilatus  miscuit  cumsacri- 
/fcftseoruin.  lliGaUlaci,qui  ab  iinpioprcsidcsuntinter 
siia  sacrificia  necati,  suorum  qnidem  scelerum  poenas 
impia  scelerataque  morle  solvunt.  Quibus  tarnen 
non  ipsa  morts,  nam  et  bonos  quoque  sic  potuisse  mori, 
beatorom  marlyrumgloriadechrat,  sed  viiain  prob«t 
pro  qua  in  secundam  mortem  niilterentur,  obruil : 
verum  ad  corredionem  viventium,  ut  pesiilenic  fla- 
gellaio  stulius  sapientior  fieret:  vel  certe  ad  cxeui- 
plum  corrigi  nolenliuin  ,  iileoque  pessime  peiilo- 
roruin,  lali  sunt  morte  mullati.  Deniquc  seqnilur: 

Et  respondens  dixit  illis:  Putatis  quod  ii  Calilai 
prcc  omnibus  CaliUsis  peccatores  [uerunt,  quia  talia 
passi  sunt ?  Non  dco  vobis^  $ed  nisi  piBniteniiam  ha^ 
bue.iiiSf  omnes  similiter  peribitis*  Revera  enim,  qui 
non  pcenitentiam  habuerunt,  similiter  perierunl, 
quia  quadragesimo  dominirai  passionis  anno,  venien- 
les  Romani ,  quos  designabat  Pilatus  ,  ut  pote  ail 
eorum  geniero  regnumiiuepertinens,  et  incipientesa 
Galilxa,  unde  et  Dominica  prxdicatio  coeperai,  adeo 
radicitus  iinpiam  gentem  delevcruni,  ut  non  solum 
airia  templi  qua  sacrificia  delerri  consueveranl,  sed 


divi8.T9  nolentes  circumcisionem  recipere  carnalem, 
ot  Actos  apostolonim  docent. 

Dicebat  autem  et  ad  turbas:  Cnm  videritis  ni(6rm 
orieuiem  ab  occasu^  statim  dieitis,  Nubes  venit,  et  ita 
fiL  Eteum  austrum  flantmi^  dicltis  quia  /rs/tiseri/,  et 
fii.  Nubem  orienlem  ab  occaso  ,  carnem  snam  a 
fliorle  resnrgenlcm  significat.  Ex  illo  enim  omnibus 
lerris  imber  Evangelicae  praedicationis  iurusus  est. 
Auslruro  JQantero  ante  aestus,  tribulationes  leniorcs 
ante  judlcium* 

HifpocTilce^  faciem  terrce  et  cceli  nostrs  probare,  floc 
emtem  lentpus  quomodo  non  probatis  ?  Quid  nube  et 
aostro  myslice  designetur  ,  prsoccupando  per- 
strinximus.  Sed  et  ad  litteram  manifeslus  est  sensas, 
quia  qui  ex  elemeiilorum  immntaiione  statuin  aura- 
runi,quia  v<iluerunt,  facillime  praenoscere  potuerunt, 
possent  etiam  si  vellent  hoc  tempiis,  hoc  est  vel 
primi,  vel  secundi  dominlci  advcntiis(namdeutroqae 
nonnulla  prxmiserai)  ex  dictis  inielligere  prophela- 
niro,  qui  boc  ulruinqiie  manireslissiniis,  vel  indiciis 
rcruro  vd  annorum  prxsignavere  cnrriculis.  Et  ne 
qoid  de  turba  sibi  forie  de  iinperilia  blandirenlur,  et 
ae  idiotas  ac  propheticx  lectionis  ignnros  temporuro 
curturo  probare  non  posse  causarentur,  vigilaiiier 
adjoogil. 

Quid  autem  et  a  vobis  ipsis  ncn  judicaiis  quqdjustum 
ef f  .^  Ostendens  eos  utpote  raiiunalem  <:realuram,  et 
si  liti^ras  nesciant,  nalurali  lamen  ingeirio  posse  di- 


gnoscere,  vel  eum  qui  opera  in  se,  qnae  ncinoalius,  d  et  interiora   domus  qua  GaIiI;eorum  acccssus  non 


fecisset,  supr^  hominem  intelligendum,  et  ideo  Dcuro 
e4«e  creilendum,  vel  poi^t  tot  sxculi  hujus  injuslitias, 
jiisturo  Creaioris  judicium  esse  veniurum.  Nemo 
igiior  ex  eo  qiiod  supra  dictnnt  est,  servuin  ne- 
tclentein  BomiRi  ▼oluntalem  vapulare  paucis,  inler 
peccindom  de  remedio  nesciendi  prxsumai.  Qui  ut 
ilia  laceam  ,  ex  eo  ipso  qnod  homo  est  ,  nec 
ninla  qiiae  caveal,  nec  bona  potest  ignorare  qux 
•ppetit. 

Cum  ttutem  vadis  cum  adversario  tuo  ad  principem 
in  rui,  di  operam  likerari  ab  illo,  ne  forte  tiad.st  te 
apud  judiccm^  et  judex  tradat  te  cxactori^  et  exactor 
miilat  le  in  cctrcerem.  Et  hac  sicut  et  snpcriora 
\JttnV\  ca'l<:uiidas  illecobns,  advontumqiie  ticnicnli 


eral,  humano  sanguinc  fedarent.  Qu'a  vero  lypice 
Pilalus  qui  inierpreialur  os  malleatoris,  dialmltim 
significat,  scmpcr  cxdere  paratum,  sang  ;is  pecca- 
lum,  sncrificia  bonas  actiones  exprininni,  Pilaliis 
s.inguinero  Galilxorum  cum  sacrificiis  eorum  mls- 
cet,  qunndo  diabolus  elcemosynam,  preces.  jcjiinium, 
ca^ieraque  bona  ge^ia  (idilium,  vcl  moriifera  carnis 
ct  sanguinis  delcclatione  ,  vel  odii  ineditatioiic,  vel 
invidise  furore,  vel  huinuoae  landis  ambilione,  vel 
alia  qualibet  nornria  pcsle  coinmaculat,  ut  quainvis 
oblala  Doinino  vidennlur,  nihil  lameii  orTerer.tibus 
prodcsse  cnlli.dus  insi  liaior  eriiciai,  quod  nobiscuin 
agi  quoiidie  ulinani  nescirenins. 

^icnt  ct  ilH  dcrcm  ct  octo  supra  quos  cccidit  tnrris 


m 


HEf^iE  VENEUABILIS  OPP.  PAKS  II.  SECT.  I.  —  RXEGETICA  GENUINA. 


501 


i/i  SHoe,  et  octdH  eos.  Pulatis  qnia  ei  ip$i  debitorei  A  mis  srrpissime  de  infruciuosa  Judxoriim  gente  ipi}-' 

.  •  tt  .  •  -^»  A       A  V  •  A  * 


fuerunt  pnger  omnes  honunes  habitnnies  in  Jerusa 
9em?  Sottt  dico  vobis,  sed  si  non  jKgnitenliam  egeritist 
Cmnes  iimililer  peiibitit,  Ei  isii  llieni^olymitae  quem- 
adniodum  et  illi  Galilxi  non  soli  fu*  re  peccatores, 
ped  iu  lernircin  snnt  reliqMorum  puniii.  Qiii  ruina 
iiirri!^  oppressi,  pncnuiiliant  omnes  qiii  poeiiitere 
no'tierunt  Jiid.-eos  cnm  ipsis  su'S  moeiiibus  esse 
peiiiuros.  Noii  frusira  deccm  ei  ocio,  qui  numerus 
apiid  Gr.rcos  ex  c  ct  i},  fioc  esi  iisdem  quibus  nomen 
Jcsu  incipit  lilltTis  exprimiiur.  Iiidicant  eniiu  eos 
liinc  maxime  meruisse  damiiari,  quia  nomen  Salva- 
toris  auditum  spernere  polius  quain  suscipere  ma- 
liierunt.  Myslice  autem  lurris  Siloe,  illa  est  cui 
Psnlmisia  deeantat:  Dednxisd  mequia  factus  es  spe$ 


rebtiur,  qnod  per  ires  annos  sn.ne  visilatloDis,  hoc 
est  in  legallbus  edictis,  iii  propheiicis  contestaiio- 
nibos,  et  in  ipsa  coruscJintis  Evangelii  gratla  negli- 
gens  exsliterit. 

Succfde  ergo  illam,  ut  qutd  etlam  lerram  occupatf 
Non  ab  opostolis»  sed  a  Roinanis  gens  Judaea  sucd* 
sa,  et  a  terra  repromissionis  efecta  est,  Sed  succid« 
(inquii)  illam,  succisionis  ei  yentMrx  cladem  poetii- 
teniiam  soadendo  propone.  00.*«  ju^to  judfcio  terrim 
cum  regno  perdidir,  pro  cujus  aniore  coeli  cives 
persequi,  ipsumque  coeli  et  torrae  regem  occldere 
non  meiuil,  dicens  per  suos  pontifices  et  pfi.irisxos : 
Si  dimittimu$  eum  $ic,  omne$  credeni  in  eum,  e: 
venient  Romani,  et  loUent  no$trum  et  iocum,  ei  gentem. 


mea,   turri$  fortitudini$  a  facie  inimici  (Psat.  lx).  B  Potest  etiam  per  terram  slerili  ficu  occupaiam  Jiidai- 


Nam  et  ipsuin  Siloe  nomcn,  qiiod  inierpretatiir  mis- 
sns,  ei  ubi  cxcus  a  nativitaie  lumen  accepit,  eum 
iJniirum  signiftcat,  qoi  ait:  Ego  lux  inmundum  veni 
{Joan,  xii).  Et  iteruro :  Et  qui  misit  me,  mecum  est 
{Joan.  viii).  De  cujns  casu  sub  meiapliora  lapidis 
alibi  (liciiiir:  Omnis  qui  ceciderit  supraillttmlapidem^ 
conqnassabitur.  Supra  quem  autem  ceciderit^  eommi" 
9iueliltum  (Luc.  xx).  Aliter :  nniisquisque  nosirum 
lurreui  dcbet  apdilicnre  viriulum  priiis  sumptibus 
ciMisputatis,  ne  cuin  perficere  nequiveril,  a  prxter* 
euntibus  rldcatur.  Uxc  tiirris  bene  construcla  per- 
(isiiu  Siii  autcni  erecia  in  superbiam  firma  non 
U  biierit  ruiid^nientn,  cndot  siipcr  cuoi  a  quo  xdlfi- 
cain  e  t. 


cae  plebis  turba  figurarl,  qii»  noxia  praeposilorum 
umhra,  ne  veriiatis  lumcn  rccipere  possei  pres<a,  eC 
ne  supernse  dllectionis  sole  calefieret,  exemplo  est 
eoram  pravititis  iropediia.  Juxta  quod  eisdem  alibi 
Salvaior  :  Vce  (inquii)  vo^ii,  smbo!  et  pharism  Af- 
poeritm,  qui  elauditis  regnum  cmlorum  ante  kowiiHm» 
Vo$  enim  non  intratis^  nec  introeunte$  $initi$  miran 
{Matth.  xxiii). 

At  ille  re$ponden$  dixit  illi :  Domine^  dimitte  iUam  ef 
hoc  anno^  usque  dum  fodiam  circa  iUam.  Yox  aposto- 
lorum  est,  qui  post  passionem  Domini  pro  Jndaeis 
sumniopere  precabantur,  ne  ab  impeeiiiioniibus  do- 
miiiicae  crucis  uliio  petereturr  tsque  dum  f(»diain 
(imiuit)  circa  illam,  id  esl  radicem  iiirructuosae  incn- 


Oicebat  autem  hanc  $imilUudinem.  Arborem  ficiha'  ^  tis  ligone  bis  acutc  invectionis  bumilem,  ct  prxs^eii- 
bebat  quidam  plantatam  in  vlnea  $ua.  Putest  qiiidem 
h ic  nrbor  fici  generis  boinani  designare  naturam. 
Qnm  bene  plantata,  iioc  est  ad  aii«  toris  siii  simililn- 
fiinem  creala  est.  Sed  Deo  q  ;i!renie  ler  irieunium 
rriiciuin  dare  negavit,  qiiia  anie  lcgein,  sub  lege, 
siib  gralia  obedire  despexii.  Veruin  si  ad  supcriora 
i<*spexeris,  aniinadveries  eam,  et  si  generaliter 
i*nin-um,  spccialiler  lanien  synagogae  typum  poriare. 
^aui  cum  pra^missa  illa  terribili  treuieiid;iqiie  sen- 
leniia :  Si  non  pmniUntiam  egeritis,  omnes  umUiter 
peribiiis ,  mox  de  infeciinda  atqiie  cradicanda  nrbore 
pirabolam  subjiingit,  aperiissime  docet  eos  quibus 
loqiiebnlur,  iiistar  inrrucluosae  fici,  si  nou  poeuitiie- 
riiit  es^e  succidendosi.  Tinea  ergo  Domiui  Sabaoib, 


liuni  videlicet  pressurarum,  ct  bnrrorero  perpeliias 
damiiaiionis  inculiens.  Omiiis  quippc  fossa  in  imo 
est.  Et  nimirum  increpalio  duro  inentem  sibi  demon- 
sirai,  bumiliat. 

Et  mittam  stercora.  Id  est  malorum  qiiae  feeit  abo- 
niiiiationem  ad  aniinum  reducam,  et  compunclloois 
gratiam  quasi  de  puiredine  stercoris  exsuscitem. 

Et  u  quidem  fecerit  fructum,  Sin  autem^  in  futurum 
$uccide$  eam,  Cuni  diceret,  Et  $i  quidem  fecerit  (ru' 
ctum^  non  subjunxit  aliquid,  scd  suspendit  seiiteii* 
tiani.  Cum  vero  adderet,  Sin  autem^  continuo  judi- 
ciuiu  venturae  damnationis  annexuit  diccns  :  in  /iif«- 
riiiN  $uecide$  eam ;  quia  videlicel  multo  procliviorein 
ad  uegandum,   quam  ad  confilenduin  Deuin  syuago- 


doiiius  Israel  est,  ut  Isaiae  caniico  (locemur.  Syn-      gain  videbat.  Dnde  el  alibi  rebus  eamdeni  figuram 


agog.i  autem  in  eadem  domo  coniiiin,  fici  e>t  arbor 
iu  viiiea.  Sed  qui  vineam  suain  pcriuisit  a  vialoribus 
deri|ii,  bic  eliam  ficum  jussii  excidi. 

Kt  venit  qumrens  fructum  in  illa^  et  non  invenit. 
Ip  e  qui  Synagogam  per  Moysen  insiiluit,  Dominus 
iii  cariie  naius  jipparuii,  et  crebriiis  in  synagoga 
«loeeiis,  frucium  fidei  qua^sivii,  sed  in  pbarisxHirum 
ineiite  non  invenii. 

Dixit  autem  ad  cultorem  vinea :  Ecce  anni  tre$  sunt 
ex  quo  venio  quarens  fructum  in  ficulnea  hac^  et  non 
iminia.  Perculioreiu  vineae,  ap«  stolorum  do;  luruiii- 
qiie  ordo  expriinitur,  qu^ruro  precibus  ac  monitis 
assidua  plebi  Dei  cura  suggcritur.  Ilis  cnim  Doroi- 


quani  hic  vcrbis  n^ens,  infeeundain  ficuin  .firrnae 
sterilitatis  ni.ilodictiMiedjmiiavit,  osiendeus  videli- 
cet  eam,  el  si  fodiani  upostoli  corripiciido,  el  si  sler- 
cus  adv^batit  peccala  iiiiproperando,  nulla  tameN 
poeiiiieuiia;  frcge  cumulandaip,  sed  dislricta:  bi|ieii* 
nis  severiiate  tolleiidam* 

Erat  autem  docens  in  Synagoga  eorum  $abbati$f  et 
ecce  mulier  qua:  habebat  spiritum  infirmitatis  anni$ 
decem  ct  octo.  DicUi  de  ficii  paraliola,  Domiiitts  \m 
synagoga  docuisse  narratur,  ut  videlicei  intis)etur 
nim  a.io  paiabolain  leudere,  scd  boc  esse  frucium 
in  ficulnea  quaerere  el  non  iuvenire,  verbum  kyiia- 
gogne  commodarc,  ncc  recrpi.  Quam  lamen  ne  loitm 


ro5 


KN  \XCJE  EV.%N;;RLl|].\t  EXPOSITia  —  LIB.  IT. 


m 


fiitKlifm  ob  ciilptm  8lerili'Mii8  ev|»imHl«fii  pniarcs,  A  absolifftiis,  ghim  xsfuroqua  mundi  friijus  dominfci 
je«l  reliquies  per  eleclionein  gnliae  scires  e-a^e  stl-     ronlift  haostu  depoAiil. 


TMidas,  mox  ibidem  Ecclesic  primHir:e  sanaiio  siib 
incnrfa  mttlierl«  specie  siibsequiiur.  Qiio;  bene  di?- 
oem  er  octo  mihi»  fuit  curTala,  qni  niimerns  ternaiio 
•exiies  ducto  perficiiur,  quia  Tidelicet  eam  qii»  in 
acstimonio  leg is,  in  vaiicinio  propheti.T9  ct  in  revc- 
Itiione  grati«  per  infirma  opera  langneret,  ostendit. 
Sleii»riu8  enim  numerus,  in  quo  mundi  e^t  creainra 
l*eifecia.  operotii  perfectionem  signinrat.  Tria  vero 
«iiiii  (ttt  diki)  tempora  dDiiiinicse  visilationis,  inqiii* 
JniH  iudaea  quia  lerreiia  niagis  qiiam  coHestia  nove- 
m  operari,  qnasi  decem  el  oclo  annis  a  soae  memis 
crtt  recirtudine  curvata. 

fc'l  erai  ineiinala  nec  omnine  poterat  $nrium  re$picere. 


Hanc  anlem  filiam  Abrahm  quam  oiligacit  Satamas, 
ecce  decem  et  Mo  anii  j,  non  oporiuit  solvi  n  vinculv 
iitto  ^e  sabbaii?  Filia  Abrah»  est  anim»  qiia^qne  ft- 
delis,  fiila  Abrahae  Ecclesia  de  iiiroque  poptilo  .id  n-«> 
dei  unitatem  colleci»,  qii»  tempore  legis  ei  domlni- 
esresurrectlonis  iinpleKo  per  graiiam  Spiritus  sancrr 
seplirormem  viucub  long:e  oaprivrtatis  criipK.  Nanr 
ei  hoc  modo  toriasse  mysicrhcrm  aafihatr,  decein(|ue 
el  octo  annoruin  potesit  non  inconveniemer  riiieliigi. 
Idem  est  ergo  mysiice  bovem  vel  asinuin  solutos  ar 
prxsepi»  potum  agi,  quod  esl  filiam  Abrahge  a  viii- 
eulo  iioxiaB  iDcliiiationls  erigi,  Kcdesitm  videlicc 
ex  iudaeis  gentibnsqne  congregatam  laqueis  pecca- 


Oiir»  lerrena  sapiens,  iiifirma  r<*<|uirens,  ccBles»tia  co-  ^  tnrum  per  aquam  baptismaii.*  absolvi ,  atquc  atl  c(c- 

le»tia  speitnda  snblrmari.  Notandum  sane,  qiiod  in- 
rtndissinia  ha^resis.ex  eo  qiif>d  l^ominiisail,  Mulierem 
Mgatam  a  Satana,  conalur  asirucre  corporuni  hu- 
manonim  vitia,  non  ad  Deum  auctorem,  scd  poiiiis  adf 
diabolnm  periinere,  quasi  diabolus  cum  habettsem- 
per  cupidilalem  nocendi,  nocere  caiqiiam  possii,  nisl 
tb  Omnipolente  tccpperit  polesUlem.  Nam  quid  aliiHf 
non  solum  in  libro  beaii  Job ,  qoem  memorata  hae- 
resis  cuin  caeteris  Veieris  Tesumenii  libris,  et  cuin 
ipso  Deo  qni  dedit,  qiiasi  maiigno  mundo  prlnclpc  vc- 
saiiiis  exsufflat,  sed  eti.im  In  Evangelio  dcciaralur , 
ubi  da>monia  nec  in  port  os  irent ,  nisi  hoc  illis  ipse 
concederet ,  sicut  ei  supra  docuiinos. 

Et  cum  hcec  dicerei ,  erube$cebani  omnes  advertarii 
ejus,  et  omnis  popmlus  gaudebat  in  universis  qum  glo- 
riose  fiebant  ab  ee.  Qui  de  dictfs  Salvaioris  erube- 
scuni,  ficulnes  sterill  se  jare  comparandDS  osicnduiii. 
Qui  gaudentde  mirtculis  ejas,  td  filiam  AbrahaeDeum 
de  sua  ereciione  gloridcanlem  ,  boc  esl ,  ad  Eccle- 
siam  fidei  pietaie  se  pertinere  declarant. 

Dii-ebat  ergo  :  Cui  simile  est  regnum  Dei,  et  cui  si» 
thite  esse  existimabo  illud  f  Simile  est  grano  sinapis, 
R«*gnum  Dei  pnedicalio  Evanijelii  Cit,  et  notilia  Scri- 
ptiirarum  quae  diicit  ad  vitam.  El  de  qua  diciiur  ad 
Juil.-eos :  Auferetur  a  vobit  regnum  Det,  et  dabitur 
genti  (acienti  [ructus  ejus  {Matlh.  xxi).  Simile  esl 
ergo  liujuscemodi  regnum  grano  sinapis,  ob  fervo* 
rem  ulique  fidei,  vel  qiiod  dicator  venena  expellere. 


^ira  e  nondum  raciebat ,  audiens  per  prophetam :  Si 
WiJueritiset  audieriiie  m«,  bona  terrie  mandueabitis.  Cui 
ct>ntrt  membris  Kcclesiie  dicil  Apostolus  :  Qua  atr- 
Mum  Munt  sapite,  non  quee  super  terram  {Coloss.  iii). 

Quam  cuM  vldisset  Jesus^  vocavit  ad  se,  et  ait  Hti  : 
Mulief^  dimissa  e»  ab  infirmilate  tua.  Et  imposuit  ilH 
sHi  NHt.  ei  eonfestim  erepta  es/,  et  glorificabat  Deum* 
^nIiI  praedestiiitndo  per  grailain,  vocavil  illuslrando 
per  doeirlntm,  imposnil  maniis  spirilaalibus  donis 
tHljuvaiido,  erexil  ad  gtorificauduni  Deam,  in  operi- 
Itus  bonis  usque  in  finein  firuiam  proveliendo.  Qiiof 
(Inquit  Apostoliis)  pradestinavit,  hos  et  vocavit;  etquos 
woeavit^  hos  et  jusiificavit;  quos  aulem  justificatit^ 
iitot  ef  magnificavit  (ftom.  viii). 

Retpondens  autem  archisgnagogut  indgnans  quia 

Smbbato  euratset  Je^ui^  dicebat  turbas :  Sexdit^s  sunt  in 

qmi^us  oportet  operuri,  in  his  ergo  venite  et  curamini^ 

ei  mon  in  die  tabbaU.  Sabbato  curavit  Jesus,  osien- 

dens  jam   esse  tempus ,  ul  secundum  proplieiiaui 

Ctniici  ctnticoram  tspiraret  d  es,  el  removerentur 

iinil>r.e.  Sed  nesciebat  archi  ynagogus,  vel  lioc  vcl 

illud  mullo  cxcellenrKis  sacramcn^u  n,  quod  sabbato 

curtndo   DomiiiU!}  intimabal ,  quia  scilicet  posl  sex 

trculi  hujtts  aetates ,   perpeiua  viue  imroorialis  erat 

gaudia  datorus.  In  cujus  figuram  Moyses  sabb.nto  non 

a  boiit»  sed  a  servili,  hoc  est  noxia  pr.Tcepit  arlio.ie 

feritndttin,  illud  utiquc  tempiis  praefigurans,  qiio  sx- 

eularia  nostra  opera,  nun  auiein  reiigiosa,   boc  est 


Revm  Uiidandi  actt  cessareut.  Fallitur  ergo  et  rallil  p  Unde  et  tlibi  legimus  fldem  |  erfecttm  grano  »ina- 


archisynagogiis,  quia  lex  iii  sabliato  non  homincm  cu- 
rare,  sed  onera  ferre,  hoc  est  prccaiis  gravari  pro- 
hibuii. 

RetpendeHt  autem  ad  illum  Dontinus  dixit :  Ugpo* 
eriiee^  mumtquitque  vesirum  sabbato  non  solvit  bovem 
eumm  mut  aunum  a  prmicpio^  et  dueii  adaquare  f  In- 
flJelilttis  qaidem  arguii  principes  synagogae,  et  me- 
rilo  bypocritarom,  id  est  simulalorum  nomine  no- 
lai,  qiM  cum  magtstri  plebium  videri  appetercnt, 
bomiuis  8tiiaii;Miem  pecoris  cnrae  posiponere  non  pu- 
derei :  aed  tltiori  seiisu  bovis  el  asini  vocahulo,  Ju- 
d«iim  Graecumqoe  sijznillcat.  De  qiiorum  vocaiione 
acriptum  etl :  Bos  e  gnovit  ossessorem  smiiiii,  et  asi" 
nus  preetepe  domini  luj.  Qui  ulerque  pcccaii  vincalis 


pis  comptratam,  qnit  videlicet  omnia  doginata  prt« 
vilatis,  sua  simplicitate  et  humiliiale  devincaU 

Quod  aceeptum  homo  mint  in  hortwn  suum.  Ilomo 
Christus,  hortua  esi  Ecclcsda  seinper  ejiis  et  disci- 
pliiiis  cxcoleiida  ct  donandt  muneribus.  Qui  beue 
dicitur,  idem  qaod  severit  granum  accepis^e,  qui:i 
videlicel  dont  quae  nobis  cam  patre  iribuil  ex  divi- 
nitalc,  nobiscum  accepii  ex  huuiaiiitate,  uiide  dici- 
lur :  Accepit  dona  in  hominibut.  Lt  alibi  Pelrui  aii  : 
Et  promissione  Spiritut  tancti  aceepta  a  Paire,  efmdii 
hunc  quem  vos  v.detis  et  auditis. 

Et  erevit^  et  fuctum  ett  in  arborem.  Cicvii  Evangelii 
prxdicatlo  cauctuni  disseminatt  per  orbem,  crescit 
ct  io  mente  cujusque  credentiSy  quit  oemo  repentt 


507 


DEDiE  VENERABILiS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUtff\. 


r, 


LOS 


fit  perfectiis,  ird  aiceitsus  (inqiiit)  in  eorde  eju$  di$    A  tran  per  angmtam  portam,    Pcr  aiigMstam   portani 


po$uit  in  convatle  lacrymnrunt  (Psal,  Lxxiiii)  :  et  iii- 
fra  :  Anzbulabunl  de  virtuie  in  vlrtuiens,  videbitur  Deu$ 
deohm  in  Sion  (ILid,).  Gradatiin  quippe  de  coii- 
valle  I  icryiiiMrum  asceiiJiiur,  ul  in  monle  coelestiiim 
gaiidinruiii  Deus  dcoruin  videalur.  Crescendo  autem 
»iiiap'9  granuin  noii  lierbarum,  qnx  velociier  are- 
scunt,  sed  arboris  inslar  exsurgit,  longa  scilicet 
•nnositate  et  opima  feriiiilaie  gaudentis.  Cl  nota 
qiiod  dum  in  viiiea  velcri  ficus  i  fecuiida  redargni- 
tiir,  n<  v:i  inoi  in  liorlo  Evangelii  sinapis  arbor  pro- 
crcalur. 

Et  vntucre$  ccsU  reqweverunt  in  ranu$  eju$.  Rami 
hiijus  arborls  doginatum  sunt  diversitates,  io  quibus 
anim;e  rasia!  qu»  >irtutum  pennis  ad  superna  lendere 


aiila  suluiis  iuirauir,  quia  per  laboret  neceste  esl 
el  jrjunia  s.TCuli  falleniis  illecebra  vincatur.  Eft 
liene  dixii  :  Contendile  intrare :  quia  nisi  menlis 
conieiiiio  fervcai,  unda  mundi  non  vincilar,  pcr 
quaiii  anima  seinper  ad  ima  revocaiur. 

Quia  wulti,dico  vohis^  qvesretu  intrare^et  nan  poie^ 
runt,  Qiixrunt  intrare  salutis  amore  provocati,  ct 
non  poieruiii  ilineris  asperitate  deterriii.  QuaerunC 
hoc  ainbiiione  pr « niiorum,  a  quo  moi  laborum  li- 
morc  refugiiint.  No»  qu!a  jiiguni  Uomiiii  asperuni 
aiit  oiius  cst  grave,  scil  quia  nolunl  discere  ab  eo 
quoiiinm  mits  est  el  huiniiis  corde,  ul  tnvenlant  re* 
quiein  aiiiuiabus  suis  :  eoiiue  ttt  angusia  porti  qua 
iniratiir  ad  viiam. 


fciunt,  nidificare  et  requiescere  gnudeni.  Qui$  dabit  ^      ^'">*  autem  intraverit  paterfamiliw^  et  claueerit 


(iiiquii)  mihi  penna$  $icut  eolumbagy  et  volabo  et  re- 
quie$cam  \Psat,  liv)?  Potesl  in  grauo  sinapis  ipsa 
domlnico!  inoarnalionis  huinilitas  iiiielligi,  quod  ac« 
ceptum  homo  misit  in  h<>rlum  suuui,  qiiiu  corpus 
crucifixi  Salvatoris  accipiens  Joseph,  in  borio  sope- 
livii.  Crevit  aulem  ei  facium  cst  in  arborcm,  quia 
resurrexit  et  ascendit  in  ccbIuui.  Expandit  ramos 
in  quibus  volucres  coeli  requiesccrent,  qnia  prxdica- 
tores  dispcrsit  in  mnndum,  in  quorum  diclis  atqiic 
consolaiionibiis  ab  hiijiis  vilje  fatigatione  Gdclos 
quiq  le  respirarent. 

Et  itermn  dixit  :  Cui  simite  (e$tin\ubo  regnum  Dd^ 
et  cui   $imite  e$t  ?  Fermento  quod   acceptum    mutier 


o$tium,  et  incipieti$  foris  stare  et  pujsare  ostium  di" 
eentes :  Domine,  aperi  nobis,  Palertamilias  videlicet 
Christus,  qui  ubiqiie  toius  est  ex  divinitutc,  intus 
quidcm  est  eis,  quos  in  coelesri  pulria  praDseiis  siia 
visinne  Ixiilicat,  sed  quasi  foiis  est  adhuc  eis  quos 
in  hac  pcregrinatione  cerianteii  occullus  consolator 
a^ljiivat,  juxla  quod  ipse  promisit :  Ecce  ego  vobiS" 
eum  $um  omnibu$  diebus  usque  ad  consummation  m 
$(€culi  {Matth,  xxviii).  Inlrahii  autem  et  claudet 
ODtiuin,  quando  totnm  corpus  suiim,  quod  est  Ecdc- 
sia,  resurrectionis  gloria  clarificatum  ad  suae  con- 
lemplaiionii  gaudium  perducens,  reprobis  locuin 
pa*nilcnlix  lollet,  quem  minc  cunclis  pie  pulsanti- 


ab$condit  in    farinx  $ata  ttta,  donec  fermentarctur  p  l^us  nperit.  Niim  foris  st:itites  osiiuiii  pulsare  cst,  a 


totum.  Saiuni  genus  e$l  niensurtf^  juxta  inorem  pro- 
viiicije  Palxstinae  unum  et  diniidiura  modiuui  ca- 
piens,  Fermentum  ergo  dileeiioncm  dicii,  quap  fir- 
vefacit,  et  excitat  meniem.  Mulierem  vcro  illam, 
filiam  Abiahx  cui  supra  inanus  iinposult,  et  confe- 
siim  erecta  glorificabat  Deiim,  boc  est  Ecclesiam 
•ignillcat,  cujns  fariiia  nos  sumiis,  quutquot  limoris 
cl  spei  exercitio,  quasi  mola  «uperiore  et  inferiure 
contcrimur,  ut  juxia  Aposioluin  unus  panis  unnio 
corpusmulii  sinius  inChiislo.  Ahacondttcrgo  mulier 
fermentum  dilfCtionis  iii  farin;e  sata  iria,  quia  pr;c- 
cipit  Ecclesia  ut  diligainus  Doininuin  ex  toio  corde, 
tola  aniina,  toia  viriute.  Cui  sub  typo  Sarx  pcr 
Abrahani  dicitur :  Accelcra  tria  $uta  simita:,  commi$ce^ 


beatorum  sorte  secret(»s  misericordiam,  quam  ue- 
glexerant  a  Deo  frustra  nagilarc. 

Et  respondens  dicet  vobi$  :  Ne$cio  vo$  umde  eitis, 
Quoroodo  nescit  unde  sinl?  cum  Psaliuus  dicat : 
Don^nu$  novit  cogitationes  hominum,  quouiam  van0 
$unt  (Psal.  xciii).  Et  alibi  scriptum  sit :  Jpse  nooit 
dccipientem,  et  eum  qui  decipitur ;  nisi  quia  scire  Dei 
aliqiiando  cognoscfrc  dicitur,  aliiiuando  approbare. 
Quoniam  novit  Dominu$  viam  ju$torum,  qui  autem 
ignorat  ignorabitur  {I I  Pafat.  xiii).  Et  scit  ergo  re- 
probos  quos  cognosceiid.i  jiidicai,  neque  eiiim  judi- 
casset  quos  miniiiie  cognosceret,  et  lamcn  quodain- 
inodo  nescit  eos  unde  sint,  apud  qnos  fidei  cl  dile' 
ciionis  sux  chnraclerem  non  approbiit. 


et  fac  $ubciner%iio$  pane$  {Gen.  xviii).    Possunt  in  [)      Tunc  in  ipietis  dicere  :  Manducavimus  coram  te  et 


farinx  satis  iribus,  etiaiu  ires  dominici  seminis  fru* 
cius,  trices»iinus  scilicet,  sexagesimiis  et  centesimus 
lnteir<gi,  id  est  conjugatoruni,  coutinenlium,  virgi- 
pnin.  Ei  pulclirc  dicit  eatcnus  abscondititm  in  farina 
feriiientum^  dnnec  fermenlareiur  tolum,  quia  chari- 
las  in  nostra  mente  recondita  eousque  cre»cere  debcl, 
donec  totaui  memem  in  sui  perfectionem  coinniutel, 
nt  nihil  videlicet  prxter  i|>s»ni  condiioris  sui  di1e- 
clionem  diligere,  agerc,  recolercaniina  possii.  Qiiod 
bic  quidcm  inchoari,  sed  ibi  habei  pernci,  ubi  cuin 
ftit  Deus  omnia  in  omnibus,  omnes  uno  codeini|ue 
#ua:  dileclionis  igne  calefeeit. 

ilff  auiem  itti  qnidam  :  Domine  si  pauci  $unt  qui 
$a(v9n(ur?  Ipse  autem  dijcit  ad  ilio$  :  Contcndite  in- 


blbimus,  et  in  ptateis  nostris  dteui$ti.  Vel  sinipliciler 
inlelligeiidum  quo.l  fidei  niysieria  spernenles  JuJri 
eo  se  Ooniino  notos  ^irbitrcntur,  si  soluin  vlctimat 
aJ  templiim  dcferaiit,  coram  Domino  epulentur, 
proplieiarum  lectioni  ausculieiit,  nescientes  lllud 
ApOiiloli  :  Non  e$t  regnum  Dei  esca  et  putus,  $ed  ju- 
stitia  et  pax,  et  gaudium  in  Spiritu  sancto  {Rom.  xiv); 
et  alibi :  Quorum  deus  venter  est,  et  gtoria  in  confu» 
sione  ipsorum  {Ptiit.  iii),  id  esi,  in  cirrumcisione 
carnali;  vel  mystice  scntiendinn  manducire  eos  rt 
bibere  coram  Domino,  qui  vorid  pabulum  digna  avi- 
dilate  suscipiunl.  Unde  et  ipsi  qiii  li;ec  dicunt,  ve« 
lut  cxponendo  subjungiinl :  Et  in  ptatei$  no$tri$  da* 
cmsii.  f^criplura  cnim  5acrn   nliquando  noliis  cib'is 


500  W  LLCiE  EVANGELIUM  EXrOSlTlO.   -  IJD.  iV.  MO 

rsu  aliqoando  poiiis.  fn  locis  obscurioril)us  cibus  A  posteaquain  ruerit  diabolo,  ei  huic  saeculo  rcuun- 


esl,  qoia  qaasi  cxponendo  rrangilur,  et  mandcndo 
f  latilur.  Polus  veru  csl  in  locis  apcrtiorihus,  quia  ila 
sort>eior  sicut  invcnitur.  Ei  occuiia  ergo  niaud;ila 
sacri  eloqnii,  el  aperta  se  inlellcxisse  lestantur,  qui 
reprolianti  se  judici  quia  manducaverint  CMram  illo 
et  biberint,  conqueruntur.  Scd  timendum  Cil  valde 
qood  addilor. 

£i  dicel  9§bl$  :  Neseh  vo$  unde  sitis.  Ditcedite  a 
me  omius  operttrii  iniquitati$,  Non  (inquil)  lej^nliuui 
fle^tivilalnm  epulatio  Jnvat,  quem  (Idei  pictas  non 
eommendat,  non  sciemia  Scriplurarum  Deo  nouim 
fatit,  qnem  operum  Iniiiuitas  obiutibus  ejus  oslcn- 
dH  iudignum. 
m  erii  fieiM$  et  $tridor  dentium,  Fletus  dc  nrdore, 


tiatum  usque  in  finem  resurreciiiuiis.  Qua  lanquaia 
lerlia  consuuimabitur  ,  hoc  est  ad  pienitudincm  an- 
gelicam,  per  corporis  eliam  iuuuoriaUtatem  perQ« 
cietur  Ecclesia. 

Jeru$alem,  Jerusalcm  qum  occidi»  propheta$^  et  /«• 
pida$  eo$  qui  mitluntur  ad  le^  quolic$  volui  congregve 
filio$  tuo$  quemadmodum  avi$  nidum  $uum  $ub  pmntt, 
et  noluistt,  Jerusalem  non  saxa  ei  aediiicia  civitatis, 
srd  linbitatores  vocai,  quain  |i?.iris  p'aiig:t  afTcctu  , 
sicut  et  in  alio  loco  legiiuus  quod  videns  eain  fle- 
veril.  In  eo  auieui  quod  dicit :  Quoties  volui  congre^ 
gare  filio$  tuo$f  oiiiiics  retro  pro)  bcias  a  sc  missus 
esse  testatur.  Avis  quoque  simililu«liiiein  con^re- 
ganiis  sub  piiiiiis  iiidum  suum,  in  caniico  Deuteto- 


slriJor  dentium  solet  cicitari  dc  frigore.  Ubi  duplex  "  «<>»»»»  lcisiuius  :  Sicut  aquila  protegere  uidum  $uum. 


osteodilur  gehenna  :  id  esl  niinii  frigoris,  et  Intole- 
rabilis  esse  fervoris.  Ciii  beat;  Joh  seiitenlia  conscn* 
iil  diceiilis  :  Ad  eatorem  nimium  tran$ibunl  ab  aqui$ 
nirium  (Job^  xxiv).  Vei  certe  stridor  dentium  prodil 
imlignantis  aflTectum ,  eo  quod  sero  uuumqueiiique 
^nileai,  tero  ingemi^cat,  sero  irascaiur  sibi,  qui 
taro  perTicaci  improbil^te  dcliquerit. 

Et  ece€  iunt  novi$$imi  qui  erunl  primi^  et  $unt  primi 
fui  erunt  Moei$$imi.  friuciplis  quidem  hujusce  s»?n- 
icnrts  scnsasex  superioribus  paiet,  qnia  popull  gen- 
tiam  diu  sir.e  flde  viventes,  esseut  ad  fideni  vocnudi, 
ei  Jud«i,raput  Adei  et  juslilix  pcr  tot  sa^cula  tenen* 
le^,  ratnriessent  in  caudam  :  potest  autem  et  ita  iii- 


et  $upn  pullo$  $uo$  de$idcrabitf  expanden$  ala$  $ua$f 
$u$cepit  eo$f  el  tulit  $up€r  pinua$  iua$  (Deut,  xxviii), 
Et  pulchre  qui  llerodeui  de  sua  iieee  traciauleui 
Tiilponi  vocaiat,  seipsuui  avi  cumparat.  FrauJulenta 
eiiim  vulpes  seniper  insidias  avibus  teudere  non 
ccssai. 

Ecce  relinquetur  vobis  domu$  ve$!ra  deurta.  Ipsam 
civitaiem  quam  iiidum  suum  vocaverai,  nuiic  douium 
Judaiorum  appeilat.  Qux  non  iinmerilo  Domini  auxi- 
iio  nudata,  sux*  ditioiii  relinquitnr,  quia  non  solum 
avis  illius  omnipotenlis,  quain  Matiiisus  gailinain 
nuncupat ,  alis  prolegi  despexii,  s<!d  el  eamdein 
avem  se  prolegere  volenlcm  vulpibus  dcvoraudam  , 


lcHif  i,  quia  nonnulli  ad  sxculum  dcspecli ,  magnam  (j  "^  ^^t  llerodi  el  Piiato  crucifigendum  tradidil  Cliri- 


ia  fiiioro  sinl  gloriam  babiliiri,  et  alii  apud  bomines 
gkiriosl  a  dislricto  sint  judice  damiiaiidi.  Potesl  ei 
iia,  qnta  muili  sero  ad  Dei  serviilum  venienles,  ma- 
gnit  viiae  meritis  excelljnt ,  aiii  vero  a  prima  xtate 
apirliall  siudlo  fcrventes,  ad  extremum  oiio  lor- 
prnie  laAse^tcani, 

In  ip$a  die  aeresserunt  quidam  Phari$asorum  d.ce  i' 
U$  iili :  Exi^  et  vade  hinc^  quia  llerodes  vult  te  oeci» 
4*re.  Etait  HU$:  Ite,  dicite  rulpi  Hli.  Propter  doios 
ri  inHidias  lierodem  Yulpeni  apiiellai ,  qnoil  plenum 
fnudiseal  aninial,  el  in  fovca  seuiper  laiere  deside* 
fsns,  odore  eliam  lelro  puieus,  ct  uunquam  rectis 
Itineribos,  sed  lortuosis  anfraeiibus  currens.  Qu.:e 
ciincia  bxretieis,  quonim  llerodes  lypum  tcnel,  con< 


tum.  Ncc  inora,  vuipium  earumdcm,  hocestregnum 
tcrra*,  el  ipsa  rapinx  donatur.  Occiso  eiiini  Domiuo 
venerunt  Komaui,  et  quasi  nidum  vacuum  diripieii* 
les  tuierunt  eoruin  iocuui,  genlem  et  regnum. 

Dico  aulem  vobi$,  quia  non  videbitie  me ,  don:c  v&- 
viat  cum  dicelis  :  Benedieliu  qui  vcnit  in  nomine  Do» 
mini,  lluec  quidem  lurbx  dixerunl  Domino  veiiiente 
ad  Jerusalem,  sed  quia  Lucas  non  dicit  quo  hinc 
abscesserit  Doniinus,  ut  non  veiiiret  oisi  eo  teui- 
pore,  quo'jam  iiiud  dicereiur  (perseveral  quippe  in 
iiinere  suo  douec  venial  Jerusaleiii),  cogit  profeclo 
lioc  niystice  iiiieiligi,  lioc  est  de  illo  ejus  adveniu 
qiio  in  clarilate  veniurus  est,  maxime  cum  Mal- 
tlurus  ba'C  Dominum   posl  decantalas  ei  a   turba 


irniini.  qui  Cbristum  occidere,  id  c.a  humilitatein  D  '"""^®*  ^****^®  lestetur.  Aliter  quod  dicil,  hoc  esl : 


fiilel  Chrislianae  credcntibiis  eriperc  moliuntur. 

Ecee  ejicio  deemonia  et  $anitate$  perficio  hodie  et 
rms.  et  lertia  eon$ummor.  Mystice  hsc  a  Doinino  el 
rtguraie  dii*ta  inieltigunlvr,  ncque  enim  eo  die  pas- 
>ns  esi,  qui  est  ab  boc  die  lertius,  cum  continuo 
dirat : 

Verumiamen  oporiet  me  hodie  et  cra$  ,  et  $equentt 
ambmiare,  fKia  non  capii  propheiam  peiire  exira  Jf- 
rmtmem.  Crgo  qucMl  ait,  Ejicio  damonia^  ei  $anitate$ 
P-rfLao  hodie  elcra$^ei  tertia  consummor  {Luc,  xiii), 
referaior  ad  corpus  ejus  quod  est  Ecclesia.  Ex|iel- 
lanlur  euiro  dcmonia  ,  cum  reliciis  patcrnis  super- 
aiiiionihiis  crcdunt  in  euin  gciiics  :  el  pfrlleiuntur 
saaiUtes ,   cum  sc  unduai  eju.^i  prxcrpta  vivitur  , 


^isi  poeuiteutiam  egeriiis,  et  coiilessi  fueritis  ipsuin 
esse  ine,  de  quo  prophelaR  cecinerunt,  filium  omni« 
poieniis  patris,  ineam  iacicni  non  videbitis.  Ilabenl 
Judxi  datum  sibi  tenipus  pceiiileutia>,  ronfiieanlur 
benedictum  qui  veiiit  iu  nomiiie  Doinini,  et  Cbristi 

ora  conspicient. 

CAPUT  XIV. 

.  Et  faclum  e$t  cum  intrarct  tn  domum  cuju$aam 
prineipis  Phari$as*.rum  Sabbato  wanducare  panem^  ct 
ip$i  ob$ervabant  eum^  et  eece  homo  quidam  hydropicuB 
erat  aute  illum-  Hy*iropis  (iioibus,  ab  aquoso  hu- 
niore  vocubulum  trahit.  Grxcc  enim  Z^ap  aquavo* 
caiur.  Est  atileui  hninor  subcutaneus  dc  vitio  vesic4) 
naius,  cum  iiiflatioue  turgct.ic,  et  anliclitu  retido» 


St!  nEn.€  VENKIlAniLS  ()I»P.  PARS  11.  9ECT.  I.—  KXF.Gir.T.C.V  GENUINA.  5IS 

proMriiimqne  est  liy«lropict,  qirnnto  ma^is  abiiiiilal  A  Niipiias  appellari.Cririsiiei  EcdeskRcoiiiiiiictioiieiu, 


tiiimiTC  inordinato,  lanln  ampliiis  silire.  Kt  ideo  re- 
cte  cofnparalur  ei  quem  Otiius  carnalium  Tolupta- 
tticn  exiiberans  aggravat.  Comparaiur  diviii  avaro  , 
q«ii  qiianlo  cst  copiosior  divitiis ,  qiiibus  non  bena 
uiittir,  tanlo  ardentius  talia  concupiscit. 

Ei  rexp^inden»  Jesui,  dixil  ad  teghperhos  et  Phari" 
itrai :  Licet  Sfibbnlo  atrartf  Ai  tHi  tacuerunt.  Quod 
dirilur  respondiss<^  Jesus,  ad  hoc  respicit  qiioJ  prjc- 
ntissiim  est :  Et  ip$i  observabant  euin,  Domfiius  efihrai 
novit  cogiiationes  bominnm.  Srd  mcrho  interrogati 
laceiil ,  qui  coiilra  se  diclnm  quidquid  diicrint  vi- 
deni.  Nain  si  licet  Sabbaio  curare ,  qiiare  Salvato- 
rein  an  curet  observant?  si  non  licet,  quare  ipsi 
Sabbtito  pecora  ciirani  ? 


mutiis  loris  appnret.  B  qtiibus  ununi  est  :  Sunquid 
ponunt  /!/ft  nuptiarum  quandiu  $pensu$  cum  iHio  $$$9 
jejunare  (Mare.  ii)?  Aliiid  :  Simite  factum  est  regnum 
coeiorum  homini  regi  qui  fecit  nvptlat  filio  suo,  et  misil 
scrvos  $tto$  totare  invilatos  ad  nuptias  {Matth.  xxn). 
Ilffs  ergo  noplias  qiiisr|iiis  invitatus  adier it,  id  esi, 
Ecclesi:e  se  uiembris  Gdei  gratia  conjunxerit »  non 
discuiiibat  iii  prinio  loco,  lioc  cst  iion  se,  de  nierilit 
gioriando,  quarsi  carfcris  sublimior  exCollat.  Et  qur- 
dem  studeat  jiixla  a^ieriiis  toei  pnraBolam  ^  vesie 
niiptiali  vesiiius,  hoc  est  virtutuin  fnlgnre  corusrns 
appanTc,  sed  r)isarniii  linliitinii  virlutain  loco  devol^ 
buinilil.ilis  adornci. 

Ne  forte  houoratior  te  sit  inniatus  nb  eo,  et  renii  us 


Jpse  vero  appreheneum  $anavit  ac  dimt$:t.  Provida  ^  isqui  et  iinm  vocavitf  dicat  tibi :  Da  huic  locum^  et 


dispensalione  Duminus  anic  legisperiios  et  Phari- 
tsos  hydropicum  curat ,  et  niox  coiitra  nvariiiam 
dispulat,  ut  videlicet  per  bujus  apgriludinem  cor- 
poris,  iii  illis  exprimerelur  a^griiudo  cordis.  Denique 
fiost  mulia  disputationis  ejiis  boriamenia ,  subjun- 
ctuiii  est  :  Audtebam  antem  omnia  heec  Pharisan  qui 
erant  avari^  €t  deridebant  itlum.  Ilydropicas  quippe » 
qno  ampliiis  biberit,  amplius  silit.  Et  omuis  avariis 
•iiim  mnltiplicat,  qui  cum  ea  quae  appctit  adeptus 
fuerit,  ad  appelenda  alia  amplius  nnbelat. 

Et  re$ponden$  ad  Hles,  dixit :  Cujus  vestrum  a$inus 
ant  bo$  in  puttum  eadit,  et  non  continuo  extrahet  illum 
de  Sabbati?  Sic  observalores  sui  Pliarisscos  convin- 


tunc  incifias  cum  rubore  novissimum  locnm  teuere. 
llonoratiori  post  inviiato  locuni  dat  ille,  qui,  de  ioii- 
gx  su%  convcrsaiionis  confidentia  securior  factus, 
cila  illorum  qui  se  in  Cbristo  secuii  sunt  agiliiate 
pracitiir.  El  cum  riiborc  novissimum  locnui  len  t, 
quundo  de  aliis  mcliora  cognoscens,  quidquid  de  sua 
o|>crntioiie  celsum  seniiebat,  humiliat,  diceiis  eum 
Proplieta  :  Egens  sum  ego,  et  in  taberibus  a  juveniute 
me/r,  ejaltatu$  auteni  humiliatu$  $um  et  cvnfu$u$  {P$al» 
LIX111). 

Sed  eum  vocatus  fueri$,  vade,  rccumbe  in  wnrif»mt9' 
loco,  Quanto  magnu$  es,  inqnil,  humllia  te  in  omnibu^ 
(Eccli,  111).  Et  Psalmista  glorialur  :  llHmiliatu$  §um 


cit ,  ut  eosdem  ctiam  avariti:e  condemnet.  Si  vos ,  r  ^^tf^^tiuaque,  Domine^  vivifica  me  secundum  verbum 


iiiquit,  in  Sabbato  a^inum  aut  bovem ,  aut  aliquid 
quodlibet  aninial  in  piileuni  decidens  eripere  festi- 
natis,  non  aniinali,  sed  vcsirae  avarili.nc  consulentes, 
qiianio  mngis  ego  boiniiietn  ,  qui  multo  melior  est 
l^ecore,  debeo  lil>crare?Coiigruenierque  bydropicum, 
aiiimali  quod  cccidit  in  puteum  comparavit ;  hnmore 
enim  laborabat.  Sicui  ill.im  mulierem,  quam  decom 
et  oelo  annis  alligatam  dixerat,  et  ab  eadem  alliga- 
tione  solvebal ,  coinp  iravii  jumento  quod  solviiur, 
iit  ad  aqunm  ducaiiir.  Et  licne  utroqne  loco  bivem 
posnii  et  asinum,  quia  sive  sapientes  qiiosque  et 
liebetes,  sive  ul  supra  dictum  esl,  utrumque  popu- 
lum  eos  signiUcare  sentiamus,  ni  vidHicet  ciijus  eer- 
viceni  juguoi  legis  altrivii,  alque  eiim  quem  quillbet 


tuum  (Psal.  cxviii).  Manifeste  significaiis  iia  se  1 
Domino  pos^e  vivificari,  si  de  suis  ipse  ▼irtutilHis 
buniilia  seiitiret. 

Vt  cum  venerit  qui  te  invitavit,  dicat  tibi :  Amice^  «s- 
cende  superius.  Veniens  Dominus  quem  bumilem  in- 
venerii  aniici  nomine  beaiificans,  superius  ascendefV' 
troKiipiet.  Quicunque  enim  humiliaverit  se  sicut 
[Mirvulus,  bic  e!»t  major  in  regno  coclorum. 

Tunc  erit  tibi  gloria  coram  $imut  discumbenlikus, 
Puiciire  dicilur  :  Tunc  erit  tibi  gloria,  ne  niincqu»- 
rerc  incipias  quod  tibi  servatur  in  fine  ;  q*iia,  siral 
Salomon  ait,  li.'ereditas  ad  quam  feslinalnr  in  prin- 
cipio,  in  novissimo  benediciione  carebit.  Potesft  au- 
leni  ct  iu  bnc  vita  inielligi,  qui  in  novissimo  loeo 


setluctor  .  reperit ,  quasi  brutum  animai  et  nuila  ra-  D  recumbens  iuvenitur  Doniino  veniente  subHmalQS» 


lioiie  retinen«,  qao  voluit  errore  si.blraxit,  omiies 
SaUator  adveiiiens  Satanac  vinculis  astrictos,  omnes 
iu  iiiio  coocupiscentix  puteo  deinersos  invenii.  Non 
est  eiiini  distinciio.  Onines  enim  peccaverunt,  et  egent 
gleria  Dei^  justificati  gratis  per  gratiam  ipsius ,  per 
redemptionem  quee  est  in  Christo  Jesu  (Renu  iii). 

Dicebat  autem  et  ad  invitatos  parabolam,  intendens 
quomodo  primos  occubitus  eligerent^  dicens  a^  illo$ : 
Citm  invitatus  fuerie  ad  nuptias,  non  discumbas  in  pri- 
mo  loco.  Aperia  quideni  ad  litieram  csi  ba*c  admoni- 
t;o  Salvatoris,  docens  bumilitatem,  iion  scdnm  apad 
Drum,  sed  eiiam  apiid  houiines  esse  laiidabilem,  sed 
qiioniam  lianc  evaugelista  non  rrustra  panbolam  vo- 
cai   breviier  inlucnJum  quid  et>aiu  mysiicc  signei. 


quia  quoiidie  Dtiminus  suas  nuiitias  iutral ,  quotidie 
mores,  sedes,  habiUis  eonvivanlium  dijutltcat,  cl  Uh 
perbos  despiciens  humilibus  sacpe  tanla  sui  spiriiiis 
munern  prx^tal,  iil  eos  merito  simul  disciMibetiriorat 
boc  est,  iii  fide  quiescentium  coctus  unantnii  admi* 
raiione  glohficct,  siupensqiie.  in  aiictoris  sui  laoda- 
tioncm  prosiliat,  dicei'S  :  Mihi  antem  nimis  honorift — - 
cati  hunt  amici  /u/,  Deus^  nimis  conl'ortatus  est  prtad* 
patus  eorurr, 

Quiu  omnis  qui  se  exaliat  humWmbitur ,   ei  qul  W 
humitiat  exaltabvur.  Vx  ex  bac  conclusione  nianiresfo 
claret  praDCcdcnlein  Domini  sermonem  lyfiice  iniel* 
ligendum.  Neqiic  eniin  mox  omnis  qui  se  coram  lio- 
uiinibus  cxaltat,  bumiliab.lur,  aut  qui  se  iu  coir 


5ir»  IN  LVCJE  EVANCFXIHM  EXPOSITIO.  —  LIB.  IV.  5M 

»pfclu  hominafi*  liiimilial,   exaliahihir  ab  eU,  seil  e  A  icendi,  Si  quis  mwducaveri:  ex  hoc  pane,  vivci  h  auer^ 


coniriirioiiunnun(iu:im  qui  se  vel  in  apice  dignitalis, 
vel  in  alia  qnalibei  acquirend:)  gloii:i  subleval,  usque 
in  finem  eialtari  non  cessat.  Siuiiliter  et  buinilis 
quililiei  ac  verecundus  in  stia  qua  conteHlus  est, 
nsque  ad  \i\x  teruiinurn  tiiedioiTitale  persevpral. 
Ei  iJeo  quia,  juxta  veritaiis  seiiteniiam,  omnis  qui 
se  liicauiede  meriiis  alievat,  liuiniliabitura  Domi>  o, 
ei  qui  provide  se  de  benefactis  humilialy  cxaliabiciir 
ab  eo,  in  eumdem  procul  dubio  sensam  praniissas 
sermo  Redemptoris,  quo  priinos  in  uuptiis  accubitos 
qna*ri  vetat,  coiigruit. 

Dicebat  autem  et  ei  qui  se  invilaverat  :  Cum  fncis 
frandium  aut  ccenam^  noli  vocare  amieo$  luos,  neque 
fratrei  (iros,  neque  cognatos^  neque  vicinos  divites. 
Fratres,  aniicos  el  divites,  alierutruni  convivia  cele- 
brare,  non  qua>i  scelus  iulcrdicil,  seJ  sicut  capiera 
necessitatis  bumanae  cominercia.  ubi  et  pcccaiores 
peeeatoribus  fenerantur,  ut  recipiaut  aci|iialia,  ad 
promerenda  vitae  ctvlestit  praeiuia  nil  valere  osiendit. 
Deiiique  subjaogit : 

iVe  forie  et  ipsi  te  reinvttenf^  et  fiat  tibi  r,  tribulio. 

No:t  aii,  Et  llat  tibi  peccaluin,  sed,  Et  fial,  inqnii, 

tibi  reiribulio.  Ciii  simile  est  qiiod  a  ibi  dicit  :  Et  si 

bene  feeeritis  ii$  qni  vobis  bene  faciunt,  quie  vobis  est 

grotia  {Luc.  vi)?  Neque  hic  dicit,  reccnium  csl  vobis, 

•edtQiur  vobis  est  gratiaf  Si  quideni  et  pecciitore» 

hoc  faclnnt.  Quamvis  sant  qaxdam  niuloa  fratnim, 

antcorum,  cognatoram,  vicinorumquc  divilum  con- 

thria,  quae  non  solum  in  priesenii  retrlbuiionem,  sed 

-H  damoalioiiem  percipiunt  in  futuro.  D<*nique  ab^ 

A^vstblo  Inier  opera  tenebrarum  annuineraniur.  Si- 

Mt  in  die  (iniuii)  honeste  ambulemus ,  non  in  comes- 

^Miionibus ,   el  ebrielatibus     {Rom.    xiii).     Conies- 

«aliones  qulppe  sant  luxuriosa  convivla,  quas  aut 

^oilalione  omnium  celebrantur,  aut  vicibiis  solent  a 

nlabernalibiis  exhiberi,  ut  neininem  piide:ii  iulio- 

leste  aliquid  diccre  aut  facere,  quia  ad  hoc  coiive- 

litur,  ul  foeda  illic  gcranlur,  copia  vini,  et  iiiciletiir 

ibidinis  diversa  votupLis. 

Sed  €um  facis  convivium,  voca  pa  percs,  debilit, 

'leudoSf  eeseos^  et  beelns  eris^  quia  uon  habent  retri' 

'nere  tibi,  lietribuetur  enim  libi  in  resnrrectione  justO' 

I.  Resurrectioneui  justoruui  dicii,  qiii  eisi  omues 


fNim  {^oan,  vi).  Id  esi,  si  <\uU  incae  liiiariiaiiui.is  >a« 
cramenlo  perfecte  incorporatus  mex  divime  ainje- 
siatis  vtsione  frui  ineruerit,  bic  prrpettia  viiae  iin- 
niortalis  lieatitiidiue  gaudebit.  Sed  quia  nonuutli 
bunc  panein  ilde  tenus,  quasi  adorando  percipiniii, 
dulcedincm  vero  ejus  attingere  veraciter  giistando 
fastidiunt,  subjecta  parabola  Doininus  tiliain  torpo-i 
rem  coBlestibus  epulis  dignum  iion  es^e  redargulL 
.  Sequilar  enim  : 

A/  ipu  dixit  ei :  Homo  quidum  fecit  ccennm  magnam^ 
et  vocavil  mullot.  Qiiis  iste  cht  bomo,  iiisi  illc  de  qiio 
pcr  proplieum  dicitur  :  Et  homo  cs/,  et  quis  cogno- 
uit  eum  ?  Qui  fecit  coenam  magnam,  quia  saiietatetn 
iiobisinternaBdulcedinispraeparavit.  Quia  vocat  niul- 
I»  tos»  sed  pauci  veniunt,  quia  nonnunquam  ipsi  qui  ei 
per  fldem  subjecti  sunt  a:teriio  ejus  coiivivio  iiiaie 
vivendo  contradicunt. 

Et  misit  servum  suum  hora  coenm  dicere  invilulis  ut 
venirent^  quia  jam  parala  sunt  omnia.  Quid  hora  eoe 
na*,  nisi  fiuis  e^t  mundi?  iii  quo  niiiiiram  nos  suinus, 
sicut  jam  diidum  Paulus  tcstatur,  dicens  :  Pios  su- 
mus  in  quos  fines  seeculorum  devenerunl  {!  Cor.  x). 
Si  ergo  jain  bora  coenae  est,  ciiin  vocamur,  tanio 
niiuus  debemus  excusare  convivio  Dei,  quanto  pro- 
pinquasse  j:tm  cemiinus  fiiiem  saeculi.  Idcirco  auietn 
boc  coiivivium  Dei,  non  prandium,  sed  coeiia  nuiu:- 
naiar,  quia  poet  praudiuiu  coena  restat;  post  coen  m 
▼tro,  (onviviam  nulluui  resiai.  Et  quia  a;terniiin  Del 
conviviiim  nobis  in  extremo  praeparabitur,  recum 
fuit  ut  hoc  110 1  praiidium,  sed  cosna  vocarelur.  Seil 
quis  per  bunc  servum  qui  a  palrefamilias  ad  invi- 
tandum  mlttitar,  nisi  praedicatoruin  ordo  signatur? 
Ad  repellendum  autem  fastidium  nostrum,  ]am  pa- 
ra'a  sunt  omnia,  quia  ad  ab^tergendum  mentis  no* 
strae  leporem  iii  coena  Dei  ilie  nobis  slngularis  agnus 
oecistis  est  qui  lulit  peccata  mundi. 

Et  caeperunt  siniul  omnes  excueare,  Oflert  Dciis 
quod  rogari  debuii,  non  ro;:!atus  dare  vult  quod  vix 
speraii  potrrat.  Quia  dignaretur  larglri  postulatns, 
conleinnitur  vem  paralus,  delicias  refectionis  aeler- 
na;  dciiunliat,  et  tamen  siinul  oinnes  excusant.  Sed 
dicunt  aliqui  :  Excusare  nolumus ;  ad  illud  en  ni  >u- 
pemae  rcfeclioni^  convivium  et  vocarl  et  piTvrn  re 


C 


«snrgani,  eoruni  lainen  non  immerito  quasi  propria  ])  gnitulamur.  Q  li  veruin  profecto  dicunt,  si  non  plus 


^■^^fiKHninatar,  qui  in  hac  se  bealos  iion  dubiiant 

veiituros.  Ergo  qui  pauperes  ad  coiivivium  vo- 

»1  in  futuro  prxnilum  penipiet.  Qui  amicos,  fia- 

et  divites  vorat,  rccipit  mcrcedem  suam.  Sed 

^*M  linc  pri>ptcr  Deuin  facit  iii  cxcnipluiii   liliorum 

"^Mi  Job,  sicut  (-aelcia  fraternae  dilectiouis  ofiicia, 

*l'Mi  qji  jtissii  remuneral,  Qui  gulosos  ac  Iiixuriosos 

'  P^opter  lasciviam  in\iial,  pOBiia  in  futiiro  plecietur 

^lcrna. 

Bmc  eum  audissel  quidani  de  simul  discnmbenubus^ 
^l  si  :  Bealus  qui  manducabtl  panem  in  r.gno  Dei, 
^>nis  qui  niandiicatur  ia  regno  Dei,  non  jiixia  Ce- 
tintlium,  corpori^  intelligendus  est  cibtis,  scJ  ille 
Qt  ijue  q:ii  ail  :  Ego  sHm  pemii  vivus  qui  de  ccelo  de* 


terrena  quam  coelestia  diliguiit,  si  non  ampliu-»  rehiis 
corporalibus  quam  spiritalibus  nccdpaniar.  Ufide  hic 
qiioque  ipsa  excusantium  causa  suhjungitiir,  cum 
protinus  subinrerlur  : 

Primus  dixil  ei  :  Villam  emi,  et  necessB  hab,'0  exire 
el  videre  itlam,  Rogo  le,  habe  me  excusatum.  Qiild  pcr 
villain  iiisi  terrena  substaniia  designator?  Exit  erjto 
videie  villnin,  qui  sola  exteriora  cogiiat  propter  sub- 
siantaui. 

El  alter  dixl:  Juga  boum  emi  quinque^  et  ^o  pro^ 
bare  i.la,  liogo  te^  habe  me  excusatum,  Qiiid  iu  qiiiii- 
quc  jugis  bouin,  nisi  quinqiie  corporis  sensus  acci- 
piiiiu^?  Qui  rcctu  quo<iue  jiiga  vocati  sunt,  quia  in 
utro  iite  sexu  geminantur.  Qmi  vlde*icct  corporalcs 


515  BEBifi  VfcNEUABILlS  OPP.  PARS  II.  SKCT.  I.  —  EXEG£TICA  GENUINA  SIG 

seiisu«,  quia  coiiiprehetidcre  iiesciunt  iiilerna,  sed  A  rumqiie  ipsa  despeciio  lioiniiiem  revoeat  aJ  seiii^l. 
ioia  exteriora  Grgnoscunt,  et  dcserenles  intinia  ea      '  '' 


qu»  extra  sunt  taiignnt,  recte  per  eos  curiosilas  de- 
sighalur.  Grave  namqiic  curiositalis  est  Titium,  quae 
duni  cujuslibet  menicnn  ad  investigandam  vitam 
pro\iini  exteriiis  ducii,  seniper  ei  sua  imima  abscon- 
dit.  Proptcr  boc  namque  et  de  eisdem  quinque  jugis 
boam  dicitur.:  Eo  probare  iUo^  qiiia  videlioet  ali- 
quniido  periiiiere  probaiio  ad  ciriositatem  solct. 
Sed  noiandum  quod  et  is  qui  propter  villam,  et  is 
qui  propter  probnida  jiiKn  bouiu  a  ccena  sui  tiivila- 
toris  excusat,  fcrbi  bnmilitalis  poriiiiscei,  dieeiis  : 
flogo  U^  habe  me  excu$alum,  Duin  enim  dicit  rogo^ 
et  tamen  veiiire  couleinnit,  buniilitas  sonai  iu  voce, 
8ii|»erbii  in  aciione.  Et  ecce  boc  dijudicat  pravns 


ipsum.  l^autieres  ei  debiles,  c»ci  et  cljudi  vocantur 
quod  veiiiuiit,  quia  iniirini  qui'|iie,  aique  iii  b«ic 
mundo  despecti,  plerumqiie  lauto  celerius  vucem  Dei 
audiunt,  quanlo  et  iu  buc  mundo  non  bubeiit  ubi  de- 
lectcntur.  Sed  ,  duciis  ad  coeiiaui  pauperibus,  quid 
puer  subjiiiigat  audiamus  : 

Domine,  facium  etl  ui  imperaHi,  el  adhue  locuM  eU, 
Mulli  lales  ad  dwmiiiicaui  ccciiam  ex  Judasa  collecii 
sunt,  sed  miiititudo  qiia:  ex  Israeiiiico  |»opulo  credi« 
dit,  locum  supenii  coiivivii  iion  imple\it.  Iulravit 
j:im  fiequeiitia  Judaeorum,  sed  adbuc  lociis  vacat  in 
regno,  ubi  suscipi  debeat  uumerosius  geiitiuui.  Uiide 
ei  cidem  »ervo  diciiur  : 

Exi  in  viat  et  sepes^  et  compdle  iiUrare,  ut  impUa^ 


quisque  cum  audit.  ne«'  Uinen  ea  quae  dijudicat  agere  ^  ^^^  domut  mea.  Cum  de  viiis  et  plateis  ad  ccenaoi 


desisiil.  Nam  dum  euilibel  perverse  agenii  dicimus : 
Couvertere,  Deuni  sequere,  mundum  relioque,  ubi 
buiic  nisi  ad  dominicam  ccpnani  vocamus  7  Sed  cuin 
respoiidel :  Ora  pro  me,  quia  peccator  sum,  tioc  fa- 
cere  non  possuin ,  qiiid  aliud  agil  nisi  rngat  et  ex« 
ciisat  ?  Diceiis  namque,  Peccator  sum ,  buiniliiaiem 
insinuat,  subjuiigens  auieinyCoiiverti  nou  iMissuni » 
Miperbiam  demonsirat. 

Et  aliut  dixii :  Uxoreii  ditxi ,  ei  ideo  non  pohtum 
venire.  Quid  per  u\<trein,  msi  volupUis  carnis  acci- 
pitur?  Naui  quamvis  bonuin  sit  coiijugium,  aique  ad 
propag.iiidam  sobulem  Providentia  divina  consiilti- 
tuiH,  iioiinulli  tamcn  nou  per  lioc  fecuiidit»irm  pio- 


Dominus  invitat,  illum  videlicet  populum  desigiiat , 
qui  tenere  legein  sub  urbaiia  conversatione  uoverat. 
Cuin  veru  convivas  suos  colligi  ex  ¥iis  el  sepibus 
prascipit ,  nimirum  agresiein  populum  coliigere  ,  id 
esi  geiiiiiem  quxrt.  Kolandum  vero  quud  m  bac  iii« 
viialione  terda,  non  dicilur,  liivila,  sed  CompelU  m- 
traie.  Naiii  suiit  noiinuili  qiii  buua  facieiida  iuielii- 
(!Ui.t,  scd  ba^c  fucere  dcbisluut.  His»  ut  superius* 
ilixiuius,  pleruiiiq.e  tonitiigit  ut  cos  iu  cariialibus 
desideriis  suis,  muiidi  biijus  adversitas  feruit.  Sd!pe 
namque  aut  longa  xgriiud  ne  tabescunt,  aut  aiaicil 
iiguriis  coiiciduut ,  aut  pcrcussi  graviorllius  daninit 
a  lliguiitiir,  scque  ipsos  in  suis  ^esideriis  reprelieu- 


lis,  sed  desideria  expeiuni  voluptatis.  Et  ideo  per  p  di'iiies ,  ad  Domiuum  coida  coiiveriunt.  Qui  erga 


rem  jusiam  sigmficari  poiesl  non  ii.congrue  res  in- 
jiista.  Ad  ccenam  nos  ergo  aeterni  cnuvivii  summus 
Faterfaniilias  inviiat,  sed  duin  liuiic  terrena  cura 
oecupaiy  illuni  alieni  actiis  s  'gax  cogiiatio  devas;a(, 
allerius  eiiaui  menleui  voluplas  carualis  iiiquiuat , 
fasiidiosus  q>iisqiie  ad  aeiernac  vii»  epulas  iion  !<;- 
slin  t. 

Et  revertnt  tfrvus  nuntiavil  kasc  domino  suo.  Tvnc 
VattiS  pale:(timilias  dixit  serio  tuo  :  Exi  cito  in  pla» 
t^as  et  vicot  civi  atit,  et  pauperet^  ac  debitet^  et  cascot^ 
^t  clendot  imroduc,  Ecce  qui  lerreiiae  substautix  plus 
juslo  inciimbat,  venire  ad  Dominicara  coeiiam  recu- 
sat ;  qiii  labori  curiositaiis  insttdat,  prxparaia  viiu; 
iilimenia  fatitidit;  qui  cariialibus  desideriis  inbaerei, 


iiiijiis  miindi  adversiiatibiis  fiac  i  ad  Dei  aiuorcin 
redeunt,  atque  a  prae  eniis  vitas  desidcriis  corhgua- 
tiir,  quid  hii  nisi  conipelluuiur  ut  intreui?  Sed  valde 
est  tremenda  sentenliu  quae  pruiinus  subiofertur* 
Ait  enint  : 

Vico  autem  vobh  quod  nemo  vitorum  iUorum  fi4 
vocuti  tunt  guttabii  camam  meam.  Ecce  per  se  vocat, 
pcr  angelo»  vocai,  per  Palrea  vocat^ pcr  p.istnres  vu- 
cai,  plcruni(|ue  |  cr  miracula  vocai,  pleruoique  j/er  fla- 
gel  a  vocat,  aliquaiido  per  inundi  bujus  prospera  vo- 
cai,aliquaiido  |)ei  adversa.  neino  contemnat,  ne  duin 
vucatiis  excusat,  cum  voluerit  intrare  non  valeat. 

Ibant  autem  tnrbas  muttw  cum  co,  el  ceniersifs  dixii 
ad  ilios :  Si  guis  venii  ad  me,  et  non  odii  pairem 


#|iirituales  convivii  epulas  respuit.  Quia  ergo  ve-  D^^  matrem^  ei  uxorem,  ei  fUios,  €i  (raires^  et  sorores^ 


liire  siifierbi  renuunt,  pauperes  eliguntur.  Curboc? 
I|uia,  jiixta  Pauli  vocem  ,  infirma  mundi  eligit  Deus , 
Sif  confundat  [oriia  (/  Cor,  i).  Paiiperes  aulem  et  de- 
iiiles  dicuniur,  qui  judicio  siio  a|»ud  semeiipsos  iu- 
lirmi  sunt,  Nain  paii|)eiesel  qunsi  fortes  sunt,  qui  et 
fosili  in  paupertate  superbiunt.  Cxci  vero  sunt,  qui 
nullum  iiigenii  lum^n  babenl.  Claudi  quoque,  qui 
rectos  gressus  in  operatione  noii  babent.  Sed  dum 
inorum  vitia  in  membroruni  debiliute  signantur, 
profecto  liquet  qiiia  sicut  illi  peccaiorcs  fuerunt  qui 
focali  vciiirc  noluprunt,  ita  bi  quoque  prccatorcs 
f  uiit  qui  inviiantur  et  veniunt ;  sed  peccatores  su- 
f>crbi  respuuiitiir,  ei  peccaiores  liuniiles  cliguiitur. 
IJof  Ita^ue  eligit  qiics  despicit  iiuiudus,  quia  ple- 


adhuc  auiem  et  animam  suam,  non  poteat  meus  essd 
ditciputus ;  et  qui  crucem  suam  non  bajulai^  Heque 
posi  me  veitii,  meus  quoque  ditdpulus  esse  non  polesl. 
Percoiitari  libet  quomodo  parentes  el  caroaJiter  pro- 
piiiquos  praecipimur  odisse,  qui  jubemur  et  iniiiii- 
cos  diiigcre.  Et  certe  de  uxore  YeriUsdicit :  Quod 
Deut  coujunxitf  komo  non  separei  {ilarc.  x).  Et  Paii- 
lus  ait :  Yiri,  diligite  uxores  vettras^  sicui  et  Ckristue 
Ecciesiam  [Ephct,  v).  Ecce  discipulus  uxorem  dili- 
gendain  prxcipii,  cuin  Magister  dicat :  Qiii  uxorem 
non  odit^  non  potett  meut  este  ditcipuius.  Nunquii 
aliud  judex  nunliat,  nliud  piaeco  clamat?  tn  simul 
ct  odisse  possumus  et  diligere  7  Sed  si  vini  praeceptl 
|tcrpendimus,  iitrumque  agrre  per  discretlonem  v«« 


m  IN  IXCJE  EYANCRLIUM  EXPOSITIO.  --  LIB.  IV  5!ll 

it^miis,  ut  eoft  qiii  nol>is  carnis  cognatione  conjiincti  A  nosiros  debeinus,  qni  semper  noslris  operibiis  iii- 


lunt,  et  quo  proxiinos  novimus,  diligainus»  et  quo 
adTersarios  in  via  Dei  palimur,  odlendo  ei  fugiendo 
•lesciamus.  IJI  aulem  Dominus  demonstraret»  hoc 
erga  proximos  odium  non  de  iiialTticiione  procedere, 
sed  de  cbaritate,  adJidit  prolinus,  dicens :  Adliuc 
auUm  ei  animam  suam.  Tunc  e'enim  bene  animam 
nostram  odinius,  cum  ejus  carn^libus  desideriis  non 
acquiescimus,  cum  ejus  appetitnm  frangimus,  ejns 
vobiptatibus  reluctaiRiir.  Qux  ergo  cuntempta  ad 
meliiis  ducilur,  qunsi  pcr  oiliuin  ainalur.  Sic  nimi- 
nim  exbibere  proxiinis  noslris  odii  discretionem  de- 
liemus,  uL  in  eis  et  diligamus  quod  sunt,  et  habea- 
ma«  odio  quod  in  Dci  nobis  iiinere  obsistunt»  Hoc 
ipsum  vero  anima;  odium  qualiier  exhiberi  debeaf, 
snbdendo  Veriias  m.inifesiat  dicens  : 

Et  qui  non  bajulat  crucem  suam  el  venit  pott  me^ 
non  potest  meus  esse  discipulns,  Crux  quippe  a  cru- 
clatu  dicitur.  F.t  duobus  inodis  crucem  Domini  baju- 
lamus,  curo  aut  per  abstinentiam  carnem  afficinnis, 
aiit  per  compassionom  proximi  necessitatem  illius 
nostram  putamus.  Qui  enim  dolorem  exhihet  in 
jiiena  necessitate,  crucem  porlat  in  meiite.  Scien* 
ium  vero  est  qu('d  sunt  nonnulli  qui  carnis  nbsti- 
nemiam  non  pro  Deo,  sed  pro  inani  gloria  exhibent; 
et  sunt  plerique  qui  compassionem  proxinio  iion 
spiritaliter,  sed  carnaliter  iinpendunt,  ut  ei  iion  ad 
firtuieniy  sed  (;uasi  miserando  ad  culpas  faveani. 
Ili  itaque  cruceni  qtiidtfm  videntur  feire,  sed  Domi- 
Dum  non  sequuniur.  Unde  et  recte  bxc  eadem  Veri- 
tas  dicit :  Qui  non  bajulat  crueem  suam  et  venit  po§t 
ffiitf,  non  pottst  meus  esse  discipulus^  iiajiilare  etenim 
cnicero  et  post  Doininum  ire,  esi  vel  carnis  absti- 
Mntiam  ,  vel  coinpassionem  proximo  pro  sludio 
ariemae  inientionis  exbibere.  Nam  quisquls  bxc  pro 
temporali  intentione  exhibel,  crucein  quidein  baju- 
laf,  sed  ire  po>t  Domlnum  recusat.  Quia  vero  su- 
blimia  pracepla  data  sunt,  protinus  comparatio  xdi- 
lleand»  subliinitatis  adjungitnr,  cum  dic  lur  : 

Qnri  enim  ex  vohis  volens  turrem  tedificare^  nonne 
prHis  $ed$ns  eomputat  sumpius  qui  neceasarii  sunt^  si 
-kihel  4id  perficiendam?  In  omnibus  eniin  rcbiis,  finis 
aspitiendos  cst.  Omne  quod  agimus  prsvenire  per 
Btudiuni  considerationis  debenuis.  Ecce  cnim,  juxta 


tendunt,  seinper  ex  nostro  defeciu  gratulantur. 
Quos  Propheia  intuons  ait  :  Deui  meus^  in  te 
confido,  non  erubescam,  neque  irrideant  me  inimici 
mei  {Psal.  xxiv).  In  bonis  enim  operibus  intenti, 
nisi  contra  malignos  spiriiua  soliicite  vigilemu^, 
ipsos  irrisores  patimur  qiios  ad  maliim  persuasores 
habemus.  Sed  quia  de  constniendo  aBdiflcio  coinp»- 
ratio  data  esl,  nuiie  ex  minori  ad  majus  similitud  > 
subditur,  ui  ex  rebus  minimis  mnjora  pensenlur. 
Nain  sequitur  : 

Aul  qui  rex  ituntt  eommiltere  heVum   adversum 

alium  regem,  non  sedeus  prius  cogiiat  si  possil  cum 

dtcem  millibns  oecurrcre  ei  qui  cum  vginii  miUibiis 

venil  ad  sc?  Alioquin  adhuc  illo  lom;e  •  qente  legntio» 

^  nem  mittens^  rogai  ea  quce  pacis  sunt.  Ilex  conira  re- 

gem  ex  xquo  venit  ad  praclium,  et  lainen  si  se  per- 

pendit  non  posse  sufficere,  legntio  len  mittit,  et  ei 

qiine  pacis  sunt  postulai.  Quibus  ergo  nos  Ijcrymis 

sperare    veniam   debemus ,  qui   in   illo  tremendo 

examine  eum  rege  nostro  cx  xquo  ad  judiciuni  non 

venimus,  quos  nimirum  condiiio,  infirmitas  et  causa 

inferiores  exhibet?   Scd  foriasse  jain  mali  operis 

culpas   abscidirous,  j:im    prava    qiKcque    exterius 

declinavimus ,   nunquid   ad   reddenilam     ratinn«*ni 

cogiiailouis  nosirx  sufficimus?   Cum    duplo    ergo 

excrcitus  contra  siraplum  venii,  qui  nos  vix  in  solo 

opere   prae()araio8,    simul  de  opere  ct  c  >gitatioiie 

discutit.  Et  ideo  dum  adhuc  longe  esi,  legnlionem 

mittamus,  rogenios  ea  quae  pacis  sunt.  Longo  enim 

esse  dicitur,  quia  adhuc  praesens  per  judiciuin  noii 

videtur.  Mittamus  legaiioriem  lacrymas  nostras,  mit- 

itmus  misericordiae  opera,  maetemus  In  ara  ejns 

bostias  pI:icaiionis.  Haec  est  nosira  legatio,  quae  rc- 

gcm  venientem  placat. 

Sic  ergo  o.nms  ex  vobis  qui  non  renuniiat  omnihus 
qnce  possidet,  non  potesi  meut  e$se  discipulus.  Mani- 
festissime  Doniinus  bac  conclusione  docet  quid  sit 
aedificare  lurrem,  vcl  cum  rrge  fortiore  facere  pa* 
cein : '  u'.im  videlicr^t  esse  discipulum ;  prnepamre  au<* 
tem  s  mptus  aJ  pei  ficiendam  turrein,  et  mittere  le- 
gitioncm  ad  impiHrandam  p:icein,  non  essc  aliud 
qiiam  renuntiare  omnibus  qnse  possldenius.  Intet 
quae  oronia  et  amor  proximotum,  de  qno  pr:edictum 


Veriiatis  vocem,quiturrcmai*dificai,aedificiisumpius  D  est»  et  ipsa  anima  nostra,  qunm  quidain  pro  lenw 


parat.  Si  igiiur  humililatis  turrem  construeri!  cupinius, 
ITitis  nos  prarparare  ad  adversa  liujus  sseculi  debe- 
nus.  Iloc  i^iiim  inier  terrenum  et  coelesic  aedificium 
distal,  qvod  lerrcnum  apdificium  expensascolligendo 
eonslruitur,  cuele^te  autcm  aedificiuin  expensas  di- 
spergendo.  Ad  illud  surapins  lacimus,  si  non  babiia 
colligamus;  ad  isiud  sumplus  faciraus,  si  et  babiia 
retinqunmus,  Consideranduin  vero  quod  dicitur  : 

Ne  posteaquam  posuerit  [undamenlum,  et  non  poterit 
perficeref  omnet  qui  viderint  incipienl  illudere  ei  ^t- 
centet^  quia  hie  homq  coepit  cedificare  et  non  pntuit 
ewummare.  Quia,  juxta  Pauli  vnccm,  speciaciilum 
Ificti  sumiis  mundo,  angelis  et  hominibus.  Ci  in 
pinnt  qiiod  agimus  considerare  occultos  adversurlos 


porali  liac  vita  dictani  pntani,  intelligaliir  necess^ 
est,  quam  sic  possidere  ad  lempns  oporteit  ui  noii 
nos  impediat  ab  aeterna,  si  quis  eam  fuerit  auferrt 
minatus.  Distat  sane  inter  renuntiare  omnibus  r| 
relinquere  omnia  ;  paiicorum  enim  perfectonimque 
est  relinqiiere  omnia,  curas  miindi  postponere,  s<v 
lis  desideriis  aeternis  inbiare.  Cuneiorum  autem  fl^ 
delium  est  renunliare  omnibus  qnae  possident ,  boc 
csi  sic  teiicre  i\nx  muiidi  sunt.  ot  tamen  per  ea  non 
lcneanlur  in  mundo;  liah(>re  rcm  lemporalem  in  usu» 
aelernam  in  desiderio;  sic  terrena  gerere,  ut  tamei» 
to:a  mente  ad  ccelestia  tendant. 

Bqnum  est  tal :  5t  autem  tai  quoque  evanuerilt  tn 
qno  cendietur  ?  Ad  superiora  respicii,   ubi  lurrein 


519  BRDiE  VENCriABILlS  OPP.  PARS  11.SECT.  I.  —  EXeGETlCA  CENUINA.  810 

virluliiw  110«  $»lMni  inclioainlam,  ted  «ilain  pr«cc-  A  invefilat  Wam?  Ecce  mira  iH^peusalione  pieUiU  siml- 


\wrsii  esse  coiisummandaiB.  BiNium  qnippe  est  Uei 
tefbiim  auJire,  freiiiientius  sale  sapienti»  spirilalis 
cordis  arcaiia  condire,  Imo  ipsum  cum  «postolis  sal 
lerrae  fieri»  id  est,  eorum  qiioqve  qiti  adliuc  lerrena 
sapiunl  itiibuendis  menlibus  sufncere.  At  si  quis  se- 
mel  condimento  veritaiis  illuminatns  ad  apostasiam 
redlerii,  quo  alio  doctorc  eorrigttur,  qni  onin  quam 
ipse  giislavit  sapientiae  dulcedinem,  vel  adversis  sa^- 
culi  pcrierritus,  vel  illecebris  alleclus  abjecilT  Juxta 
lioc  qiiod  quidain  sapieiis  ait :  Qui$  mfdebilur  ineati' 
UUori  aserpenie  percutso  {Eecli,  xii)?  Qua  seiiteiilia 
J4idx  Ihcariot  socios  ipsuinque  designari  iion  inime- 
rilo  credatur  qui  pbilargyria  vicius  et  gradum  apo- 
laolatus  prodere  et  Dominum  tradere  non  dubiiavit. 


litudinem  Veritas  dedit,  quaro  et  in  se  homo  reco* 
gnoiceret,  et  tainen  bxc  specialiier  ad  Ipsum  au- 
ciorem  homiDum  pertineret.  Quia  enim  ceniciiariu* 
Mumenis  est  perfectus,  Ipse  centum  ofes  balHiic 
cum  aiigeloruin  substaniiain  et  bominom  creavii. 
Sed  ona  ovih  lunc  periit,  qnando  peccando  bomo 
piscna  vilJ!  dereliqiil.  Diinisit  autein  noiiiglnia 
novem  oves  in  deserto,  quia  illos  summos  angelo- 
rum  choros  rcliquit  in  coelo.  Cur  autem  ccelum d«*&er- 
tum  vocatur,  nisi  qiiod  d^^serturo  dicltur  dereliciam  ? 
Tunc  anlein  coelum  homo  deseniil,  cum  peccavit.  In 
deserto  autem  nonaginia  novem  oves  remau^erant, 
quando  in  terra  Dominus  unam  quasrebat,  quia  ra- 
tionahilis  creaturje  numerus,  angelorum  vidclicel  et 


fieque  in  terram,  neque  iii  sr^giii/iiiiuiM  utileetl,  B  bominum,  quae  ad  videndum  Deum  condita  fuerai. 


md  foras  mittetur,  Sicut  sal  inratuatum  ctiin  ad 
coodieiidos  cibos  carnesque  siccanda«  valere  des.e- 
rit,  nullo  jani  usui  aptuin  erii  (iieque  eniin  in  terram 
iitilc  est,  cujus  injecto  germinare  prohibetur,  neqne 
in  sierquilinium  agriculiurap  profulurum,*quod  viva- 
cibus  licei  glebts  imniisium  iion  fetare  semiiia  fm- 
guin,  sed  ex  tinguere  holet),  sic  omnis  qui  post 
agnliionein  vorilatis  reiro  redil,  neque  tpse  fruelum 
botti  operis  ferre,  neque  alios  excolera  valet,  sed 
foras  mittendus,  boc  est  ab  Ecclesix  est  nniiaie  se- 
eemendiis,  ui,  juxit  prsmiosam  parabulam,  irriden- 
ics  euiu  iniiuicl,  dicaiit  quia  bic  bomo  cce^iil  aediR- 
carc,  ei  non  potuit  coosuiiimare.  Et  ideo  roultuni 
uliUs  exboriaiio  subinferlur,  cum  dicltur  : 


pereunte  homine  erat  iinminuius,  et  ut  perfecia 
summa  ovium  integrareiur  io  coelo,  homo  perditus 
quaerebaiur  in  terra. 

Et  cum  invenerit  illam ,  imponit  in  kumero$  tuos 
ffaudett$.  Ovein  iu  liumeris  suis  imposuit,  quia  bu- 
manam  naiuraui  suscipiens  »  peccata  ODStra  ipse 
portavil. 

Et  veniens  domum  convocal  amicos  et  vidnot  r.icent 
iUi$:  Congrahdamini  inihi  quia  inveni  ovem  meatn  quce 
perieral.  liivt* nta  ove  ad  doinuin  rediil ,  quia  p»siiir 
noster,  reparalo  bomine  ad  regnuin  (eeleste  rediti.  Ibi 
amicns  et  vicinos  invenii,  illos  videlicet  angeluroio 
clioros.  Qui  aniici  ejus  snnt,  quia  volontaiem  ejus 
coiitinue  in  sua  stabilitate  cuslodiuni.  Vicini  quoquc 


Qiii  habet  aur$$  audiendi  audiat.  Id  est,  qui  habci  ^  ejus  buiit,  quia  cUritaie  visionis  illius  soa  assidui- 


aiircs  itiU*Uigeutiae,  quibus  Dei  verbum  perciperc 
possit,  iioo  conlemoai,  sed  aiidiatt  obediendo  tide- 
licet  et  facieudu  qu»  didicit.  Non  eoim  auditor  obli- 
tiosus,  sed  facior  operis  bic  beaios  In  facto  suo 
criL  Aiiieiu 

CAPUT  XV. 
Erant  autem  apprvpinquantee  ei  publicani  el  pec- 
rolorcf,  ul  audirent  t//um,  et  murmurabant  Phari- 
fort  el  $cribWf  dlcente$  quia  hie  pe€catore$  recipit  et 
nMnducat  cum  iHi$,  Quia  non  solom  josuis  peccare. 
I>cr  inertiam,  scd  et  peccator  resipiscere  per  soler- 
iiam  potest,  postquam  sal  infatuatum  foras  niitit  de- 
bere  narratum  est,  mox  poeoiienium  coliors  intus 


iate  perrrountur.  Ct  ooiaiidum  qiiod  ooo  dicat,  Gau- 
gralttiamioi  ovi  invent»,  sed  Milii ,  quia  videlicei 
ejiis  est  gaudium  viia  nosira,  et  cum  nos  ad  coeium 
redociinor,  solcmnitaiem  lautitix  illios  implemu.<« 

Dtco  ro^ts  ^tfod  ila  guudium  erii  im  eato  $uper  uuo 
pcccalore  pcmitentiam  habente^  quam  euper  noHa§imla 
no9em  ju$ti$  qui  non  indigent  pamleutia.  Plos  de  coq- 
versis  peccaturibus  qiiam  de  s  aiitibo<i  juslis  gaodiuni 
erit  in  ca^lo,  qoia  pterumquc  bi  qui  nullis  se  oppres- 
sos  peccaiorum  molifous  sciuni,  stant  quideui  iu  via 
jusiiliae,  nulla  illiciia  perpetrani,  sed  lamen  ad  coe- 
lestem  pairiam  anxie  oon  anbelanl,  lautoque  aibi  m 
rebos  licitis  usum  praebeui,  quanto  se  perpet  asac 


adinis^a  dcscribitur,  qui,  ad  audiendum  Dei  verbum  n  illiciia  nulla  niemiiierunt,  ei  pleruinque  pigri 


appropioquantes,  noo  solum  ad  colioquendiini ,  sed 
cliam  ad  convescendum  reccpti  suot.  Qotid  videiites 
Pharisari,  dedignati  suot,  quia  vera  justilia  compas- 
sionein  babel,  et  falsa  jusiitia  dedignationein,quani- 
vis  el  jusii  soleant  recte  peccaioribus  indignarl.  Sfd 
aliud  est  quod  agiiur  lypo  superbiae,  aliud  quod  z*  lo 
disciplinae.  Sed  qui  a>gri  eraiit  ita  ut  rgrotos  se  esse 
nescireiii,  qualenusquoderant  agnoscerent,  coelesiis 
fo.H  meijicus  blandis  fomentis  curat ,  benignum  pa- 
radrgma  objicii,  ci  in  eiirum  corde  Yulneiis  luiiiorein 
preniii ;  ait  namquc  : 

Qui$  ex  vobi$  homo  qui  kab^  centum  ove$ »  et  $i 
ptrdiderit  unam  ex  Hli$,  nonne  dimittii  nonayinta  no^ 
ffcm  in  doserto,  et  vadit  ad  illam  quo!  perierat,  donec 


nent  ad  exercenda  bona  praecipoa,  quia  valde  aecuri 
sunlt  qood  nulla  commiserioi  uala  graviora.  Ai 
cuiitra  nonnonqiiam  hi  qui  se  aliqua  illicita  egia^c 
meniineruni,  ex  ipso  soo  dolore  compuncU  iuardc* 
Sfuiil  ad  aiiiorem  Dei,  sescque  iu  inagnis  virtulibus 
exercent.  Majus  ergo  de  pcccatore  cooverao  qoain 
de  sianie  jusio  gaudiuin  lit  in  coelo,  quia  et  dui  i« 
praelio  plus  cum  ir.ililem  diligit,  qui  posi  fugam  ro- 
vcrsus  bosiein  forilier  prcinily  quaro  illoiB  qui  nim- 
quain  It  iga  pra:buit  et  nunqoaro  aliquid  foriiler  fe- 
cit.  Sed  inter  hxc,  sciendum  esi  quia  sant  pleriqiM 
jiisti,  in  quorum  viia  lanlom  est  gaudiom,  ut  cia 
qii»;libct  peccatorum  poenitcotia  pra^poni  nullatenus 
possil.  Nam  mu!li  et  nuliorum  sibi  maloruin  &uni 


Viil  IN  LLC-E  EVANUiaiUM  ICXPOSITIO.  —  LIB.  lY.  5t1 

eoniicii,  el  lamen  \n  Uiili  anloiis  alfliclione  se  exe-  A  conimi>il  proliiliiia.   sil»iii»clipsi  abscimlere  debeal 
niDt,  ac  81  peccatig  omnibus  anguslenlur,  cuncla      cliam  commissa. 


eiiaro  liciia  respuunl,  ad  despecium  inundi  sublimi- 
ler  acciugunlur,  iamentis  gaudent,  iii  cuuciis  seuiet* 
ipsos  bumiliani ;  ei  sicul  uonnulli  peccata  operum, 
ik  ipsi  peccata  cogiiaiioiium  deplorani.  Hinc  crgo 
eolligendum  esl  quantum  Deo  gaudiuui  faciat  quando 
bomiliier  plangil  jusius,  si  facil  in  coelo  gaudium, 
qaando  lioc  quod  niale  gessit  per  poeniteniiam  dam- 
oai  injusios. 

Aut  quce  mulier  habens  drachmas  decem^  si  perdidt' 
rU  drachmam  unam,  non  aceendit  lucernamf  el  everlit 
domum^  ei  qva*rU  diligenier  donec  invenial  ?  Qui  signa- 


Ait  autem :  llomo  qnidam  habnit  duos  filioSt  et  di- 
xit  adolesccKtior  ex  illis  patri :  Da  mihi  portlotiem 
subslantio!  qucs  me  contimfit.  Ei  divisit  UUs  substan* 
tinm»  Murmurantibus  de  pcccaiorum  suscepiione 
scribis  et  Pbarisxis  ,  tres  ex  ordine  parabolas  Sal« 
▼ator  posuit,  duabus  primis  de  quibus  disputatum 
est,  quanlum  Ipse  cum  angeiis  de  pociiitrnluin  salute 
gaudeat  insinuaiis.  Terlia  vero  qus  sequilur,  noii 
suum,  laniummodo  suoiumque  gaudium  demon- 
stratis,  sed  el  invidentium  murmur  rcprehendeiis. 
Ilomo  i;aque  qui  duos  filios  habutssc  dicitur,  Deus 
Pater  inielligiiur,  duorum   videlicel  geuitor  populo- 


lur  per  pastorem,  ipsc  et  pcr  mulierem.  Ipse  enim  ,    .    . 

Deus.  i|.se  el   Dei  sapiei.tia.  Et  quia  imago  expri    „  ^"°^'  «*  ^"*^'  ^"«^"^"  «encns  humanl  st.rp.um  au- 
«.-....r  in  Arn.un.n      „,„n.n    Jroni.m.m   ^rAiAii    "  ^O'*  «'a"*  c»"eator.  M^ijor  eniui  Glius  eos  qui  iu  unius 


niilur  iii  drachiua ,  mulier  drachmam  perdidit , 
qoando  bomo,  qui  coiidilus  ad  iinaginem  Dei  fuerat, 
peccando  a  siiuilitudiiie  sui  Coiidiiuris  reccssit.  Sed 
accendil  mulier  lucernam,  quia  sapientia  Dei  appa- 
ruit  in  buroaniiate.  Lucerna  quippe  lumen  iu  lesia 
est.  Lumen  vero  in  testa  est  diviniias  in  caine.  Ac- 
censa  autem  lucerna  evertit  domum,  quia  mox  ut 
cjos  divinitas  per  cartiem  claruit,  omnis  se  nostra 
cooscieutia  conctissii.  Domus  najnque  evertiiur,  cum 
eonsideratioue  reatus  siii  humana  couscientia  per- 
Uirbaiar,  eversa  vero  domo  invenitur  dracbma,  qiiia 
dMo  perlurbatur  conscieniia  hominis,  reparatur  in 
boaniiie  similiiudo  conditoris.  f 

Ei  eum  iHveneritf  eonvocatamicas  tt  vieinas,  dicensi 


Dei  pcrmanserc  cultura ;  minor,  eos  qui  usque  ad 
coleiida  idola  Deuni  dcscruere  sigitiflcat.  Pars  sub* 
stai.ti;£  quae  uiinoreiu  filium  coniingit ,  ipse  sensus 
iu  bomtne  raiionalis  est.  Vivere  enim ,  iutclligerci 
meminisse,  ingenio  alacii  exceliere,  divini  substantia 
rounerisest.  Quam  minor  filiusexpeiit  a  pafrr«%  cuui 
humo,  sua  potesiate  delectatus,  per  liberum  seso 
arbiirium  regere  aiquc  a  dominio  quaesivil  cxuero 
conditoris.  Divisitque  illis  substantiam,  fidelibus 
scilicel  suae  graiiae  proleciioucm ,  quam  desidera- 
bant,  Impertieiido ,  inndelibus  vero  uaturalii  so« 
lum  ingenii ,  quo  conieuti  erant  beueficiuui  coiice- 
dendo. 
^  .      .  ck      Et  non  post  muUos   dies,    congregatis    omnibts^ 


ftrdideram»  Quae  amicae  vel  vicinoe  nisi  illae  pote- 
ataics  snni  coelestes  jam  superius  diciae?  Quac  lanto 
•npemaa  sapientiae  juxia  suni,  quanto  ei  per  gratiam 
coniinaje  vi^ionis  appropinquant.  Sed  intuendum 
ror  isia  mulier  dccem  drachmas  habuisse  perbibe- 
l«r.  Angelorum  quippe  et  boniinum  naluram  ad  co- 
inoscendum  se  Dominus  condidit,  quam  dum  consi- 
slere  ad  slerniiaiem  voluii,  eam  procul  dubio  ad 
saam  similiiudinem  creavit.  Decem  vero  drachmns 
babnil  malier,  qoia  novem  sunt  ordines  angelorum, 
sed  ai  complerelnr  electorum  numerus,  homo  deci- 
mas  crcaiiis  esl,  qui  a  condiiore  suo  nec  post  cul« 
pam  periii,  qfiia  bunc  aeterna  Sapientia  per  carnem 
miraeolb  corascans  ex  luinine  tesiae  reparavit. 

Ita,  dicc  vobis^  gaudium  erit  coram  angelis  Dei  su» 

per  uno  peccatore  pcsnitentiam  a^  ii/e.  Poeuitentiam 

agere  est  et  perpetrata  mala  plangerc,  et  plangemla 

non  perpetrare.  Nam  qui  sic  alia  deplorat,  ut  tamen 

aNa  commillal,  sdbuc  poenitentiam  agere  aul  igno- 

rai,  aol  dissimulal.  Quid  enim  prodest  si  peccata 

quis  loxuriae  deflcal,  ei  tamen  adliuc  avaritix  apslu- 

bos  anbelet?  aut  quid  prodest  si  irx  culpas  jam  lu- 

geai,  el  Umen  adbuc  invidis  facibus  labescat  ?  Sed 

nimis  esl  valde  quod  diciiuns  ut  qui  peccaia  deplo- 

•  rai,  ploranda  minime  committat.  Nam  cogitandum 

timmopere  est  ul  qui  se  illicita  meminit  comnii- 

ftisse,  a  quibosdam  ctiam  licltis  siudeat  absiinen», 

qualcmis  per  hoe  condilori  sao  satisfaciat,  ui  qui 

PSTROL.  XCil. 


longinquam^  et  ibi  dissipavit  substantiam  suam  vivendo 
luxuriose.  Longe  prorectus  est,  iiou  lucum  mutaudo, 
sed  animum.  Quanto  eienlm  quisque  plus  iu  pravo 
operc  dclinquit,  lanto  a  Dei  gratia  longius  recedit. 
Quod  non  post  mullos  dies  dixit  ficiuin,  ut  congre- 
gatis  omnibus,  peregre  proficisocreiur  iu  regionem 
loiiginquam,  quia  nou  mullo  post  instiluiionem  bu- 
luaiii  gcneris  placuil  aniinae  per  liberum  arbitrium 
ferre  secum  quamdam  velul  poteut^am  naiurx  suae, 
etdeserere  cum  a  quo  condita  esi  praesidens  viiibns 
suis.  Quas  vires  lanlo  consumit  citius,  qoanto  eum 
dcseril  a  quo  datx  sunt.  Itaque  hanc  viiam  prodi- 
gam  vocat,  antantem  fuitdere  aique  spali.iri  pompis 
0  extorioribus,  inius  inanesceiitcin,  cum  ea  qu.sque 
sequilur  qux  ab  illa  procedunt,  et  reliqui  cuui  qui 
sibi  est  interior. 

Et  postquam  omuia  dissipasset^  facta  est  fames  va* 
i.da  in  regione  illa.  Omiiia  qiiae  dissipavit,  orna* 
iiienla  naturac  quai)  consumpsil  significat.  Faines  in 
reKione  longinqua,  indigentia  verbi  veriiatis  esl,  in 
oblivioiie  Creatoris.  De  qua  dictuin  est  in  propheiis  : 
Quia  rnittet  Dominus  famcm  in  terram^  non  famem 
panis,  neque  sitim  aquee  ^  sed  audiendi  verbum  Dei 
{Amos,  viii). 

Ei  ipse  capit  egere^  et  abiit^  et  adhtesit  uni  ciinum 
regionis  illius.  Merito  egcre  coepil,  qui  ibesauros  sa- 
pientiffi  Dei,  diviiiarum  coelestiumque  altiludinem 
dereliquil.  Urus  ^\i\%u\  w\m  t^v^w*  VXv^s  ^\k\ 


^lo  BfLDJE.  VLiNLKALlLlS  OIT.  TAllS  IL 

egens  adhsesii,  ille  GSl  utique  qiii  ceiiciipisceiiliis  ter-  A 
reiiis  tiieriio  sux  pcrversiialis  praeposiiiis,  princeps 
liujus  niuiidi a  Domiiio  vocatur.  Etde  quoApostolus: 
Deui,  inqnit,  huju$  $ccculi,  eicacavH  menie$  infide' 
lium  (//  Cor.  iv). 

Et  tnibii  illum  in  villam  $uam ,  jtt  pa$ceret  porco$. 
Iii  vilbin  niiiti,  estsubsiaiiiiae  inundialis  ciipidiiate 
subjugari.  De  qna  in  alia  parabola  quidain  spir.tales 
epulas,  ad  quns  iiiviiabatur,  fasiidicns  dixil :  Yitlam 
enii  et  nece$$e  habeo  exire ,  et  videre  illam  {Luc,  xiv). 
l*orcos  vcro  p;iscere  est,  ea  quibus  iuimundi  spihius 
gaudeanl  operari. 

Et  cupiebat  implere  ventrem  $uum  de  $iliqui$  quai 
potci  manducabant.  Siliquae  quibus  porcos  pascebat 
fcunt  dO€irin:e  sxculnres,  sierili  suavitate  resonantes, 
de  quibus  laudes  idolorum  fabularumque  ad  Deos  ^ 
gentiuni  vario  serinone  atque  cariiiiiiibus  pcrcrepant, 
quibus  daemoiii»  delecianiur.  UnJe  cuni  iste  salurari 
cupiebat,  allqiiidsolidumct  rectum  quod  ad  bealam 
vitam  pertineret  inveuire  volebat  in  talibus  ,  el  nou 
poterai.  Iloe  esi  eniin  qiiod  ail : 

Et  nemo  itli  dabat.  In  $e  auiem  reoer$u$,  Jam,  sci* 
licei,  ab  eis  qus  rorinsecus  frusira  illiciunt  et  sedu- 
cuntin  conscicntije  inieiiora  reduceiii  facieiis  iiiten- 
lionem  suam. 

Dixit :  QaanU  mercenarii  patri$  mei  abundant  paat- 
bu$,  ego  autem  fame  hic  peieo,  Unde  hoc  scire  pote- 
ral,  iu  quo  lanla  crat  oblivio  Dei,  sicul  in  omnibus 
ido!o!atris  fuii,  nisi  quia  isia  recogitaiio  jam  reslpi- 
icentis  est,  cuiu  Cvaugelium  prxdicarctur?  Merce- 
narii  ergo  P.ilris  abuuJaut  panibui,  q  lia  qui  futurae  ^* 
mercedis  intuitu  digna  operari  sataguiil  quotidianis 
fiupernae  graiix  rellciunlur  alimoniis.  Al  vero  fame 
pereuiil  qui,  exlra  Patris  stdes  positi,  venlrem  cu- 
piunl  impleie  de  siliquis.  Id  est,  qui,  sine  llne  vi\eii- 
tes,  vitani  beatam  iiiauis  pliilosopbiae  studiis  inqui- 
rnnt.  Siciit  eiiiai  panis,  qui  cor  hominis  Goiinriiiat, 
▼crbo  Dei  quo  ineniem  reiiciai  assimilatur,  ita  siliqua 
qu;e  et  Ipsa  iu:us  inaiiis  foris  mollis  esi,  et  corpus 
iioii  reficil,  sed  iinplet,  ul  sit  inagis  oneri  quam 
usui,  saxulaii  s.iplciiti3c  iiou  immerito  couipat  atur, 
ci]|jii8  sormo  facundiae  plausti  sonurus  ,  sed  vir- 
tute  utilitalis  est  Tacuus. 

Surgam  et  ibo  ad  patrem  meuiif,  et  dieam  illi :  Pa* 
ter^  peccavi  in  ccelum  et  coram  te,  Quam  mihericordem 
piun  que  noverat  palrem,  qul  nec  ofTfnsus  a  (llio  pi-  ^ 
iris  dcdigneiur  audire  vocabulum.  Surgam  ergo,  in- 
quii,  quia  me  jaccie  coguovi.  Et  ibo,  quia  lunge  re- 
ce^si.  Ad  patrem  meum^  quia  siib  principe  porcoruin 
niiserabili  ege»late  tabesco  :  Peccavi  autem  in  cce/um, 
coram  spiriiibus  angelicis  sanclisque  aniiiiabus,  in 
qiiibus  sedcs  est  Dei,  signilicat.  Coram  te  vero,  in 
ipso  conscieniiae  iiiteriorts  conclavi,  qua  Dei  solius 
oculi  penelrare  valebant. 

Et  jam  non  tum  dignui  vocari  fiUui  luu$»  Fac  me 
ucut  unum  de  mercenariii  tuii.  Ad  liiii  quidem  ade- 
ctutHy  qui  omiiia  qu;e  pairis  suni,  sua  esse  nan  ain- 
bigit,  aspirare  nequaquaiii  pr:esuiiiii ,  sed  merceiia- 
rii  statum,  jain  pro  inercede  serviiurus,  dc  idcrat. 


SICCT.  I.  -  fcXECLTICA  GEMJIXA.  5ii 

Veriiin  iie  bunc  quldem  nisi  paterua  digiinlioiie  se 
inercri  posse  t<;statur.  Ubi  suiit  ergo  Pelagianistae, 
quia  sua  ^e  virtute  salv.tri  posse  coundiint,  conira 
apert  siinain  vcritaiis  sententiaiu  qud:  ait  :  Sine  me 
nhil  potesti$  facere  ? 

Et  turgen$  venit  ad  patrem  sunm.  Venire  aJ  palrem 
e»t  in  Ecelchia  coiistitui  per  fideiii  ,  ubi  jain  possii 
esse  peccaiorum  legttiiiia  et  fruciuosa  conressio. 

Cum  autem  adhuc  longe  e$$et.  Et  aiitequ  lui  inielli- 
gerct  Deuin,  sed  tamen  cuui  jam  pic  qiiaererel. 

Vidit  illum  pater  ipsiH$,  liiipios  eiiim  et  superbos 
conveiiienter  non  videre  dicitur,  tanquam  anle  ocu- 
los  non  babcre.  Aiile  oculos  eiiim  haberi,  nou  iibi 
qui  diligunlur  dici  solent. 

Et  mi$ericordia  motu$  est,  et  occurrent,  ceeidil  tv- 
per  coUum  eju$.  Mon  cuini  |iater  iiiiigeniluiu  Filiuin 
deseruil,  iu  qiio  usque  ad  nostram  longiuquaui  etiam 
peregrinatiouem  cucurrit ,  alque  descendit.  Quia 
Deus  erat  in  Ciirisio,  mundum  recoiiciliaiib  sibi  (i/ 
Cor.v),  Et  ipse  Doiuinus ait :  Puterin  me mtinemjpte 
faeit  opera  tua  (Joan,  xiv).  Quid  est  autem  cadere  su- 
per  colluin  ejus,  nisi  incltnure  et  biiroiliare  iu  am- 
plexum  ejiis  bracliiuin  suuui  7  Et  brachium  Domini 
cui  revelatum  e$t  {Joan.  xii),  quod  est  utique  l>omi- 
nu9  iioster  Jesus  Chrlstus. 

Et  oscnlatui  ett  eum.  Consolari  verbo  graiije  Dei 
ad  spein  indulgeiiiiae  peccaiorum,  hoc  est ,  posl  lon- 
ga  iiiiiera  rcmaueniem,  apatre  mereri  osculum  cha- 
riiatis. 

Diritque  ei  fiiiut :  Pater,  peccavi  in  ccelumetcwamU. 
Jam  n.ntumdignut  vocarifUmt  tuut,  Incipit  jam pec- 
caiaconstiiuius  in  Ecclesia  coiifiteri,  nec  dicii  omnia 
quae  dicturum  se  esse  promiserai,  sed  o^ve  ad  11- 
lud  :  A'oit  tum  dignut  vocari  filiut  tuut.  Hoc  enini  tu'I 
fieri  pergraiiain,  quod  se  indignuin  esta  per  meriu 
ratetur.  iNonaduidit  quod  inilla  inediiatioiie  diserai : 
Fac  me  ticut  unum  d$  mercenariit  luit.  Cum  enim  pa- 
neui  iion  bai)eret,  vel  merceuarius  este  cupieliaL 
Quod  postosculuni  pairis,  generosi»siine  jam  dedifiia- 
tur.  Ii.telligit  nainque,  inler  filium,  merceiiarium  ei 
servuin,non  miniiuim  esse  distaniiam.  Servuni,  tide- 
licel,  esse  euin  qui  adhuc  metu  geheniiae»  slve  prae- 
sentia:  h  guin  ,  a  viliis  lemperat ;  roercenarium  qui 
spe  atqtie  desiderio  regni  coBlorum;  fllium  ,  affecia 
boiii  ipsius  atque  amore  virtutum.  in  quarum  virtu- 
tum  trium  consumuiationc  t>ealus  Apostolus  omnem 
salulis  feumniain  coiicludens  :  JViiftc,  iiiquil,  munet 
fidet,  tpet,  charitat^  tria  hwe,  Majorautem  kii  ckariiat 
(/  Cor.  xiu),  FHtesiiauique  est,  quae  fuiurt  judicii  ac 
supplicioruiii  nietu  vitiorum  facit  conlagia  declinare. 
Spes,  qiia!  inenlem  nosiram  de  praeseuiibusavocaiis, 
uiiiversas  corporis  voluplates,  coelcstiuiu  prj^minrum 
cxspectatioiie  contemnit.  Cliaritas,  quas  mia  ad  uior- 
tein  Chrisli  et  spiriialium  v.rtutuin  fructum,  meiitia 
ardore  succendens,  quidquid  illis  conlrarium  eat^  lo* 
to  facil  odio  detestari.  Uiide  prodigus  iaie  pcaiqoaM 
in  Si-meiipsum  reversus,  dirs  famis  supplicia  rormi- 
dabat,  velut  jam  servus  efiTecius,  eiiam  merccnaiii 
siaium  de  mcrccde  jam  cogiians,  concupi&cil.  Sed 


Ri5  IN  LIC.*:  EYANCELILM  KXPOSITIO.  -  LIB.  IV.  Si« 

euiii  piier  ocrurrcns,  non  conleiiUi>  minora  conco-  A  slola  prima,  antcaiiniiln8,anie  calceamenti  pr.isun- 


deie,  iiiroquegradu  sinc  dilmione  iranscurso,  pristi- 
DX  filiunmi  restitiiil  dgnilaii ,  nec  jam  de  mcrccde 
condiicioi  is,  scd  de  linereditale  fecil  cogiiarc  pareiUis. 
Dixit  autcm  pafer  ad  servo$  tuoi  :  Cito  proferle  sto- 
tam  pnm/im,  ei  induite  illum.  Stola  prima  est  vestis 
ianocentiae,  qnani  liomo  bene  condiius  accepit ,  sed 
HMle  pcrsuasus  amisit,  quaiido  post  culpani  praevari- 
cationis  cngnovit  esse  fc  nu<tum  ,  gloiiaque  immor- 
laliutis  pcidiia,  pelliceum,  lioc  est  morlale,  sumpsit 
induiiienlum.  Servi  qui  eam  proferunt  reconciliatio- 
nis  pr:rdi(  atores  sunt.  Pruferunt  enim  stolaoi  pri- 
nam,  quando  mortalesterr^nosqueliominessubliman- 
dos  asseveiant,  ut  non  sidum  cives  angeloruro,  sed 
cl  haTedes  Dei  et  cohxredes  sint  Clirisli  fuluri. 


lur,  et  sic  deiiide  vitulus  immolatur,  quia  nisi  speiii 
quisque  primae  immortalilalis  induerit ,  nisi  annulo 
fidei  opera  praemunierit,  nisi  ipsam  fidem  pie  confi- 
tendo  praedicaverit ,  iion  potcst  Sacramentis  inte- 
resse  coelesiibus. 

Et  cceperunt  epuiari.  Istx  epulae  ai(|ue  fesf.viias 
nuuc  celebrantur,  pcr  orbem  tcrrarum  Ecclesia  di- 
laiaia  atqiie  difTusa.  Vilulus  enim  ille  in  corpore  et 
sanguine  D«iminico,  et  ofTertur  Patri,  et  pascit  totam 
domum. 

Erat  autem  fiUus  ejussenior  in  agro,  Filius  senior, 
populus  Israelest,  quilicet  in  longinqua  non  abient, 
non  tainen  domi,  sed  iii  agro  dicilur  esse  moratuSt 
qui.i  populus  idem  r.eqce  usque  ad   colciida   iJula 


Et  date  annulum  in  manu  e}us,  et  ra/ceamfn/a  tn  B  ^rcatorem  deseriiit,  neque  legis   quain  acceper.tt. 


p^des.  Annulus  est  vel  sincerae  fidei  signaculum,  qua 
cuncta  promissa  in  credentiiim  cordibus  ceria  im- 
pressione  signaniur,  vel  nupiiarum  piguus  illarum, 
quibus  Ecclesia  sponsalur.  Et  beiie  aiiiiulus  in  manu 
daiur,  ui  per  opera  fides  clarescai,  et  per  fidem 
opcra  firmeiilur.  Calceauienla  autein  in  pedes  offi- 
ciom  evangelizandi  denuntiant,  ut  cursus  mentis  ad 
ccelesiia  lendens,  a  terrenarumcontagio  rerum  iuvio- 
laia  senretur  et  rouiida  ,  priorumque  inuuiius  cxem- 
plis,  tup«r  serpentes  et  scorpiones  secnrus  incedal. 
yaBus  i,;itiir  el  pcdes,  id  est,  opus  ornalur  ci  cursus. 
Opus  ut  recte  vivamus;  cursus »  ut  nd  xterna  gaudia 
propereinus.  Pion  enim  habemus  liie  manentem  cirt<a- 
tem,  sed  futuram  inquirimus  {Hebr,  xiii). 


iiiteriora  penetravii,  scd  litter»  soluui  custodia  con- 
teiitus»  exteriora  magis  et  lerreoa  operari  simul 
el  sperare  solebai,  audiens  p  r  propheiam  :  Si 
volueritis  et  audieritis  me ,  bona  terras  comedetis 
(ItaK  i). 

Et  cum  veniret  et  ap},ropinquaret  domui,  audieit 
symphoniam  et  chorum.  Appropinquat  niiiis  domoi, 
cum  populus  illc  in  qu.buscunqut;  1  rarliiis  conside- 
ralioiibus  (nam  innlii  lales  inveuti  suoi  in  eis,  et 
saepe  inveniuntur)  labore  servilis  operis  iiiiprobato, 
ex  eisdem  Scripluris,  Ecclesiae  libenaicm  coiiside- 
rat.  Audil  symphoniain  et  chorum,  bc.licci  spirita 
plenos  vocibus  consonis  Evangelium  pracdicare,  qui- 
bus  dictum  est :  Obsecro  vos,  fratres^  ut  idiptum  dica^ 


Et  addueite  vitulum  saginalum  et  occidite,  Vilulus  ^  tisomnes  (1  Cor,  i  ),  el  concordiler  convoisaniiuni 


sagiiiaius  ,  ipse  iiem  Domiuus  est  ,  sed  secundum 
earneni.  |^t  bene  saginatus,  quia  caroejus  adeo  spi- 
ritali  est  opima  virtute ,  ut  pro'  totius  niundi  salule 
sofSciat  iu  odorem  snavitalis,  nidorem,  videlicet, 
imniolationls,  ad  Deum  mittere,  el  pro  omnibus  ex- 
orare.  Adducere  auiem  viiulum  et  occidere  esl  prae- 
dicare  Christumy  et  mortein  ejus  ir«sinuare.  Tunc 
eieuim  cuique  n^strum  ituasi  recens  occiditur»  cum 
credii  occbaai.  Tunc  caro  ejus  comeditur ,  cum  ejus 
pas&ionis  sacramentum  et  ore  ad  emundatioiiem  per* 
cipilur,  el  corde  ad  imiiaiionem  cogilatur.  Et  man" 
ducamui  <f  epulemur  ,  quia  hie  filius  meui  mortuus 
§rai  €f  remxit ,  perierat  et  imentus  est,  Non  solum  fi- 
lios  qoi  revixt  et  iiiventus  esi ,  verum  pater  et  servi 


sit  ai.ima  ei  cor  unum  in  laudes  Dei. 

Et  vocavit  unum  de  servis,  et  interrogavit  qum  hasc 
estent.  Isque  dixit  ilU.  Vocat  unum  de  servis  cum 
suinit  ad  legendum  aliquem  prophciarum,  et  iu  eo 
quarrens,  quodammodo  inierrogat  unde  ista  in  Ec- 
clesia  celebranlur,  in  quibus  se  esse  non  videl. 
Respondeat  ei  servus  patris,  prophela  : 

Frater  luus  venit ,  et  occidit  paier  tuus  vitulum 
taginaium,  quia  salvum  itlum  recepii,  ln  extremis 
enim  terrae  fuil  Traler  liius,  sed  inde  m.tjorexsult:i- 
tio  cantantium  Domino  canticuni  novuin ,  quia /tfiij 
e/ttj  ab  extremis  terrw  {Psat.  xlvii).  Ei  pro^aer  eum 
qui  absens  erai  occisusesi  ille  cui  dictnm  est :  Et  ho- 
tocaustum  tuum  pingue  fiat  IPtal.  xix). 


tllias,  sacri>sancti  vitoli  qui  propter  filiuin  occisns  ^      Indignatut  ett  auiem,  et  notebat  introire,  Pater  ergo 


crat»  came  rerecti  epulanlur,  quia  patris  cibus  salus 
esi  noklra,  el  palris  gaiidium  nostroruiii  est  reniissio 
peccaionim.  Nirc  lantum  Patris  ,  ei  Filii,  et  Spiritus 
aancti.  ttma  sicut  una  in  diviuitale  volunlas  et  ope- 
raiio»  ila  et  uiia  est  deleciaiio  sanciae  et  individuae 
Triuilatis*  Uude  bealus  .Abrahain  ircs  angelos  hos- 
pilio  recipiens,  vitulum  tencrrimuni  et  optiuium  occi- 
4isse,  eisque  cnm  lacte »  pane  et  bulyro  epulandum 
lcf  ilor  obtulisse.  Quia  qui  bealam  Trinitatem  rectae 
dcvttlionis  officiis  reficere,  id  esi,  l.-eiificari  dcsideral, 
aiHflew  qiiuqoe  debet  unigeuiti  Fi!ii  Dci  iu  carnr^ 
q«ae  esi  nna  in  ead«tm  Trihilate  persona,  piae  confes- 
sionif  sinceiiiate  (elebrare.  El  notnudum  qund  ante 


iitiut  egrettut,  coepii  rogare  ilium.  indignatur  etiain 
nunc,  etadhiic  non  vuit  introire.  Cuin  ergo  plenitudo 
geritium  iniraverit,  egreditlur  opporluno  lempore 
paier  ejus,  ut  eliam  oinnis  lsr.iel  salvus  fiai,  ex  ciijus 
parte  c^ciUs  facia  est,  velul  abseniia  in  agruro,  do* 
nec  plenitudo  filii  iriinoris  longc  in  idololatria  gen- 
lium  c<nstiiuli,  redux  ad  manducaiiduiu  vitulum  iu- 
trarel.  Eril  eniiu  quandoque  aperta  vocalio  Judaeo- 
ruin  in  saluieEvangelii.  Quan  munifestai  onem  voca* 
lionis,  lanquaroegressum  patrisappellaladroganduin 
roajorero  filium. 

At  ille  retpondens ,  dixit  patri  tuo  :  Ecce  tet  annit 
tcrvio  tibij  et  nunqnam  mandalum  luum  prxterii.  Quas- 


[.'21  lEDiE  VENiRABIlJS  OPP.  PAKS  II.  StCr.  I.  -  EXEGETICA  GENUIN\.  52^ 

rilur  quomoJo  ille  populus  nuiiquam  mindalum  Dei  A  tinn  iuatn  cum  meretricibus  venit,  occidUli  iUi  vitulum 


ftra?ieris8e  dicalur.  Sed  facile  illud  occurrit,  neque 
()e  omni  roandalo  dicUim  esse,  sed  de  uuo  maxime 
i.ecessario ,  (|uo  nullum  alium  Deum  colere  jussus 
osl.  Neque  isle  filius  in  omnibus  Isiaelilis,  sedin  Iiis 
iiilelligatur  liabere  pcrsonam,  qui  nunquam  ab  uno 
Deo  ad  simulacra  conversi  sunl.  Quamvis  enim  lan- 
quam  in  agro  posilus  Isle  filius  lerrena  desiderarel, 
ab  ujio  lamen  Deo  isia  desiderabaibona.  Quod  eliam 
patris  ipsius  teslimonio  coniprobainr ,  cum  dicit : 
Ttt  mecum  es  semper,  N  n  enim  quasi  mcntienlem  re- 
darguit,  sed  sccum  per£e?eranli»m  rjus  approb^ins, 
ad  perfruitionem  poiioris,  aique  jucundioris  exsulia- 
tionis  invitat. 
El  nunquam  dedisti  mihi  hcedum^  ut  cum  amlcis  meis 


saginaium.  Mcrelrices  sunl  genlilium  superstiiionet, 
cuin  quibus  subslanliaro  dissipare  esl,  reliclo  ono 
connubio  verbi  Dei  cum  turba  dxmonum  cupUtitate 
lur|  issim»  fornicari. 

At  ipse  dixit  illi :  Fili,  tu  semper  mecum  et,  et 
omnia  mea  tua  sunl ,  epulari  autem  ei  gaudere  oporte^ 
bal,  quia  fratrer  tuus  hic  mortuus  erat,  et  revixit^ 
perierat ,  et  inventus  est,  Quod  dicil  :  Et  omnia  mea 
tua  suht,  non  pulandum  cst  ita  diclum  quagi  iion 
sini  et  rratrls,  ui  lanquam  in  terrena  bacrediiaie  pa- 
tiaris  angusiias.  Quomodo  possini  esse  omnla  naajo- 
ris ,  si  habel  ibi  e:iam  jutiior  pariem  suamf  Sic 
enim  a  perfectis  el  perpurgalis  ac  ]  im  immorialibus 
filiis  habentur  omnia,  ut  sint  el  oninium  singult,  et 


epularer.  Peccalor  profeclo  bxdi  nomine  signinc^ri  B  omnia   singulurom.   Ut  enim  copidilas  nibil  sine 


solei,  sed  absit  ul  Anlicbristum  iniellifam.  Mullum 
enini  absurdum  est  eum  cui  dicitiir.  Tu  mecum  es 
semper^  boc  a  palre  optasse,  ul  Aniicbrisio  crederet. 
Neque  omnino  in  eis  Judaeoruio,  qui  Anticbrisio  cre- 
diiuri  suni,  istum  filium  fas  csl  Inlelligi.  Qoomodo 
autein  epuliireiur  ex  illo  liaDdo,  si  ipso  est  Antichri* 
ttus,  qui  non  ei  crederel?  Aui  si  hoc  est  epulari  ex 
hstdi  occisione ,  quod  esl  de  Anlicbrisli  perditione 
Ixiari,  quomodo  dicil  filius,  qoem  recipil  paier,  hoc 
sibi  noii  fuisse  coucessum,  cum  omnes  filii  Dei  de 
illius  adversarii  damiialiune  laelaluri  siul?  Nimirum 
ergo  ipsuin  Dominum  sibi  negaiuni  ad  copulandum 
conqucriiur,  duin  eum  pcccatoreui  putai.  Cuni  eiiim 
b:bdu8  esl  illi  geni,  id  esl,  cum  eum  Sabbali  vio!n- 


angustia ,  ila  nibil  cum  anguslia  charitaa  tenei* 
Cuin  ergo  beatilalem  illam  obtinuerimut ,  nottra 
eruiil  ad  vivendum  tuperiora ,  nosira  erunl  ad  coo- 
vivcndum  aequalia ,  noslra  erunl  ad  dominandom 
iiifcriora.  Si  quem  auiera  movel  quomodo  patri 
supplicans  verilas  dicai :  £7/  mea  omnia  tua  ttinf ,  e$ 
lua  mea,  cui  simillimum  videtur  sonare  quod  haic 
filio  dicilur  :  Et  omnia  mea  tua  sunt ,  tciat  unigenili 
Filii  esse  omniaquaeP.(lri8  suni,  per  Iioc  quod  etiam 
ipse  Deus  est ,  el  de  Paire  naius,  Patri  etl  aequali'*. 
Nam  ei  illud  qiiod  de  Spiritu  stiicio  loquens  ait : 
Omnia  quce  habet  Vater  mea  tunt  :  proplerea  dixil , 
quia  de  mco  acdpiet ,  et  annuntiablt  vobis ,  de  hit  di- 
xil  qu£  iid  ipsam  Patris  peitinent  divinitateni,  Ui 


torem  et  proranalorein   legis  exisUmal,  jucundari  C  quibus  ilii  esl  aequalis  omnia  qiiae  habet  Paier  ba- 


rpulis  ejus  non  meruil.  Ul quod  ait  :  Nunquam  de- 
disti  mihi  h(edum,  ut  cum  amicis  meis  epuiarer^  lale 
sii  ac  si  diceret ,  cuin  qui  mibi  baedut  videbaiur , 
nunquam  mibi  dedisli  ad  epulandum,  eo  ipso  mihi 
illum  ipsum  non  concedens  ,  quo  milii  hxdut  vide- 
balur.  Quod  aulem  dicii,  Cum  amids  meit,  aut  ex 
persona  priiicipum ,  cuni  plebe  iutelligilur ,  aal 
persona  populi  Jerosolyiuiiani,  cum  caeleris  populis 
juda. 

Sed  postquam  (ilius  luiit,  hic  qui  devoravit  tti^jlait- 


bendo.  Neque  enim  Spirilut  sanclus  de  creaiun 
quae  Palri  etl  tubjecia  rt  Fiiio,  erat  aeeepiumt 
quod  aii  :  De  meo  accipiet,  sed  utique  de  Paire,  de 
quo  procedit  Spiritus ,  de  quo  natu^  est  Fdiut.  Sife 
itaque  duot  filiot  Iiot  ad  uirumque  populum ,  tive 
nt  quibusdam  placet  ad  duos  quotlibet  boniine8« 
poeniieniem  viHelicel  ei  juslum ,  vel  qui  tlbi  ju^^tus 
videaiur,  tefene  voluerit,  cotgaudeat  major  fraier, 
quia  frater  junior  mortuus  erat  et  revixil ,  perierat  et 
inventus  e$t. 


LIBEU  QUINTUS, 


LBGE    FKLIX. 


PROOEMIUM.  D 

Poslquam  murmurantes  de  peccatorum ,  vel  po- 
lius  pQeiiilenllum  recepiione ,  eos  qui  sibi  jusli  vide- 
iKititur  tribut  continuis  paiabolis,  de  quibus  supra 
dispuialum  esl ,  Salvjtor  redtrguii ,  docens  salulem 
resipiscenlium  Deo  quidt.<m  el  angelis  gralissimam, 
sed  invidis  homiiiibus  e.<(se  gravlssimam ,  quartam 
mox  quinlamque  de  eleemosyiia  danda  el  parcimo- 
nia  sequenda  subjungens,  pia  jusiaque  discretione 
nianifesiai  ^os  qui  bona  tcrrena  disperscriiu  dede- 


rintquc  pauperibus,  ab  illis  iu  aeiema  tabernaevla 
recipiendot.  lllos  auiem  qui  in  hit  toli  luxoriari 
desideraal,  jn  infcrno  tcpeliendos,  et  nee  atillaai 
aque  permodicam  ,  quae  perennet  torroentomni 
ardores  vel  ad  momenlum  refrigerare  queant»  ette 
naciuros.  Quia  videlicet  et  ordo  praedicandi  apCiati* 
inus  081,  ui  post  poeniientlani  eleemosyna,  id  tit» 
opiis  misi  ricordiae  tuggeratur.  IUe  enini  jutie  a  ftio 
poeuiiens  ui  sui  miserealur  impetrai ,  qui  proxioii 
indigeniis  quantum  valel  ipse  niiscreri  non  lardat^ 


529  IN  LliCJFs  liVANGEI^lUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  V.  K30 

At  qui  avcnil  aurem  suam  ne  audiat  pauperem ,  A  licel  inquirere.  Mendicare ,  confusionis  est.  fllo  sci- 


oralio  ejus  erit  exsecrabilis.  Unde  el  Joannes  Ba- 
plisii  cum  turbis  suaderel ,  ne  merilo  suas  sie- 
riliutis  in  Ignem  miiiereniur,  dignos  poeniientix 
rrnctus  esse  faciendos,  moi  consilium  saluiis  suas 
qiuerentibus  adjnniii,  alque  ail  :  Qui  habcl  duas  tu- 
nieai ,  del  non  habenli ,  et  qui  habet  escas  iimititer 
faeiat  (  Luc^  iii ).  Et  iidem  rharisxi  ac  scribx,  non 
minus  avarili»  quam  superbiae  pesie  languenles, 
sicul  poeniienlibus  veniam ,  sic  ei  egenlibus  pecu- 
niam  dare  ncgabant.  Verum  ille  qui  vult  omnes 
bomines  salvos  fleri ,  et  ad  agniiionem  verilatis 
venire  ( /  Tim,  ii ) ,  nunc  ad  eos ,  nunc  eis  audien- 
libns  ad  discipuios  suos  vcrba  faciendo  consueis 
pietatis  dona  benignus  impeiidere  non  cessat.  Sed 
veniamus  ad  textum. 

CAPUT  XVI. 
Dicebal  autem  et  ad  discipulo$  suos :  llomo  quidam 
eral  dives,  qm  habebat  viUicum ,  et  hic  di/famalus  est 
apud  illum ,  quasi  dissipassel  bona  ipsius,  Et  vocavit 
illum^  ei  ait  illi :  Quid  hce  atulio  dc  te  ?  r^de  ra/io- 
uem  viliicatiems  tuas ,  jam  enim  non  poteris  vilUcare, 
Ait  autem  vilticus  intra  se  :  Quid  faciam  ?  quia  domi^ 
nus  meus  aufert  a  me  vHlicalionem.  t^odere  non  valeo, 
mendieare  erubesco.  Scio  quid  faciam^  ul  cum  amotus 
fuero  a  tUlicalione,  recipianl  me  in  domos  suas.  In 
villico  boc  queni  Dominus  ejiciebat  de  villicalu,  et 
taudavit  eum  quod  in  futurum  sibi  prospeierlt,  non 
omnia  debemus  ad  imiiandum  sumere.  Non  eiiim 


B 


licet  pefsiiiio  genere  mcndicandi  qno  virgines  illas 
faluae  mendicasse  referuiiiur,  quj»,  ingrnenle  lem- 
pore  nupliaruu»,  oleo  virlulum  dclicienle,  sapienlibus 
dixerunl :  Date  nobis  de  oleo  vestro,  quia  lampades 
nostriB  exstinguuntur  {Matth,  xxv).  Ll  de  quo  Salomon 
ail:  Propter  frigus  piger  arare  noluit^  mendic:;bit  ergo 
CBstate,  et  non  dabilur  ei  (Proverb.  x\). 

Convocalis  itaque  singulis  debitoribus  Domini  »ui , 
dicebat  primo  :  Quantum  dcbes  doniino  meo  ?  At  ille 
dixil :  Centum  cados  olei,  Dixitquc  iUi  :  Accipe  caii- 
tionem  luam,  et  sede  cito,  scribe  quinquaginla,  Deinde 
aUo  dixit :  Tu  vero  quanlum  debes  ?  Qui  ait:  Centum 
coros  tritici.  At  iUi :  Accipe  Utteras  tuas,  et  scribe  oeto- 
^in/ii.  Cadus  Grxca  amphora  esl,  conliuens  unias 
Ires.  Corus  vero  modio^  iriginia  compleclilur.  Quod 
aulem  de  ccutum  cadis  olci  quinquaginta  scribi  fecit 
a  debilore ,  et  de  cenium  coris  iriiici  octoginta ,  ad 
nibil  aliud  valere  arbitror,  nisi  ut  ea  quae  similiter 
in  sacerdoles  atque  in  leviias  Judxus  quisqiie  ope- 
ratur  in  Christi  Ecclesia  abundet  justiiia  ejiis  super 
Scribarum  el  Phaiisxorum,  ul  cum  illi  decimas 
darent ,  isti  dimidias  deiil,  sicut  nou  de  fruciibut, 
sed  de  ipsis  bonis  suis  focii  Zachaeus.  Aut  cerie 
duplicel  decimas,  ut  duas  decimas  dando,  superet 
impendia  Jiidxorum.  Nisi  forie  quis  simpliciier  ac- 
cipiendum  pulet  quod  oranis  qui  indigeniiani  cujus- 
libet  pauperis  sanctorum,  vel  ei  dimidia  ,  vel  ceric 


.  ex  quinta  parle;  quantum  viginli,  vel  qiiinquaginta 

aut  Domino  nosiro  facienda  est  in  aliquo  fraus,  ut      ^^  ^^„^^^  ^^^^^  allevaverit ,  certa  sua^  m.sericcrdia. 
de  ipsa  fraiide  eleeinosynas  faciamus ,  aut  eos  a  qui-      ^^^  ^^^^^^  aonandus. 


bus  recipi  voiumus  in  tabernacula  a^terua ,  tanquam 
debitores  Dei  et  Domini  nosiri  fas  est  intelligi,  cum 
justi  et  sancti  signinceniur  hoc  loco,  qui  ros  iniro- 
ducaiit  in  tabernacula  a*terna ,  qui  necessitaiibus 
suif  terrena  bona  communicaYerint.  De  quibus  etiam 
dtcit  quod  si  quis  aUcui  eorum  caUcem  aqua:  frigidw 
dederii  tantum  ia  nomine  discipuU ,  non  perdet  mer" 
cedem  suam  ( Haith.  i ).  hed  etiam  e  contrario  di- 
cuntur  istae  similiiudines ,  ut  inlelligamus  si  laudari 
poiuit  ille  a  Domino  cui  fraudem  faciebai ,  qiianto 
^mplius  piaceanl  Doniino  Deo,qui  secundum  ejus 
prsceptum  illa  opera  faciunl.  Sicul  eiiam  de  judice 
■niquitatis  qui  interpellabatur  a  vidua  comparaiio- 


Et  laudavit  dominus  viUicum  iniquitalis ,  quia  prU" 
denter  fecisset,  Quia  fiUi  hnjus  scrcuU  prudentiures 
fiUis  lucis  in  geueralione  sua  sunt,  Audiaiit  dapientes 
hiijiis  saeculi ,  ut  stultam  sapientiam  de^erere  et  sa- 
pieniem  Dei  siultitiam  discere  queant ,  quanii  eorum 
sapientiam  divina  vquiias  sstimaverit,  quos  non 
vere  priidenies,  sed  in  generalione  sua  prudentes 
esse  comniemorat.  Juxta  hoc  quod  allbi  dicitur :  Vee 
qui  sapientes  esUs  in  ocuUs  vestris ,  et  coram  vobismet 
ipsis  prudentes  {Isai,  v).  Nec  iion  et  amaiores  xtermc 
vitae  ,  fllios  lucis  appellando ,  noa  aliud  eos  qui  sa- 
pientes  sunt  ut  faci.mt  mala,  bene  autem  facere 


Mem 


duxitad  judicem  Deum,  cui  uulla  ei  pariej.idex  n  "^'^*^''""*'  ^"«'"«•i^s  arguil  esse  tenebrarum.  Filli 


«niquus  conferendus  est.  Villici  sane  vocabulo  dici- 
^Knus  eos  qui  pecunias  habent ,  non  jam  dominos 
-^&siiae ,  sed  alienae  polius  rei  dispeusatores  esse  pii- 
.^  aiidos.  Qui  si  juita  hujus  servi  eiemplinn  sedulo 
-f  iniendx  viilicaiionis  ac  raiionis  reddendje  tempus 
V^racTideriitt ,  facile  terrenorum  omnium  deleciatione 
^^imul  el  dilectione  niidati ,  plus  sibi  de  amicis  con- 
luirendis  in  futuro  quam  divitiis  in  pnesenti  colli- 
;«mlis  prospicere  curabunt.  Qiii  mulla  secuui  an- 
K.  ias  pertractando ,  quid  faciam  ?  inquit :  Fodere  non 
^^aleo^  r:tendicare  erubesco,  Ablaia  quippe  villicatione, 
fodere  non  valemus,  quin,  flniia  hac  vita,  in  qua 
^aiitum  licet  operari ,  nequaquam  iiltra  bon:i!  coii- 
vcrsaiionis  fructum,  ligoiie  dcvotx  compunciio.iis 


autem  lucis,  et  fiiii  hujus  S£culi  vocantur,  qiiomodo 
filii  regni  et  (ilii  perditionis.  Ciijus  enim  quisqiie  agil 
opera,  ejus  cognoiniiiatur  et  filius. 

Et  ego  vobis  dico :  Facite  vobis  amicos  de  mammona 
iniquifatis^  ul  cum  defeceritis ,  recipiant  vos  in  aterna 
tabernacuta,  Mammonam  ini<{uitatis  ob  hoc  appellat 
istam  pecuiiiuin  quum  possideinus  ad  tempus ,  qiiia 
inammona  diviiijG  interpretanlur.  Nec  sunt  istas 
divili;e  ni<i  iniiiuis ,  qui  in  cis  constituunt  spem 
alque  copiain  beatitiidinis  sux.  A  jnstis  vero  curn 
ha*c  poshidentur,  est  quidam  ista  pecunia,  sed  non 
sunt  illis  divitiu!,  nisi  coelestes  et  spiritales.  Quibns 
indigcntiam  suam  spiritaliier  snpplentes,  exclusa 
cgesiate  inis.ris,  beatitudinis  copia  ditabuntur.  bi 


«51  BEDit:  VtNEllABILlS  OVV.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXECETICA  CENUINA. 

auteni  hi  qui  pra'beiil  eleemosynam  de  iniquo  mam-  A     Non  poleitis  Deo  servire  et  mammona.  Aoili 


mona  faciunt  sibi  amicos  a  quibus  in  aelerna  laber- 
nscula  recipianliir,  quanio  magis  hi  qui  apirilales 
largiunlur  epulns,  qui  dant  conservis  cibaria  in 
lempnre  siio ,  ccrlissima  debenl  f  pe  sumniaR  relri- 
buiiofiis  erigi? 

Qui  fidetis  est  in  minimo ,  et  in  majore  fidelis  est, 
Et  qui  in  moiieo  iniquus  est ,  et  in  majore  iniquus  est, 
Sunt  qiii  viscera  pietatis  et  opera  misericordiae  quas 
proximis  debentur  ignoranles,  merito  se  tamen 
castitaiis,  Tigiliarum  ,  longae  orationis,  plenae  fldei, 
jejuniorum ,  caeterarunique  virtulum  quas  Dei  dile- 
ciio  gignere  solet,  veraciier  fldeles  eiistimanl; 
sed,  ipso  judice  atiestanie,  qui  fldelis  est  in  mini- 
roo»  id  est,  in  pecunia  cuin  paupere  participanda, 


avaros «  audiat  qui  cen^elur  vocabulo  Chrii 
non  |>osse  simul  mammonae ,  hoc  est  divitiis 
sioque  serviri.  Et  lamen  non  dixit :  Qtii  babc 
tias,  sed  qui  servit  divitiis.  Qui  enim  divi 
servus  est,  diviiias  cusiodit  ul  servns.  Qiii 
servitutiH  excussil  jugum ,  distribiiit  eas  ol 
niis.  Sed  qui  servit  mammon» ,  illi  utique  i 
qui  rebos  isiis  terrenis  meriio  suae  pervei 
pr.Tpositus,  princeps  hujus  saeculi  a  Dominod 
Ergo  aul  unum  odiet ,  et  allerum  diliget ,  ut  A 
bet.  Odiet  scilicet  diubolum ,  diligel  Deum.  J 
adharebity  el  alterum  contemnet.  Adhxrebit  i 
diabolo,  cum  quasi  ejus  praeinia  temporatia  te 
Contemnei  autem  Deum,  nou  dixit  Odiel,  ae 


et  in  majore  fldelis  esi,  illo  videlicel  aclu ,  quo  "  soienl  miiins  ejus  poslponere  cupiditatibus  tn 

de  bonitate  ejiis  ad  impunitatein  sibi  bl«imli 
Quibus  per  Salomonem  dicilur  :  Fili^  ne  i 
peccatum  super  peccatum^  et  dicas^  MiHrtU 
magna  est  (EccL  \). 

Audiebant  autem  omnia  hac  Phariseei  fM 
avari  et  deridebant  illum.  Moi:elial  quidem  D( 
scribas  et  Pharisxos,  qui  bou  superbe  saperc 
de  sua  justitia  praesumere ,  sed  el  pecratoret 
canosque  recipere  puenitentes ,  et  sua  quae  ftn 
cidercnt  eleemosyiiis  peccata  redimere ;  sed  itl 
ceptorem  misericordia^ ,  huniilitaiis  et  pareln 
duas  maxime  deridebatit  ob  causas.  Quit  f 


specialiier  adbxrere  Creaiori ,  et  unus  cum  eo  spi- 
ritus  efflci  desiderat.  At  qui  teuiporalia  quae  pos- 
aidet  recie  dispcnsare  dissimulat»  aeternerum  sibi 
gloriani  de  qua  tiimet ,  evacuat.  Qui  enim  non  diligit 
fratrem  suum  quem  videt ,  Deum  quem  non  videt  quo 
modo  potest  diligere  (  /  Joan,  iv  )  ?  Et  sicut  idem 
diclt :  Qm  habuerit  substantiam  mundi,  et  viderit 
fratrem  »«if m  necesse  habere ,  et  ctauserit  viscera  sua 
ab  eo,  quomodo  cliaritas  Dei  manet  in  eo  (IJoan.  iii)? 
Si  ergo  in  iniquo  mammona  fidetes  non  fuistis^  quod 
vestrum  est  quls  credet  vobis  ?  Du  iniquo  mammona , 
quod  di^iii.is  malorum  significet,  supra  explanaiom 
est.  Quaruin  mentioncm  Salvator  faciens  alibi  dicit 


vel  minuB  utilia  ,  neque  unquam  facienda 
quia  fallacia  diviiiarum  suffocat  verbum  (Mutth.xm).  ^  noxius  imperaret,  vel  certe  utilia,  sed  a  se  Jn 
Veras  autem  divitias,  vel  Ipsa  xternx  vitse  gaiidia ,      superfluus  ii 


de  quibus  scriplum  est :  Quce  divilia  heeredilatis  ejus 
in  lancts  (Ephes,  i) ,  vel  virlutum  spiritalium ,  qui- 
iius  ad  vilam  perveuilur,  copiam  signiflcat.  De  qiii- 
lius  dicit  Isaias  :  Divitice  salutis^  sapientia  et  scienlia, 
Timor  Di.mini^  ipu  tliesaurus  ejus  ( Isai,  xxxiii ). 

Et  si  in  alieiio  fidetes  non  fuis:is ,  quod  veitruni  <vl 
quis  dabit  vobis  ?  Alienae  sunt  a  iiubis  hiijus  sxculi 
lacultates,  idest,  extra  naiuram  siix.  N  bil  cniin 
iniuliinus  in  hunc  muiidum,  haud  dubiom  quia  nec 
auferre  quid  possimus.  ^ostra  auteni  possessio ,  re- 
guum  coeloruro.  Noslra  vita ,  Christus  est.  Nostrx 
opes  sunt  spirilaliuro  operum  fructus.  De  quibns 
Salumon  ait  :  Redemptio  anima!  viri ,  proprim  divitia 
ejus  (  Proverb,  xiii).  Arguit  ergo  Pharisxos  fraudis  D  bant ,  quasi  contraria  legi  prophetisque  praec 


ingereret. 

Et  ait  iilis :  Vos  entis  qui  justificaiis  vos  tora 
minibui,  Deus  aulem  corila  vestra ,  quia  qnod  h 
bus  ailum  est ,  abominaiio  est  apud  Deum.  Jai) 
se  coram  bominibus ,  qui  pccc^iores  quidem 
inflrmos  desperatosque  contemnunt ,  se  aoten 
quasi  perfecios  in  omiiibus  cuncinnque  frsf 
expertcs  eleemosynarura  remedio  opus  liabe 
credunt.  Sed  hsec  noxii  tumoris  altitudo  qu 
juste  damiianda,  videt  ille  qui  iliuminabit  alMSC 
lenebrarum  ,  et  manifestabii  consilia  cordiuni 

Lex  et  prophetce  usque  ad  Joannem ,  ex  io  i 
Dei  evangetizalur,  et  omns  in  ittud  vim  facit,  Dil 
tcm  contra  philargyriam  Salvalorem  Pharisdd 


ct  avariliae ,  qui  quoniam  in  facultatibus  suis  fldeles 
iion  fuerunt ,  communia  Coiidiioris  bona  privatim 
iiabere  malenles,  nec  Christum  acci|iere  meiuerunt, 
quem  publicanus  ille,  ciijus  paulo  unlc  memini,  Za- 
ctiaeiis,  ut  acquirere  possel,  dimidiam  partem  bo- 
norum  sunrum  oblulit. 

Nemo  servus  potest  duobus  dominis  servire,  Qula 
non  valet  siniul  traiisitoria  et  aeterna  diligcre.  Si 
enim  xlernit;iteni  diligimus,  cuncta  temporalia  iu 
usu,  non  in  aileciu  possidemus. 

Aut  enim  unum  odiel ,  et  alterum  diliget ;  aut  uni 
ndhasrebit ,  et  atterum  eontemnet,  Hsc  verba  diligen- 
tiT  consitleranda  sunt.  Nam  qui  sint  duo  domini , 
cunscquefilcr  exponit  diccus  : 


ubi  inulti  et  dilissimi  fuisse,  et  tamen  Deo  ph 
legereiitur ;  sed  et  ipse  Moyses  populum  qiK 
gebat ,  si  Segem  seqneretur,  omnibus  quae  tei 
gnit ,  bonis  abundaiunim ,  si  auiem  negli 
pesie  ,  fame  ,  inopia  ,  cunciisque  malis  pr#« 
esse  feriendum.  Quibus  ille  occiirrens ,  o 
iiiter  legeni  el  Evangelium  ,  sicut  proniis&ii 
ita  et  prxceptorum  non  minimani  debere  6 
stantiam ,  et  majora  quidem  propter  regnoni 
rum  ,  niidora  vero  propter  regnum  terrarnm 
rari  ab  eodem  uno  Deo  qui  coelum  fccit  et  ii 
Ibi  namque  dictum  est :  Si  votueritis  §1  m 
m«,  bona  terres  comedetis  (Isai.  i).  Hic  Tero 
pauperes  spirilu^  quoniam  ipsorum  est  regnnm 


555  IN  LUCiE  EVANGELIUM  EXPOSIl  10.  —  LIB.  Y.  854 

rmm  {Mauh,  ▼).  IdiKHiuo  recte  cum  diceret  regmim  A  iste  non  .ihstulhie  aliena  reprelieuditur,  seJ  pro- 


Dei  evangelizari,  addidit :  Et  omnti  m  Ulud  vim  (aciL 
Hagna  enim  Tis  et  viottMiiia  grAndis  esl  nos  lerra 
geiiitos ,  eoelnrum  sedem  f;u.Trere«  possidere  velle 
per  firtutem  qiiod  non  poiuimiis  tenere  per  nntii- 
ram  ,  m^c  snlnm  terrena  contemnere ,  sed  et  lingiias 
derideirtiiim  nns  lali.i  contemnentes.  Iloc  enim  sub- 
didit»  ciim  de  sperneiidis  diYitiis  locutus  a  Pliarl- 
leis  essei  derisua. 

FttcHiui  e$t  aHlem  cmtHm  et  tirram  prceterire  quam 
it  hfe  unum  apicem  cadere,  Ne  pulareiil  in  eo  quod 
diilt :  Lex  et  prophettB  uiqHe  ad  Joannem^  legis  vel 
prAptieiarum  ab  eo  destructionein  pracdicari,  ma- 
aifGate  protesiatiir,  faciiius  inaxiina  mundi  elementa 
^in  minima  legis  dicta  transire.  Rt  revera :  prasterit 


pria  non  dedis«e;  nec  dieiiur  qund  ut  quempi.nni 
oppressit,  sed  quia  In  acceptis  rebus  se  exiulit.  Ilinc 
ergo,  hinc  summopere  C'»|!igenlum  est  qna  poena 
mul'andus  sit ,  qui  aliena  dirtpit ,  si  inrerni  dainna- 
t*one  perciititur ,  qni  propria  non  largitur.  Et  sunt 
nonnulli  qui  ciiltiim  sublilium  pretinsarumqiie  Te* 
f  tium ,  iion  putnnt  esse  peccatum ;  qiiod  f^l  vMelicet 
culpa  non  esset,  nequaqu.itn  sermo  Dei  tam  vigi- 
lanier  exprimeret»  quod  dives  qui  lorquelur  apud 
Inferoa,  bysso  et  purpura  indtitns  fuissei.  Nemo 
quippe  vestimenta  prxcipua,  nisi  ad  inanero  gtoriaro 
quarit,  videlicet  ut  honorabilior  caeteris  esse  ▼idca- 
tiir.  Quam  culpaui  posaiimus  melius  etiam  ex  diver- 
80  colligerc,  qnia  si  alij«*ctio  vilis  iiidumentl  virlns 


/ifUfa  kujus  mundi  (I  Cor,  vii).  Et  alibi :  Ccetos  B  non  esset,  evangelista  vigilanter  de  Joanne  non  di- 


«Im  iio«oi«  «f  terram  novam^  et  promtssa  tpsius 
enfeciamus ,  m  quibHS  justitia  habitat  ( /i  Petr,  in ). 
De  luiige  auiem  ne  unius  quidem  litterae  sommitas » 
boc  esl  iiee  minima  quxque  et  quae  levia  vel  super- 
ailiioea  videntur,  a  sacrameutis  spiriulibus  vacaiit , 
qsio  omuia  recapituleiitur  in  Evangelio.  Et  tamen 
lei  el  pri-plieia;  usque  ad  Joanneni ,  quia  non  potuit 
■llra  Teniurum  propbeiari  quod  Joannis  pnKConio 
Jaai  veoisse  ciarebai. 

Omwh  qui  dimitiit  uxorem  suam ,  et  dudt  alteram , 
wmekatmr ,  et  qui  dimissam  a  viro  ducit ,  mcechalur. 
Qaod  de  lege  in  perpetuuro  non  violanda  praedixe- 
nl,  ono  exempli  gratia  de  illa  sunipto  tesilimmio 
canfinnat,  ut  ex  hoc  uno  diKcerent ,  eiiam  in  cxle- 


ceret :  Erat  indutus  pilis  camelorum  {Matth.  iii).  Sed 
noianduiii  nobis  inaftnopere  est,  in  ore  Veritatis  de 
auperbo  diviie,  et  de  bumili  panpere ,  qunntus  sit 
onln  narralioiiis.  Ecce  enim  dicitur  :  Homo  quidam 
erat  dives,  Et  protiiiua  subjuiigitiir  : 

Et  erat  quidam  mendicus  nomine  Lazarus,  Cerie 
in  populo  plus  soletit  noroina  divituin  quam  paupe- 
min  sciri.  Quid  est  ergo  quod  Dominus  do  paope- 
re  et  diviie  verhum  raclens  noroen  paoperis  dicii ,  et 
nomen  diviiis  non  dicit ,  nisi  quod  Deu;!  humiles  iio- 
vit,  atque  approbat,  et  superbos  ignorat?  Unde  et 
quibusdam  de  iniraculoroii  virtute  superbieiitibus 
in  ftiie  dicturus  est :  Nescio  tos  undesitis;  discedite 
a  me^  omnes  operarH  inquitatis  {Lue,  xiii).  At  contra 


ria  oon  non  ad  solvenda ,  se<l  ad  implenda  legis  de-  C  Moysi  dicitur :  Novi  te  ex  nomine  tuo  {Exod,  xxxiii). 


oela  venisse.  Cujiis  exposltionem  testiinonii ,  si  qui 
lios  videre  deaiderat ,  nnn  nostra ,  aed  niajorum 
inmeuta  scrutetur.  Beaiissiuii  etenlin  paires, 
Augootinus  iu  l.bro  de  Sermnne  Duroini  iu  monte 
priino.  H  eronymiis,  et  Ambrosins  in  commenlariis 
efsngoliaiaruro  ,  M^tihaei  et  Luc« ,  sed  et  atii  quam 
ploridii  in  suia  quisque  opusciilis  de  illo  aaiis  super- 
qao  dlieruni. 

Boma  quidam  ernt  ditcs ,  et  inditebatur  purpara  et 
Ifsso,  el  fpulabam  iiuotidie  tplendide,  Purpuram  re- 
ipl  bobiuia  esse  colorem ,  marinis  e  concliyliis  tin- 
clani ,  neiiio  fere  qui  duliitet.  Naro  conchylia  ferro 
circoincisa  lacrymas  purpurei  coloris,  quibus  lana 
liofatnr,  einittuni.  Dyssum  vcro,  gcnus  est  quoddam 


Ait  ergo  de  divile :  Bomo  quidam,  Ait  de  paupcre  : 
Egeuus  nomine  Lazarus,  Ac  si  aperte  dicat :  Paupe<- 
rem  humilein  ftcio»  superbum  diviiem  nescio.  liluin 
ciignituin  per  approbationero  babeo ,  buiic  per  judi- 
cium  reprobationis  ignoro. 

Qiit  facebat  ad  januam  ejut  ukeribus  pUnnSt  cupiens 
sathrari  de  micis  qute  cadebant  de  mensa  diviiis  ;  sed 
et  canes  veniebant  et  lingebant  ulcera  ejus,  Plenos  ul* 
ceribus  mendicus  Laxarus,  auie  januas  divitis  J:icet. 
Qua  de  re  una  Dominus  duo  judicia  explevit.  Ila- 
buisse  enlro  fortasse  aiiquain  excusationero  dives ,  ai 
Laxarus  pauper  et  ulccrosos,  ante  ejua  jauuaro  non 
jaciiisset,  M  remotus  fuiaset,  si  ejus  inopia  nou 
e$set  oculis  importuua.  Rursus  si  longe  essct  dives 


lioi,   niroiuro   caiididi  et  mollissimi,  quod  Groici  ^aboculis  ulcerosi  pauperis ,  roinnrem  lolerasset  ten- 


•Kir*Tcy  vocant.  Adninverat  ergo  Dominus  supra  fa- 
cere  ainicos  de  niammuna  iniquitaiis,  qui  cum  ab  hac 
Tla  defeceriroiis,  recipiaut  iios  in  xteriia  taberna- 
cnla :  quod  audientes  Pharisaei  deridebani.  Vcrum 
8le  qiiae  prsposucrat  exemplis  astrueiis,  oslendit 
ideo  diviteni  purpuratum  ,  irrcmedlabiliter  apud  iii- 
feros  toriuro,  quia  pauperem  Lazarum,  a  quo  in 
vitsa  tolieniacula  rccipi  possei ,  auiicuin  sibi  facero 
negloxerai.  Nonnulii  auteiii  putant  prxcepia  Veteris 
Tesiomenti  disirictiora  esse  quam  Novi,sed  hi  iiimi- 
roni  impnivida  consldeiatione  r.-illiiiitur.  In  illo  eiiiin 
non  tenacia,  scd  rapina  muliaiur,  ihi  res  iiijuste  su- 
blata  restitutionc  quadrupli  piinilur,  hic  autcui  dives 


tationero  pauper  in  aniroo.  Sed  duin  egenum  ct  ul- 
ceratiim  ante  janoam  divitis  et  del!cii«  afQuentis 
posuit»  in  uiia  eaderoque  re  et  ex  visione  p  luperis 
non  roiserenti  divili  cumulum  daronationis  intulii, 
el  rursuin  ex  viaione  divitis ,  tent.ituro  quotidie  pau- 
perero  probavit.  Cui  certe  poierat  ad  pcenam  suftt^ 
cero  pauperias,  eiiam  si  aaiius  fuisset.  Rurauro  suf- 
fecisset  a^gritudo,  etiam  ai  subsidium  adesset.  Sod 
ut  probareiur  ampliua  paoper ,  simiil  bunc  et  pau- 
pcrtas  et  xgritiido  tabefecity  at«|ue  insuper  videbat 
procedentetn  divitem,  obsequentibus  cuiieis  fulciri, 
et  se  in  infirmitate  el  inopia  a  nullo  visiiari.  Nani 
quia  ncmo  ei  ad  visitanduro  aderat ,  testantur  caiica. 


:i55  DEOifi  VENEhABILIS  OPP.  PAIiS  11. 

qui  licenlcr  vutiicra  lingetMnl.  Ei  una  ergo  re«  onuii-  A 
polen»  Dciis  duo  judicia  exbibuiu  dum  Lazarum 
liaupereiu  anle  jaiiiiain  dlvilis  jacere  permisil,  ul  et 
dives  iinpius  damnalionis  sibi  Augerel  uliioiiem,  ei 
tentatus  pauper  cresceret  ad  reinunerationem. 

Facium  e$i  autem  ut  moreretur  meudicus  et  porta^ 
retur  ab  angelis  in  unum  Abrahfe.  Mertuui  e$t  aulem 
ei  dives^  tt  sepiiltus  est  in  inferno.  Sinus  Abrabam 
rpquies  est  bcatnruin  p^tupcruin,  quorum  est  regnum 
f  ffilorum,  quo  post  bauc  vitam  recii»iunlur.  Sepul- 
tura  iiireriil,  iicenarum  profundilas,  qua$  supcrbos  et 
immiseiicordcs  posi  banc  viiam  vorat. 

Elevans  aut.m  octlos  $uos  cum  esset  in  tormentis, 
videbai  Abraham  a  longe^  et  Laiarum  in  sinu  ejus,  ei 
ipseciamans  dixit :  Fater  Abraham,  uKserere  mei^  el 
mitieLatarum  ui  inliagat  extremum  digitisui  in  aquam,  ^ 
0t  refrigerei  linguam  meam,  quia  crucior  m  hac  fiam* 
ma.  0  quanla  est  subtiliUs  judiciorum  Dei ,  o  qiiam 
ilisiricie  agiiur  bonorum  aeiuum,  malorumque  reiri- 
butio !  Certe  superius  dicium  est,  quia  in  liac  vita 
La%aYU$  cadentes  mlcas  de  tuen$a  divilis  quosrebat^  et 
nemo  iili  dabat ;  nunc  de  supplicio  divitis  dicitur , 
quia  ile  esiremo  digiti  Lazari  distillari  aquam  ia  os 
suom  concupitcit.  Qui  crgo  mens»  su«  vel  minima 
ilare  noluit,  in  inferno  posilus,  usqne  ad  roinima 
qnxrenda  pervenlt.  Sed  notandum  valde  est  quid 
Mt  qood  dives  in  igne  positus  iinguam  suam  refrige- 
rari  petii.  Mos  qoippe  est  sacri  eioquii  ut  allquando 
aiiud  dicat,  sed  ex  eodem  dlcto  aliud  innoat.  Supe- 
riM  amem  bunc  superburo  divitem  Damintis  fioo  q 
loqoacitati  vacamem  dixerat,  sed  superfloe  convi- 
vantem.  Neque  Iwric  de  loquacitate  narravit,  sed 
oom  elatione ,  et  lenaeia,  de  edacitate  peccasse.  Sed 
qnia  abundare  in  conviviis  loquacitas  solet,  is  qui 
hie  male  convivalus  dicitur ,  apud  inferos  gravius  in 
lingua  ardere  perbibet.ir.  Sed  cum  gravi  valde  pa- 
vore  pen^andum  est  lioe  qiiod  sequitor. 

Et  dixit  illi  Abraham  :  Fili,  recordare  quia  recepi» 
$ti  bona  in  viti  lua ,  et  Lazarue  $imiliter  mala.  Nunc 
mtlem  hic  eonsolatur^  tu  vero  eruciari$,  Eece  eniin 
drnn  dicitur  :  Hecepi$ii  bona  in'vita  tua^  indicalur  et 
dives  iste  boni  aliquid  Iiabutsse ,  ez  quo  in  hac  vita 
bona  reciperci.  Rursumque  dnin  de  Laz:iro  dicitur 
quia  recepil  mala,  profecto  moiislraiur  ei  Lazarum 
habtffsse  ma^um  aliquod  quotl  purgareiur.  Sed  mala  D 
Laa^ri  purj^nvit  ignis  inopi.e,  cl  botia  divitis  reinu- 
neravit  feticitas  transeuntis  vitie. 

Et  in  hi$  omnibus  inter  vos  et  no$  chao$  mapnum  fir" 
malum  est ,  tif  hi  qui  volunt  kine  tramire  ad  vo$  non 
po$$intf  neque  inde  hue  tran$meare.  Qua  in  re  valde 
qoasreiidum  est  qiiomodu  dicaiur :  lli  qui  volunt  ad 
vos  iransWenon  pos$int.  Quod  enim  bi  qui  in  inferno 
sunt,  ad  beaionim  sortem  transire  cuptunl,  dubiuni 
Hon  esl.  Qui  vero  jatn  in  bcalitodinis  sortem  soscepli 
SHht,  qiio  pacto  dicitiir  qoia  transire  ad  eos  qui  in 
inferno  crucfaniur  voium?  Sed  sicot  transire  re|>r()bi 
ad  eleclos  cu|tiunt,  id  esi,  a  «opplicioram  suoruiu 
aflliclioiie  mignire,  iia  ad  alTlictos  atque  in  torincittis 
positoa  tranr^ire  jnsiorviu  esi ,  iiienie  ire  per  inisc- 


SECT.  L  —  EXEGETICA  GENUINA.  55« 

ricordiam,  eosque  velle  liberare.  Sed  qui  voluiit  de 
bealorum  sede  ad  afflicios  alque  in  tormentis  poaitoa 
transire,  iion  possuni,  quia  jusiorum  ariimae  qiiamvis 
insuae  natiir.p  bonitate  misericordiam  liabeani,  jam 
Xunc  aucioris  sui  jiisiitiae  conjunctae ,  lanta  rectitu- 
dine  constringuntur,  ut  nulla  ad  reprobos  eompas- 
sione  moveanlnr.  Sed  postquam  ardenti  diviti  de  se 
spes  tollitur,  ejusaiiimus  ad  propitiqiios  qitos  reli- 
querat  recnrrit,  quia  reproborum  mentem  poena  siia 
quandoqoe  inotiliter  erudit  ad  cbaritaiem,  ut  jam 
lunc  etiam  suos  spiriiaiiter  diligant  qui  hic  Jum  pec- 
cata  diligerent,  nec  se  amabant.  Unde  r.ttiic  sequi- 
4ur : 

Ei  aii :  Rogo  te  ergo^  pater,  ut  mitta$  eum  in  i/e- 
mum  patrie  mei ;  habeo  enim  quinque  fratree^  ui  teete* 
iur  itlis,  ne  eiipsi  veniant  in  locum  hune  tormentorum. 
Qua  in  re  noiandum  est  anlenti  diviti  qoanta  ad  sop» 
plicium  cumulantur.  Ad  poenam  namque  suam,  ei  ei 
cogniiio  servaiur  et  memoria.  Cognoscit  euim  Laia- 
rura  quem  despexit,  fratroro  quoque  suorum  meroi- 
Dit,  quos  reliqoit.  Perfecta  quippe  ei  ultio  de  pao- 
pere  non  esset,  si  bune  in  retributione  non  cogno* 
scereL  Et  perfecia  poena  in  igne  non  esset ,  si  noii 
hoc  qood  ipse  paiitor  etiam  suis  timerel.  Ut  ergo 
peccaiores  amplius  in  supplicb  poniantor,  et  cornm 
videni  gloriam  quos  coniempserunt,  et  «le  illorum 
etiaro  poena  torqoemor  qoos  inotiliter  amaverom. 
Credeiidum  vero  est  qood  anle  retribotioBem  extre- 
mi  judicii ,  iitjusti  in  requie  quosdam  jusios  oonspl- 
ciunt,  ut  eos  videntes  iii  gaudio,  iion  sokim  de  soo 
supplicio,  sed  eliam  de  illorom  bono  crucientor.  Ju- 
stt  vero  in  tormentis  semper  intnentur  injiistos,  ut 
liine  eonrai  gaudium  crescat,  quia  inalom  conspi- 
ciunt  qootf  oiisericorditer  evaseront,  tantoqoe  ma- 
jores  ereptori  sui  gratias  referant,  quanto  evidenllos 
vident  in  aliis  quid  ipsl  perpeti,  si  essent  neglecti, 
potoerunt.  Quia  qui  Creaioris  sui  clartiaiem  videnr, 
oibil  in  creatura  agitur  quod  videre  non  possinl. 

Ei  ait  illi  Abraham  :  Uabent  Mogsen  ei  propheias^ 
audiani  iilos.  Sed  qui  verba  Dei  despexerai,  bxc  au- 
dire  non  posse  suos  sequaces,  aesiimabat.  Unde  et 
respondit  dives  : 

Non,  pater  Abraham,  ud  si  qu\$  ex  moriui$  ierit 
ad  «os,  peenitentiam  agent.  Cui  nioz  veraci  geiitentia 
dicitur : 

Si  Moyeen  et  propheta$  non  audiunt ,  neque  si  qui$ 
exTnorlKi$  $urrexerit,  credent.  Quia  nimirum  qtii  ver- 
ba  legis  despiciunt  Kedemptoris  praK^pia  qui  ex 
iiiorluis  surrexit,  qiianto  subtiliora  sunt,  lanto  baec 
diffldlius  implebtint.  Et  nimirum  constat  quia  ciijus 
impliTe  dicia  renuunt,  ei  procul  dubio  credere  re- 
Gusant.  Quern  vero  juita  allegoriam,  dives  iste,  qui 
induebalur  purpura  et  by$$Ot  ei  epulabalur  quoiidie 
eplendide^  nisi  JuJiiicum  populom  fiigniflcat,  qoi  col- 
toin  viiX  cxterius  babuit,  qui  accept»  legis  deliciis 
ad  uiiorem  usus  est,  non  ad  utilitalem  ?  Qu«m  auiem 
L^zanis  ulceiibus  pleiius,  nisi  gen.iiem  populum  i- 
guraliicr  expiiinit  ?  qui  diim,  eonversus  ad  Dciim, 
pcccala  sua  conlileri  non  erubuit,  huic  vuliius  in  cuie 


557 


IN  LUCifi  EVANGtLIUM  KXPOSiTIO.  ^  LIB.  V. 


hZ9 


fuit.  In  cutis  quippe  vtrnere,  virus  a  visceribns  ira- A  se  piTliibei,  qiiia  AU|terbi^  iiltMn  Juiliiiciis  |)opiiluii. 


hilur ,  el  foras  erumpit.  Quid  esi  ergo  |)cccMtorum 
eonressio»  nisi  qiiaedaoi  vulnerum  ruptio  ?  qui;i  pec« 
caii  viros  salubriler  aperitur  iii  con^^essiiuie,  quod 
pesiifere  laiobal  in  mciite.  Sed  Lazarus  vulneratus 
CMpiebat  io/urart  de  micis  ^u(e  cadebani  de  menia  di- 
vitU  ^  €i  nemo  iUi  dabai,  quia  geuiilem  quemque  ad 
cuf(nili9nein  legis  admiUere  superbus  illepopuliis  de- 
ipiciebat,  qui  dum  doctriuam  legis  non  ad  cbaritatem 
kabuit,  sed  ad.elattonem ,  qiiasi  de  accepiis  opibus 
tilBuit,  et  quia  ei  verba  deQuebani  de  scieniia,  quasi 
micae  cadebant  de  mensa.  At  coiitra  jacenlis  pauper!t 
Tuliiera  lingebnit  canes.  Nonnunquain  solent  in  sa- 
cro  eloquto  per  caoes  praedicatores  inteliigi'  Canum 
eteniro  iingua,  vuluus  dum  lingit,  curai,  quia  et  do- 


qui  ex  magiia  jani  parte  daiunaliis  cst,  seqiiaces  siio^ 
quos  super  lerram  reliquit,  quinqiie  sciisibus  eor(io« 
ris  dedltos  novit.  Quinario  ergo  nuinero  fratrcs  qu'  s 
reliqiierat  exprimit,  quia  eos  ad  spiriiaSem  intelli- 
genliam  non  assurgere,  in  inferno  positiis  gemit.  Pe- 
lit  ut  ad  eos  f^zarus  miitalur,  cui  quod  Moysen  et 
protdietas  babeant  dicitiir.  Sed  ail  qnod  non  cre- 
dunl,  nisi  qois  ex  niorluis  resurrexerit.  Cui  proliniit 
respomletiir :  Si  Moy$en  et  prophetas  non  audiunl^  tie* 
que  «t  quie  a  mortuis  resurrexerit^  credeni  et.  Cerle  de 
Moyse  veriias  dicil :  Si  crederetis  Moysi ,  eredereiis 
utique  ei  mihi.  De  me  enim  ilU  scrip*it  (Joan.  v).  Im* 
pletur  ergo  quod  per  Abrabx  responsionem  dicitiir. 
Ex  morluis  eoim  Dominvs  resurrexil,  red  Jud;iicn< 


ctores  saiicli  dum  in  conrssioue  peccati  nostri  uos  ''  popu'u9  quia  Moysi  credere  noluil,  ei  etiain  qui  re- 


instruunl.  quasi  vulnus  menlis  per  linguam  tangunl. 
Et  quia  nos  loquendo  a  peccalis  eripiuni,  quasi  lan- 
gendo  vulnera  ad  saluiem  reducunl.  Unde  et  bene 
l^xarus  adjutus  interpreiatur,  quia  ipsi  bunc  ad  erc- 
ptioAeDi  juvanl ,  qui  ejus  vulnera  per  lingu»  rorre- 
ptiooem  curant.  Coiitigit  vero  ut  ulerque  moreretur: 
divet.  qoi  induobalur  purpura  et  bysso,  sepoltus 
io  inrerno,  in  siiiu  vero  Abrahie  Lrzarus  ab  angelis 
dttcliis  est.  Quid  Abrabae  sinus,  nisi  serreiam  re« 
qoiem  significat  Patris  ?  de  qua  Verilas  .  Multi  (in- 
quil)  veuient  ab  Orienle  et  Occidente^  et  recumbenl 
cwM  Abraham^  et  Isaac^  et  Jacob  in  regno  coeiorum, 
FiUi  autem  regni  hujus  ejicienlur  in  r  nebras  exteriQ- 


surrexit  es  monuis  credere  contompsii;  cumque 
Moysi  verba  spiritaliler  inlelligere  reouit ,  ad  euni 
de  quo  Moyses  iocutiis  fuerat  non  pervenit. 

CAPUT  XVII. 
Et  ad  diuipulos  suob  aii :  Impossibile  esi  ut  non 
teniani  icandala,  Va;  auiem  ilti  per  quem  veniunt.  Di« 
cit  et  Apostolos  :  Oportel  autem  ei  bxreses  esse,  ut 
qiii  probati  sunl,  mauifesti  liant  in  vobis.  Impossi* 
bile  csl  ergo  in  boc  miindo  errorilms  aTomnisqtie 
plenissimo,  scandala  saepissiiue  noii  veuirc  ;  sed  vas 
illi  qui  quod  impossibile  est  non  vmire,  sao  vilio 
facil  ut  pcr  se  veniat.  Ubi  quamvis  genemli  senleii- 
lia  vel  aliquis  falsus  fraier,  vel  ipse  Judas  qui  pro- 


res  {Matth,  viii).  Qui  enim  purpura  indulus  diciuir,  ^  dilioni  animum  praeparabal,   inlelligi  qiieal ,  lamen 


recte  Olius  regni  vocaiur.  Qui  de  longinquo  ad  viden* 
dum  Lazarum  oculos  levat»  quia  dum  per  damna- 
lioois  su»  sii|iplicia  infideles  iii  iroo  svait  fideles 
qooM|ue  ante  dieui  extremijudicii,  supor  se  iu  requie 
aiieoduDt,  quorum  post  gaudia  conteroplari  nullaie- 
Btts  possoDi.  Loiige  vero  esl  quod  conspitiunt ,  quia 
illac  per  meriium  noii  aitinguni.  In  lingua  autem 
amplius  ardere  osiendiiur,  cum  dicit :  Mitte  Laza- 
Tum,  ui  intingat  exiremum  digiti  sui  tn  a^iioiti»  et  refri' 
§eret  Unguam  meam,  quia  crucior  in  hac  flanma.  In- 
idelis  popultts  verba  legis  iii  ore  tenuii»  qua  opcre 
servare  contempsil.  Ibi  ergo  amplius  ardebit,  ubi  se 
oslendit  scire  quod  facere  noluil.  Ab  extremo  digiii 
se  laogi  desiderat,  quia  xlernis  suppliciis  daius  op- 


juila  conse  luentiam  sermonis  hic  bicus  ad  superiora 
respicii,  ubi  Dominus  de  eleemosyna  daiida  locuius 
a  Pbarisscis  irridelur.  Qui  enim  recia  lo<|uoiiieni 
viiuperal,  scandalum  profeclo,  id  est,  offeiidiculum 
ei  ruifiam  auditoribiis  pneiiet  iiifirmis,  maxiine  si  et 
Pbarisaeis  lcgis  videaiur  babere  scienliam.  Qnem  in* 
crepaus  Apostolus  ail  :  Et  peribit  in/ifmus  in  tun 
scientia  [raier^  propter  quem  Christus  mortuus  esi 
(I  Cor.  viit). 

Vtiiius  $st  iUi  si  lapis  molaris  imponaiur  circa  col' 
lum  ejus  et  projiciatur  in  titore,  ^tuiiti  ui  scandalitet 
unum  de  pusiliis  istis.  Sectindum  morein  proviociap 
loquilur,  quo  mnjorum  crimiiium  isla  apud  veieres 
Judaeos  pociia  fuerit,  ut  in  profunduin  ligalo  saxo  de- 


lai  operalione  justorum  vel  ullima  participari.  Cui  f)  mergerenlur.  Et  revera  uiillus  est  innoxiuio  pcens 


respondeiur,  quod  in  bac  vila  bona  receperit,  quia 
omne  suum  gaudium  felicitatem  Iransiloriam  puia- 
vii.  Ilabere  bic  etcn.m  possunl  et  justi  bona ,  ncc 
lamen  liacc  iii  rccompensaiione  reci|>ere ,  quia  duin 
meliora»  id  esl,  aierna  appeiuol,  eorum  judicio 
quxlibel  bona  adfuerint,  cum  sanctis  desideriis 
xstuanl,  bona  roinime  videiitur.  Iuler  haec  vero  no- 
landum  csl  quod  ei  dicilur:  Memenlo^  fili,  Ccce  eniin 
Abrabam  filium  vocat ,  quem  taroen  a  lormento  n«>n 
liberat,  quoniam  bujus  infidelis  |>opuli  prsecedeiiles 
patres  fideles,  qui;i  niultos  a  sua  fide  deviasse  consi- 
derant»  cos  nulla  compassione  a  tormeniis  eripiunt, 
qiios  tamen  per  cainem  filios  rccognoscunt.  lu  tor- 
lucutis  autem  dives  positus,  quinqiic  fraiics  babcre 


quarovis  atrocissima,  temporariam  lameo  viiam  fi- 
nire  corpoream,  quam  fralri  noceolem,  mortem  ani- 
mae  mereri  perpetuam.  Recie  aiilem  qui  scandalizari 
pole&l  pusillus  appelhtur.  Quienim  magnus  e&i,  quod- 
cunqiie  viderii,  quodcuuque  passiis  fueril,  non  de* 
cliiiat  a  fide.  Qui  autein  pusiilus  esl  animo  et  par- 
vus,  occasioiies  quasrit  quomodo  scandalizelur.  Pro« 
plerea  deniqiie  oporlet  nos  maximo  iis  consulere  qiii 
l^irvuli  i^uol  iu  fide,  ue  occasione  iioslri  offeiidantur, 
et  recedanl  a  fije,  ac  decidant  a  saluie.  NotanduiM 
sane  quod  in  noslro  boiio  opere  aliquando  cavendum 
est  scandalum  proximi,  aliquando  vero  pio  nibif 
lo  conlcmnenilum.  In  quanlum  enim  sine  pecca* 
10  p  issuiiius,  vitare  proximoruui  scaiidjlum  dcbot 


559  BEDiE  VEiSElUBlLIS  OPP.  PAKS  II.  SECT.  1.  -  EXEGETICA  GKNllNA.  5M> 

aius.  Si  jiniein  de  verilaie  scandaUnn  •uinliiir,  uii-  A     Et  dfxerunt  apostoli  Domino  :  Adauge  nobii  fidtm. 


litts  periniuitur  «candalum  nasci ,  quam  Teritas  rcliii- 

qiintur. 

Anendite  vobis,  $i  peccarerit  frater  11111«,  incrrpa 
iUum,  et  $}  panitenliam  egerit^  dimitte  Hii,  Tale  quid 
el  lii  Leviiico  legiiiius  :  Ne  oderis  fratrem  tuum  in 
eorde  tuo^  $ed  rublice  argue  eum,  ne  habea»  $uper  illo 
peceatum  {Levit,  iix).  Quo  i};ilur  ordiiie  scandala  de- 
climre,  et  ▼£  perpeiuuni  vilare  possimus,  insiuuat. 
Si  nos  videlicet  ip^os,  ne  qucm  lasdamus,  atieudi- 
mus.  Si  peccantem  zelo  justitiic  eorripimus.  Si  ex 
corde  poeiiitenti  niisericordiae  pietaiisque  viscera 
pandimus.  Ubi  caule  iutuendum  est  quia  non  passim 
peecanti  dimiiiere,  sed  poenitentiam  agenti  dimitifre 
jiibemur,  et  primo  quldeip  peccantem  misericordiier 


Diierat  supra  Dominiis  :  Qui  pdelis  e$i  in  minmo^  e$ 
tn  majore  fidelis  e$t,  Etsi  iu  alieno  fldeleii  non  fai- 
slis,  quod  veslrum  est  quis  dabit  vobis?  Et  iJea 
aposioii,  qui  iii  alieiio  ac  minitno,  boc  est,  in  terre- 
Borum  contempiu  jam  fuere  fid<*les,  in  suo  sibi  ac 
majore  Cldem  posiulani  aug«Ti.  Nemo  enim  repente 
flt  ^ummu^,  sed  in  liona  conversaiione  a  minimit 
quisque  incobat,  ut  ad  magua  perveniat.  Alla  naiii« 
que  suiit  virtutis  eiordia,  aliud  prospectus,  aliad 
perfeciio.  Qiiam  magnopere  quaerenies  aiunt  IHi- 
miiio  :  Adauge  nobis  fidem. 

Dixit  autcm  Dominu$  :  Si  habereli$  fidem  $iemt  qret^ 
num  $inapi$,  dicereti$  huic  arbori  moro :  Eradicare^  et 
tran$planiare  in  mare,  et  obediret  vobi$,  Fidem  per- 


increpare,  ut  sit  ciil  postmodum  babeamus  jusie  di-  "*  fectam  grano  sinapis  compnrat,  qu«  sit  videlicet  et 


roittere.  Qiii  ergo  frairem  videns  peecare  lacuerli, 
iion  minus  dominici  prscepli  iransgressor  esi,  quain 
is  qui  eldem  posnltenii  veniam  dare  noluerit.  Quia 
qui  disit  :  $i  pcenituerit,  dimitte  :  praeiiilsit,  $i  pecca" 
verit^  increpa,  Itaqiie  venia  frntri  post  increpationem 
largieoda  esi,  sed  illi  uiiqiie  qui  se  rQeuiteiido  ab  er- 
rore  convertlt,  ue  vel  difficilis  venia ,  vel  remissa  sit 
indittgentia. 

Et  91  $epiie$  in  die  peccaverit  in  te,  ei  septies  in  die 
eonver$u$  fuerit  ad  te^  dicene  :  Peeniiet  tne,  dimitte 
mi.  Sepienario  iiumero  non  veniae  dandas  termintis 
poniiur,  sed  vel  omnia  peccata  dimitienda,  vel  sein- 
per  poeniienti  dimitteiidum  prftcipitnr.Soleteniro 


ad  faciem  humiiis,  et  in  peciore  fcrvens,  vilis  quldem 
passim  coutucntibus,  nullarumque  viriom  appnrens» 
sed  pressuris  attriia,  quid  perfeciionis  intus  gerat 
ostendens.  Sed  et  boc  nolandiim,  qiiia  granam  sina* 
pis  ad  purgaiionein  capitis  saluberrime  prodest.  Nam 
si  optime  tritum  et  cribellatum  tepidu;  pitigai  mulsm 
admisceas,  et  hoc  jejunus  contra  solein  calidum«  vel 
in  balneo  gargarizes ,  oinnetn  humorem  noilum 
etiani  si  crassior  fuerii,  de  capiie  purgat,  et  iinmt- 
nentinm  quoque  imbeciHiiatukn  facit  pericula  viiiri. 
Sic  profecto  fides  tentationuni  pistillo  probata,  ab 
omnl  leviom  cogitationum  supei  fide  cribro  discre- 
tionis  casiigata,  et  perfect»  dilcctionis  melle  dalco- 
pe  per  sepiem  cujuscunque  rel  aai  temporis  iiniversi'  p  raia,  omnes  de  corde,  quod  est  interioris  nostri  ho- 


las  iiidicari.  Unde  quod  in  psalino  canitur  :  Septies  in 
die  taudem  dixi  tibi  (PiaL  civiii),  nil  esl  aliud  quam 
eemper  lau$  eju$  in  ore  meo  {P$nL  iiiiii).  Nam  et 
alibi  Pelro  iiiterroganii  quoiies  peccanti  in  se  fratri 
d.initiat,  »11  u-que  septies,  respondit  Dominus  :  iVoii 
dico  tibi  u$que  $eptieSt  $ed  unqne  $eptuag\e$  $eptie$ 
i^fatth,  xviii),  id  e:»t,  quadringeniis  nonaglnu  vici- 
bus.  Ul  toiies  peccanli  fralri  diniiileret  in  die,  quo- 
ties  iile  peccare  non  posset.  Peccanli  igltur  in  le 
frairi,  si  pcenilentiam  egeril,  diinittendi  babes  po- 
lesiaii*m,  imo  necessitateiii,  ul  et  tibi  poenilenti  ac 
veniam  flagilanli  Paier  qui  est  iii  coeiis  ignoscat.  At 
sl  iiictepatiis  converii  et  pcenitentiam  agere  negte- 
lerit,  quid  super  boc  verilatis  seiiienlla  deceruat, 


miiiis  capul,  vitiorum  sentinas  non  solum  ad  praesens 
eibaoril,  sed  ei  in  fuiurum  ne  colllj^l  valeant,  prae- 
cavei.  Arbpr  auiem  morus  eradicanda,  et  in  mtre 
iransplant8iidi,vel  simpliciter  posita,  potest  inieHigi, 
quia  videlicet  consammatac  fidei  indicium  sii  verliv 
elemeniis  imperare,  ut  qiiod  de  uno  S;  ecialiier  di* 
ctum  esl,  boc  geiieraliier  de  omnibiis  senliendum 
credaiur.  Denique  alibi  Doinitius  arefacta  veibo 
ficulnea  discipulis  niiratiiibus  ail  :  Si  habueiitiu  fidem^ 
et  non  ktesitaveritix^  non  solum  de  ficuinea  facieiis^  eed 
et  ii  monti  huic  dixeritis^  toile  et  jacta  te  in  mare^  fiee 
{Matih,  iii).  Vel  cerie  per  moruro,  tflijtts  eolore 
sanguineo  frucius  el  virgulia  rubeni,  unde  el  a  La- 
liiiis  rubus  appellalur,  Evaiigeliuin  crucis  esprimt- 


iiiluere.   Si  peccaverii  in  te  frater  faiit,  vade  et  cor,  d  lur,  qu»  per  fidein   aposlolorum  de  gente  Judaeo- 


ripe  enm,  el  ca^iera,  usque*quo  ail :  Si  amtem  ei  £c- 
ctesiam  non  audierit^  $ii  tibi  sieut  eshnicus  et  pmbtica' 
nm$.  Et  met  ilo,  quia  sub  nouiine  fidelis  egit  opera 
infidelium  Aliter  sane  veiiiam  fratri  peteuli,  aliier 
inimico  persequenti  dare  praecipimur.  Hunc  videli- 
cely  ut,  accepia  reniissione  peccali,  qno  iios  insontes 
iiocuii,  socia  nobis  charitate  coinmunicel ,  illi  vero, 
Qi  cum  nobis  maluin  vult,  et,  si  poiest,  facil,  noa 
seniper  bonum  velimus,  faciamusque  quod  possi- 
inas ;  neque  enlm  David  eumdem  venix*  moduin  per- 
secuioiibus  suis  pcenitoitiiae  remedio  privaiis,  quam- 
vis  misericorditer  eos  liigeiis  pracstare  potuii,  quem 
fr«tribu8  salobri  compunciioiie  casligaiis  JoHopb 
beuevole  cogiidbccadus  cxlttbuit. 


rutn,  in  qua  velut  iii  siirpc  getieris  leiiebaiar,  verbis 
prxdication^s  erad:cala,  et  iu  mare  geniium  iraiislatt 
esl  atque  planlata.  Cui  seuientiae  subjunctae  quoqoe 
parabolac,  quae  de  verbi  ministris  agil,  seiisus  asii^ 
putatiir.  Juvat  el  illud,  qiiod  folia  mori  serpeiiti  to- 
perjt^cia  necein  infi^runt,  qtiia  verbum  crucis,  ttt 
cuncta  salutaria  conieri,  cuitcia  noiia  lollit. 

Qui$  autem  vestrum  tiaben$  $ervMm  aranlem  aut  ptir 
scentenu  Haec  parabola  ducet  ul  fiJes,  quo  virtulibat 
forts  eicclleniior,  eo  in  ipsa  conscieiilia  fiai  intut 
liomilior.  Servus  quippe  araiis  aut  pascens,  quilibet 
Ecclesiae  doitor  inteHigitur.  De  quo  Dominus  ait : 
yemo  mitlens  mmum  $uam  in  aratrum,  et  aspidenn 


511  IN  LMCM  EVANGKLIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  V.  W? 

retr#,  aptus  est  regno  Oci.  Et  alleri  sese  amnre' le- A  quia    qui    non  Tenii    minislraii,     scd    niinidlrare 


ilanli  lerlio  respondil  :  Pasce  oves  meas, 

Qvi  regresso  de  agro  dicet  Uti  statim  Transi,  re- 
cumbe^  et  fien  fiicet  ct,  Para  qvod  caiiem  ?  Servus  de 
ftgro  resre;titur  cum,  inieniiisso  ad  lempus  opere 
prapdicaiMii,  ad  conscienlinm  doctor  recurrii,  alque, 
a  publico  locuiionis  ad  curiam  cordis  rediens,  siia 
geeum  secreius  acia  vel  dicta  retracial.  Cui  noii  sia- 
lim  Dfmiiiius,  Transi^  recuml>e  dicit,  id  esl,  transi  de 
bac  vita  morl:«li,  et  in  aetern(B  ▼ilo!  beaia  sede  re- 
fovere.  Iltfrc  enim  postea  dicturus,  inleriin  post  pa- 
atoni  aique  agricnituram  domi  sui  jubet  parare  quod 
easnei,  boc  esi,  laborem  apertic  locutioni<,  bumilita* 
lem  quoque  proprix  consideraiionis  exliil»ere.  Talis 
namqiie  conscientiae  leinplum  Doininus  dignaiur  in- 


( Matth.  XX  ) ,  dehitores  sibi  nns  fecil »  ne  no- 
stris  videlicet  operibiis  confidcnles,  sed  dc  ejus 
semper  examine  p.ivenles,  cuin  propbeta  dicamus  : 
Qiiid  retribuamus  Domino  pro  omnibus  qvw  retribuit 
nobis  {Psal,  cx\)1  Qui  ui  fldem  se  grano  sinapis  si- 
milandam,  humilcui  scilicet  ei  ferveniem  balMii^sc 
monstraret,  pnsmisit,  diceiis  :  Credidi  propter  quod 
loculus  sum^  eg)  autem  humitiatus  snm  fiimis  {Ibid,}, 
Ut  qtiam  suis  se  viribus  minime  credidisset  o^tende* 
ret,  in  exiasi  locutos  adjunxil  :  Omnis  homo  mendax 
(/M.),  ut  inutilem  se  servuin  etiam  calice  prctlos:c 
moriis  accepto  signjficaret,  exclamavit  :  0  Domine^ 
ego  servus  tuus^  ego  servus  luus,  et  filius  anciUtp  tuce^ 
disrupisti  vincuta  mea  {Ibid,),  Non  ail  Ipse  disrupi. 


gredi,  tali  coena  libentissiine  pasci  desidcral.  Ecce  B  ip  e  milii  salvando  siiflicio,  sed  7ii  disrvpisti  vincuia 


emim  ego,  inquit,  adjanuam  et  pulso^  si  quis  surrexe" 
ril  et  aperuerit  mihi^  intrabo  ad  t7/iim,  et  coemtbo  cnm 
tilo,  fl  ipse  wecum  {Apoc.  iii). 

Et  prtecinge  fe,  et  niinittra  tiitAi,  donec  manducem 
H  Mam,  Praecingi  est  mentem  buniiliatam  ab  oin- 
•fiibas  fluilanlium  cogilationum  fliiibns,  quihiis  opc- 
run  gressus  impediri  solel,  constringAre.  Nam  qui 
vefllmeata  prxcingil»  boc  agit  utiqu'*,  nc  incedens 
hivolvatur  ad  lap&um.  Minisirare  vcro  Deo  est  inini- 
nHim  ae  per  omnia  ei  absque  graiiae  ejus  aoxilio 
nihil  virium  hubentem  profileti.  Minisier  enim  a  mi- 
nori  siaiu,  id  csl,  subjectione,  sicut  et  magister  a 
ni»Jori  vocabulum  sumpsii.  Ministrat  ergo  Coiiditori» 
qui,  ejus  naturam  considerans,  ejus  judicia  periime- 
acent»  de  suis  se  viriulibus  bumiliat. 

Et  post  hcec  tu  manducabis,  et  bibee,  Postqnam» 
inqaii,  ipse  tuae  prxdicaiionis  opera  delectatus, 
tii;rqiic  compnnctionis  epulis  fuero  rerecius»  lunc 
demum  tu  transies  et  recunibes,  aeteniisque  me»  sa- 
jpienlia!  dapibus  in  aciernum  reficieris. 

Num/uid  gratiam  habet  servo  t7//,  ^fita  feeit  quoe  sibi 
mperaverat  ?  Non  puto,  Sic  et  vos  cum  feceritis  omnia 
fiNV  prtecepta  sunt  vobis,  dieite  :  Seni  inuiites  sumus, 
Si  bomo,  inquit,  ab  bomine  servo  noti  unirornie, 
•ed  muliiplex  ministcrlum  exlgii,  nec  tamen  ei  gr.!- 
tbm  babel,  qiianlo  magis  vos,  qui  siiie  me  nihil  po- 
tcstisfacere?  non  leinporum  longiludine  laboruin  me* 
rila  pensare  debeiis,  sed  amore  el  famulatnspontaneo 


mea,  tibi  sacrificabo  hostiam  taudis  {Ibid,),  llxc  est 
igilur  in  bominibus  soln  fidei  perfeclfo,  si,  oninibns 
qux  praecepia  snnt  impietis,  imperfectos  esse  se  no- 
verinl,  et  qnandiu  p  regriiianiur  a  domino  seinper 
inessc  sihi  nia!a,  quae  defleaiil,  8(*m|>er  meuiliicrint 
deesse  bona,  ad  quac,  gralia  ejus  juvanle,  proti- 
ciani. 

Et  facium  est^  elc,  oeeurrerunt  ei  dccem  viri  U" 
prosi.  Leprosi  nou  absiirde  intclligi  possniil,  qui, 
scienliam  vcra:  fldei  non  liabenies,  varias  doclrinnt 
profitenlur  erroris.  Non  enim  vcl  abscondunt  iuipe- 
ritiam  so.im,  sed  pro  summa  perilia  profeiunt  in  lu- 
cem,  et  jactanliam  sermonis  o>lentant.  Nulla  po.TO 
falsa  doclrina  est  quae  non  aliqua  vera  inierinisceat. 
^  Vera  ergo  falsis  inordinale  pennista,  in  una  dispula- 
tione  vel  narratione  bominis,  lauqiiam  in  unius  cor* 
peris  colore  apparenlia,  significant  lepram  veris  fal- 
sisqne  colonim  locis  bnmana  corpora  variantein, 
alqiie  maciilantem.  Ili  autem  lam  vilandi  snnt  Erc'e- 
aise,  ui,  si  ficri  poiesi,  longius  rem«li,  niagno  cla- 
more  Chrisium  inierpellent.  Unde  el  npte  subjuii- 
gilur  . 

Qui  steferunt  a  longe,  et  levavcrunt  vocem,  dicentes  : 
Jesu  prcBceptor^  miserere  nostri,  El  hene,  ul  salveii- 
tur,  Jesum  pfaeceplorcm  nominanl.  Quia  enim  in  ejiis 
verbis  se  errasse  signincnnl,  hnnc  salvnndi  liuniiliicr 
prxceplorem  vocant.  cumque  ad  cognilionein  pr.i  ce- 
ptoris  rcdcunt,  mox  ad   formain  salutis  rccurrunl. 


nevis  semper  studiis  augcre  priora.  Iinque  dicite  :      Nam  seiiuiiur  : 

fiArwi    ■iiiililaa  aiitnike     &Arift  «■■liilAm     mii«   ■vvaaii<>.  »...»§•    "^  ^ ...      *  .j •. 


Servi  iuuliles  suinus.  Servi  quideni,  quia  preiio  empti 
estis.lnoiiles  vero.quia  Dominus  bonornm  vesiroruin 
noo  indigel.  Si  aulem  inuii!is  estqui  fecit  omnia,  ipiid 
de  illo  dicendum  est  qui  explere  quai  pKeccpta  sunt, 
vel  infirmitate  non  poiuit,  vel,  qnod  [»ejiis  est,  su- 
perbia  dcspexit?  Aliter  :  Seivi  inutiles  sumns,  quia 
II6II  siiiii  condignm  passiones  hujus  temporis  ad  super- 
unturam  gtoriam^  qnce  revelabilur  in  nobis  {Hom,  viii). 
El  alibi  :  Qui  coronat  me  in  miscratione  et  misericor- 
dia  (Pial.  gii).  Non  a't  iu  inerilis  cl  operibns  luis, 
qoia  cujus  misericordia  pr^Yeniniiir,  nt  buiniliter 
Deo  servi:imus,  «jiis  niunere  coronninur,  ui  suldimi- 
ler  cum  illo  regnemiis. 
Quod  debuimus  facere^  fccimus,  Kcvcra  dcbuinius, 


Quos  ut  lidit,  dixit :  Jte,  oftendite  vos  sacerdotibus. 
Et  factum  est  dum  irent,  mundati  sunt,  Nullnm  Doini- 
nus  poruin  f|uibiis  h.rc  corporalia  beneficia  pr.rslilit 
invenitur  misisse  ad  sacerdoles,  nisi  leprosos.  quia 
videlicel  sacerdolium  Judxorum  figura  erat  fuiiiri 
sacerdoiii  regalls,  quod  cst  in  Ecclesia,  qiio  conse- 
crantur  oinnes  peninenies  ad  corpiis  Chris:i  8u:i;nii 
et  veri  principis  sacerdolum.  Et  quisquiH  vel  lia^re* 
llca  pravitate,  vei  supersiilionc  geiilili»  vel  Jiidaica 
peifidia,  vcl  eliatn  schisuiale  fraicrno,  qiinsi  vario 
colore  per  Domini  graii^m  carueiil,  necessc  esi  ad 
Ecclesiam  viniat,  coloremque  (idci  verum  qneni  ac- 
ce|>tTil  oslendai.  CasiPta  vero  vitia,  innqiiain  valeiu- 
diiiis  ei  qua$ii  m:*nibroiuui  auiiuae  aique  suhst:uiu, 


545  BEDiE  YENEUABILS  OPP.  PAftS  U.  SECT.  I.  -  EXKGETICA  CENUINA.  51  i 

|»er  seipsum  iuLrius  in  conscieiilin  ci  iiilellec:u  Do-  A  dati  sunt,  el  norem  ubi  tunl?  Uiium  si  addaliir  aJ 


miiius  sanat  et  corrigit.  Denique  et  Paulus,  voce 
Domini  audila  :  Quid  me  pertequeris?  el,  Ego  tum 
Jfm$  quem  tu  persequerit  {Act,  u),  ad  Ananiain  ta> 
men  missus  est,  ul  illo  sacerdotio  quid  in  Ecclesia 
constilutuni  est,  sacramentuin  dociiiiiJ'.  Gdei  perci- 
perel,  ei  veru<i  ejus  approbarelur  color.  Non  quia 
noa  potest  per  seipsum  Domiiius  oninia  facere  ( nam 
quls  alius  hxc  facil  etiam  iii  Ecclcsia?)  sed  iil  ipsa 
socielas  congregatoruin  ndelium  approbando  in  iiivi- 
cem  atque  comuiunicando  vcre  fidei  doclrinam,  in 
omiiibiis  quai  dicuntur  verbis,  vel  siguantur  sacra* 
mentis»  tanquaiu  unam  spcciem  veri  coloris  obducal. 
Gornelius  eiiam  cum  ct  elecmosynx  ejus  acceplae,  et 
prcces  eJMS  audiise  illi  ab  atigclo  nuntienlur,  propter 


novcm,  qiixdaiu  efngics  uniiaiis  impletur.  Quo  (it 
tanta  complcctiu,  ut  ulira  non  progrediatiir  nuroe- 
ru6|  nisi  rursus  ad  unum  ledeatur,  ut  bxc  per  infi- 
nitatem  numeri  rcgula  cust»diatur.  Novein  itaque 
indigent,  uiio,  ut  quadam  uniiatis  forma  coagolen- 
tur,  et  decem  sini.  Unum  autem  non  eis  indiget,  iit 
custodiat  unitatem.  Quamobrem  ut  unus  ilie  qi.i 
gratias  egit  unicae  Ecclesis  significaiiune  approbaius 
atque  laudatus  est,  iia  illi  novein  qui  gratias  iiou 
egerunt,  reprobi  eflecti,  a  consoriio  unitatis  eiclusi 
sunt.  Ideoque  tali-s  in  novcnario  nomero  tanquam 
imperfecti  remanebunt.  £t  ineriio  cos  Salvator  quasi 
igiioios,  ubi  suni  inquirit.  Scire  enim  Dei,  eiigere; 
iiescire,  reprobare  est. 


doctriii»  lamen  sacramenloruinque  iinitaiem  ad  Pe-  '^     Non  est  inventutj  qui  redirH  et  daret  yhriam  Deo^ 


trum  jubclur  miitcre,  tanquam  illi  ei  suis  diceretur  : 
Ittf  oUendite  vot  tacerdotibut;  nam  et  ciim  irent, 
niundati  sunt.  Jain  enim  ad  eos  venerat  Petrus,  scd 
tamen  ipsi  nondum  accepto  baplismatis  sacramcnto, 
nondum  spiritaliter  ad  sacerdotes  pcrveneranl.  el 
Uunen  iufusione  Spiriius  saiieii,  et  adiniratione  lin- 
guamm,  eorum  mundatio  dei  larata  est. 

Vnui  oulem  ex  tl//#,  elc.  Unus  iste,  qui  magnifi- 
cans  Deum  regressus  est,  unius  Eccle&i^e  devotam 
Cbritto  bumiliiatem  significat.  Qui  bene  cadens  anie 
pedes  Domini,  gratias  egit,  llle  enini  vere  Deo  gra* 
lias  agit,  qui,  repressi*»  praisumpiionis  suac  cogita- 
lionlbus,  quam  in  semetipso  iufinnus  sit  humiliter 


iiisi  hic  alienigena.  Seciiiidum  corpus  quidem  faclle 
cst  videre  posse  bomincm  noa  babere  lepram,  et 
lamen  animi  esse  non  boiii ;  secuudum  slgnificatio- 
ncm  autein  bujus  miraculi,  conturbat  consideranteni. 
qiiomoili)  niundiis  dici  possit  ingratiis.  Sed  jam  facile 
est  etiam  illud  videre,  fieri  posse  ut  quisque  in  Ec- 
clesi»  societate  doctrinam  iniegram  veramque  asse- 
quaiur,  et  omnia  secundum  catbotirs  regulam  dis- 
serat,  disiinguat  a  Creatore  creaturam,  eoqiie  ma- 
nifestetur  varietate  mendaciorum  tanqiiam  lepra 
caruisse,  et  tamen  ingratus  sit  Deo  et  Domino  mun- 
datori  suo,  quia,  elatus  superbia,  graiiarum  agenda- 
rum  pia  bumilitate  non  sternitur,  simiiisqiie  efficitur 


videt,  qui  nibil  sibi  virtutis  tribuit,  qui  bon:)  qux  agii  p  cis,  de  quibus  dicil  Ap<>stolus  :  Qiii  rtim  cognovissent 


esae  de  misericordia  Condiioris  agnoscit.  Unde  et 
recte  subjungltur : 

Et  kie  eral  Sumaritanus,  Samaritanus  quippe  inter- 
prctatur  custos.  Quo  ii<»mine  ille  populus  apiissime 
siguificatiir,  qui  gratias  agrndo  ei  a  quo  accepil,  Iri- 
buit  onine  quad  accepit,  quodam  modo  cantaiis  illud 
de  psalino  :  Fortitudinem  meam  ad  te  custodiam^ 
quia  ftt,  Deus^  susceptor  meus  es;  Deus  meus,  misericor^ 
dia  ejus  praveniel  me  {Psal,  lviii).  Cadit  autem  iii 
faciem,  quia  ex  malis  qiias  se  perpetrasse  meminii 
«Tiibescil.  Ibi  euiai  cadit  bomo ,  ubi  confundiiur. 
Unile  et  Paulus,  qiiasi  quibusdain  in  farie  jiccntibus 
dicebat  :  Quem  ergo  fructum  habuislis  tunc  in  i7/ii, 
in  ^ai^iii  nunc  erubescitis  {Rom,  vi)?  At  coutra  de 


Deum,  non  ut  Deum  magnificaverunt ,  aut  graiiai 
egerunt,  Quod  enim  dicit  eos  Deum  cognovisse , 
ostcndit  qiiidem  a  lcpra  fuisse  mundatos,  sed  tamen 
statim  accusat  ingralos. 

Et  aii  mi :  Surge^  vade^  quia  fides  lua  le  oahum 
fecit.  Qui  devotus  ante  Dominiim  cccidil,  surgere 
et  ire  praecipitur,  quia  qui,  infirmitatem  siiam  aubtili- 
ter  cognoscens,  humiliter  j^cei ,  per  divini  verbl 
consolationem  surgere  ad  fortia  opera,  et  crescenti- 
bus  quoiidie  mcritis  ad  perfectiora  passim  proficere 
jubetur.  Si  autem  fides  salvum  fecit  eum  quem  ad 
agendas  Salvatori  et  emundatori  suo  gratias  inclina- 
vit,  ergo  perlidi.i  perdidit  eos  qui  de  acceptis  ticfie- 
ficiis  Deo  gloriam  dare  ncglexeruni.Quapropter  el 


ascensore  equi,  id  est,  de  eo  qui  in  hujus  luundi  glo-  p  haec  iectio   soperiori   ea  ratione  conjungitur,  quod 


ria  elatos  est,  dicilur  :  Ut  cadet  ascensor  ejus  retro 
{Gen.  XLix).  Rursuinque  de  persecutorib  is  Doinini 
acriptum  est :  Abiemnt  reirorsum^  et  ceciderunt  in  ter- 
fOM  {Joan.  xviii).  Quidost  hoc,  quod  elecli  in  faciem 
et  reprobi  rtirorsum  caJuniy  nisi  quod  oninis  qni 
postse  cadit,  ubi  procul  dubio  cadil,  ubi  non  videt ; 
qui  vcro  ante  se  ceciderit,  ihi  cecidit  ubi  videi?  Ini- 
qui  ergo,  qiiia  in  invisibilibus  cadunt,  post  se  cadere 
lii(CMnlMi*f  quia  ihi  corruuut,  ubi  quid  eos  luiic  f^e- 
quatur  modo  videre  iion  possunt.  Justi  vero,  quia 
(slis  visibilibus  semetipsos  sponte  dejiciunt,  ut  in 
invisibilibn^  eriganlur,  quasi  in  faciem  cadunt,  quia 
tiinore  conipuixti  videntes,  liumiliantur. 
(Uspondi-ns  ^utcm  Jesus^  dixit :  JSonnc  deccm  muu' 


ibi  fidem  per  humilitatem  augeri  deberOy  parabola 
dala  decerniiur,  hic  autein  manifestiiii  ipsis  rebus 
ostenditur,  non  fidei  tanlum  agiiitam  rationem,  sed 
exsccutam  lidei  operationem  esse ,  quae  salvuiii 
faciat  credentem,  detqoe  gloriam  Patri  qni  est  iii 
coelis. 

liiterrogatus  autem  a  Phariseeis  quando  venit  re- 
gnum  Dei^  respondit  eis,  et  dixit :  ^on  venit  regnnm 
Dei  cum  observatione,  liiierrogant  de  teinpore  regni 
Dei,  quia  sicut  infra  Lucas  aperuil ,  existiiiiabant 
quod,  veniente  Jerosolyinam  Domino ,  confestim 
rcgnum  Dei  maiiifestarelur,  ila  ut  cl  ipsi  a|)osloli, 
liac  opiiiionc  ducii,  post  resurrectioncm  ejiis  iiiier» 
roganlcs  cum  aiercnt  :  Domine ,  si  in  ten»pore  hoc 


stri 


IN  LUCyE  KVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  V. 


5;o 


re^luet  regnum  Itrael  {Ael.  i)  ?  el  alibi  Cleoplins  :  A  menle  lutere  permitiiiur,  (|uia  Ipso  judicis  fulgorc 


No$  nutem  iperabamui  quia  ipse  eaet  redempinrus 
Urael  (Lue,  ixiv).  Noii  venit  autein  regnum  Dei  cum 
observatioiie. 

Heque  dicent,  eece  hic.  Quia  qiiando  veniat,  neque 
ab  angelis,  neqiie  ab  bominibus  potest  observari, 
•icnt  tempu»  dominicae  Incarnationis  certissimis  et 
proplietaruin  vaiiciniis  prdellxum,  etangelorum  est 
manireslatum  praeconiis,  adeo  ut  conceptus,  natus, 
el  baplizalus,  prcdicans,  el  jam  morietis  et  resur- 
gens,  atque  ad  coelos  rediens,  comitaniibus  indesi- 
Aenter  vel  angelorum  vel  hominum,  vel  cerle  mira- 
cvlorum,  sit  declaralns  indiciis. 

Ecct  enimregnum  Dei  intia  vos  e$t,  Regnum  Dei 
ieipsum  dicit,  inira  illos  posilum,  hoc  esi,  in  cordi- 


pcnetratur.  Non  ejus  ergo  veuturi  tempus  ant  locos 
potest  a  mortalibuB  observari,quiralguri8  instaroin- 
nibus  coroscus  videlicet  et  repentlnus  adveniel.  Po- 
test  auiem  h«c  Domini  responsio ,  et  de  illo  ejus 
adventu,  quo  quotidie  venit  in  Ecclesia,  noa  incon- 
gruenter  accipi^  Regnum  quippe  Dei  inira  nos  est, 
quia  qui  quandoque  judex  venturus  estomnium  nunc 
etiam  prxsens  in  eorde  fidelium  regnat.  In  lantum 
vero  saepe  turbaverunt  Ecc!esiam  hacretici ,  dicendo 
in  suo  singuli  dogmate,  manere  fidem  Chrisii,  ut  fl- 
deles  quique  lemporum  illorum  desiderent  Doroinuiny 
vel  uiio  die,  sl  fieri  posset,  reJire  ad  terras,  ei  per 
seroelipsum,  quomodo  se  habeat,  fldei  verius  inti- 
mare.   Et  non  videbiiis,  inquil,  quia  non  opus  est. 


bds  eoruro,  ubi  credidere  regnaniem.  Undescripturo  B  hoc  corporaii  visione  Dominum  redhibere,  quod  se 

mel  disperso  per  universum  munduin  Evangelii  sui 
fulgore  spiritaliter  exhibuit,  etcontra  orones  apocrj* 
phoruin  venias  indivisibllicbarltaiissuaeluceflrmavit. 
Primum  autem  oportet  iUum  mulla  paii  etreprobari 
a  generatione  hac.  Lo<|uens  multa  Dominusde  adven- 
lus  sui  gloria,  terrorem  quoque  passionis  paucis 
inserere  ciiravit»  ut  cum  murieniem  cernerent,  queoi 
glorificandumaodierant,  dolorem  passionisspepromis- 
sae  clarificaiionis  iniiigarent,  simulqtte  se  ipsi  para- 
rentp  si  glnriam  regni  diligerent,  niortis  non  horrqf e 
periculum.  Generationem  autem  non  tantum  Judaeo- 
rum,  veruin  omniiim  reprol>orum  appellaty  a  quibus 


:  Prope  est  rerbum  in  ore  tuo,  et  in  corde  tuo  , 
kac  est  ^  auicm  verbum  (idei  ,  quod  pra^icamus 
(Atm.  x). 

Elaitad  discipulos  :  Yenient  dies^  quando  desidere- 
iii  mdere  unum  diem  Filii  hominis^  et  non  tidebitii.  Iloc 
estregnom  Dei,  quod  veiiturum  sperainusdiem  vide- 
lioec  Christi  videre,  et  bene  unum  diem,  quia  in  illa 
bealitudini»  gloria,  de  qua  propheta  suspirans  aiebai ! 
Qmdmeiiorest  dies  una  inatriii  tuis  supermiUia{Psat, 
Lsxxiii) ,  lenebrarum  inlerruplio  nul!a  est,  nulla 
•altem  roerooria  miseriae  vel  doloris.quse  primaabic- 
niBt,  lucem  per|)eiuae  pacis  obnubilat.  IIujus  ergo 
diei  bonum  est  desiderare  pnesentiam,  nec  lamen 


etiam  nuiic  Filius  hominis  iu  corpore  suo,  lioe  eiC, 
niagnitudine  desiderii  nobis  oronia  flngere,  quasi  iii-  i„  Ecdesia  mulia  paiitur,  et  rcprobatur.  Nam  quam- 
ilet  dies  Domini.  Unde  et  apte  Dorainus  veiitura  ^  ^is  c;ipui  bnjus  corporis,  quod  videlicet  nos  sunius» 


pr«nuut!ando  subjunxit : 

Et  dicent  vobis  :  Ecce  j.7ic.  iVo/tfe  ire^  neque  feiline- 
wuni,  Quamvis  hgec  sentcntia  non  solum  ad  teinpus, 
sed  etlam  ad  personam  possit  inieHigi.  Etadteinpus 
({alden,  qula  exsiitere  nonnulli  qui,  curricula  com- 
potantes  ctatum,  certuro  se  consummationis  sxculi 
annum,diero,  ethoraro  dicerentinvenisse.coniraau- 
ctoriiatem  Domini  diceiitis  :  Non  est  xestrum  nosse 
tampora  vei  momenta  {Acl.  i).  Ad  personam  vero,  quia 
molti  cuotra  Ecclesiam  venere,  multi  venturi  suiit 
lueretlci,  qui  se  chhstos  asseverent,  quorum  pri- 
mus  Simon  Magus,  exiremus  auiem  iile,  major  oe- 
leris  est  Antichristus.  Si  qui  ergo  dixerintf  Ecce  Aic, 


jam  scie  su^er  oainia  libenim  exerii,  reproburum 
tainen  vuliiera  ad  ucp<Tsuum,quoddeoraumretiuet 
corpus,  seiiiii. 

El  iicut  factum  eU  in  diebui  iVae,  iia  erit  et  in  die 
Fiiii  liomnii.  Subiium  adventus  sui  diem  plurimis 
affirmal  exemplii.  Nam  qnem  fulguri  eito  oronia 
traiisvolanti  comparaverat,  eumd  m  diebus  Noe  vel 
Lot,  quando  repeotiiius  oiorttlibus  sopervenit  inter- 
itus,  aequiparat. 

Edebant  ei  bibebant^  uxorci  ducebant^  et  dabaniurad 
nuptiai,  Non  bic  juxia  vesanom  Marcionis,  et  M;i- 
nichaei,  et  Tatiani  principis  Encratitaruro  dogma  , 


eeee  ilHe,  id  est,  in  hac  vel  illa  persona,  vel  hora  ^  ^'*"i"«'*   ^®^  alimenia  damnantur,  cum  in  his  guc- 


veniro  vd  venturum  esse  regnem  Dci,  non  sunt  se- 
qoendi,  qui  aliiora  se  qujerere,  et  infanda  dicere  non 
timenL 

Nam  iicut  fulgor  coruscans  de  sub  cmlo^  in  ea  quw 
ikb  easio  iuni  fulgety  ita  erit  Fiiius  hominis  in  die  sua. 
Iloc  est  quod  psalmus  ait :  Deui  manifeitus  veniei^ 
Deni  noiter,  et  non  iilebil  (Pia/.  xlix),  quia  videlicet 
scciindus  Salvaioris  adventus  non  in  humilitate  ut 
prios,  sed  in  gloria  sit  et  roajestaie  futurus.  Et  pul« 
ehre  ait :  Coruseam  de  iub  calo^  quia  discrimen  sub 
C4)elo,  boc  est,  in  aeris  roedio  gerctur,  teste  Apostolo, 
qul  ait  :  5tmii/  tapiemur  cum  illii  in  nubibui  obviam 
Domino  in  acra  (/  Thesi.  iv).  Si  auiein  Dominus  iii 
judicio  sicnt  fulgor  apparebit ,  nullus  tunc  in  sua 


cessionis,  in  illis  naturas  sint  posita  subsidia,  sed, 
jiixta  quod  Apostolos  ait :  Omnia  mihi  licent^  eed  non 
omnia  expediunt{l  Cor.  vi),  immoderatus  potiusli- 
citorumusus  arguiinr.  Neqoeenim,  quia  hissetotos 
dedf  ndo  Dei  judicia  contemnebant »  aqna  vel  igne 
perierunt. 

Vsque  in  dietn  qua  intravit  JSoe  in  arcam ,  et  venit 
dituvium^  it  perdidii  omnu.  Noe  arcam  aedificat,  com 
Dominus  Ecdesiam  de  viris  fidelibus«  quasi  lignis 
levigaiis  adunando  construit.  Quara  perfecie  con- 
somroatam  Ingreditur,  curo  hanc  in  die  judicii  prae- 
seniia  su£  visiouis  acternus  habilator  illustrat.  Sed 
cum  arca  aedificatur,  iniqni  luxurianlur  :  cnm  vero 
intraiur,  inierciuit,  quia  qui  snnctis  hic  cerlantibus 


517 


HKDJE  VENEUAUiLIS  On.  PAliS  II.  SECT.  1.  —  EXEGETICA  GEXUINA. 


5IS 


iiisuhanl,  eis  lUic  coronaiis  aHeriia  daiiiiiationc  p!e-  A  (Gen.  iv),  de  lola  procul  dubio  pravorum  fntSia 


cieiitur. 

Smiliier  ^icutr  [actum  esl  ia  (iicbut  Loi,  edebanl  et 
kiManttemebant  et  vendebant^  planlabant  et  ccdtfica* 
hant.  rrxlermisso  Doininiis  illo  masimo  et  infando 
Sodomoruin  scelerc,  sola  ca  qiix  levia  vel  iiulla  pu- 
lari  poteranl  dolicta  cnmmeiiiorai,  ut  iiitcHigas  itli- 
ciia,  quali  p«ena  ferlaniur»  si  licita  et  ea  sine  quibus 
liX2  vila  non  ducitur  immodcraiius  acla  igne  ct 
sulpbure  puniuuiur.  Meriio  eigo  beatus  Augusiiniis, 
?isis  iioii»  con^uetudinis  illecebris,  ac  ju^to  dolore 
commotus,  eiciamat  :  cVx  peccatis  boininum,  quae 
eola  inusitaU  inborrescimus,  isitaia  vero^pro  quibus 
abluenilis  Filii  Dei  sanguis  efTusus  est,  quamvis  tam 
magiia  sint,  ui  omiiino  claudi  contra  se  faciant  re- 


damnanda  constat  esse  scniitmduin. 

In  Ula  hora  qui  fuerit  in  tecto^  et  vata  ejus  in  i^#iim,  iie 
descendat  tollere  tlla.  Hacienus  de  eo,  quod  regnum 
Dei,  iil  est  Cbristus,  nou  ciim  observalione,  sed  in«- 
spcratus  adveuiat ,  nunc  a  qualibua  idem  adveutus 
exspectari  debeal  ostendiiur.  In  lecto  ergo  esl,  qui, 
excedens  carnalia,  lanqiiam  in  auralibcraspiriialiier 
vivit.  Vasa  ejus  in  domo^  coiicui  isceiitix  suut  carna- 
les,  quas  niuiis  amaverat,  sed  supern  i  petens  iu  hoe 
muiido  reliqiierai ,  quas  iuiminenle  judicio  necesso 
esf  nullatenus  repeiat.  Illam  eniin  boram,  uon  eam 
qua  judei  venii,  sed  qua  venturusesi,  dicii,  nonqoa 
iguis  Sodoniam  desceiidii,sed  qna  Lol  eiire  cogitur, 
vel  potius  ipse  dissiinulans  ab  augelis  apprebensus 


guum  Dei ,  sanpe  videndo  omnia  tolerare,  saepe  tole-  »  eitrabiiur.  Neque  euim   venienie  et  app  irenle  jam 


rando  nonnulla  etiam  facere  cogimur.  Atque  utinam, 
o  Domine,  non  otnnia,  quae  non  potucrimus  probi* 
bcre,  faciamus.  • 

Qua  die  auem  exit  Lot  a Sodomis,  pluit  ignem  et 
iulphur  de  ccelo  ct  omnes  perdidit,  llactenus  Loi  iii 
Sodomis,  id  est,  elcctoruin  populus  iiiler  reprobos, 
ui  advena  moratur,  el  ipse  aspectu  et  auditu  jusius, 
et  Juita  inter|ireiaiionem  nominis  Lot,  eoruin  flagi- 
tia,  quanturo  valet,  decliiians.  Eieunie  auiem  Lot, 
Sodoma  peribit.  Quia  in  consummatione  s»culi  ei- 
ibunt  angeli,  et  separabunt  malos  de  medio  justorum 
ctmitieiit  tos  In  camiuum  ignis.  Ubi  notaiidum  quod 
igniset  sulpbur,  quae  deccelo  pluisse  commemorai, 
non  ipsam  percnnis  supplicii  flaiiimam,  sed  subita- 


judice  quisquam  in  hunc  muiiduin,  ut  aliquid  iiide 
rapiat,  poierit  desceiidere  velle.  Sed  hasc  hora  bodie- 
qiieagitur,  cum  veuiurum  judicein  sollicitis  praesto- 
lamur  excubiis  ,  quando  veniai  iucerti.  De  qiia 
Joannes  ait  :  FilioVu  norissima  hora  est  (/  Joan,  ii). 

Et  qui  in  agro^  similiter  non  redeai  re:ro,  Qui  ope- 
raiiir  in  Eccle^ia,  ei  sicut  Paulus  el  Apollo  plantat 
ct  rigat,  non  respiciat  speui  sascularem,  cui  renun- 
liavit. 

Memores  estote  uxoris  Lot,  Uior  Lot  s*gniflcat  eos 
qiii  in  tribulaiioue  retro  respiciuut,  ci  se  ab  spe  di- 
vinae  promislonis  averlunt.  Et  iJeo  statua  salis 
facta  est,  ut  admonendo  homines,  ne  hoc  faciant, 
tanquam  condiaut  cor  eorum,  iic  smt  fatui. 


neum  diei  illius  signiflcaiit  advenium.  Neque  eiiim  ^      Quieunque  queesierit  auinuan  suam  salvam  iaure^ 


ignls  llle  perpetuus  superveniens  impios  puniet,  sed 
Ipsl  potlus  a  conspectu  judicis  ejecti,  in  ignem  mii- 
tenrnr  aeiernum,  quamvis  et  eidein  igni  sulphur  non 
dubiteinus  inesse»  testante  Joanne,  qui  utrumque 
ignem,  et  subitae,  scilicei,  correptionis,  et  semplier- 
BSB  concrematioiiis,  describeus,  ait  :  Ei  descendit 
ifHi9  e  Deo  de  ccdo^  et  detoravit  eos^  et  diabolus^  qui 
i^ufiebttt  eos,  missus  est  in  stagnum  ignis  et  sulphuris^ 
ubi  es  bestia  et  puudopropheta  erueiabuntur  die  ae 
noeie  in  stccula  sceculorum  (Apoc,  xi). 

Sicundum  hcse  erit^  qua  die  FUius  hominis  revelabi' 
twr»  Pulchre  revelabitur,  quia  qui  inierim  non  appa- 
reus  omiiia  videt,  tonc  apparens  omnia  judicabit. 


perdet  illanr,  Duobu»  modis  ha;c  senientia  recte  po* 
tesl  intelligi,  sed  ad  unuin  omuino  fluein  uterque  iu- 
tellectus  refertur,  ut,  videiicet,  adversa  firoChiisto 
pati»  imo  ipsam  inortem  iiou  liineaiiiiui  obire.  Qui 
enim«  minante  moi  teui  persecutore,  si  non  neg^verii 
Christum,  magis  eligit  ad  tempus  salvarc  aniiuani 
suain  negando»  aeteruae  hanc  procul  dubio  perdl- 
tioni  pra^parat.  Item  qui  salutem  aniuisp  suae  qn^erit 
aeteruam,  lemporaliter  eam  hiier  persecutoram  ma* 
nus  perdere,  hoc  eat,  in  moriem  dare  non  dubitat« 
Utrique  autem  sensui  congruit  apte  quod  sequi- 
tur  : 
Etqtucunque  perdiderit  illam^  vivi/icabHeamAdtui^ 


Apparebit  autem  judicaturus  eo  maiime  temporeqno  |.  qui  bic  perdiderit,  illic  viviflcabii,  qui  propter  Chrl- 


cuuctAs  judiciorum  ojus  oblitos,  huic  saeculo  conspe 
serit  csse  mancipatos.  Quia  licet  mundi  terminus 
oiim  praefluiio  sit  venturus  in  tempore.  frigente  la- 
men  dica  flnem  cbaritate  multorum,  tanta  crebres* 
cel  bumaui  gt>neris  iniquiiaji,  ut  ineriio  debeat  cum 
ipso,  quem  inhabitat,  orbe  deleri.  Nam  et  nunc 
quidem  iiinumeros  adeo  cominessatioui  etebrictati, 
emplioni  et  venditioui,  caeterisque  mundi  rcbus  in- 
hoirere  videmus,  ut  palam  districti  judicis  irani  eos 
pniVocare  non  lateat,  sed  tamen,  quod  sine  gravi 
meerore  sapiens  quisque  saltein  cogitare  non  valei, 
pejora  jam  *jamque  superventura  formidamus.  Quod 
enim  de  una  qnondaro  peccatrice  gente  delenda  dictum 
est :  Necdum  completa  sunt  peccaia  Ammorrhaontm 


stum  morti  tradiderit,  toia  die  a*8fiinaiis  eain,  ut 
ovein  occisionis  (Hom.  viii),  eisurgente  tunc  et  ad- 
juvante  Christo,  liberam  eainiuvenietpropternomeii 
Christi. 

Dico  vobis,  ilta  nocte  erunt  duo  in  leclo  umo,  Diierat 
supra  Doiiiinus  euin  qui  iii  agro  sit  reiro  redire  non 
dcbere,  quod  ne  de  iis  tauium  qiii  aperte  du  agro 
redituri,  boc  esi,  palain  Dominum  urgsluri  sunl, 
dictum  pulareSy  pcrgit  ostendere  iionniillos,  qi:i  cum 
fac  eni  in  anteriora  tenere  videaiitur,  animo  tamea 
ac  nieote  retro  respiciant.  lu  illa  ergo  nocte,  diiit, 
in  illa  tribulaiione  tam  tenebrosa,  ut  in  eirorein 
inducautur,  si  fieri  potest,  eiiam  electi  (Jl/af/A.  iiiv) 
duo  erunt  iii  lccto,  illi  videlicet,  qui  otiuro  ei  quie- 


549  IN  LLCiE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  V.  5.0 

leai  eligani,  neque  negoiiis  sxcularibus,  ncque  ne-  A  exercens  placuii,  per  qucm  digne  bonoruni  couj  i- 
gotiis  ecclesiaslicis  occupaii,  qu£  illoruin  quies  lecii      gnm  ordo  flguraiur. 


nomine  bignificaia  est. 

Unui  assumetur,  et  alter  relinquetur,  Non  qnasi  de 
(loobtis  hominibus  dicium  est,  sed  de  diiobus  gene- 
ribiu  afrr*clioiinm.  Qni  enim  propter  Deumconiinen- 
U»  slndueril,  ui  sine  soHicitndiiie  vivcns  cogitet  quae 
f>ei  ^nni  (  /  Car,  vii),  a^sumetur  a  Deo;  qui  verovtl 
lioiiiana!  laudis  amore,  vel  alia  qualibet  vitiorum 
corruptiniie  statum  monastic-e  vii;»,  quo  imbutus 
esl,  Ijeserit,  bic  ubi  relinquendiis  sil,  Jeremiae  la- 
roeiitaiitmes  inHiiiuant,  qui  otio3:e  ciijusiibet  et  pec- 
catricis  aniiiiae  sub  Jud;ea  specie  lap*«nin  descri- 
bens,  ait  :  Viderunt  eam  honeSj  ei  deriserunl  Snbbaia 
ejus  (Thren,  i). 

Dum  erunt  molenies  in  unum,  Molenles  appellat  eos 
qiii  in  plebibns  constituti  regiiittur  a  doctonbns, 
Igentes  ea  qn;c  sont  hujiis  8:eruli,qiiosei  rt?mi(>aruin 
nomine  significavit,  tiuin  coiisiliis,  nt  diii,  peritornm 
regi  eis  fip4*dit.  Ei  molentes,  dlxit,  propteriempora- 
lium  negotiornm  orbem  atqne  circniium.  Quas  tamen 
in  unum  molentes  dixit,  In  qiiaiitum  de  ipsis  rc^bus  et 
negoiiis  suis  pixbent  u>ihus  Ecclesiiir.  Unaqua^que 
cniin  hfijus  mnudi  aciio  niola  est,  qu;e  dum  miiltas 
coras  CuDgerli,  humanas  inentes  qiiasi  i>er  gyrum 
ferlil ,  atque  ei  se  velut  farinas  projicit ,  quia 
inqnieio  cordi  seniper  ininutis^imas  cogitationes  gi« 
fnit. 

Vnm  asiumelur^  el  attera  relinquelur,  Assumelur 
ea  pars  qiia:  connuhia  propter  niiiorem  tantuin  ge- 
neris  cxercuerit,  terrenanique  sttlistiiiitiain  ob  ac- 
qnlrenda  ccelestia  dispemiaverit ;  relini|ueiiir  antcni 
qnae  conjugiis  ob  illecebras  carnis  servieril,  lerrena 
vero,  fti  qn;i  Ecclesi»  vel  pauiieribus  obiuierit,  ideo 
feeerit,  ot  qnasi,  redempio  Domino,  bU  amplius 
abandet. 

Diio  m  agro^  unus  assumetur,  et  atter  retinquelur, 
8icttt  tupra  in  lecto  uiio,  et  molentes  in  unvm  posuit, 
(ie  ft  bic  in  agro  uno  reor  inielligendutn.  Signilicat 
aotcm  eos  qui  operantur  Ecclesijc  miuisterio,  lan- 
qoam  iii  agro  Dei,  cuibuus  agricola  diccbat :  Dei  agri^ 
€ul  wra  estis  (/  Cor.  iii).  Assumetur  auteni  illc  qui 
non  edullerans  vcrbiim   Dei  (i/  Cor,  ii),   sed  sicut 


Respondentes  dicunt  itli  :  Vbi^  Domine?  Qui  dlsil 
eis  :  Ubicunque  fuerit  corpus,  illuc  eougregabuntur 
aquilas,  Duo  Salvator  iiiierrogatus,  ui»i  scilcct  boni 
assumendi,  et  ubi  sint  mali  relinquendi,  unum  dixil, 
aliud  subiiitelligenduin  reliqiiii.  Saiiclos  enim  secum 
futiiros  asseverando,  reprobos  nimirum  a  sua  visione 
secernendos,  ei  ideo  non  alibi  quam  cucn  diubolo 
damnaiidos,  insinuat.  Ubicuuqiie  ergo  ruerit  Dotni- 
nus  corpore,  iilo  congregabuniur  electi,  qui  ejiis 
piissioncm  humiliiatemque  imilaiKlo ,  tanqiiain  de 
cjus  carne  saiurantur,  quoruui  per  rcsa*  reciionem 
renovabilur,  ut  aquiloe  juventus  (Pia/.  cii).  Concinit 
etiam  siiidiis  eorum  qui  gloriam  sujiernaB  m^ijestatis 
B  lota  menie  contemplari  siiiunt,  quod  aquila  caeieras 
aves  vola:u  transgrediens,  in  ipsuin  sol  s  radium 
oculos  guudet  infigere.  Congruit  et  illud»  quod  xtitcu 
lapideiii  venieiis  resi>tcntein  suis  nidi:» sdct  adferre 
ns  forie  serpens  acceilere,  vel  pullos  aiit  ova  sua 
tangere  profsumal.  Qnia  vidclicet  omnis  sapiens,  ut 
acius  cogitatusque  suos  ab  antiqui  scrpenlis  valeat 
irruptioiie  defenderc,  illum  n<cesse  eM  iajiidein,  qui 
pr.i  cisiis  de  monte  sine  iiiaiiihus  diabjli  regnum 
stravit  (Oan.  i.) ,  boc  est,  fldeni  dilectioiiemque 
Christi  suo  seinpcr  in  peciore  servet. 

CAPUT  XVIIl. 
Dicvbat  autem  ei  parabolam  ad  iilos^  quoniam  opor^ 

te:  semper  orare^  et  non  deficerc.  Dicii  ct  A|M)stolus : 

Semper  gaudeie^  sine  iutermissiorte  orate.  Quis  autein 

poiest  iia  semtier  orarc,  e(  slne  defectu  vel  inteimis- 

sioiie  preribus  insisierc,  ut  nec  aliineuium  suuiendi, 

aut  dorinieudi  tcinpus  habeat?  Aut  ergo  dicendum 

est  eiim  seuiper  orarc,  ct  non  deficere,  qui  canonicis 

horis  quiitidie  juita  ritum  Eccleiiastic;»  traditionis 

psalmodiis  piecibuiique  consuetis  Domiuum  laudaie 

et  rogare  non  desistii,  et  boc  esse  quod  Psahnista 

dicebat :  Benedicam  Dominum  in  omni  tempora,  sem^ 

per  laus  ejus  in  ore  meo  [PsaL  isxiii).   Aut  certe 

omoia,  qux  justus  secundum  Deuin  gerit  et  dicit,  nd 

orationem  esse  reputanda.  Quia  cniui  jiistus  sine  iu- 

termi:»sioiie  qux  justa  sunt  agit,  per  hoc  sine  Inter- 

niissione  justus  orahit,  nec  uiiquam  ab  oratione  ces* 

sahit,  nisi  justus  esse  desistat. 


ei  Deo  coram  Deo  in  Christo  locutus  luerit.Qul  vero  q     Judex  quidam  erat  in  qnadam  nri/afe,  qui  Deum 


Christum  annuniiaverit  non  casie,  sed  ei  occasioiie, 
relinquetur  ab  eo.  Ncc  putoalia  generaesse  liomi- 
nuin,  qiiibus  constal  Ecclesia,  quam  isla  iria  haben- 
tia  binas  diiTerentias  propter  assumplionem  et  reli- 
ciionein ,  quamvis  in  singulis  mult£  studiorum 
▼olnntatiimque  diversitates  ad  coucordiim  tamen 
uniiatemque  concurrentes  possint  iiiveniri.  Unde  et 
Ktcchiel  propheta  tres  liberatos  vidii,  Noe,  Danicl, 
ct  Job,  in  quibus  videlicct  iribus,  praedicatores,  con- 
(inrntes  alque  conjiigati,  signali  sunt.  Nam  Noe  ar- 
fam  in  undis  rexit,  atque  ideo  figuram  rectorum 
tenuii.  Daniel  et  in  aula  rcgi  i  abstinentix  deditus 
fuiiy  vi  idcirco  vitam  contiuentium  signavii.  Job 
vero  in  conjugio  posilus,  ct  curam  domus  proprix 


iton  timebatf  et  hominem  non  reterebatur,  Vidua  au' 
tem  qucedam  erat  in  civilate  illa, « /  veniehal  ad  eum, 
dicens :  Vindica  me  de  adversario  meo ,  et  nolebat  per 
multum  tempus,  Post  hcec  autem  dixit  intra  se :  El  si 
Deum  non  tlmeo^uec  hominem  revereor^  tamen  quia 
molesta  est  mihi  hcec  vidua ,  vindicabo  illam^  ne  in 
noviisimo  reniens,  suggitlet  me,  Parabolas  Douiiiiiis 
aut  secunduin  siioilitudiaem  aliquam  pon:t,  sicut  de 
honiine,  qtii  hjbebat  duos  fllios ,  majorem  in  agco 
sibi  propinquantem «  minorem  aulcm  in  iQngiiiquo 
luiuri:intem,  aat  ex  ipsa  di>simiruudiiie  aliquid  pro- 
bat,  veluti  est  illud  :  Quod  si  (enum  agri^  quod  hodia 
esi  et  cras  in  clibanum  mitlitur^  Deus  sic  resfil,  quanta 
mngs  vos  mo  'ictc  fidei  (Uatth.  ti).  Iiaque  illud  8a- 


br^\ 


nEDJ:  VENERABHJS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  -  EXEOETICA  GENUINA. 


S»S 


rerius  genus ,  liis  verbis  a«ljuiigi  polesl :  SicHi  Wud,  A  ne  qiiis  slbi  f«rie  dc  superfacua  flcle,  ci»giiirione.  vel 
i/a  eli//iirf.noc8uleinpos'eiiiis,liisverbl8:Sif7/M//,      eliaiii  conressione  blandirelur ,  moi   allera  juncla 


qtianlo  fnagi$  Hlud?  Aul,  si  illud,  quanto  ttitniit  iUwi? 
Sed  alicubi  obscure»  alicubi  aperie  Isia  ponuntur 
llic  ergo  iniquus  judex  non  ex  similitudine,  sed  ex 
dissimilitudine  adbibilus  est.  Non  enim  ullo  modo 
illo  injustns  judex  pcrsonam  Dei  allegorice  susilnei, 
sed  laroen  quantum  Deus ,  qui  bonus  ei  jostns  est, 
curet  deprecanles  se,  binc  conjici  Dominns  voluif, 
qiiod  nec  in]u$ius  liomo  eoa,  qui  illum  asstduis  prc- 
cibus  tunduiit,  vel  propter  tsdiuin  devitandum  po- 
lcsl  conlemncre.  Nam  lioc  cst  quod  ait :  Jfe  venient 
suggillei  me.  Ipsa  vero  vidua  potest  babere  similitn- 
dineni  Ecclesiac,  quod  desolata  videtur,  donec  veniat 


parabola  diligentius  ostendit  a  Deo ,  (Idet  non  frerbo 
examinanda ,  sed  opera.  Inier  quae  nimiruro  openi 
iiiaxime  regnat  bumilitas.  Unde  el  supra,  cum  Udem 
grano  sinapis  minuto  quidero,  sed  ex  contritiotie  fli- 
granti  coinpararet,  quasi  exponendo  aubjunxit :  Ctmi 
fcceritit  omnia  qum  pnecepta  iunt  vobii,  dicita :  Seni 
inuiHes  tumus  {Luc.  xvn).  Cui  conlra  superbi,  cam 
nequaquam  umnia ,  sed  modicum  quid  eoram  qiua 
praecepia  sunt  faciant,  non  solum  mox  de  aua  jesiiUa 
pnESuinunt,sed  et  inGrmos  quosque  de8picioni,aiqao 
ideo,  quasi  flde  vacui,  cum  oraverint,  non  exaodian* 
tur. 


D.tininus,  qul  tamen  in  secreto  etiam  nuuc  curam         Ouo  hominet  ascenderunt  in  lemplum ,  ut  orarem 


f  jus  gerit 

Ait  autem  Dommut :  Audite,  quid  judex  iniquitatit 
dieit.  Deus  autem  non  faciet  vindictam  electorum  tuo  - 
rum  elamantium  ad  te  die  ac  nucte  ?  et  patientiam  ho' 
bebit  in  illit?  Dico  vobit,  quia  clto  faciet  vindictam 
ittorum  ?  Si  quem  movet  cur  electi  Dei  se  vindicarl 
deprecentur ,  quod  etiam  in  Apocalypsi  Joannis  de 
martyriboa  dicitur,  cum  apertissime  moneamurut 
pro  nostris  inimicis  et  persecutoribus  oremus,  iniel- 
ligendum  esi  eain  vindictam  esse  justorum  ,  ut  oni- 
ues  mali  pereant.  Pereunt  aotem  duobus  niodis,  aut 
convcrsatione  ad  juatitiam,  aut  amissa  per  suppli- 
ciom  potestate,  qua  nunc  adversus  Ixmos,  quandiu 
^oc  ipsuin  bonis  expedit,  vel  lempomliier  aliquid 


Vnut  Pharitffut  et  alter  Pubticanus,  Publicaiioa  bu- 
mililer  orans,  ad  illa  prsratae  vidu:e ,  hoc  est,  Ec- 
clesiae  membra  pertinct,  de  quibiis  supra  dicitar : 
Deus  autem  non  faeie^  vindiclam  eleetorum  tuwum 
elamantium  ad  te  ?  Pbarisaeus  autem  meriia  jactaoa 
ad  ea  de  quibus  terribilis  in  conclusione  sentenlia 
subdilur  :  Yerumt^men  Filiut  hominit  viHiem ,  jntfaa 
inveniet  fidem  in  terra  ? 

Pharitaut  i/oiii,  ha:c  apud  te  orabat :  Deut^  ffrmtiu» 
ago  tibit  quia  non  tum  tieut  cceteri  hominum^  raptori$^ 
injutti^  adulteri,  velut  etiam  hic  pubticauut.  Quaioor 
sunt  species,  quibus  omnis  tumor  arrogamiain  de* 
monstratur,  cum  bonum  aut  a  semeiipsis  babere  ae 
aestiinant,  aul  si  sibi  datum  desuper  creduot,  |^ 


valent.  Quem  finem  justi,  cum  venire  desiderant ,  ^  guis  se  lioc  accepisse  meriiis  puiant,  aut  certe  cuffl 
quamvis  pro  inimieis  suis  orent,  lamen  non  absurde  *  jactant  se  babere,  quod  non  babent,  aut,  deapectia 
vindictam  desiderare  dicunlnr. 


Verifmfameii  Fitiut  hominit  veniens^  putas  inveniet 
fidem  in  terra  ?  Quamvis  omnipotens  Conditor  sem- 
per  electos  suos  ad  se  clamantes  sit  vrndicare  para- 
tus,  in  dle  tamen  Judicti,  quod  trcmenli  est  corde 
retinendum,  cum  Idem  Conditor  in  Torroa  Filii  bomi- 
nis  appanierit,  tanta  erit  raritas  eleetorum  ,  ut  non 
tam  ob damorem  fideliuni  injuste  damiiatorum, quam 
ob  eoroin  lorporem  juste  damnatorum  totius  jam 
muodl  sit  aceeleranda  ruina.  Quod  autem  Dominus 
qnaal  dubiiative  dicit:  Pulos,  inveniet  fidem  ?  non 
dubitai,  sed  arguii.  Yerbo  qiiippe  dubitationis  incre- 
paiur  infldelitas,  non  opinatur  divinitas.  Nam  et  nos 


csBteris,  singulariter  videri  appeiunt  habere  qood 
habent.  Qua  Pliarisaeus  isl»  jactanliae  peste  laboratse 
deprebeiiditur,  qui  idcirco  de  templo  absque  justi- 
licatione  descendit ,  quia  bonorum  operum  merita 
sibi,  quasi  singulariter  tribuens  ,  oranti  publicano  ae 
prxtulit. 

Jejuno  bis  in  SabbatOf  decimas  do  omnium  quce  pot- 
tideo,  Ezccbiel  proplieta  de  ostensis  sibi  coeli  aoima- 
libus  scribit.  Et  totum  corpiis  plenum  oculis,  in  cir- 
cuitu  ipsorum  quatuor.  Corpora  quippe  animaliom 
idclrco  plena  oculis  describuntur,  quia  snnctorum 
aclio  ab  oinni  parie  circumspecta  est,  bona  deside- 
rabiliter  providens,  mala  solerter  cavens.  Sed  not 


aliquando  de  rebus ,  quas  certas  habemus,  increpa-  ^  sacpe,  dum  aliis  rebus  intendimus ,  fit  ut  alia  iiegli< 


tive  verbum  dubitalionis  ponimus,  cum  corde  non 
dubitemus.^elut  si  indigneris  servo  tuo  ,  et  dicas  : 
Contemnis  me,  considera  forsitan,  dominus  tuus 
sum.  Et  Apostolus  ad  quosdam  contemptores  siios : 
Pwo  autem  (iiiquit)  et  ego  tpiritum  Dei  habeo  {I  Cor. 
vii).  Qul  dicit,  puto,  dubilare  videtur.  Sed  illc  incre- 
palitt,  non  dubitabat.  Iia  ergo  et  Doniinus  scit  qui- 
dem  omnia,  per  quem  facta  sunt  omuia,  et  tamen 
dulNtando  increpat  tnfideliiim  corda. 

Dixit'autem  et  ad  quotdam  qui  in  te  confidebant 
tan^iuam  jutti^  et  atpernabantur  ccBterot,  parabotam 
istam,  Qnla  parabolaro  Dominus,  qu.i  semper  orare 
el  non  deficcre  docebat ,  ita  conclusit,  ut  diceret, 
venieote  judice,  difncile  fidcm  in  tcrra  rcpcriend.tni, 


gainus.  Et  ubi  negligiinus ,  ibi  procul  dubio  oculum 
non  habenius.  Nam  ecce  Pharisaus  ad  exhibendam 
abstinentiam  ,  ad  impcndendam  niisericordiam,  ad 
refereiidas  Deo  gratias  oculum  liabuerat,  sed  ad  hu- 
inititaiis  custodiam  non  habebat.  Et  quid  prodesl 
quod  contra  hostium  insidias  pene  tota  civiias  caute 
custoditur,  si  unuin  foramen  apeitum  lel.nquitnr, 
unde  ab  hosiibus  intretur. 

Et  pubtit-anus  a  longe  slans  nolebat  nec  oeutot  ad 
cfetum  tevare^  sed  percutiebat  peetus  suum ,  dieene  : 
Deut,  propitiu%  etto  mihi  peuatori.  Dico  vobit^  detcen» 
dit  hic  juttificatut  in  dumum  tuam  ab  ilio»  Quaniam 
venisc  fiduciain  digne  pcenitemibus  pra:bet ,  qucd 
publicanuSy  qui    reatum  suac  ne^uiiiac  pcrfccte  co- 


k;3  in  LUCiE  evasgei.ii;m  expositio.  -  un.  V.  m 

«^mvit,  Qevif,  confcs<ius  est,  ct  si  injtslus  ad  tcm-  A  gitier  bone^  quid  faciens  vUam  (eiernam  poivdebt? 


Iiium  Tcnlt,  jusiificaitts  n  tempto  rediit.  Typice  niitem 
Piiarisaens  Jtidoeoruni  ea  populus  ,  qui  ex  jusiifica« 
lioiiihus  legis  extoiiit  merila  sua.  Pulilicanus  vcro 
gentilit  est,qoi  longe  a  Deo  positus  conntetor  peccata 
«oa.  Quorum  unns  superbiendo  recessit  humiliatus, 
alter  laroenlando  appropinquare  ineruit  exaltatus. 

Qnia  omnfi  qm  te  exailal  ImmHiabilur^  et  qui  se  iiumi- 
li€i  esaltabiiur.  Ei  de  utroque  popiilo  praefato,  ei  de 
oiuni  tuperbo  Tel  btimili  recte  potest  intelligi ,  sicut 
et  illod  qnod  alibi  legimus :  Anle  ruinam  exallalur 
eor,  at  anie  gioriam  iumHtatur  {Prov.  xvi).  Qua(>ro- 
pter  et  de  vcrbia  elali  Pharisxi ,  quibus  buniiiiari 
merait ,  possumus  ex  diverso  formam  humiliialis, 
qua  tublimemur,  assumere,  ut  sicut  ille  consideratis 


Audierat  credo  isle  princeps  a  Domino  tantum  eos 
qni  piierum  velint  esse  simil  s  regnum  Dei  intr.itu« 
rns,  aique  ideo  tracutus  ceriioris  sollicilus  poscit 
sibi  non  parabolatim,  sed  palaro  quibus  operum  me- 
ritis  vium  aeternam  consequatur  exponi. 

Dini  autem  d  Je$us  :  Quid  me  dieis  bonum?  nema 
boHNs ,  fi/si  solus  Deus.  Quia  niagistnim  vocaverat 
bonum,  et  nou  Deum,  vel  Dei  Filium  conressua  erat, 
discit  quemvis  sanctum  bomioem  comparalionc  Dcl 
non  esse  bonom.  De  quo  dicitur :  Conliicmim  Do- 
mino,  quoniam  bonus  {Fsal.  cvi).  Solus  auiem  Deus 
bonus,  non  Pater  solus  intelligendus  est,  sed  et  Fi- 
lius,  qui  dicit :  Ego  sum  Pastor  bonus.  Sed  el  Spiri- 
ritus  sanctns ,  quia  Pater  de  ccelo  dabit  Spiriium 


ei  pejorum  vitiis,  et  suis  virtutibu»,  est  elaius  ad  ■'  bonum  petcntibus  se  ( Luc.  xi ).  id  est ,  ipsa  una  el 


ruinam,  ita  nos  non  nostra  solum  pigritia ,  sed  et 
meliorum  Tirtutibus  inspectis.bumiliemur  ad  gloriam, 
qnatenua  onusqoisque  nostruin  bxc  apud  se  supplcx 
ac  sabroissus  obsecret :  Deus  omnipotens,  miserere 
•opplici  too»  qoia  non  sum  sicut  innumeri  servi  tui, 
contemptn  scculi  sublimes,  justitiae  roerito  gloriosiy 
casiitatislaiide  angelici,  velut  etiiiro  muili  illorum  qni 
post  flagitia  publica  poenitendo  libi  menierunt  esse 
devotl.  Qui  etiam,  si  quid  boni,  tua  gratia  largiente» 
fecero,  quo  Aoe  hoc  faciam ,  quuve  a  te  districtiooe 
pensetnr,  ignoro. 

Aferebant  autem  ad  iHum  et  tnfantest  ut  eos  iange» 
rei.  Quod  eum  viderunt  discipuli^  increpabanl  iltos. 


individua  trinitas,  Pjter,  Filius,  et  Spiritiis  sanctus, 
solus  et  onus  Dens  bonus  est.  Noo  igitur  Domiuus 
sc  bonuro  negat,  sed  csse  Drinm  siguiOcat.  Non  se 
magistrnm  bonum  non  esse»  sed  magistnim  absqne 
Deo,  nullum  bonum  esse  testalnr. 

Mandaia  nosti :  Non  ocddes^  non  mceckaberis^  ne« 
furtum  facies ,  noii  falsum  testimonium  dices.  HonortL 
patrem  luum  ei  matrem.  llxc  est  puerilis  innocetiUx 
casiitas,  quac  nobis  imilanda  proponitur,  si  regnani 
Dei  volumus  ingredi.  Notaiidum  sane  quia,  juatiiia 
legis  suo  tempore  custodiia,  non  solum  bona  terrae, 
sed  et  vitam  confert  aeternam. 

Qui  aii :  Umc  omnia  cusiodlvi  a  juventuie  mea.  Qice 


£t  baee  homilitatis  roagisterio  lectio  plena  micat,  ^  audito^  Jesus  aii  ei :  Adhuc  unum  tibi  decst.  Non  esi 


qo.-e  videlieet  innocentes  ac  simplices  ad  Doroini 
graUan  pertingere  posse  demonsirat.  Increpabant 
aotem  ofl^erentes  discipuli,  non  qtila  nollcnt  infanti- 
bua  Salvatoris  et  maou  et  voce  benedici,  sed  qiiod 
needain  habeutes  plenissimam  fidem,  puiarent  eiim, 
io  slmilitodlnem  iiominuro ,  oflerentium  importuni- 
i»te  bssari. 

/etm  autem^  convocans  illos,  dixii :  Siniie  pueros 
mcnsre  ad  me,  et  noiUe  eos  vetare.  Talium  est  enim  re* 
qusim  Dei.  Significanter  dixit  talium,  non  istorum» 
«it  oatenderet  non  ae'aiem  regnare ,  sed  mores,  ef 
lils  qol  siroilem  baberent  innocentiaro  et  simplicita- 
teui  prmiiim  repromiiti.  Aposiolo  quoqoe  in  eam- 
detn  seBtentiam  congruente  :  Fratres ,  nolite  pueri 


putandus  hic  princeps  cum  legis  se  mandata  custo- 
disse  dicebat,  esse  mcDtitus.  sed  simplicitcr  ut  vixe* 
rii,  esse  confessus.  Quia  si  mendacii  noxa  reus  tene- 
retur,  nequaquam  Marcus  evangelista  de  illo  scribeos 
adjiceret :  Jesus  autem  intuitus  eum^  dilexit  eum »  es 
dixit  illi :  Unum  iibi  deest :  Vade ,  et  quatcunque  Ac* 
bes,  vende  {Marc.  x),  et  caetera.  Diligit  enim  Doml* 
niis  eos  qui  legis  roandala,  quamvis  loinora  cuaie* 
diuRi«  sed  nibilominustquod  in  lege  minus  fuerat  Us 
qui  perfecli  esse  desiderant  ostendit. 

Omiiia  qna!cunque  liabes^  vende^  ei  «(a  paiiperi6tif«  at 
habebis  thesaurum  in  ceelo^  ei  veni^  sequere  mi.  Qui- 
cunque  perfectus  esse  voluerit,  debet  vendere  slcot 
Ananlas  fedt  et  Sappbira,  sed  lotum  vendere ;  et 


/leri  sendbuSfSed  malitia  parvuli  estote.  Senso  autem,  0  cun  vendideril,  dare  omne  paoperibus,  et  sic  sibi 


oift  perfecti  sitis.* 

AmaiCdco vobis,  quicunque non aeceperii regnum Dei 

^ui  psur^  non  intrabil  in  illud.  Sicut  puer  non  per- 

MTerat  in  iracondia.  non  laesns  raeminil,  non  videns 

^lchram  mulierem  delectaiur ,  non  aliod  cogiut, 

^liod  loquilur,  aic  ct  vos,  nisl  lalem  babueritis  inno- 

«seoUam,  et  aoimi  poriiaiem,  regnnm  ccelorum  non 

poterliis  loinre.  Aliter :  Regnom  Dei » id  est  dociri- 

KTangelii,  sicot  pner  accipere  jubeniiir,  qu:a 

in  disccndo  ncque  contradicit  doctoribus,  ncque 

mlODes  el  verba  componit,  adverstim  eos  resislea^, 

Mil  fideliter  suscipil  quod  docetur,  et  cum  metn 

^blempeiat  et  quiesclt. 

I^t  interrogavit  eum  quidam  pri.iceps^  dlcens  :  ila- 
Pathol.  XCII. 


pr-jeparare  theiaurum  in  regoo  ccclorom.  Nec  boe 
ad  perfectionem  sufficit,  nlsi  pott  coniemptas  divitias 
Salvatorem  sequatur ,  id  esl ,  relictla  uialis  fadat 
bona.  Facilius  eoim  sacculus  contemtiiiur,  qoaui 
voluiiias.  Multi  diviiias  relinquontea  Domioom  iinn 
sequuntur.  Sequitor  aulem  Dominom,  qui  imltator 
ejiis  est,  et  per  vestigia  illiiis  gradilur.  Qul  euim  di- 
cit  se  in  Christo  credere ,  debet  quomodo  llle  ambui> 
lavii,  et  ipse  pmbalare* 

II  is  ille  auditis^  contristatus  est^  quia  dives  eral  uaida. 
Il;rc  esi  sapcnli  Iristiiia,  qu.-e  mortem  operaiar.  11« 
diviii»  fallaces ,  quss  spinarum  instar  •emeniem  suf* 
(ooiivere  dominicam. 

Viitens  autem  illum  Jesus  tristem  factumf  dlxtl: 

18 


\iyj>.¥,  VENERABIUS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  -  EIEGETICA  CEiNULNA. 


556 


Quam  dificile  91«  pecuniat  habent  in  regnum  Dei  in-  A  significall  sunt,  in  rpgnam  CGeioruai  ftini  intfdturi 

irabunl !  Claret  quideia  quia  qui  hic  multiplicandis     cum  suls  cupiditatibus  et  superbia,  sed  potsibiltt 

divitiis  Incuiubunt,  alterius  f iiae  gaudia  quaerere  con- 

lemnunt ,  sed  intcr  pccunias  habere ,  el  pecunlas 

amare,  nonnuila  distantia  esl.  Mulli  eiiim  habenles 

non  amaai.  Hulii  nen  habeDtcs  amant.  Item  alii  ei 

babeni,  el  araant,  alii  nec  habere  nec  amare  se  divi- 

tias  sacculi  gaudent ,  quoruro  tuiior  sialus  est,  cum 

Apostolo  dicenliuin  :  Nobit  mundue  crucifixui  e$t,  et 

noi  mundo  {Galat.  vi).  Unde  ei  Salomon  non  ait,  Qul 

babel ,  sed  qui  amat  divitias,  [ructui  non  capiet  ex  ei$ 

{Eccle.  v).  Ei  Ipse  Dominus  secundum  Marcum  ,  ob- 

stupcscentibus  iii  verbis  hujusce  senientiae  dlscipulis, 

exponcndo  sub]uniit :  Filioru  quam  dificile  eet  eon- 

fidentes  in  pecunii$^  regnum  Dd  introire  {Mare.  x) ! 


est  Deo  ut  per  verbum  (skut  etiam  factum  este  et 
quoiidie  fieri  videmus)  a  cupiditate  iemporaliiim  ad 
cbaritatem  ctemorum,  ct  a  perniciosa  auperbia  ad 
buniilitatem  saluberriinam  converiantur. 

Ail  autem  Petrus :  Ecce  nos  diminmus  omnia^  ei 
seeuii  sumus  te,  Crandis  fiuucin.  Petrua  piscaior 
erai,  dives  nou  fucrai,  cibos  manu  et  arie  quaere- 
bat,  et  tamen  loquitur  confidcnier,  Dimisimus  om" 
nia.  Et  quia  non  surficit  tantum  dimillere,  jungit 
qo  id  perfectum  esi  :  Et  ucuti  sumus  te.  Feci- 
mus  quod  jussisti ,  quid  igitur  nobis  dabis  praemiif 

Qui  dint  eis :  Amen  dico  vobis^  nemo  esl  qui  reK- 
quit  domum^  aut  parentes,  aui  fralres,  aul  nAoriffii^aiil 


Et  noiaiMfaim  quod  non  aii  Impossibile,  aed  Dinicile,  B  filios,  propter  regnum  Dei,  et  non  recipiat  multo  plura 


hoc  est,  maiimi  laborls  esse  pecunias  babentes,  vcl 
iii  pecuniis  coufidentes,  exutis  philargyriae  reilnacu- 
lis,  aulam  regni  cceiestis  intrare. 

FaeHius  est  enim  eamelum  per  foramen  aeus  trans- 
tre,  quam  divitem  intrare  in  regnum  Dei,  Sl  facillus 
est  eamelum  ingentibos  membris  euormcm,  sngu- 
stom  furamen  acus  penetrare,  qusm  di\!tem  intrare 
iii  regnum  Dei,  nollus  ergo  dives  intrabit  in  reguum 
iK*i.  Ei  quomodo  vei  in  Evangelio  Matthsus,  Zac- 
cbaens,  ci  Joseph ,  vel  iii  Teteri  Tesiamento  quam 
plurlmi  divites  Dei  Intraverunt  in  regnum?nisi  forte 
qina  divltias  vel  pro  nihilo  habere,  vel  ex  ioio  reiin- 
quere»  Domino  inspirante,  didiceruntf  Nunquid  enim 
David  in  regni  divitiis  confidebai,  qui  et  de  semetipso 
canii :  Qucnkm  unkus  et  pauper  smm  ego  {Ps.  xxiv). 
El  allos  horutur :  Divitim  it  affiuant,  nolite  cot  appo^ 
nm  {Ps.  Lxi)f  Crcdo  non  ausus  dicere  Nolite  suscl- 
pere.  ffonquid  Abraham  Domino  substaniiam  pne- 
iulisso  credibile  est,  pro  qoo  onieom  ferire  non 
dubitavit  bsredemf  Atiiori  autem  sensu,  faciiins 
esi  Cbrisiom  pati  pro  dilectoribus  saeculi,  qnam  dt- 
lectores  saeculi  ad  Christum  posse  convertl.  Cameli 
enim  nomine  se  inteUigi  voluii,  qoia  sponte  buroilia- 
lus  t  inflrmitaiis  nosirae  onera  sustulit.  In  quo  enim 
manlfebtitts  intelligiior  qoam  in  ipso  quod  scriptum 
est :  Quanta  magnus  es^  humilia  te  in  ommbus  {Eceli. 
iii)f  Per  acum  autem  punctlones  significat,  per  pan- 
ctiones  dolores  in  passione  soseeptos.  Foramen  ergo 


C 


tn  hoc  tempore,  et  in  sesculo  venturo  vitam  eetemam. 
Quidam  ex  occasione  hujusce  senteutiae  Judaieam 
mille  annorom  fabulam  poat  resurrectiooem  jusio- 
rum  aediflcant,  quando  omnia  qux  propler  DeiMi 
dimisimus  multiplici  nobis  sint  fenore  reddeoda, 
insuper  et  vita  %*terna  donanda.  Nec  videni  inepii 
quod  ei  si  in  caeieris  digna  sii  repromissio»  in  sxo- 
ribus  tamen  juxta  alios  evangelistas  centenls  appa- 
reat  turpitudo;  praesertim  cum  Dominus  ei  in  resur- 
reciione  nubendum  non  esse  testetur,  ei  juxia 
evangelistam  Marcum  ea  quae  dimissa  fuertnt  in  boc 
tempore  cum  persecutionibus  accipienda  conflrmei : 
quas  utique  persecutiones,  llli  chiliasiae,  sicoi  et 
caetera  contraria,  mille  aonis  suis  iiicommodis  ab- 
esse  dogmatizant.  Sensus  igitur  iste  esi.  Qui  propier 
regnom  Dei  acquirendum  omnes  affectus  contempse* 
ril,  omnes  saeculi  delicias  luxusque  calcaverii,  mnlio 
plora  in  praesenti  recipiel,  quia  a  fratribus  atqoe 
consortibus  propositi  sui,  qui  ei  spiritali  gluiioo 
colligantur,  multo  gratiorem  etiam  In  hac  vita  reci- 
piet  chariuteni.  Hanc  siquidem  quam  inter  parenies, 
ac  filios,  atque  germanos,  conjuges  vel  propinqaos» 
sive  societas  copulae,  seu  consanguinitatis  necessi- 
iudo  conjungit,  satis  brevem  esse  consiai  ac  fragi- 
lera.  Deniqae  intcrdum  etiam  bonesta  causa  inierve- 
niente  divellltur.  Soli  perpetuae  conjuncilonis  reti« 
nent  uoliatem,  atque  indiscrete  possident  oniversa, 
qui  omnla  sua  esse  qnae  fratrum,  omnia  fratrum 


acus  dicii  angustias,  passiones.  Qoa  scissa,  nosirae  |.  credunt  esse  quas  sua  suni.  Lege  Actus  aposiolorum 


quasi  vesiimenta  naturae  quoilammodo  resarcire » id 
tst,  reeoperare  dignatus  esi,  quatenos  posi  lapsiim 
oielios  leformatl,  gaudeamus  ad  testlmoniom  Apo- 
sioli,  dicetiiis :  Quicunque  erdm  in  Christo  baptitati 
esiis,  Christum  induistis  {Galat»  111). 

Et  dixermnt  qui  audiebant :  Et  quis  potest  satvus 
fieri  f  Quo  pertinel  ista  responsio,  cum  incompara- 
biliier  ninjor  sii  turba  paoperom,  qox,  divltlbus 
perditis,  poiuerit  salvari,  nisi  qoia  intellekeruni 
omnes  qol  diviiias  amant,  eiiartisi  adipisci  nequeant, 
in  divlium  numero  deputari  f 

Ait  illis  :  Qua  impassibilia  sunl  apud  homines^ 
passibilia  sunt  apud  Deum.  Non  iia  acciplenduro  esi, 
quod  cupidi  ei  superbi,  qui  nouiine  iilius  diviiis 


quia  multitudinis  credeBlium  erat  cor  et  aoima 
una^  et  erant  illis  omnia  communia,  nullusqae  egens 
erai  inter  eos  qui  sua  pro  Doraino  reliqoeruni.  De 
qaibus  et  Paulus  aii :  Tanquam  uihil  habentes^  el  om- 
iim  possidentes  {II  Cor,  vi).  Recipietur  sane  etiam 
de  continentia  eoiijugali  multo  major  suavitas  ab 
illa  quae  eis  inviccm  per  commisiionem  sexuum 
praebebatur.  Uxorem  ante  in  lasciva  passione  desi* 
derii  possidebam,  hanc  eamdem  in  honore  sanciific»» 
lionis,  et  vera  Cbrisii  driectione  possideo.  Una  csl 
mulier,  sed  ceniuplum  crcvit  meritum  casiiiaila. 
Nam  quod  secundum  Marcum  ilicltur :  Accipiet  centiet 
tanlum  nunc  in  tempore  hoc^  domos^  et  fratresy  et  $0' 
rores^  et  matres,  et  fHios^  et  agros  cum  persecuti\jnibu$ 


9SI  IN  LUCiC  EVANGELIUM  EXrOSITIO LIB.  T.  5SS 

{MmCk  t),  polest  aliiiis  accipi.  Centenariut  qiiippe  x  subeuiidae  enicii  ftMrinientuni  qiiod  AMibus  amor 


minienit  de  slnisira  translaius  ad  deiieram,  licel 
eanidem  In  ffexo  digitontiii  videatur  tenere  flgnrant, 
ntankim  tamen  quaniiiatis  magnitudioe  supercresdt, 
qvia  Tldelieet  aiilversl»  qui  propier  regnum  Del  lem- 
poralia  spernunt,  eiiam  in  iiac  vita  perseeutlonibos 
plerilssima  ejusdem  regni  gaodia  (ide  eeru  deguilanl, 
ali|«e  In  exspcctatione  patri»  ccelestis»  omniom  pa- 
rllf r  eleciorum  sincerissima  dilectione  rronntor. 

ilsttfflipsll  oiflem  Jeiut  cfiiodtfcim,  el  otl  t7/it :  Ecci 
uciMlSHms  Jeroioiymamt  ei  centuminabuHtur  omnia 
qum  9anpia  iarnl  per  prophtiai  do  Filio  komitn$.  Tra' 
immr  omm  gontiinu^  H  iiiudelur,  H  /lagelialnturt  et 
eonepuetur,  Et  po$tquam  (lageliauerint^  oeddeni  oum^ 
et  dk  lertia  reiurget,,  PRevidens  Salvat(»r  ex  paasione 


abaeondil,  infldelibus  invidia  pandil. 

Factum  eU  autem,  cum  appropinquaret  Jerioko^ 
atcuBquidam  eedeiHit  eecue  viam  mendieans.  £i  ckm 
audiret  turinun  pmetereuntem^  interrogtiikU  quid  koo 
es9H.  Dixerum  ei  quod  Jeeue  Nasarenus  transiret.  Cm» 
cus  isie  per  allegoriain  genus  humanuin  signiilealt 
quod  In  parente  prinio  a  paradis»!  gaudiis  expulsoni» 
claritatem  supernss  luds  ignorans.  daronatlonla  ans 
tenebras  patilur ;  sed  cum  Jericlio  appnipiiiqnafo 
Jesus  dicitur«  C9cus  illuminatur.  Jericbo  quippo  in« 
terpretatur  iuua.  Luna  autem  iu  sacro  eloquio  pro 
defeciu  ponilor  carnis,  quia  dum  menstruis  ino- 
nientla  decrescit,  defecturo  nostrx  mortaliutis  de- 
signal.  Dom  igilor  Cooditor  nosier  appropiiiquai 


soa  disclpoloruin  animoa  pertorbaiidos,  eia  longe  B  Jericho,  cxcoa  ad  lumen  redii,  quia  dum  Diviniua 


anio  el  f  joadem  pjuionis  posnam,  et  resurrectionis 
»09  gloriaiu  pradidt,  nt  euro  morienlem,  aicul  praa- 
dictnm  osael«  cernerent,  eiiam  resnrrectumm  uuu 
dublurenl.  Prxvidens  etiam  quosdaro  haeretiooa  In 
Eccleaia  foloros»  qui  Cliristum  dicereiit  legi  prophe- 
tisqoe  docoisse  contraria»  aliumqiio  Veteria  Testa- 
weoil,  aiqoo  aliuro  Novi,  Deum  esse  credeiidum, 
osiendil  propheurum  prasagia  non  alio  magis  qiiain 
ad  aiua  dispeoaaiioniSt  quam  pro  nobis  lemporarie 
soacepii,  inlendisae  mysterium»  adeo  ut  consuin- 
BMiio  ail  propheiiae,  sua  passionia  et  posterii»ris 
Kloriae  oelebrau  perfectio.  Mec  non  et  paganorum 
demoiitiam  qoa  ejus  crucem  deridenl,  apertissime 


defectum  no8tr«carnia  aoscipii,  bumanum  genoa  lu* 
men  quod  amiserat  recipii.  Qui  videlicet  caecua  rodo 
el  juxta  viam  sedere,  ei  mendicans  esse  describiiur. 
Ipsa  enim  \eritaa  dixit ;  Ego  uia  {Joan.  xiv),  Erfo 
qul  aetemai  lucis  dariutem  oesdi,  cscus  esl ;  acd 
si  jam  lii  Redemptorem  credit,  loxta  viam  aedei.  Si 
autcm  J:im  credii,  sed  nl  seternam  locem  redpial« 
rogare  dissimulat,  atque  a  predbua  ceaaal,  eaBCus 
quiJem  juxta  viam  sedet,  sed  miniroe  mendlcal.  6i 
vuro  el  credii,  ct  exorat,  et  JoxU  viam  sedet  caecps» 
et  roendicat, 

Et  ciammit^  dicent :  Jesu  Fiii  Dairid^  miserero  mm. 
Et  gui  preeibant  increpabani  eum  ui  taurei.  Ipoo 


eoBfnUl.  quando  proximm  suae  passionis  et  lempus»  ^  uero  mulio  magte  ciamabat^  Fiii  Daoid^  mieeroromoi. 


qnaai  fnlurorum  pneadus  ostendit,  el  locum  quasi 
monia  intrepidui  adiit. 

Ei  ipst  nihii  korum  Inteiiexeruni,  Et  eral  verkum 
istud  akseondUum  ab  eis,  oi  non  inteiiigebant  qwo  di^ 
eekamtur.  Legimus  in  Evangelio  secundum  Joannem» 
diceiiie  Dominu :  Si  exaiiatui  fuero  a  terrot  omnia 
irakmm  ad  me  ipsum^  respondisse  turbam,  atque 
dixiaao :  Nos  audiuimus  ex  lege  qma  Christus  maiul  in 
mncrnnm.  Et  quotnodo  iu  .dicis^  OporUt  exaitari  fUhm 
kotninie  (Joan,  xii)?  Quid  esl  ergo  quod  disdpttU 
loiiea  aibi  replicatum  dominicae  passiouis  arcanum 
uaeUigeffo  neqoeunlt  et  Judaei  ad  uouro  verbumf  et 
tnm  obaoire  poaitum»  ui  boc  expositione  dignum 
EvaofoiiaU  ducat :  Uoc  autem  dieebat^  inquit«  si|rnt* 


C 


Quid  isti  deaigiiani.  qul  Jesom  vonientem  praeeednnlp 
oiii  desideriorum  carnallum  torbaa  lumallusqao  fi- 
liorum»  qiii  priusqnam  Jcaus  ad  cor  noatrum  voniait 
tA:nutioiiiiMis  suis  cogiutionem  oostram  diasiponli  ei 
voces  cordia  in  oratione  pertorbonl?  Saepo  namqnn 
dum  converti  ad  Deom  poal  perpetraia  vitia  nln- 
mos,  dum  contra  Iubc  eadem  exorare  viiia»  qiNi 
perpelravlmua,  conamnr»  occumioi  cordi  phamaft* 
mau  peecatorum,  quae  fecimus,  meiitis  n  istraiaeiom 
reverberant,  conruodunt,  animom  et  vocem  noatr» 
deprecatiouis  premuol.  Sed  quem  lurba  incrcpat,  ni 
taceal,  magia  ac  magis  damalt  qoia  quanto  graviori 
tumulttt  cogiutioiium  carnalium  praemimur»  lauilo 
oratioul  iusislere  ardentiua  debemus* 


femu  quet  morio  essei  morituKUs  {Ikid.),  mox  quia  ^     Stmu  auUm  Jesus  juwi  iUum  adduH  ad  ee.  Kcco 


emcift  exaluiio  aigoificetor,  inteiligunt  niai  qiiia 
diadpolit  ciijua  viuro  maxime  videre  desideruiiaiit, 
ijtts  ■MMrlem  andiro  non  poteranl?  Qoera  non  ao- 
him  komittem  ionocentem»  sed  ei  Deum  venim 
sriehnnl,  hnnc  nullaUnus  mori  vel  poase  pttUhani. 
Ilqnin  per  poraboUs  euro  aaepe  loquentem  ondire 
cottattoveraol,  qttoUes  aliquld  de  sua  passiooe  dice- 
hoi,  Imic  non  iu  ol  aonabat  intelligendum,  sed  amore 
dleumo  od  alittd  quid  allegorice  referendum  esse 
credehank  Judssi  voro,  quia  in  ejus  necem  coni^pi- 
mvoranl,  qnidquid  de  sua  paasioue  vei  cruce  ioque- 
hatttr,  iotdligebant ;  hoc  eoim  loquebatur,  quod 
ipfci  attmmopero  ol  fieri  optabant,  et  perficem  ire 
saiagebanu  Sicque  miro  et  inuMtato  modo  idem 


sui  qni  ante  Iranaibai,  qnia  cum  adhnc  lurhaa  phon- 
Usmalum  In  oratione  patimnr,  Jeattm  aliqttaiotttta 
Iranscnniem  aentimos.  Cum  veroomtiooi  vobeaaen* 
tcr  inaislinina,  sUl  Jeans,  el  kicom  reatituil,  ^qttio 
Deus  in  coide  figilur,  et  lux  amiasa  reparator» 

hi  cum  appropinquaiutt  i$uorrogaoit  ilium  dioeno : 
Quid  tUn  m  faeiam  f  At  Ute  dixU,  Domine,  nt  eidmn. 
Nunqttid  qni  ittmen  reddom  poiemi,  qoid  voUai 
casctts  ignombai?  Sed  poU  vnli  boc,  qttodoinoa 
petere  el  ae  concodem  pnanosdt.  Impertttno  nnm* 
qiie  ad  omiioneui  nos  admottel,  et  lameai  dicii :  Sek 
na^tiquo  Pater  oeeter  qmd  opus  sU  voHs^  nnlequampo^ 
tatiseum  {Moitk,  vi).  Ad  hoc  ergo  re<|uirit,  ut  pott* 
tur ;  9d  hoc  mi|ttirily  ttl  cor  ad  orationtm  exciiec. 


m  RED.fi;  YENERAB1LIS  OPP.  PARS  II.  SEGT.  1.  ^  EXEGETICA  GEiNUINA.  m 

Diide  ct  cttcui  protiniis  adjungii :  Domtii^  nl  vi- A  tanioOagiiiit  depriiiienlilHMerairaclutlHiuiilior.Scd 

abluius  esl,  sed  sanclificaius*  scd  jusUficaius  in  no- 
minc  Domiiii  noslri  Jesu  Cbrisli,  ei  in  spiriin  Dci 
nosiriy  qui  iniranlen  Jericbo  Salvalorcm  viderc 


deam,  Ecce  caecus  a  Domino  non  aurumy  sed  luccm 
(juarrit»  parvipendil  ciira  lucem  aliquld  qarrcre. 
<}tiia  el  si  haberc  caectts  quodlibcl  poiesi,  sine  lucc 
iion  pcicsi  Tiderc  quod  habel.  Iiniiemur  crgo  cnm 
qHCin  ci  corporc  audivimus  el  menlc  salvalum  » 
iM)n  falsas  divltias,  non  terrena  dona,  non  fiigiiivos 
honores  a  DominOt  sed  luceiii  quaE^ramus  :  illam  lu- 
ccm  videlicel  quam  vidcre  cum  solis  angelis  pos- 
samus,  quam  nec  Initium  inchoat,  nec  flnis  an« 
guslaf.  Ad  quam  prorecio  lucem  via  fidcs  csU 
Unde  recte  ti  illuininando  caeco  protinus  subjon- 
giinr : 

Ei  ieiui  dixlt  illi :  Respiee^  fides  tua  le  M/rnm  fe* 
cit.  El  eonfmim  vidil^  d  segue^afiir  i7/iim,  mapdf^ 


quaercbat,  scd  pr»  lurba  non  poleral.  Quia  grailaa 
fidci»  quam  mundo  Salvaior  atiulii,  pariiciparc  co- 
piebal,  sed  iooliia  viliorum  consucludo,  nc  ad  tq* 
lum  pcrvciilrel,  obsisicbal.  Eamdcm  namqoc  lur- 
bam  noxi«  consucludinis,  qu«  supra  cscum  cla* 
mantem,  ne  lumen  petercl,  Inrrepabai»  ciiam  Mispl- 
cicutem  Publicaiiumt  nc  Jcsum  videal,  lardat.  Sid 
sicui  caecus  Inrbarum  voces  magis  ac  magis  clamaiidQ 
devicii,  ita  pusillus  necessc  csl  turbae  uoecolis  <^ 
siaculum  altiora  pclcndo  traosccndaiy  icrrena  rcli»- 
qual,  arborcm  crueis  ascendai.  Syccmorus  namqiiet 


cnm  Dcum.  Vidcl  ei  sequilur,  qui  bonnm  quod  In*  ^  quae  csl  arbor  foliis  moro  similis ,  sed  aliiludtai 

telligil  operalur.  Videi  autcm,  sed  non  scqaiiar» 

qui  bonum  quidem  intelligit,  sed  bona  opcrari  con- 

temoit.  Jesum  cnim  sequiiur,  qnl  Imllalur.  Hliic 

naniquc  dicil :  Si  qui$  mihi  mnistrat^  me  eeqvatwr 

(Jocn.  III).  Consideremus  crgo  qua  gradilnrt  ul 

scqai  mcreamur.  Sicquc  6l  ul  non  solom  noslra 

viia  in  Denm  proflclai,  sed  haec  ipu  nosira  convcr- 

sio  ad  landem  Dci  el  alios  acccitdai,  unde  illic  sob* 

ditur : 

Et  omnti  plebi  ut  uidlt,  dedit  Uiudm  Deo.  Dedit 
enim  plebs  laudem  Deo»  non  solum  pro  impetrjlo 
niunerc  lucis,  sed  ct  pro  merito  fidci  impctranlis. 
DedH  laudiM  Deo,  quia  ei  Jcsum  vidil  misericordller 


praeslans,  unde  ci  a  Laiiiiis  cclsa  noncupaiory 
fatoa  dieilur.  El  cadem  dominica  cruiy  qoas  Cft- 
dentec  alii  ul  ficus,  ab  incrcdulis  irriddur  ul  lalM. 
Noi  euim  prtBdieamue  Ckriitum  eruciftxum^  Judmit 
quidem  uandalum,  gentibut  autem  nultitiam.  ifeU 
vero  vocatii  Judmie  atque  gentibui  Chrinum^  Dek  fir* 
fufem,  et  Dei  eapientiam  (/  Car,  i).  Qoam  ▼idcllccl 
arborem  pusillus  slaiura  Zaccbaeust  quo  ciatiari 
possil,  ascendit»  dum  quilibel  bumilis  el  prcpric 
consciiis  iiitirniiiaiis,  eonAdens  fn  Domino  proclo* 
niat :  If  iAt  autem  abtit  gtoriari,  niti  in  cruca  Dawuui 
noitri  Jen  Chriiti  {Galat,  vi).  Aseensa  aolcm  syco- 
moro»  iranseonlem  propc  Dominum  ccrnit,  qoia  per 


ae  poicnlcr  luccm  resiituissc  roganii,  ct  obsilnabc  p  banc  laudabilem  ratuiiatem,  cl  si  iiecdum,  oi  esl 

£k    •_•      _|_ „^      •• •_     _        _•     •» __       __  f    ^^         _i!J_        t        --        <_ ••^_  _«  •     •  •      _  ••  •  • 


fidci  elaiiiorcm,  qoae  josic  quKsierit»  moi  conscqui 
poSsc  cognovii.  Undc  noiandum  quia  Dominns  in 
camc  apparens  omnia  quae  verbis  docoit  ciemplis 
firmavil.  Qui  cnim  nobis  praeecpii :  Ste  Utceat  lux 
mtra^oram  hominihuutmdeant  opera  veura  bonaf 
et  gtorifcent  Patrem  veitrum^  foi  in  eeriii  eet  {Matih. 
V)»  el  ipsc  in  ouiversis  quae  ceepil  faecre  ci  doecrc 
{Aet.  i)  non  suam  ab  bominibos,  scd  Patris  gloriam 
qumrcbat(ieafi.  viii). 

CAPUT  XIX. 

Et  ingreaui  perambulubat  Jerieho;  ei  ecce  vir^  nomine 

Zacchmui,  et  hie  priacepi  Publieanorum,  et  ipie  dhei,  et 

ijueerebal  videreJeeum,  t/uii  eaet^  et  non  poterat  pree 

turba^  qma  ttalura  puiillui  erat,  et  profcurrenif  aieen-^ 


solide,  Jam  tamen  raplim,  ei  qoasi  in  transko  loci 
sapieiiliae  coeleslis  inicndil.     ; 

Et  cum  veniseet  ad  locum^  iUTpickni  Jeuu^  uiik 
illum.  Perambolans  Jericho  Salvaior  vcnil  ad  locam 
obi  praecurrens  Zaccbaeos  sycomorom  consceoderai, 
qoiay  missis  per  mondum  sui  verbi  praecoiiibot,  i» 
qoibos  Ipsc  nimirom  el  loquebatur,  cl  ibat,  tcolt 
ad  popttlum  nationum»  qui  passionis  ejus  fide  Jaoi 
sublinils  ciistcns  ciiam  dlvinilaiis  cjtu  ardcbol 
agniu  faeie  bcari^  Suipiaem  vidit  ittumf  qoia  pcr 
graiiam  fidei  a  lcrrcnis  cupidilaiibus  elevttom,  tor- 
bisqoc  infiddibos  praeeminenlem  elegll.  Vidcrc  ciiia 
Dei,  cligerc  vel  amarc  esl.  Undc  csl  illodrOflifi 
Domfiii  iuper  Juitoi  {Ptat.  iiiiii).  Nam  et  noc  qoaa 


dil  tii  arborem  iyeomomm,  ut  videret  ittum,  quia  inde  p  amamos  viderc»  ab  Jiis  quae  cssecramur  inloitaoi 


erai  trantiturui,  Quae  impossibilia  sunt  apod  bo- 
mincs,  possibilla  soiH  apod  Dcum  {Lue.  iviii). 
Eecc  naiiiquc  camelus  dcposiia  gibbl  sarcint  per 
foramcn  acos  iransii  {Matth.  iii),  boc  csi,  divcs  d 
publicanus  ,  rclieio  onerc  diviiiarom ,  eoniempio 
seuso  fraodiom,  angosiam  poriam  arciamqoc  viam, 
qott  ad  viiam  ducil  asccndii  {Matth,  vti).  Qui  mira 
dovoiioDC  fidol  ad  vidcndum  Salvaiorem,  quod  na- 
lura  minos  babocral,  asccnso  supplct  arboris ,  alquc 
tdeo  josiCt  quamvis  ipsc  rogarc  non  audcai,  bencdl* 
ciioiiem  dominieae  susccptioois»  quam  dcsiderabal, 
nccepii.  Mysiicc  autcm  Zaeobaeus,  qui  intcrprdalor 
juitiHeatui^  credciilcm  ci  gentibus  popolum  sigul« 
licai.  Qui  qunuto   curis    ssecularibus   occupatior. 


fcslinamos  avericrc.  Vidll  crgo  Jesos  vidonicm  sc, 
quia  elegil  cllgcnlem  sc,  cl  amavii  amanlcm.  Hooo 
sauc  ordiucm  proficicndi,  hoc  esl,  pcr  fldeio  dooU* 
nicae  inearnalionis  ad  cogniiioncm  Divinilalic  pcr- 
veniendi,  qoasi  sjcomorom  Jeso  facicm  spccotaaiK 
docior  cgrcgios  osicndii,  cum  ail :  Nmt  anim  juM^ 
cavi  icire  me  atiquid  inter  tos,  iiifl  Chriitum  Jeeum^  H 
hune  crueifixum  {!  Cor.  ii).  Ilcmquc  aliis  oipro- 
brans  :  Facti  esiM,  Inqoii,  ^m^^iis  taaie  opui  iii. 
iotido  cibo  {Hebr.  v).  Lac  iiifirma  lcmporariae 
spciisationiSt  solidom  cibum  ardoa  pcrpeiuaa  majo- 
slaiis  appellans. 

Et  didt  ad  eum :  Zaeehwe,  feitinam  dueande^  ^eCm 
hodie  in  domo  tua  o  ortet  me  manere.  Et  ffiHttema 


561  IN  LDCifi  EYANOBLIUM 

dtteguiilf  €t  fxcepit  iliumgaudem^  Manebalaliqiiando  A 
(kioiiiiit  in  dumo  principis  Pliariscorum,  lioc  est, 
ia  iudsonim  synagoga  docebat ;  f ed  quia  non  bafiti- 
lalum  auie  prandium  Sabbaio  curaniem,  publicanoa 
el  peec»tores  recipientem,  conlra  aTariiiam  dispa- 
Untem*  et  cselera  digna  Deo  gerentem  lingna  vene- 
neta  rarpebeni^  perisasus  eorum  facinora  diacessii, 
el  aafngil  dicens  :  HermquHur  voMs  domiis  vatra 
daeria  (JfffllA.  ixiii}.  Hodie  autem  in  domo  pusilJi 
3Uccb»i  oportet  illMm  manere,  hoc  est,  novae  lucis 
fraiia  ceriiscanle  in  humili  credeniium  nalioiium 
eorde  qoiescere.  Quod  aatem  descendere  de  syce- 
moro  Zaccho^BA,  et  sic  in  domo  sua  Cbristo  man- 
sionem  inRparare  jubetur,  bocesi,  qaod  Apostolus 
ait :  Quia  et  u  eo§novlmu$  $eeundum  camem  Clui$tumf 
$ed  nune  jam  non  novimue  {II  Cor,  v).  El  si  enim  B 
morlaas  esl  ex  infirmitate,  sed  vivit  ex  virtuie 
Dci; 

Ei  eum  tiderent,  omne$  murmurabant^  dieeniet: 
quod  ad  komtnem  peccaiorem  diuerii$$ei.  Manireslam 
esi  Jodaeos  seinper  gentium  odisse  salatem,  scriptum 
esl  eaim  :  Sequenti  vero  Sabkaio  pene  univena  eivita$ 
eatUMuii  audire  verbum  Domini,  Videntee  auiem  far- 
ba$  Judeti^  repleti  %elo.  Et  eoniradieebant  ii$  quas 
a  PaeUa  dieebaniur  {Aet.  xiii).  Et  alibi :  Fidele$  eiiam 
prairet  adver$u$  apo$tolorum  prineipem  diueplabani^ 
dkemes  :  Quare  iH:roisii  ad  viroe  praputium  habentee^ 
m  wmaduea$ti  eum  illie  {Aei.  xi)  ? 

Siaui  aulem  2acehafu$,  dioril  eut  Dominum  :  Eeee^ 
dia$iSum  honorum  meorum^  Dominet  do  pauperilnu. 
Si  d  qmd  aliquem  defraudavi^  reddo  quadruplum.  ^ 
Aliit  ealumuianiibas  hominem  peccaiorem »  ipse 
Aaceliaros  suns»  id  est,  ia  ea  quam  coeperat  fidei 
«erilate  persistenSt  nou  solum  se  ex  peccatore 
coateriam,  sed  etiam  inter  perrectos  probat  esse 
conveiaaaim.  Dicenie  enim  Domino :  Si  m  perfeciue 
etUt  Md«,  uende  amnia  qum  hakee^  et  da  pauperibui 
{Maiih.  xix),  quisquis  ante  conversionem  innocen- 
ler  tixil,  omnia  conversas  potesl  dare  pauperibos. 
Al  qai  aliqua  fraade  sastulit,  primo  baec  juxta  le« 
gem  reddere,  deinde  qiiod  sibi  remaitserii,  debel 
dare  paoperibas.  Ac  sic  et  ipse,  quia  sibi  nil  relinel» 
omaia  soa  dis|)ergii,  dat  pauperibus,  justiiia  ejus 
maael  ia  saecaliim  scculi  {P$alm.  cxi)^  Et  h»c  csl 
sapieoa  iila  sluliitia,  quam  de  sycomoro  publicanas,  «v 
lioasi  fraGtam  vit»  legerat,  rapu  videlicet  reddere, 
propria  relinquere»  visibilia  coniemnere,  pro  invi- 
sibilibus  etiam  mori  desiderare,  seipsum  abnegarOt 
el  fjna  qai  aecdtim  videatur  Domioi  vestigia  sequi 
concapiscere. 

ilil  Jestcs  ad  eum :  Quia  hodle  $alu$  domui  huie 
faeta  e$i^  eo  quod  et  ip$e  fUiu$  $it  Abrahas,  Filius 
Abrabas  dicitur  Zaccbaeus,  non  quia  de  ejus  stirpe 
generalus»  sed  quia  ejos  est  lidem  imiuius*  Ui  sicul 
Abrabam  lerrain,  cognationem,  domumque  pa'er^ 
aaui,  ob  spem  fulurs  baeredilatiii ,  Domino  jubeaif, 
deeeruil ;  iu  et  ille,  quo  ihesaurum  in  coelis  acqui- 
leffelf  l»ona  sua  paaperibus  parlicnda  rclinqueret* 
Cl  pQlchre  dicil  £i  iptet,  <ti  ooii  iolum  cos  qui  Justi 


EXPOSITIO.  -  LIB,  V. 


5i;i 


pf^r^eTcranl,  sed  ei  eos  qui  ab  injiietitia  rcsi]ii&cuiiiv. 
ad  filios  promisslonis  perlinere  declarei.  Alilcrz' 
Salus,  qaae  olim  Judxoriim  domiim  implebat,  hodie 
popalo  naiioniim  iilasil,  eo  qund  el  ipse  popiilos 
filios  sit  Abraiiac,  credendo  in  eiim.  De  quo  dlcii 
Aposlcilas  :  Si  auiem  vo*  Cibriil/,  ergo  Abrahw  eemen 
e$ti$  {Gaiat.  ni).  Et,  sicut  atibi  dicil,  iiise  Abrahain 
$ii  paler  eireumciiionie ,  tion  hi$  tantum  qui  euni  ea 
drcumcisione,  $ed  et  hi$  qui  $'etan'ur  veuiqia  fidei, 
qum  est  in  praputio  patri$  nostri  Abrahm  {Hom.  iv). 

Featl  enim  Filius  hominit  qumere  ti  ealvare  quod 
perierai.  Hoc  est  quod  alibi  dicit :  Ma  vejii  voeaH 
ju$to$,  $ed  peceataree  {Matth.  ix).  Pius  j^ane  Magisier,^ 
qui  murmaraniibas  turbis  saa  mysierta  non  dedi^- 
gnetur  eiponere,  adeo  scilicet  peccatorum  posni- 
tentiam  non  esse  respuendam,  at  ipse  Del  Filius 
ob  banc  maxime  qaaerendam  sit  destlnatus  ad  if r« 
ras.  Qui  ut  pietitis  suae  nobis  dispensationem  in- 
culcel,  sappissime  se  filium  bominig  appellat,  com- 
mendans  solliciie  nobis  quod  factvs  esl  i>enigne  pre 
nobis. 

Hme  iliii  audtentibui^  adjietem  dixii  par^tam^ 
eo  quod  euei  prope  Jerueaiem,  et  qnia  exielimareni 
quod  eonfeelim  reqnum  Dei  mamfe$tareiur,  Iforls  esl 
Domino  pr.xmiMum  sermonem  parabolis  affirmare 
sabjeciis.  Soscepta  Igiiur  el  commendata  pcenlten- 
lia  publicani  divitis,  adjiciens  parabolam»  docd  sibi 
poenilentiam  magis  peccatdrum  qaam  jasiitiam  pla- 
cere  superborum,  latiiisque  se  in  geniibus  de  igiio* 
rantia  iegis  hamilibas^quam  iniudaeisde  Justitia« 
qoae  ex  lege  est  elatis,  esse  regnatanim.  El  qote 
discipali  supra  aodiu  Domini  pauione,  vel  resarre* 
ctiooe,  Jerosolymis  implcnda»  non  iatelligebani 
quae  dicebantur,  exlstimanies  coniinuo  regnum  Dei 
esse  venturum,  banc  eorum  ignoraniiam  illaminans, 
ostendii  se  prUoo  sul  regni  fidem  lolo  orbe  disper^ 
surum,  ac  sic  in  fine  muadi  Judicem  omniom  saseu- 
lorum  regemque  vcntunim. 

DiMt  erga :  Bomo  quidam  nobiUe  Mii  in  uponenk 
longinquam^  acdpere  eibi  regnum ,  el  rmrfl.  Homo 
nobilis  ille  est ,  cui  caecus  supra  clamabat :  FUi 
David^  mi$erere  mei  {Lue,  xviii).  Et  venieniiieroso* 
lymam  concinebant :  Jlosaniie  filio  Dmid^  benediein$' 
qui  venii  in  nomine  Domini^  rex  l$rael  {Maiih.  xxi); 
Longinqua  regio,  Ecclesla  est  es  gontibus.  De  qaa 
eideni  bomini  nobili,  qui  loquilar  :  Ego  autem  eon* 
$liiutui  ium  Hex  ab  eo  {PeaL  ii);  diciiur  a  Paire  r 
PoHula  a  me^  et  daho  tibi  gentei  heeredilalem  iuam^ 
ei  pos$e$$ionem  iuam^  terminas  terrm  {Uid.).  Quae  vi* 
delicet  baerediias.  ae-  possessio  bifaria  raiione  regio 
longinqaa  vocaiur,  vel  quia  a  finibus  lerrs  clamai 
ad  Dominum,  vel  quia  longe  e$i  a  paeeat&ribue  $alua 
{P$al.  ccxvju).  Et  com  Deus  ubique  sil  pr»sens« 
loiige  iameOvab  eorum  sensu,  qtii  idoia  cohini, 
Deus  veriix  ajiest.  Sed  qui  erant  longe,  facti  saal 
prope  in  sanguioe  Cbrisii  {Ephee.  u). 

Vocati$  autem  decem  $erm  SMts,  dedit  UHi  decem 
Nttmis.  Denarius  nameros  ad  legem  peninet,  propter 
Decal<»ganh  Yocai  luqae  gai.ei;(«N\Vo»  ^a^wv  w-^ 


m  ULDifi  VCNERAUILIS  OPP.  VMiS  II.  StCT.  I.  —  EXCGETICA  GCNUINA.  Sa 

vos,  quta  eligii  discipttlot  p«r  iiueram  legis  linbu-  A  I»  modico  servus  esi  flddis ,    qui  non  edulienic 

verbum  Dei,  sed  sicui  ei  Ueo  coraro  Deo  in  Cbritto 
l<»quitur  {U  Cor.  ii).  Quidquid  enirn   in  prcsencl 


iiM.  Dat  lilis  decem  minas,  quia  leg is  dicta  spiriiali- 
ler  intclligenda  revelat.  Post  passionem  quippe 
resurrectionemqoe  suam,  aperuit  illis  sensum,  ut 
intelligerent  Scriploras.  Mina  namque,  quain  Graeci 
mnam  vocant,  centom  dracbmis  appenditur.  Et 
omnis  ScripturaD  sermo,  qaia  viise  coelestis  perfe- 
etioiiem  soggerit,  quasl  numeri  ceiitenarii  pondere 
fulgescit. 

ki  ail  iUii  :  Negotlamni  dum  venio.  Vcrba,  inqiiil, 
legis  ac  propbetarum  mystica  interpretatione  di- 
scttssa  popttBa  offerte,  atque  ab  eis  fidd  confessio- 
nem  roorumque  probitatem  reciplte.  Juxta  quod 
Psalmisia  suis  attditoribus  praccipit,  dicen^ :  Sumiie 
fflmum^  ei  date  If^mpanum  {PsaL  lsxx)«  Hoc  est. 


, ,  ^-  — ^  ,,^-, , ,^ ,  ^ 

laudem  prsdicationis  in  cordis  inleatlone  percipiie,     Thess.  ii)? 


pcrcipiuius  donorum,  in  comparatioue  rntomnmi 
perpaocum  est  et  modicum,  qnia  ex  parie  eognosd- 
mus,  et  ex  parte  propbctamus.  Cuni  autem  veneritv 
quod  perrectum  est ,  evacuabiinr  qiiod  ex  parlo  est 
(/  Gbr.  xiii).  Civitates  auiem  deeero  fuoty  aniims 
pcr  legis  verbum  ad  graiiam  Cvangetii  venieiil*s. 
Quibus  tunc  jure  g'oriflcandiis  ille  praeponitor,  qnl 
eis  pecuniam  verbi ,  dif  ne  Deo  commodaverll. 
Unde  quidam  negotiator  egreghis,  ctviiaies,  qnibns 
praecral,  boc  esi,  animas  quas  regendas  acceperai, 
ailoqncns :  Qua  eif,  ait,  MOilro  spfs  uul  gaudium^  mf 
eorona  gtorim  ?  uonne  vos  anie  DomiHum  Jeeum  (/ 


et  devotionem  operis  in  camis  castlgatioue  redbl- 
bete»  Tjmpanum  qnippe  est  pellis  in  ligno  extenta. 
Peliis  vero  in  lisno  extenta  caro  est  nostra  ad 
esemplttm  doniinicaD  crucis  afHicia. 

Civei  autem  eju$  oderanl  illum.  El  miierunl  lega- 
itouem  poet  iUum^  dicentee  :  Noiumus  hune  reguare 
super  uos.  Cives,  impios  Judaeos  diclL  Deqaibus 
alibi  proteslalur  :  Piune  autem  ei  viderunff  et  ode- 
vwmt^  ei  me,  et  Palrem  meum  {Joan.  xv).  Qoi  non 
solttffi  praesentem  ttsque  ad  mortem  crucis  oderant, 
sed  etiam  posl  resurrectionem  ejus  miserunt  perse- 
ttiiiiooeffl  apostoUs»  et  praDdicationem  regni  coeiestis 
tpreveruni. 


Et  aller  venU^  dicens  :  Domine,  mina  lua  fedi  quim» 
que  minas.  Servus  iste  coetus  est  eorum  qui  praeptttio 
evangelixare  missi  sunt,  cui  Dominus  ad  prasdieatt* 
dum  eunti  nnam  mlnam,  boc  esi,  unam  eamdeniqtttt 
fidem,  quae  el  circumcisioni  credita  est,  praesiilerif» 
sed  basc  quinque  minas  recit,  quia  gentes  corporitt 
sensibus  aniea  mancipatas  ad  fidei  evangelicaB  gnH 
tiam  Gonvertii. 

Et  kuic  idt  :  Ei  lu  esto  supra  gtttaque  ehslMe. 
Hoc  esl,  ox  eaium  quas  imbttcrat  animaruas  fdn 
01  eoDversione,  magutts  Sttblimisque  fulgelo.  Oe 
qoibus  mystice  dicil  isaias  :  In  die  Ula  erutd  gmktque 
civUates  in  terra  jEgypti,  toquentes  lingua  Cluuman 


Et  faeium  «f  ttl  redhet  aeeepio  retno.  SfgniAcai  p  (^m^*  xix)-  Qninque  euim  civiiaies  in  terra  ^Bgypii 


leropttSt  qttondo  io  maoirestissima  ei  omincnVissima 
daritate  ventvrtts  esi,  qtti  eis  bttmilis  appaniii,  cum 
dicerei  :  Regottm  mettm  tton  esl  de  boc  mttndo 
(iooii.  xvui). 

Ei  juent  voeari  eervos^  quihue  dedH  pecunkmi,  m 
teiret  quantum  qukque  negoiiatue  eeeet.  Ui  seiral, 
inqttlt,  non  quod  com  qttld  lateat,  eui  verlssime 
dictum  est :  Donune,  lu  omnia  ecU.  Sed  sdret.  dicit, 
scire  omnes  facerei.  Tunc  enim  omnlnm  opera  et 
cogilationes  palam  omnibus  ostenduntur.  Qoomodo 
in  Deuleronottuo  :  Tsnioi,  inquit,  vos  dominus  Deus 
veaier^  nl  eclui  ei  diligitie  eum  {Deut.  xiii) ,  boc  est, 
sciri  iaciat.  Nemo  sane  arbitretur  eoi  sohimmodo 
qttibtts  graila  prasdicandi  data  est,  non  aulem  et  eos 


quinque  sunt  corporis  sensus,  quibus  in  boc  mondo 
ulimur,  videlicet  visus,  auditos,  giistus,  olfacltts, 
ei  laclus.  El,  qui  viderii  mtttierem  ad  concupUeeiulMm 
eum  {Mattk.  v);  qni  averiii  aures  ftMS,  n/  amdke 
pamperem  {Proverb.  xxi) ;  qni  inekriatur  viito,  iii  fso 
eif  {UMwria  {Ephm,  v) ;  qui  eoronare  se  gaudet  rmek 
unleqMmu  mareescani  {Sup.  ii) ;  cujus  sangmne  pienm 
manuej  ei  dextera  est  replelu  munerihus  {Psal.  xxv), 
bnjus  qtttnque  civilates  loquuntnr  lingua  iGgypli,  M 
esi,  tt»iveri»i  sensus  factunt  opera  tenebrairttnu 
iEgypttts  enlm  tenebras  sonau  At  qni  obturat  anrvtt 
suas,  ne  audiat  sanguinem»  el  claudk  ocnios 
ne  videat  malum  {Isai.  xxxiii),  qui  gostal  eC 
qiiam  soavis  esl  Djminns  {Psat.  xxxiii),  qoi  castlgal 


quibtts  praDdicalum  esl,  ad  judicittn  tonc  esse  ▼O'-  Wk  corpos  soom,  ei  servituli  subjicil  (/  Cor.  ix)»  qiii 

.MM^IaA  1«.«:         <.»_•         ^-.! ._  •-_•  .  ....  A_.l_^«»..       *_  J__ 


candos.  Ipsi  snnt  enim  pecunia,  qnam  boni  servi 
acqnisicre  mercando.  Quinetiam  sciai  eos  qnoqtte, 
quibtts  nnnquam  est  praedicaium,  ibldem  adesse 
damnandos,  de  quibus  infra  dlcemus. 

Venlt  mttem  primue,  dieeue :  DmeUme,  mUna  iua  de- 
eem  minas  acqnitivit.  PriinttS  servos  ordo  doctonim 
esi  In  citcuBidslonem  missomm,  qoi  ttnam  minara 
nogoiiatttrua  aocopil,  quia  onttm  Doiuinum,  onam 
ttdem»  nnttm  baptisma,  nnttm  Deam  praedicare 
Ittsstts  est.  Sed  b:rc  eadein  mina ,  decem  minas 
ncqoisivil ,  quia  populum  Sttb  lege  conslittttvm, 
albiroel  doccttdo  sociavit. 

ElakiUi  :  Sug^,  hmneserve,  quw  im  modfco  fideHs 
fuiHi »  erli  potenerem  Mm  svjvro  deeem  dvifaies. 


poiest  dicere  eom  Apostolo,  Chrisii  honus  odor  ss» 
mus  Deo  {11  Cor,  ii),  buius  dviiates  loqonottfr  fii>» 
goa  mutaia,  qnoJ  inierpretalttr  Clianaan.  El  qnt  eto 
a  tenebris  doceiido  commutaveni ,  rede  qnlttqvtt 
civilaiibus  pncfici  memoratur,  quia  non  de  snAm 
lantum,  sed  et  de  auditorum  suornm,  qnos  ad  Itteeoi 
vocavit,  profectibus  bonoratur. 

El  nlier  ormf,  dicens :  Domine^  eece  mina  lae,  qmmms 
hahui  repositam  in  sudario,  Timui  «/trm,  quia  kmmm 
ausierus  es,  lotlis  quod  non  posuisli,  et  meiis  quod  moss 
seminasii,  Servns  qui,  negotiari  jnssvs,  accepmw 
Domini  pecuniam  in  sudarto  rcposuii,  oslendii  e«tt 
qtti,  ad  praedicandom  Idonei,  prisdicaiionis  oCfidttii , 
iubente  Domino^  pcr  Ecdesiam,  tcl  saheiB  fusci* 


LN  LUCiE  EVANGELIUM  EXPOSITiO.  —  LIB.  V. 


5;^ 


ictt:,  vri  suscepliim  dignc  gerere  detrcctanl.  Pecu-  j^  Dom:ni  dUceuii  a  Saut,  ei  direclui  e$l  in  Datid  a  dic 


hkim  quippe  in  sudario  iignre  est,  percepia  dona 
lub  oiio  lenii  lorporis  abscondere.  Sunl  enim  lio- 
fuines  lr«c  sibi  pertersiuie  blandienies,  ut  dicani: 
SiifOcit  at  de  ss  uniisquisque  ralionem  reddat. 
Quid  opus  est  aliis  pracdicare,  nt  etiam  de  ipsls 
ratioBeiM  reddere  quisque  cogatur,  cum  apud  Domi- 
Hum  etiam  illi  sint  iuexcusabiles,  quibus  lei  data 
uoD  est»  neque  audito  Evangelio  dormierunt,  quia 
per  ci^atiiram  poterant  creatorem  cognoscere? 
ikic  est  enim  quasi  roetere  ubi  non  seminavit,  id 
•st,  eiiam  eos  impieutis  reos  tenere,  quibus  ?er- 
bum  legis  aut  Evangelii  non  minislratum  est.  Uoc 
2utem  veluti  periculuin  judlcii  devitantes,  pigro  lan- 
guore  a  verbi  minislratione  conquiescunt ,  et  hoc 
est  quasi  in  sadario  ligare  quod  accepcrunt. 

Bicii  m  :  Dt  ore  tuo  U  judico ,  serva  ne^uflm. 
Servus  liequam  vocatur,  quia  et  piger  ac  deses  est 
ad  exerceadum  negotium ,  et  procai^  ac  superbus 
ad  accusaadum  Domini  judicium. 

Sdeba$  ^uad  e§o  au$leru$  homo  sum,  tollen$  quod 
fieii  pem,  el  meto  quod  non  seminavi^  «I  quare  non 
deiUiU  pacumMm  nuam  ad  men$am  f  Quod  puUverat 
se  pro  exeusatione  dixisse,  in  culpam  propriaro 
vertitur.  Si,  iuquit,  durum  et  crudelem  eue  me 
noveras,  et  aliena  securi  ibique  roeiere  ubi  non 
severin,  quare  non  tibi  istiusmodt  cogiutio  incussit 
tiinorem,  ut  scires  me  mea  diligentius  quaesiturum 
ei  darea  peeuniam  meam  sive  argentum  ad  men- 
eain?  Utrumque  enim  &/»7u^tA»  Gr«cus  sermo  signi- 


i7.'a,  et  deincepi.  Quod  vero  ablat»  a  nequam  servj 
m!na  ei  qiii  decem  minas  liabebat,  dari  jussa  tan^ 
royslice,  ut  reor,  indicat,  intrante  plenitudineni  f  en« 
tiuin  omnem  Israel  salvuni  futururo  (Rom.  xi),  ei 
tunc  abundaniiam  gratiae  spiritalis,  quam  modo  not 
repente  exercemus  illius  populi  doctoribus  esse  coo- 
ferendam. 

Dico  autem  vobis  quia  omni  habenti  dabiiur,  Ab  to 
autem  qui  non  habet  et  quodhabet  auferetur  ab  eo,  lUec 
ad  superiora  sentcntia respicit, docens  et illutn  posse 
amittere  rounus  Dei,  qui  b:tbens  non  babel,  id  esl, 
non  utiiur,  ei  in  eo  augeri,  qiii  babens  babet»  boc  eai, 
bene  utitur.  Qu»  gratiarum  mutatio,  quoniam  in  bac 
viu  geri  solet,  noiandum  quod  illud  Doroini  redeuoVs 
B  examen  etiam  nunc  ex  parte  celcbratum,  sed  tuac  esi 
universaliter  implendum.  Qu<ilidie  naroque  accem» 
a  Patre  regno  redit,  quia  peregrinatUis  in  lerra  Bc- 
clesiae  slatum  conspicii.  Quotidie  iu  Unlo  fideltum 
servorura  numero  buic  pecuniam  negotiaturo  com* 
modat,  in  aliero  roodum  consummati  opcris  exami* 
naty  bunc  flileliter  prudenterque  laborantem  amplie- 
ris  gratiii  niunere  donat,  illnm  desidias  raoilea  e( 
marcida  iuxq  otia  secUntem,  et  eo  quod  dedarat 
privau  Verum  universali  manifesuto  Judicio,  quotf 
«Hciu  quoque  terribile  estt  multiy  qui  ad  doceoduii 
videbantur  idonei»  ob  negligentis  suae  noxam,  Inier 
iiidoctos  repnlabuniur.  At  alii  siropliciores  fraliiB 
et  elementorum  penitus  ignnrit  ob  convorutionia 
lamen  eximi»  devotionem,  inter  apostolicos  doctoroa 


fical.  Elaqma  Dommi,  inquii,  etoquia  ca$ta,  arffentum  G  prsemia  summa  percipieiit.  Qiii  enim  recipil  prepkg' 

§gm€  axamimuum  {P$al.  xi).  Pccunia  ergo  et  argen* 

tooi  praedicatio  Evangelii  est,  et  sermo  divinus» 

qm  dari  deboit  ad  mensam ,  boo  est ,  promptis 

fiaroiisqoe  lidelinm  cordibus  iutimari.  Ad  quam  vi-^ 

tlellcei  mensam,  id  esi,  mentem  auditorum,  non 

silia  qoam  dominica  est  deferenda  pecunia,  ut  omnis 

senno  docentis  Scripturae  sensura  sequatur.  Nara 

f|iiod  fiic  Ooroinus  non  quainlibet  pecuniam,  sed 

suaiB  didl  nummulariis  esse  fenerandam,  exponit 

Apoatolus,  diceos  :  Si  qui$  loqmtur  quati  $ermone$ 

J}m{l  Petr.  iv). 

Ei  ago  veniene,  eum  u$uri$  uiique  exegi$$em  itlud» 
%iul  veibi  pecuiiiam  a  dociore  percipit,  emitque  cre- 
«JendOt  neeesse  est  eam  cum  usuris   solvat  ope- 


tam  in  nomine  propheUv,  mercedem  prophcta  aedpiei 
{Matth.  x). 

Yerumtamen  inimico$  nuo$^  ilio$  qui  noiuenml 
me  regnare  $uper  $e,  adducite  huc^  et  inlerficite  emle 
me.  IropietaUin  JudoBorum  vel  omnium  reprobirom 
ad  Cbristum  converti  nolentium  significat,  io  dle 
judicii  puniendam,  ut  per  duos  servos  fiJeles,  uirina- 
que  populi  doctores,  per  decem  et  quinque  mloaa 
idem  credentes  populi,  per  servum  neqiiam  nuli 
cath.ilici,  per  iniroicos  qui  eura  super  se  regoave 
noiiieruni  iropietas  eorura  qui  verbum  fidei  aut  ooq- 
quam  audire,  aut  male  inUrpreUndo  corrumpero, 
malueruut,  per  messiooem  ruris  noo  seminaii  oimai 
eiiam  quos  verbum  Dei  nec  audire  coniigit,  diaeoa- 


rando,  ul  qood  audito  didicit,  exsequalur  et  actu.  D  gio  signetur.  Quibus  quinque  persoiiis  omne  geoos 


lo  aaura  quippe  pecunia  etlam  non  daia  recipitur. 
\el  certe  de  accepto  verbi  fenore  usuras  solvit, 
«)ui  ex  co  qood  audit  etiam  alia  studet  inteltigere, 
t|uae  necdum  ex  prsedicatorls  ore  didicit. 

Is:i  iisfanli6iis  dicit :  Auferte  ab  illo  nitnam,  ei  dale 

iUi  qui  decem  minae  habet,  Et  dixerunt  ei :  Domine^ 

habei  decem  mtnae»  lUcte  amiliit  collaum  gratiam, 

qaam  prasdtcando  aliis  comniutiicare  neglexit,  ut 

ei  angeatur»  qul  inde  iaboravil.  Juxta  quod  angflo 

Et»liesi   Ecdesi»  dicilur  :  Ei  movebe  eandelabrum 

tuum  de  toee  siio,  ni$i  pcenitentiam  egeri$  {Apoc.  11). 

El   com  regium  cbrisma,  quod  superbiendo  Saul 

«fliisit,  Divid  obcdieodo  promeruit :  Spiritu$,  inquit, 


iiumanum  quod  in  die  judicii  futorum  est  exprl- 
mitur. 

Et  hi$  dicti$y  prmccdebat^  a$cenden$  Jerosotgwm. 
Fiiilu  parabola,  ascendit  Jerosolyma,  ut  ostoodat 
de  ejusdem  maxiroe  civiuiis  eventu  pnrabolam  fuiaao 
prapmissam,  quae  non  iongo  post  tempore  et  ipaom 
occisura,  el  ob  odium  regni  ejus  bostili  sil  elado 
peritura. 

Et  faclum  e$t^  cum  appropinqua$$ei  ad  Bethpk&§e 
ei  Deihaniam^  ad  montem  qui  vocalur  Utiveti,  mieii 
duo$  di$cipuie$  $ue$ ,  dicens  :  Ite  in  caitellum  qu^ 
contra  vo$  f$i»  Deibpliage  eral  viculus  sacerdolom 
in  roonte  Oliveti.  Beibania  qooque  vllluU  «vx^txv^ 


:^U7  DEDifi  VENERAfllLlS  OV?.  PAnS  II.  SLCT.  I.  ~  E.VEGETlCA  GENUINA.  Sf% 

las  iti  laiere  montis  ejusdeoi»  qiiasi  siadiis  qiiiiiJc-  A  cunque  enim  toberiiis  tuper  lerram^  erunl  solitttietm 
cim  a  Jenisalem  »  slcul  Joannes  evangelisia  mani-     ceeiit  {Matih,  iviii). 


(esial,  ubi  Lazarus  esl  auaeiiatus  a  miiriuis.  Ciijiis 
et  nioiiumenium  erclesia  nunc  itiidem  coiislrQciiiin 
demonslrat.  Bethphage  aulem  domm  bucea^  Belba- 
nia  domu%  obedientuB  dicitur.  Qiias  Jerosolyina  ven- 
lurus  Salvalor  praisenlix  sux  dlgnaiione  subiimavil, 
quia  mullos  anle  p.issionem  suam  docendo ,  donis 
ftiae  coiifessionis  et  obedienti.'e  spirilalis  implevii. 
Qux  pulcbne  civhaies  In  monte  Ollveli  posiiae  refe- 
ruiiturt  boc  est ,  in  ipso  Domino ,  qul  nos  ancilone 
spiriurfium  charismaium,  el  scieiitix  pieialisqae 
Ince  rofovel.  Unde  cum  alibi  dicerel :  Son  poiest 
eifritai  abseondi  supra  montem  posita  (Matth.  v),  con- 
liniio  subjecil  :  Neque  aecendunt  tucernam  ,  et  po» 


Abierunt  autem  qui  miuierant^  et  tnvenemnt,  sicut 
dixit  iHis ,  staniem  pultum,  Marcus  scribil ,  pollon 
anie  janoam  foris  In  bivio  Invenlum.  Janua  auiem 
ipsequi  ail :  Egosum  }anua  ovium;  per  mosi  tph 
inlroierit  satvabitur^  el  ingredielur  et  egredietur^  et 
pascua  inveniet  (Joan.  s).  Quibas  vits  pascuis  iite 
pullus»  id  est,  populas  genlium  carebai^  qaaiKld 
adbuc  eilra  hanc  jantiam  in  bivio  ligaias  stalnt. 
El  rccle  in  bivlo ,  quia  non  unam  cerlas  Tilae  flJel- 
qae  viam  tenebal ,  sed  plures  dubiosqac  sectinnii 
calles  sequebalur  erroneus.  De  quibus  apie  sablttn- 
gitur  : 

Solventibus  autem  iiiis  pullum ,  dixernnt  demimi 


nuni  enm  tub  modio  (/friV/.),  quia  idero  mons  Oiiveii ,  ^  ejus  ad  illos  :  Quid  solvitis  putlum  f  Mullos  qoippe 


id  esl,  summus  spirHalium  disiributor  graliarum  , 
qiii  civiiaiem  soam,  ut  einineai,  exaliat,  banc  qoo- 
qae  oleo  exsuliaiionls ,  ul  iucere  possll,  inflammai. 
Ei  quia  idem  lumen  sub  modio  ponl  nolait,  misit 
dlscipulos  in  caslellum,  quod  contni  eos  erat,  id  est, 
dociores,  qui  indocia  ac  barbara  lolios  orbis  lltlora, 
quast  contra  poslti  castelli  moenia  Evangelizando 
peiieirareBi,  destinare  coravli.  Recleautem  diio 
niiiiuniar,  sive  propter  Mieniiara  veriiaiis,  ei  man« 
diliam  operis,  seo  propier  gemkias  dl!eclionis,  Dei 
videlicei  el  proximi,  sacramenlum  »  loio  orbe  pr»- 
dicandum. 

In  quod  introeuntes,  invenietis  pullum  astnm  atliga» 
hm^  €ui  nemo  unquam  kominum  sed.t.  Solvite  i7/nm, 


liabebai  dominos,  qui  non  ono  dogmati  el  sopertii* 
lioni  deiilins,  sed  pro  libiiu  immundorum  spiritoun 
ad  varioi  diversosque  miser  rapiabaiur  errores  ad 
simulacra  muia  ,  prout  ducelialar,  ineedens.  Deoi* 
que  ▼emacula  quadam  Scripturx  consoetodliie 
commuDe  esse  dicilor  quod  immundum  esi»  sieat  el 
ad  Petrum  vox  de  coelo  dicit :  Qiioi<  Deus  mumdmeiif 
tu  eommune  ne  dixeris  (Act.  xi).  Quia  qui  saBCUw 
esi,  soliai  Dei  esl ,  et  cum  nullo  el  communis  esi« 
Qui  aulem  peccaior  esl  el  immundus,  mullorom  ett» 
Mulii  enim  daemones  possident  eum ,  el  ideo  com« 
munis  appellatur. 

Af  iUi  tHgeruni :  Quia  Dominus  eum  Mcesearium 
habet,  Et  duxerunt  ittum  ad  Jesum,  Qui  solvetid« 


et  adducite.  Et  si  quis  vos  interrogaverii  quare  sotmtis^      pttHo  coniradixerant,  audilo  Domini  nomine  qaie- 


sie  dicetis  si :  Quia  Donhnus  opera  ejus  desidermt.  In- 
iroeuntes  mundum  praedicaiores  invenerant  popo- 
luin  nalionum  perfldia  vinculis  irreiilom.  Funiculis 
euiin  peccatoram  suorum  onusqnisqae  conslrictos 
erai,  nec  solum  nalionain,  sed  et  Judjeorum.  OimMi 
«iitm  peccaverunt^  et  egentgtoria  Dei  (Hom,  ni).  Uiide 
toie  apud  Maiibasum  asiiia  quoqoe  cum  pollo  alli- 
gau  reperitur.  Asina  qolppe,  qoa  subjugalis  fuil,  ei 
edomiu  jugum  leg is  iraxerai,  synagogaro  signiflcat : 
pollus  asinaa  lascivus  el  liber,*  populum  naiionoro 
demonstral.  Coi  nemo  unqaam  bomlnum  sedil,  id 
est,  neino  rationabiliura  dociorum  frenum  correpiio- 
Dis,  quo  vel  linguam  a  malo  cobibere ,  vel  in  ar- 


scont,  qoia  magisiri  errorum,  qui  venieniilra«  id 
salulem  genliom  doctoribus  obsislebani,  eiieBoa 
sois  lenebras  defenderey  donec,  miracuiis  aliesu»- 
libos,  verl  possessoris  ac  donMoi  virlos  eroieviu  Al 
postqoam  fidei  dominieaa  pousus  apparuit,  ceden* 
tibos  passim  adversariorum  qoerelis,  liber  eredeo* 
liom  craiust  qui  Deum  corde  porlel,  addocilur. 

Et  jaetanies  vestimenla  sua  eupra  pal/Mm,  tmpesN^ 
runtJesum.  VesiimenU  apostoloromt  vel  dodrioa 
virtuium ,  vel  edissertio  Scripturaruro ,  vel  certe 
ecclesiasticorum  dogmatum  varietales  intelligi  pes* 
sonl,  qoibus  iili  corda  hominum  ante  nuda  ei  frigida» 
quo  Ghristo  sessore  digna  fiani,  operiont. 


cum  viiaeviaro  ire  cogerelur ,  nemo  indamenU  sa- 0     £icii/e  auiemilio  substernebant  vesiimenta  ssui  us 


lulis,  quibus  spirtuliur  calefierel ,  utilia  suadendo 
eonlulerat.  Sederel  namqae  illi  homot  si  qoi  ratione 
utens  ejus  stulu  depriroendo  corrigeret.  Unde  non 
immeriio  possonl  doo  discipoli  ad  exhibenda  Domi- 
110  aniinalia  desiinati ,  juxta  parabola  soperioris 
esemplam,  doo  praedicalororo  ordines,  onos  in  geo- 
les,  alier  in  circumcisionem  directos  inlelligi.  El  no- 
taoduin  quod  tres  evangelistas  qui  Gnsoo  sermnne 
scripsere,  pullura  untommodo  commeroorant ;  Mal- 
ili«us  vero  solos,  qoi  Hebraeis  Hebraeoque  suum 
Evangeliom  descrlpsileloqoio,  asioam  quoque  solo- 
lani  el  Domino  refori  adducUm ,  ot  ejusdem  eiiam 
geiiiis  llebraeae,  si  pflenliuerii,  non  desperandam  inoo- 
ftirct  esse  salotemt  Soivite,  mqutf,  et  adducite^  Qicor*- 


via.  PorUnte  Doroinum  asino,  discipuli  vesiimeoU 
in  via  siernunl,  quia  proprii  se  corporis  exoentee 
atniciu,  viam  simpliciorlbus  Dei  famulis  suo  saii- 
guine  parant,  ol  videlicel  iiiolTenso  greasu  nieniia, 
Jerosolyma  qiio  Jesus  ducil,  iticedani.  Jesus  euim 
aselluin  sedens  Jerusalein  teiidit,  quando  vel  unius- 
cujusque  tideiis  animam  regeiis,  videlicet  jumen- 
tiim  suum  ad  pacis  intimas  visionem  ducit ,  vel 
eliam  cnm  sanclae  Ecclesiae  universaliter  pneaideU 
eamque  in  anperoaQ  pacis  desiderlum  acceiidii.  Quia 
vero  Juxia  alios  evangelisUs,  non  discipuli  UnUuD« 
feJ  ei  plurimi  de  lurba  slernebanl  vcsiiinenu  soa 
iti  via,  possooi  |ier  eos  eiiam  bl  designari,  qui  exem- 
pla  martyriioi  sectiiii  corppra  sua  per  abdiinenlia^t^ji 


SeO  IN  Li:CiE  EVANGELIUM  EXDOSITIO.  -  LIH.  V.  570 

edomant,   iit  Doininn  iter  ad  meotem  parent,  vel  A  est  iii  terra  Rex  Judirorum,  iu  coslis  est  Dominnt 


esempla  bona  sequen'ibus  pr^eiieanl. 

El  cnm  ttpproptHquaret  jam  ad  deuemum  month 
0/iM(i,  coeperuni  omnes  turbas  deicendentium  ^audem- 
te$  laudare  Deum  voce  magna.  Descendente  de  monte 
Olivanira  Domino,  gandenies  laudantesque  torbs 
almul  et  ipsx  desceodunt,  quia  bumiliato  saa  sponte 
rolsericordi»  auctore,  necesse  est  eos  qoi  roiseri- 
eordla  plurimnm  indigcnt  humilitatis  ejus  Testigia, 
qoantum  pracvalent,  imitari.  Necesse  est,  inqnam, 
ftot  intnentes  quomodo  Jesus  de  monte  Oliveti  de- 
geendit,  id  est,  cnm  in  forma  Dei  esset,  hiimiliavit 
aenetlpsQm,  factus  obediens  usqiie  ad  moriem,  mor- 
lem  antem  crncis,  bumiliemur  et  ipsi  sub  potenii 
nianu  ejos,  ut  exaluri  mereamur  in  tempore  visita' 
tionls. 

Snper  omni6irs  qnas  tiderant  tirtutibus  iicenla : 

Benedictm  qm  venit  Rex  in  nomine  Domini,   Multas 

iftildem  virtutes  Domini  viderant,  sed  maxime  Lazari 

retiisciiationem,  quae  nuper  facta  erat,  stupebant, 

testimonium  perhibente  turba,  quae  erat  ciim  eo, 

f|iuindo  illum  vocavit  de  monumenio,  et  susciiavii  a 

mortuis.  Nam  et  proplieia  obviain  vcnit  et  turlta, 

qoia  audierant  eum  fecisse  hoc  signum.  Noiandum 

cst  eiiim ,  non  nunc  primum  venienlem  de  Galilaea 

Salvatorem,  id  est,  ante  qiiinque  dies  Pascb»  Jeru« 

nlem  adisse,  sed  anno  prxterito,  niense  sepiiroo, 

lllic  ad  diem  fcstum  scenopegias  venisse,  sicui  Joan- 

nes  memorai,  et  esinde  sex  mensibus  continuis»  hoc 

cst,  nsqiie  ad  diem  Pascbae,  quo  passus  est,  modo 

lerosidymis  signa  recisse,  et  docuisse^  modo  mon« 

tem  Olivamm  ftscendisse ,  modo  Judxa  expulsam 

iraot  Jordanem  abiisse,  modo  in  civiiate  deserti, 

qiue  dlcitur  Ephrem,  mansisse  cum  discipulis^  nun- 

qujim  tamen  id  temporis  Gaiiiacam  ruisse  reversom. 

ftuper  omnibus  ergo  quas  eum  lanto  tempore  fecisso 

vider.int,  virtutibus  turbae  Deum  laodant,  diceniet : 

Beneiictui  qm  renit  Rex  in  iiomtne  Domim;  pas  in 

Mrfo,  et  ffleria  in  excelsis.  Benedictui  antem  qui  venit 

ttes  in  namine  Dominif  sic  potius  accipiendum  cst, 

m  In  nomine  Domini,  in  nomine  Dci  Patris  intelll- 

ptiir,  qnamvis  possit  iniciiigi  eiiam  in  noroine  suo, 

qitia  et  ipse  Domlnus  esi.  Un  le  alibi  scriptum  est : 

f  fnfl  Domjniii  a  Domino.  Scd  verba  ejus  melias  iio- 


angelornm.  Verum  quia  Chrisltis  in  carne  totias 
ronndi  propitiatio  et  hominum,  videlicet,  et  angelo- 
rumilluxit,  pulchresibi  invicem  in  e]us  latide  diS'* 
pensationis  coelestia  simul  et  terrena  conclnant. 
Quo  enim  nascenie  coelestiiim  virtutum  agmina» 
Deom  laudantia  derantant :  Gloria  in  excel$i$  Dee^  ft 
tfi  terra  pax  hominibus  (Lue.  ii),  eo  de  mundi  prinel- 
pe  Iriumphaturo,  moxqne  se  ccelis  reddituro,  mor* 
Liles  viccm  ianJis  reponiint :  Pax  in  coelo,  et  gloria 
in  excelsis. 

Et  quidam  Pharisceorum  de  turbis  dixerunt  ad  il» 
lum  :  Magistcr^  increpa  discipulos  luos.  Mira  invido* 
rom  demeniia,  quem  Rlagi^trum  appellandum  non 
dubitant,  quia  vera  docentem  noverant,  bujus  Ipsi 

B  discipolos,  qoasi  meliui  edocti  rt*darg::endos  autn« 
mani,  eumqne  corrigere,  quos  iiistituit,  smdent, 
quem  signis  approbantibus  Deiim  clarescere  vident. 
Quibus  ipse  ait :  Dico  vobis  quia  si  hi  taeuerint^  lapi^ 
des  clamabunt.  Cruciflxo  Damino  stabant  omnes  noli 
ejiisalonge,  Denm  coi*flleri  t:mebant,  quem  flsum 
ligno  videbanl,  sed,  bis  tacentibus,  lapiden  et  saxa 
Regem  qui  venit  in  nomine  Doinini  magno  clamore 
canebant.  Emisit  eiiim  splritum,  et  ecce  terra  moia 
esi,  et  petrae  scissae  suni,  et  monumenla  apcrta  sant : 
queinque  bomines  vel  timore  vel  perfldia  conflieri 
Irepidant,  bunc  dorissima  etlam  elementa  Deam 
mundi  ac  Dominum  aperto  ore  praedicant.  Vemm 
altiori  mysterio  gentium  nationes   incredulas  u\U 

p  quando  ac  durieordes  iapidum  nomine  demonstrat, 
quibus  ablato  corde  lapideo  dedit  cor  earoearo 
{Etech.  XI),  boc  est,  sensibile  et  bumanam^qao 
Deum  Creatoremqne  suom  eredere,  laudare,  et  cer- 
nere  possent.  Etsi  ergo  lorbaB  lacuerint  Immiaan, 
lapides  clamabunt,  quia  caeciias  ex  parie  contigit  in 
Israel»  donec  pleniiudo  geniinm  intrarel»  et  aic  coa- 
nis  Israel  salvus  flcret  {Rom,  iii). 

Et  ut  appropinquavit,  videns  cjvtiofm,  /fevfl  sajMr 
i//am,  dicens :  Quia  si  eognovisses  et  tu.  Quod  llcnle 
Domino  illa  Jerosolymorum  sobversio  deicribatur, 
quae  a  Vespasiano  ct  Tito  Romanis  princifiibus  facta 
est,  nullus  qui  bisloriam  eversionis  ejusdem  legit 
IgnoraK  Scd  qnaBrcudum  prius  cst  quid  sit  qnod  di* 
citor :  Vtdtfis  dvitatem^  fievU  super  illam^  dieeuM : 


strnm  dlrlgunt  intellectum,  qui  ait :  Kgo  veni  in  no-  j^  Quiasicognevisses  et  tu.  Flcvit  etenim  pius  Rcdtoi- 
wdne  Patris  mei.  et  non  suscenittis  me:  alius  veniei  in      ntnr  ruinam  nerfidae  civiUlis.  oiiani  iasa  civitas  nea 


udne  Patris  mei,  et  non  suscepistis  me  ;  alius  veniei  in 
UTmine  sue^  hunc  suscipietis  {Joan.  v).  Ilumiliialis 
enlm  inagisterest  Christus,  qui  Aiiint7Javili€m#(tjMion 
fttctus  obediens  utque  ad  mortem  {Philipp.  ii).  Noo 
iiaqoe  amittit  divinitaiero,  qnaiido  nos  docet  bami- 
lltatem.  Non  auteai  Rex  Israel  Chrlstus  ad  cxigen- 
dnm  triboiuin,  veirerro  exercituroarmnudum,  hostcs- 
qoc  vi&ibililer  dcbellandos,  sed  Rcx  Israel,  quod 
nemes  rcgai»  quod  In  aeiernum  consulat,  quod  in 
regnom  Cflelorum  credentes,  sperantcs,  amantesquc 
perdocat.  Dei  ergo  Filius  acqualis  Patri,  verbum  pcr 
f|uod  facta  suiit  omnia,  quod  Rex  essc  voluit  israel, 
digDatio  est,  non  promotio,  miserallonis  indicium 
estfnon  potcstdiis  au!;mcntuin.  Qui  cuim  appeliatus 


ptor  roinam  perfldae  civiuiis,  qnam  ipsa  civitas 
cognoseebat  esse  venturam.  Cui  a  flentc  Doroino 
rccte  dicitur  :  Quia  si  cognovisses  et  tu^  subaudia  : 
fleveras  quae  roodo ,  qtiia  nescis  quod  immioct » 
exsultas.  Unde  et  subditur  : 

Et  quidem  in  hac  die  tua,  quce  ad  pacem  tibi.  Caro 
eulm  cariiis  vulupiatibus  se  daret,  veiilura  iiiala  bob 
prospicerei,  In  dic  sua,  quae  ad  pacein  ci  csse  poic- 
rant,  habcbal.  Cur  vero  bona  praesentia  ad  paccm  in- 
bueril,  manifestsitur,  cum  subditur  : 

Nune  auiem  abseondita  suut  ab  eculis  tuts.  Si  cniaa 
cordis  ejus  oculis  mala  quac  immiiierent  abscoodlta 
non  eascnt,  laeta  in  praesentibus  firo^peris  non  /aia- 
sct.  Cujus  mox  ctiaui  piviia  qiix  dc  Rom-jois,  alcut 


£;7l  DEDiC:  VENtRAUIUS  OPP.  PAUS  II.  SlilCT.  I.  —  ElLEGETiCA  f.ClNUINA.  579 

prj'dixi,  piincipibus  imminebat,  adjunGU  est,  cuiu  A  carnls f oluniate  resolviiur,  dura  nulla  ?enlur»  pcBnai 

fornudine  lerretur,  pacem  liabet  in  die  aua,  qu» 


«Jiciiur  : 

Quia  vement  die%  \n  te^  el  circumdabunt  te  iHimici 
iui  vallo.  Et  circumdabunt  /e,  et  coanguttabant  te  im- 
dique^  et  ad  terram  protternent  te^  tt  filio»  tuot  qui  in 
u  tunt.  Hoc  quoqiie  quod  additur  :  Et  non  reiin^ 
ifuent  in  t$  lapidem  super  lapidem,  Eiiam  ipia  jam 
ejiisdero  civitatis  transmigriitio  lesiaiur,  quia  dum 
iiunc  iu  eo  loco  coiistnicia  est  ubi  exira  portam 
Domiuus  crucifixus  fuerat»  prior  illa  Jeruaalem  fua- 
ditus  est  eversa.  Cui ,  ex  qu:i  culpa  eversionis  suae 
fHsna  fuerit  illata,  subjungitur  : 

Eo  quod  non  cognoveri»  tempus  vititatianis  liuv. 
Creator  quippe  omniuin  per  Incarnaiionis  mysle- 
rium  hanc  visitare  dignatus  f  st,  sed  ipsa  tlmoris  et 


grave  damnationis  suae  scandalum  in  dle  babebii 
aliena.  Ibi  enim  affligenda  est  ubi  justi  lclabuutur. 
A'unc  autem  ab$condila  sunt  ab  oeulis  tui$,  Penrerta 
anima  »  rebus  praeseniibus  dedita,  in  ierrenis  volu* 
ptatibus  reaoluia ,  abscondit  sibi  mala  aequMlla, 
quia  praevidere  fulura  rerugit ,  qiisc  prassenleiu  laeU- 
liam  periurbent.  Duroqiie  in  prxseutis  vits  oblecU- 
tione  se  deserit,  quid  aliud  quam  clausls  oculis  ad 
ignem  vadit  ?  Quia  venient  diet  in  te^  et  drcumdeh 
bunt  te  inimici  tui  vallo.  Qiii  unquam  sunt  bumaiua 
animx  majores  inimici,  quam  maligni  spiritoa  ?  qui 
banc  acorpore  exeuntem  obsident,  quam  in  carnis 
amore  positam  deceptoriis  deiectationibus  foveal. 


amoris  illius  recordata  non  esi.  (Jnde  etiam  per  pro-  B  Quani  vallo  circumdant ,  quia  anie  mentis  ejus  ocu- 


phetam  increpatione  cordis  buroanl  aves  coQli  ad 
icstimonium  deducuniur,  dum  dlcilur  :  Milvui  in 
ccelo  cognovlt  tempus  iuum^  turtur  et  hirundo  et 
ciconia  cutiodierunt  tempu»  adventu»  sui^  populu»  «n- 
tem  meu»  non  coguovit  judicium  Donnm  {Jerem.  viii). 

El  ingres»u»  in  temptum^  capH  ejicere  vendente»  iu 
illo  et  emente» ,  dicen»  iili»  :  Scriptum  e»t  quia  domu» 
mea  domu»  orationi»  e»t.  Qul  enarravii  mala  ventura» 
ci  protinua  templum  iogressus  est ,  ut  de  lllo  ven- 
ileiiios  ei  ementes  ejicerei,  profecto  innoiuit  quia 
ruina  populi  maxime  ex  culpa  sacerdoium  fuii. 
Everaioneni  quippe  describens,  aed  vendenies  ci 
emeiiies  in  iemplo  reriens,  In  ipso  eiTeclu  sui  operis 
ostendii  unde  radix  prodiii  perditiouis. 

Vo»  aytem  (eci»ti»  itlam  »peluncttm  laironum.  Qui 
ad  aecipienda  munera  in  lemplo  roidebatti ,  profo- 
cto  quia  quibusdam  Doa  dautlbus  kBaiones  exquire- 
reni  dubium  noa  erai.  Domus  ergo  orationis  ape- 
lunea  lalronum  Cicta  fuerai ,  quia  ad  boc  In  iemplo 
assisiere  noveranl ,  ui  aut  iion  danies  munera  siu- 
derent  corporaliter  persequi »  aui  dantes  splritaliler 
necare.  Quia  vero  Redetnptor  noster  praedieaiionis 
verba ,  nec  Indignis  ei  ingratis  subirabii,  postquam 
disclplioaB  vigorem  ejlcieado  perversos  ieauii,  do- 
num  oiox  gratiae  oaiendil;  nam  aubditur  : 

£f  erof  docen»  quotidie  in  templo.  Haec  Juxla  hislo- 
riam  brevlter  Iraetando  transcurrimus  ,  nunc  eadem 
inorall  iutelleciu    diseuiienda    repetamus.  Yidem 


.C 


los  reductis  luiquitatibus,  quas  perpetravit,  btne 
ad  societatem  suae  damnationis  trabentes  coarcianl. 
Et  cireumdabunt  te,  et  coangustabunt  te  undiqui.  lla- 
ligni  spiritua  undique  animam  coangustanl ,  qnindo 
ei  non  soluro  operis ,  verumeliaro  locutionis,  alqoo 
iiisuper  cogitailouls  Inlquilates  replicani,  ut  qoai 
prius  se  per  mulia  dilatavit  in  seelere ,  ad  ostro- 
nium  de  omnlbus  angustetur  in  retribuiione.  Ei  ed 
t^rram  eonsternent  te  et  fitios  tuo»  qui  m  te  awf. 
Tunc  anima  per  cognitionein  reatus  sui  ad  ierroM 
conaierniiur,  cum  c;iro  quam  vitani  suam  eredidit , 
redire  ad  pulverem  urgetur.  Tunc  in  morte  fllii  illioi 
caduni ,  cum  cogitationes  il  iciljR  quae  inodo  ex  llla 
prodeuni  in  exirema  vitae  ultione  dissipautur »  aienl 
scripium  esi :  In  iila  die  peribunt  omne»  eogituUmm 
eorum*  Quae  sclllcei  durae  cogiutiones  inleUigl  oUona 
per  lapidum  aigniOcaiionem  valenl,  Nam  aeqniinr  : 
Et  nou  relinquent  in  ts  lapidem  super  lapidem.  Por- 
versa  etenim  roena  cum  perversae  cogiutioni  odhoo 
perveraionem  adjlcit,  quid  aliud  quam  lapidom  aupor 
Japidem  ponii?  Sed  in  desirucla  civii:iie  super  Japi- 
dem  lapla  non  relinquilur ,  qula  com  ad  oUionem 
suam  anlma  doduciiur,  omnisabilla  cogitailoiinoi 
suarum  constructto  dlssipaiur.  Eo  quod  nou  coguQ» 
veri»  tempu»  vieitationi»  tum,  Perversam  quoqno 
auiinam  omiiipoiena  Deua  modis  multla  visiUro  coo- 
auevil.  Nam  assidue  bauc  visital  praecepto,  aliqoondo 
auiem  flagello,  aliquando  vero  miraculo ,  ut  el  von 


€ivUatem ,  fievit  »uper  j//ino,  dicen»  :  Quia  si  rof oo-  rv  quaa  nesciebai  audiai ,  ei  lamen  adbue  snperbiooo 


rttsai  ai  tu.  iloc  semel  egii ,  cum  periluram  civlu- 
tem  oase  nuntiavit.  Iloe  quotidie  liedemptor  uosler 
per  eloclos  suos  agere  nullaieous  cessat ,  cum  quoa. 
dam  ex  bona  viu  ad  mores  reproboa  pervenisoe 
lonsidcrat.  Plangit  enim  eos  qui  nesciuni  cur  plao- 
IS:iniur,  quia  juxu  SMloinuois  verba  tastantur  cum 
maiefecerint ,  el  exeuUant  in  rebu»  pe»»imi»  ( Pro* 
verb.  ii).  Qui  sl  damoaiioiiem  auain ,  quae  eia  Iwmi- 
oei,  agnoviasent ,  semeiipaos  euro  iacrjroia  delieio- 
ruro  plangerent.  £(  quidim  in  kae  die  tua ,  quat  ad 
pacem  tibi.  Suaro  bic  diero  habei  animo  perversa, 
quae  iraoailorio  gaudei  in  ieinpore.  Cui  ea  quae 
adsunit  ad  pacom  suot,  quia  dum  ex  rebus  iempo- 
ri4ibua  lacuinr,  dum  bonoribus  exlolliiur ,  dom  lo 


otque  contemnens,  aui  dolore  compuncU  rodool, 
aut  benettclis  devicta  maluin  quod  fecii  eruboacaL 
Sed  quia  vtsitationis  suae  ieinpus  miniroe  cognoscllf 
illis  in  exiremo  vii»  inimicis  traditur  t  cun  quiboo 
iu  acterno  Judicio  damnationis  suae  aocieUU  coUiga- 
tur.  Et  ingreuu»  in  tempium^  ceepit  ejieere  vendentu  im 
Uto^  et  emente».  Sicut  Umplum  Dei  io  civlute  oat, 
ita  io  plebe  Qdeli  viu  religiosorum.  Et  ssepe  tion- 
nnlll  religionls  babitum  sumunt,  sed  dum  aacroruni 
ordionm  locum  percipiuoi,  sanctae  religionia  oCi- 
cium  in  commercium  lerreoae  negoiiationis  tribuiial. 
Yendentes  quippe  in  iemplo  suni,  qui  hoc  quod  qoi* 
bnsdam  jure  compeiit  ad  praemium  iargluntur.  Jiiaii* 
tiam  euiu  veodere  est,  bauc  pro  praemii  acceptiono 


575  LN  LICJE  EVANGELIUM  KXPUSITIO.  -  LIR.  ?•  574 

serTare.  Gitienies  Yero  in  templo  sunt,  qiil  diim  baec  A  rent,  nemo  taroen  in  eum  misil  miiius,  quia  neednm 


[H^iSfilYere  proxlmoquod  Josium  est  nolunt,  dumque 
reiii  jare  debitam  Tacere  conlemniint  t  dato  patronis 
prcmlo ,  eniiint  pfccatum.  Qtiibus  bene  dicitur  : 
l^uf  met,  domui  crathniB  est»  V  oi  auiem  fedstis 
ram  speluncam  lanronum.  Quia  dum  nonnunquam 
penrersi  bomines  locum  religioiiis  teneni ,  ibi  mali- 
t'ae  sa:e  gladiis  occidunt ,  ubi  viviAcare  proximos 
oraiionlf  suie  inierceisione  debueruni.  Templuin 
qaoque  ot  domus  Dei  est  ipsa  mens  atque  conscientia 
fldellom»  qu»  si  quando  in  laesioiie  proxiini  pervrr 
sai  cogitaiiooes  prorert,  quasi  in  spelunca  lalrones 
reiiJeDl*  et  simpliciter  gradieiile^  liiterflciunl , 
qaando  in  cos  qiil  in  nul!o  rri  sunt,  Ixsionis  gladios 


Tenerat  bora  ejns.  Agnum  servabant,  qui  libenior 
ejus  dictis  ausculiabant ;  lisdum ,  qui  insidiantoi 
quaerebant  capere  aliquid  ex  ore  ejns  ut  accoiarost 
eum.  At  vero  quarta  decima  die  completa,  Id  eait 
declinata  in  vciperam,  postquam  corporis  et  san- 
guinis  sui  celebranda  discipulis  sacrameitta  eonira- 
didit,  venientibus  qui  eum  couiprebensuin  viiicireat, 
coBpii  impleri  quod  seqnilur  :  El  immolabiteum  om- 
nis  muUitttdo  fitiorum  Itraetad  vesperam  {Exod,  xii). 
Siabant  enim  juxta  crucem  Jesum  non  solum  impii 
qui  mortcm  ejus  deriderenl,  sed  eiinm  saneti  qai 
iiigerent.  llaH:  paucis  persirinxisse  libuii ,  quo  mo- 
nereinus  lectorem  omnia  qu.-e  deinceps  ad  passio- 
neiii  usque  Domini  sequuntur,  ad  ngni  in  domo  re- 


di*flgaul.  Mens  enim  fidelium  non  jam  dumus  ora- 

liunis,  sed  spelonca  latronis  esi,  qoaudo,  relicta  in-  "  tcnli  et  ad  occisionem  parali  perilnerc  figuram. 

noceiiiia  ei  simpliciiaie  sanciiiatis ,  illud   cognatur 

agere  unde  valeat  proximis  nocere.  Sed  quia  contra 

penrersa  baee  omnia  verbis  Rcdemptoris  nostri  per 

sacras  paginas  indesinenter  instruimur ,  nunc  usque 

boc  agiiur  quod  facturo  fuisse  perliibetur »    cum 

di&tur  : 

Et  trat  doeens  quotidie  in  tempto,  Cum  enim  men- 
lem  fldelioni  ad  cavenda  mala  subtiliter  erudit,  qoo- 
lidie  Yerilas  in  lemplo  ducet. 

Prindpes  autem  saardotum^  et  seribm^  et  prindpes 
plebh  qumrebant  itium  perdere,  et  non  inveniebant  quid 
faeerent  itti,  Vel  quia  qaolidie  docebai  in  lemplo,  vel 
quia  lairones  ejeceral  de  lemplo ,  vel  quia  veniens 


CAPUT  XX. 

Et  factum  esl  in  una  dierum  doeente  itlo  poputum  ln 
temptOf  et  etanyetiMante^  convenerunt  principes  sneet' 
dotum  et  uribee  cum  senioribus,  et  aiunl  dieentes  ad 
ittum  :  Dic  nobis  in  qua  potestate  htec  facis  f  Divervb 
mudis  eamdem  quain  supra  calumniani  struunt, 
qiiando  dixcrunt :  In  Beelxebut  prindpe  deemonianm^ 
ejicit  dcemonia  {Luc.  xi)  Quando  enim  dicaul  :  lii 
quapotestate  hasc  fadsf  de  Dei  dubiianl  potestate,  el 
subinielligi  volunt  diaboli  esse  qood  raciat.  Addea  • 
tes  quoqne  : 

Aut  quis  est  qui  dedit  tibi  hane  poleslatemf  UunU 


l!lo  quasi  Rex  ei  Dominus  a  Unta  credeniium  turba  q  fesiwsime  Dei  Filium  negani,  quem  putani  non  aoii, 
faindem  bymni  ccelesUs  accepll,  invidi  principes  cum      ^  •*'•"*»  ▼•'»•»'«  "8"»  f«c«'«- 


perdere  qnaeiebanl. 

Omnis  enim  populus  suspensus  erat  audiens  itlum, 
Doobas  modis  potest  ioiellii;i,  qiiia  vel  limentcr  po- 
pall  lumoitam  non  inveniebant  qiiid  racerenl  iesu 
qnem  perdere  disposnerunt;  vel  ideo  iesuni  perdere 
quaerebanl,  quia  suo  magisterio  ncKlecto  pliires  ad 
eom  audiendum  confloere  ccrnebant.  Libel  interei 
ptucii  inlueri  quam  pulcbre  legalis  uinbra  Paschae, 
iioslro  vero  Pascbae  in  qiio  immolatus  est  Christus, 
Don  lantom  mysterii,  sed  et  lemporis  laiione  con- 
cordel.  Decima,  Inquit,  die  mensis  priini  totlat  Mims- 
quisque  agnum  per  fandtlas  domus  suas,  Juxta  quem 
rilum  tottetis  et  l.esdum^  it  servabitis  eum  usque  ad 


Hetpondens  miiem  dixit  ad  iUos  :  Interroqabo  wm  §t 
ego  unmm  uerbum.  Respondete  mihi,  Bapiismmm  Jmm" 
nis  de  cctlo  erat^  «n  ex  hominibusf  Poteral  Doflsiiias 
aperta  reiponiioae  tentatorum  calumuiam  conftitarey 
sed  prudenler  interrogat  ul  suo  vel  sileiilio  vel  tei- 
lentia  condemneniur. 

At  itti  eogitabant  inter  se  dlcentes  :  Qula  si  dlsmi^ 
mus ,  de  aetOf  dicet :  Quare  ergo  non  credidittie  elf 
Quem  conflteiiiini  de  coelo  babuisae  propheliaro  mlbl 
lestimonium  perhibuit,  et  ab  illo  audi.^iis  In  qua  ergo 
isu  raciam  potesiate. 

Si  autem  dixerimus :  ex  hominibus  :  ptebs  uniwanu 
tapidabit  nos.  Certi  sunt  enim  Joannem  propketmm 


quurtum  dedmum  diem  ejusdem  mensis  (Exod.  xii).  p  «w.  Viderunl  ergo  quodlib.  i  horuin  respondiiieat, 
'^    ~  iii  laqueum  se  casuros,  liinentes  lapidaiionerot  aed 

luagis  liinenics  veriiatis  couressionem. 

Et  responderunt  te  nescire  unde  esset,  El  Jesus  ait  Hiis : 
Neque  ego  dico  vobis  in  qua  potestate  hcec  fado,  Nom 
vobis  dico  quod  scto,  ^rio  iton  vuttis  fateri  quod  scitk^, 
iustissime  repobi  utique  conrusii  abscesserunfy  et 
iuipletum  esl  quod  in  psalmo  per  Prophetam  dlell 
Deui  Paler :  Paravi  tucemam  Christo  meo  { Petd». 
cixii),  id  esl  ipsum  ioannem  :  Ininucos  ejus  indtmm 
eonfusione  (Ibid,),  Notandum  autcin  quia  duas  ob 
causss  maxime  scientia  veritaiis  est  occuiundo  qa«- 
realibus,  cum  viJclicct  is  qui  qu.erit  aul  minuica* 
pax  csl  ad  intelligciKlnin  quod  qnxrit,  aut  odio  vel 
coiueniplu  ip  ius  reriiaiis  iiidtgnus  csl  c^  4t&Mk. 


Decliiia  etiim  die  meusis  primi,  id  est,  ante  qninque 
dies  Pasdiae ,  sicui  ioannes  cvaugelista  tesiatnr , 
egredieni  oronis  populiis  iu  monteiu  Olivarum,  lolil 
inde  Domlnum.  Qui  ugnus  estf  quia  venit  ut  peccata 
liillerelt  ^^  peccatum  in  eo  non  est,  haedus,  quia  pec- 
caii  insimuiaius  est.  Agiium  domi  intulenint,  qui 
gaudentes  canebani :  Benedictus  qui  venit  Hex  in  no' 
nune  Domini;  bxduni»  qui  contra  zelaiitcs  aiebanl : 
Magister,  increpa  discipulos  tuos ;  agiium»  populus 
omnls  qui  iiiipensus  erat  au<Jiens  illum ;  bsedum, 
pHiicipci  qui  eum  peidere  cupiebant.  Quiii(|ne  au- 
lem  dies  ante  Pascha,  id  esi»  a  decima  luiia  usqiie  ad 
qoinam  decimam,  agntini  sive  hxdum  immulaturi 
aenrftbant.  Quia  licet  etiam  tunc  ejus  sanguineu  siti- 


5"  5 


BEP/E  VtNlilRABILIS  OPP.  PAflS  II 

apcriri  qiiod  i|U9erii.  Quoruin  propler  unuiu  Dominus 
ail  :  Adhue  mulla  habe^  vobi$  dicere^  ud  non  poUtlii 
Wu  poruare  modo  (ioan.  ivi).  Propter  aliud  Tero 
di^ipiilis  prae€ipil :  Ifoliti  dare  ianclum  cwnbu$  ne* 
que  miiiaiis  margarita$  testrai  anle  poreoe  {Maith,  ¥ii)« 

Ccepit  autem  dieere  ad  plebem  parabolam  hane  : 
Uomo  plantavii  uineam ,  el  loca»it  eam  roionu,  «C  ipu 
peregre  fuit  multii  iemporibui,  Doceole  D'»aiino  po« 
pulum  el  evangelizanie,  coufeneruni  principes  saoer- 
doium  et  scribs  cum  senioribus »  et  inlerrogavcrottt 
lentantes  in  qua  potestate  signa  faceref.  Quibus  tua 
artc  superatis,  Domlnus  qaae  cceperat  oxsequitur. 
Siqiiidem  et  illis  audientibus,  plebem  magis  qnod 
vcrba  sua  libcntius  audiat  alloquiior.  Parabolam  sci- 
rtcct  infercns  qua  et  itlus  impietatis  argiuii»  et  ad 
gciites  regnuiii  Dei  doceat  transfereiiduiu.  Uomo  ergo 
qiii  planiavit  vineam,  ipse  est  qui,  juxia  aliaro  para* 
holain,  conduxit  opnarioi  in  wineam  suam  {Matth, 
xi),  Vineam  enim  Donuni  Sabaoth^  domu$  lerael  e$t 
{l$m.  v).  Coloiii  iidem  suiil  operarii  qiii  ad  excolon- 
dam  viiieam,  hora  prim»,  terti.i,  sexia,  ei  nona  di- 
cuntur  esse  conducti.  Ipse  autem  peregre  fuil,  noa 
loci  miitaiione.  Nam  Deus  unde  abet^se  poiesly  qul 
loquilur  :  Ceelum  et  terram  ego  impieo  {Jerem.  xsiii)  ? 
et  alibi  ;  Ego  Deui  appropinquam,  et  non  de  longiU" 
quo^  dicii  Donumu  f  Sed  abire  dicitur  a  vlnea,  ul  vi- 
ttitoribus  llberum  operandt  arbitrium  derelinquat. 
Ciii  slmile  est,  quod  locata  colonis  vinea  per  Isaiam 
diclt :  Et  axipectatn  ut  [acerel  «raf ,  el  fedt  labnuea$ 
{l$ai,  v). 

El  tn  lempore  mi$it  ad  eullore$  tercum  ut  de  ftuetu 
vinem  darent  i7/t.  Qui  emum  dimkaruml  eum  inanem. 
Bene  lempus  fructaiim  posalt,  non  proventuaro. 
Nullus  eniro  fncios  exsiiiil  iadacorum ,  nallus  biijas 
viiicc  provenius,  tametsi  crebro  ae  solilcile  quxre- 
rclur,  invenias  est.  Servus  ergo  qui  primo  missiu 
est  ipse  legifer  ll»yses  intclligitur,  qui  qaadraginla 
anoos  cdiilinuos  fruclum  alii|uem  legis  quam  dederat 
a  culloribus  inquirebai;  aed  ccsum  eum  dimiserttnl 
Inaneiii.  Irriuverunl  enim  Mojsen  incastris,  el 
Aaron  sancium  Domini.  Ct  vexatns  est  Mojses  pro- 
pier  cos,  qiiia  exacerbavi*runt  spiriiain  ejus.  Qui  ei 
ipse  serviis  quid  de  fructu  viiie»  senciat,  palam  car- 
miiie  declarat  dicens :  Ex  vinea  enhn  Sodomorum  rt/ts 
anrum^  et  propago  eorum  ax  Gomorrha.  Uva  eorum 
nra  felUi,  botrui  amaritudinii  ipiii.  Furof  draconum 
tinum  eorumt  et  furar  atfndum  in$aHabili$  {Dent. 

XXX  ll). 

Et  addidU  alterum  eervum  mittere*  llli  aotem  hune 
guoqua  eeedentei  et  affieientei  eontumelia^  dimiierunt 
inaium.  Servus  alter  David  proplieum  regemque  si- 
guiflcai.  Qui  post  Moysen  missas  est,  ui  colonos  vi- 
ue«  post  edicia  legalia  psalmodis  roodulatione,  et 
diilcedine  citbarx,  ad  exercitium  boni  operis  excila- 
ret.  Nam  ei  ipse  David  quo  cor  populj  ad  supema 
siispenderet,  lnter  ritus  carnalium  victimarum,  lau- 
des  Domini  continuas  suavi  meloJia  decaiitari  consti- 
tiut.  Sed  et  hune  affectum  contumeiia^  dimiierunt  ttia- 
nem.  Dicentes  eoim  :  Qum  noUs  par$  in  Darid,  eifi 


SECT.  I.  -  EXECi.TlCA  (JESUINA.  576 

A  qttet  harcdita$  in  fiio  i$ai  {lil  Reg.  xii)?  Regnoa  ii- 
niul  David  ignohili  siirpe  el  religionem  impleuie 
iniilaruiil.  Aitanien  ille  pro  bac  vlnea,  qu«,  de 
i£gyplo  Iranslau  Palesiinas  monles  sua  umbra  pro- 
\fix\i  ne  funditus  extcrminetur  exorau  D^mina  Dem 
vlrtutum^  convertere  nunc ,  reifriee  de  ealo^  et  vida^  fC 
ststla  vf fieam  iitam,  et  dirige  eam  quam  plantawH  dfs- 
tera  laa.  {Peat.  lxxix).  Ubi  pariter  expooil  qui  sit 
homo  ille  qui  hanc  vineam  planiavii,  Domtnus  sdli* 
cel  Deus  virlutum. 

El  addidit  tertium  mittere,  qui  et  Hlum  vutnerautea 
ejecerunt,  Tertitim  servum,  propheuram  cboram 
intellige»  qui  continuis  aitestatlonibns  populum 
c  nvenerint,  et  quae  buic  vinex  venlura  immloerent 
mala  praedixerinu  Sed  quem  prophetarum  uon  jaol 

'^  p  neeutif  et  oceiderunt  eoi  qui  profnuntiabant  da  od- 
venlujuiti  {Aci,  vii).  El  lii  autem  mulu  de  bajas 
vinc»  sieriliute  dixerunt,  sed  unlus  Jeremioi  plan- 
cium  ponere  sufficlal.  Ego  autem^  inqoil,  ploiifasi  ta 
vineam  eiectaWf  omne  umcn  verum.  Quamodo  arga 
convena  ee  in  pravum^  tinca  aliena  (Jerem.  ii)T  Pfei 
cujus  Tineae  tuiiione,  ne  videllcet  in  ea  sive  pro  oa 
fragilis  el  infirmae  ciloqoe  periturc  suaviuiis  olnt 
nasceretur,  Nabotb  Jcxrabeliten  non  roodo  vuloan- 
tuin,  verum  etiam  legimus  exstinctum.  Cijas  et  sl 
nullum  prophetlcum  dictum  accipimns,  Umea  pro* 
phelicum  fictum,  quia  roultos  pro  bac  vinea  fularaa 
marlyres  proprio  sanguiiie  i^roiibeuvit.  Hissane  Iri- 
bus  servoruro  gradibus  omnium  sub  lege  doetoram 

|t  (iguram  posse  coinprehendi,  Dominus  alibi  manl- 
feste  prodil,  dicens  :  Quoniam  neceue  eet  impteri  m- 
nia  quas  icripia  $unt  in  lege  Moy$i^  et  propAclMt  rf 
pealmit  de  me  {Luc,  xxiv). 

Disnt  a'ttem  Dominue  vineai :  Quid  fadamf  mHtam 
filium  mgiim  ditectum,  Vor^itan  eum  hune  viderint  ve* 
rebutttur,  Quod  Dominus  vineas  dubiutive  et  no»  de- 
liberativo  modo  loqui  dicitur,  non  de  Ignorantla  ve* 
nit.  Quid  eoim  uescial  Dominus  vineae  qul  hoc  loeo 
Deus  Pater  intelligiiur?  Sed  scmper  ambigere  did- 
lur  Deos,  ut  libera  volunLis  homini  reserveiur.  Qo^m 
cum  vidieunt  coloni,  cogitaverunt  iuter  u  dUentu  : 
Hie  e$l  heera^  occidamu$  illum  ut  no$tra  fiat  hmrediini. 
Mauifestissime  Dominus  probat  Judaeorum  princlpes 
non  per  ignorantiam,  seJ  per  invidentlam  crucillxiste 

j)  Fiiiuni  Dei.  Intellexerunt  enira  bunc  esse  cui  dietam 
csl :  Po$tula  a  me^  et  dabo  libi  genlei  haareditatem 
tuam  {P$aL  ii).  Et  propterea  quasi  slbi  coiisiileniea 
aiebant :  Ecce  mundiu  totu$  po$t  eum  abitf  at  si  ii- 
nuttimut  eum  flc,  eiiuies  credent  in  eum  {Joan,  su). 
liaeredius  ergo  filii  Ecclesia  est  cunctis  ei  dau  da 
geniibus»  quam  non  moriens  llli  Pater  reliquit»  seJ 
ipse  sua  morte  mirabililer  acquisivii,  quia  resurgendo 
possedit.  Ilanc  autem  occiso  eo  roali  coloni  praerU 
pere  nioliebantur  ^  cum  cnicifigentes  cum  Judmi 
lidem  quae  per  eum  est  exsiingiiere,  et  suam  nsagla 
qiiae  ex  lege  est  justitiam  praeferre,  ac  genlibus  im- 
buendis  conabantur  inserere 

Et  ejectum  ilium  extra  vineam  oecideruut.  Ezlra 
viacam  baercs  vineae  trucidotur,  quia  Jcsus  ut  saudi- 


tm  IN  LUCiC  ETANGRLraM  EXPOSITIO.  -  UD.  V.  niS 

Acarel  per  smim  sanguiiiem  )H)})iiliim,  exini  porlam  A  sapieniiam  ad  saluleiii.  Supra  qugm  ven  UUceMtrU^ 


pa^fus  e&l.  Sive  e jecins  exlra  viiieam  ei  occisus  est, 
qtihi  prius  ab  iiK*re«luIonim  corde  rc pulsus,  ac  dein- 
de  cruci  addicius  est.  Iii  cujhs  figuram  llojrses  siltare 
Moeausii  in  quo  Ticiimarum  sanguls  runderclur, 
nOD  Intra  labernaculum»  sed  ad  ostium  posuit,  mj- 
silee  docens  qnia  et  dominicc  cruc-s  aliare  exini 
Jemsolymorum  poriam  ponendum ,  et  ipie  vera  l*a- 
iris  liosiia  Christus,  a  domo  Judaeorum  quani  sancti- 
iealurns  adierat,  non  Inilmo  cordc  recipieiidus,  sed 
foHt  essel  suo  cruore  lingendus.  Quod  vero  secun- 
dmn  Marcnm  mulalo  ordiiie  dicitur  :  Et  appnhem* 
4tm!€9  €um  ocdderunl,  et  ejeeerunt  extra  vineam  { Mare, 
xii),  noial  eos  periinaciae,  qtii  nec  crucifixo  et  reso- 
sdlato  a  nortuis  Domiiio  prxdicaniibus  ap<islolis 


iioc  est  cui  iapis  ipse  irruerli»  vi  qiii  Ciiiisium  pe>ii* 
tiis  negaritt  coinminuet  euin,  o(  ne  lesia  quidem  re- 
niancal  in  qua  bauriaiur  aqiue  pii»inuiu.  Sive  de  iis 
dieil  q>iod  caduni  super  eum,  qui  illum  inotla  om* 
temnunl  vel  injuriis  afilciunl.  Ideo  nondum  penitus 
iniereunl,  S(*d  tamen  coiiqiiasr*anliir «  ui  non  rerli 
ambuieni.  Sopra  quos  autem  cadit,  veniei  illis  ite»u- 
per  in  judicio  cum  pcsna  perdiiioni.'i.  Ideo  dixit  com" 
wdnuat  em^  ut  siiit  impii  tanqiiam  pulvis  quein  pro- 
jietl  venlus  a  facie  lerrae  {Psal.  i). 

Et  quarebant  prineipei  sacerdotum  et  uribas  miltere 
m  iitum  manui  Ula  kara^  ei  limuerunt  populum.  Co- 
gnoveruBl  enim  qood  ad  ipsoi  dixerit  ainiilitudineni 
istam.  Principes  ^acerdoium  ei  scriba  quasi  meutieiH 


creilero  voloerunt,  sed  quasi  cadaver  vile  projxi*-  B  lero  conlra  se  Dominum  quarebant  interficere»  sed 


runl.  Qih^  qiianium  in  se  erat,  a  suis  eum  finibus 
OMladenles,  gfnlibns  susripiendum  dederunU 

QM  ergo  faeiet  iti$  dominus  mneof  f  Vemet  et  per* 
det  colonos  istos  el  dabit  vineam  atHs.  Quo  audito^ 
ihteruHt  iHi :  Absit,  Gontradixeront  senienii»  Doraiiii 
qoia  cootra  soam  perfidiam  esse  cognoveroni.  Inio(- 
ligelMiBt  eoim  parabolam  non  merito  sanctilatis  ad 
caplenda  mytlerii  verba  jam  parati,  sed  maliti» 
lanniia  ad  agenda  quae  dicebauiur  accensi,  atquc 
idoo  qon  in  menle  babuerant,  qiiainvfs  in  parabolis 
dtelo»  qoasl  Jam  ollm  mcditata  cognoscere  parall. 
Regoniibos  ergo  iudaeis  juslum  fore  srieniiam  divins 
iBgk  qoan  ipsi  spemebani  ad  genies  traitsferri,  quid 
Halvoior  rospondeat  inluere. 


boc  idem  quxrendo  docebaul  vera  esse  qu»  dicobal. 
Ip>e  quippe  est  baeres,  cujus  injuslam  necen  aiebal 
esso  vtndtcandain ;  illi  iieqoam  coloni,  qoi  ab  occi* 
deodo  Dei  Filio  ad  mudicum  quidem  limore  humaiio 
roiardari  dooec  venirel  hora  ejiis,  nunquaro  vero 
divioo  amore  potoere  cobiberi.  Morali  snue  iulel- 
lecin,  euiqoo  Adoliom  eom  roysterium  bapUsmi  quod 
exerceal  operando  commiititttr»  qua^l  vlneo  quam 
excoiai  localur.  Ilittitur  servos  unos»  alier  et  lertios, 
qoi  de  frocio  accipiant»  cnm  lex,  psalraodiat  pro- 
pheiia,  quarnm  nonitionem  bene  agendo  sequalur, 
leglior.  Sed  missus  servus  couiumeliia  aflectus  vel 
cnsus  ejiciiur,  com  sermo  auditos  vel  eonlemnilur, 
vely  quod  pojus  esl,  etiam  biaspbemaiur.  Misaum  in« 


itfatmtem  aspiciens  eos  ait :  Quid  e^t  er§o  koc  qued  ^  super  bnredom  qoanluni  in  se  est  oecidit«  qui  oi  Fi- 


tertplum  est :  Lapidem  quem  reprobaverunt  atdificaH' 
m  kic^  factus  est  in  capui  anguli?  Quonodo,  inqnil, 
implebitur  hxc  propbetia,  qux  iapiden  ab  «diacaiH 
libos  reprobalun ,  in  caput  anguli  dicii  esse  poueu- 
dnn,  nisi  quia  Cbristus  a  vobis  reprobaios  ei  occlsos, 
credituria  eat  gentibus  pruDdicandus?  ui  quasi  lapis 
ongolaris  duos  coiidens  in  semeiipsom ,  ex  otroque 
popolo  onan  sibi  fideliun  civitalcn,  niium  tenpiun 
adlllcel*  Eosden  enim  Synagogas  magisiros»  qooa 
aopn  colooos  dixeral,  nuiic  cdificanies  appellat, 
qnio  qui  sobditam  sibi  plebem  ad  ferendos  vii»  fru- 
noo  qoosi  vinearo  excolero,  ipsi  banc  Deo  iitbabita* 
loffo  dignom  quasl  domum  consiruere  el  ornare  Jobe- 


liun  Dei  conculcaverii,  et  Spiritoi  gratias  quo  saocti« 
ficaloae8t,coutanelian  feceriu  Perdilonalocuiioro, 
vinoa  dabitur  alteri*  cun  dono  graliae  quod  soperbus 
sprevil  hunilis  qoisqae  dilabiiur.  Sed  ei  hoc  i|Uod 
priocipes  sacerdotum  et  scribaa  manun  miiiere  quae« 
reoies  in  Josun  lerroro  popuii  reiinentur,  qootidio 
geriior  In  Ecclesla,  con  quilibet  solo  de  ooniino 
fraier  eam  quam  oon  diltgit  eeclesiaslicae  ftdei  ac  pa- 
da  oniialetn,  propier  oohabiianiium  fratrum  bouo* 
rum  nuiiilodiacn,  vel  erubcscit,  vel  Vnot,  inpii- 
giiare.  Qui  laumi  sicui  de  siultissima  avium  siro- 
thlono  Domliius  aii,  cun  tempus  fuerit,  iu  altum  aios 
erigot,  quia  ficrsoqoendo  Ecciesian,  quaai  Domiuum 


banlor.  Uode  ei  Apostolus  fidelibus  scribens  ait :  Dei  p  crud  addicore  et  ostentui  gaudobit  habere. 


Ofrjmflvro,  Dei  adificatia  estis  {!  Cor.  iii).  Sed  qui 

vinon  Doi  froctun  negaro  quasi  agricolae  nali,  iiden 

qnaal  moli  caBmentarii  domui  Dei  lapidero  pretiosum 

olociDmt  qoi  vel  io  rundamenlis  vel  in  angolo  ponon- 

dns  erot  subtnhero,  hoc  osi  fidem  Chrisii  oudiiorl- 

bno  sois  conabanlur  oripere.  Sed  illis  licet  nolcBti- 

Idem  Upis  caput  anguii  firmavit,  qnia  de  oiro* 

popolo  quolquot  ipse  voluit  sua  fide  confnnxii. 

Oouifs  fui  ceciderit  tupra  iUum  lapidem  eonquasta" 

Skmr.  Supra  iiuem  auiem  cedderit^  comminuet  Ulum. 

Ahnd  osi  offendere  Christum  |»er  mala  opera  ,  aliud 

megan  per  inpietaien.  Qui  poccator  esi  ei  tamen  ilK 

«raiit,  cadlt  qoidem  soper  lapiJ«m  el  conqnassatur, 

neJ  non  omnhio  commiouiiury  reservalur  en:m  pcr 


Et  observanta  m^serunt  JnstdMfores,  pu  §e  justos 
simuiarent^  nl  eaperent  eum  in  sermmte^  et  traderent 
iUum  prinaipatui  et  potestati  premdiu  Qoaerontes  Do- 
ninom  coinproliendere  prlncipes  socerdoiun  ei 
serlbae,  ilmocrunl  popolomt  aique  idco  quod  per  so 
non  poieranl»  praesldis  manibus  efOcero  laBlabantt 
01  vclot  ipsl  a  norie  ejus  videreniur  irorounea.  Nopor 
onln  sub  Cassare  Aogoaio  Jodara  subjecia  Romanis, 
qoondo  In  lolo  oriio  est  cdehrjta  deseriptio,  stipeo- 
dlaria  facta  foeral,  el  erat  in  populo  nagna  sodUo^ 
diceollbos  alils  pro  sccuriialo  el  quielo«  qua  Romanl 
proomnibos  mililarenl,  debere  iHbum  porsolvi»  Pba- 
riaaela  vero  qui  aibi  applaudebanl  juailiian,  o  coniro* 
rio  ulie  tibos,  non  debcre  populum  Dd  qol  ilcciaiaa 


voctni»  jutti  iam  praferebant.  Unde  el  dit isi 
iMnior  a  populo.  Sadducci  autem,  qui  interpreuiitnr 
JniCit  et  ipsi  viiidieabanC  sibi  quod  non  eranL  Prio* 
ribus  el  eorporis  et  anima  reinrrectiooem  cr^Jen 
tibus,  confiteniilNisque  angelos  et  spiriius,  nnqiifwtci^ 
juiu  AcU  aposlolorum,  omnia  denegabanu 

El  iHlerrogaoirunl  eum  dicenUs :  Mmgiaer^  Mi  fMs 
icrifnii  nobiif  ti  fraler  alicujus  unortuui  fuerii  Mmu 
uxorem^  ei  kic  iitu  /ilvs  fuerit^  ut  aceipLi  eam  fruer 
ejui  uxorem^  et  suicitet  amen  fratri  iue,  Vide  disiaa- 
Uaro  liiuras  et  spiritiis.  JuiU  liiteram  nubere  eegi* 
tur  in  viu»  ut  defuncii  semen  exciiei  fraur,  ^iiriuia 
aulem  magister  est  castiuiis. 

Septem  er§o  ffatra  erant^  it  primui  auepit  uxmrem^ 


Vl^  Di:DiE  YtNEaADILIS  OPEROM  PARS  II.  —  MCGeTIQA  GGNUiNA.  5Sd 

siilveret,  et  primiiiva  darei,  et  cstera  qws  in  lege  A  iraditionum  et  observatioiium,  quas  illi  deuteresis 

scripu  luut,  bumaiiis  legibus  subjacere.  Cujus  sedi- 

tiotiis  adeo  fomes  invaluil,  ut  post  Doniini  passionem 

iiisisientibns  stbi  Romanis,  p^triam,  geniem,  et  re* 

gnnm,  nobile  illud  cum  sua  religione  templum,  imo 

ipsam  locem  perdore  quam  iribuu  pendere  maluerini. 

Ei  interrogavintnt  itium  dicentei  :  Magister^  uimmi 
quk  recte  dicii  et  decei^  et  non  accipii  penonam^  eed 
in  terilate  vam  Dei  doceu  Ucet  nobii  dan  trilmtuM 
Cwiorit  an  non  ?  Dlanda  et  fraudulenU  inlerrogalie 
illuc  provocai  re<^pondenlem,  ui  magis  Deum  quam 
Osarem  timeat,  et  dicat  non  debere  triboU  solvi, 
ut  suiim  andientes  minisiri  prxsidis  qoi  juxu  ali(« 
evangelisus  adfuisse  leguniurt  seditionis  coatra  Bo« 
nianoe  principem  teneant« 

CoNitderom  aiUem  dolum  illorum,  dixitad  mi  ;  Qmtd  B  et  mortuui  eu  une  /l/tis.  El  M^nsni  accepit  ULmt^  H 
me  tenlatitf  Oitendite  tniAI  denarium^  eujui  kabet 
imaginem  et  imcriptionem,  Sapientia  semper  sapienier 
agit,  ut  suis  potiaiinum  lenutores  sermonibns  con* 
futentur.  Onen^te  mlAt,  inquit,  denarium,  Uoc  esl 
genus  nomroi  quod  pro  decem  nnmmia  impuubaiar» 
et  hubebat  imaginem  C»saris.  Qui  aolem  pvuui  lii- 
lerrogaiioiiem  Salvatoris  Ignorantiam  esse,  et  non 
dispensailonem,  discant  ez  pnBsenii  ioeoqiod  utiqoe 
potnerit  scire  Jesns,  cujus  imago  esset  in  numaM. 
Sed  uiierrogat,  ui  ad  serroonero  eornm  eonpetenter 
respondeat. 

HtipoNiUiifei  dixermiit :  Cetimii.  Et  ail  iiiii  :  SLei^ 
dlu  ergo  gMm  Cenmrii  iumt  Ceeuari^  et  quee  Dei  emmi 
Deo.  Cmsarem  non  putemus  Augualum,  sed  TiberiuBB 
significsiri  privignum  eius,  qui  in  loco  soccesserat  vi« 
trici,  sub  quo  et  passus  esi  Dominos.  Omnea  autem 
reges  roinani  a  priroo  Gaio  Carsare  qni  iasperium  ar» 
rlpueral,  Cesaras  appellati  sunt.  Porro  quod  ait  : 
Reddite  gum  iumt  Cmioirii  Cenari^  aumroum,  tribotumv 
et  iiecuiiiam,  ei  gum  iunt  Dei  Deo^  decimas,  primitias, 
eblatiooes,  ac  victlmas  seniiamos*  Qoomodo  el  Ipsa 
reddit  tributa  pro  se  et  Petro,  et  Dee  reddit  qn«  Dei 
soni,  PatHs  faciens  voluiiutem.  Aliter :  Reddite  gum 
Cmiaris  saitl  Cmsari^  et  qmm  Dei  emtu  Deo;  fineasail- 
modum  Ccsar  a  vobis  exigil  impressionem  imagiuis 
sntt,  sie  et  Deos,  ut  qoemadmodum  ilii  redditur 
fiommo*,  sie  Deo  anima  lumiue  vulio  ejos  iUustrata 
aiqtie  siguau.  Unde  Psalmisu :  Signatum  e*f,  inqoii, 


ipse  mortuus  nl  me  /i/ie.  El  lertius  aecepit  iiiam.  Si« 
mi7ir«r  et  onmes  septem^  et  non  religuerunt  seuten^  et 
mortui  sunt.  Nomsima  ommmm  mortua  est  et  mmiiarm 
Qui  resurreclionem  corponim  non  crcd^^baul,  animan 
judicantes  inUrire  cum  corporibus,  recu  istioamodi 
fittgoot  fabulam,  quis  deljramenti  argual  eos  qoi 
surrectionem  asserant  mortuorum.  Potest 
fieri  ut  vere  in  genie  eorum  aiiquando  boc  acddefit. 

In  resmrrectiane  ergo  cujus  eanun  erit  uxort  aifai* 
dem  septem  hakmermnt  eam  mxarem»  TurpitadiAem  la- 
bula  oppoounl,  ut  resorrectionis  deiiegenl  veriutam. 
Verom  raystiee  septera  bi  frairea  sine  flliia  defoocH 
reprobis  qoibusque  congruunt,  qoi  per  loura  kHjoa 
saecoli  viuro,  qu«  septero  diebus  voivilor,  a  boois 
operiboa  sieriles  existuni.  Quibos  viriiim  OMirla  mi- 
sera  prarepiis,  ad  ultiraoro  et  ipsa  mundana  eonver- 
saiio,  qoara  Uli  sine  vtuli  opere  iransegerani,  qoasi 
oxor  infeconda  transibtt. 

Et  atf  iilis  Jesms :  Fiiii  tmemU  kujus  nuhmt,  H  trm^ 
duntur  ad  nuptias.  Cum  Dominus  dicat :  i^aftfe  dara 
sanclum  canibms^  negue  miltatis  margaritas  mtetrme 
ante  porcos  (if offA.  vii),  quod  ipse  qoa^am  vei  bie 
degloria  resurreciionis,  vd  alibi  de  dispoosalienia 
ant  etiam  diviniuiis  suc  mysierio  dislsse  invenitor, 
qo«  molti  qoi  aderant  vel  resisundo  vel  eonicra* 
nende  non  acceperunt ,  non  puundus  eai  sandora 
dedissa  canibus,  aui  margarius  misisse  auu  poreos. 
Noo  eoini  eis  dedil  qui  capere  non  poieraai ,  qoos 


f A  oo6fi  lumen  vuitus  f ai,  Damime  {Psal.  iv).  Uec  1%  propter  aliorura  immundiliam ,  negligi  oon  opona* 


quippe  himen  est  tolora  bominis,  et  verum  bonnm, 
qn«Ml  non  ocolis  sed  menie  conspicitor*  ^ifoafam 
aotem  diail  in  nekHi^  Unquam  denariua  signalur  ro- 
gis  im»gine.  Homo  eoira  £soius  esl  ad  iraagiiiera  ei 
aimilitodioem  Dei,  quam  peccando  oorropit*  Bonora 
«rgo  o}oa  esi  verum  atqoe  «teraora,  si  renaKcndo 
aigiieiur. 

£1  ooN  pofwrual  emkmm  ejtu  reprekendme  eoram 
plebef  ei  mirafi  la  reipooiii  €;oi  faraeroNf .  Qai  credere 
«lelMfcrant  ad  Uoum  sapienriam,  mirati  aont  qnod 
callidlus  eorom  insidbndi  noo  inveoisset  locora. 

Aceeiiermmt  mUem  gmitiam  Sadduemarmm  ^ui  negant 
esm  reemnectianem.  Dura  erant  bieresea  in  Jud«ia, 
iroa  Pbarisxorum.  et  altera  Sadducxorura.  Pbarisari 


bai.  Eienira  cura  teniatores  interrogabant,  roapoo« 
debatque  iilis  ila  ot  quid  contradicerent  000  Iralio* 
reiit,  qoanivia  veneois  suis  conubescereoi  poiioa 
qoam  lllios  cibo  saiurarentur,  alii  umen  qni  poio* 
raat  capere,  ex  Ulorum  occssione  raulu  oilliier  ao- 
diebani. 

liU  aulem  qui  digni  imMuntur  iofcula  Hte  et  reaar 
reetione  ex  Ntorfaii,  ueque  ai^Nf ,  oe^iie  tiucettt  oxoras* 
fion  iia  inielligendum  esi,  quasi  digni  lantura  vol 
resurrecturi,  vei  sine  iiupiiis  fuiuri  siut ,  iodigiii  ao» 
tcm,  id  est,  peccatores,  vel  mioiiue  rosorreciori,  vol 
ad  auptias  resurrecturi  sint  ereJeiidi ;  sed  iu  poiioa 
seuiiendum,  qood  owiies  et  resurrcciori ,  el  aliaqDO 
uiipt.is  siut  in  saiculo  iilo  maosuri.  Doraious  aoieoi 


l$t  IN  LUCyfi  EVANGEUUM  EIPOSITIO.-  LfR.  ?.  m 

Stifaior  vt  ad  gloriam  rjgutreeiionis  animos  exciu*  A  verbum  alii|uod  inTenire  qu^d  p.iler«?l  insidiis»  qnia 

in  •emionilnig  conrutmi  sunC,  ultra  non  interrof  ani » 


ret  inquirendam,  de  eiecils  soiummodo  voluerii  fa- 
eere  aermonero.  Si  aotem  in  resurrectione  neque 
«•bnnl  neqoe  ducunt  utores,  resurgnnt  ergo  eorpora 
qws  poisunt  oubere  et  ducere  nzores,  boc  est  fi*mi- 
naram  ei  Tirorum  ceriis  disereia  membra  speclebost 
aed  nulla  coffieurobendi  Tnluptae  tcI  neceasiiaie 
■andpata.  Nemo  quippc  dicit  de  Inpide  et  arbore  , 
et  llis  rebas  qu»  non  liabent  niembra  genilalia » 
qvod  non  niibant  nei|ue  ducant  uxores,  sed  de  h  s 
qai  eum  possunt  nubere,  lamen  alia  ratione  non 
MbanL 

/V<fiM  €iiim  nltra  mtkH  poteruni.  Qnia  eonnubia 
profier  (ilios.  Filii  propler  sncccssionem.  Successio 
propier  rooriem.  Ubi  ergo  mors  non  esi,  rteqne 
coiHittbia. 

Mqmalu  emm  angetU  smtt ,  et  fitii  innt  Dei ,  enm 
mmi  fitii  resnrreetionii.  i£r|u:iles  angelia  et  Alii  snut 
Dei»  qui,  gloria  resurreciionis  innovati,  sine  ollo 
anoriia  metu  ,  slne  ulla  labe  eorrnpitonis ,  sine  ttllo 
lerreni  suins  actn  ,  perpetua  Dei  visione  frouniur, 
jid  quam  necesse  est  ange!icae  dignilaiis  ftqualiiatem 
^uisqnis  tnne  aseendere  desidcral,  nunc  minimis  fra* 
trilNis  eondescendat. 

Qtii«  MTO  remrgnnt  mortni ,  et  Moytu  OiUndit  se- 
etu  mbnm^  sUnt  ttieit  Dominnm  Denm  Ahraham »  #f 
HfioH  liaae^  et  Denm  iacob.  Ad  comprobandam  re* 
smTeetionis  ferit:tiem  mulio  aliia  manifestioribua 
eseaaplis  oti  potuit »  e  qnibus  e!»t  illud  :  Smdtakan» 
Inr  manni^  et  resnrgent  qni  in  eepulerii  innt,  Quaeritor 


sed  apenissiuie  eompreliensum  I^omnn»  iraduni  po- 
lestail.  Es  quo  inleiligimns  Tenena  inYidi«  posse  quf- 
dem  superari,  sed  difQcile  eonquiescere. 

Dtjdt  antmn  ad  iltoi  :  Quomodo  dicnnt  Chriitnm 
Fitinm  Dat'*deiU^  #C  ipse  David  dicit  in  libro  Pm/- 
merim :  Di^^t  Dominui  Domino  meo  :  Sede  a  dextrie 
meii^  donee  ponam  inimieoi  tnos  ieabellnm  pednm 
tnornm  ?  Datid  ergo  Dominum  Utum  voeal,  et  gnomodo 
filiui  eit?  Ittterrogatio  Jesu  nobis  proflcii  nsque  bo- 
die  coiiira  Judusos.  Et  bi  enim  qui  connienlur  Cbri« 
sluui  esse  Yeiiluru:n,  bominem  s  mplicem  et  saiictum 
▼irum  asserunt  de  genere  Davld.  Interrogemus  ergo 
eoa  docti  a  Domtno,  si  simples  komo  esi,  ei  lanium 
B  filiua  David,  quomoclo  Darid  focet  eum  Dominuin 
suuni?Mon  aulem  reprebeiiduutur,  quia  Darid  flliuni 
dicunif  sed  quia  Dei  Filium  non  tredunt.  Sii|uidein 
ipse  ei  Dominus  Darid  est,  Dens  ante  lempora  ma- 
nendo,  et  Ulins  David  apparuti  lionio  in  leinporuni 
fine  nascendo.  Qood  aucem  a  Patre  subjiciuniur  iiil- 
niiei ,  non  liiflrmitatem  FilK ,  sed  unitat^m  nainraB 
qoa  in  attero  alier  operaiur  ajgniflrat.  Nam  et  Filins 
aubjicii  inimicoa  Patri ,  quia  Pairem  clarificat  supra 
lerram. 

Andiente  antem  omni  popnio^  dixU  diidpntis  iuii  : 
AttendUe  a  ieritdi  gui  noiunl  ambntare  in  eeJiolii ,  el 
«mml  Mi/Kfaliaiifs  in  foro^  el  primai  eathedfoi  in  lyn* 
Ogogii,  et  prtmot  diuubitne  in  eontiwHi.  Anibolaro 
in  stolis»  cuitioribus  fcstimentia  induloa  ad  pnbli- 


ilsqoe,  qnid  sibi  volueril  Dominus  boc  proferre  lesli-  C  cum  procedere  aignifieat.  In  quo  inter  caeiera  difoa 

ille  qui  epulabalur  quoiidie  splendide,  peccasse  dc- 
scribiiur  (Liic.  xf  i).  Nulandum  aulem  quod  non  sa- 
luiari  in  foro,  non  primos  sedere  vel  discnmliere 
vetit  eos  quibns  boc  officii  ordine  compelilt  sed  eoa 
nitiiirum  qui  bsc  sive  babila ,  scu  cerie  non  habita, 
iudebiie  amant ,  a  fidelibus  quibusque  quabi  repro- 
bos  docel  esse  cavendos,  .tnimum,  videlicet,  non 
gradum ,  justa  dislriciione  redarguens,  quarovis  et 
hoc  culpa  non  careat,  si  iidem  in  foro  litibus  inter- 
esae,  qni  iu  catbedra  Moyai  Synagogae  magisiri  deai- 
dersnt  appellari.  Duptici  sane  raiione  a  f  ans  glurim 
cupidis  sitendere  jubemnr,  ne,  scilicei,  eorum  fsf 
simulstione  aeducamnr ,  assiiroantea  bona  esse  qnm 
faciunt,  f  el  asmuiationn  iuflaroroemur»  fnisira  gau- 


nioiiium,  quod  fideiur  ambiguum  vel  non  salis  ad 
resurreeiionis  pertinet  veritaiem.  SedSaddueei  quin- 
qoe  lanium  libros  Moysi  recipiebani,  propbeiarum 
vsileinis  reapuentes.  Siuiiuin  ergo  erai  inde  proferre 
IflSiiiiionia ,  qnorum  auctoriiatem  non  sequebaniur. 
Porro  sd  siernitaiem  animarum  probandam,  de 
lloyse  poDii  esemplum  :  Ego  onm  Dern  Abraham  «  et 
Dem  liaaCf  et  Deui  Jacob  (Exod.  iii).  Slaiimque 
islert 

Deiu  antem  non  egt  mortnorvm^  ud  vivomm.  1)1 
ma  prebaverit  animss  permancre  posl  moriero, 
qood  illi  inier  extera  negabant  (neque  eniro  poierst 
lefl  tti  eorom  essei  Deua  qui  nequaqnam  aubsiste- 
rent)  cODsequenter  introduceretur  et  eorporuro  re- 


ssrfeeilOt  qme  eum  snimabua  bona  malaf e  gesse^  D  denies  In  bonis  laudari  qu»  aimolanl. 


niDt. 

ihmm  enm  nitnmt  ei.  Omnes  f  idelicet  illi  qoomm 
DooiinttS  eat  Deus.  Vif  uhI  ei,  f  lia  ulique  f era ,  qus 
jnsii  f  ifuai  etiam  quando  corpore  morinniur.  De  qna 
siibl  Dominus  ali :  Qni  eredit  in  me»  etiam  ii  mortnm 
fiurk  met  (ioan,  zi).  Crede  ergo,  et  ai  moriuus  fue- 
fis  fif es*  Si  ao'ero  non  credis,  ei  cum  f if is  mortnua 
es.  Tidtta  enim  qna  in  deliciis  est,  fifcns  morlus 
esl  (I  Tim.  f  )• 

iles|NNMfeiifes  aniem  qmdam  icribarnm  dixemnt : 
Magiiier  bene  dixtsH.  El  amptim  non  andebant  enm 
giddqitamhiterrogare,  Priiieipes  sacerJotum,  Sadilu- 
cari » el  aerib«  qu«renies  occasionem  cuiumttiae ,  ei 


Qni  denoranl  domoi  eidnamm,  rimnianlei  tongam 
oralionem^  in  aceipient  damnalionem  majorem.  Noa 
taiitum  aii  Aceipient  damnationem ,  sed  adjuniit  me- 
joraii,  ut  insinnel  eliam  lllos  qui  in  angnUi  etantao 
orant,  nt  vidennlkr  e^  /liominf6ss  {Matth,  f  i),  daronsi- 
lionem  mereri ;  sed  eos  qni  h«c  prolisina,  qosil 
religiosiores  agesdo,  non  solum  landea  ab  hominibas, 
sed  et  peconiaa  quttrunt»  proliiiorl  damnaliotie 
pleciendos.  Sont  enim  qui  se  juaios  et  magni  apml 
DeuiA  merili  simulsntes,  sb  infirmis  quiboslibet  el 
peecstorum  soorum  consetentis  turbatis ,  quaii  ps« 
troni  pro  eis  in  judicio  futnri  pecunias  accipere  noii 
(lubiiantr  El  enm  porrects  manus  pauiieri,  procet 


5d;s  BF:D.€  YLNKUAOILIS  0P1\  PARS  il.  SECT.  1.  -^  U£G£T1CA  GCNUINA.  U* 

jurare  soleat,  iili  ob  hoc,  raaxime  in  precibus ,  ul  A  niinlruin  et  non  subsUoiiani  pensat,  uec  porpoudil 


pnuperi  nNinmum  lellani,  periiocuut.  Quibus  illa 
JudiC  iualediclio  non  immerito  coiigruit.  Cmmjudl^ 
caiur^  exMl  condemnatut^  ei  oraiio  eju$  (iai  m  peeea^ 
ium  {P$al,  cviii).  Oondeninatus  quippe  cum  judicatur 
exit,el  oratioiiem  suam  in  peccaluro  recipit.qul 
Qiagnae  nunc  a»siimatioiii8  apud  bomines  babilus^  in 
divino  nuiic  examioe,  non  solum  non  pro  aliis  se 
intervenire,  sed  nec  sua  sibi  meriu  surGccre  posse 
depreliendil»  imo  ipi«arum  f|oibiis  bumaniim  jodtc.un 
fcfcllit,  precum  inter  crimina  pceiias  luil. 

CAPUT  XXI. 

Resfneiene  autem  vldit  eoi  ^irt  mitiebant  munera  eum 
iJi  GasopAy factaifii^iei/et.  Qnia  sermone Groeco  ^>«v- 


qoanluiu  iu  ejus  sacrificiis  ,  seJ  ex  quaulii  prolera* 
lur.  JoxU  vero  leges  allegori.-Py  divites  qoi  In  gaso* 
phylaciuin  munera  mittebant,  Judjeos  de  jiislitii 
legis  elatos,  porro  vidua  pauper  Ecclesia  siropllcitt» 
lero  de^ignat.  Qua  recie  paupercula  vocatort  qoia 
vel  soperbia  spiritum  ,  vel  pcccata  tanquam  niuodi 
dlvitias  abjecit.  Vidua  vero ,  quia  vir  ejus  pro  et 
mortem  pertulitt  ct  nunc  in  coeli  peneiralibus  ab 
ejus  oculis  occultus,  quasi  in  pane  aiterius  reKiooia 
vivit.  Ilace  io  gasophylaciuin  xra  niinuu  duo  mittil, 
quia  in  conspectum  divios  Majesutis ,  qua  nusirl 
operis  oblationes  quasi  certo  numero  conscripu  el 
consignau  servantur,  sive  dilectionem  Dei  ei  proxini» 
seu  fidei  orationisque  su»  munera  defert,  quaa  coa- 
vscv  servare  dicitur,  el  ga%a  lingna  Persica  divitiai  n^  ^  sideratu  proprias  fragilitatis  niinoU,  sed  merito  piai 


cantor,  gazopbylaciuin  locus  appellari  solet,  quo 
diviiiae  servantur.  Erat  autem  arca,  foramen  babeoe 
desoper,  posita  joxia  alure  ad  dexieram  ingredien- 
tibus  domom  Domioi ,  in  quam  roitiebant  sacerdoies» 
qui  cuslodiebant  oslia,  omnem  pecuniam  qtiae  defe- 
rebatur  ad  templum  Domini,  aiqoe  Insiauraiionem 
ejusdem  lempll  servatur.  Lege  Yerba  dierum.  Ciiam 
nunc  autem  qui  orantes  in  domun  Domini  discurris 
ipse  ftuoque  dona  ferentes  respicli,  et  quem  dignnm 
iMerit  laudat;  qoem  reprolNimy  damnat. 

Yidii  auiem  ei  ^uamdam  viduam  paupereuhm  mff* 
ieniem  rnra  wnnuta  dmo^  ei  dixii :  Vere  dieo  oobie^  qnim 
•idua  hme  pamper  piui  quam  omnee  nii*if.  Hic  nobis 


devoiiouis  accepu ,  cunctis  su|ierborum  Judaeonia 
operibus  pnesUnl* 

iVaiii  omnes  Ai  ex  abundantta  sih  misentni  hs 
nera  Dei.  Hme  autem  ex  eo  quod  deesi  t7/i,  oiNNon 
ricrKNi  suum  quem  kabuit  misit,  Cx  abiindaiiiia  sibl 
Judaeos  raittit  in  niunera  Deit  qui  de  jusiitia  sua  pm» 
suinens,  baec  apudse  orat :  Deus  gratias  ago  tiki^qnim 
non  sum  sient  eateri  Aomiiiiim,  raptores^  injustif  elc. 
{Lue»  xvuj).  Umnem  auteiu  victum  suuu  Cccleaia 
iu  Dei  munera  miitit,  qux  eune  quod  vivit,  non  aui 
meriti,  sed  Dei  esse  muueris  intelligit,dicens  :  Detu^ 
propt/ias  esio  mihi  peccaiori  (Ibid,).  Ct  alibi :  Fifli* 
tudinem  meam  ad  te  custodiampquia  tn  Deus  sn$eaplar 


locus  moraliter  quidero  intimat»  quam  sitaceepia- ^  mMs  ^<f  ^^  »>««#,  misenWiiia  ejus  prateniei  na 
bile  Deo  quidquid  bono  animo  obiuierinus,  qoi  eor     {Psal.  lviii). 


LIBER  SEXTUS. 


nUGITBII    LEOE. 


Cuin  sapieiitissimus  regum  Salomon ,  in  figuran 
Cbrisii  et  CcclesiaB  Uinplum  Domino  conderel,  boc 
quoqiie  iuter  caetera  iion  IndeceBtibus  Agurarum  pras- 
uionebat  cxemplis,  quod  advenienu  taiidem»  ei  ap- 
parente  rerum  illaruai»  qoae  lunc  orobratice  s^oa- 
bantur  veriUU  ac  iuce,  mox  omnis  illa  uinbratilis,  ul 
iia  dicani,  et  imaginarUi  compositio  typorum  easel 
peiiitus  aufereuda.  Post  factam  namque  de  l»pide, 
ligno,  et  auro  incoroparandi  operis  domoiu,  wusit^ 
et,  in  figuram  credituri  de  geuilbus  populi,  iuUi  Bi' 
ram  de  Tgro^  filinm  muUeris  widum  {III  Reg.  vu  ) ; 
liaud  dubiuui  quin  lllius,  quas  siipra  duos  oummoi  iu 
g:ixophyUcium  mittendo,  plus  omnlbus  misisse  lau- 
datur.  De  tribu^  inquit,  ligphlaiim^  paire  Tgrio,  atii^ 
ficem  ceratium^  ei  piennm  satneniiat  ei  inteUigentiaf  ei 
dmrlna  {Ibid.).  Oinnia  aulem  vasa  quae  feeit  Uiram 
rcgi  Salomoni  in  doroo  Domini,  de  auriciialco  eranl* 
In  campesiri  regione  Jordanis  fudit  ca  rex,  in  argii« 
losa  lerra.  Qui  enim  omnia  sua  vasa  iion  duclili,  htd 
fusiiiopere  fecit,  prius  nimbrnm  ad  sintlitudioon 


cujusque  vasis  figmentum  luti  formabat,  nteessariun 
quldem,  donec  opos  vasis  expleretur  .  veron  poatea 
non  modo  uullis  usibus  aptum,  sed  etiam  ot  profeetio 
vasis  apparerei,  abique  ulla  dubieuu  frangenduok 
Quasi  ergo  forma  de  argilla  caeremouis  legalei  anlo* 
D  cedunt,  ut  dona  veriuiis  evangelicn  ifvasi  vasa  de 
auricbalco  auccedant.  Compoaiu  pro  lempore  lesU 
vilis  aturatur,  ul  fulgor  ornamcnti  perroansibilia  q«i 
laubal  osUndator.  Cinis  vitulae  qui  inquiii^itos  ian* 
ctificabat  tollalur,  et  crux  Cbristi  quae  nundon  re- 
diuat,  prxdiceiur.  Incumbeote  tempore,  quo  mara 
auieum,cujus  unda  vivificairice  cuncU  Cccieilaa 
intraturi  baplixentur,  quo  column»  legis  goniuii« 
quae  lilia  pro  capiu  gesunies,  Cbrislo  devotarun 
j:inuam  biuc  inde  firment  ovium,  quo  bls  quini  bilerai 
operuiii  n  strorum  abluendis  hostiis  pafati  qoo  inm- 
uiora  denique  vasorum  electiouis  millia  ad  nomen 
Umpli  deferautur,  solvitur  argiilosa  terra,  qose  in 
canipesiri  regioiie  diutius  baec  occulta  tegebat.  Iloc 
eit,  immiueole  pracconio  douiiiilcx  passioiiis,  pef 


585  IN  LUCi£  EVANGELIIJM  EXPOSITIO.  —  LiB.  VI.  581 

quam  recondita  dudum  liiler»  velamenio  Ecclesix  A  Prselia,  ad  hostes  pertinent.  Seilttiones ,  ad  clves. 


sacramcnta  paiescerenf,  labat  pau'atim,  et  destrui 
jani  in<  ijtii  il!a  coelcstium  occultnirix  umbra  secreto- 
rum.  Unde  recie  post  ob'ation<*m  vidiiae  pauperi^, 
id  est,  Ecclcsix  fidem  Dominl  ore  laudatam,  Evan- 
gelisia  secuitisndjuniit  : 

Et  quibusdam  dicentibus  de  templo  quod  tapidibu$ 
bcnis  ei  douit  exornalum  et$el  dixii :  Hae  quos  videtis^ 
venient  dies^  in  quibus  non  reiinquelur  iapis  super  tapi- 
dem^qui  non  destruaiur,  Erat  namqtie  prius  Jerusalem 
urbs  iila  m:igna  rogalis,  ubl  lemplum  ra^osissimuni 
Deo  fuerat  exstructum.  Postea  vero  quam  venit  ille 
qui  erat  verum  templitm  Dei ,  et  caslesiis  Jerusalem 
cflcplt  aperire  tnyi^teria,  delcla  est  illa  terrena  iibi 
C€e'estis  appamit,  et  in   teinplo  illo    non   remansit 


Quae  ulraqiic  a  tem|iore  dominic«)c  passionis  in  popabi 
Jiidxorum,  qui  sibi  pro  Salvatore  sediliosiim  lairo- 
neui  elegit,  solis  superque  consiat  abund  isse.  Sed 
bis  praecuireniibtis,  aposloli  ne  terreaniur,  ne  Jero- 
Bolyma  Jtida^amque  desernnt^adinoneniur.  Quia  vide<- 
licet  non  statim  linis,  qui  in  quudragesiinum  polius 
differendus  sit  annum,  id  est,  desolatio  |  airia^,  su- 
premumqite  urbis  ac  lempli  sequatur  excidium. 

Tunc  dicebat  itlis  :  Surget  gens  coutra  gentem^  et 
regnum  adversus  regnum^  et  terras  motus  niagni  erunt 
ptr  loca^  et  pestilentia^  et  fames.  Constat  b:cc  aiite 
fiiiem  desolatioitis  templi,  hoc  est  tempore  Juilaic;0 
seditionis,  ad  litteram  contigisse.  Pote>t  autcm  re- 
gnum  contra  regnum,  et  pesiileniia  eorum,  quoriiiii 


lapis  supor  lapidem.  Erai  prius  poniifex,  sanguine '^  sermoserpit  ut  caiicer  (// 7im.  ii),et  rames  aiidlendi 


taurorum  ci  bircorum  purificans  popiilum ;  sed  ex  quo 

venit  verus  Pontifox,  qui  saiiguine  siio  purificaret 

credenies  ( Hebr,  xtii  \  nusquam  est  ille  pontirex 

pii'C  iiec  iillus  ei  relictus  est  locus.  Altare  fuit  prius» 

et  sacrificia  colcbrabanlur;  sod  ut  venit  vertis  agnus 

qiii  seip^uiu  obliilit  bostiam  Deo  {Hebr,  ix),  cuncia 

iila  velui  pro  teuipore  poslta  cessavcrunt.  Propioroa 

s:iiie  divina  dispensatio  procuravit  ut  et  civilas  ipsa, 

et  leinplum,  el  omnia   illa   pariier  subverierentur, 

ne  qiii  forie  adiiiic  parvulus  et  lactens  in  fide,  si  vi- 

derit  iila  eon»tare,  dum  sacrificiorum   riium,  dum 

iiiinisierioruin  nrdinem  attoniius  siupet,  ipso  diver- 

saruiii  roruiaruro  raperettir  inluitu.   Sed    providens 

Deus  infirmitati  nosir»,et  vulens  roultipllcari  Eccle- 

stam   8uam,  nronia  illa  subverii  fecit,  el  penitus 

«uferri,  ut  sine   ui!a    cunctatlone  illis  cessantibus, 

bafC  esse  vcra,  pro  quibus  in  lllis  typus  prsecesserit» 

crederenius. 

Jnterrognverunt  aulem  itlum,  dicentei  :  Prosceplof^ 

qnando  litec  erunt  ?  Et  quod  signum  eum   fieri  inci» 

pfeHif    Qtiia  latidantibus  quibusdam    aedilicaiiones 

leffiipli  Doniinus  palam  respimderal  baec  omnia  fore 

deslruonda,  discipuli  secrclo  sedente  eo  super  mon* 

s«*m   Olivett,  sieut  Mattba*us  Marousqiie  tesianlur, 

leiiiiHis  ol  sigiia  praedicl;B  deslriictionis  interrogant. 

Qui  dijit :  VidetCt  t^  seducamini.  Mutti  enim  re« 

tif eitl  in  nomine  meo  dicentet ,  Quia  ego  sum:  ettempui 

appropinquavit.  Nolite  ergo  ire  posi  illot,  Mulit  immi- 


verbum  Dei  (.4moi.  viii),etcommotio  universae  lerrae, 
et  a  vera  fide  separatio,  eiiam  in  liaTCticis  inielligi, 
qui,  contra  se  invicein  dimicanies,  Ecclesias  victo- 
riain  faciuiit. 

Terroresque  de  cmlo,  et  signa  magna  erunt.  Et  haee 
tempore  eodem  eompleia,  quisquls  Josepbi  bisloriam 
legerit,  inveniet.  Nam  et  siella  gladio  simitis  ut  per- 
bibct,  pjr  annum  tolum  supra  Jerosolyma  pendens , 
inrausto  trepidos  cives  poriento  terrebai.  Et  currus 
itidero  equitesque  armati,  per  aera  discurrere  ac 
moreni  bellautium  imitari  per  dies  quadraginta  siuil 
visi.  Sed  et  vitula  sacriUciis  adtnota,  inter  immolan- 
liam  mauus  enixa  estagnnm.Quo  autem  baecmerilo 
coiitigerint,  protinus  subinfertur,  cum  dicitur  : 

Sed  ame  hac  omnia,  injicietU  vobis  manus  suat^  et^ 
pertequenturf  tradenlet  in  Synagogat  et  euttodiaSt 
trahentet  ad  reges^  et  prasides  propier  nomen  niiiim. 
Ilxc  quippe  Judaica:  genti,  vel  sola,  vel  niaxiina 
causa  exilii  fuerai,  qtiia  post  Domini  Salvatoris  oc- 
casionem,  nominis  quoque  ejus  prxcones  simiil  el 
confessores  impia  crudeliiate  vexavit. 

Omlinget  autem  vobis  in  testimonium,  Testimoniam 
videlieet  quorum ,  nisi  eoruiii  qui  aiil  |tersequeiido 
mortes  inferunt,  aut  videudo  non  imiianiur?  Mors 
qnippe  justorum,  bonis  lu  adjuioriiim  est,  m.ili8  iii 
tesiimoniiiin,  ut  inde  perversi  siite  exciis.tlione  pe- 
reant,  nnde  elecii  exemplum  capiunl  ui  vivani.  Sed, 
audiiis  tot  terroribus,  turbari  poterant  itilirinorum 


neiite  Jet'o.solyiuoi  nui  excidio,  principes  exsiitere,  vv  rorda,  aique  ideo  consolatio  adjungitur,  cuin  proli* 
qiii  se  esse  christos,iempusque  libertatis  jamjamque      nus  subinfertur  : 


S 


ippropiuquare  referreni.  Hulii  in  Ecclesia  ipsis 
eiiam  leinporibus  aposlolorum  haeresiarchx  prodie- 
re,  quiy  inter  alia  plurima  vcrilaii  contraria,  diem 
Doniint  instare  praedicarent.  Quos  Aposiolus  inEpl- 
stola  ad  Thessiionicenses  dauinat.  Miilii  in  nomine 
Cbrisli  venerc  Antichrisil,  quonim  primus  est  Simon 
Magos,  ciif,  sicnt  in  Aciis  apostolorum  legimus,  aus» 
eullabant  omnes  qui  in  Samaria  erant,  a  minimo  usque 
wi  maT^mum  dicenles :  Hic  est  virtut  Dei^  qum  vocalur 
magna  {Act,  viii).  Eo  qiiod  multo  tempore  roagicis 
iuis  iteineniasset. 

Ciim  uutem  audieritit  prcelia  et  sedltiones,  nolite 
terreri,  Opnfet  priwum  haec  fieri^  sed  non  statini  fnis, 
Patrol.  XCH. 


Ponite  ergo  in  cordibus  vestris,  non  prmmedUari 
quemadmodum  respondeatis.  Ego  enim  dabo  vobit  o$ 
et  sapientiam,  cui  non  poterunt  resistere  el  coniradicero 
omnes  adversorii  vestri,  Ac  si  aperie  meinbris  suis 
inttrmaniibus  dicat :  N«  lite  terreri,  nolite  pertinies- 
cere.  Vos  ad  certamen  acceditis,  sed  ego  praelior. 
Vos  verba  editis,  sed  ego  sum  qui  loquor. 

Trademini  autem  a  parentibus^  et  fratribus^  ei  ebgmt' 
tis,  el  amicTS^ et  morte affichnt  ex  vobis,  et  ertlis  odio 
omn.bus  propter  nomen  meum,  M.norem  dolorem 
iita!a  iiigcniiit,  qux  ab  extraneis  iuferuuiur;  plus 
\croin  nobis  ea  loriucnta  sxviuni,  quae  ab  illis  pa- 
li:nur,  do  quoriim   mrnlibu>  praesumebamus ,  quia 

19 


K 


B7 


KKD/E  VENEaABJLlS  OPP.  PAUS  II.  SECT.I.—  EXEGETICA  GENUINA. 


58? 


cuin  damiio  cor(K)ris  mala  tios  crucianl  amissx  clia-  A  in  civilate  quadnm  Pella  nominc ,  doncc  desolalio 
nlaita.  Sed  qtiiu  dura  sunt  quae  praedicuntur  de  afni-      Judsx  complerelnr,  liabilasse. 


ciioiie  moriis,  proiiuus  consolatio  subditur  de  gaudio 
resnrrectldrtis,  cuni  dicitur : 

Ei  capiUus  de  eapile  veitro  non  peribit.  Sclmus 
quia  caro  incisa  dolet,  capillus  non  dolet  incisus.  Ait 
ergo  martyribus  suis  :  Cajnllui  de  eapite  ve$tro  non 
perfHr,  Yidelicet  aperte  dicens :  Cur  timetis,  ne  pereat 
quod  inclsum  dolet,  quando  ei  illud  in  Tobis  perirc 
noii  potest  qood  incisum  non  dolel?  Aliier :  Capillus de 
capiie  discipulorum  D.miini  non  peribil,  quia  non 
solom  rortia  qiiaeque  gesta  vel  dicta  sanctorum,  de 
qulbas  dicitur  :  Dominus  cuitodit  omnia  otsaeorum 
(Pfa/.zixiii),sed  et  volatilis  (ut  ita  dicam)  ac  lenuia* 
sima  cogitationam  fldelium  snperOcies,  quae  de  oc- 


Et  qni  in  medio  ejuty  discedaiit.  Et  om  in  regionU 
huhy  non  intrent  iu  eam,  Quia  die$  uttionis  hi  sunt^ 
ut  impleantur  omnia  quoB  scripta  suut,  Yideiur  qiiidem 
:id  (Oiigruam  pertinere  adnionilionein,  ut  qui  exira 
sunt  noii  in  eam  intreni,  qiii  autem  in  medio  suni, 
quomodo  discedent  ab  exorciiu  jam  civiiaie  circuin- 
data  ?  Msi  forte  quod  prxmisit  lunc,  id  est,  luiic  qiii 
iu  Judxa  sunt  rugiani,nonad  ipsum  tempiis  obsidio- 
nis,  sed  ad  proximum  anie  obsidionem  temput,  cuin 
se  primo  miles  Romanus  per  Galil»»  vel  Sani;iri:e 
fiues  CGepisscl  difftiudere,  perlinerc  dicimu^,  ut  lune 
fugere  quisque,  cum  rug»  adhuc  tempus  esset,  acce- 
leraret.  Dies  autem  ultionis  hi  sunl,  dominici  f  ideli- 


culia  cordis  radice,  qiiasi  de  cciebro  caesaries  exil,  ^  cet  sanguinit  altionem  letentes. 


apadjuslum  judicem  consfrvaia  digna  mercede  do- 
nabitur.  Uiide  recte  rropheta  ,  ut  bonorum  eiiam 
cogitaiunm  merita  Dotnino  quain  sint  accepta  de- 
monstrel.  Et  reliquio!^  inquit,  cogitationum  ^  diem 
festum  ageni  tibi  {Psat,  lxxv).  Unde  etiam  Naxareni 
iii  lege,  tcinpore  conseeraiionis,  eomaui  ratrire  ju- 
bentur,  et  no?acala  soper  caput  Samuel  non  ascen- 
disse  perhibelur.  At  conira  mulier  captita  ut  viro 
Israelil^e  nubere  queat,  mundaios  a  lepra  ut  Ecciesis 
communicare  mereatur ,  omnes  sui  corpoi  is  pilos 
praecipiuiilur  cradere ,  quia  videlicet  omnis  sapien- 
lium  cogitalio,  quae  bi»na,  placens  et  perfecla  esl, 
saWatur  in  perpetuum,  et  apud  Dominum   cst  mrr- 


Vce  autem  prwgnantibus  el  nutrientibus  in  illis  die-' 
bus,  Vae,  praesente  captiviiate,  praegnantibus  el  nu- 
trientibus,  sive  mamniantibus,  ut  quidam  interpre- 
tantiir.  Qaarum  vel  uteri,  vel  manus,  filioruui  *aar- 
cinn  praegravatae,  (ugx  necessitaiem  iion  niinimniii 
impediuiif.  Lege  el  Rcguni  historiam,  ubi  uxor  io- 
nathx  malum  captivitaiis  prxpropera  fugn  ▼itaiidOv 
lapsum  siiiu  fiiium  perpetuo  claudum  recepit. 

Erit  enim  pressura  magna  supra  terram,  ef  frn  po* 
ptt/o  AiftV.  Ila*c  pressura,  et  ita  populo  illi,  iisque 
hodie  per  oiinics  gcnios  disperso  individua  conies 
adhaeretf  non  tanien  iii  .Tlernuui  adha*.vura  credenda 
est.  Nain  postquam  ordinein  cjusdem  presaurae  ?cl 


ces  ejiis.  Stiiltoruni  vero  pravorumque  y  quasi  Dei  p  ira^f  Dominus  ostendil,  dicens  : 


aspectihus  iiidigiia  radix,  operum  cogiiatio  poenitendo 
debet  excidi. 

Et  in  patientia  testra  possidebitis  animas  vestras. 
Idcirco  possessiu  animae  in  virtule  paticntiae  ponitur» 
quia  radix  omnium  cuslosqiie  virlutum  palientia  est. 
Per  patieiiliain  vero  possidemus  animas  nostras , 
quia  diim  nobis  ipsis  doiiiinari  discimus ,  hoc  ipsuro 
incipimns  possidere  qiiod  sumns.  Sic  enim  conditi 
mirabilitcr  sumus,  ul  rniio  animam,  et  anima  possi- 
deat  coi  pns  Jus  vern  aiiimae  a  corporis  possessione 
repeiliiur,  si  non  prius  aninia  a  ratione  possidetur. 
Casiodero  igilur  couditionis  nostrx  patientiiim  Do* 
niinus  esse  inonstravii,  qui  in  ip  a  nos  po^sidere 
nosmetipsos  docuit.  Patientia  auiein  vera  esl,  aliena 


El  cudent  in  ore  gladii,  et  capt.vi  dueenles  in  onmes 
gentes^  et  Jeiusalem  calcabitur  a  gentibus,  Protious 
juxia  propncliam  qua;  canit :  In  ira  misericerdieesM' 
mor  ejus,  suhjuiixil  atque  ait  : 

Donec  impUantur  tempora  nationum.  Tfmpora 
qiiippe  nationum  illa  suiit  qnae  commemorat  Apo- 
stolus,  dicens  :  Quia  cacitas  ex  parte  [aela  esl  hk 
hraelf  donee  ptenitudo  gentium  introirely  et  sie  omnh 
Israel  salvus  fieret  {Rom,  xi).  Qui  cum  promisia  salule 
riicrii  potitus ,  pairium  quoque  rediturus  ad  soluro, 
et  metropolis  qiiondam  suae  possessione  atque  inba- 
biiatioiie  gavisunis  esse,  forsilan  non  temere  spe- 
ratur,  quia  non  iii  perpetuum,seddonec  tempora  na- 
tionum  impleantur ,  ita   premendus  esse  narratur. 


niala  cqnanimiter  perpcii,  contra  euni  qtioque  qui  ]>  Q^^^  au'em,  inipleiis  nationum  lemporibiis,  eC  sic 


inala  irrogat,  nullo  dolore  moveri.  Naiii  qui  s  c  pro- 
ximi  niala  poriat,  ol  Umen  taciius  doleat,  et  tempus 
dignae  retributionia  quaeral,  paiicittiam  non  exhibel, 
sed  os^endit. 

Cum  autem  videritis  drcumdari  ab  exercitu  Jerussf 
lem^  tunc  scitote  quia  appropinquavit  desolalio  ejus. 
Hacieniis  ea  qux  per  quadraginta  annos  necdum  fiue 
adveniehte  ftiluracrant;  liinc  ipse  finis  desolaiioiis, 
qaae  a  Romano  exercilu  faicu  ^i ,  Dourm.s  verbia 
expfinitar. 

Tune  qui  in  iudaia  sunt,  [ugiant  in  montes.   Ecclc- 
fiiastica  narral  hisloria  cunctos  qui  in  Jud;i'a  erant» 
('hristianos,  imminenle  Jcnisolyroorum  cxcidio,com- 
monites  a  Doinino  Inro  dccessisse.  ei  traiis  Jordanem 


omni  Israel  salvato,  sequatur,  Dominus  ex  ordine 
manirestat.  Nani  et  boc  secundum  Matthaeum  discipoli 
interrogabanl,  non  solnm  templi  everiendi  iem|ii% 
sed  ct  signum  adventiis  ejus,  et  consumniationis  bS^- 
culi  quaTcndo. 

Et  ermt  signa  in  sote,  et  tuna ,  et  ttellis ,  et  in  terru  pres» 
sura  gentium^  preecon[usione  sonitus  maris  ei  fiuOimm. 
Quia  ergo,  sicut  Dominus  in  sequentibus  inliiDat» 
apparentc  universali  jiidit  io  coeluro  ei  lerra  tnins- 
ibuni,  et  sicui  in  Joannis  Apocaljpsi  legimiis,  mara 
j:im  uon  erii,  mcrilo  eodem  incumbente  jndicio,  so- 
nilusmntis  etfltirtuuni  conrundilur,  tcrraruni  orlxTs 
prenicniibus  se  invicem  colonis  inflcilur,  maxima 
coeli  litniinarin  pcrcussis  horrorc  iiovo  radiis  tuiba- 


5fi9  IN  LLC^  EYAiNGELIUM  tXPOSITIO.  —  UB.  Vf.  5.0 

Uin  focicm  velanU  El  qtiomodo  impiils.T  ad  casum  A  ilus,  rui  amici  non  estis  ,  proi^e  fii  reuemplio  <|uam 


arbores  riagoris  molusque  sui  prgcmiilere  solcnl 
liidicia  ,  6ic  lermino  appropianie  qiiasi  pavenlia 
nulanl aciremuni elemenla.  Ergo  quod  ;iil  Matlhxus  : 
Sol  obicurabitur^  el  luna  non  dabil  lumen  suiim,  et 
tttUee  cadent  de  cmlo  {Matth.  xxiv),  ipsam  judiiii 
pr;isftnliam  signific;il,quando  appnrenle  verae  gloria 
Ittcis,  omnia  mundi  lumina,  lenebris  umhrisque  com- 
paranlur.  Quod  vero  dicii  Lucas  :  Enifil  iigna  tii  iole^ 
et  lnna^  el  iUUli^  prscursores  vicini  ejusdein  judiiii 
qiiasi  nuiilios  iiidicat.  Equibus  eslel  illud  Proplietae : 
SqI  verlelur  in  Unebrat^  et  luna  in  ianguinem ,  ante'- 
qnam  vetdat  diet  Domini  magnui  et  manifeitui  (Joel,  ii). 
L'em  quod  Lucis  ail :  Et  in  tertii  preaura  geniium^ 
ipsum  esse  reor^quod  Anlicliristi  tempora  desc.ibens 


qnxsitis.  In  Scriptura  etcniin  sacra,  saepe  capol  pro 
mente  ponitur.  Quia  sicui  capite  reguntur  inembra, 
itii  cogiiationes  iiiente  disponunlur.  Levare  iiaqae  cn* 
piia  esl  mctiles  nostras  ad  gnudia  patriae  coeleslis 
erigere.  Quod  autem  calcari  mundus,  ac  dcspicr  de- 
beat,  provida  Diimiiius  comparaiione  nianiresiat. 
Nam  sequitur : 

Et  dixit  illii  iimilitudinem  :  Videte  ficulneam  ^  ei 
omnei  arborei,  cum  producunt  jam  ex  le  fructum^  trt- 
tii  quoniam  prope  eit  asitai.  Ita  et  voi  cum  videriiii 
hac  fieri,  icitote  quoniam  prope  eit  regnum  Dei.  Aper- 
te  ergo  docet  quia  sicul  ei  fruclu  arborum  venlora 
xstas  agnoscitiir,  iia  ex  ruina  mundi  propc  esse  C(»- 
gnoscitur  regnum  Dei.  Quihus  profecto  verbis  08ieti« 


Maiibacos  dicil  :  £ftl  enim  tunc  tributatio  magna,  B  ditur,  qula  Truclus  muiidi ,  ruina  est.  Ad  hoc  enim 


qualii  non  fuit  ab  initio  mundi  utque  modo^  neqU'»  fiet 
(Mmtik,  xsiv).  Quod  aulem  Lucas  siibjungii,  pr«  coii- 
fusione  iomiui  man$  ei  fuctuum^  pr»*co  csi  iiliiis 
qood  imer  caelcra  mutabilia  sn»!  uli  JoaRncs  mare 
habiturom  eonspcxil. 

Areicentibui  hominibus  pree  imore  et  exiptxtatione, 
qum  iiipervenient  uuiveno  orbi.  Nam  virtutes  cmlo- 
riim  movebunlur.  Credo  ipsum  jndicis  adventutti  hac 
tenientia  de&igiiari,  qnando  juxia  alierius  lnci  para- 
bolain  omncs,  hoc  csi  ei  prudeiiles  et  fatuai  virgines 
iusoliio  clamore  susciial  e,  laiiipndes  ornaiil,  id  est, 
sua  secum  opera  Dumerant,  pro  quibus  masiiiio  cum 
timore  jam  jamque  instanlein  xlerni  discriminis  ex- 
speclanl  evenlum.  Nam  eatenus  absquc  ullo  tiinore 


creicil,  ul  cadal.  Ad  lioc  germitial,  ul  quxcunquo 
genuinaveril,  cladibus  consiimal.  Rt*ne  autem  re- 
gnuin  Dei  aeslati  comparalur ,  quia  lunc  moeroris  no- 
stri  nubila  iranseutil ,  et  vii«  dies  aeierni  snlis  clari- 
ia?e  rulgescunl. 

Amen^  dieo  vobti,  quia  non  prmteribtl  generatio  kmc^ 
donec  oiiin/a  fiant.  Muliutn  «luippe  commendai  Domi- 
nus ,  quod  iia  pronuuliat.  Quodammodo  ,  si  dicl  fas 
esi ,  juratio  ejus  est :  Ainen  ,  dico  voHi,  Aincii  enini 
inlerprelatur  verum^  el  lamen  non  est  inferpn:lalum, 
cum  potuissel  dici  Verum  dico  vobis ,  nec  Grnfcusf 
hoc  interpres  ausus  esl  Tacere,  nec  Lalinus.  Sic 
maiisil,  non  esi  inierpreiatum  ,  ul  honorem  haberci 
velamento  secrcti,  non  ut  esset  negitum ,  sed  ne  vi* 


jtidicis  ,  universus  pene  orbls  arlurns  esi,  Apostolo      lefcerct  nudalum.  Igitur  Verum  dico  vnbis  Veritas 


allcslanle ,  qui  ail  :  Cuin  eniin  dixerint^  Pax  et  ie  u- 
rilat,  tunc  repentinut  eii  iupcrveniet  inleriiut  (/  Thea. 
V ).  Tunc  itaqne  supervenieule  universo  orbi  tiaiore 
et  exst»ectatione  disiricii  examinis,  mulil  qui  in  lioc 
mundo  flurere  videbantur,  cum  se  sine  rnictu  coii- 
speserinl ,  aresceiit.  Tunc  fldcs  quae  siiie  operibus 
virnerai,  probanle  se  jnsii  Judicis  inaresrel.  Nec 
inirum  boniines  ,  hoc  e:>l  vcl  nalura,  vel  sensu  ler- 
resires,  ad  ejus  judicium  lurbari,  cujus  aspectuin 
ei  i|«e  cQsloruin  viriuies,  hoc  esl,  angelic»  iremeiit 
poiesiaies,  beato  qiioque  Job  atlestante,  qui  ail  : 
Coiunmas  codi  eontremiicunt  et  pavenl  ad  nutum  ejui, 
Qoid  ergo  faciuot  labulae,  quaudo  iremunl  coiumnie? 


dicit ,  qu»  utique  el  si  iton  dicercl ,  mentiri  omninM 
non  posset.  Tamen  cotnmetidat ,  inculcat,  dormlen- 
tes  quodammodo  excital,  intentos  Tacit ,  conlemni 
non  vult  :  Amen,  inqu-ens,  dieo  Vibit^  quia  non  prm- 
teribit  generutio  hesc  ,  donee  omnia  fianl.  Generaiio- 
nein  auiem  aut  oniiic  liominum  genus  dicil,  aolspe- 
cialiier  Jiidxt>rum. 

Coelitm  el  terra  tramibunl^  verba  aulem  mea  non  Ireiif - 
j/rtift/.Coehim  qtiod  transibil  non  aelliereiim,  sive  sidi- 
reufu,sed  aereuin,  a  qtto  et  aves  coeii  el  nubila  coeli  co* 
gmuiiiuaiitur,  intelligcre  debcuius.  Petro  attestanf«', 
qui  dicit  quod  C(i;li  erani  prius,  ct  lcrra  de  aqua  ,  oi 
pcr  nqtiam  consistciis  vcrbo  Dei ,  per  qux  ille  ttinc 


Qoid  virgula  de^erti  p:ititur ,  cum  cedrus  paradisi  -|  mutidus  periit.   Gocli  aulem  qui  nunc  suni  et  lerr.», 
oAfMiiiiifiirV  ebdein  verbo  repositi  sunt  igni  reservali  in  diejodicii 


coneuiitor  ? 

Et  tune  videbunt  Filium  hominit  venientem  in  nube 
cum  poteiiate  magna  et  majeitale.  In  potestate  el 
uiajesiaie  visuri  sunt  qtiem  in  humiliiaie  posiiuin 
audire  noluerunl,  ul  vTtutem  ejus  innto  tunc  disiri- 
clius  •enlianl,  quanto  nunc  ccrvicem  cordis  ad  ejus 
palienliaro  non  incliiiant.  Sed  qui.-i  Vxc  coiilra  repro- 
bos  dicta  sunl,  mox  ad  clectorum  consolationem 
verlM  vertonlor,  naiii  sulidttiir  : 

Uit  autem  fieri  incipieniibui,  respicite  et  Uvate  ca- 
ptla  wetira ,  quoniam  appropinquat  redempHo  vettra, 
Ciim  plag.T,  inquii,  mundi  crehre^cunl ,  curo  lerror 
judicii  virtuUhus  comiiiotis  osteii  Jiiur,  levate  vos  ca- 
piia,  id  esi  exbilarate  corda.  Quia  dum  finiiur  mun- 


el  perditionis  hominum  impiorum  (//  Petr.  m). 
Aperte  docens  quia  non  alii  cceli  siint  ij^iie  peritori, 
quamqui  aqtia  pcrditi,  hoc  est,  iiiania  Uxc^  et  nu- 
bilosa  ventosi  aeris  spaiia.  Neqiie  euim  aqoa  diluvit 
qiix  quiiideciin  tantuin  cubitis  ninniium  cacomina 
Iraiiscendit,  ultra  aeris  irlheris(|ue  coulinia  perveslsse 
credenda  est.  Quocunque  auiem  pervenire  poloit,  eo 
nimirum  juxla  praefatam  beaii  Peiri  senienliaro  et 
i};nis  judicii  pervenicl.  Si  autem  calum  et  terra  frffiM- 
i6ii/t( ,  movcri  potesl  quomodo  dcal  £cclesiast«s : 
Generaiio  y.rwterit ,  et  generatio  adveiiit^  lerra  wero  in 
eeternum  ttat  (Eccle.  i).  Sed  aperia  ratione  coeluin  et 
terra  per  e:)m  quam  nuiic  bubrnt  iinagincm  trans* 


\ 


O  '1 


B 


BLI>.€  VENERABIUS  OPP.  PARS  II. 

Piipt,  altaroen  prr  c<isentiam  siae  fine  subsistiint.  A 
trnrteril  enifH  figura  hujus  mundi  (/  Cor,  vii ).  Ct  ad 
Joannem  nngcltis  :  Erii  (inquil)  calum  novum  ei  Ur» 
ra  nova  {Apoc,  xxi ).  Quae  quidem  non  alia  condcnda 
suiit,  sed  h.rc  ipsa  renovantur.  Cffilum  igiiur  et  (crra 
et  imns.bit  cl  crit,  quia  et  ab  ca  quam  minc  habet 
tpecie  per  ignem  tergelur ,  et  tamcn  in  sua  semp^^r 
naiura  scrvabitur.  Unde  per  Psalmistam  dicitur  : 
Mutabii  ea^  et  mutabwiiur  (Piai.  c\),  Quatn  quidem 
iiltimam  commu!ationem  suain  ,  ipsis  nobis  nunc 
vk*issiiudiiiibiis  niintiatit,  quibus  nostris  usibiis  inde- 
sinenter  alternat.  Nam  terra  a  sua  specie,  liicniali 
ariditate  dcficit,  vernali  humore  viridescii.  Coelum 
qiiotidie  caligiue  noctis  obducitur,  et  diuma  claritaie 
renovalur.  Ilinc  ergo ,  hinc  fidelis  quisque  colligat, 
et  inlcrire  Uxc,  et  tamen  per  innovaiionem  refici, 
quae  constat  nunc  assidue  velut  ei  defeclu  reparari. 
Attendiie  autem  vobis ,  ne  forte  graventur  eorda 
vesira  in  craputa  ei  ebrielate,  et  curit  hujus  vita  ^  el 
euperveuiat  in  vo$  repemina  die$  illa,  Tanquam  la-- 
tftieu$  enim  $uperveniet  in  omne$^  qui  udent  $uper  /Vi- 
ciem  omm$  terrip»  0  stultam  prxsuroplioiiem  cordis 
humaui,  qus  bmentabilein  fiiiem  cupidiiatis,  ebrie- 
tatis,  cl  cr.tpulA ,  nec  ipso  judice  contestante ,  prai* 
videat,  scd  ediclum  Regis  aeierni  roore  servi  nequam, 
posiquani  didicerit,  spernat*  Ct  certe  si  qui  nobis  pe- 
ritus  ac  sapiens  medicus  praeciperet  :  Attendite,  in- 
qiiiens  vobis ,  ne  qui  (verbi  gratia)  de  illius  vel  il- 
lius  berbae  succo  avidius  sumat;  quod  si  fecerit,  re- 
peiitinus  ei  superveniet  inieriius,  qiianto  qu-sque  n 
studio  pracmoneutis  roedici  roandaia  servaret,  ne, 
videlicet ,  veiitum  gustaodo  ,  periret  ?  At  nunc  ani« 
inarum  simul  et  corporum  Salvator  ac  Dominus  ju* 
bei  ebrieiatis  hcrbam  et  crapuls  viiiindam,  nec  iion 
et  curarum  sxculai  ium,  velui  mortiferos  succos  esee 
cavendos,  et  quanti  tamen  nostrum  ,  bisnon  solmn 
sauciari,  ted  etiam  consumi  non  timent?  Nulla  credo 
alia  causa,  nisi  quia  fidem  quam  medici  praebent  di- 
ctis,  Domini  prxbere  contemauot.  Si  eniin  credidis- 
seni,  credcndo  uiique  timerent,  tiroeudo  auiein  iro* 
pendeiis  pericuium  caverent.  Sed  illi  e  conira  tor- 
|>eiido,  qoani  jiisie  dicium  sit,  probanl :  Filius  Aomt- 
n:$  vcnieni ,  puia$    inveniet   fidem   in  terra  ( Luc, 

XVIII )? 

Vigilate  ttaque  omni  tempore^  oranta^  ut  digni  ha-  0 
bfamini  fugere  ista  omnia  qwe  futura  $unt ,  ei  $tare 
ante  Fitium  homini$,  Qui  anie  Filiuro  bominis  starOt 
eiqiie  juxta  Apocalypsin  Joannit  die  iioctuque  in 
templo  ejus  servire  deslderai,  nec  ab  ejus  aspectibus 
in  ignem  a*ternuro  maledictus  abjici ,  non  soluro  ab 
illecebris  saccularibus  castigsiri,  sed  et  orare»ct  vigi- 
lare,  ei  hoc  non  certis  quibusdam  diebus,  scd  oroni. 
lempore  facere  debet,juxta  quod  psaliiMis  ait :  Uene' 
dieam  Denunum  in  omni  tempore »  $emper  lau$  eju$  in 
ere  meo  lP$al,  \xxiii).  Sic  namque  iiierebilur  habi- 
tare  io  donio  Domini,  in  saeculum  saeculi  laudare  il- 
tuin. 

Eral  aulem  diebu$  docent  ii  templo ,  noc/i^//f  vere 
ejiens  morabatur  iu  monle^  qui  vocaiur  OUvetin  Et 


SCGT.  I.  -  EXCGCTICA  GCNUINA.  59S 

omnie  poputm  manebat  ad  eum  in  tempto  audtre  mn. 
Qiise  verbis  praecipil  Dominus ,  suis  confirmat  exem- 
plis.  Nam  qui  nos  anle  repentinuin  judicii  uoiveraa» 
lis  adveotum ,  anie  incerttim  singulorum  iiostrana 
exitum,  deliciis  siroul  et  curis  hujiis  vitae  neglectis, 
ad  vigilandum  horiaiur  el  orandum ,  et  ip!ie  impen* 
denie  suae  tempore  passionis ,  doctrioae  vigiliis ,  el 
precibus  insiat ,  pariter  et  exemplo  insinoant  hoc 
esse  digne  Dco  vigilare,  vel  dieio  vel  facto  proximif 
qiiibiisque  viaro  verilatis  ostendere  ,  el  eos  pro  qni- 
bus  pssiirus  erat,  vel  verbo  ad  fidem  provocans,  vel 
Pairi  oralione  commendans.  Ct  nos  quoqiie  cuin  in- 
ter  prospera  sobric ,  et  juste,  et  pie  conversamur, 
Inter  adversa  vero  nunqoum  de  divlna!  otiserlconli» 
celsiiudine  desperamus ,  diebus  profecio  cunctit  io 
teroplo  docemus,  quia  fidelibus  operis  boni  formam 
praRbemiis.  Noctibus  vero  in  moiile  Oliveli  moramur» 
quia  io  tenebris  angusiiarum  gaudii  tplritalis  conso- 
latione  rospiramus.  Juxla  euro  qui  dixit :  Ego  auUm 
Mui  otiva  fructifera  iu  domo  Domini ,  $pera»i  in  mt- 
eerieordia  Dei  mei  {P$al.  li).  Id  est ,  sicul  is  qui  nii- 
sericordiae  fructum  ,  quibus  valuit  impendit ,  mei  a 
Domino  miserendum  esse  non  ambigo.  Ct  ad  not 
qnoque  audiendos  oninis  populus  nianicat ,  curo  vel 
discussis  operibiis  lenebraruui ,  vel  evictis,  Dei  gro- 
lia  ,  nebulis  pressurarum  ,  sicut  in  die  honeste  am* 
bulantes ,  noo  iu  comessationibus  et  ebrietatibos  , 
nus  filii  lucis  iinitantur  {Rom.  xiii)» 

CAPUT  XXII. 

Appropinquabat  autem  die$  feUu$  Azymorum ,  tgmi 
dicitur  Pa$cha,  Pascha,  quod  llebraice  diciiur  phaeef 
nm  a  passione,  ut  plerique  arbitraiitiir,  sed  a  tratis- 
itu  nominatur,  eo  quod  exterroiiiator  videiis  sangiil* 
nem  in  foribus  Israeliiaruin  ,  pertrausierit,  nec  per- 
cusseriteos,  vel  ip^e  Dominus  pr^ebens  auxilium  po- 
pulo  suo,  desuper  ambularit.  Cujiis  sacnroeoioin 
vocabuli ,  sublimius  exquirens  evangelisia  Joaoooo 
ait  :  Scien$  Jau$  quia  venit  eju$  hora  •  ut  traneeal  e% 
hoc  mundo  ad  Patrem  {Joan,  xiii).  Ubi  manifesie  de- 
clarat  ideo  festivitatis  hujus  diem  per  legero  mystice 
transituro  vocari,  quod  Agnus  Det,  qui  peccata  mun- 
di  lolleret,  In  eo  de  hoc  inundo  vel  ipse  esset  traot- 
liurus,  vel  nos  salubri  transitu,  qnaside  i£gyptia  aar- 
vitute  ducturus.  Uoc  sane  juxta  Vetcris  Teatameoti 
litieraro  lnler  Paicha  et  azyroa  dislat,  quod  patebo 
ipae  solus  diea  appellatur  in  quo  agnus  otddebalur 
ad  vesperam «  hoe  est ,  quarta  deciroa  luna  prinii 
mensis.  Quinia  deciroa  autero  luna ,  quando  egreo- 
8um  est  de  i£gypio,  aiiccedebat  festivitas  Azymo- 
roro.  Ciijiis  septein  diebus ,  id  est  usqiie  ad  vlceai- 
rouro  pritnuin  e|  isdem  mensis  dieui ,  ad  vesperam» 
ost  statuta  soleroniias.  ViTum  Cvangelii  Scriptort 
indifferenter  et  diem  asymorum  pro  pascha,  et  pro 
diebus  azymorum  pascha  ponere  solet.  Dicit  enliii 
Loeai  :  Diee  fe$iu$  4ayfiior«fiii,  qui  dieitur  Paeeka» 
Itero  Joannes,  coro  primo  Azyinornm  die ,  id  eot 
qu  nta  decima  luna  rs  agerciur,  aii  :  Et  non  m- 
troiirunt  in  freetorium  ,  ui  non  contaminarentut^sedui 


m  tN  LUCiE  EVANGELIUM  EKPOSITIO.  -  LIB.  Vl.  m 

maHducarenl  pa$cka  {Jom,  iviii).  Qiiia  tidelicet  et  A  tris  abtentibus  ,  Tcri  atein  mendacio ,  virtuteni  cri* 
IMSchac  dies  iu  azymis  panibus  est  celebrari  praece- 


plut»  et  nosqnasi  pasclia  perpetuum  facieoles,  sem* 
per  ei  boc  munilo  iransire  piaecipiuiur.  Una  quippe 
dle  agno  immolato  ad  vesperam  ,  tepiem  ex  ordine 
dies  sequuntur  azym^Tum.  Quia  Cbilstus  lesus  se- 
Diel  pro  nobis  in  plenitudine  temporum  pastus  in 
carne,  per  omne  nobis  hujus  sascull  tempos ,  qood 
sepiem  dtebos  agitur,  in  axymis  sineerltatis  ei  veri- 
tatis  prsecipit  esse  vivendum  :  totoque  semper  nisu 
dfsideria  sxcull,  quasi  iEgypti  reiiiiacula  fugere ,  et 
quasi  a  mundana  conversatinne  secretam  soHtudinem 
inler  nos  ndmonet  subire  vinuttmi. 

Et  qume^ani  principes  tacerdotum  el  scribm  ,  ^uo* 
niodo  emii  inier/icerent.  Timebanl  vero  plebem,  llxc 


mme  mutet. 

Venil  autem  diet  Azymorwu,  iu  qua  necetse  erat  oc» 
cidi  Ratcka.  Et  miti  ^etrum  et  toannem  dieent  : 
Euntet  parate  nobit  Pateha ,  iil  maudueemuK  Diem 
azymorum  Pascba»,  qunrtam  decimaui  priini  mensis 
appellat,  quanJo,  feriiiento  abjecto,  pasclia,  id  est , 
agnust  occidi  consueverai  ad  %'esperaiu,  ut  supra 
jam  dlctum  est.  Quod  exponens  A|H)>itolus  ait  : 
Etenim  patcka  nottrum  immolatut  ett  Chrittut  (/  Cor, 
v).  Iloc  eteiiiin  Pascba  tiinc  ncceace  crat  oocidiy  hoc 
est  paierno  cousillo  ac  de!initii>ne  sancitum.  Qui 
licei  die  se(|ucnlc ,  boc  est ,  quinta  dcciaia  sit  luna 
cruciflxus,  bac  iamen  nocie  qua  agnus  imiuolabalur, 
et  caruis  sanguinisque  suis  discipulis  iradidli  myste- 


aule  biduum  Pascha,  congregaiis  principibus  sacer-  B  ^j^  celebranda,  ei  a  Judris  tenlus  ac  ligaius  ip^ius 


dotom,  et  senioiibus  populi,  ac  scribis,  in  atrium 
CatphaB,  Maithxus  acia  tesiatiir.  Timebant  vero  ple- 
bem,  non  seditionem  meiuente^,  sed  caveotes,  ne 
auxilio  populi  de  suis  maiiibus  tolleretur. 

Intramt  aulem  Satanat  in  Judam  qui  vocatur  Itca» 
riQtct  9  unum  de  duodecim.  Scribit  iu  Evangelio  suo 
Joannes  quia  cum  iniiiixisset  Douiinus  panem,  dedit 
Juds  Siiiionis  Iscarioiis,  et  post  buccellam,  tuuc  in- 
troivit  in  illum  Saianas.  Sed  non  cst  contrarium 
Loeai,  qui  eum  et  :toie  buccellam  a  Satana  iiivasum 
iaui  esse  commemorat ,  quia  quem  nunc  intravit  ut 
deciperct ,  postmodum  iuiravii  ut  sibi  j:im  traditum 
pleoius  possideret.  Nuiic  iniravit,  ui  qnasi  adbuc 
alienum  lentaret »  tuiic  ut  quasi  proprium  ad  quae- 
cunque  vellet  agenda  ooxia  traheret. 

Et  abHt ,  et  loeutut  etl  cum  principibut  tacerdotum 
ei  magittratibut^  qtLcmadmodum  illum  traderet  eit,  et 
guriti  tunl,  Quod  dixit  :  Abiit  et  locuiut  etl^  osieudit 
a  prioeipibos  invitatum,  iion  ulla  necessitate  coiistri- 
ctam,  sed  spooie  propria  scelerai»  mcolis  iois&e 
eoosilium. 

£i  pacti  tunt  iUi  pecuniaAi  dare.  Et  tpapondit»  £l 
quarebat  opportunitatem,  ut  traderet  iUum  tine  turba. 
lloiU  bodie  Judae  scelus ,  quod  Oominuin  ac  Magi- 
strom  Deomque  suuiu  pecunia  venditicrit,  velut  iin- 
loaoe  etoefarium  exborreoi,  nec  lauicn  cavent.  Nam 
eum  pro  muneribus  falsuin  coiitra  quemlibet  tcsii- 
roouium  dicunt,  profecio  quia  veritatem  pro  pecunia 


immolaiionis,  hoc  esl,  pass.ouis  sux,  sacravit  exor- 
dium. 

At  itli  dixerunt :  Ubi  vit  paremnt  ?  Non  babemus 
domicilium,  non  babemus  iabernaculnm.  Aodiant 
quibus  apdiGcandarum  doniorum  cura  est ,  et  ambi- 
tiosarum  poriicum  cogitatur  iiistructio,  quos  preiio- 
sorum  marmorum  pompa  et  distincta  auro  laquAaria 
deleciant,  cogiioscanl  Giiristum  otntiium  Doioioam, 
qui  locuni  ubi  cjpul  inclinaret  non  babuit.  El  ideirco 
euin  discipiill  interrogant :  Ubi  vit  paremut  tibi  man^ 
diuare  patcha? 

Et  dixit  ad  eot :  Eece  introeunlibut  vobit  in  civita'^ 
tem^  oceurret  vobit  homo  amphoram  aquas  portqnt. 
Sequimini  eum  in  domum  in  quam  intrat,  Indieiuni 
quideiu  prxsciu!  divinitatis  est  qnod  cum  discipulis 
loqueus  qiiidatibl  fuiurum  sit,  novil.  Pulcbre  auteiii 
paraturis  Pascba  ifiscipulis ,  bomo  ainpbora.m  aqtia^ 
porians  occuirit,  ui  oslcndaiur  litijiis  pascbic  myste- 
rium,  pro  abiuiione  perfecia  niundi  iotius  esse  cele- 
brandum.  Aqua  quippe  iiivacruni  gra^ius ,  am|ihora 
m^iisuram  perfeciain  sigui-icat.  Parant  ergo  Pascba, 
ubi  aqua;  infertur  ampbora  ,  qu  a  tenipus  viddicei 
adest  quo  veri  pascbae  cultoribus  lypicus  de  limiiie 
cruor  auferatur,  el  ad  tollenda  criuiiiia  vivifici  (auiis 
baptisma  consecretur. 

Et  dieetit  patrifaniiliat  domut  :  Dicit  r|6i.  NUlji-^ 
ttet  :  Ibi  est  divertorium  ubi  paicha  cum  diteipulit  \ 
meit  manducem  ?  Consulle  vel  aqiias  bajuli ,  vel  Do-  ^^ 


negaot,  Douiinuiu  pecuuia  vendunl.  Ipse  cuim  dixit :  |)  uiiiii  domus  suni  prxiertnissa  vocabula,  ut  omuibus  < 


Ego  tum  veritat  {Joan.  xiv).  Cum  socieiatem  fraier- 
nitaiis  aliqua  discordi(e  peste  cotnmaculant ,  Domi- 
Dom  produot,  quia  Deus  chariias  est.  Qui  eiiamsi 
oullus  tecuoiam  det ,  Dominum  argeiiteis  vendunl, 
qtiia  principis  St^eculi  iuiaginem ,  id  est,  exempla 
bosiis  antiqui  uegtecia  conditoris  aJ  quaiu  crcaii 
suiii  imagiiie  suuiuui.  Nam  sicut  Joaunes  Baptista  , 
qui  iion  pr<»  Chrisli  confessiond,  sed  pro  defeusione 
verilatis  occubuit,  ideo  tamen  pro  Cbristo ,  quia  pro 
veritate  oiariyrium  suscep  i,  ita  c  conirario,  qui 
ebaritalis  ei  veriutis  jura  speinit ,  Christum  uiique, 
qui  est  veriias  et  cliariias ,  prodii.  Maxime  cum  non 
inllmiitate,  vel  igQorantia  subripienie  peccat,  sed  in 
siuiilitudinem  Jud»  qtisrit  opporluuiiatcm ,  ut  arbi- 


Pasclia  celebrare  volentibus  ,  boc  est,  Cbristi  SJicra-  i 


/ 


menlis  iinbui ,  Cbristum  suu:  meulis  bospitio  SQSci-«| 
pere  quxreniibus,  facultas  danda  signclnr.  ' 

Et  ipte  vobi$  ottcndet  cctnaculum  magnum  ttralum^ 
et  ibi  parate,  Euniet  autem  invenerunt  tieut  dixit  iUis^ 
el  paraverunt  patcha.  Cocnacuium  inagnum ,  lex  spi- 
rituulis  est,  quae  de  angustiis  littcrae  egredieiis ,  iii 
suldimi  loco  recipit  Salvatorem.  Nam  qui  adhoc  oc- 
cideuiem  liiieram  servaverit ,  qui  uou  aliud  ip  agnq 
quam  pecus  intellexerit,  iste  niuiirum  iu  imis  pasc^4 
facit,  quia  spiritus  majcbtalein  compreliender^  necr 
dum  dicit.  At  qui  aqux  bajulunit  boc  cst  graii;e  prae^ 
coiiem  in  doinum  Ecclcsiae  fuerii  sccuius ,  hic  ptr 
Si>iritum  viviGcantcm  tectoin  liitcrx  iransccndenJQ 


595  hEDJE  YENEUAUILIS  OVV.  PAttS  II.  SCCT.  1.  -*  EXEGETiCA  GEiNLIiNA.  5U« 

iti  allo  inemis  divcrsono  Clinslo  mansioiiein  prappa-  A  ^^^^  pf>pulo  carnaliier  ubservaiidu  pra^cepil,  iii  iiieui- 


ral,  (}iiia  cuiicia  vel  Pabcliie  sarranienta  ,  vel  caecera 
legis  decreta  de  eo  scripla  iiiielligit. 

Ei  cum  facla  efsethora,  di$cubuitfetduodecim  apo- 
iloli  cum  eo.  lloram  munducandi  pascliae  designal^ 
qua^,  ul  syepius  inculcalum  est,  quarta  deciiiia  die 
inensis  primi  perducta  ad  vesperam»  et  quiiita  deci- 
ina  luna  jaro  terris  apparente,  juxta  edicta  legis  iii- 
f^tabai. 

El  itii  illis  :  Desiderw  desideravi  hoc  pauha  mandu* 
rare  vobitcum  antequam  patiar.  Desiderat  priino  typi- 
cutn  pasclia  cum  discipulis  mandurare,  et  sic  passio- 
iiis  SDX  mundo  mysteria  declarare,  quatenus  et  an- 
liqui  legalisque  pasclias  probalor  existat,  el  hoc  ad 
Kux  dispen-atioiiis  (iguram  pcriinuisse  docendo,  car- 


bris  suis,  boc  c^t  in  ipsa  Ecclesia  spiritaliler  exereet, 
Et  accepto  caiice,  (fratiat  egit  €t  dixit  :  Accipite  «I 
dividite  inter  vos.  Et  liic  calix  ad  vetus  illud  Paseba, 
cui  fiiiem  desitierabat  imponcre,  peninei.  Quo  ac- 
cepio ,  graiias  egit,  ob  hoe  nimiruni,  qnia  Tctera 
transitura,  el  venlura,  rucrant  omnia  nova. 

Dico  enim  vobit^  quod  nonbibam  degenerationetUUf 
donec  regnum  Dei  veniat.  Polestquidem  hicversicM- 
lus  et  simpliciter  accipi,  quod  ab  bac  hora  commp» 
usque  ad  leinpus  resurreciionis,  quo  in  regiie  Oei 
erat  veniurus,  vinum  bibiturus  non  essel.  Posle» 
namque  illuin,  cibum  potnmque  sumpsisse,  leiiatur 
aposlolus  Petrus,  qui  ait :  Qui  manducavimui  et  H» 
bimui  cumiilo,  pottquam  reeurrexit  amortu't{Aci.  x). 


naliler  ultra  veiet  exhibenli,  imo,  unibra  traiiseunie,  B  Sed  innlto  consequeniius,  ut  sicui  sopra   typrcu 


vori  jam  paschas  lumen  advcnisse  demonsiret.  Quod 
pulchretempnribusJosue  rOMSummandi  iiiaun»  tem- 
pus  et  ordo  praTiguiat,  ubi  scriptuui  esl  :  Et  fece^ 
ruht  patchae  qunria  decima  die  mentit  ad  vesperum  in 
i-ampettribut  Jericho,  et  comederunt  de  frugibut 
terra  altero  die  axijmot  panet,  et  poUntam  ejus- 
iiem  anni.  Defecitque  manna  pottquam  comederunt 
ite  frugibut  terret^  nec  uti  tunt  ultra  dbo  iHo  filii 
lirael  {Jotue.  v).  Siquideni  iosue  suscepturo  de- 
Tuneto  lloyse  populum ,  solitis  aliquandiu  irant 
Jordanem  inaiin»  rerecil  alimeutis,  quibut  et  ipse, 
«l>iamvis  agniio  olimque  gustato  terrae  repromissionis 
li-iiclu ,   reficitur.  Exin  Jordanein  trajicit ,  culiris 


agui  esum,  sic  etiam  potum  pasclix  lypicuin  nefcl 
se  iiltra  gustaturum,  doncc  rstensa  et  manirestaie 
resurrecUonis  suae  gloria,  regni  Dei  tides  mundo  mI- 
vcniat.  Ul  per  duo  inaxima  legis  edicta,  esiini  viile* 
licet  polotnque  paschaleni  spiritaiiler  iiiimulata,  dis- 
ceres  oiiinia  legis  sacrameiita,  vel  jussa  quae  car^ 
naliter  sonarc  videbantur,  ad  spiritaiein  jam  nttBC 
observantiain  fuisse  transforenda. 

Et  aceepto  pane^  gratiat  eyil,  et  freyit  ei  dedit  eitf 
dicent :  lloc  eti  eorput  meum,quod  pro  vobi*  daiUTm 
lloc  facite  in  meant  commemorationem,  Finitis  pe- 
scliae  vetcris  solemniis,  quse  in  coinm*  inuraiioneni 
anti«iux  de  iOgypto  liberationisagebaittur,  transiit  ad 


uirinis  circumcidil,  et  tres  semis  inensis  usque  ad      noviini,  quod  in  suae  redemptionis  inemoriam  Eccle- 


diem  scilitet  paschx  completam  consuetuni  inanna 
n  m  tollit.  Moyso  quippe  mortuo,  Josue  dux  ordina- 
iiir,  quia,  lege  traditionibus  Pharisaeorum  corrupta» 
Cbristus  incarnatur.  Josue  trans  Jordanem  manna 
(lascit  et  pascilur,  quia  Duminus  usque  ad  tempus 
hui  baptismaiis  cxremonias  legis  et  ipse  servat,  el  a 
cunctis  servari  desiderat.  Traducum  plebein  Jor- 
danein  Josue  petra  circumcidit,  qula,  baptismi  gralia 
celebrata,Salvaior  etiam  cogiiationum  quod  lex  ne- 
quiveral,  illecebras.  fidei  severitate  praecedit.  Et  tres 
semis  annos  quasi  solilo  m:inna  nutriri,  sacramenfa 
legis,  quanivis  ad  roelestia  promissa  paulatim  pro- 
vocans,  observare  non  cessal,  donec  tenipore  prae- 
li\o  detideratum  pascha  cum  discipulis  mandiicans. 


sia  rreqiieniare  desiderat.  Ui  videlicel  pro  came 
agiii  vil  sanguine  suae  cariiis  sanguinisque  sacrameD- 
tuin  iii  panis  ac  vini  figura  subsiilueiis,  ipftini  se 
esse  ni*>nstrarei,  cui  juravit  Dominut  etnon  poemtekH 
eum,  tu  et  tacerdot  in  iPternum^  tecnndum  ordiutm 
Melchitedech  {Ptal.  cix).  Frangit  auiero  ip^e  fia 
nem  qiiem  porrigil,  ut  o^tendai  corporis  sui  frectio- 
nem  non  siiic  sua  sponie  fiiluram,  sed,  sieui  aliltf 
dlcit ,  poteslaiem  se  habcre  poneiidi  animatn  •iianip 
et  ileruin  suinendi  eain.  Et  sicut  de  veteribiiB  lei^ 
niiiiaitdis  egerai,  sic  et  de  no^is  incipiendis  Pa:rii 
graiias  agit,  nobis  pariter  exeinplum  iribuens,  ie 
oinni  boni  oper  s  iiiclioatione  vel  perreciione,  Pa- 
trem  qui  est    iii   caslis    esse  glurilicanduin.  QMod 


I 


I  iia  deinum  maiie  iilucesceiite  inuiidissiina  sui  cor-p  autem  dicit  :  Hoe  farite  in  meam  eommemoraiianem, 
'  pjris  el  sanguinis  mysteria  in  crucis  altarl  conse-     cxponit  apostolus  Paulus.  Qui  cum  verba  ipsius  po- 


\ 


craia,  quasi  atyma  terrae  reproniissionis  iinbuendis 
fidclibui  offerat.  Deniqne  quod  sequitur: 

Dico  enim  vobit,  quia  ex  hoc  non  manducabo  itluA 
donec  iwpleatiir  in  regno  Dei.  Quantuiu  Josiic  verbis 
coiisonat,  qui  ail :  ffec  uti  tuni  uttra  cibo  itio  filii 
Itraet,  ted  comederunt  de  frugibut  terras  Chanaan 
(Jotue,  v). — Ego  non  manducabo,  inquit,  ittud  donee 


neret  direntis  :  Uoc  facite  in  meam  commemoraih' 
freift,  Itoc  esl  corput  meum  quod  pro  vobis  confring^twr^ 
El  iteruni  :  llic  eti  catix  novum  iestamentum  in 
sauguine^  Itoc  facite  quotietcunque  bibetis^  in 
eum.i.eiiorutionem  ,  suljunxit  expoiiendo  ,  et  ail : 
yuotiescunque  enim  manducatis  pnnein  hunc,  a  em* 
icem  bibitis,  mortem  Domini  annuntiale^  donec  venun. 


impteatur  in  regno  Dci,  id  est,  nequaquam  ultra  Aloy-    (/  Cor.  xi)  . 


saicum  pascha  cclebrabo,  donec  iii  Ecclesiu  spirita*- 
liler  intelleclum  compleaiur  :  ipsa  est  eiilni  regnum 
Dei.  De  quo  alibi  discipulis  ait :  Regnum  Dei  inlra  vot 
est  (Luc.  xvii).  in  quo  reguo  Dominus  hodiequc  vctus 
pascha  implctum  roanducat,  quando  ea  qu;i!  .Moyses 


Simititer  et  cuthem,  pottqutim  ramavt/,  dicent :  Hic 
ett  catix  noi  um  iettamentum  in  tanguine  meo,  qnod  jNie 
vobis  fundetur.  Quod  dicit :  Simititer  H  ealieam » 8ub- 
audiiur  «tto  xoevoO,  dcJii  eis  ui  sit  plena  senientiai  : 
6'  i/ii/t(cr  et  caticem^  post'iuam  canavitt  dedit  cit.  Quia 


^^^  LN  L13CJ£  EVANGCLIUM  LXPOSrna.  —  LIU.  VL  8^9 

ergo  paiiis  carnem  coiinrmai,  Tinum  vero  Mngutncm  A  adesse  non  dubitaiur,  aslaiiiibus  sibi  minUtris  COB- 


operatur  in  canie,  hic  ad  corpus  Chrisii  roystice,  il- 
luJ  refertur  ad  saiiguinem.  Veruiu  qurd  et  nos  in 
Christo,  et  in  nobis  Cbristum  manere  oportet,  vinum 
domiiiici  calicis  aqua  miscelur.  Atleslaiite  eniro 
ioanne,  aqutB  popuU  mnt  (^poe.  xv).  Et  neqne 
a'quain  solain  ,  neque  solum  vinum  ,  sicut  nec  gra- 
num  frumenti  soium  sine  aqiiae  adinisiiune  et  con« 
fei  tione  in  paneni ,  cuiquani  licel  oflcrre  ,  ne  lalis 
videlicet oblatio quisi  caputa  inemliris  scceriiendum 
csse  significet,  ei  vel  Christum  sine  nosirae  redeni- 
plionis  amore  pali  potuisse,  vel  nos  siiie  Cbrisii  pas- 
sionesalvari,  acl^atri  ofTerri  posse  coiilingat ;  quod  si 
qitem  movet»  cum  coenaiis  Salvator  apo.  tolis  suum 
corpus  ae  saoguinem  tradiderii,  quare  nou  univer- 


lcstibus  quxri  cogiiur :  Ecce,  inquiens ,  manus  ira- 
dentis  me,  mccum  est  in  niensa. 

Et  tpii  emperunt  qvmrert  inter  ie  quU  euei  ex  eit 
qui  hoe  faeturus  estet.  E\  certe  iioverant  undecim  apo- 
stoli  quod  nibil  lale  con:raDominum  cogitarent,  sed 
plus  creduni  magistro  qu»m  sibi,  et  timentes 
fragiliiatem  suam,  trisies  quaerunt  de  pecrato,  cu- 
Jus  conscient'am  non  habe!'ant.  Quaerit  et  iodas 
impiideiis,  sicut  Maitboius  Marcusque  conimeuio- 
rant,  ut  audacia  bonain  conscit^ntiain  memiretur. 

Facta  etl  autem  et  eontentio  inter  roi,  quit  eorum 
videretur  etse  wajor,  Sicut  b(.nis  esse  n  oris  solet  in 
Scripturis  Keniper  eiempla  Patrum  pra*cedenliuni« 
quibus  ad  meliora  proficiant,  quibus  ngiiiiis,  de  auis 


salis  Ccclesiae  consuetudine  jejuuii  doceamur  eadem  B  actibus  bumilieniur,   Inquirere,  sic  e  coutrario  re- 


i 


•acramenta  percipere,  breviter  audiat  ideo  tunc  coe- 
uatos  communicasse  apostolos,  quia  necesse  erat  pa- 
acba  illud  typicum  antea  consummari,  et  sic  ad  veri 
paschae  sacramenia  transiri.  Nunc  in  bonorem  tauti 
lamqne  teriibilis  sacramenii  placuisse  magistris  Ec- 
cle»iae,  primo  nos  doiiiiuicae  passiouis  participatione 
inuitiii,  primospiriialibus  epulis  interius  exterius- 
qoe  sacrari,  ac  deinde  terrenis  dapibus  corpiis 
et  vilibus  escis  refiei.  Quod  aulem  dicit :  Hic  eit  ca^ 
lix  novkm  tettamentnm  in  tanguine  meo  ,  ad  disliii- 
cllonem  veteris  Testamenti  respicit ,  quod  hircoriim 
et  viiulorum  est  sanguine  dedicatum,  diceine  inier 
■spergeDdum  legisiatore  :  Hic  ett  tanguit  lestamen' 
fi,  quod  mandavit  ad  vot  Deut  [Hebr,  ix).  Nece?se 


probi,  si  quid  fortc  in  electis  rej rebiusibile  repe- 
riunt,  quasi  suas  ex  co  nequiiias  obleciuri,  aut  pro 
justo  defensuri ,  libentissime  solent  amplectl.  tdeo- 
que  multo  ardeniius  legunt  quod  facta  est  contentio 
inter  discipulus  Christi  quis  eoruin  videretur  e&M 
m:ijor,  quam  quod  mN//tftti/tittf  credeniium  erat  cor  ei 
anima  una  (Act.  iv).  Mullo  recolunt  tenucius,  qiiod 
facta  est  dissensio  inter  Barnabam  et  Paulum,  ita  ut 
discederent  ab  invicem,  quain  quod  ideni  Pauius 
ait :  Cum  enim  tit  inier  vot  telut  et  conteniio ,  nonne 
earnalet  ettit?  nonne  hominet  eUit  ?  quasi  nobis  tnflr- 
mitas  sanctorum  imitanda  pro|)onalur,  et  non  illud 
potlus,  quia  convaluerunt  de  infirmita'c,  fi.rtes  facti 
sunt  in  bello,  hoc  maxime  in  loco,  ubi  et  ipsa  oon- 


cst  enim  exemplaria  quidem  coelestium  bis  nuiiuU-  ^  tentionis  eorum  causa  est  nobis  incf»guita.  Neque 


ri,  ipsa  autem  coelestia  melioribus  bosiiisquauiistis, 
)aita  quod  Apostolus  per  tolam  ad  Hebaeos  Episto*. 
lam,  inter  legem  dislinguens  et  Evangeliuin,  pul- 
eherrima  expositione  et  plenaria  ratione  declarat. 

Terumtamen  eece  manut  tradentit  me  meeum  etl 
U  menta.Et  quidem  (Uiut  kominit  teeundum  quod  de- 
fuiium  itt  vadit^  verumtamen  vee  illi  homini  per  quem 
irtuieiur.  Qui  de  passione  praedixerat,  et  de  prodi- 
lore  pnedicii,  daos  locum  pcenitentiae,  ut  cuni  in- 
tdlexisset  sclri  cogiutiones  suas  et  occulia  consilia, 
pamiteret  eum  facii  sui.  Et  tamen  non  desigiiai  spe- 
cialiier,  ne,  manifeste  correptus,  in>pudentiorfieret. 
Miitit  crimen  in  nuinero,  ut  agat  couscius  poeniten- 


enim  incredibile  est  quia  juxta  boc  qui^d  alibi  prae« 
cipilur :  Contendlte  intrare  per  angustam  portrnn  {Lue. 
xiii)  ,  honore  se  invicem  praevenicnilo  certaiiDt  Ye< 
rum  qualibet  ex  causa  contenderiut,  nos  potius  nou 
carnales  adhuc  discipuli  quid  gesserint,  sed  spiritalis 
magister  quid  jusserit  videamus. 

Dixit  autem  eit :  Reget  gentium  donunantur  eeriiw, 
el  qui  potefatem  habent  tuper  rei,  benefiei  vocanimr. 
Vot  autem  non  de.  Sedqut  majot  ett  in  vobit^  fiai  tieuL 
juiuor,  et  qui  prceceuor  eif,  ticut  winitlrator,  Cer* 
taniibus  de  prioratu  discipulis,  pius  magister  eosnoD 
iuilae  conteniionis  arguit,  sed  formam  quam  sequan- 
tur  humiiitatis  modesta  ratione  describit.  In  qua  ta- 


ilan.  Praedicit  et  poenam  ut  quem  pudor  non  vice-  j^  men  forma  ohtinenda.inajoresetpraecessores,  idett. 


rat ,  c<»rrigant  denuntiala  supplicia.  Sed  et  hodie 
^uoqtie  et  in  sempiternum,  vae  iili  boiuini  qui  ad  men- 
iam  Domini  malignus  accedit,  qui,  iiisidiis  meute 
CDDditis,qui,prxcordiis  aliquo  scelere  pollutis,  my- 
steriorum  Christi  secretis  participare  non  metuit.  Et- 
cnim  ille  in  exemplum  iudae  filium  hominis  iradil, 
iion  quideni  Judaeis  peecaloribus,  sed  tameu  pecca* 
loribus,  membris  videlicet  suis,  quibus  illud  in- 
ftstimabile  et  iiiviolabile  Doininl  corpus  violare 
praesumit.  Ille  Dominum  vendit,qui  ejns  aiiiore  ac  ti- 
more  neglecto,  terrena  et  caduca,  iino  etiam  crimi- 
Qosa  plus  ainare  et  curare  convincitur.  V;e,  iuquam, 
illl  hofflini,  de  quo  Jesus  qui  altaribus  sacrosanctis 
intcr  imiiiolaudum,  ut  pote  proposita  consecraturus» 


doctores  EcclesiiB  uon  mininia  diMretione  oiuis  ha- 
bent,  ne  videlicet  reguin  gentium  insiar  dominari 
subjeciis,  seque  ab  eis  gaudeant  supervacuis  laudi- 
biis  atiolli,  sed  ad  exemplum  regis  prcsiut,  efflciaii^ 
tur  ac  minislri.  Qiiia  niniirura  necesse  esi  ut  sio 
ageniibus  per  hnmiliiatcmsint  socii,  quatenuscoDtra 
deiinqueniium  vitia  per  zelum  justitiae  sint  erecti,ut 
et  bonis  in  nullo  se  pr.Tferant,  et  cum  pravorum 
culpa  exigit,  potcstateiii  proiiiius  sui  prioratus  agno- 
scaiit.  Ne  cniin  praesidentis  aniinus  ad  elationem 
potestatis  suae  delectaiione  rapiatur,  recte  per  quem- 
dam  sapieDtem  dicitur  :  Dueem  f<  conilifitfnmf,  noH 
extoUit  ted  etto  in  illit  quati  unut  ex  iitit  (  Eecli. 
xxxii).   Hin?  eiiain  I*elrus  ait  :  /Ven  domina  tct  iu 


tm  BED^  VENERAOILIS  OPP.  PARS  II.  S€CT.  I.  —  EXEGETlCA  GENUINA.  600 

eim,  tta  forma  (acti  gnp  (  /  Petr,  v).  Et  lamen  A  (yaitk.   \) ,  quoni:iiii  Ipsi  uUirabuntur.  Frnendo^ 


i:onnnnquaiu  gravius  deiifiqnilur,  si  inter  perversos 
pliit  x>{ualiui8  quum  ili^ciplina  ciistodiaiur,  quia 
onifii  lal«a  pietate  snperaitis  feiire  lleli  deliiiquenies 
filiot  nnluii,  apud  districiurn  judicem  semetipsum 
cmn  filiis  crudeli  damnatiotie  percussit.  IJnde  ne- 
ceste  est  ul  rectorcm  subdiiis  et  matrem  pieias,  et 
patrem  exliibcal  disciplina.  Atqiie  inter  b.TC  soilicita 
cireumspeciione  providcnduni,  ne  aul  districiio  ri- 
gida,  aut  pielas  sit  remissa. 

Nam  quis  major  egt^  qai  recnmbli  an  qui  miniitral? 
Noime  qui  recumbil  f  Ego  aulem  in  medio  vettrum  sum 
deui  qui  ministrat.  Ad  vrrlia  exhonaiioiiis  sulmet 
■djnngit  exempla»  quac  Joannes  evangelista  pleiiius 
commemorans  inter  cxtera  scribit    :  Si  eyo  lavi 


scilicet,  olim  de^ideraio  et  aniato  gaudio  veri  et  in* 
conciissi  lioni.  Et  udeati$  super  lAronof .  fudicantet 
duodecim  trHui  IsraeL  Hu*e  eslilla  qiiain  psalmut  canil 
immutatio  dextrx  Excelsi  {Psal,  lxxvi)  ,  ut  qui 
nunc  humiles  gaiident  ministrare  conservit»  lonc 
super  Domini  mensam  subliuies  viiac  pcrpetux  da- 
plbui  alaiitur;  qui  bic  in  leiilaiionibusinjusiejudi- 
cati  com  Doiitino  permaneni,  illic  cum  eo  super  ten- 
t:iiores  suos  jusii  judices  veniaiit ,  et  quanto  hoic 
inondo  magna  bumiliialedespecti  sunt,  lanto  tuiic  ac- 
cepiis  sedilmt  inajore  culmioe  potestatis  excrescant. 
^i  autem  Dominut  :  Simon ,  Simoii ,  eece  Satauns 
expeiivit  vos «  ul  cribraret  sicut  iriticum,  Eqo  autem 
rogavi  pro  te^  ut  non  deficiat  fides  tua,  Ne  gloriarcB- 


Milros  pedes  Dominus  ct  Magister^  et  vos  debetis  aV.er  ^  tur  undecim  apo.sloli,  tuisve  viribus  Iribnerent  qnod 


alierhis  tavare  pedes  {Joan,  xiii).  Qtiamvis  etiain 
Tcrlio  ministrandi  possint  omnia  qu»  Dciis  in  car- 
ne  getsil  inlelligi.  Naui  el  Ipsuin  sui  sanguiiiis  sa- 
crameutum  ininiinbirandum  nobis  se  efTundere  si- 
gnlflcal,  cuni  dicit  :  Sicut  Fitius  hominis  non  venit 
mimetrari^  sed  ministrare,et  dare  animam  §uam  redem* 
pUoium  pro  muttis  {Mattli.  xx),  ct  boc  quoque  ma- 
Jorlbus  Ecclesix  prxcipuum  ininistrandi  genus  inil- 
tandum  ostt  ndensy  ui  non  solum  misericordiit»  elee- 
iDOtynx,  doctrinae  taluiarit,  tpiriialis  exempli  mi* 
iiitieria  Iratribus  impendamus ,  verum  etiam  sicut 
IHe  pio  iiobis  animam  suain  posuit,  ita  et  nos  pro 
invlcem  aninias  ponere  discamus. 

Yos  autem  esiis  qui  permansistis  mecum  in  tentatlo» 
nlbus  meis,  et  ego  disp^no  vobis,  sicut  disposuit  milii 
Puter  meus  regnum.  Noii  incboatio  paiientiae  ,  sed 
perseverantia  coelestis  regni  gloria  donatur.  Quia 
nimirum  perseveranila  (|U£  alio  nomine  constanlia 
yocatur,  robur  quoddam  et  forlltudo  mentis ,  cuo- 
ctamuique  (ut  ita  dixerim  )  est  columoa  vinutum. 
Quas  cum  bene  recla  et  firma  consiiiiit,  nibil  eti  ccr- 
li«t,  nibil  lutius  bonis  moribus.  Quod  si  ali(|uo  de- 
jiditur  impulsa  turbine,  non  so!a  labiiur;  omnia 
ealni  prorsus  animi  bona  simul  corruiini.  Sicut  ergo 
Pater  diiFposuil  lilio  legnuin,  quem  racluin  obedien^ 
lem  usque  admortem^  mortemautem  erucis^  exaltavit^ et 
dmsatitiHi  nomen  quodest  super  omnenomen  (Philipp, 
li) ,  tic  et  filius  idein  pernianenies  fcccuni  in  tenta- 


soll  pene  inter  tot  inillia  Jttdxornin  dicerenlur  in 
tentationibus  permansisse  cum  Domino,  ottenditet 
eos,  ti  non  Juvaniis  se  Domiiii  esi^eiit  opitulatioaa 
protecti,  eadem  procelia  eum  caeteris  potoisse  con- 
teri.  Verum  cuni  Satanat  expeiii  eos  tenUre  ,  el 
velut  qui  iriticum  purgat  ventilando  concutere,  do- 
cet  nullius  fidein  a  diabolo  nlsi  Deo  permitien'o 
tentari.  Saianx*  qi*ippe  ad  cribranduin  bonot  expe- 
tere  csi,  ad  arflictionem  eoriim,  m  •lillx  aestibus 
anbelare.  Quo  ciiim  eorum  lenlalioncro  invidens 
appeiit ,  eo  illdrum  quasi  probaiidnem  deprec  iit 
periL  Cum  vero  pio  Petro  rogans  Salvator  noD  ut 
Don  lenteiur,  sed  ul  non  deficiat  lldes  cjus  obsecrat, 
boc  est,  ut  post  iapsum  negaiionis  ad  statuin  pritii- 
num  pceniteiido  resurgat,  insiiiuat  utile  sanctit  esse 
tenialionum  flaniniis  examinari ,  ut  vel  lcniari  quia 
Tortes  fuerint  appareaiil,  vel  cognita  |ier  tentalionet 
sua  infiimitale  fortiorcs  discant ,  et  sic  ,  nim  pro- 
bati  fuerinl,  accipiant  et  i|!sl  coronam  viiig ,  ^iiaiii 
repromisit  Deus  diligentibus  se  {Jac.  i) 

Et  tu  aHquando  convcrsus^  confirma  fratree  lu&i^ 
Sicut  ipse  luam  (inquit)  Udem,  ne  Salan:i  tentanie 
dtfficiat  orando  protcxi,  ila  et  lu  iiifinnioros  qiiosqae 
frutres  exeniplo  luae  paeiiitcniix,  ne  de  veoia  forte 
despereni,  eiigere  et  conforiare  nieinento.  Quod 
idcni  et  psist  resurrectionem  exliortaiur,  cum  ei  ter- 
tio  sese  ainare  profitenti  («leceiiat  enim  ut  tiinoroin 
ternx  negalionis,  tern^  confessionis  ainor  eluerec) 


tionibus  aBlernum  ducetad  rcKnum.  Si  eiiim  comptan-  ])  ^^^^^^  nibilomiuus  pasc«ndas  suas  oves  commeudat. 


ietUfaeti  sumus^  similitudinimortisejus^simul  et  resur' 
reeiiomt  erimus  {Hom.  vi).  A  cujus  subliniiiate  pro- 
mitti  Judas  iiifeHx  excipitur.  Nam  et  antequam  bxc 
Dominus  diceret,  exitse  credendus  est.  Qui  non 
modo  permaiiere  cum  illo  in  tcniaiionibus  sprevii, 
venim  ipsos  lenlationiim  ejus  juvit  auctores.  £\ci- 
piuotur  et  illi  qul,  auditis  incomprehcnsibilis  sacra- 
menil  verbis,  abierunt  reiro,  ct  jain  noii  cuni  illo 
ambnlabant.  Nun  eniui  recedentes  a  Domiiio,  nlsl 
quotquot  poenitendo  redierunt,  potueie  salvari. 

Oi  edatis  et  bibatis  super  meruam  meam  in  regno. 
Meoaa  hacc  proposiia  oninibus  s:tnctis  ad  rruendum, 
coelestis  est  gloria  vitx.  Cibus  potusque  ille  dc  quo 
alias  dici:ur  :    Beati  qai   suriunt  et  sitiunt  jusdtiam 


Qtti  dixit  ei :  Domine^  tecum  paratus  tum  et  in  car» 
cerem,  et  in  mnr  em  ire.  At  ille  diiil :  Dico  t.bi,  Pe- 
tre,  non  cantabii  liodie  gnHus,  donec  abiuges  noste 
me.  Qiiia  dixeratse  Doiuiuuspro  Petri  Ude  r*gasse, 
(^nscius  ille  pru!»entij  affectus  lide  que  ferventis, 
sed  fuiiiri  ca  us  ne  cius,  non  cred.t  se  ullatenus 
ab  co  possc  delicere.  Veruiu  (|ui  solus  nuvil  quid  sit 
iu  boniinc,  ne  qui  UJeliuiii  suo  vel  dc  statu  incaute 
confidai,  vel  de  casu  Incauiius  diniJat,  et  qoa^i 
Deus  moduin,  lempus,  ac  iiu.iieruin  negaiiotiis  ejus 
prsdici',  et  qiiasi  misericors  auxilium  suu:  defen- 
sionit  promittit. 

Quimdo  misi  vos  sine  saccutOt  et  pera,  et  calcea^ 
mentis,  nuneuiii  nllQuid  defuit  vobis?  At  iltidixeruiu; 


001  IN  LUCiE  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  Vf.  m 

Hikil.  Ohat  ir§o  eti :  Sed  nunc  qui  kabet  iaecutum^  A  anflactam  pro  Domino  ccriandiy  el  evulssi  lclu  ejiit 


loUai  iimiliter  et  peram^  et  qui  non  habet,  vendal  tu» 
ulemnet  emat  gladium.  Quaro  Juftle  discretionein 
nsairero  irniiciamm  nuirlceroque  viriutum  P.iinim 
senleiilia  deflniat,  et  ex  boc  Domini  sernione  proba- 
tiir,  qui  non  eadem  vivendi  rcji^ula  persecuiionis  qiia 
pacis  tMiiDore  discipulos  infonnnt.  Snni  namqiie 
vlrtotes  qaae  semper  obnixeque  lenend»,  sunt  qiia 
pro  teinpore  locoque  providi  sunl  discretionft  mu- 
landx.  Qnis  elenim  nesciat  visrera  misericordi», 
benlgnitatem,  bumililaiem,  paiientiam,  modesiiam, 
eastiiaiem,  QJem,  spem,  charltalero,  el  his  similia, 
line  ulla  lemporuro  intercapedine  fldelibtis  ess»;  sor- 
randa?  At  vero  ramem,  siiim,  vigilias,  niiditatem, 
leetionero,  psalinodiaro,  crationem,  laborem  ope- 


auriciila,  Domino  eilam  nioriluro  pie  ale:n  virtuiem- 
qui*  diiceret  im^s^c  medicandi.  Aliierqui  neqiiaquam 
vagina  exenipiiis  OHiendi^rel  eos  ncc  loium  quod  |iO* 
liiere  pro  ejiis  itereiisione  rnrere  perniissos. 

Et  egrefMiis^  ibni  secundum  consuctudincm  in  mo"^ 
tem  Olivarum.  Secuti  sunl  autem  iV.um  ei  diseipun, 
Trndondus  a  diseipiilo  Do>iti:iu<,  coiiHiefi  secessus 
locuin  quo  racillime  reperiri  pos^ii,  ndit.  Ulii  sunt 
cr^o  qui  eum  mortem  timui^se,  invituinquft  cooien- 
dunl  csse  cruciflxum  ?  Et  pulclire  sui  cnrporis  et 
sanguinis  mysK^riis  imbulos  iii  moaieni  Olivnruui 
discipulos  cducil.  ut  omnes  in  morie  sua  bapiizaios 
allissinio  sa>  cti  Spi>iius  chrisiiiatc  conHrmatidos 
esse  desiguel,  qui  «licere  possint  cum   P^ahnista  : 


randi,  ductrinaro,  silentiun:,  et  caelera   hnjiisinodl,  B  tifinatum  est  super  nos  lumen  vutins  tui^  Domine^  de- 


si  qoi  aemper  exsequei)d.i  putaverii,  non  modo  se 
bomm  rructa  privabit,  sed  et  notaro  imliscrel»  ob- 
stinationis,  iroo  stultitiae  pervic:icis  incurrei.  Magi- 
ater  itaqne  Dominusque  virtutum  ut  moduin  discre- 
timib  iiisinuel,  missis  ad  pnedicandum  discipnliSy 
■eqaiJ  tollerent  in  via  praecipit,  videlicef,  ordinaus 
lit  qni  Evangelium  aununtianl,  de  Evangt;liu  vivaul. 
llortis  vero  instante  periculo,  et  loia  siniul  genie, 
pnsiuren  pariier  gregcmque  persequenic,  congru:im 
lempori  rcgularo  decemit,  pecuniam,  scilicel  viclui 
netessariam,  donec,  sopita  p;'rsecutorum  insania, 
lemptit  evangelizaudi  redeai,  tnllere  permiiiendo* 
UIn  nobis  qiioque  dal  exeiiip'uin  jusla  noniiunquaro 
causa  in^tante,  qunedaro  de  noslri  proposiii  rigore 


disti  latiiiam  in  corde  meo  {Psal.  iv).  Et  de  quibus 
ante  siibj«ing  tur :  A  tempore  frumenti  vini  et  olei 
iirt,  mullipticati  sunt  (Ibid,). 

Et  cum  pervenisset  ad  loenm.  dixit  itlis  :  Oralo  no 
intreiis  in  tentaiionem,  Impossibile  est  hunianain 
auiinam  non  lentari.  Uinle  et  in  Ora  ione  Domiuica 
dicimus  :  Se  nosinducas  m  lentationem  {Matih.  vi): 
noii  leiitaiioneni  penilus  refutanies,  seil  vires  susli- 
nendi  in  lentationibus  deprecanies.  Ergo  t't  in  pr»- 
seutiar«im,  non  ail  Orate^  ne  tenlemiiii,  seJ  Ne  tfi- 
treiis  in  tentaiionem,  boc  esl,  ne  tentaiio  vos  superet 
ultima,  intra  suos  casses  lenftai;  veriii  gratia,  niar- 
tyr  qui  pro  cmfessioiie  Doniini  sanguinero  fundil^ 
t'*ntatus  quideni  esi,  sed  teniailonis  reiibus  non  li- 


posse  sine  culpa  iniermitti.  Veibi  gralia,  curo  per  C  ganjs;  qui  aiitero  neg:it,    iii  plagas  leulationis  io- 
inhospitales  porro  regiones  iter  agiinus,  plura  via-      currit. 


tici  causa,  quam  domi  h.ibebamus,  licere  portare. 
Gladittin  quoque  vel  babitum  sumerc,  vel  non  liabi- 
tam  jubet  emere,  ut  sciatit  legeiites  noii  facullaiem 
rcsistendi  deesse  discipulis,  sed  magistro  amorem 
polius  inesse  paiiendi.  Ubi  et  si  iiulla  essct  aJa 
cansa  evaginaiidi  gladii,  suffecerat  ill.i,  ut  ampuUila 
servo  aiiricuta,  lactu  Don  liii  satiaretur,  et  beneflcia 
virtns  Salvatoris,  etiain  percussores  suos,  iie  irain 
percussi  sustincre,  sed  fivlem  resurgcuiis  susciuere 
mallent,  adinoncret. 

Dico  enim  vobis  quoniam  adhuc  hoc  quod  scriptum 
ett  oportet  impleri  in  me  :  <  Et  cum  injustis  deputatus 


Et  ipse  avulsus  est  ab  eis^  quantum  jactus  est  tapl'' 
dis.  Et  posltis  genibus^  orubat  dicens.  Dalo  aposlolis 
prxceplo  orandi,  et  i(ise  avul  us  ;.b  eis  solus  orat 
pro  oinnibiis,  8ii;ii(!ncans  t^mlum  oraiioiieui  suatu, 
quaoluin  et  pas>ioiieiii  a  uosira  distare,  et  ptisitig 
genibus  orat,  ul  bumililateiii  meutis  babilu  c;iruis 
ostendat.  Avulsus  est  aiitem  ab  eis  qiiantum  jaclus 
est  lapidis,  lanquain  boc  eos  typice  adiuonuerii,  ut 
in  curo  dtrigercnt  lapiJein,  id  esi,  usque  ad  ipsuin 
perducerenl  iu  tcutalionein  legis,  quos  scripla  erat  in 
lapidc.  Uj^que  ad  illum  enitii  potesi  perveiiire  ille 
lapis,  quoniani  fiuis  ie^is  esi  Cbristus  ad  justiliaiu 


ea.  »  Etcnim  ea  quoi  sunt  de  me  finem  habenl.  F.cce  |v  omiii  credeiili. 


quare  discipuli  sacculum,  peratn  el  gladiura  tollcre 

inooentur,  vidclicel  quia  Doiniuus  cum  injusiis  crat 

deputandus,  quod  pas>ioneut  cjus  describens  inler 

taetera  ponit  Isaias  {Isai.  Liti),  vel  lairones  utique, 

ln  quorum  medio  crucifigendus,  vel  inferos  ad  quos 

mrr  inoriero  erat  descensurus,  insitiuaus.  Et  tuiic 

«nim  deputalus  estcum  inju  tis,  cum  desceudit  ad 

lureros,  et  qnoi  suos  iiii  reperii,  revocavit  ad  supe- 

lt>s.  Juxta  quod  eidcm  alius  propheta  decantai :  Tu 

^uoque  in  sanguine  te^iamenti  tui  enmisii  vincios  tuos 

de  tttcii,  in  quo  non  est  aqua  (Zach.  i\). 

Al  itti  dixaunl :  Doniiue,  ecic  (jladii  duo  hic.  Al  ille 
tiixit  eis  :  Sa  is  cst,  Duo  gladii  sufnciutil  ad  lcstinio- 
niuia  Fponte  pa&si  Salvatoris.  Uuus  qui  ct  aposlolls 


Paier,  si  iii5,  transfer  calieem  istum  a  me.  Verum  • 
(ameri  ito;i  mea  votuntas^  sed  tua  fiat,  Tiatisferri  a  re 
calicem  pustulat,  nou  quidem  liniore  paiiendi,  sed 
niisericordia  prioris  populi,  nc  ab  illo  bibjlcalicem 
propinatum.  Uiide  et  signanler  non  dtxit  Transfer  a 
me  caliceni,  fed,  callcem  isium,  boc  esl  p  'puli  Ju- 
d:corum,  qui  excusationcm  ignoranli.u  bibere  non 
potcsl  si  ute  occiderit,  habeiis  lcgeni  et  propbctas, 
qui  luoquotidie  vaiicinauiu  \  El  tauicn  r-eveneus  iu 
seiiiclipsuui,  quod  cx  hoiuinis  peisoiia  tropldanler 
tetiuerai,  ex  Dei  niii  poii^iate  coi;firinal. 

Verumlamen  non  n.cj  votan^as^  sed  tua  fial.  Non 
(iiiqnil)  hoc  fiui,  quoil  Imuiaiio  alTectu  loqiior,  scd 
proplcr  quod  ad  lcrras  (ua  volunlate  descendi.  Sl 


003  DfClh^  VCNbRABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  —  bXLGKIlCA  GEMllNA.  (kl4 

ergo  (iiiquii)  A<  rt  poiesi,  ul  sine  iiilerltu  ittdxonim  k  tuum  sua  morte  iiinokia,  coelesleiii  muKilarei  td 
fretJat  geniiuin  mulUludo,  passionem   recuso.  Sin      viUitn. 


auleai  illi  excTcandi  suiit,  ui  oinnes  genies  videanl, 
nou  mea,  Paler,  volitiii.is,  sed  iiia  fial.  Aliler :  Ap- 
pmpinquans  passioui  Salvnior,  inrirmaiiliuin  in  se 
▼ocein  sumpsil,  dicens  :  Pate\  $i  vis,  transfer  cali» 
cem  isium  a  me,  eoruinqiic  t  iiiorciii  ut  aUtraiieret, 
suscfpil.  El  nirsus  pcr  obedieiiliam,  forlitudiueui 
roeutis  osiemtens,  »ii :  Verumtamen  non  mea  voluu- 
ta$^  sed  tua  fiat,  Ul  cuin  lioc  immiiiei  quod  Heri 
nulumus,  sic  per  iuriruiiiatetn  pelamus,  ut  nou  (iai, 
qualeitus  per  rorliuidinem  parali  simus  ut  voluutus 
Conditoris  nosiri  etiam  contra  nosiram  voluntatcm 
fial. 

ApparuU  auUm   iHi  angelus  de  ccelo,  eonfortans 


Et  cum  surrexistet  ab  oraiioHit  el  unisset  ad  dUci* 
putos  $uos.  invenit  illos  dormientes  prm  Iristitia.  Ht  «1 
iUls :  Quid  dormitis?  Smgitet  et  orate^  ne  iiMrdii 
in  ten*ailonem.  Id  est,  no  in  voe  calix  meae  passionis 
incuuib.it.  Ubi  liquido  demonstral,  quia  et  pro  illis 
oraveril,  qiios  et  ijisos  s^dulo  moiiet,  oratonutti 
suaruiii  vij^ilaudo  et  orando  exislere  participes. 

Adltuc  eo  loquente^  ecce  turba^  ei  qui  vocabatur  im» 
da$  unus  de  duodecim^  antecedebal  eos^  et  apprepin» 
quavit  Jesu^  ul  oscularetur  eum»  Quare  osculetur  alii 
evaiigeiistac  manifcslant,  lioc  esl,  ui  boc  indiclo  di- 
giioscere  possini  ipsum  esse  queui  traderet.  Suscipit 
auteiu  Douiiiius  osculuiu  traditoris  iion  quo  siinu- 


eum.  Alibi  legimiis  quia  angeli  aeeesserunt,  et  mini^      '»»■«  "*»  ^'^^^^*  »«**  "<^  proditionem  fiigere  videator. 


itrabant  ei.  In  documenio  ergo  uiriusque  naturas,  ei 
eiangeli  minislrasse,  et  eum  angeliis  coiiloriasse 
describitur,  quoniam  qi>i  Deus  ante  saecula  exstitii, 
homo  facius  esi  io  fine  sireulorum.  Qui  ei  priu^qnam 
per  resurrectionis  exailarelur  gloriam,  divinitaie 
tuper  angelos  fuit,  scd  lanien  ab  angelis,  nt  scri- 
piuoi  est,  bumaniiate  ininoraius  {PsaL  viit),  ex  qua 
ei  morii  subjacuii.  Al  poslquem  mortem  resnrgendo 
calcavil,  humaiiilalera  suam  eiiaro  majeslatibus 
arcbange!orum  superposuit.  Certe  si  quid  sibi  h»re- 
sis  ex  hoc  blandilur,  ut  iunrmum  alfirmet  cui  opus 
fuerit  angeli  conforiantis  auxilio,  meminerit  Crea- 


simul  el  illud   Davidicum  compleus  :  Cuw  k'$  fw 
oderuttt  pacem^  eram  paeificut  {PtaU  cxix), 

Jesus  aulem  dixit  ei :  Juda,  osculo  FiUum  kominit 
tradis.  Filium,  inquit,  bominis  lradis,quia  caro»  immi 
diviniias ,  comprclienditur.  Illtid  i:imen  plus  eooCii- 
lai  itigratuiu,  quod  euin  irailiderit,  qul  eum 
Dei  Filius,  propter  no^  tamen  Filius  hoffiiuit 
voluit.  t:t  quasi  dicat  :  Propier  te  susce|»i»  iugraie, 
quod  iradis.  Interrogaiive  sane  pronnntlaodum  puio, 
quasi  amanlis  affeciu  corripial  prudilorem.  Juda, 
Oiculo  Filium  bominis  tradis?  buc  esl,  amorit  pi- 
gnore  vulnus  iiifligis,  ei  cbaritatis  officio  saiiguineai 
fundiSv  el  pacis  iiistrumento  moriem  lrrogas«  servos 


lorem  angeloruro  creaiur»  stiae  oon  eguisse  prssi 

dio.  Quippe  qui,  si  veilel,  doodecim  millia  legionum  C  ^o'»»»"™-  discipulus  proJis  mugistrum,  eltictus  ao- 

ile  coelis  angelorum  deduccni.  Tum  deiiidc  neces-      ^^^^^  • 

•ario  eo  modo  eiim  confortaium.  qiio  ct  tristem  esse.  ^'<'"««'«  ««'«»  ^'  flf*"'  <^'>««  «>•«»«  «'"««^  ^««^  f^^- 

Nam  si  nobis  irislis  esi,  id  esi.  propier  nos  tristis     '*""  *'"•'•  dixerant  ei :  Domine.  si  percuUmui  in  f/a- 

esi,  iiecesse  esi  nt  et  propter  oos  sit  confortalns  et 

iiobis. 

Et  factus  in  agonia,  proUxius  oraiat.  Quid  pro 
M^  ille  cum  agonia  peierel,  qui  in  tcrris  positus 
coilestia  cum  poiestale  Irlbuebat!  Se<l,  appropin- 
qnanie  morie,  noslne  roentis  lo  se  cerlameu  expres- 
sii,qui  fim  quamdam  ierroris  ac  formidlnis  paii- 
mor,  cuiu  per  solulionem  carnis  eieriio  judicio  pro- 
piuqiiamus.  Neque  enini  lunc  cujuslibet  anima  im- 
iiierito  terrelur,  quando  posi  pusilium  boc  invenit, 
qiiod  in  slernum  mulare  noo  possit. 

Et  factu*  est  sudor  ejus  sieut  guttas  sauguinis  de- 
eurrentis  in  terram.  Nemo  sudorem  honc  infirmitati 
depuiet,  quia  et  contra  naturam  est  suJare  sangui- 
netn.  Neque  ad  h;eresiin  Infirmitatis  pertinere  ullo 
inodo  poteril,  quod  adversus  hacreslm  phantasina 
me  tilenlem  proficit,  per  sudorem  sanguiuis  ad  cor- 
|H)ri8  verilatem.  Sed  poiitis  Intelligai  per  irrigatam 
sacratamqueejussanguine  ierram,non  sibi  qui  nove- 
rai,  sed  nobif  aperte  declaratum,  quod  eflTeclum 
jam  suae  precis  oblinerelg  ut  fidctn  f  idelicct  discipu- 
lorom  quam  lerrena  adbuc  fragilius  argucbal,  suo 
sanguine  porgarel;  et  quiJquid  illa  scandali  de  ejos 
morte  periulisset,  hoc  ipse  lolum  moriendo  delerel, 
iTtio  univenum  late  terrarum  orbem  peccatis  mor- 


dio  f  Et  percussit  unus  ex  illis  sercum  priacipit  So- 
cerdoiunif  et  amputavit  auriculam  ejus  dexleram. 
Petrus  hoc  feclt,  ut  Joanncs  evaugelista  docci,  eo- 
dem  niniirum  meittis  ardore,  quo  cxiera  fecerai. 
Sciebat  enim  qoomodo  Phioees  punieodo  sacrilegoi 
mercedem  justitiaB  ei  sacerdotii  perenois  acceperli, 
Qiiod  vero  sequitur  : 

Respondens  autem  Jesut,  ait  :  Siuite  usqua  kuc» 
Non  iia  seiitiendum  est,  quasi  placueril  ei  u.M|oe 
huc  factum,  sed  amplius  fieri  iioluerii,  iu  verhis 
quse  Matibsus  ponit  dixisse  Domiuum :  Cttnoerte 
D  giadium  tuum  in  locum  suum ;  omnes  enim  qsu  ueu- 
periut  gtadium^  gladio  peribunl  {Uattk.  xxvi);  inlelli- 
gebatur  potius  totum  factum,  quo  u^us  esi  gladi«i 
Petrus  Domino  displicuisse.  Uiud  enim  veriut  eti, 
quod  ctMi  eum  inlerrogassent  dicenies  :  Donune.  ti 
percutimus  in  gladio  ?  tunc  respoodit :  Sinite  usque 
huc^  id  est,  non  vos  moveat  quoJ  futurum  eti,  per- 
mittendi  suiit  hucusqtie  progreJi,  hoc  esl,  ui  me 
apprebeudaul,  etitnplcantur  quje  de  me  scripia  tooi. 
Sed  iiiter  moras  vcrboriim  iuterroganiium  Domi- 
num  et  iliiiis  respoudeutis,  Pelrus,  defensionls  avi- 
diiaie,  m:ijore  pro  Domiuo  commoiione  percut^il. 
Sed  uou  potuerunt  etiam  simul  dici  qu«  siinul  Aer« 
polueruoi»  Non  enim  diceret  :  Respondens  autem 
Jesui,  uisi  iliorum  luterrogativui  rcspondcrci.  Nam 


iQ6  IN  LUCifi  GVANGELIUM  EXPOSITIO.  •-  LIB.  VI. 

cl€  fftclfi  Peiri  qiiid  judiraverit,  MnUha^is  solus  dicil.  ^ 


m 


L*bi  eiiam  uoii  dixit  llaUhant :  Respondit  Jesus  Pe- 
Cro  :  Converte  gladiiiin  luiim,  sed  dixit  :  Tnnc  ait 
ilti  Js$Ms  :  converte  gladium,  quod  posl  factuni  appa- 
ret  diiisfie  Domninm. 

Ei  cum  ietigiuei  auricutam  ejus^  sanavil  eum,  Nun- 
qiiaiii  pietatis  sux  Dominus  obliviscitur,  qui  etiain 
hosies  SU08  non  palitur  vulnerari.  Illi  jusio  inortcm 
ioferunty  ille  perseculoruro  vulnera  sanat  :  mysiice 
docens  et  ipsos  si  converlantur  posse  sanari,  qui  in 
MnesiHii  mortis  consenaione  vulnerati.  Juxia  alle* 
goriam  sei  vus  iate  populus  esi  Judaeorum,  priiicipi- 
bus  saeerdoium  indeliiio  mancipalus  obsequio,  adeo 
ul  illoruro  suasu  Barabbara  dimitti,  Jesum  vero 
quem  paulo  anie  bosanna  conciiientes  Olium  David 
regemque  clamabaot,  pelerent  crucifigi.  Qui  in  Do- 
mini  passione  dexteram  aurlculam,  Id  esi,  spirilalem 
legis  inlerigenliam  perdidil.sinialraunlum,  hocesl, 
ulililaie  lilierx  conlentiis.  Qux  videlicel  anris  Peiri 
fladio  decidilur,  ooo  quod  ille  sensum  inlelltgendi 
aodieQt.biis  lollal,  sed  divino  ablalom  juJicio  negli- 
geiilibus  pandat.  Verum  eadem  dexiera  auris  hi  iis 
qui  ei  eodem  populo  credere  maluerunt,  divinx 
dignalione  pietaiis  pristino  esl  resliluta  offlcio.  Ali- 
ler  :  auris  pro  Duniino  aroputnta,  et  a  Domino  sa* 
iiala,  slguificat  audilum  ablala  vetusl.i(e  renovatum, 
■I  sit  in  nuvit:iie  spiritus,  el  nun  i  i  velustaie  iii  e* 
r«.  QimnI  cui  praestiluro  fuerit  a  Chrislo,  praesial>ilur 
et  regnare  curo  Chrislo.  Unde  bene  et  Malchus,  quo 


B 


Quasi  ad  lalronem  exislis  cum  gtadiis  et  fuUibus  f 
Cum  quoiidie  vobiscum  fuerim  in  templo^  ndn  tJttendi^ 
siis  manus  in  me,  Sed  ha!c  ut  hora  vestra  et  pot$$ta$ 
tenebrarum.  Sliillum  est  (iniuit)  eum  curo  gladiia  et 
fusiibus  qiixrere,  qiii  uliro  se  veslris  tradat  luani- 
bus;  el  in  nocle  quasi  latilanle:u  el  vestros  oculns 
decliiiantero  per  proditorein  inveiiigire,  qui  qiiuli- 
die  in  leinplo  doceat.  Scd  ideo  adversiim  ine  iu  te- 
neliris  congregamini,  quia  potestas  vestra  qua  cuuira 
luceni  mundi  armamiiii,  in  leiieiiris  est. 

Comprehendentes  aniem  eum  duxerunt  ad  domum 
priucipis  sacerdoium.  Principem  sacerdoiuni  Caipbtui 
significat,  qiii  erai  panlifex  anni  illius,  sicut  Joan- 
nes  evaiigflista  leslaiur. 

Peirus  vero  sequebatur  a  longe,  Merito  a  loiige  se- 
qiiebatur,  qiii  jaiii  proximus  erai  negaluro.  Neque 
enim  ncgare  possei,  si  Cbristo  proximus  adbaesissei. 
Veruin  io  hoc  roaxiroa  nobis  est  adroiraiione  vene- 
randus,  qund  Domiuum  non  reliquii,  eliam  eum  li- 
meret.  Qu»d  eaiin  timet,  naiurje  esi ;  quod  sequiiurt 
devotionis;  quod  negil,  obreplionis;  quod  pumitel, 
fi. Ici.  Aliier :  quod  ad  p>8>ionein  euniem  Dumiiiuui 
a  longe  sequilur  Pelrus,  significabat  Gcclesiain  se- 
culuram  quidem,  boc  esi,  imitaturam  passiones  Do- 
miiii,  sed  longe  diflferenter.  Ecclesia  enim  pro  se 
paiiiiir,  at  ille  pro  Ecciesia. 

Accenso  autem  igne  in  medio  airio  §t  cir.umsedeHth» 
bm  ilUs,  erai  Petrus  in  nudio  eorum,  Esl  ditocUoiiia 
ignis,  cst  et  cupiditaiis.  De  hoc  dieilur:  Iguem  vcni 


immiue  servus  ille  vocabalur,  rex  fcive  regnaturus  r»  miitere   in  terraiu  ,   et  quUi   vo/0,    ittii    ul  ardeal 


iulerprelaiur.  Quod  aolem  servus  iuventut  est,  el 
b§c  periioLl  ad  illam  retusiatem  qua;  in  scrviiuiem 
geuerai,  qootl  esi  Agar.  Sed  curo  accessissel  sauiins, 
Igiirata  esl  et  libertas. 

Dhat  autem  Jesus  ad  eos  qui  renerant  ad  se  princi  • 

He  aeirerdoium^  et  magistratus  tempiij  et  senior.s» 

Quafriiur  quomodo  Jesns  prin;'tprs  sacerdotuin,  ma- 

Sisu^loo  lempli,  el  seniorcs  qiii  ad  se  venerint  aro- 

€|tti  dicalnr,  qui  apud  alios  evaiigelisia^  non  ipsi  ve* 

,  veruro  ia  atrio  Caiphae  ex>pocianles,  inini^tros 

periiibeniur.  Sed  quia  pontifices,  Pharisaei 

eeiiiores  ila  de  Domini  nece  agebant,  ut  velut  ipsi 

sangoiM  ejus  videreniur  imioxii  :  Non  iradatur 

«os,  sed  per  discipuluro  suum ,  non  comprehen- 


(/.114;.  XII)  T  Do  illo:  Eccevos  omnesaceendenteeignem 
aciincti  flammis^  ambulale  in  lumine  ignis  vestri  ei 
fla^nmis  quas  succenditlis  {!sai,  i),  Isle  soper  crcden- 
lcs  in  coetiaciilo  Sioii  de  coelo  desceodens,  variia  lin- 
guis  Dfuni  lauddre  docuit.  Ille  lerrena  materia  Cai- 
ph:e  fulus  in  aliio,  Uaroinis  negandi  Doroinum  lurbaa 
accendil.  Iloc  Moyse»  anreuro  idoli  capui,  lllo  Sede* 
chias  Jeieiuiae pruphelantis  scripla  consumpsit.  Qiii- 
cunque  viiiosum  noxiumque  in  se  exsiinguil  iueea* 
diuni,  potesi  Domino  canlare  :  Quia  fadus  sum  sicul 
uter  in  pruina^  justipcationes  tuas  non  sum  obiiius 
{Psai,  cxviii).  At  qui  flamroam  virlutum  perdidii, 
audit  a  Domino :  Qtioniiiiit  abundneit  iniquitaM^  refri^ 
gescit  eharitas  mullorum  (Matth.  xxiv).  Qao  frigoro 
^Jalar  a  nobis,  sed  a  tribiino  turbisque ;  non  a  nobis  D  lorpens  ad   boram  aposbilus  Peirus  persecutoniiift 

prunis  calefieri  cupiebat,  quia  lemponil  s  commodi 
solatium  perfidoruin  socieiaie  quacrebai.  Sed  non 
mora,  rcspectus  a  Domino,  cum  ignem  eorum  eor^ 
pore,  lum  infidelitafem  corde  reliquil. 

Qucm  cum  vidisset  ancilla  qucedam  sedentem  ad  iu^ 
men,  et  eum  fuisset  intuita^  dixit:  Et  hic  cum  HioeraK 
Quid  sibi  vult  quud  priiiia  euui  prodit  ancilla,  cuifi 
viri  ulique  magis  eum  poluerint  recognoscere,  niti  ut 
el  isie  sexus  peccasse  iu  neceni  Domini  videreiur, 
et  iste  sexus  rediineretur  per  Doinitii  passiooem  ?  t.t 
ideo  molier  resurrectionis  accepit  prima  mytleriuni, 
et  mandaia  cuslodit,  ol  veterem  prxvaricalioiiis 
tboleret  errorem. 

\t  ille  nrgavit  eum  dicens :  Mulier,  non  noui  iUnuu 


illo  Barabbas,  ted  eligatur  a  populis;  ad  exlre- 

^Hmi  noii  a  iiobit,  sed  a  prae&ide  damneiur,  iieque 

^iosiray  sed  Romanc  militi-cC  manu  cruci  affigatur  : 

^olens  evaogetisia  eos  maxinie  quorum  cuitcU  con- 

^itio  gercbanliir  sanguinit  ej:is  otteodere  reos,  dicil 

^•rincipet  saeerdotum  el  roagitlralus  templi  ei  se« 

^iiores  ad  eoiiiprebendeiidum  venisse  Salvatoreni^  ut 

^ine  conjici  daretor  quia  siciH  illi  non  per  seipsos, 

^ed  per  eot  quos  miteraol  apprebendendum  Chri- 

Wbw,  quid  aliud  qiiam  ipsi  iu  sux  jiissionts  poie* 

^laie  veneront  ?  tic  onmes  qui  crucitigeiidum  eum 

tapiis  vocibus  clamavcruni,  iion  quideni  per  scipsot 

^w,  ted  lamen  per  iiluni  qui  eorom  clainorc  ad 

Ih)c  Nefas  impultut  est,  occideruni. 


00*i  BEDi£  VRNERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  609 

QtiidMn  pio  erga  apostoluro  Peirum  affeciu  locum  A  iuper  me?  reipiee  ei  exaudi  me^  Dowine  Deu$  mem 
liunc  ila  interpretantur,  quasl  hciie  dixerit  se  illum 


non  nosse  quero  niens^humana  ncscit  mmprelien- 
dere,  quia  nemo  sciat  Pilium  nisi  Pnler  {Matlh,  xi). 
Itarmn  quoque  inqiiisitns  diierit:  0  homo,  nonsumf 
malens  se  negare  quam  Christum.  Sed  et  lerlio  in- 
terrogatus,  cum  ait :  Bomo^  neseio  quid  dicis,  signifi- 
civerit  se  sacritegia  illoriim  nescire,  boc  esl  repro- 
bando  et  eisecrando  daronare.  Sed  ha-c  quam  frivola 
sit  expositio,  ct  Dominus  qui  se  veridica  contpsia- 
llone,  ter  negnndum  a  Petro  pracdixerat,  et  ipse  Pe- 
tTn%  insiniial,  qui  se  hnRC  non  de  industria,  sed  de 
iinlireptione  loculum,  subsequeiitjbus  lacrymis  mani- 
fcslai. 
Et  po$t  punllum  aliui  videns  eum  d'xil:  Et  tude 


(Pm/.  xii),  id  est,  niiserere  el  adjuva.  Quam  nociva 
sane  albiquia  perfidoruin  I  Petrus  inler  Jtidxos  vel 
honiinein  se  nossc  nt*gavil,qurm  inier  condiseipisloi 
Dei  fiiiuin  cunressns  erat.  Sediie,  in  airio  Caiph»  re- 
tentus,  poieral  agere  pcpniientiamf  Fgrediiur  rorat, 
Bt,  ah  impiorutn  concilio  secreius,  pavid»  negailonis 
sordes  liberis  fletibus  ablitat. 

Et  viri  qul  unebmt  iltum,  iUudebant  m  aedenlee,  ei 
vetaveruttt  eum^  et  percutiebant  faciem  ejui,  Impleia 
esi  Iioc  loco  prophetia,  qu:e  ail:  in  tir§a  perevtient 
maxiUam  judicii  hrael  (Mich.  v).  Sed  qui  tunc  ct- 
siis  est  colaphis  Judvorum,  carditur  etiam  iinnc 
blaspheniiis  falsorum  thristianorum.  Velaverutit 
autem  euro,  non  ul  eonim  ille  sceiera  non  vtdeat,  sed 


'        r  -  -  _ — ^  _  -,  — 

«/ifi  «.  Pelrus  vero  ail:  0  homo,  non  swm.  In  liac  "  "l  «  seipso,  sicut  quondam  Moysi   frceninf,  facieni 


negaiione  beati  Petri,  discimus  non  solum  ab  eo 
negari  Christom,  qui  dicit  eum  non  esse  Christum, 
•ed  ab  illo  eliam  qui  cum  sit,  negat  se  esse  Cliri- 
Sliannm  ;  Dominus  aiitem  non  ait  Petro :  Discipuliiin 
mruro  le  negabis,  sed  me  negabii.  Negavit  ergo  rp. 
•nm,  ciiro  se tegavit  ejus esse  discipuliiro. 

Et  intervallo  facto  qumi  horce  imfuf,  aliu»  quidam 
affirmabat  dicem:  Vere  et  hic  eum  illo  erat^  nam  et 
Galilaui  eit.  Non  quod  alia  liiigua  Galila*!  aique  alia 
loqucrenliir  Jerosolymita»,  qui  utrique  fueruni  lle- 
bm  i,  sed  quod  unaquaeque  provincia  et  regio  suas 
lialiendo  proprietaies,  vernaculum  loqueiidi  sonum 
fitare  non  possil.  Unde  in  Aciibus  apostolorum  cum 


ejiis  abscondai.  Si  enini  crcdi'ienl  Moysi,  crcdrrent 
fursitan  et  Doinino.  Quo<l  vtttaiiteniom  usqiie  bodie 
maiiet  super  cor  corum  noii  rcv<*la(um,nf»bts  aiiiem 
in  Cbiistuiii  credeuiibuo  ahljiufn  e^t.  Nm|oe  enim 
frutira  eo  morienie,  vciuiu  temftli  scissum  esi  me- 
dinin* 

Et  interrogaverunt  eum  dieentee:  Prophetixa  qnii 
au  qui  te  percuait.  Et  alia  roulta  blasphetnantejt,  di- 
cebaut  in  euro.  Il^vc  quasi  in  coiiiumeliam  faciehant 
ejus,  qui  se  a  populis  propheiaiii  vo!uerii  hab*ri: 
sed  ipso  dispensanle  qui  paliiur,  omnia  pni  nobis 
flunl,  ut  sicut  Petrus  hortatur  Christnin  carneptsso, 
nos  cadem  cogllaiii»ne  armrmor.  Et  haereiicl  auiem. 


kl,  quihus  Spirilus  sanctus  insederal,  omnium  gen-  rt  vcl  Jud«i  usqiie  hod  e  qui  Jesuin  Deiini  ncgaiit,   et 

lium  linguis  loquerentur,  inter  alios  qui  de  diverso      mali  catholici,  qui,  eum  reprobis  aciibus  eiacerban- 

mundi  climate  convenerani,   etiam  qui  babitabant 

Judasam  roiranles  dixisse  referuntur:  Nonne  ecee 

omnei  ini  qui  loquuntur,  Galilai  iunt^  Et  quomodo 

noi  ttudivimut  unuiquitque  linQuam  nottram  in  qua 

matiiumust 

Et  ait  Petrut:  Homo,  neicio  quid  dicii,  El  conlinuo 
adhuc  illo  loquente  cantavit  gallus.  Solet  Scriptura 
•acra  sepe  merituro  causarum,  per  staium  designare 
tempornm.  Unde  Pelrus,  qui  media  nocte  negavii,  ad 
gtlti  cantum  pcenitult.  Qui  eiiam  post  resurreciio- 
nem,  diurna  sub  luce,  Doininum  quem  ler  negave- 
rai ,  lertio  se  amare  profei^sus  est,  quia  nimirum 
qnod  in  tenebris  oblivionis  erravit,  et  speraiae  jam 


tet,  videri  ab  illo  suas  Gogitationes  et  (ipert  lenebra* 
niro  non  auiumant ,  quasi  ei  ikidettles  aittni: 
Propheti%a  quis  est  qui  te  percuait, 

Et  ut  factui  eit  diei^  coinenernnt  ioniorei  pUbie^  et 
principes  iacerdotum,  et  icribof,  et  duxerunt  itlum  m 
eaneitium  iuum  dicentei:  Si  tu  es  Christus  dicnobiK 
Non  verilttem  desiderabani,  sed  ctlumniain  prae|>a* 
rabant.  Siquidero  Christnm  hominero  ttntunimodo 
de  stirpe  David  venturum  sperantcs,  slcut  ei  interro- 
gtnti  alias  ipsi  responderunt,  hoc  pro  magno  tb  eo 
qiiaerebtiit,  ut  si  dicerei,  Ego  suro  Christus  (sec«n- 
dum  quod  llli  solum  sapiebant)  de  semine  David, 
ctlomniareniur  quod  tibi  trrogaret  rcKitm  pote* 


lncis  rememoratione  correxit,   et  ejusdcm  verae  iu-  D  stateni. 


ds  adepla  praesentia  plene  loturo  quidquid  mutave- 
rti,  erexii.  Ilunc  opinor  gallum  tliquero  doctorum 
luieHigendum,  qui  nos  jacentes  excitaiis  etsomno- 
leiitos  increpans,  dical :  Evigilate ,  justi ,  et  nolite 
peerare  (/  Cor,  xv) . 

Et  converstu  Dominus  respexit  Peirum.  Et  recorda- 
tusestPerus  verbi  Domini  sicut  dixerat:  Quia  prius 
quam  gallus  cantel,  ter  me  negabis.  Et  egressus  foras 
Petrus  flevit  amare.  Kespicienie  Domino,  Petnis  ad 
€or  revcrsus,  maculam  ncgationis  pocnitentia!  lacry- 
mlt  terglt,  quia  non  solum  cum  agitur  pcenitentia, 
verum  ut  agaiur,  Dei  misericordia  necessaria  esi. 
Kespicere  nainque  ejus,  misereri  cst.  Unde  Psal- 
mlsta:  Vsquequo  (inquit)  exaltabitur  mimicus  meus 


Et  ait  iltii :  Si  vobii  dixero^  non  credetii  mllri.  Si 
autem  ct  interrogavero^  non  respondebitii  mihi^  netpu 
dimittetii.  Sx*pe  illis  diterat  Christuro  te  ette,  vide- 
licet ,  quando  aiebat :  Ego  et  Pater  unmm  iumut 
{Joann.  x) ;  Et  iteruro :  Opera  qwe  ego  faeio  im  no- 
mine  Patrii  md,  hcec  testimonium  perhibent  do  me^  ted 
voi  non  creditii  (/6td.),  et  caetera  talia.  Inierrogtve- 
rtt  quoque  quotnodo  dioereiit  C»iristuui  fllium  esfc 
David,  cum  ipse  David  iu  spiriiu  Dominnm  siium  !!• 
lum  vocaveril,  ut  lali  niiniium  interrngationepn»To- 
caii  discereiit  euin  non  soluiu  verum  hnminem,  quia 
fllium  D:ivid,  sed  eiiam  verum  Deuro,  quia  Dominum 
esse  David.  Verum  illi  neqi^e  ditenti  credere  se* 
quendo,  ucqiic  iulcrroganti  responderc  quaerendo,  ne- 


m  IN  LUCiC  EVANCEIJIM  EXrOSITIO.  -  LIB.  \h  MO 

ftie  ctini  qni  inn:)\itis  approliaios  est ,  imniuncm  A  verlto  prcxsiili,   quo  e(  principibus  sacordotom   re- 


ilinii!tGre  vo!ebant.  Qui  aittcm  semen  David  cahim- 
niari  qiiaprfbAni,  pliisesl  quod  audiunt. 

Ex  hoc  autem  crit  FiUu9  hominit  ttdent  a  dextrig 
Tiittiii$  Dei,S\  ergo  tibi  inChristo,  o  Judaee,  psiganc, 
ct  bsrclice,  contC(i:piU!i,  inArmitas,  et  criix,  contu- 
melia  esi,  vidc  quia  per  bxc  fiiius  hominis  ad 
deiteram  Dei  patris  sessurus,  et  cx  pariu  virginis 
bomo  natus,  in  sita  cnm  cceli  iiubibus  est  majestale 
VMiturus.  tnde  ct  Aposlolus,  cuin  crucis  abjecta 
descripsissct,  adjunxit,  diceos:  PropterqHod  ct  Deus 
illHm  ejalttnit^  et  donavit  illi  nomen  quod  cst  suficr 
onme  uomen^  ut  in  nomine  Jcsu  omne  genu  flcctaiur 
nrlestium,  terrestrium^  et  infemorumy  ct  omnis  l  ngna 
confileatur  quia  Jesut  Christus  in  gloria  cst  Dei 
(l*kHipp.  li). 

bixerunt  autem  omnes  :  Tu  ergo  es  tilius  Dei ?  Voi 
dicitis  quia  egosum.  Ita  rcs|»on8ionrm  leinperat  suam» 
«t  et  Toriim  dicat,  et  hcrmoiie  cjiis  caluinnix  ncn 
pateat.  Maluil  enim  se  Chrislum  Filiuni  Dci  probare» 
qiiam  dicere,  ut  condemnaiidi  cansa  tollcrctur  bis 
qui  qnod  objiciunl,  boc  ipsi  fatentur. 

Ai  iUi  dixerunt :  Quid  adhuc  desideramus  testimo* 
nium  f  Ipsi  arim  audivimus  de  ore  ejut,  Tcstiinonium 
bomini»  qiiod  ifise  Cbri&Cum  el  Filiuin  dixerit  Dei« 
iiieo  acceperiiiit  qiiod  ail :  Erit  Fitius  hominis  sedem 
§  dextris  mtutit  Dei.  Et  iiiterrogaiililius:  Tu  ergo  es 
Fiiius  Dei  ^  Respondit :  Vos  diciiis  quia  ego  snm,  Sua 
st  ergo  seatenlia  condcmnanl,  qui  eiim  morti  tra- 


spondet,  ol  proprii  fenteiiiia  c«»ndemnen!iir.  El 
noiandum  qiiod  duobus  Doinino  ohjeciis,  videlicpt 
quod  et  iributn  Cxsari  dare  prohibfrct,  et  se  Cbri- 
stum  rrgem  diceret,  Pilatus  de  uno  rcgni  verho  in- 
terrognndiim  putavll.  Potuit  enim  fieri  ut  illud 
Dominijudicium,  qiiodait:  Heddite  Ccesari qum  Cwsa- 
ris  tunt,  et  quw  bei  sunt,  Deo  {Blait.  xxii),  eiiam 
Pilatum  audisse  ronligerit,  ideo<]iie  catisam  hnnc, 
quasi  apcrluni  invidorum  mendacium  nihili  peit- 
dcns,  solum  hoc  quod  nesciebat  qua^siiu  diguuui 
duxcrii. 

Ait  aniem  Pilatus  ad  principes  saccrdotum  et  titrbas : 
Piihil  invenio  causx  in  hoc  honrine.  Iloc  est  quod  ipse 
pridie  quam  paieretur  inier  alia  discipulis  aii: 
^  Vemt  cnim  princeps  mundi  hujus,  ct  in  me  non  habet 
quidquam  (Joann.  xiv).  Sed  quia  pririce|)8  miiiidi,  lioo 
est  Pila:us,  euiii  ahsolvit,  in  quo  nihil  rausx  quaiii 
damnaret  invenil,  vide  quid  agnitt  Jiidaei,  qui  nnn 
»«|uiiatis  nmore  veiuin  invesligare,  sed  invidi»  sti« 
mulo  jubtuin  damnare  sal^ignnt. 

At  illi  invalescebant  dicentes:  Commotet  populum^ 
docens  per  universam  Judwam^  et  incipiens  a  GaUima 
usque  hue,  llic  acciisantium  sermo  magis  et  euiu  qui 
a<cusalur  iiinoxium,  et  eos  qui  accusaut  docet  essa 
perversos.  Docuisse  enim  p)pidum,ei  a  pristinl  tem- 
poris  ignavia  docendo  commovisse,  talique  a  iu  a 
GalilxA  usque  ad  Judsam«hoc  esLtoiam  a  line  nsfine 
ad  fliicm,  terraiii  reproinissionis  pertransisse,   noa 


dttni,  quem  ei  oris  et  operis  sui  test  monio  Deiiin  p  criinlnis,  sed  iiidicium  conslat  esse  virtutis.  Poiu't 
csse  coftnoicaiit.  Condemnant  et  Arianos.  aiii  verba      namqiie  aliuuis  amaior  Doniini.  sicut  eliam   recii. 


cognoicaiit.  Condemnant  et  ArianoSy  qiii  verba 
diviux  m:«jestatis  iiutitia,clarilii'atojam  post  morteni 
IHho:iio,  nolunt  iiitelligere,  quac,  eo  vincto  adbuc 
flagellaioquc,  et  irriso,  ipsi  qui  crueifixuri  erant  io- 
icllexere  carnilices. 

CAPUT  XXill. 
Et  tstrgcms  omnis  muitiludo  eorum  du.ierunl  iiium  ad 
Psiefiifli.  Ut  serino  Jesu  coinpleieiur,  quein  desua 
moriepraedixit:  7radelur<iititi  gentibut^  ei  iHudeiur^ 
U  fageliabitur^  et  conspuelur.  Et  postquam  fiageiiave* 
rini^  occident  eum  (Lue,  xviii).  Cenlibus  quippe  Ro- 
maim  significai.  Nam  Pilaius  Komanus  erat,  eura- 
que  iD  Judsam  Rotnani  prxsidein  miserant ,  cui 
Cfucifigendam  iradunt  Doniinum  Jud«i,  qui  se  i^to 


namqiie  aliquis  amaior  Doniini,  sicut  etiam  recit, 
eamdem  senteniiam  laudis  loco  pouere,  dicendo  au- 
ditoribus  bonis :  Vos  scitit  qued  [aetum  estvcrbumpft 
univertam  Judmam.  Incipient  enim  a  Galilaia  pott 
baptismum^  quod  prauicav  t  Joannes,  Jetum  a  Naza- 
feth^  quomodo  unxit  eum  Deus  Spiritu  saneto  et  vir* 
tute,  qui  pertransiit  benefacicndo^  ct  sanando  omnet 
oppressot  a  diaboto,  quoniam  Dominus  erat  cum  %'io. 
Denique  Pilatus  iieque  ioterrogandum  de  boe  ra- 
ttti  Salvatorein,  se  roagis  ipsum  nacia  oecabione, 
cupit  ab  co  iudicando  liberum  reddere.  Nain  se- 
quitur: 

Piiatutautem  audient  Gaiilwamjnterrogavitsihome 
Gaiiianu  ttut.  Et  ut  cognovit  quod  de  Ueredis  potO' 


«Mido  ab  ejus  interfectione  velut  alienos  facere  cu-  p  itate  ett^  remitit  eum  ad  Herodem,  qui  et  ipte  Jeroso* 


^uM,  at  non  eorum  innocentia,  sed  ut  deroentia 
«lonstretar. 

Cofperunt  ttutemaccusare  iilum  dicewes:  lluncinve^ 
uknus  eubverteniem  gentem  nostram  ct  prohibentem  /rj- 
bula  dare  Ca^sari^  et  dicentem  se  Chrisium  regem  esse. 
ArgooMturimpieiaiis  Juduei,quod  acLiisantes  Salvaio- 
rein  ne  fal»o  quidem  aliqiiid  vcrisiiiiile  qiiod  ei  obji- 
cere  possint,  inveniunt.  £i  ideo  sicut  Murc-ns  dicit: 
couuementia  eorum  tcstimoma  non  crant  {Marc,  xiv). 
Vcroai  ipse  ut  nobis  paticnti.i*  pr;fbcai  cxcniplum, 
licai  iBte  verberatos»  sic  ct  niodo  aceusaius  silet  ac 
reticeL 

Piiatut  autem  int€rrogav't  eum  dicens:  Tu  es  rtx 
ijdccorum?  M  ilie  respondens  ait :  Tu  dicis.  Eodcm 


igmit  erat  iliit  diebut.  Pilatos  quidem,  ne  contra  euni, 
quem  insontein  el  propier  invidiam  iraditum  cogoo- 
vcrat,  sententiam  dare  cogeretur,  llerodi  euin  mtsit 
audiendum,  ut  Ipse  polius  eum  qui  ejus  patria:  Te* 
trarchus  existebai ,  vel  absolveret »  vel  puniret : 
verum  divina  Providentia,  ne  qua  Jiidxis  excusatlo 
remaneret,  qoasi  non  ipsi,  sed  Romani  Cbristum 
crucifiierint,  llerodes  qiioque,  qui  naio  et  religlono 
erat  JudnMis,  cum  exercitu  suo  quid  de  illo  senserit 
est  osteniare  pentiissns.  Siinul  et  impictas utriusine 
provinci»,  Jiidae.-e  scilicet,  in  qiia  naius,  et  GaIil.Tje, 
in  qiia  nuiritus  est  et  conversatus,  in  ejas  necem 
conspiraniiH  o<ten;iit»r. 

Ilerodes  aulem  visn  Jesu  gnv  sus  est  vaide,  Erel 


(>||  DF:0.£  VRNlilRAIilLIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.— EIEGETICA  GEiNUINA. 

enim  cuj^^nt  ex  multo  umpore  videre  t//Mm,  eo  ^NOi/ A  qnaeril.  fierum  quoqiie  ac   lertio  diinilten 


audiret  mulia  de  iUo,  el  $perabat  tignum  aliquod  videre 
ab  eo  fieri,  lnterrogabatautem  iUum  wuttie  $ermouibu$, 
ttt  ip$e  n./it/  iUi  retpondebal.  Tacuil,  el  itiliil  recii,  qiii:i 
uec  illiiis  crudeliias  merebalur  vldere  divina,  ei  l)o- 
liiinus  jacianiiani  declinabat.  £t  Tortasse  in  llerude 
oinnes  iuipii  signiGcantur»  qui  si  legi  non  crediJe- 
rint  et  prophetii!,  mirabilia  Christi  opera  in  Cvaiige- 
lio  quoque  videre  non  possint. 

Siabant  eliam  pi  ineipe$  $acerdotum  et  eeribm  con- 
itanter  accH$ante$  <iim.  Accusantibus  se  p?incipibus 
sncerdotiim  el  scribis,  Dominufi  apud  Pilatum  pauca, 
apud  llcrodem  nulla  rcspondit,  ne  videlicel  crimeu 
diluens  dimitterctur  a  prosside,  el  crucis  uiilitas  dif- 
ferretur.  Nam  et  jusium  profecto  erat  ut  Pilato  qai 


Tolcns  inierrogai.  Sed  quo  curiosius  auiiliaioi 
roitiendi  Jesum  qiiein  iion  repcrit,  qusrii:  ao 
nosiores  eos  quos  iinanimiier  ejiis  morlem 
rante^  reperit,  argnit: 

ObtuU$ti$  mihi  hunc  hominem^  qua$i  avertetti 
pfi/iim,  etecceego  eoram  vobit  inierrogan$nuUi 
iam  incenio  in  homine  i$lo  ex  hi$  in  quibut  am 
tati$,  llax  dicendo  Pilalus,  absolvil  quidem 
quem  prubavil  Insoiilem  ,  sed  ut  iniplerenlii 
pturx,  quero  ibsolvlt  judicio,  cruciiixit  mysU 

Sed  neque  Uerodee.  Nam  remi$i  voi  ad  i 
ecce  nihil  dignum  morie  aclum  e$t  ei.  Au  li  •  a 
da;e,  audi  crudeli^  pigauc.  Piiaius  ipse  fatel 
que  se,  neque  nerodem  di|;num  quid  morie  !■ 


invitus  ferebal  senteiiilani,  aliqua  in   p  irte  respon-  B  reperisse,  sed  lantuin  in  occidetido  vel  illude 


deret :  Herodcin  vero  caeierosqiie  Judxoruui  opiima- 
les,  quia  conira  legis  su»  decreta  innoxium  condem- 
nabaiit,  indignos  per  omnia  suo  sermone  ducerei. 
Propier  ilia  ergo,  quanivi«  respondere  noluit,  ad  lioc 
dala  esl  de  Agno  siniiliiudo,  ul  in  suo  silentio  non 
reus,  scd  iunocens  habereiur.  Ubi  ciiim  tacebai,  qiiasi 
agous  loio  pro  grege  immolandus  patieuiiam  prsBsta- 
bat;  ubi  vero  respondebat,  quasi  paslor  boutis,  pro 
creditis  sibi  ovibus  coiitra  luporum  latronumque  ii:- 
sidias  pugnabat. 

Sprevit  autem  iUum  Uerode$  cum  exercitu  $uo,  et 
iUu^  indutum  ve$U  alba^  et  renuiU  ad  Pilatum.  Quod 
.  vesie  alba  induitur,immaculaiae  dai  iiidicia  passionis, 
qaoniani  agiius  Dei  iiumaculatus  totius  mundi  sii 
peccata  ablatums.  Qui  enim  in  vesie  alba  .«prelus  ei 
iliusus,  ipse  in  casia  carne  eai  passus  ei  sepultus. 
Aliter :  qnod  bic  alba,  juxta  vero  alios  evangeti^tas 
purpurea  vel  coccinea  ve^te  indulus,  illudiiur,  gemi- 
num  martyrii  genu<,  quo  per  sanclu!  Ecclesix  passio« 
nes  adornalur,  exi»rimil.  Qux  et  iiinocuam  ejusdem 
Domini  ac  sponsi  sui  morlem  uiiraia:  Dilectut 
(inquit)  meui^  candiduif  el  rubicundui  (Can/.  v). 
Candidus,  scilicet  aciione,  rubicundus  sanguine.  Et 
ipse  variis  meinbrorum  suorum  flosculis  veruans,  in 
pace  liiki  gignii,  in  bcilo  rosas. 

Et  [acti  iunt  amici  Uerode$  et  Pilatui  in  ipta  die. 
Nam  antea  inimicierant  ad  invicem.  lloc  nefandissi- 
inum  llerodis  ei  Pilaii  feediis,  quod  in  occidendo 
Chrislo  pepigeruni,  hactenuseorum  velut  h«erediu-  nquae  non  solum  occidere  innoceniem,  ied«l 

.2<.       :...A       ^..^^^^^^^m.m       ^..  .a^^!.._l  ^..^..J^     ^.._J«I__      _.  _     _  _       .•_ •    i  L        _      __. _•« 


noxio  alienae  crudeliiatis  obieinperasse  elM 
Pcreant  ergo  scripia,  quas  ian:o  posl  lemporc 
Cbristum  composil:i,  non  illuiu  apud  Pilalw 
cx  ariis  accusatum  ,  sed  vos  apod  DominuiB 
diae  el  falsitatis  accusandos  esric  demonsirani 

Emendatum  ergo  iUum  dimittam.  Flagrlt  i 
ludibriis  quanlum  ipsi  ju!>etis ,  doamiodQ  In 
sangoinem  non  siliatis,  afficiam. 

Neceue  autem  habebaidimitiere  eii  per  diam 
unum,  Necesbe  habebat ,  nou  imperialis  leg 
ctione,  scd  annua  genlis,  ciii  per  latiaplaoe 
dcbal,  consuetuditie  devincdis. 

Exitumavit  autem  iimul  univcna  ifirte, 
ToUe  hunr,  et  dimitle  nobii  Durabbam^  qm  ar 
pter  iediiionem  qunmdam  [actam  in  civiiata  et 
dium ,  mtsjtii  in  carcerem.  livrft  Jiidfis  osq 
die  SU4  petiiio,  quani  tanto  hibore  impetrarM 
enim  data  sibi  opUoiie,  pro  Jcsu  lationeiii ,  f 
vatore  iiiterfecloreiii ,  pro  datore  vit«,  ol 
ademptorein,  inei  ilo  salulein  vitam'|ii^  perdl 
el  tairocioiis  se  ac  scdiliouitius  in  tantum  s 
scruiil,  ut  et  patriam  regnuinqne  sunni,  qu 
Chrisio  amavere,  perdiderini,et  haetenus  eoii 
veudidcre,  velanimae,  vel  corporis  libenotiei 
pcre  iiou  meruerinl. 

Iterum  autem  Pitatut  tocului  ett  ad  i//oi^  m 
mittere  Jeeum.  At  iUi  iubclamabant  dicentm :  < 
ge^  Crucifige    evm,   Quanla  perfidoruro 


rio  jure  successores  ciisiodiunt,  qoando  gentiles  el 
Judei  sicut  geiiere  et  religlone,  ita  eiiam  mente  dis- 
sidenies,  in  Chrislianis  Umen  persequeiidis,  Christi* 
que  in  eis  fide  perimenda  consentiuau 

PUatui  autem  convocatii  principibui  iacerdotum^  et 
magiitratibui^  et  ptebe^  diml  ad  eoi.  Quantom  dimit- 
lendi  Jesu  siudium  geiat  Pilalus,  atiendp.  Primo  ac- 
cusaniibus  sacerdotum  prindpibus,  nihil  se  in  eo 
causae  dicii  invenisse.  Deinde  \\\h  io  ccepio  persi- 
stenlibus,  mittit  ad  Herodem,  ut  si  vel  ille  quid  in  eo 
iceleris  invenire  possit,  an  forie  dimiiiendum  decer- 
nere  veiii,  explorel.  Poslremo  ei  ejus  agnita  volun- 
laie,  nec  invenio  in  Jcsu  facinore  eUam  plebia»  eui 
uiinro  dimiltore  per  Paseha  consueverat,  senieniiam 


mo  genere  monis  occidere,  boc  esl  crocill|0 
derant  I  Pcndenies  eiiiiu  iii  ligno  crui-IAxl,  d 
lignuin  pedibus  manibusque  confixi ,  prodoel 
le  necabaniur,  et  diu  vivebantur  in  cmcOt  m 
longior  viia  eligebatur,  sed  quia  morsipsa  ' 
debatiir,  ne  dolor  cilius  liniretur.  Veniai 
morte  pessima  occidit  oinnemmorteni.  Pesaia 
erai,  nou  inielli^eniibus  Judaeis.  Nam  a  Doaai 
cta  erai.  Ipsam  enim  crucein  suim  siguun  lia 
erat,  ipsam  crucem  de  diubolo  soperaio,  u 
Iropxum  in  frontibus  fidclium  positanis  ,  ol 
Aposlolus  :  Mihi  autem  abiit  gloriari ,  ni$i  I 
Domini  no$tri  Jeiu  i^hriiti^  per  quem  miki  i 
erueipxut  ett,  et  ego  mundo  {Galat.  vi). 


eis 


1N  llCJt  IIVANGEIJIM  EXroSlTlO.  -  LIB.  Yl. 


6U 


lUtauUm  tertiodixii  ad  iUos  :  Quid  enim  mafi  fe-  A  Cyreiic  lixrcs  interpreialur.Nccpia:tereandtini  i|U04l 

Siiiion  deTilla  venisse  lefertur.  Vlla  enfm  Grace 
irxTOf  voc-atur»  a  qna  paganl  nomentraliunt.fo  quod 
a  civitnte  Dci  alieni  et  quasi  urbanae  sinr  ci.nversa* 
ilonis  ignari.  Sed  de  pago  Simon  egrediens.crucern 
porut  post  Jesuni,  cum  populus  nalionum,  paganit 
riiibus  dereliciis  ,  vesligla  dominicae  passionis  obc- 
dienlcr  amplectiiur. 

Sequebaiur  autem  ilium  muUa  lurba  populi,  et  mu» 
Utrum  ,  qua  plangebant  et  lamentabantur  eum.  Con- 
venut  autem  ad  iUas  Jesut  dixii.  Mulia  simul  tut ba 
crucein  Doinlni,  sed  non  una  eademque  mcnte  se« 
quebaiur.  Nani  pnpuiis  quidcm  ,  ul  cujus  inortetn 
Impetravcral,  morientcm  laeius  aspicerel ;  mulieres 
vcro  ,  ni   quem   vivere   desiderabant,  moriturum. 


iii  i$U  f  Huliam  eawam  moriit  invenio  in  co.  Coni^ 
ptam  ergo  t//iiiN,  ei  dimittam,  Hanc  correptionem  qnt 
populo  saiisfacere ,  ne  usque  ad  crucifigendum  SaU 
valoreoi  sxvirenl,  summopere  quxrebai,  non  modo 
euin  oblulisserogitando,  sed  ciiiin  deridendo  eiflagel- 
latido  nefiindorum  desiderlisexbibuisse,  el  verba  ev.>n* 
gelistae  Joannis,  ei  ipsatesialur  coluinna  cui  alligainr. 
Ille  qui  solvere  compeditos  bolet,  plena  Deo  menibra 
verberibussubdidit.Qiiaevidelicelcolumna  in  Ecclesia 
iiioDlis  Sion  posita  dominici  cruoris  usque  bodie  cer- 
nentibus  vesligia  certa  denionstral.  Sed  baec  licel  agai 
PilaluSt  Quid  insaiiabilis  sacrilegorum  furor  concu- 
piscai,  aliende. 
Ai  UH  hutabani  vocibut  magnit,  potiuiantes  ut  cru- 


fgereturf  ei  invaletcebani  vocet  eorum,  Qui:i  lotam  ac-  ^  morieiiiem,  el  morliiiim    plorarenl.  Non  auiem  ideo 


eosatlonem  quaro  adversus  Dumlnum  delulerani,  cre- 
bra  ac  sollicila  Pilati  inlerrogaiione  videbant  evacua- 
lain,  taiidem  impudici  ad  solas  se  preces  converliinl, 
nt  quod  criminando  el  quasi  raiiocinando  nequivenmt, 
j:iiii  posfulandoetvociferando  perficiant.  Qiiem  cxin- 
deordioem  saeviendi,  eliam  beatorum  martyrum  per- 
seculores  lenuisse »  satis  ecclcsiasiica  deiiioiisirai 
lilstoria. 

£l  Piiatut  adjudicavit  fieri  peiitionem  eorum.  DM' 
tii-autem  iliiteum  qui  propter  Itomicidium  ettedUio* 
mm  mittut  fuerai  in  carcerem^  quem  petebant,  Jetum 
rero  tradidit  voiunlati  eorum.  Lalro  seditiosus  cl  lio- 
nsicldionim  aucior  dimissus  est  popu^o  Jiidjeorum,  id 


solus  mullerum  planclus  euin  scquebatur ,  quia  non 
innunieriis  etiam  credeiitium  virorum  coetus  de  ejus 
erat  passione  moeslissiinos,  sed  quia  feinineus,  quasi 
contemptibitior  sexus,  liberius  poterat  prxscnlibus 
sucerdoium  principibus  el  magisiralibus  quid  conlra 
eos  senserit  ostenlare.  Verum  qnia  novii  Dominus 
qiii  siinl  eJMS,  pr.etermissa  jam  furenlis  populi  turb.'i, 
ad  anian:es  plaiigenlesque  se  feuiinas  oculos  ei  ori 
convpriii  dicens  : 

Fiio!  Jerutaiem^  nolite  flerh  tupcr  me  ,  ted  tuper 
vot  iftas  fletff    et  super  filiot  vesirot.  Ne  me  (inquit) 
inoritiinim  himcnlemini,  cujus  cita  resurrectio  mor- 
lem  solvere  potest,  cujiis  mors  et  omncin  mortem, 


est,  diabolos,  qui  Jam  olim  palria  lucisob  culpam  su-  ^  el  ipsuni  moriis  destroctura  csl  auclorcm.  Vos  po- 


perbiie  depolsus  ,  el  iii  lenebrarum  fuerat  cnrcerem 
uiissas,  atque  ideo  Juda*i  pacem  babere  non  possiint, 
quia  sedilionum  principein  quam  Dominum  eligere 
malaeranL  Quia  vero  Barabbas,  fi!ins  patris,  vel  0- 
lins  inagistri,  eorum  inlerpreiaiur,  potesl  Anticbristi 
lypum  gerere,  quem  illi  quibus  dicitur  :  Yot  ex  patre 
diaboio  et^it  (Joan.  viii) ,  vero  Dci  Filio  sunl  prsRla- 
turi.  Filiusau  em  diaboli  Anticbristus,  non  ab  ip&o 
nasceodo,  sed  sicut  cxleri  peccaiores  illuin  iinilan- 
do  vocatar. 

Ei  cum  ducerent  eum^  apprelienderunt  Simonem 
quemdam  Cyrenentem,  renienlem  de  villa  ,  et  impotue- 
runl  Uii  erucem  portare  pott  Jesum.  Joaniies  evange- 
tisla  narrat,  ipsnm  Dominuin  sibi  b:ijiilav<(e  crucem. 


iius  ipsas,  veslramque  progeniein,  nc  iti  inex*  cracls 
ullionem  cum  perfidis  aDl>*rna  morie  dainncmini,  dl- 
gnN  lacrymarum  fontibns  abluile.  Notandumque  cum 
filias  Jerosalem  appetUl,  qnod  non  solse  quje  ciim 
eo  vcnerant  a  Galilxa,  sed  clejusdem  urbh  cives  ei 
mulieres  adhaeserlnl.  El  nunc  quO((ue  qnasi  iinnio- 
landum  Jesum  duplex  lurba  prosequiiur,  cuni  eju!i 
passionis  bistoriam,  alii  lanquam  risu  dignas  fnbu- 
las,  nlii  lacrymanlibus  ui  decel  oculis  legunt,  audiunt, 
rccoluul  :  e]us  carnis  sanguinisque  mysleria  bi  qun- 
si  viles  c<»mmunesque  escas,  illi  pei  lore  lantn  re 
digiio  pcrcipiunl.  Sed  Domiiius  ubi  cor  coairitum  ei 
humillalum  respicil,  moxaddita  salutiferse  compuii- 
ctionis  gralia,  unde  gratius  ,  dulcius  el  blaudtis  con- 


Utide  inlelligitur  priino  a  Domino  cruccra  portaiam,  D  solalor  irrogat. 


ac  deinde  Simoni  quein  forte  exeuntes  obvium  ba- 

biieniiit  iinposilam  ,  congruo  sniis  ordine  myslerii. 

Quia  ipte  passut  ett  pro  nobit^  relinquent  nobis  exem* 

pium  Mt  tequamur  vestigia  ejus  (/  Peir.  ii).  Qui  bene 

cniceni  poil  Jesum  porta^se  dcscrlbitur  « juxla  quod 

ipse  praecipil :  Et  toUal  cruee:n  suam,  et  tequaiur  me 

(Mattk»  xvi).   Et  quia  Siinoit  iste  non  Jerosolyiniln, 

sed  Cyrenaeus  essc  perbibolur,  Cyrene  enim  Liby:e 

civitat  esl ,  sicul  in  Acllbus  apostolorum  legimus, 

reete  pcr  eam  popali  gentiumdeslgnaniur.  Qui  quon- 

<iim  percgrini  ethospiies  tesiamenlorum,  nunc,  obe- 

diemlo  fldei,  cives  sunt  ei  domesiici  Dui.  Ei,  sicut 

afibi  dieitiir  :   Hmedu  quidem  Dei,  cohcprcdet  autem 

Cliristi  (Rom,  vxiij.  Unde   pulchre  Simon  obediens 


Quia  ecce  venieni  dies,  in  quibus  dicent :  Beake  ste- 
riles  et  ventres  qui  non  gennerunt,  et  ubera  quec  non 
lactaterunt.  Tunc  incipient  dicere  monlibus :  Cadlte 
super  nos  ;  et  colUbut :  Operite  nos.  Dics  venttirx  a 
Romanis  ot>sidioiiis  et  capiivii.iiis  signifiral.  Dequi- 
bussupeiius  inter  alin  disclpulis  ail :  Tunc  qui  in 
JudcBa  tunt  fugianl  in  montet.  Ei  p:uilo  posl  :  Vat 
autem  pragnanlibus  et  nutrieniibus  in  ilii*  diebu* 
(Mallli.  xxiv).  Quia  el  naiurale  esl  immincntecapti 
vilaie,  hoslilique  per  agros  urbesqne  ( lade  fetventc, 
cunctos  qui  evadere  queant  alta  qu.xque  vel  abdita, 
quibus  :ib<rnnd  intur,  rerngin  conquirere.  Et  specin- 
liter  refert  Joseplius ,  insisieniibas  slbi  Romanis, 
Judnros  cnvemas  cenaiim  montiam,  colliomque  pc- 


615  BhOJ:  VENERADILIS  OPP.  PARS  IL  SECT.  i.  —  EXEGETICA  CENUIINA*  6IG 

lUse  speluncas.   Ila  ut  semetipsum  lestetur,  muiii-  A  conversationis  usque  in  ftnem,  in   allilui)':ie  8|Nmi 


lione  quodam  tlestruciac  urbis  LotapatJi  in  Spelco 
ctim  qundraginla  comilibi^s  proditum,  inventuro,  at- 
que  nb  hnsiibus  captum.  Poicst  autem  et  ex  snper- 
Auo,  quod  lieaiificandos  dicit  steriles  et  non  parien- 
teSy  de  his  inteiligi ,  qui  se  ipsos  in  iilrolibet  sexu 
cnslravcrunt  proptcr  regnum  coelorucn.  Montibus  et 
collil)US  dici :  Cadite  snper  noSt  tl  operite  noi,  eum 
qiiililiet  su.t  riagiliiatis  memores  ,  ingruente  lenta- 
tiduutii  articulo  sublimium  quorumqtie,  vel  ipst  vir- 
gitiilikte,  vel  niartyrio,  vel  quacutique  alia  virtule  vi- 
rorum  qtixiiierint  cxempiis,  nioniiis  et  precibusde- 
fendi. 

Quia  si  viridi  Ugno  /lasc  fanunl,  iit  arido  qutd  fiet  ? 
Viiidc  lignum  scipsum  suosqtie  electos,  aridum  ve- 


coelesiium  praemiorum  ,  in  prorundo  iuscrulabilij 
jiidicia  Dei ,  unde  ista  graiia  in  hotiiines  V(*uii.  Et 
hxc  ita  coaptantur  sacramento  crucis,  ut  in  btitudine 
accipiaiur  iransversum  lignum  quo  extendtintiir  ma- 
nus,  propier^operum  significationem.  In  luiigitudinet 
ab  ipso  u^que  in  terram,  ubi  totum  corptis  crucifixuni 
stare  videtur,  quod  signihrat  persistere,  hoc  cst  lon« 
gaiiimiler  permanere.  In  latiiudine,ab  ipso  transverso 
ligno  sursum  versus,  quod  ad  caput  eininet ,  profter 
exspectalionem  supernoruin  ,  ne  illa  opf  ra  bona  ai» 
quc  in  eis  perseverantia  propter  bcneficia  Dei  tert 
rena  ac  temporalia  facienda  credaiitur ,  sed  potiut 
propier  illud  qnod  desuper  seinpiiernum  sperat  fi- 
des,  quac  per  dilectionem  operaiur.  In  profundo  au- 


ro  iinpios  cl  peccatores  significat.  Si  ergo  ipse ,  iu-  B  tein  pnrs   il!a  ligni  quae  in  lerrae  abdiia  defixa  laiel. 


qiiii,  qui  peccaluiu  non  Teci,  qui  lignuni  vitas  merito 
appellatus,  friictus  graiix  diiodeiios  per  singulos 
ineiites  afl^oro  ,  sine  igue  passionis  a  niundo  non 
exeo,  quid  piitas  cos  nianere  tornieitti ,  qiii  fruclibus 
vacui,  ipsiini  itisuper  viiae  lignuin  flainmisdare  non 
limenl?  Si  nunc  est  teinpiis  ut  incipiat  judicium  de 
domo  Dci,  ct  omnes  qui  volunt  pie  vivere  in  Citristo 
perseculionem  patiunlur  ,  qui  fiois  eoruin  qui  non 
Cfeduni  Evangeiio  Dei  ? 

Ducebantur  autem  et  alii  duo  nequam  eum  eo,  ul 
interficerentur.  Ut  impleretur  quod  ait :  Et  cum  iniquii 
deputatus  est.  Sed  ille  cum  Iniqtiis  de,>uialus  est  in 
morle,  ul  iniquos  justillcaret  in  restirreciione  ,  qui 
cum  iii  forroa  Dei  esset ,  propier  homines  homo  fa- 
ctus  est ,  ut  boniinibus  poiestatem  daret  filios  Dei 
fieri  (Joan,  i). 

Et  postquam  venerunt  in  locum  qtii  vocatur  CalvaritB, 
ibi  crucifixerunt  eum.  Extra  urlicmJerusalemetextra 
portani  luca  erant  in  quibus  truncabanlur  cap.ta  dain- 
naiorum  ,  et  Calvariap,  i<l  esi  drcollaiornm  sinnpsere 
nomen,  Propterca  auiem  ibi  crocifixus  esl  Dominns, 
ut  ubi  priuseral  area  daninaioruin  ,  erigerentur  ve- 
xilla  niariyrii.  Et  qoouiodo  pr<»  nobis  inatedicluro 
crucis  factus  esi,  et  fiagellatus,  et  criic  fixus,  sic  pro 
omnium  salnte  quasi  noxiiis  iiiier  noxios  cruciligi« 
tur,  ut  vbi  abundavit  peccatum  superabundet  gratia. 
Qiialiler  sane  Doniiiius  iii  cru<  e  sit  positus  ,  quidve 
eadem  sacratissimi  corporis  positio  regalis  in  se  lypi 


sed  inde  consurgit  illud  omne  quodeminel,  siciiiex 
«cculia  Dei  voluntate  evocatur  homo  ad  participatio- 
nem  tantae  gratia;  alius  sic,  alius  autem  sic,  super* 
eminenlem  vero  scicntix  charitatem  Christi,  eaia 
profecto  ubi  pax  illa  esi,  quae  praecellit  omnem  in« 
tellectum. 

El  iatrones  unum  a  dextris^  et  alium  a  siniitris.  Li- 
Irones  qui  cum  Doniino  sunt  hinc  iiide  crucifixi  signi- 
ficani  eos  qtii  sub  fide  et  confessiune  Christi,  vel 
ngouem  martyrii,  vel  quae  continenil^e  arclioris  in- 
stiluia  subcttiil.  Sed  qumquol  baec  pro  aeicrna  solnm 
coelestiqiie  gloria  geruiil,  hi  proreclo  dexiri  lalroois 
meriio  ei  fide  dedignantiir.  K\  qui  vel  humanae  ba- 
dis  intuitu,  vil  qualibet  minus  digna  intentione  s«- 
culo  abrennntianl,  non  immerito  blaspheroatorit  ec 
sinisirl  lairoiiis  roeotem  et  acius  imitantur.  De  qaa- 
libus  dicit  Apostolus  :  Si  tradidero  corpus  wuwm  ui 
ardeam,  si  dedero  omnes  [acultates  meas  in  cibosfaU" 
perum,  si  aiia  muita  fecero,  eliaritatem  autem  non  ka» 
beam,  niful  mihi  prodest  (/  Cor.  xin).  Al  vcro,  keati 
qui  perseeutionem  patiuntur  propter  jusHliam^  quwdM 
ipsorum  est  regnum  ecslorum  (Uutth.  v).     . 

Jesus  autem  dicebal :  Pater^  dimitte  illis^  ken  ensm 
sciunt  quid  faciunt.  Quia  Lucas  per  viluli  typuni  sa« 
cerdoiium  Ciiristi  scribcre  disposuil,  recte  apiid  euai 
Doiiiinus  elpro  persccutoribus  suis  jure  sacerdotis  iii- 
lercedit,  et  eodem  muiicre  laironi  confiienti  paradisi 
januam  pandit.  Neque  enim  putandum  est  eiiin  baec 


contineai,  Seduiius  in  pascliali  carinine  pulchre  ver-  n  Pairem  frusira  orasse,  se<l   in  eis  niroirum  qui  posl 
sibus  dixil :  ejus  passioncni  credidere  quod  orabat  iinpelrasse. 

Nolanduin  sane  quod  iion  pro  eis  qui,  livoi  is  ac  so- 
pcrbiae  stiinulis  accensi,  qucin  Fiiiuni  Dei  intcllexere 
crucingere  qiiani  coiifiieri  inaiiierunl,  sed  i>ro  eia 
ulique  qui,  zelum  Dci  haljenies ,  se<l  non  secundua 
soientiani  (Rom,  x),  nescie.e  quod  fecrrunt  (Luc 
xxiii),  Patri  piecesobtuleril.  Sed  et  Joaniies  apoito- 
lus  dicit :  Est  peccatum  ad  mortem^  non  pro  iilo  dice 
ut  roget  quis  (/  Joait.  v).  Imitare  ergo  Diinoinum 
luum  ,  pro  iniinicis  interccde  ,  et  si  necduin  poies, 
saliem  cav;:  no  corilra  illos  orare  pnesumas.  Stc 
eniiD  quotidianis  profectibiisnucuis,  ct  ad  illud  qam 
doque,  Domino  juvante.  Dcrveniei,  ul  e;iain  pro  illis 
inicrcedcrc  possis. 


Neve  qiils  Ignorct speciem  croris  efise  colenlam, 
Qiix  Doiiiifium  poriavil  ovans  ralione  poieuli, 
(^.laiuor  inJ^  plagas  qiiadrati  cotijgii  orbis. 
Spleiidl  lus  aucloris  de  veriice  lulget  Eous, 
Occitluu  sacrae  bnibunlur  sidfre  |>iaiiia;. 
Arctou  (icxlra  teuel,  medium  laeva  eriffit  aiem, 
lUiiiciaque  de  mpuibris  vivit  iiaiura  creaulis, 
£l  cruce  complexuiu  Chrisius  regil  uudique  mundun. 

Iforalem  quoque  sacrosancUe  crucis  figtiram  de^cri* 
bit  Aposiolus,  ubi  ait:  in  chariiate  radicati  et  funda^ 
ti^  ut  possitis  cempr*'henilere  cum  omnibus  sanctis  qua 
sit  latitudo  el  longitudo,  altitudo  et  profundum,  cegno' 
scere  etiam  svpereminentem  scienticB  charitatem  Christi 
{Ephes,  iii).  In  latiiudine  quippe  bcna  opera  chari- 
catis  sigtiincat,  ki  longiludine  perscvcranii  m  sauctaQ 


IN  LtJCiG  EVAiNGELlUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  Vf.  611 

J)'m^inlei  vutimenta  ejus^  mUcrunt  tortes.  El  sta-  A  nomen,  elc.  {Philipp,  ii).  Nam  quod  lioc  noinen  Hc- 


kaipojmlm  ipeetans.  ITa^c  Evangelisla  Joannes  ple- 
nias  eiponit,  quia  sciliccl  roililes  cxiera  in  qualuor 
paries  juila  suum  numerum  dividenics,  de  lunica 
f]u;c  iiiconsuliiis  eral  desuper  conlexia  per  toium, 
sorlem  mif^erunt.  Quadripartita  auiem  veslis  Domiiii 
qiiadripariitam  ejus  flguravii  Eociesiam,  tolo  scilicer, 
qui  quatuor  partibus  conslat,  terranim  orbe  difTu- 
ftaiD,  et  omnibus  eUdem  pariibus  aiqualiter,  id  est, 
concorditer,  disiributam.  Tunica  Teroilla  sortita 
omniuin  partium  significat  unitatem  ,  qii»  cbariialis 
vinculo  continetur.  Si  enim  charitas,  juxta  Aposlo- 
lum,  et  superemineniiorem  bahctviam.et  «uperemi- 
oet  scieuliae, et  super  omnia  praecepta  esi(Ephes.  iii), 
merito  vestis  qua  significatur  desu|»er  conteita  per- 


braice,  Graece  ct  Laiine  scriptum  erai,  hoc  eit  quod 

iiiern  ApO!>toIus  subsecutiis  adnei  tit :  Et  ommitingva 

confiteatur ,  quia  Jesus  Chrislus  in  gloria  tit  Dei  Pa^ 

trii  (Ibid,).  Quantum  vero  ad  litteram ,  hae  tres  )iu- 

giiae  ibi  prae  caeteris  eniinebaiit.  Hebraea  propter  Ju- 

djeos  in   lege  gloriantes  ,  Graca  propter  gentiuni 

sapientes ,  Lalina  propter  Romanos  mnliis  ac  pene 

omnibus  jam  tuiic  gcnlibus  i  nporanles.  Vclint  nolint 

ergo  Judxi,  omne  mundi  regnum,  omnis  mundana 

sapientia ,  omnia  divinae  legis  sacramenla  trstafitur, 

quia  Jesus  rex  Judaeorum  esi,  hoc  esi  imperalor  cre- 

dentium  et  confilcntium  Deum. 

Vnus  auiem  de  his  qui  pendebant  \atronibui  btaiph:'* 
mabat  eum  dicens  :  Si  tu  es  Chrittus,  salvum  fac  tt- 


bibetar.  In  sorie  auiein  quid,   Eisi  Dei  gratia  com-  ^  metipsum  et  nos,  Movet  forte  aliquos  quoraodo  alii 

mendata  est?  Sic  quippe  in  uno  ad  omnes  pervenit, 

cum  sors  omnibus  placuil,  quia  et  Dei  graiia  in  uni- 

late  ad  orones  pervenit  ,  ei  cum  sors  mitiiiur,  non 

personaccujusque  vcl  meritis,  sed  occullo  Dei  judicio 

cediiur. 

Etdtridtbant  illumprincipes,  cumeis  dicentes  :  Alioi 
ialvoi  fecit^  se  satvum  faciat,  li  hic  cit  Chrislui  Dei 
tlectui.  Eliam  nolentes  conftieniur  principes  et  po- 
puli  Judacorum  qiiod  alios  salvos  recerit.  Itaque  ve- 
stra  vos  condemnat  scntentia.  Qui  enim  alios  salvos 
fecit,  uiique  si  vcllet  seipsum  salvare  poierai.  Se 
iotvum  fadat  (inquiunt)  si  hie  eH  Chrislus  Dei  electui, 
Imo  ideose  salvum  facere  de  cruee  descendendo  no- 
luil,  quia  ipse  est  GbristusDei  electus.  Nam  qui  ideo 


evangelislae  dicant  latrones  qui  criicifixi  erant  cum 
eo,  convicialos  ei.  Unus  qnidem  eorum  quaudo  con- 
viciatus  est,  sccundum  Lucae  lestimonium  ,  alier  ct 
conspexit  eum,  et  in  Dcum  credidit.  Scd  intellign- 
miis  eos  breviier  perslringentes  hunc  locum,  plura- 
lem  numerum  pro  singulari  posuisse.  Sicut  in  Epi* 
stola  ad  l!ebraeos  legimus  plnraliier  diclum  :  C/aiicr- 
runt  ora  teonum  {Hebr,  xi),  cum  solus  Daniel  signi- 
ficari  inlelligalur.  Et  pluraliier  dictum  :  Secti  iunt 
(/6tc/.),  cum  dc  solo  Isaia  tradatur.  In  psalmo  etiani 
quod  diclum  est  :  Atliterunt  reges  terrcs  et  principes 
convenerunt  in  unum  {Psal,  ii),  plurulcm  nnroeruiii 
pro  singulari  posituiii ,  in  Actibus  Aposlolorum  lu- 
veiiitur.  Niiin  reges  propter  llerodem  ,  principes 


venit,  ut  pro  iiobis  crucifigeretur,  ideo  seipsum  sal-  ^  jNropter  IMIjIuiii  inicMexeruul,  qui  lestimonium  ejus- 


vare  de  cruce  descendendo  neglexii,  quia  ctim  caeieris 
peccatoribus  eiiam  illos  qui  crucifixere  salvare  mo- 
riendo  curavii. 
Itludebant  autem  tt  mHites  accedentti,  et  acetum 

m 

offcrtntes  itU  dicentes :  Si  tu  es  rex  Judceorum,  iatvum 
tt  fac,  Acetum  ipsi  erant  Judxi,  degenerantes  a  vino 
patriarcbarum  et  propbeiarum.  Quo  ,  vldelicet, 
aceto  niilites  Dominum  potaverunt  ,  quem  eorum 
suggesiione  morti  tradiderunt.  Kt  notandum  ,  qiiod 
JudjL>i  vocabulum  Gbrisii  et  filii  Dei  Scriptuisc  sihi 
auctoritale  crcditnm  blaspUc.iiauies  irrident.  Miliies 
vero  ut  pote  Scripturaruin  nescli,  non  Ghrisio  Dei 
elecio,  sed  regi  Jiid;eoruin  insultant. 


dem  psalmi  adhibtieruiit.  Quid  autem  usitatius  (verhi 
gralia)  quam  ul  dicat  aliqiiis,  Ei  rusiici  inihi  insul- 
tant,  eiiiiiu  si  unus  in!»uliet? 

ResponJens  auteni  altei  iucrepabat  illum  (iicens :  iVe- 
que  tu  times  Deum  ,  qttod  in  eadem  damnatione  ts,  Et 
nos  qmdem  jusle.  Nam  digna  fuctii  recipmus,  Uie 
tero  nihil  mati  gessit,  Et  dicebal  ad  Jesum  :  Domine^ 
memento  mei  cum  vcneris  in  reijnttm  tuum,  Quis  hnjus 
lalronis  animum  non  miretur?  imo  juvanlis  cuni 
Diimini  grntia  qnis  digne  mirelur  ?  digna  graiiarnni 
actione  veierciur ?  iii  cruce  clavi  manus  ejiis  pt*de!«* 
que  ligaverani,  nihil  in  eo  a  poenis  liberum  nisi  cor 
ct  lingua  remanserat,  inspirai.tc  Deo  totum  i!li  obiu- 


teris 


Erat  autem  el  snperscriplio  scripta  super  illum  /i<-  ^  Ijt,  qnod  in  se  liberuin  invciiit ,  ui  jiixla  lioc  quoJ 
'is  Crcecis  et  Latinis  et  liebraicis  :  llic  esl  rcx  Ju-      scriptum  est :  Corde  credtret  ad  justitiam ,  ort  cou* 

fiieretur  ad  satutem  {Hom,  x).  In  corde  autem  fide- 


dworum,  Pulchre  tilulus  qui  Chiistum  regem  lesteiur, 
iiou  iiifrj  sed  supra  crucein  ponitur,  quia  licel  iu 
cruce  pro  nohis  hominis  iuflrmitate  dolebat ,  super 
crucem  tamen  regis  inajestale  fulgebal.  Qui  apie 
etiam,  quia  rex  simul  et  sacerdos  est,  cum  eximiam 
Palri  su:e  carnis  hosiiarn  in  allari  crucis  ofTerret , 
regis  quoque  qiia  proidiius  erat  titulo  dignitatem  prae- 
teiidit ,  ut  cunciis  legere ,  lioc  est  audire  et  credere 
volentibos  innotescat ,  quia  suum  per  crucem  non 
perdiderit,  sed  confirmarit  poiius  et  corroborarit  ini- 
perium.  Unde  et  Apostolus  cum  ignominiain  criicis 
dsrripsissei,  adjunxit  :  Propter  quod  et  Deus  illum 
ctciiliavitf  et  douavit  ilti  nomcn  qucd  ett  super  omve 

Patrol.  XCII. 


liiim  tres  summopere  manere  virtuies  testatur  Apo- 
stolus  diceiis  :  Nunc  autem  manel  fides^  spes^  charitas 
(f  Cor.  XIII).  Quas  cunctss  subita  repleiiis  gratia  et 
accepit  latro  et  servavit  iii  cruce.  Fidein  namque 
habuit,  qui  regnaturom  Domlnum  credidit ,  quem 
secum  pariter  morientem  vidit.  Spem  babuit,  qui  ro<« 
gni  ejus  aditum  poslulavit.  Gliaritalem  quoqii*^  in 
morie  sua  vivaciter  tenuit ,  qui  fralreni  el  collatro* 
nem  pro  simili  scelere  morientem  et  de  iiiliiniiale 
sua  arguit,  el  ei  vilam  qu:im  cognoverat  praedicavii. 
Ille  qui  lalis  ad  crucem  venit  ex  culpa  ,  ecce  (|iialis 
a  crucc   lecedil  ex  gratia.  Confiloh.ilur  Domiauu), 

29 


^$9 


BEDTiE  VENERABILIS  OPP.  PaUS  II.  SECT.  I.  -  EXEGETICA  CENLINA. 


c:o 


quem  videhai  secuin  liuimina  inUriiiitaie  morienlem,  A  fua$  commendo  tpiritum  meum ;  et  hize  dieeia  etefri^ 


.quando  uegubani  aposioli  eum,  quem  miracula  vide- 

rani-divina  virlute  facieuiem. 

..£i  4mt  ilU  Je$u$  :  Amen  dico  tibi :  Ilodie  n^eeum 

em  %n  paradi$e.  Pulclkerrimum  alTeciand»  conver- 

sionifl  exemplum,  quod  iam  ciio  laironl  venla  re- 

laxalor,  ei  uberior  esi  graiia  quam  precaiio.  Sempr^r 

cuim  plus  Dominus  irilMiit  quam  rogaiur.  llle  enim 

-i4)gabai,  utrmemor  sui  fuisset  Dominus  cum  veuisaet 

iii  regnum  suum.  Dominus  auiem  aii  :  Amen  dico 

vibj,  hodie  mecum  eri$  in  paradiso,  Viia  esi  eniin  esse 

xum  Cliristo,  quia  ubi  Chrislus,  ibi  regnum.  Quidam 

duos  latrones  cum  Domiiio  crucifixos,  duobus  bapii- 

•xaiorum  geoeribus  coapiaiit.  Quicunque  enim  bapli- 

-xali  $umu$  in  Chri$lo  Je$u^  in  morle  ip$iu$  baplizati 


ramt.  Pairem  Invocando  Filium  Dei  se  esse  dedarar. 
Spiritum  vero  commendando ,  non  defectum  sos 
viriuiis,  sed  contidentiam  ejusdem  cum  Patre  potes- 
taiis  insinuai.  Amai  enim  dare  gloriam  Pairi,  ui  nos 
aedificei  gloriam  dare  Creatori.  Commendai  itaqoe 
Patri  spiritum »  juxia  lioc  quod  delectato  corde  ei 
exsoliautibus  spe  resurgendi  labiis ,  in  alio  psalmo 
loquiiur  :  Quoniam  non  dereiinque$  animam  meam  tn 
inferno ,  nec  dabi$  eanctum  tuum  videre  corruptiowem 
(P$al.  XV). 

Yiden$  autem  centurio  quod  faclum  fuerat ,  glori/i* 
cant  Deum  dicen$  :  Yere  hic  homo  ju$tu$  erat,  Non 
solus  ceniurio  glorificavil  Deum,  sed  et  milites  qui 
cum  eo  erani  cusiodientes  Jesum  (sicut  Mattliaeusscri- 


»4umu$  {Rom.  vi).  Ambn  nainque  similes  crucifixi ,  B  bit),  viso  ierrx  motu  et  kis  qux  fiebani,  iimiierttui 


scd  unus  in  cruce  biasphemiis  pejor,  alier  esi  con- 
fessione  martyr  effectus..  Quia  per  bapiismum  quo 
cum  peccatores  essemus  abluimur,  alii  dum  Deum 
^tt  carne  passum,  fide,  .spe,  ei  chariiate  laudant , 
coronaniur;  alii  dum  aui  fidem  aui  opera  baplismi 
■liabcre  reiiuunt,  dono  quod  accepere  privantur. 

Erat  auiem  fere  hora  $exta ,  el  tenebrte  faclce  $unt 
in  univer^a  lerra  u$que  in  horam  nonamt  et  ab$curatu$ 
e$t  $ol.  (^larissiiitum  mundi  kimen  retraxii  radios 
suos,  ne*  aui  pendeoiem  videret  Dominum,  aui  im- 
pii  Llasphemaiiies  sua  luce  fruerenlur.  Ei  notandum 
quod  Domiiius  sexia  hora,  boc  est  recessuro  a  cen- 
iro  muDdi  sole  cruciiixus  sit;  diluculo  autem,  lioc 
csi  orienic  jum  sote,  resurreciionis  suae  mysieria  ce- 


lebrarii.  Siatu  enim  lempoiis  signaviiqiiodeffectu  ^  coelesie  promissum. 


valde dicenies :  Yere Dei  Filiu$  erat  i$te  {Matth.  x  x^n). 
Quania  ergo  cxcitas  Judaeorum  ,  qui  loi  per  Domi- 
num  viriutibus  factis ,  ianiis  in  morie  ejus  appareD« 
ilbtts  signis,  credere  respuerunt ,  ei  insensibilioret 
geniilibus  Deum  glorificare  vel  timere  coniempse* 
runi.  Lnde  mcriio  per  centurionem  fides  Eecletiae 
designatiir  qu»,  velo  mysteriorum  coelestium  per 
morteni  Domini  reserato,  continuu  Jesum  ei  vere 
justum  bominero ,  et  vere  Dei  Filium  syoagdga  ta- 
cenie  confirmai.  Nam  et  ipsa  summa  centenaria , 
quae  in  flexu  digitorum ,  sicui  ei  supra  memoraium 
esi,  de  sinisira  transii  in  dexteraiu ,  Ecelesiae  8acra« 
mentis  ei  fidei  aptissime  congruii ,  cui  pro  lcge 
Evangelium  creditum ,  pro  terrie  divitiis  regmim  est 


opcris  exhibuit.  Qiiia  mortuu$  e$t  propter  peccata 

imtrOf  et  re$urrexit  propter  ju^iificationem  no$tram 

^iUom.  iv).  Nam  ci  Adam  peccanie,  scripium  esi 

i|uiHi  audkrit  vocem  Domini  Dei  deambulanti$  in  pa- 

4adi$o  ad  auram  post  meridiem  (Gen.  iii).  Posi  meri- 

iiiem  nanique ,  inclinaia  luce  fidei.  Ad  auram  vero, 

lelrigescente  fervore  charilatis:  Deambulans  auiein 

uudiebatur,  quia  ab  homine  peccanie  recesserai.  Ita- 

JiMuis  igiiur  ordo  poscebai  ut  eodem  iemporis  aiii- 

cuioquo  lunc  Adx  peccanti  obcIuserat,iiunc  lairoui 

^pcenitenti  Douiinus  paradisi  jauuam  paiiderei. 

Et  velum  templi  $cmum  e$t  medium.  Iloc  expirante 
Domino  facium  esi,  sicui  Matthaeus,  Marcusque  con- 


Et  omni$  turba  eorum  qui  $imul  aderant  ad  ^pec* 
tacutum  i$tud^  et  videbant  quce  fiebanty  percutienUt 
pectora  $ua  revertebaniur .  Quod  percutiebant  pectora, 
quia  pcenlieuiiae  esi  et  lucius  iiidicium,  p  >iesi  dup!i« 
citer  inielligi.  Sive  enim  eum  cujjs  -vitam  dilexe- 
runt,  injuste  occisum  dolebani,  seu  cujus  morieoi  se 
inpeirasse  memiiierani,  hunc  in  mone  amplius  glo- 
rilicaium  iremebant.  Sed  bive  haec,  sive  illa ,  sive 
utraque  causa  diversas  in  turba  dissidenlesque  per- 
sonai  pectus  tundere  coegcrii ,  noianda  diaianiia 
geuiis  et  gentii.  Gentiles  quippe  morieuie  Cbrisio 
Deum  timentes  aperije  conressiouis  vocc  glorificaui , 
Judaei  ptrrcutienies  soluin  pectora,  sileuies  donium 


lestantur,  sed  Lucas  prasoccupando  narravii.  Vulens  |^  redeuat. 


euim  uiiraculum  miraculo  adjungere ,  cum  dixissei 
Sat  ob$curatu$  e$t ,  continuo  subjuiigendum  exisii- 
«uavit :  Eli  velum  tenipti  $ci$$um  e$t  medium.  Scin- 
Oitur  auieiii  velum  iempli^  ut  arcana  iesumenti  ei 
oinnia  Icgis  sacramenia ,  qux  prius  iegebaniur,  ap- 
4>»rcanl,  aique  ad.populum  iranseani  naiionum.  Aute 
eteaim  dictum  fucrat  ;  Afo/tu  in  Jud^a  Deut^  in 
Itraet  magnum  nomen  ^ut  (Ptat.  lxxv).  Nunc  au- 
em  :  Exattare  tuper  cetlot,  Deut,  et  tuper  omnem 
(iMquli)  terramgtoria  tua  (P$at.  lvi).  Ei  in  Evange- 
Jio  prius  dixii :  In  viam  gentium  ne  abieriti$(ilatth.  x)« 
Posi  passionem  ¥ero  :  Eunte$  docete  omne$  gente$ 
(Matlh.  xxviil)« 
tt  ctamant  toce  magna  Jetu$  ait :  Pater,  in  manu$ 


Stabant  autem  omne$  noti  ejut  a  longe^  et  muUeret 
qua:  $ecutee  erant  eum  aCalitaia  hcBC  v.dentet.  floc  esr, 
quud  ipse  Dominus  in  psalmo  expliciia  sua^  pasaio- 
nis  serie  Pairi  queritiir,  dicens  :  Etongatti  a  me  amt- 
eum  et  proximum,  et  notot  nieot  a  mi$eria  {PtaL 
i:xxxvii). 

Et  ecce  vir  nomine  Jateph^  qui  erat  decurio^  rtr  60- 
fiais  et  ju$tu$.  Hic  non  conun$erat  contilio  et  aaibut 
eorum.  Decurio  vocaiur  quod  hit  de  ordiiie  curiae,  ei 
onicium  curiae  adininistret,  qui  etiam  curialis  a  pro- 
curaiido  muiiera  civilia  sotei  appellari. 

Ab  Arimaihia  civiiate  Judeea,  qui  extpectabat  ei 
ipse  rcqnum  Dei.  Ab  Arimaiiiia«  ipsa  est  lUmaUiaim 


621  IN  LUCyE  eVANGELIUM 

citiUs  llelcanx  et  Samuelis  in  regione  Tiiannitira  A 
|vxta  Diospolim. 

nic  accessU  ad  PUatum  el  petlU  corpus  Jesu.  Ma- 
gnae  quidem  Joseph  iste  dignitaiis  ad  sxculum  ,  sed 
npjoris  apud  Deum  meriti  fuisse  laudatur.  ut  per 
justitiam  meritorum  sepeliendo  corpore  domlnico 
dignus  foret ,  et  pcr  nobililatem  potentiae  saecularis 
idem  corpus  accipere  posset.  Non  enim  quilibet 
Ignotus  ad  prxsidem  accedere  ei  crucifixi  corpns 
poterat  impetrare. 

Et  deposUum  mvolvU  sindonet  et  poswt  eum  in  mo- 
numento  excho ,  iit  quo  nondum  quitquam  posUus  /Vce- 
fta.  Et  ex  simplici  sepultura  Domini ,  ambitio  divi- 
lom  condemnaiur,  qui  ne  in  tumulis  quidem  possunt 
carere  diviiiis.  Possumus  antem  juxta  intelligeniiam 
tpirllalem  et  lioc  senlire,  quod  ille  in  sindone  munda  ° 
inTolvat  Jesum ,  qui  pura  cum  menle  susceperlt. 
In  noTo  aulem  ponilur  monumento ,  ne  post  resur- 
rectionem  cxteris  corporibus  remanenlibus ,  sur^ 
rexisse  alius  fingeretur.  Quod  bene  monumentum  de 
petra  cxcisum  fuisse  memoratur,  m  si  ex  multis 
lapidibus  aedificatum  esset ,  suffossis  tumuti  funda- 
meiiils  ablatus  furto  diceretur.  Aliter  :  solus  tumulo 
Dominus  Includitur,  ut  specialis  illius  sepultura,  id 
est,  nostrae  dissimilis,  sicut  et  caetera  dispensalionis 
ejos  arcana  a  nostrae  naiurae  fragititaie  discrepavere, 
•pccialis  ct  rcsorrectio  designetor.  Nam  et  ^etus 
htimo  apparuii ,  sed  ex  virgine  matre  conceptus  et 
■attts.  El  tentatus  csi  per  omiiia,  sed  pro  similitu« 
dtne  absque  peccaio.  Et  mortuus  e^t ,  sed  quoinodo  p 
ipte  voluii.  Ei  sepulius  est,  sed  quandiu  voluit.  Et 
lescitaius  est,  sed  quando  voluit.  Hoc  est  ergo  qtiod 
ail :  Sin§ulurher  sum  ego  donec  transeam  (Psal.  cxl). 
El  alibl  de  singulati  sepullura  :  In  pace  in  idipsum 
9kdormiam  et  requiescjm,  quoniam  tu  Domine  bingu" 
Uaiter  in  spe  constituisti  me  (Psat.  iv),  id  est,  cxte- 
rorum  mortatiuin  in  fine  resurrectione  servaia ,  mc 
iioguljri  dono  a  mortuis  die  tcriia  resurgerc  pro- 
a^lsisti. 

£l  dies  erat  Paraseeves ,  et  Sabbatum  itlucescLbat. 

t^rmsceve  pra^paraiio   iiiterpretatur ,  quo  nomiiie 

Judaei  qui  intcr  Graecos  conversabnntur  sextam  Sab- 

iMli,  quas  nune  a  nebis  sexta  feria  vocatur,  appctla- 

iMnl,  quod  eo  videticei  die  quae  in  Sabbatum  forent 

Mcessaria  prnepararent.  Juxta  qiiod  de  manna  quon-  ^ 

daiB  erat  iTaeceptum  :  Sexia  autem  die  cottigetis  du- 

plum^  etc.  (Exod.  xvi).  Qui  vero  jnter  Romanos  vitam 

docoDtJudsi,  usiiatius  eum  Latine  ccenam  puram 

cognominnnl.  Quia  ergo  sexta  die  homo  factus ,  et 

lola  mondi  est  creaiura  perfecta ,  seplima  autem 

€oDditor  ab  opere  suo  requievit,  unde  et  hanc  Sab* 

betum,  id  e>t,  requiem,  vocari  praecepit ,  recte  Do- 

mlDus  eadem  die  sexta  crucifixus,  bumaiiae  repara- 

lioDis  implcvii  arcnnum.  Uude  cnm  accepisset  acc- 

tom ,  dixit :  Consummatum  est  (Jom.  xix),  id  est , 

sexii  diei ,  quod  pro  inundi  resurrectione  suscepi  , 

lotom  est  opus  perreclum.  Sabbnto  autem  in  sepuN 

rro  reqiiicscens ,  re$»nrrcciionis  qux  octava  die  ven- 

lora  erat,  cxspe<l:ibai  cvenlum.  Ubi  nosirx  biinul 


EXPOSITIO.  -  Un.  VI.  C2« 

devotionis  praclucet  excmplum,  quos  in  liac  quidem 
sexta  mundi  aetaie  pro  Domino  paii,  et  velul  louudo 
crucifigi  necesse  est ;  in  sepiima  vero  actate ,  id  cst, 
cum  leti  quis  debiinm  solvii,  corpora  qnidem  in  tii- 
mulis,  animas  auiem  secreta  in  pace  cum  Domin» 
manere,  el  post  bona  oportet  opera  quicsccre,  donec 
ociava  tandem  venienie  xtaie  eiiam  corpora  ipsa 
rcsurreciione  purificata,  cum  animabus  simnl  in- 
corruplionem  a^ternae  hxrcdiiaiis  accipiani.  Umlo 
pulchre  septima  dies  in  Genesi  vesperam  habuisse 
non  legitur,  quia  requies  animarnm  qua;  illo  in  sa*- 
culo  nunc  est,  non  ulto  consumenda  moerore  ,  sed 
pleniore  gaudlo  ruturae  est  resnrrectionis  adai!- 
genda. 

Suheeutas  autem  mulieres  quce  cum  ipso  venerant  de 
Gatitasa,  vidermt  monumetttum,  et  quemadmodum  po« 
i//ttm  erat  eorpus  ejus.  Supra  legimus  qnia  siabanl 
omnes  noti  ejusalonge,  ei  muliores  qune  seculaa 
erant  eum.  II  is  ergo  noii  Jesu  post  depositiim  ejus 
cadaver  ad  sua  remcantibus ,  solae  muliercs  quaD 
arclius  amabant,  funus  subseouiae  quomodo  poiie- 
retur  inspicere  cupiebant,  utei  lempore  congruo  mu- 
nus  possent  suae  devotionis  offorre.  SeJ  ct  hacleiiii<i 
sanclae  mulicres  faciunl  idem  die  Parasceves ,  cuin 
animae  bumites,  et  quo  majoris  sibi  consciae  rragili  • 
latis  eo  majori  Salvaloris  dilectione  ferventes,  pns- 
sionis  ejiis  vcsiigiis  in  hoc  f^xrulo  ,  quo  lequies  est 
pra^paronda  l\i!urn  ,  diligeiitcr  obsetpiuiilur,  et  si 
forte  valeant  imitari ,  sedula  curiosiiaie  quo  ordino 
sit  eadem  passio  coinplela  perpciidunt. 

Et  retertentes  paraverunt  aromata  ct  unguenta.  Et 
Sabbato  quidem  situerunl  secundum  mandatum.  Man- 
dalum  erat  nt  Sabbati  sileniium  n  vespern  usquc  ad 
vesperam  servr.retur,  et  idco  religios  c  mulicres , 
sepulio  Domino ,  quandiu  licebat  opcrari ,  id  est  « 
usqtie  ad  sotis  occasum  in  unguenlis  prxparandis 
erant  occupalx.  Qiiod  non  solum  in  die  Parasceves 
egeranl,  verum,  Iransacio  Sabbalo,  id  est,  sole  oc- 
cidenie,  mox  ut  operandi  licentia  remeabni,  emeruni 
aromata  ut  mane  venientcs  ungerent  corpus  ejos  , 
sicut  &larcus  Evangelisla  testaiur.  Neque  cnim  ves- 
pere  Sabbaii,  praeoccup:tnte  jam  noctis  ariiculo  nio- 
numcnlum  adire  voluerunt.  Inspecta  autcm  Domini 
sepuliura  revertentes  paranl  aromata  ei  unguenta , 
qui  lecla,  audiia,  recordaln  passione  dominica,  mox 
ad  patranda  se  opera  Tirlntnm  quibiis  Chrisius  dele- 
ctetur  cooverlunt,  el  Sabbatoqnideni  paratis  aroma- 
libus  sihent  ventnri  post  Sabbaium  cum  muneribus 
ad  Dominum,  cum,  finita  praeseniis  tiiae  parasceve, 
beau  in  requie  gaudentes  exspectaDl,  qoando  lem* 
pore  resurrectioois  apparentc,  redo!entibus  Cbristo 
spiriulium  aclionum ,  qoasi  aromalibos  occuiraDt 

CAPUT  XXIV. 
Vna  autem  Sabbati  valde  diluculo  veJMrmU  ad  wk^ 
numentum^  partantes  qum  paraverani  arom.  Uoa  Sab* 
baii,  sive  prima  Sabbati,  prima  esl  dies  a  Sabbato, 
qoam  diem  Duniiuicam  propier  Doroini  resunectio* 
nem  mos  Chrislianus  appellal.  Quod  auiem  valde 
dilucuto  muliercs  venerunt  ad  moiiumcntiim  •  juxia 


*W5  BEDJE  VENERACILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  —  E  CF.GKTICA  CENUINV.  621 

hisloriani  quidem  magnus  quaerendi  ct  inveniendi  A  vuliuui  doclinamus  in  terram  ^  curo  supernorum  ci- 


i)eniinum  ftfrvor  charitalis  ostenditur,  juxta  intel- 
lectum  vero  mjsticum  nubis  datur  exemplum  iliu- 
minata  facie  decussisque  viliorum  tenebris  ad  sacro- 
sanclum  Doinini  corpus  accedere.  Nam  etsepulcrum 
illud  veiierabile  flguram  dominici  Uabebat  altaris,  in 
quo  carnis  ejus  ac  sanguinis  solenl  mysleria  cele« 
brari.  Uiide  ecclesiastiea  teiiei  eadem  mysteria ,  non 
in  serico,  non  in  panno  lincto,  sed  iiistar  sindonis, 
qua  eum  Joseph  involvit,  iii  linteo  puro  debere  con- 
tecrari.  Ut  sicut  ipse  verain  terreii  i*  mortalisque  na- 
turx  subsiantiiim  pro  nobis  morti  oblulit,  iia  et  nos 
in  commeinorationcro  ejusdem  tremendi  et  venera- 
bilis  sarramenli  piirum  dc  terr»  germine,  candi- 
ilumque,  ct  mullimodo  quasi  mortilicaiionum  genere 


vium  qitae  sint  gaudia  xterna  conteraplantes ,  bumi- 
liter  iios  cinerem  esse  tcrramque  recolimus.  Sicut 
i)eatus  Abraham :  Loquar^  inquit,  ad  Dominum  meum^ 
oum  sim  pulvis  et  cinii  ( Gcn,  iviii  )•  Et  notanduni 
quod  sanciae  inulieres  astantibus  sibi  angelis  non  in 
terram  cei-idisse,  sed  vullum  dicuntur  in  lerrani  de- 
clinassc.  Nec  quempiam  sancioram  legimus  tempore 
dominicx  resurrectionis,  vel  ipso  Doniifiu,  vel  aiigelit 
sibi  visis,  (errx  prosiraium  adorasse.  Unde  mos  oIh 
tinuit  eoclesiasticus  ,  ut  vel  in  memoriam  doroinieap, 
vel  in  nostrx  spem  resurrectionis ,  et  oinnibus  do- 
minicis  diebus,  et  loto  quinquagesimx  tempore,  uon 
fiexis  gpnibus ,  sed  decliuatis  in  tcrram  vultibus 
orerous. 


«astigalum  altari  linum  imponarous.  Aromata  autem  B      Jlecordamini  qualiter  locutut  est  vobh ,  eum  adhuc 


q^x  mulieres  deferunt,  odorem  virtuium  et  oratio- 
iiuin  quibus  aliari  appropinquare  debemus ,  suavita- 
teiu  signiQcant.  Unde  Joannes  in  Apocalypsi  sua 
cuin  phialas  in  manu  angelorum  aureas,  id  est, 
mundas  in  eleclorum  corde  conscieniias  ,  plenas 
odoramentorum  descripsisset ,  subjunxit  exponens  , 
aique  ail :  Quas  iunt  orationes  $anctorum. 

Et  invenerunt  lapidem  revolulum  a  monumento  ,  et 
ingireii(B  non  invenerunt  corpus  Domini  Jetu,  Quomodo 
lapis  per  angelum  revolutus  sii,  Matibacus  surficienter 
exposuil.  Sed  revolutio  lapidis  inystice  rescraiionem 
sacranieniorum  qux  velamine  litierae  tegcbanlur,  iii- 
sinual.  Lex  enim  in  lapide  scripta  est.  Cujus  ablato 
tegmine,  corpus  Domini  mortuum  non  inveuitur,  sed 
vivum-  evanfclixalur.  Quia  ei  si  cognovimus  secun- 
dum  carnem  Christum,  sed  jam  nunc  non  iiovimus. 

Et  factum  est  dum  mente  con$ternake  e$$ent  de  i*to, 
teee  duo  viri  $teterunt  tecui  iUa$  in  ve$te  fulgenti. 
Menle  coiisternatae  erani ,  quia  et  lapidem  tam  im- 
uieusae  magnitudinis  revoluluin  stupebant,  et  corpus 
lam  eximiae  veneralionis  non  invenium  dolebant. 
Sicut  autein  tentato  in  solitudine  Domino  mox  im- 
pleia  victoria  accedentes  ei  angeli  miuistrant ,  ita 
eodem  passo  in  came  Salvatore,  post  devict»  certa- 
mina  mortis  veniunt  aiigeli ,  qui  non  solum  verbo 
consolante ,  scd  et  fulgente  habiiu  gloriam  irium- 
phantis  annuutieat.  Quomodo  autem  posito  in  se- 
pulcro  forpori  Salvatoris  angeli  asiitisse  leguntur , 


m  Galila:a  e$tei^  dicem:  Quia  oportet  Filium  hominie 
tradi  in  manui  hominum  peccatorum  ,  et  cruci^qi ,  et 
die  tertia  reiurgere.  Die  terlia  Dominus ,  sicut  ipio 
(  quod  ex  hoc  loco  discimus )  intcr  discipulos  viros 
etiam  feininis  quae  euro  sequebaniur  prxdixit,  reiur- 
rectionis  suae  triumpbum  ceicbravit.  Die  namqae 
pnrasceves  bora  non  spiriluin  tradeos ,  veapere  so- 
pulCus ,  maiie  prima  Sabbati  surrexit ,  sicut  apert« 
Marcus  evangelisia  designat.  Non  crgo  iinmerito  uno 
die  in  sepulcro  et  duabus  noctihus  jacuii ,  quia  vide- 
licet  lucem  su«  simpla  mortis  tenebris  duplx  uoatne 
morlis  adjunxit.  Ad  nos  quippe  vciiit ,  qui  in  morto 
spiriius  cariiisqiie  tcnebamur ,  unatn  ad  noa  suaai , 
id  ebt,  carnis  rooriem  detulit ,  ei  duas  nostras  quas 
recepit,  solvii.  Si  enim  ipse  utramque  susciperet,  nos 
a  iiulla  liberaret ,  sed  onam  misericorditer  accfpit « 
et  juste  utramque  damnavit.  Simplam  -suam  dupl« 
nostne  contulit,  et  dup'am  nostrain  moriens  suiiegit. 

Et  recordatce  iunt  verborum  ejui,  Mulicres  quae  iii 
monumento  Domini  stantcs  verborum  qux  de  sua 
dispensatioue  prxfatus  est  recordaniur  formam  nobia 
prxbcant,  ut  inter  ipsa  dominicx  passionis  mysteria 
cclebrandal  non  solum  ejusdem  beaiae  passionis,  sed 
ab  inferis  resurrectiouis,  ncc  non  el  in  cmlos  glori» 
ascensionis  digna  semper  veneratione  recordemur.  t 

Et  egreiice  a  monumento  nuntiaverunt  hmc  oumia 
illii  undecimf  et  cceterii  omuibui.  Sicul  in  principio 
mulier  auctor  culpae  viro  fuit,  vir  exsecutor  erroris. 


ita  eii-m  celebrandis  eju^dem  sacratissimi  corporis  «v  ita  nunc  quae  prior  mortein  gustaverat  resurreciiooem 


niystenis  tempore  consecralionis  assislere  sunt  cre- 
dendi ,  monente  Apostolo  niulieres  in  Erclesia  velu- 
men  habere  propter  angelos  (I  Cor.  xi). 

Cum  tinterent  autem  et  declinarefit  vulium  in  terram^ 
dixerunl  ad  iUa$ :  Quid  qua^ti$  vivcntem  cum  mor- 
tuis  ?  Hon  est  hic  ,  $ed  re$urrexit.  Nolite  (inqniunt) 
cuni  morluis ,  boc  est  in  monumento  qui  locus  est 
proprie  morittorom ,  quaerero  eum  qui  ad  vitam  jam 
resurrexll  a  mortuit.  Et  nos  autem  exempfo  devota- 
ruih  Deo  feroinarom  quoties  Ecclesiam  inlramus , 
mytteriit  coelestibus  approptnquamus  ,  sive  propier 
angelicae  praetentiam  virloCis  ,  teii  propier  reveren- 
tiam  sacr«  oblationis,  com  omni  buinilitate  et  timore 
dcbemiis  ingredi.  Ad  conspcclom  quippc  angolorum 


prior  viiiit,  et  ne  perpelni  rcatus  apud  virot  oppro- 
brium  sustineret,  quae  culpaui  viro  transfmlerai , 
transfiidit  el  gratiam. 

Erat  autem  Maria  Magdaiene^  et  Joanna^  et  Maria 
Jacobi,  et  caieras  qua:  cum  ei$  eian!^  quas  dicebani  ad 
apoitolo$  ha:c.  Maiia  Magdalene  ii>sa  est  soror Likari, 
qu£  unxit  Dominuni  unguento.  Joaniia  uxor  Chuaat 
procuraloris  llerodis  de  quibus  supri  lectum  ett. 
Maria  Jacobi  niater  e-i  Jacobi  minoris  et  Josepb, 
ul  Marcus  evangclisla  dicit,  soror  matris  Domini, 
unde  ei  ipse  Jacobus   fratcr  D.miui  roeruit  vooari. 

Et  viia  iunt  ante  illoi  iicut  deliramentum  verba 
iitn,  €t  non  credebant  iliis.  Qiiod  resurrecti^iicni 
doininicam  discipuli  tarde  crcdiJeruni  ,    non    laai 


6»  fN  LUCiE  EVANGEUDll  EXPOSITIO.  —  LtB.  VI.  m 

flloruai  iiifinuitas  quam  noslra  (ul  lia  d'cain)  fulura  A  61  dubilabant;  els  auteai  Domiiius  foris  et  prasseut' 


finniiaf  fuiu  Ipsa  namque  resurreciio  illis  dubiian- 
tibus  per  multa  argumenta  monsiraia  esi.  Quae  dum 
iios  legentes  agnoscimus,  quid  aliud  quaui  de  illo- 
nim  4ttbitatione  solidamur  ? 

Peirus  auiem  swrgens  cucurrit  ad  mamvMntum^  a 
pracumben$  vidU  tinleamna  iola  p«st/a,  et  abiit,eeeum 
mtraiis  quod  factum  fuerat.  Lucns  breviter  dc  cursn 
Petri  commemorat;  sed  boc  qiiomodo  gestum  sit 
lilenius  exsequitur  Joannes,  dicens  eliam  illum  disci- 
pulum  queni  diligebat  Jesus,  cucurrisse  eum  Petro, 
le  Tidelicei  insiuuans.  Unde  quaeritur  quomodo  Liieas 
de  Petro  dieat :  Et  ftroeumbent  vidit  linteamina  ioU 
fOiita  {Luc.  xxiv),  cuin  Joannes  se  potius  boc  feeisse 
Mgnificel,  Peiruni  \ero  introeuntem  in  monumenium 


aderat,  ei  quii  esset  non  ostendebat.  De  se  ergo  lo- 
quenlibus  prxseniiam  exhibuii,  sed  de  se  dubilau* 
tibus  cognitionis  sux  speciein  abscondit* 

Et  reipondeni  unut ,  ciit  tiomm  Cleophai,  dixit  d  ; 
Tu  iolui  peregrinui  ei  in  Jeruealem^  et  non  cognoviiti 
qum  facta  iunt  in  illa  hii  diebui?  Peregrinum  poia« 
bant  eum,  cujusvultuin  non  agnoscebaoi.  Scd  ei  re« 
?era  peregriiius  erat  eis  a  quorum  nalura  fragilitaia 
percepta  jam  resurrectioois  gloria  longe  distabat. 
Peregrinus  erat  eis,  a  quorum  adhuc  ttde,  ut  poia 
resurrectionis  ejus  nescia,  manebat  extraoeus. 

Qiii^uf  t//«  i^fxif  ;  QuiB?  Et  dixerunl  ei :  Be  Jesu 
NatarenOf  qui  fuit  vir  prapheta,  polens  in  opere  et 
sermone  coram  Deo  et  omni  populo.   Propbelaui  et 


vidisse  neii  solum  linteamina,  sed  et  sudarium  quod  ^  magnum  ratenlur  ,   Filiuin  l>ei  lacent,  vel  scilicet 


foarat  super  caput  pjus.  SeJ  inielligendum  est  Pe- 
trum  prinio  procumbeniem  vldisse  quod  Lucaa 
eommemorat,  Joannes  lacet;  post  autem  ingressom, 
01  diligentiiis  ioteriora  dignosceret,  ingressom,  ta* 
n:eu  auteqoam  Joannes  intraret. 

£(  ecce  duo  ex  iUii  ibant  ipta  die  tn  cattellum 
quod  eral  in  tpaUo  ttadivrum  texayinla  a  Jerutalem 
nomne  Emmaut,  et  ipti  loquebantur  adinvicem  de 
kii  omnibut  qum  aceiderant,  Stadium,  quo  Grxei» 
aoetore  (ut  dicuni)  Hercule ,  viarum  spatia  mensu- 
raot,  ocuva  esi  pars  miiliarii,  et  ideo  sexaginla 
stadiOy  aepiem  millia  passuum,  et  quingenios  sigoi- 
ficanl.  Qood  bene  spatiniu  iiiiieris  congruii  eis  qui 
de  morle  ac  sepuliura  Salvutoris  cerii,  dubil  de  re-  ^ 
surrectione  gradiebanlur.  Nani  resurreciionem/qun 
posl  septimam  Sabbali  facia  esi,  octavo  nuinero 
coocinere  quis  arobiget?  Discipuli  ergo  qui  de  Do- 
miiio  loquenies  incedebaiii ,  et  sexium  coapii  itineris 
niilliarium  conipleverunt,  quia  illum  sine  querela 
^iventem  usque  ad  mortem,  qnam  sexia  Sabbaii 
sabiit,  perveiiissedolebant,  compleverunt  et  sepli- 
mum,  quia  bunc  in  sepulcro  quievisse  non  dubita- 
baot.  Verom  de  ociavo  dimidium  tantum  perege- 
ruot,  qoia  gloriam  celebraiae  jam  resurrectionis  noo- 
dum  perfecte  credebant.  Emmaiis  aulem  ipsa  est 
Nicopolis  civitas  iiisignis  Palestinap,  quaa  post  expur* 
pationem  Judaea  sub  liarco  Aurelio  Antonino  prin- 
cipe  restauraia,  cum  siatu  mntavit  et  nomen. 


nondum  perfecie  crcdciites,  vct  solliciii  ne  iiicido- 
renl  in  manus  Judaeorum  persoquHniium,  quia  nescie- 
bdUt  quis  essel  cnm  quo  loqucbanlur,  quod  verum 
credidere  celanies. 

Et  quomodo  tradiderunt  eum  tummi  tacerdotei  et 
principes  nottri  in  damnationem  moriit^  ei  crucifixe* 
runt  eum,  Not  autem  tperabamus  quia  ipte  ettet  re^ 
di-mpturut  Isruti,  Merilo  tristes  inceJebant,  quia  et 
seipsos  qiodauiinoJo  arguebant,  quod  iu  illo  re- 
demptioneu)  spcraverint,  qiiem  jam  morluutn  vide- 
ranty  et  ncc  resuneciuruin  credebanl.  Et  mixima 
dolebant  eum  siiie  culpa  occisum,  quia  noveraot  in* 
nocentem. 

Et  nunc  ttiper  hmc  omnia,  ierlia  diet  ett  hodie  quod 
hmc  facta  tunl.  Sed  et  mulieret  quasdam  ex  nottrit 
terruerunt  not^  quai  ante  lucem  fuerunt  ad  monumen  • 
tum,  ei  non  invento  corpore  ejut ,  venerunt,  dicentet 
te  eiiam  visionem  angelorum  vidittef  qui  dicunt  fiiin. 
vivere.  Terruisse  dicuiitur  nierito  eos ,  quoruiii  nieii- 
tibus  plus  de  noo  inveato  corpore  dominico  mossti- 
tiam  qua  dolebant  addcre ,  quam  denuutiala  pcr 
angelos  ejus  resurreclioue,  gaudium  quo  recrearen* 
lur  videre  poluerunt. 

Et  abierunt  quidam  ex  nottris  ad  monumentum ,  ei 
ita  invenerunt  mut  mulierit  dixerunt ,  iptum  vero  noit- 
invenerunt,  Cum  ipse  Lucas  supra  Pelrum  dixerii 
cucurrisseadmonumentum,etnunc  Gieopbam  dixis* 
se,  ipse  reiulerit  quod  quidam  eorum  cucurrerant 


Et  factum   at  dum  fabularentur,  et  tecum  quare"  t^  ad  monumentum  ,   inicHigitor  atlesiarl  quod  dua 


roil,  el  ipte  Jetut  appropinquant  ibal  cum  itUi,  Lo- 
qiieiites  de  se  Dominus  a|)propin<|uaiis  comiiabaiiiry 
ui  ei  fidem  suae  resurreclionts  eorum  nieinibus  in- 
cendat,  et  occulkB  praeseniia  mnjestatis  semper  se 
quod  promisit  impleturum  designct.  (Jbi  enim  iiml 
du0  vd  trei  congregali  in  nomine  meo,  ibi  (ait)  sum  in 
9Hedio  earum, 

Oculi  autem  illorum  lenebantar,  ne  eum  agnoseerent. 
Kl  ait  ad  Uios  :  Qui  sunt  hi  termones  quot  conferiis  ad 
hnieem  ambutantes^  et  ettis  trittet?  Apparuit  quidem 
Domiuus,  sed  eis  speciem  quam  recognoscerent  ooo 
oetendit.  Iloc  ergo  egit  foris  Doininus  iii  nculis  cor- 
iMtris  quod  apud  ipsos  agebalur  intus  in  oculis  cor- 
iis.  Ipsi  namque  apud  semeiijtsos  intiis  ct  amabant 


ierini  ad  inonuinentmn.  Sed  Petrum  solum  primo 
coinmemoravit,  quia  illi  priinitiis  Maria  nuntiaveril. 
Et  ipte  dixit  ad  eot :  0  tluUi  et  tardi  corde  ad  cre- 
dendum  in  omnibut  quee  locuti  sunt  prophetie,  {(enne 
kmc  oportuit  paii  Chrittum,  et  ita  inlrare  in  gloriam 
iuam?  Et  incipiem  a  Moyieet  omnibm  propkelii^  iii- 
terpretabaiur  iUit  in  emnibut  Scripturit  qum  de  ipte 
erant.  Hoc  nobis  in  loco  non  ulla  Scripluram  inier- 
preiandi,  sed  gemina  nosipsos  huiniliandi  necessito» 
incumbit,  qui  neque  in  Scripturis  quautum  oporit*!. 
edocii,  neque  ad  implenda  qnst  discere  forie.  poiui- 
mus  quauium  decei  sumus  inietitL  Nain  si  Noyses  ot 
omncs  propheta!  Cbrislum  locuii  sunl,  et  Iniuc  pc c 
aiigiisiiam  passioAls  ia  %V\imm  vokVNL  \vK\^>\v»ak^ 


627  BEDiE  VENERABUJS  OIT.  PARS  II.  SECT.  1.  •    EXCGETICA  GENUINA.  62S 

qna  mione  se  gtoriantnr  esse  Cbrisiianos,  qui  juiU  A  qoid  passim  de  Glirisli  resurreciione  jacunlet »  mi 


virium  suarum  modulum  neqiie  Scripinras  qiialiier 
id  Chrisinm  pertioeant  inTesiigare ,  neqiie  ad  glo- 
riain  quam  cum  Ghristo  habere  cupiuiit,  per  passio- 
nes  tribulalionum  desiderant  atiingere? 

Et  Mppropmquaveruni  etutello  quo  ibant ,  et  ip$e  $e 
finaat  longius  ire,  et  coegerunt  tllum  dicentes  :  Mane 
nMeeum,  quoniam  advesperascit ,  et  inclinala  e$l  jam 
iiee,  Et  intravit  cum  illis,  Niiiil  simplex  veritas  per 
dopiicitatem  fecit,  sed  quod  dicilur  :  Finxit  se  /ox- 
fhuiref  talem  se  exhibuit  discipiUis  in  corpore, 
qualis  apud  lllos  in  meiite  erai.  Probandi  auiem 
eraut  si  hi  quieum  etsi  necdum  ul  Deum  diligerent, 
saltem  ut  peregrinum  amare  potuissenu  Sed  quia 


manus  inclderent  Judaeorum.  Omnium  ergo  virorum 
primo  Dominus  apparuisse  intelligitur  Petro ,  ex  bis 
dnnUxat  omnibus  quos  evangelistae  qnatuor  el  Pmi- 
lus  apostolus  commemoraverunl.  Loquitur  enMi  ad 
Corinihios  de  Domino  Paulus ,  quia  sepultus  esi,  ec 
quia  resurrexit  tertia  die  secnndum  Scripturas ,  et 
quia  appaniit  Cephs,  et  posiea  undecim. 

Et  ipii  narrabant  qute  ge$ta  erant  in  ma,  et  qmomod» 
cognoverunt  eum  in  fractione  pani$,  Praeter  hoc  quod 
pro  merito  menlis  eorum  adhuc  ignoraniis ,  quod 
oponebat  Chrisium  mori  et  resurgere,  simile  aliquid 
eorum  oculi  passi  suDt  non  veritate  fallenie ,  sed 
ipsis  veriutem  percipere  non  valeDtibiis ,  ei  aliud 


ease  exiranei  a  chariiate  non  poierant  hi  cum  quibus  (  quam  res  est  opinanlibus,  cerii  eiiam  roysteril  causa 
veritas  gradlebaiur,  eum  ad  hospiiium  quasi  pere-  ^factumest,  uteis  in  illoalia  ostenderetur  efflgies,  ei 
grinum  vocant.  Cur  autem  dicimtis  vocant^  cum  ;  sic  eum  non  nisi  in  fractione  panis  agnoseerent ,  ne 
illlc  scriptum  sii  :  Et  cuegerunt  illum?  Ex  quo  ni-  i  quisquam  se  Chrisium  agnovisse  arbitretur ,  si  ejus 
inirum  exemplo  colligiiur,  quia  p(A*egrini  non  solum  /  corporis  pariiceps  non  est ,  id  est  Ecclestae ,  eujus 
ad  hospitium  iuvitaiidi  sunt,  sed  etiam  trahendi.  /  uniutem  in  sacramenlo  pauis  commendat  Apostolus 
Et  factum  est  dum  recumberet  cum  illis,  aecepit  ':  dicens:  lJnu$  pani$^  unumcorpus  multi  gumus  {Rom. 
panem,  et  benedixit  ac  fregit,  et  porrigebat  illis ,  et '  xii),  ut  cum  eis  benedictum  panem  porrigeret,  ape- 
aparti  sunt  oculi  eorum^  et  cognoverunt  eum,  Quem      rirentur  oculi  eorum,  ei  agnoscerent  eum.  Aperireo- 


in  Scripiurae  sacrae  expositione  non  cognoverunt,  in 
panis  fraclionc  cogiioscunt.  Audiendo  praecepta  Dei 
illuminaii  nou  sunl,  faciendi)  illuminaii  sunt.  Qnia 
scriplum  esl :  Non  auditores  legi$  ju$ti  $unt  apud 
Deum^  $ed  factore$  legi$  juslificabuntur  (Rom,  ii). 
Qoisquis  crgo  vult  audiu  lutelligere,  festioet  ea  quae 
jnro  intelligere  potuit,  opere  implere. 

Et  ip$e  evanuit  er  oculis  eorum.  Et  dixerUnt  ad  iii- 
tlcem  :  Nonue  eor  nostrum  ardene  erat  in  nobi$  dum 
loqueretur  in  via,  et  aperiret  nobi$  Scriptura$?  Ignem, 
iiiquit,  veni  miltere  in  terram,  etquid  vo/e,  nisi  ut  ar* 
deai{Lue,  xii)?Igiieni  quippe  Dominus  in  lerram  misit, 
cnm  afnaiu  Spiritus  sancti  cor  carnallum  incendit.  Et 
lerra  ardet ,  cuin  cor  carnalium  in  suis  prius  volu- 
piatihus  frigldum  relinqiiit  concopiscentias  praesentis 
►aeculi ,  et  incendiiur  ad  aroorem  Dei.  Nonne  cor 
nostrum  (inquiunt)  ardens  erat  in  nobie  dum  loqueretur 
nobi$  in  via  ,  et  aperiret  nMs  Scripturas  ?  Ex  audito 
qnippe  sermone  inardescit  animus ,  corporis  frigus 
reeedit,  flt  mens  In  superno  desiderio  anxia,  a  con- 
cupiscentiis  terrenis  aliena.  Amor  verus  qui  hanc  re- 


tur  utique,  ad  ejus  cognitionem,  remoto  scilicel  im- 
pedimento  quo  tenebantur  ne  agnoscerent.  Non  antem 
lucoiigruenter  accipiamus  hoc  impedimeAtum  in  ocu- 
lis  eorum  a  SaUna  fuisse,  ne  agnosceretur  Jesus,  sed 
Umen  a  Christo  facta  est  permissio  usque  ad  sacra- 
mentum  panis  ,  ut  uniute  corporis  ejits  partidpata 
^  removeri  intelligatur  impedimentum  inimici,  nt  Cbrl- 
stus  possil  agnosci. 

Dttfit  hosc  autem  loquuntur ,  Jesus  stetit  in  medi& 
eorum^  et  dtxt/  eis:  Pax  vobi$.  Ego  $um^  nolita  timere. 
Hanc  osteosionem  Domini  post  resurreciionem  intel- 
ligitur  et  Joannes  commemorare  sic  loquens :  Cttm 
e$sel  ergo  $ero  die  ilh  una  Sabbatwrum,  et  fore$  eseent 
clau$eB,  ubi  eranl  tUuipuli  propter  metum  indeeorum^ 
vtnU  Jesus  et  stetil  in  medio ,  et  dixil  m$ :  Pax  vobi$ , 
elc.  Qiiod  autem  dicit  JoauDcs ,  Don  cuoi  illis  fuisse 
lunc  apostolum  Thomam,  cum  secunduBi  Lueam  duo 
illi,  quorum  erat  unus  Cleophas ,  regressi  Jeruaalf  m 
inveuerunt  congregatosundeciin,eieosquicum  ipsis 
eraiit ,  procul  dubio  intelligendum  est ,  quod  inde 
Thomas  exierit  antequam  eis  Dominus  baec  loquen- 


•leverit,  iii  fleiibus  cruciat.  Sed  dum  lali  ardore  cru-  q  lihus  appareret 


rinlur,  ipsis  suis  cruciatlbus  pascitur,  audire  ei  libet 
l»raecepta  coelestia,  et  quot  mandatis  instr"Hur,  quasi 
tut  facibus  inflammatur. 

Et  surgentes  eadem  hora^  regressi  $unt  in  Jeru$aUm, 
et  invenerunt  eongregato$  ttndedm,  et  eo$  qui  eum  ip$i$ 
erant  dicentee,  quod  $urrexit  Dominu$  vere,  et  apparuit 
Simoni.  Jam  erat  fama,  quod  resurrexerat  Jesus,  ab 
iilis  muiieribus  facta,  el  a  Simone  Petro  cui  jam  ap- 
|>anierat.  IIoc  enim  Isii  duo  invenerunt  loquentes  , 
ad  quos  in  Jerusalem  venerunt*  Fieri  iuque  potest 
ut  limore  prius  iu  via  noluerint  dicere ,  quod  eum 
aodierant  resurrexisse,  quando  Uniummodo  angelos 
dixeruni  visos  esse  mulieribus.  Ignoranies  enim  cum 
qiio  loqucreutur ,  merito  possent  esse  solliciti .  ne 


Conturbati  vero  et  eonterriti  exietimabant  se  Spiri* 
$tum  videre.  Quod  haeretici  &lanichaci  de  Ghristo  su- 
spicantur  et  credunt ,  quod  non  erai  vera  caro,  sed 
spiritus  eraty  haec  prima  cogiutio  surrexit  in  eor- 
dibus  apostolorura.  Elilliquidem  llanichaei  nanquam 
creduDt  Jesum  fuisse  homiiiem.  Discipuli  autem  no- 
verant  hominem,  cum  quo  Unto  temporefuerani  cou- 
versati.  Sed  posteaquam  mortiius  est,  quod  nove- 
rant,  quando  crederent  hoc  potuisse  resusciiari  qu»d 
potuit  mori  ?  Apparuit  ergo  oculis  ipsorum  Ulis 
qualcm  illuui  noverant.  Et  non  credenies  tertio  die 
potuisse  verani  carneni  de  sepulcro  resurger«,  pu- 
tavcruiit  se  spirilum  viJere.  Error  iste  apostolornm 
secu  est  51aiiicl!a!oruin.  St>lcui  auiem  f|iiaiido  illis 


€?«  IN  LUCE  EVAMGELIUII  EXPOSim  —  Llll.  VL  6SII 

bce  «bjiciuninr,  ila  respondere  :  Qnid    msli  cre-  A  turam.  Quamet  Dominuspoit  r^turreeiionem  vkleii* 

dam  palpandamque  discipulis  esbibuii.    Et  de  qua 
beatufl  Job,  cum  gloriam  returrectlonli  detcriberet, } 


dimas?  qui.1  Christum  Deum  crcdimos,  tpiritum 
fuitse  credlmut,  carnem  non  credhnus.  MeKor  est 
spiritos  quam  caro.  QOod  roeKus  est  credimus ,  quod 
detarlvs  est  credere  nolbmus.  St  nihil  mali  est  in  isto 
sermone,  dlmitiat  Jesus  disclpulos  suos  in  i!>to  er- 
rore.  Quid  mali  crediderunt  et  discipuli?  Cliristum 
spiritum  credideruni.  Nonenlm  esse  puiaverunt  nul- 
IttSi,  seil  spiriium.  Parvo  morbo  te  puias  peridi- 
tari,  audi  scntentiam  medlci. 

Ei  dixH  en :  Quid  lurbati  eitit^  et  cogitaiionei  ai' 
temiunt  t/i  corda  v«slra  7  Quales  cogiiaiiones»  nisi 
£iit»rmorbiiiaR,.peniicioss  ?  Perdidisset  enim  Cbri- 
sius  Iniciiim  patsionis,  si  non  esset  veritasresurrec- 
lionh.  Quid  inrbati  eniif  el  cogitationei  atcendunt  in 


ait :  Ei  runum  circumdabar  petU  meu,  et  tn  carme 
mea  videbo  Deupi  {Job.  six).  Lege  epistolam  sancil 
Aiigusiiiii  ad  Cocsentium  de  corporc  Domini  post 
resurreclionem. 

El  cum  hoc  dixinet^  oitetidit  eii  manut  et  pedei. 
Non  solum  maniis  et  pedes  quibus  indita  clavorum 
ciaruere  vestigia,  sed,  attesiante  Joanne,  etiam  la- 
tus  qnod  iancea  foraium  fucral  o&tendit.  Ut  vidclieel 
osiensa  vulnerum  suorum  cicalrice,  dubietatis  aiqn» 
inndelitatis  eorum  vulnus  sanaret.  Veruin  quomodo 
post  resurrectionem  clavorum  vel  lanceae  locui  pnn- 
dendo  discipulorum  dignaius  est  fldem  spemque  ro« 


eordd  vettra  ?  Tanquam  bonus  agricola  diceret :  Quod  ^  borare,  ita  in  die  judicii  et  eadem  suae  passionis 

indicia,  et  ipsam  pariter  cruccni  monstrando  ventir- 
riis  csi  impietatem  supcrborum  iiifldeliiatemque  con- 
fuiidiTC.  Scilicer,  ul  ipsum  se  csse  qui  ab  impiis 
et  pro  impiis  moriuus  esi,  cunctis  palam  angelis  et 
bominibus  ostendat,  videantque  (iit  scriptum  e^i) 
in  quem  pupugerunt,  et  planganl  se  iuper  eum  omnei 
tribui  terrm  {Apoc.  i).  Sane  noiandu^n  quod  solent  in 
boc  loco  geniiles  calumniarn  struere,  et  Qdem  spe- 
ratA  a  nobis  resurreciionis  slulta  garruliiate  deri-* 
dere.  Si  enlm  ipse  Deus  vesier  (inquinni)  nec  sibi 
inflrcta  a  Judaeis  vulnera  enrare  praevaluit,  sed  crca- 
trirum  vestigia  coslasecum  (ut  dicitis)  inveiit,  qna 
temerriaie  putatis  eum  vcira  de  pulvere  membra 


ibi  plantavi,  ibi  inveniam,  non  splnas,  quas  non 
plantavi.  in  cor  vestrum  descendat,  quia  desuper 
esi.  Cogitariones  auiem  istac  non  desuper  desceiidc- 
runt,  sed  in  ipso  corde  sicut  lierba  mala  ascenderunt. 
Videte  manut  meai  et  pedes^  quia  ipte  cgo  ium^ 
Palpate  et  videte,  quia  tpiritui  carnem  et  osta  non 
kabet  ncut  me  videtii  habere,  Resurreclionem  siiam 
eertam  et  veram  roultis  el  variis  documcntis  persua- 
dere  dignatus  est,  propt^r  aedificandam  fldem,  et 
fugandam  <le  corde  perfidiam,  omnemque  dubitaiio- 
nero  de  sua  resurrectione  tollendam.  Parum  fiift 
oculis  se  videndiim  pracbere,  si  non  prapberet  etiam 
mai.lbus  contreeiandum.  Qui  diim  palpanda  discipu- 


lit  otsa,   cnrncmquo  prjmonstral,   aperte  statum  ^  ad  iniegrum  esse  reslauraturuin  ?  Quibus  respondeiH 


Terae  resurrectionis  quse  in  se  facia,  et  in  n<'bit 
csl  futiira  significat.  Quia  non  sicui  Culychius  Con- 
stantinopolitanae  urbis  episcopus  scripsit,  corpus  oo- 
iimm  in  illa  resurrectionis  gloria  erit  impalpabile, 
ventis  aereque  subtilius.  In  illa  enim  resurrcctionis 
gloria  erit  corpus  nostrum  snbtile  quidem  per  eflee- 
mm  SfHritalis  potenii»,  sed  palpabile  per  veriiatem 
iialiir^'.  Ncqiie  huic  ass^criioni  putetur  Apostoli  sermo 
rrpagnnre  :  Qiiia  caro  et  tanguit  regnum  Dei  non 
fOiiidebuut  (/  Cor.  xv).  Hoc  cnim  loco  Apostoliis, 
carnit  et  sanguinis  nomine,  snbstaniiam  veri  cor- 
porlty  sed  corruptionem  niortalitatis  significat.  Sicut 
i^  conseqiienier  exposuitdicens:  AV^ue  rorruptio 
iueorruptelam  poisidebit  (Ibid,).  Alilcr  nauKiiic  caro  iii 


dum  quia  Deus  noster  qui  suaiu,  perpeiua  jam  im< 
mortalitate  glorificatam^  de  sepulcro  carnem  resus- 
ciiare  quando  voluit  et  quomodo  vohiit  potuit,  etianr 
qualem  voloit  suscitavit.  Neque  enim  consequens 
est  ui  qui  majora  fecisse  probatur  minora  facere  iie 
quiverit.  Sed  certe  dispensationis  gratia  qui  majo« 
fecit,  minus  fecere  supersedii,  hoc  est,  qui  roortis 
regna  destroxii»  signa  mortis  oblitterare  nolnit:  Primn 
videlicet  ut  per  hacc  discipulis  fidem  suae  resur<« 
rectionis  astrueret.  Deinde  ut  patri  pro  nobis  sup- 
plicans,  quale  genus  mortis  pro  mortalium  viia  per 
lulerit,  semper  ostendat.  Tcrtin  ut  sua  morte  re- 
dcmptis  quain  misericorditer  sint  adjuii,  proposirs 
scmper  ejusdem  mortis  innovet  indiciis,  ideoquo 


Scriptiira  sacra  ju.xta  naiuram,  alitcr  juxta  cul|iani*  j)  niisericordias  Domini  in  aeternum  cantare  non  ces* 


iliter  jiixta  corruplionem  morlalitalis  qu:e  cx  culpa 
contigil,  appellatur.  Juxia  naliirain  quidcni  cum  dic- 
lum  ett :  lioc  nunc  os  ex  ossibut  iiim,  et  caro  de  came 
uua  {Cen,  \\),  Et  Verbnm  caro  faeium  e^t  et  habitm  it 
in  uM$  {Joan,  i).  Juxti  culpaiii  vcro  cuin  ilicitiir  : 
Cara  eoHCupiicit  advertut  spiritum^  et  %piriius  adiersus 
tamem  (Gii/al.  v).  Juxtn  corniptiInlLt.itcni  anicm,  cnni 
scripluin  cst  :  Et  memoratus  est  quiacaro  iUHt{l*tal, 
iixvii),  id  esi,  frpgiles  ct  nioribundt,  hoc  cinin  sc 
farais  noiniiie  dcsigiia^se  inanilcst:it  ipso  Psalniis- 
la,  qui  proiinus  addit :  Si^intus  vadeiis  et  nou  redinis 
(/M.)«  Ri-gnum  itiqne  Dei  caro  non  possidchil,  id 
esl,  caro  juxta  culpam  vcl  mortalitaicin.  Et  umcn 
taro  pMsidebit  regnum  Dei,  id  est,  caro  1*1  xta  na- 


scnt,  sed  dicant  qui  redempti  sunt  a  Domino, 
qnoniam  bonus,  quoniam  in  aeiernum  roisericor- 
dia  ojiis.  Postremo  ut  etiam  perfidis  in  judicio  quani 
jiiste  damnentur  ,  ostensa  inter  alia  flagitia  eiiam 
viilncrum  qiiae  ab  eis  suscepit  cicatricc  denunilet; 
Votnii  i^iniilcs  aliquis  fortissimus,  jubente  suo  llege, 
pro  lotiiis  gentis  snlute  singulari  certamine  desu- 
daiis,  iiitiltis  quidem  vulneribus  exceptis,  hostem  ta« 
m-  n  intcrficiat,  spolia  ejns  diripiai,  victoriam  suai 
g(!iiti  repoi  tct;  et  Interrogatus  a  inedieo,  cui  curandus 
coiiiniitiitur,  ita  ne  velii  curari  nt  ncc  vcstigi» 
f  iilii.  ruin  ulla  resideant,  an  magis  ita  ut  cicatriees 
(iiiiJpin  remaneant,  deformitas  vero  proisus  om- 
iii<   et  teditas  absit^  vcsv^dcax  %%  y^>jc<^^\\x  x^^ 


«■^l  BED^E  VKNr.nAUILIS  OPP.  PARS  U.  SECT.  I.  —  EXEGETIGA  GENUI!!<A.  tS^ 

saiiari   iit,    lolo    saliiiii  decorisque  pridlini    sUiu  A  noagas   antequam   nains  potuit  de  se  prophelareT 


recuperato,  perpeiua  secum  lanli  circumferat  signa 
iriompbi.  Sic  profeclo  Dominus  perpelis  ob  signum 
victoria:  non  ezcepta  pro  nobis  vulnera  passionis, 
fed  ipsorum  clcatrices  coelo  inferre  quam  abolore 
niaiuit.  Nec  lainen  ex  his  quidpiam  fldei  nosirae 
resurreciionis  prxjudicai,  de  qua  veraci  promis- 
sione  praedicitur :  Et  cavillus  de  capiie  veUro  non 
peribit  {Luc.  xxi). 

Adhuc  autem  itlis  non  credentibus  el  mirantibut  prm 
gaudio,  dixit :  Habetii  hic  aliquidquod  manducetur?  Ad 
iiisinuandam  resurreciionis  siiae  veritatem,  nonsolum 
tangi  a  discipulis,  sed  etiaiu  convescicum  illis  digna» 
tur.  Non  quidem  quasi  posl  resurrectionem  cibo  indi- 
gens,  ncc  quasi  nos  in  rcsurrcciione  qiiam  exspecta- 


Ih  Scripturas,  quia  quod  vidotis  anle  proviium  esl, 
quod  cernitis  a/ite  pra;diclum  est.  Audi^  filia^  ei 
tnde  {Ptat,  xliv);  audi  prxdicia.  vide  completa. 

Tuiic  aperiut  Hlis  $ensum  ut  intetligerenl  Scrkntn* 
raSf  et  dixit  ei$  :  Quoniam  tic  ecriptum  eit,  et  eic  opoT'' 
lebat  Christum  paii,  et  returgere  a  mortuis  die  tertia^ 
Prxbet  se  videndum  oculis,  pracbet  manibus  con- 
trectandum.  Parum  est  lege,  eommemorat  Scrip- 
turas.  Et  hoc  paruin  est,  aperil  sensiim,  ut  quoil 
legis  IntcHigas.  Deinde  post  commendatam  sui  cor- 
poris  veritatem,  commendat  Ecclesix  unitaiem. 

El  prasdicari  in  nomine  ejus  pcenitentiam  et  remistio" 
nem  peccatorum  in  omnes  genies^  ineipientibut  a  Jeroso* 
lymis.   Non   laiet    rabies    haerelieorum  de  anguIOy 


mus  clbis  egere  significans,  sed  ut  eo  modo  naturam  B  toio  lerraruni  orbe  Ecclesia  dilTusa  est,  omnes  gentea 


ci  fporis  resurgentis  astrueret,  ne  illud  non  corpus, 
hcd  spirituiii,  esse  arbitrarentur  et  sibi  non  soltde, 
aed  imaginaliler  apparere.  Manducavit  potestate,  non 
necessitaic.  Aliter  enim  absorbet  a(|uam  terra  sitiens, 
alilersolis  radiuscandens.illa  indigenlia,  isie  potentia. 
At  illi  obtulerunt  ei  partem  piic.s  assi^  et  favum  mel' 
iis.  Et  cum  manducattet  coram  m,  sumens  re* 
liquxas  dedit  eis,  Quid  signare  credimus  piscem 
assum,  iiisi  ipsum  Mediatorem  Dei  et  bomiuuin 
hominein  passum?  Ipse  enim  latere  dignatus  in 
aquts  generis  humani,  capi  voluit  laqueo  mortis 
nostrx,  et  quasi  tribulatioiie  assaius  est  tempore 
passionis  suae.    Sed  qui  piscis  as<us  fleri  digna- 


habent  Ecclesiam,  nemo  nos  fallat,  ipsa  est  ver.iy  ipsa 
estcatholica,  coepit  a  Jerusalem,  pervenit  ad  nos,  et 
ibi  est  et  hic.  Non  enim  ut  huc  veniret,  inde  disces- 
sit.  Grevit,  non  migravit.  Et  merito  sic  scriptum  est 
inier  ca^teradominicaepietatis  sacramentayCt  sicopor- 
tebat  utroinistri  serinonis,  qui  in  noinine  Gbristi  cruci- 
/ixi  et  resuscitati  a  mortuis  poenitentiam  eranl  ei  re- 
missionem  peccatorum  inomnesgentes  praedicaturi, 
a  Jerosolymis  inciperent,  non  solum  quia  credila 
sunt  illis  eloquia  Dei,  quia  eorum  adopiio  est  fllio- 
rum,  et  gloria,  et  lestamenta ,  et  legislatio,  ct  obse- 
quium,  et  promissa,  quia  eorum  paire^,  et  ex 
his  Ghrisius  secundum    carnem,    qui    est    super 


tus  csi  In  passione,  favus  mellis  nohis  exstitit  in  p  omnia  Deus  benedictus  in  siccula  {Rom,  ix),  verum 


rcsurrectione.  An  qui  iu  pisee  asso  flgurarl  voluit 
tribulalioncs  passionis  sux,  iu  favo  mellis  in  utram- 
que  naturam  exprimere  voluit  personse  su;e? 
Favus  quippe  ntel  iii  cera  est.  Mel  vero  in  cera 
cst  divinilas  in  humanitale.  Sic  autem  sua  Redem- 
ptor  iudicai,  ut  imitaiionis  viam  nobis  sequentihus 
sternat.  Ecce  enim  iii  cibo  suo  pisci  asso  con- 
juiigere  favum  voluit,  quia  videlicet  illos  in  suo 
corpore  ad  xlernam  quietem  susctpit,  qui  cum 
hic  tribulaiiones  pro  Deo  sentiunt,  ab  amore  in- 
lcrnae  dulcedinis  non  recedunt.  Gum  asso  pisce 
favus  suiiiitur,  quia  qui  hic  afQlctionem  pro  ve- 
lilaie  suscipiunt,  illic  dulccdine  vcra  satiantiir. 
Et  dixit  ad  illos  :  Ila:c  sunt  verba  quas   loculus 


etiam,  ut  gentes  quae  variis  erant  erroribus  et 
facinoribus  implicalae,  hoc  maxime  divinae  pieta- 
tis  indicium  ad  spem  impetrandae  veniae  provoca- 
ret,  quod  eis  quoque  qui  filium  Dei  cruciflxerunt, 
non  tantum  veniam  realus  a  paire,  sed  et  vitje  xternae 
gaudium  viderent  esse  donatum. 

Vos  autem  estis  testes  horum,  et  ego  mitto  pny- 
missum  Patris  mei  in  vos.  Promissum  patris  Spirtius 
sancti  graiiam  dici,  et  iu  Evangelio  Joannis  plenius 
et  hic  quoque  breviler  intimaiur  cum  sequitur : 

Vos  aulem  sedete  in  dvitate,  quoad  usque  induamni 
viriuie  ex  alto.  De  qua  virtule,  id  est  Spiritu  sanclo» 
et  Mai  iae  dicjt  angelu^  :  Et  virtus  attissimi  obum- 
brabit  tibi  {Luc.   i).  Et  ipse  Dominus  alibi  :  Nam 


•ttiti  ad  vos,  cum  adhuc  essem  vobiscum.    Id   esl,  ^)  ^^  ^9^  ^^^''^  virtulem  de  me  txisse  {Luc.  viii).    Sed 


cum  adliuc  essem  in  carnc  inortali  in  qua  estis 
et  vos.  Tiinc  enim  in  eadem  carne  resusciiatus 
erat,  sed  curo  illis  in  eadem  morlalilale  noii  erat. 
Et  cuin  iiiis  quidem  posteaquam  resurrexit  fuit 
quadraginta  diebus  (ut  legilur)  exhibitione  corpo- 
ralis  praesentiap,  sed  non  cum  illis  fuit  consor- 
tio  infirniitaiis  humaoae. 

Quoniam  necesse  est  impteri  omnia  quce  scripta  sunt 
t»  lege  Mogsi  et  Prophetis  et  Psalmis  de  me.  Vide 
quomodo  tulit  omnes  ambagcs.  Visus  est,  taclus 
est,  manducavil,  ipse  certe  erat.  Tamen  ne  atiquo 
icnstis  humanos  ludificasse  videretur,  misii  roanus 
ad  Scripluras.  Dicant  pagaui  quidquid  voluiit, 
inagus    fut,    potuil   se    sic    ostendcrc.    Nunquid 


ei  ipse  Lucas  aperiius  in  Actibus  apostolorum  cjus 
promisss  virtutis  ex  allo,  et  praeceplae  in  civitate 
sessioiiis  meminit.  Prcecepii  (inquit)  eis  a  Jero' 
sotgmis  ne  discederent,  sed  exspectareni  promissionem 
Patris^  quam  audistis  per  os  meum,  Quia  Joannes 
quidem  baptizavit  nqua,  vos  autem  baptixabimini  in 
Spiritu  sancto  non  post  mult^s  hos  dics  {Aet.  \) 
Et  paulo  post :  Sed  aceipietis  virtutem  supervenieif 
tis  Spiritus  sancti  in  vos,eterilis  mihi  testes  {tbid.}. 
Notandum  saue  quod  sant  quos  a  praedicalionis 
officio  vel  imperfectio,  vel  aeias  prohibet,  et  tainen 
praecipitaiio  impellit,  qui  admonendi  sunt  ut  con- 
siderent  quod  ip>a  Veritas  quae  repenle  quoi  velle 
roborare  potuisset,  iit  exempluin  sequentibus  daret 


<S5  IN  LUCiG  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  —  LIB.  VI.  6:U 

116  ImperftiCii  iMrsdicare  prxiumereni ,  posiquam  A  iraderet,  eduxit.  Recte  quindeciui  siadiii  locum  gln* 


pleoe  di&cipuloa  de  \lrlute  predicaiionis  iusiru\lt, 
illico  adjunxit  :  Voi  autem  $eieu  in  eivUatB  quoad 
•i^ve  induamm  virluie  $x  atto,  In  civitato  qtiippe 
considemus,  si  intra  meiitium  nostrarum  nos  claui- 
tra  constriogiiitus,  ne  loquendo  exierius  evngeniur, 
ui  eom  divina  viriute  perfecte  induinmr,  lunc 
quasi  a  nobismetipsis  foras  etiam  alios  instruen- 
i&  exeamus* 

Eduxit  autem  eos  foroi  m  Betluimamy  el  elevalie 
tHamkue  suis  beiiedixit  eis.  Et  factam  est  dum  benedi- 
uret  iUis,  recessit  ab  eis,  et  ferebatur  in  ccelum, 
Prxtermissis  omnibus  quac  per  quadraginta  dies 
agi  tb  iilo  cum  discipulis  potiierunt,  primo  diei 
resurreciionis  ejus  conjungit  tacite  novissimum  diem 


riosae  ascensionis  a  loco  victoriosissimae  passionis 
secrcvit,  ut  omnes  pro  se  vel  vivere  vel  mori  cu- 
pieutes»  et  priiuo  quiescendi  post  mortem,  et  in 
fine  a  morluis  resuscitandi  desiderio  pariter  ef 
amore  firmarei. 

Et  ipsi  adorantes  regressi  sunt  in  Jerusalem  cum  gau^ 
dio  magno,  et  erant  semper  in  'emplo  laudantes  el  6e- 
nedi;entes  Deiim.  Ascendcnte  in  coelum  Domino,  dis? 
cipuli  adoranies  in  loco  ubi  sieterunt  novissiroe 
pedes  ejus,  coiifestim  Jerosolyma  redeuni,  quia 
ibi  proiiiissionera  Palris  quam  audiere  per  os  Dn- 
mini,  siint  exspeclare  proecepii.  Gaudia  mHgna  refe- 
runt,  quia  Deum  ac  Dominum  suum,  post  triumpham 
resurrectionis   ciiam    coclos    pcnelrasse    loRlantur. 


quo   ascendil  in   coelum.  Pulchre  autem  asccnsu-  B  Uanenl  sempcr  in  lemplo  iaudanles  et  benedicentes 


rus  in   coelum,   discipulos  quibus  benedicai  foras 

in  Betbaniam  educit.  Primo  quidem  propter  nomen 

civltatis,  quae  domus  obedieniiae  dicilur.   Quia  qiii 

propter  innbedientiam  perversorum  descendit,  prop- 

ter  obedienliam  nimirum    conversorum  asccndit  : 

Moriuus  est  e/itm,  sicut  Apostolus  ait,  propter  delicta 

mostra^  et  resurrexit  propler  juiti/icationem  nostram 

{Rom.  iv).  Deinde   etiam    propter  situm  ejusdem 

irillx,   sive  civiiatulx,  qux  in  latere  montis  Oliva- 

rum  poslia   esse  narratur.  Quia  videlicet  obedien- 

tis  Ecclesiae  domus,  apostolico  digna  hospiiio,  noo 

alibi   quam  in   ipsius  summi  monlis,  id  est,  Cbrisii 

latere,   fidei,  spei,  dilectionisque  suas  fundamenta 

locavit.  De  quo  iiiniirum   lalere  lancea  patefacto 


Deum  ui  in  loco  oraiionis  ei  inter  laudum  de- 
voiiones  promissum  sancii  Spiritus  advenium  promp- 
tis  per  oninia  paraiisque  cordibus  exspectent.  Et 
nos  auiem  discipuloruin  exemplo  posi  celebrata 
Jerosolymis,  et  boc  in  visione  pacis,  dominice  pas* 
sionis  et  resurrectionis  solemnia,  Betbaiiiae  mox  arva 
Christo  duce  petamus,  ut  cum  meiite  qtiieta,  ei 
ab  omni  discordiarum  turbine  jam  pacata,  carnia 
cjus  et  sanguiois  sacramenlis  iinbuamur :  ipsi  domui 
obedientiae  coremus  existere,  iliius  nimirum  ve- 
stigia  sequentes,  qui  ut  nobis  formam  vivendi  tribue- 
ret,  factus  est  obediens  usque  ad  niortem  (Philipp,  ii). 
Sic  etenim  quoiidiana  illius  etiam  nos  mere- 
mur  benedictione  sublimari ,  si ,  quoiidie  trium- 


sacramenta  slbi  sanguinis  ei    aquae,   quibus   nas*  ^  pbalis  illius  in   coclum  ascensionis  memores,  lao- 


catur  simul  ei  nutriatur,  gaudet  emanasse.  De 
cujus  vertice  uberrimo,  id  est,  apice  divinitatis, 
unctiools  spiriialis  munera  desiderat,  lucisque  ac 
pacis  perpetuae  promissa  inbianterexspeciat.  Tertio, 
quia  sicut  Joannes  scribit,  erat  Bethania  juxta 
ierasotyma  quasi  stadiis  quindecim  {Joan.  xi).  Qui 
prufecto  numeriiSy  propter  sepiem  ei  ocio,  qui- 
btts  constaty  Scripturarum  mysteriis  accominodus, 
Yel  vitam  quae  nunc  est  et  fiituram,  vel  Yetus 
eiNovum  Testamentum,  vel  sabbaium  animarum 
in  foturo  ei  carnis  resurrectionem ,  vel  certe  aliud 
Miquid  ccBlestis  semper  et  spirltalis  continet  ar- 
canl.  Et  ideo  recle  quibus    uiriusqoe  Tcsiamenti 


danies  et  benedicenies  Deum,  in  Jerusalem,  id  est, 
in  supernae  pacis  sperata  jamjamque  ac  desidOi» 
rata  visione  quiescimus,  similes  bominibus  exspec- 
tantibus  doniinum  suum,quando  reverlatura  nuptiis 
{Luc,  xii).  Quia  vcro  beatus  evangelista  Lucas,  in- 
ter  quaiuor  coeli  animalia  per  vitulum,  cujus  vicii- 
matione  qui  in  sacerdotio  eligebanlur  iniiiari  suiil 
jussi,  designatus  accipiiur,  eo  qiiod  ipse  sacerdo* 
tium  Chrisii  caeteris  amplius  exponendum  susce- 
peril,  pulcberrime  qui  evangelium  suum  a  minislerio 
templi  per  sacerdoiium  Zacbaris  coepii,  hoc  in 
tcmpli  devoiione  complevit,  cuni  apostolos  inibi, 
ministros  videlicet  novi  sacerdoiii  futuros,  noo  iu 
victimarum  sanguiiie,  sed  in  laude  Dei  et    beiie- 


scieniiam  aperuit,  qoos  et  omnem  vivendi   et  spe- 

randi  regulam  edocuii,  eos  quinJecim  siadiis    in  D  dictione  conclusit.  Amen. 

iocum   qiio  eia  benediceret,  ei  prsecepta   doccndi 


IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM 

EXPOSITIO. 


AUCTORIS  C0MMEND4TI0. 


flic  est  Joannes  evangclista,  unus  ex  discipulis  Dei, 
<]oi  virgo  a  Deo  elecius  est :  quem  de  nupiiis,  volen- 
teni  nubere,  vocavit  Deiis.  Cui  virgiiiiiatis  iu  boc 
duplei  lestimonium  in  Evaiigolio  daiur,  qit  )d  ei  pr» 


caeieiis  dilectus  a  Deo  dicitur,  et  huic  malrem  sua» 
dc  cruce  commendavit  Dominus ,  ui  virginem  virg o 
servaicl.  Denique  maoirestius  in  Evangelio,  quo^ 
ipsc  incorruptibilis  Yerbi  opus  incboans,  solus  ¥•¥• 


€35  OED.E  YENERABILIS  OPP.  PARS  11. 

bum  carnem  facium  esse,  nec  lumen  a  tenebris  com-  A 
prebensum  fuisse  testatur  :  primum  signum  ponens 
quod  in  nuptiis  fecit  Deus ,  ut  oslendens  quod  erat , 
ipse  legentibus  demonstraret  quod  ubi  Domiuus  in- 
f  itatur»  deftcere  nuptiacum  vinum  debeat ,  ui ,  vete- 
ribus  immutatiSy  nova  omnia  qus  a  Cliristo  insti- 
tuuiiiur  appareant.  Hoc  autem  Evangelium  scripsit 
In  Asia,  postea  quam  i»  Paibmos  insula  Apocalypsin 
scripseral,  ut  cul  in  principio  canonis  incorruplibile 
principium  ingessit ,  eiiam  incorruptibilis  finis  pcr 
virginem  in  Apocalypsi  redderetur,  dicenie  Ghristo, 
Ego  sum  «  et  u.  Hic  est  Joannes,  qui,  sciens,  super- 


SEGT.  1.  —  EXEGETICV  GENUINA. 


ijZa 


venisse  diem  recessas  soi,  conyocatis  discipulis  tuft^ 
in  Epbeso  per  mulia  signorum  eiperimeDta  pro- 
mens  Gbristum ,  descendens  in  defossom  sepultane 
tuae  locum,  facta  oratione,  positos  est  ad  patret  soos, 
tam  estraneus  a  dolore  mortis ,  quam  a  corroptione 
carnis  invenitnr  alienus.  Tamen  post  omnet  Evan- 
gelium  scripsit;  et  boc  Virgiiri  debebatur:  quorom 
lamen  vel  scripiorum  in  tempore  dispositta,  vel  li- 
brorum  ordinaiio ,  ideo  per  singula  a  nobis  mm  ex- 
ponitur,  ui,  sitienti  desiderio  dilato .  et  quaerentilms 
fructus  laboris,  et  Deo  magisterii  doctrina  servciur. 
Amen. 


BREVIARIUM   EYANGELII  D.  JOANNIS. 


1.  Pbarhseorum   Levii;»    intcrrogant   Joanncm.  B 
Joannes  Jesum  vldens,  Agnuni  Dc»  dicit ,  et  Andreas 
Petro  dicit :  Invenimut  Messlam, 

2.  Jesus  ad  cQcnam  de  aqua  vinum  facit ;  de  tein« 
plo  nummulitrios  ejicit  :  SoivUe  lne  tempium  dicir. 
fficodemo  loquitnr  de  baplismo,  et  aliis  multis. 

3.  Jesus  iu  Judxa  baptizat ,  ei  Joanoes  in  Enon ; 
qoi  et  dicit  Chrislum  crescere,  se  autem  minorari. 

4.  Jesus  cum  muliere  Samariiana  loquitur;  pro- 
pbetam  in  patria  sua  siiie  bunore  esse  dicit,  et  reguH 
fllium  a  niorte  resusciiat. 

5.  Apud  nataloriain  Bclhesdam  Irigiiila  et  orto 
aunortim  inrirmilaiem  hominis  sanal,  ac  dicit :  Scru- 
temini  Scnpturas;  el :  Si  crederelis  3loysi,  credereiis 
forsitan  et  mihi. 

6.  Dc  quinque  panibus,  el  duobus  piscibus,  et  quod  G 
euiti  rcgeni  fucere  voluerunt.  Jesus  super  marc  am- 
bulat;  et  de  nianna  et  pane  coelc^ti  loquitur;  ac 
recedentibus  ab  co  discipulis ,  unum  cx  duodecim 
diabolum  dicit. 

7.  Scenopegiorum  medio  die  fesio  ascendens  io 
lempliim  ,  docet  muHos ;  et  jain  de  lurba  credentr- 
bus  idein  cl:iinat :  St  quis  sitit^  veniat  et  bibat.  Cum 
uiinistris  et  Nicodemo  principes  contendunt.  Dcmu* 


liere  adultera.  Jesus  lumen  mundi  esse  se  prjedlcal. 

8.  Jcsus  de  se  interrogatus,  principiam  se  esse  ns^ 
spondet.  Quod  omnis  peccaior  servussit,  et  quorl 
Jesus  ante  Abrabam  sit.  Ctecum  ex  nativliaie  curar. 

9.  De  janua  et  ovili ,  pcr  dedicaiionem  deanibu- 
hns  in  teinplo,  se  et  Patrcm  unum  csse  dicit.  De 
Lazati  resurrcclioiic. 

10.  Maria  pedcs  Jesu  unxit,  et  capillis  suit  exter- 
git.  Jesus  super  asinuin  scilei ;  ct  volenlibus  Grccri 
videre  Jesuin  ,  loquitur  de  grano  frumentl ,  quod  In 
terrain  miititur.  Et  vox  de  coelo  ad' Jcsum  ,  et  quod 
muUi  ex  principibus  credidcrunt  in  Jesum,  sed  pro- 
plcr  Pbarisxos  non  confilerenlur. 

it.  Pedes  discipulorum  lavat.  De  Judae  tradliione» 
el  Peiri  negaiione  prxdicit,  etde  dilectione  fralratu; 
et  qiioJ  ipse  in  Patre,  et  Paier  in  ipso,  et  de  obter- 
vaiidis  mandatis  Paracleti  Spirilus. 

li.  De  vinea  et  palmitibus,  et  de  dilectione,  et  do 
promissionc  Parac^cli ,  et  oinnia  Patris  sua  esse ,  et 
caeiera  mandata. 

15.  Jesus  discipulos  Patri  commendai.  Jesus  a  Judt 
iradiiur.  De  allocntione  Pilati  ad  Judasos  de  Jeto  ef 
de  Barabba. 

14.  Passio  Christi,  et  sepuUura,  et  resorreetio  ejute 


INCIPIT  EXPOSITIO. 


CAPUT  PRIMUM*  D 

Si'ire  debetis,  oninibus  divinse  Scripturae  paginis , 
merito  evangelicam  excellere  aucioriiatem,  quia  quod 
lex  et  propbete  futurum  praenuniiarunt ,  boc  reddi- 
tum  atque  completum  ki  Evangelio  demonstratur; 
aique  inter  ipsot  Evangeliorum  scriptores  valde  bea- 
lum  Joannem  in  divinorum  profunditate  mysterio- 
rum  eminentiorem  esse ,  quem  etiam  iradunt ,  sicul 
legitur  in  ecclesitstica  bisioria ,  usque  ad  uliimum 
pene  vitae  suae  tempus,  absque  uflius  Scripturoc  indi- 
ciis  Evangelium  puro  sermone  prsdicasse.  Si  quidem 
tempore  dominicae  ptstionis,  resurreciionis  et  ascen- 
tionit»  osque  ad  ultimt  Domiiiani  principis  lempora, 
per  auiios  circiter  teiaginla  et  quinqne,  absque  ullo 
scribeadi  adminiCQlo  rerbom  Dei  prscdicabut.  Al  ubi 


a  Domiiiano,  qiii  secundus  pott  Neronem  Gbrisiiano- 
rum  perseculor  exslitit ,  exsul  in  Paihmos  missut 
est,  nacta  occasione  illius  pii  Patris  abteiitia,  irrum- 
pentes  in  Ecclesiam  baeretici ,  quasi  io  detUtota  pt.- 
store  ovilia  lupi ,  Marcion ,  Cerinthos ,  el  Ebion» 
coiterique  Aniichristi,  qui  Ghristum  fuisse  ante  Ma- 
riam  negabant ,  simplicitaiem  fidei  evangelicse  per- 
versa  maculavere  doctrina.  Sed  dum  ipse  post  oeci*- 
sionem  Doinitiaiii ,  perniittente  pio  princpe  Nervi^ 
redirei  Epliesum  ,  compulsus  ab  omiiibus  pene  tua* 
Astas  episcopis  et  muliarum  Ecclesiarum  legatiooi- 
bus ,  de  coaeterna  Patri  divinitate  Ghritti  *    alUot 
facere  sermonem,  eo  qnod  In  irium  Evangelittaran 
tcripiit ,  Malth«i,  videlicet ,  Marci  et  Locae ,  de  lio- 
inaoilate  rjnt ,  ac  de  bis  qoa»  per  hominem  g<'stif , 


657  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIQ.  (i^$ 

gunidens  sibi  videreotor  babcre  lesUmoBium.  Quod  A  nem  vero  facia  Domiiii  mulio  pauciora  narranlero  » 


ilie  se  non  aliler  facturum  respondit ,  nisi  indiclo 
jfjunio  omnes  in  commune  Dorainuro  precarenlur, 
ut ,  illo  donanie »  digna  scribere  possel.  Et  boc  iia 
patralo ,  iiistrucius  revelatione  coclesii ,  ac  Spiritus 
lancti  gratia  inebriatus,  omnes  bxreiicorum  lene- 
bras  paiefacia  subito  veritatis  luce  dispulit ,  di- 
cens  : 

/r  principio  erat  Verbum ,  el  Verbum  eral  apud 
DeiuH^  ei  Deu$  erai  Verbum,  Atque  cum  trium  Evan- 
leliorum,  Maitbaei,  sciiicet ,  Marci  et  Lucae ,  ad  eum 
uotitia  perveiieraiy  probasse  quidem  dicitur  fidem  et 
TeriUlem  dictorum ;  deesse  lamen  vidit  alifiua  re- 
rum  gesiarum  blstoriae,  ea  maxime,  quae  primo  pra- 
dicalionis  stix  lempore  Doininus  gesserai.  Cerium 


dicia  vero  ejus ,  ea  prsesertim  qtiae  Triniuiis  imitt* 
lem,  et  viiae  aeiernae  felicitaiero  insinuarent,  diligen* 
lius  ei  uberius  conscribentem,  in  virlule  C(>ntempla«- 
tiva  commendanda  suam  intentionem  atque  praedi- 
cationem  tenuisse.  Ute  est  siquidem  Joannes  unos 
ex  discipulis  Gbrisii ,  quein  Dorolnas  de  fluctivaga 
nuptiaruro  lcmpesUle  virginem  vocavil :  ciijus  virgi- 
oiiati  in  boc  duplex  testimonium  in  Evangelio  datur, 
quod  el  prae  caeleris  dilectus  a  Deo  diciiur,  el  bnic 
matrem  suam  de  tbrono  crucis  commendavit  Deu^ 
ul  virgiiiem  virgo  servaret.  Qui  singulari  privilegio 
meruit  castitalis ,  ut  caeteris  omnibus  roiraculoruni 
Cbristi  scriploribus  altius  divinas  Majesuiis  siiiinl 
ciperet  ac  paiefaceret  arcanum.  Neque  enim  frusira 


esl  enim  quod  in  superioribus  tribus  Evangeliis  baec  ^  in  coeiia  mysiica  supra  pectus  Jesu  recubuisse  per- 


videntur  sola  contiuerl ,  quae  gesta  suni  postquam 
Joannes  OaptisU  Iraditus  et  inclusus  cst  in  carcereiu. 
Quia,  inquain,abhis  baec  videbanlur  omissa,  rogatiis 
dicilur  Joannes  apostoius  ul  ea  qiiae  prj^terierant 
priores  ante  tradilionem  Joannis ,  Salvaioris  gesu, 
describerel ;  el  ideo  dicit  in  Evangelio  suo  :  Uoe  (e* 
tit  imtium  tignorum  suorum  Jesus  {Joan,  ii).  Et  ilem 
iu  alio  loco  indical  dicens :  Nondum  enim  Joannei 
erai  missms  in  carcerem  {Joan.  iii).  Ex  quibus  consUI 
qood  ea  quae  autequam  Joannec  traderetur  a  Jesu 
fuerant  gesla  descripsit.  Sed  procul  dubio  roaxiroe 
divioiuiein  Doroini  nostri  Jesu  Cbristi,  qua  Palri  est 
xqualisy  intendit  declarare ,  earoque  praecipue  siio 
EvangeliOy  quantum  Inler  homines  suHiccre  credidil, 


bibelur  (Joau,  xiii,  xxi),  seJ  per  boc  verissime  do- 
cetur  quia  coelesiis  baustum  sapientiae  caeteris  exccl- 
lentius  de  sanctissiino  eiusdem  pectoris  fontc  po- 
laveril.  Uiide  el  merito  in  figura  quatuor  animaliom 
aqutlae  volanli  comparalur.  Cunciis  quippe  avibus 
aquila  celsius  volare ,  cunctis  animaniibus  clarius 
sulis  radiis  infigere  consuevit  obliilus.  lla  bcatus 
Joannes  sublimius  aeternac  nativilaiis  Cbristi  mysteria 
conspexit.  Ergoalii  evangelistae  Cbristum  ex  teinpore 
natum  describunl,  Joannes  eumdero  in  principio  j.im 
fuisse  lesUtur ,  dicens  :  In  principio  erat  Verbum, 
Quod  duobus  modis  inlelligilur.  Nain  Patcr  princi- 
pium  est  :  qnasi  dixisset,  In  Palre  est  Filius :  quem 
Yerburo  noniinavit  iste  evangelista.  Nec  nos  roovere 


—  •-■ ■O^"-'»     'I -«.'^-       ..W......VW     WW...'MW.W     ^...V.W..,        p  O w-w.    w 

euromendare  curavit.  luque  longe  a  tribus  superio-      debei  quod  in  sequentibus  bujus  Evangelii,  Judaeis 


ribus  evangelisiis  subliroius  elevalus  est,  iu  ut  eos 
qoodammodo  videas  in  terra  cum  Cbristo  bominecon- 
^crsari,  illum  autem  transcendisse  nebulam  qnare  igi- 
tiir[F.»qua  legltur]  omnis  terra,etpervenisseadliqui- 
dom  cceli  lumen,  unde  acie  meniis  acutissiroaatquefi^ 
iiiisslma  videret :  In  principio  Verbum^  Deum  de  Deo^ 
lumen  de  lumine^  per  quem  facta  sunt  omnia ,  el  ipsum 
agiiosceret  carnero  facluro,  ut  habiUret  in  nobis ;  quod 
acceperil  camem,  non  quod  fuerit  mutalus  in  carnem. 
Nisi  enim  carnis  assumpiio  servau  incommuiabili 
diviniuie  facU  esset ,  non  diceretur  :  Ego  et  Pater 
unmm  sumus  {Jonn.  x).  Neque  enim  Pater  et  caro 
anuin  tunf.  Et  hoc  de  seipso  Doroini  testiroouium 


inierrogantibtts  quis  essel,  ipse  Deus  Dei  Filius 
respondit  :  Principium^  qui  et  loquor  vobis  {Joan. 
viii).  Si  eiiim  Filius  principium  est,  qui  babet  Patrem, 
quanto  facilius  Deus  Paler  inielligendus  cst  esso 
principium,  qui  habet  quidem  Filium,  cui  Paler  sitf 
Filius  enim  Patris  esl  Filius,  et  Paier,  utiqne  Filii 
Pater  esl,  ei  Pater  Deus,  sed  non  de  Deo  Deus; 
Filius  vero  Deus  de  Deo  est,  et  Pater  diciiur  lumen, 
sed  non  de  lumine  :  Filius  diciiur  lumen,  sed  tumen 
de  lumiue.  Sic  Pater  principium,  sed  non  de  prin- 
cipio;  Filius  principium,  sed  a  principio  principium. 
Quod  enim  erat  in  principio,  non  finitur  tempore, 
lion  principio  praevenitur.  Si  vero  ad  creaturarum 


lolus  idem  Joannes  comroemoravit.  Et:  Qui  mevidet^  d  ^^^  temporum  velis  referre  principium,  qaod  ait  : 


\ 


ndel  el  Patrem  {Joan.  xiv).  Et  :  Ego  in  Palre^  et  Po- 
ter  in  me  est  {Ibid,).  Et :  Ut  sint  unum ,  sicut  et  tios 
UHum  sumus  {Joan.  xvii).  Et:  Quce  Pater  facit^  hctc 
et  Filius  eadem  facit  similUer  {Joan.  v).  El  si  qua  alia 
sunt  qoaB  Chrisli  diviniutem,  in  qua  aequalis  esl  Pa- 
ui,  recie  Intelligeiilibus  intimenl,  plenius  solus  Joan- 
iies  in  Evangelio  suo  posuit ,  unquani  de  peciore 
ipsiiis  Doroini,  super  quod  discumbere  in  ejus  convi- 
vio  solitus  eral,  secretum  diviniuiis  ejus  uberius  et 
quodaoimodo  familiarius  biberet.  Unde  intelligi  da- 
tor,  si  diligenier  advertas,  tres  evangelistas  lempora- 
lia  facU  Doroini,  ei  dicia  quae  ad  inforroandos  mores 
^iiae  praesentis  maxiroe  valerenl,  copiosius  persecu- 
tos,  circa  iilam  activara  viiam  fuissc  vcrsjlos;  Jo:.n- 


Jn  princijfio  erat  Verbum^  quidquid  creaturarum 
quoJcunque  principium  habuit  ul  essel,  erat  lune 
Verbum  Dei,  per  quod  suiit  oronia.  Ideo  quater  dicit 
evangelisU,  erat,  eral,  erai,  erai,  ut  inielligeres 
oronia  lempora  praevenisse  coslernum  Deo  Pairi 
Verburo.  Alii  evangelistae  iuler  horoines  subito  app> 
ruisse  DeiFiliumdemonstrant;  beaius  Joannesapud 
Deum  semper  fuisse  deciarai,  dicens  :  Et  Verbun 
erat  apud  D^um.  Alii  euro  verum  bominem,  ille  ipsuai 
veruiii  confirmat  esse  Deuni,  dicens  :  Et  Deus  erat 
Verbum.  Alii  bominem  eiim  apud  homines  lempora- 
liter  coiiveriatum,  illo  Deuro  apud  Deuro  in  prindpio 
manentem  o>tendit,  dicens  :  Hoc  erat  in  principio 
apud  Dcum.  Si  cnim  superlus  principium  ad  raUeai 


€35  OED.£  YENERABILIS  OPP.  PARS  II. 

bom  carnero  racium  esse,  nec  Inmen  a  lenebris  com-  A 
prebensum  fuisse  testatur  :  primum  signum  ponens 
qood  in  nuptiis  fecit  Deus ,  ut  oslendens  qnod  erat , 
ipse  legentibus  demonstrarel  quod  ubi  Domiiius  in- 
f  itatur,  deftcere  nuptiacum  vinum  debeat ,  ui ,  vete- 
ribus  immutatis,  nova  omnia  qus  a  Christo  insti- 
tuuiitur  appareant.  Hoc  autem  Evangelium  scripsit 
in  Asia,  postea  quam  in  Paihmos  insula  Apocalypsin 
scripserat,  ut  cui  in  principio  canonis  incomiptibile 
principium  ingessit ,  eiiam  incorruptibilis  finis  per 
virginem  in  Apocalypsi  redderetur,  dicen:e  Ghristo, 
Ego  sum  «  et  u.  Hic  est  Joannes,  qui,  sciens,  soper- 


SEGT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  OoQ 

f  enisse  diem  recesi us  soi,  conyocatia  dlscipulis  tuit^ 
in  Epheso  per  mulia  signorum  experimenta  pro- 
mens  Ghristom ,  descendens  In  defossum  sepultara 
suae  locum,  Tacia  oratione,  positus  est  ad  patres  soos, 
tam  extraneus  a  dolore  mortls ,  qnam  a  cormptione 
carnis  invenitor  alienus.  Tamen  post  omnes  Evan- 
gelium  scripsit ;  et  boc  Virgini  debebatur :  quonrai 
lamen  vel  scripiorum  In  tempore  dispositio ,  vel  li- 
brorum  ordinatio ,  ideo  per  singula  a  nobis  non  ex- 
ponitur,  ut,  sitienti  desiderio  dilato .  et  quaerentltius 
fructus  laboris,  et  Deo  magislerii  doctrina  serveiur. 
Amen. 


BREVIARIUM   EVANGELII  D.  JOANNIS, 


1.  Pbartsseorum   Levitx    intcrrogant    Joanncm.  B 
Joannes  Jesum  videns,  Agnuni  Dui  dicii ,  et  Andreas 
Petro  diclt :  Invenimui  Mesiiam, 

2.  Jesus  ad  cocnam  de  aqua  vinuin  racit ;  de  leni- 
plo  ntimmobrios  ejicit  :  Solvite  hie  tempium  dicit. 
fficodcino  loquitnr  dc  bapiismo,  et  aliis  multis. 

3.  Jesus  in  Judoca  baptizai,  et  Joanoes  in  Euon; 
qui  et  dicit  Ciinstum  crescere,  se  autem  minorari. 

4.  Jesus  cuin  muliere  Samariiana  loqiiilur;  pro- 
plietam  in  palria  sua  sine  hunore  esse  dicit,  et  reguK 
fllium  a  morle  resuscitat. 

5.  Apud  nalatoriain  Belliesdam  Iriginla  et  orto 
annoruin  inrirmilaiem  hominis  sanal,  ac  ilicit :  Scru- 
temini  Scriptnrai;  et :  Si  credcretii  Btoyti,  crederetit 
forsitan  et  mihi. 

6.  Dc  quinque  panibus,  et  duobus  piscibus,  et  quod  G 
eniii  regem  facere  voluerunt.  Jesus  super  marc  am* 
bulat;  et  de  manna  et  pane  coelesii  loquitur;  ac 
recedentibus  ab  eo  discipulis ,  unum  cx  duodecim 
diabolum  dicit. 

7.  Sccnopegiorum  medio  die  resio  ascendens  io 
templiim  ,  docet  muhos ;  et  jam  de  turba  credentr- 
bos  idein  clainat:  Siquiisitit^  veniat  et  bibal.  Giim 
niinistris  el  Nicodemo  principes  contendunt.  Demu* 


liere  adultera.  Jesus  lumen  mundi  essese  pr.edlca(« 

8.  Jesus  de  se  interrogatus,  principinm  se  esse  ns- 
spondet.  Quod  omnis  peccalor  servussit,  et  quorl 
Jesus  aiite  Abraham  sit.  Gtecum  ex  nativiiaie  curar. 

9.  De  janua  et  ovili ,  pcr  dedicationem  deanibu- 
lans  iii  teinplo,  se  et  Patrem  unum  csse  dicit.  De 
Lazaii  resurrcciionc. 

10.  Maria  pedcs  Jesu  unxit,  et  capillis  suls  exter- 
git.  Jesus  super  asinum  seJet ;  ct  volentibus  Grccfi 
viJere  Jcsum  ,  loquitur  de  grano  frumenil ,  quod  in 
terrani  miititur.  Et  vox  de  coelo  ad' Jcsum  ,  el  quod 
muiii  ex  principibus  credidcrunt  in  Jesum,  sed  pro- 
pier  Pbarisicos  non  confiterenlur. 

it.  Pedes  discipuiorum  laval.  Dc  Judae  tradiiione» 
ei  Peiri  negaiione  prxdicit,  etde  dilectione  fratruin, 
et  qiioJ  ipse  in  Patre,  et  Pater  in  ipso,  et  de  obser- 
vaiidis  mandatis  Paracleti  Spiritus. 

ii.  De  vinea  et  palmitibus,  ei  de  difectione,  et  do 
proniissionc  Paracl:cti ,  ct  oinnia  Patris  sua  esse ,  et 
caelera  mandata. 

15.  Jesus discipulos  Palri  commendai.  Jesiis  a  Juda 
tradiiur.  De  allocntione  Filati  ad  Judasos  de  Jesa  et 
de  Baraliba. 

14.  Passlo  Ghristi,  et  sepuliura,  et  resorreciio  ejui« 


INCIPIT  EXPOSITIO. 


GAPUT  PRIMUM*  D 

Scire  debetis,  oninibus  divinae  Scripturae  paginis , 
merlto  evangelicam  exceilere  aucioriiatem,  quia  quod 
\t%  et  prophetae  ftiturum  praenuotiarunt ,  hoc  reddi* 
lum  atque  completum  ki  Evangelio  demonstratur; 
aique  iiiter  ipsos  Evangellorum  scriptores  valde  bea- 
lum  Joannem  In  divinorum  profunditate  mysterio- 
rum  emineniiorem  esse ,  quem  etiam  iraduni ,  sicut 
legitur  in  ecclesiastica  liisioria ,  usque  ad  ultimom 
pene  vitae  suae  tempus,  absque  uHius  Scriptur»  lndi« 
ciis  Evangelium  puro  sermone  praedicasse.  Si  quidem 
teoipore  dominicae  passionis,  resurreciionis  et  ascen- 
sionis,  usque  ad  ultima  Domiiiani  principis  lempora, 
per  aunos  circlier  sexaginla  et  quinqne,  absque  ullo 
Kribcttdi  aJmintcolo  verbum  Dei  prxdicabat.  At  ubi 


a  Domiiiano,  qiii  secundus  posi  Neroiiem  Ghrisiiane- 
rum  perseculor  exstitit ,  exsul  in  Paihmos  iiiissai 
est,  nacta  occasione  illius  pii  Patris  absentia,  irrum- 
pentes  in  Ecclesiam  baeretici ,  quasi  in  destitota  pa.- 
store  oviiia  lupi  ^  Marcion ,  Cerinthus ,  et  Ebion*» 
cxterique  Antichristi,  qui  Ghristum  fuisse  ante  Ma- 
riam  iiegabant ,  simplicilatem  Qdei  evangelicae  per- 
versa  maculavere  doctrina.  Sed  dum  ipse  post  oeci*- 
sionem  Domiliaiii ,  permitlenie  pio  princpe  Nenrair 
rediret  Epliesum  ,  compulsus  ab  omnibus  pene  inmt 
Asix  episcopis  et  multanim  Ecdeiiarum  legationi- 
bus ,  de  coaetema  Patri  diviniute  Ghriati ,    alliua 
facere  sermonem,  eo  qiiod  in  irium  Evangelisiaran 
scriptis ,  Matthaei,  vldelicet ,  Marci  et  Loeae ,  de  hu- 
kKanitate  rjns ,  ac  de  bis  qoas  per  hominem  g<*ssft, 


637  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIQ.  m 

guniciens  sibi  viJereotur  liabcre  lesUmooium.  Quod  A  oem  vero  facta  Domiiii  multo  pauciora  narranlero  , 


ille  se  non  aliier  facturum  respondit ,  niai  indicto 
jfjunio  omnes  in  commune  Dorainum  precarentur, 
ut ,  illo  donante ,  digna  scribere  posset.  Et  koc  lia 
pstrato  9  iiisiructus  revelatione  coclesti ,  ac  Spiritus 
rancii  graiia  inebrialus,  omnes  bxreiicorum  tene- 
bras  paiefacta  subito  verilatis  iuce  dispuiit ,  di- 
ceos  : 

Ih  prinelplo  erat  Verbum ,  el  Verbum  eral  apud 
Dmpn,  ei  Deu$  erat  Verbum.  Atque  cum  trium  Evan- 
leliorum,  Mattbxi,  sciiicet,  Marci  et  Lucae ,  ad  eum 
uotilia  perveiiera',  probasse  quidem  dicitur  fidem  et 
Tcritaiem  dictorum ;  deesse  tamen  vidit  arniua  re- 
rum  gestarum  bistoriae,  ea  maxime,  qu»  primo  pra- 
dicalionis  siix  (empore  Dominus  gesserai.  Cerium 


dicta  vero  ejus ,  ea  prsesertim  qux  Triniutis  imitt* 
lem,  el  vltae  aeieriiae  feliciiatem  insinuarenl,  diltgen* 
lius  el  uberius  conscribentero,  in  virtule  caotempla<- 
tiva  commendanda  suam  intentionem  atque  praedi- 
cationem  lenuisse.  Ute  est  si(|uidem  Joannes  unos 
ex  discipulis  Cbristi ,  quein  Dorolnos  de  fluclivaga 
oupiiarum  lempestate  virginem  vocavil :  cujus  virgi- 
nitali  in  lioc  duplex  (estimoninm  in  Evangelio  datur, 
quod  et  prae  caeteris  dilectus  a  Deo  dici(ur,  el  bnic 
matrem  suam  de  ibrono  crucis  commendavit  Deu< , 
ut  virgiiiem  virgo  servaret.  Qui  siugulart  privilegio 
meruit  caslitatis ,  ut  caeteris  omnibus  miraculoruni 
Cbristi  scriploribus  aliius  divinas  Majestaiis  siiunl 
caperel  ac  paieraccrel  arcanum.  Neque  enim  frusira 


esl  enim  quod  in  superioribus  Iribus  Evangeliis  baec  ^  in  coeiia  mystica  supra  prsctus  Jesu  recubuisse  per- 


videotur  sola  contineri,  quae  gesta  sunt  postquam 
Joannes  Oaptista  traditus  et  inclusus  cst  in  carcereiu. 
(Juia,  inquain,ab  bis  baec  videbantur  omissa,  rogadis 
diciiur  Joannes  apostolus  ut  ea  qiiae  pr;elerierant 
priores  anie  iraditionem  Joannis ,  Salvaioris  gesta, 
describeret ;  et  ideo  dicil  in  Evangelio  suo  :  Hoc  fe- 
eil  imiium  signorum  suorum  Jesus  (Joan.  ii).  Et  ilem 
iu  alio  loco  indicat  dicens :  Nondum  enim  Joanne* 
irai  missus  in  careerem  (Joan.  iii).  Ex  quibus  constal 
<]ood  ea  quae  antequam  Joannec  traderelur  a  Jesu 
fueraol  gesta  descripsit.  Sed  procul  dubio  roaxime 
divioitatein  Doroini  noslri  Jesu  Cbristl,  qua  Patri  esl 
a?qualis,  inlendit  declarare ,  eamque  praecipue  suo 
EvangeliOy  quantum  inter  bomines  suniccre  credidit, 


bibetur  {Joan,  xiii,  xxi),  sed  per  boc  verissime  do- 
cetur  quia  coelestis  liausium  sapientiae  caeteris  exccl- 
lentius  de  sanctissiuio  ejusdem  pectoris  fonlc  po- 
laverit.  (Jiide  et  merito  in  figura  quatuor  animalium 
aquilae  volanti  coinparatur.  Cunciis  quippe  avlbus 
aquila  celsius  volare ,  cunciis  aniroaniibus  clarius 
solis  radiis  inngere  consuevit  obtiitus.  Ita  bcatus 
Joannes  subliroius  aeternac  nativitatis  Christi  inysleria 
conspexit.  Ergoalii  evangeiistaeCbrislum  ex  teinpore 
naium  describunl,  Joannes  eumdem  in  principio  y.\m 
fuisse  leslatur,  dicens  :  In  principio  eral  Verbum. 
Quod  duobus  modis  intelligitur.  Nain  Pater  princi^ 
pium  est  :  qiiasi  dixisset,  in  Patreesi  Filius:  qnem 
Yerburo  nominavit  isie  evangelista.  Nec  nos  roovere 


eummendare  curavil.  Itaque  longe  a  tribus  superio-     debet  quod  In  sequentibus  bujus  Evangelii,  Judxls 


ribus  evangelistis  sublimius  elevatus  est,  ita  ut  eos 
qoodammodo  videas  in  terra  cum  Cbristo  bominecon- 
vofari,  iiluro  aulem  transcendisse  oebulam  quare  igi- 
iiir[F.,qua  tegilur]  omnis  terra,elpervenisseadliqui- 
dofflcceli  lumen,  undeacie  mentis  acuiissimaatquefl^ 
iiiissima  videret :  In  principio  Verbum^  Deum  de  Deo^ 
lumem  de  lumine,  per  quem  facta  sunt  omnia ,  et  ipsum 
agooscerel  carnero  facturo,  ut  habilarel  in  nobis ;  quod 
acceperil  caroem,  non  quod  fuerit  mutatus  in  carnem. 
Nisi  enim  carnis  assumptio  servata  Incommutabili 
divioiiate  facta  essel ,  non  diceretur  :  Ego  et  Pater 
unmm  sumus  (Jonn.  x).  Neque  enim  Pater  el  caro 
anuin  iunf.  El  boc  de  seipso  Domiiii  testimouiuro 


inlerrogantibus  quis  esset,  ipse  Deus  Dei  Filius 
respondit  :  Principium^  qui  et  loquor  vobis  (Joan. 
viii).  Si  eiiiro  Filius  principium  esl,  qui  liabet  Palrem, 
quanlo  facilius  Deus  Pater  intelligendus  csi  esso 
principium,  qui  babet  quidem  Filium,  cui  Pater  siif 
Filius  eoim  Pa(ri8  est  Filius,  el  Pater,  utiqne  Filii 
Pater  est,  ei  Pater  Deus,  sed  non  de  Deo  Deut; 
Filius  vero  Deus  de  Deo  est,  ei  Patcr  dicitur  luroen» 
sed  non  de  lumine  :  Filius  dicitur  lumen,  sed  lumen 
de  lumiue.  Sic  Pater  principium,  sed  oon  de  priO' 
cipio;  Filius  priocipium,  sed  a  principio  principium. 
Quod  eoim  erat  in  principio,  non  finitur  teinpore, 
iion  principio  praevenitur.  Si  vero  ad  creaiurarum 


lolus  idem  Joannes  comroerooravit.  Et:  Qui  mevidet,  d  ^^^  (emporum  velis  referre  principium,  qood  ail  : 


wiet  €t  Patrem  (Joan.  xiv).  Et  :  Ego  in  Patre^  et  Pa^ 
ter  in  me  est  (Ibid.).  Et :  Ut  sint  unum ,  sicui  et  no$ 
unum  sumus  (Jean.  xvii).  Et:  Qum  Paur  facit^  hcec 
et  Fiiius  eadem  faeit  similiter  (Joan.  v).  El  si  qua  alia 
suol  qoae  Cbristi  divioitatero,  in  qua  aequalis  est  Pa- 
ui,  recte  ioielligeutibus  intiroenl,  plenius  solus  Joao- 
iiei  in  Evangelio  suo  posuit ,  tanquaui  de  pectore 
Ipsiui  Doroini,  super  quod  discumbere  in  ejus  convi- 
vio  solitus  erat,  secretuiu  diviniiatis  ejus  ul^rius  et 
quodaoimodo  familiarius  biberet.  Unde  intelJigi  da- 
lar,  si  diligenler  adverias,  tres  evangellsias  teropora- 
lia  facta  Doroini,  et  dicia  quae  ad  inforroandos  mores 
^iiae  praesentii  maxime  valerent,  copiosius  persecu- 
tos,  circa  illam  activaro  viiaiu  fuissc  vcrsjtos;  Jor.n' 


Jn  principio  erat  Verbum^  quidquid  creaturarum 
quodcunque  principium  babuil  ut  esset,  eral  tuoe 
Verbum  Dei,  per  quod  suiit  omnia.  Ideo  quaier  dicit 
evangelista,  erat,  erat,  erat,  erat,  ut  iutelligeres 
omnia  tempora  praevenisse  costernum  Deo  Pairi 
Verbum.  Alii  evangelisiae  iuter  bomines  subito  app> 
ruisse  DeiFiliumdeuionsirant;  beatus  Joannes  apud 
Deum  semper  fuisse  deciarat,  dicens  :  Et  Verbun 
erat  apud  Deum.kUi  euro  verum  bominem,  ille  ipsuoi 
veruiu  confirinat  esse  Deuni,  dicens  :  £l  Deus  erai 
Verbum.  Alii  bominem  enin  apud  boiuines  tempora- 
liter  converialuin,  illo  Deum  apud  Deum  in  prinriplo 
nianentero  o>lendit,  dicens  :  Hoc  erat  in  prindpio 
apuU  Dcuni.  Si  cuim  superius  priocipium  ad  raucm 


»59  DEDiE  VENERABILIS  OPP.  PAUS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  610' 

referri  pUect,  el  lioc  sequens  principium  ad  cre9lu-  A  d^-  lumine,  irl  omnu  crederent  per  iilum,  Non  aH,  Ui 


ms,  intelllgiiur  aelernaliier  Yerbuin,  id  ett,  Filium 
Di'i,  esse  in  Paire,  et  onme  creaturarum  principium 
sua  cssentia  prxisse.  Alii  magiialia  qua!  in  honiine 
gessit  perliibent;  ilie  quod  omnem  creaturam  visi- 
bilera  per  ipsuin  Deus  Pater  fecit  docet,  dicens  : 

Omnia  per  iptum  facta  sunt^  et  sine  ipto  factum 
est  uiliiL  Si  enim  niliil  creaiurarum  sine  ipso  eat 
factum,  palet  prorecto  quia  ipse  creatum  non  est, 
per  qiicin  omnis  creatura  fact.i  est.  Et  ne  quis  audiens 
faclam  per  Dei  Fiiium  creatnram,  mulabilem  credat 
ejiis  volutitatem,  quasi  qui  subito  vellet  facere  crea- 
luram,  quam  ab  xterno  nunquam  ante  fecisset,  ma- 
nifeste  docei  evangelista  faclam  quidem  in  tempore 
ereaturam,6ed  in  aeterna  Creatoris  sapientia,quando 


omnes  erederent  in  illum.  Maledictus  enhn  homo  qu^ 
eonfidit  in  homine^  et  ponU  carnem  hrachium  suum^ 
(Jerem.  x\u) ;  sed  ut  omneSt  inquit,  erederent  per 
iUum,  boe  est,  ut  per  illius  tesiimonium  crederent  iii 
lueein,  quam  necdum  ^idere  noverant,  Dominain 
videlicet  Jesum  Christum,  qui  de  seipso  testalar : 
Ego  sum  lux  mundi;  qui  sequitur  me,  non  ambutatin 
tenebris^  sed  habebit  lumen  vilas  {Joan.  yiii). 

Non  erat  ille  lux^  sed  nt  testimonium  perhiberei 
de  htmine,  Erat  lux  vera^  qwB  illuminat  omnem  homi" 
nem  venientem  in  hune  mundum.  Et  sancti  quidem 
borojnes  lux  sunt  recte  Tocaii,  diceoie  ad  eos  Do- 
mino  :  Vos  estis  lux  mundi  {Matth.  v),  et  aposlolo 
Paulo  :  Fuistis  aliquando  lenebrce,  nunc  autem  lux  in 


et  qiialiscreareturysemperfuisse  disposilum,  et  hoe      Domino  (Ephes,  v).  Sed  multum  distat  inter  lacem 


csl  quod  ait : 

Quod  factum  est,  in  ipso  vila  eral.  IJ  est,  quod 
facsuin  in  tcmpore,  sive  vlvum,  sive  viia  cnrens  ap- 
paruit,  oroiie  hoc  in  spiritali  facioris  ratione  qnasi 
semper  vixerat,  et  vivit :  non  qiiia  coaeiernum  est 
Creatori  qiiod  creavit,  sed  quia  coxterna  est  ilK 
raiio  Toluntatis  sa.r,  in  qua  ab  aetcrno  habuit  et 
liahet  quid  et  quando  crearet,  qualiter  creatum  gu- 
bernet  iit  m:ineal,  ad  quem  finem  singula  quae  crcavic 
rcrdurat.  Ideo  ita  distinguendum  esi,  et  subinfe- 
reiulum  qiiasi  alia  voce  :  In  ipio  vito  erat^  quia  quid- 
quid  pcr  ipsum  factuin  esi,  etiain  in  ipso  vivil,  sicut 
ars  iii  animo  arliOcis  vivit,  licet  arca  vcl  aliud  aliquid 
ab  ipso  faclum  pereai. 

Et  vila  erat  lux  hominum.  Quo  verbo  aperte  doce- 
lur  quod  ipsa  vitdiis  raiio  per  quam  omnia  disposita 
suni  ei  reguntur :  non  omnem  creaturam,  sed  ratio- 
nabilem  lantum,  ut  sapere  possit  illuminat.  Ilomines 
namque,  qui  ad  imaginem  Dei  facti  sunt,  percipere 
sapientiam  possunt,  animalia  non  possunt.  Sed  ani- 
nialis  quicunque  esi  homo,  non  percipit  ea  qoae  siint 
Spiritus  Dei  (i  Cor,  v).  Unde  bene  cuin  dixisset :  Et 
vita  erat  lux  hominum^  subjunxit  et  de  his  qui,  ab 
huinanae  condilionis  honore  procul  recedenles,  com» 
paraii  sunt  jumentis  insipientibos,  et  similes  facti 
sunt  illis  (PsaL  XLviii),  atque  ideo  rectae  voluntalis 
luce  |trivaniur. 

Et  lux^  inquii,  in  tenebris  tucet^  et  lenebrce  eam  non 


qutt  illuniinatnr  et  lucem  quae  illiiminat.  Inter  eos- 
qui  participatione  vera!  lucis  acriplunt  ut  lu- 
ceaiit,  et  ipsam  lucem  perpeiuam,  qiiae  noii  solum 
lucere  in  seipsa,  sed  et  sua  prassentia,  quodcunque 
atiigeril,  illiistrare  suflicit.  Ad  cnjus  comparationem 
verae  lucis,  non  tantum  minores  quilibet  electi* 
vcrum  eiiam  ipse  Joannes,  quo  major  inter  natoa  mic- 
lierum  nemo  surrexit  {Math.  xi),  lux  non  esse  asse* 
rilar,  ut  videlicet  Christus  non  esse  (qaod  pniabatar)' 
monsiretur.  ille  enim,  ut  scriptum  est,  erat  lucemm 
ardens  et  lucens  {Joan,  v).  Ardens  scilicet  6de  ct 
dilectione,  lucens  verbo  et  actione.  Gratiam  vero 
lucit  pecioribus  infundere,  solius  est  ejus  de  qao 
n  dicitur  :  Erat  tuv  vera,  quoe  illuminat  omnem  hominemr 
tenientem  in  hunc  mundum.  Omnem  vidclicet,  qar 
il!uminatur,  sive  natnrali  ingenio,  sive  sapienU» 
divina.  Sient  enim  nemo  a  sefpso  esse,  ita  etiam 
nemo  a  (eipso  sapiens  esse  poiest,  sed  illo  illo- 
strantc,  de  qoo  scripium  est  :  Omnis  sapientia  a 
Domino  Deo  esi.  Ciijus  utramqae  naluram,  et  divi- 
nam,  videlicet,  qua  semper  ubique  totus  manet,  et 
humanam,  ex  qiia  in  tempore  natus,  loco  inclusus 
apparuii,  coiisequenter  evangelista  describit  diccDS  : 
In  mundo  erat,  et  mundus  per  ipsum  factus  est,  ei 
mundus  eum  non  cognovit,  In  propria  venit^  et  sui 
eum  nvn  receperunt,  In  mundo  quippe  erat,  et  mun- 
dus  per  ipsum  factus  esl,  qaia  Deus  erat,  quia  totus 
ubiquc,  quia  suae  praesentia  majestaiis,  sine  labortt 


romprettenderunt.  Lux  quippe  est  hominum  Christus,  D  regens,  et  sine  onere  continens  quod  fecit.  Et 


quia  omnia  quae  illuminari  merentur  corda  homi- 
iium,  Buae  praeseniia  cognitionis  illustrat.  Tenebrae 
auiem  st^Iti  suntet  iniqui,  quoram  ca^ca  prxcordia 
lux  a^ternae  Sapienti»  qualia  sunt  manifeste  cogno- 
scit,  quamvisipsi  radios  ejasdem  lucis  nequaqiiam 
capere  per  intelligentiam  possini,  veluti  si  quilibet 
raecus  juhare  solisoflTundatur,  nec  tamen  ipse  solem, 
cojus  luniine  perfundalur,  aspiciat.  Talibus  tamen 
divina  consuluit  misericordia,  qoaliter  pervenire 
possint  ot  lllam  Teram  ilucem  cernerent,  et  essent 
filii  liicis,  qui  fiierunt  filii  tenebrarum,  et  liujus  cogni- 
tionis  initium  fuit  quod  sequitur. 

Fuit  homo  missus  a  Deo,  eui  nomen  erat  Joannes, 
llic  icnil  in  (e$timoniumt  ut  testimonium  perhiberet 


dus  eum  non  cognovit^  quia  lux  in  tenebris  tueet^  e$ 
lenebrm  ean  non  comprehenderunl.  Mundum  namqut 
hoe  in  loco  dicit  bomincs  mundi  amore  decepios» 
atque  inhaereiido  creatorae  a  noscenda  Creaioris  sui 
majestate  reflexos.  In  prepria  venit^  quia  mundcv 
qaeni  per  divinitatem  fecii,  per  humanitaiem  natus 
apparuit.  /n  propria  venit^  quia  in  gente  Judaea, 
quarn  sibi  pras  caeteris  nationibus  speciali  griti» 
copulaverat,  incarnari  dignatus  est.  In  mundo  erg« 
erat,  et  in  mundum  venit  per  Inearnatioiiem.  Yenlrtf 
quippe  vel  abire,  humanitatis  est;  manere  et  esse, 
diviniiatis.  Quia  ergo,  cum  in  mundo  esaet  per 
divinitatem,  mundus  eam  non  cognovit  :  digQaioi 
est  venire   in  mundum  per  bumanitciem,  at  vel  sic 


(ilt  IN  S.  JOANNIS  EVANGCLIUM  EIPOSITIO.  6i| 

eum  munJus  cognoscerei.  5ed  videamus  quid  sequi-  A  Chrisii  po.sse  fieri,  dat  excmpltim  evnngelisla,  qui^ 
lur  :  Inpropria  venit^  el  $ui  eum  non  receperunt,  Qtiem 


enim  in  poieniia  Deilaiis  cuncta  crejntem  regcn- 
lemqoe  non  cogiioveranl,  ipsum  iii  caniis  inririni- 
late  mlraculis  cotuscanieni  recipere  nolucruni;  et 
quod  gravius  est,  tui  ettm  non  receperunt,  lioinines, 
scilicet,  qiios  ipse  crcavit.  Judxi,  quos  peculiarein 
'Sibi  elegerat  in  plebem,  quibus  suae  cfgniiionis 
revelaveral  arcanum,  quos  mirificis  patrum  gluhfl- 
eaverat  actis,  quibus  suae  legis  doclrinain  contulerat, 
es  quibos  ae  incarnatum,  ut  promiserat,  osieiidii, 
ipsi  eum  recipere  vcnientem  magna  ei  parie  recii- 
lamnt;  neque  enim  onines  recusarunt,  alioquin 
natlus  essct  salvus,  ei  supervacua  ejiis  cssei  lucar- 
natio.  Nunc  autem   mulii  cum  ex   uiroqce  pepulo 


et  ipse  Fiiius  Dei  bomo  fieri,  el  inter  (lamiues  liabi- 
lan^  dignatus  sif,  ut  bumanx  partireps  existendo 
fraglitalis,  lionuiies  divin»  virlulis  suao  douaret  cssa 
parlicipes. 

Et  Verbum,  inquii ,  caro  factum  ett,  et  habitavit  in 
nobis.  Quod  est  dicere :  Filius  Dei  bomo  fuctus  est^ 
et  iuier  liemines  cuiiversatus.  Solet  iiamque  Scri- 
ptura  mode  aiiimae,  luodo  carnis  vocabulo,  totutn 
^esignare  bominem.  Animae,  videlicet,  ut  scripluta 
est  :  Quia  deicendit  Jacob  in  jEgyptum^  in  animabu$ 
$eptungiiita  (Deut.  i).  C^irnis  vero,  ut  rursum  scri- 
ptiiiu  est  :  Et  videbil  omni$  caro  salutare  Dei  (Lnr. 
iii).  Neque  eniin  vel  aniniac  sine  corporibus  in  i4i)gy« 
ptum  descendere,  vei  c-nrn  siiic  aniuia  videre  aliquid 


non  credendo  respuerunt,  multi  crcdendo  recepe-  ®  potesi;  sed  bic  per  aniniam  lotus  boiii»,  ibi  signatur 


rant,  de  qoibas  evangelista  coiisequeuier  insinuai, 
^cens  : 

Quoiquoi  autem  receperunt  eum^  dedit  ei$  pote$tutem 

flio9  Dei  fieri^  iis  qui  credunt  in  nomlne  ejus.  Consi- 

deremns ,   fralres  cbarissimi,  qiiania  gratia  Redem- 

ptoris  nostri,  quam  magna  sit  multitudo  dulcedinis 

«jus.  Unlcus  ex  Palre  naius  esi,  et  noluit  remanere 

-niMis.  Descendil  ad  terram,  ubi  fralres  sibi,  qnibus 

regnam  Pairis  sui  dare  possei,  acqnirerel,  Deus  ei 

I)tfO  natas  est,  et  noluii  Dei  tautiim  Fiiius  manere, 

lioaiiuis  qooque  filius  fieri  dignatus  esi,  non  aroit- 

^ns  quod  erai,  sed  assumens  quod  noii  erat,  ut  per 

bac  hoiBiiits  in  Dei  filios  transferret,  glorixquc  su» 

ffaceret  coha;redes«  qui  quod  ipse   semper  liabebat 

^T  Daturani,  acciperent  per  gratiam.  Consideremus 

4|iianta  virtus  esl  fidei,  cujus  merito  polestas  datur 

■feomiuibus  filios  Dei  fieri.  Unde  bene  scripturo  est : 

-Qttia  justHS   ex  fide  vivil  (llabacuc  ii).  Vivil  enim. 

•iuitos  ex  fide,  non  ilia  qux  labiorum  lanturo  con- 

fessioiie  proferiur,  $ed  ea  quce  per  dilectionem  opera- 

tur  {Gaiai,  v).  Alioqui  fides  si  non  babebat  opera, 

mortoa  est  in  semeiipsa  {Jac.  ii).  NuUus  seipsum 

despiciaiy  nollus  de  sua  saluie  desperet.  Curemus 

miies,euremus  singuli,  ut  qui  eramus  longe,  merea- 

nior  fieri  prope  in  sanguiue  Cbristi.  Videamus  quod 

dieilur  :  Quolquot  receperunt  e»ni,  dedit  iHi$  polettao 

tem  fUio$  Dti  fieri.  Quotquot   (inquii)  receperunt. 

NoQ  €St  enim  peisonarum  acceptor  Deus  (Act»  s), 


percarnem.  Sic  ergo  boc  in  luco,  quod  dicitur  :  Et 
Verbum  caro  factum  e$t ,  nibil  aliud  debei  inielligi 
qoam  si  diceretur  :  Ei  Deus  bonio  facius  est,  car- 
nem  videlicet  induendo,  et  auiuiam,  ut  sicut  quis^iuo 
nusurum  unus  homo  ex  cariie  consiai ,  ei  aniina,  ita 
unus  ab  Incarnaiionis  letnpore  Cbristus  ex  diviuiiate, 
c  <rne  et  anuna  cunstci,  Deus  ab  aiierno  in  xtenium 
existcns :  verus  ut  erai,  bominem  ex  tempore  assu* 
nieus  iii  unitalem  sux  personx,  vcrum  quein  uon 
babueral. 

Et  vidimu$  glortam  eju$,  gloriam  quasi  Unigeniti  a 
Patr^^  plenum  gratiag  et  veritatis.  Glorium  Clirislly 
quam  anle  incarnati.metn  videre  nou  polerant  bomi- 
nes,  per  iiicarnationera  viderunt,  aspicientcs  t.uma- 
niiaicm  miraculis  resurgentem,  et  intelligcnies  divi- 
niiatem  intus  laliiantem,  iili  maxime  qui  ei  ejus  clia- 
ritaiem  aiite  passionem  transfigurati  in  monte  sancio 
contcmplari  meruerunt,  voce  delapsa  a  Deo  bujus- 
cemodi  a  magnifica  gloria  :  Oic  est  filius  meus  di' 
UciuSf  in  quo  mihi  eomplacui  {Mailh,  xvii),  et  post 
passiooem  resurrectionis,  ascensionisque  ipsius  gioria 
cotispecia,  Spiritus  ejus  sunt  dono  mirifite  lefecti 
{Act.  ii) ;  quibus  omnibus  maiiifeste  cognoverunt  quod 
bujusroodi  gloria  uou  cuilibet  smctorum ,  sed  illi 
soli  boroini  qui  esset  in  divinitate  uuigeiitus  a  Pa- 
tre,  conveuirel.  Quod  auiem  sequilor :  Plenum  gra- 
tias  et  veritati$  ;  gratij!  pleiius  erat  et  est  bomo 
Cbristus  Jesus,  cui  singulari  munere  pr«C£te:is 


led  in  omni  geiite,  qui  timet  Deum,  et  operatur  0  niorialibos  datom  est  ut  staiim  ex  quo  in  utero  Vir- 


pislitiam,  accepius  est  ilii.  Quo  autem  ordine  cre- 
deotes,  filii  Dei  possent  ficri,  et  quantum  baec  gene- 
ratio  a  camali  distet,  subsecutus  evangelista  designat. 
Qiit  Roti  ex  $anguinibu$  (inqoil)  neque  ex  voluniate 
tarms^  nequa  ex  voluntate  virt,  $ed  ex  Deo  nati  $unt. 
Camalis  quippe  nosira  singulorum  generaiio  ex  san- 
guiniboSy  id  esi,  ex  semine  marii  et  femin»,  a  com« 
iilesa  coojUfii  duxit  originem;  at  vero  spiritalis 
S|iiritiiS  saucti  graiia  ministratur ;  quam  a  carnali 
^■foens  Oominus  ait :  iVttt  ^Mit  renatue  fuerit  ex 
«9M  ef  SpirUUf  non  petest  introire  in  regnum  Dei. 
Qumt  nnium  e$t  ex  eearne,  earo  est ;  et  quod  natum  est 
tf«  SptrJlOy  $pirilu$  est  {Joan.  iii).  Verum  ne  quis 
litmiinem  dubitet  filium  esse   Dei,  et  cobxTedem 


ginis  conciperetur,  bomo  fieri  inciperet  verus  esse 
Deus.  Unde  et  eadem  gloriosa  semper  virgo  Maria, 
non  solum  bominis  Cbi  isti,  sed  et  Dei  |[enitrix  recte 
eredenda  etcouMtenda  esu  Idem  veritate  plends  erat 
et  est,  ipsa  videlicct  Verbi  divinitate,  quae  hominein 
Ulom  singulariter  electum,  cum  quo  una  persona 
Cbristi  esset,  assumere  dignatus  est :  non  aliquid 
suae  divinae  substaoiiae,  ot  hsretici  volunt,  in  f^cien- 
dani  bominis  nituram  commutans,  sed  ipsa  apud 
Patrem  iiianeus  totum  qiiod  erat,  totam  de  semine 
David  naturam  veri  bominis,  quain  nou  habebat  su- 
scipiens. 

Joannee  testimonium  perhibet  de  ipso.  Itcderoptoris 
nostri  praecursor,  testimouiutu  de  ipso  pe^bibeos 


\ 


««  DEftifi  YENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXECETICA  CENUINA.  644 

ceisiiiidineiD  humaniUlis  ejus,  pariler  ct  diviuitalis  A  rUm^  dimdem  singuiii  proui  vuU  </  Cer.  xn).  Qui« 


aelerniiatem,  manifesia  voce  pronuntiat. 

Clamat  enim  dieent :  Uie  erat^  quem  dixi  vobii,  qut 
pett  me  venturut  ett,  ante  me  factut  ett ,  quia  prior  me 
erat.  laeo  nsimque,  quoilat:  Quiposlmeventurutett^ 
erdinem  liumanae  dispensationis,  qnia  post  eum  natns, 
piist  eum  eliam  pnedicaturus,  bapiizalurus ,  signa  fa> 
cturus,  et  mortem  erat  passurus,  insinuau  In  eo  vero 
quoJ  subjungit :  Ante  me  factut  ett^  sublimitatem 
ejusdem  humanitalis,  qurc  cjeteris  omnibus  crealuris 
erat  merilo  praererenda ,  designat.  Qnod  enim  ait : 
Ante  me^  non  ad  ordinem  tcmporis,  sed  ad  distan- 
liam  perlinel  dignilaiis,  juxU  qund  de  Joseph  filiis, 
benedicenie  Jacob ,  scripium  est  :  Contiituitque 
Ephraim  ante  Manatte  {Gen.  xlviii),  ubi  recte  poiuit 


ergo  de  plcnitudine  Coiidiloris  nostri  non  quiddani, 
sed  qiiidquid  beni  habemus,  accepimus,  cureiiduia 
summopere  est  ne  qnispiam  de  sua  se  bona  aetione 
vel  cogiiatione  incautus  extollat,  ne  si  ingratus  lar- 
gitori  remanserit,  perdat  benum  quod  accepit*  Gani 
auiem  dixisset  evangelista  nos  omnes  de  plenitodlae 
Chrisii  accepisse^  conrestim  fubjunxit,  et  ait :  Grw' 
tiam  pro  graiia.  Ceminaro  ergo  not  gratiam  acoepitfe 
testatur,  unam  videlicet  in  praesenii,  alteram  vero 
in  futuro.  In  praesenti  quidem  fldem,  quae  per  dil^ 
ctionem  operatur  (Caf.  v) ;  in  futuro  autem  vilam 
a^ternam.  Fides  quippe ,  quae  per  dilectioaero  ope- 
raiiir,  graiia  Dei  est,quia  ut  credamus,  ut  diligamus, 
ui  operemur  boiia,  quae  novimus,  non  ullis  praice- 


dicercManasses  :  Quipotimevenit^anUmefactateit^  B  dentibus  roeriiis  nostris,  scd  ipso  largienle  percepi* 

iJ  cst,  qui  pesl  me  naiiis  esi,  potentia  me  regnanle 

ccssit ;  \Forte  regni  antecessit^  quemadmodum  Joan- 

iicsdc  Domino  :  Qui  pott  me,  inquit,  venturut  ett^  anie 

me  facius  etty  id  est,  qui  post  me  ad  pncdicandum  ven- 

turus  es(,  culmine  me  regni  et  sacerdotU  perennis 

aniccellit.  Quare  autem  is  qui  post  eum  venturus  crat, 

euni  dignilate  aulecclleret,  apcruit,  cum  subjunxit : 

Quia  prior  me  erat,  id  cst,  coxtcriius  ante  saecula 

Deiis  erat,  propterea  me,  licet  posterior  iialus,  gioria 

iii:tjest  tis  eiiam   in  asstimpla   bumaniiate  praeibit. 

Exposito  autem  evange!i>ta!  pnrcursoris  Doinini  (e* 

siiinonio,  qnod  de  i!lo  perhibuerit,  redit  statim  sas 

qtiuquc  asscrtioni  ,  quod  coeperat,  illi  testimonium 

d.re;  nain  scqtiitur : 


mus  qui  dicit :  Non  vot  me  clegitdt,  ted  ego  etegi  90$^ 
et  potui  vot,  ut  eatis^  et  fmctum  aferatit^  ei  «1  mtam 
propter  fidem^  dilectionem  ei  opera  bona  percipiatu 
(Joan*\x).  ifiterna  graiia  est,  quia  ne  a  bono  devie- 
mus  itinere,  ipso  duce  semper  opus  habcmus,  cni  di- 
ciiur  :  Deduc  m«,  Domine,  in  via  trMi,  et  amlmlabo  in 
veriiate  tua(Ptal,  lxxxv).  Notandum  estqood  quidam 
libri  habent :  Not  omnet  accejnmutde  plenitudiiu  ajiu^ 
et  graliam  pro  gratia,  Aliquid  prlmo  de  plenitiidiiie 
ejus  accepinius,  ct  postea  gratiam  pro  graiia,  id  esi» 
de  pleniiudine  cjiis  acct*pimus  remissionem  peceaio- 
ruin,  et  gratiam,  id  est,  vitaro  xternaro  pro  graiia 
Odci ,  qux  per  dilectionem  operatur.  Qtiae  omnia  ex 
P  uno  foiitc  plenitudinis  Christi  nobis  provetiire  certis- 
simum  est.  Quid  ergo  accepimus  de  pleniiudine  bo- 
nitaiis  illlus?  Ui,  stilicet,  remissioncm  peccatonioi, 
ot  jusiiflcemur  in  flde.  Insuper  quid?  Et  graiiam  pra 
graiia^  id  est,  pro  gratia ,  in  qua  ex  fide  vivinnis^ 
recepiuri  sumus  aliam,  quid  tainen?  nisi  gratiam, 
boc  est,  vliam  apteriiam.  Sequiiar : 

Qiiia  lex  per  Bloyten  data  ett^  gratia  ei  veriiat  pcr 
Jetum  Chritium  facia  eti.  Lex  quidein  per  lloysen 
data  est,  in  qna  quid  agendum,  quid  vitanduin  sic, 
coelesti  jure  decerniiur;  sed  quod  illa  prai>ce|iit,  nea 
nisi  gratia  Cbrisii  coniplctur.  Illa  siqoidem  nieii- 
strare  peccatnm,  jusiiiiam  docere,  et  transgreasorea 
sui  reos  ostendere,  valebat  :  porre  gratia  Clirisii 
diffusa  pcr  spiritum  charitatis  in  cordibus  Gdelioiii 


Ei  de  plenitudine  cjut  no*  omnet  accepimut  gratiam 
pro  yratia.  Superius  namquc  dixii :  Quia  Verbum  caro 
fattum  est,  et  habitavit  in  nobit,  el  vidimut  gtoriam 
f/MSf  gtoriam  quati  Unigeniii  a  Patre^  plenum  gratia  ci 
veritaie.  Quod  ciim  praocursor  quoque  ejus  testimonio 
CQiiflrmassel,  dicens  :  Hie  erat^  quem  dixi  vobit,  qui 
posi  nu  venturut  ett,  aiite  me  faciut  att ,  quia  prior 
me  erat,  rursus  ipse,  quod  coeperat  exsequitur,  di- 
cens  :  Et  de  pleidtudine  ejut  not  amnet  accepimuif 
graliam  pro  gratia,  Plenus  quippe  erat  Dominos 
Spirilu  sancto,  plenus  gratia  et  veriuite,  quia,  sicul 
Apostolus  ait,  /n  ipto  habitai  omnit  plenituda  divbn" 
ia.it  corporatiter  (Colott.  ii).  De  cujus  plenitudine 
no>  oiniics  juxta  moduiu  nostrae  capacitatisaccepimus, 
i\M\9  unicuique  iiottruin  data  est  gratia  secundum  men- T^f%c\i  ut  quod  lcx  praiccpil  implealur.   Uade  lllwi 


•urani  donatiomt  Chritti  (Epliet,  iv).  De  solo  iiamque 
licdiatore  Dci  et  hominuin,  homine  Jesu  Christo 
vcraciter  dici  poluit :  Ei  requieteet  tuper  eum  Spiri- 
tut  Domini^  tpiritut  tapientiit  et  intelieciut,  tpiritut 
conutii  et  fortitudiniSf  tpiritut  tcientias  et  pietalit^  ei 
replekii  eum  tpiritu*  timorit  Domini  (Ita,  xi).  Orones 
veto  saiicti  non  pleiiiiudinero  Spiriius  ejus,  sed 
de  plemiudine  ejut^  quantum  itle  donai^  aceipiunt^  quin 
aiU  per  Spiritum  datur  termo  Mpiea/ur,  alii  termo 
uieniiee ,  t^cmidtfm  eumdem  SpirUum,  aiteri  fidee  in 
eodem  Spiritu^  alii  gratia  tanitainm  t/i  iina  Spiritu^ 
alii  operatio  virtutum,  atii  propheAa^  alii  ditcretio  tpi* 
rituum,  atii  genera  lingiiarum,  alii  interpretatio  termo- 
»um,  lieec  autem  emnia  operatur  unut  atque  idem  Spi- 


quod  scriplnm  est,  iVait  coneupiteet  (Exad,  xi),  pcr 
Moysen  lex,  qnia  j«ibelur;  sed  per  Cbristara  fit  gra- 
lia,  quando  quod  jubetur  impletur.  Veriioi  msAem 
facta  ett  per  Chrittum^  quia  ambraro  babebat  les 
futuroruro  bonorum  (Ueb.  x),  non  ipsam  imagineai 
reruro;  el  sicut  alibi  dicil  Aposiolus  :  Omnm  tit 
figura  eonlingebani  iUit  (/  Cor,  x).  Sed  pro  anbra 
lucero  verilaiis,  pro  figura  legis  ipsan  iroagaem 
reruro,  quae  flgurabantur,  eshibuit  Cbrisios,  qoaMio 
data  Spiriius  gratia  apeniit  discipulis  sois  scaaOTi» 
ut  inteUigereiii  Scripiuras  (Lnc.  xxiv).  Les  per  Mo§^ 
ten  dala  ett^  cuiii  populus  aspersione  saiigitia^ 
agni  roundiiri  praccepius  est.  Gratia  H  veriime^  quae 
iii  luce  flgnrabatur,  pcr  Jetnm  Chritium  facia  ett^ 


M5  IN  S.  JOANNiS  CVANGELIUM  EXPOSITIO.  M 

t»m  ipie  pusus  tn  critcev  lavii  nos  a  peocatis  A  mus  in    vesiibus,    liaud  pulaiidus  etl  Deus,   (|ui 


nostris  in  saugnine  suo.  Lex  per  Mayitn  data  fsi» 
^in  populum  praecepiis  salolaribus  insiiluil,  si  lise 
•ervarel»  lerram  repromissionis  inlratunim;  el  in 
ea  perpeltio  \iclurum ;  sin  alias,  prosiemen  lum  ab 
koiie  praBdixil.  Grat*a  et  veritas  per  Jesum  Ckmtum 
fmeta  est ,  quia  daio  Spirilus  sui  dono,  el  lcgem  spi- 
riialiier  inielligi  ac  servari  posse  donavit  :  ei  eos 
i|Qi  aenrant  in  veram  coelestis  vil»  beatitudincin, 
.i|iiaai  terra  promiaaionis  signabat,  iniroducil.  Qu» 
ail  auiem  summa  graiix  ei  ▼eritaiis,  qu«  per  Je>uiii 
Cliristum  facta  esi,  cTangelisla  subdendo  inani- 
reatal. 

Deum  memo  tidit  unquam:  unigenitui  Fitius^  qui  est 
m  sinu  PatriSy  ipse  enarravit.  Nulla  etenini  grat  a 


huinanoruro  foriua  membroruni  compaginattis  uuia 
esl,  sic  sedcre  quemadmodum  cl  nos  ;  sed  quia  siiius 
noster  inius  esl,  more  nostro  loqtieiis  Scripiura,  iu 
siiiu  Patris  esse  dicii,  quem  iu  secreto  Pairis,  quo 
bumnnus  intuitus  perlingere  non  talei,  semper  ma- 
nenlem  vuli  inieiligi.  Nou  luiic  aulem  soluro  enarra- 
bit  unigenilus  Filius  Deura,  id  est,  aanclx  individo» 
Triiiitaiis,  quae  est  unus  Oeiis,  gloriam  maiiiresiabit 
bominibus,  cum  post  uniYcrsale  jndicium  omnes 
pariier  eiectos  ad  Tisionem  clariiatis  ejus  inducel ; 
sed  ei  quoUdie  narrai,  cum  singnlis  quibusqiie  fide- 
lium  perfeciorum  roox  a  carnis  corruptione  soiuiis 
iinplere  coeperii,  quod  proinisit.  Qui  dHigit  me^  diU- 
getur  a  Patre  meo^  et  ego  diiigam  emn,  et  mamifestabo 


^*     ««fva»     m.   H«ff  iw,      %fr9^     «ffwrfwvff»     &^uiia     ««tciiiiM      giti»a  .» -    —      —    -  — '  "   — -—,    ..  «^»   ■■.■•j^wr»   »■•«■.,«,»    rriHf«i|c«»iMrv 

Dajor  hominibus  dari,  niilla  verilas  altior  potesl  ab      nieipium  iUi  (Joan.  ziv).  Meipsum,  inquil,   niauife- 

■ * r( ^ ■  -        •  «  •  w        •a^a  Al>*l>A     «flll  AAtrkaB>l>a>«     ^^^i^         ..«       ^.. i  ..  ^ 


iMNninibuscoguosci,  qunin  ea  de  qua  unigeniius  Dei  Fi- 
liassnis  fidelibus  narrans  :  Beaii,  inquit, inuiidocor(/f, 
fMiU4mi  t>st  Deum  videbunt  {Matth.  t),  et  de  qiia  Pa- 
tri  snpplicans  ail :  Htecest  auiem  vitamerna,  ut  cognos- 
emmt  taverum  et  unum  Deum^  etquem  mimiiJesumUm- 
Umm  (Joan,  zvii).  Qux  nirnlrum  beaii^simn  perceplio 
gratiae  el  veritaiis,  quoniam  in  liujiis  sxculi  Tita 
tleri  non  polesl,  recie  diciiur  :  Deum  nemo  vidit  k/i- 
fHAM,  id  esl,  nemo  corruptibili  adhuc  et  moilali 
carne  drcamdaius,  incircumscriptam  divinilatis  po- 
test  lncero  inlueri.  Uude  manifeslius  dicit  Aposto- 
Ins  :  Quem  nemo  vidit  homtnum,  nec  videre  potest 
(/  Ttm.vi).  Nemo  enim  bominam  Deus,  nemoeslhu- 


slabo  dilectoribus nieis,  ut  quim  iu  sua  cognciverunt 
morlalem,  in  niea  jam  me  natura  Pairi  ei  Spiriloi 
snncio  videre  possiut  acqualein. 

Uoc  est  testimonium  Joannis,  cl  cnnfera.  Ex  his 
verbis  Joannis  humilitas  commeiidaiur,  qui  cum 
lanlap  virlulia  essel,  ut  Chrisius  credi  |ioiuissor, 
elegit  solide  subsisiere  in  se,  ue  buniana  opinione 
raperetur  inaniter  siipra  se. 

Nam  confessus  est,  et  non  negavit;  confessits  est, 
Quia  non  sum  ego  Christus.  Sed  quia  dixit  iton  sum, 
iiegavit  quod  eral,  ul  veritalem  loqucns,  ejus  iiiem- 
brum  fieret,  ciijiis  iiomen  slbi  falaciler  nou  usur- 
paret.  Cum  ergo  non  vull  aperle  nomeu  Cbri^-ti,  fj. 


Bano  adhue  habilu  aggravaliis,  humana  conversaiio-  r  ^'"^  ^^'  merobrum  Chrisii,  quia  dum  iiiririniiatem 
■^^  cadocus.  Ilinc  esi  enim  quod  Moyses,  qui  Dcum,      «t"*l"it  humililer  agnoscere,  illiiis  celsiiudincm  nie- 

ruit  veraciier  obtinere.  Quisnam  bii.  coi.iinno  cx- 
piimil,  duin  subjuiigit : 

Ego  vox  elamanlis  in  deserto.  Scilis  quia  unigeni- 
lui  Filius  Yerbum  Palris  vocatnr,  Joanne  aftestanle, 
quia  ail :  In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat 
apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbum.  Ex  ipsa  veslra 
lucuiione  cognosciiis,  quia  prius  vox  sonai,  ui 
verbum  posimodum  possit  audiri ,  Joannes  ergo  vo- 
cem  se  esse  asserii,  qula  verburo  praecedii.  Adventum 
iiaqae  dominicam  praecurrens,  vox  dieitur,  quia 
per  ejus  ministeriam  Pairis  Yerbam  ab  omnibus 
anJiiar.  Qui  eiiam  in  deserio  claniai,  quia  dereli- 
ciae  ac  destiluiae  Judxae  solalium  redempioris  an- 


^uem  in  angelo  vidcbal,  in  ipsa  ejus  natura  vidcre 

de^iderans,  orabal  :  Si  inveni  gratiam  in  conspectu 

rns,  &stemde  mihi  gloriam  luam  (Exod,  xxxiii).  Audi- 

vit  :  ffom  poteris  videre  faciem  meam ;  non  enim  vldebit 

me  kimo^  et  vivet  (/6fd.).  Qiia  aiiiero  raiione   ad 

tisionem  incommutabilis  el  xlerni  luminis  perveniri 

debcni,  evangelisu  consequenler  exposuii,  dicens  : 

Uni^f  Jtllni  Filius^  qui  est  tn  sinii  Patris,  ipu  enarravU, 

coi  sinile  esl  quod  ipse  Dominus  ait :  Nemo  venit 

s4  Palrem  min  per  me  (Joan.  xiv),  el  alibi.  Nemo 

no^  Ft/tiim,  ntst  Pafer,  neque  Patrem  qui$  novit, 

•tii  FiUms,  et  eui  voluerit  Filius  revelare  (Matth.  zi). 

l|isios  qaippe  duciu  ad  Patrero  venire,  ipsius  roagi- 


Herto  Patremet  FiliaronecnoneiSpirilumsanctum  D"""*'*^*  ^"'^  ^"^'°   clauiet,  insinuat  curo  sub- 
^ooffl  Deam  ae  Dominum  nosse  debemus,  quia  ni-     J^i^Sl^ ' 


mifmm  ip^  bomo  faclus  pro  nobis,  in  hominis  lia- 

teio  loqiiens  nobis,  qnid  de  sanciae  Triniiaiis  uniuie 

i^ecie  sentiendnm,  qiialiter  ad  ejos  conlemplationem 

Adelibos  properandum,  quibos  actibos  ad  hanc  sit 

iaenreiiieiidam,  clara  loce  revelavit :  ipse  sacramcn- 

tis  soae  Ineamationis  nos  imbuens,  sui  nos  spiriius 

^liarisaiatilius  nnclificans,  at  ad  banc  venire  valea- 

^osadjorat.  Ipse,  peraeio  in  bomiuis  forma  judido 

Mfiislmo,  ad  tisioncro  nos  divinae  Majesiaiis  su- 

^imller  Iniroducei,  atque  arcana  nobis  regni  coelc- 

otts  mirabililer  enarrabil.  Sane  quod  ail  :  Qui  est  in 

k     awni  Patris^  in  secreto  P-tris  provcrbialiter  esl  co- 

\    l^audos.  In  simililudinem  enim  sinus,  quem  babc- 

1 


Dirigite  viam  Domini,  sicut  dixit  Isaias  propheta. 
Yla  Domiiii  ad  cor  dirigitur,  cum  ad  praecepium 
tiu  praeparatur.  Unde  scriptum  est :  Si  quis  dUigU 
me^  sermonem  memm  servabit ;  et  Pater  meus  diUget 
eum^  et  ad  eum  oenimics,  et  mansionem  apud  eum 
faciemus.  Qoisquis  ergo  in  soperbia  meoiem  ele- 
vai,  qoisquis  avaritiae  xstibos  anbelal,  qQisqois  se 
luzuriae  inquinationibos  poiluii,  cordis  osliun  coii- 
tra  veriuiem  claodit,  ne  ad  se  Dominos  venlal, 
claustra  animi  seris  viiiorom  damnat.  Sed  adhuc, 
qui  missi  sunt  perconUniur. 

Quid  ergo  baptiias,  si  tu  non  es  EUas,  neque  Ckri^ 
stus,  neque  propheta  f  Qaod  qoia  non  slodio  cogtio^ 


«47  hEDJE  YENEHABILIS  01?.  PARS  ir.  SECT.  I.  —  EXEGCTiCA  CCNIINA.  GiS 

fcendflB  veritalis ,  seJ  maliiU  ezerceiid»  acmiilaiio-  A  calceamenli  ejus  non  valet,  quia  lucamationb  mj- 


1118  diciiar,  eTangelisla  lacite  innoiuit,  com  lub- 
{iinxil,  dicens  : 

Et  qtd  ndsii  (ueranl^  eranl  ex  Pharisant,  Ac  si 
aperie  dicat :  llli  Joannem  de  suls  actibus  requirunt, 
<]ui  dociriiiam  nesciunt  quxrere,  seJ  iiividere.  Sed 
sanctiis  quisque  eliam  cum  perversa  mente  requiri- 
lur,  a  bonitatis  suae  siudio  non  mulatur.  Unile  Joan- 
nes  quoque  ad  verba  invidi^c  praedicamenta  respon- 
dit  vittf!.  Nain  prolinus  adjungit : 

Ega  bapttM  in  aqua,  medius  aulem  veitrum  sleffl, 
quem  vei  ne$ciii$.  Juannes  iion  spiritu,  sed  aqua,  ba- 
plizatorum  corpora  iavat,  scd  lamen  per  veaiam 
DOn  lavat.  Cur  crgo  baptizal,  qiii  peccala  per  ba- 
ptisma  non  relaxat?  nisi  ut  praecursionis  suae  ordi- 


sierium  nec  ipse  iiivesiigare  sufficii,  qui  liaiie  pro- 
pbetiae  spiritu  agnovit.  Quid  est  ergo  dicere :  Nm 
sum  dignui  solvere  corrigiam  cakeamenli  ejue^  vm 
aperle  et  humiiiler  suam  ignoraniiam  profiteri?  Ae 
si  aperle  dicat :  Quid  mirum,  si  milii  ille  praelaloa 
esi,  qiiem  post  roe  quidem  naium  considero»  aed 
nativitatis  ejus  mysteriuin  non  apprebendo. 

Hicc  in  Beihania  fucia  sunl  iram  Jordanfm^  uH 
eral  Joaunes  bapiizans.  Bene  praeeursor  Domini  bo*^^ 
siri  iu  Deiliania  dicitur  baptizasse ;  nam  Beibaoia 
domus  obedieniiae  inlerpreiatiir ,  iit  demonstraret 
l*er  obcdieiiliam  fidei  omnes  ad  Cbristi  bnptisma  de- 
berc  pervenire.  Sicut  euiin  Magis  maudatuui  eai  per 
aliam  viain  revcrti  in  patriam  (l/aH/i.v),  iia  nobis 


uem  servans,  quia  nascilurum  nascendo  prxveue' B  pi^ecptumest,peraliainadparadi$i  gaudia'per?entre; 


rat,  Laptizatiirum  qunque  Dorainum  baptizando  pras- 
veniret;  et  qui  praBdicando  Tactus  est  prxcursor 
Cbristi,  bapiizando  eiiam  praecursor  ej«9  fierettmi- 
iatioiie  sacramenii.  Qui  ioler  hacc  mysteriijm  rc- 
deinptoris  nosiri  anuuiiiians,  bunc  in  medio  horoi* 
num  et  sielisse  asserit,  et  nesciri,  quia  per  canicm 
DominiJS  apparens,  el  visibilis  stetit  corpore,  el  iii- 
visibilis  majeslate.  De  quo  eliam  subdil : 

Qui  post  me  venit^  ante  me  [actus  esl.  Sic  namque 
dicitar  anie  me  faclus  est^  ac  si  dicalur  ante  positus. 
Post  me  ergo  venit^  quia  poslmodum  natus;  cnie 
auiem  [actus  esr,  quia  mibi  pra!laius.  Sed  haec  paulo 
supcrius  dicens,  etiam  praelationis  causas  aperuil , 
cnm  subjunxit :  Quia  prior  me  erat.  Ac  si  aperie  di- 


nam  iiostri  paieutes  per  inobedientiae  culpam  inde 
cjecti  sant ;  iios  vero  per  obedientiae  bouum,  et  |ier 
obscrvaiioncin  roaiidatorum  Dei  adaBiernaoi  beaiitu- 
dinis  paradisum  pervcnire  debemus. 

Aliera  die  vidit  Joannes  Jesum  venientem  etd  $ۥ 
Joannes  interpretaliir  gralia  Domini.  Allera  dtes  po- 
pulo  Chrisliano  est  sub  graiia,  qui  preiioso  nngaine 
Chrisli  redemptus  est.  Altera  dies  fuii  populo  prierf 
sub  lege,  qui  mystico  sanguine  agni  redemptas  esi  a 
servitute  iEgyptia.  Ille  agnus  significabai  isiani 
Agnum  quein  prssentem  bealus  Bjpiiaia  digilo 
ostendebat ,  dicens  : 

Eece  Agnus  Dei,  Ecce  innocens,  et  ab  omnl  pec- 


.     ,   t  .'  .  C  calo  immunis,  ut  pote  qui  os  qnidem  de  ossibus 

cat  :  Inde  me  eiiam  post  naius  superai,  quo  eum  ^^*  .  ..  ...       ^ 

Adaro,  et  carnem  de  carne  Adam,  sed  nullam  de 

carne  peccatrice  traxit  roaculam  culpae. 


nativilalis  sux  lempora  non  angustanl.  Nam  qui  per 
inatrcin  in  temporc  nasciiur,  sinc  tempore  est  a  Pa- 
Ire  genitus.  Cui  quaniae  reverentiae  buuiiliiaicm  de- 
l>eal,  sii»Jendo  njanifestat. 

Cujus  non  $um  dignu$  solvere  corrigiam  caUea» 
menti.  Mos  apud  veteres  fuit  ut  si  quis  eam  quae  sibi 
competeret  accipere  uxorem  nellet,  ille  ei  calcea- 
meiituin  solveret,  qui  ad  banc  sponsus  jure  propin- 
quitaiis  veniret.  Quid  igilur  inter  homiuea  Cluristiii, 
nisi  sanciae  Ccclesiae  sponsus  apparuit?  De  quo  ei 
ipse  Joannes  dicit :  Qtit  habei  sponsam  $pon$u$  e$t 
{Joan,  iii).  Sed  quia  Joannem  horoines  Christom 
esse  pulaverunt,  quod  idein  Joannes  negat,  recle  ae 


Ecce  qui  toUit  peccata  mundi.  Ccce  qui  justos  in- 
ter  peccatores,  miiis  inier  impios,  boc  est,  qiiasi 
agnus  inter  lupos  apparens»  eiiam  peccatores  et  im- 
pios  justificandi  habel  potestatero.  Qaoroodo  auiem 
peccaia  muudi  tollai,  quo  ordine  jusiiflcei  iropios 
apostolus  Petrus  ostendil,  qui  ail  :  Non  corruptihili' 
bu$  argento  vel  auro  redempti  esti$  de  vana  ves/re 
convertalione  paternce  traditionis^  $ed  prelio$o  mm- 
guine  quasi  Agni  incohtaminati  et  immaeulati  Jesu 
Christi  (I!I  Petr.  \).  Sequitur  Joannes  testimoniam 
perhibens  de  Doinino. 


indigiiuro  esse  ad  solveudum  corrigiaro  cjus  calcea-  ^     Uic  est  de  quo  dixi :  Post  me  venit  ttr,  qui  ants 


M 


menti,  denuntiai.  Ac  si  aperle  dical :  Ego  Redero- 
ptoris  vestigia  denudare  non  valeo,  quia  sponsi  no- 
meu  mibi  in  roerilis  nou  usurpo.  Quod  tamen  in- 
lelligi  et  aliler  poiesi.  Quis  eiiim  nesciat  quod  cal- 
ccaroeiita  ex  mortuis  animaUbus  fiant?  Incarnatua 
vero  Doroinus  venieiis ,  quasi  calceatus  apparuit , 
qui  in  divinitate  sua  morticina  corruptionis  nostrie 
assuropait.  Sed  biijus  lacarnationia  mysierium  hu- 
nianus  oculus  penetrare  non  sufficii.  Investigari 
eiiim  nullaienus  potest  quomodo  incorporalur  Ver- 
buro,  quomodo  vivificatur,  Spirilu  inlra  uterum  roa- 
tris  aniroaiur ;  quoroodo  is  qui  iniiium  non  babel,  et 
eiisiit»  et  concipilur.  Corrigia  ergo  calceamenti  est 
iigaiura  roysterii.  Joannes  ita  jiie  solvere  corrigiain 


factus  esty  quia  prior  me  erat.  Post  me  venit  mTf  qiii 
post  nie  natus  est  in  mundum ,  post  me  praedicare 
incipiet  niundo.  Qui  ante  me  factu$  e$t^  qut  me  po- 
tenlia  majestatis  tantum,  quantiiui  praeconem  jadex; 
quanlum  sol  Luciferum ,  licet  |)OSi  apparens  anle- 
ceilit.  Qida  prior  me  erat,  quia  tn  principio  erat  Yer- 
bum,  et  Verbum  erai  apud  Deum^  et  Deu$  erat  Yer* 
bum.  Po$t  me  venit  vir^  tempiis  humans  nativitaiis 
designai,  in  qua  Joanne  posieriorero  Christum  intel- 
lige.  Qui  ante  me  factu$  est^  primaluro  regiae  polesia- 
tis,  quo  etiaro  angelis  prxsidet,  intuore.  Quia  prior  M 
eraf,  xteinitatis  divinae  majestatero,  qua  i*atri  esi 
aequalis,  inlellige.  Post  tne  venit  vtr,  ^ut  ante  «< 
facius  es\  qu\a  prior  me  erat,  Post  me  venithumani 


«49 


IN  S.  JOANMS  EVANGkLlUll  kXPOSIilO. 


6'0 


Ule,  qui  ideo  prapcellit  dignilale,  quin  prior  me  erat  A      Sed  qui  m'nU  me  baptizare  i/i  0711.1,  ilU  mifn  dixit  : 


digniiaie. 

Et  ego  neiciebam  eum,  inqiiit.  Certum  esl  qiiia 
sciebal  Dnminum  Juannes,  cui  lestimonium  perlii- 
bere  missus  est,  quem  judicem  omnium  Tentiirum 
prsdic^ibal,  dicens  :  Cujus  ventilabrum  in  manu  sun^ 
a  permundabit  aream  suam  (Luc.  iii).  A  qiio  Spiri- 
l«ni  sanctum  dari  debcre  lestabntur  :  Ipse  vos  ba- 
ptiMobit^  inquiens,  Spiritu  sanclo  (Matlh,  111),  a  quo 
leipsom  ablui  desiilerab^l,  dicens  :  Ego  debeo  a  te 
b^ptUnri,  ei  tu  venis  ad  me  (lbid,)'i  Qtiomodo  ergo 
dicit :  Et  ego  nesciebam  enm,  nisi  quia  eum  qiiem  el 
inte  noveral,  perfectius  jain,  cum  baplizaretur, 
ag novii ;  qiiem  mundi  Salvatoieui  et  judicem  nove- 
nly  hujus  poientiam  majestalis  allius  Spiritu  san- 


Super  quem  videris  Spiritum  detcendentem,  el  maneu- 
tem  super  eum^  hie  est^  qui  bapHzai  in  Spirilu  san- 
cto.  Baptizat  Dotniiius  in  Spirftu  sanclo,  per  Spiri- 
tiis  sancti  gratiam  peccala  dimitlendo.  Sive  euim 
ipse  aqua  aliquos  discipnlorum  suoruin  priinut  ba- 
plizaveril,  per  quos  ad  cxteros  fideies  bapiirmi 
rivus  profluerei,  eosdem  eilam  Spiritu  baptiribat  , 
peccala  lllis  relazaudo,  et  Spiriius  sancti  dona  mi- 
nisiraiido.  Sive  fidcles  ejus,  invocato  nomine  ipsius, 
aqua  baptizent  eleclos,  ei  cbrismate  sancto  pcrun- 
gant,  eosdem  nibilominus  ipse  Spiritu  sancto  ba- 
piizal,  quia  iiemo  praeter  ipsum  peccaiorum  nexus 
solvere,  et  Spiritus  sancti  valet  dona  Iribuere.  Sed 
diligentius  intuendum  est,  quia  cum  dizisset,  su^er 


eto  Sttper  eum  desceiidenie  cognovii?  Neque  eiiim  ^  quem  videris  Spiritum  descendentetii,  adJidil,  ei 


dnbitandum  est  qiiin  beatus  Joannt^s,  cum  Spirilnm 
Mnctom  licet  corporali  specie  videret,  cum  vocein 
Patris  licet  corporaliier  sonantem  metuisset  audire, 
muUum  ez  boc  visu  ct  auditu  profecerit,  multum  de 
^ivinx  pietaiis  ezcellentia,  revelaiis  oculis  mentis, 
adentiae  coeleslis  acciperci,  »deo  ut  coinparatione 
inleliigenii»,  qiia  lunc  illustrari  coppil,  ealenus  il- 
liiin,  qaantus  esset,  oinnimodis  sibi  videretur  igno- 
rasse.  Qiii  te»iimonium,in  qiiod  iuissus  est,  Domiiio 
diligenier  perbibcns,  adjungit : 

Std  ut  manifestetur  in  Israel^  propterea  vetd  ego  in 
mqua  buptitans.  Quod  est  aperie  dicero  :  Non  ideo 
Teiii  in  aqua  bnpiizans,  quia  peccata  mundi  bapti- 


manenlero  super  eum.  Et  in  sanctos  eniro  ejus 
Spiritus  descendit;  verum  quia  quandiu  sunt  in 
corpore,  peccato  carere  nequeunt,  qui  coBlestium 
conlemplationi  semper  oculum  meniis  inleidere 
non  sufQciunl,  sed  ssBpius  hunc  ad  lerren»  curam 
conversalionis  inflectnnt,  in  eorum  procul  dublo 
cordibus  Spiritus  aliquando  Tenit,  aliquaiido  rece- 
dil.  Unde  dictum  est  :  Spiritus  ubi  vuii  spirat ,  $t 
vocem  ejus  audis,  sed  neicis  unde  veniatf  n  quo  ra- 
dat  (Joan.  111).  Venit  quippe  ad  sanctos,  et  ab  eis 
vadit  Spiriius  sancius,  ut  quem  semper  babere  ido- 
nei  non  sunt,  ejus  per  lempora  reiieuntis  crebra 
luce  reftciantur.  In  solo  anlem  medialore  Dei  et  bo- 


sando  loilere  possim,   sed  ut  eum  baptizando  ac  ^  minum,  bnmine  Jesu  Cbrisio,  Spiriius  perpetuo  ve- 


praedicando  roanifeslarem  populo  Isracl,  qui,  in  Spi- 
rtto  sanclo  bapliz»ns,  ad  tolleiida  peccata  non  so- 
lum  Israel»  sed  et  loiius  mundi,  si  ei  credere  volue- 
rinty  idoneus  esl.  Propierea  veni  ego  in  poeniien* 
liaro  baptiuns,  nt  sic  baplizando  illi  viain  psrarem 
qoi  baptizaret  in  remissiouein  peccatorum. 

Et  testimonium  perhibuit  JoanneSf  dicens  :  Quia 
tMt  Spirilum  descendentem  qitaii  eolumbam  de  ccelo,  et 
MMttl  »mp€r  eum.  Bene  in  colnmbae  specie  descendit 
tnper  Doniinom  Spiritus,  ut  discant  fideles  non  aii- 
ter  se  membra  eju>  fieri,  non  aliier  ejus  Spiritn  pos^e 
repleri,  nisi  simplices  fuerinl,  nisi  veram  cum  fratribns 
haboerint  pacem,  qnam  significant  oscul;i  columlia- 
mm.  Ilabeni  auiem  oscula  el  corvi,  sed  lanianl,quod 


raciter  manet,  in  qiiu  nec  sordidae  cogitationis  nia- 
culain,  quam  rcfugerel,  ullam  invenil.  Maiisit  autpm 
tolus  in  iilo,  non  ex  eo  solum  lempore  quo  hunc 
Joaunes  super  eum  vidit  descendcntem,  sed  ex  quo 
bomo  fieri  incipiens,  ejus  minislcrio  ei  opere  con- 
ceptus  csl  IJcirco  autem  super  enm,  in  quo  sero- 
permanebal,  baptizaiom  descendere  oslenditur,  uiet 
B.iptista  ipse  celsius  j:im  quem  prxdicarel  agnosce- 
rei,  el  iredeniibns  darelur  iiidiciuin,  nequaqnam  se, 
nisi  baptizaios  aqua,  Spiritusejusdem  possc  bapti^m.! 
mereri.  Uuaerendum  est  interea  quomodo  specialc 
Filium  Dei  agnoscendi  signum  fiieril,  quitd  8ui»er 
eiim  dcscenderit  et-  manserit  Spiritus,  cura  eiiam 
discipulis  ipse  promittat  enm,  dicens  :  Ego  rogaba 


eMomba  omnino  non  facit,  significanies  eos  qni  lo-  r^  Pa^rem,  et  alium  Paracletum  dabU  vobis,  ut  maneat 


Hoonior  peceni  cum  proximo  suo,  mala  antem  in 
corMvs  eoruro  (Pm/.  xxvii).  Colunib»  autein  na- 
tora,  qos  laniatu  iunoccns  esi,  illis  apiis^ime  con- 
groit,  ^i  p;»cem  sequontur  cum  omnibus  et  sancii- 
«oniaro,  soHlciti  servare  unitalem  Spiritus  in  vin^ 
cdIo  poci4  (Ephe$.  iv).  Alque  ideo  Spiritus  in  co- 
lomba  descendendo,  non  suam  lanlummodo  vel  ejns 
&«perquem  descendit  innocenliam  siinpliciialcniqne 
de^lgnat,  sed  eorum  xqiie  qni   seniiunt  de  illo  in 

lionitate,   et  in  siniplicilaie   cordis  quxrunt   iilnm 

(Sop.  1). 
^•1  egOj  inquil,  netciebam  eum.  Snhauiii,  lain  sub- 

liHler,   quam  in  Spirito  in   eum  dcscendciiic  co- 

|Bovi. 

PATaOL.   XCIl 


vobiscum  tn  eeternum^  Spiritum  vmtatis  (Joan.  ziv). 
Et  piulo  po«>l  :  Quia  apud  ros  manebily  et  iii  ro^ti 
eril  (ibid.).  Si  eniro  apud  servos  Dei  elecios  maiiet, 
ct  in  illis  erii  Spirilus,  quid  roagni  est  filio  Dei, 
quod  in  ipso  manere  Spiritus  asiruaiur  1  Notandum 
ergo  qnod  semper  in  Domino  manserit  Spiriius  sin- 
ctus ;  in  sanctis  autem  boroiuibus,  quandiu  mortale 
corpns  gestaverint ,  partim  maneai  in  vternum* 
partini  reiiilurus  recedat.  Manel  quippe  apiid  eos, 
ni  bonis  insisiani  aclibus,  voluniariam  pauperlaiem 
diligant,  niansuctudinein  seqnantur,  pro  xternorum 
desiderio  lugfant,  esuriant  et  sitianl  justitiaro,  mi- 
sericordiJin,  mniidiliam  cordis,  el  tranquillilalem 
pacis  ampleciaiiiur  ;  seJ  ct  pro  observationeju.^tiiia: 


651 


DEDiE  VENERABILIS  OPP.  PAUS  fl.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA. 


€52 


perscculionem  pati  non  Tereantiir  :  eleemosynis ,  A  jestaie  descendii,  ul  possenl  discipuli  contenipl.iri 


orationibiiSy  jejuniis,  cxterisque  Spiritus  rructibns 
insistere  dcsiderent.  Recedit  auiem  ad  tempus ,  ne 
semper  infirmosciirandi,  ei  daemnnes  ejiciendi,  yel 
etiam  pi^pbetandi  posslnt  babere  virtutem.  Manet 
femper,  ut  mirabiliter  ipsi  viyant.  Yenit  ad  tcmpus , 
nt  etiam  aliis  per  miraculorum  signa,  qnales  sint 
intusy  effiilgeant. 

Et  ego,  in^iuit,  tndi,  et  tesiimomum  perhibui,  quia 
hic  ett  FHiui  Dei,  Supra  dixerat  :  Po$l  me  venit  vir, 
qui  ante  me  faehis  est ;  nunc  teslimoiiium  perliibet, 
Cjuia  bic  est  Filius  Dei,  utriusque  nalurx  vcrilaiem, 
et  humanae  \idelicet  et  divinae,  in  uua  eadcmque 
Christi  persona  manireste  designans.  Erubescat  Ma- 
nicbaDUS.iudiens  :  F^nii  vtr.  Conlicescat  Pboiinus 


faciem  illius.  Convertit  se,  ut  ex  lege  a  diseipalis 
cernerentur.  Conversus  autem,  et  Tidens  eos  sequen- 
tes  se, 

DixU  :  Quid  queerilisf  Non  quasi  igiiorans  interro- 
gai,  sed  inierrogat  ul  mercedem  liabcant  responden- 
tes.  Quid  qHcsriiis?  Non  dixit,  Quem  quaeriii>t  ne  se 
Tidereiur  osieiidere^  sed  Quid  quteritis?  Ueni  fiiiifr* 
rogat,  ut  illi  personam  signiflcent.  Quid  quwriiist 

Qui  dixerunt  ei :  Habbi,  Ipsa  appeltatio  responsionit 
indiciom  esl  ttilei.  Quando  enim  dicunt  Rubbi^  qiuid 
iiitelligitur  magisler,  et  sequuotur  eum,  uliqne  nit- 
gistrum  sequuntur,  et  dii-unt : 

Vbi  habitat?  Dicit  eis  :  Venite,  el  videte.  VolunC 
babiiaculuin  nnsse  Jesu,  volunt  sibi  ostendi  qaalem 


audiens  :  Uie  est  Filiue  Dei,  Audiant  mansueti ,  et  B  bal/italionem  liabeal  Salvalor,  ut  cum  ille  osienderit 


imtentur^  quia  Tenit  vir  post  Joannem  forlior  Joanne, 
qui  baptizat  Spiritu  sanclo,  ct  quia  bic  est  Filius 
Dei.  Quia  enim  per  superbiam  rccessimus  a  Deo  , 
Filius  per  misericordiam  factus  cst  bomo  ,  ut  idem 
ipse  et  per  divinitalem  Pairi ,  ct  per  bumanitatein 
congrueret  nohis ;  ac  per  bumanitalem  nosirae  siini- 
lem,  pro  nobis  cum  boste  coitfligerc,  per  divinita- 
lem  Fatri  cbnsubstantialem,  ad  iinagiiiem  nos  Dei, 
ei  similitudinem,  quam  peccando  amisimus,  posset 
digne  recitare,  per  nostrae  morlem  fragiliiatis  de- 
siroeret  eum  qui  habebat  mortis  imperium,  ct  per 
impassibilem  suae  divinilalis  potentiam,  reconciliaret 
nos  Deo  Palri. 
Stabant  Joannet,  et  ex  discipulit  ejus  duo,  Stabat 


Joannes,  quia  credebai  in  Domiuo,  et  duo  de  disci-  ^  serunt  die  iilo. 


in  quibus  Christus  babitet,  tales  se  exbibeant,  in 
quibus  possit  Dominus  habitaro ;  et  dixit  eis  :  Ff»iil«, 
ct  videte,  Vultis  videre  babitaculum  meum  ?  Sermone 
explicaii  non  potest,  opere  demonsiratur.  Yenite,  et 
videte.U\\  qiiidcm  tcstiiuonio  legis  veneraiit, quia 
siatim  in  ipso  nomine  conflieulur,  ei  dicunt  Uabbit 
quod  inter^M-ctatur  magisler,  Jesus  aiitein  rcspoodene 
eis,  dixit  :  Vos  autom,  qui  discipiili  estis  Joaniiis, 
qui  ex  ipso  nomiiie  coiifcssionem  Tcstram  demoii* 
straiis,  el  dicilis  Rubbi,  venite  et  videte  ubi  maneo. 
Vencrunt ,  el  vidernnt  ubi  manerei ,  ei  apud  tum 
manseruiit  die  i7/o.  Quia  ciedebani,  uon  in  do.  te 
nianscruiit,  scd  iii  die.  Nox  illa  tetieiiras  non  habe- 
bat,  ubi  cral  fldes  vcri  iuuiints,  el  apud  euiu  «lan- 


pulis  ejiis.  Statim  eniiu  crediderunt,  et  secuii  am- 
bu!antem.  Debemus  singula  Scripturaruin  verba 
traciare,  quare  Joannes  sians,  el  Dominus  ambulans 
dicitur. 

Et  aspiciens  Jesum  ambulahtem,  dicit :  Ecce  Agnut 
Dei»  Agiius  immaculiitus,  agnus  anniculus,  A^ntii 
^tfi  toltit  peccata  mundi,  Agiius  qui  exlcrininatorem 
iEgypti  populum  Israel  pcrcutere  non  sinit.  Ecce 
agnut  Dei;  et  audierunt  eum  discipuli ;  quare  Toluii 
dicere,  ecee,  Qiiando  dicitur  ecce,  quodammodo  ille 
qui  ostenditur  digilo  demonstratur.  Dicit  ad  disci- 
pulos  suos  :  Quid  me  sequimini  ?  qtiid  me  pula- 
tis  magisirum  babere?  Ecce  Agnus  Dei ;  iWatn  se- 
quimini  :  illum   oportet  cretcere^  me  aulem  mlnui. 


Hora  autem  erat  quati  decima,  Ei  lege  Teniebanl 
ad  Evangelium,  ad  fldem  Cbristi  niittebat  illos  legis 
Decalogus. 

Erat  autem  Andreas  frater  Simonis  Peiri^  unu$  ex 
duobvSf  qui  audierant  a  Joanne,  et  secuti  fuerani  enat, 
\n  flde  nou  est  ordo.  Ub  cunque  fidelis  est  aoiina,  ibi 
anuorum  muhiiudo  nou  quaeriliir,  nee  fiattcitat. 
Andreas  minor  erat  Simone  Peiro,  et  lamen  noo 
qiixritur  aetatis  modo,  sed  fldei.  Jesua  primus  in- 
venil.  Erat  autein  Andreas  fraier  Siiuonis  Petri, 
unus  ex  duobus.  Nisi  Torte  et  liaec  diguitas  est  Au« 
drex,  quia  Petri  appellalor  frater,  super  quam  eraC 
poaiea  fundaiida  Ecclesia. 

Qui  audierant  a  Joannef  et  tecuii  fuerani  eum^lima» 


Ncmoprudentum  eum  qui  minuitursequiiur,et  relin-  ^  nU  hic  primum  fralrem  suum,  0  vera  pietas!  Stalim 


quit  eum  qui  crescit. 

Et  audierunt  eum  duo  discipuli  loquentcm,  Magislri 
imperium  sunt  seculi.  Testinioniuni  Joaniiis  fldes 
est  discipulorum. 

Et  tecuti  tunt  Jesum,  Sequentes  Jesum,  relique- 
runt  Joannem  ;  sequentes  ETangelium,  legem  amise- 
runt.  Sic  Uimen  secuti  sunt  CTaiigelium,  ut  lesliino- 
riio  oterentur  e  lege. 

Convertut  autem  Jesut,  et  videns  eot.  Discipiili 
Joannis  coininos  el  coram  antecessu  Jcsuin  videre 
non  poterant,  sed  tergum  illius  scquebantur,  ut  vi- 
derenl.  Ergo  illi  discipuli  faciem  Domini  vidcre  iion 
poterani.  Converlii  se,  el  quodammoJo  de  sua  ina- 


ut  inveiiii  Jesaiu,  stalim  ut  invenit  margaritam,  sta- 
tim  ul  iiivenit  tbesaurum,  fratri  uuntiat,  fratrem 
sunra  Sintonein  vocat,  fratrem  non  tain  SMgoine 
quain  spirilu.  Qucm  fratrem  babebat  gennaiiitate  et 
sanguine,  voluit  babere  et  flde  geriuanom ;  et  Oicit 
ci  : 

Invenimus  Messiam.  Nemo  invenii,  nisi  qui  qme- 
rit.  Isie  qui  invenisse  dicii,  ostendit  quia  dio  quai!* 
sieril. 

Invenimus  Messiam,  quod  est  inierpretatum  CArialni. 
Diu  quaesivimus  Cbrisluui  in  M  se,  in  oronibas  pro- 
plictis ;  et  quem  iiivenire  cupiebainus,  ipsc  nos  io- 
venii,  ct  iuveuti  invcnimus. 


653  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  654 

Ei  addujii  etm  ad  Jetum,  Non  dedignalur  major  \  el  Pelru  Non  est  piilandus  evangelista   forluito  ei 


minorein  sequi,  quia  non  erai  ordo  aitaii^,  ubl  erat 
meritum  ndei. 

Intuifus  auum  eum  Jesui,  dixil :  Tu  e%  Simon  filius 
Jona ;  tu  rocaberii  Cephas,  quod  interpretatur  Petrus» 
Me<;dum  Qliquid  Petrus  Tererat,  el  jnm  nomen  meruit 
muiare.  Nunquid  plus  credideral  Andrea?  Quid  ma- 
jttS  fecit,  ut  a  fratre  ptus  acciperel?  Quid  majus  fece- 
ral?  Miuorem  fratrem  secuius  est;  et  quem  habebat 
discipuluro,  non  dedignatus  est  babere  magislmm. 
Tue$  Simon  filiusJona.  Jona,  lingua  nostra  dicitur 
C0hmba.  Tu  es  ergo  filius  Jona,  lu  es  filius  Spiritus 
sancli.  Filius  ergo  d  ciiur  Sj  iritus,  quia  bumililaiem 
de  Spiritu  sancto  acceperai. 

In  cra$tinum  voluit  exire  in  Galilceam,  et  invenit 


absque  ratione  mystica  nomen  civiialis  de  qua  essel 
Philippus,  et  quod  eadera  Andrejs  quoque  el  Poiri 
essei,  voliiisse  monstrare,  sed  per  nomen  civitatif^ 
lypice,  qualis  itinc  jam  animo  Pbilippus,  qualisoffl* 
cio  esset  fuluriis,  qiiales  eliam  Pelrus  el  Aiidreas 
osiendere  curasse.  Belhsaida  quippe  Domus  venatB' 
rtim  dicitur ;  el  venatnres  ulique  erani,  qui  audie- 
bant  a  Domino  :  Venite  po$t  me^  et  faciam  vo$  fieri 
pi$catore$  hominum  {Mnith.  iv).  Venator  et  iile,  qul 
anlequam  ad  praedicationis  officium  ordiuaretnri 
Domino,  quantum  capiendis  ad  vitam  animabus  essel 
iiiteiitus,  moi  sponte  praedicando  monstravit. 

Invenit  enim  Nathanaei^  et  dicit  ei :  Quem  $cripsU 
Moses  in  lege,  et  prophetcB^  invenimus^  Jesum  filium 


Philippumf  et  dicit  ei :  Sequere  me.  Jam  palei  ex  su-  B  Joseph^  a  ^auareth.  Quanium  rele  fidei,  quam  capa» 


perioribus  unde  voluerit  Jesiis  exire  in  Galilaeam, 
Tidelicet  a  Judxa,  nbi  crat  Juannes  baptizans,  et 
lestimooiiim  illi  perhibens  quod  esset  agniis  Dei, 
diios  ex  discipulis  siiis  ad  eum  sequendura  provoc:i- 
vit  :  e  qoibus  untis  Andreas  ad  illura  etiaro  fratrem 
soum  Petrum  adduxii.  Paiet  juxia  sensum  spirita- 
lem,  et  crebra  exposiiione  veslrx  fraterniiaii  jam 
cognitum  est  qui  sit  qni  Dominum  sequiliir.  Sequi- 
lur  namque  Dominum,  qui  imiiatur.  Sequitur  Domi- 
nom,  qni,  quantom  fragiliias  bumana  patiiur,  ea 
qusB  in  homiiie  monslravil,  filius  Dei  humilitatif 
exempla  non  deserit.  Qui  socius  passionum  existen- 
do»  acconsortium  resurrcctionis  ejiis  et  asreiisionis 
perlingere  setlulus  exopiat.  Sed  non  siue  ccrli  ratione 


cibus  devotie  prxdicationis  vinculia  intexium  invento 
fratri  circumdal,  quem  ad  aeiernam  cupit  providus 
capiare  salutem!  Illuin  dicil  inventum  quem  Moses 
et  pro|  hetx  venlurum  suis  scriptis  signaverunt,  uieo 
ciiiiciis  sequeniibus  intelligatur  quod  ipse  sit  ciijnt 
advenlui  pro^conando  univcrsa  veterum  scripia  ser- 
vieiint.  Jesum  nuncupal,  quod  nomen  Chrisli  futu- 
rum  propheiarura  oracula  concinebant.  Filium  Joseph 
appellai,  non  ut  hunc  ex  conjunciione  mariset  femi» 
iiae  naium  asseverei,  quem  de  Virgine  nasciturum, 
in  prophetis  didicerat,  sed  ut  de  domo  ac  familia 
David,  unde  Joseph  orium  noverat,  secundum  vati* 
cinia  propheiarum  enm  venisse  doceret.  Neque  enim 
mirandum,  si  Philippus  eum  filium  Joseph  vocet. 


mysterii  refertur,   quod   dictunis  Philippo  Jesus,  ^'  cnm  et  ipsa  genilrix  illius  intemerala  seinpcr  virgo 


Sequere  we,  voluit  exire  in  GoUlcBam,  Galil;i*a  nam- 

qoe  transmigratio  (acta,  vel  revelntio  inierprelatur. 

In  eo  qnippe  quod  transmigratio   facla  dicilur,  pro* 

fectom  fidelium  designal,    quo  vel  de  viliis  ad  virlo- 

tnm  celsitudinem  transmigr^re,  vel  iti  ipsis  virtuli- 

\m%  paoto  prcficere,  ac  de  miuoribus  ad  inajora  quo- 

tidie  subire   coniendutil,  quousque  de  hac  coiivalle 

lacrymarum  ad  arcem  Ixtitia^  coelesiis,  Domiiio  auxi- 

Jiaiite,  pervcniant.  In  eo  auiein   «iuod  revelationem 

TOiiat,  ipsain  viix  .Tternac  beatiiuilinem,  pro  (|ua  in 

praesenti  sancii  laborant,  insinuat.   Ctijiis   utramque 

iiilerpretation<'m  nominis   Psalmrsin   uiio   versiculo 

<:oinprehendit,  ubi  ait :  Ambutabunt  de  virtvte  in  tnV- 


M  iria,  quae  virum  non  noveral,  consueludinem  vulgi 
seqiiens  sic  locuta  legatur  :  Fili,  quid  fecisti  nobis 
sic?  Ecce  pater  tuus  et  egodolente$  quarebamti^  te 
{Lue,  ii).  Addil  et  palriam,  A  Naxareth,  ut  ipsmn 
csse  signaret  de  quo  legerant  in  propheiis :  Quoniam 
fiazarasus  vocabitur  {Matth.  ii).  ^km  ergo  mirura  si 
mox  ad  coiiscnsum  credendi  ac  veniendi  adChristum 
captavit  Phitippus  Nathanael,  cui  tantos  undique 
veritatis  casses  praettndil. 

Quemscripsit  Moyses  in  lege,  et  prophelm^  invenimus 
Jetum  filium  Joseph^  a  Nazareth,  Neque  iinmcrito  a 
Belhsaida,  id  esl,  domo  venalorum  oriundus  asseri- 
lur,  qui  lantain  Deo  dilectje  venationis  ciiram  pari- 


ruiem;  videbiturDeusDeoruminSion(P8al.LTi%Ti\i\),  p  i«r  et  grallam  accepisse  raonsiraiur.   Nara  sequi- 
Blaec  est  namque  visio  de  qun  dicit  Aposlolus  :  No$      lur  : 


wtulem   revelata  facie  gloriam  Domini  speculantes^  in 

^amdem  imaginem  transformamur  a  gloria  in  gloriam, 

Mangnam  a  Domini  Spiritu  {II  Cor,  iii).  Bene  ergo  vo- 

«^attirus  ad  sequendum  discipulum  Jesus,  voluit  exire 

9n  Galilaamy  id  est,  in  iransmigraiioiiem  faciaro,  sive 

^evelalionem,  ut,  videlicei,  sicut  ipse,  toste  Evangc- 

lio,proficiebatsapieniia  et  aeLnte,  et  gratia  apud  Deum 

et  homines  (Luc,  ii),  sicut  passus  est,  ct  resurrexit, 

ei  ita  intravit  in  gloriam  suam ;  sic  etiam  suos  sequa- 

Ces  ostenderet  proOcere  viriulibus,  nc  per  pnssiones 

transilorias  ad  xternorura  dona  gaudiorura  transmi- 

Xrnre  debere» 

Eral  autem  Philippus  a  Bethsaida  civitate  AndrecB 


Et  dixit  ei  Nathanael  :  A  Nazareth  potesl  aliquid 
boni  esse.  Nazareth,  niunditiae,  sive  flos  ejiis,  aut 
separata  interpreialur.  Annuens  ergo  verbis  evange- 
lizantis  sibi  Philippi  Naihanael  :  A  Nazareth,  inquit^ 
potest  aliquid  boni  esse.  Ac  si  aperle  dicat  :  PotesC 
fieri  ut  a  civiiaie  tanti  nominis  aliquidsummae  grati» 
nobis  oriatur,  vel  ipse  videlicet  mundi  SalvaiorDo- 
ininus,  qui  singulariier  saiictus  esl,  innocens,  impol- 
luius,  segregaius  a  peccalis,  qnique  loquitur  in  Can- 
ticis  canliconim :  Kgo  flos  campi,  ei  lilium  convallium 
{Cantic.  ii) ,  et  de  qiio  propheta  :  Exiei,  inquit,  rirg^ 
de  radice  Jesse^  et  Naxar(pus^  id  esi,  flos,  de  radice 
ejus  ascendet  (Isa,  xi).  Ycl  certe  aliquis  doctor  exi- 


655 


BEDiK  YENKUABILIS  OPP.  PAKS  fl.  SECr.  I.  -  EXlX.ETICA  G  ^NUINA.  G5(i 

mius,   qui   florem  nobis  virlulum,  mundiiiam<|ue  A  nperdoiicm  regni  cQe!estis,  et  prx*dicandam  mundo 


sanciilaiif  praedicare  sit  mi^sus.  Possumus  liunc 
locuiu  ct  ita  recleintelligere,  quod,  dicente  Piiilippo: 
Quem  $crip$it  Mo$ye$  in  lege  prophetw^  seqiiilur.  Dicit 

ei  Natlianael  : 

Gntte  me  no$ti?  ReepondU  Je$u$,  et  disit  ei :  Priu$' 
ifuam  te  PhHippu$  vocaretj  cum  e$$e$  $ub  ficu,  vidi  te, 
Reependit  Nathanael^  ei  ait  :  Rabbi,  tu  e$  FHiu$  Dei. 
Quia  cognoTit  Nathanael  vidif^se  cl  nos^e  Dominum, 
quae  alio  in  loco  gererentur,  id  est,  quomodo  et  ubi 
focatussita  Philippo,  cuin  ipse  ibi  corporaliter  non 
etset,  divinse  bic  majeslatis  iniuiium  considerans, 
protinus  euni  non  solum  Rabbi^  id  esi,  magistrum, 
•ed  et  Filium  Dei,  ac  regem  Israel,  id  esi,  Christum, 
confessus  est.  Et  libet  inttieri  quam  prudens  laudaiiti 


utramque  uiiius  suae  nuturaro  personac,  quod  reveri 
miilto  excelleniius  cst  arcanum,  quani  quod  nos  ia 
peccati  adhoc  umbra  posilos,  a  se  illdmiiiaiidos  pne* 
vidii.  Majus  est  eniro  quod  dos  Salvator  gratiae  sua 
cogniiionis  irobuii,  quod  coeli  nobis  gaudia  pandit, 
qu  d  propdicatores  sux  Gdei  in  mundum  dispersit, 
quiim  quod  nos  salvandos  potentia  sux  majestatis 
ante  sxcula  pracscivit. 

Amen  amen  dico  voMi,  tidebiti$  ccelum  apertum^  «f 
angelo$  Dei  a$cendente$  et  de$cendenu$  iupra  Filium 
homini$.  Jam  completom  ccrnimus  promissi  hujui 
effectum.  Yidemus  etenim  ccelum  apertum,  qub 
postquam  copliim  Deus  homo  peneir^vii,  eiiam  no- 
bis  in  eum  credentibus  supernae  pa  ri:c  pateractuni 


Domino  confessio  resp4)ndeat  servi.  llle  hunc  veruni  ''  cognoscirous  ingressum.  Videmus  angelos  Dei  isoeii- 


Israelitam,  id  est,  vlruin  qui  Deum  videre  possei, 
eo  «luod  dolum  minime  haberec,  astruxii.  Iste  eum 
iion  magistrum  tantummodo,  qui  utilia  praeciperei, 
vtriim  etiam  Filium  Dei,  qui  coelestia  dona  iribue- 
rei,  et  regem  Israel,  id  est,  |>0|Hili  Deum  vidcntis, 
rcligiosa  devotione  fateiur,  ut  hac  confessionesiiuiu 
<|u<*que  hunc  regero,  et  se  ejus  regni  miliiem  hi^jiii- 
4icet.  Potest  aulem  h«c  Doroini  senteutia,  qua  di\it 
se  NalhaDael,  priusquuin  vocaretiir  a  Philippo,  cuin 
es^et  sub  (icu,  vidisse,  super  electione  spiriialis  Israel, 
id  ea,  populi  Christiani  royslice  Intelligi  :  qiiein 
Douiiuus  necduro  per  iposiolos  ejus  ad  fidei  graiiain 
vocatum,  scd  sub  tegroioe  adhuc  peccati  preroeniis 


dentes  et  descendentes  supra  Filiuro  horoinis,  quia 
praedicatores  soos  novimus  subliniitatem  divinllaUs 
Christi,  siinul  et  humanitatis  ejus  infirma  nantiare» 
Ascendunl  super  Filium  hominis  angeli;  cum  doeeol 
praedicatores  quia  in  prindpio  erat  Ffr6iim,  ef  V«r- 
6iim  erat  apud  Deum^  et  Deu$  erat  Verbum,  Descea* 
dtint  super  Filium  hominis  angeli,  ciiro  adjungoul 
iidem,  quia  Verbum  caro  factum  ei/,  et  habiiavit  iu 
nobi$,  Neque  iinmerito  praedicaiores  sancti  typice 
angeli  vocantur,  quibus  consueie  derivatiim  ab  an- 
gelis  noroen  evangelistarum  concedilur,  ut  sicut  lu 
nuntii,  ila  el  illi  propter  idem  suminae  praedicationls 
officium  boni  niintii  cognominentur.  Et  notandum 


alHiiiuin,  luisericorditer  videre  diguatus  esl,  Paulo  ^  quod  Domious  seipsum  filiuin   hominis  nuiir.uptt. 


jitiestaiite,  qui  ait :  Qui  benedixit  no$  in  omni  benc' 
dictione  $pinlaU  in  c€6le$tibu$  in  Chri$to^  $icut  eiegit 
no$  in  9p$o  ante  mundi  eon$titutlonem,  ul  e$temu$ 
$aucti  et  immacnlali  in  compectu  eju$  in  charitate 
{Ephe$.  i).  Et  quidem  fici  arbor  aliquando  in  Scriptu- 
ris  dulcedinem  dilectionis  supernae  insinuat;  unde 
scripturo  est :  Qui  $er9at  ficum^comedii  fructum  eju$ : 
et  qni  cu$io$  e$t  domini  sut,  glorificabitur  {Prov.  ixvii). 
Scd  quia  primi  ptreiites  nostri  rettu  praevaricaiio- 
nis  coiifusi,  de  fid  $ibi  folii$  $uccinctoria  fecerunt 
{Cene$,  ui),  poiest  hacc  arbor  fici  uon  incongrue  male 
dulcorait  generi  humano  consueludinero  pecctndi 
si(inare  :  sub  qua  positos  adhuc  electos  suos,  sed 
iiecdum  electionis  suae  grttiaro  cogiioscentes,  quasi 


Nttban.iel  eurodero  Filium  Dei  praedicat.  Cui  similt 
est  quod  apud  alios  cvangelislas  ip^e  discipulos  in* 
terroget  :  Quem  dicunt  filium  homini$  e$$e  ?  Reipen» 
diique  Petru$  :  Tu  e$  Chri$lu$  Filiu$  Dei  vivi  {liarc. 
viii).  Et  qiiidem  justae  dispensaiionis  mcidertiniiia 
actum  esi,  cum  utraqtie  ejusdem  Mediatoris  Dei  el 
Doroini  nostri  vel  ab  ipso  Domino,  vel  ab  honiine 
puro  esset  commemoranda  substaiitia,  Deiis  lioino 
fragilittlem  tssumptae  a  se  humtnittiis,  purus  bomo 
viriuiem  aetcmae  in  eo  divinitaiis  asirueret,  ips* 
suam  humilitatem,  ille  ejus  fateretur  altitudiDcm. 
Notanduro  quippe  quod  Dominus,  qui  beatum  Na- 
thanael  vcre  Israelitam  nuncupat,  in  hoc  verbo» 
quod  ait  :    Videbitie  ccelum  apertum,  et  a'ge!o$  Dei 


siib  ficu  constitulum,  nec  se  jaro  videntcm  bomiow  f<^  a$cendente$  $uper  Filium   Aoi/itnis,  visionem  Jacob 


vidct  Nathanael.  Novit  enim  Dominu$,  qui  $unt  eju$ 
(/  Ttm.  ii).  Quonim  salvationi  ipsuro  quoque  noroen 
Nathtntel  tplissiroe  convenit.  Ntthtnael  namque 
doimm  Dei  Inierpreiatur;  et  nisi  dono  Dei  quisque 
vocatus,  nunquam  reaturo  primae  iransgressionis, 
nunquam  roale  blandientia  tugescenliiim  quolidie 
pec<  aiorum  umbracula  evadit,  nunquam  salvandus 
veiiire  merelur  aj  Christum.  Unde  dicil  Aposlolus : 
Cratia  enim  e$ii$  tatvati  per  fidem ;  ei  hoc  non  ex  vobie^ 
donum  Dei  e$t,  non  ex  operibu$,  ut  ne  qui$  glorieiur, 
Seqiiitur : 

Re$poiidil  Jcsus,  et  dixit  et  ;  Quiadixi  tibi,  Vidi  te 
$ub  ficu^  credis ;  ma}u$  his  videbis,  De  quo  dical,  ipse 
subsequcnier  aperii,  fuluram  credcntibus  spoudendo 


patriarchx,  qui  per  benedicliouem  vocalus  esl 
Israel,  ad  m<  moriam  reducii.  Is  iiamque,  cum  vo« 
leiis  in  quodain  loco  requiescere,  lapidem  capiti  suo 
supp(!suisset,  vidit  in  somnis  sc;tlam  stanlem  suf  er 
terram,  ei  cacumen  illius  taiigens  coeluiii ;  augelos 
qu  )que  Doiniiii  ascendentcs  et  descendeiiies  ^uper 
e^iu,  et  Domiiinm  inuixum  scalge,  dicentem  sibi : 
£./d  sum  Deus  Abrahatn  pairi$  /u/,  et  Ueu$  Isaac 
{Gen,  vxvi).Surgensqiie  mune,  et  debito  cum  pavore 
laudes  Dco  reddens,  lulit  ipsum  lapidcm,  et  ere\ti 
in  liiulum,  fundens  oleum  desuper.  Hujus  ergo  locl 
Doniinus  facitj^mentionem,  ct  de  sc  ac  suis  Gdelilms 
ngiiraiiini  mnuirestissime  lestatur. 


6n7 


IN  S.  JOiNNlS  EVANGELIUIC  EXPOSITIO:  6SS 

CAPUT  II.  A  gnoscii.  Ilnjus  Tero  riors  Dominns  in  cruce  pcndens. 


E/  dit  tertia  nuplia  factm  »unl  in  Cana  Galilcem  ; 
it  erai  mater  Jesu  ihi.  Nec  vacal  mysierio,  quod  die 
lertio  post  ea,  qnx  superior  Evangelii  sermo  de- 
scripfterat,  nuptif  facin  rererunlur,  sed  lertio  tem- 
pore  soeculi  Dominum  ftd  adopland:>m  sibi  Ecclesiam 
venisse  designat.  Primum  quippc  sarculi  tempus  ad 
legem,  patriarcharum  exemplis  ;  secuiidum  siib  leg^*, 
proplietarum  scriptis;  tertium  subgratia,  prxcoiiiis 
evangelistarum,  quasi  lertiae  dici  luce  niundo  rerul- 
tit  ;  in  quo  Dominus  et  Salvalor  nosler  pro  redem- 
plione  generis  bumani  in  carne  naiiis  apparuit.  Sed 
clhoc,  quod  in  Cana  Gali'x3C,  id  est,  in  coelo 
Cransmigrallonis  perpetratae,  exdem  nupii<B  facl» 
perhibeniur,  lypicc  denuntiat  eos  maxime  graiia 


commemorans  diiit  mairi  :  Nater^  ecce  fiUus  tuus  ; 
quasi  dixis«et :  Ecre  quod  ex  te  sumpsi  inodo  osien- 
diiur  moriendo  quid  est,  qii:«  tauien  naliira  postnio- 
diim  clarificanda  erat  in  resurrectionis  glorta. 

Dixit  mafer  ejus  ministrU  :  Quodeunque  dixerit  vo- 
bii,  facite.  Sciebat  quidem  malor  ejus  humaiiltatem 
filii  fttii,  licet  boc  modo  videiur  nej^are,  qii  >d  posce- 
liahir;  m.itcr  lamen  sciens  pietatem  filii,  qiiod  ne* 
gare  nollet,  quod  petcb.ttur,  fiducialiter  mandavft 
miiiisiris,  ut  mand:ila  implerent  jubentis  fiiii. 

Erant  aulem  ibi  lapidea  hydrice  sex  positce  seeun' 
dum  purificationem  Judmorum^  capientes  singulce  m«- 
tretas  binas  vel  ternas.  Ilydri.e  vocantur  vasa  aqua* 
rtim  receptui  paraia.  Grxce  enim  aqua  O^uo  diciiur» 


Chrisii  dignos  exisiere,  qui  zelo  fervere  p  a  dcvo- B  ^^^1^^  ^^^^^  Scriplurae  sacrae  scientiam  dcsigna^ 


tionls,  et  aemulari  cbarismata  meliora,  ac  de  vitiis 
ad  virtutes  progredi  bona  operando,  de  lerrenis  ad 
apterna  norunt  sperando  et  amando  transmigrare. 
Discumbente  autein  ad  nuplias  Domino,  viniim  defe- 
rit,  ut  viuo  meliore  per  ipsum  rairabili  ordine  facio, 
maitifestareiur  gloria  latentis  iii  bomine  Dei,  et  cre- 
d<*ntium  in  eum  fides  aucia  proficerel.  Quod  si  my- 
sieriom  qu^rimus,  apparenie  in  carne  Domiiio,  me- 
raca  illa  legalis  seusus  suavitas  paulatira  coeperat 
eb  carnalem  Pliarisaeoriim  interpretationem  a  prisca 
sna  virlute  desidi-re;  qui  inox  tanqtiam  lillene  legalis 
siperficiem  evangelica  coelesiis  graliae  \iriute  muta- 
Til,  quod  est  vinum  fecisse  iu  aqua.  Sed  primo  videa* 
Aius  quid  sit 

Quod,  deficiente  vino,  dicente  matie  Jesus  ad  eum  : 
Viiium  nm  habent,  respondit :  Quid  mihi  et  tibi  est^ 
mulier?  nondnm  renit  hora  men,  Neqiie  enim  malrem 
suain  inbonoraret,  qui  uos  jubet  lioiiorare  pairem  et 
matrc ro  (£xod.  xx) ;  aut  sibi  esse  m.iirem  nejarei, 
ex  fujiis  carne  virginea  carncm  suscipere  non  de- 
spexil,  eiiam  Apostolo  leslatiie,  <|ui  ait :  Qui  factus 
esi  ei  ex  semine  David  secundum  carnem  {liom,  i). 
Quomodo  f  nitn  ex  scmine  David  secundum  carnem, 
si  non  ex  corpore  Mari»:  secunduin  carnem,  qux  ex 
David  seinine  descendit  ?  Sed  in  eo,  quod  miracnlum 
farturus  ait :  Qitid  mihi  et  tibi  est^  mulier  ?  significat 
se  divinitatem,  quam  ii/iraculuin  crat  pairandom, 
non  temporaliter  acrcpisse  de  maire,  sed  per  aeter- 


qtirp  suos  niidiiores  et  a  peccalorum  sorde  abluere» 
ei  divinff^  cognitionis  solet  fonie  potare.  Vasa  sex 
quibiis  lenebaiur,   corda   stiiit   devota   sanriornm , 
qiioriim  perfeciio  vit.^e  et  fi «let  ad  exemplutn  recla 
credendi  :ic  vivcndi  proposiia  est  gcneri  hnmano  per 
sex  snpculi  babentis  aelate^.  id  est,  usque  ad  lempus 
dominicae  praedicationis.  £t  bf^ne  lapiilea  sunt  vnsa, 
qni:i  foriia  sunl  pranrordia  justorum,  ut  p'  !<>  illius 
fide  ct  dileciione  solidaia  Inpidis,  quem  vidit  Danlel 
prapcisum  de   monle  sine  manibus  ,  factumqne  lii 
montem  magnnm,  et  implesse  omnem  terram  {Dan. 
n) ;  et  do  quo  dicit  Zacharias  :  /n  lapide  uno  seplem 
oculi  sunt,   id  est,  in  Chri^to  universitas  scienti» 
P  spiritualis  habil:il.  Ciijiis  ot  apostolus  Petriis  memi- 
nii,  iia  direns  :  Ad  qurm  accedenles  lapidem  tieuws^ 
et  ipsi  tanquam  layides  rio/,  superadificamini  (I  P«- 
(ri  ii).  Bene  ^ecnndutn  purificationem  Ju  laeorum  po- 
siiae  eratit  hydriT,  quia  Judaeorum  fantiim  populo  lei 
per  Moy^en  data  est.  Nam  gratia  et  veritas  Gvangelii, 
non  minMS  gentibns  qiiam  Judaeis  per  Jesum  Christrtm 
facta  est,  Capientes,  inquil,  singuUe  metretat  binas^ 
vel  lernas^  quia  Scripturae  Fanciae  aiictores  et  minU 
slrl,  prophetae  modo  de  Patre  lantum  loquiintur  et 
Filio,  iil  est  illud :  Omnia  in  sapientia  fecitli  {Psni.  ciii)« 
Virtus  enim  Dei  et  sapientia  Christus   est.  II0.I9 
etiam  Spirilus  sancti  faciunt  menlioiiem,  jr.xia  illud 
Psalinogr:)phi :  Verbo   Domini  coili  firmati  sunt^   ei 
spiritu  oris   ejus  omnis  virlus  eorum  {Psal.  xx;ui). 


nitatem  semper  habuisse  de  Patre.  Quid  mihi^  inquii,  |v  Verbum,  Dominum,  et  Spiriium,  lotam,  qune  unus 


et  tiki  est,  tip^fier?  nondum  venit  hora  mea,  Qui  divi- 
nitalem,  quam  ex  Patre  semper  babui,  cum  lua 
carne,  ex  qua  carnem  suscepi,  non  habeo  commu- 
nem,  iiondum  venit  hora  ut  fragillialem  sumptae  ex 
le  humanitatis  moriendo  deinonstrem.  Prius  est  ut 
potentiam  aeternae  Deiiaiis,  virlutes  operando,  pate- 
faciaro.  Venit  aulem  hora  ut  quid  sibi  et  matri  com- 
mune  esset  ostendiTCt,  cum  eam,  morilurns  in  cruce, 
discipulo  virgini  virginem  commendare  curavit 
(Joan.  xix).  Carnis  namque  Infirma  perpessus,  ma- 
trero,  de  qua  baec  susceperat,  pie  cognitam,  ei  quam 
maxime  diligebat  discipulo  commendavit :  qiiam  di- 
vina  facturus,  quasl  incognilam  se  nosse  diskimuht, 
quia  hanc  divinae  nativitatis  aucterein  non  e  sc  co- 


Dens  est,  intellige  Trinitatem.  Sed  qunntum  inler 
a.|uam  et  vinum,  tanturo  distat  inler  sensiim  illuoi, 
qtio  Scripturae  anie  adveulum  Salvatoris  intellige- 
bantur,  ei  eum  quem  veniens  ipse  reveUvit  aposio- 
lis,  eorumque  discipulis  perpetuo  sequendum  reli- 
quit.  Et  quidem  potnit  Doroinu.^  vjciias  implere  hy- 
drias  aqiiae,  vino,  qui  in  exordto  mundan%  creatio- 
iiis  cuncta  creavlt  ex  nibilo :  sed  roalnit  de  aqiia 
facere  vinum,  quo  typice  doceret  se  non  ad  solven- 
dam  improbandamque,  sed  implendam  potius  legero 
prophetasque  venlsse  (Matth,  v) ;  ncque  alia  se  per 
evangolicaro  gratiaro  facere,  et  docere,  quam  q:i« 
legalis  et  propheiica  Scriptura  euro  factururo  docltt- 
rumqtie  slgnarcl.  Vidcmus  crgo  sex  hvdri^»  Scr;« 


C59  BKbJE  VCiNeRABlLlS  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  —  EXIXCTICA  GENUINA.  6G0 

ptiirarum  aiiua  salutari  repleias.  Videamus  eamdem  A  e^  mitis  exsul  (Gen.  xtiii).  Porro  ille  cujus  injusia 


aquam  iii  suavissiroum  vini  odorem  gustumque 
conTersam.  In  prima  xtaie  saeculi,  Abel  justum  fra- 
ter  iiividens  occidit  {Genes.  iv);  et  ob  boc  ipse  per- 
pelua  mariyrii  gloria  bcatus,  eiiam  in  evangelicis  el 
apostolicis  liiieris  justiiix  laudem  accepit,  fratricida 
inipius  aelernae  maledictionis  pcenas  luil.  Quicunque, 
his  aiiditis,  nteiueiiles  cum  impiis  damnari,  cupien- 
tes  benedici  cum  piis,  omnera  odioriim  et  invidino 
roniiiem  abjiciunt,  Deo  placere  per  sacrificium  jii* 
stitiae,  modesiiam  innoceniit^e  ,  viriuiem  patienii» 
curant :  vas  profecto  aqux  in  Scriptura  inveneriint, 
iinde  salubriter  abluti  poiatique  gauderent.  Sed  si 
inlellexerint  Cain  homicidium  Judaeorum  esse  perti- 
diam,  occisionem  Abel  passionem  Doniini  Salvaio- 


persecutione  cruciabaiiir  abjectus  est.  Ecce  bydria 
quarta  foiite  salutari  repleta.  Quisqtiis  enini  baec 
audieiis  bumilitali  atque  iniioceniiae  siudere  et  su- 
perbiam  coeperit  alque  invidiam  suo  de  corde  repel* 
lere,  quasi  baustum  aquae  limpidissimae,  quo  refl- 
cintur,  invenil.  At  si  in  Saule  Judaeos  persequentes, 
in  David  Cbristiim  et  Ccclesiam  signiGcari  cognove- 
rit,  illorumqiie  perfidiam,  et  carnale  simul  impe- 
rium  destrucium,  Cbrisii  autem  Ecclesiae  regnuin 
seiiiper  esse  mansurum,  non  solum  ulique  vinum  de 
aqua  f;iclum  sentiat,  quia  se,  saamque  vitaro  et  re* 
gnnm,  sed  et  ipsum  regem  sibl  scripluro  Icgere  no- 
vit,  ubi  prius  quasi  de  aliis  veterem  legebat  bisto* 
riam.  Quinta  aetate  saeculi  populus  pcccans,  capli- 


ris,  lerram  quae  aperuit  os  suum,  et  suscepit  ejus  B  vanie  Nabucbodonosor,  in  Babylonem  transmigratur 


sanguinem  de  manu  Cain,  Ecclesiain  esse,  quae  effu- 
8um  a  Judaeis  Christi  sanguinem,  in  mysterlum  suae 
renovationis  accipiat,  nimirum  aqiiain  in  vinum 
inutatam  reperiunt,  quia  sacrae  dicla  legis  sacratius 
inleHigunl.  Secunda  sxculi  xtale  incboanie,  delelus 
ebt  aquis  diluvii  roundus  ob  peccatorum  magnitudi- 
nero  [Genes,  iv) ;  sed  solus  Noe  propler  jusliiium 
cum  domo  sua  liberatus  in  arca.  IIujiis  p*agae'  audiia 
vaslaiione  horribili,  paucorumque  liberalione  mira- 
bili,  quisquis  emendalius  vivere  CQrperit,  liberari 
desiderans  ciiro  eleciis,  eilenuinnri  liiiieiis  cum  re- 
probis,  bydriam  profecto  aquae,  qna  muiidaretur,  vel 
reficeretur,  accepit.  At  duin  allius  sapere  cocperit, 
et  in  arca  Ecclesiam,  in  Noe  Cbrisiuni,  in  aqua  de- 


[Esdr,  i) ;  sed  post  septuaginta  annos  poeniiens,  et 
correclus,  in  patriam  per  Jesum  sacerdotem  ma- 
gniiin  reducitur ;  ubi  domum  Dci,  qux  incensa  erat, 
et  civiiatem  sanctam  ,  quae  destructa,  reaediflcal 
(Eccli.  sLix).  Hvc  legens  sive  audiens  quisquis  pec- 
candi  melum  corripit,  et  ad  poenilendi  remediani 
confiigit,  aqua  bydriae  purificantis  ablutus  esU  Si 
vcro  inielligere  didicerit,  Jerusalem  ettemplura  Dei» 
Ecclesiam  Cbristi;  Dabylonein,  conrusionem  pecca- 
tc3rum  ;  Nabiicbodonosor,  diabolum ;  Jesum  sacer- 
dotciii  mngnum,  verum  acternuroque  Pontificem  esse 
Jesuin  Cbrislum;  sepiuaginta  annos,  bonorum  ple- 
nitudiriem  operum,  quae  per  Spirilus  sancii  dona 
largiuntur,  videlicet,  propier  Decalogum,  et  sepli-» 


lenie  peccatores,  aquam  baptismi,  quj;  pcccaia  di-  ^  formem  ejusdem  Spirilus  gratiam ;  videritque   lioc 


lait,  in  bominibus  et  in  animalibus  qcae  arca  conti- 
nebat  multifariam  baplizatorum  dilferenliam ,  in 
coluinba,  qiiae  post  diluvium  ramum  olivae  intulit  in 
arcam  (Cenes.  viii),  unclionem  Spirilus  sancti,  qua 
bapiizati  imbuunlur,  intellexeril,  vinuin  profecto  de 
aqiia  faclum  miratiir,  quia  in  veteris  bistoria  facii, 
suam  ablutionem,  sanciificationem,  jusiificalionem 
propbefari  contemplalur.  Terlia  saeculi  aetate  Deus 
tenlans  obedienliam  Abrabx,  fiiium  unicum,  eum 
quem  diligebat,  iu  holocaustum  sibi  oirc^rre  praecopit 
(Gen.  xxii).  Non  differt  Abrabani  facere  quae  jnbe- 
tur,  sed  pro  filio  immoUiiir  aries.  Ipsc  tameu  pro 
obedientiae  virtute,  exiinia  perpeliia   benediclionis 


quotidie  fieri,  aliis  nimirum  a  diabolo  de  Ecclesia 
pcccando  rapiis,  aliis  gralia  Spiriius  sancli  per  Je- 
sum  resipiscendo  ac  poenitendo  reconciliatis,  vinaoi 
de  aqua  factum  babet,  qui  ad  se  pcrtinere  qiiae  scri- 
pta  sunt  inlelligens  ,  magno  mox  compunciionis 
quasi  musto  incalescens;  quidquid  sibi  peccati  capti- 
vanlis  inesse  deprehenderit,  per  Cbristi  gratiam  li- 
berari  deposcit.  Sexta  inchoante  sxculiaeute,  Domi- 
nus  in  carne  apparens,  octava  die  nativitatis,  jaxU 
legem,  circumcisus  esl  (Luc.  i) ;  Iricesiina  et  lertia 
pnst  baec  ad  leroplum  delatas,  et  legalia  pro  eo  sunt 
muiicra  oblala  (Lue.  ii).  Ilaec  intuentes  ad  litieram, 
aperte  discimus  quanta  nobis  diligeniia  sunt  evaoge- 


ha^reditate  donatur.  Ecce  habes  llydriam  tertiam.  n  licae  fidei  subeunda  mysteria,  quando  ipse  benedl- 


Audiens  namque  quanta  virtus  obedienliae,  qiianta 
mercede  muneraiur,  et  ipse  obedientiam  discere  al- 
que  habere  satagis.  Quod  si  in  iinmolaiione  filii 
onicl  dilecll  passionem  cjus  inteliigi«,  de  quo  dicit 
pater :  Hk  eu  Filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  com- 
ptacui  (Mailh.  iii).  In  qua,  quia  diviniiale  iinpassi- 
bili  perinaneute,  sola  bumanitas  niortem  pa  sa  est 
et  dolorem,  quasi  filius  offertur,  sed  aries  maclaiur: 
si  iiitelligis  bcnedictionls,  qiiae  proiuissa  est  Abra- 
hae  (Gen.  xxii),  in  te,  qui  degentibus  credis  niuniis 
esse  compleium  nimirum  de  aqua  vlniim  fecil  tir>i, 
qiii  spirilalem  sensoin,  cujus  fragranlia  adinehriaris, 
aperuit.  Quartae  aeialis  intliis  David  pro  Saule  re- 
gmim  Lracliticae  gentis  sortitur,  liuniilis,  iniiuctns, 


clioneni  graliae  afferens,  qui  legero  litlerae  «iedit, 
prius  eam  caererooniarum  ritu  conser;avit,  qui  cuo^ 
cta  divinilus  constituit ;  et  sic  nov£  gratiae  sacra- 
mcnta  suscipere  simul  et  tradere  curavit.  Ecce  hy* 
dria  sexia  ad  abliienda  contagia  pcccai,  ad  |)Orlanda 
vit«  gaudia  mundiurem  caeteris  astruens  uodam. 
Verum  si  in  octavi  diei  circumcisioue,  baptisma, 
quod  in  inyslerium  divinae  resurrectionis  a  peccato* 
rum  nos  morie  redemii,  intelligis,  in  inductione  in 
templum,  et  oblaiione  bostiae  purlflcautis,  Gguratum 
cognoscis  fideles  quoque  de  bapiisierio  ad  altare 
sanctuin  ingredi,  ac  doniinici  corporis  ct  sanguinis 
viciiina  singnlari  debcre  consecrari ;  vino  quidem  de 
aqiia   facto,   et  qnidem  mcracissiino,   donatus  es. 


661  IN  S.  JOANNIS  EYANGKLIUM  tlXroSITIO.  6St 

Porro  si  circumcisionis  dicm  ad  generalem  huniani  A  pnBdicatorum.  Unde  confenienter  perliibelur  quod 
generis  resurrectionem,  quando  morialis  propago     archiiriclinus  Tocaio  sponso  dixeril : 


cessabiiy  morialiias  tota  imniorialitaie  muiabilur, 
Interpreiaris,  ei  circumcisos  induci  in  icmplum  cum 
linsiis  intellexeris,  quando  post  resurreciionem,  uni- 
'vertaii  expleto  jadicio,  saiicti  jam  incorruptihiles 
lacii,  ad  contemplandain  perpeiuo  speciem  divinae 
■Mjestaiis,  cum  bonorum  operum  rauneribus  iniia- 
IniuI,  tantu»  profecio  rinum  de  aqua  fieri  videbis, 
cujus  conditori  recte  protesterls,  ei  dicas  :  Poeulum 
Mmum  iuihriani,  ifuam  praiclflrum  nt  (Psal,  xxii)! 
Ergo  Dominus  vinum  in  gaudia  nuptiarum  non  de 
nihiio  facere  toluit,  sed  bydrias  scx  impleri  aqiia 
prKCipiens,  baiic  mirabiliter  convertii  in  vinum» 
quia  sex  mundi   aeiaies  sapienliae  salutaris  largitaie 


Omnis  homo  primum  bonum  vinum  ponit,  et  euiu 
inebriati  fuerini,  tune  id  quod  deieriui  est.  Tu  tervuU 
bonum  vinum  utque  adhuc,  Qiiia  docloruin  est  cogiio* 
icere  distantiam  legis  el  Evangelii,  veritatis  et  um- 
br.T,  cunctisiiue  veieribus  instiiulis,  cunciis  terreni 
regni  promissis  novam  evangelicae  fidei  graiiam,  et 
perpetuas  coelestis  palrix  dona  prsererre. 

Hoe  feeit  initium  signerum  Jesus  tn  Cana  CalHaWf 
et  manifestavil  gloriam  suam.  lloc  signo,  quia  ipae 
essei  rex  glorius,  et  iJeo  sponsus  Ecclesi»,  qui  ut 
bomo  conimunis  veniret  ad  nuplias,  sed,  quasi  Do- 
minus  coeli  et  lerraa,  elemenia  prout  voluisset,  con- 
verteret.  Pulchra  auiem  rerum  convenienii.i,  quf. 


donavit.   Quam    tamen   ipse    vcniens    subliinioris  ^  initio  signorom,  qnx,  immorialis  jam  per  resurro- 


sensui  viriuie  recundavit.  Namque  carnales  carnali- 
ler  taotum  sapiebanl,  ipse  spiriialibus  spiritaliier 
teuiienda  reseravit.  Yuliis  scire  qualiier  de  aqua  fe- 
cerit  vlnum  ?  Appnruit  post  resurrectionem  suam  duo^ 
bm»  disdpulis  ambulanlibus  in  rta,  ibalque  cum  iHis ; 
ei  ineipiens  a  Moyse  ei  omnibus  prophetis^  interpreta- 
balur  itlis  m  omnibus  Scripturis,  quce  de  ipso  eront 
{Lue.  xxiv).  Yuliis  itertim  audire,  quomodu  eodein 
svnt  vino  inebriati  ?  Postinodu^  cognoscentes  qnis 
esset,  qui  eis  vcrbum  viiac  propinabat,  dicebaiit 
ad  iuvicem  :  Nonne  cor  nostrum  ardens  erat  in  nobis^ 
cum  loquerelur  in  vta,  et  aperiret  nobis  Scripluras 
{Ibid.)  ? 

Dicit  ergo  Jesus :  Implete  hydrias  aqua ;  et  impleve-  ^ 
runi  eas  usque  ad  summum,  Quid  per  ministros,  qiii 
linc  fecerc,  nisi  (  hrisli  signanliir  discipuli?  qui  iiii- 
plCTcruni  hydrias  aqua  :  non  (luidcni  ipsi  prarlcritas 
mnndi  xlales  legnlibus  ac  prophriicis  scriptis  im> 
plentes,  sed  ipsa  inicliigendo  prudenter,  ct  ape- 
riendo  fidelKer,  qula  Scriplursc,  quae  a  propl)el-'s 
Diinibtraia  est,  et  salubris  e-i  ad  hausium  s.ipiciitiu! 
coelesiis,  ct  ad  operum  castgalionem  uiilis.  Iin;  I.ve- 
mnt  autem  eaa  usqiie  ad  stinimum,  quia  rccic  inlcl- 
lexeruni  nulluni  fuisse  tempus  su^culi  a  sanciis  alie- 
uuni  doctoribus,  qui  sive  verbis,  ^ive  exeinplis,  sive 
etiain  scriptis,  viam  vitae  niori;ilibus  p:uiderei>L 

Ei  dieli  eis^  inf|uit :  Haurite  nunc,  et  fertearchitri* 
eiina,  el  tnterunt.   Archiiriclinus  ciiim  legispcritus 


ctionem  effectus,  immortalis  viue  studia  sola  seeiaiK 
libus  osieDdeiei,  carualem  prius  ei  quasi  insipidain 
ineutem  eoruni  sapore  scienii»  coelesiis  imbuit,  post 
vero  refectiOiiis  gloriam,  majore  eos  spiritalis  gra- 
tix  munere  completurus.  Sequitur  nam  |ue  biijus 
praTali  sigoi  niirabile  sacramentum,  quomodo  ipse 
Jesus  cuin  m;)ire  ei  frairibus  asceiidissei  Jerosoly- 
niam,  ei  ibi  invenisset  vendentes  et  emenies  in  iem- 
plo,  eosque  qualiier  inde  cjecerit,  dicenle  evange- 
lisia : 

Descendit  Jesus  Capharnaum^  ipse  et  mater  ejitSj  et 
fratres  ejus^  et  discipHli  ejuSy  ibique  mauserunt  wm 
wuLii  diebns ;  et  prope  erat  pascha  Judmorum^  et 
asrendil  Jesus  Jerosoltjmam,  Bciie  enim  ev:uii;elisla 
aii  descendisse  J(?suni  iii  Capliariiaum.  Capharnautu 
vero  villa  puiclierriina  iuierpielatur ,  sij^iiincans 
huiic  niiindiim,  quo  Dominus  noster  Jesus  Christus 
pro  saltite  liuniani  generis,  a  paterna  sedo  iiuiiquam 
rece<!ens ,  de>cendisse  diciiur.  Sed  solct  moverti 
quosdam  qtiod  in  exordio  leciionis  liujiis  evaiigelic.% 
lccluiH  est,  quia,  desccndente  C:ipharnauni  Dotnino, 
non  folum  maicr  ct  discipiili,  sed  ei  fraires  ejus 
secuii  suni  eum.  Nec  defuere  haerel'ci  qui  Josepli^ 
virum  semper  beaix  virginis  Marije  pularent  ex  alia 
uxore  geniiisse  eos  quos  fratres  Domini  Scriptura 
api>cilat.  Alii  majore  perfidia  alios  eum  ex  ipsa  Ma- 
ri:i  posi  naium  Dominum  geiierasse  puiaruni.  Sed 
nos,  fratres  charissimi,  absque  ullius  scrupulo  quj> 


illins  temporis  est,  forlasse  Nicodemu^),  vel  Cama-  p  stionis  scire  ei  confiteri  oportet,  iion  tantum  beatain 


llel,  vel  discipulus  tunc  ejiis  Saulus,  nunc  autein 
magtster  loiius  Ecclesi;e  Paulus  apostolus ;  el  dum 
lalibiis  Veibum  Evangelii  crcdiiur,  quud  iii  liticra 
Ifgis  et  prophetitX  latebat  occulium,  vinum  utiqiie 
architriclino  de  aqiia  facium  prop<natur.  Et  bcne  in 
domo  harum  nnpiiarum,  quae  Chrisii  ei  Ccclesijc 
sacramenla  figurarent,  tridinium,  id  est,  ires  ordi- 
nes  discumbeniium  altitudine  distantes  inesse  de- 
scribuntur,  quia  nimirum  ires  ordiues  fidelitim  snni, 
quibus  Ecclesia  constat,  conjugiioruiu,  videliccl, 
ceniinentium,  etdoctoruin.  Prinius  ordo  discunibi-ii- 
tivm  ad  nuplias  spoiisi  coelestis,  td  osl,  in  Eccle:)ia 
iile  et  opcraiione  gaudeniium,  gr.tdus  est  conjiiga- 
loruui  lideiium ;  sccundus  conlincn.ium  ;  supremus 


Dei  geniiricem,  sed  et  bealissimum  castiiaiis  ejus 
teslem  atque  custodem  Joseph,  ab  oinni  prorsus 
actione  conjugali  perraausisse  immunem  ;  nec  natos, 
sed  cognatos  eorum  more  Scripiura}  usitato ,  fraires 
sororesve  Salvaioris  vocari.  Deniqoe  Abraham  hoe 
modoloquiiur  ad  Lot :  iVe,  quaso^  sitjurgium  inter 
me  et  <e,  et  pasiores  meos,  ei  pasiotes  tuos^  fratres 
emim  sumus  (Genes.  xiii).  Et  Laban  ad  Jacob  :  iVifm 
quia  frater  meus  e<,  gratis  servies  mihi  (Gen.  xxxix)  ? 
Et  quidein  constat  quia  Loih,  fi !ius  Aran,  fratris 
Abraham,  et  Jacobslt  filius  Rebeccde  sorcrls  Laban, 
sed  propi**r  cognationem  sunt  fratrcs  nuncupati.  Ilac 
ergo  regula  in  Scrlpturls  sanctis,  nt  dixi ,  frequen- 
tissimn,  eiium  cogiiatos  Mari»  vel  Joseph,  fratrcs 


€65  BLDi£  VENEHADILIS  OPP.  TAIIS  11.  SECT.  1.  —  EXGGETICA  GENUINA.  §61 

Doinini   appellatot  oporiel  iiiieHi|;i.   Qiiod  aulem  A  mea  fedt  sceUra  muha  (Jerem.  si).  El  quidem  ^iu- 


sippropinqtiaote  Pascba  Jesus  asceadit  Jerosolymam, 
nobis  profeclo  dat  exempium  quaiita  animi  vigilan- 
tia  dominicis  subjiii  debeamus  imperiis,  cum  ipse 
io  hominis  infirmilaie  apparens  eadem  quae  ex  divi- 
ulliiis  aucloritute  statuit  decreta  custoJiat.  Ne  enim 
putarent  servi  absque  crebris  oraiioiium  bonorum- 
que  aciuum  victimis  vel  Qagella  evadere,  vel  pra;- 
mia  se  posse  percipere,  et  ipse  inter  servos  ad  oran- 
dum  immolandumque  Dei  Filius  ascendit.  Qui  ve- 
niens  Jerosolymam,  quid  ibi  gerentes  invenerit, 
quid  ibidem  ipse  ge.sserit,  videamus. 

Et  invenii,  inquit ,  in  templo  vendentes  oves  et  bo- 
ves  et  columbas,  ei  nummularios  sedentes ;  et  cum  f<- 
eitsel  quasi  pagellum  de  funieulis^  omnes  ejecit  de 


dendum  est,  quia  ipsi  sumus  in  iMiptismo  teniplnm 
Dei  facti,  tesie  Apostolo,  qui  lit  :  Templum  Dn 
sanctum  est,  quod  estis  ipsi  (i  Cor.  iii).  Civitas  regis 
uagni,  do  qua  canitur. :  Fundamenta  ejus  tn  mamU- 
bus  ianctis  (P»aL  lxxxvi),  id  esi,  fundamentum  Ec- 
clesiae,  iii  solidiiate  fidei  aposiolorum  et  propbeta- 
rum.  Sed  nimis  tremendum,  quia  praemisit  Apoito- 
lus,  dicens :  Si  quis  autmm  templum  DH  violaferii^ 
disperdet  illum  Deus  (1  Cor.  iii) ;  et  ipse  Judex  ju- 
slus :  Disperdam^  inquit,  de  civitale  Domni  omnu 
qui  operantur  iniquitatem  (  PsaL  c ).  Gaudendua, 
quia  in  nobis  Pucb»  solemnitas  agitur,  cum  de  vi- 
liis  ad  virtutes  transire  sataginius.  Pascba  quippe 
transilus  dicitur.  Gau4#nduni,  quia  Dominus  nostra 


templOf  oves  quoque  et  boves;  et  nummulariorum  ef-  "  pcctora,  civitatem,   videlicel,   suam  visitare,  quia 


fudii  <es,  et  mensas  subveriit,  Boves,  oves,  et  coliim- 
bse  ad  huc  emebantur,  ut  offerr^ntur  in  templo. 
Nuiiiiiiularii  ad  hoc  sedebant  ad  mensas,  ut  inier 
emptores  vendiloresque  hosiiarum  prompta  esset 
pecuiiix  taxatio.  Yidebaniur  ergo  licite  veudi  in 
templOy  qux  ad  lioc  emebantur,  ut  in  codem  teinplo 
ofTerrentur  Domino.  Sed  nolens  ipse  Dominus  ali- 
quid  iii  domo  sua  terrenx  neg(  tiationis,  ne  ejus  qiii- 
dem,  qux  honesla  putarelur,  exhiberi,  disp.ilit  nego- 
liatores  injustos,  el  foras  onines  simul  cum  iis,  qiise 
negotiabautur,  ejecil.  Quid  ergo,  fratfes  iiiei«  quid 
putamus  faceret  Duminus,  si,  rixis  dissidenies,  si 
(^ibulis  vacantes,  si  risu  dissolutos,  vel  alio  quolibet 


idem  Pascba  nostras  bonae  actionis  praeseniia  sua 
pietatis  illuslrare  dignaiur.  Sed  timendum  satis,  ne 
lios  in  civitate  sua  aliud  quam  ipse  diligit  agentes 
inveiMat,  el  ipse  se  nobis,  qualem  non  diligiinu^t,  di- 
sirictus  redditor  ostciidat.  Ne  iios  in  teinplo  nuai« 
miilarios,  ne  vendiiores  i^oum,  ovium,  t^olureba- 
rumv'*,  reperiens,  damnet.  Doves  quippe  doctriuam 
vilx  ccelistis,  oves  opera  iuuuditiae  et  pietatis,  eo« 
lunibx  saiicti  Spiriius  dona  dcsignant,  quia  iu  ma- 
rium  boum  juvaniine  solet  ager  exerceri.  Ager  au- 
teui  e-t  cor  ccnlesti  exculium  doctrina,  et  s^uscipieii- 
dis  verbi  Dei  praeparatum  rite  seminibus.  Oves  inno- 
centes  sua  vestinienta  vesliendis  hominibus  prxstanl. 


scelere  reperiret  irretitos,  qul  bostias,  quac  sibi  iin*  p  Spirilus  super   Dominum  in   columb»  specie  de- 


molareuiur,  ementes  in  (emplo  vidit,  et  eliininare 
festinavit?  Ilaec  propter  illos  diximus,  qui,  ecde- 
siim  ingres&i,  non  solum  intentionem  orandi  negli- 
gunt,  verum  eiiam  ea,  pro  quibus  orare  debuerant, 
augent ;  insuper  et  arguentes  se  pro  bujusniodi  stnl- 
titia  coiiviciis  odiisque  vel  etiam  deiractionibus  in« 
sequuntur,  addentes  videlicet  peccata  peccatis,  et 
quasi  finem  sibi  iongissimum  incaute  eoruin  au- 
gmcnlalione  texentes,  nec  limentes  ex  eo  di.stricli 
judicis  examinatione  damnari.  Niim  bis  quidein  in 
sancto  Evangelio  legiinus  quod  veniens  iii  teinpluin 
Doiuiuus  bnjustnodi  negoiiaiores  ejecerit,  nunc,  vi- 
delicel,  id  est,  tcrlio  ante  passioncm  suain  anuo, 
sicut   ex    bujus    evangelistae    foquenlibus   scriplis 


scendit.  Vendunt  auteui  boves,  qui  verbum  Evangelii 
non  divino  amore,  sed  tcrrcni  quae.ttus  iniiiitii  im* 
peiidunt,  quales  reprebendit  Aposiulus,  quia  Chri- 
stuin  uoii  annuntient  sincere  (Tit.  i).  Vendunt  oves 
qui  buinaDae  gratia  laudis  opera  pietatis  exerceut,  de 
quibus  Dominus  ait :  Quia  receperunt  mcrcedem  suam 
(Mutth.  vi).  Yendunt  columbas,  qui  accet<tani  Spi* 
riius  gratiam,  non  graiis,  ut  praecepium  est  {Maith.  x), 
sed  ad  praeuiium  dant ;  qui  impositiunem  manuum, 
qua  Spiriius  accipilur,  etsi  non  ad  quaestum  pecu-» 
nix,  ad  vulgi  tanien  favorem  iribuunt.  Qui  sacros 
ordines  non  ad  vitae  inerilum,  sed  ad  graiiam  lar« 
giuniur.  Niimmos  muiuo  dant  in .  templo»  qui  non 
siinulate  coelestibus,   sed  aperte  terrenis  rebus  iu 


agnoscimus,  el  ipso  quo  passusest  annn,  cuni  ante  ^  Ecclesia  deseiviuui,  sua  quaerentes,  uon  qus  Jesu 


dles  quinque  Pascbx  sedens  in  asino,  Jerosolyinam 
tenisset  (MatJt.  xxi).  Sed  boc  idem  eum  in  templo 
sanciae  Ecclcsiae,  et  examine  qiiolidianae  visilalionis 
agere  omnis  qui  recie  sapit  intelligit.  Unde  mul- 
tum  tremenda  sunt  bxc  dilectissimi,  et  digno  expa- 
vescenda  limore,  sedulaque  praecaveodum  indusiria, 
ne  teniens  improvisus  perversum  quid  in  nobis, 
unde  nerito  Qagellari  ac  de  Ecclesia  ejici  debcamus 
inveniat ;  et  maxime  in  illa  quae  specialiier  dtimus 
orationis  vocatur,  observandum,  ne  quid  ineplnm 
geramus,  ne  cum  Corintbiis  audiainu!»  ab  Apostolo  : 
Nunquid  dom  s  non  habetis  ad  agfnda  tet  ioquenda 
$eniporalia?  aut  Ecclesiani  Dei  conlemnitis  (I  Cor,  xi)  ? 
Et  a  propheia  cum  Judacis  ;  Dilccius  mcus  in  domo 


Cbristl.  Verum  bujusmodi  operarios  frauduleutos, 
tiUffi  inerces  maneat,  ostendit  Dominus,  cum  facto 
dc  funiculis  flagello  onines  ejecit  de  templo.  Ejiciun- 
tur  eniin  de  parte  sorlis  sanctoruin,  qui  iutersanctos 
positi.  vel  (icie  bona,  vcl  aperte  faciunt  mala.  Ovcs 
quoque  et  boves  ejecit,  quia  talium  vitam  ostendll 
esse  reprubam.  Funictili,  quibus  flagellando  iuipios 
de  templo  expulit,  crementa  suiit  actionuin  mala- 
rum,  de  quibus  matcria  damnandi  reprolios  judici 
daiur.  Ilinc  elenim  Isaias  dicit :  Vce  qui  tiahitia  tiit- 
quiiatem  in  funiculis  vanilatis  (/«at.  v) ;  et  in  Prover- 
biid  SaloniO!!  :  iniquitatei,  inquil,  kuce  capiunt  tm- 
pium  ,  et  funibus  peccatorum  suorum  constringiiur 
(Piov.  V ).  Qui  eniro  peccata  pcccatis,  |iro  quibtif 


665  IN  S.  JOANNrS  E.YANGi:LIUM  EXPOSiTIO.  66S 

Arius  damnelur,  accumulat,  prolongat,  nnmmulario-  A  disbus  exciiabo  illud.  Dt  qno  lemplo  dieeret,  evaii- 


rum  quoqae,  quos  expulerai,  effudii  m^  et  mensas 
flubYertit,  quia,  damnatis  in  fine  reprobis,  etiam 
Ipsarum,  quas  dilexere  rerum,  lollet  figuram,  juxta 
bflc  qiiod  scriptum  est:  Et  mundus  iransibil,  et  con- 
ciipisceniia  ejus  ( /  Joan.  ii ). 

El  eii,  qui  columbas  vendebnnl,  dixil  :  Auferte  itla 
Aiitc,  notite  facere  domum  Patrit  mei  domum  nigo- 
ifoitunis.  Venditioaem  columbarum  de  templo  aii- 
ferri  pracipit,  quia  gr^tia  Spirilns  gratis  acci- 
pi,  gratis  debet  dari.  Unde  Siuion  ille  Magus,  qiii 
bane  einere  pecunia  voluit,  ut  majore  preiio  ven- 
deret,  audivit :  Pecunia  tua  tecum  sit  in  perdilionem. 
Nonett  tibi  part  neque  sors  in  termonehoc  (Act.  viii). 
Notandum  auieiu  quia  noii  soli  venditores  sunt  co- 


gelisia  posl  aperuit,  videlicel,  de  templo  corporis 
sui,  quod  ab  illis  iu  passione  solulum,  ipse  poat  tri- 
duum  excitavit  de  morte.  Quia  ergo  signum  quaere'- 
bant  a  Domino,  quare  solila  commercia  projiccre 
debuerit  e  templo,  respondit  ideo  se  rectissime  im- 
pios  exterminare  de  leraplo,  quia  ipsum  templum 
signiflcaverit  teniplum  corporifl  sui,  in  quo  nulla 
prorsus  esset  alicujus  macula  peccati.  Neque  iuime- 
rilo  lypicum  purgavit  a  sr«leribus  templum,  qui 
verum  Dei  templum  ab  bominibus  morte  solutum 
divinae  poieniia  majestatis  exciiare  possei  a  roor- 
tuis. 

Dixerunt  crgo  Judtei :  Quadraginta  et  tix  anuis 
asdi/icalum  est  templum  hoc^  et  tu  tribut  diebut  exci- 


lumbarum,  et  domum  Dei  raciunt  domum  negoiiulio-  ^  tabtillud?  Quomodo  intellexerunt, ita  respondenint. 


Qis,  qui  sacros  ordines  largiendo,  prelium  pecunise 
vel  laudis  vel  eiiam  hoiioris  inquirunt,  verum  lii 
quoqiie  qui  gradum  vel  gratiam  iii  Ecdcsia  spiriia- 
^m,  quam  Domino  largienle  percepere,  non  simplicl 
rlitentione,  sedcujurlibet  bunianae  caus»  rclribuiionis 
eiercent,  conlra  illiid  apostoli  Petri  :  Qui  loquiiur^ 
quati  termonet  Dei;  qui  minitlrat,  tanquam  ex  virtute^ 
quam  administrat  Deut^  ut  in  omnibut  honorificeiur 
Datu  per  Jesum  Chritlum.  Quicunqiie  ergo  tales  sunt, 
si  no!unt,  venicnie  Domino,  de  Ecclesia  auferri, 
auferent  isia  de  suis  aciibus,  ne  r.icianl  domum  Dei 
donom  negotialionis.  Nec  prxlereundum  quia  solli- 
cite  nobifl  Scriplura  utramque  Salvatoiis  nosiri  na- 
tnram,  et  humanam,  videlicei,  commend.il,  el  divi- 


Sed  ne  nos  quoque  flpirilalem  Domini  sermonem 
carnaliter  seniiremus,  evangelista  subsequenter  de 
quo  lemplo  loqueretur  exposuit.  Quod  aulem  aiunr, 
templum  quadnginta  et  sex  annis  acdincatumi  non 
primam,  sed  secundam  aedificationem  illius  signifi- 
cant.PrimusenimSalomontemplum  in  maxima  regni 
sui  pace  deceniissiino  septem  annorum  opere  perfe- 
cit  {III  Heg,  vi);  quod  destnictum  a  Chaldacis  pos( 
Lxx  annos,  jussione  Cyri  Persae,  laxiia  captiviiaie, 
reaedificaii  coeptum  est  (//  Par.  xxxvi),  sed  filii 
transmigralionis  opns,  quod  principibus  ZorukMibel 
et  Jesu  faciebant,  propter  impugnationem  geniium 
vicinaruin  ante  quadraginla  et  sex  annos  implere 
nequiverunt  (/  Esdr^  ii,  v),  qui  etiam  numerus  anno< 


nam.  Ut  eniin  verus  Dei  Filius  intell'geretur,  audia-      runi  pcrfectioni  dominici  corporis  aptissime  con- 


mus  quid  ipse  dicir: 

Nolite  facere  domum  Patris  mei  dowum  negotia- 
tionit.  Apene  namque  sc  Filium  Dei  Pairis  osiendii, 
qai  templum  Dci  domum  sui  palris  cognominal.  Ut 
rursum  verus  hominis  Filius  sentiatur,  rccolamus 
qood  in  ejus  capile  lcctionis  descendens  in  Caphar- 
naum,  roatrem  comilem  habuisse  perbibetur.  Se- 
quliur  : 

Reeordati  vero  tunt  disc'>puU  ejus  quia  t  riptum  ett : 
Zetut  domut  tuvs  comedil  me.  Zelo  d<imus  Pairis  Sal- 
viior  ejecit  iinpios  de  templo :  Zelcmiis  ct  nos,  Traires 
cbarl&flimi,  doniuin  Dei,  et,  qnanluni  possumus,  ite 
quid  in  ea  pravum  geratur  insistaiuus.  Si  vidoriinus 


gruii.  Tradunl  etenim  naiuralium  scriptores  rerum« 
forinam  corporis  humaiii  tot  dieruin  spatio  perfici, 
quia,  videlicet,  priinis  sex  a  conceptione  diebus 
laclis  habeat  similitudinem ;  8equenti|)us  novem 
convertatur  in  stnguinem  ;  deinde  duodecim  solide- 
tur ;  reliquis  decem  et  octo  firinetur  usque  ad  per- 
fecla  lineamenta  omniuin  membrorum  ;  et  hinc  jain 
leliquo  tempore  usque  ad  lempus  parius  magnitudioe 
aug(*aiur.  Sex  autem  ei  novem,  et  diiodecim,  et  de- 
ceni,  et  ocio,  quadraginia  quinque  faciunt ;  quibufl 
si  unum  adjccerimiis,  id  est,  ipsuni  diein,  quo  dis- 
crctuui  per  niembra  corpus ,  crementum  siimere 
inci'>it,  fol  nimirum   dies  in  aidificatione  corporis 


Jralrem  qiii  ad  doinuni  De i  perliuet  superbia  tunii-  r%  Doiiiini,  quot  in  fabrica  lempli  annos   invenimus, 


4ldin,  si  detraciionibus  a  suetum,  si  ebrielati  ser- 
^ieotem,  si  luxuria  enervatufu,  si  iracundia  turbi- 
duui,  fli  alio  cuiquain  vitio  subsiratuin,  studeamus, 
J:i  quantum  facultas  suppetit,  castigare,  polluta  ac 
pe.  versa  corrlgere  ;  ct  si  quid  de  talibus  eiuendare 
«lequimus,  non  sine  acerrimo  inentis  suslinere  do- 
lore»  ei  maxime  in  ipsa  dotno  oralionis,  ubi  corpus 
Dei  consecralur,  ubi  augelorum  praesenlia  seniper 
stdeflse  non  dubitatur,  ne  quid  ineptum  fiat,  ne  quid 
tiofliram  fraternamve  oraiionem  impediat,  totis  viri- 
Uw^  agamus.  Sequitur : 

iletponderunt  ergo  Judcci^  et  dixerunt  ei  :  Quod 
uignum  ottendit  nobit^  quia  ha!c  facit?  Respondit  Je* 
tut^  et  dixit  eis  *   Soldte  lemplum  hoc^  et  in  tribut 


quia  iemplum  illud  manu  facluin  sacrosanctam  [)o- 
niini  carnem,  quam  ex  Virgine  sumpsii,  ut  ex  hoe 
loco  discimus,  figurabat,  quia  aeque  corpiis  ejus, 
qiiod  est  Ecclesia,  quia  uniuscujusque  fideliuin  cor- 
pus  aniinainque  dcsign:»bat,  ut  in  plerisque  Scriptu- 
rarum  locifl  invenimiis.  Adam  vero  primus  posi  pec- 
catum  audivit :  Terra  et,  et  in  terram  ibit  (Genet.  iii). 
Secundus  vero  Adam  de  se  ipso  ait :  Solvite  lemplum 
hoCf  et  in  tribut  diebut  exciiabo  illud,  Sparsus  vero 
fuit  primos  Adain  per  universom  mundum,  qui  ia 
secundo  collectus  est :  quod  significal  nomen  Adaai, 
quod  qualuor  littcris  scribitur,  id  est  a,  3»  iteruni  «, 
et  jui,  quas  quatuor  liiterF  i|uatttor  parles  orbis  desi- 
gnant,  in  <)uas  sp<rsus  cst  Adam  in  filiis  suis :  ideo 


667 


bi:dj:  vrneiubilis  opp.  paus  ii.  skct.  i.  -  exegetiCxV  gemina. 


m 


ifi  priiiclpiis  liominum  parliam  mundi  lian  qu^iiuor  A  intis  siudiose  docendum  adbuc  oblulif,  meriio  ad 


P.ilcrai  lcgunlur.  Nam  y/jxro»,  qnod  esi  Scpienlrio, 
ab  a  ificipil;  el  i^vig^  quod  esl  Occidens,  a  S  incipil, 
el  KvaTo>)),  quod  est  Oriens,  ab  a  incipit;  fxc7«2fji?/&tx, 
qnod  Ci^t  meridies,  ab  /x  incipit.  Quie  sunt  qujtunr 
paries  orbis,  ab  his  qnaiuor  lillcris  incipi*  ntes,qux 
lilterae,  si  in  computo  Graeco  considerenlur,  quadra- 
ginia  sei  faciunt;  nam  «  unum,  d  quatuor,  et  ile- 
rum  a  unum,  ^l  quadraginia,  qni  simul  ducii  qiia- 
draginta  sex,  mystice  designant  quadraginla  sez 
diebus  quibus  templum  corporis  Christi  in  utero 
virginali  aediflcatum  est.  Caro  antem  Ghrisli,  quae  de 
eadem  sumpia  est,  destructa  esta  Jud^is,  ei  a  seipso 
Itcrum  xdiOcaU  secnndiim  Scripiuras  propheiarum, 
et  ideo  dicit  evangelista  : 


agnitionem  divinilaiis  ejus  perfecte  doclus  subiit ; 
merilo  utr.usqne  naiiviiaiis  ejus,  divin^p,  scilicei, 
ei  hunianx,  sed  et  Passionis  aique  ascensionis  ipsius 
arcaiia  percepii,  nec  non  eliam  modum  secundcge- 
nerationis,  ingressum  regni  coeleslis,  aliaque  com- 
plnra  doctrinac  sacramcnia  Domino  revelanle  di- 
dicii. 

Reipondit  Jesu$  ,  sl  dixit  ei  :  Anien  amen  dieo 
tibi :  Niii  quis  renatus  fuerit  denuo^  non  poteu  videre 
regnum  Dei,  Quae  sentenlia  tanlo  apertius  cunctis 
fidelibus  lucet,  quanto  constai  quia  sine  hujas  luce 
fideles  e^se  nequeunt.  Quis  enim  sine  lavacro  rege- 
neraiionis  remissionem  peccaiorum  consequi,  el 
regnuro  valet  intrarecoelorumTSedNicoderoaa^  qui 


Iloc  enim  dicebat  de  templo  corporis  sttf .  Cum  ergo  B  ^^^^^  ^g,^j|  ^^   Doroinum,  necduro  lucis  roytterta 


retuire.\isset  a  mortuit,  recordai  sunl  diseipuH  ejus^ 
quia  hoc  dieebat,  et  cndiderunt  Serfpturee.  Scilicet 
Proplietarum,  qui  prjdizerant,  Chrislum  tertia  die 
resurgfre. 

Et  sermoni  quem  dixit  Jesus^  id  esf,  quod  ait : 
Solvite  templum  hoe ,  et  in  tribus  diebus  excitabo 
itlud,  hoc  est,  tertia  die  resusciiabo,  quod  vos  sol- 
vitis  in  cruce.  Sequitnr  : 

Cum  autem  esset  Jesus  Jerosolymis  in  pascha  die 
festo.  multi  crediderunt  in  eum^  ipse  autem  Jesus  non 

M 

credebat  semetipsum  in  eis^  quia  ipse  seiebat  quid  esset 
in  homine,  Non  enim  sic  crcdebant  in  eum,  ut  digni 
esscnt  Christum  habitare  in  eis,  quorum  fides  cate- 


cnpere  noveral.  Naro  et  noz,  in  qua  venil,  ipsam 
ejus  qua  premebatur  ignoranliam  desgnat.  Necdun 
enim  eorum  numero  sociatus  eral  qoibus  ait  Apoato- 
his  :  Fui&tts  aliquando  tenebree^  nunc  antem  Usx  in 
Domino  (Ephes,  v),  sed  inter  eos  potius  remanebat, 
quibus  loqniiur  Isaias  :  Surge,  illuminare^  JerueaUm^ 
quia  venil  lumen  tuum,  et  gloria  Domini  super  te  ortm 
est  {Isai,  vi).  Respondit  ergo  Domiiio,  ei  ait : 

Quomodo  potesi  homo  nasci,  cum  sit  senext  iVim- 
quid  potesl  in  ventrem  matris  sua  iterato  tiilrotre,  ei 
renasci  ?  Quia  enim  sccundje  nativiiaiis  adhuc  nescius 
persevcrubal,  de  salute  autem  sua  jam  sollicitus 
exsiiterat,  necessario  de  una  quaro  noverat  naiiviiaie, 


cbumenis  comparari  potest,  qui  crcdunt  in  Cbri-  ^  an  possei  iterari,  vel  qun  ordine  regcneratio  posset 


atum,  sed  Christus  non  credii  seipsuro  eis,  quia  nisi 
qnis  rcnaius  fucrit  ex  aqua  et  Spiritu,  non  potest  in- 
iroire  in  rrgnum  Dei  {Joan.  m),  Nemini  vero  se  credit 
Chrisins,  nisi  qui  dignus  est  iniroire  in  regnum  Dci. 
Nnllus  vero  dignus  est  introire  in  regnum  Dei, 
nisi  qui  renatus  est  ex  aqua  ei  Spiritu.  Inde  eccle- 
siaslica  consueiudo  catechumenis  corporis  et  san- 
guinis  Christi  communionero  non  tradit,  qnia  non 
sunt  renali  ez  aqua  et  Spirltu,  qnibus  lantum  cre- 
dilur  parlicipalio  corporis  et  sangn  nis  Chrisli.  Ex 
his  auiem  multis,  qui  credebanl  iu  Jesum,  unus  eral 
Nicodemus  iste ;  et  ideo  oocte  venii,  et  non  die, 
qaia  necduni  illuuiinaius  er;>t  coelesiis  gratiae  luce. 

CAPUT  III. 


impleri,  qu.trebat,  ne  hujus  ezpers  remanendo, 
vitx  coelesiis  pariiceps  esse  ner|uiret.  Nolandiim  au- 
tem  quia  quod  de  carnnli  dixii,  hoc  eliam  de  spiri- 
tali  est  regeneralionp  sentiendum  :  nequaqoain  vide- 
riccteam,  posiquam  semel  ezplela  fuerit,  posse  repeti. 
Sive  enim  haerelicus,  sive  schisniaticus,  sive  Aicino- 
rosus  quisque  iii  confcsslone  sanctae  Trinitalis  ba- 
ptizel,  non  valet  ille,  qui  ita  baptizatus  est,  a  bonis 
caiholicis  rebaptizari,  i:e  confessio  vel  invocatio  tanli 
nominis  videatur  annullari.  Et  quia  Nicodemus  ad 
primam  Domini  responsionero  sollicilas  quomodo  sil 
inielligenda  diligenter  inquirit,  mereiur  jatn  planius 
instrui,  et  quia  secunda  nativiias  non  carnalis  esi, 
sed  spiritalis,  audirc. 


Erat  homo  ex  Pftariiarts,  Nicodemus  nomine^  prin-  p     Respondit  namque  Jesus  :  Amen  amen  dico  libi  : 


cefsJudceorum^  hic  venit  ad  Jesum  nocte,  Princeps 
scilicet  Jud^oruin  venit  ad  Jesum  nocle,  cupiens 
seerela  ejns  ailocuUone  plenius  discere  mysteria  R' 
d(*i,  cujus  a|)eria  o^ensione  signoruin  aliquaienus 
jain  rudintenta  perceperat ;  qui  qaoniam  prndcnler 
ea  quae  ignorabal  ab  illo  quxrebat,  invesiigare  pro- 

roeruit. 

Rabbi^  inquit,  scimut  quia  a  Deo  vcniiti  magister  ; 
nemo  enim  potest  hcec  signa  faeere  qnee  tu  facis,  nisi 
fueril  Deus  cum  eo,  A  Deo  igitur  Jesum  ad  magiste- 
riom  ccBleste  roundo  adhibendnm  vcnisse  coufessos 
esl ,  Dominum  cum  illo  fuisse,  e  roiraculis  pruden* 
ler  iniellezii ;  curo  Deo  tamen  ipsum  Deum  essc 
nnn  novit;  sed  quia  quem  nngislrum  noverat,  veri- 


iVt5t  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu,  non  poieH 
introire  in  regnum  Dei,  Cujus  nativilalis  roodum  sub- 
sequenier  exponens,  prorsusque  a  carnali  diilio- 
gucns,  aii : 

Quod  natum  est  ex  carne^  earo  ett;  et  quod  maivm 
est  ex  spiritu^  spiritut  est.  Nalura  spiritoa  invitlbilis 
est,  carnis  visibilis;  aique  ideo  carnalii  generalio 
visibiliier  admtuistralur  (visibilibus  eoiro  incremen- 
tis,  qui  in  carnc  nasciiur,  per  sciatum  momenU  pre- 
ficit),  splriialis  autem  generatio  lota  invisibiliier  agi- 
tur.  Nam  videtur  quidem,  qui  baplizatur,  in  fonteiii 
deseendere,  videtur  aquis  intingi,  videtur.de  aquis 
ascendere;  quid  autemln  illo  lavacrum  regeneratio- 
nis  egerii,  miiiime  potesl  videri.  Sola  autem   lide- 


669  "-  IN  S.  JOANNIS  EVANGKLIUM  EXPOSITIO.  670 

liwn  pieUS  ncflt  quia  pecettor  in  fontem  descendit,  A  g^uter  bis  quae  audirel  intendere.  Ccelestfs  namqiM 


sed  puriflcaius  aseendit.  Filius  mortis  descendit,  sed 
filins  resurrcctionis  asccndil.  Filius  prxvaricaiinnis 
rifscendit,  sed  flliu«  reconciliationis  ascendil.  Filitis 
irae  descendii,  sed  filius  misericordi»  asceiidit.  Fi' 
llus  diabol  descendit,  sed  filius  Dei  asceiidii.  Sola 
boc  Ecclesia  maier,  quac  generat«  novit.  C«ierum 
6culis  iiMipieniium  Tidetur  talis  exire  de  fonle,  qiia- 
1:8  iniravil,  lotumqne  ludiis  esse  qiiod  agilur.  Undc  in 
Ineni  Tidenles  gloriam  sancioruro,  dicenl  gcmenies  in 
lormemis  :  H\  sunt,  quot  aliquando  habuimu$  in  deri» 
%um^  el  tn  siniililudinem  improperii,  Quomodo  ergo 
eomputaU  sunt  inter  filiot  Dei  (Sap.  v)  T  Ait  aposlo- 
lus  Joannes :  Charissimi,  iniiuil,  nunc  filii  Dei  sumus^ 
et  noudum  apparuit  quid  erimus  (Joan.  iii).  Quod  na- 


est  ascensio  ejus  ad  vitam  sempiternam;  lerreua 
vero  ejus  exaliaiio  ad  morieai  temporalcin.  Bicit 
ergo  de  coelesiibus  : 

Et  nemo  aseendit  in  ccelum^  nisi  qni  descentiit  de 
coelo,  FHius  hominis^qui  est  in  ceslo.  (Subjungit  vero  de 
terreiiis  : )  Et  sicut  Moyses  exaltavit  serpenlem  in  de^ 
serto^  iia  exaltari  oportet  filium  hominisJ,  Merilo  au- 
tem  quacriiur  quomodo  dicatur  filius  bominis  vel 
descendisse  de  coelo,  vel  eo  lempore  quo  b«c  in 
terra  loquebatur,  jain  Tuisse  in  crRl».  Nota  esl  auicro 
confe^sio  fidei  calbdlicae,  quia  descendens  de  coelo 
Filius  Dei,  filium  bominis  in  utero  virijiuali  suscepil, 
eumquecoinplotadispensaiione  pissionis  suae,  resiisci- 
lavita  mortuis,  ct  assumpsii  in  coelum.Non  ergocaro 


ffmi  e$i  ex  Spiritu,  tpiritus  est^  quia  qui  ez  aqua  ct  ^  Cbri>tiis  de>ceiidit  de  ccelo,  ne<|uc  anttitempus  a^cen- 

sionis  erat  in  coelo,  nisi  f|uia  unn  Christi  persona 
esl,  in  duabus  exlslcns  naiuris.  Aiqiic  iJeo  filius 
hoiniiiis  recte  dicilur  et  descendisse  de  coelo,  et  auie 
passioncm  fuisse  in  coelo»  qnia  quod  iii  sua  natura 
habere  non  potuit,  bo(!  iu  Filio  Dei,  a  quo  assuiii- 
plus  esl,  babuit ;  sicut  propier  eaindem  unius  Ciiristi 
personam,  qua>exduabusexsintnaiuris,  Apostolusait . 
Vo$  Spiritus  sanctus  posuii  episcopos  regere  Ecclesiam 
Dei,  quam  acquitivii  sanguine  $uo  (Act,  xz).  Neqiic 
enim  Deus  in  sua  scntentia,  sed  in  bomine  assumpto 
sanguinem,  queni  pro  Ecc'csia  funderel,  babniu 
Hinceleiiiin  Ps:<lmisla  dicit  :  Auendit  Deus  injubi^ 
laiione  {PtaL  xlvi).  Quomodo    enim  Deiis,  nisi  in 


Spiritu  regencratur,  invisibiiiier  in  novum  mutatur 
hominem,  et  de  carnali  efliciinr  spiritalis.  Qui  ideo 
r  ctc  non  solom  spirilalis,  sed  etiam  spiritus  vocn- 
Inr,  quia  sicut  sub8inni*a  spirilus  invisibilis  est  in 
aspeclibos,  ila  is,  qui  pcr  gratiam  Dei  innovatur, 
Invisibiliterflt  spiiitiilis,  et  Dei  Filius,  cum  visibililer 
omnibus  caro  cl  filius  noininis  appnreat.  St*quitur  : 
Non  mirerit  quia  dixi  tibi :  Oporlet  vos  nasci  denuo. 
Spiritus  vbi  rult  spiiatf  et  vocem  ejus  audis ;  sed  uescis 
unde  veniatf  et  quo  tadal,  Sic  est  omnis^  qui  nalus  ett 
ex  Sfnritu.  Spirilus  ubi  vult  spirat,  quia  ipse  ba« 
belin  pote-tate,  ciijus  cor  gralia  siias  visitntiouis 
lEuaircl.  Et  vocem  ejus  audis,  ciim  to  prxscnte  lo 


quitnr  is,  qui  Spiriiu  sancio  r( peliis  cst.  Sed  nescis  ^  l>omi»e,   ascenderet,   qui  in  suae  natiirse  majestate 


wnde  veniat,  et  quo  vadat^  quin  elinm,  si  le  prxscnto 
quempiam  spirilus  ad  borani  imp'everil,  iion  potca 
videre  quoinodo  intraverit,  vcl  quoniodo  redierii, 
quia  nnlura  est  invisibilis.  Sic  ett  omnis  qui  natut  ett 
ex  Spiritu,  Et  ipse  eiiim  invisibililer  agente  sp.ritu 
mcipil  esse  quod  rou  ernl ;  iia  iit  infideles  nesciant 
unde  ventat,  et  qoo  vadnt ;  id  esl,  quia  per  graliam 
regenerationis  venit  iu  adopiionem  filioruni  Dei,  et 
tariil  in  percepti(»nein  regui  coelestis.  Quxrentc  au- 
lem  adbuc  Mcodemo  quomodo  possint  baec  ficri, 
subjungii  Doniinus,  dicens  : 

Tu  e$  magisier  in  Itrael^  et  hcec  ignoras?  Non  quasi 
iniultare  volens  ei  qui  magister  vocetur,  ciim  sit 
ignaras sacramentorum coelesiium, sed ad  humiitalis 


semper  iibique  prxsens  adcst?  Sed  ei  bocqujuren- 
dum,  qiiomodo  dictum  sit  :  Et  nemo  ascendit  in  eoe* 
lum^  niti  qui  descendit  de  ccelo,  cum  omnes  elecli  se 
veracilcr  confidant  ascensuros  in  coelum,  promiitenle 
sibi  Domiiio  :  Quia  ubi  sum  ego^  Hlic  et  minister 
meus  erii  (Joan,  xii).  Cnjus  lamen  nondum  quseslio- 
nis  apcrtissiina  ratio  solvit,  quia  vidclicel  mediator 
Dei  et  bominum  bomo  Cbrisius  Jestis  eleclorura 
omnium  caputest;  itemque  omnes  electi  ejusdem 
capitis  membra  suut,  dicente  Aposlolo  :  Et  ipsum 
dedii  caput  super  emnem  Ecclesiam  (Ephes.  i) ;  cl 
rursum,  Vos  enim  eslis  eorpus  Chrisii,  et  membra  de 
membro  (Ephes.  v).  Pfemo  crgo  ascendit  iu  cesium^ 
nisi  qui  de  calo  descendit^  Filius  homini^^  qui  e$t  tn 


illQm  viam  provocans,  siue  qua  janua  coelestis  non  q  eoelo,  Nemo  ascendit  in  coeluin,  nisi  Christos  in  cor- 


polesl  inveniri. 

Si  terrena  dixi  vobis,  et  non  crediiis,  quomodo,  it 

ilurero  vo6ff  coglestia,  eredetis?  Terrena  illis  dixit,  ut 

]■  supei  iore  leclione  invenimus,  cum  de  passione  ac 

de  resurrectione  sui  corporis,  quod  de  terra  assum- 

yteral,  loqueretur,   dicens  :  Solvite  tempium  hoe^  et 

te  frt^iii  diebus  exeiiabo  iilud;  non  tamen  credeiiani 

irerbo  quod  dixit ;  sed  ne  hoc  quidem  inielligere  va- 

lebanl,  quia  noii  de  alio,  quam  de  templo  corporif 

mui  diceret.  Qui  ergo  terrena  audientes  non  capie- 

lianl,  quanio  minus  ad  calestia,  id  est  divin%  gene- 

rniloiiii  eapienda  niysteria  sufliciunt  ?  Addit  aulcm 

adhuc  Dominns  et  de  coelesltbus  sacraineotis,  ct  de 

krriuis  insliucrc  cum  (luciu  vidil  sipiciilcr  uc  dili- 


pore  suo,  quod  est  liicclesia.  Qui  in  seipso  quidem, 
primum  ccrnentibus  apostolis,  eminentioribus  nimi- 
rum  menibris  suis  ascendit,  ct  exinde  in  membris 
suis  quoiidie  asccndens,  se  colligii  in  coclum.  flinc 
est  eiiim  quod  ipsuni  corpus  ejus  inter  adversa  hu- 
jus  saeculi  deprebensum  gloriatiir,  et  dicil ;  /Vmic 
autem  exaltavit  caput  meum  super  inimieo$  mea$  (Pm/. 
xxiz).  Ac  si  apcrie  dicat :  Qui  occisum  a  Judacis  Ghri- 
stum,  capul  videlicet  meum  sosciiavit  a  mortuis,  ae 
fmstraiis  oinnibus  inimicorum  iusidiis  sublevavit  in 
coelum,  spero,  me  etinm  de  prxsentibus  periculis 
eruens,  meo  capiii  jungct  io  regno,  quia  nemo  a$cen* 
dit  in  coetum,  niti  qui  deecendit  de  casio,  Quisquis  in 
cocluin  asccndcrc  dc^iderat,  ci  qui  dc  coelo  desccn- 


671 


672 


BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  U.  SECT.  I.-  EXEGETICA  GENUINA. 
dii,  ei  esl  in  coelo,  se  vera  Odei  et  dileciionis  uni-  A  perpeluym  ab  omni  morte,  quam  peccando  in  aniina 
lale  conjuugal.  Aperle  InicHigens  quia   nullo  alio     pariler  el  carnc  coniraxerunt.  Unde  recle  sobjiiugi- 


ordine,  nisi  per  eum  qui  descetidil  de  coelo,  potest 
ascendere  in  coelum.  Unde  alias  ipse  dicit  :  Nemo 
venU  ad  Putrem  nisiper  me  (Joan,  xiv).  nxc  idco  in 
Nicodemo  cunciis  dicuntor  catechumenis,  ut  discaut 
ejns  membris  renascendo  incorpoiari,  per  qucni 
possint  ascendefl^  in  regnuni  Dei.  Et  qiiia  ascensio 
vel  ingressus  regni  fieri  non  potest  abstiiie  fide 
et  siicrameiitis  dominicac  passion'S,  rccie  subin- 
fbrtur  : 

El  sicut  Moyte»  exallavit  serpentem  in  deserto,  ita 
exaltari  oportet  Filium  hominis^  ut  omnis  qui  credit 
in  ipsum  non  pereai,  sed  habeat  titam  asternam,  Mira 
niagisterii  coelestis  arle  doininus  magistrum  legis 


tur :  Vt  omnis  qui  credit  in  ipsum  non  pereat ,  s§d 

habeat  vitam  aternam.  Cujiis  quldem  Tcrbi  patet  scn- 

8US,  quia  qui  cridii  in  Jesum,  non  solum  pcrditionera 

evadit  pcenarum,  sed  vitam  etiam  percipit  aeternani. 

Et  hoc  inler  ligurain  dislat  et  veritatem,  quia  pcr 

illuin  viia  protelaiur  tcmporalis,  per  hanc  vita  do- 

natur  sinc  niie  niansura.  Sed  curandum  solerter  cst 

ui  quod  intellecius  bene  sentit  opcr.itio  condigna 

perficiat ,  quatenus  confessio  rectae  nostr»  fidei  so- 

brie  conversando,  ad  perreciionem  prnmissae  nobis 

vitx  mereatur  attingerc.  Verum,  quia  lixc  de  Filio 

horoinls  dicuntur,  quia  cxaltari  in  crucc,  id  est, 

mortein  oportuit  pati,  ne  puiaret  Nicodemus,  Oliuro 


mosaicae  ad  spiritualem  legis  ejiisdcm  scnsuni  indu-  "  ^»'»^"'"  ^»"»  ^0™'»'«  «ss®»  *  ^"y»*^  «*»«*  exspccian- 


cit,  recordans  hisloriae  veteris,  et  hanc  in  figuram 
suse  passionis ,  atque  human;e  s:ilvationis  factam 
edisserens.  Narrat  quippe  liber  Nunierorum  quia 
pertsesus  in  eremo  popubis  Israel  itincris  longi  ac 
laboris  ,  muriDuravil  contra  Dviininum  et  Musea 
(ilunu  xxiii);  ideoque  Dominus  immiscrit  in  illuin 
igniios  scrpentes,  ad  quorum  plagas,  et  mortes  plu- 
rimorum,  cuin  clamarent  ad  Moscn,  ct  ille  oraret, 
jtissit  eum  Dominiis  facere  serpentem  aeneum,  et 
ponerc  pro  signo.  Qui  percussus,  inquit,  aspcxerit 
eum,  vivet ;  et  ita  faclum  est.  Plagx  igitur  serpentuin 
ignitorutn  venena  sunt  et  incentiva  vitiorum,  qtia 
animam,  quam  tangunt,  spirituali  morte  perimunl. 


Et  bene  murniurans  contra  Dominum  populus  scr- 


pcntum  morsibus  sterncbaiur,  ut  ex  ordine  ilagelli 
exterioris  agnosceret  qunnlain  iiittis  perniciem  raur- 
muraudo  paieretur.  Exaltalio  autem  serpentis  aenci, 
qiiem  dum  pcrcussi  aspicerenl  sanabantur,passionem 
nohtri  Redcmptoris  signat  in  cruce ,  in  ctijus  solum 
lide  regnum  mortis  et  peccaii  ^uperatur.  R*  cte  enim 
per  scrpentcs  peccata,  quac  animani  simul  et  corpuf 
ad  interitum  trabunt,  exprimunlur,  non  soluin  quii 
igniti ,  quia  virulenti ,  quia  ad  periinendum  sunt 
astuti ,  veruro  etiam  quia  per  serpeniem  primi  pa- 
rentes  nostri  ad  peccandum  persuasi  (Cenes,  111), 
ac  de  iromorialibus  sunt  peccando  mortales  efrecti. 
Recte  per  serpentero  »neum  Dominus  ostenditur, 
quia  venit  in  similitudinem  carnis  peccati  (Rom,  viii), 


:C 


da  perpeina,  curavit  ei  Dominus  etiam  divinitatls 
suae  patefacere  sacramentum ,  onumqtie  et  curodeai 
et  filium  hominis  et  mundi  ostenderc  Saltatorem. 

Nani  sequitur : 

Sic  enim  dilexit  Deus  mundum ,  ut  Filium  suum 
unigeniium  darel^  ut  omnis  qui  credit  in  ettiit,  non  pe- 
reat^  sed  habeat  vitum  eeternam,  Unde  notandum  quod 
cadein  de  filio  Dei  unigenito  replicat,  qux  de  Filio 
hominis  iii  cruce  exallato  praeroiserat  dicens:  Vt 
omnis  qui  credit  in  eum,  non  pereat^  sed  habeat  vilam 
cternam.  Quia  profecto  idcm  Redcmptor  et  Conditor 
noster  Filius  Dei  ante  sxcula  existens,  Filius  boroi- 
nis  factus  est  in  fine  saeculorum  ,  ot  qui  per  divini- 
tatis  susc  polentiam  nos  creaveral  ad  perfruendain 
vite  beatiiudneui  perennis,  ipse  pi*r  fragilitatero 
humanitatis  nOdtrx  nos  re&tauraret  ad  recipiendani 
quam  pcrdidimus  vilam.  Sequitur  autcm  : 

Non  enim  misit  Deus  filium  suum  in  mundum ,  ut 
judicel  mundum^  sed  ut  salvetur  mundus  per  ipsum, 
Ergo,  quantum  in  medico  esi,  sanare  venit  xgrotuiu. 
Se  inleremit ,  qui  praecepta  medici  observarc  non 
vuli.  Vcnit  Salvalor  ad  munduro.  Quare  Salvator 
dicius  est  roundi  f  nisi  ut  salvei  rounduro  ,  uon  ui 
judicei  mundum.  Salvari  non  vis  ab  ipso?  Ei  te 
judicaberis.  Et  quid  dicam,  judicaberis  ?  Vidcte  quid 
ait: 

Qui  credit  in  eum ,  non  judicatur ;  qui  autem  noH 
credil....Quiddicturum  sperabas, nisi  judicatus^jiim. 


qula  sieut  arneus  scrpens  effigiem  quidem  ignitis  j^  .^^q^jj  ^  judicatus  esl.  Notandum  apparuil  judicium. 


serpentibus  similem,  sed  nullum  prorsus  in  suis 
uieinbris  habuit  ardorem  veneni  nocentis,  quin  po- 
I  us  percussos  a  serpeutibus  sua  exaltatione  sanabat, 
sic  nimirum ,  sic  Redemptor  humani  gcneris  non 
carnem  peccaii,  sed  siinilitudinem  induit  carnis  pec- 
catl,  iu  qua  mortem  criicis  patiendo  credentes  in  sc 
ab  otnni  peccalo  et  ab  ipsa  etiam  morte  liberarel. 
SicHt  ergo  Moyses  exaltavit  serpentem  in  deserto,  ita^ 
inquit,  oportet  exattari  Filium  hominis,  quia  sicut 
itli  qui  exalfatom  pro  signo  serpeiitcm  acneum  aspi- 
ciebant  sanabanliir  ad  tenipus  a  temporaria  morte, 
et  a  plaga  quam  serpeutum  morsus  intulerat,  ita  el 
qui  mystcrium  doininicce  pas>iunis  credendo ,  «onfi- 
tcndo,  (iuccfitcr  iroitando  aspiciuut ,  salvantur  in 


sed  jaro  factuin  est  judiciuiu.  Novit  enim  Dominui^ 
^qui^sunt  ejus  (11  7tm.  11).  Novit  qui  perraaneanl  ad 
coronam,  qui  permaneanl  ad  flammadi.  Novit  in  area 
SU.I  ti  iticiim  suuin ,  iiovit  et  palcam  ;  iiovit  ct  sege* 
tein,  novit  zizaniani. 

Jam  judicatus  esi^  qui  non  eredil,  Quare  judi« 
catus  1  quia  non  credidit  iu  oominc  unigenili  Filii 
Dei. 

11  oc  est  autem  judicium,  quia  lux  venit  in  mundum^ 
et  dilexerunt  homines  magis  tenebras  quam  lucem^ 
erant  enim  mala  opera  eorum,  Fralres  mel ,  quorum 
opera  bona  invenil  Dominus  ?  Nulloruro ,  oniiii.i 
cniui  inala  opcra  invenil.  Quomodo  crgo  quidam  fe- 


«75  IN  S.  JUANNIS  EVaNGELIUM  EXPOSITIO.  674 

ceniiii  Teriiaum,  et  vei>eruni  ad  lucciii?  lloc  eniin  A  noii  respitii  bapiisma  servi ;  et  bepiismile   seivi 


ffat|uilur : 

Qui  autim  [anl  terllatem^  venil  ad  lucem,  m/  mant- 
f^mlur  opera  ejut^  ifuia  in  Deo  [acla  tunt,  Oufiniodo 
crgo  quidani  bonum  opus  receruiil,  ul  venirenl  ad 
lucem,  id  esi,  ad  Cbrislnni;  el  quomodo  qnidam  di- 
leicrunl  tenebras,  si  omnes  peccatores  invenil,  ct 
•mnes  a  peccalo  sauiit?  Ci  serpens  illc,  in  qiio  Ugu- 
nia  esi  mors  Doinini,  eos  sanabai  qui  roorsi  fue- 
rant,  e t  propler  morsns  serpeniis  erccios  esi  ser- 
pens,  id  e.'^!,  mors  Doraini  propter  moriales  bomines 
qnos  Invenit  injuslos.  Quomodo  inlelligilur  boc  ju- 
dirium,  qiioniam  lux  veiiil  in  mundum,  et  dilexo' 
rumt  komines  magis  tenebras  quam  tucem :  erant 
enim  mala  opera  eorum  ?  Quid  esl  enim  boc  ?  Quorum 


via  prii*parai>aiur  Domino,  ei  b.iptizaiu8  est  Domi- 
nus,  viain  se  fecit  ad  se  veiiicaibus,  ipsuin  audia- 
niU!».  Ego  tum  via ,  veritat  et  vita  (Joan.  xiv).  Si  ve- 
riiatem  qutffris,  viam  lene;  nain  ipse  esl  verilas, 
qni  esl  via.  Audiamiis  Joannem  :  Bapti%akat  Jetus : 
Diximus  quia  baptifuu  Jetut^  quomodo  Jesus,  qiio» 
modo  Doininus,  quuniodo  Dei  Filiiis,  quomodo  Ver« 
bum.  Sed  Verbum  caro  facluni  esl. 

Erat  autem  Joannet  baptiiant  in  Enon  juxta  Su" 
Um.  Locus  quid  esi,  ex  iiomine  intelligitur,  quia 
aquae  multx  erant  ibi.  Enon  juxta  Salim  locu&  esl, 
ubi  baptizabal  Joannes ;  el  ostendiiur  nonc  usqiie 
locus  in  oclavo  lapide  Scylbopoleos  ad  nicridiem 
)uxta  Salim  et  Jordanem. 


eiilm  eraiit  bona  opera  ?  Nonne  veuisli  ut  jusliflces  ^     Nondum  enim  mistut  fuerat  Joannet  in  carcerem. 


Impios?  Sed  dilexerunt^  inquil,  magis  tenebras  quam 
iucem;  ibi  posuit  viin.  Muiti  ciiim  dilcxeruul  pcc- 
€111  sua,  quia  '«iui  conruetur  peccain  sua,  et  accu- 
sat  peccaia  sua,  jam  cum  Deo  facil.  Arcusat  Deus 
peccata  lua ;  si  ei  tu  accuses,  conjungeris  Deo. 
Quisi  diix  res  sunt,  lionio,  et  pcccator.  Quod  audis 
homo,  Deus  f<  cit ;  quod  audis,  peccator,  ipse  bomo 
rfcit.  Dele  quod  fecisti,  ut  Deus  salvct  quod  fecil. 
Oportet  ul  oderis  in  le  opiis  unum ,  et  aines 
in  te  0pU8  Dci.  Cum  aulein  cosieril  libi  dis- 
pliccre  quod  fccisli ,  indc  incipiunl  bona  opera 
liii  ,  quia  accusas  mala  o|>cra  tua.  Iniiium  bo- 
norQm   operum    confessio  esi  opcruin    malorum. 


Quare  bapiizai  Joannes?  quia  oporlebal  ul  bapliza- 
retur  Dominus.  Quare  oponeijai  ut  Domiiius  bapti- 
zaretur?  Ne  alii|uis,  magiia  licet  pracdilus  gralia, 
vel  potestate,  contcmneret  baptizari.  Ipse  Dominus 
non  contempsii  bapiismi  sacrainenium,  qu:imvis  in 
illo  Don  esset  quod  miindiiretur  in  bapii»mo,  qui 
nullum  habuil  peccatura,  qiiod  dimiticieiur  in  l)a« 
ptismi  lavacro.  Baptizatus  e&l  Duniinus  a  servo,  oe 
servus  Domiui  baplismum  conleranereu  Piondum 
enim  missus  [ueiat  in  earcerem  Joannet,  Ideo  boc  di- 
Cit  evangelisla ,  ui  intelligeretur  b;ec  iniracula  , 
quae  anie  posuil,  primo  anno  doclrin^  Domini  nostri 
Jesu  iJiriati,  quac  ircipiebal  a  baplismo  suo,  acta 


Facis  vcritatem,  el  venis  ad  iucem.   Q.iid  est,  n  ^^^^  *  ^"i"^  """>  S^^^  maxime  alios  intcllexerli 
bcis  veritatcm?  Non   te  palpas,  non  libi  blandi-      cvaitgeliala  facere. 


ria  9  uon  le  adulas.  Noii  dicis,  Jiisi  s  suoi,  cum 
sii  iidquus,  el  incipis  facere  veritaieni.  Venis 
lotem  ad  lurem,  ut  nianifestenfur  opera  t  la,  quia 
10  Dco  facla  -sunt :  quia  et  boc  ipsum ,  quod 
tiiii  diftplicuii  peccaium  tuuin,  non  tibi  displi- 
eerei,  nisi  Deus  libi  lucerei,  ei  ejus  verit:is  le 
lihl  osienderel.  Sed  qui  etiam  adinonitus  diligit 
peccali  8ua,  odit  admoneniem  lucem,  et  fugii  eam, 
Mt  non  arguantiir  opera  ejtis  mab,  qux  diligit.  Qui 
intem  ficit  verilatem,  acciisat  in  se  mala  sua  ;  non 
sibi  parcit,  non  sibi  ignc.scit,  ut  Deus  ignoscal ;  ipse 
ignorcii,  et  venii  ad  lucem  :  cuigraiias  agil,  quod 
ille,  quid  in  se  odisset  ostenderel ;  dicit  Domiiio  : 


Facta  est  autem  quwstio  ex  ditcipuUt  Joannit  eum 
Judmit  de  purtficatione,  Celantes  eniin  discipuli  Joan- 
ni8  inagistruin,  qu:a  plurcs  audiebant  concurreread 
bapiisinuiii  Cbristi ,  ei  praeferre  Judaeos  baptisino 
Joaiini8  bapiismum  Cbri8ti,  novissiine  venerunt  ad 
ipbum  Joannem  ul  solverel  quxstionem  quam  babue- 
raui  cuni  Judsis  de  discreiione  inter  bapiismuro 
Cbrisli  cl  baplisiiiuin  iliius. 

Ei  dixerunt  ei  :  Rabbi^  qvd  erat  lecum  trant  Jorda* 
tiem,  ecce  hic  baptizat ,  et  omnet  veniunt  ad  eum. 
Qtiasi  indignantes  quod  plures  venissent  ad  l»a- 
tismuro  Cbrisli ,  dixerunl  :  Omnes  veniunl  id 
eiim,  ei    le   dimitluni.   Tuo    baptismo    baptizaius 


Aueru  facrtm  tuam  a  peceatit  meit  {Ptal.  l).  Elqiia  D  ^^  **^®*    ^^  ^"i"^    baptisinum  oinnes  modo  coii- 
fronie  dicil,   nisi   iterum  dicat:    ^ttomam  facinut      currunl. 


mfiim  ego  agnotco,  el  peccatum  meum  eonira  me  ett 
temper  (Ibid.).  Si  aulem  po<(t  te  feceris  peccatum 
luum,  rclorquet  libi  illud  Deus  anle  oculos  luos  ;  el 
tuiic  rctorquel,  quando  jnin  poeiiitentis  frucius  nul- 
lu8  erii.  Curriie,  ne  tenebrai  vos  comprebeiidant. 
Sequilur  autt  m  : 

Potl  hcee  venit  Jetus  ei  diseipuli  ejus  in  Judceam 
terram ;  et  iUic  demorabatur  cum  eiSf  et  iliic  baptita* 
bat,  Baplizitus  baptizal,  non  eo  baplisinaie  bapti- 
zat  quo  est  bjptizatiis  :  dal  baptismuiii  Doininus 
baptitatds  a  servo,  oslendens  humililal  s  viain,  et 
perducens  ad  baptisinum  Domini,  boc  e.^l,  baptisma 
ayiimy  re  prsbeiido  liumililatis  cxcmplnin,  quia  ipsc 


Respondit^  et  dixit  :  Kon  potest  home  aeeipere 
quidquam,  nisi  fuerit  ilU  datum  de  ccelo,  Vos  mihi  te- 
ttimonium  perhibetit  quod  dixerim :  ^on  tum  ego  Chri' 
ttut.  Si  meo  lestiinonio  crediiis,  aciiote  me  non  esse 
Cbrislum,  sed  illum  iilius  bafptismum  esse  ,  in  quo 
remissio  est  peccalorum,  et  Spirlius  sancius  datur, 
non  meum  :  in  quo  lanlummodo  pOBnitentia  dabalur, 
cl  fiiies  i!i  eum ,  de  quo  qtierimoniam  nunc  liabetis. 
Non  p6!e$t  homo  aliquid  accipere^  nisi  fuerit  iUi  daium 
deceelo.  Prxco  snm,  ille  judex.  Ergo  servus  ,  ille 
Dominus.  Ille  sponsus ,  ego  amiciis  spoiisi.  lllum 
oporiel  crescere,  me  autem  minui.  Veniebam  illi 
v:a:)i  pirare,  non  me  exaltare.   Ego  vox  clamantit 


675  ntD:*:  YRNIRABILIS  OPP,  PARS  II.  SECT.  I.  -  KXKCKTICA  CENIINA.  670 

lUe  verbiitn  PAlris.  Qui  poit  me  venit^  anle  me  factw  A  de  di:ibolo  diclum  esl.    Ergo  sUro   dcliet    iniioiis 


rsc,  id  csl,  digiii:Qie  mihi  praplaliis  esl.  Cujui  ego 
nBn  $um  diiinut  corriffiam  calceamemi  eju$  »olvere» 
Id  esl,  iiativilatis  illius  qua  ex  Virgine  nalus  venit 
in  mufidum,  ennrr.ire  mysier.nm.  Audisiis  teslimo- 
nium  meum,  crediie  testimonio  ineo ,  concurrite  ad 
illiiin,  in  cujus  baplismo  est  remissto  peccatorum. 
Iste  Joannes  tantx  auci«triiaiis  babebatur,  ut  a  po- 
pulu  Cbristus  putareiur;  sed  ille  falsum  respiiit 
lionerem,  nt  solidam  possetba1>creveritaiem.  Noluit 
de  se  jactare  quod  non  fuii,  ne  slneeo  essel(|ui  seni- 
per  fuil.  Qui  habet  ipontam ,  f poniiii  ei/.  Ego  n(»n 
8um  spoiisus.  Sed  quid  snin  ?  Amicussponsi,  gaudeiis 
in  voccm  iiliiiS  qui  esl  spon^us,  de  qito  diciiur :  Rex 
omnit  terrx  Deut  :  et  adorabunt  eum  omnei  rega  ter- 


spoiisiel  audire.  Uuid  cst  stare?  permitierein  gralia 
ejus  quam  accepit.  Et  ajidit  focero  ad  qotn  gaiidrai. 
Sic  erat  Joannes  :  noverat  onde  gauieliat,  iioa  iki 
arrogaliat  quod  ip  e  non  erat.  Scieliat  illuminiUMi 
se,  non  illuminaiorem.  Erat  enim  lumen  verum^  ait 
evaiigelisla,  quod  illuminat  omnem  haminem  vemontim 
in  hune  mundum  {Joan.  i).  Si  oninem,  ergo  et  ipsooi 
Joannem,  quia  ipse  de  bominibus  erat.  Sequitur.  El 
dicit  Joannes  : 

Hoc  ergo  gaudium  meum  implctum  est,  Quod  esc 
gauJium  ipsius  ?  Ut  gaudeat  ad  vocem  sponsi.  Mnlti 
enim  ideo  facii  sunt  insipieules,  quia  dixerant  se 
esse  sapieotes :  quos  arguit  Apostolus  in  Epistola  ad 
liomanos   dicene  :   Exiitimantei   ie  esie  iapientis^ 


rte;  omna  gentes  lervient  ei  (PsaL  lxxi).   Ille  est  B  im.'/i /oflt  mnl  («oin.  i).  Ergo  Deus  quod  datgra. 


sponsus  verus ;  spous;)  vero  sancta  Ecclesia,  e%  oin- 
nibus  congrrgata  gcntibus  ,  de  qua  Apostolus  ait  : 
Deipoiidi  voi  uni  tiro  virgmem  castam  exhibere  Chri^ 
sto(l1  Cor.  XI).  Virgoest,  ei  sponsuin  babet,  qux 
quoiidie  generni,  et  virgo  perpolua  inanet.  Virginiias 
lixc  intcgi  itas  esi  mentis,  cbarilaiis  perfeciio,  uniias 
caibolica;  fidei,  p.ncis  concordia,  caslitas  in  corpore 
et  anima ,  qiiia  nibil  valet  corporis  castiias  sine  ca« 
Ibolicae  lidei  integritate.  Cujus  virginis,  id  cst,  uni- 
versalis  Ecclesia!  amici  suiil  praedicatores  evangelica 
▼eritatis.  Et  ideo  dicit  iste  Joanues  :  Amicus  sponti, 
qui  itat  et  audit^  et  gandio  gaudet  propter  vocem 
spomi.  Stat  enim,  qui  in  fiJerecla  perinanet,  etquod 
credil  prxdicat.  Quare  stat?  quia  nun  cadit.  Quare 


tias  agentibus,  lollit  non  agentibus.  Noluit  esse  hoe 
Jonnites.  gratus  esse  voluit :  confessus  est  accepisse 
se,  eignudere  se  dixit  propter  vocein  sponsi,  ei  ait : 
Iloe  ergo  gaudinm  menm  impletum  est, 

lilum  oportet  crescere,  me  auiem  minui,  Quid  esl 
boc,  lUum  oportet  exaltari  ^  me  autem  humiliarif 
Magnum  hoc  Sacramentum  est,  antequam  fenlret 
Dominus  Jesus,  bomines  gloriabantur  de  se  :  Tenit 
ille  homo,  ut  minueretur  horoinis  gloria,  et  ioge- 
reiur  gloria  Dei.  Venit  ille  sine  peccato,  ei  inveoil 
omnes  cum  peccato.  Si  sic  venit  ille,  ut  dimitteiet 
peccata  :  Deus  largiatur,  bomo  confiteatur.  Eleuim 
confessio  bomiuis,  bumililas  hominis ;  mlseratio 
Dei,  altitudo.  Si  ergo  venit  ille  dimitlere  peccala. 


non  cadit?  quia  humilis  cst.  Iste  prxcnrsor  Domliii  ^  ignoscat  homo  huniiliutem  suam,  et  Deos  ricict 


in  solida  petra  stabat,  dum  ait :  Non  lum  ego  Chri» 
itus  ,  non  sum  ego  sponsus,  sed  amicus  sponsi.  Qul 
gloriam  iUius  quaerit,  qui  misit  eum ,  inerito  oon 
cadit,  merito  stat,  merito  audit  vocem  sponsi,  et 
gaudio  gaudet  propter  vocem  sponsi.  Vox  ergo  spon- 
si  est  :  Ite,  docete  omnes  gentes,  baptizantes  eos  m 
nomine  Patris ,  et  Ft/it,  et  Spritus  sancti  (Matth. 
XX vm).  Conressus  est  ergo  Joannes,  sicut  superius 
audislis,  quia  non  sum  ego  Christus,  Quia  cum  disci- 
pulos  multos  faceret  Jesus,  et  perferrctur  ad  eom, 
▼eluti  ut  instigaretur  (quasi  iiivido  euim  narraverunl: 
Ecce  ille  [acil  plurei  discipuioi  quam  fu),  ille  confes- 
sus  cst  quiJ  essct,  et  inde  meruit  ad  eum  pertioere, 


misericordiam  suam.  I llumoportet  creicere,  meauUM 
minui.  lloc  est,  illum  oportet  dare»  me  iotero  aeei- 
pere.  Illum  oporiet  glorificari,  me  autem  cooflten. 
Inielligat  homo  gradom  suum,  et  confiteaiur  De^^ 
et  iudiat  Apostolum  diceniem  homioi  soperbienti  et 
elato,  et  extollere  se  volenti :  Quid  enim  habes  quod 
non  aceepisti  f  Si  autem  aeeepistif  quid  gloriarls  qua^ 
si  non  acceperis  f  Intelligal  crg  i  homo  qot  iccepii, 
qui  volebat  suura  dicere  quod  non  est  ejns,  ei  mi- 
nualur.  lionum  est  enim  iUi  ut  Deus  in  illo  glorifiee* 
tur,  ipse  in  se  minuatur,  ut  in  Deo  augeaiur  (I  Cor, 
iv).  Ilxc  testimonia,  hanc  veritatem  etiam  passlo- 
nibus  suis  significavernnt  Chrislus  et  Joannes.  Nam 


quia  non  est  ausus  dicere  quod   est  ille.  lloc  ergo  *.  Joannes  capiie  minutos  est,  ut  et  ibi  appareret  q  :id 

•  •       «.     ■  K*  .  «        J. _.._• _..*  J_       _  "     ._aVl«  M      ^  .  ••■■  ^ 


dixit  Joanucs  :  Non  potesl  homo  accipere  quidquam^ 
nisi  fuerit  ei  datum  de  coelo.  Ergo  Christos  dat ,  el 
hoino  accipit.  Ipsi  vos  milii  testimonium  perhibetis 
quod  dixerim  :  Non  sum  ego  Chrisius ,  ud  quia  mii- 
lui  sum  ante  illum,  Quihabet  sponsam,  sponsut  esi; 
amicus  autem  iponit,  ^ut  ilal  et  audit  euni,  et  gaudio 
gaudet  propter  vocem  sponsit  non  sibi  gaudium  fadt 
de  se,  Qiii  enim  vult  gaudere  de  se,  iristis  erit.  Qui 
iutcro  de  Deo  vult  gaudere,  semper  gaudcbit,  quia 
Dcus  sempiiernus  esl.  Talem  se  dixit  Joannes,  pro- 
pler  vocem  sponsigaudetamicns  sponsi,  aii,  non  pro- 
pter  suam  vocem ,  et  stat,  et  audit  eum.  Si  ergo  ca« 
dit,  non  audit  eum.  De  illo  enim  qoondam  qui  ceci- 
diiy  dictumest :  Et  in  veritate  non  sietit  (Joan.  viii); 


est  Itlum  oportet  crescere^  me  autem  minui.  Iloc  est, 
illum  oportet  exaliari,  nie  autem  hotniiiari ;  boc  enim 
siguifical  et  ipsa  creatura  lucis.  Nam  Cbrista^  na- 
tus  esl  dieboscrcsccntibus,  Joaunes  vero  decrescentt* 
bus,  ut  ostenderetur  quid  est  Christus,  boc  est  lu- 
men  verum  ;  et  quid  cst  Joannes,  boc  est  illnmloi- 
tus  ab  eo.  Crescamus  nos  in  illo,  et  per  illuoi,  ol 
ille  crescat  in  iiobis,  donec  perveniamns  ad  perfe- 
ctum  diem.  Audiamus  adhuc  quid  Joannes  de  Chri- 
sto  dixcrit,  vcl  quid  de  seipso.  Dicit  enim  : 

Qitt  de  sursum  venit^  super  omnes  est;  et  qtd  de 
terra  est^  de  terra  loquitur,  Qui  de  sursum  renil,  super 
omnes  «il,  id  csi  Cbristus.  Qtii  autemest  deterra,  terra 
est^  et  de  terra  loquitur^  Id  esi  Joannct.  Cum  crgo 


r»77  IN  S.  JOANNIS  EVANGEULll  EXPuSITU).  «78 

de  lerra  loquiliir  omnis  homo,  lerreiins  esl ;  ci  diim  A  rAj?  e$t,  Qtiis  ?  Ipse  qul  de  coilo  irii/f,  et  desceudity 
terreii»  loqiiiiur,  de  lerri  loquilur.  Qui  vero  illa-      super  omne$  e»t,  Deu$  Virtix  etu 


minaiiis  est  ab  co  qui  est  himcn  venim,  de  divinis 
loquilur.  Ergo  sursiim  est  graiia  Dei,  deorsum  na- 
lura  liomini».  Carnalis  carnaliler  aBsliinat,  carnalt- 
ter  suspicatur.  Dum  venit  gralia  Dei  illuminans  ho- 
niinero,  ccBlestia  loquiiur,  sicut  dictumest:  Qiit 
iUuminas  lucernam  meam^  Domiiie  Deut  meu$^  illU" 
miM  lenebra$  mea$  {P$aL  xvii),  boc  est,  lllum  opor- 
M  crtuere^  me  autem  minui.  Ergo  Joannes,  (|uod  ad 
Joannem  pertinet,  de  terra  e$t^  etde  ttrra  loqultur, 
Si  quid  divinnro  a  Joanne  audisti,  illuininantis  esi, 
Dfiii  recipieotis.  Qui  de  eceh  venii,  $uper  omne$  e$t  ; 
et  qu^d  ndit  et  audivit,  hoc  icitatur. 
Et  te$timonium  eju$  nemo  accipit,  Qiimi  de  coeio 


Quem  enim  ndsit  Deu$^  terb  i  Dei  loqmtur,  Ipse  est 
l)eus  Terax ;  ipse  est  Deus  et  Dominas  nosier  Jesus 
Cbrisius,  de  quo  Aposiolus  aii  :  Poetquam  venit  plt" 
nitudo  temporie^  miiit  Deu$  Filium  $uum  factum  ex 
muiiere,  faclum  $ub  U§e  {Calat,  iv). 

Quem  enim  mi$it  Deu$^  verba  Dei  loquilur,  Hoc  uli- 
que  de  Cbrisio  dicebai,  ul  se  ab  illo  distingiieret. 
Quid  eniin  ?  Joannem  notine  Deus  roisit  ?  An  non 
ipse  dixil :  Mi$$u$  $mm  ante  eum  t  ei :  Qui  me  mitit 
baptiMare  in  aqua  {Joan.  i).  Et  de  iUo  dictum  e$t :  Ecce 
mitto  angetum  meum  ante  te^  el  prceparabit  nitim  tuam 
{Matack,  iii).  Nonne  ei  ipse  Torba  Dei  loquitur,  de 
qtio  eiiatii  dictom  est  qiiod  sit  aroplius  quam  pro- 


fcnil,  super  omnes  est,  Dominus  no^ter  Jesus  Cliri-  B  pbeia  [Mattli,  xii)  ?  Si  ergo  et  ipsum  Dominus  niisit. 


stus.  de  quo  supcrius  dictuin  est :  f^'emo  aecendit  in 

rceiMin,  n:$i  qui  ile$ccndit  de  cceto,  Filiu$  hominis, 

qui  est  in  costo,  Est  auli^m  super  oinnes  ;  et  quod  vi- 

diiy  et  audivit,  lioc  loquitur.   Ilabct  cnim  et  Patrcin 

ipse  fiiius  Dei,  el  nudivit  a  Palre.  Et  quod  audivii  a 

Psilr^f  quid  est  ?  quis  hoc  cxplical  ?  Quando  liugiia 

ine»>  quando  cor  meiim  surficere  potesl,  vcl  cor  ad 

iutelligendum,  vel  liiigtin  a<l  proferendum  ?  Quid  cst 

quod  Filiiis  :>u<livit  a  Pairc  ?  Forte  Filius  esi,  Ver- 

Iroro  Patris  audivir.  Inio  Filius  Yerbum  Pairis  est. 

Curo  ergo  Verbum  Dei  filius  sil,  Filius  auiero  locu- 

tiis  est  nobis,  non  verbum  suum,  sed  verbuin  Pa- 

irs  se  nobis  loqui  voluit,  qui   verbum  Palris  loqiie- 

batur.  Iloe  crgo  quomodo  decuit  et  oporiuit,  dixii 

-  jMnnes  :  Qiii  de  cceto  venit^  $uper  omne$  e$t ;  et  quod 

mdit  et  aMdivit^  iltud  te$tatur^  et  teetimomum  eju$  nemo 

«rctji.'f.  Si  nemo,  iuquit ,  accipit,  cur  ergo  Christus 

WDit  ?  Quoiiiam  est   quidam  populus  prsparatus  ad 

iram  Dei,  daronandus  cum  diabolo.  tlorum  neroo  ac- 

cipii  testiroonium  Cbrisii.  Nam  si  omnino  nemo, 

aullus  horoo,  quid  est  quod  sequiiur : 

Qui  acdpit  testimoruum  eju$^  $ignavit  quia  Deu$ 
Vferesx  estt  Certe  ergo  nemo,  nlsi,  ul  ipse  di- 
ds»  qui  ftccipil  lestimonium  ejus,  $ignavit^  quia  Deu$ 
Mr<u  ett.  Respopdit  ergo  fortasse  interrogatus  Joan- 
ncs,  quasl  dicerct  nobis  quid  dixerit  nemo,  esi 
Mim  quidam  populus  natus  ad  iram  Dei,  ei  ad 
lioc  praDcognitus.  Qui  sint  eniro  creditnri,  et  qni  non 


C 


et  vciba  Dei  loquitur,  quomodo  ad  disiinrtioneui  de 
Cliristo  eum  dixisse  accipirous  :  Quem  enin  mitit 
Deu$,  vcrba  Dei  loquitur  ?  Sed  vide  quid  adjungat. 

iVofi  enim  ad  meneuram  dat  Deus  Spirilum,  Audi 
Apostoliim  dicentein  :  Secundum  men$uram  donatio' 
ni$  Chriiti  {Ephe$,  iv).  Hominibus  ad  mensurain  dai, 
unico  filio  non  datad  iiieusuram.  Quoroodo  bomii  i- 
bus  ad  niensurani  ?  Atii  quidem  datur  per  Spiritu*n 
$ermo  ^apientiWf  atii  $ermj  $cientia!  $ecundum  eunidem 
Spiritumf  atii  fide$  in  eodem  Spiritu^  atii  propheiia^ 
alii  judicatio  $p\rituum^  atii  gcnera  tinguaruin,  alii 
dona  eurationum  (i  Cor.  xii).  Nar.quid  omnes  pro- 
phet«  ?  Nuntfuid  orones  docuires  ?  Nunquid  oinncs 
tirtutes  f  Nunquid  omnes  dona  babent  sanitatum  ? 
Nunquid  omnes  linguis  loquuutur  ?  Nunquid  oinnes 
interprelantnr?  Aliud  babei  ille,  aliud  iste ;  etquod 
habet  iste,  non  babet  ille.  Mensura  est,  divisio  qiiae- 
daro  donorum  est.  Ergo  hominibus  inensura  dalur  et 
concordia,  ubi  unum  corpus  faclt.  Quoinodo  aliud 
accipit  roanus  ut  operetur,  aliud  oculus  ut  videat, 
aliud  auris  ut  audiat,  aliud  pes  ut  ambulet :  anima 
lamcn  nna  esl,  qns  agit  omnia  ;  in  nianu  ut  opere- 
tiir,  in  pede  ul  ambulet,  in  aure  ut  audiat,  in  oculo 
ut  f  ideat ;  sic  snnt  etiaro  diversa  dona  fideliuro,  tan- 
qiiam  membris  ad  iiiensuraro  cuique  propria  distri- 
buta .  Sed  Cbrisius,  qui  dat,  non  ad  mensuram  ac- 
ccpit.  Audi  enim  adbue  quod  sequitur,  quia  de  Filio 
dixerat. 


ilnt  eredituri,  novit  Dominiis ;  qui  siut  perseveraturi  d     Non  enim  ad  memnram  dat  Deu$  Spiriium.  Pater 


iu  eo  quod  credidenini,  el  qui  sint  lapsuri,  novii 

Deos ;  et  numerati  sunt  Deo  omnes  futuri  in  vitam 

asternam.    Testiroonium  ejus  qoi  venit  de  coel<», 

Mmo  arcipit.  Qui  autem  accipit  teetimonium  ejus, 

aignavit  quia  Deut  verax  e$t,  Signavit  dixit,  boe  est 

sigoum  ponit  in  corde  siio,  quasi  singulare  et  spe- 

ciale  aliquid,  liunc  esse  vcrum  Deum,  qui  missiis  est 

ob  salutem  bumani  gcneris.  Quid  est,  $ignavit  qula 

Deut  teruxe$i^  ni»i  quia  bomo  mendax  est,  Deus  ve- 

rax  est,  quia  nemo  hominum  potest  dicere  quod 

veriutis  esl,  nisi  illuminetur  ab  eo  qui  roentiri  non 

poiest  ?  Deus  ergo  verax,  Cbrisius  autem  Deus.  Vis 

pri>baie?  Acci(^  tesUmoiiium  ejus,  et  invenis:  Qui 

etiim  accipit  te$tim$nium  ejni,  $ignavit  quia  Deus  ve- 


ditigit  Fitium,  et  omnia  dedit  iii  mauu  ejus.  Ut  nos- 
ses  et  bic  quaro  distiucte  dictum  est  Paterdiligit  Fi- 
tium,  Quare  cnim  ?  Pater  non  diligit  Joanneui  ?  et 
ttfiiien  non  omuia  dedil  in  manu  ejus.  Paler  uon 
diligit  Pauium  ?  et  lamen  non  oronia  dedit  in  manu 
ejiis.  Pater  ditigit  Fitium^  sed  quomodo  Pater  Ft- 
lium,  uoii  quomodo  dominus  servuin;  quoniodo  uni- 
cuin,  non  qiiomodo  adoptaium.  Ilaque  •itmm  Aedit 
in  manu  ejus,  Quid  est  omnia.  Ut  lanturo  sit  Filius, 
quaiitHS  est  Pater. 

CAPUT  IV. 
Cum  ergo  audisset  Jetus  quia  audierunt  P^ortia*!, 
ctc.  Utique  Dominus  si  seiret  PbariiJiaROs  ita  de  se 
c<  gnovisse,  quod  plures  discipulos  Taccret,  et  qiiod 


670 


BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGKTICA  GENfclNA. 


C80 


plares  discipulos  baptisnrel,  m  hoc  eis  ad  saluieni  A  Spirilus  sancius  visus  est,  sic  inlelligeiidoni  est , 


pcriincrel  sequcndo  eum  ut  el  ipsi  essent  discipuli, 
ei  ipsi  vellenl  sb  eo  bapiizari  msgis,  non  relinqiieret 
JuJa^am  lerram,  sedpropler  illos  manereiibi.  Quia 
fcro  cognovil  eorum  scienlism,  simul  cognovit  et 
invidenliam,  quia  non  hoc  proplerea  didicerant,  ut 
seqiiereniur :  aUiil  inde.  Poleralquidem  ille  et  prae- 
sens  ab  his  non  teneri,  si  nollet ;  sed  quia  in  omni 
re  quam  gessit  ut  liomo  homiiiibus  in  se  crediluris 
prxbebai  exemplum,  quia  unusquisque  servus .  Dei 
non  peccat  sisecesseril  ia  slium  locum,  videns  furo- 
rero  fortem  persequentium  se ,  aui  quaeri  in  uialum 
animam  suam  ;  videretur  autem  ibi  servus  Dei  pec- 
caresi  faceret,  nisiin  faciendo  Dominuspraecessissec 
fecit  hoc  iile  Magisler  bouus,  ut  doeeret,  non  quod 


anie  manifestum  est  visibilem  advenium  Spiriios 
sancii  quoscunque  sanctos  eum  latenier  babere  po- 
iuisse.  lia  sane  hoc  dicimus,  ut  inielligamus  eiian 
per  ipsam  visibilem  demoastralioDem  Spiriiiis 
sancti  (qui  adventus  ejus  dicitur)  ineffabili  vel 
etiam  iDCogitabill  modo  largins  in  bomiBwa 
eorda  pleniludinem  ejos  inrusaro.  Sequitur  : 

ReUquil  Judccam,  et  abiit  iterum  in  GaUliBMm,  Qnd 
est,  reliquit  Judaam^  nisi,  reliquit  infidelitaie  illo- 
rum  qui  eam  recipere  nolueruni ,  ei  lapidem  qaem 
asdiUcare  debuerani  reprobaveruni  ?  H  abiit  per  apo- 
stolos  tii  CaUltBam,  id  est,  in  volubilitatem  hujus  roon- 
di,  praecipiens  aposlolis :  lu,  docete  omnei  genie$^ 
baptixantet  eo$  in  nomine  Patrit^  et  Fi/tt,  et  Sjiritui 


iiuierei.  Foriassis  eliam  hoc  moveat,  cur  dictum  sii:  B  tancti  (Matth.  xxviii).  Oportebai  enim  eum  irtnsire 


Bap:i%abat  Jetut  pluret  quam  Joannet^  et  posleaquam 
dictum  esl  bapiixabat^  snbjectum  esl,  quauquam 
Jetut  non  baplizaret,  ted  ditcipuU  ejut.  Quid  ergo  ? 
Falsum  dictum  erat,  ei  correctum  eslTanutrumquc 
veruniT  quia  Jesas  ei  bapiizabat,  ei  non  bapiizabai. 
Baptizabal  enim,  quia  Ipse  muiidabai ;  non  baptiza- 
l)at,  qaia  non  ipse  tingebai.  Praebebani  discipuli  mini- 
icrium  corporis,  praebebai  illeadjatorium  mnjestatis. 
Quandoenimcessareia  bapiizandOy  qtii  noncessaia 
roondando?  de  quo diciom  est  ab  eodem  Joanne,  per  Jo- 
annis  Baptisiae  personam  dicenlis  :  Hic  ett  qui  baptisutt 
{Joan.  i).  Ergo  Jesos  adhuc  baplizai.  Ei  quousqueba- 
piizandl  suni,  qui  baplisandi  sunt»  Jesus  bapiiiai. 
Securus  homo  accedai   ad   inferiorem  minisiruro, 


per  Samariaro.  In  leciione  vero  Evangelit,  iofirnila- 
lein  humani  generis  snscepisse  Dominum  lesann 
Chrisium,  plenissimenobis  sanctus  evangf*lisia  rooii* 
stravit.  Siquidem  cum  dixisset  venisse  Dominum  ia 
civiiatem  Saoiariae,  quae  diciiur  Sichar  ,  jnxia  pne- 
dium  quad  dedit  Jacob  filio  suo  Joseph,  in  quo  prn« 
dio  erai  fons  Jacob,  addidil : 

Jetut^  inquit,  fatigatui  ex  itinere,  tedebat  tic  tupra 
puteum.  Quod  praedium  sancius  Jaeob  Joseph  itio 
suo  derellquerat,  quod  non  lam  Joseph  qoaiii  Chti- 
sio  arbilror  derelictum,  cujus  figuram  saiictus  iO' 
sepli  patriarcha  portabai,  qiiem  vere  sol  adorat»  et 
luna,  orones  slella»,  benedicunl.  Ad  hoe  pradiiim 
ideo  venii  Dominus,  ut  Samaritani ,  qui  ha^rediiaieiii 


habei  eienim  superiorem  magistrum.  Sed  forte  dicat  ^  sibi  pairiarchae  Israel  vindicare  cupiebani ,  agmi* 


aliquis  :  Bapiizat  Cbrisius  quidem  in  spiriia,  non  in 
eorpore.  Qoasi  vero  alterius  dono  quam  illius  quis- 
quam  eiiam  sacramenio  corporalis  et  visibilis  bapti- 
smatis  inibuaiur.  \is  nosse  quia  ipse  baptizal  non 
solum  spiritu,  sed  eiiam  aquaf  Audt  Apostolum  : 
Sicut  Chrittut,  inquii^  dilexit  Ecctetiam  tuam ,  et 
teiptum  tradidit  pro  ea,  mundant  eam  lamero  aqum  in 
verbe  ,  ut  exhiberet  tibi  ipte  ghriotam  Euletiam^  nou 
kabeHtem  maculam  neque  rugam^  aut  aUquid  ejutmodi. 
Mundtmteamf  unde?  lamcroaquasin  verbo(Ephe$,  v). 
Tolle  aquam,  nou  esi  baptisma.  Tolle  verbum,  non 
esi  bapiisma.  Quueri  eniro  solei  si  iu  hoe  bapiisnio 
discipuloruro  Chrisii  Spiritus  sancius  daretur,  pro- 


scerent  possessorem  soum,  ei  converiereniiir  td  Chri- 
stum,  quia  legiiimus  patriarchae  hacres  sit  faciot. 
Dicil  enim  evangelisla  :  Jetut  autem  fatigatut  est  iM- 
nere  tedebat  tic  tupra  puteum.  Evangelica  Saeraroen- 
ia  in  Domiiii  nosiri  Jesit  Christi  diciis  faclisqoe  ti- 
gnaia,  non  hominibuspaieni,  ei  ea  nonnalli  minas 
diligenter  minasque  sobrie  inierpretando,  asseruni 
pleruroque  pro  salute  perniciem  ,  ei  pro  cogniiioiie 
veriiaiis  errorero.  Ilincqoe  illud  est  sarrameiiiiMiv 
quod  scripium  esi,  Domiiium  hora  diei  sexta  venisse 
ad  puieum  Jacob,  fcssumqueab  iiinere  resedisse,  a 
rouliere  Samariiana  poium  peiisse,  et  eaetera  qeae  in 
eodem  loco  scripia  discuiienda  et  pertracianda  di- 


pter  verba   qoae  in  sequenii  hujus  evangelii    loeo  ^  cuntur.  De  qua  re  id  primum   leneiidum,   qaod   in 
legiintur,  ubi  dicitur  :   Spiniici  tanctut  nondum  fue-      omiiihus  Scriptiiris  summa  vigilantia  eusiodire  opor- 

tei,  ui  secundum  fidem  sii  sacramenti  divini  exposi- 


rac  dalut^quia  Jetut  non  fuerat  gloriftcatut  (Joan.  vii). 
Profecto  dabaiur  Spiritus  sanctus  in  hoc  discipulo- 
rum  Chri^li  baptismo,  licei  non  ea  manifestaiione, 
qua  posi  ascensionem  Christi  deciiiia  die  iu  igneis 
linguis  datus  esi.  Na.m  quod  qu3*dam  laienier,  quae- 
dain  vero  per  visibilcm  creaturam  visibilitcr  Detis 
operatur,  pertinet  ad  gubernationem  prudentisp,  qua 
omnes  divinas  acliooes,  locorum,  lcniporumque  or- 
dinis  distinctione  pu!cherrima  ngitnlur.  Quomodo 
autem  ipse  Dominus  sccum  habebat  uiique  Spiritum 
sanctiiiu  in  ipso  liomine  quem  gerebai,  qiiando  ui 
bnotizaretur  venit  ad  Joannem,  et  laroen  posteaquam 
baptizaius  esi,  descendere  in  eum  cnlumbae  specie 


lio.  Hora  igiiur  diei  sexia  venii  ad  poteum  Dorolnos 
noster.  Video  in  puteo  tenehrosam  profanditntenit 
admoneor  ergo  intelligere  niundi  hiijus  infimas  par- 
les  (Ephet.  iv),  id  est,  terrenas,  quo  venit  Jesus  bo- 
ra  sexia,  id  cst,  sexta  aelate  generis  humani,  100- 
quam  in  senectute  veteris  horoinis,  qno  jubemur 
cxui  iii  induamur  novo,  qui  secunduro  Deiim  creaiat 
etii.  Nam  seiia  xtas  scnectos  est,  quia  priuia  infao- 
iia,  secunda  pueriiia,  leriia  adolesceniia,  qiiarta  jii« 
vcntus,  qutnia  graviias.  Yeleris  itaque  hominis  vita» 
quu;  secundum  carnem  teniporali  conditioneperagitnr,. 
scila  aetalc,  id  est,  senectuie,  concludiiur,  quia  in 


6BI  IN  S.  iOXmS  EVANGEL1I3N  £Xr*OSITIO.  m 

seiicctute  (ut  «Jisi)  liuiiiini  generis,  Dominut  noster  A  el  perficerel  opus  ejus.  Scd  cariiatiier  iuteDigeiis 
Clnsntor  nobis  et  Repiirsitur  advenit,  ut  iiiorieute,  sei-      respoiidil 


licet,  fetere  boiuine,  noTum  in  sc  constitueret,  quem 
eiutum  luto  terreno,  in  ccBlestii  regna  transferret. 
Ergo  nviic  puteus,  ut  dictum  est,  inundi  hujui  ter- 
remim  laborem  et  errorem  lencbrosi  profunditaie 
tigniflcit.  Diclum  est  ab  Apostoio :  Ei  n  exterior  ho- 
mo  noiier  cerrumpHur ,  ted  interior  autem  renoeatur 
de  die  in  diem  {II  Cor*  iv).  Rectissime  omnino,  quo- 
ulam  omnia  visibilia  ad  exteriorem  liominem  perli- 
neiit,  quibus  Cbristiaiii  disciplina  renuntiat,  hora 
sexti  fenit  Dominus,  iJ  est,  medio  dic,  unde  jam 
ineipil  so!  isie  vi»ibilis  declinare  iu  occasum,  quoniim 
el  nobis  focatis  a  Chrisio  ad  invibibilium  imorem,  ho- 
mo  iuterior  recreatus  ad  interiorem  lucem,  quae  uun 


Tu  cum  sts  Judcnu^  quomodo  a  me  Mere  poscis^ 
cum  sim  mulier  Sawuuritanu  ?  Non  enim  coutuntur  iu- 
dm  Samaritanis,  Cui  Dominus  nosier  dixit :  Si  tcirem 
donum  DW,  et  quis  est  qui  dicit  tiki:  Da  ndM  bibere^ 
tu  magis  petisses  ab  eo^  et  dedisset  libi  aquam  tivam. 
Ul  hinc  ei  ostenderet  non  se  talem  iquam  petis^a 
qualem  intelleieril.  Sed  qoia  ipse  siiiebai  fidem  eju«, 
eidem  sciendiSpiritum  ssncium  dare  cupiebat.  Uanc 
enim  recte  intelllgimus  squam  vivam ,  quod  est  do- 
num  Dei ,  sicul  ipse  iit :  si  sdres  donum  Dei ;  ei 
sieut  idem  Joaunes  lestaiur  alio  loco  diceos,  quod 
sfo^al  Jesus,  et  clamabat:  Si  qws  iilil,  venial^  et  bibat 
(Joan.  vii),  consequenier  omnino:  Qni  eredii  in  me, 


quam  occidit,  revertitur,  secundum  apostolicam  dis-  ^ficut  dixit  Seriptura,  flumina  de  venire  ejus  puent 


cipllnam  non  qu;erens  quas  videntur,  sed  quae  non  vi- 
dentur.  Qus  enim  videntur  temporalia  sunt ;  quu: 
iutem  Don  videntur  aeterua  sunt  (i/  Cor.  iv).  Quod 
iulem  faiigatus  venit  ad  puteum,  infirmitatem  carnis 
sigoifieat ;  quod  dedii  humiliiatem,  quia  et  imbecil- 
litaiem  carnis  pro  nobis  suscepit,  et  homo  homiui- 
Inis  lam  humiliter  apparere  dignatus  est.  De  hac  iii- 
irmitate  carnis  ftropheta  dicil :  Uomo  in  piaga  posi' 
fMt  ^^  iciens  ferre  ifnbecillitatem  {Isai,  liii).  De  hu- 
militaie  vero  loquitur  Aposlolus,  dicens  :  Humiliavii 
$e  9  factus  subditus  nsquead  mortem  {Philip.  ii). 
Quiuquim  illud  qtiod  sedil,  quoiiiam  soleui  sedere 
doetores,  possil  alio  intellectu  non  humiliutis  mo- 
destiim,  sed  luagistri  demonstrare  personam.  Sed  p 
^tuerl  potest  quare  a  muliere  Samariiana,  quae  im- 
piendi  gratix  venerat,  bibere  poslulaverit,  cum  ipse 
posiei  spiritalis  fontis  arfluentiam  se  peientibus  dare 
posse  praedicaverit?  Sed  scillcet  scicbat  Deus  mulie- 
ris  ilUus  fldeui,  quae  quoniam  Samaritana  erat,  solei 
Simiriae  idololairiae  imaginetu  sustinere.  Ipsi  enim 
separati  i  populo  Judaeorum  ,  simulacris  mutorum 
siiimaliumy  id  est,  vaccis  aureis  aniinarum  suarum 
decus  iddixeranu  Veneral  autem  Jesus  Duminus  no- 
iler,  ul  gentium  multiiudinem,  quae  simulacris  ser- 
vleral,  ad  unitaiem  fidei  Chrislianae  el  incorrupiae 
reiigionis  adducerel.  Non  enim  ei/,  iiiquit,  fanii  opus 
mtdicuSi  sed  male  habentibus  {Matth.  ix).  Ergo  eo- 
rum  fidem  sitit,  pro  quibus  saiiguinem  fudit. 
Diaai  ergo  ad  eam  Jesus :  MuUer,  da  mihi  bibere.  n  mulier  dixit : 


aqme  vtvoe  {Ibid.).  Qtiij  primo  credimus  ul  haec  dona 
mereamiir.  lloc  ergo  flumen  iqu«  vivae ,  quod  illi 
mulieri  volebat  dare,  merces  est  fidet.  quam  prius 
iu  illa  sitiebai.  De  cujus  aquae  vivae  ioterpretationu 
iU  subjicit :  Uoc  auiem  dicebai,  ioqult,  de  Spiritu 
quem  accepturi  erant  ki  qui  in  eum  crediluri  erant. 
Hondum  enim  erai  Spiritus  datus,  quia  Jaus  non- 
dum  fuerat  clarifieatue  ( IM. ).  Hoc  iuque  doiiam 
Sphritos  sancti  est ,  quod  posl  suam  clarificaliooem 
dedlt  Eeclesiae ,  sicul  alla  Scripiura  dicil :  Aseen- 
dem  in  altum,  captivam  duxit  eapiivitattm  ^  dedis 
dona  hominibus  {Psal.  Lxvii).  Sed  adhuc  illi  mulier 
carnaliter  sapit,  sic  enim  respondit : 

Domine ,  tre^iie  hauritorium  habes,  et  puteus  altus 
eil ,  iiiide  ergo  habes  aquam  vivam?  Nunquid  tu  major 
es  patre  nosiro  Jacob  qui  dedit  hunc  puteum ,  et  ipse 
ex  eo  bibit ,  et  filii  ejus ,  et  peeora  ejus  ?  Muuc  veru 
jam  Dominus  exponit  quid  diierit : 

Omnis,  iuquit ,  qui  biberit  ex  aqua  ista,  sitiei  itc^ 
rum;  qui  autem  biberii  de  aqua  quam  ego  dedero,  non 
dliet  in  sempiternum  ;  sed  aqua  illa  quam  dedero  fiH 
in  eo  fons  aquoe  satieniis  in  viiam  eeiemam.  Sed  niu- 
lier  prudeniiain  carnis  amplcciitiir.  Quld  enim  re- 
spondit  ? 

Domine ,  da  mihi  hanc  aquam  ,  iil  Me^Ne  sitiam , 
neque  veniam  huc  haurire.  Dicit  ei  Jesus :  VaJe,  vocm 
virum  tuum ,  et  veni  huc.  Cum  sciret  eam  virum  nou 
haberc,  cur  hoc  dixeril,  quaerilur,  naiuque  cum 


El  ut  uoverat  qux'  sitiebat  Doiuinus  uosier,  posl 
paululum  veniebant  discipuli  ejus ,  qui  perrcxeraut 
hi  civiutem  ul  cibos  cmerent ;  qui  dicunt  ei : 

Habbi ,  manduca.  llle  autem  dimt  eis  :  Eyo  habeo 
escam  manducare  quam  vos  nescitis.  Dicunt  discipuli 
ejui  ad  alterutrum  :  Nunquid  aliquis  attulil  ei  man- 
duesnre  ?  Dicii  eit  Jesus :  Cibus  meus  est  ut  faciam 
voiuniaiem  ejus  qui  me  misit ,  ut  perficiam  opus  ejus. 
Nuoquid  hic  intelligitur  iliud  volunus  Patris  qui 
eum  misit,  et  opus  ejus  quod  perficere  velle  re- 
spondil,  nisi  ut  uos  ad  fidem  stiam  a  pernicioso 
muodi  errore  converteret?  Qualis  est  ergo  cibus 
ejus ,  ulis  ei  potus ,  quii  propter  hoc  in  illa  mu- 
liere  sitiebat,  ut  facerei  in  ea  volunutem  Ptitris 

PATaOL.    XCII. 


IVoii  habeo  virum^  didt  d  Jesus  :  Bene  dixisii  non 
habere  te  virum ,  ^tn^iie  enim  vtrot  Aa^ujiii ;  ef 
nunc  quem  habet ,  non  eti  tuut  vrr,  hec  vere  dixitii. 
Sed  non  sunt  haec  Cirnaliier  accipiendi ,  ne  huic 
Ipsi  adhuc  mulieri  SamariUnas  similos  esse  videa- 
mur,  sed  de  illo  douo  Dei ,  si  aliquid  jam  gusuvi* 
mus ,  spiritualiter  istud  iractemus.  Qoinqoe  viros, 
quinque  libros  qui  per  Moysen  ministrili  sunt  boo- 
nulli  accipiunt.  Quod  iulem  dictum  esi :  Ei  nunc 
quem  habet ,  noti  eil  Imft  vir^  de  seipso  Domiuum 
dixisse  iuulligunt,  ut  iste  sil  sensus  :  Primo  quiii- 
que  libris  Moysi  quinque  viris  servisii ;  nune  autem 
quem  habes ,  id  est ,  quem  audis ,  noii  est  tuut  vir^ 
qwia  nondum  in  eum  credidisti.  Sed  quoniam  non- 


C8S  DEBifi  VENERACfLIS  OPP.  fARS 

(limi  eredeiis  ChrislOt  adhuc  uiique  illonini  quin- 
que  Tirorum,  id  est,  quinque  librornniy  copulaiione 
leiiebaiur,  poiest  niovere  quomodo  dici  fioiuerft : 
Qubifue  vir§s  kabuM ,  qutsi  nune  eos  jnm  non  ha- 
berei ,.  cam  adhue  niique  ipsis  subdiia  Tiverei. 
Deinde  com  quinque  libri  Moysii  nihil  aliud  quaro 
Chrislum  praedicent,  sirul  ipse  ait :  Si  credereiis 
Moffsi ,  erederetis  forsilan  et  mhi ,  iUe  enim  de  me 
scripsk  {Joan.  m)^  quomodo  potest  inteiii(si  a  quin- 
qne  illis  libris  recedere  lioroiiiemf  ut  ad  Chrislum 
transeat ,  cum  ille  qui  credii  in  Cbristum «  non  re^ 
Knquendoe  quinque  illos  libros,  sed  spiritaaliter 
inieliigendos  multo  beatius  amf)Ieciatur?  Est  ergo 
ilios  imellectus »  ui  quinque  viri  intelligantur  qurn« 
que  corporis  seiisus  :  unus  qui  ad  oculos  pcrtinet , 
quo  lucem  isiam  visibilem,  et  quoslibet  colores» 
lormasque  corporum ,  ceniiroos.  Alter  est  aurium » 
quo  vocum  et  omnium  sonorum  monuroenta  senti* 
rous.  Tertios  nariuro ,  quo  varia  odorum  suavitale 
delecumiir.  Qaarlus  ia  ore  gu»tus  dulcia  et  amara 
aentii ,  et  omuium  saporum  babet  exaroea.  Qoinias 
per  toiom  corpus  tangendo  ili]adicat  caiida  et  frigi* 
da,  et  dura  et  molliat  et  levia  et  aspera ;  et  quidquid 
aliud  esi,  langendo  sentimus.  Istis  itaque  carnalibus 
quinqne  sensibus  prina  howims  xtas  imbuiiiur,  ne* 
cessiiate  natur»  mortaiis,  quia  iia  post  peccatum 
primi  honiinis  naii  sumuSy  otnondum  reddiia  luce 
meniis ,  carnalibus  saisibus  subdiii,  carnalem  vitam 
sine  ulla  veriuiis  inieUigeotia  iranseamus.  Tales  no« 
cesse  esi  esse  infanles,  et  parvolos  poeros,  qui  Don« 
diim  possuni  accipere  rationem.  Et  quia  naturales 
suiii  isti  aensus ,  qul  primam  aelatem  reguni ,  ei  Deo 
artiice  noliis  tributi  suni,  recte  dicontur  viri,  id  esi 
roariii,  lanquam  legitimi«  quoniam  noo  eos  error 
viiio  proprio,  sed  Deo  artifice  natura  contribuit. 
Cum  aut  qiiisque  ad  e.im  venerit  aeiatem  in  qua 
poBsii  capax  esse  raiionis ,  si  veritalem  siatim  eom- 
prebendere  potuerit,  non  illis  sensibus  rcctoribus 
utereiur,  sed  liabebit  virum  spiritum  rationalem , 
cui  seosus  illos  in  famulatum  redigat,  servituti 
subjiciens  corpos  suuro ,  curo  aniroa  non  jam  viris 
quiiiquc ,  id  est  quinque  corporeis  sensibus  subdiia 
esi ,  sed  Verburo  divinuro  liabei  legilirouro  viruro , 
cui  copulaia  et  inbxrens ,  cum  et  ipse  Spirilus  bo- 
luinis  baeserit  Christo,  quia  caput  viri  Christus  est 
{  i  Cor,  XI ) ,  aroplexa  spiriialia ,  aeierna  vita  «ine 
'  ullo  separaiionis  timore  perfruitur.  Quinis  enim  se- 
|Mire  teDebatur,  .qu«  significabat  rouliiiudiQem  s»- 
«uli  vanis  superstitionibus  sul^ugari ,  post  iempora 
illa  quinque  carnalium  sensuum ,  quibus  prima  aeias, 
ui  diximus,  regitur :  non  eam  Verbum  Dei  acceperat 
in  conjugium,  sed  complexu  adulterino  diabolus 
obtinebai.  luque  illi  Dominua  dieit,  videns  eam 
«ase  carnaleni ,  id  est ,  carnaliier  sapere  :  Vade , 
•oca  virimi  lniim,  et  veni  huCfld  est :  Removere  ab 
afiectione  carnali  in  qua  nuiic  constituU  es ,  unde 
ttoii  poies  iiitelligere  quae  loquor ;  el  voca  virum 
iuum ,  id  est ,  In  spiritu  intelligentiae  prxseiis  esto. 
Esl  eoim  animx  quasi  n:.ariius  qutKymroodo  Spiri- 


n.  SECT.  I.  ^EXECETICA  GENUINA  €«i 

A  tus  hominis ,  qni  animalem  affeciionem  tanquam 
conjiigem  regii  :  non  ille  Spiritus  sancius  ,  qul 
cum  Falre  et  Filio  incommuiabiliier  datur;  sed 
spiritus  hominis ,  de  quo  Aposiolus  dicii :  Nemo 
uit  ^id  est  in  homine,  nisi  spkritus  hominis  (/  Cor» 
II ),  nain  ei  ille  Spiriius  sanctus,  spirilus  Dei  tii ; 
de  quo  iierum  dicii  :  Sic  et  qum  Dei  sunt  nemo  scii^ 
nisi  Spiritus  Dei  {Ibid.).  Hic  ergo  spiritus  hominis 
ciim  praesens  esi ,  id  est ,  intenlus  est ,  et  se  pietate 
subjicit  Deo ,  inlelligil  homo  qux  spiritaliter  dicun- 
lur.  Cum  autero  diaboli  error  Unquaro  absente  in- 
telleclu  in  anima  doroinatur,  adulter  est.  Voca  ergo^ 
inquit,  virum  lutfm,  id  est»  spiriloro  qut  esi  in  te, 
quo  polest  liomo  inlelligere  spiritalia.  Si  enim  lux 
veritatis  iliustret  vir,  adesse  intelligiiur.  Voea  igitur 

B  virum  tuum ,  ut  ipse  adsit  cum  loquor  libi ,  ui  api- 
riulem  aquam  accipias.  Cui  virum  se  habere  iie* 
ganti.  Bene,  inquity  dixisti.  Quinque  enim  viros  ha- 
buisti ,  id  est ,  quinque  sensus  carnales  le  in  prima 
aiUie  rexerunt;  et  nunc  quem  habes,  non  est  luus  vir^ 
quia  noD  est  in  le  spiritus  qui  intelligat  Deum,  cuin 
quo  legiiimum  poies  habere  conjagium  :  sed  error 
diaboli  poiius  dominatur,  qui  te  adulterina  conUmi- 
naiione  corrumpit.  £t  forUsse  ui  intelligentibus  in- 
dicarei  quiuque  memoraios  corpotis  sensus,  quinqoe 
virorum  Domiue  significarl ,  post  quinque  carnales 
responsiones  isu  mulier  sexU  responsione  nominai 
Chrislum.  Nam  priina  ejus  mponsio  est :  7ii  eum 
sis  Judteus^  quomodo  a  me  bibere  petist  secunda  : 
Domine ,  neque  in  quo  haurias  habes  ,  et  puteus  altus 

^  est ;  tertia  :  Domine ,  da  mihi  hanc  aquam ,  ui  non 
sitiam ,  neque  veniam  huc  haurire ;  quaru  :  Nim  Aa- 
bco  virum ;  quinla  :  Video  quia  propheta  es  :  patres 
nostri  in  monte  hoc  adoraverunl,  Nam  isla  responsio 
carnalis  esi,  carnalibus  enim  datus  fuerat  locos 
terrenus  ubi  orarent,  spirilales  auiem  in  spiriiu  ei 
veriute  adoraturos  Doroinus  dixii.  Quod  poinea- 
quam  locutus  esl ,  sexta  mulier  responsione  Chri- 
sturo  faietur  omnium  bisiorlam  esse  doctiiiom. 

Dicit  enim  :  Scio  quoniam  Messias  venit^  qui  dicitur 
Cltristus ;  cum  ergo  veneritf  ipse  nobis  annuntialfit  M- 
nia»  Sed  adhuc  errai,  qoia  eum  quera  veniuiHm  spe- 
ral  venisse  non  videt.  Veruniiamen,  roisericoidla 
Domini,  nunc  error  Isie  tanquam  adolterexpellliui'. 

jv  Dicit  enim  ei  Jeius :  Etjo  sum ,  qui  tecum  loquor. 
Quo  audito,  illa  niliil  respnndit ,  sed  statim  ,  reKcu 
hydria  sua,  abiii  in  civiuiem  festinans ,  ut  Evange- 
lium  et  Doinini  advenium  non  Untum  crederet,  sed 
etiam  praedicaret.  Nec  hoc,  qood  relicu  hydria  dia 
tessii,  negligenter  praetereutidtim  est :  hydria  oeira 
forusse  amoreiu  saeculi  hujos  signiUcai',  id  ert ,  cu^ 
pldlutem  :  quia  sibi  homiites  de  lendMiisa  proro»- 
diute,  cojus  imaginem  puteus  geriti  hoc  osi  de  ler- 
rena,  conversationehaariuni  volilpiatein  :  qua  per- 
eepia,  iierum  in  ie]us  appexitum  Inardeseunt ,  aieot 
de  aqua  illa  qui  biberit  sitiei  •itenrai.  Operiebat  -au* 
tem  ut  Chrrsto  credens,  saecolo  renuniiaret,  ei  reli* 
cta  liydria,  cupidiutem  saecularem  sereliquifie  mon- 
strarei,  non  solum  corde  credens  ad  iustiiiam,  sed 


fN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO. 


G8a 


«itfii  ftd  «almm  prtCessura,  pranlioaittra  credidti.    A  paries,  ut  pariUM*  tn  topide  aoguiari,  qtii  caiGlirislufl, 

copalarenlur.  Unus  enim  paries  a  Jud^uis,  unus  a 
geniibus.  Looge  a  ae  isli  parielos,  sed  donec  in 
angulo  conjungantur.  AlienigeiiaB  autem  lio»pii6ii 
eranti  et  peregrini  a  lestameniis  Dt:i.  Secuajduiu 
lioc  ergo  dictum  est  :  Pfos  adoramus  ^nod  scimus. 
Ex  pcrsona  siquidem  Judasonim  sic  dictuui  esi,  sed 
de  qualibus  fucrunt  aposloli,  quales  fueruut  pro« 
pheiaB,  i|«ajes  ruemiii  iili  omues  suucii  qui  omnia 
siia  vendiderMUU  et  prelia  reruin  suarum  ad  pedes 
aposMlerum  posuerunt  (Act.  iv).  Aon  repuUt  euim 
DMm  pUbem  sMm  quam  prasciit  (Psal.  xciii).  Audi« 
fit  boc  mulier  ista,  et  addidit.  Jamdudum  prophe» 
tam  dicerat.  Vidit  alia  dicere  euin  cum  quo  loque« 
batur,  qui  jain  plus  essel  quani  propheta ;  el  quid 


Dicii  et  muiiir :  Domim^  video  quia  proplteta  es  tu. 
Caofil  fonire  fir.  nendum  plene  venit ;  prophetani 
Dosiiium  putabat :  erat  quiden  propheta,  oam  de 
loipio  ait :  Nan  eti  propheta  sine  hammre^  nisi  in  pa- 
triM  ma  {Luc,  iv).  Item  de  iilo  dictum  eal  ad  Moy- 
lao  :  Prophetam  eie  etitcitabo  de  (ratribus  ewum  $i' 
miUmtu%{D$ut*  xviii) :  similem  scilicet  ad  rormaw 
earaia»  ooo  ad  enioentiam  unjestatis.  Ergo  iaveoi* 
mos  DoBiinum  lesooi  dictum  propbetam ,  proiiide 
{am  000  OHiltum  errat  muiier  ista.  Video^  iiK|4iit, 
futa  propheta  e$  lu,  ioci^it  adulterum  exciiidere  : 
yOM  quia  propheta  es ,  et  incipit  quaerere  quod  il- 
laa  aolebal  uoveve.  Gontentio  -quippe  fuerai  inter 
SaMaritanos  et  Judosos,  quia  Itidaei  io  templo  a  Sa- 


kMBODe  fabricato  aderabant  Deum ;  Saraaritaiii  longe  S  responderii,  videte.  Dicit  ei  uiulicr  : 


iode  ^Msili,  non  in  eo  adorabaal;  et  ideo  ludaei  lue* 
iiores  se  esse  volebaat,  qui  io  lempio  adorabani 
Deufli.  iVoii  enim  touiuntur  JudiBi  SamaritMnU^  quia 
ittoebaot  eis  :  Quooiam  vos  in  lempio  adoraiis,  el 
Ideo  vos  nobis  meiiores  esso  perhibeiis,  qood  nos 
MO  MheflHis  :  iionquid  paires  noslri»  qui  Deo  pla- 
eoerool,  io  illo  templo  adoraToruni  ?  Noooe  lu  ieto 
flMMilo  adoraTeruiil,  ubi  nuoc  suffi?  Melius  ergo  ooa, 
IflqoiiiBt,  ia  boc  fflonlo  Deum  rogaiius,  ubl  poiws 
«ooiri  rogaverunt.  GontendeiiaBiMlriqoe  igoari,  ifoia 
timnnoB  habenies,  iili  fro  leraplo ,  isii  firo  monle 
ioflafliBiabantur  adversus  iovioen.  DkMBious  taoieo 
qoid  docel  fflulieremy  laoqoan  cujus  rir  ecspe- 


Scio  quia  Uessiai  ttemei ,  qui  dicitur  Christus.  Citm 
ergo  venerit^  ille  nobis  omnia  demonsirabit.  Quiii  esi 
lioc?  Modo,  inquit,  de  tcmplo  coniendunt  Jud;i.'i, 
et  u«s  de  niooie  coatendiinus.  Oum  iiie  venerit^ 
montcm  spernet,  ct  lemplum  evertei,  decebit  iste 
Oflaota,  Bt  in  spiritu  et  verilate  neverimus  adorarc. 

m 

ScieiMil  qois  esun  posset  docere,  sed  jam  docentem 
Boodum  agnoscebat.  Jam  ergo  digna  eral  cui  mani- 
Isstaretur*  Messias  autem  4Mictus  est|  uoi:lus  Graece 
CtH*isiusesi,  Hebraice  Messias.  Ergo  dicil  ei  ranlier: 
Smqma  Measias  veniet,  qui  dieitur  Chrisius.  Cum 
•ergo  venerHy  ille  nobit  annuntiabit  smnia. 

Dicit  ei  Jesus :  E^  f»m,  qui  loquor  tecum,  Yocavit 


fil  frrasoos  esse ?  IHcit  ei  iBuiier :  Domtne^  video  quia     virun  suum ;  faclus  esi  vir  ejus  caput  muliei  is ;  fa- 
"prmpkeiu  ssHiy  palres  notiri  in  nioiile  i^  «iforeve- ^  ctus  est  Gbrisius  caput  viri.  Jam  niulier  ordinatur 


rMBl«  M  vos  dicilis  quia  Jerosolywtu  adorare  opartet. 
Bietl  «i  Jesus : 

MuHer^  trede  mihi.  Credil  enim  Ecclesia  sponso, 
sicQt  seriplun  esl  in  Ganticis  canticorum  :  En  dita* 
4Mm  meag  ioquitur  mihi :  Surge,  propera^  atmca  mee, 
tslMii. /om  e»iiK  /^ieme  fraoitif,  imberabHtf  flores 
appmrmtrunt  in  terra^  tempus  puiationis  advenit ,  vox 
tarturk  audita  esi  in  terra  nostra  (Casl.  ii).  Merilo 
|on  pnesoflte  viro  audit  mulior  :  Crede  niibi,  jam 
Oflimesi  In  leqw^redat,  quia  praeseiis  est  vir  tuus. 
CGspikti  ades&e  inleileclu,  quaudo  me  prophetam  ap- 
pOiiaoii.  MuHer^  crede  mihi^  quia  nm  crediderltiM^  non 
iuieiiigeiis.  Ergo,  mulier,  crede  inilH  : 


in  flde»  et  regitur  beiie  victurai  Posteai^aiu  audivit 
•Imc  :  EffO  sum^  qui  toquor  tecum;  jam  uMra  qui<l 
4iiceret«  quando  Christus  Doiniiius  ni.inifestare  se 
Tslurt  flwlieri,  eui  dixerai  :  Crede  inihi? 

Et  eontinuo  venerunt  disdpuli ,  et  mirabantur  quia 
cum  muliere  ioquebatur,  Quia  quxrebat  perdiiatn, 
qui  venerat  quserere  quoi  perierat  (Luc.  xu),  hoc 
illi  inirabantur.  Booum  euiin  mirabaiiiur,  nou  ina- 
lum  suspicabaotur. 

Plemo  tamen  dixit  :  Qaio  quartSf  aui  qula  loqueris 
cum  ittaf  Reliquii  ergo  hydriam  suam  mulier,  nudito : 
Ego  sum,  qui  ioquor  tecum,  Et  receplo  in  cordo 
Cbristo  Domino,  qtiid  faceret ,  nisi  jam  hydriam 


Quia  voaiet-kora^  quando  neque  in  monte  hoc^  neque  ^  dimitieret,  et  evangelicare  curreret?  Projecit  cupi- 


tn  Jerosoignm  adorubitis  Pairem,  Yos  adoratis  quod 
mociiU ; nos  adoramus  quod  tcimus,  quia  salus  ex  Ju* 
•da^oei,  Ssdoentel  hora^  ei  nunc  est^  quando.  Quae 
-crgoliora? 

Quando  veri  adoraiores  adorabunt  non  in  monte  isiOt 

BOB  iu  tamptOf  ted  in  tpiritu  et  veriiaie.  Spirilus  esi 

^OoBS.  IK  eorpus  esset  OeuSy  oportebat  eum  adorari 

ifl  BBOQie»  quia  ei  cerporeus  mons ;  oporlebal  eum 

adorori  io  lemplo^  quia  corporeom  est  templum. 

Spiriliis  ctf  Dms,  e<  eos  qtd  adorant  eum,  in  tpiritu 
nparioi  adonare*  Nos  adoramus  quod  scimus;  vos 
etdara^  quod  futeiiit ,  ^mani  tatut  ex  Judueit  eti, 
MBllBn  dedil  Judxis,  sed  ooli  isios  reprobos  acci- 
Parieten  itiora  accipe«  eui  adjunctus  esi  alius 


ditatem,  et  properavii  annunttare  veritaiem.  Dtscant 
qiH  volunt  evangelizare,  projiciant  iiydrijm  ad  pu« 
leura.  llecordamini  quid  superius  dixerira  de  hydria. 
Yas  erat  quo  aqua  bauriebatur.  Grttco  nomine  ap- 
pellatur  udpia,  quoniam  Grsce  oijfus  vdu^  dicitur ; 
tanquam  si  aquarium  dicerelur.  Projicit  ergo  by- 
driam,  quae  non  jam  usui^  sed  oneri  fuit.  AviJa 
qoippe  desiderabat  aqua  illa  saiiari,  ut  nuntiaret 
Christum.  Onere  abjecto,  cucurrit  ad  civilalein. 

Et  dicii  itlit  hominibut :  Venile  et  videte  hominem 
qui  dixit  mihi  omnia  quw  feci^  nunquid  ipse  est  Chri- 
stusf  Exieruni  de  ctoi^ale,  ef  veniebani  ad  eum,  et 
rogabant  eum  discipuli  dicenies  :  Habbi^  manduca, 
lerani  enim  emere  cibos,  et  vcnerant,  lUe  autem  dij^ii: 


(T87 


DEDyE  VENKRABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXECETICA  GENEIINA. 


Ego  cibum  habeQ  mandueare,  quetn  v€$  neicitit.  Dt-  A  quid  (lictum  sit :  Simid  gaudeal^  ei  qui  seminat^  el  qui 


eebant  erge  diicipuli  ad  invicem  :  Nunquid  aliquii 
mtulil  ei  manducare?  Quid  miruiD  si  mulier  illa 
non  intelligebal  aquam?  Ccce  discipuli  nondum 
inielligunt  escam.  Andivit  aatero  cogitationes  eo- 
rnm,  et  jam  inslruit  nt  ma^^isier,  non  per  circuilum, 
sicut  illam,  cnjus  adliuc  virum  requirebut ,  sed  jam 
aperte.  ^ 

Meu$t  inquit,  cibui  eit  ut  faciam  voluntatem  eju$ 
qui  me  miiil,  Ergo  et  polus  ipse  eral  in  illa  muliere 
ut  faceret  voluniateni  ejus  qui  eum  misil.  Ideo  di- 
ccbat  :  Sitio,  da  mibi  bibere,  scilicet,  ut  fidem  in 
ea  operareiur,  et  fidem  ejus  biberet ,  et  eam  in 
eorpus  suum  trajiceret.  Corpus  enim  ejus  est  Ec- 
clesia.  Ergot  in<iuit,  ipu  eit  cibu$  meu$  ut  faciam 
voluntatem  ejui  qui  me  miiit. 

Nonne  voi  dicitii  quod  adhuc  qualuor  memei  ftin/, 
tt  meais  venii  ?  In  opus  rervebai,  et  operarios  mit- 
terc  disponelKit.  Vos  qualuor  menses  eomputatis 
ad  messem,  ego  vobis  aliam  messem  albam  ei  pa- 
Taiam  ostendo. 

Ecee  dico  vobii :  Levate  ocutos  ve$tros^  et  videte, 
quin  jam  albo!  sunt  regionti  ad  meuem.  Ergo  messores 
4nissurus  est.  In  hoc  emm  est  verbum  verum,  quia 
-41(111«  est  qui  metit ,  alius  est  qui  sendnat^  ut  qui  SMit- 
nat  $ir,\ul  gaudeat^  et  qui  melit»  Ego  vo$  misi  melere 
quod  vo$  non  laborastis»  Alii  laboraverunt^  et  vos  in 
eorum  laborem  introisiis.  Quid  ergo  messores  misit, 
non  semiuaiores?  Qno  messores?  ubi  jam  alit  la- 


metlt,  Dispares  temporales  labores  hnbuerunt,  86'! 
gauiito  pariter  perfruentur ,  mcrcedem  simal  acGe« 
pturi  suam,  viiam  aeiernam. 

Ex  civitale  autem  illa  multi  crediderunt  in  eum 
prapter  sermonem  ejus,  propter  verbum  mulieris  t«- 
stimonium  perhibentie,  Quia  dixit  mihi  omnia  qumeun" 
que  feci.  Cum  vem$sent  avtem  ad  itlum  Samaritani, 
rogarerunt  ut  apud  eos  maneret ;  et  mansit  ibi  d^toi 
dia;  et  mutto  plures  erediderunt  propier  iermonem 
ejui;€l  mulieri  dicebant :  Quiajam  non  propter  tuam 
loquelam  credimui,  Ipii  enim  audivimui^  et  fdNiai 
^iiia  hic  eit  vere  Salvator  mundi,  Et  boc  paululam 
animadvcrtendum  est,  quia  lectio  lerminata  esl: 
mulier  prima  nuntiavit,  et  ad  mulieris  tesiimonium 
B  crediderunt  Samaritani,  et  rogaverunt  eum  ut  apua 
eoi  maneret;  et  mamit  ibi  duoi  dies;  et  plures  eredi^ 
derunt ;  et  cum  credidissent,  dicebant  mulieri :  Nen 
jam  propter  verbum  tuum  credimtcf,  $ed  ipii  cogwfvi» 
mui  et  $eimu$  quia  hic  e$t  vere  Salvator  mund\ 
Primo  per  famam,  postea  per  praesenliam.  Sic  agliur 
bodie  cum  iis  qui  foris  sunt,  et  noodum  Chrisliani 
sunl,  Cbristus  nuniiaiur  per  Christianos  amlco^, 
tanlum  illa  muliere,  hoc  est  Ecclesia,  annuntlanie 
ul  ad  Chrislum  veniant.  Credunt  per  istam  famam ; 
manet  apud  eos  biduo;  hoc  est,  dat  illis  duo  prar* 
cepta  chariiatis;  et  mulio  plures  in  eum  creduu 
firmius,  quoniam  vere  ipse  cst  Salvaior  muiidi. 
Poit  duoi  autem  dies  exUt  inde,  Ipse  enim  Jesu 


boraveruiit.  Nam  ubi  jam  laboraturo  erat,  et  semi-      testimonium  perhibuit  quia  propheta  in  sua  palria  kono- 


iiaium  erat,  jam  maturum  factum,  falcem  et  tritu- 
rain  desiderabat.  Quo  ergo  crant  messores  mittendi? 
€bi  jam  prophctas  praedicaverant,  ipsi  enim  seroi- 
-iiaiores.  Naiii  si  ipsi  non  semioatoreSfUnde  ad  illa 
tnulier  pervenerat :  Scio  quia  Mei$ia$  veniet?  Jam 
i^ia  niulier  frucius  maturus  erat,  et  erant  albae 
messes,  et  falcem  qusrebant.  Ifiit  vo$.  Quo?  metere 
quod  non  seminastis;  alii  loboraverunt ,  et  vos  in 
iabores  eorum  introistis.  Qui  laboraverunl  T  Ipse 
Abraharo,  Isaac  et  Jacob.  Legite  labores  illorum  : 
in  omnibus  laboribus  eoruin  prophelia  esi  Christi. 
£t  ideo  'Seminatores  Moyses,  et  cdPieri  patriarchae, 
ei  omiies  |>rophet;e,  quania  pertuleruul  in  ilio  fii- 
gore  qujiido  semiiiabaiii?  Ergo  jam  Judaea  niessis 


rem  non  habet.  Confirmaiis  vero  Samaritanis  in  fide 
etcharitate,  id  est,  geniibus,  reveriiiur  noTisshiiL 
diebus  hujus  sxcult  in  patriam,  in  qua  necdok 
honorem  habuit ;  de  qua  ipse  in  hoc  loco  testalui 
quia  propheta  in  sua  patria  honorem  non  hftbet 
In  patria  vcro  miracuia  fecit,  et  noo  credlderoDt  ia 
eum;  in  Samaria  non  fecit,  tamen  crediderunC 
uiiius  femiitae  lestimouio.  In  Filium  enim  Dei  credidil 
Ecclesia  apo«tolica  prxdicaiione,  quae  a  Synagoga 
rejecta  est ;  uiide  in  pati  ia  sua  terrena  ipso  Chritto 
praedicante  non  nisi  pauci  crediderunt.  Et  boc  esi 
quod  in  alio  loco  unus  evangelista  ait :  Qui  credii  in 
me,  opcra  qux  ego  facio  et  ipte  faciet,  et  majora  ko- 
rum  faciet  (Joan,  xiv).  Majora  opera  fuerunt,  totius 


paraia  erat :  inerilo  ibi  tanquam  niaiura  seges  fuit,  r^  mundi  fides  per  apostolieam  praedicationem,  quani 


qtiaudo  tot  millia  bominuin  preiia  rerum  suarum 
afferebant^  et  ad  pedes  apostolorum  ponentes  {Act,  iv), 
perdilis  humeri  sarcinis  sxxularibus,  Cliristum  Do- 
4uinum  sequebantur.  Vere  maiura  messis.  Quid  iiide 
factum  est  de  ipsa  messe?  Ejecia  sunt  pauca  grniia, 
et  seiniiiaverunt  orbem  terrarum?  et  surgit  alia 
•messisi  quae  in  fine  sacculi  metenda  esl.  De  ipsa 
^nesse  dicitur  :  Qui  seminant  in  tacrymis^  in  gaudio 
metent  {Psal,  xii).  Ad  istain  ergo  nicssem  non  apo- 
sloli,  sed  angeli,  inittunlur.  Masores^  inquit,  angeti 
sunt.  ista  ergo  messis  crescit  inter  zizania,  et 
cxspectat  purgari  in  finem.  llla  vero  mesi^is  jam 
inaiura  erat,  quod  prius  missi  sunt  dis^^pur,  ubi 
tft  propheiae  laboravenint.  Sed  lanien,  fratres,  videie 


Christi,  qiii  io  Judxa  paucos  admodum  salvavit,  iu 
tanlum  paucos,  ut  discipuli  sui,  prxter  duodeciin, 
dimiserint  eum,  sicut  dictum  esl :  Multi  diiciptUo" 
rum  ejus  abierunt  retro,  etjam  non  eum  Hio  ambuio' 
bant  {Joan,  vi). 

Exceperunt  eum  Galilcn ,  cum  omnia  fndi$$ent  qum 
fecerat  Jerosolymis  in  die  festo;  et  ipsi  ateenderum 
ad  diem  festum,  Forte  miraculorum  curiositale  iir- 
citati,  non  voluntate  praedicationis  ejus  audicndae 

Venit  ergo  Jesus  tterum  in  Cana  Gaiiicew,  ubi  aquam 
vinum  fecit,  Quasi  diceret ;  Quamvis  plena  douius 
esset  discumbentium,  ubi  miraculum  it.  conspcctu 
illorum  fecit  Christus,  tamen  pauci  crediderunt  jn 
eum,  diceute  evangelista  :  Et  crediderunt  in  eum  dh 


689 


IN  S.  JOANNIS  CVANGEUUN  EIPOSITiO  690 

CrediftU  hmno  termoni  ^ Hfnt  dixH  ei  Jetus,  ei  ibaL 
locipiebal  enitn  iidetii  iiabere  in  sermone  Jesu, 
et  ideo  siiiilaiein  nieruii  filii;  et  qiii  ei  parte  du- 
liius  veiiil,  fidelis  recessii ;  et  ideo  saniiileiB  meruit 
lilil. 

Jam  servi  occurrerml  ei  nuntiantes  quod  fiHus  ejus 
viverel,  Interrogaml  ergo  horam  in  qua  melius  habue- 
rat ;  et  dixerunt  ei  ;  £^ert,  hora  sepiima  reliqHtt  eum 
febris.  Seplenarius  numerus  sanclificaius  est  In  do- 
nis  sancii  Spiritus,  In  quo  sanitas  homlnibus  oie- 
deniibus  constat,  quia  in  sancto  Spiritu ,  qui  est 
donum  Dei,  remlssio  est  oinnium  peccaloruin  cre  > 
deniibus.  Septenarius  quoque  Dumerus,  sl  dividiiur 
in  iria  et  quaiuor»  sanctam  Trliiltaiem  significat  iu 
ternario  numero,  et  omnium  creaturnrttm  universi- 


scipuU  ejus,  Ei  forsiian  ad  verecundiam  dictum  est  A 
ci^ium  suoruin,  et  ad  laudem  alienigenarnm.  Nam 
GaliUsi  cives  ruerunt  Gbrlsli,  et  Samaritani  alieni- 
gensR  fuerunt.  In  sacra  legiiur  blsioria  : 

Erat  autem  quidam  regutust  cujus  fiUus  infirmahatur 
Capharnaum.  Regulus  diminutivnm  nomen  esl  a 
rege;  et  ideo  fursiian  regulus  dicilur  iste ,  quia 
s»luiem  poposdt  filio  suo,  qui  plenam  non  babuit 
lldem,  liabttit  et  non  liabttit.  Ideo  aiidivlt: 
Hisi  signa  et  prodigia  videritiSf  non  creditis.  Qui  eiilm 
talutem  quaerebat  pro  filio,  procul  dubio  credebat. 
Neque  enim  ab  eo  quaereret  salutem,  quetn  non 
crederet  Salvaiorem.  Quare  ergo  dicilur  :  JNisi  signa 
H  prodigia  videritis^  non  crediiis^  qul  ante  crederet 
quam  signum  videret?  Sed  memeniote  qui  pelit* 
aperte  cognosceiis  quia  in  fidc  dubilavit.  Poposcit  B  Uiem  in  quaicrnario.  propler  quatuor  elemenla,qua. 


namque  ut  descenderet  el  sanaret  fillum  ejus.  Cor- 
poralem  ergo  praeseutiam  Domini  quaerebat,  qui  per 
spiritum  nusquam  deerai.  Minus  Itaque  in  illum 
ercdidit,  quem  non  putabat  posse  salutem  dare, 
nisi  praesens  esset  et  corpore.  Si  enim  perfecte 
credidisset,  procul  dublo  sciret  quia  non  est  locus 
ubl  uon  e&t  Deus.  Ex  magna  ergo  parte  divisus  est, 
quia  hoiiorem  non  dedil  majestati,  sed  praesentiae 
carnali.  Ei  salutem  itaque  filio  petlit,  et  tamen  in 
fide  dubltavit,  quia  eum  ad  quem  venerat,  et  poien- 
lem  ad  curandum  credidit,  et  lamen  morlenil  filio 
esse  absentem  putavit  Deum.  Sed  Domlnus  qui  ro- 
gatar  iit  vadat,  quia  non  deslt  ubl  invitatur  indicat, 
iolo  Jqssu  salutem  reddldlt ,  qul  voluntate  omnia  ^ 
ereavit.  Qua  in  re  lioc  nobls  solerier  intuendumy 
quod  ,  sicut  alio  Evangellsia  lestante  dldicinius : 
Ctfnliirto  ad  Dominum  dixit :  Domiife,  puer  meus  jacet 
pmralgticus  in  domo^  el  maie  torquetur  (Matth.  ▼iii). 
Cui  Jesus  protlnus  respondit :  Ego  veniam,  et  curabo 
€iuR.  Quid  est  quod  regulus  rogat  ui  ad  ejus  filium 
veuiatf  et  tamen  corporaliier  ire  recusat;  ad  servum 
vero  centurionis  non  Invitatur,  et  tamen  se  corpo* 
raliter  ire  pollicetur?  Reguli  filio  per  corporalem 
pracsentiam  non  dlgnatur  adesse,  ccnturionis  servo 
Don  dedlgnatur  occurrere.  Quid  cst  boc?  nisl  quod 
superbla  noslra  relundliur,  qui  in  hominibus  non 
uaturam,  qul  ad  imaginem  Dei  facil  sunt,  sed  liono« 
res  et  divilias  veneramur;  cumque  pensanms  quae 


toor  animalla^  et  qualuor  plagas  roundi ,  et  qualuor 
anni  tempora,  quae  omiita  ex  ipso,  el  peripsum,  et  in 
ipso  creata  sunt  {Colou.  i),  consiant,  et  gubemantur ; 
quoniam  in  ipso  vivimus,  movemur  et  sumus  (Act.  xvii). 
Credidit  ipse,  et  domus  ejus  tota.  Quia  nunliatus 
est  el  filius  santis.  Ad  solum  ergo  sermonem  credi- 
derunt  plures  Samaritanl ;  ad  illud  autem  miraculuin 
80li  domus  illa  credldit.  Quae  res  portendit  in  muU 
tiiudine  fidem  geniium,  et  in  paucttate  fidem  Judaeo- 
rum :  gentes  vero  solo  sermone,  id  est,  praedicaiione 
apostollci  credlderunt;  Judaei  vero  signa  vlderunt, 
et  ipsum  Dei  Fillum  faclenlem,  et  tamen  pauci  ere- 
dlderunt  ex  els. 

CAP13T  V. 

Dileelio  dlvinoruin  eloqulorum,  et  dulcedo  inielli- 
gentlae  sanctae  Scrlpturae,  et  maxime  liuinllis  evnn* 
gellcae  veriiatis,  in  qua  verborum  bonesta  simpli- 
citas  patet,  et  sensuum  alia  profundilas  latet,  adju- 
vanie  ipso  Domino  qui  dat  suavitalem,  ut  terra  n»- 
stra  det  fructum  suum,  et  nos  nd  loquendum,  ei 
vos  ad  audiendum  eshortatur.  Aique  uiinam  tain 
efficax  nobis  esset  loquendi  sensus,  quam  vobis 
studiose  audiendi  daia  est  inlelligenlia,  duin  video 
slne  fastidlo  vos  audire,  el  gaudio  placalo  cordis 
vestrl,  a  quo  id  quod  salubre  est,  non  respuilur, 
sed  cum  avidltate  percipllur,  el  utiliter  contineiur. 
Loquamiir  crgo  vobis  et  iinnc  de  evatigHlica  le- 
ctiune.  Duo  pariter  niiracula  huinanae  saiiitatts  le« 


clrca  eos  sunt,  profeclo  interiora  iniuiuie  pervide- q  guntttr ,  unum  invUibiliier  per  angelicam  admini 


MUf.  Dum  ea  consideramus  qux  in  corporibus  de- 
specta  sunl,  negligimus  pensare  qnid  suiii.  Redem- 
ptor  vero  noster,  ut  ostcnderet  quia  quse  alia  sunl 
hominura  sanctis  despicienda  suni,  el  quae  despecia 
sunt  bominum  despicienda  non  sunl ,  ad  filium  re- 
|ull  Ire  noiuit,  ad  servum  centurlonis  Ire  paratus 
fuit.  Increpata  est  ergo  superbia  nostra,  quae  nescit 
penaare  homlnes  propter  homlues,  sola,  ut  diximus, 
qoae  circumstant  hominibus  pcnsat.  Naluram  non 
aspicit,  honorem  Del  in  honiinibus  non  agnoscii. 
Ecca  ire  non  vult  Filius  Dci  ad  filium  reguli,  ei  ta- 
men  venire  para'us  est  ad  salutem  servi.  Iloc  est 
qudd  Aposlolus  nil :  Infmna  mundi  elcgil  Deus,  ut 
ionfundat  forta  (/  Car.  i). 


strationem,  allerum  per  dominlcam  praesentiam  vi- 
sibiliter  exhibilum.  Sed  uiriusquc  nobis  suiil  brevi- 
ter  exponenda  mysteria,  ne  prolixae  lectionis  pro- 
Jixa  quoque  explanatio  cuiquam  forle  gravis  existat. 
Probalica  plscina^  quae  quinque  porlicibus  clngeba- 
tor,  populus  est  Jndaeorum,  undique  legls  custodia, 
ne  peccare  debeat,  munrtns.  Recte  eienlm  lex,  qu» 
quinqiie  libris  Moysi  descripia  est,  quiiiario  numero 
figuraiur.  Rccte  populus  qul  in  quibusdam  muudl- 
tiatn  \liae  servare,  in  quibusdam  vero  solebat  iin- 
muiidoruin  spirltuum  lenlainenils  agitari,  per  aquara 
signntur  piscina,  qu:e  nunc  placida  ventis  stare, 
nuuc  els  Irruentibus  turbari  consueverat.  Et  betie 
pibcina  eadem  probaiica  vocatur :  7r^oC«T((  quippe 


COl  BED.f:  VENEnABILIS  OPP*  PARS  tl.  SECT.  1.  —  EXEGETIGA  GENUINA.  691 

Grarce  oves  dicuiitur>  quia  eraiii  nimirani  in  ilU  A  ipso  unus  commendalur  sanator,  Don  quia  <iotni- 


populo  qui  dicere  Domino  possenl :  Nos  muem  pO' 
pntu$  luMi,  et  oves  gre§i$  tui,  eonfitehimmr  liln  in  ub* 
cmla  (Pm/.  Lxxviii).  Vulgo  aulem  probalica,  id  est, 
pecuaria  piscina  fertur  appellaia,  quod  in  ea  sacer- 
doies  hoslias  lavare  consueveranl.  Muhitado  lan- 
guentium  quae  in  commemoraiis  pQrtieibas  jacebat, 
aquas  ntoium  exspectans ,  significai  eorum  catervas 
qui.  legis  verba  audieuies,  suis  se  banc  Tiribus  ini* 
plere  uon  posse  dolebanl ,  atque  ideo  dominicx 
auxiliuiu  gralix  toiis  animi  affeciibus  implorabont. 
Cxci  eraut,  qui  necdum  perfeciam  fldem  babebant ; 
claudi,  quj  bona  quv  noverant  operandi  gressibus 
implere  nequibant ;  aridi,  qui  qoemlibet  ocuium 
sciertix  babentes,  pinguedine  tamen  spei,  el  dile- 


poteiitis  pieias  Salvaioris  omnes  quos  ibi  langueiifes 
iofenit,  saoare  nequeat,  sed  m  doeerei  ^raeler  nni- 
lalem  caiholica  fidei  Bullum  cailibel  loeQni  paiere 
saltttis. 

Erat  mtUm  qmdam  kamQ^  Inqoil,  ibif  IrtghUa  M 
octo  annos  habens  in  infirmitaie  sua.  Heno  isie,  mol- 
lorum  infirmiiale  deieiitus  anaorum ,  signiieal  pec- 
catorem  quemlibet  eoormi  scelerum  roagniiudiiie  vel 
numerositate  depressm :  cajos  sigBiAcaiido  realui 
eiiam  ortos  lemporis  qim  iste  langotbai  coogroti. 
nani  duodequadraginit  annoa  babebat  in  iDfirmiiale. 
Quadragenarius  aulom  namerus,  qul  deoark»  qotier 
dttcto  conQcllur,  pro  perfeeiione  recttt  eooveraaito- 
nis  solet  in  Scripturis  aecipt,  quia  qnisqois  perfeeia 


ciioiiis  cgebartt.  Tales  in  quinque  porticibus  jace*  ''  couversalione  se  geril,  legis  profecio  dlaroguai  per 


bant,  sed  iion  nisi  in  pisclnam  angelo  venlente 
sanabantur,  quia  pcrlegem  cogmtio  peccati ,  gratia 
Quiem  rmisdonit  non  nisi  per  Jesum  Citristum  facta 
eti  (Rom.  iii).  liunc  designal  angelos  qul  lATisibilifer 
descendens  in  piscinam,  et  suggerens  vim  sanandi, 
roovebat  aquam.  Descemlit  eniin  carne  indotos  ma- 
gni  consilii  angelus,  id  esi,  patern»  volantaiis  nun- 
lius  in  populo  Judaeomm ,  el  mofebal  pcccalores 
doctrina  soa ,  facius  ul  occidereiur  ipse ,  qui  sua 
niorte  corporali  non  solum  spirilualiier  langueniem 
sniiaie,  sed  ci  nioriuos  viviflcare  sulBcerel.  Molus 
trgo  aqua:  passionem  Domini,  quae  moia  lurbaiaque 
Judaporuin  gente  facta  est,  iiisinuai;  et  quia  per 


quaiBor  sancti  Evaogelii  libros  implet.  A  qoa  niiiii* 
rum  perfeciione  d«o  minas  babet,  qot  Dei  el  proii<« 
mi  dileciione,  quam  legis  pariter  el  Enngolii  Scrl- 
ptura  commendai,  Taeous  incedit.  Qood  ellam  luy- 
stiee  Dominus  aanans  infirmom  docuil,  eimi  aii : 

SmgCy  tatle  grabatum  tuum  ot  ambula*  Sor€b  enfro 
dicitur,  id  est,  vitiorum  lorporem,  in  quibos  diu 
langoebas,  excute,  et  ad  excrciiium  virtuluin,  qulbua 
perpeluo  salveris,  erigerc.  Totte  grabatum  tuum; 
porta,  id  est,  dilige  proxiinum  liium  ,  patieoler  ejus 
inftrina  tolerando,  qui  te  adbuc  teniationiiro  fasce 
depreissum  diu  patienierque  siistinuil.  Atter  enim 
aiterius  onera  poriaie,  et  sic  adimplebltis  legem  Glirl-> 


eamdem  passionein  redempti  sunt  crcdentes  a  ina-  #«  <ti  {H^m.  xii).  El  sicut  alibi  diclt :  Supporlotttei  m- 

ledicto  legis,  quasi  descendentes  in  aquam  pitcina     vicem  inchariiate^  sotticiti  seruare  unitatem  t«  vineula 

turbaia  sanantur,  qui  eatenus  jacueruDl  io  portiei- 

bus  xgroti.  Legis  siquidem  liliera,  qu»  Bcscienles 

auid  agendum,    quid  ▼itandum  esset,  edocuit,  nec 

lamen  cdoctos  ut  sua  decrcta  complerentur  adjuvil, 

quasi  eductos  de  sedibus  ignoraiiti;e  prioris,   in 

porlicibus  suis  conlinebat,  nec  saiiabal  languidos. 

Grniia  autem  evangelica  per  fidem  ac  mysterium 

dominicae  passionis  sanat  omnes  languores  iniqui- 

latuin  nosirarum,  a  quibus  in  lege  Moysi  non  potui- 

inus  jusiilicarl.  Quasi  ejectos  de  porlicibus  legis 

ncgrolos  iii  aquam  piscinae  turbidam  ui  sanari  pos- 

siiit  iminiiiit,  qui  a  peccatis  quae  lex  ostenderal, 

per  aquam  baptismatis  abluit,  testanie  Apostolo,  quia 


pacis  {Epltes,).  AmMa  autem,  toto  cordo,  loia 
■flimt,  lota  tirtuli  Demu  dilige;  el  al  ad  ejos  titio^ 
nem  perlingere  merearis ,  qaetidianis  bonortia  opo- 
ruin  passibos  devinute  in  virluiem  progredore;  nec 
fratrem  quem  suifercndo  ducas ,  ob  aroorem  ejos  td 
quem  pergis,  desereos«  oec  ob  frstrisBmorera,  ah 
illo  quoerendo,  cum  qiio  manere  desideras,  Intentlo- 
neui  recii  incessus  avertens.  Sed  ai  perrecte  possii 
salvari ,  surge^  tolte  grabatum  tuum,  et  amttuta.  id 
est,  relinqoe  peccata  prisitna,  neeessiiatibos  fratram 
aoccurre,  et  io  uuiversis  qo»  agis  vide  ne  in  bocsae^ 
culo  mentem  figas ,  sed  ad  tidendam  fsciem  loi  fe- 
stines  Redemploris.  Surge^  bona  operando;  jHifta 


quicunqne  baptizali  sumus  in  Cl^rislo  Jeiu ,  tii  morte  j)  grabatum^  diiigendo  proximum ;  el  ambuta^  exspeetan- 


ipsius  baplixati  sumus,  consepulti  cum  itto  per  ba- 
piitmum  in  morlem,  ut  quomodo  surrexit  Ctiristus 
a  mortuit  per  gtoriam  Patrit,  ita  et  nos  in  novUale  mtm 
aihbutemus  {Rom,  vi).  Dcne  aulein  dicitur  quia  qui 
primis  descendittei  pott  motum  aquw^  sanus  fiebat 
a  quocunque  tanguore  tenebatur,  quia  unus  Domiiius, 
ucia  fi Jcs,  unuin  baptlsina,  unus  Deus  {Epbes.  iv), 
ci  qui  in  unitate  caiholica  Ghristi  mysteriis  imbuitur, 
sainis  fit  a  qiiocunqiie  peccatorum  languore  deti- 
ncaiur.  Quisquis  autem  ab  uniiate  discrepal,  salu- 
tcni ,  quae  ab  uuo  est,  cousequi  iion  valet.  IIa.'C  de 
primo  cvangelicae  lectionis  miraculo,  qux  Spiriius 
dedit,  loculi  sumus.  Nunc  de  sccuiitlo  quod  ipsc 
tlcdciil,  fr  ternilati  vcsfrae  loquaniur.  In  quo  eiiam 


cio  beaiain  spem,  el  adventam  gloriae  magni  Dei 
(7i7.  ii).  Sed  mira  perfidorum  dementia,  qui  ad  um 
iiiopinatain  diu  lauguentis  sanatiooem  credere  ae 
spiriiualiter  sanari  debueranl,  e  contra  scandaliaatar. 
et  saivalo  pariier  bc  Salvatori  calumoias  struunt : 
aalvato  quidem,  qaia  Sabbalo  grabatum  lulenl ;  Sai- 
vaiori  autem ,  quia  Sabbalu  ei  ilhim  salvari,  ei  gra- 
batum  lolli  praeeepit.  Quis  meliaB  de  Sabbatb,  qolm 
tanta  divinitatis  potenlia  nosset  ? 

Dicebant,  \nq\ni,  Judm,  itU  qm  sanatus  fuerat . 
Sabbatum  eet^  non  licet  Hbi  tottere  grubatum  tuum. 
Littcram  legis  stulle  defendebnnt ,  ignorandu  dispen* 
saiioneni  ejus  qui  Icgis  quondam  edicta  per  servurn 
dccernens.  iiunc  ipse  adveniens,  eamdem  legem 


603 


IN  S.  JOANNiS  EVANGELIUH  EXPOSiTlO. 


601 


graiia  mHiaret,  ut  qiiod  jiixfi  Uileram  diu  camatei  A  de  Lnaro  legitor  (Jmh.  is»  xi).  Novit  Dominus  pro 


carnaliter  ebservaveranl,  deiiiceps  sptrituales  spiri' 
tnaliler  observandum  cognoscerent.  Sabbato  quippe 
carnali,  quod  juxta  Decalogiim  custodiebanit  popa- 
lus  ab  omni  opere  servili  die  septima  vacare  praece- 
ptiis  est.  Spiriiuale  autem  Sabbatom  est  in  luce  grati» 
spiritualis,  qu«  septiformis  accipitur,  non  uoa,  sed 
omnl  die  nos  ab  inqiiietudine  vitioram  maoere  feria- 
tos.  Si  ei)im  juxta  vocem  dominicani,  omnit  qui  facit 
peccatum  servu$  est  peccati  {Joan,  viii) ,  patet  liquido 
quia  peccata  recie  opera  servilia  intelliguntur :  a 
quibus  quasi  in  die  septimo  in  perceptione  grati» 
spiritualis  iinmunes  incedere  jubemur,  nec  sulum  a 
pravis  continere ,  sed  et  bonis  insistere  factis ,  quod 
in  bac  quoque  lectione  Dominus  typice  ostendil»  com 


quo  qaemlibet  jubeal  inHrmari,  siepe  occnlio  bonai- 
nibiis  judiciOy  sed  lunquam  injusto.  Sed  discamus 
flagellis  piissimis  Redemploris  oostri  homiliier  sub- 
sterni,  arbitrantes  nos  minas  paii  qaam  meremus, 
semper  illius  seotentia  memores,  quia  beatas  homo 
qui  corripilur  a  Domino  {Job,  v).  Et  ipse  in  Apoca- 
iypsi :  Ega,  inquit,  quo$  amo^  ar§uo  ei  eoMtigo  {Apoc. 
iii).  Longavo  aatem  ianguente  inlerius  exteriusque 
sanato ,  id  est  et  a  flagellis  apert«  eastigaiionis,  et  a 
peecatis  quibas  bxc  merebatur,  erepio,  Judci,  e 
conira  male  intus  laoguentes ,  jam  deterius  aegro- 
tare  incipiuot ,  persequendo ,  videlicet,  Jesam ,  qui 
bxc  foceret  in  Sabbalo.  Perseqaebaatur  iutem  eum 
qiiasi  legis  iucloritatem  simul  et  difinae  operaiionis 


cuin  qui  duodequadraginta  annos  languebat  in  dle  ^  exempla  secuti,  quia  et  Dominus  sex  diebus  mundi 


Sabbaii  noii  solum  surgere,  verum  eiiam  grabatum 
lollere  el  ambulare  praecepit :  videlicet  insinuans  eos 
qui  longo  Tiiiorum  languore  labescunt,  et,  Dei  ac 
proxinii  dilectionis  inanes,  quasi  a  perfecta  virtulum 
snmma  duo  minus  habeni,  jam  per  donum  sancll 
$l>iritus  a  viis  posse  resurgere ,  eorumque  discusso 
t  rpore,  cum  fralernaB  dilectionis  honore  ad  visio- 
ncin  debere  sui  properare  Gondiloris.  Quod  autera 
is  qui  sanatus  Jesum  non  in  turba  adhuCf  sed  po^l  in 
templo  cognoscii,  mystice  nos  instiiuil,  ut  si  vere 
Conditoris  nostri  graiiam  cognoscere,  si  ejus  amore 
confirmari,  si  ad  ejus  visionem  perveiiire  desidera- 
mos,  fugiamus  sollicite  turbam,  non  solum  lurban 


perfecta  creaiione,  aptimo  requievit  ab  omnitui  operi- 
but  $uii  {Gon^  u);  ei  populum  sex  diebus  operari,  se- 
ptimo  vacare  prccepit  {Exod.  xxxv).  Non  intelligentes 
quia  earnalia  legls  decrela  paulaiim  erani  spiriiiiali 
inierprelaiione  mutanda,  ipparente  illo  qui  non 
lanium  legislalor ,  sed  et  flnis  legis  est  Chrislus ,  ad 
justiiiam  omni  credenti  {Rom.  x>.  Neque  iiiimad- 
vertenles  quia  €k)nditor  in  die  sepiimo  non  ab  opere 
inundanae  gubernationis,  et  annuas ,  iuio  qaotidianai 
rerum  creataram  sobstiiutiouis,  sed  a  Bova  creata- 
raruro  insUiutione  cessavii.  Qaod  enim  diciiur :  li«- 
quievit  Deui  di$  $eptimo  ab  omnibu»  operibui  $ui$  (Gem. 
ii),  intelligendam  esi  cessasse  Deum  i  novarum  coo- 


tium  nos  cogitationum»  aflectuumque  pravorum,  ve-  n  ^'^'^®  crealarirum.  Quod  vero  hic  ipsa  VeriUs  aii ;- 

.  V<  ti^lj^       ^^m       m.^^..^        ^.^^         ^^^ « ^.  


rum  eliam  lioininum  nequam,  qui  nostr^  siiicerilatis 
possint  impedire  propositum ,  vel  mala  videlicet 
exemplo  siio  monsirando,  vel  bona  nostra  opera  de- 
ridendo  aut  eilam  probibendo.  Coufugiamus  seduU 
ad  domum  orationis,  ubi  secreta  libertate  Dominum 
invocantes,  ei  de  perceptis  ab  eo  beneficiis  graiias 
agamus,  et  de  percipiendis  huniili  devoiione  prece- 
mur.  Imo  etiam  ipsi  templum  Dei  sanctuin,  in  quod 
venire  et  mansionem  facere  digneiur ,  exisiere  cure- 
mus,  audieiiles  ab  Aposlolo  :  Quia  corpora  vestra 
templum  e$t  Spiritu$  $ancti,  qui  in  vobi$  eU  (I  Cor.  vi). 
Iriier  qux  diligcnlius  intuenduin,  fratres  mei,  quod 
iiiveniens  iu  leniplo  quem  sanaverat  Doininus ,  ail 
illi : 


Pater  meu$  u$qne  modo  operatur  ei  ego  operor. 
Operalur  Pater  et  Filius,  al  naiurarum  diyersius 
permaneat,  qu»  in  prima  conditione  mundi  condita 
snnt.  Idem  dictuin  est  in  Psalmis :  Qui  fittxit  sinyHla' 
tim  corda  eorum  {P$al.  xxxii);  non  iiicogniu  iuima- 
rum  genera,  sed  ejusdem  subslauli^  auimas  qus  ia 
primo  homiiie  condita  est  reformat.  Quapiopior 
Psalmsta  cum  non  soluin  primordiaiem  uiundi  crea* 
tionem,  sed  et  quoiidianani  crealurae  gubernatiOT 
nem  ad  laudem  Creatoris  referrei,  ail  iuier  caetera : 
Omnia  in  sapientia  [ecisti  (Psal.  ciii).  Si  autem  Chri- 
stuin  Dei  virtutem,  et  Dei  sapientiam  recte  conflte* 
mur,  etomnia  in  sapientia  fecil  ac  regix  Deus,  eoo* 
stat  iiimirum  quia  Pater  usque  modo  operatur,  ei 


Ecce  sanus  factus  es,  jam  noli  peccare,  ne  deterius  J)  f'»*»"»-  E^eo  Paler  mcus,  inquil,  non  sex  solum,  ul 


libi  aliquid  contingat.  Quibus  verbis  aperie  nionsira- 
tur  quia  propier  peccata  languebat,  nec  nisi  dimissis 
eisdem  poierat  sanari.  Sed  qui  foris  ab  infirmitate, 
ipse  etiam  inius  salvavit  a  scelere,  unde  et  caute 
pramonuit,  ne  amplius  peccando  gravioris  sibi  sen- 
tentiam  damuationis  contraheret.  Quod  non  iia  seii- 
liendum  esi,  quasi  omnis  qiii  infirmatur  ob  peccaia 
infirmetur.  Sacpe  infirmatur  homo ,  ne  extollaiur  in 
donis  Dei,  sicui  de  Paulo  aposiolo  legiiur  (11  Cor. 
xii).  Sftpe  etiam  ut  prubeiur,  tribulatur,  sicut  beati 
Jub  patieniia  iribulatur ;  et  probaia  est  saepe  inftr* 
mitas  pro  casiigatione  d  >re  :  Fiagellat  Deus  omnem 
filium  quem  reclpit  {Webr.  xviii).  Quibusdam  vero 
iufirmius  pro  gloria  Dei  dalur,  ut  de  c«co  nato  ei 


puutis,  diebus  primis  operatus  est,  verum  usquo 
modo  operatur,  non  novuin  creaiurae  genus  insti- 
tuendo,  sed  quae  in  principio  creaverat,  ne  deficiant, 
propagando.  Et  ego  operor ,  subauditur ,  usque  nio* 
do,  cuui  eo  cuucu  disponens  ,  regens,  accumulans. 
Ac  si  aperte  dicat :  Quid  miUi  invideits  ?  cur  me  vi« 
tuperatis,  coeli  legis  doctorcs,  quod  in  forqiii  ho- 
minis  Sabbaio  salutem  unius  hoiuinis  opesatus  sim^ 
qiii  in  nalura  diviuitatis  una  cum  Deo  Paire  totuni. 
genus  humanum,  imo  loiam  mundi  machinam,  ei 
cuncta  visibilia  et  invisibi(ia,  quietus  semper  ope* 
ror  ?  Sed  ipsi  lalis  ac  tanti  mysterii  minus  capaces» 
propterea  roagis  quaerebaul  euro  interficere,  quia 
iioii  solum  solvebat  Sabbatum,  sed  et  PitFom  suuia 


ffO'  mibJE  VENRRADILIS  OPP.  PARS  U.  S£CT.  I.  —  EXRGETIGA  GRNUINA.  696 

iliccbat  Deum,  xqualem  se  faciens  Deo.  In  ao  miii-  A  ^m  ei  omnis  in  virtate  naturae  est.  Neqoe  enim  par- 


me  doleb:int,  quta  is  quem  verum  per  infirmitatfm 
CJU^ois  lioroincm  cognoverant,  Terum  se  Dei  Ftliam 
credi  volais«ei,  id  est,  non  graiia  adoptatum,  ut  cx- 
terog  sanctos  quibus  loquitur  Propheta  :  Ego  dixi : 
DU  iitiSf  ft  fUu  Exeeki  $mne$  {Piol,  lxxii),  sed  na- 
tura  Patri  per  omnia  aeqnalem ;  non  substaniia »  sed 
per»ona  distantein  :  qui  putabant  Jesum  Cbristum 
praedicando  se  facere  quod  non  esset,  non  veraciter 
inlimare  quod  esset.  Commoii  sunt  ergo  Judaei,  el 
indignati  sunt :  merito  quidem,  quod  audebat  homo 
asqttalem  se  facere  Beo;  sed  ideo  immerilo,  quia  in 
homiiie  non  intelligebaut  Deum.  Carnem  videbant, 
Deiim  nefciebant.  Ilabiiaculum  cernebant,  habitnto- 
rem  ignorabant.  Caro  enim  illa  templum  erat,  Deus 


litio  esse  potcst  in  simplici  natiira  divinitatis ,  sed 
idem  est  Filio  videre,  et  esse.  Ideo  siihjecil : 

Omnia  enim  qucscunque  facit  Pa/er,  eadem  el  Fh- 
lius  factt  simiHtcr.  Signiflcationem  uiiius  nalur»  ostea- 
detis,  et  uniiis  rperationi«,  quia  communis  est  ope- 
Mtio  Patris  et  Filii,  quorum  est  una  natura,  una 
etiam  operatio.  Ideo  coiisequenter  subjunxit : 

Pater  diligit  Filium^  et  omnia  demonslrat  ei  qum  ipu 
faeit.  Ut  osienderet  omnem  banc  Patris  demonstra* 
tionem,  firfei  nostrx  esse  doctriaam ,  nescilicet  Pa- 
ter  iiobis  in  conrusione  esset ,  et  Filius ;  et  ne  qua 
Lic  ignoratio  in  Filio  possit  intelligi  atit  Palre  (ope- 
ra  enim  omnia ,  qux  ipse  faccret ,  monslrarei)  con- 
tinuo  ait : 


inhabitabat  intus.  Non  ergo  Jesus  carnem  aequabat  °      Et  major  horum  opera  demonstrabit  ei ,  ut  pos  ad- 


Patri,  non  formam  scnri  Domino  comparabat;  non 
qiiod  factam  est  propter  nos ,  sed  qood  erat  quando 
fecit  nos.  Quis  namque  sit  Christus,  Catholicis  lo- 
quor.  Nostis  qul  bene  credidistis ,  quia  non  Verbura 
lantum,  sed  Terbum  earo  factum  est  ct  habilavit  in  nO' 
^bis  {Joan.  i);  hac  carne  major  est  Pater.  Ita  Pafcr 
'.Tqualis,  et  major.  iEqualis  Verbo,  major  carne; 
Kqualis  ei  per  qnem  fecit  nos,  major  eo  qui  facttis 
•st  propter  nos.  Commotis  vero  et  turbaiis  Jiidacis, 
quia  ae  aequalem  Christus  Patri  fecit,  qui  hominem 
lantum  intellexerunt ,  non  Deum,  carnem  vidernnt, 
divinitatem  non  crediderunti  dixit  eis  :  Non  poiest  a 
u  Fitius  facere  quidquam  nisi  quod  viderit  Patrem  fa- 


miremini.  Sicut  enim  Pater  suscilat  mortuos ,  et  vivt. 
ficat^  sic  et  Filius  quos  vult  vivificat.  Ea  euim  Pa- 
trem  demonstraturum  Filio  dicit  quac  mireutur.  £c 
quse  eadem  essent  illa,  mox  docuit :  Sicut  enimPa» 
ter  suscitat  morluos^  sic  et  Filius  quos  vult  tim/icat. 
Exapqnata  virtus  est  per  naturse  indissimilis  unita- 
lem ;  demonstratio  operiim,  non  ignoratinnis  babct 
instructionein,  sed  nostrae  fidei,  qux  non  Filio  scieu- 
ti:im  ignoratoruni ,  sed  nobis  confes&ioneni  unitaiis 
invexil.  Demonstrare  eiiim  Patrem,  cst  per  Fillum 
facere  qux  facturus  est.  Nam  majora  opera  sunt  re- 
surrectio  moriuoruni,  quae  erit  in  novisslmo  die,  quan 
istius  languentis  saniias,  qui  Christi  verbo  sanatut 


eieuiem.  Non  alia  opera  facit  Paier  quae  videat  Fi-  p  est,  ex  quo  nata  est  linjus  occasio  toia  sermonis.  Dicit 


lius,  et  alia  Filius  cum  viderit  Patrem  facientcm, 
ted  eadem  opera  ipse  Pater  et  Filius.  Sequitur  enim: 
Q^eeennqui  enim  ille*  fecerit  ^  hasc  et  Filius  umilitir 
facil.  Non  cum  ille  fecerit  alia,  Filius  similitcr  facit. 
Si  harc  facit  Filius  qux  facit  Pater,  non  alia  Pater, 
alia  Fiiius  facii,  scd  eadem  opera  sunt  Patris  et  Fi- 
lii ;  quomodo  ea  facit  et  Filius  ?  Et  eadem,  et  simi- 
liter,  ne  forte  eadem,  sed  dissimiliier.  Eadem^  in- 
qiiit,  et  similiter;  nam  omnia  qnae  Pater  faci',  per 
Filiiiin  faclt,  sicut  dictum  est :  Omnia  per  ipsum  fa* 
tla  sunt,  et  sine  ipso  factum  est  nihil  (Joan.  i).  Ideo 
similiter  dixit,  quia  eadem  facit  Filius  qux  facii  et 
Pater;  quia  una  Patris  et  Filii  in  divinitate  substan- 
tia  et  operatio,  una  voluntas  et  potestas,  una  viia  et 


enlm  ut  vot  miremini ;  et  boc  diflicile  est  videre, 
quomodo  tanquam  temporaliier  Filio  coaeterno  ali« 
qita  demonslraret  xteriius  Pater ,  omnia  scienii  qiua 
tunt  apud  Patrem.  Quae  tini  taineii  illo  maiora,  hoc 
eiiim  facile  esl  intclligere.  Sicut  enim  Paler^  inquit, 
iuscitat  mortuos,  et  vlvificat,  sic  et  Fitius  quos  vult  «i« 
fificat,  Majora  ergo  sunt  opcra  mortuos  susciiare 
quam  languidos  sanare.  Sed  sicut  suuilat  Pater  mor- 
tuos  et  vivifical,  sic  et  Filius  quos  vult  vivificat.  Alios 
crgo  Paier,  alios  Filius  ?  Non,  sed  omoia  per  ipturo. 
Ipsrs  ita  {ue  Filius  qtios  ct  Paier,  quia  non  alia,  neo 
aliier ,  sed  hxc  et  Filius  similiter  facit.  Ita  plane 
intelligenduni  est,  et  ita  tenendiim.  Sed  roementote 
quia  Filius  qtios  vull  vivificat.  Tenete  ergo  hic  non 


es^eniia ;  ci  ae<|uaria  omnia  sunt  in  Patrc  et  Filio,  d  solum  potesiatem  Filii,  verum  et  voluntatem.  Fi- 


iiisi  quod  Pater  pnter  est,  et  Fiiius  fiiius  est :  sepa- 
raiiu  est  in  personis,  sed  unitas  iii  natura.-  Non  enim 
polest  Filias  a  se  facere  quidquamt  nisi  quod  viderit 
Pa'rem  facientem.  Non  debemus  carnaliter  intelli* 
gere  hanc  sententiam ,  qnasi  duorum  hominum  pa- 
iris  et  filii,  uniiis  ostendentis,  allerius  videmis,  uniiis 
loquentis,  alterius  audientis,  quae  omnia  phantasmata 
cordis  sunt.  Talis  cogiiatio  procul  pectoribus  Chri- 
tlianis  expellenda  est.  Ergo  de  Filio  ct  Patre  pras- 
tentit  docet  lectionis  exenfplum,  quia  nec  Patrl  nec 
Filio  ulla  di^stantia  diviaitatis  sit,  se  I  una  majestas. 
Quod  eniin  ail  Filium  nihil  facere ,  nisi  quod  viderit 
Patrem  facieniem^  non  id  corporaliler  intelligendum 
ett,  quia  non  corporalibus  modis  Deus  videi,  seJ  vi- 


lius  quos  vult  vivifical,  et  Pater  quos  vult  vivifical» 
et  ipsos  Filiut  quos  et  Pater ;  ac  pcr  hoc  eadem  Pa- 
tris  et  Filii  et  potestas  est  et  voluntas.  Eadem  quo- 
que  vita  et  vivificatio  moriuorum.  Et  ideo  dicit :  Sir- 
ut  Pater  susci»vt  mertuos  et  vivificat  quos  vult ,  sic  et 
Filius  quos  vul:  vivificaL  Nun  enim  alios  Filius  vivi- 
ficat,  alios  Pater,  sed  una  potesias  unam  vivificatio- 
nem  facit :  quae  etiam  potestas  uno  ore  honoranda 
ett.  Et  ideo  consequenter  subjunxit : 

Pater  enim  non  judicat  quemquam ,  sed  omne  judi^ 
cium  dedit Filio,  ut  onnes  honorificent  Filium,  sieui 
honorificant  Patrem.  Pater  non  judicat  quemqiiam, 
quia  Patris  pcrsona  hominem  non  suscopit,  iiec  ia 
judicio  videbiiur,  sed  sola  Filii  persona  in  ea  forcia 


IN  S.  JOANMS  RVANGELIUU  EXPOSITIO. 


C98 


eata  est  inju!i.le,  ju>te  judicabit  vtvos  ac  mor-  A  ^vni  tiieiim  mtdU^  ei  cr$dii  ei  qul  mitH  nu,  nisi ,  Q^iia 


e  enlni  Filius  Tiilebilur  in  judieio  in  ea  na« 
I  eonsubsiaiiilalis  est  Deo  Pairi,  sed  in  ea 
iiantialis  est  niatri,  et  horoo  faclus  est.  Ila 
mhm  est :  Paier  non  judicat  quemqtiam ,  ad 
iiemm  dedit  FMo ,  ac  si  diceretur  :  Patrem 
debll  in  judicio  ▼ivorum  et  mortuorum «  sed 
lllam,  quia  Filins  hominis  esi,  ut  possit  et 
ii  videri,  cum  ei  illi  videbunt  in  quem  pupu^ 
Jmm.  iix).  Quod  ne  conjicere  potius ,  quam 
emonstrare  videamur,  proferamus  ejusdem 
eertam  manifestamqiie  scnteniiam,  qua  osien- 
peam  foisse  eausam  ui  diceret :  Pater  non  JU' 
mquam,  ted  4mne  judicium  dedit  Filio ,  qiiia 
I  forma  Filii  bominis  apparebit :  qu.is  forma 
Pilris,  sed  Filii :  nec  ea  Filii  in  qua  arqnalis 
it  aed  in  qua  minor  est  Patre,  ut  sil  in  judi- 
iplcvos  bonis  et  malis,  ut  omnes  honorifi- 
iem ,  sicut  houoriOcanl  Patrem ,  quia  nemo 
rai  Patrem,  nisi  quod  habeat  Filiiim.  Quid 
I  henerificare  P^trem ,  ni4  quod  habeal  Fi- 
Jiod  est  enim  cum  (ibi  rommendatur  lieus 
18  esl ,  et  aliiid  cum  tibi  comHiendanr  Deus 
er  esl.  Cum  libi  quia  Deus  est  commenda* 
iler  fibi  commendalur,  omnipotens  libi  com- 
ir«  splritus  quidam  «timmus,  aelernus,  invi- 
neDmmntabilis  tibi  cnmmendatur.  Cum  vero 
i  Piier  est  commendatur,  nihil  tiid  aliud 
Pllins  commendatur,  quia  Paicr  dici  non 


verbun  esl  in  me?  Et  quis  est  qui  audit  verbuni 
meum,  nisl  qui  audit  me,  qui  credit  me?  Credit  au- 
lem  ei  qni  misit  rop,  quia  cum  illt  credit,  verbutn 
ejus  credlt.  Cnm  ergo  verbo  ejus  credit,  mibi  credit, 
quia  verbnm  Patris  ego  sum.  Non  enim  iransiret  de 
morte  ad  vium,  iiisi  primo  esset  In  morte,  et  neii 
esset  in  vha.  Com  ergo  transierit  in  vitim,  non  erit 
hfi  morte.  JforlniM  ergo  erat^  et  revixit ;  perieral^  et 
inventut  eti  {Lue,  iv).  Fit  proinde  jam  qnaedam  re- 
surreciio,  et  transennt  homines  a  mort<;  qiiadam  ad 
quamdam  viiam,  a  morte  Infidelitatis  ad  viiam  fidei, 
a  inorie  falsiuiis  ad  vium  veriuiis,  a  morie  iniquH 
laiis  ad  vitam  jusiiii».  Esl  ergo  et  isu  resurrectio 
moriuoriiffi.  Aperiat  illam  pleuius,  et  lucescat  nobis, 

ut  CQBpil. 

Amen  amen  dico  veHf ,  qfiia  venit  hora ,  et  nune  etl^ 
quando  mortui  audieni  voceni  Filii  D^ ;  et  qui  audie" 
rint  vivent.  Hoc  proprium  esi  piorum  ,  qui  slc  au- 
diunt  de  Incaroatione  eju8,m  credant  qiiia  Filius  Dei 
est,  id  est,  slc  eum  propier  se  factum  accipiuul, 
minorem  Patre  in  forma  servi,  ul  credant  quia  ae- 
qualis  est  Pairi  in  forma  Del.  Et  ideo  sequitur,  et 
boc  Ipsum  commendans  dieit : 

Sieut  enim  Pater  habei  vitam  m  temetipto,  ila 
dedii  et  Filio  vitam  habere  in  temelipto.  Quod  ergo 
ail,  dedii  Filio  viiam  habere  in  umetipto^  breviier 
dicai,  Genuit  Filiuin  vium  In  se  habentem.   Neque 


,  -fc,,  u  i  .     '  \    ^^  ei'...    -:  n«       *"'"*  •''■^  •>"*  ^'^»  «*  acceplt  viUm,  sed  nascendo 

I  FUInm  non  babei ;  sicut  nec  Filiu* ,  si  Pa-  p    .         .   pi^.        .  ^ 

C  viu  est.  Paler  viia  esi  ei  noo  nascendo,  Fil  us 


I  bibel.  Sed  ne  forte  Patrem  quidem  hono- 
inqQam  majorem,  Filium  vero  unquam  mi- 
nt  dkis  mihi :  Honorifico  Patrem,  scio  enim 
beiC  Fllinm  el  non  erro  in  Palris  nomine, 

II  Palrem  intelligo  ^ine  Filio,  honorifico  ta- 

rilium  lanqnam  miiiorem,  corrigit  te  ipse  Fi- 

revoeat  te,  dicens :  Ut  onmet  honorificent 

neB  inferios,  sed  tieut  honorificant  Patrem» 

I  mu  honorificai  Filium ,  nee  Pairem  honori' 
mkU  Hium.  Ego,  Inquis ,  majorem  honorem 

e  Pitri,  minorem  Filio.  Ibi  lollis  honorem 

U  minorem  das  Filio.  Quid  enim  sibi  aliud 
seBlentia ,  nisi  quia  Pater  xqualem  sibi  Fi- 

lerare  ant  noluii,  aut  non  potuit?  Si  noluil. 


viu  nascendo.  Paier  de  nullo  paire,  Filius  de  Dco 
Patre.  Paler  propicr  Filiuro  esl,  Filius  vero  et  quod 
Filius  esl,  propter  Patrem  est,  et  quod  est,  a  P:itre 
est.  Hoc  ergo  dixit :  viiam  dedit  Filio^  ui  habeai 
eam  in  semetiptOf  lanquam  diceret :  Paier,  qui  esi 
viia  in  semeiipso,  geuuit  Filium,  qui  est  el  vita  in 
scmeiipso.  Pro  eo  enim  quod  genuit^  voluil  iiitelligi 
dedilf  lanquam  si  cuiquam  diceremus,  dedii  tibi  Deut 
ette.  Sequiiur  enim  ei  dicil  : 

El  dedii  ei  potetiatem  judieium  facere,  quia  Filmt 
hominit  eti.  Pulo  nihil  esse  manifestius.  Nam  quia 
Filius  Dei  esl  equalis  Patri »  non  accipit  haiic  ptite* 
sutem  judicium  faciendi,  sed  babcl  illam  cum  Patre 


il  non  potuit ,  defecit.  Non  ergo  vi Jes  quia  |)  in  occullo.  Accipit  autem  illam,  ut  boiii  ei  mali  eum 

videant  judicaiilem,  quia  F^^ius  bominis  est.  Visio 
quippe  Filii  hominis  exbibebitur  ei  malis.  Nam  visio 
formae  Del,  non  nisi  muiidis  corde  (qui;i  ipsi  Deuiu 
videbniit  [Jf iliA.  v])  id  est  solis  pii8exhibebiiur,quo« 
riim  dileclioni  hoc  ipeum  promiiiit,  quia  oslendet 
seipsuro  illis.  Et  ideo  vide  quid  sequitur  :  Noliie 
nurari  hoe^  inquil.  Quid  noi  prohibet  mirari,  nisi 
iliud  qnod  revera  miramur  ?  Omnis  qui  intelligit,  ut 
video,  non  dicerel  Patrem  dedisse  ei  poiesiateni 
Judicium  facere,  quoniam  Filins  hominis  est,  cum 
magis  hoc  exspecurctur  ut  dicereiur,  quoniam  Fi- 
lius  Dei  est;  sed  quia  Fiiium  Dei  secundum  id  quod 
in  forroa  Dei  «quaiis  est  Palri  vidcre  ioiqui  non 
possunt,  oponet  aulem  u^  judicem  vivorum  et  mor- 


ieiMlem?  Ubi  roajorem  bonorem  dare  vis 
U  ei  eonturoeliosus  in  Palrcm.  Proinde  sic 
:i  Filium ,  quomodo  honorificas  Patrem.  Si 
ifiici  ei  Filium  ei  Patrem. 

dico  vokit,  quia  qui  verbum  meum  audii^ 
qui  mitii  mc,  habel  vilam  a:lernam ;  ei  in 
venii,  ted  irantiii,  Non  nunc  iransil, 
Irinsiit  i  roorie  in  viuro.  Et  hoc  ailendite  : 
nm  m«iim  audii^  et  (non  dixil,  Credit  inihi, 
Kl  ei  qui  mitii  me.  Verbum  ergo  Filii  audiat, 
credal.  Quare  verbnm  audlt  luum,  et  credit 
lonne  cum  verbum  alicujus  audimus,  eidem 
proferenti  credimus?  loquenti  nobis  fidem 
odaaas  ?  Qnid  ergo  voiuit  diccre :  Qui  ver- 


€99  BEDiE  Vii^NERABlLiS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXtilGETlCA  GENGINA.  700 

lueinm,  cum  carftn  judiciibiuiturf  ei  juHi  vkleanu  A  apparebik  judex,  qualis  vlderi  po&sil  el  ab  els  qiMi 


et  luiqu'. 

Notitit  hiqttil»  im  mtVfiri,  ^noiitam  vemi  A<Mr«  in 
qua  omne$  fnt  iit  mo»umen^9  iunt  uudieni  vocem 
eju$;  et  procedent  ^ui  bona  egeruntf  tft  remrreetionfm 
vitte:  qui  mala  geueruui^  in  reeurreetionem  jwML 
Ad  boc  ergo  oportebat  ut  ideo  acciperet  illaro  p«* 
testateoi,  quia  Filiua  hominia  eat,  ut  resurgeoies 
omnes  videreni  eum  in  f6rin;i  in  qua  videri  ab  omiii* 
bus  poiest,  sed  alii  ad  damnationem,  alii  ad  vitam 
xiernam.  Qu»  est  autem  vita  aeiernay  nisi  illa  visto 
qua  non  concedilur  Impiis?  Vt  cognouant  te^  inquif» 
unum  verum  Deum^  et  quem  mimti  Jesum  Chritium 
(Joan,  xvii).  Nisi  quemadmodum  unum  veruro  Deuro, 
qui  ostendit  seipsum  illis,  non  quonMido  se  ostendet 


eoronaturus  e^t,  et  ab  eis  quoa  4amnatiinis  tOL 
Distinciio  esi  inter  illud  verbum,  qu«i4  siiparins  di* 
xlt,  qood  moritii  audien$  vocem  FUH  Dei^  et  inicr 
illud  qiiod  bic  ait :  Veitil  kora  qnod  onum  gni  m 
wojcuaieiiitf  eunt^  audient  voeem  FHU  Det.  Ibi  «1101 
adjicit  et  qui  audierint^  vhent ;  liic  vere  aiuiplictUr 
ait,  audient  vocem  Filii  Dei^  Ideo  ilto  resorreetio  est 
ad  viiain,  isia  vero  qus  rutura  6st«  de  qua  dicil : 
Audient  vocem  Fitii  Dei^  audient,  inquaia,  vl  resur- 
gant  ad  judiciuniy  non  addidit  bie  ad  viMm,  quia 
non  omnes  ad  gloriam  remrgent,  sed  mnlli  ad 
pceoam ;  ideo  addidit  de  fulura  resnrreetiooe  :  Pro* 
cedent  qui  bona  fecerunt  in  reiurreetionem  «ilar;  qvi 
mata  egerunt^  in  returrectionem  jndkw ;  Id  esl,  lia- 


etiam  puniendis.  In  forma  Filii  bominis»  seeuudum  ^  mnatlonis,  quia  bic  judicium  pro  poena  posuiU  Twic 


ll!am  visionem  bonus  est,  qoam  visionem  Deus  ap* 
parens  exhlbet  mundis  corde»  quoniam  quam  bonui 
Deui  Jtrael  rectis  corde  {Piut.  xxi).  Quando  aulem 
judicem  videbunt  malt,  nop  eis  videbitur  bonost 
quia  non  ad  eum  gaudebunt  corde,  sed  Iudc  se 
plangent  omties  tribus  lerrai  {Maitlt.  xxiv),  in  nu- 
mero  utique  nialcrum  bominum  et  inndelium.  Pro- 
pter  boc  etiam  illi  qui  euro  dixerat  magistnun 
bf)num,  quterens  ab  eo  consiliuin  consequendai  vil» 
actenias,  re^pondit :  Quid  inierrogai  de  bono  ?  Piemo 
bonui  ntti  tfnus  Detis  (^arc.  x).  Cum  el  bominem 
alio  loco  dicat  bonum  ipse  Dominus.  Bonui  Itomo^ 
Inquit,  de  bono  tkeiauro  cordii  lut  proferi  bona^  et 


erit  ultiroa  palea»  et  separabil  bonos  a  malis»  iriti- 
cum  a  paleis.  Tunc  ibont  inpil  In  Ignem  ciermuD, 
justi  aotem  in  vitam  «temam.  Seqoiior  auiem  2 

i^ofi  poisum  a  meipso  facere  qmdqnam  ;  ood  iieut 
audio^  judieo,  ForiasUs  ideo  dixit,  Nonposnims 
ipfo  facere  quidquam^  quasi  disis$eC  :  A  meipso 
sum,  sed  a  Paire.  Paler  enim  a  nollo  alio  est,  Filiis 
a  Patre  est.  Ideo  dixit  :  Sieut  andiot  judieot  qnis 
unum  opus  esl  Patris,  elFilii»  eiSpiriUis  saocii.  Sicil 
audit,  judicat ;  audit,  videlicel»  per  imiiaiem  s4* 
stanti»,  et  proprietaiem  sdento.  Non  iudictt  a 
semeiipso,  quia  non  esi  a  semetipso.  Paicr  quip^ 
solus  de  alio  non  est,  Filius  a  Patre  gfniius  etl, 


malui  homo  de  malo  thaauro  cordit  lut  profert  mala  r  ^^  diximus.  Ab  ipso  enim  audit  Fiiios  a  qus  g^ 


(Lnc.  vi).  Sed  qula  ille  vltani  aDternam  quaerebat, 
vlta  auiem  aeterna  est  in  illa  contempiaiione,  qua 
non  ad  poenam  videtur  l>eus,  sed  ad  gaudium  sem* 
plternum,  duas  hic  resurrectioiies  ipse  Dominns 
Christus  in  bis  verbis  nobls  demonsiral.  Primaroy 
qnae  in  fide  est,  resurgendo  a  peccaiis,  de  qua  ait : 
Amen  amen  dico  vobii  quia  venlei  hora,  ei  nunc  ei/, 
in  qua  mortui  audient  vocein  FiHi  Dei;  altcraro,  ubi 
ait  :  Amen  amen  dico  vobii  quia  veniel  hora,  in  qua 
omnet  qui  in  monumentis  sunt  audient  vocem  Fitii  Dei, 
lila  prior  est  resurrectio  aniinarum,  isia  sequens 
resurrreclio  erlt  corporum.  Qul  vero  in  hac  prima 
resurgil,  In  secunda  resiirget  ad  gloriam.  Qui  vero 
in  bac  prinia  non  resorgit,  in  secunda  tamen  resurgef , 


ititus  esi,  quia  noo  est  a  seipso,  sed  ab  illo  a  qio 
genitus  est.  A  quo  illi  esi  inlelligeniia,  ab  lUo  uik|M 
eisrienila.  Abillo  igitur  audienlia,  nlliil  esl  sKnd 
qoam  scientia.  Potesi  quoque  boc  ipmm  qvoddiiHt 
siciii  Qudio^  judicOf  de  bumanitaiis  nalm  imetlifi 
qiam  Dei  Filius  ex  Virgine  sunpsiL  Gnm  ageniir 
de  resarrectione  animafum,  non  dicebal  video,  nd 
audio.  Audio  enim  lanquam  praeciplenlls  Pairis  !«• 
perium.  Jam  ergo  sicut  bomo,  sicut  qno  major  fft 
Pater,  Jam  ex  forma  servi,  non  ex  fiorma  Dei  M 
audio  judico, 

Et  judidum  meum  juitum  eil.  Undo  esl  Judiciiii 
JHStum  hominis  ?  Sequicur  :  Quia  non  qneBra  voktH' 
iem  meam  .  eed  voluntatem  ejm  qui  mitii  me,  bu 


sed  ad  pcenam.  Utrumque  facil  Deus  per  Chrislum.  d  niisslo  incarnatio  est  Chrisli,  qum  sd  boe  facU  «Kf 


Qui  hic  resurgii  per  eum,  ibi  resurget  ad  eum;  qui 
hic  (ter  eum  noo  resurgit,  nec  ibi  ad  eum  resurgel. 
llora  autem  nonc  esi,  ut  resurganl  mortui.  llora 
crit  in  flne  saeculi,  ut  resurgant  mertui ;  sed  resur- 
gaiil  uunc  in  mente,  tunc  in  cariie.  Resurgant  nuiic 
in  inente  per  Verbum  Dei  Filium,  resurgant  tunc  in 
carne  per  Verbum  Dei  carne  factum  Filiuni  hominls. 
Ncque  enim  ad  judiciuro  vivorum  et  mortuorBra  Pa- 
ter  ipse  venlurus  est,  nec  Umen  r^cedit  a  Filio 
P->ler.  Quoroodo  ergo  non  ipse  venturus  est?  Qaia 
iion  ipse  videbilur  in  judiclo.  Videbunt  in  qnem 
cotnpunxernnt  (Joan.  xxiv).  Forma  illa  eril  judex, 
qua;  sielli  sob  judiee.  Illa  judicablt,  quas  judicaia 
esi.  Judieata  esl  euim  iuique,  judicabit  jusie.  Talis 


ut  paterns  volunias  tn  sslutem  hoinani  generli  ptf 
eum  efllceretur.  Videtur  enlm  in  boo  loco  ei  ^ 
verbis  Salvatorls  nostri,  Tolle  enm  insiniiare  aobii 
diias  naturas  in  se  esse,  et  veram  baboro  aalaMit 
iu  qua  solct  Toluntas  e»8e  :  qtiae  saiie  tania  eai|ii' 
ciione  commista  est  diviiiitali,  ui  tota  volmiias  ia  M 
spiriialis  Qat,  non  aiiimalis«  id  esl«  camaiis.  Na« 
consequiiur  : 

Si  ergo  teiiimonium  perhiheo  de  meipeo ,  fcKtm* 
aiuui  in^tim  itoii  eil  r#nim,  (ei  paulo  post :)  Qdat 
mieit  Paier,  ipa  ieitimomnm  perhiket  de  me.  Nnacii 
se  uaturam  hominis  dcmonstrani,  nunc  in  Dei  sii' 
jestate  aequalem  se  signifieaus  Pairi.  Nunc  miiuiifl 
Mbi  divinitatis  cuoi  Deo  Patre  vindicaoa.  wmc  tor 


701  IN  S.  JOANNIS  ETANGEL1UII  EXPOSITIO.  701 

giUutem  bamaiis  carms  osiendeoft.  Nune  doclrtnam  A  scilicel,  Dei  mlnistnu  tibi  per  Moyten  faBwtiim 
suam  se  non  ducere»  imiic  volmiiatem  saam  non     Det* 


qoaerere.  Nunc  lestimonium  suum  verum  non  esse» 
Minc  veruro  esse  significans.  Nam  hic  ait ;  Si  e§o 
Uglimonitim  perhibeo  de  meipso^  teitlmonium  meum  non 
01  verum  (Joan.  viii) ;  et  paulo  posl :  Si  e^o  tetti' 
WMwium  pnhibeo  de  me,  verum  ett  te$timonium  mewn 
{Ibid.),  Quomodo  ergo  non  est  verum  tesiimonium 
luttin,  Domine,  nisi  secuiidum  rrogiliiateni  carnis? 
Nam  et  iliud  quod  dixit  :  JNon  veni  faeere  vcluntatem 
meam  {Joan.  vi) ;  et  :  FHius  a  se  nihil  polest  faeere 
(kie^snpra);  et  alia  mulia  hujiismodi ;  lurc  omuia 
nnn  inflrmant  Filium»  neque  deprettant,  nec  a  Patre 
ilisjungonl.  Siquidem  et  hvc  ideo  posiia  sunt ,  ut 
vrera  ejus  incarnalio  noscafur.  Nam  quod  dicit :  Ego 


Serutaminif  luiquit,  Scripturam^  in  qua  voa  psfatit 
vitam  mternam  habere ;  ipsa  iestimomum  perbib4l  d$ 
me;  et  non  vuitis  vemre  ad  me^  ut  vtiam  eenmam  ka- 
beatis.  Qui  vos  pntatis  babere  in  Scriptnni  ^iiain 
aetemaro»  ipsam  interrogate  cui  perbibet  lestitno- 
nium,  et  intelligiie  qu«  sit  vita  aeteria.  VA  quia 
propter  Moyseii  videbantur  repudiare  Cbristiiai , 
(anquam  adversarinm  iiistitutis  et  i^raiceptis  qtia 
Moyses  tradidit ,  rursus  eosdem  ipse  coHviucii  ian« 
qaam  de  alia  lucerna.  OinDes  euim  honunes  liicernar» 
quia  et  incendi  possunt,  ei  exstingui.  £t  lacerMO 
quidem  cum  s^ipiunt,  lucent,  et  spiritu  ferveul.  Nam 
si  ardebant,  et  eKSiinciae  sunt ,  jam  et  putem. 


da  Patre  exivi;  ego  in  Patre^  et  Pater  in  me ;  ego  el  ^  Permanserunienim  servi  Dei  lucems  bon»  ei  oleo 


Pater  unum  sumus;  et,  Quime  videt^  videt  et  Patrem ; 
et«  Sicut  Pater  suscitat  mortuos  et  vivificatf  Ua  et  Filius 
quos  vull  vivi/icat :  vera  ejiis  divinitas  approbatar, 
qnia  voluntas  Patris  et  Fliii  una  operaiio,  una  deni- 
que  graila,  eademque  gubernaiio  est,  sicnt  magister 
gentium  docet  ita  scribens :  Gratia  vobis  et  pax  a 
Peo  Patre  nostro^  et  Domino  Jesu  Christo  (/  Cor.  i). 

Alius  est  qui  testimonium  perhibet  de  me.  In  sequen* 
libos  ostendit  quis  sit  ille  alius  qui  testimonluw  per- 
bibet  de  se,  iibi  ail :  Qui  niisit  me  Pater^  ipse  testi- 
manium  perhibet  de  me  {Matth.  iii).  Testtmonium 
Patris  csi  de  Filio  in  baptismo,  ubi  vox  facta  esl  de 
f<B'o  :  Hie  est  Filius  meus  dilectus,  tii  quo  miki  bene 
eamplaeui,  Simile  qiioqiie  testimoiiium  in  inonte  san- 
rio  perbibuit  Pater  audientibus  tribus  discipulis  de 
ITilio  suo. 

Etscio  quia  testimonium  ejus  verum  est  {Joan,  xiv). 
Oiiine  veram  a  veriiaie  verum  est.  Deiis  eniin  veri- 
tas  esi;  et  quidquid  verum  est  a  Deo  vernm  est. 
Atqoe  id  testimonium  dixit  quid  sil. 

Opera/inquMfquteegofaciOf  testimonium  perhibent 
4$  me  (delnde  adjunxit)  :  Ei  testimonmm  perhibet  de 
me^  qui  misit  me  Pater,  Ipsaquoque  opera  quae  fecit,  a 
paire  se  accepisse  dicit.Tesiimoitium  ergo  perhibenl 
opera  ;  testimonium  perbibet  Paier  qui  misit  euin. 
Perbibaii  Joaunes  testimonium  de  Cbristo  taiiquam  lu- 
carna,  non  ad  sanandos  amicos,  sed  ad  confundendos 
iDlmicoi.  Id  enlm  antea  praedictumeratapersonaPa- 


misericordiae  iUiut,  non  ei  viribus  sals.  Gratia 
quippe  Dei  gratulia,  illa  oleuro  lucernaram  est.  Plus 
enim  illis  omnibus  laboravi^  ai|  qoaDdaflH  luceraa  ;  et 
ne  viribus  suis  ardcre  videretur.  adjunxit :  Non 
autem  ego,  sed  gratia  Dei  meeum  (i  Cor,  xv).  Oninls 
ergo  propheta  anie  Doroini  adventuro  lacerna  est , 
de  quo  dicit  Petrus  apostolus  :  Mahemua  certiorem 
prophetieum  sermonem »  cm  benefacitiB  ,  intendentes 
quemadmodum  lucernm  luceuti  in  obseuro  loco^  donec 
dies  tucescat^  et  lucifer  oriatur  in  cardibus  vestris 
{11  Petr.  ]).  Lucernae  itaque  propbeta ,  et  omnis 
prophetia  una  magna  lucerna.  Quid  aposloli  ?  non 
lucernae  etiam  ipsi  ?  Lucernse  plane.  Solus  enim  ille 
p  udn  lucerna.  Non  enim  accendiiur  et  exsiingultur  * 
sed  est  lux  vera^  quee  illuminal  onmem  honunem  a#- 
nientem  in  hunc  mundum  (Joan.  i).  De  Joannedlei- 
tor  :  Mon  erat  ille  tumen^  eed  «i  IftftmonfMm  perhi" 
beret  de  lumine  (IbUl.).  De  Cbristo  auiem  :  Erat  Imx 
vera  ,  quee  illundnat  omnem  harmnem  venientem  in 
hune  mundum.  Qiild  est  quod  de  apnstolis  ipsa  Ve- 
ritas  ait,  Vos  eUis  lut  mundi  (Matth.  xv)?  Et  de 
Joanne  Evangelista  :  Non  erat  ille  tumen  {Joan.  v)  ? 
Nec  Joannes  per  se  erat  lucerns,  nec  apostoli  per 
se  lumen ;  sed  a  lumine  Cbristo  ille  lucerna,  ei  illi 
illumiiiati,  qui  est  Sul  verus  ortens  iu  cordibus  cro- 
dentium. 

Ego  autem  habeo  testimonium  majus  Joanne.  Opera 
enim  quce  dedit  mihi  Pater^  ipsa  opera  qum  ego  faciOf 


\n%:ParavilucernamChrislomeo;ininucosejutinduam  j^testimonium  perhibent  de  me  ,  quia  Pater  me  nusit; 


eonfuuone  (Psal.  cxxxi) ;  super  ipsum  autem  eflii>- 
rebit  sanctificatio  mea.  Esto  lanquain  in  nocte  po- 
silos,  attendisti  in  Incernam,  et  luiratus  es  luceriiam, 
el  exsnltasii  ad  lumen  lucernae;  sed  ilia  lucerna 
dlcit  esse  Solem  in  quo  exsuharedebeas ;  et  quamvis 
ardeat  in  nocte,  diem  le  jubet  exspectare.  Non  ergo 
quia  illiiis  hominis  testimonium  non  erat  opas  (nam 
Bt  qaid  miiterelur,  si  non  erai?)  sed  ne  in  lucerna 
remaneat  homo ,  et  lumen  lucernae  sibi  surficere 
arbilreiur,  ideo  nec  Dominus  lucernam  illam  siiper- 
lluam  dicil  fuisse,  nec  tamen  edicit  in  lucerna  ma- 
9ere  debere.  Dicit  aliud  tesiimonium  Scri|itura  Det , 
ubi  uiiqne  Deus  perhibuit  testimonium  Filio  suo ,  et 
lu  iUs  Scriplura  Judxi  spem  posuerant,  iu  lcge  , 


et  qui  misit  me  Pater^  ipse  testimonium  perhibel  de 
me.  Superius  dixlt  :  Tesiimonium  non  accipio  ab  ho- 
mrne.  Ilic  causam  reddit  cur  ab  boroine  testimonium 
non  accepissct,  quia  habet  testirooniuro  Pairis,  et 
operum  tesiimonia  ,  sed  babet  loaius  quam  sunt 
hominum.  Ergo  haec  missio  incarnatio  est  Cbristl , 
redemptio  esl  nosira.  Redemptio  vero  nostra  est  in 
Ipsa  veritate,  qui  ail :  Ego  veni  ut  vitam  habeant^  el 
abundantius  habeant  {Joan.  x).  Subjunxil  vero  huic 
lestlroonio  Patris,  de  ipso  Paire ,  qiiod  Judsi ,  vel 
roagis  omoes  infldeles,  excaecatis  roentibus«  veriia* 
tero  divinitatis  non  possunt  accipere,  diceus : 

Neque  enim  vocem  ejus  audisiis  unquam^  nequespC' 
ciem  eius  vidistiSf  et  vcrbum  ejus  non  habetis  in  volfi» 


703  BEl^iE  VENEUABIUS  OPP.  FARS  II.  SEGT.  I.  —  EXEGET1CA  GENUINA.  701 

manens.  Dicit  Apostolits  :  Non  inim  audHores  legis  k  odios»  vitnperationls  aara  flinte  (leiibilis  ftiit«  idoo 


justificali  sunl ,  sed  factares  verbi  Dei  {Rem.  ii).  Id 
est,  Filius  Dei  non  manel  in  illoriim  cordibus  qul 
noo  senrant  quse  audiunt.  Quod  vero  ait :  A^e^iie  vo- 
eem  ejus  audislis^  ne^ve  speeiem  ejus  vidistisy  in  lioc 
ostendit  substantiam  diviniiatis  incomprebensibilem 
esse,  el  invlsibilem,  et  Yocem  ejos  non  carnalibus 
iodiri  ptituisse  auribus,  sed  spirituall  intelligcntia 
'  per  graiiam  sancii  Spiriius  intelligi  vel  amnri,  se- 
cundum  quod  uuicuique  datum  erat. 

Scrutamini  Scripturas,  quia  vos  putatis  in  iptis  oi- 
f am  aternam  habrn ;  el  illce  sunt  quce  lestimonium 
perhibent  de  me ;  et  non  vultit  venire  ad  me ,  ut  vitam 
habeatis.  Non  fuUis  venire  ,  id  est ,  non  vultis  cre* 
dere ,  qnia  impositfri/e  est    sine   fide  placere  Deo 


gloriam  babnit  a  Deo  Cbrisio,  quia    gloriam  Bon 
quxsivit  humanam. 

fiolile  puiare  quia  ego  aecnsaturus  fim  vot  apmi  Pa* 
trem,  Est  qui  accusat  vos  Moyses^  de  quo  vo$  moxrme 
speratis,  Ideo  non  accuso,  quia  nou  veni  damoare, 
sed  salvare.  Ifoyses  vero  accusaf,  quia  incredalt 
estis  voci  illins.  De  me  scripsit,  dum  ait  :  Prophe- 
tam  vobis  suscitabit  Dominus  Deus  de  fratribus  m/rti, 
tanquam  meipsum  audietis  eum  {DeuL  xviii).  Quid 
vero  sequatur  attendite  :  Erit^  omnis  animaqucs  non 
obedierit  prophetce  t///,  fx(ermina6/tifr  de  populo  Dd. 
—  Si  iUius  litteris  non  crediiis,  quomodo  meis  credeHs 
verbis  ?  Quidquid  enim  lex  vel  propbetac  scripsemnt, 
oninia  Cbrislum  venlurnm  esse  designabaut.  Si  enim 


(fle^r.  XI).  Yenire  nosiruniadCliristum,  id  eslcre- ^  Ju<J«>lcg«  vel  prophetis  credidissent,  credidisseiit 


dere  verum  illum  Filium  Dei,  et  veram  iios  per  illum 
babere  salutem.  Omnis  enlm  Serlptura  sancta  lesii- 
inonium  perbibuit  Cbristo,  sive  per  figiirns,  sive  per 
propbetias,  sive  per  sngelorum  minisieria.  Ergo  et 
M<yses perhibnit  testiinonium  Cbrisio,  et  Joannes 
perhibuit  tesiimoninm  Cbristo,  et  caeterl  prophetae 
ct  apostoli  perbibuerunl  testimonium  Chri>lo.  iris 
omnibus  tesiiinoniis  prssponii  tcstimonium  operum 
suorum ,  quia  per  illos  non  nisi  Deus  perbibuit  testi- 
moninm  Filio  sno. 

Claritaiem  ab  honnnibus  non  recipio»  1d  est,  lau- 
dein  humanam  non  quxro,  quia  tiou  veni  ministrarif 
sed  ministrare  {Matth,  xi) ;  id  csi,  non  veni  ut  ho« 


uti(|ue  etChristum.  Post  bxc  verba  mystica,  ei  pro- 
fundissimae  inteiligentiae  Domlni  oostri  Jesn  Cbrtsti, 
qtiibus  partim  suse  divinitalis,  partim  ei  bumanitaiis 
arcana  mysleria,  vel  tunc  audientlbus,  vel  nune  le- 
gentibus  demonsirare  voluit,  quinque  panuin  mira- 
culo  seipsum  ostendere  qui  essct  voluit.  Idciroo  se- 
quenter  evangeli^sta  adjunxil. 

CArUT  VI. 
Post  hcec  abilt  Jesus  trans  mare  Gaiilcemn  ete. 
Abiit  Jesus  trans  mare  Galilxac,  quod  muliis  pro  di* 
versitate  circuin|aceutium  rcglonum  Tocabulia  dtslia- 
gtiitur;  illis  tanltim  locis  mare  Tibcriadiif  vocator, 
ubi  Tiberiadem  civitaleni  aquis  (ut  aiuni)  calldis 


norem  ab  bominibus   acciperem  carnalem,  sed  ut  p  salubrem  habiutionem   praemoiislral.  Siquidem  in 


bonorem  omnibus  darem  spiritnalem. 

Sed  cognovi  vos^  quia  ditectionem  Dei  non  babetis  in 
vohis.  Ideo  dilectionem  Dei  non  liabiierunt,  quia  non 
crcdideruni  in  eum  qui  non  vcnit  facere  volnntaiem 
suam,  sed  voluntalein  ejus  qui  misil  illum  {Joan. 
vi).  Ideo  subjunxii; 

Ego  veni  in  nomine  Patris  met,  et  non  accepistis  me. 
Id  est,  non  credidistis  in  mc,  qui  ideo  vcniebam  in 
inundum,  ut  glorificaretur  nomen  Patris^ 

Si  alius  venerit  in  nomine  suo,  ittum  accipieiis, 
Quis  est  iste  qui  vcnit  iii  noniiiie  suo.  nisi  ille  qui 
propriam  gloriam  quxrit,  et  non  illius  qui  misii 
lllum  ?  Quis  est  quem  accepturi  erant  Judaei ,  nisi 
Anlicbristus,  qui  venlurus  est  propriam  gloiiam 


terfluente  Jordane,  duodeiriginii  passuiiro  millibosin 
longum,  el  quinque  extenditur  in  latum.  Mysiice 
autem  mare  turbida  ac  turoeniia  saecult  bujus  vo« 
lumina  significat,   in  quibus  pravi  quilibei  injoste 
delectaii,  quasi  prorundis  dedili  pisces,  mentem  ad 
supema  gaudia  non   intendunt.  Unde  beae  ideoi 
mare  Galilaea*,id  est  rota,  cognominatur,  quia  nimi' 
rum  amor  labentis  saeculi  in  verliginem  cordji  niittit, 
quae  ad  perennis  vitae  desideria  iion  permittit  erlgi  ^ 
de  qualibus  Psalmista ,  iit  circuilu^  inquii,  impii 
ambutant  {  Psat,   xi  )•  Sed  abeuutem  irans  niac» 
Galilaeae  Jesum  multiludo  maxima  seqoebatur,  quas^ 
docirinae,  sanationis  et  refectionis   ab  eo  eoelesti^ 
munera  summa    perciperet.  Sola  illiim  gens  Judirafc. 


qiiaerere  ?  Et  hoc  erit  illb  pcena  peccati,  j|uia  nolue-  D  sequebatur  credendo  :  postquam  vero  per  incama— 


ruiil  verilaii  credere,  et  credent  mendaciutu.      • 

Quomodo  potestis  vos  credere,  qui  qtoriam  ad  inv!' 
eem  accipitis ;  et  gtoriam  quce  a  soto  Deo  est  non  qua- 
ritis  ?  Conslderandum  est  inientius  quantum  sit  ja- 
ctanliae  ct  humanae  laudis  ambitio  malum,  pro  quo 
ipsa  Verilas,  aul  rredere  non  posse  quosdam  [Supple 
declarat],  quia  sapcularis  glorix  erani.  Quid  esi  bu- 
nianae  laudis  cupiditas,  nisi  superba>.  ineniis  elatio  ? 
t  Vult  de  se  a:siimari,  quod  in  se  habcre  noii  studet. 
Alier  est  iuierius,  alier  foris  videri  «iesiderat.  Ilumi- 
Ktas  vero  gloriam  quxrit  a  solo  Deo,  superbia  ab 
hominibus.  Unde  Joannes  Baptista  ab  ipsa  Veritaie 
excelleuler  laudatus  cst,quod  non  esset  arundo  vento 
fgitaia  {Malth.  xf)  :  quia  non  humanx  laudis,  nec 


tionis  suae  dispensationem  fluctus  vilae  corruptibilis»-- 
adiit,  calcavii,  transiit,  maxima  mox  eum  multttttdoii^ 
crcdentium  seciita  est  naiiooum,  spiritualiter  in-** 
strui,  sanari  ac  saliari  desiderans,  et  cum  Psalmistitftf 
dicens  :  Domine ,  ad  te  confugi ,  doee  me 
voluntalem  luam  (Psal.  cxxiv) ;  ei  iterum  :  If «seri 
meiy  Domine^  quoniam  infirmus  sum ;  sana  nie,  DO' 
mine ,  quoniam  conlurbata  sunt  omnia  ossa 
{Psat,  VI);  et  iterum  de  percipiendis  ab  eo 
per()eUiae  alimoniis  confisa  :  Dominus^  inquii, 
me ,  et  niliit  mihi  dierit  ;  in  toeo  pascuw  t6t  mr 
cotlocavit  {Psat,  xxii).  Qiiod  auiem  subiens  in  roon- 
teni  Jesiis,  ibi  sedebat  cuiu  discipulis  suis,  sed  ^ibr 
niente  ad  eum  multitudine,  descendit,  atque  baui 


70S  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  796 

ia  inrerioribus  refecit,  qaam  in   iurerioribus  paulo  A  magislro  tciente  ipse  ntfsciebat,  tentatus  agtio8e.it, 

et  roiraculo  Tacto  castiget.  Neque  enitu  dubilare  de- 


iiite  curaverat ,  nequaquaro  frusira  factum  creda< 
muH»  sed  ad  siguificandum  mystice  quia  doctriuam  et 
charismata  saa  Bominus  juxia  percipieniium  capaci- 
tatcm  distribuit,  iuiirmis  quidem  adhuc  meulibut 
pirvulis  spiritu  simpliciora  monita  committens,  et 
ipertiora  credens  sacramenla :  celsioribus  auiem 
^oibusque,  et  perfectioribus  sensu  secretiora  suae 
uiajestaiis  arcana  reserans,  altiora  devot»  conver- 
saliouis  itinera  suggerens,  et  altiora  prxmiorum  cce- 
lesiium  dona  promiiteus.  Denique  cuidamsciscitanti 
quid  laciens  vitam  aeternam  possideret,  quasi  inf&' 
rius  adliuc  posito,  communia  suae  •  dona  largitaiis 
impendit,  dicens  :Non  occide$f  non  mcschaberiSy  non 
furium  faeiei,  non  falium  leitimonium  dicei.  Hono' 


buerat,  prssente  reruiU  creaiore,  qui  edueit  pmem 
d$  terra^  et  vino  Isttificat  corhominii  (P««/.  ciii),  pau* 
coruin  denariorum  pancs  sufiicere  turbarum  millibus 
non  paucis,  ut  unusquisque  surOcieuter  acciperel,  el 
jain  saiuralus  abiret.  Quiiique  autem  panea  quibut 
niultitudinein  populi  «aturavit,  quinque  suut  libri 
Moysi,qiiibus  spiriluaii  inielleciu  pateFactis,  et  abun- 
dantiore  jaiii  sensn  muitiplicaiis,  audiiorum  fidelium 
quolid.e  corda  leflcit.  Qui  beue  bordeacei  fuissc 
referuntur,  propier  nimirom  austeriora  legis  edicta, 
et  iiitegumeuta  litierx  grossiora,  quae  inieriorem 
spiritualis  seiisus  quasi  medullam  celabant.  Duo  au- 
tem  pisces,  quos  addidif,  psalmistaruni  non  Incon- 


r€  patremtuumetmalrem  {Matt,  xix).  Gui   poslmo- B  ▼«''Uienter  et  propheiarum  scripta  8i|$nincant,  qooi 


dum  majora  quaerenli,  et  velutad  montero  virtutum 
asceudere  cupienti;  Si  vii,  inquit,  perfeelui  eae^ 
9ad€  et  vende  qua  habei,  et  da  pauperibui^  et  habebii 
iknaurum  in  coelo  :  et  veni,  tequeref  me  (Ibid,).  Cujus 
discretiouem  moderamiuis  non  per  se  solum  Doini- 
DUB  io  came  docens  exbibuit,  verum  nunc  quoque 
per  fcrbi  sui  ministros  exbibere  non  cessat.  Unde 
iisdem  sub  unius  boni  servi  persoiia  testator,  quia 
dare  debeant  conservit  in  tempore  tritici  mensu- 
ram,  id  est,  pro  capiu  audientium  opportuue  et 
Dieiisurate  verbi  dapes  suggerere.  Quod  vero  ap- 
propinquante  Pascba  Dominut  lurbas  docet,  sanat, 
et  reficil»  possumus  ita  mysiice  interpretari,  quia 
Paacha  noslrum  traosilus  dicilur;  el  quoscunque 
Dominus  iu  a.>terna  munerum  suonim  suavitaie  re-  ^ 
cuperat,  ad  salubrem  profecto  trausitum  praeparal : 
ul  camales  videlicct  concupiscentias  mentis  subli- 
mitate  Iranscendaut,  infirma  muudi  desideria  pari- 
ter  et  adversa  ccelesiis  regni  spe  et  amore  concul- 
centy  el  si  necdum  anima  vel  canie  ad  superna  va« 
leanl  pertingere,  quia  boc  nimirum  in  futuro  pro* 
niitlitur.  Quidquid  laineu  carnales  quasi  altum  am- 
plecti  coDspiciunt,  comparatione  aeternorum  qunsi 
nibii  despiciant,  juxta  exemplum  illius  qui  videiis 
iinpiHm  iuperexattatum  et  elevatum  iicut  cedroi  Li- 
bam  (P$at.  xxxvi),  iransiit  temporaiia  contemplau- 
do,  ct  quasl  jam  nun  Cdse  videbai,  quem  cito  tollen- 
dum  pra:videbai. 


ntam  uni  canendo,  alierl  colloqiiendo  suis  auditori- 
bos  fiiiura  Cliristi  et  Ecclesiae  sacramenta  narrabaiiC. 
Et  bene  per  aquatilia  animantia  figurantur  illius  aevi 
prseones,  iii  quo  populus  fidelium  sine  aquis  bapti- 
smi  vive:euullatcnus  posset.  Sunt  qui  putant  duos 
pisces,  qui  saporem  soavem  pani  dabanl,  duas  illi 
personas  sigiiiflearf,  quibus  populus  ille  regebatur, 
ut  per  eas  consriiorum  moderamen  acciperet,  regiam 
scilicet  etaacerdotalem,  ad  quas  etiam  sacrosancta 
ilia  unctio  pertinebat :  quarum  ofOcium  erat  pro- 
cellis  et  fluctibus  popularibus  uunquam  frangi  atque 
corrumpi,  et  violentat  lurbarum  contradictones  lan- 
quain  adversanles  undas  svpe  disrumpere,  iuterdum 
eis,  custodiia  sua  inlegriiaie,  cedere :  prursus  more 
piscium  tanquam  In  procelloso  mari,  sic  in  turbu- 
lenta  populi  administratione  versari :  qiiae  tamcD 
duae  personse  Doniinum  nosirum  prxfigurabant. 
Ambas  enim  solus  ille  sustinuit,  ei  iion  figurate,  sed 
proprie  solus  iiuplevil.  Puer  qui  quinque  panes  el 
duos  pisces  babuit ,  uec  tamen  bos  esurlentibut  tor- 
bis  distribuit,  sed  Domino  distribuendos  obtuit, 
populus  esl  Judaeorum,  litterall  scnsu  puerills,  qui 
Scripturarum  dicta  clausa  secum  tenuit :  quae  tamen 
Doininus  in  carne  apparens  accepit,  et  quid  inius 
baberent  utilitatis  ac  dulcediiiis,  ostendit,  quamque 
inultipiici  spiritusgratia,  qux  pauca  ac  despecta  vi« 
debaniur,  exuberaret,  patefccit  :  baec  per  aposiolos 
suos  aposlolorumque  successores  cunciis  iiaiionibns 


Cum  tubUvoiiet  oculoi  Jam.  Et  venienrem  ad  se  j.  ministranda  porrexit.  Unde  bene  alii  rererunt  evan- 
_....,  jf . .: .  .1- —    j!  .. .-._.._  ...       gelisiae  quia  paoes  et  pisces  Dominus discipulis  suit, 

discipuli  autem  roinistraverunl  turbis  {Matth.  xiv  ; 
Murc,  XVI ;  Luc,  ix).  Cum  enim  mysterium  biimanae 
salutis  accepisset  enarrari  per  Dominum,  ab  eis  qui 
audicrunt  in  nos  confirmatum  est.  Quinque  siqufdem 
panes  et  duos  pisces  fregit,  et  distribuit  discipulis 
quaiido  aperuit  illii  ientum ,  tif  intelligerent  omnia 
qu<B  icripta  esient  in  lege  Moyti^  et  prophetii  et  pial- 
mii  de  ipso  {Luc.  xxiv).  Discipoli  apposuerunt  turbis, 
quaiido  profecti  prcBdicaverunt  ubique  Domino  coope» 
rante^  et  termonem  confirmante  tequentibui  ivjwi 
(l/arc.  xvi).  Fenum  in  quo  discumbens  turba  refi- 
citur,  concupiscentia  carnalis  intelligitur,  qoam  cal 
care  ac  premere  debet  omnis  qui  spiritualibus  ali- 


inoliiiudinem  vidis&e  perbibetur,  divin«  pietatis  iii- 
diciuui  est :  quia  videlicet  cunclii  ad  se  venire  qux- 
renlibut,  graiia  misericordiae  coelestis  occurrere 
consuevil,  et  ne  quaerendo  errare  possint,  luceni  sui 
Spiritus  aperire  currentibiis.  Nam  quod  oculi  Jesus 
dona  Spiritus  ejiis  mystice  designeni,  testatur  in 
Apocalypsi  Joannes,  qui  figurale  loqueiis  de  illo  :  Et 
vidif  inqiiity  agnum  ttantem  tanquam  occisum,  haben^ 
tem  contua  ieptem,  et  oculoi  ieptem  {Apoc,  v) :  qui 
tODl  teptem  tpiritus  Dei  missi  in  omnem  terram. 

Quod  tentani  Phitippum  Dominus,  (Jude^  inquit^ 
ememui  panei^  ut  mandueent  hi  ?  Provida  ulique 
dispensatioiie  facit,  non  ut  ipse  quae  non  noverat 
dttcat»  sed  ut  Pbilippus  tardttotem  sux  fidei,  quam 


r^7  REDiE  VENCnABILIS  OPP.  PABS  II.  SECT.  I.  —  EXCGETICA  GENUINA.  70» 

nieatii  saliari  de«Mlerai.  Gmmi  emm  caro  (tnum,  ci  A  aposioti  el  evangeliMae,  non  pauca  legie  ei  propliala^ 


emmt  §loria  ejui  Umquam  fios  feni  (luu.  xl).  Dit- 
cimbet  ergo  «aper  feAum,  floreoi  feui  eonierat,  id 
est  casiiget  corpus  saum  et  servituti  snfajieiat,  ? olo- 
piates  camis  edomet,  luxuriae  fluxa  restringat,  quis- 
quis  panis  vif i  eupit  suayltate  refid.  Quisquis  su- 
penuB  gratiae  dapiJMis  renovari  cupit,  ab  infirma 
vetusiate  deficiaL  Quiiique  mUiia  ? iri  qui  manduca- 
veront»  refeetionem  vit»  eorvm  qui  verbo  reficiun- 
tur,  iasinuaat.  Virorom  quippe  nomine  solent  in 
Scripturis  perlectiores  quique  Qgurari,  quos  feminea 
moUities  nalla  corrumpit :  qusles  esse  cupit  eos  qui- 
bus  dicU  Apofttolus  :  VigiUUe^  §UUe  ta  fide^  mnliter 
agite^  et  eoufortamim  (/  Cor,  xf i).  Millenarius  au- 
tem  Dumerus,  ujtra  quem  niiila  nostra  compotatlo 


rum  dicia  suis,  InterpreUtioAe  adUita,  iBserendo 
opuseulis»  boc  sequaces  eorum  Eccle!»ic  toio  orbo 
magistri»  eliam  integros  nonnulli  ulriusque  Testa- 
menti  libros  diligentiore  eiplaaatione  diseutiendo, 
qui  quaatunilibetbomiaibusdespecti,  cwlestis  lameo 
gratis  sunt  pane  fecumU.  Nam  serfilia  copbinis 
soieat  opera  fieri.  Uade  de  populo  qui  in  luto  ac  la*' 
teribtts  serviebat  in  iEgjrpto  dicU  Psairaisla,  Mam» 
ejue  in  cofUiiuo  iermerunt  {Peal.  xx). 

UU  ergo  konunes  cum  ndisseut  quod  feceral  n- 
gnum^  dicebant,  Quia  hic  est  vere  propiieta  qui  vetau* 
rus  est  in  mundum.  Recie  quidem  dicebant  Domi^ 
num  propbetam  magnum,  magn»  saluiis  pnceonem 
jam  mundo  futurum.  Nam  et  ipse  prophetam  se 


sucerescil,  plenitudinein  rerum  do  quibus  agiiur,  ^  f  ocare  dignalur,  ubi  ait :  Quia  non  capit  prophetam 


indicare  consueviu  Quiaario  vero  quinque  aoUssimi 
corporis  nosUri  seasus  exprimunior :  visns  videiicet» 
auditus,  gusius,  olliMtus^  et  tactus.  In  quibus  siagu- 
lis  quieunque  viriiiter  agere  et  conbNruri  satagunl, 
sobrict  et  jusiCt  et  ple  vivendo,  ut  coelesiis  sapien- 
tise  mereantur  dulcedlae  recreari,  aimirom  quinqaa 
miUibus  virorum,  qoos  Domiaus  mysticis  dapibos 
satiavit,  figurantur.  Nec  praetereuDdiim  quod  reie- 
cturus  muliiludinem,  gratias  egU.  Egit  ^ippe  gra- 
tia8«  nt  et  nos  depercqMiscoelUusmuueribosgraiiae. 
seniper  agere  doceret,  et  ipse  quantum  de  aostris 
profectibus  gratuletur,  ct  de  nostra  spintuaU  refe« 
ctione  gaudeat,  inUmaret.  VulUs  eteuim  uosse,  fra* 


perire  extra  JerusaUm  {Lue.  siii).  Sed  nondum 
plena  fide  proficiebaut,  qui  bune  etiam  Deum  dicere 
nesciebanl.  Ergo  t//i  videtUes  signum  quod  fecerat  Js- 
#111«  dixoruttt^  Quia  hic  est  vere  propheta  qui  vemurut 
est  itt  mundum,  Nos  cerUori  agniUoue  veritatis  ct 
fidei  videiites  mundum  quem  fecit  Jesus,  et  sigua 
quibos  Ulum  replevit,  dicamus  :  Quia  hie  est  vere 
Mediator  Dei  et  bomioumy  qui  in  muudo  erat  dfviai* 
tate,  ei  mundus  per  ipsum  factus  est;  qui  ia  propria 
veait  bumanitate  quxrere  et  salvare  quod  perierat, 
ac  recreare  mundum  quem  fecerat :  qui  cum  soli 
fldelibus  per  praesenUam  divinitatis  est  In  mnads 
omnibus  diebus»  usque  ad  consummationem  sceuli^ 


tres,  quantum  &ilvator  noster  nostrae  gaudeat  saluU!  ^     Jesus  aulem  cum  cognoviseei  quia  venturi  eMunt  ut 


Narrat  evangelisU  Lucaa,  dedisse  eum  discipulis 
potestatem  calcandi  super  omnem  virtutem  inimid ; 
eorumque  nomina  scripu  esse  in  cmlis  indicasse ;  et 
suiim  infert :  /n  ipsa  hora  exsultavit  in  Spiritu  tanoto^ 
et  dixit :  Confiteor  tibi^Pater^Domine  cceUet  terratquod 
abseondisti  kmc  a  sapienlibue  et  prudentibus^  et  revelasti 
ea  parvulis  (Luc.  x).  Claret  ergo  quia  saluU  ae  vita 
fidelium  congratuletiir,  qui  Patrem  gratias  agendo 
coIUudat^  quod  ea  quae  superbienUbus  abscondii, 
bumiHbtts  spiriiu  secreU  revelaverai.  Quod  autem 
saiuraia  mulUtudine,  jiissit  discipulos  coUigere  quae 
superaveruiit  fragmeniorum,  oe  perirent,  boc  pro- 
fccto  signat  quia  pleraque  sunl  arcana  divinorum 
eloquiorum,  quae  vulgi  sensus  non  capU,  nonnulla 


rapereut  eum,  et  facerent  eum  regem^  fugit  Uerum  ts 
nwniem  ipse  lo/iu.  Datur  ergo  intelligiquod  Dominoi 
cum  sederet  in  monte  cum  discipulis  suis»  et  videret 
turbas  ad  se  venientes,  descenderat  de  moate»  et 
circa  inferiora  loca  turbas  paverat.  Nam  qoomodo 
fieri  posset  nt  rursus  illuc  fugeret,  nisi  ante  de  oionts 
descendisset  ?  Significat  ergo  aliquid,  quod  Dominm 
de  alto  descendit  ad  pascendas  turbas  rpavit»  et  ascea- 
dit.  Quare  autem  ascendit  cum  cognovissel  quod 
vellent  eum  rapere,  et  regem  lacere  7  Quid  enim, 
non  erat  rex,  qui  Uinebat  fieri  rex  ?  Erat  omuinOf 
nec  ulis  rex  qui  ab  bonunibus  fierety  sed  talis  qui 
bominibus  regnum  daret.  Nunquid  forU  et  bie  ali- 
quid  significat  nobis  Jesus,  cujus  facta,  verba  sont  7 


quae  per  se  quidem  minus  docU  assequi  nequeunt.  «v  Ergo  in  boc  quod  voluerunt  eum  rapere,  et  regem 


liaec  ergo  necesse  est  qui  vaient,  diligenUus  scru- 
undo  coUigant,  et  ad  eruditionem  minorum  suorum 
vel  dicto,  vel  scripto  faciant  pervenire,  ne  alimenu 
verbi,  Ulorum  desidia  pereant,  plebibusque  tollan- 
tur,  qui  h«c  DominodonanteinterpreUndo  colligere 
nurunL 

CoUegeruttt  ergo^  mquitt  ef  impleverunt  duodedm 
eophittos  fragmentorum.  Quia  duodenario  numero 
aolet  perfecUonis  cqjoslibet  summa  figurari,  reeie 
per  dnodecim  •copbiaos  fragmentomm  plenos,  omnis 
doctomm  spiriulium  cborus  exprimitnr,  qui  obscura 
Scriptttramm,  quae  ptr  se  turbae  nequeunt,  et  medi- 
tando  coIligere«  et  mandau  liUeris»  soo  pariter  ac 
torbarum  usui  coiiservare  jubeutur,  lloc  insi  fecere 


facere,  et  propter  boc  fugit  in  montem  ipse  aoius, 
boc  in  iUo  factum,  ucet,  nibU  loquiturf  nihU  sigai* 
ficat  7  An  forte  boc  erat  rapere  eum »  prsveairs 
velle  tempus  regni  ejus  7  Etenim  venerat  modo  aoa 
jam  regnare,  quomodo  regnaturus  est  In  eo  quod 
dicimus,  Advenial  regnum  tuum  (JfaiiA.  vi;  Lue»  vi). 
Semperquidem  Ule  cum  Patre  regnat,  aecttndusi 
quod  est  Filius  Dei,  Verbum  Dei,  Verbum  per  qnod 
facta  sunt  omnla.  Praedixerant  antem  propheiae  re« 
gnom  ejus  eUam  secondum  quod  bomo  factus  est 
Cbristus,  et  iecit  fideles  suos  Christianoa.  Erlt  ergn 
regnum  CbrisUanorum»  quod  modo  colligitnr,  quod 
modo  comparatur,  quod  roodo  emitnr  sanguine 
Cbristi  *  erit  aUquando  manifestum  regnum»  qttaod^ 


LN  8.  JOANNIS  EVAMGELIUH  CXPOSITIU.  710 

I  claiilM  Miicionin  ejut  prof  ter  jiidiciuHi  A  0«!  p€r$€9ermfirU  in  finm,  hk  m/vhi  mt  {MMttk.  i). 

Nec  i|iie  siadioriMn  numerut  conteninendus  este  vi« 
deiur ;  nm  quare  diiistei  erangelitUi,  Quad  tiei/ttt 
vi^tfili  ^winque  aut  trifiutaf  feufftccrct  dicere»  triginH 
quinquet  ^^  tri§iwta.  Quot  oumerot,  aettimantit  voce» 
non  ifflrmMiit  proiulil  idem  evangelisla.  Qucrauius 
numeram  viginti  quinque  unde  consiai,  unde  fiatf 
De  quinario.  Quinariut  ille  numerus  ad  k*gem  per- 
tinet :  ipsl  sunl  quinque  libri  Moyti,  ipsae  tunt  quiu- 
que  porlicut  illot  languidos  continentet,  ipti  quin< 
que  panet  q<iinque  millia  bominum  pasceniet.  Krgo 
legem  tignilicat  numerut  viginil  quinque»  quonlam 
quinque  per  quinque,  id  ett  qoinquiet  quinque  fa- 
ciunt  vigintl  qulnque,  quadratmn  quinarium.  Sed 
hulc  legi,  antequsim  Evangelium  fcniret,  deerat  per* 

regnaret :  quia  tolut  atcendit  iu  eailum,  ^  fectio.  Perfectio  autem  in  tenario  numero  compre- 

ilaaliter  regfiarct  in  tauciit  suit.  Fu§it  tn 

■f  telM,  primogeniiut  a  morioie,  ateen« 

rMMM  codot,  ei  inierpellans  pro  nobis. 

doNm  aignllicaliai  temel  in  anno  toficia 

I  Jnfredient  non  tine  tanguine^  ui  inier- 

rn  popnlo»  turtum  posiio  mIo  io  nonie 

Inmvii  in  inieriora  veli,  foris  popiilo  con- 

alMt.  1 ;  P$atm.  lxxi  ;  Rom.  V4ii ;  LemL 

vn).  Sed  vidMmut,  illo  intra  velimi  ecele- 

IHiia  morante,  quid  ditcipuli  in  navicula 

V.  Quid  Mi  navicula  quc  a  flectibut  jacia- 

BedMia,  quat  perteeuiionibM  (aiigaiur  et 

Mtti  t  Forit  a  paganit  aperia  pertecuiione^ 

M$  frairibM  occulu  sediiixMie.  4deo  nd- 


qood  judiclum  aupra  ipse  dixit  quod 
ninli  faclurut  tii;  de  quo  regno  etiam 
dicil«  Cnm  tradiderii  regnum  Deo  et  Patti 
)•  ViMle  eliam  ipee  dicii,  Vtnite^  benedied 
i^  piteipile  regnum  qnod  tobi$  paratum  e$i 
anuidi  (Mattk.  xxv>.  Discipoli  aulem  ei 
deniM  in  eum  puiaveruni  illom  tic  venitse, 
piaret.  lioc  ett  velle  rapere,  ei  regem 
Mvenire  velle  lempos  ejut,  quo  ipie  Mpnt 
ibni,  ut  opporluue  prodirei,  et  opportnne 
aonii  ee  decUrarel.  Qoare  auiem  dicium 
f  I9eqne  enim  ti  noUei,  lenereiur;  ti 
pnvoitfr ;  qui  ti  nollet,  nec  agnoteereiur. 
facium  ML  Sokit  fugit,  ne 


npi  eare  faetum  e$t^  deeeendenuU  dUeifmii 
wa  :e$  eum  a$cendi$unt  naeieulam,  uenermui 
§  In  Capkamaum.  Qio  dixii  flniHim,  quod 
iMt  eai.  Venemnl  irant  inare  in  Ci|)bar- 
ndiii  ni  Mponat  quomodo  veneruni,  quia 
OM  naviganiM  trantierunt  :  ei  eum  navi- 
I  ewn  locum  quo  eos  veniste  jam  ditil, 
indo  exponii  quid  aocideril. 
f  JMi  faetm  erantt  ^  non  venerat  ad  illoe 
aMnm  accedit  flnit  mumli,  crescunt  erro- 
«ni  lerroret,  cretcil  iniquius,  crescit  in- 
Ihni  denique,  qus  cbaritat  apud  ioannem 
Mgditlam  ntit  aperleque  moosiralor,  ita 


beiiditur.  Nam  tenariut  nuraemt  perfeclot  Mt,  ei 
par:ibut  tuia  impletur,  id  Mt  1,  2,  3,  nec  ali»  par- 
ttt  in  eo  Invenirl  pMiuni«  um  ill«  pariM  conjuncita 
aKud  quid  eonflcere  pottonl  nlti  Mnarinm  nomo* 
rum ;  propierM  set  diebos  Deui  mundnm  perfecit 
(Cen.  ii),  ei  qoiiique  ipti  per  tex  muliiplicantur,  nt 
lex  per  Evangelium  adimplMiur,  nt  flant  tetiM 
qaini  triginla.  Ad  cm  ergo  qui  implent  legem  venit 
Jesut,  et  vcnit  qoomodo  fluciut  Mlcant,onmM  lo- 
inorM  raunii  tnb  pedibM  iiabeno^  omnM  celtiindi- 
iiM  tiMuli  prement;  et  lamen  Uintit  tuni  tribnla- 
lionM,  nl  Miam  ipti  qui  credidemnt  JMum,  oi  qni 
conanlur  perMverare,  expavetMnt,  no  deAdant  a 
CbritlOi,  fliieiM  calcanlM  sscnli.  Ciir  limet  Chrislia- 
Hua,  dnm  Cbrisluf  loquiiur  :  Ego  $um^  nolite  timere  ; 
canfidUA,  e§o  vici  muudum  (Joan,  xvi). 

Votueruni  ergo  eum  accipere  m  navem^  agnoeeente$ 
ac^denia$eeeuri  facii^  et  $tatim  fuU  na^i$  ad  ierram 
m  quamibani.  Factut  Mt  finit  ad  terram,  de  bnmido 
ad  aolidum,  de  lurbaio  ad  flrmum,  de  ilinere  ad 
fidem,  id  Ml  ad  perfectam  tranf|uilliialem,  qwe  non 
erit  niti  in  portu  selernx  serenitaiit;  ubi  tota  cbari- 
IM,  <ei  Milla  iolquilM ;  lola  felicilas,  ei  nulla  perlur- 
baiie^  ubi  tino  4ne  regnabuut  qui  bic  (brtiier  Mque 
iu  fiiiem  viUB  tus  laborant^ 

AUera  die,  Inr^n  quw  $lubat  tran$  mare^  vidil  quia 
alia  naticula  non  e$$et  ibi  nin  una^  et  quia  non  intro- 
iuet  Je$u$  tum  di$cipu^$  $ui$  in  navem^  $ed  $oti  di^ci* 


:  Qnt  odit  fratrem  $uum ,  in  tenebri$  e$t  n  pa(t  eju$  abi$$ent.  Mce  vero  $upenenerunt  iiMti  a 


k),  Si^Aerrimo  exttinguitur.  Refrigetcente 
ilmlidanie  inlquiuie,  ipti  tuni  fluciut  iia- 
aniM,  tempMlatet,  et  veiiti  clamoret  tuiit 
MM  :  inde  chariiat  refrigetcii,  inde  fluclut 
Mrbatnr  navit.  Venio  magno  flanie  mare 
(lyltonebrae  cretcebanl,  inielligeniia  minue- 
|lilM  augelMtur.  Tamen  inier  bsec  omnia 
»  afl  lerram  properabat,  portum  quaerebai. 
Mda  leoiameniomm  genera  Ecclesia  pro- 
dAoraly  ted  non  mergitnr.  Cbrisium  ex- 
[■nndo  per  eom  ad  porium  perveniat  iran- 
.  CSnm  ergo  remigassent  stadia  viginli 
M  Q^iginla,  cretcunl  fluciuty  aiigentur  ie« 
rVfnni  teinpMiatet ;  lamen  navit  ambulai. 


Tiberiade  juxta  loeum  ubi  manducaverant  panem,  gro' 
tia$  agentee  Domino,  Cum  efi^o  vidiuel  turba  quia  Je^ 
1111  Mon  etul  ibi^  neque  di$cipuU  eju$,  a$cenderunt  in 
navieulae^  et  venerunt  Capkamaum,  quarente$  Je$um. 
Insinuatom  Mt  lamen  illis  lam  magnnm  miracuium. 
Viderunl  onim  quod  ditcipuli  toU  atcendiyeni  in 
navem,  ei  quia  navit  non  ibi  erai.  Venerunt  auiem 
inde  ct  ali«  navM  Juxta  lorum  illum  ubl  inanduM- 
verant  pauem,  in  quibot  euin  lurbx  tecutae  tunt  cum 
discipulis  :  ergo  non  atcenderal,  alla  navis  illic  non 
erat  Undo  Mbiio  trans  mare  factnt  Mi  JMot,  ntti 
quia  tuper  roare  arobulavii,  ot  roiracolom  monsira- 
ret?  Et  cum  in»em$$ent  eum  lurbs.  Ecce  prxtentat 
se  lurbis »  a  qnibns  rapi  iimucrat,  ei  in  monlem 


711  BEDiE  VENEKADILIS  OW.  PARS  U.  SECT.  I.  *-EXEGETICA  GENUIMA.  7IS 

confugerat.  Omnino  coiiflrmat  et  insinuat  nol^is  in  A  non  eibum  qui  perii,  ud  tpti  perwmnei  in  niMn  m€r* 


mysterio  dicta  esse  illa  omnia  et  fsicta  in  magno  sa- 
cramento,  ut  aliquid  8i|nificarent.  Ecee  ille  qui  in 
nioutero  fugerat  turbas»  nonne  cum  ipsis  lurbis  lo« 
qiiitur?  Modo  teneant,  modo  regeni  faciant. 

>  El  cum  inveniuenl  eum  trans  maref  dixerunt  er\ 
habbi,  quande  huc  venisti  f  llle  post  niiraculi  sacra- 
mentum,  et  serinonem  infert :  ut  si  fieri  potesl,  qui 
pasii  sunt,  pascaiiiur  :  et  quorum  saliavit  panibtis 
ventrem,  satiei  sermonibua  mentem,  sed  si  capiunt ; 
et  si  non  capiunt,  sumaiil  quod  capiunt,  iie  fragmenta 
pereant.  Loquatur  ergo,  ei  audiamus. 


nam,  Carnalis  cibus  perit,  spiritualis  Tero 
qiiem  Filtus  lioininis  Tobis  dabit. 

Bunc  enim  Paier  iignavi$  Deu$.  Istum  FllioiD  Im- 
niiiiis  iiolite  sic  accipere  quasi  alioa  niioa  homiaiiSv 
quibus  diciuni  est :  Filii  aulem  haminum  tn  proticthu 
alarum  tuarum  sperabuni  {PsaL  xxzf).  Iste  filiiii  ho- 
miiiis  seqneatratus  quadam  gratia  filius  bominis,  ei- 
ceptus  a  numero  hominum  filius  hominis  ett :  isla 
filius  bomiiiis  Filius  Dei  est,  iste  bomo  etiam  Deus 
est.  Unde  et  ipsa  Veritas  quaa  tanc  loquebator  ad 
Judseos,  et  nunc  omnibus  loquitur  per  erangeliesi 
praeJicationis  verba,  et  qui  sit  osteodit,  non  qualea 
eue  plurimi  tunc  lesiiniaverunt  vel  eiian  nunc  Mi- 


Respondii  Jesus^  ei  dixit,  Amen  amen  dieo  vo6/i, 

Quteritis  m«,  noM  quia  vidistis  signa^  sed  quia  mandu-  '  «     .  

castis  ex  panibus  mds.  Propter  carnem  me  quariiis.  ^  ™»"^:  S"4u«»xil  fero  :  Hunc  enim  Dtu.  Paier  eigna^ 

iion  propter  spiritum.  Quam  multi  non  quarunt  Je-      *"'•  ^'^"*''«  ^«'^  ^^^'  "'»>  proprium  aliquid  poner«r 

suiu,  nisi  ut  illis  facial  bene  secunduin  tempus!  Alius 

ncgolium  liabel,  quaerii  interce^s;oiiem  clericorum ; 

allus  premitur  a  pfilenliore,  Tugit  ad  Ecclcsiam ;  alius 

vuU  pro  se  inierveniri  apud  euin  apud  quem  parum 

valet ;  iile  sic,   ille  sic.  Impletur  quoiidie   talibus 

Ecclesia.  Yix  qnxritur  Jesus  propter  Jcsum.  Quwriiis 

me,  noH  quia  vidistis  signa^  sed  quia  manducattis  ex 

poniibus  meis. 


Operamini  non  cibum  qui  perii^  $ed  qui  permanoi  in 
vitam  astemam,  Quxritis  me  propter  illud?  Quaeritla 
me,  propter  me.  Ipsum  enim  insiuuat  isium  cibum, 
quo  in  conscquenlibus  illucescat. 


aliqoid  poner« 
Hoc  est  signare.  ponere  aliquid  quod  non  eonfonda- 
tur  cum  caeieris.  Signare ,  est  signom  rel  ponere. 
Cuicunqoe  rei  ponis  signum,  ideo  ponia  signom,  ae 
confusa  cum  aliis,  a  te  non  possit  agnoed.  Paier 
ergo  eum  signavil.  Quid  est  signavit?  propnom  qoid- 
dam  iili  dedit.  ne  cxteris  compararelor  bomittibo; 
ideo  dictum  est :  Unxit  te  Deus,  Deus  iuu$  oUee»' 
sultationU  prm  partieipibut  tui$  (Psai.  xliv).  Er|t 
signare  quid  est  ?  Exceptom  habere»  hoc  estpne 
participibus  tuis.  Itaque  nolite  me,  inqoit,  conieni- 
nere,  quia  filius  hominis  sum  :  et  queeriu  a  me 
cibum  non  qui  perii,  sed  qui  permanet  in  tiimu  ma- 
nam,  Sic  enim  filius  bominis  sum,  ot  non  aim  bobi 


Quem  Filius  homlni$  dai  vobi$.  Exspectabai.  credo.     ex  vobis;  sic  som  filius  hominis»  ut  Deos  Piter  »e 
iterum  panes  manducare,  iterum  discumbere,  iterum^  tignavit.  Quid  est  signare?  proprium  aliqoid  Diiii 


saglnari :  sed  dixit,  Cibum,  non  qui  perii^  $ed  qui 
permaitei  in  vitam  mternam.  Snperius  diximus  navem 
fe.cclesiam  Cbristi  siguittcare ,  qus  teuipestatibus 
hiijus  saeculi  turbatur,  ei  laboraiites  in  ea  fiortai,  ut 
viriliter  laborent,  doiiec  Cbristus  comprimens  Ou* 
ctus  persecuiioiium,  reddal  serenitatem.  Ilic  vcro 
dicit : 

Altera  die,  turoa  quas  stabai  irans  mare,  vidii  qum 
tilia  navicuta  non  erat  ibi,  nisi  una.  Quid  est«  aliera 
die  turba  stans  $uper  mare^  nisi  post  ascenslonem 
Cbristi  turba  stans  in  operibus  bonis,  non  jacens  in 
terrenis  voluptatibus ,  sed  exspectans  unde  veniat 
Jesus  ad  eos?  Et  hic  una  navis  dicitur,  sicut  prius 


dare,  qoo  non  confunderer  cum  genere  hunaBO,  led 
per  quem  liberaretiir  genus  bomanom. 

Dixerunt  ergo  ad  eum^  Quid  faciemue  ui  opertu» 
opera  Deif  Dixerat  enim  illis  :  Operamim  e$emu,9W 
qum  perii,  $ed  quas  permmtei  in  vitam  eeiemam.  Qa\A 
facicmus,  inquiunt,quod  observando,  boc  pr»  eptuo 
implere  poterimus  ? 

Respondii  Jesus,  ei  dixii  m,  Boc  e$t  opu$  D<t,  il 
credati$  in  eum  quem  mi$ii  iile.  Hoc  esc  ergo  maiidi- 
care  cibum  nou  qui  perit^  $ed  qui  permauet  in  vitm 
(Bternam.  Ut  quid  paras  deutera  et  ventreoi?  Citde, 
et  manducasti.  Disceriiitur  quidem  ab  operibos  fides, 
sicul  Apostolus  dicit  :  Arbiiramur  juttificmi  komieea 


una  fuii  Eccl«.i.  Chrisii.  in  qu.  ille  prwentialiier  y  ^„  ^^.^  „•„  ,^^^  ,^j.,  („^  ,„j  'g^  ^^,  ^ 


corpore  versabatur.  Nunc  quoque  una  est,  quae  si- 
militer  in  spe  exspectanl  advenlum  illiu!(.  Sed  quid 
est  quod  aliaa  iiaves  venerunt  a  Tiberiade ,  iiisi  bx- 
reticorum  conventicula,  qui  Jesum  noii  sincera  fide 
qiiaeront,  sub  dolo  callidiiatis  sua  quaerentes,  non 
quae  Jeou  sunt  ?  Unde  consequenter  respondit  eia 
Jesus,  Amen  anten  dico  vobi$,  qwjeriVn  me,  non  quia 
vidistie  signa^  $ed  quia  manducaetis  ex  panibus  meis,  ei 
saiuraii  esti$  {Luc.  vi).  De  illis  vero  qui  saturati  sunt, 
in  alio  dicit  Evangelio  :  Vas  vobi$  qui  $aturaii  estie 
(Ibid,)  De  esurientibus  vero  vitae  panem,  et  justiti» 
cogiiitionem,  dicilur  :  Beaii  qui  esuriuni  ei  sitiuni 
iustitiam  (Maith.  v).  Ad  quem  cibura  bortabatur  cos 
iusequenti  mox  Ctristus  sermone  dlcens :  Operamini 


quae  videntur  bona  sine  fide  Christl,  ei  non  fool 
booa,  quia  non  referuntur  ad  eum  finem  ex  qoo  loat 
bona.  Ff fiti  enim  legis  Chrisius  ad  ju$tiiiam  omm  crf 
denii  {Rsm.  x).  ideo  noluit  disceraere  ab  opere 
fidem,  sed  ipiain  fidem  dixit  esse  opos.  ip$a  e$t  moo 
fides  qu€e  per  dilectionem  operaiur  {Gaiat.  v).  .Nee 
dixit,  Hoc  est  opus  vestrum,  sed  dixit :  Hoe  est  opt» 
Dei,  ut  credatis  in  eum  quem  misil  ille ;  ut  qui  gleri»' 
iur,  in  Domino  glorieiur  {I  Cor.  i).  Quia  ergo  iuviis- 
bat  eos  ad  fidem,  illi  adbuc  quaerebant  signa  quil«i 
crederent.  Yide  si  iion  Judxi  signa  petunt. 

Dixeruni  ergo  et,  Quod  ergo  iu  faci$  $ignum,  alii- 
deamu$  et  credamue  tibi  quud  operari$  f  Paromne  ertl 
quod  de  qninque  panibus  pasli  aoot?  Sciebonl  Ikig 


713  IN  S.  JOANMS  EYANGKLICBI  EXPOSITIO.  711 

qaidem,  sed  huic  oiho  manna  de  coelo  praeferebant.  A  Paiiero  de  coelo  desideralls ?  Anle  vos  habeiii,  et  non 
Dominos  autem  Jesus  talem  se  dicebat,  ut  Mtysi     roandocatis. 


pReponeretur.  Non  euim  ausus  est  Moyses  de  se  di- 
cere,  qood  daret  cibum  non  qui  perit^  sed  qui  habei 
ritam  eeiemam.  Aliquid  plus  promiltebal  quam  Moy- 
aei).  Per  Moysen  quippe  promiitebatur  regnum,  et 
terra  producens  lac  et  mcl,  teroporalis  pax,  abun- 
dantia  fiiiorum,  salus  corporis,  et  caeiera  omnia 
lemporalia  quidem,  in  figura  lamen  spiritualia,  quia 
^eteri  bomiiii  in  Veteri  Tesiamenlo  promiitebantur. 
Atiendebant  auiein  promissa  per  ipsum  Moysen,  et 
altendebant  promissa  per  Jesum.  Ille  pleuuin  ven- 
trem  promittebai  in  terra,  sed  cibuin  qui  perii ; 
iste  promittebal  cibum^  non  qui  perit,  sed  qui  perma- 
Meiin  eiiam  afrernam.  Alteiidebant  eum  plus  promil- 


Sed  dixi  vobis  quia  el  vidistis  me^  et  non  credidi- 
stis,  Sed  non  idco  ego  popiilum  perdidi.  Nunqmd  enim 
infidelitas  vcstra  fidem  Dei  evacuavit  (Rom.  iii)7  Yide 
enim  quod  sequitur, 

Omne  quod  dat  mihi  Pater,  ad  me  veniet :  et  eum 
qui  venit  ad  me  non  ejiciam  foras,  Quale  estillud  imus, 
unde  non  exiiur  foras?  Magiium  penetrale,  et  dulce 
secreium.  0  secrciura  sine  txdio,  sinc  amaritudiiie 
malarum  cogitationum,  sine  inlerpellatione  leiilatio- 
flum  et  dolorum.  Nonne  illud  secrctum  e^i  quo  in- 
trabit  ille  cui  dlcturus  est  Deus  :  Euge^  serve  bone  et 
fideliSf  inira  in  gaudium  Domini  tui  (Matth.  xxv)  ? 

Et  eum  qui  veniet  ad  mCy  non  ejiciam  foras;  quia 


lcatem,  et  quasi  nondum  videbaiit  majora  facieiitem.  B  /lescendi  de  ccelo  non  ut  faciam  voluniaiem  meamf  ted 


Aiteiidebant  utique  qiialia  fecisset  Moyses,  adbuc 
^rqua  majora  volebaut  fieri  ab  eo,  qui  tam  magua 
|K>ilicebatur.  Quid^  inquiunt,  /acii,  ut  credamus  tibi? 
£t  ot  Boverilis  quia  miracula  illa  huic  miraculo  com-* 
ptrabaot,  et  ideo  quasi  minora  ista  judicabanl  quas 
laeiebat  Jesus. 

Patrti  nostri,  inquiunl,  manna  manducaverunt  in 
ieserto,  Sed  quid  est  manna,  furte  conlemniiis,  si- 
cutscriptum  esi,  Dedit  illis  manua  mandueare  (Exod. 
xvi).  Per  Moysen  patres  nostri  panein  de  ccelo  ac- 
eeperont»  et  non  eis  dictum  a  Moyse,  Operamini  d- 
^imi  qui  uon  perit^  sed  qui  permanei  in  vilam  mternam, 
Et  non  talia  operaris  qualia  Moyses.  Panes  liordea- 
ceo<  ille  uon  dcdit,  sed  manna  de  coelo. 


ejus  qui  misit  me,  Ideo  ergo  eum  qui  veniet  ad  me,  non 
ejiciam  foras^  quia  descendi  de  coelo  uonfaeere  volunta" 
tem  meam^  sed  voluntatem  ejusqui  me  mtitf.  Magnum 
sacraiDeiitum  est,  qtiod  ail :  Qui  venit  ad  nu,  non  eji- 
ciam  foras,  Causam  mox  subjungens  quare  foras  noii 
ejiceret  ad  se  venientcm,  id  est  in  se  credeniem, 
dixit  :  Quia  von  veni  facere  voluutatem  meani,  sed  vo- 
luntatem  ejus  qui  utisit  me.  Quis  est  qui  ejicilur 
foras  de  illo  dulci  et  suavissimo  hocreto,  quo  inirare 
praecipitur  servus  faciens  voluntatem  domiiii  sui , 
nisi  superbus  ?  nisi  anima  iii  se  ipsa  confideus,  ct 
suae  poiestatis  esse  quaereos?  Nec  eam  propbeia 
habens  diceret  :  Nonne  Deo  anima  mea  subjecta  est 
,  {Psal,  Lxi)  ?  Anima  vero  per  bumilitatem  Dei  subjecta 


Dixit  ergo  eis  Jctus^   Amen  amen  dico  vobis^  non  gratix,  nunquam  ejicitur  foras,  sed  iiitrat  in  gau- 

Moffses  dedit  vobis  panem  de  cceto^  $ed  Pater  meus  dium  Domini  sui.  Igitur  ut  causa  omnium  morborum 

dtdii  vobis  panem  de  coelo,  Vjerus  enim  panis  est,  qui  curarctur,  id  est  superbia,  descendit  et  humilis  fa- 

d§  ceelo  descenditf  et  dat  vitam  mundo,  Yerus  ergo  ctus  est  Filius  Dei.  Quid  superbis  homof  Deus  pro- 

Ule  panis  est,  qui  dat  vitam  mundo  :  et  ipse  cibus  est, '  pter  te  bumilis  faclus  eat.  Puderet  te  foriasse  iini- 

de  qoo  paulo  ante  loculus  sum  :  Operamini  cibum  qui  tari  huinilem  hominem  ,  saltem   imitare  humilem 


NOii  peritf  sed  qui  permanet  in  vitam  aternam.  Ergo  ct 
illod  manna  hoc  significabat,  et  illa  omnia  signa  mea 
eraiit.  Signa  inea  dilexistis;  quod  significabatur, 
eontemnitis.  Non  ergo  Moyses  dedit  paiiein  de  ccelo. 
Deus  dat  panem.  Sed  quem  panem?  forte  inanna? 
Non,  sed  paiiem  quem  signiflcavit  maiina,  ipsuin  sci- 
lieet  Dominum  Jesum.  Pater  meus  dat  vobis  panem 
*eruin.  Pauis  eniin  Deus  est  qui  descendit  de  coelo, 
et  dat  vttam  mundo. 

Dixerunt  ergo  ad  eum  :  Domine,  semper  da  nobis 
femem  hunc.  Quomodo  mulier  ilia  Samaritana,  cui 
dictum  est  :  Qui  biberit  de'hae  aqua,  non  sitiet  un- 
^iuim  (Joan,  iv) ;  continuo  illa  secundum  corpus  ac« 
cipiens,  sed  taincii  carere  indigciitia  nolens  :  Da^ 
loquit,  mihif  Domine,  de  hac  aqua ;  sic  et  isti :  Do- 
nine,  da  nobis  panem  hunc,  qui  nos  reficiat,  ncc 
deflciat. 

Dhdt  ergo  eis  Jesus  :  Ego  sum  panis  viias;  qui  venit 
ad  me^  non  esuriet^  et  qui  credit  in  me,  non  siiiet  tifi- 
qumn,  Qui  venit  ad  me,  hoc  est  quod  ait,  et  qui  cre- 
iit  in  me;  etquod  dixit,  non  esuriet,  hoc  intelligcn- 
dum  esl,  et  non  sitiet  unquam.  Utroque  enim  illo 
sigoificaiur  acterna  satietas,  ubi  nulla  cst  egeslas. 
Patrol.  XCIL 


Deum.  Venit  Fiiius  Dei  in  homine,  et  humilis  fa-- 
ctus  cst.  Praccipitur  tibi  ut  sis  humilis,  non  libi 
praecipitur  ut  ex  homine  fias  pecus.  Ille  Dciis  factus 
est  homo,  tu  homo  coguosce  quia  es  homo.  Toia 
humiiitas  tua  est,  ut  coguoscas  te.  Ergo  quia  humi- 
iitatem  docet  Deus,  dixit  :  Non  veni  facere  volunta" 
tem  meam,  sed  ejus  qui  me  misit  (Joan,  vi).  iiaec  cniin 
commendatio  humilitatls  est.  Superbia  quippe  facit 
])  voluntatem  suam,  bumilitas  faclt  voluntatem  Dei. 
Ideo  qui  ad  me  veneritf  non  ejiciam  foras,  Quare?  quia 
non  veni  facere  voluntatem  me/im,  sed  voluntatem  ejus 
qui  me  misit,  Humilis  veni,  humiiitatem  doccre  veni. 
Magister  humilitatis  veni.  Qui  ad  me  venil,  incorpo- 
ratur  mibi;  qui  ad  me  venit,  humilis  fit.  Qui  mihi 
adhaeret,  humilis  erii,  quia  non  faciet  voluntaiem 
suam,sed  Dei ;  et  ideo  non  ejicieiurforas;  quia  Adaui 
cum  superbus  essct,  projectus  est  foras  (Gene.  iii)  : 
Christus  vero  humiiis  factus,  exaltatus  est  super 
omr.e  nomen  quod  nominatur  vel  in  coelo,  vel  in  terra 
(Ephes,  i).  Qui  doclor  humilitatis  veml  non  faceie 
voluntaicm  suaiii ,  sed  voluntatem  ejus  qui  misit 
illum.  Veniamus  ad  eum,  intremus  ad  euin,  incor- 
porcmur  ei,  utuec  nos  faciamus  vuluutatem  nosiram, 

2a 


711  BEDiE  VENEKADILIS  OW.  PARS  II.  SECT.  I.  *-EXEGETICA  GENUINA.  7IS 

confugerat.  Omnino  conflrmat  et  insinuat  nol^is  in  A  non  cibumqui  perii,  ied  qui  permanei  tn  nlwm  mer* 

ffam.  Carnalig  cibus  perity  spiritualis  Tero  ftcmiaiiei, 
queni  Fiiius  liominis  Tobis  dabit. 

Bunc  enim  Pater  tignavit  Deui.  Istum  Flllum  bo- 
nHiiis  nolite  sic  accipere  quasi  aJios  niioe  bomiuis, 
quibus  diciuni  est :  Filu  aulem  h^minum  in  proteciiong 
atarum  luarum  tperabunt  {Ptal.  xzzf).  Iste  filius  ho- 
niinis  seqiiesiratus  quadam  gratia  filius  bominis,  ec- 
ceptus  a  numero  hominum  filius  hominls  ett :  iste 
litius  bominis  Filius  Dei  est,  iste  bomo  etiam  Deus 
est.  Unde  ei  ipsa  Veritas  qua  tunc  loquebator  ad 
Judsos,  el  nunc  omnibus  loquitur  per  evangellea 
praeJicationis  verba,  et  qui  sit  osteodit,  non  qualem 
CBse  pluriml  tunc  &esliniaverant  vel  eiiam  nunc  aesti- 


royslerio  dicta  esse  llla  omnia  et  fsicta  in  maj^o  sa 
cramento,  ut  aliquid  8i|nificarent.  Ecce  ille  qui  in 
inontero  fugerat  turbas»  nonne  cum  ipsls  turbis  lo« 
qiiitur?  Modo  teneant,  modo  regem  faciani. 

f  Et  cum  inveniuenl  eum  tram  mare,  dixerunl  er\ 
habbi,  quande  huc  venisii  f  llle  post  iniraculi  sacra- 
nientum,  ct  sermonem  infert :  ut  si  iieri  potest,  qui 
pasti  sunt,  pascaniur  :  et  quorum  satiavit  panibtis 
ventreni,  satiet  sermonibus  mentem,  sed  si  capiunt ; 
et  si  non  capiunt,  sumaiit  quod  capiunt,  ne  fragmenta 
pereant.  Loquatur  ergo,  et  audiamus. 

Retpondit  Jesui,  et  dixit,  Amen  amen  dico  vobiif 

Quterilii  me,  non  quia  vidiitii  iigna,  ied  quia  mandu-  "  «  . .  ' 

caitii  ex  panibui  mdi.  Propter  carnem  me  quxriiis.  ^  ™»"»:  S«l'J""xit  vero  :  Hunc  enim  Deui  Paier  iigna. 
non  propter  spirilum.  Quam  multi  non  quarunl  Je-  "  *,''•  ^^"*''«  ^«'^  ^^^'  »'»«  Proprium  aliquid  ponere  f 

Hoc  est  signare,  ponere  aliquid  quod  non  eonfonda- 


suin,  nisi  ut  illis  facial  bene  secundum  tempus!  Alius 
ncgotiiiui  liabet,  quaerit  inlerce.*-s;onem  clet icorum ; 
alius  premiiura  potentiore,  Tugit  ad  Ecclcsiam;  alius 
vult  pro  se  inlerveniri  apud  euin  apud  quem  paruin 
valet ;  i!le  sic,  ille  sic.  Impleiur  quoiidie  talibus 
Ecclesia.  Viz  qnxritur  Jesus  propler  Jcsum.  Quwritis 
m#,  noii  ^iiia  vidiitii  iigmt^  ted  quia  manducaitis  ex 
panibui  meis. 

Operamini  nou  cibum  qui  perit^  ud  qui  permatiet  in 
vitam  astemam.  Quxritis  me  propter  illud  ?  Quaeritis 
me,  propter  roe.  Ipsum  enim  insiuuat  istum  cibum» 
quo  in  eonsequentibus  illucescat. 


tur  curo  casteris.  Signare ,  est  signum  rel  ponere. 
Cuicunque  rei  ponis  signum,  ideo  ponis  signum,  ne 
confusa  cum  aliis,  a  te  non  possit  agnoscf.  Paier 
ergo  eum  signavit.  Quid  est  signavit?  proprlom  qoid- 
dam  illi  dedit,  ne  cxteris  compararelor  bomlnibos; 
ideo  dictum  est :  Unxit  te  Dem.  Deu$  tuus  oteo  ex- 
euliationU  pras  participibui  tuis  (Psal.  zliv).  Ergo 
signare  quid  est  ?  Exceptum  babere,  boc  est  prae 
particlplbus  tuis.  luqoe  nolite  me,  inqult,  contem- 
nere,  quia  filius  bominis  sum  :  et  ^iuvrite  «  me 
cibum  non  qui  perit,  eed  qui  permanet  in  wiom  eeter- 
nam.  Sic  enim  filios  bomlnis  sum,  ut  non  sim  unus 


Qutm  FifiM  homMs  dat  vo*it.  Eispeciabat.  credo,     ex  vobis;  sic  sam  filius  hominb.  ut  Den*  Paier  me 
Iteruro  paiie»  mandaare,  iteruro  discuinbere,  ilenim  »' signavit.  Quid  est  signare?  proprium  aliquid  mibi 

fiafflnari  !  fiAil  ditit.  Cthum^  non  aui  nerit.  ted  aui      Am.^  «..^  .^ #.._j._^ 


saglnari :  sed  dizit,  Ct6iim,  iton  qui  perit,  sed  qui 
permanet  in  vitam  mternam.  Siiperius  diziinus  navem 
fe.cclesiam  Cbristi  signittcare ,  quae  tempestatibus 
hiijus  saeculi  turbatur,  et  laborantes  in  ea  portai,  ut 
viriliier  laborent,  doiiec  Cbristos  comprimens  flu* 
ctua  persecutioiium,  reddat  serenitatem.  Ilic  vcro 
dicit : 

Altera  die^  turoa  quat  stabat  trans  mare,  vidit  quim 
ulia  navicula  non  erat  i6t,  niti  una.  Quid  est,  allera 
die  turba  stant  super  mare^  nisi  post  ascenslonem 
Cbristi  turba  stans  in  operibus  bonis,  non  jacens  in 
terrenis  voluptatibus ,  sed  ezspectans  unde  veniat 
Jesus  ad  eos?  Et  bic  una  navis  dicitur,  sicut  prius 


dare,  quo  non  confunderer  com  genere  huraaBo,  sed 
per  quem  liberaretiir  genus  bumanum. 

Dixerunt  ergo  ad  eum^  Quid  fademut  ut  operemur 
opera  Deif  Dixerai  enim  illis  :  Operamini  etcam,  non 
qucg  perit^  sed  quee  permanel  in  vitam  wternam.  Quid 
facicmus,  inquiunt,quod  observando,  boc  pne  eptum 
implere  poterimus  ? 

Respondil  Jesus,  et  dixit  m,  Boc  est  opus  Dei,  ut 
credatis  in  eum  quem  misit  ille.  Hoe  esi  ergo  mandu- 
care  cibum  non  qui  perit,  sed  qui  permanet  in  vitam 
wlernam.  Ut  quid  paras  dentera  et  ventrem?  Crede, 
et  manducasti.  Disceniitur  quidem  ab  operibus  fides, 
sicul  Apostolusdicit  :  Arbitramur  jmstificm  konunem 


una  fuii  Ecclesla  Cbristi,  in  qua  ille  praesentialiter  ■%  «^  s^ifm  ..»«  ^»^.^*!....  /— •  /o       .  \  ». 


corpore  versabatur.  Nunc  quoque  una  est,  quae  si- 
militer  in  spe  ezspecunt  adventum  illius.  Sed  quid 
est  quod  allaa  iiaves  venerunt  a  Tiberiade ,  nisi  bx- 
reiicorum  conventicula,  qui  Jesum  noii  sincera  fide 
qiiaerunt,  sub  dolo  calliditatis  sua  quaerenies,  non 
quae  Jetu  sunt  ?  Unde  consequenter  respondit  eis 
Jesns,  Amen  anten  dico  vobii^  quaritit  me,  non  quia 
vidittii  tigna^  ted  quia  manducoilii  ex  panibut  meit^  et 
saiuraa  ettis  (Luc,  vi).  De  illis  vero  qui  saturati  sunt» 
in  alio  dicit  Evangelio  :  Vw  vobis  qui  taturati  estis 
(Ibid.)  De  esurientibus  vero  vitae  panem,  et  justiii» 
cogtiitionem,  dicitur  :  Beati  qui  eturiunt  el  tiliunt 
juitiiiam  (Matth.  v),  Ad  quem  cibura  bortabatur  ros 
insequenti  moz  Ctrinus  sermone  dlcens :  Operamini 


quae  videniur  bona  sine  fide  Cbristi,  et  non  sunt 
booa,  quia  non  referuntur  ad  eum  finem  ez  quo  sunt 
bona.  Finii  enim  legis  Chrittus  ad  justiliam  omm  cre- 
denii  {Rom.  z).  Ideo  noluit  discernere  ab  opere 
fidem,  sed  ipiain  fidem  dizit  esse  opos.  ipsa  est  enim 
fides  quas  per  dileclionem  operatur  (Galai.  v).  Nee 
dixit,  Hoc  est  opus  vesirum,  sed  dizit :  Hoo  eti  opus 
Dei,  ut  credatis  in  eum  quem  miul  iUe;  ut  qui  gioria- 
tur,  in  Domino  glorietur  (I  Cor.  i).  Quia  ergo  luviti- 
bat  eos  ad  fidem,  illi  adbuc  quaerebant  signa  quibos 
crederent.  Yide  si  non  Judxi  signa  petunt. 

Dixerunl  ergo  et,  Quod  ergo  tu  fads  tignum,  nln- 
deamus  el  credamus  libi  quod  operaris  f  Parumne  enl 
quod  de  qninque  panibus  pasti  sunt?  Sciebant  buc 


717  IN  S.  JOANNiS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  718 

babere    f itam  aeternani.    Mortem    assumpsit  vita  A  panem  carnem  7  Vocatur  caro,  quod  n^^n  capit  caro ; 


selerna»  mori  yoluit ;  sed  de  iiiOy  liomo,  non  de  suo. 
Accepit  a  te,  unde  morerelur  pro  te.  Assumpsit  ergo 
viu  morieni,  ut  viia  occideret  mortem.  Nam  qui  cre- 
dity  inquity  babet  viiaro  a*iernaro,  non  quod  paut, 
sed  quod  latet.  Vita  enim  aeierna  Verbi  in  princi^  io 
erat  apud  Deum,  et  Deus  erai  Verburo,  et  erai  lux 
vila  bominum  {Joan.  i).  Mori  venit,  sed  die  tertia 
resurrexit. 

-Egotum^  ioquit,  panis  vUas.  Et  unde  iili  superbie- 
banl?  Patretf  inquit,  veHri  manducaverunt  manna^ 
d  Moriat  $unt.  Quare  manducaverunl  et  morlui  sunt? 
Quia  quod  videbaut,  credel»ant ;  quod  non  videbant» 
■00  inielligebant.  Ideo  patres  vestri»  quia  similes 
estb  illorum.  Manducaverunt  &Ioyse8,   et  Aaron,  et 


et  ideo  magis  non  capit  caro,quia  vocatur  caro  :  boc 
enim  exborruerunt,  boc  adsimnlatum  esse  diierunt, 
boc  iion  posse  fleri  putiverunt.  Caro  mea  estt  ipquit, 
pro  mundi  vita,  Norunt  lideles  corpus  Clirl^ti.  si  cor- 
pus  Christi  essenon  ncgligunl ;  fiant  corpus  GUristi,  si 
volunt  vivere  de  Spiritu  Cbristi.  De  Spiritu  Cbrisli 
non  vivil,  nisi  corpus  Christi.  Quisquis  vivere  viili, 
credat  in  Christuin,  manducet  spiritualiter  spiritua- 
lem  cibum.  Inoorporetur  corpori  Chrisli,  et  non  sit 
piitridum  roembrum,  quod  resecari  merealur  :  sii 
pulchrum,  sit  sanuin,  sit  aptum  capiti  suo. 

Litigabantergo  Judai  adinvicem^  dkentes :  Quomodo 
potett  hic  nobis  carnem  $uam  dare  ad  manducandum  f 
Litigabant  utiqiie  ad  invicem,  quoniam  panero  con- 


cateri  sancti  qui  fuerunt  in  populo,  manna,  et  non  ^  cordi;e  no.i  intelligebant,  nec  sumere  volebant.  Nam 

qui  mauducant  talein  panem ,  non  litlgant  adinvi* 
oem,  quoniam  iiniM  pan/s,  unum  corput  multi  sumut 
(I  Cor.  1)  :  et  per  bunc  fecit  Deus  bujusroodi  babi- 
tare  in  doroo.  QuoJ  auiem  adinvicero  litlgantes  quap- 
runt  quomodo  possit  Dominus  carnem  suam  dare  ad 
inanducanduin,  non  statiui  edunt,  sed  adbuc  eis  di- 
citur : 

Amen  amen  dico  vobis,  nisi  tnanducavetitis  eamem 
¥Hii  hominis,  et  biberitis  ejus  sanguinem,  nan  haMitis 
viiam  itt  vobis.  Quomodo  quidem  detor,  et  quinam 
modi  sint  manducandi  istiim  panem  ignoratis  :  ve- 
rumtamen  niii  manducaveriiis  camem  Filii  hominiit^ 
et  ejus  sanguinem  biberitis^  non  habebitis  vitam  in  vo- 


aQBl  mortoi,  quia  non  spiritualiier  visibilem  cibum 
intellexerunt,  spiritualiter  esurierunt.  Alii  veroman- 
ducaverunt  et  permaDserunt  in  infidelitate  :  sicut 
Jodaei  audierunl  loquentero  Cbristuro,  sed  noo  spi- 
riiualiter  verba  ejiia  intelleierunt.  Ideo  dixit  eis, 
Paires  vettri  mandueaverunt  manna  tit  desertOf  et  mor* 
tui  sunt;  qua  morie,  nisi  infidelitatis?  Nam  coro- 
"rooni  mnrte  roortui  sunt,  et  sancti  qui  fuerunt  inter 
eos.  Ideo  signavit  Dominus  Jesus  bis  verbis  moriem 
tpiritualem,  iton  carnalem.  Patres  ergo  istorum,  id 
esA  niali  palres  nialoruro,  infideles  paires  infidelium, 
Durmuratores  patres  murrouratorum ;  nam  de  nulla 
re  roagis  Deum  olTendisse  ille  populus  dictus  esi, 


quam  contra  Deum  nmrrourando.  Ideo  el  Domintis  ^  bis,  llaec  uon  utique  cadaveribus,  sed  viventibus 


/ 


/ 


; 


volens  ostendere  taliuro  filios,  binc  ad  eos  ccepit : 
Qaid  inurmuratis  invicem»  murmuraiorcs,  filii  mur- 
innratorum  7  Patres  vestri  manna  manducavenint,  et 
mottui  sunt;  non  quia  roalum  erat  manna ,  sed  qula 
malc  maiiducaverunt. 

Uie  est  panis  qui  de  obIo  descendit,  Hudc  panem 
ai|nsficavii  manna ;  bunc  autem  panem  slgnificavit 
allare  Dei.  Sacramenta  illa  fuerunt  in  signis  r  diversa 
soDt  in  re,  qux  significanlur  paria  sunt.  Apostolum 
•udi :  S^o!o  enim  vof,  ioqull,  ignofare^  fratres,  quia 
patres  noslri  omne»  iub  im^e  fuerunt^  et  omnes  per 
mara  Iransierunt^  et  omnee  in  Moijse  baptizati  sunl 
in  nube  et  in  mari,  ei  omnes  eamdem  escam  spin/Ka- 
Um  manducaterHnt  (/  Cor.  x).  Spiriiualem  utique. 


loqucbaiur.  Unde,  ne  istam  vitam  intelllgentes,  de 
bac  re  litigarent,  seculiis  adjunxil : 

Qiii  manducat  meam  carnem,  et  bibit  meum  sangui* 
nem,  habet  vitam  alernam,  llanc  ergo  non  habet,  qtii 
istum  panem  non  mandurat,  nec  istum  sanguinein 
bibit.  Nani  lemporalem  vitaro,  sina  ullo  utcunque 
bomines  in  hoc  sxculo,  qui  non  sunt  per  fidem  in 
corpore  ejus,  habere  possunt  :  aeternam  autem  Dun- 
quam,  quae  sanciis  promittitur.  Ne  autem  putarent 
sic  in  isto  clbo  et  potu  eis  qui  carnallter  sumuni,  et 
non  spiritiialiier  intelligunt,  ia  fine  proroitil  vitam 
leternam,  continuo  suhjecit,  et  dixit  : 

Ego  resuscitabo  eum  in  Rovivstino  die,  Ut  babeat 
Intcrim  secundum  spiriium  vitaro  slernaro  in  reqiiie. 


Non  corporalcin.  Altcrant  illi,  quia  manna,  nos  aliud ;  ])  Qtiae  sancloruro  spiritus  suscipit.  Quod  autem  ad 


spiriiualem  vero  eamdcm  quam  nos,  sed  patres  no- 
sirt,  iion  patres  illoruin,  quibus  nos  siroiles  sumiiSt 
Don  qiiibus  illi  siaiiles  fuerunt.  Uic  est  ergo  panis  de 
cxlo  descet*dens ;  ut  si  quis  ex  ipso  manducaverit^  non 
moriatur.  Scd  quod  pertinct  ad  virtutem  sacramenli, 
non  quod  pertiuet  ad  visibile  sacramenturo  :  qui 
nianducat  intus,  non  foris;  qui  manducat:.in  corde, 
Don  qui^remit  dentc.  Ego  sum  panis  vivus  qui  de 
ccelo  deseendi,  Idco  vivus,  quia  de  ccelo  descendi. 
De  ccclo  descendit  ct  inanna;  sed  manna  umbra 
enit,  isie  veriias  esi. 

S\  quie  manducaverit  ex  hoc  pane^  vivel  in  aiternum» 
Et  panis  quem  ego  dabo^  caro  mea  est^  pro  mundi  vita', 
Uucqiiaiido  \F,  qiioniodo]  caperet  caro,  quod  dixit 


corpus  atiinel,  nec  ejus  vita  aetema  fraudatur,  sed 
in  resurrcctione  inorluorum  novissimo  die  caro  re- 
suscitahilur. 

Caro  enim  mea,  iiiquit,  vere  est  cibus,  ef  sanguis 
meus  vere  est  potus,  Cum  enim  cibo  et  potu  id  appe- 
tant  hnmines,  ut  non  esuriant  neque  sitiant,  boc 
veraciter  non  pranstal,  nisi  iste  cibus  et  potus,  qui 
eos  a  quibus  sumitur  immortalcs  et  incorruptibiles 
facit,  id  est  societas  ipsa  sanctorum,  ubi  pax  erii, 
et  unitas  pleiia,  atquc  perrecta ;  propterea  quippe, 
sicut  etiam  hoc  ante  nns  liitellexeFunt  homlnes,  Do- 
minus  noster  Jesus  Christus  corpus  et  sangulnoin 
siium  in  eis  rebus  commendavil,  qux  ad  unom  ali* 
quid  rediguntur  ex  multis  :  namqiie  aliud  in  uiium 


719  BED^:  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  —  EXEGETICA  GENUINA.  750 

ex  multis  granis  conficilur,  aliud  in  unum  ex  mullis  A  eranl,  plures  non  inielligendo  scandalizaii  suni.  Non 


acinis  conHuit.  Denique  jain  exponit  quomodo  id 
lial  quod  loquilur,  e.t  quid  sit  manducare  corpus 
ejus,  el  sanguinem  bibere. 

El  qui  manducai  meam  carnem^  el  bibit  meum  lan- 
guinem^  in  me  manetf  et  ego  in  eo.  lloc  est  ergo 
manducare  iilani  escam,  et  iilnm  bibere  polum,  in 
Cbrisio  manere,  et  iilum  maneniem  in  se  babere. 


Ac  per  hoc  qui  non  manet  in  Christo,  et  in  quo  non  }  bis  verbis. 


enim  cogilabant  bxc  audiendo,  nisi  carnem ,  quod 
ipsi  erant.  Apostolus  aulem  dicit,  et  verum  dicit  z 

1  Sapere  $ecundum  earnem^  mort  e$t  (Rum.  viu).  Car- 
neni  suani  dat  nobis  Duminus  manducare  .  ei  sa- 
pere  lamen  secundura  carnem,  mors  est,  cuin  de 

'  carne  sua  dicat,  qnia  ibi  Ci&t  vita  aeterna.  Ergo  nec 
carnem  debemus  sapere  secundum  carnera»  sicui  in 


manet  Christus,  procul  dubio  ncc  manducat  spiritua- 
liter  ejus  carnem,  licet  carnaliier  ei  visibiliier  pre- 
mat  denlibus  sacrc^mentum  curporis  et  sangninis 
Chrisii ;  sed  magis  lantae  rei  sacramentum  ad  judi- 
cium  sibi  manducat  et  bibil,  quia  immundus  prae- 
sumii  ad  Cbrisii  accedere  sacramenta,  qu»  alius 


Jiru//t  itaqiie  audientes  [  non  ex  inimtcis,  sed  ]  ei 
discipulis  ejus^  dixetunt  :  Durus  ett  hic  sermo,  quis 
potest  eum  audire?  Si  discipuli  durura  babuerunt 
istum  sermonem,  quid  inlmici?  Et  lamen  sic  opor- 
tebat,  ut  diccretur,  quod  non  ab  hominibus  intelli- 
geretur.  Secretum  Dei,  intenios  debet  facere,  non 


nou  digne  sumil,  nisi  qui  mundus  est;  de  quibiis  »  2^01.50$.   Isii  aulem  defecerunt  talia  loquente  Do- 


dicilur  :  Beati  mundo  corde^  quoniam  ipsi  Deum  vi- 
debuni  (Maith.  v). 

Sicut  misit  tne,  iiiquit,  vivens  Pater,  et  ego  vivo 
propter  Palretn :  et  qui  manducat  me^  et  ipse  vivit 
propter  me.  Non  enim  Filius  parlicipatione  Patris 
lit  melior,  qui  est  natiis  aequalis,  sicut  participatio 
Filii  per  unilalcm  corporis  ijus  el  sanguinis,  quod 
illa  manddcatio  poiatloque  siguifical,  efrtcii  nos  me- 
liores.  Vivimus  ergo  nos  propier  ipsum,  mandu- 
canies  eum,  id  est,  ipsum  accipientes  seternam  vi- 
tam,  quam  non  babemus  ex  nobis.  Vivit  autem  ipse 
propier  i^atrem,  missus  ab  eo,  quia  semetipsum 
exinanivit,  faclus  obediens  usque  ad  lignum  crucis 


mino  Jcsu  :  non  crediderunt  aliquid  magnuro  di- 
centem,  et  irerbi  illius  aliquam  gratiam  cooperien- 
tem;  sed  prout  voluerunt,  iia  intellexerunti  et 
more  faominum  quibus  caput  non  erat  Jesus,  quast 
boc  disponeret  Jesus,  carnem,  qua  indutum  erat 
Yerbum,  velut  in  frusta  concisam  distribuere  cre- 
deniibus  in  se.  Durus  est,  inquiunty  hic  sermo, 
quis  poiest  eum  audire  ? 

Sckns  autem  Jesus  apud  semetipsum^  quia  murmU' 
fareut  de  eo  discipuli  ejus,  Sic  enim  apud  se  ista 
dixerunt,  ui  ab  iilo  non  audireniur  :  sed  illequi  eos 
noverat  in  seipsis,  audiens  apud  semetipsum  res- 
pondit,  et  ait : 


{PhilipAi).  Sicut  misit  me  vivens  Pater^  et  ego  vivo  ^     tioc  vos  scandalizat,  Quia  dixi :  Carnem  meam  do 
propter  Palrem  :  et  qui  manducat   me^  et  ipse  vivit     vobis  manducare,  et  sanguinem  meiim  bil>er6 :  boe 

vos  nerope  scandalizat. 

Si  ergo  videriiis  Filium  hominis  oseendenleM  M 
erat  prius^?  Quid  est  boc?  binc  solvit  quod  illos  roo- 
verat ;  liinc  eruit  unde  fuerunt  scandalizati ;  binc 
plane ,  si  intelligerent :  illi  eniin  puiaveranl  eum 
erogaturum  corpus  suuin  ;  ille  autero  se  dixil  as- 
censurum,  in  coeluro  utiqae  integrum.  Com  videritls 
Filium  hominis  ascendentem  uki  ereit  prius^  certe  rel 
tunc  videbitis  quia  non  eo  modo  quo  putatis  eroget 
eorpus.  €erte  vel  tunc  iDtelligetis  quia  gratia  ejus 
non  consumiiur  morsibus.  In  bis  verbis  perspicue 
intelligiiur  Christum  esse  anaui  personam,  duiu 
dixit  Filium  hominis  esse  prius  in  coelo.  In  terra 


propter  me.  Ac  si  diceret  :  Et  ego  vivo  propler  Pa- 

trem  ;  Id  est^  ad  illuro  tanquam  ad  majorem  reiero 

vitam  meam,  quod  exinanitio  mea  fecit;  in  qua  me 

misit.  Ut  autem  quisque  vival  propter  me,  partici- 

patio  facit  qua  roanducat  me.  Ego  itaque  bumiliatus 

vivo  propter  Patrem,  illc  erectus  vivit  propter  me. 

Non  de  ea  natura  dixit,   qua  semper  est  aequalis 

Patri,  sed  de  ea  in  qua  minor  factus  est  Patre.  Qui 

etiaro  superius  dixit :  Sicut  Pater  habet  vitam  in  se» 

metipso ,  ita  dedit  Filio  vitam  habere  in  semetipso 

{Joan.  v),  id  est,  genuit  Filium  vitam  habentem  in 

semeiipso* 
tiic  e$t  paniSf  qui  de  coilo  descendii.  Ut  illum  roan- 


ducando  vivamus,  qui  aeternam  viiam  ex  nobis  ba-  j^  loquebatur,  et  in  coelo  se  esse  dicebat.  Quod  qtio 


bere  non  possumus. 

Non  sicut  manducaverunt ,  inquil ,  palres  vestri 
manna,  et  mortui  sunt,  Qui  manducat  hunc  panem 
vivet  in  miernum.  tiac  dixit  in  synagoga,  docens  in 
Capkarnaum.  Quod  ergo  illi  moriui  sunt,  iia  vull 
intelligi,  ut  non  vivant  in  aeternum.  Nam  tempora- 
liier  profecto  et  bi  morientur,  qui  Christum  man- 
ducant ;  sed  vivent  in  aeternum,  quia  Christus  est 
vita  setema.  Signum  quia  maiiducavit,  et  bibil,  hoc 
si  mancl,  et  manetur;  si  habitai,  ei  iiihabitatur; 
sic  erit  ui  non  deseraiur.  iloc  ergo  nos  docuit,  et 
ailmonuit  mysticis  verbis,  ul  siinus  in  ejus  corpore, 
siib  ipso  capite  in  membris  ejus,  edcntes  carnero 
cjus,  non  reiinquentes  unitatem  cjus.  Sed  qui  ad- 


pertinet,  nisi  ut  inielligamus  unam  personam  esse 
Christum  Deum  et  hominem,  non  duasT  ne  fide 
nostra  non  sit  irinilas,  sed  quaternitas.  Christus 
ergo  unus  est,  Verbuin,  aiiima,  caro.  Unus  Cbrisiu«, 
Filius  Dei,  et  Filius  hominis.  Unus  Cbrisius,  Filii<s 
Deisemper,  Filius  boioinis  ex  tompore;  tamen  unus 
Christus  secundum  unitaiem  personae  in  coelo  erai, 
quando  in  terra  loquebaiur.  Sic  erat  Filius  hominis 
in  coelo,  quomodo  Fiiius  Dei  in  lerra.  Sic  Fiiius  DH 
In  terra  suscepla  carne,  quomodo  Filius  bominis  in 
coelo,  in  uniiate  personse.  Quod  mox  lalius  exponii, 
quid  inlersit  inler  spiritom  ct  carnero,  et  quid  :n- 
ter  carnaliler  CUristum  manducare  vclb,  et  spiri- 
tualiter  accipcre.  Ait  ciiim  : 


717  IN  S.  JOANNiS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  718 

habere    f itam  xlernani.    Mortem    assumpsit  viia  A  paneni  carnem  7  Vocaiur  caro,  quod  n^tn  capii  caru ; 


aeierna,  mori  Toluit ;  sed  de  tuo,  liomo,  non  de  suo. 
Accepit  a  ie,  unde  morereiur  pro  te.  Assumpsii  ergo 
Tita  mortem»  ut  viia  occideret  morlein.  Nam  qui  cre- 
dit,  inqaity  bakiet  Yitaro  xMernam,  non  quod  pairt, 
aed  quod  latet.  Vita  enim  aeierna  Verbi  in  princii  io 
erat  apud  Deum,  et  Deus  erai  Verburo,  et  erai  iui 
irita  bominum  {Joan,  i).  Mori  venity  sed  die  tertia 
resurrexit. 

'Egoium^  inquif»  panh  viias.  £t  unde  iili  superbie- 
bant?  Patreif  inquil,  veuri  manducaverunt  manna^ 
H  moTifn  $unL  Quare  manducavcruni  et  moriui  sunt? 
Quia  quod  videbant,  credebani ;  quod  non  videbant, 
■00  inielligebaiit.  Ideo  patres  vesiri»  qiila  similes 
esiit  illorum.  Manducaverunt  &Ioyse8«   ei  Aaron,  et 


ei  ideo  magis  non  capil  caro,qoia  vocaiur  earo  ;  boc 
enim  exborruerunt,  boc  adsimnjaium  esse  dlxerunt, 
boc  iion  posse  lleri  piiiiverunt.  (laro  mea  estt  inquit, 
pro  mundi  vita,  Noruni  lideles  corpus  Clirlsti.  si  cor- 
pus  Cbrisii  essenon  ncgligunl ;  fiant  corpus  GUristi,  si 
voluiii  vivere  de  Spiriiu  Cbrisli.  De  Spiritu  Cbrisii 
non  vivit,  nisi  corpus  Cbristl.  Quisquis  vivere  vuli, 
credat  in  Christum»  manducet  spiritualiicr  spiriiua- 
lein  cibum.  Inoorporetur  corpori  Chrisii,  et  non  sit 
puiridum  roembrum,  quod  resecari  mereaiur  :  sit 
pulcbrum,  sii  santim,  sii  aptom  capiii  suo. 

Litigabantergo  Judai  adinvicem^  dicentes :  Quomodo 
pote$t  hic  nobi$  carnem  $uam  dare  ad  manducandum  t 
Liiigabant  utiqiie  ad  invicem,  quoniam  panem  con- 


caeteri  sancti  qni  fuerunt  in  populo,  manna,  ei  non  ^  cordiie  noci  intelligebant,  nec  sumere  volebani.  Nam 


nuii  mortoi,  qoia  non  spiritualiier  visibilem  ciburo 
intellexerunt,  spiritualiter  esurieruiii.  Alii  veroman- 
ducaverunt  ei  perroanseriint  in  infideliiate  :  sicut 
Jndaei  audierunl  loqueniero  Cbristttm,  sed  noo  spi- 
riioaliter  verba  ejiis  intelleierunt.  Ideo  dixit  eis» 
Palree  ve$tri  mandueaverunt  manna  in  de$ertOt  et  mor" 
tui  $unt;  qua  morte,  iiisi  Infidelitatis?  Nam  com- 
muni  mnrie  moriui  sunt,  et  sancii  qui  fueruni  inier 
eos.  Ideo  signavii  Dominus  Jesus  bis  verbis  moriem 
ipiritualem,  iion  carnalem.  Patres  ergo  isiorum,  id 
esi  mali  paires  nialorom,  infideles  patres  infidelium, 
murmuraiores  patres  murmuratorum ;  nam  de  nulla 
re  magis  Deum  oiTendisse  ille  populus  dictus  esi. 


qui  maiiducani  ialein  panem ,  non  liiigant  adinvi* 
cem.  quoniam  iiniM  panis^  unum  corpu$  muUi  $umu$ 
(I  Cor.  X)  :  et  per  bunc  fecit  Deus  hujusmodi  babi- 
Ure  in  doroo.  QuoJ  auiem  adinvicero  litlganies  quap- 
runi  quomodo  possit  Dominus  carnein  soam  dare  ad 
inanducandum,  non  siatiin  edunt,  sed  adbuc  eis  di- 
ciiur : 

Amen  amen  dico  vohis,  nisl  manducaveiiti$  cofnem 
¥Hii  hominis,  et  biberitie  eju$  $anguinem,  nan  habtbitis 
vitam  in  vobi$.  Quomodo  quidem  detur,  et  quinani 
modi  sint  manducandi  istum  panem  ignoratis  :  ve- 
rumtamen  fiiii  manducaveriiis  carnem  Filii  hominis, 
et  ejus  sanguinem  biberitis^  non  habebitie  viiam  in  ro- 


^ 


qoam  conira  Deum  mormurando.  Ideo  ei  Dominus  ^  bi$.  liaec  uon  uiique  cadaveribus,  sed  viveniibus 
volens  oslendere  talium  filios,  binc  ad  eos  ccepit :  loqucbatur.  Unde,  ne  isiam  vitam  inielligentes,  de 
Qoid  inurmuratis  invicem,  murmuratores,  fiiii  mur-     bac  re  liiigarent,  secuiiis  ailjunxit : 

Qui  manducat  nieam  carnem^  ei  bibii  meum  $angm^ 
nem^  habet  vitam  alernam.  I].iiic  ergo  non  babet,  qui 
istum  panem  non  mandurat,  nec  istum  sanguiiiem 
bibii.  Nam  temporaleni  viiam,  sine  ullo  utcunque 
homines  in  hoc  saeculo,  qui  non  sunt  per  fldem  in 
corpore  ejus,  habere  possuni  :  aetemam  aoiem  nun- 
quam,  quae  sanciis  promiititur.  Ne  auiem  putarent 
sic  in  isio  cibo  et  poiu  eis  qui  carnaliter  sumuni,  ei 
non  spiriiiialiier  intelligunt,  in  fine  promittl  vitam 
seternam,  continuo  subjecit,  et  dixit  : 

Ego  resu$cilabo  eum  in  noviy.simo  die.  Ut  babeat 
inicrim  secundum  spiriium  viiaro  sternaro  in  requie, 


innntorum  ?  Patres  veelri  manna  manducaterunl^  et 
motiui  sunt;  non  quia  malum  erai  manna ,  sed  quia 
male  manducaverunt. 

Ilic  e$i  pani$  qui  de  etBlo  deeeendit.  Huoc  panem 
signsficavii  manna ;  bunc  autem  panem  significavit 
allare  Dei.  Sacramenta  illa  fuerunt  in  sigiiis  r  diverta 
sont  in  re,  quae  slgnificantur  paria  sunt.  Apostolom 
audi :  yolo  enim  voi,  loqoil,  ignorare^  fratre$,  quia 
patree  nostri  omnee  gub  nube  fuerunt^  et  omnes  per 
mm  iransieruni^  et  omiiei  tii  Motjse  baptizati  sunt 
in  vtube  et  in  mari,  el  omnes  eamdem  e$cam  epiritua" 
lem  nmnducarerHnt  (/  Cor.  x).  Spiritualem  ntique. 


nooeorporalcni.  Altcram  illi,  quia  manna,  nosaliud;  D  4"®  sanciorum  spiriius  suscipit.  Quod  autem  ad 


spifiiualeni  vero  eamdcm  quani  nos,  sed  patres  no- 
siri,  iion  paires  illoroin,  quibus  nos  similes  sumiis, 
non  qiiibus  illi  similes  fucruni.  Hic  est  ergo  panis  de 
cxlo  deu^pdens ;  nl  $i  quis  ex  ipso  manducaverit^  non 
moriatur.  Scd  quod  pertinci  ad  virtulem  sacramenli» 
non  quod  pertinet  ad  visibite  sacramenium  :  qoi 
niandueai  intus,  non  foris;  qui  roanducai^in  corde, 
non  qui^remit  dentc.  Ego  $um  pani$  vivus  qui  de 
cetlo  deseendi.  Idco  vivus,  quia  de  ccelo  dcscendi. 
De  coeio  descendit  ci  inanna;  sed  manna  umbra 
er.il9  isie  veriias  esi. 

Si  quis  mandiicaveril  ex  hoc  pane^  vivet  in  ailernum. 
Ei  panis  quem  ego  dabo^  caro  mea  esl^  pro  mundi  vila: 
Uuc  quaiido  [  F.  quoniodo]  caperei  caro,  quod  dixit 


corpus  atiinel,  nec  ejus  vita  xtema  fraudaiur,  sed 
in  resurrectione  moriuorum  novissimo  die  caro  re- 
suscitabliur. 

Caro  enim  mea^  iiiquil,  vere  est  cibus,  et  sangui$ 
meus  vere  e$t  potu$.  Curo  eniro  cibo  et  potu  id  appe- 
tant  bnmines,  ut  non  esuriant  neque  sitiant,  hoc 
veraciter  non  prapstal,  nisi  iste  cibus  et  poius,  qui 
eos  a  quibus  sumitur  imroortalcs  et  incorruptibiles 
facii,  id  est  ^ocietas  ipsa  sanctomm,  ubi  pax  erii, 
et  onitas  pleiia,  aiquc  perfecta ;  propterea  quippe» 
sicut  eiiam  hoc  anie  nos  iiiiellexerunt  bomlnes,  Do- 
minus  nosier  Jesus  Cbrislus  cnrpus  et  sanguinrm 
siium  in  eis  rebus  commendavii,  qux  ad  unoro  ali* 
qiiid  rediguntur  ex  multis  :  namque  aliud  io  uuoui 


7^5  BED^  VEiNEIWBILIS  OPP.  PAHS  II.  SECT.  f.  -  EXEGETICA  GENUINA.  7^4 

rtiis  ?  Duodeiiariiis  nunierus  sacralus  est.  Non  enlni  A  euro  ipsa  propinquitate  faMidierunt ;  Ideo  coatinuo 
quia  perlit  iiide  unus,   ideo  illius  numeri  bonor     evangelista  secutus  est : 


aderopiut  Cbt;  nain  in  locum  pereunlis  alius  sub- 
rogaius  ebl,  mansitque  numerus  consecratus,  nume- 
rps  dnodenariiis  :  quia  per  universum  orbero,  hoc 
est  per  quatuor  cardines  mundi  Trinitatem  fuerant 
annuniiaturi.  Ideo  quaierni  elecii  sunt,  ut  sancia 
Triniias  per  quatiior  paries  orhis  prxdicarelur.  Nam 
et  annus  duodenario  nignero  currit,  etordo  signo- 
rum  in  coelis,  pcr  qu«  sol  et  luna  cnrrere  noscuntur, 
duodenario  numero  distinguuntur.  Ideo  hoc  numero 
primos  praedicatores  Chrislus  direiit  in  mundum. 
Nec  numerus  Juda  pereunte  violatus  est,  sed  aiius 
ejus  loco  sabrogatiir.  De  cujus  DUineri  sacratissima 
signiticatione  ipse  Christus  in  Evangelio  ait,  de  ex- 


Neqw  enim  fratres  ejus  eredebant  in  eum.  Quare  in 
enm  non  credebaiit  ?  Quia  humanain  gloriam  requi- 
rebant,  dicentes  ad  eum  : 

Tranti  hinc  et  tade  in  Judcram^  ut  et  discipuii  tui 
videant  opera  lua,  Nemo  quippe  in  occulto  aliquid 
facit^  et  qucerit  ipse  palam  ene,  Si  hme  facit,  mani- 
festa  teipsum  mundo.  Nam  his  verbis  ostendiiur  glo- 
riam  iHius  carnaiiler  quxrere  eos,  quasi  dixis^ent, 
Facis  mirabilia,  sed  abscondite.  Trausi  in  Juda^am, 
ut  principatus  gentis,et  civitas  capiit  regni  videant 
niirabilia  lua.  liinotesce,  appare  omnibus,  ut  laudari 
possis  ab  oninibus.  Qutbus  ergo  ad  haec  Dooiinus 
Jesus  dicit : 


ci^Uissiina  sanciorum  gloria  :  Cum  autem  sederil  Fi   B     i/^yn  umpus  nondum  advenit  :  tempus  autem  ve- 


tius  hominis  in  sede  majestalis  sute^  udebiiis  et  vos 
super  sedes  duodecimf  judicantes  duodeeim  tribus  Is' 
rael  {Maith.  xix). 

CAPUT  Yll. 

Post  hac^  inqiiit,  ambulabal  Jesusin  Galilwam. 
Non  emm  volebat  in  Judccam  ambulare,  quia  quare- 
bant  eum  Judcei  interfieere.  Hoc  inflrmitatis  nostne 
pracbebat  exemplum,  non  ipse  perdiderat  potestatein, 
sed  nostram  consolabator  rragllitatero.  Futurum  eniro 
crat,  ut  dlxi,  at  aliqui  Odeles  ejus  absconderent  se, 
ne  a  persecutoribus  Invenirentur :  et  ne  illis  pro 
criniine  objiceretur  latibalum  ,  praecessit  iii  capiie, 
quod  in  membris  conflrmarctur.  Potuitenim  Cbri- 
stus  ambulare  in  Jadasamy  et  non  occidi,  qui  ait :  Po- 
testatem  habeo  penendi  anhnam  meamf  et  potestatem  ^ 
habeo  iterum  sumendi  eam  (Joan,  x).  Ilanc  poiesta- 
tem  ostendii,  dum  foluit,  dum  ad  vocem  illius  retro 
ceciderunt  qui  eum  cum  arrois  veneraut  apprelien- 
dere  (ioati.  xviii). 

Erat  autem  in  proximo  dies  fesiusJudaorum  Sceno- 
petfia.  Scenopegia  est  dies  festus  quo  Judaci  mense 
septimo  in  labernaculis  sub  ramis  arboram  habiiare 
diebus  seplem  jubebantur  (Levii,  xxiii),  ad  meino* 
riam  habitatioDis  illorum  in  ereino.  Isteeratdies 
fcstus  quem  Judaci  magna  solemnitate  celebrabant, 
velut  reminiscentet  beneflciorum  Dom\pi,  quieos 
ediixit  de  lerra  iOgypti.  Dics  fesius  Azjmoram  Ju- 
dacorum  dicitur  non  unus  dies,  sed  quotquot  illius 


strum  semper  est  paratum,  Apostolus  dicit :  Postquam 
venit  pleniiudotemporis.misil  Deus  Filittm(Gatat.  iv). 
Tcmpus  vero  gloriae  Christi  nondum  venit  cum  h.-i*c 
locutus  est.  Qiiid  illi  viden;ur  quaerere,  qul  ei  sua- 
debaiit  ire  in  Judacam,  mifacala  faeere,  mundo  in- 
Dotcscere?  Ne  latens,  ignobilis  putareiur.  Sed  llle 
voluit  altitudinem    bumilitatem   praecedere,  et  ad 
ipsam  celsitudinem  per  humilitatis  viam  pervenire. 
Tempii^  autem  vestrum,  id  est  mandi  gloria,  semper 
est  paratum  :  eritenim  leropus  glorias.  Qui  veoil  in 
humilitate,  veniet  inaltiiudiue.  Qni  veniljudicandos« 
veniet  judicaturus.  Qui  venit  occidi  a  mortait»  ve« 
niet  judicare  de  vivis  et  mortiiis. 

Vos  a^cendite  ad  diem  fesium  hunc,  Qiild  est  /hmc  T 
Ubi  g'oriam  hnmanain  qiijcritis.  Quid  est  hmn€T 
Ubi  extcndere  vuliis  cirnalia  gaudia,  aon  aeierua 
cogitare. 

Ego  non  ascendo  ad  diem  festum  hunc^  qnia  meum 
tempus  nondum  impletum  est,  In  diein  fesiam  glo- 
riam  vos  humanam  quaeritij ;  meum  vero  tempat,  id 
est  gloriai  meae,  nondum  venit.  Ipse  erit  dies  festus 
meus  iion  diebus  istis  percurrens  et  traiisiens»  ted 
manens  iii  aetenium.  Ipsa  eritfettivitas,gaudliim  siue 
flne,  aeternitas  sine  labe,  terenitts  sme  iiube. 

Ha!c  cum  dixisset,  ipse  mansit  in  GaliUea.  Ut  aU" 
tem  ascenderanl  fratres  ejus,  tunc  et  ipse  ascendit  ad 
diem  fesium,  non  manifesie,  sed  quasi  in  occuUo, 
ideo  non  ad  diem  festum   hunc,  quia  noD  gloriara 


fettivitatis  fuerunt,  quasi  unum  diem  festum  propter  |^  temporaliierquarrebat,  sed  aliquid  docere  talubriler, 

corrigere  hominet,  de  die  festo  aeterno  admonere» 
amorem  ab  boc  saeculo  avertere,  et  iii  Deum  con- 
vertert*.  Quid  est  auiem,  quasi  lateiiter  ascendit  ad 
dicm  ftstum ?  Non  vacat  et  huc  Domini  opus.  Nam 
omnes  dies  fesii  Judicorum  in  figura  fueruiil.  Ideo 
latenter  ascendebat  in  eis,  quia  Cbristut  latoit  in 
illis  :  populo  priori  occultus,  modo  vero  meliori  po- 
pulo  manifesius;  quia  quod  ille  populus  in  umbra 
agebat,  nos  jam  manifesta  luce  facimus.  Uode  licel 
iniclligere  vel  hanc  Domini  responsionem,  qua  ail : 
Ego  non  ascendo  ad  diem  festum  hunc,  ad  passioneffl 
illiiis  perlinere,  quia  Cbrisius  non  in  fesiivilate  tce- 
nopegiae,  sed  in  festivitate  Pascliali,qua  agnutoccidi 
toUbat ,  crucem  ascendit.  Judxi  autem  quxrebant 


uniut  festiviiatis  consuetudinem  nomlnare  solebanl. 

Dixerunt  ergo  ad  eum  fraires  ejus  :  Transi  hinc,  et 
tadeinJudceam,  Fratres  Domini  ufitatissimosanctae 
Scripnirae  more  consanguinei  sanctae  Mariae  semper 
virginis  diccbantur.  Nani  Abrabam  et  Loih,  et  Laban 
et  Jacob,  fratres  sunt  dicii,  c.im  esset  Laban  avun- 
culusJacob.CumergoaudieriiisfratresDominiyMaris 
cogiiateconsanguinilatero,  non  iterum  parientis  ullam 
progeiiiem.  Diximus  fratres  qui  fuerunt ,  audiamus 
quid  dixeruut :  rra//st  hinc,  et  vade  \n  Judaam, 

Vt  et  discipuli  lui  videant  opera  tua  quas  facis.  Ope- 
ra  Domini  discipulos  non  latebant,  sed  istos  latebant. 
Isti  enim  fratres,  id  esl  coiisanguiiiei,  Christum  con- 
fanguineum  habere  polucrunt  :  credcre  autem  in 


%r  IN  S.  JOANNIS  EVANCEUUM  EXPOSITIO.  n^ 

Spintui  &itquivwfical,  caro  non  prodestquidquam,  A      Sciebal  enim  ab  inilioJeiUs  qui  etsenl  er^dentes,  et 

quis  traditurus  csset  eum.  Nam  et  ibi  Judas  erai  iiilcr 


P:iuIo  aiile  dixit :  Nisi  mandncaveritis  cnrnem  Filii 
homuii$^  et  biberitis  ejus  sanguinem,  non  habebitis  vi- 
tam  in  vobis ;  el  inodo  dicil :  Caro  non  prodest  quid- 
quam,  id  est,  si  cariialiltir  vuUisinielligere  qu:vdico, 
€aro  non  prodest  quidquam ;  si  sic  carnaliler  intelligi- 
118,  manducandum  sicut  alium  cilHim,  sicut  carnes 
qiia  emuntur  in  macellis ,  S^piritus  enim  est ,  qui 
vtf i/icA/.  Per  spiritum  prodest  caro,  qu%  per  se  ipsnm 
non  protlesl;  qtiia  litlera  occidit,  Spiritus  autem  vivi" 
pcaf  {II  Cor,  in).  Nam  per  carnem  spirilus  aliquid 
pro  salute  nostra  egit :  caro  vas  fuit  quod  babebat , 
per  qoam  spiriius  salf avit  uos,  utens  organo  carnis 
aJI  salutem  bumani  generis,  quia  diabolus  utebaiur 
ierpente,  quasi  organo,  ad  subversionem  primi  pa 


eos  qui  scandalizaii  sunt,  quem  Cliristus  nec  siluit, 
nec  aperte  osiendit,  utomnes  limereni»  qunmvis 
unus  periret.  Sed  posteaquam  dixit  etdislinxitcre- 
denies  a  non  credeniibus,  expressit  causam  quarc 
non  credcbnnt. 

Propierea  dixi  vobis,  inqult,  quia  nemo  potest  r«- 
ttfre  ad  me,  nisi  fuerit  ei  Matum  a  Palre  meo.  Datur 
^nitn  a  Patre  crcdentibuf*  tides,  ul  neiiio  glorietur  iii 
fide  sua,  qu»  a  se  nou  est  quasi  propria,  seJ  a  Dco 
dala,  quasi  gralia. 

Ex  hoe  multi  discipuli  ejus  abierunt  retrOy  etjam 
non  eum  illo  ambulabant.  Abierunt  relro,  non  post 
Christum,  sed  posi  Sa'anam.  Isli  auiem  sic  redierunt 


KDtis  nostri  [Gen.  iii).  Spiritus  est,  qui  vivificat,  caro  ^  relro,  quomodo  pracisi  a  corpore  Christi,  nec  ultra 


emUm  non  prodest  quidquam.  Sicut  illi  iniellexerunt 
carnem,  non  sic  ego  do  ad  manducandum  meam  car- 
nem.  Proinde  : 

Verba,  inqnil,  quas  ego  locutus  $um  vobis,  $phritu$ 
M  vita  $unt,  Diximus  enim,  fratres,  boc  Domioum 
eommendasse  in  manducatione  caniis  suae,  et  po- 
latione  sanguinis  sui,  ut  in  illo  maneamus,  et  ipse 
in  nobis.  Manemus  aulem  in  illo,  cum  suinus  mem- 
Lra  ejus.  Manet  autem  ipse  in  nobis,  cum  sumus 
teoiplum  ejus.  Ut  autem  simiis  membra  ejus,  unitas 
tioi  compaginat.  Ut  compaginct  unitas,  quid  facit 
nisl  cbariias  ?  Cbaritas  Dei  unde  ?  Aposlolum  inler- 
roga*  Charitas^  inquit,  Dei  diffusa  est  in  cordibus  no'- 
$tri$  per  Spiritum  sanctum  qui  datus  est  nobis(Rom,  v). 


redeunies  ad  eum ,  qu:a  forle  ridelitcr  in  corpore 
ejus  non  faerunt :  et  hi  uon  pauci,  sed  mul  i.  Videa« 
mus  ergo  quid  ad   paucos  dixcrit  qui  remanserunt. 

Dixitcrgo  Jcsus  ad  duodecim :  Nuwqnidet  vos  vuttis 
abire?  Non  discessil  nec  Judas  :  sed  quare  manebai, 
Domino  jam  apparebat,  posiea  manifestatum  esl.  Re- 
spondit  Petrus  pro  omnibus,  unus  pro  multis,uiiiias 
pro  universis. 

Respondit  ergo  ei  Simon  Petrus  :  Domine,  ad  qnem 
ibimus?  Repellis  nos  a  tc  :  da  nobis  allerum  le.  Ad 
quem  ibimut  ^  si  a  le  recedimus?  Ad  quem  ibi- 
mus? 

Verba  vitas  mternm  kabts.  Videte  quemadmodum 
Petrus  dante  Domino,  recreante  Spiriiu  sancio  in- 


Ergo  spirilus  est   qui  vivifieat.  Spiritiis  enim  facit  ^  lellexit;   unde?  nlsi  quia  credidit  verba  vits  sRier- 


fiva  membra.  Nec  viva  membra  spiritus  facil,  nisi 
qua  in  corpore  quod  vegeiat  ipse  spiritus  invenit ; 
nam  spiritus  qui  esi  in  te,  o  bomo,  quo  constas  ut 
homo  siSy  nnnquid  vivincat  membruin  quod  separa- 
tam  invenerit  a  carne  tua?  Spiritum  tuum  dico  ani* 
nam  tuam.  Anima  tua  non  vivificat  nisi  membra  quae 
SQot  in  carne  lua.  Unum  si  tollas,  jam  ex  anima  tua 
non  vivificatur,  quia  unitati  corporis  lui  non  copula- 
tur.  Haecdicuntur  utamemus  unitatem,  et  limeamus 
separationem.  Nihil  enim  sic  debet  formidare  Chri- 
stianos,  quam  separari  a  corpore  Cbristi.  Si  enim 
separatur  a  corpore  Christi,  non  est  membrum  ejus : 
si  non  est  membrumejus,non  vegeiatur  spiritu  eju^t. 


nae.  Vitam  enim  aeiernam  babes  in  ministratione 
corporis  et  sanguinis  tui,  ct  nos  non  cognovimus  ei 
credimus,  sed  credimus  et  cognovimus.  Credidimus 
enim,  ul  cognosccremus.  Nam  si  prius  cognoscerc, 
et  deinde  credere  velleinos,  iiec  cognoscere  neccre- 
dere  valeremus.  Quid  crediiuus,  et  quid  cognovimus  ? 

Quia  tu  e$  Christu$  Fitiu$  Dei,  Id  est,  quia  ipsa 
viia  aeierna  es,  ct  non  das  in  carne  ct  sanguine  luo, 
nisi  quod  es. 

ne$pondit  Jesus,  Nonne  ego  vo$  duodecim  elcgi?  ei 
unu$  ex  vobi$  diabolusest.  Dicebat  autem  de  Jnda  Si- 
monis  Iscariota  :  hic  enim  erat  traditurus  eum^eum 
esset  unus  ex  duodecim.  Unus  ex  duodecim  erat,  non 


Quiiquis  autem,  Apostolus  inquit,  spiritum  Cbristi  ^  fide,  sed  numero;  non  veritate,  sed  simulatione.  Sed 

quomodo  inlelligendum  est,  Nonne  ego  vos  duodecim 
elegi,  dum  ille  unus  filius  diabolidicitur  esse?  nisi 
quia  aliler  electi  sunt  illi  undecim,  etalilerilleunus. 
Klecti  siint  illi  ut  manerent  in  Cliristo,  et  ut  sonus 
illorum  exirel  per  orbem  lerrarum  {Psat,  xv  ii). 
Electiis  csl  illeunus,ut  dispensatiodivinaj  miseri- 
cordis  in  saluiebumani  generis  implerelur  per  eum  : 
unde  bonitas  Dei  bene  uiebatur  malitia  illius  :  sicut 
in  venditioiie  Joseph  bcnc  usus  est  Dous  malitia  fra- 
triim  {Gen.  xxxvii),  ui  ex  opcre  maloillorum  boni- 
las  Dei  oslenderetur  in  salute  multorum.  Sic  malum 
Jiidae  in  bonum  versum  cst  noslrum.  Quud  facit  ma« 
lus  male  utendo  bonis  Oei,  sibi  nocct,  non  bonitatem 
Dei  dcsirucrc  poteril.  Quarc  duodcciin  elcgit  Chri^ 


nfinbabet,hicnonestejus.  Spiritus  ergo  est  qui  vivifi" 
eat,  caro  non  prodest  quidqnam,  Verba  quce  ego  tocu' 
lu$  $um  vobi$,  $piritus  et  vita  sunt,  Quid  est,  iptVt- 
tus  et  vita  sunt  ?  spirilualiier  intelligcnda  suni.  In« 
lellexistis  spiritualiter?  Spiritus  et  viia  sunt.  Intd- 
leiislis  carnaliier?  Etiain  sic  illa  spiritus  et  vita 
sunt,  sed  tibi  non  sunt,  o  bomo!  qui  spiriiuaiiicr  ea 
non  inlelligis,  nec  fide  ea  venemri  nosii. 

Sunt  enim  quidam  in  vobis  qui  non  credunt,  El  idi^o 
non  intellfgunt,  quia  non  credunt.  Propbeta  enim 
diiit,  Nisi  credideritiSf  non  inteltigetis  {Isaics  vi). 
Per  fiilenn  copulamur,  per  intellectum  vivincemiir. 
l^rius  credimus  per  fidem,  ut  sic  post  vivificcmurpcr 
intellccium. 


7^7 


BED.f:  VENlcnABlLIS  OPP.  PARS  H.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  CENIJINA. 


728 


galur,opus  esi  nobis  ipso  Doinino  nosiro  exposiiore  A  nentes  ad  corpus  Clirisii,  ne  indncamnr  ib  laqueum 


ut  indicet  nobis  utrum  revera  ad  credere  pertineai 
facere  voluntatem  Patris  ejus,  Quis  nesciat  lioc  esse 
facere  volunlatem  Dei,opernri  opus  ejus,  id  csl  quod 
illi  placetf  Ipse  enim  Dominus  aperle  alio  loco  dicit : 
IIoc  eit  opus  /)ei,  ut  credatis  in  eum  quem  ille  misit 
(Joan,  yi).  |}t  crcdalis  in  eum  :  non,  ut  credalis  ei. 
Non  autcm  conlinuo,  qui  credit  ei,  credil  in  eum  ; 
nam  et  dxinones  crodebant  ei ,  ei  non  credebant  in 
eum  [Matlh.  xvii;  Jacob.  u;  Rom,  iv).  Rursuseliam 
de  apostolis  ipsius  possumus  dicere,  CredimusPaulo; 
sed  non,  Credimus  in  Paulum;  Credimus  Petro,  scd 
non,  Credimus  in  Petrum.Credenti  in  eum  qui  justi- 
ficat,  deputalur  Gdes  ejus  ad  justiliam.  Quid  est  ergo 
credcre  in  eum?  Credcndo  amare,  credeiido  diligere, 


Anlicbrisli,  non  quxramus  gloriam  nostram.  Sti  si 
ille  quaesivit  gloriara  ejus  qiii  eum  misit,  quanto 
magis  nos  ejus  qui  nos  fecit?  Scquilur  : 

Nonne  Moytes,  inquit,  [dedil  volns  legem^  et  nemo 
exvobis  facil  legeml  Qnid  me  quaritisinter/icere?  Ideo 
enim  quaerilis  interHcere,  quia  nemo  ex  vobis  facit 
tegem.  Nam  si  legem  fecisseiis,  in  ipsis  lilteris  Cbri- 
8tum  agnnscereiis,  ei  prxsentem  non  occideretis,  et 
illi  responderunt.  Respondit  enim  turba.  Respondit 
quasi  turba,  non  peninentia  ad  ordinem,  sed  ad 
perlurbationem.  Deniquc  turba  turbata  vide  quid 
rcsponderit. 

Dcemonium  habes:quis  te  qncerlt occiderel  Quasi  non 
fuerit  pcjus   dicere,   dcemonium  habes,  quam  euui 


credendo  ad  eum  ire,  ct  ejus  membris  incorporari.  ^  occidcre.  £i  quippe  dictum  esi  quod  dxmonium  ba- 


Ipsa  est  ergo  fides  quam  de  nobis  exigit  Deos,  quac 
per  dilectionem  operatur  (Galat.  v).  Si  intelligis 
verba  Dci,  inicllige  quia  Christus  Filius  est  Dei,  et 
doctrina  Pairis  :  non  est  ex  seipso,  non  ex  nibilo, 
t  on  ex  aliis  subsistentibus,  sed  ex  Patre  lantum,  in 
Patre  manens,  aequalis  Pairt. 

Qui  a  semetipso  loquitury  gloriam  propriam  qucerit. 
lioc  erit  qiii  vocatur  Anticliristus,  extoUens  se,  sicut 
Apostolus  dicil,  super  omne  quod  dicitur  Deus^  et  quod 
eolitur  (II  Thess,  ii).  Ipsum  quippe  annuniians  Do- 
ininus  gloriam  suam  qussiturum,  non  gloriam  Pa- 
f  ris,  ait  ad  Jud.ncos  :  Ego  veni  in  nomine  Patris  mei^ 
et  non  suscepistis  me  :  alius  veniet  in  nomine  siio,  et 


bebat  qui  dxmoncs  expellebat.  Quid  possit  aliud 
dicere  lurba  turbulenla?  quid  possit  aliud  oiere 
coenum  commotum,  nisi  putidum?  Turba  turbata 
est.  Unde?  a  veritate.  Turbam  lippitudinis  lurbilvit 
clnritas  lucis.  Oculi  autem  non  babentes  snnitatem, 
non  possunt  ferre  luminis  clarilalem.  Dominus  au- 
lem  r.on  plane  turbaiur,  sed  in  sua  vei  iiale  tran- 
quillus,  non  reddidit  malum  pro  malo,  nec  maledictum 
pro  maledicto  :  quibus  si  diceret,  Dxmonium  voslia- 
bctis  :  verum  dicerct.  Nam  unde  hoc  illi  dicerentde 
veritate,  Dwmonium  habes^  nisi  cos  diaboli  falsitas 
iriilaret?  Quid  crgo  responderit  tranquillus,  audia- 
miis,  et  tranquille  vivamus. 


hunc  suscipietis   (Joan,  v).    Significavit  eos  Anii-  p      Vnum  opus  feci^  el  omnes  miramini.  Tanqnam  di- 

_|         «       t.,-,1,     ^..» —»_...__  _         ^       •  I  •  •        •  •  ^^      A<k..<k  /\       ZA      r»'  ^.^^l^  ^       ^  _^^  •    1  <*       *      •  • 


cbristum  suscepturos,  qui  gloriam  nomiuis  sui  qux* 
fiiturus  est,  inflatiis,  non  solidus,  et  ideo  non  stabi- 
lis,  sed  uiique  ruiuosus.  Dominus  autem  noster  Jesus 
Chrlslus  magnum  cxemplum  nobis  prxbuil  bumili- 
latis.  Nempe  xqualis  est  Patri.  Nempe  in  principio 
erat  Verbunif  et  Verbum  erat  apud  Deuniy  et  Deus  erat 
Verbum.  Ncinpe  ipse  dixit,  et  verissime  dixil  :  Tanio 
tempore  vobiscum  sum^  et  non  cognovistis  me?  Phi- 
iippe^  qui  me  videt^  videt  et  Patrem  (Joan,  xiv).  Nempe 
ipsc  dixit,  et  vcrissime  dixit :  Ego  et  Pater  unum 
sumus  (Joan,  x).  Si  ergo  cum  Paire  unum,  aequalis 
VxTi,  Deus  de  Deo,  Deus  apnd  Deum  coxternus, 
fmmortalis,  pariter  incommulabilis,  pariter  sine 
tempore,  pariter  creaior,  dispcnsator   lemporum  : 


cen$,  Quid  si  omnin  opcra  mea  vidcrelis?  Ip^ias 
enim  opera  erant  qiix  in  mundo  videbant;  et  ipsum 
qui  fecil  oinnia,  non  videbani.  Fecit  uiiam  rem,  et 
turbati  sunl,  quia  salvum  fecil  bominem  inSabbato: 
non  intelligenles  Dominum  esse  Sabbati,  Filium 
houiinis,  qui  Sabbatum  propter  hominem  constituit, 
non  bominem  propter  Sabbatum.  Nec  Sabbatum 
destruxit,  qui  sanum  fecit  hominem  in  Sabbalo,  quia 
ad  saluiem  bominum  hominibus  Sabbati  cuslodia 
data  est. 

Propterea  Moyses  dedit  vobis  circumcisionem.  Bene 
factum  est  ul  accipcretis  circumcisionem  a  Moyse. 
^Non  quia  ex  Moyse  est^  sed  ex  patribus,  Abraham 
quippe  primus  accepit  circumcisionem  a  Domino. 


f amen  quia  venit  in  tempore^  et  formam  servi  accepit^  d     Et  in  Sabbato  circumciditis,  Convincil  vos  Moyses 


ft  habitu  inventus  est  ut  homo  (Philipp,  ii),  quxrit 
gloriam  Patris,  non  siiam;  quid  tu,  homo,  facere  de- 
bes,  qui  quando  aliquid  boni  facis,  gloriam  tuam 
quaeris  :  quando  autem  aliquid  mati  facis,  Deo  ca- 
lumniam  meditaris?Intende  tibi,  creatura  es.  Agiiosce 
Creatorem,  servus  es.  Ne  contemnas  Deum,  adopta- 
lus  es,  sed  non  meriiis  tuis.  Qusere  gloriam  ejus  a 
quo  habes  banc  gratiaro  homo  adoptatus,  ciijus  glo- 
riain  quaesivit  qui  est  ab  illo  unicus  natus. 

Qm  autem  quoerit  gloriam  ejus  qui  misit  ittum,  tilc 
verax  est^  et  injuslitia  in  ilto  non  est,  In  Anticbristo 
.lutem  injusiitia  est,  et  verax  non  est,  quia  gloriam 
suam  quxsiturus  est,  non  ejus  a  quo  missus  est.  Ndn 
est  missus,  sed  venit  permissus.  Omnes  ergo  oerti- 


in  lege.  Accepistis  ut  circumcidatis  octavo  die,acce- 
pisiis  in  lege  ui  vacetis  sepiimo  die  (Levit.  xii).  Si 
ociavus  dies  illius  qui  natus  est,  occurrerit  ad  diem 
seplimum  Sabbati,  quid  facietis?  Yacabilis,  utser- 
veiis  Sabbatum,  an  circumcidetis,  ut  impleaiis  Sa« 
cramenlum  diei  octavi?  Sed  uovi,  inquit,  quid  faci- 
tis.  Circumciditis  homincm.  Quare?  quia  circurocisio 
pertinei  ad  aliquod  signum  saluiis,  et  non  debent 
homines  Sabbato  vacare  a  saluie.  Ergo  nec  mibi 
irascamini,  quia  salvum  feci  lotum  homiuem  in  Sab- 
balo. 

Si  circumcisionem^  inquit,aeceptl  homo  in  Sabbato^ 
ut  non  iotvatur  tcx  Moysi.  Aliquid  eniro  per  Moysea 
in  illa  consiilutione  circumcisionis  salnbriler  insti- 


729  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  73O 

tatum  esl,  milii  opcranli  salulem  in  Sabbato,  quare  A  palam  loquvur,  et  niliH  ilti  dicunt.  Num  vere  cogno- 


intfignafnini  ?  Fortc  enim  i!la  circumcisio  ipsum  Do- 
minum  signiHcabat,  cui  isti  curanti  et  sanaoti  indi* 
gnabantur.  Jussa  csl  cnim  adhiberi  octava  dic.  Et 
quid  est  circumcisio,  nisi  carnis  exspolialio  ?  Signi- 
ficat  ergo  isla  circumcisio  exspoliationem  a  corde 
cupiditatum  carnaliiim.  Non  ergo  sine  causa  dala 
est,  et  in  eo  membro  Geri  jussa,  quoniam  per  iliud 
roembrum  procrealur  creatura  mortalium  :  El  per 
vnnm  hominem  mors^  $icut  per  unum  hominem  retur- 
rectio  mortuorum;  et  per  unum  hominem  peccatum 
imravit  in  mundum,  el  per  peccatum  mor$.  bteo  quis- 
qne  cum  pracputio  nascilur,  quia  omnis  liomo  cum 
vltio  propaginis  nascitur;  et  non  mundat  Deus  sive 


verunt  principes  quia  hic  e$t  Clirihtus?  Qui  noverant 
qna  savitia  quarebatur,  mirabantur  qua  potentia 
non  tcnebaiur.  Unde  non  planc  inielligentes  illius 
poicnliam,  putaverunl  esse  principum  scienliim, 
quod  ipsi  cognoverant  eumdem  essc  Christum,  cl 
ideo  pepercerunt  ei,  quo  ttmpore  occideudum  quae- 
sicrunl.  Deinde  ilii  ipsi  apud  seipsos  qui  dixerinl : 
Numquid  cognoverunt  principes  quia  hic  est  Chriitu$? 
fecerunl  gihi  quaestionem,  qua  eis  viJerelur  non 
esse  Christum.  Adjungenles  enim  dixerunt  : 

Sed  istum  novimus  nnde  $it  :  C/nistus  auteni  cum 
venerit^  nemo  scit  unde  sit,  Quid  esi  quod  dixcrunt 
Judai,  Chrislus  cum  venerit,    nemo  scit    unde  sit 


a  vitio  cum  quo  nascimur,  sivc  a  vitiis  quse  male  p  {Matth,  11),  dum  Herode  iutcrrogante  locuui  nativi- 
vivendo  addimus,  nisi  per  cultellum  petrinum,  Id      ^lis^jusydemonstraverunijuxtapropheliam  Micheae 

propheia  {Michew  v),  et  ex  hoc  cerium  est  locum 
nativitatis  illius  eos  nosse?  Sed  considerandum  est 
quid  se  nosse  puiarcnt,  et  qiiid  non  se  scire  dlxe- 
ninl.  Locuin  enim  nalivitatis  illius  sciebant  per  pro- 
phetarum  dicla,  sed  divinnm  ejus  nativilatem,  qua 
cx  Deo  Patre  aiternaliter  nalus  cst,  propter  impicla- 
tem  cordis  sui  ncsciebani,  Isaia  dicciitc  :  Genera- 
tionem  ejus  quis  enarrabit  {Isa,  liii)?  Den i que  et 
ipse  Dominus  ad  utrumque  respondit,  et  de  huma- 
nilatis  rragiliiate,  et  de  divinitatis  majestate  dicens  : 

Ctamabat  ergo  docens  in  templo  Jesus ;  Et  me  scrtis^ 
et  unde  sim  scitis.  Recte  ergo  dixit,  Et  me  nosils,  el 
unde  sim  scitis,  idest,  secundum  carnem  nativita- 


esl»  Dominum  nostrum  Jesum  Christum.  Petra  euim 
eratChristus.  Culiellis  enim  petriniscircumcidebant, 
et  petrae  nomine  Chrisium  figurabani,  et  pr.neseniem 
non  agnoscebani,  sed  insuper  occidere  cupiebant. 
Quod  vero  circumciditis  hominem  In  Sabbato,  in- 
teUigile  hoc  signincari  opus  bonum. 

Quod  ego  feci  totum  hominem  salvum  in  Sahbato, 
Quia  et  curatus  est,  ut  sanus  esset  in  corporc ;  et 
credidit,  ut  sanus  esset  in  anima. 

I9oHte  judicare  personaliter^  sed  rectum  judicium 
judieate.HuUl  est  boc?  nisi  qnia  si  per  legem  Moysi 
circumciditis  Sabbato,  non  irascimini  Moysi;etquia 
ego  die  Sabbati  salvum  fcci  hominem,  irascimini 


nihi  :  personalitcr  judicalis,  veritatem  attcndlte,  ei  C  tem  meam  noslis.et  nobilitaiem  parenlum  meorum. 


Jufttum  jndicium  judicatc.  Si  secundum  verltatem 
judicatis,  neque  Moyscn  neque  me  condemnabitis ; 
et  verltate  cognita,  me  cognoscctis,  quia  ego  sum 
weritas.  Hoc  vitium,  fratrcs,  quod  Dominus  nolavit 
lioc  loco,  evaderc  in  hoc  sx»culo,  magni  laboris  est, 
non  personaliter  judicare,  scd  rectum  judicium  re- 
tinere.  Adraonuli  quidem  Dominus  JuJajos,  seJmo- 
nuit  nos.  lHos  convicit,  nos  inslruxil.  lilos  redarguii, 
nos  exacuii.  Non  putemus  hoc  nobis  ideo  non  dictum, 
quia  tonc  ibl  non  fuimus.  Nos  itaque  sic  audiamus 
Evangelium,  quasi  praesentcm  Dominum  :  ne  dica- 
mua,  0  ilii  felices,  qui  eum  videre  potueruntl  Multi 
ineis  qni  vidcrunt  euin  carnaliter,  occiderunt :  multi 


et  eiBgiem  vultus  niel  noslis.  Secundum  divlnltatem 
aulem  non  nosiis. 

Quia  a  me  ipso  non  veni.sed  est  verus  qui  me  misit^ 
quem  nesciiis.  Sed  ut  cum  sciatis,  credite  in  euin 
quem  misil;  etsciatisquod  nemo  Deumvidit  unquam 
nisi  unigenitus  Fitius,  qui  est  in  sinu  Patris,  ipse 
enarravii  (Joan.  1) ;  et,  Patrem  nemo  cognovit  nisi 
FiliuSf  et  cui  votuerit  Fiiius  revetare  (Luc.  x).  Deni- 
que  cum  dixisset :  Sed  est  verus  qui  misit  me^  quem 
vos  nescitis  :  ut  osienderei  eis  unde  possent  sclre 
qtiod  ncsclebant,  subjecit : 

Ego  scio  eum,  Ergo  a  me  qua*rite  ut  sciatis  eum. 
Quare  autem  scio  eum  ?  quia  ab  Ipso  sum,  et  ipse 


autem  in  nobisqui  non  viderunt,  crediderunt.  Quis  ])  nie  misil.  Magnifice  utrumque  monstravit.  Ab  ipso. 


#8t  qui  non  judicat  personalitcr,  nisi  qui  aequaliter 
diligit?  Qui  xqualiter  omnes  diligit,  aequaliter  de 
omnibus  judicat.  Nec  hoc  dictum  putemus  de  illis 
qno8  pro  honore  graduum  diverso  modo  honoramus, 
aed  de  illis  quorum  causas  dijudicare  jubcmur.  Do- 
ninus  igitur  Jesus  non  manifeste,  sed  occulte  as- 
cendlt  ad  diem  festum,  non  quia  timebat  ne  tene- 
Tctur»  cujus  potestas  erat  ut  non  teneretur,  sed  ut 
significarct  etlam  in  ipso  die  festo  qui  cclcbrabatur 
a  Judaeis,  occuhari,  et  clausum  csse  mysierlnm ; 
aed  mox  apparuit  potcstas,  quae  putabalur  limidi- 
ta3.  Loquebatur  cnim  paiam  in  die  feslo,  ita  ut 
ni'rarenlur  turbae,  et  diceient  quod  audivimus,  cum 
lectio  legeretur, 

Nonne  hic  esl  qnem  quccrebanl  interficcre?  ct  ccce 


Inqnit,  sum  :  quia  filius  de  patre ;  et  quidquid  cst 
filius,  de  illo  est,  cujus  est  filius.  Idco  Dominum  Je* 
sum  dicimus  Deum  de  Deo  :  Patrem  non  dicimus 
Deum  de  Deo,  sed  tanium  Deum  ;  et  dicimus  Doini- 
num  Jcsum  lumen  de  lumine,  Patrcm  non  dicimus 
lumen  de  lumine,  sed  lantum  lumen.  Ad  hoc  ergo 
pertinet  quod  dixit :  Ab  eosum,  quod  autem  videtis 
roe  in  carne,  ipse  me  misit.  Ubi  audis,  Ipse  me 
misit,  noli  Intelligere  naturas  dissimilitudinem,  scd 
generantis  auctoritatem. 

Quwrebant  ergo  eum  a^rprehendere^  et  nemomisitin 
ittum  manus,  quia  nondum  venerat  hora  eju^  Iloc  est, 
quia  nolebat.  Qui  enim  voluntate  natus  est,  volun- 
tate  ei  passusest.  Sicut  horain  prsevideratnaiivitatlv 
stix,  iia  horam  pricdestinavitpassionlssuac.SI  hora 


751  BEDiE  VENEKABILIS  UPP.  PAUS  H.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  751 

morlis  nofttrs,  illius  voluntait :  quanlo  magis  liora  A  ciurus  gentcs  quae  fidero  accepisscnt  [F.  aceipereni]. 


passionis  suae  in  arbitrioToluntaiis  suae  venit  ?  Magna 
igiiurmisericordia  Domini  nostriJesuCbristiJacium 
esse  eum  propter  nos  in  tempore,  per  quem  facia 
sunt  tempora.  Factum  esse  inier  omnia,  per  quem 
facta  sunt  omnia  :  factum  esse  quod  recii.  Faclus 
est  quod  fccerai.  Factus  est  enim  homo,  qui  bomi- 
nero  fecerat  :  ne  periret  quod  fecerat.  Secundum 
Lanc  dispensationem  jara  Yenerat  bora  natifitatis, 
et  natus  erat ;  sed  nondum  venerat  liora  passionis  : 
ideo  nondum  passus  est,  quia  necdum  venerat  bora 
in  qua  patl  voluisset.  IJco  in  cruce  legiiur  eum  dixis- 
se,  cum  omnia  perfecia  fuerunt  secundum  Scriptu- 
ras  Proplietarum ,  Consummalum  esi;  el  inelimUQ 
eapite  tradidit  spiritum  (Joan.   xix).    Dum  vero  vo- 


gentes  quas  Judsei  spreverunt,  qui  verum  ncsci^iitef 
prophetaverunt,  quia  ignoraverantCiirisium  dicentea: 
El  ubi  ego  tum^vos  non  potestis  venire.  Quare  nonps* 
teslis  venire  ?  quia  non  vuliis  credere.  Quid  estqvod 
dixil  :  Vbi  sum  egof  nisi,  in  sinu  Patris ,  conteropi- 
ternus  l^atri  sum.  In  terra  loquebafur,  sed  in  Patris 
tinu  se  esse  monstrabat.  Inter  caeleras  dispensaiioaes 
Domini  nostri,  et  doctrinas  salutis  nosirae,  et  dubiu- 
tiones  Judxorum  de  Domino  Jesu  Cbrisio  quae  dixlt 
(sie)^  quibus  alii  confunderentur ,  alii  doccronuir  » 
novissimo  fesiivitatis  illius  die  (tunc  enim  isU  age- 
bantur)  quae  appeliaiur  scenopegia  ,  id  est,  taberna- 
culorum  conslruciio,  de  qua  festivitate  jam  roemitiit 
cbariias  vestra  fuisse  disertum,  vocat  Dominus  Chri- 


luit,  consummau  fuerunt  quat  de  eo  scripu  tunl;  el  B  tUis,  el  hoc  non  utcunque  loquendo,  sed  claroando 


consummaiis  omnibus,  potestate  propria  emitil  tpi* 
rltiim. 

De  turba  autem  multi  crediderunt  in  eum.  Httmiles 
et  paupcres  saWos  faciebat  Dominus  (P$aL  xxxiii)  : 
priiicipes  insaniebant,  et  ideo  medicum  non  solum 
non  agnoscebant,  sed  etiam  occidere  cupiebant.  Erat 
qnaednin  turba,  quae  suaro  aegritudlnem  cito  vidit,  el 
illius  medicinam  sine  dilatione  cognovii,  quae  com- 
mota  miraculis  credidit,  principibus  in  Infldeliiate 
maneniibus.  Ideo  audita  multitudinis  fide  murmu- 
rabant,  quia  Cbrisius  glorilicabatur ;  et  cito  miserunt 


ut  qui  sitit,  veniat  ad  eum.  Sitimus?  veniamus, 
noii  pedibus ,  sed  afleclibus  :  ne  migrando»  sed 
sniando  veniamus;  quamquam  inieriorein  homiiicm 
et  qui  amat,  migrai ;  et  aliud  ebl  migrare  corpore, 
aliud  corde.  Migrat  corpore,  qui  motu  corporis  mu- 
lat  locum  :  migrat  corde,  qui  motu  cordis  muUt  af- 
fcctom.  Si  aliud  amas,  aliud  amabas,  non  ibi  et  ubl^ 
eras.  Clamabat  ergo  nobis  Dominus  :  subat  enim,  et 
claniabat  : 

Si  quis  sitit ,  veniat  ad  me ,  et  bibat.  Qui  eredit  f» 
me,  sicut  dicil  Scriptura^  flumina  de  ventre  ejus  fluetU 
aqu(B  vir(H.  Quid  boc  csset ,  quando  evangelisu  ex- 
posuit ,  immorari  non  debemus.   Unde  euim  dixerit 


ministros  ut  eum  comprehenderent :  quem  appre- 

hendere  non  potuerunt,  adbuc  nolentem  ul  eompre- 

henderetur ;  sed  audierunt  docenlem,  qui  veneranl  p  ^***^'""*  •  ^'  ^«'«  «'"' .  »«'"'«'  ^^  ^ .  *'  «^«;  «r 

apprehendere.  Q*"  ^^^^^  "»  "«^»  pumina  de  ventre  ejits  fluent  aqmi 

Dixit  ergo  Jesus :  Adhuc  modieum  tempus  vobiscum 


sum.  Quod  modo  vuliis  facere,  faciuri  estis,  sed  non 
modo.  Quod  modo  nolo,  quare  adhuc  modo  nolut 
quia  adhuc  modicum  lempus  vobiscum  suni. 

Et  tunc  vado  ad  eum  qui  misit  me.  Implere  debeo 
dispensaiionem  meam,  et  sicpervenire  ad  passionem 
me;im. 

Quaretis  me,  et  non  invenietis  :  et  ubi  sum  ego,  vos 
non  polestis  venire.  Uic  jam  resurrectionem  suam 
pr^dixit.  Noluerunt  enim  agnoscere  praesentem,  et 


vivce  :  consequenier  exposuitevangelista,  dicens  ' 

Boc  autem  dixit  de  Spiritu  quem  accepturi  ermt 
credentes  in  eum.  Iloc  Unlum  sciarous ,  quia  de  cha- 
ritaie  hoc  claroabat  Dominus  Jesus.  Clamat  ergo,  el 
dlcit  ut  veniamus,  ei  bibamus,  si  intus  sitiamai, 
quia  cum  biberimus ,  flumina  aquac  vivae  flaent  de 
ventre  nostro.  \enter  Interioris  homlnis ,  conscien- 
tia  cordis  ejus.  Bibito  ergo  isto  liquore »  revivlseit 
purgata  conscientia ;  et  bauriens  fontem  babebil : 
ipsa  eiiam  fons  erit.  Quid  est  fons ,  vel  quid  esl  flu« 
vius,  qui  manal  de  venire  homiiiis?  Benevoieotia , 
qua  vult  consulere  proximo.  Si  enim  putei  quia  quod 
sibi  bibit,  sufficit,  arescit ,  et  non  fluil  aqua  viva  de 


posiea  quaesierunt,  cum  viderent  multiiudinem  jam 

credeniem.  Magna  enim  signa  facu  suni,  el  jam  Do- 

minus  resurrexit,  et  ascendit  in  coelum  :  tunc  per 

discipulos  facla  sunt  magna,  sed  itle  per  illos  fecit  D  ]^^^^^  ®^"^*  ^*  *"^®™  proximo  fesiinat  consulere , 

qui  et  per  seipsum.  Ipse  quippe  illis  dixeral  :  Sine      *^^^  "®"  siccatur ,  quia  manat.  Videamus  quidnam 

me  nihit  potestis  faeere  (Joan.  xv).  Quare  non  polue- 

runt  venire?  quia  noluerunt  credere  :  quia  nullus 

sine  fide  salvari  poiest. 

Dixerunt  ergo  Judmi ,  non  ad  ipsum,  sed  ad 
semeiiptos  :  Quo  hic  iturus  est,  quia  non  inveniemus 
eum?  Numquidin  dispersionem  gentium  iturus  est, 
et  docturus  gentes?  Non  enim  sciebant  quod  dixe- 
runt :  sed  quia  ille  voluit,  prophetaveruni.  Iiurus 
eiiim  erai  Dominus  ad  genies,  non  praesenlia  cor- 
poris  sni,  sed  poiesiate  diviua  in  discipulis  suis,  de 
quibus  dixit  propheta  :  Quam  pulchri  sunl  pcdes  evan- 
gelizantium  pacem,  evangeiizantium  bona  (hai.  lii)  !  In 
his  pcdibus  Cbrisius  iturus  crai  ad  gculcs,  cl  eas  do- 


sit  quod  bibunt  qui  credunt  in  Deum  :  quia  utiqoe  si 
Christiani  sumus,  et  crediraus,  bibimus ;  el  unus- 
qiiisque  in  se  debet  cngnoscere  si  bibit :  ut  si  bibii, 
fl:iai  ex  eo  quod  bibil.  Non  enim  nos  deseret  fons,  si 
non  deseramus  foiitem.  Eiposuil  evangellsu ,  eL 
dixit  unde  Dominus  claroasset,  ad  qualem  polum  in-^ 
vitasset ,  quid  bibeniibus  propinassel »  dicens :  Ho^ 
autem  dicebat  de  Spiritu  qmm  accepturi  erasU  creHm^ 
tes  in  eum. 

Nondum  enim    erat  Spiritus  dalus ,  quia   Jesum 
nondum  fuerat  giorificatus.  Quero  dicit  Spiriturn,  nisi 
sanctum  ?  Spirilum  nainque  unusquisque  bomo  ha- 
bct  iu  se,  proprium  spiritum  ,  id  est,  animum.  Ani* 


733  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUH  EXPOSITIO.  15i 

euim  cujnsqne,  ejut  est  spirilus,  ile  quo  dicii  A  illa  niliil  proderit  quidquid  Iiibere  potnerit  bomo  : 

dcqna  bcatus  Jacobusipottolusiit:  Otii  auiem  ofen' 
derit  in  uno,  faclui  eU  ommnm  rent  {Jacob.  ii).  De  kie 
ctiam  ipsa  Ventas  ait :  In  hoc  enim  cognoicent  om" 
nes,  quia  mei  diicipuli  Oitis^  si  dileclionem  habueritis 
ad  invicem  {Joan»  iiii).  Cum  ergo  baec  loqoebatur 
Ghrislus  in  die  novissimo  festivitatis ,  qu»  modo 
proposuimus,  et  ut  potalmus  tractavimus,  nata  est 
de  iUo  iu  turba  dissensio,  aliis  puiantlbus  qnod  ipse 
esset  Gbristus,  aliis  diccntibus,  quia  de  Galilma  non 
exsurgel  Christus,  Qui  vero  missi  fueraiit  ut  eum  te- 
nerent,  redierunt  immunes  a  crimine,  et  pleui  ad- 
mlralionis.  Nain  el  lestiroonium  perhibueruntdivina 
doctrlnse  ejus,  cum  diccrent  ii  a  quibus  missi  erant : 

N»  •»«  ,  ..w..  ~ -r r     r  ttuare  tton  adduxistis  eumf  Responderunt  enini, 

habuerunt,  qoi  Ghristum  veniurum  praenuntiaveroDt.  B  nanqoam  le  aodisse  bominem  sic  locutum.  Non 

eiiim  quliquam  sic  loquitur  bomo  :  ille  auiem  sic 
locotos  esl,  quia  Deus  eral  et  homo ;  lamen  Phari- 
•bI,  tesiirooniom  eorum  repellentes,  dixeront  eis  : 
Numquid  et  vos  seducii  estis?  Videmus  enim  dele- 
clalos  voB  esse  sermonibus  illius. 

Numquid  aliquis  de  principibus  credidit  in  enm,  aut 
ex  Phariimsf  Sed  turba  hwe  qute  non  novit  legemt 
maledicti  sunt.  Qui  non  noverant  legem,  ipsi  crede- 
bant  in  eom ;  et  eum  qui  mlseral  legem  contemne- 
banl  qui  docebant  legem,  ut  impleretur  quod  dixe* 

ral  Ipse  Domlnus  :  Eqo  veni  ut  non  videniei  videantf 
et  videntes  caici  fiant  {Marc.  iv).  Gaeci  enim  facti  «unl 

Pharisxi  doctorea ,  illuminaii  sunt  populi  legem  ne- 

scientes,  et  in  auctorem  legis  credentes.  Nicodemua 


Panlos  aposlolus  :  Qifif  «iifin  scit  hominum  quas  suni 
Amifiil,  iilsi  spiritus  hominis  qui  tit  ipso  est  (I  Cor.  ii)? 
8ed  qnld  est  qood  ait :  Nondum  enim  erat  Spiritus 
4Mim$f  quiaJesus  mondumerat  glorificatusf  Numquid 
Mn  Spiritus  fuit  in  sanctis  Dei  prophetis  el  patriar- 
chiSy  qoi  miilta  per  Spiritum  sanctum  futura  prae* 
dlierunt?  Igitur  et  Elizabetb  legiiur  Spiritu  sancio 
repleta  esse,  el  de  Zacharia  similitcr,  dicente  evan« 
gellste  :  Et  Zaeharias  pater  ejus  repletus  est  Spiritu 
sancto^  et  prophetavii,  dicens  {Luc.  i).  Quid  est  quod 
dicil  :  Spiritus  sanctus  necdum  fuerat  datuif  Mulla 
enim  indicia  prxcedentis  Spirilus  sancti  habemos, 
anteqnaro  Doroiiius  g'orificaretur  rcsurrectione  car- 
bIs  %um  ;  non  enim  alium  spiritum  etiam  propbettt 


Sed  roodus  quidam  foturus  e^t  donationis  hojos» 
quloranino  antea  non  apparoerai.  De  ipso  bicdid* 
i«r  :  nosquam  enlm  legimus  antea  congregalos  ho- 
inines  accepto  Spirltu  sancio  lingoia  omnium  gen- 
liom  locutos  fuisse  (Actor.  ii).  Post  resurreclionem 
aotem  soam  primuro,  quando  apparoit  discipulis 
suis ,  dixit  illis  :  Accipite  Spiritum  sanctum.  De  boc 
ergo  diclum  est  :  Nondum  erat  Spiritus  datus ,  quia 
Jesua  nondum  erat  glorificalus ;  et  inflavit  in  faciem 
aormm  {Joan.  xx) ,  quo  flatu  primum  bominem  quem 
fedi,  vlvificavit,  et  de  limo  erexil :  quo  flato  animam 
membrls  ejus  dedit  (Gen.  ii).  Sigiiificana  eiiini  euro- 
dem  eaae  Spiritum  qiiem  insurflavit  in  faciem  eo- 

mm,  ul  alntoexsurgerent,  et  luieis  opcribos  renon-      _ _, ^ 

liareHt,  tunc  primuni  po4  resurrectionem  suam  Do-  ^  lamen  unus  ex  Pbarisaeis ,  qui  ad  Dominum  nocie 


minos  (quam  dicit  E\angeli»ta  {Joan.ix),  glorifica- 
Hanem)  dedit  discipuiis  suis  Spiriium  saiictum,  dein- 
de  commoratiis  cum  eis  quadraginta  diebus ,  oi  liber 
Actoiim  aposlo'onim  demonstrat,  ipsis  videniibos, 
ei  videndo  deducenlibus,  ascendit  in  cosluin  {AUor.i). 
M  peractis  decem  diebus,  die  Pentecostes,  niisil 
detiiper  Spiritum  saiicium ,  qui ,  sicul  dixi,  fueranl 
uno  in  loco  congregaii ;  quo  accepto,  omnium  gen- 
tium  lingois  locuti  suiit  {Actor.  ii).  Quxret  aliquis 
fortiun  •  baptiiati  in  Gliri^to,  et  in  chMriiate  praece* 
plorum  ejus  viventes,  quare  omniuro  genlium  liiiguit 
■on  loquanlur,  dum  cerium  est  Spiriium  sanclum 
cot  accepisse  7  Quia  ipsa  Ecclesia  quae  est  corpus 


venerat,  et  ipse  quidem  non  incredulus ,  sed  tiinidus 
(nam  ideo  el  nocte  veneral  ad  locero,  quia  illuroiuari 
volebal,  ei  sciri  tiroebat)  respondit  Judcis  : 

Nunquid  lex  noitra  judicat  hominem  ,  tt»t  audierii 
ab  ipso  prittSt  tt  cognoverit  quid  faciaif  Volebaiil 
enim  illi  pcrversi  anie  esse  daronatorcs ,  quaro  eo- 
gniiores.  Sciebat  autero  Nicodemus,  vel  potius  cre- 
debat,  quia  si  tantumroodo  eum  paiieiiter  velleni 
aodire,  forte  siroilet  fierent  illit  qui  roisai  suni  tene- 
re  euro ,  el  roaluerunt  crcdere  illi»  quam  tenere 
lUura. 

Responderunt  ergo  ei,  Ex  praejudicio  cordis  sui 
quod  et  illis : 


Cbritli,  omniuro  gentiuro  liiiguis  loquitur  :  quod  |.     iVtin^atd  «Uu  Ca/ii(rtts  esl  Md  esl,  qoui  a  Galilso 
•...4.  :■•  npimiiiva  Rri*lAftia  nrmjtiflrnatiim  etl .  ouz  in      seductus  ?  Dominus  eniro  Galilaeut  dicebatur,  qoo* 

niaro  de  Nazareth  civitate  erant  parentet  ejut.  Se- 


loiic  in  primilita  Ecclesia  pr;fisignatum  esl ,  qux  in 
J«d«a  una  tantumroodo  gente  initiata  esl,  nuiic  vero 
ex  omniliiis  gentibus  congregnta.  Quomodo  vero 
unut  tunc  bomo  loqiiebatur  liiiguis  ,  ita  modo  uuilas 
tanct»  Ecclesiae  omnibiis  loquitur  linguis.  Accipi- 
mus  ergo  et  nos  Spiriiom  sancium  ,  si  amamus  Ec- 
clesiaro,  si  cliaritaie  rompaginamur,  si  caiholico 
nomine  et  fide  gandemus.  Igitur  qunnliim  quisque 
aroat  Ecclesiam  Ghrisii,  laniuro  babet  Spiritum  san- 
etum.  Habcrous  ergo  Spiriium  sanctum  ,  si  amamus 
Ecclesiam;amanius  aiitem,  si  in  ejus  compage  ct 
cbaritate  consistimus,  quam  Aposlolus  omuibus  vir- 
lotibus  fiducialiier  praeposuit  (/  Cor.  xiii).  Quicun- 
quc  Ipsam  habet ,  cuiicta  babcbit  bona  ;  quia  sinc 


cundum  Mariam  dixi  parentes  non  secundum  virita 
temen.  Non  eiiim  quxsivit  in  terra  nisi  matn^m,  qiii 
jam  babebat  desuper  patrem.  N-im  utraque  ejus  na- 
tivius  mirabilit  fuit,  divina  sine  maire,  humana  sine 
patre  liomine.  Quid  ergo  illi  quasi  legis  doctorcb  ad 
Nicodemum  ? 

Scrutare  Scripturas  et  vide,  quia  proplietaa  Galilosa 
non  iurgit.  Scd  Domiiius  prophctarum  inde  surro- 
xil.  Reveni  sunt^  inquit  Evangelista,  unuiquiiqne  in 

domum  iuam* 

CAPUT  Vlll. 

Jnde  Jesus  perrexit  in  montem  Oliveti.  Hons  quip- 


755  BED/E  VENERAKLIS  OPP.  PARS  II.  SIXT.  f.  —  EXDGCTICA  GCNl}INA.  TO 

pe  Oliveii  sublifniiateni  Dominicae  pieiatis  ei  mise'  A  Scrib»  el  Pliarisaei  tendebanl  laqueoa  insidiarom, 

ricordi»  designat,  qnia  et  Grxce  Aioc  misericordia, 

otenm  vocatur  cXacov ,  el  ipsa  unctio  oiei  fessis  ac 

doteniibus  membris  solet  adferre  levnmen.  Sed  et 

lioc,  quoit  oleum  et  virtuie  ac  puritate  pr^eminet ,  et 

qucmcunque  ei  li(iuorem  superfundere  volueris,  con- 

frsiim  hunc  iransceiidere  ,  eique  supcrferri  coiisue- 

vit,  graiiam  mlsericordiae  coeiesiis  non  inconvenien- 

ler  insinuat ,  de  qua  scriptum  est :  Suavit  Dominus 

unhersiSt  et  miseraiiones  ejus  $uper  omnia  opera  eju$ 

(Paal,  cxLiv).  Tempiis  quoque  diliicuti ,  exonum 

fjiisdem  gratisc,  quia  rrmola  legis  umbra,  lux  Cvan- 

gelics  veritaiis  erat  revelanda,  deroonstrat.  Pergit 

ergo  Jesus  in  moutem  Oliveti ,  ut  arcem  misericor- 

di»  in  se  conslare  denuntiet.  Venit  iterum  dilucuio 

in  templum,  ut  camdem  misericordiam  cum  inci- B     Dominus  autem  ilerum  u  indinans  seribebat  in  ter' 


putanies  eom  vel  immisericordem  [fularum  in 
cnndo,  vel  injusiumy  praevidens  itle  dolos,  qiMHi  tlc^ 
transil  araneae,  judicium  jusiitise  per  omniat  6lira#^^ 
suetiidinein  pietatis  ostendens.  Ecce  leinperanliJi  mif' 
serendi  :  Qui  sine  peccato  est  vestrum,  Ecce  ilerw 
jiistiiia  judicandi :  Primus  in  illam  lapidem  mittat»  Aesf 
dixisst^t :  Sl  Moyses  mandavit  vobis  mulierem  hujus* 
modi  lapidare,  videie,  quia  non  boc  peccatores,  sed 
justos  facere  prapcepit.  Primo  tos  ipsi  justitiam  le- 
gis  implete,  et  sic  inno<:entes  maiiilMis,  et  muiido 
corde,  ad  iapidandam  ream  concurrite.  Primo  apin- 
tuaiia  legis  edicta,  Gdem  ,  misericordiaiQ  et  cbariia- 
tem  perlicite»  et  sicad  cariialia  judicauda  diverllte. 
Dato  autem  judicio : 


piente  Novi  Te>amenti  lumine,  fldelibus,  templo  vi- 
delicet  suo,  pandeiidam  praebendamque  signiQcet. 

Et  omnfi,  inqiiil,  populus  venit  ad  eum  :  $t  sideni 
docebat  eos.  Sessio  Doiiiini ,  IiumHiiatem  incarnalio- 
nis,  per  qiiam  nobis  misereri  dignatus  est,  insinuat. 
Benc  auiem  dicitur ,  quia  cum  sedens  doceret  Jesns, 
omnis  poptitus  venit  ad  eum  :  qnia  postquam  hunii- 
lilate  siiae  incarnaiionis  proximus  liominibus  faclus 
est,  libentius  est  a  mnllis  ejus  sermo  receplus.  A  mul- 
tis»  inquam,  esl  ejus  sermo  receptus,  et  a  pluribus 
est  superba  impietate  coniemplus.  Audierunt  euim 
mansueii^  et  ketati  sunt  (Psat,  xxxiii). 

Denique  Judm  tentantes  adduxerunt  mulierem  in 
adulterio  deprehensam.    Iiiterroganies  quid  de  ea 


ra^  Et  quidem  jiixta  morem  consuetudinis  bumanae 
potesl  inleliigi,  quod  ideo  Dominus  coram  tentatori- 
bus  improbis  inclinari ,  ei  iii  terra  scribere  volueril, 
ul  alio  suum  vultum  intendens ,  liberum  eis  daret 
exire  ,  quos  sua  responsione  perculsos,  citiua  exilu- 
ros,  quam  plura  interrogaturos  esse  praeviderat. 

Denique  audientes ,  unus  post  unum  exibant ,  tiiei* 
pientes  a  senioribus,  Sed  Hgurate  iios  admonel»  quod 
et  anie  datam  et  post  datara  senientiam  inclinaos 
scripsit  in  lerra,  ut  ei  prius  quam  peccantem  proxi« 
muiii  corripiamus  ,  et  postquaro  debitae  castigationis 
illi  miiiisterium  reddiderimus,  nos  ipsos  digna  bumi- 
litatis  investigaiione  perpendamus  :  ne  forte  aat 
eisdem  quae  in  ipsis  reprehendimus ,  aut  aliis  qui< 


lleri  juberet ,  quoniam  Muyses  tilem  lapidare  man-  ^  buslibet  simus  facinoribns  irretiti  :  sicut  forle  fleri 


daverat  (Levit,  xx)  :  ut  si  et  ipse  hanc  lapidandam 
decerneret ,  deriderent  eum  quasi  misericordiae 
qiiam  seniper  docebat ,  oblitum ;  si  lapidari  velaret, 
strldereiit  in  eum  dentibus  suis,  et  quasi  faiitorem 
scelerum  9  legique  coDtrarium  velut  merito  damna- 
rent. 

Jesus  autem  inclinans  se  deorsum  ,  digito  scribebat 
in  tarra.  Per  inclinationem  Jesu  ,  humilitas  :  per  di- 
giinm,  qoi  articulorum  composilione  flexibilis  est,  et 
subiilitasdiscretionisexpriinitur.  Porro,  per  terramy 
cor  huinanumy  quod  vel  bonarum  vel  malarum  actio- 
num  solet  reddere  fructus,  ostenditur.  Postulatus 
ergo  Doininus  judicare  de  peccatrice,  non  statim  dat 
judicium,  sed  priiis  se  iuclinans  deorsum,  digito 
scribit  in  terra  ;  ac  sic  demum  cum  obnixe  rogatur 
judicat :  nos  vid(*licet  typice  instiiuens,  ul  cum  quae- 
libet  proximornm  errata  conspicimus,  non  haec  ante 
reprchendendo  judicemiis  ,  qiiafii  ad  conscifntiam 
nostram  huinilitcr  reversi,  digito  eam  discretionis 
solerier  exculpamus;  el  quid  in  eaConditori  placeat, 
qnidve  displiceat,  sedula  exaininatione  dirimamus, 
jiixta  illiid  Apostoli  :  Fratres,  et  si  proioccupatus  fue- 
rit  homo  in  atiquo  delicto  :  »0«,  qui  spiriluales  estis  , 
iuslruite  hujusmodi  in  spirilu  mansuetudiniSf  conside^ 
rans  teipsum,  ne  et  tu  tenieris  (Galat.  vi). 

Cum  autem  perseverarcnl  interrogantes  eum ,  erexit 
sc ,  et  dixit  eis :  Qui  sine  peccalo  cst  vestrum  ,  primus 
in  illam  lapidem  miltat,  Quia  hiiic  et  inde  Domino 


D 


poterit ,  ut  qoi  homicidam  reum  mortis  esse  judica* 
verit,  ipse  in  seipso  pcr  odium  fraternae  morti^  reas 
esse  aute  oculum  Conditoris  inveniatur;  similiter 
qui  fornicationis  crimen  in  fratre  accusat ,  in  aeipso 
superbiae  facinus  non  videat  (Joan.  iii).  Ideo  jubetuf 
judex  atieni  criminis  digito  discretionis  io  corde 
6U0  describere  ,  ne  forte  reus  in  seipso  iuveniaiur. 
Quid  igilur  nobis  in  hiijusmodi  periculis  remedii? 
Quid  restatsalutis?  nisi  utcum  peccantem  conspici- 
mus  alium,  mox  inclinemur  deorsum ,  id  est ,  q«iam 
dejecti  ex  nostrae  condiiionis  fragilitate  simusy  si  noo 
nos  divina  pietas  sustentet ,  bumiliter  inspiciamus. 
Digito  scribamus  in  terra  ,  id  est ,  discrimine  solerli 
pensemus,  an  cum  bcato  Job  dicere  possimus  :  Ne- 
qiie  enim  reprelieiidit  nos  cor  nostrum  in  onini  Tiia 
nostra.  Bene  qui  iiidinaius  scripsit  in  terra,  erecUH 
misericordiae  verba  depromit  :  quia  quod  per  buma- 
nae  inflrmilaiis  socieiatem  promisit ,  per  divinae  vir* 
tulem  poientiae  hominilius  domum  pielatis  impendit- 

ErigcnSt  inqiiit,  seJesus,  dixitei :  Mulier^  ubi  sum^ 
qui  le  accnsabant  ?  Nemo  te  condemnavit  ?  QuoB  dicit  ^ 
NemOf  Domine.  Nemo  condemnare  ausiis  est  pecca.  ^ 
tricem ,  quia  in  se  cernere  singuli  corperant ,  quo^^ 
magis  damnandum  cognoscerent.  Sed  qnia  accusan^^ 
tium  turba  prolaio  justitiae  pondere  fugavit ,  videai  ^ 
mus  accusatam  quanto  misericordiae  munere  aubl 
vel.  Sequilur  : 

Dixit  autem  Jesus  :  Nec  ego  te  condemnabi^.  Vad^  $ 


l.N  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  1Z4 

if  mou  peceare,  Quoniani  misericors  ei  pius  A  verumeit  teeiimomum  meumfquUim  unde  vemet  qvo 


«rila  reiaxui :  quoniaoi  justus  esl ,  et  jusii- 
|ii ,  ne  amplius  jam  peccei»  interdicit.  Ye- 
l.folerant  dubitare  aliqui  an  posset  Jesus, 
pm  beminem  noferant,  dimittere  peccaia, 
Ipse  apertius  quid  divinitas  f aleat,  ostende- 

repulsam  namque  tentatoruiu  uequiiiam  , 
lam  peccatricis  culpam, 

tocului  esf,  Ego  sum  lux  mundi :  qtu  sequi- 
10»  ambulai  in  tenebm,  $ed  habebil  lucem  vi- 
oianireste  docet  non  solum  qua  auctoritate 
«eeata  dimiserit ,  sed  etiam  quod  ipse  sit 

quae  il.uminat  omnem  liominem  venientem 
Bundum.  Cujus  perpetuum  splendorem  liu- 
giilus  videre  non  potuissei,  nisi  nube  car- 
Blur,  per  quam  quasi  per  qnoddam  lucidis- 
peculum ,  divini  luminis  claritas  bumanis 

innolesceret  :  qux  iide  purganda  est ,  ut 
inis  aspectu  digna  efficiatiir.  UnJe  secuius 
uquitur  me,  non  ambulat  in  tenebrii^  $ed  lia~ 
m  tntce,  Qui  meis  modo  jussis  et  exemplis 
ir »  uon  timebit  in  futuro  tenebras  damna- 
9d  lacem  poiius  vitx,  ubi  nunquam  prorsus 
,  habebit.  Iiaque,  fruires  mei,  sequamur 

lumen  mundi,  ne  ambulemus  in  lenebris. 
meluendae  sunt,  morum,  non  oculorum  ;  et 
im,nonexteriorum,sedinteriorum,undedis- 
lOnalbum  etnigrum,  sedjusluni  etinjnstum. 
I  dixisset  Dominus  iioster  Jesus  Cbristus  : 


B 


vado»  Patrem  volebat  intelligi.Patrigioriam  dabat  Fi- 
liu8;aH|ualis  glorificat  eum  a  quo  est  missua :  quantum 
debel  bomo  gloriiicare  eum  a  quo  est  creatus  l  Scio 
unde  votu^  et  quo  vado,  Isie  qui  in  pnBsenlia  vobis 
loquitur,  babet  quod  non  deseruit ,  aed  tamen  venil. 
Non  euim  veniendo  inde  discescil,  aut  rediendo  nos 
dereliquiuQuid  miramiuiTDeus  est, non  potest [F. teg, 
potest,  affirmaihfe]  hoc  lieri,  sed  ab  bomine  non  po- 
lest  boc  lleri.  Ab  ipso  sol  Oriente  pergit  ad  Ucciden  • 
leni,et  desctrit  Orientem.Non  esl  in  Oriente  Dominus 
noster  Jesus  Cbristus,  et  veuit ;  et  ibi  esi,  et  rediit, 
et  bic  esl.  Audi  ipsum  evangelisiam  alio  loco  dicen- 
lem,  et  si  potes,  cape ;  si  non  potes,  crede  :  Deum^ 
inquii,  nemo  vidit  unquam^  niti  unigenitue  Filiut^  qu% 
e$t  in  $inu  Patris^  ipic  enarruvit  (Joan.  i).  Non  dixit, 
Fuit  in  siou  Patiia.  llic  ioquebatur,  ei  ibi  se  esse 
dicebat :  qui  ei  binc  discessurus  quid  dixit?  Ecce 
ego  vobiicum  $um  omnibu$  diebus  utque  ad  consumma' 
tionem  $(Bculi  {Maiih,  ixviii).  Crgo  veruin  est  tesiimo- 
nium  luminis,  sive  se  ostendat,  sive  alia  :  qnia  siiie 
iumine  iion  poiest  videri  lumen,  et  sine  lumine  nou 
poiest  videri  quodlibet  aliud  quod  non  est  lumen. 
Itaque  lumen  et  seipsuni  osiendit,  et  qnae  circa  se 
sunt.  Iia  et  Cbristus  ei  seipsum  ostendit,  et  alios 
illuminai,  quae  cbarilate  ( irca  se  sunt,  et  sequuninr 
illuin  non  pedum  gressibus,  sed  cliaritaiis  oUici's. 
Duos  adventus  Domini  noslri  Jesu  Cbrisii  icginius 
in  Scripturis  sanctis  a  proplietis   esse  prxdictos  : 


dorunt  Judcei  :  Tu  de  le  testimonium  dici$  :  p  unum  misericordiae,  qui  peraclus  est ;  alterum  judi- 
Mi  liwm  non  e$t  verum,  Anteouam  veuiret      cii.  aui  veniurus  est.  Prinia  erao  disuensatio  Doiuini 


tuum  non  e$l  verum,  Antequam  veuiret 
ooster  Je»us  Chrisius  ,  mulias  anie  se  iu- 
ropheticas  accendit  et  misit.  De  bis  erat 
anues  baptista,  cui  tam  magnum  ipsum  lu- 
leslCbristus,  perbibuit  tesiinioniuin,  quale 
ioum.  Aitenim  :  /n  nati$mulierKm  non  eurrc" 
JoauneBaptisia  [Alauh.  xi).  ilic  tainen,  quo 
t  mujor  in  naiis  inulierum,  dicit  de  Doniino 
ssa  :  Ego  quidcm  baptizo  vos  in  atjua^  qui 
\U  post  me ,  [ortior  me  ett :  cvju$  non  $um 
dceamentum  solvere  (Joan,  i).  Vidcte  qut  m- 
1  se  lucerna  did  sumniiltat.  Lucernaiii 
m  Joannein  fuisse  Doininus  ipse  lesiatnr. 
inqiiity  lucirna  ardens  et  tucens ;  et  vos  vo- 


cii,  qui  veniurus  est.  Priina  ergo  dispensatio  Doiuini 
nostri  Jesu  Cbristi,  medicinalis,  non  jiidicialis  esl. 
Nam  si  primo  venisset  judicaiurus,  uemniem  inve* 
Dis>et  cui  pReinia  justitiae  redderct.  Quia  ergo  vidit 
onines  peccatorcs,  et  omnino  neminem  esse  iiiiniu- 
ncm  a  morte  pcccati,  prius  crai  ejus  misericordia 
prxroganda,  et  post  exercendum  judiciuni.  quia  de 
illo  cautaverat  Psalini^ta,  Mitericordiam  et  judUium 
cantabo  tibi  Domine  (Psat,  c).Non  eiiim  ait,  Judiciuiu 
cl  misericordiam  :  nam  si  primuin  esset  judicium, 
nulla  essei  misericordia ;  sed  primo  miMsricordia, 
postea  judicium.  Quae  cst  prima  inisericordia?  Ciea- 
lor  lioininis,  boino  esse  dignatus  est :  h'Ms  qnod 
feceral,  ne  perirct  quod  lccerat.  Qiiid  buic  nnser;- 


koram  exsuUare  in  lumine  ejus,  Responde-  r^  cordix  aodi  potest?  Addidit  tanien  :  nani  rcprobatiis 


)  Judaei  :  Tu  de  te  lestimonium  dicis  :  tciili- 
limm  non  est  verum  (Joan,  v).  Yideamus 
aut,  audiainus  et  nos,  sed  non  siciit  illi ;  illi 
mies,  nos  credenles ;  illi  Cbrisium  occidcre 
f  008  per  Cbrisium  vivere  cnpientes.  Inle- 
distantia  distiiiguai  aures  mentesque  no- 
.  audiainus  quid  Judaiis  respoiiderit  Doini- 

]dit  Je$u8,  el  dixil  eis  :  Eisi  eyo  lestimonium 
kibeOf  verum  est  lebthnonium  meuiii,  quia  scio 
tt  et  quo  vado,  Luinen  et  alia  denionsLrat 
10,  Cbristus  ei  se  oslendilei  Patrem  oslcndit, 
sis  quid  esset  vcnturum.  tlrgo  ait  Doininus, 
I  ail :  Et$i  ege  de  me  lcsiimonium  perhibeo, 


est  ab  houiinibusy  pro  quurum  saluie  veiierat  in 
mundiim.  Irrisiones  sustinuit,  flagelLi,  sputa,  oppro- 
bria  ininiicoruuiy  turpissiniam  inortcm  crucis.  lla:C 
omnia  siistinnit,  quia  voluil.  Yoluit,  ut  saivarct  iio- 
niinem,  quem  crcaverat.  Nuilum  geniis  mortis  iiiio- 
lerabilius  fuit  crnce,  propler  loiigos  cruciatus.  Sed 
iiibil  nunc  gloriosius,  quam  sigiiuni  crucis  portarc  in 
fronie.  Unde  Apostolus  ail,  gloriam  crucis  pra^ditans : 
Mihi  autem  absit  gloriari^  nisi  in  cruce  Uomim  nostri 
Jesu  Christi^  pcr  quem  mihi  mundus  crucifixui  est,  et 
ego  mundo  (Galal.  vi).  Quia  venit  nemincm  judicare, 
conseqiienlcr  Judxis  respondit  : 

Yo$  $ecundum  carnem  judicatis  :  ego  non  judico 
quen:quam.  Pertulit  injustum  judicium,  ut  ageret  ju- 


759  BEDiC  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  7IC 

gtuiii ;  sed  in  eo  quod  periulii  injustum,  mlsericordl»  A  Nunquid  per  se  doo  liomtnes  forum  dieunt  tetiiiBd- 
fuit.  Denique  ita  humilis  factus  est,  ut  perveniret  ad 
crucem.   Distalit  quidem  poienliaro,  sed  publicafit 
misericordiam.  Unde  distulit  potenliam?  quia  de 
cruce  descendere  noluit,  qui  potuii  de  sepulcro  re- 


•urgere  (ilf«rc.  xv).  Unde  publieavit  misericordiam  ? 
^uia  pendens  in  cruce  diiit :  Pater^  ignosee  ilUs,  (juia 
netciunt  quid  faciunl  {Luc.  xziii).  Sive  ergo  propier 
lioc,  quia  non  venerat  judicare  munduni,  sed  salvare 
mundum,  dixit,  Ego  nonjudicoquemquam ;  sive,  quenH 
adrooduin  commemoravi  ,  quoniam  dixeral  :  Vot 
ucundum  carnem  judicatis ,  addidil :  Ego  non  judico 
quemquam;  ut  inielligamus  Chrisuim  iion  secuiidum 
carneiu  judicare,  sicut  ab  hominibus  juJic;ilus  est. 
Nain  ut  agnoscaiis  jam  et  judicem  Chribium,  audite 
quid  sequitur  : 

Et  si  judico  ego,  judicium  meum  verum  e$t,  Cc^ce 
habet  et  judicium.  Sed  agnosce  saivalorem,  ne  seu* 
lias  juUicem.  Quare  autem  dixii  judicium  suum  ? e- 
rum  esse  ? 

Quia  <o/tis,  inquit,  non  num,  sed  ego,  et  qui  me  miiit 
Pater.  Quid  est  mi»sio  Clirisli,  nist  incarnatio  ejos? 
Missus  est  Christiis,  idem  Cht  ac  si  dicas,  Incarnalus 
cst  Chrihtus.  £t  a  Patre  missus  est,  et  a  Patre  nuii- 
quam  recessit ;  et  hic  fuit  per  incarnaiionem  :  et  hic 
est  modo  per  diviiiiiatem.  Fides  ergo  mundet  corda 
nostra  :  ut  intelleclus  impie.it  corda  nostra,  et  ut 
intelligamus  mysterium  saluiis  nostrae.  Altum  est, 
profuiiduni  est,  secretum  esf.  Una  «st  subslantia, 
uua  divinilas,  una  majestas  Pairis  et  Filii.  Paier  non 


nium  ?  Noune  diio  falsi  testes  contra  Sasannan  Ikl* 
suni  protuleruiit  testimoninm  ?  Et  Judaeis  qiuere»ti- 
bus  falsum  testimonium  contra  Christunt  dlcii  mm* 
gelista ,  Nevitnme  venerunt  duo  faUi  U§ie$  {MeHtiu 
xwi).  Nunquid  quia  duo  eraut,  ideo  falsi  lettas  nm 
eranl?  Qiiid  de  duobus  dicimus  vel  tribiis  ?  Universns 
populus  menliius  est  conlra  Christum.  Si  ergo  toUis 
populus,  qui  constat  ex  magna  boffliiMiB  muililadiue, 
falsum  tesiimonium  dicere  inventus  est,  ipi— wdo 
accipiendum  esl,  in  ore  duorum  vel  trium  testium  ff*- 
bit  omne  verbum?  nisi  quia  hoc  modo  per  mysteriom 
Trinitas  commendata  esl,  in  qua  pcrpetua  slabiiiUis 
veritaiis  esl.  Si  vis  habere  boiiam  causam,  habeto 
duos  vei  tres  tesies,  Patrcm,  Filium,  el  Spiriinin 
B  sanctum.  Denique  quando  Susanna,  casla  femina 
lidelisque  conjux,  duobus  falsis  tesiibus  argueintor, 
Trinitas  illi  in  coiiscientia  aiqiie  iu  ccculto  suflraga- 
liaiur,  illi  Trinitas  de  occullo  unum  testeui  Danielem 
excitavit,  et  duos  convit  ii.  Ergo  quia  in  lege  vestra 
scriptum  esi,  duoruin  hominuui  lestimonium  vernm 
esse,  accipite  nosiruiu  testimonium,  ne  sentiaiu  ju- 
dicium.  Ego  autem^  i i iqu it,  non  juc/tco  quemqmam  : 
testimoniuiu  perhibeo  de  me,  diCfero  judicium.  Eli- 
gamus,  fralres,  tesiimoiiium  Dei,  qtiia  lestimoniura 
Dei  verum  est.  Et  quoniam  testis  est  omninm  qu« 
•gimus,  judex  erit  omnium  qiis  fecimus;  et  atiuin 
nou  quKrit  tesiem  nisi  seipsum  :  quia  omnia  sccreta 
cordis  nostri  considerat,  et  quid  ex  quo  fonte  proce- 
dat :  ideo  testls,  quia  non  qu.-crii  alium  unde  cognos- 


passus  esi,  sed  solus  Filius.  Ergo  intelligamus  niis-      cai  qui  sis,  vel  qualis  sit  vita  tua,  qul  reddel  unicoi- 


sionem  Filii  nominaiam  iiicarnationem  Filii.  Patrem 
auiem  incantatum  esse  non  credas.  Unde  ergo  ve- 
ruin  est  jiidicium  ejus,  nisi  quia  verus  Filius  est  Pa- 
iris?  ideo  dixit :  Judicium  meum  verum  est^quia  sokts 
non  sum ;  sed  ego^  et  qui  me  misit  Pater,  Idem  ergo 
in  alio  locodixit :  Ego  et  Pater  unum  sumus  {Jcan,  \) ; 
unum  in  substantia,  diio  in  personis.  llnum  dixit 
propter  substautiae  unitatem ;  sumus  dixit  propter 
personariim  disiinciionem.  Audi  quid  dixil,  Ego,  et 
qui  misit  me  Pater,  Distingue  personas,  agnosce  qui.i 
Paier  pater  esl,  ngnosce  quia  Filiusriliusesi,nein  ba- 
rathrum  Sabelliani  pervenias^et  noli  direre,  Aliudet 
aliud,  sed  dic,  Alius  el  alius.  Non  aliud  iu  siibsianiia. 


que  secundum  opera  sua.  Respoiiderunt  ergo  Jud«i 
Doniino  loquenti  de  Patre  suo,  et  dixerunl : 

Vbi  est  pater  tuus?  Patiem  Christi  camaliier  acce- 
perunl,  quia  verba  Chrisli  secundum  carnem  jodica- 
vcrunt.  Erat  autem  qui  loquebatur,  in  aperto  caro, 
in  occullo  Verbum  :  homo  manifestus,  Deus  occollus. 
Videamus  ergo  quid  ad  hjec  Domintis  respondil. 
Vbi  ettf  inquiunt,  Pater  tuus?  Audivimus  eiiim  te 
dicere,  Solus  nun  sum,  sed  ego  et  qui  me  uiisil  l^alcr. 
Nus  solum  te  videutus,  palrem  tuum  tecum  non  vide- 
nius.  Quomodo  te  dicis,  solum  nou  csse,  sed  cum  pa- 
tre  luo  esse  ?  Aut,  Ostende  nobis  tccuni  esse  palrem 
tiium.  Et  Dominus  :  Nunquid  me  videtis,  et  Putrem 


sed  alius  in  persona;  non  Pater  major,  non  Fiiius  ^  meum  non  videtis?  hocenim  sequitur,  hoc  suis  verbis 


ininor  in  dlvinitatis  gloria.  Sed  crede,  unum  suinus. 
Ideo  quod  dixit  ipsa  Veritas  nniim,  liberat  te  ab 
Ario :  quod  di\it  sumus,  liberat  a  Sabellio»  Si  uiium, 
non  ergo  diversum,  si  sumus,  non  ergo  unus.  De  ju- 
dicio  dixerat  dum  dixil,  Ego  non  judico  quemquam  : 
de  testimonio  nunc  vult  dicere  : 

In  lege,  inquit,  vestra  scriptum  est.  Veslra  dixit, 
tanquam  diceret,  In  lege  quae  vobis  a  Deo  data  est, 
sicut  diciinus  panem  nostrum  qnolidianum,  quein  a 
Deo  nobis  dari  poscimus.  Quid  est  quod  lu  lege  ve- 
stra  scriptum  esi  ? 

Quia  duorum  hominum  tettimonium  verum  est,  Ego 
sum,  qui  testimonium  perhibeo  de  meipto,  et  testimo' 
fium  perhibet  de  me  qui  misit  me,  Pater.  Dicehant,  etc. 


ipse  respondit.  Quorum  verborum  expositionem  no» 
anle  pr;jemisimus.  Videte  eniiu  quid  dixerii.   ( 

Neque  me  scitis,  neque  Patrem  meum.  Si  me  setref», 
et  Patrem  meum  seireiis,  Dicilis  ergo,  Ubi  est  Paier 
tuus?  qiiasi  me  jam  sciaiis,   quasi  lotum   hoc  sicn 
quod  videtis.  Ergo  quia  me  non  nosli9,  ideo  vohis 
Patrem   meum   non  ostendo.  .Me  quippo  hominein 
puialis,    ideo   pairem    meum    hominem   qua^rilis, 
quia  secundum  cariiem  judicatis  :  quia  vero  secan- 
dum  quod  videtis,  aliud    sum ,  et  aliud  secundom 
quod  iiun  videtis  :  Patrem  autem  meum  luquor  oc- 
culium ;  prius  est  ut  me  nov(*ritis,  tunc  el  Palrem 
meum  scielis.  Si  emm  me  scirelist  et  Palrem  meum 
fortitan  sclretit.  Ille  qui  omnia  scil,  qiiando  dicii  f^ 


7i!  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  74i 

Mttan^  non  dHbitat,  sed  increpat.  Aiiende  enim  quo-  A  Patrem  meum;  et  de  carne  soscepta,  qiiafn  Jiidxi 


modo  Increpative  dicatur  ipsum  fonUaH^  quod  vide- 
tar  esse  verbum  dubitationii ;  sed  verbum  diibitatio- 
nis  est  quando  dicitur  ab  homine,  ideo  dubiianiet 
quia  nescieuie  :  cum  vero  diciiur  a  Deo  verbum  du- 
bilationis»  cum  Deum  utique  nibil  laleat,  illa  dubila- 
lione  arguitnr  infldelilas»  non  opinatur  divinitas. 
Ilomines  enim  de  his  rebus  quas  cerias  babent,  ali- 
quaifdo  increpalive  dubilanl,  id  est,  verbuui  d«.bita- 
lionis  ponunt,  cuiu  corde  non  dubitant  :  velut  si 
indigneris  servo  iiio,  ei  diras,  Conleniiiis  me?  Con- 
tidera,  forsilan  Doniinus  Deus  luus  suin  :  hinc  et 
Apostolus  ad  quosdam  coniemptores  suos  loquens 
ait !  Puio  ttusem  quod  et  ego  Spiritum  Ihi  habeo  (/  Cor. 
▼ii).  Quod  dicii  putOy  dubitare  viJetur  ;  sed  ille  in- 


noverant,  et  cujus  patriam  sciebaut,  unde  illis  atio 
loco  dixit,  Et  me  noslis^  el  unde  sim  scitis  (Joan,  tii)* 
Utnimque  noverimus  in  Ghristo,  et  unde  acqualis 
est  Patri,  et  imde  illo  major  est  Pater.  Illiid  Vcrbum 
est,  illud  caro  :  illud  Deus  est,  illud  hoino;  sed 
unus  Christus,  Deiis  et  hoiiio.  Modo  de  sua  passicDO 
qoid  loqucretor  Christus,  audiamos. 

Ego  vado^  inquit,  el  quaeretis  me.  Non  desiderio, 
sed  odio.Nam  illuin,  posteaqoam  abscessft  ab  oeulis 
bominom ,  inquisieroni,  et  qoi  oderant,  et  qui  ama- 
bant :  illi  persequendo,  isti  habere  copiendo.  Do- 
nom  est  animam  Christi  quaerere,  sed  qoomodo  di- 
scipuii  eam  qosesleruni ;  et  malum  est  qoaerere  ani- 
mam  Ghristi,  sed  qoomodo  eam  Judxi  qoaesieront. 


crepat.  non  dubiiat;  ei  Dominus  Chrislus  alio  loco  Blll|  enim  ut  haberent,  isti  ut  porderent.  Deniqne 


increians  infidcliuilem  riiiurain  generis  hnmani,  Cum 
venerit,  in(|uit,  Filius  hominis^  putas  inveniei  fidem  in 
W^ra?  (Luc,  xiii.)  Scit  ergo  omnia,  per  quein  facia 
sunt  oinnia,  et  lamen  dubitaiido  increpat.  Si  me- 
uireiis^  et  Vatrem  meum  forsiian  sciretis,  Increpat 
infldeleSy  ^dmonet  fideles  :  ut  sciant  unam  esse 
eognltionero  Patris  el  Filii  :  quatenus  sciant  cogni- 
tionem  Filii,  cogniiionem  esse  et  Patris.  Ideo  disci- 
pulo  electo  poscenli  ut  osienderetur  eis  Paier,  re- 
spondit :  Tanto  tempore  vobiscum  tttnt,  ei  non  cogno» 
vtslM  me  ?  Philippe^  qui  videt  me ,  videt  et  Patrem 
{Joan,  xv).  Si  dissimilis  essel  Filius  Pairi,  uunquid 
diceret  discipulis  suis,  Qui  me  videt,  videt  ei  Patremf 
Nunqoid  dcerct  Judceis,  Si  me  seiretis^  ei  Pairem 
meum  iciretis  ? 

Uarc  verba  locutus  est  Jesus  in  gazophylacio^  docens 
in  templo,  Magua  fidiicia,  siiie  tiniore  :  non  enim 
pateretur  si  nollel,  quia  nec  nascerelur  si  nollet. 
Quid  est  quod  bxc  verba  Jesus  in  gazophylacio  do- 
cens  in  templo  locutos  est?  Gazophylacium  loctis 
est  ubi  thesauri  condunlur.  Jesus  in  gazophylacio 
loqueiMitur  Judaeis,  dum  in  paraholis  locutiis  cst 
turbis.  Nam  gazopbylacium  fuit  Christus,  in  quo 
omnia  latuerunt  mysteria,  tuuc  aperienda,  duin  ipse 
qui  latuit  in  liltera,  loquebalur  non  in  proverbiis, 
aed  palam  omnia  (idelibus  suis  enarrans.  Nam  et 
gazophylacia  adhxrebant  templo,  quia  ipse  Christus 
tcmplum  est,  de  quo  ipse  aii,  Solvite  templum  hoc 
(Joan.  ii).  Cui  omnia  roysieria  vetcris  legis  adhae- 


isti,  qoia  sic  qoaerebant  mori  malo  corde  et  per- 
▼erso  :  qood  secotos  adjonxit.  Quaereiis  me ;  et  ne 
puteiis  quia  me  l)ene  quxretis  : 

/n  peceaio  veslro  moriemini,  Hoc  est  Cliristiim 
male  qoaerere,  in  peccato  soo  morl.  In  peccato  soo 
morietiir,  qui  in  peccato  permanet  usque  ad  inor« 
tem.  llle  Christum  non  qusrit,  qui  saluiero  animas 
suae  per  poeniteniiam  non  quxrit.  Ad  quem  pro- 
plieia  clamat  :  Quairiie  Dominum  dum  inveniri  potesi 
(!sai.  Lv).  Qui  misericordem  dum  tempus  habet 
non  qusrit,  inveniet  eum  iratum.  Judsis  dixit,  In 
peccaio  vestro  moriemini,  quia  prxsciebat  eos  in 
peccato  suo  permanere.  Singulari  numero  dixit  m 
ri  peccato,  et  plurali  vestro  (Joan,  xiii),  quia  omnibus 
illis  ad  quos  loquebatur,  unam  esse  voluniatem, 
aequalem  malitiam  perdendi  euin  qui  salvare  eos 
venerat ,  sciobat.  Alio  vern  loco  discipulis  suis 
dixit : 

Quo  ego  vado,  vos  non  potestis  venire  modo.  Non 
abstuiit  eis  spem,  sed  praedixit  dilaiionem.  Qiiando 
enim  hoc  discipulis  Dominus  ioquebatur,  tunc  non 
poterant  venire  quo  ille  ibat,  sed  posiea  venturi 
eranl.  Isti  autem  nunqiiam,  quibus  prabscius  dixil, 
In  peccato  vestro  morlemini,  llis  autem  auditis  ver- 
bis,  quomodo  solent  carnalia  cogiiantes,  et  secun- 
diim  carnem  judicantes,  et  iotuin  cirnaliter  au- 
dientes  et  sapientes,  dixerunt :  Nunquid  inter^iei 
semetipsum,  quia  dicit^  Quo  ego  vado,  vos   non   po* 


relKint,et  ad  eum  omnia  respiciebanl,  donec  veiii- ^ '"'*«  ^'^"'''^  '  ^*"*'*  ^^^^^*  ^^  omniiio  insipienli» 

ret  ad  aperienda  singulorum  f^azopbylacia  myste* 

riorom,  aperienie  eo  sensos  fidelium  suorum,  ut  in- 

telligerent  quae  lutebant,  sicut  Cvangelista  aii :  Tunc 

aperuii  ittis  sensum,  ut  intelligerent  Scripturas  (Luc. 

XXIV).    Deiiique  quid  sequitur,  Nemo  apprehendit 

eum,  quia  necdum  venerat  bora  ejus  :  scilicet  hora 

dispositionis  suae,   hora  voluntalis  suae  :   quia  qui 

voluntate  natus  est,  voluntale  passus  est.   Si  ergo 

pati  nollet,  non  paieretor,  sangois  ille  non  fondere- 

tiir,mondos  non  redimeretur.  Agamus  itaquegratias 

ctpotestatidivinitatis,et  miserationi  infirmiuiis  ejos 

de  occolta  patientia,  qoam  Judxi    non  noveranr, 

unde  illis  modo  dictum  est ,  Neque  n:e  nostiSf  ncque 


plena.  Qoid  eniin  non  poterant  illo  venire,  quo  ille 
perrexit,  si  inierfirerel  scmetipsum?  Nunqoid  ipsi 
iion  erant  moritori?  Quid  est  ergo,  Nunquid  interfi' 
ciet  semetipsum^  quia  dixit,  Quo  ego  vado,  vos  nca 
potestis  venire?  Si  de  niorte  hominis  diceret,  qos 
hominiim  non  moritur  ?  Ergo  quo  ego  vado  dixit, 
non  cum  iiur  ad  raortem,  sed  qoo  ibat  ipse  post 
mortem.  Illis  itaque  non  inielligeniibus  Ista,  re- 
spondit  eis  Dominus,  qui  terram  sapiebant.  Quid 
ait? 

Dicebat  eis,  Yos  deorsum  estis,  Ideo  lerram  sapitis, 
quia  sicut  serpens  terrom  manducatis.  Qiiid  est, 
Terram  roanducatis?  terrenis  pascimiui,  terrenii 


745  BED^  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  -  EXECETICA  GENUINA.  71! 

delectamiiii,  lerreni»  inliialis,  sursuin  cor  non  ha-  A  loquebatur,  fueraiit  credituri,  et  ab  omni  peccato 


betis.  Vos  deorsnin  eslis  : 

Ego  de  supernis  $um,  Vo$  de  mundo  estitf  ego  non 
sum  de  hoc  mundo,  Quomodo  ergo  non  crat  de  hoc 
inundo,  per  quem  factus  est  mundus,  et  seniper 
ubi  est,  et  omnes  de  mundo  {sic)  1  Sed  prius  mundus, 
postea  bomo;  et  Christus  anie  mundum,anteChri- 
slum  nibil,  quia  in  principio  erat  Verbum,  et  omni4S 
per  ipsum  facta  sunt,  Sic  enim  erat  ille  de  supernis. 
Dequibus  supernis?  Cbristus  ab  ipso  Paire.  Nihil 
lllo  superius ,  quia  Verbum  genuit  aequalc  sibi, 
coapternum  sibi,  unigeniium  sibi,  sine  tempore,  per 
quem  conderet  lempora.  Ideo  Christus  antc  omnes 
creaiuras,  ei  anie  omnia  lempora  :  quia  de  Patre 
coaeternus  Palri  genilus  esi.  Ego  de  supernis  sum, 


liberandi.  Tamen  hoc  attende.  quod  ait  Dominui 
Christus  :  Si  non  credideritis  quia  ego  sum,  morie- 
mini  in  peccaio  vesiro.  Quid  est ,  si  non  eredideritis^ 
quia  ego  sum  f  Qui  nihil  addidit ,  multum  est ,  qiiod 
commendavit.  Dixit,  ego  sum^  et  non  addidit»  quld  : 
sive  Christus  ,  sive  Filius  Oel ,  sive  ilie ,  quem  pro- 
piieia  praedixerunt ,  sive  Salvator  mundi ,  sive 
aiiud  abquid  quod  de  eo  in  Scripturis  legitur. 
Multum  est  quod  ait  ipsum ,  Ego  sum  :  qu  a 
dixerat  Deiis  Mosi ,  Ego  sum  qui  sum  {Exod,  iii), 
et  hic  niodo,  Nisi  credideritis  quia  ego  sun:,  eodciM 
m<ido  verbo  essentiae  sempiicrnae  usus  est  ad  po- 
pulum  Judaeorum,  quu  tunc  ad  Mosen  per  angeluia 
in  rubo  flammae  ignis,  quem  missurus  erat  ad  libe- 


vos  de  hvc  nmndo  estis,  Ego  uon  sumde  hoc  mundo^  ^  randum  populum  suum.Quid  est  quod  hic  dixit,  Ego 


Dixi  ergo  vobis^  quia  moriemini  in  peccatis  vestriSf 
Exposuit  nobis,  fratres,  quid  inleliigi  voluit,  Vos  de 
hoc  mundo  estis,  Ideo  quippe  dixit,  Vos  de  hoc 
mundo  estis,  quia  peccalores  erant,  quia  iniqui 
erant,  quia  inOdeles  eranl,  quia  terrena  sapiebant. 
Numquid  apostoli  et  sancti  Dei  de  hoc  mundo  non 
erant?Erant  quidem,  quia  de  Adam  nati  sunt;  sed 
ipsa  Veritas  de  his  ait :  Ego  elegi  vos  de  mundo 
{Joan,  xv) ;  id  est,  de  carnali  conversaiione,  quae 
mundi  nomine  hoc  loco  slgniflcari  videiur.  Quiergo 
erant  de  mundo«  facti  sunt  non  de  mundo,  et  pcrti- 
nere'  coeperunt  ad  eum,  per  quem  Tacius  est  mun- 
dus.  Isti  autem  remanseruut  esse  in  inundot  quibus 


sum  ?  nisi  :  llle  ipse,  qui  tunc  veni  in  angelo  mit- 
tere  Mosen  servum  meum  ad  liberandum  populum 
meum,  ego  ipse  modo  per  me  ipsuni  veni  incarnatus, 
homo  factus,  liberare  bomines,  quos  creavi,  salvare 
qui  perditi  riierant.  Quidquid  enim  aliquo  modo  rou- 
tari  potest,  vel  in  melios,  vel  in  deterius,  quodani- 
modo  nioritar  ab  eo  quod  fuit  anie,  dum  iucipit 
aliud  esse,  vel  aliier  esse,  quam  fuit.  Solus  feru 
Deus  semper  idem  est,  immutubilis  veriias,  iromiH 
tabilis  boniias,  immutabilis  sempiternittis»  immota- 
bilis  natura,  immutabilis  substantia ;  et  quidquid  de 
eo  dici  potest,  semper  idem  est,  quod  fuit  et  erit. 
Prorsus  nihil  aliud  meltus  videtur  Inteiligi  in  huc 


dictum  est :  Moriemini  in  peecatis  vestris.  Nemo  di-  q  wbo.  q«od  ait  Dominus,  Ego  sum  :  nUi,  Ego  sum 
cat,  De  hoc  mundo  non  sum.  Quisquis  es,  o  homo,      Deus. 


de  hoc  mundo  es.  Sed  venit  ad  te,  qui  fecit  mun- 
dum,  et  liberavit  te  de  hoc  mundo.  Si  deleciat  te 
mundus,  semper  vis  esse  immnndus.  Si  autem  jam 
uon  delectat  te  hic  inundus,  jam  tu  eris  mundus, 
et  non  audies,  quod  Judaei  audierunt,  Moriemini  in 
peccatis  vestris^  et  qui  plus  peccat,  plus  est  in 
roundo,  et  plus  immundus:  et  quanto  quis  se  mun- 
dat  a  peccato,  tanio  se  declarat  de  mundo  non  esse. 
Merilo  audierunt  Judaei,  Moriemini  in  peccaiisvesiris  : 
quia  non  habere  peccalum  nullo  modo  potesiis,  qui 
cum  peccato  nati  estis;  sed  tanieu  si  in  me,  inquii, 
credideritis,  cum  peccato  quidem  nati  estis,  sed  in 
peccato  veslro  morituri  non  estis.  Tota  ergo  infeli- 


Moriemini  in  peccato  vestro.  Sed  illi  semper  ter« 
reiia  sapientes,  et  semper  secundum  carncm  audieu- 
tes,  et  respondenies,  quid  illi  dixerunt  ? 

Tu  quis  esf  Non  enim  cum  dixisti,  Nisi  eredi» 
deritis  quia  ego  sum,  addidisti  quis  esses.  Quis  ei  ut 
credumust  Et  ille  : 

Prindpium,  Ecce  quod  est.  Esse  principium , 
mutari  non  potest.  Principium  in  se  manet,  et  inno' 
vat  omnia.  Principium  est,  cui  diclum  esi :  Tu  autem 
idem  ipse  es^  et  anni  tui  non  deficient. 

Prt/icipium,  ait,  qui  et  loquor  vobis.  Priiicipium  me 
credite  ,  ne  moriamini  in  peccatis  vestris»  Tao- 
quam  eaim  in  eo  quod  dixerant,  Tu  quis  es  f  nibil 


citas  ipsa  erat,  iion  peccatum  habere,  sed  iii  pec-  D  ^1>"^  dixissent,  quam,  Quid  le  esse  credamust  res- 


catis  mori,  hoc  est,  quod  debet  fugere  omnis  Chri- 
stianus.  Propter  hoc  ad  baptismum  curritur.  Propter 
hoc,  si  acgritudine  vel  aliunde  periclilatur,  sibi  quis- 
que  desiderat  subveniri.  Propter  hoc  eiiam  surgens 
parvulus  a  roatre  piis  manibus  ad  Ecclesiam  feriur, 
ne  sine  baptismo  exeat,  et  in  peccato,  quo  iiatus 
est,  moriatur.  Adjunxit  enim  dicens :  Si  non  credi- 
deritis^  moriemini  in  peceatis  vestris.  Reddita  spes 
est  desperantibus,  excitatio  facta  est  dormieutibus 
cordibus,  evigilaverunt,  inde  plurimi  crediderunty 
sicut  Evangeiii  ipsius  consequentia  testatur  ubi  alt : 
Haec  illo  loquentef  mulli  crediderunl  in  eum,  In  hoc 
crgo  populo,  cui  Dominus  loquebatur,  eranl,qui  in 
peccato  suo  fueraut  morituri,  et  qui  in  ipsum  qui 


pondit,  Principium  me  esse  credice,  et  addidit,  quoi 
et  ioquor  vobis,  id  est,  qui  humilis  propter  tos  fa- 
ctus,  ad  isia  verba  descendi.  Nam  si  principiuin, 
sicuti  est,  ita  maneret  apud  Patreni,  ut  non  acciperet 
formam  servi,  et  homo  loqueretur  hominibus,  quo* 
modo  ei  crederent,  cum  infirma  corda  intelligibile 
verbum  sine  voce  ,  ceu  sensibilia,  videre  noa  pos- 
gent?  Ergo,  inquit,  credite  me  esse  principiun : 
quia  ut  credatis,  non  solum  sum,  scd  et  loquor  vobis. 
Verba  sunt  Domiiii  nostri  Jesu  Christi ,  qu»  habuit 
cum  Judaeis,  ita  moderans  loquelam  suam,  ut  caeci 
non  viderenl,  et  fideles  oculos  apcrirent.  Dicebtnt 
ergo  Judaei,  Tu  quijs  es?  quia  dixerat  supra  Dominus : 
/Vist  credideritis  quia  ego  sum ,  moriemini  in  peecatis 


IN  S.  JOANNIS  EVANGELItM  EXPOSITIO.  74G 

Ad  bocergo  illi,  Tu  quit  et?  Veluli qtixrentes  A  ^go  tum  via,  ei  verilat.  Cuiii  nulem  dixisset  Doinliius 


ioqiiein  debereni  credere,  nc  in  suo  peccato 
Mtnr.  Respondit  dicentibus  Tu  quis  e$?  et  ait : 
ffaaiy  qui  ei  loquorvobit  {PtaL  ciii).  Quare  se 
lOBilnus  Jesus  principium  ?  Principinin ,  quia 
par  ipsum  facia  sont ,  sicut  Psalmista  dicit : 

Ir  tapientia  fecitii,  Si  igilur  omiiia  lii  sapien* 
it  Oeus,  id  esi«  Filio  soo  coaeierno  sibl  et  sub- 
JiyFIUus  utiqueomnium  principium  est.Oiique 
leltttr  et  Pater  prlncipium,  et  Filius  principium : 
men  dtioprincipia :  sicut  Pater  Deus,  et  Filius 
loii  tamen  duo  dii ,  sed  unus  Deus  dicendus  est. 
larj^nciplum,  etFiliuspriiicipium,  noniamen 
rfMcipia,  sed  unum  principium  fatendum  est. 
tSpiritus  sanctus  prlncipium  esi;  non  tamen  tria 


Jous  :  Verax  eti,  qui  me  mihit^  non  ioielkxeruQt 
illi,  quod  de  Paire  eisi  dicebai ;  necduai  habueruoi 
oculos  cordis  aperios,  ut  inielligere  possent  aequali* 
tatem  ?eracis  et  veritatis.  Dicebat  eis : 

Cum  exaltaventit  Fiiium  hominitt  iunc  eognoteetit 
quia  e§o  tum  :  et  a  meipto  facio  nihii,  ted  ticut  m$ 
docuit  PateTt  htuc  ioquor.  Quid  est  hoc  ?  Nibil  enim 
aliud  f  idetur  dixisset  nlsi  eos  post  passionem  auam 
cognituros,  quis  esset.  Procul  dubio  ergo  videbat  ibi 
aliquos,  quoi  ipse  no?erat,  quos  ipse  cum  cxteris 
sanciis  suis  ante  mundi  constitutionem  prssclendo 
elegerai,  post  passlouem  suan  ease  credlturos.  Ipsi 
sunt  iili ,  qiios  assidue  commendamos »  et  ad  imim- 
tionem  ciim  magna  exbortatione  propooimus.  illiso 


ib ,  Paier  et  Fillus ,  et  Spiritus  sancius ,  sed  B  enim  desuper  Spiritu  sancto  post  Domini  passionom 


prlnclpium  :  sicut  Paier  Deus,  Filius  Deus,  et 
it  saiieius  Deus ;  non  tamen  tres  Dii,  sed  unus 
*!iler  omnipoiens ,  Filius  omnipotens ,  Spiri  • 
■elus  omnipotens,  non  tamen  tres  omnipoten- 
I  ttiMis  omnipotens ;  Ideni  enim  Pater  quod  ad 
Deiis  est  :  quod  ad  Filium  est,  Paier  est : 
nihn  ad  seipsum  er>t,  Deiis  est :  quod  ad  Pa- 
11,  Flllas  est.  Spiritus  sancius  quod  ad  se  est, 
U  :  quod  ad  Patrem  et  Filium,  Spiritus  san- 
4,  qnia  Patris  et  Filii,  Spiriius  est,  ex  Patre  et 
«vieedeiis,  unius  subsianti»,  potestaiis,  ma« 
I  cnm  Patre  et  Filio.  Audiamos  ergo  prioci* 
|aid  ioqullur  nobis. 


et  resarrectionem  et  ascensionem ,  cum  inlraeula 
fierent  in  ejus  nomine»  quem  tanqoam  moruiom 
persequeotes  Judaei  contempserunt,  compuncti  sunt 
corde:  et  qui  scvientes  occiderunt ,  mutati  credido» 
runt ;  et  quem  sanguinem  s«?iendo  foderunCt  cre- 
dendo  biberunt,  ilia  tria  millia,  et  illa  quinque  millia 
Judcorom  (Act.  ii  ei  iv) :  quod  sibi  foiebat,  qoando 
dicebat :  Ciim  exallmeritit  Filiumhomimtf  tunc  cogna» 
teetit  quia  ego  tum.  Tanquam  dicens  :  Differo  cof  iii- 
tionem  ?estram,  ut  impleam  passionem  meam.  Or- 
dine  vestro  cognosceiis  qui  slm,  non  quia  omiies 
tuoc  eraiit  credituri  ex  his ,  qui  audiebant,  id  est, 
poft  Domini  passionem.  Nam  paulo  ante  dixit :  Hmc 


lc,  Inquit,  habeo  de  vobit  loqui,  et  judicon.  In  r^  ^^  loquenie^  mulli  credideruni  in  eum,  et  nondum 


nro  loco  dixit  :  Non  judico  quemquam  {Joan. 

pnsseiitcin  sunm  ostendens  adventum,  quo 

alvare,  non  judicare :  quia  venerat,  ut  salvaret 

n,  non  ut  judlcaret  mundum.  Quod  aotem 

ieU  :  Multa  habeo  de  vobit  loqui  et  judicare^ 

m  f^inrum  diclt.  Ideo  enim  ascendlt,  ut  ve- 

iicare  vlvos  et  mortuos.  Nemo  jostius  jodlca- 

uun  qni  injuste  judicaius  est.  Multa  habeOf 

hqui  eijudicare  de  vobit. 

fm  mtit  ntf,  verax  ett,  Videte  quemadmo* 

atrl  d^t  gloriam  aequalis  Filius  Patri.  Exem- 

nim  nobis  pnebet,  gloriam  dare  Deo,  glorlam 

■raro,  non  nostram  :  quasi  diceret,  0  homo 

ai  ego  Filius  Patris.  aequalis  Patri,  consub 


exaltaius  erat  Filius  boinlnis.  Exaltaiionem  quippe 
dicit  passionis,  non  glorificationis  :  crucis,  non 
cobU.  Nam  ibi  exaltatus  esi,  quaiido  pependit  iu 
ligno.  Sed  illa  exaltatio  humiliaiio  fuii.  Tune  enim 
faciut  ett  Patri  obtdient  utque  ad  moriem^  mortem 
autem  crudt^  propter  quod  exaltaoit  iUum  Deut  (Phi» 
/tp.  ii).  Altera  exaiialio  fuit ,  quando  levatus  est  in 
crucem.  Aliera,  dum  ascendit  in  ccelum.  Illa  humi* 
liationis ,  ista  glorificationis.  Exallallonem  vero  cru- 
cis,  oportebat  impleri  per  eorum  manus ,  qui  poslea 
fuerantcredituri :  quibus  dicit :  Cum  exaltaveritit  Fi- 
lium  hominit^  tunc  cognotcetit  quia  ego  tum  {Joan. 
viii).  Qiiare  hoc?  Nisi  ut  nemo  desperaret,  in  quo- 
cuiique  scclere  male  sibi  conscios ,  quando  videbat 


lit  Patrl,  cojeternus  Patri,  do  gloriam  el,  a  n  e*w  «'0««"'»  homicidium,  qui  occiderunt  Christum  Do- 
■  :  quomodo  tu  superbus  es  apud  eum,  cujus 
■st  Multa,  inqnit,  habeo  de  vobit  loqw^  tt  judi- 
todqui  mitit  me,  verax  ett,  lanquam  diceret, 
eram  dico,  quia  filius  veracis,  veritas  sum. 
reritas  est ,  Filius  veritas.  Ait  enimaperiis- 
Kie  Doiniiiiis,  Eyo  tum  via^  et  veritat,  et  viia 
siv).  Ergo  si  Filius  veritas,  Paier  quid,  nisi 
iit«  veriias?Qui  me  misit,  verax  est.  Filiiis 
9«Pater  verax  esl ,  sed  non  a  veritaie.  Filiiis 
,  aed  a  Patre,  <|uia  Filius  a  Patre,  non  a  se- 
L  ideo  ait  alio  loco  :  A  meipto  non  veni  (Joan. 
I  est»  a  meipso  non  sum.  Pater  utique  verax 
o  parlicipando  verita:ein ,  sed  generando.ve* 
I,  qoia  Pater  genuit  Filium,  qiii  de  seipso  ait : 
PiTnoL.  XCII. 


minum.  Addidit :  Tune  cogfwteetit  quia  ego 
Quid  est,  ego  tum  ?  iilsi  unlus  subslanti»  com  Palre* 
sicut  ad  Moysen  stiperius  diximiis  dictum  esse  :  Ego 
twn^  qui  tum  {Exod.  iii),  et  sic  dices  filiis  Israel  : 
Qui  ett,  mint  me  ad  vot,  Verbo  subsianliali  uUtor  de 
seip^o  Domluns,  ut  intelligator  »temam  esse  sub* 
siantlam,  et  onam  esse  subsUntiam  Pairia  et  Filii. 
Tainen  ne  ipse  Intelligeretur  Pater,  eontiouo  a^joniit : 
Ei  a  meipto  facio  itiAi/,  ted  licul  doctiil  me  Pefer,  kme 
loquor.  Quod  vero  ait :  A  meipso  faeio  Mil^  qoid  eai« 
a  meipto  fado  nihH  ?  id  est  a  meipso  non  som.  Quod 
auteni  addidit ,  sicut  docuii  nie  Pater,  h«e  loqoor  : 
sensus  altissimus  est,  cor  eoim  mimdandom  eat  {nm 
enm  in  maUvolam  aidmam  introibit  tapimlia^  me  Im^ 

11\ 


717 


MDM  VCNEUABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  -  FACGETICA  GEiNUINA. 


748 


bhttbll  m  eorpore  $ubdile  vecealis  ySapienU  i)^  ul  in-  A  quo  pervciiiiur  pcr  fulein.  AuJi  igilur,  quo  penreniit. 


telKgatur  quoJ  tit  :  Stcicf  docuil  me  Pater  ,  sic  /o- 
quor  :  iion  enim  ita  intelligendum  esl  quasi  boroo 
pster  lioroiui  filio  loqueretur ,  sed  excelleniitis  et 
Meratiiis.  Aliier  Tero  iiitelligendiim  esi,  quod  lit 
Evangelista  :  /n  principio  eral  Verbum ;  ei  aliter  in- 
tclligciidiim  :  Verbum  caro  factum  e$t,  Aliier  de  di- 
vinitate  Cbristif  in  qua  «qualis  eiit  Deo  Palri ;  aliier 
de  humanitate  ejus,  In  qua  consimifis  est  nobis,  co- 
giianitum  est.  Non  uno  niodo  iutelligenduin  est, 
qucKl  ail  Diiminus  :  Ego  et  Pater  unum  sumiu  (Joan* 
X  ) ;  et  illud  quod  dixit  :  Pater  major  me  esi  ( Joan, 
xiv).  Rrgo  ii  corporaliter  cogitaie,  Paier  locuius  est 
Filium,  quia  incorpontliier  Pater  genuil  Filium.  Nec 
euni  sic  docuit ,  qunsi  iiidoclum  genueril ;  sed  li  c 


et  vide,  quanla  sil  fides.  Ergo  ct  vo$^  a  t,  si  manti' 
rilis  in  verbo  mco,  in  quo  credidistis^ 

Vere  discipuli  mei  eritis.  Subjunxit  qiioque  : 
Et  coynoscetis  veriiatem.  Qui  cognoscit  vcritalen^ 
cognoscit  Deum  ,  qula  Deus  vei  ilas  esi ,  dicente  ipso 
Doiiiiiio  :  Ego  swn  via  ,  vehtas  ,  et  vita  (Joan.  xiv). 
Credamus  erj;!» ,  ul  cogiiofiCJiiiUS  verilateiii  :  qu.a 
sine  Hdc  ad  co^iiiiioiieiii  verilaiis  nullus  (lervenire 
poterit.  Quid  est ,  quoil  cogniluri  suuius  ?  Ulud  qmod 
nec  oculus  vldil^  nec  auris  audivii,  nec  in  cor  bcmini* 
ascendii  (I  Cor,  ii).  Quid  esi  eniiii  (ides,  nisi  credere 
quod  noii  vides  ?  Fides  ergo  est ,  qiiod  inm  vides, 
credere.  Yeriias,  quod  credidisti,  videre.  Quid  esi« 
quod  videre  nobis  proinillilur?  Dicit  eniin  Dominut 


e>t  enin  docuisse  ,  quod  est  scieniem  genuisse.  Et  "  in  alio  loco,  quid  esset,  qiiod  visnri  erimus.  Qui  m- 

lioc  csl,  docuit  me  Pater^  quod ,  scientein  ine  genuit 

Paler.  Si  enim ,  quod  panci  intelligunt ,  simplex  esl 

natura  veritatis,  hoc  est,  Filio  esse,  quod  nosse  :  ab 

illo  ergo  habet  quod  noverit,  a  quo  habet  ut  sit :  iion 

ut  prius  ab  ilio  esset ,  et  ab  illo  posiea  nossei ;  sed 

qiienr.idmodum  illi  gignendo  dedit ,  ut  nosset,  quia 

simplicis  (ut  dictum  est)  naturae  veritas  est ,  esse  et 

iiosse  non  est  aliud  aique  aliud,  sed  hoc  ipsum, 

dixll  ergo  ista  Judaeis,  et  addldit : 

Et  qni  me  misit^  meeum  est.  J»m  hoc  et  ante  dixe- 
rat,  sed  lem  magnani  assidue  commemoral  :  Mi$ii 
me ,  et  mecum  est.  Sl  ergo  tecum  est,  o  Doraine,  tion 
unu^  ab  alio  missiis  est,  sed  ambo  venisiis;  et  l9iiien 


tem  diligit  me  ,  ditiyetur  a  Patre  meo  f  et  ego  ditigam 
euin,  et  manifestabo  eimz  ipsum  (Joan.  xiv).  Haeeest 
promissio  ,  hxc  est  merces  nilei ,  quae  per  dilectio* 
nein  operatur ,  hu^c  est  saiieias,  quam  Psalmista 
optavil,  dicens  :  Satiabor ,  dum  manifestabilur  gloria 
tui  (Psal,  xvi).  0  Domine ,  fac  nos  digne  amare  le , 
ei  non  aniare  sasculum  :  ut  valcamus  ad  illaro  lUier- 
talein  pervenire,  ad  qiiam  per  cogoilionem  veritatis 
pervenitur,  de  qtia  subjunxisti,  dicens  : 

El  veritas  tiberabit  vos,  Quid  est,  liberabif  vos?Li- 
l)eros  faciet.  Denique  Judaci  carnales ,  et  secunduin 
carneni  jiidicanies  ,  non  bl,  qui  credideruni ,  sed  ia 
illa  turba  ,  qui  erani ,  qui  non  credebant,  injuriaui 


cniu  amlo  miiiuI  sinl ,  unus  missus  esi,  alier  misit  :  n  *'**"'  ^**^^'™  puiaverunt .  quia  dixit  eis  :  VeritoM  Itbe^ 


qtioniain  niissio  incarnatio  esi,  ip  a  incarnatio  Filii 
lantum  est,  non  ei  Patris.  Misit  ilaque  P»ler  Filiiim, 
sed  non  recessil  a  Filio.  Crgo,  inquii,  qni  me  misit, 
non  reliquit  me  solvm,  Ciijus  aucforilate  tanqnam 
patenia  incarnaiiis  suin,  mccum  est ,  non  me  reli- 
quit.  Qiiare  me  non  reliquit? 

Kon  reliquit  me,  inqiiit,  solum ,  quia  ego,  quas  pla- 
dta  sunt  ei^  facio  seniper.  Ipsa  est  xqnalitas  sempiT, 
HOQ  ex  quodam  inilio  et  deiiiceps,  sed  sine  initio, 
sine  fine.  Dd  enim  generaiio  non  habet  initium  tem- 
poris,  qiiia  per  Unigeniium  Ticla  siint  tempora. 

U(»c  iHo  loquentet  multi  crediderunt  in  eum.  Nec- 
dtim  in  omnem  terram  exivit  tonus  eorum  (  Psal, 


rabit  vos,  Indignati  sicut  servos  se  esse  aignificatos. 
Et  vere  servi  erant.  Et  exponel  illis ,  quae  sit  »ervi- 
tus  ,  el  quae  sit  fiiiura  libertas,  quam  ipse  promii- 
lit.  Niliil  eniin  aliud  est  dicere  :  Et  verilas  Hberabit 
vos,  nisi  liberos  vos  facict  :  sicut  nibii  est  aliud,  aal- 
val,  uWi  salvos  facit.  Audivimus  ergo,  quid  libera  ve- 
rit;i.s  dixi(,audiamusquid  superba  falsitas  respoiideat. 
Dixerunt  ergo  Juda:i  :  Semen  AbrahtB  siumu,  et 
uemini  servivimus  unquam  :  quomodo  tu  dicis ,  liberi 
eriiis  ?  Non  enim  dixerat  Doininus,  lilieri  eriiis,  sed 
veritas  liberabit  vos,  In  quo  tamen  veriio  illi  nihil 
aliud  iniellexeruni,  nisi  liberiatcni  carnaiem ;  et  ex- 
tulfrunt  se  ,  quod  seinen  essent  Abrahae ,  et  dixe- 
runl  :  Semen  Abruhoe  sumus^  et  nemini  servimmus  im- 


xviii),  necdum  omnilmi»  prajdicatum  esi,  necdum  di-      ^^j  :quomodo  tu  dicis ,  liberi  eritis?  0  vana  snper- 
dum  esi  .  il^ ,  docete  omnes  gentes  (Matth.  xxviii).  *"  bia ,  o  falsa  jaciantia  I  Quomodo  verum  diciUs  :  Ni- 

mini  servivtmus  unquam  (6*en.  xxxvii).  Joseph  non  esl 
venundatus  ?  Prophetx  sancii  non  sunt  ducli  in  ca- 
ptiviiatero  ?  Denique  noime  ille  ipse  est  popiilus,  qoi 
in  iGgypto  lateres  faciebant  (Exod.  i),  el  operibns 
duris,  non  saliem  in  argento  et  auro,  sed  in  luio  ser- 
viebant?  Si  nemini  servislis  uiiquam,  o  ingrati,  quid 
esi,  quod  vobis  assidue  iinputal  Deus,  quomodo  voi « 
de  domo  servitutis  liberavii.  An  forte  patres  vestri 
servieruiit ,  vos  auiem  ,  qui  loquimini ,  onlli  servi- 
sils  unquam  ?  Quoniodo  ergo  sOlviiis  tributum  Roma- 
nis,  unde  et  ipsi  veritaii  laqueum  quasi  captionis  pro» 
posuisiis,  utdicerelis  :  Licetue  reddere  tributumCg' 
sari?  Ut  si  dixisset,  Licel :  teneretis  eum  qiiasi  vus\' 


Eigo  Dominut  ad  eos  ,  qui  credideruni  in  eum ,  ait 
Judaaoi  : 

Si  90$  manseritis  in  verbo  meo.  Ideo  manseriiis,  quia 
iniiiatl  esris,  quta  esse  ibi  coepistis,  si  manseriiis  in 
llde,  qus  in  vobis  esse  credeulibus  coepit,  quo  per- 
veiileilst  Vide  quale  initium  ,  quo  perducit.  Amasti 
fuodamentum  ?  culmen  attende,  et  ex  ista  huinilitate 
aliam  eelsiiudinem  quaere.  Fides  enim  bumilitaiem 
liabet :  eognitio  et  immortalitas»  et  aelernltas  non 
lialiel  humilitatem,  sed  excelsitudinero,  erectionem  : 
nullam  defectionem  ,  xternam  stabiliiaiero  :  nullam 
•b  inimico  expuguationem  ,  nullum  dehciendi  timo- 
rein.  Magoom  est ,  quod  incipit  a  (ide ,  sed  majus  , 


7;9 


IN  S.  JOANNIS  EYANGRLIIM  LXPOSITIO. 


m 


lel  oppressam  lilierialem  seininis  Abrahae.  Si  auiem  A  pecctto,  semis  erit  jiisliii:p.  Teirnii,  nc  pccealum 


dliceret,  Non  licet«  calumniaremini  apod  reges  ler- 
nt ,  quod  prohiberet  regibus  tributa  |)ersolf  i ;  deiii- 
de  prolato  nummo  victi  esiis,  et  captioni  vcstrae  vos 
ipsi  esiis  respondere  compulsi.  Ibi  eiiim  vobis  di- 
Ciam  :  Reddile  Casari^  quee  CtBsari»  sunt,  et  Deo^ 
fme  Dei  sunt.  Cum  vos  ipsi  respondissetis ,  quod 
numicus  iiaberel  iinagiiiem  suam  :  sic  Di'us  quxrit 
lu  bomine  suam ;  nec  :ilienum  qnid  quxrit  Deus  ab 
liomiiie,  sed  quoJ  condidit  in  homine.  Ideo  eniin 
Deos  homo  factus  est,  ut  in  homine  rerormaret 
qaod  in  homine  formavit.  Ergo  menllentibus,  ei  de 
Taoa  libertate  tumentibus,  quid  responderit  Domi- 
Diii  Judaeis,  audiamus. 

iltiuit,  flmeii  dice  voHs,  quia  omnis  qui  facit  peeea- 


amaremus  :  spein  dedit,  ne  de  percaii  solulioiie  dif- 
fideremus.  Omms,  inqiiit,  ^iii  facit  pecealum^  urtus 
tst  peceati,  Servun  autem  non  manet  in  domo  in 
aetemum.  Qii.-e  ergo  nobis  spes  est,  qui  non  sunias 
sine  peccato?  Audi  spem  tiiam.  Filius  manut  iii 
aeternum. 

Si  ergo  filius  vos  liberaverit^  tunc  vere  Uberi  eritis. 
Hxc  spes  nosira,  fratres,  ut  a  libero  liberemur,  ei 
liherando  servos  nos  facint.  Servi  enim  cramus  cu- 
pidiiatis :  liberati  efflcimur  servi  charitntis.  Prima 
libertas  est  non  peniiaiiere  iii  peccato,  servire  jiisti- 
iiae,  dicente  Apostolo  :  Cum  servi  essetis  peccati,  libm 
eratis  justilim :  nunc  autem  habetis  fruetum  vestrum  in 
suHetificaiionem^  finem  vero  vitam  (Btemam  (Hom,  vi). 


ium^  sertfus  est  peccati,  Quis  non  sub  his  verbis  coii-  B  Perfecta  vero  libertas  est,  Deo  Christo  servire  :  ii- 


tremiMat?  Si  omiiis  homo  peccator ,  omnis  bomo 
servut  peccati.  Sed  intentius  audiamus,  qualiter  li- 
beremur  de  hac  servituie.  Terrorem  incutit,  sed  me- 
dieinam  adhibet  :  nam  ait  Dominus  :  Amen ,  amen 
dioo  vobis.  Quid  est  amen,  amcn :  nisi  ? erum«  venim 
dko  vobis?  Quod  ? erbum  nec  Graecus  interpres  nec 
Litinus  ausus  est  in  aliam  transferre  iinguam ,  ut 
bottorem  haberent  velamento  secretae  testiflcationis 
leriUlis  in  Christo.  Veritas  dicit :  Verum^  verum  dieo 
voHs^  Ingeminatac  replicat  verbum  veriiaiis,  ut  ex« 
dlaret  dormientes,  intentos  faceret  audientes,  ne 
contemnerelur  qui  ait :  Amen ,  amen  dico  vobis^  quia 
§mnis  qui  facit  peccalum^  servus  est  peceati.  0  misera- 
bilis  servitus,  servire  peccaio ,  serviie  diabolis  Qui 


lum  diligere ,  qui  vere  nos  liberavit  :  qui  verus 
est  Filius  Dei»  et  dominus  in  forroa  servi  :  nnu 
servus,  sed  in  foriba  servi  dominus*  Fuit  quippe 
illa  carnis  forma  servilis ;  sed  quamvis  essei  simi- 
litudo  carnis  peccail,  non  erat  peccati  :  liberia- 
tem  promisit  credentibiis  in  se.  Judxi  vero»  taii- 
quam  de  sua  libertjite  superbienies,  dedignati  sunt 
fieri  liberi,  ciim  esseiit  servi  peccaii.  Idco  autcm  se 
liberos  esse  dixerunt,  qui.t  ^emen  Abrahae  erant. 
Quid  ergo  eis  ad  haec  res|>oiidii  Dominus,  audlamns. 
Scio^  inquit ,  quia  fitii  Abrahm  estis,  sed  queeriiis 
me  interficere,  Agnosco  carnis  originem,  non  cordis 
fidem.  FilH  Abrahas  estis^  sed  secundum  caniem.  Ideo 
quceritis  me  oecideref  inquit. 


peecati  est  aucU)r !  Sxpe  bomines  inalos  dominos  fu-  ^      Sermo  enim  meus  non  capit  in  vobis.  Id  est,  non 


gliut,  ne  serviaut  malis  ;  et  non  fugiunt  peccatum, 
cvjus  servi  sunt;  et  quanto  felicius  esset  fugere  pec- 
Citam,  et  servire  homiiii  libera  conscientia  ?  Deiiide 
sorvas  hominis  aliquando  sui  domini  duris  iinperiis 
laligatus,  fugiendo  requiescit.  Servus  peccati  quo- 
l|ao  fugit,  secum  id  trahit :  quocunque  fugerit,  non 
fogit  seipsum.  Mala  conscientia  noii  esi  qiio  eat : 
seqiiitur  se,  iroo  non  recedit  a  se  :  peccatu'ii  eniin 
ipiod  fecit,  intus  est.  Fecit  peccatuin,  ut  aliquam 
corporalem  caperet  voluptaiem  :  voluptas  transii, 
poccaluro  manet,  praeterit  quod  delectabat,  remanet 
^uod  pungat :  mala  servitus.  Aliquando  fugiunt  ho- 
mines  improbos  dominos,  volenies  carere  dominis. 


habet  locum  in  vobis.  Si  sermo  meus  ca|)eretur  a 
vobis,  caperet  utique  vos  :  quid  est  ergo,  roii  eapi$ 
iu  vobis  :  id  est,  iion  capit  cor  vestrum?  quia  non 
recipiiur  a  corde  vestro.  Audistis  certe  Dominiim 
direntem  :  Scio  quia  filii  Abrahce  estis  :  audite  qiiid 
postea  dicat  : 

Ego,  iuquil,  quod  vidi  apud  Patrem  meum,  lonuor; 
et  vos  quoB  vidistis  apud  patrem  vestrum,  facitis,  Quid 
aiiiem  faciunt?  quod  dixil  eis  :  Quofritis  me  oceidete, 
lloc  apud  Abraham  nunquam  viderant.  Dicit :  Qucb 
vidi  apud  Patrem  meum,  toquor,  Verilatem  vidi,  ve« 
ritatem  loquor  ;  quia  vcritas  sum.  Si  enim  Domhiiis 
veritatem  loquitur  :   quia  ipse  est  veritcis  Patris, 


qvi  nolunt  carere  peccatis.  Quanto  felicius  deserat  tx  quam  vidit  apud  Patrero  :  se  viilisse  loquitur,  quia 


iMMnopeccatum.fugiatad  Christum,  Deum  liberatorem 
inlorpellet?  Liberatergo  ab  hac  scrvitute  peccati  solus 
Dooiinus,  qui  illam  non  habuit :  qui  solus  sine  peccato 
veoit  in  mundum.  Ilie  solus  liberarepotesi  de  peccato, 
qm  venit  sioe  peccato,  et  factus  est  sacrificium  pro 
poocato.  Curo  ergo  omnis  qui  facit  peccatum,  ser- 
voa  sit  peccati :  quae  sit  spes  nobis  libertaiis,  audite. 
Serwus  autem^  inquit,  non  manet  in  domo  in  aster- 
mim,  Ecclesia  est  domus,  servus  est  peccaior.  Non 
naneat  homo  in  peccato,  ne  sit  siervus  peccati.  Ut 
poatit  manere  iu  domo,  id  esi,  In  Ecclesia,  nianeat 
ia  corpore  capiiis  sui,  ut  sit  filius  oon  servus.  Longe 
tliod  tbi  peccare,  aliud  manere  in  peccaio.  Qui  ma- 
aet  ia  peccato,  servus  est   pcccati  :   qiii  fiigit  a 


ipse  est  veritas  Patris,  quam  vidit  apud  Pairero* 
Ipse  est  enim  verbum,  quod  Verbutn  erat  apud  Deum. 
Isti  ergo  malum  quod  faciunt,  quod  Doroinus  objur- 
gat  et  cnrripii,  ubi  viderunt  apud  palrem  suum, 
cuin  audierimus  in  consequenlibus  apertius  dletum 
qiii  sit  eorum  pater,  tune  inieliigemus  qualia  vide- 
rint  apud  talera  patrem*  Adhuc  enim  non  nominat 
palrem  ipsorum.  Paulo  superius  Abrabam  comroe- 
muravit,  sed  carnis  originem,  non  vitae  simiiitudi* 
nem  dicturus.  Alteruin,  patrera  illorum,  qui  nec  ge- 
nuit  eos,  nec  creavit,  ut  bomines  essent,  sed  tamen 
lilii  eranl  ejus,  in  quantum  mali  erant,  noii  io 
quantum  hoinines  erant,  in  quo  imitati,  non  In  q«» 
creatl. 


iO 


•^t 


mDJE  VENEUABILIS  OPP.  FARS  II.  SECT.  1.  —  EXEGETICA  GENUINA. 


7.>2 


Respanderuut^  et  dixerunt  el :  Pater  noster  Abra-  A  Aiidiainus   quid   dicnnl ,   audiamius  (|uid   tudiunl. 


hum  e$t,  Quasi  lu  quid  dielurus  es  conlra  Abraham; 
aul  81  aliquid  poies,  aude  reprehendere  Abraham  : 
quia  non  Dominus  non  audebat  reprehendere  Abra- 
ham,8cd  lalis  eral  Abraham,qui  noii  rcprehenderelur 
a  Bominn,  «^ed  polius  landaretur :  lamen  isii  videban- 
tur  euin  probar«%,  ut  aliquid  mali  diceret  de  Abra- 
ham,  et  esset  occasio  faciendi,  quod  cogiiabant. 
Pater  noster,  inquiunt,  Abraham  est,  Aodiamus  quo- 
modo  eis  respondil  Dominus,  cum  illorum  damna- 
tione  laudans  Abraham. 

Dicii  eh  Jesus :  Si  /i/ti  AbrahtB  esfli,  opera  Abrahm 
faclle.  Nunc  autem  quanitis  me  interficere^  hominem 
qui  veritatem  vobis  locutus  sum^  quam  audivi  a  Deo  : 
hoc  Abraham  non  fecit.  Ecce  i!Ie  laudatus,  i&ti  dam- 


(/nNfii,  iiiquiiint,  palrem  habemus  Deum. 

Dixit  ergo  eis  Jesus  :  Si  Deus  pater  vester  e$set^  Jt* 
ligeretis  utique  me  :  ego  enim  ex  Deo  procesii  et  vt  m^ 
ueque  enim  a  melpso  veni^  sed  Hle  me  misit,  Dicitts 
Deum  patrem,  agnoscite  vel  frairem  vestrum.  Ilic 
tetigit,  qtiod  sxpius  so'et  dicere  :  Non  a  meipsoveid^ 
sed  ille  me  misit;  a  Deo  processl,  et  veni.  Cbrisli 
ergo  iiiissio  incnrnatio  ejus  est.  Qiiod  vero  de  Deo 
Paire  processii  Y<Tbiim,  aeieriia  processio  est,  uon 
habens  tempus,  pcr  qiietn  faciuin  est  teinpus.  Ergo 
ab  illo  processit  ut  Deus,  ut  squalis,  ul  Filius  oni- 
cus.  Ut  Verbum  Palris  venit  ad  iios  :  quia  Verbum 
caro  factum  est,  ut  habifaret  in  nobis.  Adventos  ejus, 
huinanitas  ejus  :  mansio  ejus,  divinitas  ejus. 


nati.  Ahraham  non  erat  homicida.  Non  dico,  inquit,  ^     0"^'"*'  "*^"'*V  '^'^^''""  "'^'""  "^"  «o^wm"'»? 


ego  Doininus  som  Abrabae :  quod  si  dicerem,  verum 
dicerem.  Nam  dixit  alio  loco,  Ante  A\^aham  ego  sum 
(/oan. viii) :  et  tunceum  illi  lapidare  volueruni.  Noo 
dixit  boc :  Interim  quod  videtis  ,  quod  aspiciiis , 
quod  ine  solum  putatis,  homo  suin.  llominem  dicen- 
tein  vobis  quod  audivit  a  Deo,  quare  vullis  occidere, 
nisi  quia  non  esils  (ilii  Abrahae  ?  Et  tamen  superius  ait» 
Scio  quia  fHU  Abrohas  estis,  Non  negavit  eorum  ori- 
ginem,  sed  facta  condemnat.  Caro  eorum  ex  illo 
erat,  sed  vita  non  erat.  Ergo  Christiani  facii  sont 
semen  Abrahu:  graiia  Dei  :  non  de  carne  Abrahas 
facii  ilii  cohaeredeSy  Deus  illos  exhxredavit, 
isios  adopiavit.   hti  suni,  de  quibus  alio  loco  a 


quia  non  potestis  cognoscere  sermonem  meum.  Ideo 
non  potuerunt  cognoscere»  quia  non  poteroot  ao- 
dire.  Sed  unde  audire  non  poteranl,  oisi  quia  cor* 
rigi  credendo  nolebant?  et  boc  iiide? 

Yos  ex  patre  diabolo  eslis.  Quandio  palrem  eom* 
memoratis  ?  qoandiu  pairem  mutails,  modo  Abrt- 
hain,  niodo  Deum?  Audite  a  Filio  Dei,  cojos  flUli 
rstis,  A  patre  diabolo  estis.  Deus  creatnr  ooioiooi 
creaturarum  creavit  hominem  :  qoomodo  hic  didt, 
tos  a  patre  diabolo  estis?  Quidquid  a  Deo  creatom 
est,  bonum  est ;  et  oiiuiis  homo,  quantum  creiton 
Dei  esi,  bonus  est.  Quantum  vero  se  subjlcit  per 
liberuin  arbitrium  diaLolo,  a  patre  diaboloest.  Buoa 


Joanne  Uaptisia  dlclum  esi :  Poiens  est  Deus  de  la-  p  «"*""  hominis  naiura,  sed  vitiaia  estper  malam  fo. 

pidibus  istis  suscitare  filios  Abrahas  (Matth.  n\).  Illi      lunlatem,  et  inde  a  palre  est  diabolo.  Qood  fedt 

Dcus,  non  polest  esse  malum»  sl  ipse  homo  noo  sil 
sibi  m:ilus.  Inde  crgo  Judaei  dict!  sunt  filii  diaboli, 
non  nascendo,  sed  Imilando.  Consuetudo  vero  Scri- 


enim  sunt  filii  Abrahae,  qui  fiitein  Abrahx  imilan- 
tiir.  Ideo  subjuiixit  Dominus  dicens  :  St  fiiii  Abrahas 
eslis^  opera  Abrahas  facite.  Faclis  probate  nobilita- 
teiii,  non  verbis.  Sed  quceritis  me  interficeTe^  homi- 
nem  qui  veritatem  locuius  sum  vobis,  quain  audivi  a 
Deo.  Hoc  Abraham  non  fecit. 

Voi  facite  opera  patris  vestri,  Et  adhuc  non  dicil, 
qois  est  iste  pater  eoruin.  Modo  illi  quid  responde- 
runt?  Cceperunt  enini  utcunque  cognoscere  non  de 
carnis  generatione  Dominum  loqui ,  sed  de  vitx 
inslituiione.  Et  quia  consuetodo  Scripturarum  esi, 
quam  legebant  fornicationem,  spiritualiler  appeilari, 
cum  diis  multis  el  falsis  anima  tanquain  prosiituta 
fubjiciiur,  ad  boc  responderunl. 

Dixerunt  itaque  ei :  Nos  ex  prostitutione  non  sumus 
naii^  unum  patrtm  habemus  Deum.  Jani  viluit  Abra- 
ham,  repolsi  suot  eum,  quomodo  repelli  voluerunt, 
ore  veridico,  quia  erat  talis  Abraham,  cujos  factum 
non  imitabantur»  et  de  illius  genere  gloriabantur,  et 
moiaveronl  responsionem ,  credo ,  dicentes  apod 
aeipsos :  Quotiescunquo  nomiiiaverimus  Ahraham, 
dicturos  est  nobis :  Quare  non  imitamini  eom,  de 
cujus  genere  gloriamini?  Nos  sanctum,  justum,  in- 
noceniem  tantum  virum  imitari  non  possunius, 
Deiim  dicamus  patrem  nosinini  :  videamus  quid 
noliis  dicturus  esi.  Nunquid  falsitas  invenit  quod  di- 
cerei»  ct  vcriias  non  invcnirei  quid  responderet? 


pturae  sanciae  est ,  ex  imitatione  vel  similitodloe 
operum  fllios  saepe  nominare,  vel  propheta  ad  Jo- 
da'OS  ait :  Paier  tuus  Aworrhceus^  et  mater  tua  Cetiuea. 
Amorrhxi  gens  erat  qoaidam,  unde  originem  Jodci 
non  docebant.  Ccthaei  et  ipsi  geniem  suam  habebant 
omnino  alienam  a  genere  Judsorum.  Sed  quia  erant 
impii  Amorrhaei  et  Ceihaei,  Judaei  autem  Imiiatisant 
iiiipietates  ilioruni:  iiiveiierant  (ilii  parentea,  ooDde 
quibus  nascerentur,  sed  quorum  mores  aectando. 
pariier  damnarentur.  Quaeriiis  autem  forlasae  Qmle 
|x  ipse  diabolus  ?  Inde  utique,  onde  et  casteri.  Angeli 
in  sun  obedientia  perstiteruni,  ille  inobedieodo  oi 
siipfrbiendo  lapsus  est  angelos,  et  faclus  esl  dtabo- 
lus.  Sed  modo  audite  quid  dicat  Domiiios.  Fot,  io- 
quit,  apalre  diabolo  estis. 

Et  dedderia  patris  vestri  facere  vultis.  Qoaeritis  mo 
occidere»  honiinem  qui  veriiaiem  vobis  dico.  El 
ille  iiividit  homini,  et  occidit  hominem  :  diabolos 
enim  est,  Diabolus  auteni  cum  invideret  homini, 
serpente  Indutus,  locutus  mulieri,  de  muliere  fooe* 
navit  et  viruin,  moriui  sunt  diabolom  audlendo 
{Genes.  iii)  :  quem  non  audissent,  si  Deum  audire 
vuluissent.  Posilus  enlm  hoino  inier  Deom,  qul  crea* 
vit  eum,  et  serpeniem,  qui  fallebat  eum,  ciri  oblein- 
perare  debuii?  Creatorl,  non  deceptori.  Ergo  iUe 


7*,  IN  S.  JOANNIS  EVANGKLIUM  EXPOSITIQ.  7o« 

homicida  erat  ah  inilio.  Videlc  geiiiis  lioiniciliijra*  A  verilatis  asserlor,  qiiia   cx  Tcriiatis  orc  niiiil  aliinl 


Ires.  Ilomicida  dicitur  di»boIiis,  non  gladio  armatus, 
non  ferro  acciiictus.  Ad  hominem  venit  :  verbum 
maliim  semiuavit,  et  occidil.  Noli  ergo  ptilare,  te 
iion  esse  liomicidam,  quando  frairi  tuo  mala  per- 
Miades.  Si  fralri  luo  mala  persuades,  occidis.  Audi 
FsalmUlam :  FUii  hominum^  dente$  eorum  arma  et  ta^ 
tfilUe^  ei  lingua  eorum  machwra  acula  (PsaL  lvi).  Vos 
ergo  desideria  pairis  vestri  facere  viiliis  :  ideo  saevi- 
lis  in  carnem,  qula  non  potestis  in  mentem. 

JHe  homicida  erat  ab  inhio,  Utique  in  primo  ho- 
Diine,  ex  illo  ille  homicidt.  Ex  quo  potuit  fieri  ho- 
micidium  ?  ex  quo  faclus  esl  homo  :  non  enim  posset 
oecidl  bomo,  nisi  prias  fierel  hnmo.  Homicida  ergo 
llle  ab  iniiio,  et  nnde  homicida? 


polerii  procedere,  nisi  veritas.  Sequiinr  ergo  : 

Quh  ex  vobis  arguet  me  de  peccato  ?  Sicutego  ar^iio 
vos  vesirumque  patrem  de  peccato  et  niciidacio.  Ecce 
qualis  est  mansueludo  Christi.  Relaxare  peccaia  ve- 
neraf,  et  dicebai :  Qms  ex  vobit  arguet  me  de  ptc- 
cato?  Non  dedignatur  ex  ratione  osiendere  se  pecea- 
torem  non  csse,  qoi  ex  virtute  divinilalis  poluit 
peccaiores  jusiificare.  Inierrogai  eos,  quare  verita- 
lem  non  velinl  credero,  dicens  : 

Si  veritatem  loculus  tum  vobis ,  qunre  non  ereditii 
mihi?  ^hi  quia  filii  diaboli  estis,  el  non  veritatis? 
Filii  diaboli  non  natiira.sed  imitlione.  Reddilque 
causam  cur  veriiaii  non  crederenl,  cum  dicil :  Ideo 
vos  non  auditis,  quia  ex  Deo  non  ef^tis.  Iienim  noli 


Ei  in  veritate  non  stetit,  quia  veritas  non  est  in  ee.  ^  atlendere  naluram,  sed  vilium.  Sic  siinl  isti  ex  Deo, 

et  non  siint  ex  Deo.  Natura  ex  Deo,  vilio  non  ex 
Deo.  Naliira  vero  bona,  qiiae  ex  Deo  esl,  peccavit 
voluniale,  rredeiulo  quod  diahotus  persuasit ;  et  vi- 
liataest:  ideo  inedicum  qiixral,  quia  sana  non  esl. 
Agnoscaior  natura,  unde  Creaior  laudetur :  agnosc.i- 
lur  vitium,  propter  qiiod  medicus  advocctur.  Terri- 
bile  est  quod  subdit : 

Qiii  est  ex  Deo^  verba  Dei  audil :  propterea  vos  non 
auditit,  quia  ex  Deo  uon  estis.  Sl  enim  ipse  verl» 
Dei  audil,  qiii  ex  Dno  esi,  el  audire  verba  ejiis  non 
poiesl  qiiisquis  ex  i  lo  non  esi,  interrogel  se  unas- 
quisqiie  vestrum,  si  verba  Dei  in  aure  cordie  perce 
pit,  et  inielligit  unde  sit.  CoBleslem  patriam  deside 


Non  quomodo  in  Cliristo  sic  est  veritas,  ut  Chrisius 
ipM  tii  veritas.  Si  ergo  isie  in  veritate  stetisset, 
iii  Cbristo  slelisset.  Sed  in  verilaie  noo  sietii,  quia 
▼eritas  non  est  in  eo. 

Cwn  hquitur  mendaeium  ,  ex  propriis  loquilur^ 
9«l«  mendax  esl^  ti  pater  ejus.  Quid  est  hoc?  Aii- 
distts  verba  Evangelii,  intenti  accepistis.  Ecce  re- 
peio,  nt  agnoscatis  quid  exigatis.  De  diabolo  Domi- 
IIII8  ei  dicebat,  quae  de  diabolo  dici  a  Domino  merue- 
nmt.  lile  homicida  erat  ab  initio,  verum  est :  nam 
primam  hominem  occidit.  Et  in  veritate  non  stelii, 
qnia  de  veriiale  lapsus  est.  Cum  loquitur  menda- 
eiam,  ulique  ipse  diabolus  de  proprio  loquiiur.  Men- 


dtcium  utiqne  ipse  diabolus  de  proprio  loquitur,  p  rare  vcritas  jubet,  carnis  desideria  eonterere,  mundi 


foia  mendax  est  el  paler  ejus.  Diabolus  auiem  a 
teoaetipso  mendat  fuit,  et  mcndacium  suum  ipse  ge- 
iiit.  A  nemine  audivit  prius  mendacium.  Quomodo 
Dess  Paier  genuit  Filiam  verilalem,  sic  diabolus  ge- 
mrit  qoasi  filium  mendacium.  Mendncium  genuil, 
qiiia  in  verilate  non  sletit.  Omnis  enim,  qui  in  Deo 
■aBOt,  quia  Deus  veritas  esi,  in  verilate  stai.  Si  quis 
mo  a  Deo  recesseril,  mendax  erii,  dicente  Psalmo- 
grapbo :  Omnis  homo  mendax  (Psal.  cxv).  In  quan- 
tom  vero  homo  a  Deo  recedil,  in  tanium  mendax 
•rit,  dom  a  veriiate  deciinaverit ;  el  inde  peccalor 
erit :  quia  omne  peccaium  non  est  veriias,  sed  men- 
dadara,  quia  recedendo  a  Deo  non  habel  veritatem. 
Diaboliia  vero  bonus  creatus  est,  sed  per  seipsum 


gloriam  declinare,  aliena  non  rapere,  propria  largiri. 
Penset  ergo  apiid  se  unusquisqiie  vesirum  ,  si  h«c 
vox  Dei  in  cordis  ejus  aure  convaluit,  ei  quia  jam 
ex  Deo  sit,  agnoscit.  Dixerunt  ergo  Judaei  : 

Nonne  bene  dicimus  nos,  quia  Samaritanus  es  tu^ 
etdwmontum  habes?  Accepla  autem  lanta  conturoelia, 
quid  Dominus  respondeal,  audiamus. 

Ego  damonium  non  habeo,  sed  honorifico  Palrem 
meum ,  el  ros  inhonorastis  me.  Quia  enim  Sama- 
riianus  interpreutur  custos,  et  ipse  veraciler  cu- 
slos  est,  de  quo  Psalmisia  ait  :  iVtst  Deminus  custo^ 
dierit  civitalem,  in  vanum  vigilani  qui  custodiunt  eam 
{Psal.  cxxvi) ;  et  cnm  per  Esaiam  dicai:  Custos  quid 
de  nocte?  custos  quid  de  nocte  {Esaias  xxi)  ?  Respondere 


malua  iactua  eal»  declinando  a  snmmo  bono.  Ideo  p  noluil  Domiuas  :  Samaritanus  non  sam ;  sed ,  Ego 


ex  propriis  locuias  est  mendacium,  quia  in  seipso 
invenilt  unde  esset  mendax.  Homo  vero  deceptus  a 
diaimlo,  Cicius  est  a  dialioio  inendax :  ideoque  (ilius 
diaboU  non  nauira,  sed  imitaltone.  Recedamus  ergo 
a  patre  mendacii,  curramus  ad  patrem  veriiaiis. 
AmiM^ctainur  ventalem,  ut  accipiamus  veram  liher- 
laiem.  iiidael  apud  patrem  suum  viderani,  quod  lo- 
quabantiir.  Quid?  nisi  mendacium  ?  Dominus  autem 
Palrem  auum  vidii,  quod  loquereiur.  Quid  ?  nisi 
acipaum?  Quid?  nisi  Verbum  Patris  scternum,cl  Pa- 
Iri  co«tcmum  ?  Ideo  subjunxit : 

Ege  veritolem  dico  vobis^  el  non  creditis  mihi.  Nain 
inendax  mendacium  loquitur,  sed  veritas  veriiateni 
prufert.  DiabMus  mendax,  Christus  vero  veri'ai   et 


dasmonium  non  habeo.  Duo  quippe  ei  illata  fuerunl  : 
unum  negavit,  el  aliud  lacendo  consensit.  Ciistos 
namque  humani  generis  venerat ;  el  si  Samarilannm 
se  non  esse  diceret,  esse  se  eustodem  negarel.  Sed 
tacuit  quod  rrcognovit,  ei  paiienler  repulit,  qiiod 
dicliim  fallaciier  audivil,  diceiis  :  Ego  dtemomum 
non  habee.  ilic  vero  in  semeiipso  nobis  Dominus 
patientiae  praebuil  exemplum,  qui  si  respondcre  vo- 
luissel  Judxis,  Yos  dcemonium  habeiis,  verumque 
dixissei  quia  nisi  impleii  daemonio,  tam  perverse  de 
Deo  loqui  non  possenl.  Sed  accepla  injaria ,  etiani 
quod  verum  eral,  dieere  veritas  noluil,  ne  noi 
dixisse  veriiatem,  sed  provocaius,  coniumeliam  red- 
didisse  viderelur.  Ex  qua   re  qiiid  nobis  innuilur? 


•75r>  BEDiE  VCNERABILIS  OPP.  PAKS  II.  SECT.  I.  —  EXEGET1C.\  GENUINA.  756 

aifti  ul  eo  tcmpore,  qiio  a  proxiniis  ex  ralsitate  con-  A  sus  Cliristus,  quem  illi  dicebant  dominuin  suum,  et 


tumelias  accipimus,  eornm  ctiaro  vera  mala  lacea- 
niis»  ne  nilnislerium  justos  correptionis  in  arma  ver- 
latur  furoris.  Sed  quid  nobis  ad  ista  faciendum  sit, 
adliuc  exempio  nos  adinonet,  com  sabjungit : 

Ego  aulem  non  qucero  gloriam  meam  :  tit  qui  qum- 
rat,  €i  judicet.  Scimus  crrie,  quoil  scriptum  esl ,  qua 
Paler  omne  judicium  deilit  Filio  {Joan.  v) ;  el  tanien 
ec*c«  idem  Firnis  injurias  accipiens,  gloriam  suaro 
iion  quxrji.  Illiciias  contumelias  Patrisjiidicioreser- 
tat,  ui  nobis  profeclo  insinuel»  quantum  nos  esse 
iK^^tientes  debemus,  dum  adliuc  se  ulcisci  non  vult 
et  ipse  qui  judicat.  Cum  vero  malorum  perversitas 
crescii,  non  solum   frangi  praedicalio  non   debet, 

sed  etiam  augeri :  quod  suo  exemplo  nos  admonei»       ^ , 

quiposlquanH  babere  daemonium  dictusest,  praedica- '^     Abraham  paler  vester  eMultavU,  ut  viderel 


non  cognoTcruiii.  Si  enim  ipsum  cognovisseut,  ejus 
Filium  recepisseni. 

Ego  autem^  inquii,  tiovi  eum.  Secuiiduin  camem 
judicaniibtis  poluil  et  binc  arrogans  videri,  quia 
dixit :  Ego  novi  eum.  Sed  vidc  quld  sequitur  : 

5t  dixero,  Non  novi  eum^  ero  $imiti$  vo6t<,  tiieii- 
dax,  Ergo  arrogantia  iion  ita  vilatur,  ul  veritas  re- 
linquatur. 

Sed  $eio  euttt,  et  urmonem  eju$  $erro.  SerrooMoi 
Patris  tanquam  Fiiius  loquebatur,  et  ipse  eral  ver- 
bum  Palris,  quod  bominibus  loquebatur.  Ei  nouiii* 
duro,  quod  vidit  eos  Dominus  aperla  sibi  impugiii* 
tione  resistere,  et  lamen  eis  se  iterata  non  detinil 
voce  prxdicare,  dicens : 

dkm 


tionis  suas  beneficia  largius  impendit,  dicens  : 

Amen,  amen  dico  vobi$,  $i  quis  $ermonem  meum  <er- 
vaveritf  morlem  non  videbit  in  teternum,  Sed  sicul  bo- 
nis  necesse  esl,  ut  meliores  etiam  per  contumelias 
eiistant,  ita  semper  reprobi  de  beneficio  pejores 
flunt,  nam  accepla  pr^dicatione  ilerum  dicunt : 

yune  cognovimu$9  quia  dtemonium  habes.  Quia 
enim  aelernae  morti  inh.Tserant,  eamdcm  moriein  cui 
inbaeserant,  non  videbanl ;  dum  solam  mortis  car- 
nem  aspicereni,  in  veritatis  sermone  caligabain,  oi- 
centes : 

Abraham  mor(uu$  e$t,  el  Prophetce :  et  tu  (/trts,  Si 
qui$  $ermonem  meum  $ervaveri(,  mortem  non  gu$tabit 


meum ;  vidit^  et  gavi$u$  e$t,  Tunc  quippe  diem  Do- 
iiiini  Abraham  vidit :  cuni  in  fii^ura  summae  Triniia- 
lis  tres  angelos  bospitio  recepit  {Gen,  xxviii)  :  qiii> 
bus  proreclo  susceptis,  sic  tribus  quasi  uiii  loculnt 
est :  quia  eisi  in  personis  nuuierus  Triniutis  est,  m 
natura  lamen  unitas  esi  divinitatis.  Sed  carualet 
mentes  audieniium,  oculos  a  carne  non  sublevant:  im 
eo  solam  carnis  aBlatem  pensanl,  dicentes  : 

Qtttit^ttiigiRra  anno$  nondum  habes^  et  Akrdmm 
vidi$ti?  Quos  benigne  itedemptor  noster  a  canii 
siise  intuiiu  submovel,  et  ad  diviniiatis  contemplaiio- 
nein  Irahit,  dicens  : 

Amen^  amen  dico  vobi$,  Antequam  fieret  AbreJuam, 


in  wternum?  Unde  cl  ipsi  verilali  eumdem  Abraham  .,  ego  $um»  Ante  enim  praeteriti  temporis  esl» 


et  prophetas  quasi  veneranles  prx^feruni,  sed  aperia 
nobis  ratio  osiendiiur,  quod  qui  Deum  nesciunl, 
Dei  qiioqiie  faniulos  falso  venerantur.  Voi,  inquii, 
diciti$^  Itwmonium  habc$  ;  ego  vos  ad  vitain  voco  : 
servale  sermonem  meum,  el  non  morieinini.  Illi  au- 
diebanl :  iitorlem  non  videbit  in  aeternuin,  qui  ser- 
vaverlt  sermonem  meuui,  et  irascebanlur,  quia  jam 
mortiii  eranl  illa  morle,  quae  vitanda  eral :  nam  11- 
lam  moriem  vitare  non  poiuerunl,  qua  m<»rluu8  e^^t 
Abraham,  et  propheiae,  id  est,  carnis  nioriem.  Nam 
Abrahain  Spiritu  vivebat :  et  ideo  de  eo  ipsa  veritas 
ait  ali  >  loc<i ".  ^on  e$t  Deu$  mortucrum^  ied  vivorum 
{Matth.  xxii).  Quid  est  i|uoii  ait,  Mortem  non  videbit 
in  wtemum?  id  esl,  n  ortcin  damnaiionis  cum  dia- 


praeseniis.  Et  quia  praeteritum  et  futurum  tempm 
diviniias  non  babei,  sed  semper  esse  habel ,  mi 
ait  :  Ante  Abraham  ego  fui^  sed,  anU  Abrakam  €§§ 
$um,  Unde  el  ad  Moysen  dicilur,  Eg0$um,  qui  nm: 
et  Dice$  fHii$ ,  hrael ,  Qui  e$i ,  ttiittf  ma  ed  vm 
(Exod.  iii).  Ante  ergo  vel  posl,  Abraliambabnii,qui  et 
accedere  potuii  per  exbibitionem  praesenti»,  ei 
recedere  per  cursum  vitae.  Yeriias  vero  tenper  ette 
habei,  quia  ei  quidquam  nec  priore  tempore  incipi- 
lur,  nec  subsequenti  lerminatur.  Sed  tusiinere  Isia 
aeterniiatis  verba  menies  infidelium  non  Talentet,  ad 
lapides  curruut;  el  quem  inlelligere  non  poienuii, 
ohriierc  qua^rebant.  Quid  autem  contra  rumrem 
lapidaiitium  Dominus  fecit,  otlenditur,  cum  protlMt 


boto,  et  angelit  ejos.  Nain  isla  luors  corpuris  migra-  0  subinferiur: 


lio  quacdam  esi  sanciis  ad  meliurem  vilain,  impiis 
vero  ad  poenas  perpetuas  :  quas  hic  mortis  nomine 
veriias  designarc  voluit.  Se<l  isu  morte,  quam  Do- 
iiiinus  vull  intelligi,  nec  Abrahaui  morluus  esl,  nec 
prophetae  morlui  suiii.  Illi  enim  morlui  siint,  et  vi- 
vuiii :  itti  vivebaoi,  el  mortui  erant.  Queni  leipsum 
facis,  iiiquiunt  :  ut  dicas,  morleni  non  videbit  iu 
aelernum,  qui  servaveril  sermonem  meufn,  cum  scias 
et  Abrahain  morttiuin,  el  prophelas  mortuos? 

Re$pcndit  Je$u$ :  Si  ego  glorifico  tneip$utttf  gloria 
mea  mhil  e$t :  e$t  Paler  meMi,  qui  glorificat  me.  Hoc 
aii  propter  illud,  quod  dixerunl :  Quem  leip$um  fa- 
€i$?  Refert  eu>m  glorium  siiam  ad  Palrem,  de  quo 
esl  quod  Deus  esi.  Dicit  Patrem  suum  Domious  Je- 


Je$u$  autem  ab$eondit  $e,elenvit  de  templcM 
valde  esi,  fraires  charissimi,  cur  perseciiiores 
Dominut  sese  abscondendo  declinaTerit,  qul  ti  dlfl* 
nitatis  suae  potentiam  exercere  voluittet,  laciie  mui 
inentis  in  suis  eot  iciibut  ligaret,  aul  in  pceM  ■NNllt 
subitae  obrueret.  Sed  quia  paii  Tenerat ,  exereere  Je* 
dicium  nolebai.  Gerie  sob  Ipso  pattionit  lemporo^ 
et  qiiantiim  poterat,  osiendit,  et  lamen  boc,  ad  quod 
voneiai,  perlulil.  Nam  cum  perseciitoribus  sult  ee 
quuMeiitihus  direret :  Ego  hum  (Joan»  ivm) :  toli  bae 
voce  eorum  superbiam  perculit,  et  omnet  in  lemm 
ttravit.  Qoi  ergo  boc  in  loce  potult  manut  lipklM- 
tium  non  se  abscondendo  evadere,  cur  abscoodit  te, 
nisi  quod  homo  inier  hoaiines,  et  f  jcius  Redempior 


757  IN  S.  iOANNIS  EVANGELIUM  EIPOSITIO.  758 

na»ier,  »lia  nobis  verbo  loquitur,  alia  exempto?  Qai  A  dat,  dequo^st,  qnia  ille  habei  fllium,  qui  Je  Ulosit» 


nittemiiobis  lioeezemplo  loquitiir,  nisi  ut  etiain.cum 
resistere  possnmus,  iram  superbieniium  humiUter 
declinemus? 

CAPUT  IX. 

Postquam  exisset  Domirus  de  lemplo  Judaeoruin, 
qnld  fecerit  in  populo  g^ntiuui ,  imo  totiiis  humani 
generis,  audiamus.  Seqtiilur  enim  Efangelista  ,  et 

ait  : 

Pmtieriens  vidit  hominem  ctBcum  a  natimtate.  Ea 
qnippe,  quae  fecit  Dominiis  nosier  Jesus  Christoi , 
stupenda  aique  miranda,  ct  opera  et  verba  sunt. 
Opeia,  quia  facia  sunt  :  vcrba,  qnia  signa  sunt.  Si 
ergo  qiiid  signiflcet  hoc,  quod  facium  esi,  cogitemiis 


ipse  non  babel,  de  quo  sit.  Quae  sunt  opera  f>o- 
mini,  propter  quae  venitFilius  Dei  in  munduin?  nisi 
caecitaiem  generis  humani  illuminare «  Tulnerala 
qiiaeque  sanare,  perdita  quaerere,  derormia  reforma- 
re?  Sed  quid  est,  quod  diiit :  Me  eportei  operari 
opera  ejus  qui  me  miiit^  donec  die$  est  t 

Venit  enim  nox^  in  gua  nemo  potesi  operarim  Gon- 
stat  expressum  ac  definiium  diem  commemorasse 
Dominum  hoc  loci»  seipsum,  id  esl,  lumen  mundi. 

Quamditt^  inquil,  sum  in  hoc  mundo,  lumen  sum 
mundi.  Ergo  ipse  operaiur.  Qiiamdiu  est  autem  in 
niundo?  Puiamus  fralres  eum  fuisse  hic  lunc,  et 
modo  non  hic  esse  ?  Si  hoc  pulamus,  Jam  ergo  post 
ascensum  facta  est  noi  istj.  Quid  est,  quod  ait  disci 


genus  humanum  est  isie  caicus.  Hkc  enim  cxciias  B  p„|{g^  ascendens  in  coeluin  :  Ecce  e§o  vobiseum  $um 


eontigit  in  prlmo  homine  per  peccatum ,  de  quo 
onines  originem  duximus,  non  solum  mortis,  sed 
etiam  iniquiiatis.  Si  enim  caecitas  est  infidelitas, 
lllominatio  est  fides,  quem  fldelem ,  quando  venit 
CliiisUis,  infcnii,  ideo  Evangelista  de  Christo  dicit, 
Ei  proBteriens,  Sic  praeterit  enim  Ghristus ,  et  non 
in  via  peccatorum  nostrorum  sleiii,  sicut  in  quadam 
parabola  ipse  Dominus  ait  :  Venit  enim  Samarilanus 
secusviam  {Luc.  xix).  Qui  venit  sanare  vulneraium 
iemiTiTttm,  praeieriens  cxcum  illuminat.  Qui  Tulne- 
rtlos  in  pnrabola  diciiur,  hic  in  re  gesta  caecns  iilu- 
miMlur*  Viilii  ergo  hominem  caecum,  non  ulcun- 
qae  caeeiim,  sed  a  naiivitate  caccum.  Omnes  enim 
liominet  pneter  lllum  solurn,  qui  ex  virgine  nntus 


omnt^iis  diebus  nsque  ad  eonsummtttionem  tteculi 
(Uatth.  xxviii).  Qui  lunc  corporali  praesenlia  fuLi 
iii  mundo,  nunc  divina  potenlia  praesens  est  ubique 
in  mundo.  Audivimus  diem,  audiamus  quae  srl  nox 
ista.  Quid  igtiur?  quid  dicemus  de  nocte  Ista , 
quando  erit ,  quaado  iiemo  poierit  operari  ?  Nox 
ista  impiorum  erit,  nox  isia  eorum  erit ,  qulbus 
iii  fine  dicelur  :  Ite  in  ignem  (Btemum  qui  paraius  esi 
diabolo,  et  angelis  ejus  (Maith.  ixv).  Sed  el  110& 
dicta  est,  non  flamma,  non  ignis.  Audi  quia  et  nox 
est,  de  quodam  servo  dicit :  iAgate  HU  manus  etpe" 
des^  et  projicUe  eum  in  tenebras  exieriores.  Operetiir 
ergo  homOy  iie  illi  nocte  praeveiiialur»,  ubi  iiemo 
possit  operari.  Modo  est,  ut  operetur  fides  per  di- 


ost,  originali  peccato  Cieci,  id  est,  cum  peccato  nati  G  [ectionem.  Et  si  modo  operamur.  hic  est  dies,  bic 

estChristus.  Aodi  promiiteniem,  et  ne  arbiireris 
absentero.  Ecce  ego  vobiuum  sum  ommbus  dkbuo 
usque  ad  consumma^onem  smculi :  ibi  enim  erit  nox, 
ubi  nemo  possit  operari»  sed  recipere  quod  ope- 
ratus  e&u  Aliud  est  tempus  operaiionis ,  afiud  re- 
ceplionis.  Reddei  enim  unieuique  secundum  opera  sua 
(Rom.  11).  Audiamus  soliiciu  mente  Apostolum  ex- 
hortantem  nos  operari  dum  tempus  habemus :  di- 
citenim  :  Diim  tempus  habemus^  operemur  bonum 
(GaL  Yi).  Quid  enim  Chrlstus  dixerit  admonendo 
bonos,  terrendo  malos,  audivimus.  Sed  Tideamoa 
quid  fecerit. 
Hcec  cum  dixistet^  exspuii  in  ferram,  el  fedi  hauuk 


msmi ,  quod  ex  radice  peccatrice  primi  parentit 
Inserunt.  Inierrogaveruot  eum  discipuli  ejus,  Rtdfbi. 
Ms  qoia  Rabbi  magisier  esi.  Magistrum  appella- 
bant,  quia  discere  desiderabant.  Quaestionem  quippe 
Domino  proposueruiit  tanquain  magislro. 

Qms  peccavit?  hic^  aut  parentes  ejus?  Respondii 
JesMS  :  Neque  hic  peccavit,  neque  parenies  ejus^  ui 
ees€u$  muceretur.  Qnid  est  quoddixit?  Si  nullus 
komo  sine  peccato,  nunquid  parentes  hujus  caeci 
si«e  peeeaio  erant?  Nunquid  ipse  sine  peccato  ori- 
glnali  natos  eral,  vel  vivendo  nihil  addiderat?  Si 
crfo  el  parentes  ejns  habuerunt  peccatum,  et  iste 
habuit  peccatum,  quare  Dominus  dixit :  Neque  hic 


poeeavilf  neque  parenies  ejus  ?  nisi  ad  rem  respondit,  ^  ex  spuio,  et  linivii  lulum  super  oculos  ejus^  ei  dixH  ei :. 


de  qiia  interrogaius  est,  cur  caecus  nasceretur.  Ha« 
bebont  enim  peccaium  parentes  ejus,  sed  non  ipso 
foetum  est  ot  caecus  nasceretur.  Si  ergo 
peeeato  parentum  factum  est,  ui  caecus  nascere- 
tir,  qoare  eaeeos  naiut  est?  Audi  magibtrum  docen- 
leai.  Qoaerit  credeniem,  ut  faciat  intelligentem.  Ipse 
caosam  dicii,  quare  sit  ille  caecus  iiatiis,  Neque  hic 
feccsmtf  inquit,  neque  parentes  ejus, 

S€d  ut  manifesteniur  opera  Dei  in  itlo,  Non  solum 
qnid  In  boc  taniummodo  caeco  aciurus  sum,  sed  ut 
■Hmifestetur  quid  in  caecitate  tothis  humani  generis 
per  me  agendom  sit.  Deinde  secutus  adjunxii : 

M$  oportei  operari  opera  ejus^  qui  nrisit  me^  donee 
diio  esl.  Mementote  qoomodo  universam  gloriam  iMi 


Vade^  et  lava  in  natatoria  SHoe^  quod  interprelMt 
mitsus.  Qiiid  fecit  Dominus,  perspicuum  est.  Iliamif' 
natio  eiiiiu  facia  est  in  caeco»  sed  magnum  mysterium 
commendatur  in  humano  genere.  Exspuit  in  lorram, 
de  saliva  iutum  fecit,  quia  Verbum  can)  facius  e«i, 
et  unxit  oculos  casci»  inunctus  erat,  et  nouduin  vi- 
debat.  Mitiil  iilum  ad  piscinam,  quae  vocatur  Siloe. 
Perlinuii  autem  ad  Evangelistam  cuoimendare  nobis 
nomen  hujus  pisciiiae,  et  ait,  quiki  inierpretaiur  mis' 
sus.  Jain  quis  est  missus,  agnosciiis.  Nisi  enim  ilie 
fuissei  niissus,  nemo  nosiuim  fuissei  uh  iniquitate 
dimissus.  Lavitergo  oculosin.ea  piselna,.qua  ioier^ 
preiaiur  missus»  baptizalus  est  in  Christo.  Si  ergo» 
quaudu  eum  in  seipso  quodammodo  baplizavit^  tuuc 


759  B£Di£  V£NERAOILIS  OPP.  PARS  II.  SEGT.  L  —  EXEGETICA  GENUINA.  760 

illoniiiiavil :  quando  intinxit,  foriasse  catecliumeiium  A     Quia  propheia  e$i.  Adlitic  quidem  inunclut  ia 

feciu  Poiesl  quideiu  alitcr  atquealiter  tanti  ^acra- 

nienli  exponi  et  pertraciari   profunditas;  sed  boc 

sufficial  cliarilati  veslrae.  Ungidir  catecliumenus,  id 

esly  docetur  ut  credai  in  Christutn  :  mittitur  ad 

piscinam  bapiismi,  ut  illumiuetur,  ut  lumen  verum 

agnoscal,  ul  remissioneni  peccalorum  accipiat,  ut 

ex  filio  ir^p  elQciaiur  Filius  Dei,  iiluminatusque  ve- 

niat  pr£dic»re  Christuni. 

Itaque  vicwi^  et  qui  vidtrant  eum  priui,  quia  men- 
dicui  eratf  dieebant  :  Nonne  hic  est,  qui  sedebat^  et 
mendicabat  ?  Alii  dicebant^  quia  hie  est ;  alii  autem^ 
nequaquam,  sed  similis  est  ejus,  Aperti  ociili  vultum 
inu!averanl« 

llle  dicebatt  quia  ego  sum.  Vox  grata,  ne  dainnarel 
ingraU. 

Dicebant  ergo  ei  :  Quomodo  sunt  aperti  ocuti  tui  ? 
Respoiidit :  Ille  homo,  qui  diciiur  Chrislus,  iutum  fecit^ 
el  unxit  ocnlos  meos^  et  dixit  mihi :  Vade  ad  uatato» 
riamf  el  lava,  et  abii  et  lnvi^  et  video,  Ecce  a  nniilia- 
lor  liactus  esl  grati  r.  Ecce  evangelizat,  confiietur 
tideiis.  Capcus  ille  confiiebalur,  el  cor  impioruiu 
ringebaliir,  qiiia  non  habcbanl  in  cordc,  quod  jam 
ille  habebat  in  faci^. 

Dixeruni  ei^  Ubi  est  ille?  ait,  Neseio,  In  his  vcrbis 
animus  ipsius  adbuc  inuncto  similis  eral  nondum  vi- 
denii.  Sed  ponamus,  fratres,  tanquam  illam  inunctio- 
nem  in  animo  habuerit»  el  prsedical,  el  nescil, 
quem  prxdicat. 

Adducunt  eum   ad  Phavisosos^  qui  cwcus  fuerat.  ..^ _, ., ^ ^. 

Erat  autem  Sabbatum  quando  lulum  fecit  Jtsus^  et  ^  ille  :  Si  peccator  esi,  nescio  ;  nnum  scio^  qmia  eeeem 


de,  nondum  Dei  Filium  confiletur,  oec  meniilttr  ta* 
Dien.  fpse  Doniious  de  seipso  ail :  Non  esi  prapkeUt 
iine  honore^  nisi  in  patria  sua  {Joan,  iv). 

Non  crediderunt  ergo  Judasi  de  illo,  quia  ceecus 
fuissetf  et  vidisset^  donec  voeaverunt  parenles  ejus,  qui 
viderat,  et  interrogaverunt  eos^  dicentes :  Hic  eU  lUius 
veHer^  quemvos  diciiis^  quia  aecusnatus  est?  Quom^ia 
ergo  nunc  videt  ?  Responderunt  pareutes  eju»  m,  et 
dixerunt :  Scimus  quia  hic  est  filius  noster^  et  quia 
cofcus  natus  est;  quomodo  autem  nunc  videat^  nesci' 
mus.  Et  dixerunt  :  Ipsum  interrogate^  oftatem  hakei^ 
ipse  de  se  loquatur,  Scimus  aulem»  qnia  filius  ootter 
esi ;  sed  jusie  .cogereniur  loqui  pro  infantey  quia  ipse 
pro  se  l0(|ui  non  posset:  olim  loquiiur»  modo  videt« 
"  cxcumanaliviiale  novimus.  Loqui*nletn  olini  scimits, 
videncein  modo  videmus,  ipsum  inierrogale,  ul  in- 
struamini. 

Hasc  dixeruni  parentes  ejus^  quia  timebani  Jmdmos; 
jam  eiiim  conspiraverant  Judeei^  ut  si  quis  eum  etii^* 
teretur  Chrislum,  extra  synagogam  fieret,  Jam  mm 
eral  inalum  extra  synagogam  fieri.  llli  expelleb^nl, 
sed  Chrislus  excipiebal :  propierea  parenles  ^us 
dixerunt :  quia  a:tatem  habet^  ipsum  interrogate. 

Vocaverunt  ergo  rursum  hominem^  qm  fuerat  ccBeiUf 
ct  dixerunt  ei :  Da  gtoriam  Deo.  Quid  esl,  da  glmrioM 
Deo?  Nega  qnod  accepisti.  Hocplane  non  esl  %Uh 
riam  Deo  dare,  sed  Deum  potius  blaspheinare.  Ita, 
inquiunt,  gloriam  Deo, 

Nos  scimuSf  quia  hic  homo  peceator  eet.  Dixii  erg/e 


aperuit  oculos  ejus.  Iterum  ergo  inlerrogabant  eum 
Phariseei^  quomodo  vidisset,  Ille  autemdixit :  Lulum 
posuit  mihi  super  oculos  meos^  et  lavi^  et  video,  Dice- 
bant  ergo  ex  Pharisieis  quidam.  Non  omnes,  sed  qui- 
ilam  :  jam  enim  Inungebantur  qiiidam.  Quid  ergo  di- 
ceUant,  nec  videntes,  nec  uncti? 

Non  esi  iste  homo  a  Deo,  qui  Sabbatum  non  custO" 
dit.  Ipse  poiiiis  cusiodiebai,  qui  sine  peccalo  erai. 
Sabbalum  enim  spiritale  hoc  esl,  non  liabere  pecca- 
lum.  Denique,  fratres,  hoc  admonel  Deus,  quando 
commendal  Sabbatum  :  Omne  opus  servile  non  facie* 
tis  {Levit.  xxiii).  Haec  sunl  verba  Dei  Sabbaium  com- 
mendantis  :  Omne  opus  servile  non  facielis,  Jam  su- 


essem,  modo  video,  Dixerunt  ergo  iUi :  Quid  feek 
tibi?  quomodo  aperuit  tibi  oeulos?  Et  ille  jam  slo- 
machans  adversus  duriiiam  Judoeorum»  el  ex  caee 
videns,  non  ferens  caecos. 

Respondit  eis^  Dixi  vobis  jam  et  audisUe  quid  ite- 
rum  vulUs  audire  ?  Nunquid  et  vos  vultis  diidfmli 
ejus  fieri?  Quid  esl,  Nunquid  et  vos?  nisi,  qoia  ego 
jam  sum?  Nunquid  et  vos  vultis?  jaiii  video,  sed 
non  video  vos  videre. 

Maledixerunt  fi,  et  dixerunt :  Tu  disapnbu  fjuM 
sis.  Tale  maledictiim  super  nos,  ei  super  filios  no* 
stros.  Maledictuin  esl  enim,  si  cor  di^ulias,  nea  si 
verba  perpendas. 


periores  lectiones  interrogale,  quod  sii  opus  servile,  |.     Nos  autem  Mosi  discipuli  sumus,  Nos  scimue^  qma 

'      '  '   "  if ost /ocMftts  <s( /)ett«.  Utinam  scirelis  qiiia  Mosi  lo- 

culiis  esl  Deus !  scirelis  quod  per  Mosen  praedidiis 
esi  Deus.  Habetis  enim  Dominiim  diceniein  :  Sk  m- 
deretie  Mosi,  crederetis  et  mihi ;  de  me  enim  iUa  eeri- 
psii  {Joann,  v).  Itane?  sequiinini  servum,  ei  dorsua 
ponitis  contra  Doiniiium?  Sed  nec  servum  sequimini» 
iiam  |:er  illnin  ad  Duminum  duceremini. 

Respondit  iUe  hotno^  et  dixit  eis :  In  hoc  mirakHe 
est,  quia  vos  neseitia  unde  sit,  $t  aperuit  oculos  tuoi. 
Sciinm  autfm  quia  peccatores  Deus  non  exaudii;  sed 
si  quis  Dei  cuUor  est ,  et  loluntatem  ejus  facii ,  hmne 
exaudit,  Adhuc  inuiiclus  loquilur ;  nain  etpeccalores 
f  xaudit  Deiis.  Si  eiiim  peccjtores  Deus  aun  exaudi- 
rci,  frustra  ille  Pubiicanus  oculus  iu  lerram  demil- 


ei  a  Domino  audite  :  Omnis  qui  facit  peccatum  servus 
ea  peccati  {Joan,  viii).  Sed  isti  nec  videntes,  ul  dixi, 
nec  inuncli,  Sabbalum  cariialiler  observabani,  spiri- 
liialiier  violabaiit. 

Ahi  dieebant :  Quomodo  potest  hamo  peccator  hcsc 
signa  faeere  ?  Ecce  sunt  innncii. 

Et  schisma  erat  in  eis.  Dies  i!le  divisus  erat  iiiler 
liicem  et  lenebras. 

Dicunt  ergo  ccaco  iierum  :  Tu  quid  dicis  de  eo  qui 
aperuit  ocutos  tuoi?  Quid  dn  illn  senlia  ?  Qnid  cxisti- 
inas?  Quid  jiidicas^  Quxrebant  qiipmadinodum  hn- 
mini  caluiimiarentur,  ut  dc  synngnga  pelleretMr,  sed 
:i  Clirihto  inveniretur.  Sed  ilte CMislaiiter,  qiiod  scii- 
tiebit,  expressit.  Ait  enim  * 


7al  IN  S.  JOANNIS  EVANG£L1UM  EXPOMTIO.  762 

teos,  el  pectus  suuni  pereuliens,  dicerel:  Domine^  A  in  scqueniibus  veriiis  patci,  judiciuin  discreiionis 


propiliui  esio  miki  peceatori  {Luc,  iviii) ;  et  isla  con- 
fessione  luerutt  justificationeiu,  quomodo  isle  cu;cus 
illuminationeni.  Sed  peccatoribus  lavandum  est  cor 
paeniteniiai  lacrymis,  ut  exaudiautur ;  et  fiet  iu  corde 
illorum  quod  factuin  est  in  facie  ccci  hujus;  et  sen- 
tient  Deum  illos  eiaudire,  qui,  ut  peccatores  salva- 
rei,  Tenit  in  bunc  inundum. 

A  smculo  non  e$i  auditum  quia  aperuit  qui$  oeuios 
€mci  natin  Nisi  etsei  hic  a  Deo^  non  poterat  faeere  quid' 
fiMM.  Libere  et  consianter  conressus  est  veritatem. 
Haee  enim,  quae  facta  sunt  a  Domino,  a  quo  fierent, 
M»i  a  Domino  ?  aui  quando  a  discipulis  talia  fierent, 
iiiii  in  eia  Dominus  habitaret? 

lteipo«(/erttnf ,  el  dixerunl :  In  peccaiii  naivs  es 


significare,  dum  aii :  Ut  qui  non  tident^  videanl ;  ei 
qui  vident^  ewci  fiimt.  Quid  est  ut  qui  noii  vident, 
videani  ?  id  e&t :  Qui  se  non  videre  coiifiieulur,  el 
medicum  quxrunt,  ut  videaul ;  et  qui  yideut,  cpri 
fiaiit.  Quid  est,  qui  vident,  cwci  fiant  ?  Id  est,  qni  se 
putant  videre,  et  medicum  iion  quaerunl,  sed  in  ^ua 
ca:cila(e  permaiicnt.  Ergo  istant  discreiionem  voca- 
vit  judiciuni,  qua  discernit  bumiles  a  superbis,  cre- 
dentes  a  non  eredeiiilbus»  medicuni  quaerenies,  ab 
cls  qui  medicum  quaerere  contcmnunL  0  Domine, 
venisii  ut  qui  iion  vident  videant;  reete,  quia  lumen 
cs ;  recte,  qiiia  dies  es ;  recie,  quia  a  lenebris  liberas 
liomiiies.  lloc  oinnis  anima  accipiai,  boc  omnis 
anima  inielligat,  ut  non  maneant  in  tenebris»  sed 


feliu*  Qttid  est  totus  ?  Guin  oculis  clausis ,  sed  qui  "  iiluminentur  ab  eo  qui  iUuminai  omnem  kominem 


aperoii  oculos,  salvat  et  toluni.  Ipse  daliit  in  corde 
Kiiirrectionem,  qui  in  facie  dat  illuminaiionem.  iii 
feceaUM  totus  natu$  es. 

Et  tu  doees  nos?  Et  ejeeerunt  eum  foras.  Ip^i  illum 
maglstrum  fecerant ;  ipsi,  ut  discereni,  loties  inter- 
rogaverunt ,  et  interrogaii  docentem  projeeeruoi. 
Sed  quid  dixi  jamdudum,  fratres.  Illi  peltbnt,  Domi- 
nus  suscipil;  magis  enim  quia  expnlsus  esl,  Gbristia- 
ms  factus  est.  Cerie  projecius  est  iste  de  synagoga. 

AuHpH  Jesus^  el  venit  ad  eum,  ef  dixii  et ;  7«  credis 
hs  Filium  Dd  ?  Et  ille :  Quis  ei,  Domne^  ui  credam 
hs  eum  ?  Videbat  autem ,  et  non  videbat.  Videbat 
<ieulis  tantum,  sed  corde  adbuc  non  videbat.  Ait  illi 
Dominus :  Et  rides  enm,  lioc  esi,  oculis :  el  qui  /o-  q 
qiuiur  tecum^  ipse  est.  Audivit  ergo  Jesus,  quia  cje- 
ceryoi  eum  foras,  ci  cum  iuvenisset  eum »  dixit  ei : 
Tm  cratUs  in  Fiiium  Dd  ?  Modo  lavat  facieiii  cordis. 
He$poH4it  t//e,  ei  dixii:  Qui$  es^  Domine,  ui  credam 
ktcum? 

Ei  rftxtl  et  Jasus :  Ei  vitUsti  eum ;  ei  qui  loquiiur 
lenrai,  ipn  esi.  Tune  prostraius  adoravit  eicm.  Nunc 
iarai  lacicm  cordis.  Deni(|ue  jam  facie  lola  cordis, 
ei  nundata  conscieniia,  agnosccns  llhim  non  Filium 
iMNDinis  ianlum ,  quod  ante  crediderat ,  sed  etiam 
niiim  Dei»  quem  videbat,  ait :  Credo^  Domine.  Sed 
l^annn  est  dicere  Credo ;  vis  videre  qualem  credat  ? 
froikkns  adorami  eum,  Si  eum  Dei  Filium  non 
crediiiisselv  quem  tidebat,  nullatenus  adorasset  eum. 


venientem  in  hune  mundum  (Joan.  i).  Gommuti  suiit 
ergo  verbis  istis  quidain  ex  PbHhsaeis: 

Et  dixerunt  ei :  Nunquid  et  non  cwci  sumu»  ?  Audl 
jam  quid  est  quod  eos  niovebat :  Et  qui  vie/eiil,  caci 
fiant. 

DixiieisJesus:Si  cceei  essetis^  uon  kaberetlspecca' 
iu%n.  Gum  sil  caM:ilas  ipsa  peccaium,  si  caci  etseiis^  id 
esi,  si  vos  caecos  adverteretis,  sl  vos  ca^co»  diceretis, 
et  ad  medicum  curreretis  f  si  ergo  iia  c«ci  essetis,  noii 
babereiis  peccatum. 

Nune  vero  quia  dicitis^  quia  videmus ,  peccatum  ve* 
sirummanet.  Quare? quia dicendo  Videmus^  medicum 
noii  quaeritis,  in  caecilaie  veslra  remanetis. 

GAPUT  X. 

Amen^amen  dieo  vobii:  Qui  non  inirai  per  ostiumiu 
ovite  ovium^  sed  ascendit  aliunde^  fur  est^  ei  latro. 
Usque  io  eum  locum:  Ifoc  proverbium  dimt  oi$ 
Jesus. 

lili  autem  non  eo§noveruni  quid  toqueretur  ets* 
Propier  Pbarissorum  (qui  se  videre  jactabant,  cum 
caeci  essent)  venenatam  et  superbam,  et  insaiiabilem 
arrogantiam  Dominus  Jesus  ista  contexiiit,  qnm  iii 
bac  parabola  leguntur,  quam  ipse  illis  iiitclligeulibus 
exponere  dignatus  est :  in  qua  nos  salubriter,  si  ad- 
Tertainus,  admonuit  non  gloriari  in  sapieniia  bumana, 
non  in  morum  digniiate,  si  humilitas  fidei  catbolica 
in  Ghristum  desit.  Mulii  eiiim  suni  pagani  qui  seeun- 
dum  quamdam  vilae  hujus  consiietudinem  dicuntur 


Jnenrobiie  ergo  oraiionibus,  peccatores,  confiiemini  D  boni  homines,  innocentes,  ei  quasi  observantes  ea 

quac.  in  lege  pnecepia  siint,  defereiites  honorem  pn- 
rentibus  suis,  non  moechantes,  non  tmmicidium  per- 
petrantes,  iion  fiirium  facieiites,  non  falsum  adver- 
susquemquam  testiinonium  perbibentes,  ei  castera, 
quae  in  lege  mandata  sunt ,  Telut  observant ,  ei 
Christiani  non  suniy  et  plerumqiie  se  Jactant,  quo* 
modo  isti  Pharisaei,  dicentes:  Nunquid  et  nos  ewci 
eumus?  Sed  hatc  omnia  inaniier  faciuni,  quia  nou 
inirant  per  ostium,  sed  aliunde  tumido  fastu  qiiasi 
per  seipsos  asccudore  quxrunt.  Quapropter  Doini- 
nus  similitudinem  proposuit  de  grege  suo ,  et  de 
ostio,  qua  intmlur  ad  ovile.  Quid  enim  prodest  vana 
jactanlium  de  bene  vivendo  inflatio ,  duiu  ad  fiiiem 
perpeiualiter  bene  vivendi  vita  corum  non  perve* 


vestra,  orate  ut  deleantur,  oraie  ut  minuan- 
lHr«or&ie  uivobis  proficientibus  ipsa  deflciant;  lamen 
ndiie  desperare,  et  peceatores  oraie.  Quis  enim  noii 
peccavit?  A  saeerdoiibus  uiclpe.  Sacerdotibus  dicium 
oM :  Priifs  o/ferte  taerifida  pro  peccaiis  vestris ,  ef  sic 
pro  populo  {Ezech.  ix ;  Mebr.  vii).  Sequiiur : 

In  judidum  ego  in  hunc  mundum  veni ,  ut  qui  non 
mdeni^  videant;  et  qui  vident^  caci  fiani.  Quid  est  quod 
dieil:  Injudidum  ego  in  hune  mundum  veni^  dum 
alio  loeo  dicil :  Non  enim  veni  ui  judicem  mumdum  ? 
nisl  quia  aliud  esi  judicium  discreiionis ,  aliud 
cst  judiciom  damnationis,  de  quo  Dominu»  ipse  ait 
alibi :  Qui  non  credii  in  m«,  jam  judicaius  est  {Joan. 
w),  id  est,  daniiialus.  llic  ciiim  in  boc  loco,  sirut 


703  UEDiE  VE-NKRABILIS  OPP.  PAUS  II.  SECT.  I.— EXEGGTICA  GCNUINA.  7G« 

RiMt  Ad  lioc  enim  dcbet  uniciiique  prodesse  bene  A  peccala  dimiltit,  ui  euni  sequi  dum  liberaix  vliicNlis 


vlvere,  iit  delur  illi  seniper  liene  vivere.  Nam  si  cui 
uon  datur  seniper  bene  vivcre,  quid  prodest  ei  bene 
▼ivere?  Ad  lempus  igitnr  nec  bene  vivere  dicendi 
siini,  qui  Onem  bene  vivendi  vel  caecliate  nesciunt, 
Tel  inflatione  contemnunt.  Non  est  autem  cuiquam 
spes  vera  et  certa  semper  bene  vivendi,  nisi  agnoscat 
▼itam,  qu»  est  Cbrtstus,  et  per  januam  iniret  in 
ovlle.  Sunt  enim  quidam  homines  qui  in  suis  glo- 
riantur  moribus,  et  alios  post  se  irahere  quaenint, 
iioii  de  Christi  praecepiis  insirueDtes  suos  sectatores, 
sed  suis  exemplis  vivere  eis  suadentes ;  de  quibus 
alio  loco  Ipsa  Veritas  ait :  Doeentes  doctrinas  homi" 
num,  ei  mandata  Dei  eontemnentes  {Matlh,  iv).HI  per 
aliain  partem  ascendere  quxrunt,  rapere  et  occi- 


possunt?  Et  quis  eas  prascedit,  qiio  eum  sequuntor, 
nisi  qui  resurgens  »  moriuis  jam  non  moritur,  et 
mors  iili  ullra  non  doniinabitur?  Ilas  vero  eilueit 
a  fide  ad  specieni ;  et  ante  istas  vadit,  quia  prior 
omnium  ascendit  in  coslum  ;  et  qux  sunt  oves  sn», 
illiiin  seqnuniur,  qiiia  sciunt  yocem  doctrinse  sua;. 
Alienos  vero  ductores  non  sequuntur,  sed  fiigiunt  ab 
eis,  quia  non  noverunt  vocem ,  id  est  d(N:iriiiam, 
alieiiorum.  Sed  loquenle  Domino  Jcsu,  uon  intel- 
lezerunt,  qui  audierunt  (ha,  yi) ;  incrassaium  enim 
habuerunt  cor,  et  graviter  audiemnt  {Act.  xxviii). 
Nominat  osiium ,  nominat  ovile ,  iiominat  oves, 
conimendat  hsc  omnia,  sed  nondum  exponit.  Lega- 
mus  ergo  quia  venturus  est  ad  ea  verba  in  quibus 


dere,  non  ut  pastor,  salvare  atque  coiiservare.  De  ^  nobisaliquaqiiaedizit  digneturexponere;exqtiorani 


lalibns  hic  dicium  est :  Sed  aseendit  alinnde^  ille  fur 
es/,  et  latro.  Non  solum  vero  tales  inventuntur  do- 
ctores  inter  eos  qiii  sine  nomine  Cbristi  sunt ,  sicut 
iiiulti  pliilosophoriim,  qni  saam  sapientiam  buccis 
crcpantibus  veniilabant ,  et  vitam  beatam  suis 
sectatoribuspromittebant;  yerum  eiiara  plurimi,  qui 
Christiano  nomine  censebantur ,  et  illuininatos  a 
Christo  se  esse  jactilabant,  fingenies  sibi  nova  qiia?- 
que  nomina  de  Christo,  eaque  fidei  catholicae  con- 
traria,  slcut  innumerabiles  ha.>retici  faciebant,  existi- 
roantes  se  falso  nomine  per  januam,  qu»  Christus 
est,  inlrare.  Sabellius  dicit:  c  Qui  Filius  est ,  ipse 
est  Pater,  sed  Filius  non  est  Pater.  >  Non  intrat  per 


expositione  dabit  nobis  fortasse  etiam  illa  qaa  non 
ezposuitintelligere.  Pascit  eiiim  manifestis,  exeroet 
obscuris.  Audiamus  exponentem  ,  qui  audivimus 
proponentem. 

Dieit  ergo  eiiiterum  Jesus:  Ameit,  aifien  dieo  wobis^ 
qma  ego  sum  ostium  ovium,  Ecce  ipsum  ostium,  qttod 
dausum  posuerat,  aperuii.  Ipse  est  ostiiim.  Agnovi- 
mus,  iiitreinus,  ut  nos  iiiirasse  gaudeamus. 

Onmes  quotquot  venerunt,  fures  sunt  ef  tatrones. 
Quld  est  hoc,  Domine?  Omnes  quotquol  venerunt. 
Quidenim?  tu  venisii.  Sed  inlellige:  Omnti  quoiqsiai 
venerunt^  dixii,  uiique  pr.Tier  me.  RecoUimtu  ergow 
Ante  advenlum  ipsius  venerunt  prophets;  nunqoid 


ostium,  qui  Filium  dicitPatrem.  Ariusdicit:  €  Aliod  p  fures  fuerunt  et  lalrones?  Absit.  Non  pneierillon 


est  Piler,  aliud  Filius.  i  Recte  diceret,  st  diceret: 
alius,  non  aliiid ;  quando  enim  dicit  aliud,  eiconlradi- 
cil,  a  quo  audit :  Ego  et  Pater  unum  sumus  (Uie^ 
infra),  Nec  ipse  ergo  intrat  per  ostiuin.  Prsedicat 
enim  Christum  qnalem  sibi  pingit,  non  qualem  veri- 
tts  haliet.  Pholins  dicit :  c  Christus  homo  est  tan- 
lum,  non  Deus.  >  Nec  ipse  intrat  per  ostium,  qui:i 
Cliristus  et  homo  et  Deus  tst.  Huic  enim  nova  bsere- 
sis,  quae  nostris  tcmporibus  orta  est,  consentire 
videtur,  arflrmando  et  praedicando  :  Christos,  siciit 
quilibet  sanctorum,  nuncopativus  est  Deus,  et  non 
veros.  Quid  opus  est  inolta  percurrere,  et  mulia 
vaiia  hseresum  dinumerare?  Hoc  tenete ,  ovile 
Christi,  Ecdesiam  catholicam  esse  credite.  Quicun- 


yenerunt,  sed  cum  illo  venerunt.  Cum  illo,  inquam, 
yenerunl»  quia  yenturos  praecones  mittebai,  et  eonmi 
corda  quos  miserat  possidebai.  Cum  illo  ergo  vene- 
runt,  quia  cuin  verbo  Dei  yenerunt.  Ego  mm,  itiqnil, 
via  ,  veritoi  et  vita  (Joan.  iv).  lpi»e  est  veritas.  Ciim 
illo  veiierunt,  quia  yeraces  fueront,  et  yeritatom 
praedicayerunt.  Quotquot  autem  praeter  illum  yene- 
runt,  fwres  sunt  ei  latrones.  Per  se  venerant,  qoia  per 
eum  missi  non  fuerunt,  diceiite  Apostolo:  Quomoi§ 
ffrtBdieabunt,  nisi  mittantur  (Rom.  x)?  £t  quia  per  se 
yenerant,  et  non  sunt  ab  eo  missi,  fures  sunt  et  la- 
tnines.  Nam  anle  adventum  Chrisli  falsi  fuerant  in 
populo  Dei  Prophetae,  falsi  doctoreH»  sicut  pooi  ad« 
venium  illius  sub  nomine  Christiano  qoamplariaai 


que  yult  inirare  ad  ovile,  per  ostium  intret,  iJ  est,  D  falsi  fuerunt  doctores,  nec  dociores,  sed  sedoetores ; 

|ier  Christnm,  et  Christum  yerum  Deum,  et  verum 

Filium  Dei  praedicet.  Nee  solum  Christum  praedieet, 

aed  Chrisii  quoque  gtoriam  quaerat,  non  suam.  Nam 

multi  quaerendo  gloriam  suam,  oves  Chrisii  sparse- 

rant  potius,  quam  congregayeriint.  Hiimilis  estenim 

janiia    Cbristus  Dominos   Deus   noster ,  qui    ait : 

Diseite  a  me  ,  quia   mitis  sum  ,  et  humilis  eorde. 

{Matth,  xi).  Qui  intrat  per  hanc  januam,  oporiet 

bumiliet  se,  ots^ino  capite  possit  inirare.  Ili  suntqoi 

yocem  veri  pastoris  audiunt.  111  snnt  quos  proprias 

oyes  nominatim  yerns  pastor  yocat :  de  his  dictom 

est:  Gaudete  et  exsultaU  ,   quoniam  nomina  vestra 

eeripta  sunt  in  eoBlis  {Lue,  x).  Ninc  eniin  eas  vocat 

nominatim.  Et  qois  alios  eas  emittit,  nl^i  qui  eorum 


non  praedicatores ,  sed  praedatores ,  latrocinia 
centes,  non  sanae  doctrinae  inhaerentes,  sed  Cite, 
de  quibus  dictum  est:  Ftiret  tim(,el  /alrones,  id  eat, 
ad  fiirandnm  ei  occidendum  yenerant  Sed  Don  aa- 
dieruiit  eos  illae  quae  verae  sunl  oves,  non  sub  pello 
ovina  iupinuni  cor  abscondentes.  Igitur  qui  ante  ad- 
yentum  Christi  praedicayeruni,  eodem  spirito  pradi- 
caverunt,  quo  Apostoli  et  sancii  ductores,  qol  poat 
advenlom  Chrisii  veritatis  yiam  mundo  oelenderani^ 
Quotquot  autem  illo  tempore  crediderani,  vel  Abro- 
haro,yel  Isaac,  vel  Jacob,  yei  Mosi»  yel  aliis  patriar^ 
chis.  aliisque  propbetis  Cbristum  praennntlanlifoai, 
oves  erani,  etCbristom  crediderant,  non  alieaaa 
yocem,  sed  ipstus  Chriati  aodierant.  Nam  jiidex  ela^ 


•G5  IN  S.  JOANNIS  tVAN  ^tLIDM  KXPOSITIO  70« 

mabal  in  pr»cone,  dum  prarco  jiidicem  annuniir.bat  A  mecum  eris  m  paradito  {Luc.  xxiii).  Seqiiilur  de  honi 


vcnlurum.  Alil  sunt  ergo  quos  non  tiidieruni  uves , 
iii  quibiis  non  erat  vox  Clirisli,  erranies,  f.ili>a  du- 
«TQies,  Inaiiia  garrienles,  vana  fingentes,  miseros 
seducentes,  sicut  psendoprnphetae,  sicut  scrib.n  el 
Pbarisaei  temporibus  ipsius  Doroini.  IH  sunl  qui  ve- 
nerunt  per  se,  et  non  sunl  a  judice  missi.  Ilis  vcro 
cum  doctrinis  suis  prncul  expulsis,  viileamus  quos 
non  Paslor  bonus  vocat.  Dicitenim  : 

Ego  fum  o$tium ,  per  nie  ti  quit  iniroierit ,  talvabi» 
fnr,  et  ingredietur^  et  egredietur,  et  pascua  inveniet. 
El  per  boc  evidenler  oslendil,  non  soluin  pasiorein, 
scd  etlam  oves  intrare  per  osiium.  Sed  quid  est, 
ingredietur  et  egredietur^  et  pateua  inveniet  ?  Ingrcdi 
qoippe  in  Ccclesiam  per  ostium  Christum,  valde 


pastoris  perfectione  sententia  Doiniui ,  et  de  mali 
pasioris  fuga,  quem  iDercenarium  nomiiiat. 

Ego  tum,  inquil,  Pattor  bonut.  Pastor  bonut  ani" 
mam  suam  dat  pro  ovibut  tuit ;  mercenarius  autem 
fugit ,  quia  mercenariut  ett ,  non  pertinet  ad  eum  de 
otibut.  Loquens  Domiiius  Jesus  ovibus  siiis,  et  prae- 
seiitibus  et  fuluris,  qu*  tunc  aderant,  quia  eraut  ibi 
jani  oves  ejus,  erani  qii»  fuluraeerant  oves  ejus ,  ol 
in  praesenlibus  et  futuris,  ei  illis  et  nobis,  et  qiiol- 
quot  eiiam  posl  nos  finTint  oves  ejus,  qii:iin  suas 
amel,  oslendit.  Ouiues  ergo  audieut  vocem  pasioris 
sui,  dicentis :  Ego  tum  Pattor  bonut^  non  adderet 
bonut^  nisi  essent  paslores  mali.  Sed  pasiores  mali 
ipsi  sunt  fures  et  lairones,  aut  certe,  ut  inullum. 


lionom  est.  Eiire  autem  de  Ecclesia,  sicut  ait  ipse  B  mercenarii.   Omnes  enim  bic  personas  quas  potoit 


Joannes  evangelista  in  Epistola  sua  :  Ex  nobit  eoae- 
runt^  ted  non  erant  ex  nobis  (/  Joan.  ii),  non  est  uli- 
qoe  bonom.  Talis  ergo  egressus  non  posset  a  bono 
Paslore  laudari ,  ut  diceret :  Et  ingredietur  et  egre^ 
dieiur^  et  patcua  inveniet.  Cst  ergo  aliquis  non  soliim 
iogrestus,  veriim  etiam  egressus  bonus  per  osiium 
fcooum,  quod  est  Cbristus.  Sed  quis  est  ille  laiidabi- 
Ifi  ei  beatus  egressus?  Possim  quidem  dicere  ingredi 
not,  quando  inteiius  aliquid  cogitamus,  egredi  ao- 
ten,  qoando  exterius  aliquid  operamur,  et  qiioniam, 
iieut  dicit  Apostolus  ,  per  fidem  habitat  Chrittut  in 
emrdibui  nottrit,  egredi  per  Gliristum,  esse  secundum 
ipMm  fidem  etiam  foris,  id  esi,  coram  bominibiis 
operari ;  unde  et  in  psalmo  diciiur :  Emet  homo  ad 
OfMt  smmt  {Ptat.  ciii) ;  et  ipse  Dominus  dicit :  Luceant 
opin  westra  eoram  hominibut{Matth.  v).  Sed  plus  me 
Meciai  quod  ipsa  Yeriias  tanquam  Pastor  bonus,  et 
idoo  doGior  bonu8,quodam  modo  nos  adroonuit  se- 
condum  quem  modum  intelligere  debeamus  quod 
oil :  ingredietur  et  egredietur^  ei  pascua  inveniet,  cum 
oeeoUis  adjunxii : 

Fur  non  venit^niti  ut  fure^ut^  et  mactet^  et  perdal; 
§§0  nm  ut  vitam  habeant ,  et  abundantiut  habeant. 
¥ideUir  enim  dixisse  ut  vitain  habeant  ingredientes. 
Noo  outcm  poiest  quisquam  per  ostium,  id  est,  per 
CSiristum  egredi  ad  aeternam  vitam ,  quae  erit  in 
speeiet  nisi  per  ipsum  osiium,  boc  est,  per  eumdem 
Cbrisium,  in  Ccclesiam  ejus,  qund  est  ovile  ejus, 


requirere,  dislingue«*e,  nosse  debemus.  Aperuii  enim 
viam  ad  duas  res  Dominus,  quas  quodanimodo  clau- 
sas  posuerat.  Jaro  sciinus  quia  osiiuin  ipse  est,  sci- 
mus  quia  paslor  ipse  esl.  Fures  et  lairones  qui  sint. 
priori  senlentia  paiefactum  esi.  Nunc  autein  audivl- 
mus  mercenarium ,  audivimus  et  lupum ,  iiominatus 
est  et  ostiarius.  In  boiiis  ergo  ostium  est,  osiiarius, 
pastor,  et  oves ;  in  malis  fures  et  latrones,  inercena- 
riiis  et  lupus.  Ostium  Dominum  Jesum  Ghristum 
accipimus,  pastorem  ip^um.  Ostiarium  nobis  quae- 
rendiim  reliquit,  et  quid  ait  ad  ostiarium  ? 

Huic^  inquit,  ottiariut  aperit.  Gui  aperil?  paslori; 
quid  aperit  pastori  ?  ostium  ,  et  quis  est  Ipsum 
ostium  ?  ipse  eiiam  pastor.  Diversa  sunt  noinina, 
pastofy  ostium,  ovis,  unum  aliqiiid  significantia. 
Nam  ipsius  Domini  verba  paulo  anie  audivimiis : 
Ego  Bum  otlium.  Cl  hic  roodo  lectum  est  nobis  :  Ego 
sum  pattor^  qui  etiam  ab  amico  sponsi  agnus  nomi- 
natur,  sicut  in  hoc  prxsenti  Cvangelio  audivimus  : 
Ecce  Agnus  Dei,  ecce  qui  tollit  peccata  mundi  {Joan.  i), 
de  quo  multo  ante  prophcia  prxdixit :  Tanquam  ovis 
ad  occitionem  ductut  ett  {Ita.  liu)  ;  qiiainvis  lotura 
corpus  suum  oves  illius  intenigantur.  Potest  et  ille 
ostiarius  inlelligi ,  quia  neroo  ingrediiur,  vel  egre- 
ditur,  iiisi  eo  aperiente,  quia  habet  clavem  David ; 
qui  aperit,  et  neino  claudit ;  claudit,  et  neino  aperit 
(Apoc,  iii).  Non  ergo  pigeat  nos  secundum  quamdam 
similitudinem  ipsuni  osiiarium  accipcre,  quem  et 


inlraverit  ad  vitam  temporalem,  quae  est  in  fidem  ;  ^)  ostium.  Quis  est  ostiarius ,  nisi  qui  aperit  ?  Quis 


ideo  ait :  Ego  veni  ut  vitam  habeant^  hoc  est,  fidem, 
qoae  per  dilectiunem  operatiir;  per  quam  fidein  in 
orile  ingrediuntur  ut  vivant,  quia  juttut  ex  fide  vivit 
{Uabae.n).  Et  abundantiut  habeant,  qui  perseveran- 
do  usqne  in  fiu(>m,  per  illud  ostium,  id  esl,  per  fidein 
Chriati  egrediuntur,  quoniam  veri  fideles  moriuntur, 
ei  abundantius  habebunt  vitam,  veniendo  quo  pasior 
ille  prrct*ssit ,  uIh  nunquam  deinde  moriantur. 
QtMnivis  ergo  et  liic  in  ipso  ovili  non  desint  pascua 
(qnoniam  ad  utrumque  p'>ssumus  intelligere  quod 
dielom  est :  Et  patcua  inveniet,  id  est,  et  ad  ingres- 
som«  el  egressum),  tamen  vere  pascua  invenient  iibi 
aaiurcnlur  qui  esuriuni  el  siiiunt  justiilam  {Matth. 
if).  Quidam  pascua  iovenit,  cui  dicium  est :  Hodie 


aperit ,  nisi  qui  se  ex|)Onit  ?  dicente  ipso  :  Ego  tum 
vm,  veritat  et  vita  {Joan,  xiv).  Si  forle  libi  voluntas 
est  aliam  quaererc  persoiiain  ostiarii,  Spiritus  saucius 
est ,  de  quo  ipse  Dominus  discipulis  suis  ait :  Ipte 
docebil  vot  omnem  veritatem  {Joan.  xvi).  Ostium  qul- 
dem  Chiistus,  Chrisius  qnidem  verit.is.  Quis  aperit 
ostiuin,  nisi  qui  docet  omnem  veritatem  ?  Dum  Do- 
minus  boni  pastoris  opus  osiendere  voluil,  seipsum 
proposuit  in  exemplnm,  dicens  :  Bonut  pattor  aiii- 
mam  tuam  ponit  pro  ovibus  suis.  Fecit  quod  mouuit, 
ostendit  quod  jussit.  Anitnani  suam  posuit  pro  ovlbus 
aule.  Osiensa  est  nobis  de  contemplu  mortia  via 
quam  sequamur,  appo^iia  forma  ,  cui  imprimamur. 
Primum   ncbis  est  eiieriora  nostra  miserieorditer 


B 


767  BEDJi  VENERABILIS  OPP.  PARS    il. 

ovibus  ejus  impenderi) ;  puslremum  vero,  si  necme  A 
811  etiam  morieui  nosiram  pro  eisdem  ovibus  mi- 
nistrare.  Quis  non  dat  pro  ovibus  subsiantiam  suam, 
quando  pro  bis  daturus  est  animam  suam  ?  Expo- 
snimus,  ve!  magis  Domino  docente  intelleximus  qufs 
sit  pastor,  quis  ostiuni,  quis  ostiarius,  quae  etiam  et 
oves,  necnon  qui  sinl  fures  etlatrones,  coguovimus ; 
sed  modo  de  roercenario  et  lupo  consideremus,  de 
qaibus  Ipse  Dominus  dixit  : 

Mercenarius  auiem,  el  qui  noneu  pa$tor^enjus  non 
$uni  ovei  proprice^  videi  lupum  venientem^  et  dimittit 
oved,  et  fugit,  Non  pastor,  sed  mercenarius  vocatur» 
quia  non  pro  amore  intimo  oves  Dominicas,  sed  ad 
lemporales  mercedes  pascit.  Mercenarius  quippe  esU 
qui  locum  quidero  pastoris  lenet,  seJ  lucra  animarum 
non  qua^rit,  lerrenis  commodis  inhiat,  honore  prae- 
lationis  gaudet,  temporalibus  Incrispasciiur,  impensa 
sibi  ab  bominibus  revereniia  liclalur.  Islae  suntenim 
merredes  mercenarii,  ut  proeo  ipso  qnod  in  rcgimi- 
ne  laborat,  boc  quod  quxril  Inveniat,  et  »b  baeredi- 
tate  gregis  in  posterum  alienus  exs'Stat.  Lupnsenim 
super  0VC8  venil,  cum  quiiibel  injustus  et  raptor  fide- 
^es  quosque  atque  humiies  oppriroit.  Sed  is  qui 
pastur  esse  vldebatur,  et  non  erat,  relinquit  oves, 
et  fugit,  quia  duro  sibi  ab  eo  periculum  metnii,  re- 
sisiere  ejus  injustitiae  non  prassumil.  Fngit  autero, 
non  mutando  locum,  sed  subtrabendo  sotalium. 
Fugit,  quia  injustitiam  vidit,  et  tacuit.  Fugit,  quia 
se  sub  silentio  abscondit.  Sed  est  alius  lupus,  qni 
sine  cessatione  quotldie,  non  corpora,  sed  mentesn 
dilaniat,  roalignus  videlicci  spiritus,  qui  caulas  flde- 
lium  insidians  circuit,  et  mortes  animarum  quserii 
(/  Petr,  v) ;  de  quo  lupo  roox  subditur : 

Et  lupus  rapit  et  di$pergit  oves,  Lupus  venit,  et 
roercenarius  fugit,  qula  roalignus  spiritus  mentes 
fidelium  in  tentatione  dilanfat,  et  is  qui  locum  pas- 
toris  tenet  curam  sollicitudinis  non  habet.  Animae 
pereunt,  et  ipse  de  terrenis  coromodislaetaiur.  Lupus 
rapit  et  dispergit  oves,  cum  alinm  ad  luxuriam  per- 
irahit,  alium  in  avaritium  accendit,  alium  in  super* 
biam  erigit,  alium  per  Iracundiam  dividit,  bunc 
invidia  stimulat,  illum  in  fallacia  supplaniat.  Quasi 
€rgo  gregem  lupus  dissipat,  cum  fideUum  populum 
diabolus  per  tentationes  necat ;  sed  contra  haec  mer- 
cenarius  uallo  zelo  accendilur,  nullo  fervore  dile-l^ 
ciionis  excitaiur,  quia  dum  sola  exteriora  comrooda 
requirit,  interiora  gregis  damna  negligenler  pati- 
iur ;  unde  et  mox  adjungiiur: 

Mercenaritts  autem  fugit^  quia  mercenarius  est,  et 
non  perlinet  adeum  de  ovibus,  Sola  ergo  caasa  esi 
ui  'mercenarius  fugiat^  quia  mercenarius  esl ;  ac  si 
aperte  dicerelur  :  Stare  in  periculo  ovium  non  po* 
lestp  qui  in  eo  quod  ovibus  praeesty  non  oves  diligitt 
sed  lucrum  terrenum  quaerit.  Duni  enim  bonorem 
amplectilur,  dum  temporalibus  commodis  laetalur, 
opponere  se  contra  periculum  trepldat,  ne  quod 
diligii  amittat.  Sed  quia  l\cUempLor  noster  culpas 
ficii  pasioris  innotuit,  itcrum  formam,  cui  debea- 
mus  iniprimi  osteudit,  diccns  : 


SECT.  L  —  EXEGRTICA  GENUINA.  76» 

Egosum  pastor  bonus,  Atque  subjnngil :  Et  eogno- 
seo  meas,  hoc  est,  diligo ,  et  cognoscuni  me  mem. 
Ac  si  patenier  dicat :  diligentes  obseqvantur.  Unde 
roox  subjnnxit : 

Sicnt  novit  me  Pater,  et  ego  eognosco  Patrem^  $t 
animam  pono  pro  ovibus  meis,  Ac  si  aperte  dicat :  In 
boc  constai,  qnia  ei  cogno^Bco  Pairem,  et  cognoscor 
a  Patre,  quia  animam  meam  pono  pro  mfibut  meii; 
id  est,  ea  chariiate  qua  pro  nvibus  morior,  quantnro 
Palrem  diligam,  osiendo.  Quia  vero  non  sohim  Ji»- 
daeam,  sed  etiam  geniilitatem  redimere  veneraiad- 
jungii  : 

Ei  alias  oves  habeo^  qum  non  suni  ev  hoc  onH;  #1 
illas  oportel  me  adducere^  ei  vocem  meam  audieni^  et 
fiet  unum  orile  et  unus  pastor,  Redempiionem  ao- 
siram ,  quia  ex  genlili  populo  venimus,  Domiiias 
aspexerat,  cum  se  addncere  et  alins  oves  dicebsf. 
Iloc  quotidie  fieri,  fratres,  asptcitis,  boc  reconci- 
liatis  genlibus  facinm  hodie  videtis.  Quasi  ei 
duobus  gregibus  unum  ovile  efficif,  qnia  Judaican 
et  gentilem  populum  in  sua  fidc  conjungit;  Paulo 
aitestante*,  qui  ail :  !pse  est  pax  nosira^  qui  feeU 
utraque  unum  '{Ephes.  ii).  Dum  enim  ad  aM^nMm 
viiaro  ex  utraque  naiione  simplices  eligii,  ad  ovile 
proprium  oves  deducit,  de  quibus  profeeio  ovlbut 
rursum  dicit : 

Oves  mea  vocem  meam  audiunt,  ei  ego  eegnoseo 
eas^  et  sequuntur  me,  et  ego  vitam  aiemam  do  eis.  De 
qnibus  et  paulo  snperius  dicit :  Per  me  si  qm$  rn- 
troierit,  salvabitur^  ei  ingredielur^  et  egredietur^  u  im- 
scna  inveniet.  Ingrediotur  qnippe  ad  fidem,  egredie- 
tur  Tero  a  fide  ad  speciem,  a  credulitate  ad  ooo* 
iemplationero.  Pascua  auiem  ioveniei  lo  «lerM 
refectione.  Oves  ergo  ejus  pascua  invenieni,  qoia 
quisquis  illum  corde  simplici  sequitur,  seleniK 
viriditatis  pabulo  natrilur.  Quae  autem  suoi  hla- 
rum  ovium  pascua,  nlsi  aetenia  gaudia  sempiienM 
virentis  paradlsi  ?  Pascua  namque  electorum  siml 
vulias  praeseniis  Del ,  qui  dum  sine  defecto  conspi- 
cilur ,  sine  fine  roens  vitne  cibo  satiatur.  Seqnitur : 

Propterea  me  diligii  Pater^  quia  ego  pono  mttmam 
meam^  ei  iterum  sumam  eom.  Quid  dicii?  ProfKerM 
me  Pater  diligit^  quia  morior  ut  resurgam.  C«m 
magno  eniro  pondere  dicium  est :  Ego  :  Quia  ego^ 
inquit,  pono  ammam  meam,  Ego  pono.  Qnld  esl,  ege 
pono  ?  Ego,  inquit,  iilam  pono.  Non  glorieniur  Ju' 
daei.  Saevire  potuerunl,  poiestaiem  liabere  non  po- 
tueruni.  S^viant  quantum  possunt ;  si  ego  noluero 
ponere  animam  meam,  quid  saeviendo  factari  suni? 
Una  responsione  prostraii  suni,  quando  eis  diciiim 
esi  :  Quem  qweriii$?  dixerunt  Je$um,  el  ail  ei$  :  Ege 
ium;  redierunt  retro,  etceciderunl  (Joan*  xviii).  Qoj 
eecideruni  ad  unam  ▼ocem  Christi  morituri,  quid 
facieni  sub  vocem  judicaiari  ?  Ego^  inquit,  pono  anh 
mam  meam.  Nob  glorienlur  Judaei,  quasi  qui  prae- 
valueruni ;  ipse  posuit  aniroam  suam.  Sicul  potesta- 
tem  habuit  ptmendi,  ita  habuii  ct  poiesiatern  resu» 
meiidi :  quod  aliis  verbis  in  hoc  ipso  Evangelio 
osiendit  dicens  :  Solvite  templum  /loc,  et  in  iribus 


769 


IN  S.  JOANNIS  EVANCKLIUM  EXPOSITIO. 


70 


(Jiebim  xcitabo  illud  {Jcan.  w).  Qintl  cvangelisla  se-  \ponendi  animam  mcam.  Ponil  eain  caro,  sed  oi  po- 


eulus  exposuit :  Hoc  enim  dicetat  de  templo  corportt 
$ui  (Ibid,);  et  adjunxii  discipulos  suos  barc  verba 
remeinorasse,  cum  resurrexissei  Jcsus  a  luorluis. 
Huc  suscitabatur,  quod  nioriebalur.  Nam  Verbuin 
mori  non  poluit,  nec  aniina  illa  monua  fuii.  Caro 
lantam  roortua  est,  ct  resurreiit  tertia  die.  Sed 
qnatrendum  est  qiiid  sit  quod  dixit :  Ego  pono  ani- 
mmm  meam.  Quis  posuit  1  quem  posuit  ?  Quis  est 
qoi  posoit?  Quid  est  Cbristus  ?  Verlium  et  bomo; 
nec  sic  homo,  ut  sola  caro  ;  sed  quia  homo  const.it 
ex  canie  et  animay  lotiis  auiem  homo  in  Gbristo ; 
DOD  enim  partem  deieriorem  suscepisset,  et  pnriein 
meliorem  deseruisset,  pars  quippe  homiiiis  melior 
est  anima  qoam  corpiis.  Quia  ergo  totus  homo  in 


teslale  Vcrbi.  Siiinii  eain  caro,  sed  cx  polcstale 
Verbi.  Verbum,  aiiiina,  caro,  unus  est  Ghrislus;  el 
dum  caro  occisa  fuii,  Christus  occisus  fuit;  et  dum 
caro  animamresumpsit,Christus  animamresumpsitt 
quia  quidquid  ibi  factum  cst  in  dispensatione  hu- 
mnua^  saliitis,  totus  unus  Christus  egit,  unus  Filius 
Dei  proprius  et  perr^cius,  unusDeus  verusetomni- 
potons  :  homo  propter  Verbum  Deus,  Deus  propter 
hominem  ho:no  :  sicut  dictnm  est :  Verbum  caro  fa- 
etum  eit  {Joan,  i).  Sed  hiec  oinnin,  unde  impleren* 
tur,  subseqnenti  verbo  ostendit. 

HoCt  inquil,  mandatum  accepi  a  Patre  meo.  Ver- 
bum  non  verbo  accepit  mandatum,  sed  in  Verbo 
unigenito  Patris  est  omne  mandatum.  Ciim  auiem 


Cliristo.  quid  est  Chrislus?  Verbum,  inquam,  et  B  jjeitur  Filius  a  Patre  accipere  quoJ  substantialiter 


bomo.  Verbum  caro  factum  e$t  {Joan,  i) ;  id  est,  Deus 
liomo  factus  est.  Dicit  enim  :  Potestaiem  habeo  po- 
nendi  animam  meam^  et  poietlalem  habeo  iterum  tu* 
mendi  eam,  Christus  autem  et  pro  nobis  posuil,  f  t 
qoando  voluit  posuil ,  et  qnaudo  voluit  sumpsit 
animam  suam.  Ponere  ergo  animam ,  mori  est, 
Sic  et  Apostolus  Petrus  Domino  dixit  :  Animam 
mtam  propter  te  ponam  {Joan,  xiii);  id  est,  pro 
te  moriar  carne.  Caro  posuit  animam  suain,  et 
caro  iterum  sumpsit  animam  ;  iion  tamen  poie- 
•tate  sua  caro ,  sed  poie!»tate  inhabitantis  Verbi 
Dei.  Vcrbum  vero  Dei  nunqoam  posuit  animain, 
ex  quo  assuinpsit  eain,  in  unitatem  personx  sibi ; 


habet,  quomodo  dictum  est:  SiVii^  Pater  habel  vitam 
in  temetipto,  $ic  dedit  Filio  vilam  habere  in  $emetip$o 
{Joan.  v),  cuni  Filius  ipse  sit  vita,  non  potesias 
ininnitur,  sed  generatio  ostenditur,  quoniam  Pater 
non  quasi  ei  Filio  qui  impcrfectus  natus  est  aliquid 
addidit,  sed  ei  quew>  perfectuin  gcnult  omnla  gi- 
gneiido  dedit.  Ita  illi  dedii  suani  aequalitatem,  queni 
non  genuit  inaequalein.  Sed  h  t  c  loquente  Doinino, 
quoniam  lux  lucebat  in  tenebris,  et  tenebras  eain 
non  comprehendebant, 

Di8$ensio  iterum  facta  est  inter  Judasot  propter 
$ermone$  ho$,  bicebant  antem  multi  ex  ipm :  Dce- 
monium  habet^  et  intanit;  quid  eum  auditit  f  Istas 


sed  a  carne  anima  posiia  est,  et  iterum  resuin-     fuenmt  densissimae  tenebrae. 


pta  per  potestatein  divinitaiis.  Caro  ergo  posuit 
•nfmam  suam  exspirando.  Vide  ipsum  Dominum  in 
cruee,  qiiid  dixit :  Sitio  {Joan,  xix).  Qui  aderant 
tinxernnt  $pongiam  in  aceio,  alligaverunl  arundini,  et 
itpp^$uerunt  ori  eju$,  Quod  cum  aceepii$et  ait :  Per- 
fictum  ett  {Ibid.),  Quid  est,  perfectuin  est?  impleia 
sont  omiiia  qiiae  ante  morlem  fiitura  fuerant  pro- 
pbetata.  Et  quia  potestatem  habebat  quando  vellet 
ponendi  animam  suain,  posteaquam  dixit :  Perfectum 
f  ff :  ait  evangelisia  :  Et  inclinato  capite  tradidit  spiri- 
tum,  Qnod  ibi  dicitur :  Tradidit,  bic  dicluiu  esl, 
Ponf/,  qiia  unuin  est  tradere  et  ponere.  Quis  tra- 
didit  ?  quein  tradidii?  Spiritum  tradidil,  caro  illum 
Iradldit.  Qoid  est,  caro  illum  tradidit?  Caro  illniii 


i4/it  dicebant  :  llasc  verba  non  tunt  dojmonium  ha^ 
bentis,  numquid  doimonium  polett  oculot  cwcorum 
aperire?  Jam  istoruin  ocnli  cceperant  aperiri,  et 
aliquid  lucis  videre,  et  veritatis  agnoscere.  Audivi. 
mus  paiientiam  Domini,  et  inter  opprobria  JuiUo- 
rum  salntis  pra*dica:ioiieni.  Sed  illi  obilurati  inagis 
eum  tcntare  aggressi  suut,  quani  verbis  iliius  obo- 
dire. 

Facta  sunt,  inquit  evangelista,  encama  in  Jeroso' 
lyniit,  et  hiemt  eral ;  et  ambulabat  Jesut  in  templo  in 
porlicu  Salomonit,  Encaenia  autem  vocabatur  solein- 
nitas  dcdicalionis  teinpli,  quam  populus  Dei  ex  an- 
tiqua  pairum  traditione  per  annos  singulos  celc- 
brare  consueverat.  Sed  notandum  est,  quod  hax 


eniisit  caro  ill«me«pira»it.ldeoeniradiciu.rexspi-  De„c*..ia,  qu»  hic  lcguniur,  non  ad  primam  (empli 


rare,  id  est,  exira  spiritum  fieri,  qiiomodo  rstexsu 
bre,  extra  soluin  fieri.  Quod  liic  dicit :  Potestatem 
^eiteo  ponendi  animam  meam,  ibi  diciiim  est :  Incli- 
iHUo  eapite  tradidit  tpiritum,  qui  sp.rilus  anima  e&l. 
Cun  ergo  exit  anima  a  carne,  et  remanet  cjiro  sine 
»Bima,  tonc  homo  ponere  aiiimam  dicilur.  Quando 
Christus  aniniam  posuit?  quando  Verbum  volnit; 
prtncipaius  enim  in  Verbo  erat ;  Ibi  potestas  erat, 
qoando  poneret  caro  animain,  qiiando  snineret.  Sic- 
ot  eiiim  onus  homo  anima  et  corpus,  sic  onos  Chri- 
stos  verbum  et  homo.  Aniin:t  et  corpus  dux  res 
iunt,  sed  uiiiis  homo.  Vetbum  et  liomo  dux  res 
smit,  sed  unus  Christus.  Neii  o  cnim  tiinbct  in  fide, 
quando  audii   Dominum  disisse :  Poiesiatem  habeo 


dedicationem,  sed  ad  ultiiuam  pertinent :  quod  ex 
eo  faiile  coHigitur,  qnia  hieme  facu  referuntur. 
Prima  siquidem  ejusdem  templi  dedicatio  a  Salo- 
inone  tempore  autumni,  secunda  autem  a  Zorobabel 
et  Jesu  sacerdote  teinpore  veris,  tertia  a  Juda  llac- 
chabaeo  teinpore  hiemis  est  facta,  quando  specialiter 
constitutum  esse  legitur  ut  eadem  dedicatio  per 
omnes  annos  in  memoriam  soleninibus  renovaretur 
ofliciis  {III  Reg,  vi,  viii;  Isai,  vi;  /  Maeh^  iv)> 
quae  etiam  ad  tempus  usque  Domiuic»  Incarnaiionis 
observata  fuit,  sicut  modo,  cnin  legeretur  Evange- 
lium,  audivimus.  Quae  etiam  dcdicaiio  salubri  con- 
suetudine  in  Ecclesiis  Christi  servari  moderno  tein- 
pore  dignoscitur.  ConsideranJura  est  quare  evan- 


771  MOM  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  -  EXE<;ETICA  CENUINA,  771 

gelisia  diiis8«l :  llaec  encsenia  liiemis  tempore  facta  A  ei  Filit ;  sed  lianc  fiilcm  rorda  infidclium  accipere  noii 
e.«se.  Omnino  propler  duritiam  Jiidxorum,  et  infide-      quiverunt,  de  quibus  ait  : 


lii.iiem,  nux  frigoris  nomine  s%pe  designari  legi- 
tu**.  Kt  ambulabttt  Jesus  in  porticu  Salomonis.  Si  ergo 
Dei  Filius  ambulare  voluit  in  templo,  in  quo  caro  et 
ftanguis  brutorum  animalium  oflerebatur,  mullo  ma- 
gis  nostram  oraiionis  domum,  ubi  carnis  ipsins  ac 
sanguinis  sacramenta  celebranlur,  visiiare  gaudebil. 
Si  nenmbulare  non  despexit  poriicum,  iii  qiio  rex 
quondam  mortalis  ac  lerrenus,  quamvis  poteniissi- 
inus  ac  sapientissimus,  ad  orandum  stare  solt>bat, 
quanto  mngis  penetralia  cordium  nostrorum  invi- 
sere  atque  illustrare  desiderai,  si  tamen  ea  porticum 
esse  Salomonis,  hoc  est,  si  ea  timorem  suum,  qui 
est  initium  sapientiae,  babere  perspexeiit?  Neque 


Sed  vos  non  creditis,  Causamque  reddit  cur  noo 
crederent. 

Quia  non  estit  ex  ovibus  meis,  Oves  sunt  creJendo, 
oves  sunl  paslnrem  seiiuendo,  oves  sunt  Redempto- 
rem  non  contemnendo,  oves  suni  per  ostium  intran- 
do,  oves  sunt  expundo,  et  pascua  inveniendo.  Qao- 
niodo  ergo  istis  dixit  :  iVoit  estis  ex  ovibus  mds? 
qiiia  videbat  eos  ad  sempiteniam  futuros  perdilio- 
iiein,  rion  ad  vltam  aeternam  sui  sanguinis  pretio  com- 
paraios. 

Oves  metB  vocem  meam  audiunlf  et  ego  eogmoseo 
ciis,  et  sequuntur  me,  et  ego  vitam  wternam  do  ds.  Diclt 
cniiti,  cognosco  eas.  Consueiudo  sanctae  Scripfune 


enim  pulandum  est  quia  domus  solummodo,  in  qua  ^  est  dicere  Doininum  nosse  quidquid  ellgit,  Aposiolo 


ad  orandum  vei  ad  mysteria  celebranda  conveni- 
miis,  lemplum  sit  Domini ;  et  non  ipsl,  qui  in  no- 
mine  Domini  convenimus,  muUo  amplius  templum 
ejiis  appellemur  et  simus,  cum  manifeste  dicat  Apo- 
stolus :  Vos  estis  templum  Dd  vivi,  sicut  dicit  Deui, 
Inkabitabo  in  eis,  et  in^r  illos  ambulabo  (II  Cor.  vi). 
Ostcndit  ergo  evangelista  cur  dixisset  Aiemis  tempore^ 
dum  iiiquit : 

Circumdederunt  eum  Judcei.  Circnmdederunt  iia- 
que  eum  leiitaiionis  graiia,  non  veritatis  agnoscenda; 
voluntate,  el  dicebant : 

Quousque  animam  nottram  toUis  f  Si  tu  es  Christus^ 
die  nobis  p  ilam.  Hxc  vero  non   veritaleni   fidei  in- 


dicente  :  Novlt  Dominus  qui  sunt  ejus  {11  7tm.  ii) ; 
et  illud  nescire,  quod  non  approbat  dignuro  %il» 
aeiernx.  Unde  ad  impios  dicturus  erit  :  Non  tmi 
vos  (Matth.  vii).  Sequitur  de  ovibos  :  Et  ego  vitom 
eeternam  do  eis.  Ilaec  sunt  pascua  quae  superius  pro' 
misit  ovibus  suis,  ubi  nulla  herba  crescit,  tolam 
virei,totum  vigei,  toiumintegrum  permanei,etqaid- 
quid  semel  accipiiur,  semper  liabetur. 

Et  non  peribunt  in  teternum.  Ilic  subaudiendun 
est  quomodo  vos  peribiiis,  quia  non  esUs  ex  ovlbas 
meis. 

Ei  non  rapiet  eas  quisquam  de  manu  mea*  Id  cst , 
poiesiate  mea. 


quirendo,  sed  illi,  quem  interrogabant,  insidiando,  p  Pater  meus  quod  dedit  milii ,  majus  omnibuB  esi. 
et  calumniam  struendo ,  dicebant ,  ut  iiivenircnt  Quod  ded.t  Pater  Fiiio  majus  omnibus  est,  ut  ipse  Qii 
quando  accnsarent  eum ,  nolentes  eum  credere 
Deum,  sed  hominem  purum  tantummodo  futurum, 
ct  regem  caQierls  honiiiiibus  excelsiorein  esse  ventu- 


rum ;  qua  etiain  dementia  posteri  eorum  usque  in 
prxsens,  et  donec  Antichrisium  pro  Cbristo  susci- 
piani,  errare  non  cessant.  Et  si  se  Dominus  Jesus 
Christus  esse  responderet,  cogiiabant  eum  tradere 
poiestati  praesidis  puniendum,quasi  cunira  Augusium 
repugiians,  illicitum  sibi  usurparct  imperium.  Sed 
ipse  nostrae  saluti  consulens,  propter  quos  haec  scri- 
benda  eraiii,  id  responsum  temperavii  suum,  ut  et 
calumniatorum  ora  concluderet,  et  quia  Christus  esi, 
fidelibus  aperla  voce  panderet.  Illi  eiiim  de  hom  ne 


esset  uiiigenitus  Filiiis,  aEqualis,  consubstantialis.  Quid 
est  qiiod  dedit?  Uiique  gignendo  dedit,  quia  non  mi- 
iifirem  sibi  gcnuit ,  non  tempore  posteriorem ,  sed 
co.i*iernum  ,  sine  iniiio  temporis  seroper  Deum.  Noii 
fSt  dicendum  :  Non  erat  antequaro  natos  eraL  Nan- 
qiiam  enim  non  natus  erat,  qoi  Pairi  coaeiemus  erau 
Qui  sapit ,  capit ;  qui  non  cipit ,  credat.  Nutriatar 
fide»  ut  possit  capere  verbum  Dei ,  quia  Verbum  Fi- 
lius.  Semper  ergo  Filius ,  el  semper  acqualis,  Noo 
enini  rresceiido,  sed  nascendo  aequalis  est ,  qui  sem* 
per  nalus  de  Paire  Filius ,  de  Deo  Deus ,  de  aelemo 
coa*ternus.  Paierautem  non  de  Filio  Deus.  Filiiisde 


Patre  Deus.  Ideo  Pater  gignendo  dedit  ut  Deus  esset, 
Christo  qiiaerebant,^pse  autem  diviniiatis  suae,  qua  q  gignendo  dedil  ut  aequalis  esset,  hoc  est,  quod  majas 
aequalis  est  Patri,  palam  mysieria  nari^at.  Quid  eigo  esl  omnibus.  Ideo  transcendit  iste  Joanoes  omDes 
Judaei  circumdantes  Dominum  dixerunt,  videamus  :      altitudines  creaturarum  ,  et  millia  exercitos  augeio* 


Quousque^  inquiunt,  animam  nostram  toUis  f  Si  tu  es 
Christui^  dic  nobis  palam.  Non  venit  Christus  in  se 
credentibiis  animam  lollere,  sed  animam  viviflcare. 
Sed  ipsi  sibi  Judaei  animam  per  tnfideliiatem  lule- 
runi,  qiii  leniare  Cbristum,  non  in  Christum  credere, 
congregati  sunt. 

Hetpondit  eis  Jesus.  Loquor  vobis,  et  non  creditis. 
Proprie  oslendit  quisesset,  dum  dixit :  Loquor  vo- 
bis^  id  Cfct,  Verbum  Dei  coaelernum  patri,  quia  opera, 
qus  f;icit  in  noinine  Patris,  lestimoiiium  perhibent 
qiiod  est  Filius  Dei,  qui  gloriam  suam  iion  quaesivit, 
sed  ejus  qui  misit  iiluin  quia  ona  esi  gloria  Patris 


rum  ,  et  magna  omnia  ,  et  perveiiit  ad  illud ,  good 
majus  est  omnibus,  et  dicit :  In  principio  erul  Verbum^ 
et  Verbum  erat  apud  Deum,  etDeus  erat  Verbum  (Joem.t). 
Iloc  est  quod  majiis  omnibus  esi,  id  est,  ut  sini  Yer- 
bum  ejus ,  ut  sim  unigeaitus  Filius  ejus ,  at  sim 
splendor  lucls  ejus.  Ideo  nemo  rapic  oves  de  bishu 
mea. 

Et  nemo  potett  rapere  de  manu  Patris  mst.  Maoas 
Patris  et  nianus  Filii  uua  manus  est,  id  esi,  ana  po- 
tesus,  quia  una  divinitas  ,  uua  majestas ,  aiui  aetor« 
niuis,  una  a^qualiias.  Quam  videlicet  aeqoaiitateai 
ipse  Dominus  in  diviniiaie  babuit ,  priusquaai  nun- 


775 


hN  S.  JOANMS  EVANG£Lll]M  EXPOSITIO. 


774 


duteisct,  sjpud  Palreu)  (Joan*  xvii),  ipse  in  liuuiili-  A  el  miiit  in  mundum^  vo$  diciiit  :  Quia  bla$phemast 


Ute  ex  teinpore  Incaniaiioiiis  accepily  el  nemo  potcst 
lapere  de  maiiu  Patris  mei.  Aperie  dans  inieliigi 
unam  atqve  Indissimilem  esse  maiium ,  boc  esl,  vir- 
lulem  suamy  ei  Pairis ;  atque  ideo  Cbristum  se  ease 
credendum  ,  qui  non  ,  sicui  caeteri «  facius  per  gra- 
llam  ex  tempore,  sed  ?erus  semper  exsiilerit  Filius 
Dei,  quod  etiam  sequenli  sententia  luce  claiius  ape« 
rii,  dieens: 

Ego  et  Pater  unum  $umu$,  Unum,  inquil ,  sumus  ; 
«na  nobis  substanlia,  una  est  divinitas,  una  sternitas, 
perfecia  aequalitas,  dissimilitudo  nulla.  Quibiis  pro- 
fecto  verbis  non  praesentem  sulumuiodo  Judaeorum 
qoa-stionem,  qiia  an  ipse  esset  Cbristus,  interroga- 
iMiil,  explicavit,  sed  etiam  bxreticorum  perlldiam  , 


quia  dixi  :  Filiu$  Dei  $um.  Sermo  Dei  ractiis  est  ad 
bouiines,  ut  dicereniur  dii,  ipsum  Verbum  Dei,  quod 
esl  apud  Deuin.  Si  ergo  bomiiies  parlicipando  fiunt 
dii ;  unde  participant,  non  esl  Deus?  Si  lumina  illu- 
minata  ,  dii  sunt,  lumen  quod  illuininat ,  quoinodo 
non  est  Deus?  Si  caleracti  quodani  modo  -gne  salu- 
tari,  dii  efficiuntur,  unde  calefiunl,  iion  csl  Deus7 
Accedii  ad  lumen,  illuminaris,  et  iiiier  lilios  Dei 
uumeraris.  Si  recedis  a  lumine ,  bbscuraris,  et  in 
tcnebris  computaris.  lllud  tamen  lumen  nec  accedil 
ad  se,  quia  non  recedil  a  se.  Si  ergo  vos  deos  facii 
sermo  Dei,  quomodo  non  est  Deus  verbuni  Dei  Pa- 
trisT 

Ergo  Pater  $anctificavit  Filium  $uumf  et  mislt  in 


qnm  futurain  praividil ,  quanium  sil  exsecranda  ,  '  mundum,  Forte  aliquis  dicai :  Si  pater  eum  sancti- 

ficavlt,  aliquando  sanctus  nou  erat.  Sic  ergo  saiicli* 
ficavil,  qufimolo  genuit.  Ul  enim  sanctus  esseiy  gi- 
giiendo  ei  dedit,  quia  sanctum  euin  geiiuit.  Nam  si 
quod  saDCtiflcaiur,  aute  non  erai  sanctum,  quomodo 
dicimus  Deo  Pairi  :  Sanciificeiw  nomen  tuum 
{Mauh.  VI)  7 

Si  non  facio  opera  Patrie  mei^  nolite  eredere  mihi, 
Si  autem  facio ,  et  $i  mihi  non  vulti$  credere,  operibue 
credite,  ut  cognoeeatU  et  credali$  quia  inmee$t  Patet^ 
et  ego  in  illo,  Quomodo  pdssunl  dicere  hominea :  Si 
eniin  bcne  cogiieinus,  in  Deo  sumus ;  ei  si  bene  vi- 
vamus,  Deus  in  iiobis  Chi.  Fideles  participantes  e|u8 
graiiam,  illuniiiiati  ab  Ipso,  in  ilio  suinufi,  el  ipse  iii 


■HMislravii.  Coiiiicescai  Sabellius  audiens  Ego  et 
Pater  ^  qui  unam  personam  Patris  et  Filii  prava  do- 
drina  disseruit ;  nam  Ego  et  Pater  dutt  sunt  personae* 
liem  erubescat  Arius  audiens,  Vnum  sttmaii,  qui  duas 
naluras  in  Palre  ei  Filio  astruit ,  dum  unum  unam 
Mioram  significat ,  sicut  sumus  duas  personas.  Se- 
qMmttr  aposiolicam  fidem,  quam  beatus  Petrus  prin- 
cep«  Apostolorum  confessos  est:  Tm  ei  Chrittu$  fiUu$ 
De$  wn  (Matth.  xvi).  Judsei,  videlieet,  verba  Domini 
MMlientes,  hucusque  susiinuerunt ;  duin  vero  ait :  Ego 
ef  Pater  unum  $umus^  non  pertuleruui,  sed  more  suo 
duri,  ad  lapides  cucurrerunl,  sicut  Evangelista  dicit: 
Tuterunt  lapidee^  ut  lapidarent  eum.  Dominus,  qvia 


Mii  paiiebaiur,  quod  nolebat  pati,  el  nonesl  passus.  ^  nobis.  Sed  non  sic  unigcnrius  Filius.  Ille  iii  Palre, 
iilsl  qood  voluit  pali ,  adbuc  eos  lapidare  cupientes      ^^  I^^ler  in  ilto,  lanquam  aqualis  in  eo,  cui  esl 


ftlloquiiur.  Sustulerunl  Judaei  lapides  ,  ul  lapidareot 
illom. 

Heepondit  d$  Je$u$ :  Multa  bona  opera  o$tendi  vobi$ 
cs  Patre  meo ;  propter  quod  eorum  opu$  me  lapidatie? 
Ei  reeponderunt :  De  bono  opere  non  tapidamue  te,  ud 
do  btMephemia^  quia  tu  homo  cum  $i$ ,  facit  teiptum 
ikmm.  Ad  illud  boc  responderunt,  quod  dixerat :  Ego 
ct  Pater  unum  $umu$.  Ecce  Jndaei  inlellexerunl  qiiod 
Artanl  non  intelligont.  Ideo  enim  irati  sunl,  quoniam 
aenseronl  non  posse  dici :  Ego  et  Pater  unum  $umut^ 
nisi  obi  flequalitas  est  Patris  el  Filii.  Doniinus  aulem 
Tide  qoid  responderil  piavis.  Yidet  eos  non  ferre 
spleodorem  ▼erilatis,  et  eos  tentavll  in  verbis. 

Amiic  tcriptum  e$t  in  lege  vettra  {id  ett^  vobit  data)  d  vi*;ndo   el  occidendo.   Qwtrebant  ergo  eum  appre' 


aequalis.  Doniqiie  nos  tiliqu.indo  possumns  dicere  : 
In  Deo  suniuSp  ei  Deus  in  nobis.  Ego  et  Deus  unom 
siimiis,  nunquid  possumus  dicere?  In  Deo  e^,  qnia 
Deus  continet  le.  Deus  est  in  te,  quia  lemplum  Dei 
factus  e9.  Sed  nunquid  quia  in  Deo  es ,  el  Deus  esi 
in  te,  potes  dicere  :  Qui  me  videt?  Deum  videt?  quo* 
modo  Unigenitus  dixil :  Qiii  me  videt,  videt  et  Pa* 
trem  ?  Ego  et  Pattr  unum  sumut  ?  Agnoscere  pro- 
prium  Duinini,  el  inuiius  servi.  Proprium  Domini  est 
a*qualit;is  Pairis,  munus  servi  est  pariicipaiio  Sal- 
vatoris. 

Quasrebant  ergo  eum  apprehendere,  Utinam  appre- 
benderent ,  sed  credendo  el    intelligendo,  non 


f  OM,  Ego  dixi :  Oti  e$ti$  ?  Deus  dicit  per  proplielam 
io  pMlmo  bominibus  :  Ego  dixi :  Dii  eui$  {Ptal. 
Lxxxi);  ei  legem  appellavii  Dominus  generaliier  omnes 
HUis  Scripturas ,  quamvis  alibi  specialiter  dicai  le- 
gem,  a  propbeils  eam  distinguens,  sicol  ebl :  Lex 
€t  prophetm  utque  ad  Joannem  {Matth,  xi ) ;  et  in  hit 
dmohue  prwceptit  tota  tex  et  prophetm  {Matth.  xxviii). 
Aliqiuiido  aoiem  in  Iria  distribuit  easdem  scripturas, 
obi  aii :  Oportebat  impleri  cmnta,  quce  teripta  $unt 
in  lege  et  propheii$  et  pealmit  de  me  (Luc.  xxiv).  Nonc 
vero  eliam  psalmos  I«*gi8  nomine  nuncupavit,  ubi 
•criplom  est :  Ego  dixi :  Dii  e$ti$. 

Si  iUo$  dixit  Deo$ ,  ad  quot  termo  Dei  faetue  ett^ 
cf  0011  potett  totvi  Scriptura^  quam  Paler  tanclificavit 


hendere.  Dum  eoim  apprebeudere  volucrunt,  qoid  eis 
fecit? 

Et  exivit  de  manibut  eorum.  Non  eum  apprebende- 
runt  quia  minus  fidei  habueruni;  elquia  noluii,  qui 
potestatem  babuit  animam  soam  poiiere,  non  ap« 
prebenderont  eum ;  dum  autem  voiuit,  apprebeosus 
est  ab  eis,  manibus  iniquilalls. 

Et  abiit  iterum  trant  Jordanem  ad  eum  (ccMm,  ubi 
erat  Joannee  bapti»an$  primum ;  et  mannt  ibi ;  et  mufii 
venerunt  ad  eum ,  et  dicebant :  Quia  Joannet  quidem 
rigaum  fecit  nultum  {Joan.  v).  Meminislis  dictum 
de  Joanne  qoia  lucerna  erat,  et  diei  le^iimoniiun 
perliibebat.  Quid  ergo  isii  dixeront  apod  se  7  Nullnin, 
loqoiunt,  miracolum   ostendit   Joannes,  non  da*« 


775 


mUJE  VElNERABILIS  OPP.  PARS  II.SFXT.  I.  —  KXKiiKdCA  GtNlllNA.  770 

inoiii»  fiigavii,  noii  cxpiilil  febrem,  non  c-ecos  illu-  A  Dei,  Qiiae  glori»?  «ujus  Dei?  Andi  quod  seqnitor  : 
roiiiavit,   noii   inorliios  suscitavit, 


noii  inoriiios  suscitavit,  non  lol  millia 
liomimim  de  quiuque  vel  septem  pnnibiis  saiiavit, 
noii  super  ninre  anibiilavit ,  non  veiilis  et  nuctibus 
liuperavit.  Nihii  horum  fecit  Joanues ,  et  totiim 
qiiidquid  dicebat,  buic  leBtimunium  perhibebai.  Per 
hiceriiam  veniamus  ad  diem.  Joannes  nnllum  fecit 
signum. 

Omma  autem  quaicunque  dixit  Joannii  de  hoc,  vera 
erant.  Ecce  qui  apprehenderunt,  non  quomodo  Ju- 
dxi  volebant  comprehendere  discedeiitem ,  appre- 
henderunl  isii  perroanentem.  Deniquequid  sequitur? 
Ei  muUi  erediderunt  m  eum. 

CAPUT  XI. 
Erat  autem  quidam  languens  LataruM  a  Bethania 


Ui  glorifieeturfilius  Dei  per  eam,  per  quamf  per  illaai 
infirmiiatem. 

Diligebat  autem  Jetus  Marlham^  el  iororam  eju» 
Mariam,  et  LasMrum,  Langueiis  ille,  Irisles  omnea 
dilecti ;  sed  diligeliat  cos  et  languentium  Salvaior, 
imo  eiiam  morttiorum  suscitalor ,  et  irisiiuin  eoaao* 
lator. 

Ut  ergo  audivit ,  quod  infirmabatur^  tune  quidom 
mansit  in  eodem  loco  duobut  diebu$,  Nuntiavenint 
ergo  illx  ,  mansit  iilic  ille.  Tandiu  tempus  doeiuni 
esl,  quo  usque  quatriduum  compleretur.  Non  frufttra« 
nisi  quia  forte ,  imo  quia  cerie  et  ipae  nuroems  die- 
rum  iniimat  aliquod  sacramentuin. 

Deinde  po$t  hmc  dicit  di$cipuU$  him  :  EamMM ,  m 


de  casteth   Mariw   et    Marthte.  Plurima    vero    iii  ^  Judaam  iterum.  Ubi  peue  fueral  lapidatus,  qui 


hoc  miraculo  Lazari  manifesta  sunt.  Expositionem 
In  singulis  non  quxramos,  ul  liberius  iiece^saria 
pertraclemus.  In  superiore  lectione  meministis  quod 
Dominus  exiit  de  manibus  eorum  qui  lapidare  eum 
volocrnnl,  el  discessit  trans  Jordanem,  ubi  Joaniies 
bapiizabat.  Ibi  ergo  Domino  constituto  inOrmabatur 
in  Reifaanta  Lazaros,  quod  castellum  erat  proxi- 
inum  Jerosolymis.  Maria  autem  erat  quae  unxerat 
Dominum  unguenio,  el  extersit  pedes  ejus  capillis 
suis,  cujus  fraler  Laz:irus  infirmabatur. 

Mi$erunt  ergo  $orore$  eju$  ad  eum^  dieontes,  Jam 
intelligimus  quia  niiserunt  ubi  erat  Dominus,  quo* 
niam  absens  erat.  Traiis  Jordanero,  scilicet,  mise- 


pterea  inde  discessisse  videbatur,  ne  lapidarelar. 
Discessit  enim  ut  horoo;  sed  in  redeondo  qnasi 
oblitus  infirmitalem,  oslendit  potesutero«  £aiii«t, 
inquii,  iit  Judmam,  Denique  lioc  diclo  videte,  qoaoi- 
admoduro  discipull  territi  fuerint. 

Dicunt  d  diicipmU  :  Rabbi^  nunc  qnterebanl  i§  («• 
pidareJudai^  et  iterum  vadU  illuc  f  Re$pondii  Jum: 
Nonne  duodeeim  nifti  horm  diei  f  Quid  sibi  vull  isU 
responsio?  Illi  dixerunt  :  Modo  tt  voMami  lapidan 
Jtuion^  et  iterum  vadis  ti/ac,  ut  te  lapideotf  ei  Domi- 
nos  :  Nonne  duodecim  horte  $unt  diei  f 

Si  qui$  ambulaverit  in  die,  non  olfendil^  quia  tucm 
hujus  mundi  videt.  Si  aulim  ambulnverit  in  uocte^  sf- 


nint  ad  Dominum,  nuntiantes  quod  apgrotaret  frnier  ^  (endit^  quia  non  e$t  lux  in  eo.  De  dic  quidem  loctilis 


esl ,  ted  ad  nostram  inielligentiam  qnasi  adbue  nox 
osi.  Invocemus  diem,  ut  repellat  noctem  ei  eor  lu- 
mine  illustret.  Quid  enim  Dominus  dicere  voluil  ? 
Qiiantum  mihi  videtur,  quanturo  snbjacel  aliilndo 
profunditasque  sententiap.  redarguere  voluii  dobila- 
lionero  illorum,  el  infldeliiatem.  Yolueronl  ontm 
consilium  dare  Doroino,  ne  moreretur ,  qui  venem 
mori,  ne  ipsi  morerenlur.  Sic  etiam  quodam  inaUo 
loco  Pctrus  saiictus  diligens  Dominum,  sed  idlioc 
non  plene  inielligens  cur  venisset,  timuil  ne  boio- 
retur;  el  Viiae  displicuit,  Id  est:  ipsi  Oomioo 
{Matth.  xvi).  Cum  ergo  vellenl  dare  ooosiliom  ho- 
mines  l>eo,  discipoli  magisiro,  servi  domino,  aegroll 
medtco,  corripuit  eos,  et  ait :  iVomie  duodeems  «niil 


earum ,  ut ,  si  dignaretur,  vcniret,  et  eum  ab  aegri- 
tudine  liberareL  llle  distulii  sanare,  ut  possel  re- 
snscitare.  Quid  ergo  nuntiaverunt  sorores  ejus? 

Domine,  ecce  quem  (mias,  infirmatur,  Non  dixeruiil 
Veni;  amanii  eniro  lantumroodo  nuntiaiidum  fniL 
Non  aosae  sunt  dicere  Veni  et  sana.  Non  aosse  sunt 
dicere :  ibi  jube,  el  hic  fiet.  Gur  enim  non  hoc  et 
isie,  si  fides  illius  centurionls,  indelaudatur  ?  Ait 
eiiim  :  Non  $um  dignu$  ut  intre$  $ub  tectum  meum; 
$ed  tantum  dic  verbo  ,  et  sanabitur  puer  meus  ( Marc. 
viii ).  Nihil  teom  isle ,  sed  tantummodo  :  Domine, 
eccequem  mos,  infirmatur.  Sufficil  ut  noveris,  non 
enim  amas,  et  deseris.  Dicet  aliquis:  Quomodo  per 
Lazarom  peccator  signifhabatnr,  et  a  Domino  sic 
aroatur?Aiidiateurodicenieni:  /Voniy6m*vocar«/Ms/os,  ])  horte  dieif  Si  qui$  anibulaverit  in  die^  non  efmdk 
$ed  peccatoree  ( Marc,  ii ).  Si  cnim  peccatores  Domi- 
nus  non  amaret,  siiuilitiidinero  carnis  peccati  noii 
indueret. 

Audieu$  autem  Jesue,  dixit  itlis  :  Infirmitas  hmc  non 
e$t  ad  mortem^  sedpro  gloria  Dei^  ut  glmificetwr  Filius 
Dei.  Talisgloriflcatiolpsius  non  ipsiim  auxit,  sed  nobis 
proftiit.Hoc  ergo  ait :  Non  Ht  tid  mortem^  quia  ipsa 
mors  non  est  ad  morif*m,  sed  polius  ad  mlracvluro, 
quo  facio  crederent  bomines  in  Gbristom,  oi  vila- 
rent  veram  mortem.  Sane  videte,  qucmadmodom 
Unquam  ex  obliqiio  Dominiis  Deum  se  dixil,  propier 
quosdam  qni  negant.  Nam  sont  bsretici  qoi  boc  m>- 
gani,  quod  Filius  Dei  sit  Deus ;  ecce  andianl :  Jnfir- 
micoi  hmc^  inquil,  non  e$t  ad  morUm^  $ed  pro  glma 


Me  sequimini,  si  non  vultis  offendere.  NolUe 
consilium  dare,  quos  «  me  consilinm  oportoi 
pere.  Quo  ergo  pertinel  :  Nonne  duodedm  omU 
horm  dieif  qoia  ut  diem  esso  so  oslendoret,  dood»- 
cim  discipulos  eleglL  Si  ego  sum,  inquii»  dies»  ol 
vos  hor»,  nunqifid  horas  diei  consilium  daoi?  fibna 
dioro  sequuntur,  non  hora  dies.  Si  ergo  illi  borae» 
quid  ibi  Jodas,  ei  ipse  inter  dnodecim  boras  ?  Si 
liora  erat,  lucebat.  Si  lucebat ,  qoomodo  diem  ad 
inorteiD  Iradebat?  Sed  Dominus  in  boc  wetbo  non 
ipsum  Jodam,  sed  successorem  ipsivs  prsvidcboL 
Juda  enlm  cadente  successit  Ifatlblas ,  el  doodeoa* 
rius  numerus  roansit.  Non  onlm  frostra  doodeciai 
discipulos  elegity  nisi  quia  ipse  spirilooKs  esi  dies. 


777  IN  S.  JOANNIS  EVANGELllll  EXIH)Sim  77S 

Se^oantiir  ergo  bors  diem ,  praedicent  liors  dietiH  A  quem  liomo  irahii  de  moriis  pr(»pagine.  Deinde  cre- 


liorc  illustreiiiur  a  die«  liors  illumiiieiitor  a  die, 
per  borarom  prfdicaiionem  credat  mondiis  diem. 
Erf  0  ait  de  compendio  :  Me  $§quimini ,  si  non  Tultis 
errare,  et  post  lioc  dicii  eis  : 

LauiTUi  amictti  nuHer  dormit ;  ud  tado  ut  a  tomno 
exdum  eum.  Vemm  dixii:  sororibiis  moruius  eral, 
Doaiio  dormiebai.  Hominibua  moriuua  erat,  qiii 
eun  susciiare  non  poterant.  Nam  Dominus  lanta  fa- 
dliiate  sosciiabat  de  aepulero,  quania  lo  iion  exdtas 
dormieniem  4e  leclo.  Ergo  fcecundiim  poieniiam 
sMun  dixil  dormieniem ,  quia  et  alii  moriui  dicii 
Mot  in  Seripiuris  saepe  dormientes ,  sicut  Aposiolus 
didt :  De  dormieniibui  autem  nolo  vo$  ignorare «  fra« 
tree^  ut  non  eontrittemini  sicut  et  casteri^  qui  $pem  non 


scit,  incipit  accedere  ad  raiioiiales  annos  ,  ut  legeiii 
sapiat  naiuralem,  qiiam  omnes  habenl  in  corde  fix^m : 
Quod  tibi  feri  non  vi$ ,  alii  ne  feeeri$  {Tob.  iv),  Nuii  • 
qoid  boc  de  pagani»  dicitur «  et  non  in  natura  ipsa 
quodammodo  legitur?  Furtum  vis  paii?  utique  non 
▼is.  Ecce  lex  in  corde  tuo :  Quod  non  tis  paii,  facere 
noli;  et  banc  legem  transgrediuniur  homiues  ,  ecca 
alter  dies  mortis.  Daia  etiam  lex  diviiiitus  per  famu- 
lum  Dei  Moysen,  dicium  est  illic  :  iVoit  ocddei^  neti 
nuechaberU^  non  faltum  ieetimonium  diee$;  honara 
patrem  el  matrem ;  non  eoncufn$eei  rem  prosnmi  tui 
{Exod,  xx).  Ecce  lex  scripia  est,  et  ipsa  coniemni- 
tur.  Adde  tertium  diem  mortis.  Quid  restat  ?  Vcnit 
et  Evangelium,  prxdlcatur  regnuin  coslorum  ,  dilTa- 


habent  (/  Thet$»  iv).  Ideo  et  ipse  dormieutes  appel-  B  matur  ubique  Cbristus.  minaiur  gebennam  ,  vitani 


lavit,  qnia  resurrecturos  pronuniiavii.  Etin  alio  loco: 
Omnei  quidem  dormiemui,  ted  non  onuui  reiurg:mui 
{ I  Cor.  XV ) ;  mortem  nostram  dormitioiiis  nomiiie 
tigiiificans.  Nam  corpus ,  dum  deseritur  ab  anima » 
dormit  In  sepulcro,  resoseitandura  in  novissiino  die. 
Anirn»  vero  dum  deserunt  corpora  ,  diversas  rece- 
ptiones  habent,  gaodium  bonx,  malae  tornienia.  Sed 
con  fjcta  foerit  resorrectio ,  et  bonorum  gaudium 
ampliut  erit,  ei  malorum  tormenta  graviora,  quando 
com  corpore  torquebuntur.  Dum  Dominus  de  dor- 
nilione  amid  diceret  discipulis,  respooderunt,  quo- 
nedo  inlellexerunt : 

ik»iRtfte,  tt  dormit ,  talvui  erii,  Solent  enim  esse 
aomnia  «grotaniium  salulis  indicia. 


proniittit  xtemam  ,  et  ipse  contemnitur.  Trao$gre- 
diuntur  bomines  Evangelium,  ecce  quarlus  dies  mor- 
tis.  Merito  jam  puiet :  nunquid  et  talibus  neganda 
est  misericordia?  absit  etiatn ,  ad  tales  Dominus  ex« 
citandos  non  dedignatur  acced<Te. 

MuUi  autem  ex  Judan$  venerant  ad  Martham  et 
Mariam ,  ut  con$oiarentur  ea$  de  fratre  $uo.  Martha 
ergo  ut  cognovit  qma  Ji$u$  venit,  occurrii  iiU  :  Maria 
autem  domi  iedebat.  Bijcit  ergo  Martha  ad  Jesum  : 
DominCf  $i  fui$$e$  hic^  frater  meu$  non  e$$et  mortuu$. 
Sed  et  nune  $cio  quia  qutecunque  pepo$cerii  a  Deo^ 
dabit  libi  Deui,  Non  dixit :  Sed  et  modo  rogo  te«  ut 
suscites  fratrem  meum.  Unde  enim  sciebat,  si  fratri 
ejos  resorgere  olile  foret?  Hoc  tantom  dixii :  Scio 


Dkcerat  auiem  Je$u$  de  morte  e/us,  iUi  autem  puia"  ^  qoia  potes.  Si  vis,  fucis.  Ulrum  auiem  facias  judicii 


termnt  quia  de  dormitione  $omni  diceret.  Tunc  ergo 
diiit  tU  iesus  manifeste ,  subobscure  enim  dixerat 
dorwtti» 

Aii  ergo  manife$te:  La»aru$  mortuui  e$i ,  et  gaudeo 
froptef  voi  ,  nl  eredati$ ,  ^iita  ibi  non  eram ,  ted  $eio 
qum  mortuui  e$t.  ^ger  enim  non  mortuus  fuerat 
Buntialns.  Sed  quid  lateret  eum  ,  qui  creaverat ,  et 
ad  e^jos  manus  anima  morientis  exiciat?  Iloc  est 
qood  ait:  Gaudeo  propter  vo$ ,  ut  vesira  fides  augea« 
tur  9  8i?e  firnielur ;  ut  eredali$ ,  quod  inlelligendum 
etl:  01  amplius  robustinsque  credaiis. 

Sed  eamu$  ad  eum,  Dixit  ergo  Thoma$ ,  qui  dicitur 
Didpi$u$  ,  ad  eondi$cipuloi  $uo$:  Eamu$  et  tto$  ,  et 
mariamur  eum  eo,  VenU  itaiue  Je$u$  ,  et  invenit  eum 
quaiuor  dieijam  in  monumento  habeniem,  De  qiiaiuor 
diebus  molta  quidem  dici  possunt ,  sicut  se  babent 
obscura  Scriplurarum  loca  ,  qux  pro  diversiiaie  in- 
lelligenlium  niuUos  seiisus  |>ariunl.  Dicamiis  ct  nos 
quid  nobis  videalur  signilicare  niortuus  qtialridua- 
Dus*  Qoomodo  enim  in  illo  capco  iiitelligimiis  quo- 
dammodo  bumanum  genus,  sic  forte  et  in  isto  mor- 
loo  mollos  ifitellecdiri  sumus.  Divcrsis  enim  modis 
nna  res  significare  polesi.  Ilumo,  quando  nascilur  , 
]am  com  moite  na!>ciiur,  quia  de  Atlam  peccatom 
Ifahil;  onde  dicit  Apostolus:  Per  unum  honunem 
peeeaium  intravit  in  mundum  ,  ei  per  peccatum  mer$  : 
ei  ita  in  0miMt  hominei  pertraniiit ,  in  quo  omne$  peC" 
aueruni  {Rom.  v).  Et  ce  habea  unuin  diem  moriis , 
Pairol.  XCIL 


««•... 


tui  est,  non  prxsumpiionis  meos*  Sed  et  nunc  scio 
quia  quaccunque  popnsceris  a  Deo  ,  dabit  tibi  Deus. 
Didt  illi  Jesus : 

Re$urgei  frater  tuui.  Dicit  ei  Martha  :Scio  quia  re- 
iurget  in  returreetione  in  novis$imo  die.  De  iila  resur- 
rcctione  secura  sura,  de  bac  iiiceria  sum. 

Dieit  ei  Je$vi  :  Eyo  $um  re$urrectio  et  vita,  Dicis  : 
resurget  frater  meus  in  novissimo  die.  Verum  est; 
sed  per  quem  tunc  resurgei,  potest  niodo  resurgere, 
quia  ego  $um  re$urrectio  ei  vita,  Ideo  resurrectio, 
quia  vita,  quia  qui  credit  in  me^  non  morieiur  in  asier- 
num,  Quid  hoc?  ^Mi  eredUin  me^  eiiam$i  mortuu$ 
fuerU^  vivet;  sicut  Lazarus  inortuus  est,  et  vivit,  qoia 
titffi  e$i  Deui  mortuorum^  $ed  vivorum  {Matth,  xxii). 
De  olim  mortuis  patribus ,  hoc  est  de  Abraham  ,  de 
isaac,  de  Jacob,  tale  resi>onsum  Judasis  dedit :  Ego 
ium  Deui  Abraham  ,  et  Deu$  I$aae  ,  et  Deu$  Jaeob; 
non  e$t  Deu$  mortuorum  ,  $ed  vivtrum  {Marc.  xii) , 
omnes  eniin  illi  vivuiil.  Crede  ergo  ;  et  si  roortuus 
fueris,  vives.  Si  aulera  non  credis,  et  cum  vivis,  inor- 
tous  es.  Unde  est  ergo  iiiors  iii  anima?  quia  tion  est 
fldes  In  ea.  Unde  est  mors  iu  corporef  quia  ibi  non 
e^t  in  anima.  Ergo  an.mas  lu»  aiiima,  ftdos  est  :  sic- 
ot  anima  corporis  viu  est  corpuris,  iia  fides  aniro» 
vila  esl  anioKC.  Qui  eredit  in  me,  inquit ,  eiiam$i  mor-* 
tuui  fuerU  in  came ,  vtvel  in  anima,  donec  resurgal 
carOy  nunqoam  poslea  rooritura.  Iloc  esl,  Qui  eredit  tn 
m«,  licet  morialur,  vivet :  et  uronis  qni  vivit  in  carne, 

25 


77D  llF.n/E  M:m:UAB!LIS  i)Vl\  TAKS  II.  SLCT.  L  -  KXEGETICA  CEMkNA.  7S0 

el  cieJii  in  iii»',  eisi  innristur  ad  leniptis  propirr  mor-  A  diiJina  ei  illa  sigiiifical  .sepuUiira.  (^tM  eal  er^o  quoa 


lem  caniis  hoii  inorit-tiir  in  aeternum  propler  vit;im 
(!|Mriuis.  et  iniinorialilatem  resurreciionis.  Iloc  et 
(|Uod  ait  : 

El  omnU  qui  vivU  et  credit  in  ni«,  non  morielnr  in 
cet  mum.  Creiis  hoc?  Ait  iUi  :  Utique^  Domine,  Ego 
credidi  quia  tn  ei  Christut  FiHui  Dei  vivi,  qui  in  hune 
viundum  veriislJ.Quando  hoc  credidi,  quia  lu  es  resur- 
reciio,  credidi  quia  lu  es  yila.  Credidl  quia  qui  cre* 
dii  in  te,  et  si  moriatur,  vivet ;  et  qui  vivit,  et  credit 
in  te,  non  morietur  in  xierniim. 

Ei  cum  hccc  dixisset,  abiit ,  e(  vocavil  Mariam  soro- 
rem  luam,  silentio  dicent :  Magister  adesl  et  vocat  le, 
Adveneiidum  est  quemadinodum  suppressain  vocem 
sHpntiuin  nuncupavit.  Nam  qnnmodo  siluit  qu.ne  di- 


turhat  8eme!ipsum  Christiis,  iiisi  uC  liigniHcet  libi 
quoroodo  turbari  iii  df  beas,  cuni  laiitt  mole  peeca-* 
ti  gravaris  et  premeris  ?  Atlemli&ti  eniin,  lu  vidisti 
le  reuin,  coiiipiitasti  libi  !  Illud  feci,  et  pcpercil 
Deus ;  illud  cominisi,  et  distulit  me ;  Evange!iuni  ao* 
divi,  et  contenipsi.  Dir,  dic  lacr^vsando:  Bapiiiutus 
6U1II,  et  ileruui  ad  peccatum  rerolutus  sum.  Quid 
fdcio?  qiio  eo  ?  uiide  evado  7  Quundo  ista  dicit,  jam 
Ireiitii  Ciirisius,  qu  a  (ides  rreroit.  In  voce  fremeiitis 
apparet  spes  resurgeiitis.  Ubi  ipsa  Gdes  est  iutus,  iU 
est  Christus  fremens.  Si  lides  in  nobis,  Cliristusio  mi- 
bis.  Quid  euim  aliud  ait  Aposiolus  habitare  Cbristm 
per  fidem  incordibusnostris(£pAd«.  iif/rErgosi  Adles 
lua  de  Cbristo,  Cbristus  est  in  c«»rde  lao  ;  ergo  fre- 


xit :  Magister  adcst,  et  vocat  tef  Advertendum  eiiain  B  niatCbrisius  iii  corde  tuo.  Flevit  ergo  Christu*  smi- 

cum  niortuum,  quem  venit  resuscitaturus.  Quare 
cnim  flevit,  nisi  quia  homiiiem  flere  docuil  oppres- 
sum  pondere  peccatoriim  ?  Quare  fremuit^  et  fiir- 
bavit  sefiietipaum  ?  nisi  qula  Qdes  hoiiiinis  sibi  nterilo 
displicentis,  fremere  qiio<laniniodo  del>et  in  acru»a- 
tiono  niaioruin  openiiu  iit  violcntiae  pcBnitcndi  eedai 
consuctudo  peccaiidi.  Lt  dixit  :  C/6t  poaaiisffs  fiiiii.' 
Scis  qtiia  moriuus  sit,  et  ubi  sit  sepultus  iguoras  ? 
Ei  ista  signincaiio  esi.  Non  aus<is  sum  dicere :  Neseit. 
Quid  enim  ille  nescit?  Unde  hoc  prohamusT  Doro  num 
aufli  diciuruin  in  judicio :  Non  uori  v-.f  {Matth,  vii). 
Video  in  luce  mea,  nou  vos  video  in  illa  justitia  qoam 
novi.  Sic  et  hic  tanquam  nesiiens  taleot  peccatorem, 
dixit :  Ubi  posuistis  eum  ?  Talis  est  vox  Domiui  iu 
paradiso  postei^qujm  peccavit  Adam  :  Adam^  ubi  es 
(Gen,  xxiv)?  Dicuntei :  Domine,  veniet  vide,  Quid  e^t 
vide?  Miserere.  Videt  enim  Dominus,  quando  roisere- 
tur;  unde illi dicilur :  Yide humiiiatemmeam ;el  /aK#- 
rm  meum^  et  dimiue  omnia  peccata  mea  (PsaL  xxiv). 

Et  lacrymutusest  Jesus,  Dixcrunt  ergo  Judm  :  Ecce 
quomodo  amabaleum,  Quidest,  Amabal  eumTKlon  veni 
vocareJHsios^  sed  peccntores  ad  pmmientiam  (Lue^  ▼)• 

Quidam  autem  dixsruntex  ipsis :  non  poterat  kie^  qui 
aperuit  oculos  cccci^  (aeere  ut  hic  non  moreretur  ?  Qoid 
voluii  facere  ut  non  iiioreretur  ?  plus  est  qiiod  r*ctii* 
rus  esi,  ut  moriuus  susciletur. 

Jesus,  rursus  frement  in  semetipso^  venii  ad  monu' 
mentum.  Freiuit  et  iii  te,   si   disponas  reviviscere. 


qiiemadmodum  evangelista  non  dixerit  ubi ,  vel 
qiiando,  vel  quomodo  Mariam  Dominus  vocaverit,  ut 
lioc  in  verbis  Marihse  potius  intelligerelur,  narnaio- 
nis  veritaie  servata. 

iUa  ut  audivit  surgit  eito,  et  venitadeum,  Nondum 
eiiim  venernt  Jesus  in  caslellum,  sed  erat  adhue  in  illo 
hco  ubi  oCiUnera:  el  Martha,  Judai  igitur  qui  erant 
cum  ilia  in  domo,  et  consolabantur  eam,  cum  vidisseut 
Mariam  quia  cilo  surrexit  el  exiit,  secuti  sunt  eam  di- 
centes,  quia  vadit  ad  monumentum,  ut  pioret  ibi, 
Qiiare  hoc  perliuuilad  evaiigelisiaui  narrare?  Ut  vi- 
dcamiis  qu;£  occasio  fecerit  ut  plures  ibi  essenty  quando 
Laxai  us  resu^>citatus est.  Putantes enim  Judsei  propier- 
ea  iliaiii  fesiinare,  ut  doloris  sui  solatium  lacrymis 
quaereret,  secuii  sunt  eam,  ut  lam  grande  miraculum 
quatriduani  mortui  resurgentis  testes  plurimos  iii- 
vcniret. 

Maria  ergo  cum  venisset  ubi  erat  Jesus,  vident  eum, 
cecidit  ad  pedes  ejus^  et  dixit  ei :  Domine,  si  hic  fuitses^ 
fraier  meut  non  esset  mortuus.  Jesus  ergo  ut  vidit  eum 
ptoranlem^  et  Judceos  qui  cum  illa  erant,  piorantes, 
fremuit  spiritUf  et  turbavit  temetipsum,  et  dixit :  Ubi 
posuistit  eum  t  Aliquid  nobis  insinuavit  fremendo 
spiritu,  et  turbando  seipsum.  Quis  enim  eum  posset, 
iiisi  se  ipse/turbare  ?  Itaque  primo  bic  attendite  po- 
iestatem,  et  sic  inquirite  signiflcalionem.  Tiirbaris 
tu  nolens,  turbatur  Christus  quia  voluit.  Esurivit 
Jesus,  verum  esi,  sed   quia  voluit.    Dormivit  Je^us, 


vei  um  est,  sed  quia  voliiil.  Contristatus  est  Jesus,  ve-  j^  Omni  homini  dicitur,  qui  preiuiiur  pesshna  consaeiu» 
ruiu  est,  sed  quia  voluit.  Moriuus  est  Jesus,  verum  est,      dine  :  Veiii  ad  monumentaro. 


sed  quia  voluit.  In  illius  potesiaie  erat  sic  vel  sic  af- 
fici,  vel  noR  affici.  Veram  enim  aniuiam  suscepit,  et 
cariiem  totius  bominis,  sibi  coacians  in  personae  uiiius 
iiaturam ;  nam  etaiiima  Apostoii  Verbo  illiistrata  esi : 
ei  aliorum  apostolorum  et  sanrtorum  prophelarum 
\eibo  illustratue  sunt  animae,  sed  de  iiulls  dictum  e»i : 
Ver^iiai  caro  [actum  est  (Jaan,  i),  de  iinlla  dictum  est, 
Egoet  Vater  unum  sumus  (Joan.x),  Aiiima  Chrisii,  et 
laroCiiristi;  cum  verbo  Dei  una  persona  esl,  unus 
Christus  est ;  ac  per  hoc  ubi  est  summa  potestas,  se- 
rundum  voluntaiis  nutum  turbatur  inflrmitns.  Hoc 
rsi,  turbavit  tcmetipsum.  Dixi  potestuein,  atiende 
«iguilicatioDcm.  Magnus  rcus  est,  qiieiu  mois  quatri* 


Erat  autem  tpelunca  at  iapit  tuperpotUut  erat  €t. 
Moriuus  sub  lapide,  reus  sub  lege.  Scitis  enim  qu  a 
lex  qud!  data  est  Judxis,  in  lapide  scripta  est  (Ejcod, 
XXXIV  )•  Omnes  autera  rei  sub  lege  suni.  Uene 
viventes  enim  iii  lege  non  sunt  J  sto  lex  posita  iinn 
est.  Quid  cst  erg»  lapidem  revolvere  ?  Graliam  pre- 
dicare.  Apostolusenim  Paulus  nilnistrum  se  dtcitnovi 
Testamentip  non  httera,  sed  spiritu.  Nam  iitiera^  in- 
quit,  oeeidit,  Spirilut  autem  vivificat(l  Cor,  iii). Littera 
occidens,  quasi  lapis  cst  premeiis.  Removete^  iuquit, 
lapidem,  reniovete  legis  pondus,  gratiain  pra-dicaie. 
Dicit  ei  Martha,  toror  ejut  qui  mortuus  fuerat  : 

Domine^  jam  fetet,  quatriduanut  enim  ett.    Dicil 


7«l  IN  S    JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  78« 

enim  Jesus :  Sonne  dixi  qaoniam,  n  credideris^  videbii  A  ei  Romani  post  Dbmini   passionem  ct  g!orifleaiia« 


gloriam  Dek  ?  Quitl  est  Videbii  gloriam  Dei  ?  Quia  et 
pulentem  rt  quairiduanum  su«citat.  Omnei  enim 
peccaverunt,  et  egeut  gloria  Dei;  et  ubi  abundarit  pec- 
tatumt  iuperabundavit  gratia  (liom,  iii). 

Tulerunt  ergo  lapidem,  Jesut  aute  ii,  eleva.i»  iurtum 
ocuHi,  dixil  :  Pater,  gratiat  ago  tibi,  quoniam  anditti 
me.  Ego  au!emtcie!am  quta  temper  me  audit,  ted 
propler  populum  qui  circumttat,  dixi,  ut  eredant  qtiia 
tu  me  mititli,  Hcec  cum  dixittet,  voce  magna  clamavil^ 
fremuit^  et  lacrymavit,  Voce  magna  clamnvit,  quia 
dinicile  surgit,  quem  inoles  malx  consuetudinis  prie- 
niisit;  sed  tamen  surgit,  cum  occult)  gralia  intus  vi- 
Tificatur.  Surgit  post  vocem  mugn:im.  Quid  esi 
factum  ?  Voce  mngna  clamavit. 


nem  tuleruut  els  locum  et  gcntcni,  et  puguando,  et 
transfcrendo  ;  ei  illud  ei>8  sequitur,  quod  alibi  dictum 
est  :'Ff7ii  aufem  regni  hujut  ibunt  in  tenebrat  exteriore9 
(Malth,  Tiii).  Iloc  auicin  timuerunt,  ne  si  omnes  in 
Ciirisium  credcrent,  nenio  remaneret  qui  adTersus 
Romanos  civitatem  Dei  templumque  defeuderet,  qiiO' 
niam  contra  ipsum  templum  et  coiitra  suas  p.>t*^r- 
nas  leges  doctrinam  Cliristi  fsse  sentiebaut. 

Unut autem  ex iptii  Caiphae,  eum  eint  pontifex ait- 
m  miut^  dixit  eit :  Vot  netcitii  quidquam,  nec  cogitatii 
quin  expedit  nobit  ut  unui  homo  moriatur  pro  populo,  el 
non  tola  gem  pereat.  Hoc  autem  a  umetipto  non  dixit^ 
ud  cum  euet  pontifex  anniiUiuit  propheiavU,  Hic  docuit 
eti  im  per  homines  malos  proplieiiae  Spiritum  rutnr.i 


Lazare,  veni  foras ;  et  ttatim  prodiit  qui  fuerat  mor-  ^  prafdicere  :  quod  t;inien  Evangclista   divino   tribuit 


fNRS,  ligatui  pedei  et  manut ;  et  faclei  itliui  iudario 
£rat  ligata.  Quomodo  processit  ligatis  pedibus  mira- 
raH:!,  et  non  miraris  quia  resurreiit  quatriduanus  ?  In 
utroque  poicntia  Domini  erat,  non  vires  mortui. 
Processit,  ei  adhuc  ligatus,  adhuc  involutus,  ta- 
men  foras  jain  proces>it.  Quid  signiicat?  Qiian- 
do  contemnis,  mnriuus  jaces ;  et  si  tiinia  quanta  di- 
li  contcmnas,  sep:.llusjaces;  quando  confiieris,  pro- 
cedis.  Quid  est  enim  procedere,  nisi  ab  occultis  velut 
eieuodo  manirestari  ?  Sed  ut  coiiiltearis,  Deus  facii 
voce  magna  clamando,  id  est,  magna  gratia  vocando. 
Ideo  cum  processisset  moriuus  adhuc  ligatus,  con- 
fitens,  et  adhuc  reus,  ut  solverentur  peccata  ejus , 
ministris  hoc  diiit : 

Solvite  Hlum,  et  iinite  abire,  Quce  solrerilis  in  terra^ 
orunt  ioluta  in  cmlii  {Matth,  iviii).  Potuit  eiiim  lipa- 
meDta  solvere,  qui  mortuum  resusciiavit ;  sed  proptcr 
unitatero  saiiclae  Dei  Ecclesije,  et  individuam  chariia- 
lemi  dicitur  ministt  is,  id  est,  discipulis  Christi :  Sol- 
vUo  eum^  quia  sine  unitate  Ecclesi»  catholic»  fldei, 
et  cbaritate  ecclesiastics  sanctitatis,  peccata  non  sol- 
vuntur. 

Multi  autem  ex  Judatii  qm  venerani  ad  Mariam ,  cl 
oiderant  qum  fecit  Jeiui^  crediderunt  in  eum ;  quldam 
Otttem  ex  ipsit  nbierunt  ad  Phariiceot,  et  dixerunt  quce 
fedt  Jetui.  Non  omnes  ei  Jiida:is  qui  convenerant 
ad  Mariam,  crediderunt,  sed  tamen  mulli.  Quidam 
vero  ei  eis,  sive  ex  Judaeis,  qui  conveiieraut,  sive 
ei  eis  qiii  creiliderant,  abierunt  ad  Pharitceoi,  et  dixo-  0  crediderant. 


Sacr-meiito  quia  pontifex  fuit,  id  est,  summus  sncer* 
dos»  Poiest  autem  movere  quoniado  dicatnr  poniifex 
anni  illius,  com  Dominus  statuerit  unum  iummuni 
sacerdutem,  cui  moriuo  unus  succederel.  SeJ  in- 
telligendum  per  ambitiones  et  conteiitiones  inter  Jii- 
daeos  postea  consiituium  ut  plures  esseDt,  et  per 
annos  siiigulos  vicibus  minisirarent ;  nani  de  Zacha- 
ria  lioc  dicitur  :  Faeium  ett  autem  cnm  gocerdotio  fun* 
geretur  in  ordine  ticii  ium  ante  Deum,  iecundum  eon* 
ititHtionem  sacerdotii,  iorte  exiit  ut  ineenmm  poneret^ 
ingrettui  in  templum  Domini(Lue,  i).  Hinf  apparet  plu* 
Te&  eos  fuisse,  et  vices  suas  babuisse.  Nam  inceiisum 
non  licebat  ponere  nisi  summo  sacerdoti ;  et  sorte 
^  etlam  unum  .'irinuin  plures  adininistrabani,  qiiibiis 
alio  anno  alii  succedebani,  ex  qnibus  sorte  exiebat 
qui  iiicensum  poiieret.  Quid  esi  ergo  quod  prophe- 
tavitCaiphas? 

Quia  Jetui  moriturui  erat  pro  gente ;  non  tanfum 
pro  gente,ied  ut  fiiioi  Dei  qui  erant  ditpeni  congrega* 
ret  in  iinttm.  Hoc  evangelista  addidil.  Nam  Caipha* 
de  sola  JiidaBorum  gente  prophetavit,  iii  qiia  erant 
oves,  dc  quibus  ait  ipse  Dominus  :  Non  sum  minui^ 
nisi  ad  oves  qum  pericrunt  domus  Itraei  (Matlh.  xv). 
Sed  noverat  evfrngeiista  alias  esse  oves «  qu»  non 
eraiii  de  hoc  ovill ,  quas  oportcbat  add^ci,  ut  esseC 
unuin  ovile  et  unus  paslor  (Joan,  i).  Ilaec  autein  se- 
cundum  praedestinationem  dicta  suiit,  quia  neque 
oves  ejus  «  nec  fllii  Dei  adhuc  erant ,  qui  noodum 


mnf  q;um  (ecitJeiUi,  sive  anountiando  ut  et  ipsi  crede- 
vent,  sive  poiius  prodendo  ui  sasvirent.  Sedquomodo- 
libet,  et  a  qnibuslibet  ad  Pharisaeos  ista  prolata  sunt? 

CotUgebant  pontifieei  et  Pharitmi  concilium,  et  dxe- 
kanl :  Quid  facimus  ?  Nec  tamen  dicebant  Credamus. 
Plu  enim  perditl  homines  cogitabant  quomodo 
Roeerent  ut  perderent,  quam  quomodo  sibi  consuie- 
reiit  ne  perirent ;  et  tamen  timebaot,  el  quasi  con- 
aiilebanl.  Dicebant  enim  : 

Quid  fudmus  ?  Quia  kie  komo  multa  signa  (acit^ 
ai  dimittimus  eum  «fr,  omn^f  credent  in  eum,  ei 
oenient  Romani^  et  tollent  nostrum  tocum  et  gentem. 
Temporalia  perdere  noluerunt,  et  vilam  aeternam 
iKMi  eogltaverooi,  ac  sic  utrumqne  amiseruoi.  Nam 


Ab  ilto  ergo  die  cogitaverunt  ut  interfieerent  eum, 
Jenujam  non  patamambulabat  apud  Judaeos^sed  abiit 
in  regionem  juxta  detertum,  in  eivitate  qua  dicitur 
Ephrem,  et  ibi  morabatur  cum  disciputii  suis.  Non  quia 
poteotia  ejus  defecerat,  in  qua  utiqiie»  si  veliet,  et 
palam  cum  Judxisconvers;iretur,et  oihil  ei  facereot. 
Sed  in  hominig  infirmiiaie,  vivendi  eiemplum  disci- 
pulis  demoRstrabat ,  in  quo  apparet  non  esse  pecca* 
lum,  si  fideles  ejus,  qui  sunt  meinbra  ejus  ,  oculis 
pcrsequeotium  se  subtraiiereot «  et  furorem  scelera- 
torum  latendo  poilus  devilarent.  Sciebat  Jeeus  tem- 
puB  appropinqiiasse  passionis  suae ,  et  rederoptioois 
oosirae.  Appropinquanie  teropore,  in  qoo  pati  dispo* 
suil,  appro|»inquavii  llle  et  loco  in  quo  ejusdem  pas- 


7.S5  liKp.E  VF.NEIIAB1L1S  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  —  EXEGETICA  GENUINA.  7«4 

sonis  dispnisalioiicin  perficere  Toliiit.  I>icit  enim  A  ip^e  patcreiur,  ct  resiirgereta  mortuis.  JerosoiymaHi 


evaiigelisia  : 

Proximum  erat  pa$cha  Judaorum,  IUum  diem  fe* 
stum  iudau  cruenium  habere  Domini  sanguine  no- 
luerunt*  lilo  die  festo  occisus  cst  Agniis  qui  vobis 
eiimdero  diem  festum  suo  sanguine  consecravit.  Coii- 
siliiim  erat  inler  Judaeos  de  occidendo  Jesu.  Ule,  qui 
de  cflBlo  vencrat  pati ,  propinquare  voluit  ioco  pas- 
si(inis  ,  quii  imminebat  hora  passionis. 

ilsreitdff iin<  erge  muUi  in  Jerosolymam  dt  regione 
ante  Pascha  ,  ut  sanctificarenl  geipsos,  Uoc  faciebant 
Judxi  secundiim  prxceptiim  Domini  pcr  sancium 
Moysen  in  lege  datum,  ut  die  festo  qiiod  Pascha  erat 
omnes  undique  convenirent,  et  illius  diei  celebrniione 
sanciiflcarentur.Sed  illa  celebratio  umbra  erat  futiiri. 


quidem,  ui  ipse  ibi  moreretur  ;  Betbaniam  vero,  iu 
resusciiaiio  Lazari  cunctorum  memoris  arctivs  im- 
primeretur,  et  magis  magisqueconfuuderentur,  atqot 
iiiexcusabiles  convincerentur  impii  principes,  qui 
occidere  non  limerent  eum  qoi  siiscitare  posaet  a 
mortuig ;  et  nec  beneliciia  susciiaiionis  provocati, 
nec  diviiia  suscitantis  virlule  perterriti,  animos  ali 
injusia  caede  retrahercnt.  Nec  transllorie  legendiiia 
est  quare  ante  sex  dies  Paschae  venis&et  Jesus  Be- 
thaniam  ;  magna  enim  dignitas  senarii  ouineri  est  io 
sanctis  Scripturis ,  et  mulia  opera  Domini  iioslri  iu 
senario  niiniero  perfecto  esse  demonstrantur ,  quia 
senarius  numerus  in  seipso  per  suas  proprias  partei 
divisus,  vel  conjunctus,  perrectlsslmus  esse  coosiat. 


Ouid  est  umbrarutori?Prophetia  Christi  venturi,pro-  ^  Habei  eiiim  paries  tres  io  seipso  deoominatas,  id 

pheiia  pro  nobis  illo  die  passuri,  ut  trinsiret  uiubra, 

et  lux  veiiiret;  uttransiret  significatio,et  veritas  tcue- 

retur.  Uabebaot  ergo  Judari  Pascba  in  umbra,  nos  in 

liice.  Qtiid  enim  opus  erat  ut  Dominuseis  prxciperet 

per  ipsum  dlem  festum  ovem  occldere  (Exod.  xii),  nisi 

quia  ille  erat  de  quo  prophetalum  est  :  Sicut  om  ad 

immolandum  dueiui  est  (Isai.  uii)?  Sanguine  occisi 

pecorit  Judaeorum  posies  signati  sunt ;  sangoine 

Christi  frootes  noslrae  sigoaotur :  ei  illa  significatiOy 

qua  erat  saogiiiois  agoi  aspersio,  ab  oinnibiis  signa- 

tispfohibeofextermioatorem,  ioveriiate  eibibiia  e^t, 

cum  Cbristos  pro  nobis  occisus  est,  oe  tinieanios  dia- 

bolum  extermioatorem,  si  cor  nosirum  recipiat  Sal- 

vatorero. 

Quarebant^  inquit  evaogelista,  Jeiicm,  et  eoUoque- 
bantur  adinvicem,  stantes  in  templo  :  Quid  putatis^ 
quia  non  venit  ad  diem  festum  f  Quaercbaot  ergo  Ju- 
daii  Jesum,  sed  male.  Quaerebant  eiiim  ut  venieotem 
ad  diem  festum  interficerent.  Quaerainus  autem  oos 
illum  siaotes  in  templo  Dei,  et  perseverantes  unani- 
raiter  in  oratlone,  et  colloquamur  ad  Invicem  in  psaN 
inis,  hymiiis,  caniicis  spiritualibus  in  gratia,  postu- 
lantes  ipsum  ut  venire  ad  diem  festum  nostrum ,  ot 
sua  nos  praesentia  iilusirare,  sua  ipse  nobis  dona 
sanciificare  dignetur. 

Dederant  autem  pontifiees  it  Phariscsi  mandatum, 
utsi  quis  cognoverit  ubisitf  indieet^  ut  apprehendant 
eum,  Mandatum  ergo  Judaeorum  peecatum  est.  Qiiae- 


csi,  unum,  duo,  tria,  nam  sexia  ejos  pars  uoun  esi« 
teriia  vero  duo,  dimidia  ilaque  iria ,  noum  vero  ei 
duo,  et  tria,  sex  esse  dignoscitur ;  nec  aliud  ex  his 
tribus  parlibus  conjnnctis  confici  poiest,  nisi  sex 
taotum  oec  io  alias  partes  senarius  ouinerns  dividi 
potest,  oisi  io  bas  tres,  id  est,  uoum  duo  et  tria ; 
oam  ipsum  Domioum  creaiorem  omoium,  liujus 
muiuli  creaturas  sex  diebus  perfecisse  ootisslmura 
e>t ,  et  sexta  die  honiinem  fecisse  constat  {Gen.  ii) ; 
ad  quem  ser^^entina  fraude  perditum,  ante  sex  dies 
Pascbae  venit  ipse  Filius  Dei,  per  qucm  creaius  est, 
Be>haniam,  ad  liherandum  ;  ut  qui  si*xta  die  crea- 
tus  Cdt,  sexta  feria  liberaretur  ;  nam  sexta  feria 
Cbribtum  esse  passum,  neinini  ignotum  esse  leor. 
Igilur  et  mense  sexto,  annuittiaiile  archangelOy  Virgo 
sacra  inspiratione  Spiritus  sancti  eumdero  Redeni- 
plorein  nostrum  concepisse  legitur  {Lue,  i);  qoi 
etiam  sexta  hora,  perfecta  aetate,  super  puteom  se- 
dens,  mulieri  Simaritanac  divini  fontis  fluenla  ipe- 
rire  dignatiis  est  {Joan.  iv) ;  sexta  quoqoe  aeiale 
mundi  ipse  Creator  ad  redemptionera  mondi,  juxu 
fldem  sacrse  historiae,  venisse  Jaro  legltur«  llabeot 
quoque  hx  tres  partes,  id  esl,  onem,  duo,  et  Iria, 
ex  quibus,  ut  diximus,  senarius  constat,  aliqoid 
mysierii  in  dispensaiioiie  saiutis  humanae.  Primo 
itaque  lempore  sub  lege  uaturx,  veiuii  in  quadan 
uniiaie  saiicti  patres  Deo  serviebani.  Secuiido  vero 
tempore  iex  addiia  est  ad  oaturaro,  ut  quod  niala 


rebanl  Chrisium  occidere,  non  in  Clirisio  vivere.  w^  consuetudo  vitiavit  in  naiura,  lex  reforniaret  io  lit- 


Qtiaeramus  nos  iii  Christo  vivere,  qiiem  ilii  quaere- 
bant  occidere.  Illi  male  qu%rebaot,  nos  bene  quae- 
nmos  ;  nam  nuoc  est  tempus  quaerendl  Dorainum, 
sicul  propheta  ait :  Queerite  Dommum  dum  inveniri 
poiest  {Isai.  lv).  Qoi  misericordera  eoro  invenire  ve- 
litin  judicio,  qoaerat  modo  io  humiliialis  et  eharila- 
tis  officio. 

CAPIjT  XII. 
Scieiis  ergo  Bomraus  coospirasse  de  se  oeeideode 
Judaeos,  oon  fugit  iiisidianlioro  manus,  sed,  eertus 
de  gtoria  resurrectionis ,  primo  venii  Bethaiuam 
proxiioam  Jerosolymis  civitatem,  obi  Laxarum  so- 
•citaverat  a  niortuis ;  deiode  etiam  Jerosolymam,  ubi 


tera  ;  et  fueruol  duo,  natura  el  lex.  Tertiu  itaqiie 
icnipore  venit  gratia  ctelestis  per  Jesum  Cbrisium, 
ei  siint  tria  :  natura,  lex  ei  gratia.  Sicui  nec  lex  na- 
turx  bonura  destruxil,  ita  iiec  graii»  legero  solvii, 
sed  adiroplevii,  naturamque  pristinae  reddidil  nobl- 
lilati :  natura  Umen  et  lex  siiie  gratia  impleii  nun  po- 
tuit.  Nec  sic  homini  libemm  arliitrium  datum  esl,  vd 
legis  pratcrptum,  ut  gratia  non  indigerei,  sicut  Pela- 
glana  haeresis  affirmat.  Et  ne  dicerent  macbinatores 
calumniarom,  phantaslicesuscitatum  fuisse  Laaarum, 
facu  ibi  Domino  ccena,  et  ipse  onus  erat  ex  disciim« 
beolibuscum  eo,  ut  dum  viventem,  loqaentem,  epe- 
lantem,  cum  suis  familiariier  cooversaoiem,  vide- 
reot  sive  audireol,  vel  sic  sosduolis  poteoiiam  agiio- 


T»5 


IN  S.  JOANlNIS  EVANGELfUM  EXPOSITIO. 


7SG 


teerenl,  et  acciperenl  graiiain/  Mysiice  aulem  coeiia  A  tid  quia  fur  erat,  it  ioeulot  habent,  ea  qum  mHteban- 


( 


hapedominlca,  nbi  Marilia  mifrsirabat,  ei  Lazarus 
inter  alios  disciimhebat,  (itlcs  est  Kccles'»,  quas  per 
dileciionem  operatur.  lii  qiia  coena  Mariha  miiiistrai, 
cum  anima  qiiseque  fiilelis  operam  Doinino  snnp  dc- 
votionis  impeiidit.  Lazarus  vero  unus  flt  ex  ili:irum- 
beniibus  cnm  Doroino,  cum  etiam  bi  qui  posi  p«x- 
catoium  mortem  resuscitaii  ad  Juslitiam  sunl,  una 
cnro  eis  qui  in  siia  perronnsere  justiiia,  de  praRsentla 
veritatis  exsuluntes,  pceuitentes  simul  cum  inno- 
centibus  coelesiis  grati»  muneribus  alunlur.  Et  bene 
eadem  in  casna  Betbania  celebratur,  qus  est  civiias 
iD  latere  monlis  Oliveti,  el  interpreiatur  Domut  obe- 
diintm,  Domus  namqiie  obedienti»  Ecclesia  esl, 
qa»  fideliter  Domini  jussis  obtemperat ;  et  ipsa  esl 


tur,  poriabat,  Non  ergo  tunc  Judas  periit,  quamio 
pecunia  corruptus  Dominum  prodidit,  snd  j:iin  per« 
ditus  Dominum  sequebaiur,  qiii  loculos  habciis  domi- 
nicos,  ea  qu«  mitlebnntur  portabat  in  iniiiisterium 
pauperum,  qu»  etiam  infideli  mente  furari  soiebai. 
Yideiis  ergo  Dominus  cor  illiu^t  cupiditaiis  jam  sordo 
polluluin ,  praevidens  pcjori  proditionis  sorde  pol- 
luendum,  rommisil  ejiis  fidei  quidqiiid  h.ibebanl  in 
sacculis,  eiimque  de  his  quae  is  vellet  facere  permisii, 
ut  vel  collati  honoris,  vel  habii»  meinoria  pecunlji?, 
menlem  ab  ip^ius  venditione  revocarct.  Yerum  quia 
semper  avariis  eget,  neque  unqnain  benenciorum 
perfidns  memiuii  impius  a  furto  pecuuiaB  quam  por- 
tabat,  pervenit  ad  tradltionero  Dominl,  qiii  pecuniam 


civilas  qiiae  super  montem  misericordix  coustiluta,  B  g{bi  servandnm  commendabat. 


nnnquam  potesl  abscondi  {Matth.  v);  ipsaque  de  sui 
laiere  constructa  redemptoris,  id  est,  aqua  abluiio- 
nis,  et  sanguine  •.inrtifiratlonis ,  quae  de  ipsius  la* 
tere  pro  se  morientis  exiere,  iinbuia  est.  Ubi  etiam 
aliera  soror  Lasnri  Maria ,  in  mngnae  indicium  dilc- 
ctlonis,  sirul  sequentia  monstrant  Evangelii,  aeeepit 
libram  unguenti  nardi  pittiei  pretioii^  et  unxii  pedes 
JitMt  et  extirtit  capillis  suh  pide$  ejut.  Qiio  iion  so- 
lum  succedit  indicium  dcvotionis,  scd  et  aliarum 
fldelium  Deo  anlmarum  signatur  pietatis  obsequinm. 
Maria  autem  accepit  libram  ungnenti  nardi  pistici 
pritioii.  Quid  namque  per  libraro  unguentl,  nisi  per- 
fcetio  justiiiae  exprimitur?  quoJ  unguentum  ex  nardo 
piatiro  dicitur  esse  confeclum.  Quid  enim  per  un- 


Disdt  ergo  Je$ut :  Sine  itlam,  ut  in  diem  tepulturet 
meas  nrvet  iUud.  Qnasi  innoceiiter  Interroganii  Jud» 
Dominus  simpliciter  et  mansuete,  quo  miuisteiiuiii 
Mariae  periineret  expostiit,  quia  ipse  videlicet  inori- 
turuB,  ei  ad  sepeliendum  aromatibus  esset  ungendus ; 
ideoque  M.iriie,  cui  ad  unciionero  mortui  corporis 
ejiis,  qiiamvis  multum  desideranti,  pervenire  non 
liceret,  donatum  sit  viventi  adhuc  impcndere  obse« 
qoium,  quod  post  moriem  celcri  resurrectloue  prs* 
vcnia  nequiret.  Uiide  bene  Marcus  Dominam  de  ill» 
dixisse  testatur :  Quod  habuit  hme^  faeit;  prminit 
ungen  corput  meum  {Mare.  xiv).  Jam  defuneti  tan- 
gere  non  poiuit,  solum  quod  potuit  fecit.  Praevenit 
vivum  adbuc  funerandi  officio  donare. 


gnentum,  nisi  bonus  odor  opinionls  insiuuaius  ?  Et  ^      Pauperet  enim  amper  habetit  vobiteum^  me  auHm 


hoc  ungiientum  cx  nardo  pistico,  id  est,  nardo  fideli ; 
naro  marc;  Graece,  fides  Latinedicitur.  Sine  fide  enim 
Deo  ptaeere  impoitibile  est  {llebr.  xi),  nec  bona  faina 
sine  fide  catholica  fieri  poierit.  Ohomo,  unge  pedes 
ietuliene  vivendo,  dnminica  sectare  vestigia,et  cn- 
pillis  esterge.  Qiiae  tibi  superflua  sunt,  pedibu?  Do- 
mini  necessaria  sunt,  id  e^l,  ininimis  quibnsque  in 
Ccclesla,  de  quibiis  in  line  dioluriis  erit  Doininus  : 
Quandiu  feeitt'f$  uni  ex  minimis  hi$,  mihi  fecist'is 
{Matth.  xxv).  Domiis  aiitem  r<*plcl.i  esl  odore,  id 
rst,  Ec<  lesin,  vit:c  religiosx  bona  fnmn  ;  nam.  odor 
iKNiiisest  vita  bona.  Audi  Apostoluin  :  C/iriift  tonu$ 
odor  $umu$,  inquil,  in  omni  loco  (11  Cor,  ii).   Et  in 


nonsemper  habetit.  Et  bic  mngua}  nioderamiiie  pa- 
tientiae  Dominus  non  Jiidam  aiguit  avaritiae,  et  non 
pauperum  gratia  de  pecunia  luqui,  scd  ex  ratione 
demonstrat  non  esse  ciilpandos  eos  qui  ei  iiiter  ho- 
niities  conversaiiti  de  facultatibus  suis  minislrarenl, 
cum  tam  parvo  tempore  ipse  apud  Ecclesiain  corpo- 
raliter  esset  mansurus,  pauperes  auiem,  quibus  elee- 
mosyna  fieri  possel,  in  ea  semper  essent  habendi. 

Cognovit  ergo  turba  mutta  ex  Judasit,  quia  iilic  est^ 
et  venerunl  non  propter  Jesum  tantum,  $ei  ut  Lnxarum 
viderent^  quem  suteitavit  a  mortuis.  Ciiriosit-.is  hos, 
noD  charitas,  adduxit  ad  Jesum ;  sed  iios  versa  vice, 
fratres  charissimi,  si  cognoscimiis  ubi  Je^us  est. 


Caniicis  cantiroruni  :   tJnguenlum   effu$um  nomen  j^  ubi  mansionem  facit,  ubi  Belbaniam,  id  est,  domuui 


tuum.  Item :  Dtim  es$et  rex  in  aeeubitu  $uo^  nardn$  mea 
dedit  odorem  $uum  (CanU  i).  Ubi  aperie  quid  Maria 
temel  recerii,  typice  autem  quid  omnis  Ecclesia,  quid 
aniina  qu.isque  perfecta  seniper  faciat,  ostenditur. 

Dkit  ergo  ex  (ii$ciputi$  eju$  Juda$  hcariotet ,  ^Mt 
erM  eum  traditurus  :  Quan  hoe  unguenlum  non  re- 
nfiC  treeeniis  denarii$,  et  dalum  e$t  egenie  fStt  inipio 
tradilori!  v»  complicihus  cjus  nequiti.T,  etinm  nuve 
meuibra  Chrisli  persequeiitibus,  qui  famain  virtuiis, 
qoam  ipsi  habere  non  merentur ,  proximis  qiii  lia* 
beul  invidere  non  cessnnt.  Et  quidem  puiare  posse- 
nius  Jiidnm  ob  curaui  paiiperiim  h:rc  fuisse  locu- 
tum ;  sed  prodit  meutem  ilius  testis  verai,  qui  uit  : 

DtJtlair<cm,  non  quia  de  egenis  penincbat  ad  euni^ 


animae  obedientis,  in  qua  habitet,  invenit,  veiiiamiK 
illuc  coiileuiplatione,  iion  propler  bominem  tauiuin, 
quem  a  morie  animae  suseitJituro,  spiritualiter  vivcpe 
donavit,  sed  ut  bonam  homlnis  viiam  imiiando,  per 
hoc  ad  vihionero  Jcsu  perlingere  mereamur,  qula  pro 
cerlocognovimus  ubi  Jesus  est.  Resurrexit  enim  post 
m'>rlein,  ei  ascendit  in  coBlum,  ubi  babet  mansioiiem 
lerpeiuam.  Ipsa  est  vera  Bethania, civitas,  scilicci» 
coelestis,  quain  nullus  valet  nisi  obediens  intrare. 

Cogitaverunt  autem  prineipet  taeerdotum^  ut  et  Lam* 
rum  interficerent^  qnia  mutti  propter  illum  abibant  ex 
Judeeit^  el  credebant  in  Jetum.  0  caeca  caecorum  ver- 
%\iih,  occideie  vclle  suscitatum,  quasi  nou  po^Si^.t 
fiuscitare  occisum,  qui  potcrai  defunctum.  El  quidcni 


W  BEDifi  VCNEUABILIS  OPCRUM  PARS  II.  SECT.  L  —  CXEGCTICA  GENUINA  7:;a 

se  uiruroque  pusse  docuit»  qui  et  Laiaruin  d^run-  A  ftjpculorum,  Regem  fieri  hominumf  Non  enlm  Rex 


e'nin,et  seipsum suscitaTit  occisum.Posiquau)  Domi- 
nus  quatriduDnum  mortuum  suscilavit  stupenlibus 
iudxis,  eC  aliis  eorum  invidendo  credentibus,  aliis 
invidendo  pereuniibus,  et  discubuit  in  domo  Jesus, 
rerumbente  quoque  Lazaro  qui  Tuerat  a  morluis 
suscitatus ,  posl  unguentum  diffusum  super  pedes 
cjus,  unde  domus  odore  compleia  esi,  de  quibus  in 
superioribus  ,  quantum  potuimiis  ,  Iractavimus  ; 
nonc  videndum  esi  quid  anle  Domini  passionem  ge- 
stom  est.  Dicit  enim  evangelisia : 

/r  crattinum  autem  turha  muUa  qum  eonveneral  ad 
diem  festum,  eum  auditsenl  quia  venii  Jesui  Jeroioltf' 
wam^  acceperuntramospalmarum^  ei  processerunl  ob- 
vttftit  ei,  et  clamabant:  Hosmna^  benediclus  qui  venil 


Israel  estCbrisius  ad  exigendum  iribuUimy  vdferro 
exercitnm  armandum»  bostesque  debellandos*  sed 
Rex  Israel,  quod  mentem  regat,  quod  in  aeiemom 
cunsiilal,  quod  in  regnuni  coBlorMm  credentes,  spe» 
rantes,  amantesque  perducat.  Dei  ergo  Filius  api|ua- 
lis  Patri,  Verbura  per  quod  facta.  sunt  omnia»  quod 
rex  esse  voluit  Israel,  dignniin  esi,  non  promolio; 
miseraiionis  indiciiim  esl,  non  potestati»  augmen- 
tum.  Qui  enim  appeilaius  est  Rex  iudsorum,  in  eee- 
lis  est  Dominus  angelurum. 

Et  invenit  Jesus  aseilum ,  et  udit  super  eum.  Uic 
breviter  dictum  est.  Nam  quemadmodum  sit  facturo, 
apud  allos  evangelistas  plenissime  legitur.  Adbibe- 
tur  autem  huic  faclo  prophelicum  lestimoniiMn,  ot 


in  nomine  Dumini  rex  Israel,  Rami  palmarum  laudes  ^  appareret  quod  magni  principes  Judsorum  eum  non 


sunt  signiOcanles  victoriam,  qui  erat  Dominus  mor« 
lem  moriendo  superaturus,  ei  tropaeo  crucis  de 
diabolo  morlis  principe  triumphaturus.  Hosanna, 
benedictus  qui  renitin  nomine  Domini,  Notanduni  sane 
qiiod  Hosanna  verbum  Hebraicum  compositum  est 
e\  duobuSy  corriipio  ei  integro.  Salva  iiamque,  sive 
salvifiea,  apud  eosdicilur /loit;  anna  \ero  interjectio 
cst  deprecantis,  quomodo  apud  Latinos  inlerjeclio  est 
doleniis  heu,  el  inlerjectio  admiraiilis  papit.  Denique 
in  Psalmo  ubi  LXX  Inierpreiesiransiuieruni:  0  Do- 
tn/ite,  salvum  me  fac  (PtaL  cxviii),  in  Hebrxo  scri- 
plum  est:  AoMftna  minaAdoiiai, quod  inierpres  nosler 
llieronymus  diligcnlius  elucidans  ita  iransiulit :  Ob- 


intelligebant,  in  quo  implebalur  quod  legebant.  lo- 
▼enit  ergo  Jesus  asellum,  et  sedii  super  eum. 

Sieut  seriptum  ett :  Noli  timere,  filia  Sion  :  eece 
Rix  tuus  veniet  sedens  super  puUum  asince.  Haec  filia 
Sion,  cui  divinitus  ista  dicunliir,  in  illis  erat  ovibus 
quas  vocem  pasioris  audiebanl.  In  illa  erai  multitu- 
dine  quai  Dominum  venientem  tanta  devoiioiie  laii* 
dabat,  tanto  agmine  deducebat :  ei  dictum  esi :  Noti 
timere,  illum  agnosce  qui  a  le  laudatur,  et  noli  ire- 
pidare  cum  loquitur,  quia  ille  sanguis  fundeiur,  per 
quem  tuum  delictum  deleatur,  et  vita  redimatur. 
Sed  pullum  asinae  in  quo  nemo  sederai  (hoc  eoim 
apud  alios  evangelistas  invenilur)  intellige  pnpnlum 


iOirOfDomine^  salva^obseero,  Eamdcmnamquesignifl-  p  gentium,  qui  legem  Domini  non  acceperai;  asinam 

catioiicm  babet  fpsum  verbuni  obsecraiionis.  i7osanita      vero  (quia  uirumque  jumentum  Domino  adductum 

itaque  sa/ta,  o6f  cro,  signillcat ,  consumpta  liitera 

vel  vocali  quae  verbum  prius  terminat,  cum  pcrfecie 

dlcitur  Ao«,per  virtuiem  lilieraB  vocalis  aleph ,  a 

qua  verbum  scqoens  incipit  anna;  quod  metrici  in 

verslbiis  scandendis  synaloephen  vocant,  quaravis 

illi  scriptam  lilteram  scandenies  transiliant :  in  liuc 

auiem  veibo  hosanna,  iod  lillera  nec  sallem  scriba* 

lur,  sed  sensu  loqueniium  salvo,  fundilus  inlermlt. 

latur.*  Benedieiui  qui  venit  in  nomine  Domini  rex  is^ 

rael :  sic  accipiendum  est,  ut  in  nomine  Domini  Det 

Fatiisinlelligatur;  quanivis  possii  intelligi  etiam  in 

nomine  suo,  quia  et  Ipse  Doininos  est.  Unde  alibi 

scrlptum  esi :  Pluit  Dominus  a  Domino,  Verba  ojus 


est)  plebem  eam  qux  veniebat  ex  pnpulo  Israel,  non 
iiidomita  tamen,  sed  qux  prxsepe  Ditininl  agnovit. 

Hmc  non  eognoverunt  discipuli  ejus  prlmum^  sed 
quando  glorificatut  est  (Id  est,  quando  virtutem  su.-e 
resurrectionis  ostendil)  luiic  reeordati  sunl  quia  hetc 
erant  seripta  de  eo.  Recolenies  qiiippe  aecnnduiu 
Scripturam,  qux  ante  passionem,  vel  in  Domiui 
passione  completa  snnt,  ibi  et  boc  inveneront,  nt 
secundum  eloquia  prophetarum  in  pullo  asin«  se- 
deret. 

Testimonium  perhibebat  turba  quas  erat  cum  eo 
quando  Laxarum  vocavit  de  monumento  et  iuscitavil 
eum  a  mortuis ;  propterea  et  obviam  venit  ei  turba,  qni 


melius  nosirum  dirigtint   iniellectum  qui  ait  :  Ego  p  audierunt  eum  fecitte  hoc  signum.  Phariscei  ergo  dixe- 


teni  in  nomine  Patris  mei  et  non  suscepistis  me;  aliut 
veniet  in  nomine  suo,  hune  suscipietis  {Joan,  v).  Humt- 
titaiis  enim  magister  est  Chrislus ,  qui  humiliavit 
semetipsum,  factus  obedient  utque  ad  mortem,  mortem 
auiem  crucis  {Philipp,  ii).  Non  itaque  ainiuit  divinita' 
lem,  quando  noH  docei  humiliialem.  In  ilia  Pairi  est 
apquatis,  in  bae  nobis  similis.  Per  quod  Patriest  squa- 
lis,nos  messemus  creavit.  Per  qiiod  nobis  est  similis, 
ne  ptriremus  redemit.  Has  ei  laiides  turba  dicebat : 
Hosanna,  benedietus  qui  venit  in  nomine  Domini  rex 
Israet.  Qoam  vocem  menlis  invidenila  principes  Ju- 
d:eoruiii  perpeti  non  poierMnl,  quando  rcgem  suuro 
r.brisium  t»iita  mulliMdo  clamabau  Sed  quid  fuii 
Dontino  Rcgem  esse  Isracl,  qui  magnuin  fuit  Regi 


Tunt  ad  semetipsos:  Videtis  qma  nihit  proficimus; 
eece  mundus  lotus  pott  eum  abit,  Turba  turbavit  tur- 
bam.  Quid  autem  iuvides,  cxca  luiba,  quia  posteum 
vadil  mundus  per  quem  factus  est  mundus  7 

Erant  autem  genlilet  quidam  ex  his ,  qui  auende' 
rant,  ut  adorarent  in  dib  fetto.  Hi  ergo  accesterunt  ad 
Philippum^  qui  erat  a  Bethsaida  Galiicea!,  et  rogabanl 
eum  dicentet,  Domine,  volumus  Jesum  videre,  Yenit 
Philippus,  et  dicit  Andrece,  Andreas  rursus  et  PAi7tp- 
pus  dicunt  Jesu,  Videamus  qiiid  Duminus  ad  ista  re- 
sponderit.  Ecce  voluerunt  eum  Judaei  occidere,  gen-  ^ 
tiles  videre.  Sed  etiam  ilii  ex  Judaeis  ernnt  qui  cla- 
mabant :  Benedietut  qui  venit  in  nomine  Domni  rex 
israel,  Ecce  illi  ex  circumcisione,  isli  ex  prapputio» 


780  iN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  790 

vpliit  arietes  de  diverso  vcnieutes,  el  in  unam  fldem  A  qna  mercede,  quo  prcmio?)  Ei  ubi  sum^  inf|uit,  cgo. 


illirisli  pads  osculo  conrurrentes.  Autliamus  ergo 
vocem  lapidis  tngularis. 

Jmu  aulem^  m\u\U  re^pomiit  ei$  dicen$ :  Venit 
kora  «(  elarifieetwr  Fiiiut  hominis,  Hic  quisquain 
fiirsitan  puiet  ideo  se  dixisse  gloriflcaiuin,  quia  gen- 
li'es  eini  Toleb.ini  videre.  Non  ita  est,  sed  videbat 
ipaos  gentiles  posi  passionein  et  resurreotionem 
suam  in  omnibiis  gentibus  crcdituros,  quia,  slcnt  di- 
cit  Apostolus,  Ocf/of  ex  parte  in  Israel  faeta  es/,  do- 
nee  plenUudo  geniium  iniraret  {Rom,  xi).  Ki  ocra- 
sione  igitur  istorum  geniilium,  qui  eum  videre  cupic- 
banl,  annuntiat  ruluram  pleniiiidinem  geutium,  et 
promittit  jaii)jani(|iie  adesse  boram  gloriflcationis 
sii;e,  qtia  facia  in  ocelis,  gentes  fuerant  credilurx. 


iiiie  et  minislri  meierunt.  Merces  rst  an*.oiis,  ei  op**- 
ris  pretiuni  (juo  ministratur  Clirlsto,  esse  cuin  ilio 
cui  ininisinilur.  llbi  enim  bene  erit  sine  illo?  aut 
qiioniodo  m:i(e  esse  poierit  cum  illo?  Audi  evi- 
dentius  : 

Et  si  quis  miin  ministraverit,  Itonori/ieabit  eum  Pater 
mrtii  f  Quo  bonore,  nisi  ui  sit  cum  fllio  ejusT  Quod 
entin  siiporius  att :  Vbi  ego  iuiii,  r//ic  et  minister  meus 
erit;  lioc  intelligilur  exposuisse  cum  dicit  :  Uonori" 
ficub.t  fium  Vaiermeus,  Nam  quein  ninjorem  lioiioreni 
accipere  poierit  adoptatus,  quam  ut  sit  ubi  est  unicus, 
iiou  aei|ualis  factiis  diviniiail,  sed  consoclatus  «Ttcr- 
rilaii?  Quid  sit  auiein  iniuisirare  Cbristo,  rui  operi 
merc(*8  lanla  promitliiur,  considcrandum  tn.  Si  qnis 


Uiide   pnedictum  est :  Exaltare  super  coslos^  Deus^  et  B  mihi  ministrai,  me  sequatur :  hoc  intelligl  volult,  ac  si 


$up*r  omnem  lerram  gloria  tua  {Psal.  lvi).  IIxc  est 
gentium  pleiiinido,  de  qiia  didt  Apostolus  :  C<gcita$ 
tx  parte  in  Israel  factn  est,  donee  plenitudo  gentium  in- 
iratet  {Itom.  xi).  Sed  aliiiudinem  gloriflcationis  opor- 
init  ut  praxederet  bumiiitas  pas«ionis.  Meo  seruius 
adjunxit : 

Amen,  amen  diio  vobis,  nisi  granum  ftumenti  cndens 
in  terram  mortuum  fueril,  ipsum  xo/iim  manet ;  st  autem 
woriuum  fuerit;  multum  fructum  affert,  Sc  auiem 
diceb>tipsnm  esse  mortilicandum.et  inuliip'.icanJuin: 
m  >rtiflc:iuduin  iufldt^blate  Judafoniin ;  inuiiiplicau- 
duin  fltle  oniiiiiiin  p<ipu)orum.  Jam  vero  exbortans  »d 
passioniii  su»  scL-t.in«ia  vesiigia, 

Qict  amat^  iii4|uit,  auimam  suam^  perdet  eam.  Quod 


dicerei  :  Si  (|ui8  nie  iioii  sequitur,  non  milii  miiii- 
strat  :  Ministrant  ergo  Jesu  Chrisio,qul  non  siia  qu.T- 
nini,  %'d  qiire  Jesu  Cbristi,  boc  enlin  esi,  me  seqoa- 
tur,  vias  anibulet  meas,  non  siias,  sicut  alibi  scri- 
ptuin  est  :  Qui  se  dicit  in  Cliristo  manerep  debel  situt 
ilieambulavit,  el  ipseambuiare  (I  Joan.  ii).  Etiam  si 
porrigit  esurienti  panem,  debet  misericordia  facere^ 
nondejactantia,  non  aliud  ibi  qiiaerere  qiiara  opus 
bonum,  nescieuie  slnistra  quid  faciat  dextera,  id  cst, 
ut  alienetur  inteutio  cupiilitatis  ab  opere  cbarltatis. 
Illi  dicitur  :  Cum  uni  ex  minimis  meis  fedsti,  mihi  fe- 
cieti.  Nec  ea  tantuni  qunc  ad  misericordiam  pertineut 
corporalcm,  s  d  omnia  opera  propier  Christum  fa  - 
cieiis,  tuiic  eruntbona,  quoniam  flnis  legis  Cbristus, 


duolios  niudis  iniellixi  potest  :  qui  aniai,  perdet^  id  ^  ad  jiisiiliam  omni   credenti.    Credens,  minisier  est 


eslf  si  aiuas,  perde;  si  cupis  vitnm  lenere  i(i  Cbt  isto, 
nuli  tiniere  inori  pro  Cbristo.  Item,  alio  modo,  qui 
mmatanimam  SHam,  perdet  eam  ;  noli  ainare  in  hac 
vita,  ne  pcrilas  in  aeierna  vita.  IImc  auteni  quod 
posterius  dixi,  magis  habere  ^idelur  evaugelicus 
iCiisus.  Sequltur  enim  : 

£f  qui  odil  animam  $uam  in  Iwc  muudo,  in  vitam 
etiernam  cuetodit  eam.  Ergo  quod  sttpra  dictnni  esi, 
qui  amat,  subintelligitur,  in  lioc  muuilo,  ipse  ulique 
perdet;  qui  autem  odii,  iitiqne  in  boc  mundo,  in  vitam 
rteruam  ipseciisiodii  e:iin.  ftlagua  ct  inira  Sfnlenlia, 
quamadmoduiii  sit  boininis  in  aniinam  suain  ainor 
Bt  pereat,  odiuin  ne  ptTcal.  Si  in;ile  amavers,  lunc 


Cbristi  iisquc  aJ  i'liu<  opus  magnx  cbarilatis,  qnol 
est  aniui.i:ii  suain  pro  fralribus  poncre,  boc  (.'Steuini 
et  pro  Cbrislo  ponerr;,  quia  el  tioc  proptfr  siia  meui- 
bra  diclunis  est :  Cifm  pro  isiis  fecistis,  pro  me  fecistis 
{Rom,  i).  Deiali  quippe  opi>re  eiiam  se  minislriim  fa  • 
cereei  appeliare  diguaius  (*sl,  nbi  ail  :  Sicut  Fiiiu» 
hominis  non  Vfnit  ministrari,  sei  mimstrare^  et  anininfn 
suam  ponere  pro  muiiii  {Maith,  sx).  Iliuc  e4  er^o 
unuM|nisque  niiiiisier  Cbristi,  uiide  est  et  minisier 
Cbrisins.  Sic  ininistranlcm  Cbrisio  bonoriflcai  Pal>T 
ejus  bonore  illo  inaj^no,  ui  slt  cuui  rilio  ejii<,  ncc 
unqnain  deflciat  fliles  cjus.  Cominuniter  vcro  dc 
omnibus  aii  :  Siquis  mihi  mtnisfra'. Oinuis  eniinqui- 


odisti,  ii  bene  oderis,  lunc  ainasii.  Felices  qui  ode-      cnnqne  bene  ogit,   Cliristo  ininistral.  Undc  uiiiis- 


ninl  custodiendo,  ne  perdar.t  ainando.  Ilic  anims 
Boroine  vita  prxscns  designatur,  vel  eliam  bujus 
vil«  deleclatio,  quae  pcrdenda  esi,  ut  feliciter  inve- 
nias  voluntalem  tuam  in  re^no  Dei,  quam  fortiier 
▼ichti  iii  boc  sxcuto ;  iiain  saiicti  martyres  odio  ba- 
biierunl  banc  prssentem  vitam  pro  Cliristi  nomine, 
dum  magis  voluerunt  banc  prxsenteni  vilani  perdere, 
quam  Cbrislum  negare,  iniplent(^s  (|uod  sequitur  : 
Si  ^f  iNiii»<ra/,  me  sequatur.  Quid  esl,  ine  sequatur, 
Aiii  me  imiteiur?  Christus  enim  pro  uobia  pas^^vs  e»/, 
ail  apostolus  Pelrus,  reiinquem  nobis  exempium,  u( 
uqumnur vestigia  ejus  (/  Pet.  ii).  Ecce  qu<d   (iiciuin 

fSU 

Si^uismihiminisirat^me  stqnaiur,   (Qtio  fruclu, 


quisque  pro  inodulo  suo  mhiistret  Cbristo,  bcno 
vivendo,  eleemosynas  faciendo,  noincndoctriuamqiio 
fjus  quibus  potuerit  prsdicando.  Qui  vero  bene 
viveiites  exbortatur  ul  |>ermaneant  iu  bene.  vivendo, 
ministrat  Christo.  Qui  vero  bumililor  admoiienti  so 
obedit,  ministrat  Chrislo,el  qui  fldcliter  in  boc 
sseculo  minislrat  CbristOy  feliciter  in  futuru  sxculo 
rfgnat  cuin  Cbristo.  Cum  Dominus  Jesiis  prsedixissf^t 
iu  grauo  sinapis  passionem  suam,  et  i^uos  bortaretur 
miiiistros  ul  sequereutur  euni,  ad  DOHirani  rurs.is 
inflrmitalcin  suuin  teinpeMvil  afTeciuni,  et  ait  : 

Nonc  anima  mea  turbata  est.  Unde  turbat:i  es|, 
Doinine  Jfsu,  nnima  tua?  Nunquid  non  idco  aiiimnui 
accepisii,  tt  hom  ncm  pcifectuni,  ut  patercris  ii«  1*0  T 


7ni  BEDifi  VEMERABILIS  WERUM  PARS  II.  SECT.t.  —  EXEGETiCA  GENllNA.  7!.i 

Viileo  le ,  ^inine  ,  noslraiit  iiiftrmiiatem  in    le  A  «<   ^uper  oinnem   terram  gloria  ejus   (Pm/.  lv*). 


tninsrerre  ,  el  iii  le  causam  sascipere  nostram. 
Ideo  tnrbaius  e^i,  qiiia  voluisii ;  sicut  nalus  fui- 
sii,  quia  voluisti ;  nam  paulo  anie  de  te  dicium 
esl»  ubi  Lazarum  susrilasti  :  Turbavit  $  metip$um ; 
nain  his  verbis  ab  iiifirniilaie  nostra  rapuit  nos  ad 
lirniiiatein  suam.  Vox  est  enim  fortiiiidinis  Domini, 
ubi  ait :  Yenit  hora  ut  elartficetur  Filiui  bominii,  Yox 
esi  iiifirmiiatis  nostrae,  dum  ait :  Nunc  anima  mea 
turbataest.  0  Doniine  medialor  Deus  supra  nos» 
liomo  propter  nos,  agnosco  miserieordiam  tuam. 
Nam  quod  tu  lantus  tux  cbaritatis  voluniate  lurba- 
ris,  multos  in  corpore  tuo,  qui  suae  infirmitatis  ne- 
ce&siiaie  lurbantur,  ue  desperando  percani,  conso* 
laris.  Audi  crgo,  o  miles  Cbristi,  quid  deiiide  subjun* 


Turba  ergo  qua  stabat  et  audiebat^  dicMt  loniirmum 
faetum  eue.  Alii  dicebant  :  Angelus  ei  loeutut  eH,  tfc- 
gpondit  Jesui,  et  dixit :  ^on  propter  me  vox  hare  uemU^ 
ied  propter  vos.  11  ic  osteiidit  illa  vice  non  silii  indica- 
tuin  quod  jam  sciebat,  sed  eis  quibus  indicari  opor- 
tebat.  Sicut  aulem  ilia  vox  non  propier  enin,  ted 
propter  illos  divinilus  facla  est,  sic  anima  ejoi  non 
propter  eum,  ^ed  propter  alios  voluntaie  lurbala  eti. 

Nunc  judicium  est  mundi,  Non  enim  de  fuliiro  jn- 
dicio  boc  dictum  es&e  putamus,  quod  in  fine  mundi 
fuiurum  esi,  ubi  boni  el  mali  aeparabuntur  ctema 
divisioiie,  sed  de  jiidicio  quod  quotidie  in  saaeu  Dei 
Ecclesia  solet  esse.  Possidebal  ergodiabolu  geniis 
bumantim,  el  reos  simpliciorum  tenebat  chirograpbo 


gai.  Cum  dixisset :  Nune  anima  mea  turbata  est,  Et  B  peeratorumy  dominabatur  in  cordibus  infldelluns.  Ad 


quld  dicaw ,  in<|uit : 

Pater^  ialvifica  me  ex  hac  hora^  ied  proptereaveni  in 
hane  horam.  Pater^  Uarifiea  tuum  nomen.  Docuit  le 
quid  eogiles,  dociiit  qurd  dicas,  quem  invoces,  in 
quo  speres»  cujus  ▼oliiiitalcin  certam  atque  divinam 
luae  volunlaii  bumanae  infirmaeque  praeponas.  Non 
ideo  libi  videaiur  ex  alto  deficere,  quia  le  vull  ab 
Imo  prospicere.  Nam  el  leniari  dignatus  est  a  diabo- 
lo  {Matth,  iv),  a  quo  uiique  si  noliei  non  lenlaretur. 
El  ea  respondil  diabolo,  quae  lu  in  lenlationibus 
debeas  respondere.  £t  ille  quidem  lentatus  est,  sed 
tton  peridilaCns,  ut  doceret  le  in  tentatione  pericli- 
lanlem  lentatori  respoudere,  el  posl  tentatorem  non 
ire,  sed  de  periculo  lentationis  exire.  Sicut  autem 


creaturam  coleodam  desereudo  Crealore  deeepioa 
eaptivosque  Irabebai.  Per  Chri&ti  autem  fidem,  quae 
morte  ejus  et  resurreciione  firmata  est,  per  ejus 
sanguiiiem,  qui  in  remissionera  fiisus  est  peccaio- 
rum,  milliacredentium  a  doiniiiatu  diaboli  liberaniiir» 
Cbrisli  corpori  copulantur,  et  sub  lanio  eapile  uno 
ejus  spiritu  fiJelia  membra  vegetaiitiir.  Boc  voeadial 
judiciuin,  banc  discretioiiein,.  banc  »  siiis  redempiia 
diaboli  eipulsionem.  Denique,  aitende  qnid  dicat, 
quasi  quaereremus  quidesset  quod  uii: Ntmejmdimm 
est  mundif  seculus  exposuil,  ait  enim  ; 

Nunc  ffrincepi  hujui  mundi  ejieietuf  foros.  Audi- 
vimus  quale  dixerit  esse  judicium*  Non  ergo  illud 
qiiod  in  fine  venliirum  esl,  ubi  vivi  el  monui  judi- 


liic  dixil :  Nune  anma  nca  turbata  es^  lla  etiam  ibi  C  candi  sunt,  aliis  ad  siuiblram,  aliis  ad  deztera» 


dicit :  TnslfsefraiiiiiiaiNea  iis^Me  admortem.  Et :  Patet^ 
si  fieri  poteit^  trameat  a  me  calix  ts/e  {Matih.  xxvi). 
Ilominis  suscepii  infirmitatem,  ut  doceat  sic  coiitri- 
stalum  et  conturbatuin  quod  sequiiur  dicere  :  Ve- 
rum  non  quod  ego  voio ,  ied  quod  tu  oti ,  Pater,  Sic 
enim  bomo  ab  bumanis  iu  divina  dlrigitur,  cum  vo- 
luntati  hiiman»  voluntas  divina  praeponitur.  Quid  est 
autein  :  Ckirifica  luum  nomen,  nisi  iii  sua  passione 
et  resiirrreclione?  Quid  est  ergoaliud,  nisi  ut  Pater 
clarificet  Filium,  qui  clarifical  noinen  suum,  eiiam 
iu  simHibus  passionibu»  servorum  suorum  ? 

Yenit  ergo  vox  de  ccbIo  :  Et  clarificavi^  et  iterum 
elarificabo»  Et  clarificavif  antequain  facerem  mun- 
duiii ;  et  iterum  clarificabo  resurgenlem  a  morluis,  et 
ascendenieni  in  coclum.  Et  aliter  intelligi  poiest  : 
Et  clarificavi,  cum  de  virgine  nalus  esl  (  Matth.  i ), 
cuni  de  cttlo  per  iiidicein  siellain  a  Magis  adoralus  esi, 
cum  a  saiiciis  saiicto  Spiriiu  pleuis  agnltus  esl 
{Maith.  ii),  cum  dcscendente  Splriiu  iii  specie  co- 
luuibae  declaratuSy  cum  voce  de  co^o  sonante  mou- 
siratus  (Ifal/A.  III ),  cuin  in  monte  iransfiguraius 
{Matth,  xvii),  cum  luiracula  mulla  fecit,  cum  mulios 
saiiavit  atque  muiidavit,  cum  de  paucissimis  paiiibus 
laiium  muUitudinem  pavit  {Matth.  xiv),  cum  ventis 
ct  fluctibus  imperavit ,  ciim  mortiios  suscitavit 
( Lttc.  viii).  Et  iterum  clarifUabo,  cum  resurgel  a 
luorluis  {Joan,  xi),  cum  mori  et  ii//ra  non  dominabi- 
tur  {Rom.  vi),  cum  exallabitur  super  coelos  Deus> 


aeparaiis ;  sed  judicium  quo  princeps  bujus  nuodt 
ejicietur  foras.  Quoinodo  ergo  intus  erat?  quo  eam 
dixil  ejicienduin  foras  ?  /Vtine,  iuquil,  prineepi  hujui 
mundi  ejidetur  fvrai^  boc  intelligendum  esl  quod 
nuncfit,  non  quod  lautum  posifuturum  esse  in  no- 
viftsimo  die  praevidebat.  Ergo  Dominus,  quod  sclebal 
post  passionem  ei  giorificationom  suam  per  univer* 
sum  muiiduin  niultos  populos  credituros,  in  qoonHu 
cordibus  diabolus  intus  erat,  cui  quando  ex  fide  re- 
nuntialur,  ejicitur  foraft,  dicit :  Nunc  prineepi  mundi 
hujui  ejidelur  forai.  Sed  dicit  aliquis  :  Numquld  de 
cordibus  patriarcbarum  et  prophei.irum  vetenimqoe 
justorum  non  est  ejectus  foras?  Ejecius  e»lpliiiie. 
Quoi&odo  ergo  dictuin  esi  :  Nune  ejieietur  foras  t 
'^  Quomodo  pulamiis,  nisi  quia  tunc  quod  in  bominibos 
paucibsimis  facium  esi,  nunc  iii  multis  magnisqMepopti- 
lis  jam  futuruin  esse  praedictiim  est  ?  slcui  illud  quod  6i* 
cium  esl :  Spititus  auiem  nondum  erat  datuif  qma  Jemn 
nondumerat  gtorificatui  (Joan.  vii);  polest  «iinileffl  ba* 
bere  quaestionom,  et  similein  solntionem.  Non  eiiim 
sineSpiriiu  sancto  fuiura  pra^nuntiavei unt  propbeiae 
(i  Pet,  i),  aut  iion  etiam  Dominum  infantem  in  Spiri- 
lu  sanelo  Simeon  seuex  et  Anna  vidiia  cogiioveninl 
(Lue.  ii),  ei  Zacharias  et  ELzabeth,  qui  de  illo  noiH 
diim  naio,  sed  jain  concepto  lanta  per  Spifitttn 
saiicluin  praedixeruiil  {Luc.  i) ;  sed  Sptriiiis  iioiKfiMi 
erat  datus,  id  est,  illa  abundanlia  gratiaa  spiriloalis, 
qua  congregaii  linguis  omnium  loquerentur,  ae 


795 


IN  S.  iOAMNIS  EVAKGELIUII  EXPOSITIO. 


704 


ln  lingub  omniuin  gentium  futura  pracnuntiaretur  A  test  secundum  innumenbiles  differentias  quibus  in^ 


Eeeiesia :  qiia  graiia  sfiirituali  popuii  congregarentur, 
qua  longe  lateqiie  peccata  dimiiterentur,  et  millia 
millium  Deo  recoiiciliarentur.  Quid  ergo,  ait  quis- 
pia» ;  quia  dlabolus  e  credentium  cordibus  ejicitur 
foru,  jam  fidelium  neminem  lentai?  imo  vero 
leniare  non  ce:»at;  aed  aliud  esi  intrinsecus  re- 
gnare,  aiiud  lorinsecus  oppugnare.  Aiiud  est  Tulne- 
rare,  aliud  octidere.  Sed  si  vulnerat,  adeat  qui  sa- 
iial,  qola  sicut  pugnauiibus  dictuin  est :  Hmc  teribo 
r#to«  VI  noit  peeeeiis  (/  Joan.  ii),  iia  qui  Tuliierantur 
quod  seqoitur  audiunt  :  Et  sl  peccaveriUSf  advocatum 
lmUmu$ad  Patrem^  Jesum  Chriitum  justum^  el  ipse 
tU  frofitiaUo  peecatorum  nostrorum  (/6id.).  Quid 
eiiini  oranins  cum  dicimus  :  Bhnitte  nobis  debita  nO' 


ter  se  per  sola  peccaia  liomines  distani,  ab  eicel- 
aissimis  usque  ad  humillimos,  a  rege  usqnead  meu- 
dicum :  Omftia,  inquii ,  <riiAain  post  me  ,  ut  sit  capiit 
eorum,  et  iila  membra  e}us.  Sed  si  exaltatus  fnero^ 
inquit,  a  terra  ,  lioc  esi ,  cum  exaltaius  fuero.  Non 
eniui  dubitat  futiirum  esse  quod  venit  iinplere.  Iloc 
referator  ad  illiid  qiiod  superius  ait :  Nisi  granum 
frumenti  cadens  in  terram  mortuum  fuertt ,  ipfiiiii 
sotum  manet.  Si  autem  mortuum  fuerit  granum , 
multum  fruetum  affert.  Nam  exalialionem  suam  quid 
iliud  dixit,  qiiam  iu  cruce  passionemT  qiiod  et  ipse 
evangelista  non  tacuil.  Subjuiixil  enim ,  et  ail :  Uoe 
autem  dicebat  significans  qua  morte  esset  moriturus. 
Respondit  ei  turba  :  Nos  audivimus  ex  iege^  quia 


strm  {Mattk.  vi),  nisi  iit  vulnera  nostra  saneutur?  Et  ^  Christus  manH  tn  teternum;  et  quomodo  tu  dids  : 


qoid  a'iud  petimus  cuiu  dicimus,  Et  ne  nos  inferas  in 
ientalionemf  iiisi,  ne  ilte  qui  Insidiatur,  vet  certe 
extrinsecus  nulhis  irruinpat  ex  parie,  vel  nulla  nos 
fnude  decipiat,  nuilis  nos  subvertat  macbinis.  Quan- 
do  Don  lenet  locum  cnrdis,  ubi  fides  habiiat,  ejectus 
eil  fnras.  Sed  niit  Domtntts  eusiodierit  civitatem,  in 
vaman  ti^lat  qui  custodit  eam  (Psal,  cxxvi).  Nolite 
ergo  de  vobis  ipsis  praesumere,  si  non  vuliis  foras 
ejectum  diabolum  Iniro  iterum  revocare.  Absit  au- 
lem  ul  diabolum  mundi  principem  iia  dictum  existl- 
nemus ,  ut  eum  coelo  et  terrae  dominari  posse  cre- 
damoi ;  sed  mundus  appellatur  in  malis  liominibus, 
^  lolo  terrarum  orbe  diffusi  sunt,  sicut  appellatur 


Oportet  exaltari  Filium  honunisf  Quis  iaie?  Memoriier 
tennerunt  quod  Dominus  dicebat  assidiie  Pllium  ho- 
minis  se  esse.  Nam  hoc  loco  non  ail :  Si  exallatus 
fuerSt  a  terra  Filius  hominis,  sed,  sicut  superius  di- 
xerai,  quando  nuiiliati  sunt  gentiies  illi  qui  eum  vU 
dere  cupiebaiit :  Yenit  hora ,  iif  glorificetur  Filius 
hominis.  Hoc  itaque  isti  animo  retinentes ,  el  quotl 
nunc  ait :  Ckir  exatiatus  fuero  a  terra,  morlem  crucis 
intelligentes,  qujesieruni  ab  illo  et  dixerunt : 

Nos  audivimus  ex  lege  quia  Christus  manet  in  etter- 
num  ;  et  quomodo  tu  dicis :  Oportet  exaltari  Filium 
hominisf  Si  enim  Christus  e>l,  iuquiuut,  roanel  iu 
aeiernum ;  si  manet  in  aeternum,  quomodo  exnl|.ib{tur 


demui  in  iiis  a  quibus  inbabiutury  seciindum  quod  ^  a  terra?  idesl,  quomodo  crucis  passione  morietnrr 


didmot,  bona  domus  est,  vel  mala  domus  est ,  non 
qotado  reprebendiinus  sive  laudainus  aediflcium  pa- 
riecom  aique  lectorum,  sed  ipsos  mores  vel  bono- 
rum  iMMninum  vel  malorum.  Sic  ergo  dictum  est : 
Frineeps  hujus  mundi^  id  esi,  princeps  malorum  ho- 
nloum,  qui  babiiant  in  mundo.  Appelliilur  etiain 
ONindoa  in  boiiis,  qui  siniiiiier  toio  lerrarum  orbe 
diffosi  sont,  inde  dicit  Apostolus:  Deus  erat  in  Chri- 
slo  wtundum  reeoncilians  sibi  (II  Cor.  iii).  lii  suiit  ex 
qnorum  cordibus  princeps  mundi  ejicietur  foras. 
Cum  ergn  dixisset :  Nunc  princeps  hujus  mundi  eji- 
eietur  foras^ 

El  ego^  iiiquil,  st  exaltatus  fuero  a  terra^  omnia  tra- 
kam  posl  me,  Qiu)e  oiniiia  ?  nisi  ex  quibus  ille  ejicilnr 


Hoc  enim  eumdixisse  inteltigebant,  quod  facere  cogi- 
labaiit.  Non  ergocis  verhorum  istorum  oKiscuritatem 
aperuit  infiis:i  sapientia,  sed  stimulata  conscientia. 

Dixit  ergo  eis  Jesus :  Adhuc  modicum  lumen  in  vo- 
bis  est,  Hinc  est  quod  intelligetis,  quod  Cbristus  ma- 
net  iu  aeternum. 

Ergo  ambulale  dum  tucem  habetis^  ut  non  vos  tene- 
brce  comprehendant.  Ambulate,  accediie,  totiim  intel- 
ligiie,  et  moriiururo  Cbristuro,  et  victurum  in  aeier- 
num,  ei  sanguinem  fusurum  quo  rediroai,  et  ascen- 
surum  in  sublimia  quo  perducat.  Tenebrae  autem  vos 
comprehendeiil,  si  eo  modo  crediJeritis  Christi  aeter- 
niiatein,  ut  negetis  in  eo  mortis  humiliiniero. 

Et  qui  ambutat  in  tenebris ,  neseit  quo  vadat.  Sic 


forat.  Non  autem  dixlt  omnes,  sed  onm/a.  Noiieniin  D  potest  offendere  in  lapidero  offensionis,  ei  petrain 


omnium  est  fides.  Non  itaque  hoc  ad  universiialcm 
Imiinum  retulit,  sed  ad  creatiirae  inicgritatem,  id 
esi»  spiriiom  et  animam  et  corpus,  ei  illud  qood  in- 
lelligimus,  ol  iilud  quod  videmus,  et  illud  qtiod  visl- 
bilet  ei  coutrectabiles  surous.  Qui  euiro  dixU :  Ca-^ 
fUim  eapitis  vestri  non  peribit  (Luc.  xxi) ,  oronia  tra- 
iill  posl  se.  Aul  si  oronia  ipsi  horoines  intelligendi 
•mt,  oronia  praedestinaia  ad  salutem  possumus  di- 
cere,  ex  quibos  omnibus  ait  niliil  esse  periturum, 
e«m  aupra  de  suis  ovibus  loqueretur.  Aui  certe 
omnla  liominuin  genera,  sive  in  linguis,  sive  in  gra- 
dibos  honoruin  oinniuro,  sive  in  diversilatibus  inge- 
■iomm  oronilMis ,  sive  in  artium  licitaruin  et  uiilium 
proHessionibus  ouinibus,  et  quidquid  aiiud  diei  po« 


scaiiilali  ( /<om.  IX ) ,  quod  fuit  Dominus  capcis  Ju- 
da*is,  sicut  credcnlibus  lapis  quem  reprobaverunt 
tBdificantes  ^  factus  est  in  caput  angult  (  Matth.  xxi ). 
ilinc  de<lignati  sunt  credere  in  Chrisluin,  quia  eorum 
iinpietas  conlempsit  mortuuro ,  risil  occisum ;  et  ipsa 
erai  niors  grani  rouliiplicandi ,  et  exalutio  tralnsutis 
post  se  omnia. 

Dum  lucetn  habetis^  eredite  tit  /acem,  icr  fHii  luck 
sitis.  Cuin  aliquid  veri  auditum  habetis ,  crediie  in 
veriiale.  Et  considerandum  quod  non  ait  :  Yidele 
lucem,  sed,  Credite  in  lucem ,  vidend:iiii  post  hujiis 
vit»  viam.  Seipsum  enim  ( ut  dictum  est )  dicit  lu- 
ccm,  in  quain  oportct  credere,  suam  per  boc  dti- 
tateni  significans. 


705  neOJS  VENERABILIS  OPEKUM  PARS  11.  SECT.  I.  —  LXEGLTICA  CENULNA.  7*JG 

11  (ve  locutus  eii  Jeiu$^  ei  abiil^  el  aliuondit  he  ab  A  erj3;<)  pecc.tliiiii  JiiJa!i,  qiind  eos  facre  non  cempu- 


4is.  Non  ab  eis  qui  credere  et  diligere  coBperaiii , 
iion  ab  eis  qui  cuin  raiiiis  palnianim  el  laiKiiinis  t'b- 
viam  veiierant,  sed  ab  eis  qui  videbani  ti  iov.de- 
liant,  quia  nec  videbant,  sed  in  lapidem  illiiin  cse- 
cai  oflendebant.  Cuni  antom  se  abscondisset  Jcsus 
a!)  eis,  qiil  illnm  occidere  cupiebant  (qtiod  s:r|>e 
propicr  oblivionein  coinnionendi  eslis),  nostr;i!  inGr- 
iiiilnti  coiisuliiil ,  iion  sua;  poiestati  derogavit.  Prae- 
r.unilaia  Doniinus  Cbristus  passione  sua  in  exalta- 
lione  crncis,  quod  Judxi  intelligentes  qiiaslionein 
proposiierunt  quomodo  dicerel  se  esse  morituium, 
cuin  cx  lege  audierint  quod  Cbristus  manet  in 
a  tornum  ,  deiode  intulit  evangelista ,  et  ait : 
Cufn  autem  tanla  iigua  feciaet  coram  eii  ,  non  crC' 


lit,  ciii  peccuiuni  iiou  ph^cl ,  scd  raciiiros  esse  pr«- 
dixit,  queni  niliil  latet.  Sed  ci  «lu»  .seqiiun'Hr 
Lvnngclii  verim  urgeiit  ,  ci  pr«  riindiorem  qiiiestio- 
neni  faciuiK.  Diciiur  cniiii  bic  quasi  c;)Usa  vit  iii- 
creJulitaiis  illoruin ,  qui  illurum  oculos  exca:cavit, 
et  cor  induravit.  Iloc  oninino  de  Dco  diciiur,  imn 
de  diabolo.  Sed  causa  qua^renda  est  cur  proplieu 
dixisset  hoc  Deum  fecisse ,  qtiam  ,  co  donante , 
qn.inluin  poterimus,  exponamus.  Non  poleraiit  cre- 
dere,  qiiia  boc  propticta  prxdixil,  quia  Deus  boc  fu- 
iiiruui  esse  prxscivit.  Quare  autem  iion  poterani,  si 
a  ine  quaeratur,  respondco  quia  nolebaiit.  Malam 
quippe  eoruin  voluntatera  prxvidit  Deus^et  per  pro- 
phetani  pr.i:nuntiavit   iile  cui  abscondi  futur.i  non 


debant  in  eum  ^  ut  iermo  Uaio!  prophetcB  aitimpleretur^  B  possnnt,  ct  baiic  excxcationein   vel  induratloiieui 


tfuem  dixit ,  Domine ,  quii  credidil  audilui  notlro  ?  et 
brachium  Domini  eui  revelatum  esl?  Quts,  pro  rarilate 
posuii,  quia  quod  sancti  propbetas  a  Deo  audie- 
runt ,  et  in  populo  prxdicaverunt,  paucissiini  cre- 
didcrunt.  Ubi  in  eo  qiiod  :>it  :  UracUium  Domini  cui 
levelatum  «>l.'*salis  ostcndit  bracbium  Domiiii  ipsum 
Dei  Filium  nuncupatuni ,  iioii  quud  Deus  Pater  (i- 
gura  (lelerniinetur  carnis  buinaua!,  cii|iie  Filius  tau- 
quam  membrum  corporis  bxreat ;  sed  qiiia  oinnia 
per  ipsum  f.icta  sunl ,  ideo  bracbiutn  Domiui  dictus 
est.  Sicut  eniin  tuum  cst  brachiuin  per  qiiod  opera- 
ris,  sic  Dei  bracbiuin  dictuni  eslejus  verbuin,  quia 
per  verbum  operatus  est  munduin.  Cur  eniiii  bomo 


mala  eorum  nieruisse  voluntate.  Sic  enim  exca*cal, 
sic  obdurat  Deiis,  deserendo,  et  non  adjuvando,  quod 
(cculio  nobis  judicio  facil,  scd  nuiiquam  injusto. 
Cuui  erg<>  Faulus  apostolus  iianc  ipsam  difricill:m:iro 
qujesiionem  iractarei,  ait  :  Piunquid  iniquilai  eti 
apud  Deum?  Abiit  (Hom,  ix).  Si  ergo  absit  ut  sitiai- 
qoitas  apud  Deum,  sive  qiiando  adjuvat,  sive  qiiando 
non  adjuvat,  jnste  facil,  quia  omnia  non  temeritale, 
seJ  judicio  facit.  Porro  si  judicia  sanctorum  justa  suut, 
quanloinagissanciificautis  et  justificantis  Dei?  Jtist^ 
ergosuut,sedoccul(a.  Ideocnin  quanftioucstiiijusinodi 
in  mediuni  \eiicriut,  qnare  alias  >ic,  et  alius  mc  ju- 
dicetur,  quare   illc  Deo  diserente  excxcatur,  ille 


b!acbiuin  ut  aliquid  opereiur  extendit,  nisi  quia  iioii      Deo  adjuvante  illuminalur,  non  nobis  judiciuin  de 

<.....f:....yv  i:i  .......I  ^:....:.  4  »:    -..i^™    •-.~.- , ....^  ^   •.  i«   •_._.?  ...j..     ^.j . 


fontinuo  lit  qiiod  dixerit?  si  autem  tania  potessaic 
pra'valerct,  ut  sine  illo  corpoiis  niotu  (leret  quod 
diceret,  bracbiutn  ejus  esset  verbuin  ejus.  Sid  Do- 
minus  Jesus  Dei  Patris  unigeititus  Filius,  sicut  non 
est  paterni  corporis  n  cntbrum ,  ita  non  est  co;:iia- 
bile  vel  sonabile  ac  transitoriuin  verbiim ,  quii  ci:m 
omnia  per  ipium  facta  iunt^  Deui  erat  Verbum  (Joan, 
i).  Quein  cvangelista  Vcrbnin  nominavit  osse  apud 
Doum ,  bunc  propheta  brnrhium  Domini  nominavit. 
Dum  bracbinm  Doniini  aiidivimiis ,  Dei  virlutein  et 
Dei  sapipnit:iin  Chrisliim  agiioscamus,  per  quem  fa« 
cta  snnt  0(iiii'a.  Omnia  enim  in  tapientia  fuiiti  (PtaL 
cni),  dicit  Psalmista.  Non  e-l  enim  ipse  qni  Pa- 
lcr,  sed   nnuiu  Mint  ipse  et  Pater,  ei  asqualis  Patri, 


jiidicio  tanti  jndicis  usiirpemus,  sed  contremiscentes 
exclamemus  cum  Aposiolo  :  0  altiludo  dieitiantm 
iapicntia^  et  icientice  Dei,  quam  inicrutabilia  iuntju' 
dicia  ejui  el  invehtigabilei  vi(e  ejui  (llom,  xi)l  De  ta- 
libus  vero  quseslionibus  vel  judiciis  Dei  adinoneuteiH 
audiainus  Scripturani,  atquedicentem  :  Altiora  tene 
quwiierii^  et  forliora  te  ne  pencrutcUui  fueru  (Eccli. 
iii).  Perveniainus  ergo  in  viain  fidei,  banc  perseveran- 
tissiine  teneamus.  Ipsa  perducit  ad  cubicaliiro  regis, 
in  quo  sunt  omnes  thesauri  sapienlioi  ;ibscondili 
(Colois.  ii).  Non  eniin  Dominus  ipse  Jesus  Christas 
suis  illis  ni.igiiis  et  prxcipue  electis  discipulis  iavi- 
debai,  quando  dicfbat  :  ilulla  hab^io  vobii  dieere^  ied 
non  ppieilii  illa  porinre  modo  (Joan.  xvi).  Ambulaii- 


ubiiiie  toius.  Hicqua^slio  diffieiiis  oritur  :quid  fccis-  D  ^^^  *'^^«  pr:  ncieiidum  est,  crescendum  esl,  ul  sinl 


sent  Judxi  mali,  vel  quae  culpa  illoruin  esset,  ut  non 
credereni,  si  neeesse  erat  ut  sermo  lsai:c  prophetie 
impleretur  quem  dixit :  Domine^  quii  credidil  auditui 
noitro  f  et  brachium  Domini  eui  revelalum  f«(  (/sa.  liii)? 
Ciii  qnaesiioni  respondemiis  Deuni ,  prai^sciuin  fuiu* 
rorum,  per  prophctam  prcdixisse,  Uimeii  non  fe- 
I  i>se.  Noii  enim  propierea  quemquaui  Deus  ad  pec- 
canduin  cogit,  quia  futiira  homiuum  peccata  jam 
i'Ovii.  Ipsorum  enitn  praiscivit  peccala ,  iion  sua , 
non  cujiisquam  altHrins ,  sed  ipsoriim.  Quaprople.r, 
si  ea  qu»  ilie  prtcscivit  ipsoruni ,  non  sunt  ipso- 
rutn,  non  vera  pra^scivit.  Sed  quia  tllius  praej^cieniia 
falli  non  potc^t,  sine  dubio  hoh  alii ,  scd  ipsi  pec-' 
canty  quos  Deus  peccaturos  csse  prxsclvit.  Fecerunt 


corda  nostra  capacia  carum  rerum  quas  capere  mo- 
do  nou  possumiis.  Quod  si  nos  ultimus  dies  profl- 
cientes  inveueril,  ibi  discenius  quod  hic  non  po!iii< 
mus.  Non  iiaque  mirum  est  quia  non  poteraut  ere- 
dere,  quoruin  voluntas  sic  superba  eral,  ul  iguorau' 
tei  Dei  juititiam^  et  iuam  volenti^i  comlituere  (Rom, 
x),  sicut  de  illis  dicii  Aposiohis,  jusl.tiae  Dei  nolue- 
riut  esse  subjeoii.  Quia  enim  non  ei  llde,  sed  tan* 
quam  ex  operibus  tumuerunt,  ips»  suo  tiinore  cxcMii 
oflend(Tunt  iii  lapidein  ofi^eiisionis.  Sic  aulem  dictiini 
csl,  non  poicrant,  ubi  inie!Iigenduin  est  quod  iio!e« 
baiit,  queniadmoduiii  dicdiin  cst  de  Domiiio  Dee 
iiostro  :  Si  creditnus ,  ille  /iilelit  pcrmaact^  neyan 
iep^.um  nou  potett  ( //  Tim,  ii).  Sicul  laus  est  volua* 


797  IN  S.  JOANMS  EYAiNGLLlUM  EXPOSITIO.  79S 

taiis  divinae,  qtiod  illos  salvos  (leri  voluit,  ila  quod  A  Doclrlm  mea  non  e^i  mea,  sed  ejut  qui  me  mi$lt  (Joan. 


illi  non  poteranl  credere,  culpa  est  voiunfalis  huma- 
naa.  Hoe  de  Judaeis  qui  excjxati  et  induraii  sunt, 
Deus  prxscivit,  atque  in  ejus  spirtu  propheta  prx- 
dixit.  Quod  vero  addidil :  Et  convertaniur ,  et  sanem 
rof,  utrum  siibaudiendum  sii,  id  est,  non  conver- 
tantur,  connexa  dcsuper  sentcntia  oslendii ,  ubi  di- 
ctam  esl :  Vt  non  videanl  oculit,  et  intetligant  corie, 
quiael  liic  utii|ue  dictum  esl,  non  iiiielligant.  fCt  i|i&a 
enim  conversio  de  illius  gratia  est,  rui  dicitur  :  Dvus 
vififUum,  converte  nos  {Psal,  lxxix).  An  forto  et  lioc 
de  supernae  medicina;  misericordi;!  nirtum  inlelligen- 
dum  esi «  quoniam  perversae  et  supernse  voluniatis 
ertnt,  et  jusiitiam  sunm  constiluere  volebant,  ut  ad 
hoc  desererentur,  et  cccarentur  ;  ad  hoc,  inquam. 


vii).  Uhi  intelleximus  eum  doctrinam  suam  dixissc 
vcrbum  Patris,  quod  esl  ipse ;  et  hoc  signiflcasse  di- 
cendo  :  Docirina  mea  non  est  mea,  sed  ejus  qui  me 
mitii,  quod  a  scipso  ip$e  non  esset,  sed  haberet  n 
f|uo  essel.  Dciis  enim  de  Deo  fllius  Pairis;  Pater  au- 
lem  iion  Deiis  de  Deo,  sed  Deus  Paier  filii.  Nunc 
suteni  quod  ait :  Qui  credit  in  me^  non  credit  in  me, 
sed  in  eum  qui  misit  me;  quomodo  intcllecluri  sumiis 
nisi  quia  honio  apparebat  hominihus,  cum  laieret 
Deiis?  el  ne  pularent  hoc  euiu  esse  tanlumuiodo 
quod  videbant,  talem  ac  lantum  sed  volens  credi 
qualis  el  quantus  est  Pater  :  Qui  credit  in  me,  inqiiii, 
non  credit  in  me,  id  est,  quod  vidct,  sed  in  eum  qui 
misit  me,  id  esl  in  Patrem;  uiide  necesse  est  ut  cuin 


eic«carenlur,  ut  ofrenderent  in  lapidem  offensiunis,  "  credat  niiuui  hahere;  et  dum  Patrem  credit  xternum, 

et  Implerentur  facics  eorum  ignominia ,  et  ita  humi* 

liati  qoxrrrent  nomeu  Domini,  et  non  suam  qua  in- 

flator  superbuf,  sed  justitiam  Dei,  qiia  justificatur 

impiiisT  lloc  enim  muliis  eorum  profecil  in  bonum, 

qul,  de  suo  scclere  compuncli,  in  Christum  postea 

credideriint :  pro  quibus  et  ipse  oraverat ,  dicens  : 

PMter^  iitnosce  iliis,  quia  nesciuut  quid  faciunt  {Luc, 

sxiii).  Sequitur  : 

Verumlamen  ei  ex  principibus  muUi  crediderunt  in 
mun^  sed  propier  Pharismos  non  eonfitebantur,  ut  de  sy* 
na§oga  non  ejicerentur,  Dilexerunt  enim  gloriam  homi' 
num  magis  quam  gloriam  Dei,  Videte  qiieinadmodum 
noiaverit  evangelisla  ct  Improbaverit  «juosdam,  quos 


crcdai  et  filium  habere  co.^eternum  sibi,  et  consub- 
stanlialem  sibi.  Propterea  dixit :  Qui  credil  in  me, 
non  credii  in  me,  nolens  ut  lotum  quod  de  Christo 
credftur  secundum  hominem  credereiur.  Ille  bene 
credit  iu  me,  qui  secundum  id  quod  vidct  me,  non 
tantuni  credit  in  me,  sed  secundum  id  quod  credit 
in  me  credit  a*q4ialein  esse  Patri.  Ac  ne  pulareiur 
sic  voluisse  intelli^i  Patrem ,  lanquam  Patrem  nuii- 
lorum  fiiiorum  per  gratiam  regcneralorum,  non  uiru  i 
Verbi  ar^ualis  sibi,  conlinuo  subjecit  : 

Et  qui  widei  me,  videt  eum  qui  misit  me,  Usque  adeo 
non  disial  iiiter  eum  et  me,  ut  9111'  me  videt  videat 
eum  qui  misit  me.  Ilxc  visio  intellectualis,  non  car* 


lamen  in  eiini  dikit  credidisse,  qui  in  hoc  ingressu  ^  nali^,  debet  inlelligi,  quae  modo  in  laiide  esl  sancio- 


fidei,  si  proficerent,  amorein  quoque  humanae  glori« 
proficieiido  supcrarcnt,  quein  superaverat  Aposlo- 
lus«  dicens  :  Mlhi  antem  absit  gloriari,  nisi  in  cruee 
Domini  nostri  Jesu  Chrisii,  per  quem  mi/ii  mundus 
amcifixus  et/,  ei  ego  mundo  (Galai,  vi).  Ad  hoc  eiiim 
•t  ipse  DomiRus  crncem  sunm,  ubi  euni  deinentia 
iii]>erbae  impieialis  irrisil,  in  eorum  qui  iilum  crede- 
reM  fronlibus  fixit,  ubi  est  quodainmodo  sedes  vere- 
cuiidix,  ut  se  nomine  ejus  fides  nou  erubescat,  et 
magis  Dei  gloriaiu  (tuam  bominum  diligant.  Loquenle 
Domino  Jesii  rjirislo  apud  Juda^of,  et  tanta  iniracu- 
lorum  signa  faciente,  quidam  crcdiderunt  praedestinati 
in  vitaro  siernam,quosetiiiu  vocaviloves  suns.  Qui- 
dain  vero  non  crediderunt,  nec  polerant  credere,  co 


runi ,  post  resurreciionis  ultimae  diem  in  re  a*iernae 
beatitudinis  erit,  de  qua  alibi  ait :  Be  iti  mundo  cord.; 
quoniam  ipsi  Dcum  tidebunt  {Hatth.  v),  Auendaniu^ 
cxlera.  Ego  lux  in  muudun  veni,  ut  omnis  qui  credit 
in  me,  in  tenebris  non  maneat,  Dixit  quodain  loto  di- 
scipu!is  suis  :  Vos  estis  lumen  mundi,  Non  pote^  abt- 
condi  cnitas  super  monlem  conuituia ;  neque  accen» 
dunt  lucernam,  el  ponunt  eam  submodio,  sed  super 
candelabrum,  ut  iuceat  omnibus  qui  in  domo  sunt,  Sic 
luceat  lumen  vettrum  coram  ho^ninibus^  ut  videanl 
opera  vestra  bona,  et  glohlictnt  Patrem  vestrum,  qui 
tfi  casiis  esi  (Matllu  v),  Non  tauieu  dixil  :  Vos  lux. 
venistis  in  luundum  ,  ul  oinais  qui  credit  in  vos,  i» 
tenebris  non  maneal.  Nusquatu  hoe  legi  posse  con.> 


qoodoccolto.iieetameuiiijusto  jiidicio  Dei  ruerant  ex-  ])  firmo.  Lumina  ergo  sunt  omnes  s.mcti;  sed  cretleiid(>> 


cccati.AIii  veropalam  crcdentcs,etcum  ramis  palma- 
rumoccurreutes,  alii  veioocculiecredentes,  sed  pro* 
plcrPharisicos  iioii  confilenles,  quos  evangelis  anota- 
▼it  cum  dixit :  Di/^Xtfrunl  gloriam  hominum  magis  qsuim 
yloriam  Dei,  Gloria  Dei  est  pubiicc  conlilcri  Cbristuio, 
sicut  martyies  sancti  fecerunt  :  lie  quibus  alio  loco 
ipse  Dominus  ait  :  Qui  me  confessus  fueril  coram  ho- 
minibus^  confitebor  et  ego  eum  coram  Patre  meo,  Qui 
confiielur  Chrislum  confessione  laudis,  conlitebi- 
liir,  id  est,  laiidabitur  a  Cbristo  coram  Deo  raire. 
Uif  ita  le  babenlibus,  cl  sua  jam  propinquante  pas- 
siuiio. 

Jisus  etamavit  et  dixil :  Qui  credit  in  me,  non  credit  in 

wUpiedin  etunquimisil  me.  Jain  dixcral  quodam  l  co  : 


illuminantur  ab  co,  a  quo  si  qni^  recessciit,  tenebra- 
bitur.  Luinen  autem  illud  quod  illuminai,  a  sc  rcce-^ 
dcre  non  poiesl,  quia  incommutabile  omnino  est. 
Cuiu  autem  dicit  :  Omnis  qui  credit  in  me,  in  Itnebri^ 
nom  mancl^  satis  nianifcstat  omnes  se  in  teiiebris  in- 
venisse;  sed  ne  in  eis  tencbris  remaneanl,  in  quibus 
invenli  sunt,  debent  credere  in  lucem  qux  venil  in 
hunc  inundum,  quia  per  illaui  factua  esl  muudus. 

Ei  si  quis  audierit,  inquir,  verba  mea,  ei  non  euste- 
dieritj  ego  non  judico  eum,  Aiidite,  quoinodo  dicit 
Filiiis  :  Ego  non  judico  ^fim,  cum  dicit  alio  loco  : 
Paler  non  judictil  quemquam,  scd  omne  judicium  dedit 
Filio  (Joan,  v)  :  iiisi  q  ia  intelligonduni  cst  qnod 
scquitur  : 


791  BEDi£  VE.\ERABIL1S  OPEBUII  PARS 

Nott  enim  veni ,  inquit ,  ut  judicm  mundum ,  ud 
ui  tatvum  fuciam  mundum,  Nunc  ergo  est  tempus 
niif^ericordiae,  po$t  erit  judicti ,  quia  mitericordiam  ^ 
iiiqnit,  et  judicium  cantabe  tibi,  Dondne  (  PtaL  c  ). 
Sed  de  ipso  etinm  futiiro  novissimo  judicio  Tideie 
quid  dical  : 

Qui  $pemit  me ,  et  non  aceipil  verba  mea ,  hubet 
qui  judicet  eum.  Sermo  quem  loculut  sum^  ite  juili- 
enbit  eum  in  novitsimo  die.  Non  ail :  Qni  spernil  roe, 
et  nnn  accipit  vrrba  mea ,  ego  eum  non  judiro  in 
novissimo  die.  Venii  eniro  Filius  Dei  ad  salvandum , 
non  ad  judicanduro.  Ideo  diiit :  Non  judico  eum ,  id 
est  roodo  in  praesenti ,  ted  judico  eum  in  novittimo 
die.  Curo  enim  dixissel  :  Qui  tpemit  me,  et  non  aC' 
cipit  verba  mea ,  habet  qui  judicet  eum ,  exspectanti- 
1)U8  qaisnam  Ule  esset ,  cautus  adjonxit :  Sermo 
quero  locolus  suro  ,  ille  judicabit  eum  in  novissiroo 
die.  Saiis  manifestavii  seipsum  jiidicaiurom  in  no- 
vissimo  die.  Seipsum  quippe  locuius  esi ,  seipsuro 
annunliavit,  seipsum  januam  posuit ,  qua  ipse  ad 
oves  pastor  inlraret.  AHter  iiaque  judicabunlur  qui 
non  audieruiit,  et  qui  audieruiit  ei  contempserunt. 
Qui  enfm  stiie  lege  peceaverunt ,  ait  Apostolus ,  liiM 
lege  peribunt ;  et  qui  tn  lege  peccaverunt ,  per  legem 
judicabuntur  {Rom.  ii). 

Quia  ego ,  inquit  i  ex  me  non  tum  locutut.  Ideo  se 
dicit  non  locuiuro  ex  seipso.  Jaro  hoc  saep^j  dixiroui, 
qn(»d  Filiiis  a  se  non  est ,  sed  a  Pat-^e,  ideo  adjunxit : 

Sed  qui  mitit  me  Pater^  ipte  mihi  mandatum  dedit 
quid  dicam ,  et  quid  loquar.  Non  enim  liicoruiii  spa- 
lio,  non  syllabarum  espressloite,  non  vocali  sono 
Paier  filio  loquilur,  ut  lilius  mandaturo  Pairis  au- 
diat,  sicut  Filins  horoinis  ab  bomine  aodire  aolet 
quld  Pater  mandet  illi ;  sed  unieus  Filius  est  Verbum 
Patrlt,  ei  Sapieiitia  Patris,  in  lllo  suiit  omnia  man- 
daia  Pati  is.  Neque  eniro  roandaiuro  Pairis  aliquando 
Filius  nescivii,  ut  euro  necesse  esset  ex  tempore  ha- 
liere  quod  accepit,  ut  nascendo  acciperc,  dederitqve 
illi  gigneiido  Pater  quod  non  baberei,  sed  eum  ge- 
nuil  viiam  habentero,  sicut  superius  ait :  Sicut  PaUr 
habet  vilam ,  f tc  dedit  et  Filio  vitam  habere  in  temet- 
ipto  {Joau.  v),  id  est,  genuit  Filiuro  viiam  baben- 
tem  iii  semetipso.  Sic  dicii  bic  :  Sicut  mandatum 
dedit  mihi.  El  quia  a^lerna  ipsa  naiiviias  iiunquan 
iion  fuit,  Filius  qui  esl  vita,  et  sicut  est  vila  aeter- 
na ,  sic  esi  qui  natus  est  viia  xierna ,  ita  et  roanda- 
tuni ,  non  quod  Filius  non  babeat ,  Paler  dedit , 
sed,  sicvidixi,  in  sapieniia  Patris,  qiiod  esi  Ver- 
bum  Patris,  omnia  mandata  sunt  Patrif.  Sequitur 
eiiim  ! 

Et  tcio  quia  mandatum  ejut  vita  ccterna  ett.  Si  ergo 
\ila  aeterna  est  mandatum  Patris ,  qiiid  aliud  dicturo 
est,  qnaro  :  Ego  sum  mandatuin  Patris  ?  Proinde  ft 
id  qiiod  adjungit  el  dicit : 

Qum  ego  loquor^  ticut  dixit  mihi  Pater^  tic  loquor. 
Non  accipiamus  dixit  roibi,  quasl  verl>o  locutut  sit 
uiiico  Vcrbo ,  aut  egebat  Deus  verbis  Dei.  Verbum 
Uixit  ergo  Pater  Filio,  sicul  dedit  vilam  Filio,  non 
quod  nescicbat ,  vel  non  bubebat ,  sed  irse  Filius 


11.  SECT.  I.  —  EIEGETICA  GENUINA.  800 

A  eral.  Qnid  est  aulem  Sieut  dixit  mihi ,  stc  ioqutr, 
nisi  verbum  loquor  1  Ita  ille  dixit  ut  verax ,  ita  iste 
loquiiur  ut  veriias.  Verax  autem  geouit  Veritatem. 
Quid  ergo  j»m  diceret  Veriiati  1  Non  enim  iroperfe- 
cia  crat  Veriias,  cui  venim  aliquid  adderetur.  Dixit 
crgo  Veriiaii  qui  genuit  Veriiatein.  Porro  ipsn  Ve- 
riias  sic  loquitur  iit  ei  dicium  est,  sed  intelligen- 
tibus  quos  docet  ui  naia  est.  Ut  auiero  crederent 
bumiiie«  quod  inlelligere  nondum  valenl,  ex  ore 
carnis  verba  soniierunt,  et  abierunl.  Transvolantes 
soni  sircpuerunt  pcraciis  iiiorulis  teroporoiii  s«o- 
rum  ;  sed  res  ipsx'  qunrum  signa  sunt  soni,  traclas 
quodammodo  iii  eoruro  niemoriam  qul  audieruat , 
etiam  ad  nos  per  litteras,  qii«  visibllia  signa  mhiI, 
pervenernnt.  Non  slc  loquitur  Verius  :  intelligeoti- 

^  bus  meiitibus  intus  loquitur ;  sine  sono  instruii ;  io- 
telligibili  voce  perfundit.  Qui  ergo  potest  lu  ea  vi- 
dere  nativluitis  ejus  xterniutem,  ipse  illan  ne 
audli  loqneniem ,  sicui  ei  dixit  Pater  quod  loquere* 
tur.  Excilavit  nos  ad  roagnuni  desideriuro  iiitertoris 
dulcediiiis  sux ;  sed  crescendo  capiarous,  aasba- 
lando  crescamus ,  proficiendo  arobulenius,  iH  per- 
venire  possimus  per  seipsum,  ad  seipiuro  seipie 
ducente  nos ,  ei  prtimitienie  nobis  :  E§o  wm  ma , 
veritat  et  vita  { Joan.  xiv ) :  Via  qusreatibva,  vt- 
ritas  invenientibus ,  viu  permanentibus. 

CAPUT  XIII. 
Scriptums  evangelisu  Joannes  memorabile  illod 
Domini  ministerium,  quo  discipulis  In  Patcha  prius- 

Q  quaro  ad  passioiiem  iret,  pedes  lavare  dignaiut  ett, 
priino  ipsuro  noroen  Pascbx  quid  inystice  signarei, 
aporire  curavlt,  iia  incipiens  : 

Aate  diem  autem  fetlum  Patchee  teient  Jetut  f»t 
veiiit  hora  ejut  ut  tranteat  ex  hoc  mundo  ad  Pairem, 
cum  ditexittet  tuot  qui  erant  tn  mundo^  in  finem  di* 
texit  eot.  Pascba  quippe  trantitut  InierpreUtur,  ao- 
mcii  ex  eo  vetus  babens,  quod  transierii  in  eo  IVh 
minns  per  i£gypinro  percuiiens  primogeniu  iEgypii, 
•t  filios  Israel  liberant,  et  qtiod  ipsi  filii  Israel  Irant- 
ieriiit  illa  nocte  de  ^gyptia  serviiute ,  ul  venireut 
ad  terratn  promissae  olim  baerediiatis  et  pacit  {Exod. 
xii).  Mysiice  autem  Mgnificans  quod  in  eo  Domiiitts 
irMiisitunis  esset  ex  boc  rouiido  ud  Pjtrem ,  ei  qovd 
f  jiis  exemplo  fideles,  abjectis  lemporalibut  detideriis, 

D  abjecta  vitioruin  serviiute,  conlinuis  virlulum  tiudiis 
Iransiie  debent  ad  pruinissionem  patria:  ccelestis. 
Quoroodo  auein  iransierit Jesus  ex  boc  mundo  ad 
Pairem,  pulcbro  sermoiie  designat  evangelitU  cum 
dicit :  Cum  ditexittet  tuot^  qui  erant  in  munde,  in  /iHem 
ditexit  eot  (lCor,  v),  id  est,  in  lanUim  dilexit,  ulipsa 
dilectione  viiam  ad  lempus  finiret  corporalera,  roux 
de  niorie  ad  vitam ,  de  boc  mundo  transitttrut  ad 
Patreiii.  Majorem  enim  hac  diteciionem  namo  habet^ 
quam  ut  animam  tuam  quit  ponat  pre  mnirit  siits 
{Joan.  xv).  Uitde  lecte  uterque  trantilut»  al  legalit 
videlicet,  et  evangelicut ,  sanguine  couseeralut  «t, 
ille  agni  pascbalis,  iste  ejusde  qiiodlcii  Apotlote; 
Ftenim  patcha.nottrum  immotatut  e$t  Chrium^  hth 
sanguine  fuso  in  cruce,  iile  in  crucis  modufli  Mdl9 


e^i 


IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO. 


fiOS 


liinifie  el  superlimiAari  metlius  asperso  in  postibus.  A  surreciionis  ad  Dcum  erat  rediturus,  iiec  Deum  cum 


Pascba  non  (sicut  quidam  eilsiimant)  Grxcum  no- 
men  est»  sed  llebracum  :  opportunissiine  tameii  oc- 
currllin  hoc  nonine  qiisndam  congnientia  utrarumque 
lingaarnm.  Quia  enim  patitur,  Graece  navx^  dicitur» 
Ideo  pascha  passio  putata  est;  vel  lioc  nomen  a 
ptssione  sic  appellatum.  In  siia  vero  liiigua,  boc  est 
Uebra^a,  pascba  transitus  dicitur,  propierea  quod 
lunc  priinum  pascba  celebravit  populus  Dei,  quando 
et  iEgypto  fugientes  ,  Rubrum  mare  transierunt. 
Hoc  itaque  nomen,  id  est,  pascha,  quod  Latine,  ot 
diii,  fransiftis  nuncupaiur,  velut  inlerpretans  nobif 
beatus  eYangelista  :  Anle  diem^  inquit,  festum  paschm 
aaens  Jesus  ^uia  venil  ejus  hora^  ul  iranseat  fx  hoe 
fnunde  ad  Pairetn.  Ecce  pascba,  ecce  transilus.  Unde, 


inde  exiret,  iiec  nus  desereiis  cum  rediret.  SeielKit 
qiiidein  omnia  baec,  et  tamen  in  magnae  su»  iiid  - 
cium,  in  magnx  nosine  exemplum  bumililatis,  sur* 
git  a  coena,  ponit  vesiinienta  sua,  lavat  pedes  disci- 
puliiruiii :  non  Dei  Domini,  sed  hominis  scTvi  iinplent 
ofOciuin;  et  eis  quoque  pedes  bumiliter  ablueiis, 
cujus  manus  iii  siia  tradiiione  noverat ,  procaciier 
esse  pollueiidas.  Quod  si  aliiori  iiidagine  mysieriuin 
hoc  bumilUmuiniiOiklri  Salvaioris  pertractare  delectelt 
coena  hsec  sacrosancta,  in  qua  cum  discipnlis  recu- 
buit  Dominus,  lentpus  8i);niflcat  universum  quo  cor- 
poraliter  in  Ecclesia  demoralus,  et  dapibus  verbi 
salularis,  ac  miraculoium  suuruin  dulcedine  ciincl(>a 
longe  laie(]ue  pavit,  et  ipse  audientium  (ide  ac  dile- 


el  quo?  De  hoc  scilicet  mundo  ad  Palrem.  Spes  B  ctione  pastus  est,  quia  quoiquot  ad  graliani  veritaiit 


membrls  in  capite  est  data ,  quod  essenl  illo  trans- 
eunie  sine  dubio  secutiira.  Quid  ergo  infideles,  el  ab 
boc  capite  atque  ab  ejus  corpore  alieni  ?  nonne  et  ipsl 
ti  anseuiit,  quia  non  permanent  ?  Transeunl  plane  el 
ipsi.  Std  aliud  est  transire  de  mundo,  aliud  transire 
ciini  inumlo,  aliud  ad  Patrem,  aliud  ad  bosteni.  Nam  el 
i£gypili  iransierunt ,  non  enim  persequendo  manse- 
runt;nou  tanien  irausierunt  per  Uiare  ad  regnum^sed 
inaiari  ad  iuteritum  (Exod,  xiv).  Scieng  ergo  Jesus  tfuia 
vemt  ejus  hora,  ut  transirel  ex  hoc  mundo  ad  Patrem^ 
cum  dilexlsset  suos  qui  erant  in  mundOt  in  finem  dilexit 
eos.  Uiique»  ut  et  ipsi  de  boc  iitundo  ubi  eran*,  ad 
suum  capul  qiiod  biiic  transisset,  <Jus  dilectiuno 
tnnsirent.  Quid  est  enim  in  Unem,  nisi  in  Cbrislnui? 
ttnis  enim  iegis  Christtu^  ait  Apostolus,  adjuiUiiam 
MRiii  credenli  (Rom,  x).  Fiiiis  perficiens,  non  inter- 
ficiens ;  finis  quo  iisque  eamus ,  non  ubi  pereamus. 
Sie  omniuu  iiitelligeiidum  est,  Paseha  nostrum  im* 
wetoftis  OMi  Christus  (i  Cor,  v).  Ipse  etl  eniiu  fiiiis 
MMieryin  illumeftttMnsitiis  notter.  lntelli({endum,  in 
/bwm  diiexil  ees ,  usque  ad  mortem  dilexit  eos,  quia 
imiiuD  dilexit,  ut  ipse  uioreretur  propter  eos. 

Ei  cmna^  inquil,  facla^  cum  diaboUs  jam  ndsisset 
incarui  traderet  eum  Judas  Simonis  Iscariotes.  Ciena 
ergo  (arta  dictain  e^l  jaiu  parala,  ei  ad  convivantium 
uiensiin  usumque  perducta.  Quod  autem  ait :  Cttin 
dioMusjam  misisut  in  cor  ut  traderet  eum  Judas  St- 
tiioji<s  Iseariotes ,  si  qua^ris  quid  missuni  sit  in  cor 


converlii,  per  Ecclesiam  quasi  more  vescentiuni 
fecil  augmeiituin. 

Surrejit  autem  a  caiia,  et  potuit  vesiimenta  siia. 
Quando  temporaJiter  cuni  bominibus  aniplius  eon- 
versari  dettistens,  membra  corporis  assuinpii  de|)0- 
suit  in  cruce. 

Aecepto  iinteo  prmcinsnt  se*  Quando,  accepto  a  Pa- 
tre  mandaio  patiendi  pro  nobis,  in  ipso  passionis 
exercitio  sua  membra  eireumdedit.  Solet  nainque 
per  linteum,  quod  muliirario  lornientoium  labore 
conllcitur,  afflictio  passionum  figurari.  Et  Dominus 
ponens  vestimenta,  linteo  pra>cingiiiir,  ut  significet 
se  babitum  corporis  qiiein  induit,  non  sine  pressura 
dolorum,  sed  longa  crucis  Iribulatione  depoiiere. 

MiMt  aquam  in  pelvim,  et  cospit  iavare  pedes  disci' 
puiorum,  et  extenjere  linieo  quo  erat  pracinctus* 
Quando  derunctus  in  cruce  equain  unacuin  sanguiuo 
de  latere  suo  profudit  in  lerram,  quibus  eredenliuin 
opera  mundaret,  eademque  opera  non  sulum  paa- 
sionis  sacramenlis  sanctificaray  sed  etiam  eitdem 
exeroplif  confirmare  dignaiiis  est. 

Venit  ergo  ad  Simoium  Petrum,  Qiiasi  aliquibus 
j:im  lavissei»  et  pobt  eos  venisset  ad  piimum.  Quit 
eniin  nesciat  primum  aposloloruin  esse  beatissiinum 
Petruin  ?  Sed  non  iia  intelligendum  est,  quod  post 
aliquos  ad  illuin  venerit,  sed  quod  ab  illo  Cieperit, 
Quande  ergo  pedes  discipulorum  lavare  coepit,  Vfnil 
ad  eum  a  quo  coepii,  id  est,  ad  Petrom,  et  tuiic 


Jodae?  boc  utique,  ut  iraderet  eum.  Miasio  ista  spi-  p  Petrus,  qtu)d  etiani  qiiilibet  eorum  expavis^et,  eipa- 
rituaiia  suggettio  e  t,  quae  non  lit  per  aurem,  sed      vit,  al<tueait  : 


per  cogitalionein ;  ac  per  boc  iion  corporaliter,  sed 
apirilualiier.  Neqiie  eiiim  spiriiuale  quod  dicitur, 
aeroper  in  laudeni  accipiendum  est.  Novil  Apostolus 
qiUDdam  apiritualia  nequitiae  in  coelesiibus,  adversus 
quae  nobts  colluctationem  esse  lestatur  {Ephes.  vi). 
Koa  anteffi  essent  eiiam  maligna  spiriluali:i,  si  non 
«Mal  eiiam  maligni  spiritus ;  a  spiritu  eniin  spiri- 
iMlla  nominanlar. 

Seiins  ^ia  omiiia  dedit  ei  Pater  in  manus^  et  quia 
•  Hae  eMHr^  et  ad  Deum  vadit,  Cum  ergo  illi  Pater 
•fliiilt  dedisael  in  manus,  eur  ille  discipulorum  non 
miMitt  sed  pedet  lavit?  Sciebat  quia  per  humilita- 
leni  Ineannliottis  a Deo  exivit,  et  per  vicnriam  re- 


Domine^tu  mihi  iavas  pedes?  Tu  mibi?  quid  est» 
fufquldest,  mi7n?Cogiianda  sontpotius  quain  dicen- 
da,  ne  forte  quoJ  ex  his  verbis  aliqu.iteuus  digiium 
coiicipii  animn,  non  explicit  lingua. 

Sed  respondit  Jesus^  et  dixit  ei :  Quod  ego  faeio,  lu 
nescis  modo  ;  scies  autem  postea,  Nec  tamen  ille,  do- 
miiiici  facti  allitudiiie  exterritus,  perinittit  fieri  quoJ 
cur  fierei  ignorabat,  sed  usque  ad  snos  pedes  bii- 
roilein  Cbristum  adbuc  non  vull  videra,  non  pote»i 
siistinere. 

Non  iavabls,  inquit^  mt/ii  pedes  in  atemum.  Quid 
est,  in  xternum?  Nunqiiam  hoc  feram,  nunqunm 
paiiar,  nunquain  sin:  m.  Iluc  qulppe  in  xternum  nun 


803 


DKDJ{  VENEKABILIS  OP.SRUM  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXECETICA  GENUINA. 


804 


fii,  qiiod  iiunquaiii  lil.  Tuiii  Salvator   aegruin  rclu-  A  enriinic|ue  similibus.  At  nos,  qai,  divini  ssfpe  tintoris 


clouteni  de  ipsius  salutis  periculo  exterrcns  : 

Si  non  laver»  te,  inquil,  n0n  hobebii  parlem  mecum, 
h'A  dlcluin  estsinoft  lavere  le^  cum  desolis  pedibus 
:igerelur,  qHomodo  dici  assolet  :  calcas  me,  quando 
s«la  planti  calcaiur.  At  iile  amore  et  ilmore  turba- 
tus,  ct  plus  expavescens  Cbrisiuin  sibi  negari,  quam 
usqiie  ad  pedes  suos  bumiliari  : 

Demine  (ait)  mt,  non  tantum  pede$  mebs^  $ed  ma» 
Rtfs,  et  caput.  Quandoqiiidem  sic  minaris,  laTami 
iil)i  nicmbra  mea,  nun  solum  ima  iiou  subtraho, 
VI  ruiu  eliaiu  prima  gubstertio.  Me  mihi  neges  ca« 
pieiuiatu  tecum  piricin,  nullam  tibl  nego  abluendam 
lui  i  corporis  partem. 
Dicit  ei  Je$us  :  Qui  lotu$  e$t  non  indiget  ni$i  pedee 


obliti,  iter  la:vum  incedimus,non  illa  levi  ei qooiidiana 
onitioniimsolemniiate  possumus  ab  erraitium  iiosiro- 
rum  sorde  libcrari ,  sed  niajnr  necesse  tA  inquinaiio 
iiiajori  orutonum,  vigiliarutn,  vel  jejunionim,  lacry- 
marum  atque  eleeruosyiiarum  exercitio  purgelur. 

Postquam  vero  tavit  pede$  discipulorum  Domittu$^ 
accepit  tMSstimetita  «ua,  et  cum  recubuieset  Uerum, 
Aperuit  verbo  mysterium  lavationis,  quod  eis  paulo 
anie  facto  necdum  scientibus  exhibuerat,  qula  post- 
quam  patiendo  in  cruce  lavacrum  nobis  reniissionii 
cousecravit,  accepit  niembrajam  iromorlalia,  qua 
morialia  posueral;  el  cum  posl  resurrectiooem  appa- 
ruisset  discipulis,  ac  ramiliarilerdim  eis  esaeleliam  in 
cuhvescendo  per  dies  quadraginu  conversatus,  expo* 


lavare,  $ed  e$t  muHdu$  totu$.  Toius  utiqiie   pra^ler  ^  ^uitcisutililatem8uaepassiout8,cujusealenu8quiavir< 

tuiem  roysiicam  nesciebant,  eveDlum  satis  limebanc 
Si  ergo^  iiiquity  ego  lavi  ve$tro$pede$  Dominui  ef  mo- 
gi$ter,  et  vo$  debetn  alter  alteriue  lavare  pedes.  Qua 
videlicel  sententia  et  ad  litteraro  el  ad  mysiicum 
sensum  recie  accipi,  ei  devole  debet  impleri.  Ad  lii- 
teram  quidein,  ut  per  charitaiem  serviamus  iuvicem, 
non  soiuiu  in  lavaiido  pedes  fralrum,  sed  iii  quibos- 
libei  eorum  necessiialibus  adjuvandis.  Ad  mysiicum 
vero  inlelleclum,  ul  sicul  Dominus  nobis  peccata 
poeiiiteniibus  dimitiere  consuevit,  viia  etiam  nos 
peccantibus  in  nos  fratribus  dimiltere  festinemus. 
Sicul  ille  nos  a  peccalis  nosirls  iiilcrpeilando  Palrero 
pro  nobis,  ita  et  nos  si  scirous  fratreui  nosiruni  pee- 


pedes,  vel  nisi  pedes,  quos  habet  opus  lavare.  Sed 
quld  est  boc?  quid  slbi  vult?  quid  hic  necessarium 
esi  ut  quxramus  Y  Dominus  dicii,  Verilas  loquitur, 
quod  opiis  babeai  pedes  lavare  eliam  iile  qui  lotus 
cst.  Quid,  fralrcs  mel,  quid  pulatis  ?  nisi  quia  bomo 
in  saucio  quidem  bapiismo  totus  abluitur,  non  prse- 
ler  pedes,  sed  loius  omnino :  verunitamen  cum  in 
rebus  humanis  postei  vivitur,  ulique  lerra  calcatur. 
Ipsi  igitur  buroani  affeclus,  slne  quibus  in  bac  mor- 
liiate  non  vivilur,  qiiasi  pedes  sunl,  ubi  ex  bumanis 
rebus  afficimur  :  et  sic  alGcimur,  ut  $i  dixerimu$ 
quia  peccatum  non  habemu$t  no$  ip$o$  decipiamu^^ 
et  veritas  in    nobis  non  $U  {Joan,  i).   Quotidie  igitur 


P'*des  lavat  nobis,  qui  inlerpellal  pro  nobis;  el  quo-      care  peccatuni  non  ad  roortero,  petamus  ut  delurei 


tidie  nos  opus  babere  ut  pedes  lavcrous,  in  ipsa  ora- 
lioiie  Domiiiica  proliterour,  cum  dicimus ;  Dimitle 
nobis  debita  nostra,  hicut  et  no$  dimittimu$  debiloribut 
no$tri$  {Matlh,  vi).  Si  enim  confiteamur,  sicut  scri- 
ptum  esi,  peccata  no^ira^  profecto  ille  qui  lavil  pedes 
discipulorum  suorum,  fideli$  e$t  etju$tu$j  qui  dimittat 
nobis  peccata  no^tra^  ct  mundet  no$  ab  omni  iniquitale 
{Joan.  i),  id  esl,  usque  ad  pedes  quibus  conversamurin 
terra.  Lavatio  pedum  illa  remissionero  quidem  peecato- 
lumdesignal ;  non  taroen  eam  qiiae  seinel  iii  baptismate 
dalur,  sed  illam  |K)lius  qua  quotidiani  lldelium  rea- 
tus,  ^ioe  quibus  in  hac  viia  non  vivitur,  quotldiana 
«"jns  gratia  mundanlur.  Pedes  namque,  quibus  iiice- 
dentes  terram  langimus,  ideoque  cos  a  contagio  pul- 


vita  peccanli  non  ad  roortero.  Et,  sicui  aposlolus 
Jacobus  adiuouel,  Confiteamur  aUerutrum  peeeaia 
no$tray  et  oremu$  pro  inticem  ut  $alvemur  (/  Jooii.  v)^ 
Sicut  illc  qiii  pro  nobis  aiiimam  suam  posolf,  sic  el 
nos,  insiaiiie  temporis  arliculo,  pro  fraliibus  aoU 
mam  ponamus.  Sequitur : 

Scitis  quid  fecerim  vobis,  Nuoc  esl  ui  bealo  Pelrn 
reddatur  illa  promissio;  dilaius  eniin  fuerat,  qodU 
expavescenii  el  diceiili  :  Non  lavabis  mihi  pedes  in 
ctternum,  responsuiii  est  ei :  Quod  ego  fado^  tu  nescis 
modo,  $cie$  au:em  po$tca,  Ecce  esi  ipsum  posiea  jam 
lempus,  ul  dicatur  quod  paulo  ante  dilalum  est;. 
Memor  itaque  Dominus  se  promisisse  jamdudoni 
Bcienliam  facli  sul,  lam  iiiopinail ,  laro  admirabilis« 


\cris,   sicul  reliquuro  corpus,   iinmunes  custodire  v^  tam  exp.ivescendi ,  et  nisi  vehemenler  ipse  lerroi»- « 


neqiiimus,  ipsam  lerrenae  inliabhationis  iiecessitalem 
designaul.  Qutego  lotus  est,  non  indiget^  nisi  ut  pe- 
de$  lavetj  $ed  e$t  mundus  toiu$,  qiiia  qui  ahlutus  eai 
foiile  bnptismaiis  in  rcuiissioiiem  omuium  peccali>- 
riim,  noii  indiget  rtirsus,  imo  non  poiest  eodein  mo- 
(lo  ablui ;  sed  quotidiana  lantum  niundan»  ctinver- 
saiionis  coolagia,  neces.se  liabet  quotidianM  siii  lle- 
demploris  iodulgeniia  lerganlur.  Esi  eniin  loio 
actionum  soarom  corpore  niundus,  exceplis  dun* 
inxat  iis  qus  menti  necessilJte  cor»  lemporalis  ad- 
baiserunl  :  ob  quorum  quoiidianam  i>ordidalioiiem 
8iii'Ul  ei  roundaiionem  qiiotidie  dicimus  orantes  : 
Oimitte  nobi$  debiia  no$tra,  $icut  et  no$  dimittimus 
ddiioribus  ttosiri$  (Jla///i.vi).  Ycrum  hxcdc  a()OsloIi8 


set,  Dullo  modo  sinendi ,  ul  magister  ooo  laiiluiu 
ipsorum,  sed  ei  angelorum ,  et  Dominus  noo  laoium 
ipsorum,  sed  rerum  omnium,  lavarel  pedcf  discipo* 
lorum  el  servorum  suorum.  Uujus  ergo  laoii  facu 
quoniam  promiberal  scientiam,  dicens  Scies  postea^ 
quid  sil  quod  fecil,  docere  nunc  iiicipil.  Fos,  inqnii, 
vocaUs  me  Magister  et  Donune,  et  bene  dieitie^  sum  ei 
enim,  Bene  diciiis,  quia  verom  dicitis»  sum  quippe 
quod  dlcitis.  Homini  praeceptum  esl :  Non  te  lamdet 
os  tuum ,  sed  Uiudet  te  o$  proximi  tm  (Prot.  xxvii). 
Periculosuin  est  eniin  sibi  placere,  cui  caveoduM 
esi  superbire.  IUe  aiitem  qiii  super  omoia,  quaoUioi» 
cuiique  se  laudei,  oon  ae  extollii  excelaus.  Nec  po- 
lest  rccie  dxi  arrogans  Deui,  nobis  namqM  expftdil 


805  IN  S.  JOANNIS  EVANGKLIUM  EXPOSITIO.  806 

<*::iii  nosse,  non  ilii.  N  c  cuin  quisfiuam  cognoscil,  si  A  nus  propicr  lium:uios  quibus  in  (crra  vorsainur  aflc« 


u ;in  80  iH<Jicel  ipse  qui  novil.  Si  ergo  noii  se  l^u  • 
4lando,  quasi  srrogantinm  vilare  volueril,  nobis  sa- 
pientiam  deneg abit.  Et  magislrum  qtii«lem  qnud  sc 
c^se  (iicit,  nenio  repreiienderei,  etiam  qui  euin  nihil 
es»>e  aliud  quam  hominetn  credcrci,  quoniam  id  pro- 
flteretur,quod  et  ipsi  homines  in  quibuslibei  arlibiis, 
usque  adeo  sine  arrogamla  proliteniur,  ut  professo- 
res  vocentur.  Qood  vero  Domiiium  et  i|>8e  se  dicit 
discipulorum  suorum,  cain  sini  iili  eiiam  secui.dum 
sxculum  ingenui,  quis  ferat  in  hoinine?  Sed  Deus 
loquitur,  nulla  est  hic  elatio  taniae  ceMtiidinis,  nuU 
Inin  mendacium  verilaiis.  Nobis  Sdbjacere  illi  niile 
est  celsiiudini.  Nobis  servire  utile  est  Veritati.  Quod 
se  Dominum  dicit,  nun  illi  est  vitium,  sed  nobis  est 


ctus,  quaHluinlilicl  prorecerimusln  apprebvnsi  lue 
justitiae,  nos  siue  peccaio  non  esse,  quos  subindo 
ablUit  iuierpfliando  pro  nobis,  ciint  orainus  Patreni 
qui  in  coelis  est,  ut  debita  iiostra  dimiitat  nobis  , 
sieut  el  um  dimiUimus  debitoribus  nostris,  Qiioinodo 
ergo  ad  hunc  intellectum  poterit  periinere  hoc  quod 
ipse  postea  docuil,  ubi  sui  facti  eiposuit  raiionein, 
dicens  :  Si  ego  lavi  pedes  vtstrot  Dominui  et  Magi» 
ster,  debetis  et  vos  alter  alterius  lavare  pedes.  Exem-» 
plum  enim  dedi  vobisy  ut  quemadmodum  ego  feci  vobis^ 
ita  et  ws  faciatis  ?  Nunquid  dicere  possuiuus  quod 
etiam  frater  fralrem  a  dclicti  polerit  cogiiatione 
mundare?  Iino  vero  id  eliam  n'>s  esse  adinoniios  in 
ejus  dominici  operis  altitudine  noveriinus,  ut  coii- 


Iteneflcium.  Dicai  venim  qui  Vcrlias  est,  nc  non  di-  ^  fessi  invicem  delicia  nostra,  oremus  pro  nobis,  sicut 

€am  ogo  quod  u  ilc  c.st,  duiu  tacet  ilie  qnod  est. 

yeatissimus  Pauius  non  uti>]tie  uuigenitus  Dei  Filius, 

sed  unigeniti  Fiiii  Dvi  servu-i  et  aposiulus ,  noii  Ve- 

riias«  sed  particeps  Veritatis,  ait  libere  atque  con- 

stvnter  :  Et  si  votu^o  gloriari ,  non  ero  insipiens, 

veritatem  enim  dico  (II  Cor,  in).   Neqiie  enim  In 

seipsOy  sed  in  ipsa  Veriiaie,  qiia:  superior  est  ipso, 

et  buiniliter  et  veraciter  gloriarctur,  quoniam  et  ipse 

l<raecipit  utqoi  gloriatur  io  Doinino  giorietur  (/  Cor,  i). 

Jta  ne  non  timeret  insipientiau),  si  gloriari  vellet 

amator  snpientiae,  et  in  gloria  sua  timeret  insipien- 

tiam  ipsa  .sapientia?  Non  tiinuit  arrogantiam  ,  qui 

diiit:  /fi  Domino  landabiiur  anima  mea  (Psal,  xiiiii); 

et  in  laude  sua  timeret  arroganii.iin  potesias  Domini, 

iu  qiio  iaiidabitur  aiiima  servi?  Fos,  inqiiit.  vocatis 

me.  Magister  et  Domine ,  et  bene  dicitis,  sum  etenim. 

Ideo  bene  dicitis  qitia  suui.  Nam  si  non  essi^m  qtiod 

dicitis,  male  diceretis,  etiamsi  me  lauJaretis.  Si  ergo 

egOf  inquit,  tavi  pedes testros  Duminus  et  mar/iser, 

debetis  et  vos  alleralterius  lavare  pedes. 

Esemptum  enim  dedi  vobis  ,  ut  quemadmodttm  ego 
fecl  vobis^  ita  et  vos  faeiatis,  il<»c  est,  beale  Petre, 
quod  nesciebas,  quando  fieri  non  i>inebas.  Hoc  tibi 
postea  sciendum  proinisit,  qoando  ut  slneres  terruit 
roagister  tuus  et  Dominus  Deus  tuus  lavans  pedes 
tuos.  Est  enim  apud  plerosque  consuetudo  hiijus 
honiilitatiSfUsque  ad  factum  quod  cernatur  expre>sa. 
Unde  et  Apostolus  cum  bene  uieriiam  viduain  coiii- 


Christus  intcrpellat  pro  iiobis.  Audivimus  apostoluin 
Jacoburo  lioc  ipsom  evidentissime  t^rdecipieiileni  ac 
dicentem  :  Confilemini  invicem  deticta  vestra^  et  orate 
pro  vobis  {Jae.  v),  quia  ad  hoc  Dominus  nobis  dedit 
exemplum.  Si  eiiim  ille  qui  nullum  peccatuin  ncc 
habet,  iiec  habuil ,  nec  habebii,  orat  pro  pecoatis 
nostris,  quanto  roagis  nos  invlcem  pro  nos!ris  orare 
debemus!  et  si  dimiitii  nobis  ille,  cui  non  habemus 
quod  dtniiitaniiis  ,  quant »  niagis  diiniilere  debeiniis 
inviccm  nobis,  qui  bine  peciato  hic  vivere  non  va- 
lemus?  Quid  eniiii  videtur  lu  hae  akiludiiie  sacra- 
menti  Dominus  siguiticare  cu.ii  dicit  :  Exemplam 
enim  dedi  vobis^  ut  quemadmodum  ego  feci  vobis,  ita 
et  vos  faciatis?u\si  ijuod  apeHiiisiroe  dicil  AiiOSiilus: 
Donantes  vobismetipsis^  si  quis  adversus  aliquem  habet 
queretamy  sicut  ei  Dominus  donavit  vobis ,  ita  et  vos 
(Ephes.  iv).  Invicem  itaque  nobis  delicta  doneinuy, 
et  pro  no>tris  deliclis  inviccro  oreiuus,  atiiue  iia 
quodanimodo  invicem  peJes  noslros  laveroo<. 

Amen^  amen  dico  vobis^  non  est  sercus  major  domino 
suo,  ntque  apostotus  major  eo  qui  misit  iltum.  Iloo 
ideo  dixii,  quia  laverat  pedcs  servoruin  Dominus,  et 
ipse  qui  misit  eorum  quos  misii.  ^ATrooroXof  Gr.ixe, 
Laiine  dicitiir  missus,  nt  osienderetea  qu»  Excelsus 
fecit  liuuiiliter,  inulto  tuagis  humilibus  et  inlirmis 
humiliier  es^e  facienda.  Sed  iit  et  hoc  in  loco  spiri- 
tualis  intellectus  coromoneret,  quia  si  ipse  qui  pec* 
catum  non  fecit ,   nec  inventus  est  dolus  in  ore  ejus , 


mendaret :  Si  hospilio,  inquit,  recepit,  si  sanctomm  ^  interpetlat  pro  nobis  excessibus  (I  Petr.  u),  niiillo  iiia- 

pedes  lavit  (l  Tim.  v).  Et  apud  sanctos  ubicunque 

bxc  consoetudo  non  est,  quod  manu  non  faciunt, 

eorde  faciunl ,  si  in  illorum  numero  sunt  quibus 

dicitur  in  hymno  beatorum  triuro  virornm  :  Benedi- 

cito^  tancti  et  humites  eorde ,  Dominum  { Dan.  iii ). 

Molto  autero  roelius,  et  sine  controversia  verius,  ot 

eUam  roanibus  faci»t;  nec  dedigneiur  quod  fecit 

Christus,  facere  Christianus.  Cum  eniui  ad  pedes 

fratris  Inclinatur  corpus ,  etiain  in  corde  ipso  vel 

eicitatur,  vel  si  jam  inerat,  conflrmaiur  ipsius  hu- 

roilitatis  affectus.  Sed  excepto  isto  inortali  intellcctu, 

fta  nos  hujus  dom'nici  facti  altitudinem  commen- 

dasse  roeminimos ,  quod  lavando  pedes  jam  lotorum 

atgue  romdatorum  didciptilorum  signiflcaverii  Domi- 


gis  ipsi  debcinus  orare  pro  invicem.  Sed  i't  si  diuiii- 
til  nobis  ille  cui  nou  habeinus  quod  diiniitainus 
roulto  magis  oportet  nos  alterutrum  dimiitere  ii(»l»i« 
debitii  nostra  :  quod  ipsum  Apostolus  quoque  prxci  • 
pien:»,  ait  :  Ettote  auiem  invicem  benigni,  misericor'* 
des,  donantes  invicem,  sicut  et  Deus  in  Ckristo  donavl^ 
vobis  (Ephes,  iv). 

Si  heee,  inquil,  scitis,  beati  «rifii,  si  feceritis  ea. 
Saluiaris  hjcc  multuin  nostri  Salvaloris  et  se- 
dulo  est  cogiianda  senteniia  ,  quia  beati  erimus 
sciendo  coelesria  prarepta ,  si  tamen  ea  quae  novi- 
mus,  operando  sectemur.  Quienim  cogniia  ejus 
maiidata  servare  npgligit,  bcaius  esse  iiou  valei,  qiii 
hxc  vel  cogno^ccre  contemnit,  multo  longtus  s  b^j^ 


807  BEDiE  VENERABILIS  OP£aUM  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  8(13 

torum  sorie  secltiditur.  Cuin  ergo   bcc  Dominus  A  venit  in  meulem  ,  vei  tunc  primum  ei  sulNto  re?e- 


prxmisisset,  a<tjunxii : 

iVofi  de  omnibus  vobii  dico^  ego  $cio  ifuos  eiegerim  , 
ted  ut  impleatur  Scriptura :  Qm  manducat  meum  pa- 
ittm  letfabit  tuper  me  caUaneum  $uum.  Hoc  qnid  cst 
aliud,  nisi,  Conculcabit  me?  Noium  est  de  quo  lo- 
quaiur.  Judas  ille  traditor  ejus  attingiiur.  Ergo  ipsum 
iion  elegerat ;  unde  ab  eis  quos  elegit  isto  sermone 
discemit.  Quod  ergo  dico^  Inquit,  beati  eritis^  $i  feci» 
rHi$  ea,  non  de  omnibu$  vobi$  dico^  est  inter  vos  qui 
non  erit  beatus ,  neque  faciel  ea.  Ego  $cio  guot 
eiegerim,  Quos?  nisi  eos  qui  teali  erunt  faciendo 
qiiae  prxcepit,  ac  facienda  commonstravit ,  qui  efli- 
cere  beatos  potest.  Nnn  est  igilur  traditor  Judas 
elecius  ?  Quid  est  ergo  quod  alio  loco  dicit :  Nonne 


latum  est,  eumquc  repentina  lanii  mali  niivitate  tur- 
havit  ?  Nonne  binc  paulo  ante  lequebaiur  dicens  : 
Qui  mandueat  meum  panem ,  levavit  $uper  me  calea" 
neum  f  Nonne  etiam  superius  jam  diierat :  Et  vee 
mundi  ctiie^  $ed  non  omne$  f  Ubi  evangelista  sub^ 
junxit :  Sciebat  enim  guienam  e$$ei  qui  traderei  «tiiii  * 
quera  jam  et  ante  significaierat  dicens  :  Nonne  eg^ 
vo$  duodecim  elegi,  et  unut  ex  vobi$  diabolus  ett  f  Quid 
est  ergo  qiiod  nunc  tiirbaiiis  est  spiritu ,  cum  pro- 
teslatus  est«  et  di\il  :  Amen^  amen  dico  vobis^  ^ia 
unut  ex  vobi$  tradet  mef  An  quia  jam  cum  fueral 
expressurus,  ut  non  lateret  in  esteris ,  sed  discer- 
neretur  a  cxteris,  ideo  turbaius  est  spiritu?  el  quia 
ipse  iraditor  jam  fuerat,  ut  Judxos  quibua  DomiiiQs 


ego  vo$  duodecim  elegi^  et  unut  ex  vobit  diabelut  e$t  f  B  ab  co  traderetur  adduceret ,  lurbavit  eum  imminens 


An  ei  ipse  ad  aliquid  est  electus?  ad  quod  uiique 
erat  necessarius ,  non  aulem  ad  beaiitudinem ,  de 
qua  modo  ait :  Beaii  erilien  feeeiitie  ea.  Hoc  non  de 
omnibus  dicit.  Scit  enim  <;uos  ad  sucietatem  beatitu- 
dinis  bujus  elegerit.  Non  est  ex  eis  iste,  qui  panem 
illius  sic  edebai,  ut  super  eum  levaret  calcaneum. 
Illi  manducabant  panem  domiuicum,  ille  panem 
Domini  contra  Dominum*  IIU  vitam,  ille  panem.  Qiit 
enim  manducat  indigae^  ait  Apostolus » judidum  tibi 
nianducat  (I  Cor*  xi).     . 

Amodo^  inquil^  dieo  vobit  priutquim  fiat^  ut  creda- 
ti$^  cum  faetum  fuerit,  quia  ego  tum.  Id  etty  ego  tum 
de  quo  illa  Scriptura  praecessit,  ubi  dictuni  est :  Qui 


passio,  et  periculum  proximum,  et  traditoris  impcn- 
dens  manus,  ciijiis  fuerat  prxcc^nitus  aniinus  f  T&le 
quippe  hoc  est,  quoJ  Jesiis  turbatus  est  spiriiu,  quale 
atiam  illud  quod  ait  :  Nune  amma  mea  twrbaia  eti , 
et  quid  dicam  f  Pater^  talva  me  e\  hae  hora.  Sed  prth 
pterea  veni  in  horam  hane  {Joan.  xii).  Sicot  ergo  liic 
ejus  anima  turbata  est  bora  propinqoanie  passionis, 
ita  etiam  uunc  exituro  Juda ,  atque  veniuro,  et  pro- 
plnquante  tanto  scelere  iraditoris,  turbatus  est  spi- 
ritu.  Turbatur  ergo  potestatem  habens  poneodi  ani- 
n.am  suam ,  et  potestaiem  habens  iieram  somendi 
eam.  Turbaiur  tam  ingens  potesias ,  turbatur  pelrae 
firmiias ,  an  potius  in  eo  nostra  lurbatur  infirmitas  f 


manducat  meum  panem,  lcvabit  tuper  mt  catcaneum»  ^  lia  vcro  niliil  indignum  credant  servi  de  domino  ftno. 


Deinde  sequitur,  et  dicit : 

Amen,  amen  dico  vobit  quia  qui  aceipit  mm,  ti  quem 
ndsero,  me  accipit,  Qui  autem  me  acdpit^  accipit  eum 
^ttt  mt  mitit.  Si  enim  voliierimus  inielligere  hoc  ideo 
dictum  :  Qnt  me  aceipit^  acdpit  eum  qui  me  mist/, 
quod  imius  naturx  sint  Pater,  Filius,  coosequens 
vidtbiiur  ex  eorumdem  verborum  regula ,  qua  di- 
ctum  est :  Qmi  aceipitf  $i  quem  miterOf  me  aedfntf  ut 
uiiius  naturas  sit  Filius  et  apostolus.  Possit  qaidem 
et  hoc  non  inconvenienier  intelligi,  quoniam  gemiiMB 
est  gigas  ili«e  substantiae,  qus  exsultavit  ad  curren- 
dam  viam  (P$aL  xviii).  Verbum  enim  caro  factum  e$t 
(Joan.  i) ,  hoc  est ,  Deus  homo  factus  esi.  Proinde 
ita  dixi.^se  possil  videri :  Qui  aceipit  eum  quem  mi» 


sed  agnoscant  se  membra  in  capite  suo.  Qai  roor- 
tuus  est  pro  nobis,  prius  turbatus  e&t  idem  i|ise  pro 
nobis.  Qui  ergo  potesiate  mortuus  est,  potesiate 
turbalus  est.  Qhi  Iraiu/liipttrasil  eorpue  humiliiaii^ 
no$tr<8f  eonformatum  eorpori  glories  $uaf  (Philipp.  iii), 
transfiguravit  in  se  etiam  affectum  infirmitatis  nostrx, 
compatiens  nobis  affectu  animae  sua.  Proinde  qaan- 
do  turbator  magnos ,  fortis »  certus ,  invictas ,  non 
timeamus  quasi  deficiat ;  non  perii^  scd  nos  qiueriL 
NoSy  iuquam,  nos  omnino  sic  quxrii ;  bus  ipsos  in 
illiiis  perturbatione  videamus ,  ut  qiiando  torbamur, 
noii  desperatione  pereamus.  Nam  quando  torbamr, 
qui  non  turbaretur  nisi  volens,  consolatur  qui  tor- 
balur  et  noiens.  Turbetur  plane  animus  ChristianDS 


$ero^  mt  secunduni  hoininem  aecipit.  Qui  aiitem  me  t%  non  miseria  ,  sed  misericordia.  Timeat  ne  pereant 


sccundum  Deum  accipit^  aceipit  eum  qui  me  nu$U, 
Sed  cum  ista  dicebai|  itoii  ab  illo  naturas  unilas,  sed 
iu  eo  qui  niiUiiur  uiiiientis  couiniendabaiur  aucto- 
riias.  Sic  iiaque  unusquisque  eum  qui  est  niissus 
accipiat ,  ut  in  illo  eum  qui  misit  aitendat.  Si  ergo 
atiendas  Chrislum  in  Petro,  invenies  discipuli  prs- 
ceptorem.  Si  auiem  aitendas  Patrem  in  Filio,  inve- 
nies  unigeniii  Gentlorem.  Ac  eic  in  eo  qui  missus  est 
sine  ullo  aciipis  errore  niitieniem. 

Cttm  luec  dixiuei  Jetut^  turbatut  e$t  $piritu^  et  pro- 
teitatu$  e$t^  el  dieit :  Amen,  amen  dico  vobit^  quia  unn$ 
ex  vobit  tradel  mc.  Ilinccine  turbaiiis  est  Jesus  non 
carne .  sed  spiritu ,  quia  dicturus  fuerat  :  Unu$  ex 
vobi$  tradet  me  f  Nunqiiiduam  illi  hoc  tum  prinium 


homines  Christo.  Cuntristetur  cum  perit  aliquis  Chri- 
sto.  Lsietur«  cum  acquiruntur  homines  Christo. 
Concupiscat  acquiri  homines  Christo.  Timeat  ei  sibi» 
nepereatChrisio.Conlristetur  peregrinarl  sea  Chri- 
sto,  concupiscat  regnare  cum  Christo.  Laeietur  dum 
sperat  se  peregrinaturum  esse  cum  Christo.  lst«  sont 
certe  quataor  quas  periurbationes  vocant ,  limor  et 
tiistitia,  amor  et  laetitia.  Habent  eas  jusiis  de  eaasis 
animi  Chrtstiani.  Firmissimi  quidem  sunt  ChrisUani, 
si  qui  snniy  qui  nequaquam  morie  imminente  iiir- 
baniiir*  Sed  nunquid  Christo  firmiores?  Quis  hoe 
insanissimus  dixerit?  Quid  est  ergo  quod  ille  turba- 
lits  est,  nidi  quia  indrmos  in  suo  corpore,  hoc  est  in 
sua  Ecclesia,  sun  infiimiiaiis  volttnlaria  similiiU" 


m 


m  S.  JOANNIS  RVANGIilLlUM  EXPOSiTIO. 


810 


dine  cofiBolalas  cst  ?  nt  si  qui  saornm  adbuc  morle  A  cundum  aliud  ex  nobii^  sceundum  aliud  noii  tx  nobi$. 


imminente  turbantnr,  ipsum  intueanliir,  ne  hoc  ipso 
se  putftnles  repnibos ,  pejore  deftpenitionis  morte 
sorbeantar.  Qoantum  itaqne  bonum  do  parlicipt- 
lione  divinitatis  ejus  exspectare  et  sperare  debemnt» 
cujus  nos  et  pertorbatio  tranquillat,  et  infirmitas 
flrmat?  Sive  ergo  isto  loco  ipsum  Judam  pereuniem 
miserando  turbatus  est,  sive  sua  morie  propinquante 
turbaius  est.  Non  est  tamen  ullo  modo  dubitandum  , 
DOn  eum  animr  inflrmitate,  sed  pote.otaie  lurbatum  , 
ne  nobis  desperatio  salutis  oriatur » quando  non  po- 
testate,  sed  infirmiute  ttirbamur.  Carnis  quipve  ille 
gerebat  infirmiiatem  ,  quae  infirmiias  resurrectione 
cousumpta  est.  Sed  quia  non  solum  homo  ,  verum- 
etiam  l)eus  erat,  ineffabili  distantia  uuiversum  genus 


Secundam  communionem  sacramentorum  #«  ito6fs,8e- 
cundum  suorum  proprietaiem  criminum  tion  ex  nobi^ 

Aipieiehanl  ergo  ad  invicem  diicipuli^  hestitaniee  de 
qno  diceret.  Sic  qoippe  in  eis  erat  erga  magistnim 
suum  pia  charitas,  ut  tamen  eos  bumana  alterum  de 
altero  stimularet  iiilirmitas.  Noia  quidem  sibi  erat 
cujnsf|ae  conscicntia ;  ▼erumiamen  quia  proximl  eral 
igiiota  ,  ita  sibi  singuiis  quisque  erat  certus ,  ut  in- 
certi  esscnt  et  cafteris  singuli,  ei  singulis  caeteri* 

Erat  ergo  recumben$  unm  ex  di$cipuli$  eju$  m  ilns 
Je$tt ,  quem  diligebat  Jesu$,  Quod  dixerat  in  $inu , 
pauto  post  ait ,  ubi  dicii  $uper  pectu$  Je$u.  .Ipse  est 
Joannes,  cr.jus  esi  boc  Evangeliuni,  sicut  posiea  ma* 
nirestat.  Erai  euim  liaec  eorutn  coDSueludo  qui  sa- 


humanum  animi  fortitiidine  superabat.  Non  ergo  ali-  "  cras  nobis  liiteras  ministrarunl,  ul  quando  ab  aliquo 


quo  est  cogente  turbatus,  sed  turbavit  semeiipsum  : 
quod  de  illo  eviilenter  expressum  esi,  quando  Laza- 
rum  suscitavit.  Nam  ihi  scriptum  est  quod  turbavit 
semetipsum  ,  ul  hoc  intelligatur  et  ubi  non  legitiir 
scriptum,  et  tamen  eum  legitur  fuisse  turbaium.  Af- 
fectum  quippe  humanum,  quando  oportuisse  judica- 
▼it,  in  semetipso  potestate  commovit ,  qui  hominem 
lotum  potestate  suscepit.  Eliam  boc  nobis  Dominiis 
significare  sua  turbatione  dignatus  est,  quod  sciliret 
falsi  fratres,  ei  dominici  agri  illa  zizania  ita  necesse 
esi,  usque  ad  messis  lempus,  inter  frumenta  tolerari 
(Matth,  xiii),  ut  quando  ex  his  aliqua  feparari  etiam 
ante  messem  urgens  causa  compellit,  fieri  sine  Ec- 


eorum  divina  narrabiitur  hisloria,  cum  ad  seipsum 
▼eniret ,  tanquam  de  alio  loqueretur,  et  sic  insere- 
rel  ordini  narrationis  sux,  tanquam  rerum  gestarum 
sciiptor,  non  tanquam  sui  ipsius  prTdicaUir.  Qtio- 
circa  quod  eiiam  hic  beatus  evangelista  non  ait : 
Eram  recunibens  in  sinu  Jesu,  sed  ait :  Erat  reeum» 
ben$  unu$  ex  di$cfpuli$,  nosirorum  auciorum  consiie- 
tuJinem  agiioscamus  poiiiis  quam  miremur.  Quid 
enini  deperil  vcritati,  quando  et  res  ip.<^a  dicitiir,  et 
modo  quodnm  dicendi  j:!Ctnnlia  devi;aiur?  Iloc 
quippe  narrabat ,  qiiod  .id  ejus  laudein  maximam 
pertinebat.  Qiiid  est  autem  quem  diligebat  Je$u$f 
quasi  alios  non  diligeret,  <le  qiiibus  idem  ipse  Joan* 


clesis  perturbaiione  non  posset.  Hanc  perturbatio-  p  nes  superius  ait :  7ii  finem  dilexit  co$  {Joan.  xiii),  et 


nem  saiictorum  suorum  per  schismaticos  et  luereti- 
cos  futuram  quodnmmodo  prai^nuntians  Dominus , 
prKfiguravit  in  seipso ,  cuin,  exituroJuda  liomine 
nialo,  et  commisiionem  frumeini  in  qua  diu  fuerat 
toleratus,  separatus  *  separatione  apertissima  ,  reli- 
cturo,  turbatas  est  non  carne ,  sed  spirilu.  Spiri- 
tuales  enim  ejus  in  hujusmodi  scandalis  non  perver- 
iitate,  sed  cliariute  turbantur,  ne  forte  in  separatione 
aliqaorum  zizauiorum  simul  aliquod  eradicetur  et 
irilicum.  Turbatu$  e$t  itaque  Jesus  $piritu  ,  et  pro*» 
te$tatu$  e$t,  et  dUit :  Amen  amen  dico  vobi^,  quia  toms 
em  vobi$  tradet  me.  Unus  ex  vobis,  ntimero,  non  nie- 
rlto ;  specie ,  non  virtute ;  comuilsiione  corporali , 
Bon  Tinculo  spirituali ;  earnis  admiralione,  non  cor- 


ipse  Dominus  :  Majorem  hac  charitatem  nemo  habet , 
quam  ut  animam  $uam  ponat  qui$  pro  amicii  (Joan. 
xv).  Ki  quis  enumeret  omiiia  divinaruni  t^sijmouia 
paginarum  ,  quibus  Domiuus  Jesus  non  illiiis ,  nec 
eorum  qui  tuitc  eraiit  taniuin,  sed  eiiam  post  fuluro- 
rum  membrorum  suorum,  et  loiius  Ecclesiae  suaedile- 
cior  ostendilur?  Sed  profecto  latet  hic  aliquid,  etper- 
tinctad  sinuin  in  qiio  rccumbebatqui  ista  dicebat.  Pcr 
sinum  quippe  qiiid  significaiur  aliud  quam  secretum. 
Innuit  ergo  Simon  Petrue^  et  dicit  ei,  Notanda  est 
locutio ,  dici  aliquid  non  sonaodo,  sed  tanlummodo 
innuendo.  Innuit,  iiiquit ,  et  dicit.  Utique  innaendo 
dicit.  Si  enim  cogitindo  aliqiiid  dicitur,  sicut  Scri- 
ptiira  luquitiir  :  Uixeruut  apud  $emelip$o$  {Jotm,  ?ii). 


dls  totius  unitale.  Proinde  non  qui  ex  vobis  est,  sed  D  quanto  magis  iiinuendo,  ubi  j.im  foras  qualibuscunqm 


qoi  ez  vobis  exitorus  est.  Nam  qiiomodo  eiit  verum 
<|uod  protestalus  est  Dominus ,  et  dizit :  Vnu$  ex 
vobi$ ,  si  veniro  est  quod  aii  Idem  ipse  in  episiola 
saa,  cujos  cst  hoc  Evangelium  :  Ex  nobi$  exierunt , 
$ed  non  erant  ex  nobi$ ;  nam  $i  fui$$ent  ex  nobi$,  man- 
$i$$ent  ntique  nobiienm  (/  Joan.  ii).  Non  erat  igilur 
ei  illis  Judas  ;  mansisset  enim  cum  illls,  si  esset  ex 
iilis.  Qiiid  est  ergo  :  Unui  ex  vobi$  tradet  me  ?  iiisi : 
Unus  ex  Tobis  exilurus  est ,  qui  iradet  mc?  quia  ct 
ille  qui  ait :  Si  fuiaent  ex  nobi$  ,  mantitient  utique 
nobi$eum  :  Jam  dixerat,  ex  nobi$  exierunt^  ac  per  hoc 
airumque  vcrum  est ,  ex  wo6i«,  cl  won  ex  nobis,  Se- 


signis  promitur  quod  ruerat  corde  conceptum  ?  Quid 
crgo  dixit  innuendo  ?  quid  ?  nisi  quod  sequitur  : 

Quid  eit  de  quo  dicit  ?  Ilxc  verba  Petrus  iunuiC, 
qoia  non  sono  vocis,  sed  motu  corporis  dikit. 

Ilaque  cum  recubninet  ille  iuper  peetui  Je$u  :  Hic 
csi  utique  pecioris  sinus,  sapieniia:  secretiun. 

Dicit  ei,  Domine^  q^is  e$t  ?  Re$pondit  Je$u$.  lUe  e:  I 
cui  intiiictum  panem  porrexero;  et  cum  intinxit$$t  pa- 
nem^  dedit  Judm  Simoni$  hcariotoi,  Et  pou  panem 
tunc  iittroivit  in  illum  Salttna$,  Expressus  est  tradi- 
tor,  nud.it«  suni  latebrae  tenebrarum.  Bonum  tt^t 
quod  accep-t,  scd  nialo  suo  accepit,  quia  itia!e  bo- 


*  Ne  vapiilet  syiitaxis,  cxpuiigcnduin  vidctur  separatus^  legendumqiie  :  toler.,.  $eparalione  apcrtis$ima 
rellcluro.  Edit. 


Patuol.  XCII. 


26- 


Ktl  BEDiE  VENERADILIS  OPP.  PAUS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  BM 

niim  roalus  accepil.  Mulium  quippe  inicrcsi,   m»n  A  »ed  prajdixil.  Judxmalum,  nobisbonum.  QumI  ciiiot 


t}UAd  accipiatur,  sed  quis  accipiat;  iicc  quale  ^il 
qiiod  datur,  sed  qualis  ipse  cui  datur.  Nam  el  bnna 
obsunt,  etmala  prosunl,  sicut  fucrint  qiiibus  danlur. 
Ptccalum,  iiiquit  Apostolus,  ul  appareat  peecalum^ 
per  bouum  mihi  operatum  e$t  morlem  (7  Cor.  ii). 
Ecce  per  bonnm  ractum  est  malum,  diim  mafe  accl- 
pitur  bonum.  Quid  ergo  miraris,  si  datus  Judx  panis 
Cbridti,  per  quem  manciparetur  diabolo,  cum  yideas 
e  contrario  dalum  Paulo  angelum  diaboli,  per  qiieni 
pcrliceretar  in  Cbrislo?  Ila  et  malo  bonum  obriiit , 
et  bono  matum  proruit.  Recordamini  uiide  sit  scri- 
plum  :  Qutcunque  manducttverit  panem,  aut  biberit 
calicem  Domini  indigne,  reui  (rit  corporis  et  sanguinis 
Domini.  Et  de  bis  erat  sermo  ,  rtitn  boc  Apostolus 


6 


Judae  p<Ju<t,  et  quid  nobis  roelius,  quam  tradiius 
Cbristiis,  ab  illoadversusillum,  pro  nobis  praeier  illumY 
Quod  facii,  fac  citius.  0  verbum  libentius  parall  qoam 
irati,  non  lam  in  pcrniciem  perOdi  saevieitdo,  qoamad 
saluteiii  lldelium  feslinando,  qiiia  tradilot  cit  prnptcr 
delicta  uoslra,  et  dilexit  Ecclesiam,  et  seipsum  iradi- 
(iit  pro  ea  (Rom.  iv).  Undc  et  de  hoc  dicil  Apostoluft : 
Qui  me  dilexit^  et  tradidit  eeipium  pro  me  (Eph.  v).  Nisi 
ergo  se  iraderet  Cbihtus,  neino  traderct  Glirifioro. 
Quid  babot  Judas,  nlsi  peccatum  ?  Neque  enim  in 
iradendo  Cbrislo  salutem  nostram  engiuvit ,  pro- 
pter  quam  est  traditus  Cbriatus,  sed  cogiiavil  paco- 
uiui  lucrum,  el  inreiiii  animae  detiiineniuin.Quod 
fjcis ,  fac  citius,  non  quia  tu  potcs,  sed  quia  hoc 


dicerel,  quia  Domiiii  corpus  velul  qncmlibet  aliiim      vult,  qui  lolum  poicst 


&  cibum  iiidiscrete  negligentcrnuc  suinebant.  liic 
^  ergo  si  corripilur  qui  non  dijudicat,  Iioc  est,  non 
disceniit  a  cxteris  eibis  dominicum  corpus,  quomodo 
damnalur  qoi  ad  ejus  niensam  fingcns  ainicuin  ac- 
1  cedit  inimicus?  Si  rcprebensione  tangilur  negligcn- 
\  tia  convivaiilis,  qua  poena  percutilur  Tcndilor  invi- 
tantis?  Quid  erat  autem  panis  vendilori  datus  ,  ni^i 
demonstraiio  cui  gratiac  futsset  ingratus  ?  Intravit 
ergo  post  bunc  pancm  Satanas  in  Domini  tradiio- 
rem ,  ut  sibi  jam  traditum  pleuius  possideret  in 
qiicm  prius  infraverai,  ut  deciperet.  Neque  enim  non 
iu  illo  erat  quando  ad  Judacos  perrexil,  et  de  prciio 
tradendi   Domioi  pactus  est,  cum  lioc  apertissime 


Iloc  autem  nemo  icivit  diicumbentium  ai  tjuid 
dixerit  ei.  Quidam  euim  putabant  quia  toculoi  habeba^ 
Judai,  quia  dicit  ei  JtiUi :  Eme  ea  qum  opui  iUHt 
nobii  ad  diem  faium,  aut  ut  egenii  alqmd  duret. 
llabebat  ergo  Dominus  loculos,  el  a  fidelibus  oblata 
conservans  et  suorum  necessitatibiis,  et  aliis  in- 
digeiitibtts  iribucbat.  Tunc  primum  ecclesiaslita 
pccunix  Torma  est  instiiuta,  ubi  inielligeremus 
quod  prfficipit  non  cogiundum  esse  de  crasti^io 
(Ma:th.  vi),  non  ad  hoc  ruisse  prxceptum,  ut  iiihil 
pecuniae  servaretur  a  sanciis,  sed  ne  Deo  proiiier 
ista  serviatur,  et  proptcr  inopi»  tiinorem  jusiiiia 
descraiur.  Nam  et  Apostolus  in  postcrum   piovi- 


Liicas  evangelista  testettir  et  dicat :  Intravit  Satanai  q  dens  ail  :  Si  quii   fidelis  habet   viduai^  iuffieien^er 


in  Judam^  qui  coguominatur  hcariotei^  ^num  de  duo' 
■iecim,  et  abHt,  et  locutui  est  cum  principibui  iacerdo- 
tum  (Luc.  ixv).  Ecce  ubi  ostendilur  quod  jaiu  inlra- 
\erat  Satanas  in  Judam.  Prius  crgo  intravcrat  im- 
miltendoin  cor  ejus  cogitalionem  qua  traderet  Cbri* 
sium.  Talis  enimjam  venerai  ad  ccenanduin.  Nuiicau- 
rempostpanero  intravit  ia  eiim,  non  adhocuta'ie- 
Rum  tentaret ,  ecd  ut  proprium  possideret.  Non  au- 
tem,  ot  puiant  quidam  negligeuler  lcgcntes,  tiinc 
Judas  Cbiisti  corpus  accepit.  Intelligendum  est 
enim  quod  jam  omnibus  eis  distribuerat  Doiuinus 
sacramenluni  corporis  et  sanguiiiis  sui,  ubi  et  ipse 
iudai  erai,  sicut  sanctus  Lucas  evideniissime  narrai. 
Ae  deinde  ad  hoc  ventum  est,  ubi  secundum  narra* 


tribuat   ««,  ut  non  gravetur  Eccteiia,  quo   rer.a  w- 
duii  iuflicere  pouil  (Tim.  t). 

Ciim  ergo  accepissct  buecetlum ,  exiit  continuo,  Erai 
autem  nox  (Et  ipse  qui  exlil,  erat  nox.  Cum  ergo 
exisset  nox)  ait  Jesus  :  Nunc  clarificatus  est  Filiut 
Aominis.  Dies  ergo  diei  eruciat  verbiim  (PsaL  xviii), 
id  cst,  Ciiristus  discipulii  fidelibus  ot  audirent  eum, 
ct  ainarent  sequendo,  et  nox  nocti  annnnliaTii 
acicntiain  (i6id.),  id  esl  Judas  Judaeis  infidelibus, 
ut  veiiireiii  ad  euin,  et  apprebenderent  peraequeiido. 
Quid  ergo  ait  Dominus,  posteaquam  Judas  exiit, 
ut  ciiius  faceret  quod  erat  Tacturus,  hoc  est  Domi- 
num  traditurus?  Quid  ait  dies,  cum  exissei  nox? 
Quid  ait  UeJemptor,  cum  exisset  Tondilor?  Xuae^ 


tionem  Joannis  apenissime  Dtimii.us  per  buccellam  o  inquit,  claiificatus  ett  Filius  hominis.  Quare  nunct 


ittiitictam  atque  porreciam  fuum  cxj)rimit  iradito- 
rem ,  roriasse  per  panis  tinciionem  illius  siguificans 
liciiooem.  Non  enim  omnia  qune  tingtintur  abluuii- 
tur,    sed  til  inficianlur,    iiouiiulla  tingunlur.  Si  au- 
tero  bonom  aliquid   liic   ^ignificat  linctio,   eidcin 
hono  Sngratum  non  immerito  est  secuia  damiiatio. 
Adbue  tamen  Judae  possessio  non  a  Dumino,  sed  a 
diabolo,  cumhomint  ingrato  tnlrassei  panls  in  ven- 
trem,  hostis  in  mentem;  adbiic,  in(|uaui ,  lami  mali 
j»m  corde  eoneepti  pletius  re>tabat  effectus ,  cujus 
j.-im  praecesserat  damnandiis  aflcctiis.   Itaqne  Domi- 
iius  ,  cum  panis  vItus  panem  mortuo  Iradidissel,  et 
panem  tradendo  panis  iradilorem  osicndisset : 
Quod  facii,hi(\\ni,  fac  citius.  Non  pniecepii  facinus, 


Nunquid  quia  exiit  qui  tradat ,  qtiia  immineiii  qul 
leneant  et  occidant?  Itaue  nunc  clarificatus  est, 
quia  prope  esi  ui  amplius  bumilieiur,  quit  jam 
impendet  ut  alligetur,  ut  judicetur,  ut  conJemne- 
tur,  ut  irrideatur,  ut  crucifigatur,  ut  interimatur? 
II  i  ccine  est  gloriUcaiio,  an  potius  bumilialio?  Nonne 
quando  miiacula  faciebat,  ait  lamen  de  illo  iste  ipse 
Jojiines  :  Spiritue  non  erat  datus,  quia  Jesus  iioit- 
dum  erat  clarificatus  (Joan.  tu)  ?  Tuue  ergo  nondoro 
erat  glorificaius,  cum  inorliios  suscitaret ;  et  niinc 
esi  glorificalua,  cum  morti  propinquarei?  Noii4uiii 
erat  clurilicatus,  facicns  divina,  et  glcirificatos  est 
passurus  bumana  ?  Mirtim  si  boc  Deus  ille  nia- 
gislcr  significabat,  et  dxobai  bis  verbis.  Altius  cst 


SlS  IN  S.  JOANNfS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  814 

pencrolftndum  AUissimi  diclum,  qui  se  aliquanlum  A  Nnnc  darificatui  est  Filius  hdminii^  ut  quod  aii  huhc^ 


maniiifUl  ui  inveniainus,  et  iterum  occullat  ul  inqui. 
nmos,  elde  inventis  ad  iiiYenienda  tanqtiam  passibus 
innitamur.  Yideo  hic  aliqiiid  qnod  praefiguret  magnnm 
aliqoid.  Ciiit  Jodas,  et  clarificatus  est  Jesus.  Exiit 
filius  perdiiionis,  et  clarificatus  est  Filius  hominis. 
Jlle  qulppe  exierat,  propter  quem  dictiim  eis  erat:  E< 
9fn mundieitiSfSed  non  omnes  {Hic,  supra),  Exeuiite 
ilaqoe  immundo,  omnes  mundi  remanserunt,  et  cum 
800  mondaiore  remanserunt.  Tale  aliquid  erit,  cum 
Tictus  a  Christo  transierit  liic  mundos,  et  nenio  In 
popolo  Ghristi  remaiiebit  iinmundus ,  cuin,  zizaniis 
a  tritico  separalis,  jiisti  rulgebuai  sicut  sol  in  regno 
Patris  sui  {Matth,  xiii).  Iloc  futurum  proexidens  Do* 
minus,  et  nunc  sigoilicaluin  esse  conleslans,  disce** 


Don  ad  immineniem  passionera ,  sed  ad  Ylcinatn  re- 
surreciiouem  pertinere  credalor ,  Unquam  fuerit 
factum,  quod  erat  lam  proxime  jain  futoruin^ 

Ft7ro/t,  adhue  modkum  tfobiseum  sum.  Ne  pularent 
ergo  qitod  sic  eum  clarificaturus  esset  Deus  ot  nou 
eis  conjungeretur  ulterius  ea  conversati  >iie  qiia  iii 
terra  esi,  Adhue^  inquii,  modicumvobiscum  sum;  lan* 
quam  diceret :  Coniinuo  quideni  resurrectione  clari« 
ficabor ,  non  tamen  coniinuo  ascensurns  sum  In 
coelum  ,  sed  adhuc  modicum  vobiscum  sum.  Sicut 
enim  scripium  est  in  Aciibus  apostolorum  :  Fuit  cum 
eis  post  resurrectionem  quadraginla  dies  intrans  el 
exiens,  munducans  et  bihens  {Act.  i),  noii  quidem  ha- 
bens  csuriendi  ac  siiiendi  egeslateini  seJ  osqoe  ad 


dente  Juda,  tanqunin   zizanii^  separaiis,  reinancn-  B  ista  carnis  insinuans  veritatem  ,  quia  cibaedi  et  po« 

tandi  jam  non  bahebat  necessitalem ,  sed  potesta- 
tein.  Ilocei  go,quadrai;inU  dies,  significaYit  dicendo : 
Adhue  modicum  vobiseum  sum;  an  aliquiJ  aliud? 
Polesl  enim  el  sic  inlelligi :  Adhuc  modicum  vobiscum 
sum^  adbuc  sicut  yos  in  bac  infirmitaie  caritis  etiam 
ipsc  suu,  doiiec  scllicel  morerclur,  ac  resurgereC, 
quia  posteai|U3m  resurrexii,  cum  illis  quidem  fuii 
difbus,  ut  diclnai  est ,  quadraginU,  cxhibilione 
corporalis  pr.-esenliae,  sed  nun  cum  illis  fuii  consor* 
lio  infiniiilaiis  huiuanan.  Est  el  alia  divina  pr^sei.tia 
sensibus  ignoia  morlalibus,  de  qua  item  dicit  :  Ecct 
ego  vobiscum  sum  usque  ad  consummaiionem  sarufi 
{Matth.  xxviii).  Hoc  c  ;rie  non  est  Adhuc  moduum 
vobiscum  sum,  Non  (nim  modicum  est  usque  ad  con* 
summationcm  saxuli,  Aul  si  ct  lioc  modicuin  e8l(vo« 
lal  enim  xlas,  et  in  oculis  Dei  mille  anni  sicul  dies 
unus,  aui  sicut  vigilia  in  noclc  [Psal.  l\xxix]},  nou 
tamen  hoc  significare  voiuisse  crcdendus  est  uunc, 
quandoqiiidein  seculus  adjunxit : 

Qua:retis  me,  et ,  sicut  dixi  Judaeis ,  qno  ego  vado  ^ 
vos  non  potestis  venire.  Ulique  post  hoc  modicum  quo 
▼obiscum  sum,  quceretis  me,  et  quo  ego  vado^  vos  non 
poteslis  venire,  Nunquid  post  consummationem  ss- 
culi,  quo  ipse  Tadil,  vesire  non  poterunt,  et  ubi  est, 
quod  aliquanto  poit  in  hoc  ipso  sernione  dictiirus 
est :  Pater,  volo  ut  ubi  ego  suiii,  et  ipsi  sintmecum 
{Joan.  xvii)?N"n  ergo  de  ilta  sua  cum  suis  praesen- 
tia ,  qua  cum  illis  est  usqiie  ad  consummntiouem 


tibus  Unquam  triiico  apostilis  sanctis  :  Nunc^  in- 
quit,  clarificatus  est  Filius  hominis,  lanquam  direrct : 
Ecce  in  mca  illa  clarificalione  quid  erit  ubi  ma- 
lorom  nuttus  erit,  ubi  bonorum  nulius  peril.  Sic 
aoiem  non  eu  dictum  :  Nunc  signiricaa  cst  ctari- 
ficatio  Filii  hominis,  sed  diclum  est  :  Nunc  ctari'- 
ficatus  esi  Filius  hominis;  quemadinoJum  iion  e»t 
dictum  ;  Peira  significabal  Clirisluin,  sed  Petraerat 
Chrisius  {1  Cor.  xix).  Nec  diciuin  est :  Bonuin  se- 
meii  signincat  (iliis  regni ,  aul  zizania  significant 
filios  maligni,  sed  dcium  esl  :  Bunum  semen,  hi 
sunt  filii  reijni,  %i%(inia  autem  filii  maVgni  (Malth,  xiii). 
Sicut  ergo  solct  Iqni  Scriplur.i,  rcs  significan- 
tes  tanquain  illas  qux  signincanlur  appellans,  ita 
locuttis  est  Doniinus  diceiis  :  Nunc  ctarificatus  est 
Ft/iits/iominis,  posieaquam  separato  inde  ncquissiino, 
ei  sei:um  icmaneniibus  sanclis,  signilicala  csi  cla- 
r.ficatio  ejiis,  qnnndo,  sc;inra!is  iniquis,  nianebit 
in  xieriiitaie  cum  sanctis.  Cuiu  ai:tcin  divisset  : 
Nunc  ctaripcalus  est  Filins  /tom. nt<,  ajunxil  : 

Et  Deus  ctarificatus  est  in  eo,  Ipsa  enim  clarifica- 
tio  Filii  hominis  esl ,  ot  Deus  clarificetur  in  eo.  Si 
enim  non  ipse  in  seipso,  sed  Dcus  ctarificatur  in  illo, 
tunc  Deus  illom  in  se  clarificat.  Denique  tan<|uam 
isia  expjiieos  adjungit  et  dicit : 

Si  Deus  elarificatus  in  eo ,  et  Deus  clarificabit  eum 
in  semetipso,  Hoc  est ,  si  Deus  clarificatus  esi  in  eo , 
quia  non  veuit  facere  volunlatem  suam,  sed  vutunia- 


tem  ejiis  qoi  misit  illum;  et  Deus  clarificavii  euiii  in  d  saeculi,  nuuc  locutus  est  iibi  ait :  Adhuc  modicum  vo* 


semeiipso  ,  ut  naiura  humana,  iii  qoa  est  Filius  ho- 
mints,  quae  a  Yerbo  aeterno  suscepU  esi,  etiam  im- 
moruli  aelernitate  doneiur ;  ei  coniinuo  ,  iiiquit , 
darificabit  eum,  resurrectionem  scilicei  suam,  non 
sicot  nostram  in  fine  ssecoli,  sed  continuo  futu- 
ram  hac  atlestatione  prxdicens.  Ipsa  est  enim  clari- 
ficaiio  de  qua  evangelista  jam  dixerat ,  quod  j^aulo 
ante  commemoravi,  quia  propterea  nondum  erat  spi- 
ritos  datos,  illo  uiique  novu  modo  in  eis  qiiibus  fue- 
rat  eo  modo  post  resurrectionem  credentibus  dan* 
dos  ,  quia  Jesus  nondom  erat  cl.irificatus  ,  id  esi , 
nondum  fuerat  morulius  iminortalit  ite  veaita  ,  et 
in  aeternam  virtutem  tenip  iralis  iufirmi;as  comuiu- 
uu.  Potest  et  de  ista  clarifieatione  diclum  Yideri : 


biscum  sum;  sed  vel  de  infirmitate  mnriali,  qua  cum 
illis  erat  usque  ad  passionem  su  im ;  aut  de  prxsen- 
tia  corporali ,  qua  com  itlis  futurus  erat  usque  ad 
asceiisionem  stiam.  Uuodlibet  horum  quis  eligat,cum 
fide  non  liti^sl.  Ne  cui  aulem  videaiur  abhorrere 
iste  sensus  a  vero,  quod  diiSimus  Doiuinum  mortalls 
carnis  communionem ,  in  qua  cum  dlscipulis  iisqtie 
ad  passionem  fuit ,  significare  potoisse  dicemlo  : 
Adhuc  modicum  vobiseum  sum ,  apud  alium  qiioqoe 
ev.ifigeiistam  post  resurrectionem  ejiis  verba  aiten- 
dat,  nbi  ait :  Hofc  locutus  sum  hobis,  cum  adhue  usrm 
vobiscum  {Lue,  xxiv),  quasi  [An  teg,  etsi !]  tunc  erat 
cum  ipsis  simul  assistentibos ,  videntibu^,  Ung^^Qt'- 
bus,  roilo  iueniibus.  Quid  cst  crgo  (ii;ft  udhite  essem 


815  nEDJE  VENtRAUILIS  OPP.  PARS  II.  SKCT,  I.  —  EXEGKTICA  CENI INA.  8IC 

tobiieum,  n*si :    Ciim  adliHC  essein  in  carne  morlali,  A  leslamf^nii  iiovi,  caiit.aores  caniici  novi.  llaK*d  lecUo» 


in  quaesUs  e(  vos?  Tiiiic  enim  in  eadem  carne  quidein 
resuscilala,  erat,  sed  cum  illis  in  cadem  morlaliiate 
jam  non  erai.  Qu»prop(er  sieul  ibi  jam  in  mortalitatt 
carnis  veraciter  ait :  Cum  adkue  esnm  vobiteum  »  ubi 
nihii  aliiid  intelligere  possumus  qiiam  :  Ciim  adhuo 
essein  in  carnis  roortalitate  vobiscum :  ita  et  hic  non 
absurde  dixisse  intelligilur  :  Adkue  modlcumvobUcum 
tnm^  lanqnam  diceret :  Adhuc  modicum  ,  sicul  vos 
estis,  mortalis  sum.  Ergo  seqiienlia  videamus  :  Qua^ 
reti$  me;  et,  sicut  dixi  Judxis,  quo  ego  vado ,  voi  non 
potettit  venire,  Elvobit  dieo  modOt  l>oc  eU,  modo  non 
potesiis.  Jiidsis  antem  cum  hoc  diceret  non  addidit 
modo.  Isli  itaquc  non  potcrant  venire  tunc  quo  ille 
i1ta(,  sed  poterant  postea.  Nam  hoc  apostolo  Petro 


fratres  charissimi »  antiqiios  ctiaro  ju>tos  tunc  pa- 
triarchas  et  propbetas,  sicut  postea  beaios  aposlo'os» 
innovavit,  ipsa  et  nunc  innovat  genles,  et  ex  universo 
generc  liumnno,  qiiod  diffundi(ur  in  (otoorbe  tcrra- 
ruro,  facit  et  colligit  populum  iiovum ,  corpus  nova 
nnptsR,  Filii  Dei  unigeuiii  sponsae,  de  qua  dicitur  in 
Gantico  caniicorum  :  Qua  eti  itta  qum  atcendit  deal- 
bola  {Cant,  iii»  viii)?  Uiique  dealbata ,  quia  innoYata. 
Unde,  nisi  mandaio  novo,  propter  quod  pro  invicem 
in  ea  soilicita  sunt  membra  7  Audiunt  enim  aique 
custodiuiit*  Mandatum  novum  do  vobit,  ut  vot  invicem 
diligatit ,  non  sicut  se  diligunt  qui  corrumpunt,  nec 
sicul  se  diligunt  quia  hoinines,  sed  se  diligunt,  quoniam 
dii  sun(,  et  filii  Altissimi  omnes  ,  ul  sint  Filio  ejus 


apertisisimc  paulo  po^t  nit.  Ciim  enim  dixissel  ille :  Do-  ^  unico  Tratres ,  ea  dilectione  invicem  diligentes  ,  qua 


mitfe,  qun  radit?  respondit  ei  :  Qno  ego  vado^  non  po* 
iet  me  modo  tequi^  tequerit  autem  pottea.Sed  hoc  quid 
-sit  non  negligenter  est  prxlereundum.  Quo  eniin 
sequi  tune  non  poicrmt  discipuii  Dominum,  sed 
postea  poteranl?  Si  d'ierimus  ad  mortem  ,  boroini 
nato  quod  iuvenitur  (empiis  quo  ad  moriendum  non 
sit  idoneus,  quandoquidem  (alis  est  in  corpore  cor- 
ruptibili  hominuro  sors,  ut  non  sit  ea  facilior  vita 
quaromors?Non  igitur  adhuc  minus  idonei  erant 
sequi  Dominum  ad  mortem ,  sed  minus  idonei  erant 
sequi  Dominoro  ad  viiain  qonc  non  habet  mortem. 
Illo  qiiippe  ibat  Dominus,  ut  resurgens  a  mortuis  Jam 
non  morereiur,  et  mors  ci  ulira  non    doroinaretur 


ipse  dilexit  eos,  perducturus  eos  ad  illuro  flnero  qut 
surficiat  eis ,  ubi  saiietur  in  bonis  desiilerium  eorum. 
Tuuc  enim  aliquid  desiderio  non  deerii,  quando  oro- 
nia  in  omnibus  Deiis  erit.  Nolite  itaque  putare,  fra- 
tres  mei ,  in  hoc  quod  ait  Dominus  :  Mandatum  no- 
vum  do  vobit,  ul  vot  invcem  diUgatit^  illud  magnuro 
prxtcrniissuro  esse,  qiio  prccipitur  ut  diligamus 
Domiiium  Deuro  nustruro  ex  loto  corde,  ei  ex  Mm 
anima,  et  ex  tota  mente  (Mattk,  xxii).  Sed  bene  in- 
telligenlibus  utruroque  invenidir  in  siiigulis.  Nam  et 
qui  diligit  Deum,  non  potest  eum  conlemnere  prsDci* 
pientem  ut  diiigat  proximum ,  et  qui  sancte  ac  spiri- 
tualiter  diligit  proximum  ,  quid  in  eo  diligit   nisi 


{Bom,  VI).  Moriiurum  quippe  Dominum  pro  justiiia  ,  ^  Deum?  Ipsa  est  dilectio  ab  oinni  mundana  dilectione 


quomodo  jam  fuerant  secuturi,  adhuc  martyrio  non 
niaiuri?  aut  iieruin  Dminuro  ad  immortnrnatero 
curiiis  qtioroodo  jaro  fuerant  «ccutt  quandolibet  roo- 
rituri,  sed  in  sasculi  Hne  resurreciuri  ?  Aut  ilerum 
Doniiniim  ad  siuum  Patris,  nt*c  relictururo  eos,  unde 
nun  recessii  curo  veni^set  ad  eos,  quomodo  jam  fue- 
riint  seculuri ,  curo  esse  neroo  possit  in  illa  felicitate, 
iiisi  perCectus  in  charitate  ?  Ideoque  docens  quoroodo 
idonei  esse  possent  pergere  quo  ille  antecedebat : 

Mandaium  novum,  inquit,  do  vobtt,  ut  diligatit  tnoi- 
eem,  lli  sunt  gressus  quibus  seqiiendus  est  Chrisius. 
Nonne  jaro  boc  erat  roandatum  in  antiqua  Del  lege , 
ulii  srripturo  est :  Diliget  proximum  tuum  tanquam 
teiptum  {Levit,  xix)?  Cur  ergo  novum  mandatum  ap- 


discreta  :  quam  distingucndo  addidit  Dominus  :  Sieut 
dilexi  vot.  Quid  eniro  nisi  Deuro  dilexit  in  nobis,  nou 
quod  habebarous,  sed  ut  haberemus,  ut  perducat  nos, 
sicut  paulo  ante  dixi ,  ubi  sit  Deut  omnia  in  omnibut 
(i  Cor.  xv)?  Sic  etiuin  roedicus  recte  dicilur  aegros 
diligere ;  et  quid  iu  eis  diligit ,  nisi  saluiem  ,  quam 
cupit  ulique  revocare ;  non  morbum ,  quem  venit 
expellere?  Sic  ergo  et  nos  invicein  diligamus,  ut, 
quantum  possumus,  invirem  ad  habenduro  in  nobi» 
Deuni  cura  dilectionis  atlraiiamiis.  Ilanc  dilectioiicm 
donat  ipse  nobis  qui  ait : 

Sicut  diexi  vot^  ut  et  vot  diligutit  invieem,  Ad  hoc 
ergo  nos  dilexiiy  ut  et  nos  diligarous  invieem,  boc 
nobis   confcrens    diligendo  nos,  ot    mutna  dile- 


peliatiir  a  Doroino,  quod  tam  vetus  es^e  convincilur  ?  D '^^'^"^  conslringauiur  intcr  nos,  et  tam  diilci  vin- 


An  uleo  est  mandatum  novum ,  quia  exuio  vetere 
induit  nos  hominem  novum?  Innovat  quippe  audien- 
tero,  Yel  potios  obedientem  ,  non  omnis ,  sed  ista  di- 
lectio  quain  Dominus  ut  a  carnali  dilectiono  distin* 
gueret,  addldit :  Sicut  dilexi  vos.  Nam  ddiguiit  invirero 
mariti  et  uxor  «,  parentes  et  fliii,  et  qujecunque  alia 
liomines  inter  s  necessitudo  huroana  devinxerit ,  ut 
laceamus  de  dilectione  culpabili  a(qiie  daronabili 
qua  diligunc  invicero  adolteri  et  aduiterx,  scorlatores 
et  roeretricest  el  quoscuroque  alios  non  bumana  ne- 
cessitudo,  sed  buman»  vitse  noxia  tiirpitudo  conjun- 
git.  Maiidatuni  ergo  novum  nobis  dedit  Cbristns ,  ut 
diligaiuus  invicem ,  sicut  ipse  dilexit  nos.  Dilectio 
ista  aos  iunovat ,  nt  simus   bomines  itovi ,  hxredes 


culo  connexis  uieinbris ,   corpus  lanti  capitis  sl* 

lUUS. 

In  hoc,  inquit,  cognotcent  omnet  quia  mei  di' 
uipuli  ettit ,  ti  dilectionem  kabucritit  in  invieem, 
Tanquaro  diceret  :  Alia  niunera  mea  babent  vo- 
biscum  etiaiu  non  mei,  non  solum  naturam,  vl- 
tam,  sensuin,  rationein,  et  eam  salutein  quae  homi- 
nibus  peccatoribusque  communis  est,  verum  etiam 
linguas,  sacramenta,  prophetlam,  scieniiaro,  fidein, 
dislributionero  reruin  suarum  pauperibus,  et  tra- 
ditionero  corporis  sui  ut  ardeant,  sed  quoniam 
charit-itero  nou  babentes,  ut  cyrobala  concrepani, 
nihil  sun),  nihil  els  prodest  (/  Cor,  xi).  Non  ergo 
in  illis  quamvis  bonis  rooneribus  roeis,  qu^e  haliere 


8i7 


IN  S.  JOANNIS  EYA.NGKLIUM  KXPOSITIO. 


H\9 


|jossu  t  eiMin  non  discipuli  mei,  sed  in  fcoc  ro- A  Cliristus  eral ?  Quidiuid  ergo  ejus  negavii,  ipsuai 


4fno9cent  omne$  quia  diicipuU  met  ifi/ii ,  st  dil$' 
ctionem  habueritii  m  invicem.  0  sponsa  Ghrisiiy  pul- 
cbra  inter  inulieres  !  o  dealbata  ascendens,  et 
incumbens  super  frairuelem  luum,  quoiiiam  cujus 
liiminc  illustraris  ut  candeas,  ejus  adjutorio  ful- 
ritis  ne  cadas  !  o  qiiain  beiie  tibi  caniaiur  in  illo 
Caniico  caniicorum ,  ?elui  epiihalamio  tuo  :  Quia 
cbarius  10  deliciis  tuis  (Cant.  viiij !  Ipsa  non 
comperdit  cuin  impiis  aiiimam  luam.  Ipsa  non  dis- 
cernit  causam  tuam ,  ei  sicut  mors  valida  est,  et 
iii  deliciii  tuis  est.  Quam  mirandi  generis  mors 
esl»  cui  parum  fuit  non  e>se  iu  poeiiis,  nisi  es&et 
iiisuper  in  deliciis? 

Dicit  ei  Simon  Petrus,  Domine,  quo  vadis?  Sic 


negavii :  Christum  negavil,  Dominum  Deum  luum 
negavit,  quia  et  ille  condiscipiilus  ejiis  Tliomas  , 
quaudo  exciamavit,  Dominus  meuf,  et  Deus  meus  ' 
{Joan.  ix),  non  Yerbum,  sed  carnero  teiigit :  non 
iiicorpoream  Dei  iiaturam,  sed  bominis  corpus  cu- 
riosis  manibus  contrectavit.  Ilominem  iiaque  tetigit» 
et  tamen  Deum  cognovit.  Si  ergo  quod  isie  teiigii, 
hoc  Petrus  negavit :  quod  iste  clamavit,  hoc  Petrus 
oneudit.  Aon  cantabit  gatlus,  donee  me  ter  neges. 
Dicas  licet»  liominem  nescio  ;  dicas  iicet :  ilomo^ 
nescio  quid  dicis ;  dicas  licet :  Non  sum  ex  ejus  disci- 
pulis  :  me  negabis.  Si,  quod  dubitare  mfas  e  t,  hoc 
Christus  dixit,  vcrumque  praedixit,  procul  dubio  I*e- 
trus  Gliristum  iiegavit.  Non  accusemus  Christum, 


utTque  boc  dixil  magistro  discipulus  ,  et  Domino  B  cum  defendimus  Petrum.  Peccatum  agnoscat  infir- 


servus,  tanquam  sequi  paraius.  Propterea  quippe 
Doroiuui,  qui  ejus  animum  vidit  quare  hoc  ia- 
leirogaverit,  sic  ei  respondit : 

Quo  ego  vado,  non  potes  me  modo  sequi,  Tanquam 
diceret  :  Propter  quod  inierrogas,  non  poies  modo. 
Non  ait  Non  potes,  sed  non  potes  modo.  Dlla* 
lionein  intulit,  non  spem  tulit;  et  eamdein  spem 
qnam  non  tuiit,  sed  poiius  dcdit,  sequeuii  voce 
confirroavit,  addendo  atque  dicendo : 

Sequeris  auiem  posiea,  Quid  festinas,  Petre  ?  Non- 
dnro  te  suo  spiritu  solidavit  petra.  Noli  extolli 
prssumeiido,  non  potet  modo,  Noli  dejici  de- 
iperando,  fe^tierii  postea,  Sed  adhuc  ille  quid 
dicitr 

Quare  non  possum  te  tequi  modo  ?  Animam  meam 
pro  te  ponam.  Quid  in  animo  suo  esset  cupidita- 
lis  videbat,  quid  virium  non  videbai.  Yoluntaiem 
saam  jaciabat  infirmus,  sed  inspicieliat  valeiudi- 
■em  roedicui.  Iste  promiiiebat,  ille  praenoscebat. 
Qui  nesciebat  audiebat,  qui  praesciebat  docebat 
quanturo  sibi  assumpserat  Petrus,  intuendo  quid 
vellet,  ignorando  quid  posset ;  quantum  sibi  assum- 
|Merat,  ut  cura  Dominus  venisset  animam  suaro 
ponere  pro  amicii  snis,  ac  per  hoc  et  pro  ipso, 
l<le  lioc  Domino  offerre  confideret,  et  nondum  pro 
se  posiia  anima  Christl,  animam  suam  pollicetur 
posiiurom  esse  pro  Chrislo. 

Respondit  erga  Jetus :  Animam  tuam  pro  me  pones. 


milas :  nam  inendacium  non  habet  veritas.  Aguovit 
plane  peccatum  suum  inlirmitas  Petri,  pror<us  agiio- 
f  il,  et  quantuin  inali  Ghristum  negaudo  commiseril, 
plorando  monstravil.  Ipse  suos  redarguit  defenso- 
res,  et  unde  lilos  convlncat,  producit  lacrymas 
testes.  Neque  iios  cum  ista  dicimus,  primum  aposto- 
lorum  accusare  deleciat ;  sed  buuc  inluendo,  adinu- 
neri  nos  oporiet,  ne  homo  quisquam  de  huni.in:i 
viribus  fidat.  Nam  quid  aliud  pertinuit  ad  doctoreni 
salvatoremque  nostrum,  nisi  ut  nobis,  nequaquam 
de  se  qiiemquam  deiiere  pracsumere,  in  ipso  primo 
apostolorum  demonsiraret  exemplum  7  In  anima  ita« 
que  contigit  Peiri,  quod  ofTerebat  in  corpore  :  non 
Q  tamen  pro  Domino,  ui  temere  praesumebat,  praeces- 
sit,  sed  aliter  quam  putabat?  Nam  quae  ante  inortem 
et  resurrectionem  Domini,  et  mortuus  est  iiegando, 
et  revixii  plorando.  Sed  moriuus  est,  quia  superbe 
ipse  prxsumpsity  revixit  autem  quia  benigne  ille 
respexit. 

CAPUT  XiV. 
Et  ait  discipulis :  Non  turbeiur  eor  vestrum  :  cre* 
ditis  in  Deum^  et  in  me  credite.  Ne  moriem  sibl  lan* 
qiiam  lantum  homini  timerent,  et  ideo  turbareniur, 
consolaiur  eos,  etiam  Deum  se  esse  coniestaiis. 
Creditis,  inquil,  tn  Deum,  et  in  me  credite,  Conse- 
quens  est  euim,  ut  si  in  Deum  crcditia,  et  in  me 
credere  debeaiis,  quod  non  esset  consequens.  si 
,  Christos  non  esset  Deus.  Creditis  in  Deum,  et  in  eum 


liane  ?  facies  pro  me,  quod  nondum  ego  pro  te  ?  D  credite  cui  natura  est ,  non  rapina,  esu  eequalem 


Ammam  tuam  pro  me  pones  ?  Praeire  poies,  qui  sequi 
Don  potes?  Quid  tanium  praesumii  ?  Qiiid  de  te  sen- 
tb  ?  Quid  esse  te  credis  ?  Audi  quid  sis. 

ilmen,  amen  dico  tibi,  non  cantabit  gallus,  dontc  me 
ter  neges,  Ecct  quomodo  tibi  cilo  apparebii,  qui 
nagna  loqueris,  et  te  parvuluin  nescis.  Qui  mihi 
promlitis  mortem  luam,  ter  me  negabis  viiam  tuam. 
Qai  te  jam  puias  mori  posse  pro  me,  prius  vive  pro 
le.  Nam  timeiido  mortem  carnis  tuae,  moriem  dabis 
animae  tuae.  Non  enim  ait :  Non  cantabll  gallus^  donec 
hominem  neges ;  aut,  sicot  loqui  familiariore  cum 
homioibiis  dignalione  coiisuevit :  Non  eanlabit  gallus, 
donec  Filinm  hominis  ter  neges;  sed  ail,  doncc  terme 
nrgct.  Quid  est,  me,  nisi  qiioJ  erat?  ct  quiJ  nisi 


Deo,  Semetipsum  enim  exinanivit  (Phitip,  ii),  non  la- 
roen  formam  Dei  amittens,  sed  formam  urvi  aeei' 
piens.  Hortem  roetuiiis  huic  formx  servi  ?  Non  tur- 
beiur  eor  vestrum  :  Deus  suscitabit  illam  formam 
Dei.  Sed  quid  est  quod  sequiiur : 

In  domo  Patrit  mei  mansionet  muUa  sunt  f  nisi 
quia  et  sibi  metuebant :  unde  audire  debuerunt :  iVoii 
fiirfr^iiir  cor  vestrum,  Quis  enim  eorum  non  metuerel, 
cum  Petro  dicium  esset,  flilenliori  aiqiie  promptiori  : 
iVoit  cautabit  gattus,  donee  ter  me  neges  ?  Tanquani 
ergo  essent  ab  iUo  periluri,  mcrilo  turbabantur. 
Sed  cum  audiuiit  :  In  domo  Patris  mei  mansionet 
multtg  sunt, 

Si  quominus  dixissem  vobis  quia  vado  parare  vo^if 


8l9  BEbM  YCNKHABILIS  O!'!'.  PARS  II.  SECT.  I.  ^  EXEGETICA  GENUINA.  8i0 

lociim,  a  perluibatione  recreaiifur,  cerii  ac  Gdenles  A  dixisseu  Vado  parare;  et  iamen  quia  isiae  tuni  oc 


eiiam  posi  pericula  tonlaiionum  se  apud  neum  cum 
Chrlsto  esse  mansuros  :  quia  et  si  alius  alio  forlior, 
aliusalinsapicntior,  alius  alio  justior,  alitis  alio  san- 
ciior  Jndouio  Patris  inel  roull.e  mansionessunt.  Nul- 
IuseQrumalien;>biiurabilIa  domo,  ubi  inansionem  pro 
siio  qulsque  acceptiirus  esi  merito.  Denarius  quidem 
ille  a*qua]is  estomnibus,  quem  pnterfiuniliaseisqui 
operaii  sunl  in  vinea,  jubet  dari  omnibus,  non  in  eo 
disccrncns  qui  miniis,  et  qui  amplius  laborarunt 
{Maith,  xx).  Quo  utique  deiuirio  vita  ^igniKcatur 
asterna,  ubi  amplius  alius  nemo  vivit,  quoniam  non 
est  vivendi  diver^a  in  Tiernitate  mensura  ;sed  mulix 
mansiones  diversas  meritMruin  in  una  vita  xterna 
significant  di|iirl.ites.  Alia  enim  gloria  $olis ,  alia  glo- 


parandas  sini,  non  eas  vadit  parare  sicut  suat;  sed 
si  abierit,  ei  praeparaverit  sicut  fuiurae  sunt,  iterum 
vcniens  accipiet  siios  ad  seraetipsum  :  ut  ubi  Ipse 
est,  sint  etiam  ipsi.  QuoinoJo  ergo  maiisiones  in 
domo  Patris  non  alije,  sed  ipsaey  el  sine  dubio  jam 
suiit  sicut  pnrandae  iion  sunt?  Quomodo  pulamus, 
uisi  quomodo  etiam  prophela  prddicat  Deum,  quia 
facit  qux  fulurai»unt?  Non  cnim  ail,  qui  faclurus 
est  qux  futura  suni,  sed  qui  feclt  quae  futura  saui, 
ergo  et  fecit  ea,  ei  facturus  est  ea.  Nam  neque  facta 
siint  si  ipse  nou  fecit,  neque  fulura  sunl  si  ipse  uou 
fecerii.  Fecii  ergo  ea  praedestinaiuio,  faclurus  ea 
operando  :  sicui  discipulos  quando  elegerli,  salis 
indicat  Evangelium  (Mauh,  iv),   tunc  ulique  quando 


ria  lun(B ,  alia  ghria  stctlarum.  Stetla  enim  ab  $telta  "  eos  vocavit ;  et  tamen  ail  Apostolus  :  Etegit  noi  ante 


di/fert  in  gtoria,  Sic  et  resurrectio  mortuorum  (Cor.  xv). 
Tanqiiam  siellae  sancti,  diversas  mansiones  diversae 
charitatis,  laDqnam  in  coelo  sorliuiitur  in  regno.  Sed 
propter  unum  denarium  nullus  separatur  a  regno; 
atque  ila  erit  Deu$  omnia  in  omnibus :  ut  quoniam 
Deu$  charitas  at,  per  cliaritaicm  flal,  iit  quod  ha« 
benl  singuli,  coiuiiiune  sit  omnibus,  Sic  enim  quis- 
qiie  habet,  cum  amat  in  aliero,  quod  in  se  non 
eiiam  ipse  babei.  Non  erat  i|aqiie  alia  iiiyidia 
Imparis  clariiatrs ,  quoniam  regnabil  in  omnibus 
unitas  cbariiatis.  Proinde  respuendi  sunt  a  corde 
Cbristiano,  qui  putant  idco  dirtum  mullas  esse  man- 
siones »  quia  extra  regnuro  coelorum  erii  aliquid  ubi 
beate  maneant  innocontes,  qui  sine  baptismo  ex  hac 
viia  emigraverunt,  quia  sine  illo  in  regnum  coelo- 
rum  ingredi  non  poiuerunt.  Ilaec  fides  non  est  fldes» 
quoniam  non  esi  vera  et  caiholica  fides.  Non  ail  Do- 
minus :  In  universu  Uiuiido,  aul  in  universa  crea- 
lura,  aut  in  vita  \el  beaiiiudine  scmpiierna  roan- 
siones  mullae  sunt;  sed  :  In  domo,  inquil,  Patri$  mei 
man$ione$  muHofsunt  (11  Cor,  v).  Nonne  isia  esl  domus, 
ubi  acdificatiunem  babemus  ex  Deo,  domum  non 
maiiufaclam,  selernam  in  ccelisTNonne  ista  estdo- 
inus  de  qua  cantamus  :  Beaii  qui  habitant  in  domo 
tua,  in  swcuta  stecutorum  taudabunt  te  (P$at,  lxxxhi)? 
Ergoiie  vos  non  doiiium  cujusque  bapiizati  fratris, 
sed  domum  ipsius  Dei  Palris,  cui  omnes  fratres  di- 
cimus,  Pater  no$ter  qui  e$  in  cxti$  (Matth^  vi),  a 


eon$iitutionem  mundi  (Ephe$.  i),  praedestinando  nti- 
que,  non  vocando.Sicelmansiones  praeparavii,  elpnD> 
paral ;  nec  alias ;  sed  qiias  praeparavit,  bas  praeparat, 
qui  fecit  quae  futura  sunt.  Has  praep.iravit  praedesti- 
nando,  praeparat  operando.  Jam  ergo  sunt  in  prae* 
deslinaiione.  Si  quominus  dixissei,  Ibo  et  parabo, 
id  esl,  praedesiinabo.  Sed  quia  nondum  suni  iu  ope- 
ralione  :  Et  $i  abiero ,  inquit,  et  prjeparavero  vobi$ 
locum,  iterum  venio,  et  accipiam  vo$  ad  me>p$um, 
Paral  aulcm  mansiones,  mansionibus  parando  ntaii- 
sores.  Quippe  cum  dixerit :  in  domo  Patri$  md  man» 
iione$  muttts  $unt,  quid  putabimus  esse  domuia  D^i^ 
nisi  tem|)ium  Dei?  Quid  autem  sit,  interrogetur  Apo- 
stolus,  el  respondeal :  Temptum  Dei  $aitctum  csl,  quod 
estis  vo$  (/  Cor,  iii).  Iloc  etiain  reguum  Dei  quod 
Filius  iraditurusest  Pairi,  undedicitidem  Apostolus: 
luitium  Christus,  deinde  qui  iunt  Christi  in  prwseniia 
eju$f  deinde  fini$f  eum  tradiderit  regnum  Deo^  el  Patn 
(/  Cor,  xv) ;  id  esl,  quos  redemil  sanguine  suo,  tra* 
diderit  contemplando  etiam  Patri  suo. 

Ad  h(sc  dicit  ei  Thoma$,  Donune,  nescimu$  quo  vs* 
di$y  quomodo  pos$umu$  viam  $cire  f  Utrumque  illos 
Dominus  dixeral  scire :  utrumque  dixii  isie  nescire» 
el  locum  qiio  itur,  et  viam  qua  itur.  Sed  nescit  ille 
meiitiii :  ergo  isli  sciebant,  el  se  scire  nesciebanl. 
Convincat  eos  jam  scire  quod  se  putant  adhuc  usque 
nescire. 

Dicit  ei  Je$u$ :  Ego  sum  via ,  et  veriteu^  el  wl«. 


regno  separare  coelorum,  auleam  sic  dividere  aude-  j^  Nunquid  nou  poteranl  ei  dicere  apostoli  ejus,  cuin 


liiiis,  ut  aliqiiae  mansiones  ejus  sint  in  regno  ceelo- 
rum,  aliquae  autem  ci(tra  regnum  coelorum  7  Absil, 
absil,  ui  qui  volunl  in  reguo  habiiare  ccelorum,  In 
hac  siuliitia  Telint  habitare  vobiscum.  Absit,  iqquam, 
ul  curo  omnis  domus  regnantium  flliorum  jion  sil 
alibi,  nisi  in  regno  ipsios  regi»  domus,  pars  aliqua 
iion  sil  iu  regno. 

Et  $i  abiiro ,  et  prmparavero  vobi$  locum^  iterum 
venio,  e(  accipiam  vo$  ad  meip^um^  ut  ubi  ego  $um^  et 
voi  $iii$.  Quomodo  vadil  elparal  locum,  si  lam  muliaa 
mansiones  suni?  Sl  quominus  dixissel ,  Vado  pa- 
rare;  aut  si  adhuc  parandus  est,  cur  non  meriio 
disisset,  Vado  pararef  An  jstae  mansiones  et  sunl, 
et  -parandae    sunt  ?     81  quominus   enim  essent  , 


quibus  lotiucbatur ;  Nescimus  te?  Proinde  si  eum 
sciebaniy  et  via  ipse  esi,  viain  sciebani.  Si  eum  scie* 
bant,  el  veriias  ipse  est,  veriiatem  seiebant.  Si  eam 
sciebant,  et  vita  ipse  e^t,  vitam  sciebanl.  Ccce  scire 
convicii  suut  quod  sc  scire  nesciebant.  Quid  igitur 
et  nos  io  isto  sermone  concipimus?  quid  puiaiis,  fra- 
Ires  mei?  nisi  quia  dixit  :  El  quo  vado,  seitis,  et 
viam  scitis.  Ei  eoce  coguovimus  quod  sciebanl  Titamy 
el  quia  sciebant  ipsum  qui  esl  via.  Sed  via  esi  qua 
itur,  nunquid  via  est  quo  itur?  Utrumque  autem  il' 
los  dixerai  scire,  et  quo  ?adit,  et  viam*  Opus  ergo 
eral  ui  diceret :  Ego  $um  via  ;  ul  ostenderel,  cos, 
quia  scirent  eum  viam  scire,  quam  pulaveraul  se 
nescire.  Quid  autem  opus  erai  ut  diceret :   Ego  ium 


821  LN  S.  J0ANNI3  EVAiHGELIUM  EXPOSiTIO:  m 

th  €i  9eritai,  tt  vUa  :  &km  yih  cogiiila  qaa  irel,  re- A  imago  Dei  Deus?  Cujus  illud  quo  aj  uos  egreiisus 


1 


slaret  nosse  quo  irel?  iiisi  quia  ibal  ad  ▼eriiateni, 
iliat  ad  vilam?  Ibatergo  ad  seipsum  perseipsum;  et 
1108  quo  Inius,  uisl  ad  Ipsum  ?  et  qua  imus,  nisi  per 
ipsuin  ?  Ipse  igitur  ad  seipsum  per  seipsum,  nos  ad 
ipsum  per  ipsum  :  imo  vero  ad  Patrem  et  ipse  ad 
aos.  Nam  et  de  seipso  alibi  dicii :  Ad  Pairem  vadOf 
ei  boc  loc :>  proiiier  nos. 

PlemOf  iiiquit ,  venit  ad  Patrem,  ni$i  per  me,  Ac  per 
boc  el  ipse  per  seipsum,  et  ad  seipsum,  et  aJ  Patrem; 
et  nos  per  ipsuni,  el  ad  ipsuin,  et  ad  Pairem*  Dic 
Biibi,  Doniine  Deus  nieus,  dic  mihi,  obsecro,  quo- 
BMdo?adi8  ad  te?  Nunquidnam  ui  venires  ad  iios, 
reliqueras  le,  roaxime  quia  non  a  te  ipso  venisii, 
aed  Pater  te  misit?  Scio  quidem  quod  ie  eiinanisli. 


esty  et  in  quo  a  nobis  regressus  eit,  corpus,  uon 
sicut  meus  elapsus  e»t  sonus,  sed  manet  ubi  jam  non 
morilur,  et  mors  ei  uUra  non  dominabiiur,  Quod  itaque 
ait :  U(  ubi  ego  sum,  et  vos  siiis  ;  ubi  erani  futuri, 
nisi  in  ipso  ?  ac  per  hoc  esi  eiiam  ipse  in  seipso ;  et 
ideo  ibi  illl,  ubi  et  ipse,  boc  esf ,  in  ipso.  Ipsa  est  igi^ 
(ur  vi  a  xiern.19  in  qua  futuri  sumus  cum  acceperit 
nos  ad  se :  et  ipsa  viia  aeieroa ,  quod  ipse  esl, 
iu  ipso  est.  Vbi  esi  ipse,  ei  no$  simue  ,  boc  ost^  in 
ipso :  siciir  Paler  habei  vitam  in  $emetip$o.  Ei  uii- 
que  non  aliud  est  viia  quam  habet ,  nisi  quod  est 
ipsequi  banc  babet.  Sic  dedit  Filio  habere  vitam  in  se- 
metipso,  cum  ipse  sii  e  idem  viia,  quam  babet  in 
semeiipso.  Nunquid  auiem  nos  viia  quod  est  ipse. 


sed  quia  forroam  servi  accepisii,  non  quia  formam*  ^  boc;  erimus,  cifm  in  illa  vita,  boc  est  in  Ipso  esse 


Dei  vel  ad  quam  redires  dimisisii,  vel  qiiam  recipe- 
fes  aroisisti ;  et  iaroen  veuisii,  et  non  solum  usque 
ad  eamales  oculos,  verum  etiam  usque  ad  nianus 
iMMDinum  pervenisli :  quomodo,  nisi  in  came?  Per 
tenc  venisti,  manens  ubi  eras.  Per  hanc  redisii,  non 
fdiiiquens  quo  veneras.  Si  ergo  per  banc  venisii, 
€t  redisiiy  per  bauc  procul  dubio,  non  solum  nobis 
^vi  veniremus  ad  (e,  verum  etiam  iibi  qua  venires 
«I  redlres,  via  fulsti.  Cum  vero  ad  vitam,  quod  es 
Ipee,  isti,  eamdem  profecio  caruero  tuam  ad  vitaro 
4e  morteduxisii.  Aliud  quippe  Verbum  Deiest,  aliud 
Ihwio  ;  sed  Ker6iim  caro  facium  eii,  id  est,  homo.  Non 
itiqiie  alla  Verbi,  alia  esi  boininis  persona  :  qnoniam 


coeperimui?  Non  uiique,  quia  ipse  exi^teudo  vita, 
habeivitam,  et  ipse  est  quod  habet ;  et  quod  vita 
est  in  Ipso,  ipse  esi  in  seipso.  Nos  autem  non  ipsa 
vita,  sed  ipsius  vitae  pariicipes  sumus  ;  aique  iia  ibi 
erimus,  ut  in  nobis  ipsls  non  quod  ipse  est»  csse 
possimus  ,  sed  nos  ipsi  non  viia,  ipsum  babeamus 
vitam»  qui  seipsum  habet  vitam,  eo  quod  ipse  est 
vi(a.  Denique  ipse  et  in  seipso  esi  iroroutabiliter,  ci 
in  Patre  inseparabiliter  :  nos  vero  cum  in  nobis  ipsis 
esse  voluissemus,  ad  nos  ipsos  turbaci  surous  :  uiide 
ilhl  vox  est:  Ai  meip$um  turbata  esi  anima  mea 
{Psal.  xLii) ;  iique  in  deterius  comrouiati,  neque  id 
quod  fuimus  roanere  poiuimus.  Gum  auiem  per  ipsum 


mmmqne  est  Christus,  una  esi  persona.  Ac  per  hoc  ^  ▼cnimus  ad  Patrem,  sicutaii :  Nemo  venii  ad  Patrem, 
qaenadmodnm  caro  cum  roortua  est,  Christus  est     »"*  P^  "»«  •  manentes  in  illo,  nec  a  Patrc  nos  quis- 


sortnus ;  et  curo  caro  sepulta  est,  Christus  sepultus 
M  (sie  eniro  corde  creJimus  ad  jusiitiam ,  sic  ore 
cODfessionem  facimus  ad  salutem),  ita  cum  caro  a 
Borte  venlt  ad  vitam ,  Chrisius  venit  ad  vitam ;  et 
gbb  Verbum  Dei  Christus  est,  Chrisius  est  vita.  lia 
■riro  qundaro  et  meflTabili  modo,  qui  nunquam  dimisii 
▼el  admisit  seipsum,  venit  ad  seipsum.  Venerat  au- 
lem,  ut  dicturo  est,  per  carnem  Dcus  ad  bomines, 
VeriUs  ad  mendaces.  Deus  euim  verax,  omnis  autem 
komo  mendax,  Cum  itaque  ab  bominibus  abstiilit, 
atqne  illue  ubi  neroo  mentitur,  carnein  suam  levavit : 
Idem  ipse  quia  Verbum  caro  factum  esi^  per  seipsuni 
▼elut  per  caraem  ad  veritatem,  quod  est  ipse,  re* 


quam  poterit  separare,  nec  ab  illo. 

Si  cognovissetis  me,  inqiiit,  H  Pairem  meum  uiiqne 
eojnovisseiis.  Iloc  est,  quod  ait.  Nemo  venii  ad  Pur 
trem^  nisi  per  me,  Deinde  subjuiigit 

Ei  amodo  eognoseitit  eum^ei  vidistis  eum.  Sed  PhU 
lippus,  unus  ex  apostolis  quid  audierii  non  iuieili- 
gens; 

Domine,  inquit,  ostende  nobis  Pairem^  ei  tttfficil  no- 
bi$.  Cui  Dominus  :  Tani^^  inquit,  tempore  vobiscnin 
tum,  ei  non  cognovisii$  nu,  Philippe  f  qui  videi  me, 
videt  ei  Palrem,  Uiiomodo  nunc  dicit :  Tanio  tempore 
vobiscum  tum,  ei  non  eognoviitit  me  f  ctim  profecto  et 
quo  iret,  ei  viam  scireni,  non  ob-aliud,  nisi  qtiud 


oieavit  :  quam  quidero  veritalero  ,  quamvis  inter  D  ip8umutiquescireni?SedfaciIeiaiasolviiur  quaestio. 


nendaces,  et  in  morte  servavii.  Aliquando  enim 
Christus  fuit  roortuus,  sed  nunquam  fuit  falsus.  Ac* 
dpile  qnamvis  diversuro  et  longe  iropar  exempluro, 
lamen  utcumque  ad  inielligendum  Deum  ex  bis  quae 
proprius  subjecta  sunt  Deo.  Ccce  ego  ipse  quanium 
atiinet  ad  animum  meum,  cuin  hoc  sim  quod  estis  et 
▼os,  sl  taceo,  apud  roeipsum  suro.  Si  auiero  loquor 
▼obis  quod  inielligatis ,  quodaromodo  ad  vos  proce- 
do,  nec  me  relinqiio,  sed  et  ad  vos  accedo ,  et  non 
reeedo  unde  procedo.  Curo  autem  iacuero,  qiiodam- 
nodo  ad  me  redeo,  et  quodammodo  vobiscum  nia- 
aeo  si  tenuerilis  quod  audisiis  in  sermone  qtieni 
dieo.  Si  hoc  potest  imago  quam  fecii  Deus , 
qnid  potest  non  a  Deo  facta,  scd  ex  Dco  naia 


si  dicamus,  quod  eum  aliqui  eoruro  8cieban(,  nliqui 
nesciebant,  atque  in  his  qui  nesciebsnl  Philippus 
erat ;  et  quod  ait :  Et  quo  ego  vado,  tciiie,  et  viam 
$citi$,  niis  dixisjie  intelligatur,  qui  sciebant :  non 
Pbilippo,  cui  dictum  est :  Tanto  iempore  vobiteum 
tum,  ei  non  cognovistis  me,  Philippef  His  ergo  qui 
Filiuin  jam  noverani,  etiain  illud  de  Patre  jandictum 
est :  Ei  (tmodo  eognosdti$  eum,  ei  vidi$ii$  eum,  Di- 
ctum  est  enim,  propter  omnimodam  similitudinem, 
quse  illi  cum  Patre  est :  ul  ideo  amodo  dioerentur 
nfosse  Patrero,  qui  noveraiit  simllem  Filium.  Ergo 
jaro  sciebaut  Filium,  ei  si  iioa  oinnes,  certe  quidani 
eorum,  quibus  dicitur  :  Et  quo  vado  $citis ,  et  viam 
tcHis,  Ipse  est  enim  via.  Scd.  Patrein  ncsciebaal.; 


i?25 


BEDi£  VCiNGdABlUS  OPP.  PABS  II.  SIXT.  I.  -  EXtGlDTiCA  GENUIMA. 


9±% 


iildi)  auJiuul  :  Si  cognovtstelis  me^  et  Palrem  meum  A  fecloiiui  proiimuni  loquendo  sediBoit,  boiMim  oput 


€cgno9U$eii$ :  p«r  nie  uiiqne  et  illum.  Alins  eiiim 
ego  lum,  »liu8  ille.  Sed  ne  pularenl  dissimilem ,  Et 
amodo,  iiiqtiit,  cognosckis  eum.  Vidortmi  eniin  ejus 
simillirottm  Filium.  Sed  ndmonendi  fuftrani  lalem 
e>f<^  rtiam  Patrem,  quem  nondum  videbant,  qualis 
esi  Filins  quem  videbanl.  El  ad  boc  valet  qiiod  po- 
slea  Pbilippo  dicitur,  (^i  videt  me,  videt  et  Patrem  : 
non  quod  i|^  sii  et  Paler,  et  Filius  :  quod  in  SalM>l- 
lianls,  qul  vocantur  eiiam  Palripassiani,  cailiolica 
fldes  damnat ;  sed  quod  tam  similes  sinl  P^ier  et 
Fllins,  ut  qni  uiium  norii,  ambos  noveril.  Solemus 
enim  de  simiHiinis  dnoliiis  iia  loqui  eis  qui  unum 
illorum  videni,  ei  qnalis  sit  alius,  volunl  nosse,  ul 
dieamus,  Vidistis  istum!  illum  viillstis.  Sic  ergo  di- 


operatur.  Sed  qyid  esl,  A  me  ipeo  non  toqnor^  nisi , 
A  nie  ipso  non  siun  qui  lo'|uor?  Ei  quippe  triliait 
quod  facit,  de  qiio  ipse  est  qui  faeit» 

Ameu,  amen  dico  voH$ ,  ^Ht  credit  tn  m^,  operm  quee 
ego  fac.o,  et  ip$e  faciet^  et  majora  korum  fattei ,  quim 
ego  ad  Patrem  vado.  Unid  est  lioc  ?  Qiii  faceret  opera 
qu£  Clirisius  fecii,  non  inveniebamos ;  qui  etiam 
majnra  faciet,  Inventuri  suniiis?Sed  diiertroos  ter- 
rooiie  prisiino  quia  majus  fuit  umbrs  sii»  Iransltu 
(quod  discipuli  feceruni)  qoam  flnibri«  sii»  ucto 
(qiiod  ipse  Doiniiiiis  fecit)  saiiare  lai  guenies  {Mallk. 
IX) :  et  quia  piures  apostolis  qiiam  ipso  per  os  pro- 
prium  prxdicaiite  Dtimiiio  crediderunt,  ul  bsec  vh 
derentur  opera,  intelligenda  este  majort,  noii  quod 


ctum  est ,  Qui  videt  me,  videt  et  Patrem  :  non  quia  ^  "»»i^''  ^^^  magisiro  discipulos,  vel  donilno  tervu9. 


ipse  est  Paler  qul  Filius,  Hcd  quod  a  Pairs  simili- 
Indine  in  nu!lo  prorsus  discrcpei  Filitis.  N:im  nisi 
duo  essent  PatcT  et  Filiiis,  non  dlctum  essei :  Si 
cognovii$eti$  me^  et  Patrem  meum  cogncvi$$elis,  (Jti  • 
qtic  enim,  quia  nemOf  iiiquit,  venit  ad  i^atrem^  ni$% 
per  me :  $i  cognovisseti$  me^  et  Patrem  meum  cogno- 
ti$$elis :  quoniam  ego,  per  queni  venitur  ad  Patrem, 
perducam  vos  ad  eum,  ut  ipsum  eliain  cognoscaiis. 
Sed  qooni.im  ll.i  sum  omnino  simillimus,  amodo 
eognoscitis  eum,  cum  cognosciiis  me  :  et  vidisils 
eum,  si  ociilis  cordis  vidistis  me.  Quid  ergo  est 
quod  dicis,  Philippe ,  Ostende  nobi$  Palrem^  et  $uf' 
ficit  nobi$f  Tanto,  inquii,  lempore  tobiscum  suni,  et 


vel  tdopiivus  unigenito,  vel  liomo  Deo,  sed  qood 
per  illus  ipse  dignsretur  eadein  niajora  faeere,  qui 
dicii  eis  tlio  loco,  Sine  me  nihil  pote$ii$  faeere  (ioiw. 
xv).  Ipse  quippe,  ut  alia  omiliam,  quae  sunt  InBume- 
rabilit,  sine  ipsis  fecit  ipsot,  sine  ipsis  fecit  liuBe 
mundum  :  et  quia  liomo  etiam  ipse  fleri  dignttut  etl, 
tine  ipsis  fecit  et  seipsum.  Quid  autem  illi  sine  ipso, 
nisi  pecctluni?  Denlque  et  bic  quod  de  hac  re  potertl 
nos  movere,  moi  abs:ulii.  Cum  enim  diiisset,  Ovl 
eredit  m  m«,  mpcra  gum  ego  facio  et  ip$e  faciet,  ei  m- 
jora  horum  faciet^  conlinuo  seculus  tdjuasll,  Qra 
ego  ad  Patrem  vado  : 
Et  quodeunque  petieritie  in  nomine  meo,  hoc  /i 


non  cognovi$ti$  me,  Phitippe  f  Qui  me  videt,  videt  et  p  Q"'  dixeral,  faciet,  posiet  faciam  dicii.  Porro  tntom 


Patrem,  Quod  si  a  te  multuin  esi  boc  vidcre,  saliem 
quod  non  vides,  crode. 

Quomodo  enim  dici$,  inquil,  Oitende  nobi$  Patremf 
Si  me  vidisti,  qui  illi  omiiimf'do  similis  sum,  vidisti 
ilium  cui  similis  sum.  Quod  si  videre  non  potes,  non 
ttltem  credls  quia  ego  in  Palre,  et  Pater  in  me  esi? 
Poierat  bic  dicere  Pbilippus,  Vidco  quidetn  te,  et 
credo  to  esse  simiUimum  Pairi :  sed  nunquid  ar- 
guendus  ei  objurgandus  esi,  cui  cum  similem  videt, 
eliam  illum  cojus  est  similis,  vult  videre?  Slmilem 
qnidem  novl,  sed  tdbuc  tlteruin  sine  altero  novi. 
Non  mibi  suffldi,  nisi  et  llluin  cui  Isie  esi  eimilis, 
noverim.  0$tende  itaqiie  nobi$  Patrem,  ei  $ufitit  no» 
hi$.  Scd  ideo  intgrsier  ditcipuium  arguebal,  quoniam 


majora  per  eum  facere,  quain  praeter  eum,  non  eti 
dereciio,  ted  dignatio.  Qnid  enim  relributnt  tervi 
Domino  pro  omnibus  que  retribuil  eis?  quandoqiii- 
dem  inier  eaetera  bonj  etiam  boc  eis  dontre  dignt- 
lus  e»i,  ut  majort  ftcerei  per  itlos  quain  prarter  illot. 
Nonne  ab  ore  ipsius  dives  ille  trisiis  tbtceatit« 
qiitndo  vitx  xternae  consilium  quod  quaesivit,  todi* 
tum  abjecit  (Luc.  iviii)?  Et  lamen  posietqutm  tb 
iilo  auditum  non  fecit  unus,  fecerunt  multi,  enm  lo- 
queretur  ner  discipulos  magisltT  bonus.  Rcce  majort 
fecit  pradicatus  t  ciedenlibus.  qiiam  locutot  tu- 
dieniibus.  Verum  boc  tdbuc  movel  quod  baec  ma- 
jora  per  aposiolos  recii :  non  autem  ipsoi  tanlon 
signiflcans  ait  :  Opera  quee  ego  facio,  et  9o$  fade&e^ 


cor  posiultiittt  videbat;  taiiquam  eniin  melior  Pater  D  ^^  majora  horum  facietis;  sed  omnei  td  suam  faini< 

es<et  qiiani  Filius.  ita  Pliilippus  Pairein  nosse  cu- 

pifbat,  et  ideo  nec  Filium  sciebat,  quo  melius  ali- 

qiiid  esse  credebat.  Ad  bonc  sensuin  corrigeiidum 

dietum  ost ,  Qui  videi  me,  videl  et  Patrem  :  qiiomodo 

tu  dicls,  0$lende  nobi$  Palrem  f  Video  quoinodo  lu 

dicas :  non  alierum  quaeris  videre  simileuiy  sed  illuni 

putas  etse  roeliorem. 

iVoii  credi$  qtua  ego  in  Palre,  el  Pater  in  me  e$t  f 
Cur  lu  siniilibus  dlNtantiain  ciipis  cernere?  Gur  in- 
teptrabiles  separatim  desideras  nosse? 

Yerba  quee  ego  loquvr  9obi$,  a  meipso  non  loquor, 
Pnter  autem  in  me  manene,  ip$e  facit  opera,  Non  cre* 
diti$  quia  ego  in  Patre,  el  Paler  in  me  c$tf  Alioquin^ 
etc.  Ergoei  verbt  opera  suui?  Plane  ita  est.  Nam  pro- 


iiam  peninentes  in.elligi  volen^,  Q«t  credit  m 
inqiiit,  opfra  qum  ego  faeio  et  ip$e  faciet,  ei  majora 
horum  faeiet,  Si  ergo  qui  criMtit  faciei,  noii  credit 
utique  qui  non  faciet ;  sicnti  est :  Qui  diligil  me,  oiffii* 
dala  mea  cu$todit  {Matth.  vii) :  unde  profecio  qiii  mtn 
cuslodil,  non  diligil.  Itein  a!io  loco  :  Qui  audit ,  in- 
qiiit,  r^r^fi  mea  hac,  et  facit  ea,$imilabo  eum  viio 
prudenti,  qui  etdificavit  domum  $uam  euper  pelram, 
Qui  ergo  non  est  similis  bulc  vlro  prudeoii,  proeui 
dub  0  aut  vcrbt  mea  baec  tudit  et  non  facit,  aut 
oniiiiiio  nec  audil,  nec  fiicil.  Qui  credil  tn  me,  inqolt, 
licet  moriatur,  vivjt.  Qui  ergo  in  me  non  credil,  non 
uiiqueviret.  Tale  etiam  boc  est  :  Qni  credil  in  me^ 
faciet  {Joan.  ii).  Nou  litque  credit  qui  nou  faciet. 


m  IN  S.  JOANNIS  EVANGKLIUM  EXPOSITIO.  m 

Oiiid  esl  Ik>c,  rralres?  Nunqiiid   inier  credeiiies  fii  A  vigilantcr  audi  quod  illic  positutn  est  :   In  nomim 


Cliristam  non  est  compntandus,  qui  non  receril 
opera  niajora  quaro  Cbristiis?  Durum  est,  absurdiiro 
est,  ferri  nnn  potest,  non  lnleratur,  nisi  intelligatur. 
Apostolum  igiiur  auUiarous  :  Credentu  inquit,  iu  eum 
(fuijustifical  imjnutn,  deputatur  fides  ejus  ad  juttiliam 
(Adm.  !▼).  Iii  boc  opere  racimus  opera  Cbrisli,  quia 
et  Ipsum  credcre  in  Chrisium,  opus  est  Cbristi.  lioc 
operaliir  iii  nobis,  non  utique  sine  nohis.  Audi  j  «ro 
ergo,  ei  inlellige  :  Qui  credil  in  me ,  opera  qute  ego 
fach,  et  ip$efaciet,  Prius  ergo  raciain,  d<'iude  ei  ipse 
fielel,qiii.i  facio  ul  raciai.Qo»  opera,nisi  ut  ex  linpio 
jtistus  fial?  Et  majora  horum  /actef.Quorum  obsecro  ? 
nnnquldnam  omnium  operum  Cbristi  majora  facit,  qui 
cam  timoreei  tremoresuam  ipsius  salutem  operatur 


meo.  Ipsum  enim,  Quodcunque,  iion  ait,  petieritie^ 
iiicunqiie  ,  Sfd  in  nomine  meo,  Qui  promisit  ergo 
lam  niagnum  bcnenciuin ,  quis  Yocatur?  Utique 
Cbrislus  Jesiis.  Cbristus  siguiflcat  regem,Jesas  signi- 
ficatSalvatorem.Nonitaqiie  salvo^  nos  raciet  quicun- 
que  rei ,  sed  rex  Sal valor.  Ac  per  hoc  quodcunque  pe- 
tlmus  advcrsus  utilitatem  salutis,  noii  petimus  in  no- 
mine  Salvatoris :  ei  tamen  ipseSalvator  est,  non  soium 
quando  racit  quod  peiimus,  vcrum  eiiam  qiiando  non 
facit :  qnoniamquod  videt  peti  conlra  salulem.non  fa- 
eiendo,potius  seexbibet  Salvatorem.  Novit  enim  me- 
dicus  quid  pro  sua,  quid  contra  suani  salutem  poscat 
aegrotus  :  et  ideo  contraria  posceniis  non  racit  vo- 
luntalcm,  ut  faciat  sanitatem.  Quapropter  quaiido 


{Philipp.  ii),  qiiod  ulique  in  illo,  sed  non  sine  illo  B  volumus  ul-raciat  quodcunque  petimus,  non  utcun- 


Christus  operatur?  Prorsus  majus  boc  esse  dixerim, 
qoam  est  ccelum  ei  terra,  et  qu«'ecuiique  ccrniintur 
incoeloet  in  terra.EtcoBhim  euim  et  lerra  Iransibit, 
prardestinatorum  autem  salus  et  ju»tiflcaiio  perma* 
nebit.  In  illis  lanfum  opera  Dei,  iii  bis  auiem  est 
eliam  imago  Dei.  Scd  in  cQslis  sedes,  doininationes, 
principaius,poteslales,  nrcbangeli,  ai  geli,operasunt 
Chri8ti:nunquideiiatn  bis  operibus  majora  Ticit,  qiii 
openinte  in  se  Cbnsto  cooperalur  aDtcinam  saluicro 
ac  justificaiiouem  suam?  Non  bic  audeo  pnecipitare 
•enientiam.  Intelligal  qui  potest,  judicet  qui  polest, 
oirom  majus  sit  jusioscrearequani  iinpios  jns  ificare. 
Certe  enim  si  aDqnalis  est  ulrumque  polcntiae,  boc 


qiie,  sed  in  nomine  ejus  petamus.  Quod  si  recerii, 
utSalvator  racit,  qiiod  est  nomcn  ejus  fidelibiis  ejus. 
E&t  quippu  impiis  et  damnator,  qui  dignatur  fidelibus 
esse  salv;it(>r.  Qui  ergocreditineum,quodcunquete* 
tierit  in  noniine  quod  est  iltisqui  credunt  in  eum,boc 
facit,  quoiiiam  hoc  sicut  Siilvator  racit.  Si  autem  qul 
ineum  credit.aliquid  per  ignorantiam  contra  salulem 
suain  pctit ,  non  in  nomine  Salvatoris  pciit,  qiiia 
Satvator  ei  non  eril,  si  quod  ejus  salulein  iinpedii, 
fecerit.  (Jnde  tunc  expedit  poiius  '  ut  non  rnciciido 
propicr  quod  invocatur,  raciat  quod  vocatur.  Pro* 
pterea  non  solum  SalVator,  sed  etiain  magister  ho- 
nus,  ui  raciat  quodcunque  pelierimus,  in  ipsa  ora- 


majoris  est  misericordiaB.  Iloc  est  eniin  pieiatis  sa-  ^  tione  qtiam   nobis   dcdit,  docuit  quod  petninus,  ut 


crMneutum,  quod  manirestuin  est  iu  carne,  juslifi- 
eaturo  esl  in  spiritit,  apparuil  angelis,  pracdicaturo 
estgentibiis,  credilum  e»t  mundo,  assiimptum  esl  in 
gloria.  Sed  omnia  opcra  Cbristi  iiitell:gerc,  ubi  ail, 
Majora  horum  faciet ,  nulla  nos  necessiias  cogil. 
norum  enim  rorsit  n  dixii  quae  ille  racieb-.tt  :  tunc 
avtero  verba  fidei  racieh:»t,  ct  de  his  opcribus  ruerat 
praeloculus,  dicens  :  Verba  quce  ego  loquor  vobis^  a 
me  iptc  non  loquor :  Paier  auiem  in  me  moneni,  ipte 
fadt  operam.  Tunc  igiiur  verha  ejus  erant  oper:i  cjus. 
£l  tttiqiie  minus  est  verha  ju.stiliae  pr.-edicare,  quod 
fedl  pnster  nos,  quam  iinpios  juslificare,  qiiod  ita 
fecil  in  nohis,  ut  raciamus  et  nos. 

Quia  egoad  Pairem  vado:  etquodcunque  petieritit  in 


etiam  sic  intellignrous  non  pctere  nos  in  iiouiino 
inagistri  quod  petimus  praeter  regulam  ipsiiis  ma- 
gisterii.  Sane  quaedam  quamvis  in  nomine  ejus  pe- 
taraiis,  id  esi,  secundum  magistrum  petainus,  non 
lunc  quando  pelimus  racit,  sed  laineii  racit.  Neque 
enim  qui  et  illud  petimiis  Xiicit,  ul  veniat  leguum 
Dei  (Matih.  vi),  propterea  iion  racil  quod  pe  imus, 
quia  iion  statim  cum  illo  in  actcrnitate  regtiauius. 
DilltTlur  enim  quod  petimus,  nou  negalur.  Verum« 
tamen  orantes,  laiiquam  seminantes  non  deficiamus 
(Galat,  vi) :  lempore  enim  proprio  nietemus.  Non 
autcm  negligeiiicr  audiendum  est,  quod  Domlnus, 
ne  quisquain  eum  puiaret  quod  se  promisit  racere 
pelcntibus,  sine  P:itre  esse  racturum,  cum  dixisset : 


noiiiiiie  meo. /loc /acfom.  Sic  ergo  perrexit  ad  Patrein,  f^  Quodcunque  petieriiit  in  nomine  meo^  hoe  faciam  : 
ot   nou  relinquerel  iiidigentes,  scd   exaudiret   pe-      contiiiuo  subjecii  : 


tentes.  Sed  quid  e<t,  quodcunque  petierHit^  cum 
▼ideamus  plerumque  fiJeles  ejus  petere ,  ct  non 
iccipere?  An  rorte  propierea  quia  inale  peiuni?  nam 
boc  exprohravit  aposiolus  Jacohus  dtcens  :  Petitis^ 
et  non  aecipitiSf  eo  quod  male  petatis^  ut  in  euncu' 
piseentiis  vestris  intumatii  {Jacob,  iv).  Male  ergo 
usurus  eo  quod  vtilt  acdpere,  Deo  potius  miserante 
non  accipit.  Proinde  si  boc  ab  illo  pciitur,  uiide 
horoo  lardilur  exauditus,  iiiagis  metuendum  est,  iie 
quod  posset  non  dare  propilius,  dct  iralus.  Anuon 
fidemus  Israel  las  malo  suo  iinpretrasse?  Concu- 
pierant  enim  carnihus  vcsci,quibuspluehatur  manna 
de  coelo  rA^um.  xi).  Evigila  igitur,  hoino  fidclis,  et 


VI  glorificetur  Pater  in  Fi7/o,  si  quid  petieritis  in  no' 
mine  meo ,  hoc  faciam,  Nullo  inodo  igitur  sine  Patre 
racil,  quandoquidein  ut  in  illoPaterglorificetur,  prop« 
terca  racit.  Facil  ergo  Puter  in  Filio,  ut  Filius  glorifl- 
celur  in  Patre.  Et  fiicit  Filius  in  Patre,  ut  Pater  glo- 
rificetur  in  Filio  :  quoniam  uiium  sunt  Pater  ei  Filius. 
Spiriiuni  pracletum  Christus  proinisit  apostolis. 
Quo  nuiem  modo  promiserit,  adverlainus  : 

Si  diligitis  me,  iiiquit,  mandata  mea  servate:  el  ego 
rogabo  Patrem,  et  alium  Paracletum  dabitvobis^  ui 
maneal  vobiscum  in  ceiernum,  Spiritum  verilatis.  Cuin 
lioc  dicat  de  Spiritu  sanclo,  quem  nsi  habcamuSy 
uec  diligere   Deuin   possunius,  ncc  cjus  maudata 


«27  BEDiE  VE.NEUABILIS  OPP.  PARS 

serv:  re  :  qijomodo  dH^g^niiis,  nt  eiim  accipiAiniis. 
qiiem  nisi  lialteamus,  diligere  non  valeiiiiis?  Duo- 
inodo  mandala  servabiinus  ,  ut  eum  accipiamiis 
qiiem  nisihabeamusmandala  servare  non  possumus? 
Resut  ergo  at  inlelligarnus  Spiriium  sanctiim  lia* 
bere  qui  diligit,  el  babeiido  mereri  ut  plus  habeat, 
et  plus  babendo  pliis  diligat.  Jam  ilaque  habebant 
Spirilum  discipuli,  quem  Dominus  promitt<  baf,  sine 
quo  euin  Dominum  non  dicebanl  :  nec  tamen  eum 
adbuc  slc  babebant,  sicut  cum  Dominus  promillebat. 
El  habebanl  ergo,  et  non  habebaiit,  qui  quaiiliitn 
habendus  fuerai,  nondum  babebant.  Ilabebaiil  ila(|ue 
niinus,  dandiis  eral  eis  amplius.  Ilabebant  occulle, 
accepfuri  erant  manifeste  :  quia  et  hoc  ad  majus 
doiium  sancti  Spiritus  pertinebat,  ut  eis  innotesce- 
rei  quod  b-.ibebanl.  De  qiio  munere  Apostolus  lo- 
quens  ait :  Nos  aulem  non  spiritum  hujus  mundi  aC' 
eipimut^  $ed  Spiritum  qui  ex  Deo  ett^  ut  sciamui  qum 
a  Deo  donata  tunt  nobis  ( /  Cor  ii).  Nam  el  ipsam 
inanirestam  impertilionem  Spiriliis  saiicti ,  non  se« 
mel,  scd  bis  Dominus  numero  egit.  Mox  enini  ut 
resurrexit  a  mortuis,  insufflans  ait :  Aeeipite  SpiVf- 
tum  sanctum  (Joan,  xx).  Nunquid  igitur  qui  tunc 
dcdii,  ideo  non  misil  eiiam  posiea  qilem  promisil? 
Aut  iion  idem  ipse  est  Spiriius  sanciiis,  qui  et  tunc 
esi  insurflatus  ex  ipso ,  ei  posl  ab  ipso  missus  e 
coelo  ?  Quapropter  cur  ipsa  qivjR  f.icta  est  evldenter 
donatio  ejiis,  bis  faola  fueril,  alia  quacslio  est.  For- 
lassi<  enim  propter  duo  prxcepla  diiedionis,  proximi 
et  Dei,  ut  commendaretur  ad  Spiritum  sanctum  per- 
linero.  Qiod  vero  aii :  Rogabo  Palrem,  et  alium  Pa* 
racletum  dabit  vobit,  ostendit  ei  seipsum  esse  Para- 
cleium  :  Paracletus  enim  Laiine  dicitur  advocaius  : 
et  dictum  est  de  Cbrisio  :  Advocatum  habemut  ad 
raireiVf  Jetum  Chrittum  juttum  ( i  Joan.  ii).  Sic  au- 
tem  mundnni  dixit  non  posse  accipere  Spiriium 
sanctum,  sicut  eliain  df^luin  est  :  Prudentia  carnis 
inlnicaett  in  Deum:  legi  enim  Deinonesisubjecla  .  nec 
enim  poiest,  velutsi  dicainus,  Iiijustiiia  jtislitia  e<^se 
non  poiesl;  mundum  quippe  ait,  boc  in  loco  signifl- 
cans  diiectores  mundi :  quse  dilectio  non  est  a  Patre ; 
et  ideo  dileclioni  bujus  mundi,  de  qua  satagimus, 
ui  minuatur  et  consuinatur  in  nobis,  coniraria  est 
di'eciio  Dei,quae  diffundjtur  in  cordibus  nostris  per 
Spiritiini  sanctuin  qui  datus  est  nobis  :  mundus  ergo 
cum  afcipcre  non  potest ; 

Quia  Hon  videt  eum^  neque  tcit  eum,  Non  enim  habet 
invisibilcs  oculos  mundana  dilectio,  per  quos  videri 
Spirilus  sanclus  nisi  invisibiliter  non  potest. 

Vot  ahteni^  inqnit,  cognotcetis  eum,  quia  apud  vos 
manebit^  et  in  vobit  erit,  Erit  in  eis  ut  maiieat,  non 
maiiebit  ut  sii.  Prius  enim  est  esse  alicui,  quam  ma- 
nere.  Scd  ne  pulnrcnl  quod  dictum  cst,  apud  vos 
manebit,  iia  dictum  queinadinodum  apud  hominem 
hospes  visibililer  manere  consuevit,  exposuit  quid 
dixerat,  epud  vos,  ciim  adjunxit  et  dixit,  in  vobis. 
Ergo  invisibililcr  videiur  :  nec  si  nou  sit  in  nobis, 
putest  csse  in  nobis  rjus  scicntia.  Sic  eiiim  a  nobis 

C.vpuiige  vidtndum,  ui  synlaxi  ct  sciiMii  salibfljt. 


II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENULNA. 

A  videliir  in  nobis  et  nostra  conscientia.  Nam  faciem 
quiilem  vidimus  alterius,  nostram  non  videmus : 
conscientiam  vero  nostram  videmus,  alterius  non 
videmiis.  Sed  conscientia  nunquam  est  nisi  in  nobifi, 
Spiriius  aulem  sancius  potest  esse  etiam  sine  nobis. 
Daiur  quippe  ut  sit  et  in  nobis.  Sed  videri  et  sciii 
quemadmodure  videnduin  •  videndiis  est  et  scienditi 
est,  non  potest  a  nobis,  si  non  sit  in  nobis. 

iVoii  relinquam  vos  orphanos,  veniam  ad  vof.  Or- 
phani  pupilli  sunt.  lllud  cnim  Graecum  ejusdem  rei 
nomen  est,  hoc  Latinum.  Nam  et  In  Psalmo  ubi  le« 
gimus,  Pupitlo  tu  erit  adjutor  {Psalm.  ix),  Graeeus 
babet  orpbano.  Quamvis  ergo  nos  Filius  Dei  suo 
Patri  adopuverit  filios,  et  eumdem  Patrem  noe  vo- 
luerit  habere  per  gratiaro,  qui  ejus  Pater  ett  per 

B  naturam,  tamen  etiam  ipse  erga  nos  pateruum  quo- 
dammodo  deroonstrat  affectum,  cum  dicit :  Non  re^ 
linquam  vos  orphanos^  veniam  ad  vos,  Hinc  est  quod 
etiaro  sponsi  filios  nos  appellat,  ubi  dicit :  Veniet 
hora  ut  auferalur  ab  eis  sponsus^  et  tunc  jejunabmU 
filii  sponsi  ( Luc.  v).  Quis  auiero  sponsus,  nisi  Dumi- 
nus  Cbristus?  Deinde  sequiiur  et  dtcit : 

Adhuc  modicum  ,  et  mundus  me  jam  non  tideL 
Quid  enim?  lunc  non  videbat  eum  inuudus,  quan- 
doquidem  mundi  nomiiie  vull  intelligi  eos  de  quilias 
et  superius  locutus  cst,  dicens  de  Spiritu  sancto  : 
Quem  mundus  accipere  non  potett,  quia  non  videt 
enm,  neque  cognoscit  eum?  Videbat  eum  plane  mun- 
dus  oculis  in  carne  conspicuum ;  non  auiem  videbat 
quod  In  carne  Yerbum  laiebal.  Yidebat  bomlnem, 

^  non  videbat  Deum.  Videbat  indumentum,  non  vide- 
bat  indutum.  Sed  quoniam  post  resiirreciioDem  etiam 
ipsnm  carnein  suam,  qiiam  non  solum  fideDdam, 
verum  etiam  contrectandam  demonstravit  suis,  vo- 
luit  demonstrare  non  suis,  binc  fortasse  intelligen- 
dum  esl  esse  dictura  :  Adhuc  modicum^  et  mundus 
me  jam  non  videt.  Yos  autem  videtis  me :  quia  ego 
vivo,  ct  vos  vivetis,  Cur  de  priesenii  so  dixit  vivere, 
jilos  autem  de  futuro  esse  vicluros?  iiisi  quia  victu- 
ros  eliam  carnis  y\%  uiique  rcsurgenlis,  qualis  iu 
ipso  prascedebai,  et  illis  est  polliciius  secuturain : 
et  quia  ipsiiis  tnox  fuiura  fuerat  resurreciio,  pra- 
seiitis  posuit  temporis  vetbum,  propter  significau- 
dam  celeritatem  :  illorum  autem,  quoniam  sxculi 
differtur  in  finem,  non  ait  Vivitis,  sed  virelis.  Duas 
ergo  resurrectiones,  suam  scilicet  mox  futuram,  el 
nostram  in  sxculi  fino  venturam,  duobus  verbis 
prxseniis  temporis  et  fulnri  eleganter  breviterque 
proniisit,  qnia  ego  vivo,  iiiquit,  et  vos  vivetis,  Quia 
vivii,  ideo  ct  nos  vivcmus.  Per  hominem  quippe 
mors^  et  pcr  hominem  resurreclio  mortuorum  :  mcut 
enim  in  Adam  omnes  tnoriuntur^  ita  et  in  Christo  omnet 
vivipcabuntur  (lCor,  xv);  quoiiiam  nemo  ad  mortem, 
nisi  per  illum ;  nemo  ad  vitam,  nisi  perCbristum.  Quit 
nus  viximus,  morlui  suintis.  Quia  vivit  ipse,  vivemus 
nos.  Moriui  sumiis  illi,  quaiido  viximiis  nobis.  Quia 
vero  mortiius  esi  ille  pro  noiiis,  et  sibi  vivil.  el  no- 
bis.  Quia  enim  vivit  i!le,  el  nos  vivciiius.  Naui  siciit 

Edit. 


829  IN  S.  JOANMS  IlVAMGELIUM  EXPOSITIO.  850 

per  nos  mortem  pniuimus,  iion  sic  el  vilam  per  nos  A  el  si  habuerint  proplieiiam,  et  scierinl  omnia  sacra- 

menla,  et  omnem  scientiam,  et  haboerint  omnem  d^ 


liabcre  posscmus.  In  illo  dic,  inquii , 

Yos  cognoteetis  qula  ego  $um  in  Palre  meo,  et  vot 
in  m«,  et  ego  in  vobit.  In  quo  die,  nisi  de  quo  ait, 
Et  vct  vivetit?  lunc  enim  eril  ut  possimus  Tidere 
quod  credimus,  nam  el  nunc  est  in  nobis,  ct  nos  in 
jllo.  Sed  hoc  nunc  credimus,  lunc  autero  etiam  co- 
gnoscemus  :  quamvis  el  nunc  credendo  novcrimu«, 
sed  tunc  conlemplando  noscemus.  In  illo  ergo  die 
quando  vivemus  ca  viia  qua  mors  absorbetur,  co- 
gnoscemus  quia  ipse  in  Palre,  et  nos  in  ipso,  ei  ipse 
in  nobit ;  quia  tunc  perflcietur  hoc  ipsum  quod  nunc 
incboalum  est  ]am  per  ipsum,  ut  sit  in  nobis,  et  nos 
iu  ipso. 

Qui  habet^  inquil,  mandata  mea  ,  et  serval  ea  ,  ille 
€tt  qui  diligit  me.  Qui  habet  in  memoria,  et  servat  in 
▼ita  ;  qui  habet  in  sermonibus,  ei  servat  in  moribus  : 
qui  habet  audiendo,  el  servat  raciendo ;  aut  qui  ha- 
bet  racieado,el  servat  perseverando  :  ipse  est,  inquir, 
qui  diligit  me,  Opere  est  demonstranda  dileclio^ne 
sii  infructuosa  nominis  appelluUo. 

Et  qui  diligit  me,  inqiiii,  diliyetur  a  Patremeo,  et 
ego  ditigam  eum  ,  et  manifefato  ei  me  ipsum.  Quid 
est,  diligam  ?  tanqiiam  lunc  dilcciurus  sit ,  ct  nunc 
non  diligat?  Absil.  Quomod>  enim  nos  Pater  siue 
Fiiio,  aul  Filius  sine  Palre  diligerei  ?  Quomodo  cuin 
inseparabiiiter  operentur,  separabililer  diligunl?  Sed 
ad  hoc  di&it,  Diligam  eum  :  ad  eum  qnod  sequitur, 
el  manifestabo  ei  meipsum.   Diligam,  et  manifestabo  : 


dem,  ut  montes  transferant,  nihil  sunt :  et  si  disiri- 
buerint  omnem  subsiantiam  suam,  et  tradiderint  cor- 
pus  suuin  ut  ardeant,  niliil  eis  prodest  (/  Cor.  xiii  ). 
Dilectio  sanctos  discernit  a  mundo,  qiise  facit  unani- 
mes  habitare  iii  domo  {Psat.  lxvii).  In  qua  domo  fa- 
cit  Pater  et  Filius  manslonem  ,  qui  donant  ei  ipsam 
dilectionem,  quibus  donent  in  fide  etiam  suam  mani- 
festalionem  ;  de  qua  discipulus  interrogavit  magi- 
siruin,  ut  non  solum  illi  qui  tunc  audiebant  per  os 
ejus,  sed  etiam  nos  per  Evangelium  ejus  hoc  nosse 
possemus.  Quxsivcrai  eiiim  de  Christi  manifesiatio- 
nc,  et  audivit  de  dilectione  et  mansione.  Est  ergo 
qiixdam  Dei  niaiiiresfatio  interior,  quam  prorsusim- 
"  pii  non  noveruni,  quibus  Dei  Patris  et  Spiritus  sancti 
manifestatio  nulla  est,  (^ilii  vero  esse  potuit ,  sed  in 
carne  :  quae  ncc  talis  estqualis  illa;  necscmper  illis 
adesse  potest,  qualiscunquesit,  sed  ad  modicum  lem- 
pus,  et  hoc  ad  jiidicium,  non  ad  gaudium  ;  ad  sup- 
pliciuin,  noii  a<l  praemium.  Nuncest  ergo  ut  intetli- 
gamiis,  quanfuni  aperire  ipse  dignatur  ,  quo  modo 
diclum  sii:  Adliuc  modicum,  et  mundut  me  non  videl; 
vos  autem  vldetis  me.  Yerum  est  quidem  quod  post 
paululum  etiam  corpus  suum  ,  iii  qao  eum  poterant 
et  impii  vidcre,  oculis  eorum  fuerat  subiractunis, 
quandoquidem  post  resurrectioncm  nemo  eum  vidit 
illorum.  Sed  quoniam  dictum  est,  tcstantibus  angelis, 
f  ic  veniet  quemadmodum  eum  vidistis  euntem  in  ccelam 


!d  ett,  ad  hoc  diligam  ut  manifestem.  Nunc  enim  ad  ^,  {Act.  i) :  nec  aliud  credimus  quam  illum  in  eodem 


hac  dilcxit  ut  credamus,  et  mandatum  fidei  tenea- 
mus;  lunc  ad  hoc  diligetut  vidcamus,  et  ipsam  vi- 
sionem  mercedem  flJei  capiamus  ,  qiiia  et  nos  nunc 
diltgimus  credemlo  qiiod  videbimus,  tunc  autem  dili- 
gemus  videndo  quod  credimus.  Quia  crgo  dixerat 
Dominus,  Adhuc  modicum^  et  mundus  me  jam  non  vt • 
^eif  vos  aulem  videtis  me  :  interrogavit  eum  de  hoc 
Ipto  Judas  ,  non  ille  traditor  ejus  qui  Iscariotes 
cognominatus  est  ,  sed  ciijus  Epistola  inter  Scriptu- 
rat  canonicas  legiiur. 

Domitte^  quid  faclum  est  quia  nobis  man  festainrus 
«t  fetpstim,  et  non  mundo  ?  Siniiis  cum  ipsis  tanquam 
liiterrogantes  discipuli,  communemquc  mngisiruin 
•itdiamus  et  not.  Judus  enim  sanctus,  non  immuii- 


corpore  ad  judiciumvivorumet  mortuorum  esse  ven- 
turum  :  procul  dubio  tuiic  eum  videbit  mundus,  quo 
nomine  significati  sunt  a  rt^gno  ejus  alieni.  Ac  per 
hoc  longe  melius  ijitelligitur  aliud  j.im  tempus  sigui- 
ficare  voluisse  in  eo  ^iod  ait,  Adhic  modicum  ,  el 
mufidut  mejam  non  videt  ,  quando  iii  fine  saeculi  au- 
feretur  ab  oculisdamnatorum,  ut  illi  cuin  de  cxtero 
videant  apud  quos  diligentes  eum  facit  P:iter  aiqne 
Ipse  maiisionem.  Afodicum  autem  dixit,  quia  et  id 
quod  prolixum  vidctur  hominibus  ,  brevissimum  est 
ante  oculos  Dci.  De  hoc  quippe  modico  iste  Joaiines 
evangelista,  Filioli,  inquit,  novistima  hora  est  {!  Joan. 
ii).  Ne  quis  porro  exisiimet  Patrem  taiituniinodo  et 
Filium  sine  Spiritu  sancto  apud  dilectores  suos  fa- 


dus,  nec  Inseciator  Domini ,  sed  sectator,  causam  D  cere  mansionem,  recolat  quod   superius  de  Spiiitu 


qossivit  quare  te  non  mundo,  sed  suis  maniresialu- 
rotettet  Jesus?  quare  adhuc  modicum  ,  et  mundus 
Don  videret  eum  ? 

Rapondil  Jetut^  et  dixit  ei :  Si  quis  diligii  me,  ter^ 
monem  meum  servabit,  el  Pater  meus  diliget  eum,  ei  ad 
wm  veniemust  et  mantionem  apud  eum  faciemut,  Ecce 
cxpotita  est  cauta  quare  suis  se  manifcBtaturus  est, 
non  alieiiis,  qiios  mundi  nomineappellat ;  et  ipsa  causa 
ostquod  hi  diligant,  ilii  nondiligant.  Ipsa  esl  cau  a  de 
qua  sacer  insoiiat  psalmus,  Judica  me  Deus,  et  discer- 
ne  causam  meam  de  gente  non  sancta  (Psal.  xlii  ). 
Qui  enim  diliguntur,quiadiliguntdiligiintur;  qui  vero 
uoudiligunt,silinguishominum  loquantur,  el  aiigelo- 
ruui,  fiunt  xramentum  sonaiis,  el cymLalum  tinuicns : 


sancto  diclum  est,  Quem  mundus  non  polest  aecipere^ 
quia  non  videl  eum,  nec  scil  eum  :  vot  autem  cognosci- 
tis  eum,  quia  apud  vot  manebit^  el  in  vobit  erit.  Ecce 
facit  insanctis  cum  Patre  ei  Filio  sanctus  etiam  Spi- 
riliis  mansionem  :  iutus  utique,  tamiuam  Deusin 
templo  suo.  Deus  Trinilas,  Pater,  et  Filius,  et  Spi- 
riius  sanctus,  veniunt  ad  nos,  dum  venimus  ad  eos. 
Teniunt  suhveniendo  ,  venimiis  obediendo.  Veniiint 
illuminando,  venimus  intuendo.  Veniunt  iinpiehdo, 
venimus  capiendo  :  ut  sit  nobis  eoruin  non  extraria 
vi:>io,  sed  inlerna,  et  in  nobis  non  transitoria  man- 
sio,  sed  xierna.  Sic  mundo  noii  se  Filius  inanifesiat. 
Mundus  cnim  ost  dicius  hoc  loco,  de  quibus  eon;iiiuo 
sul)junxit  atqucait : 


831  BEDiE  YEKERABIUS  OVV.  PABS 

Qui  non  diligit  me,  urnwnet  ineos  non  iertat,  Hi 
gurii  qui  Palrem  et  Spirilum  Banclum  iiuiiquam  vi- 
dciit,  Filium  aulem,  non  ut  beatificeniur,  sed  ut  ju- 
diceiiiur,  ad  modicum  vident :  iiec  ipsuin  in  forma 
Dei,  ubi  est  cum  Pulre  et  Spiritu  sancto  iiivisihilis, 
shI  in  forma  bominis,  ubi  esse  iii  uiuiido  voluit  pa- 
t  endo  coni**mptibilts,  judicaiido  terribilis.  Quod 
vero  adjunxii : 

Et  sermo  tiuem  audUlis ,  noii  esl  meus,  sed  e-us  qui 
misil  me,  Patris,  noii  miremur,  non  paveamus  :  non 
est  minor  Paire»  setl  non  est  nisi  a  Paire  ;  non  est 
Impar  ipso,  sed  noti  esi  a  seipso.  Neque  euiin  mcn- 
titiis  est  dicendo,  Qui  non  diligU  me,  sermones  meo$ 
non  servat.  Ecce  suos  dixit  ease  sermones.  Nunquid 
sibi  est  ipse  contrarius  ubl  rursus  dixii :  Et  sermo 
quem  audistis^  non  esi  meu$  ?  Et  roriasse  propter  ali- 
quam  disiinciionem  ubi  suos  dixil,  pluralilerdixit,  boc 
esl  sermones,  (Jbi  autem  sermonem ,  boc  esl  verbum, 
non  suum  di»t  esse,  sed  Patris,  seipsum  iotelligi  vo- 
luil.  In  principio  erat  Verbum ,  et  Verbum  erat  apud 
Deum^  et  Deus  erat  Verbum^  non  utique  suuin,  sed 
Patris  est  Verbum  :  quomodo  ncc  sua  Imago,  sed 
Pairis,  nec  suus  Filius  idein  ipse,  sed  Patris.  Recte 
igitur  actori  tribuit  qiiidquid  facit  aequalis,  a  quo 
babet  boc  ipsum  quod  illi  est  iodifferenter  xqualis. 

Iltec  loeutm  ium  vobis  apud  vos  manens,  llla  uli* 
que  rnansio  alia  esi,  qnam  promisit  futuram  ;  bxc 
vero  «iiia,  quain  pncsentem  esse  teslatur.  Illa  spiri- 
talis  est,  aique  inirinsecus  mentibus  redditur,  baec 
corporalis  eitrinsecus  oculis  atque  auribus  ezbibe- 
tur.  Illa  in  aternum  beatificat  liberatos,  hxc  in  tenw 
pore  visiiat  liberandos.  Secuiidum  illam  Dominus  a 
suis  dilcctoribus  non  recedii,  secundum  hanc ,  ii  et 
redil.  Ha*c^  inquil,  ioculus  sum  vobis  apud  vos  ma» 
nenf ,  utique  praesentia  corporali ,  qiia  cum  illis  vi- 
sibilis  toquebatur. 

Paracletus  autem ,  iiiqiilt ,  Spirilus  sanctus^  quem 
mittet  Pater  in  nomine  meo^  ille  vos  doeebit  omnia ,  et 
commemorabit  vos  omnia  qiuecunque  dixero  vobis,  Nun- 
qiiidiiam  dicii  Fiiius,  et  docet  Spiritus  sanctus,ut 
dicente  Filio  verba  capiamus ,  docente  autein  Spi- 
ritu  sancio  eadem  verba  intelligamus  ?  quasi  dicat 
Filius  sine  Spiriiu  sancto,  aut  Spiritus  sanctus  doceat 
sine  Filio  ?  Aut  vero  non  et  Filius  doceai ,  et  Spi- 
ritus  saiirtus  dicai  ?  ei  cum  Deus  aliquid  dicit  ei  do- 
cet,  Triniias  ipsa  dicat  et  doceat?  Sed  quonlam  Tri- 
iiit.is  est,  oporiebat  cjus  siiigulas  Insinuare  personas» 
eademquc  nos  distincie  audire ,  inseparabiliter  in- 
tclligere.  Audi  Patrem  diceutem  ubi  legis ,  Dominus 
dixit  ad  me,  FiUus  meus  es  tu  (Psal,  ii).  Audi  et  do* 
ceniem  ubi  legis,  Omnis  qui  audieit  a  Patre  et  didicit, 
venit  ad  me  {Joun»  vi).  Filium  vero  dicenlem  modo 
audisti;  de  se  quippe  ait:  Quacunque  dixero  vobis: 
quem  et  si  docentem  vis  nosse,  magistrum  recole. 
Vtius  est^  inquii  f  magister  vesler  Chrislus  (Matth. 
xxiii).  Spiritum  porro  sanctutn ,  <|uem  modo  audisti 
doceiitem,  ubi  dicium  esi:  Ipse  vos  docebit  omnia: 
audi  etiam  diccntem,  ubi  lcgis  in  Actibus  »po^l<iloriiin 
B.  Peiro  dixissc  Spiritum  saiiclui*.) :  Vrde  cum  illis. 


II.  SCCT.  I.  —  CXEGETICA  GCNUINA. 


83t 


B 


A  quia  ego  misi  eos  (Aet.  x).  Omnis  igilur  et  dicit  ct 
doc«*t  Triniias.  Sed  nlsi  eii.-iin  siogitlatim  coinmpn- 
darctur,  eam  nullo  modo  bumana  capere  utcunque 
possel  iiifirinitas.  Cum  ert^o  sit  omniiio  insepanbi- 
lis,  nuiiquam  Triniias  esse  sciretur,  si  seinper  inse- 
parabiliier  dicerelnr.  Nain  et  cuin  diciiiius  Patrem, 
et  Filium,  ei  Spirittim  sanctum,  non  eos  uliqiie  dici- 
mu8  simul,  cum  ipsi  noii  possint  esse  non  simul. 
Qiiod  vero  addidit :  Commemorabit  vobis ,  intelligrre 
debemus  etiam  quod  jubemor  non  oblivisci»  u^uber- 
rimos  monitiis  ad  graliam  pertincre,  qua  nos  c«  m- 
memorat  Cbristus. 

Pacem^  iiiquit,  relinquo  vobis ,  pacem  meam  do  ro- 
bis.  Hoc  est  quod  legimus  apud  propbeiam  :  Pacem 
super  pacem,  Pacem  nobis  reliiiquit  iiuruF,  pacem 
suain  nobis  dabit  in  fine  venturus.  Pacem  nobis  re- 
linquit  in  boc  saeculo,  pacem  suam  nnbis  dabit  in 
futiiro  ssrculo.  Paceni  nobis  reliiiqult,  in  qiia  ma- 
neiites,  hostem  vincimus  :  pacem  siiain  nobis  dabif, 
quando  sine  boste  regnabiinus;  quid  auiem  nobis 
relinqitit  ascendens  a  iiobis,  nisi  seipsum,  dum  non 
recedii  a  nob  s  ?  Ip^e  est  enim  pax  nostra,  qui  feeit 
utraque  unum  (Ephes,  ii).  i*.ix  ergo  ipse  nobis  esf,  et 
cum  cred  uius  quia  est,  et  cum  videmus  euro  sicuti 
est.  Scd  quid  csl  quotl  ubi  ait :  Pacem  relinqno  vobis^ 
non  addit  meam  :  ubi  vero  ait,  do  vobit^  ibi  dicit 
meam  ?  IJtrttm  subaiidieitduin  est  meam  ,  et  ubi  di- 
ciuni  non  est,  quia  poslea  dictum  e-il,  et  potest  re- 
fcrri  ad  uirumque,  eliaui  quod  semel  dictum  est?  An 

C  forte  et  hic  aliquid  latet,  quod  petendum  est  et  quae- 
rendum,  et  ad  quod  pulsantibus  aperieodum  ?  Qoid 
enim  si  pacem  suam  eam  voluit  inielligi,  qualem  liabet 
ipse?  P;*x  vero  l&ta  quam  nobis  relinquit  io  boc  saeculn, 
nosira  poiius  est  dicenda  quam  ipsius.  Illi  qoippe  or- 
Tiil  repugiiat  inseipso,  quia  oullum  babet  omoino  pee- 
catum.  Nos  autem  talem  pacem  nunc  babcmus,  in  qua 
adliuc  tlicamus :  Dimitie  nobis  debita  nostra  {Matth,  vi). 
Est  ergo  nobis  pax  aliqiia,  quoniam  condelectamar 
legi  Dei  secunduiu  inieriurem  bominetn  {Rom.  vii): 
sed  non  est  plena,  quia  videmus  aliam  legem  in  mem- 
bris  nostris  repiignanteni  legi  mentis  nosir».  Itemqiie 
inter  nos  ipse  est  nobis  pax,  quia  invicem  nobis  credi- 
mus,  quod  invicem  diiigamus.  Sed  nec  ista  pleoa  esl, 
quia  cogitationes  cordis  nostrl  invicem  non  videmos ; 

J)  et  quaedam  de  nobis,  qu»  non  sunt  In  nohis ,  Tel  in 
melius  invicem  vel  in  deterius  opinamor.  Itaque  ista 
etiam  si  ab  ilio  nobis  reiicu  est  pax ,  nosira  esi.  Nifll 
euim  ab  illo,,  non  baberemus  et  talero :  sed  ipse 
non  babet  talem.  Si  lenuerimus  usqoe  in  fioeoi» 
qualem  accepimus,  qualem  habet  habcbimiis«  ubi 
nibil  nobis  repugnet  ex  nobis ,  et  nibil  nos  inTiCM 
lateat  in  cordibus  nostris.  Nec  Ignoro  ista  Dominl 
verba  etiam  sic  accipi  posse ,  ut  ejusdeni  seoieotia 
repetillo  videatur. 

Pacim  relinquo  vobit^  paeem  meam  do  vobii.  Ul 
quod  dixerat  pacem,  hoc  repetiverit,  dicens,  paeem 
meam;  ct  quod  dixerat,  relinquo  vadts,  hoc  repetierif, 
dicens :  Dovobis.  Ut  volel  quisque  accipiat :  me  tamen 
dclcclai  (crodo  «luod  el  vos ,  fratrcs  mei  dilecti),  sic 


835  IN  S.  JOANNIS  KVANGIXUJM  F.XPiism»).  «3-1 

leiiere  isfam  ptcem  ,   ubi  advcrftarium   conconlitcr  A  Si  diligeretii  me,  gaudereth  uiique,  quia  vndo  ai  Pa^ 

trem,  qUa  Paier  myor  me  e$t.  AgnosGamiis  gemi- 
nam  subsianiiam  Clirisli,  divinam  scilicet,  qua  aRqua- 
lis  esl  Patri ;  bumanam»  qua  major  est  Piiier:  utrum- 
que  autem  simul,  non  diio,  sed  unus  Cbristus,  ne 


vineimus,  ut  desideremiis  pacem  ,  ubi  adversarium 
non  habebimus.  Qiiod  vero  Duuiiiius  adjunxit,  atque 

aii: 

iVoii  quomodo  muudut  dat,  ego  do  vobit ,  quid  esl 
aliad,  nisiy  quomodo  bomines  dant,  qui  diligunt  mun- 
duin,  iiado  vobis?  qui  proplerea  sibi  dant  pacem, 
ui  sine  molestia  iiiium  atqiie  bellorum,  non  Deo,  sed 
amico  suo  mundo  perfruantur  :  ei  quando  justi  danl 
ptcem,  ul  non  eos  persequantur,  pax  esse  non  potesi 
▼era,  ubi  non  est  vera  concordia,  quia  disjiincta  sunl 
eorda.  Quomodo  enim  consors  dicitur  qui  sorlem 
jongit,  ila  ille  concors  dicendiis  est  qui  cor  jungil. 
Nos  ergo,  cliarissimi,  quibus  Christus  pacem  reiiquit, 
ei  pacem  suam  nou  nobis  dat  sicul  mundus,  sed  sic- 


8  1  quaiernitas,  non  Trinitas  Deus.  Sicui  eiiim  unus 
esi  bomo  anima  raiionalis  et  caro,  sic  unus  est  Cbri- 
sius  Deus  et  bomo.  Ac  per  boc  Cbrisius  est  Deus 
inima  rationaiis  et  caro.  Cbrisius  in  bis  oinnibu», 
61  Cbristum  in  singuiis  conliteniur.  Quis  esl  ergo 
per  quem  facius  esi  muuilus  ?  Cbristus  Jesus ,  sed 
in  forma  Dei.  Quis  e&l  sub  Poniio  Pilato  crucifixus? 
Chrislus  Jesus,  sed  in  forma  servi.  liem  de  singulis 
quibus  bomo  consial.  Quis  non  est  derelicius  in  in- 
ferno?  Chrisliis  Jesus,  sed  in  anima  sola.  Quis  re- 


ni  ille  per  quem  facliis  est  muiidus;  ut  coneordes  B  surrcemrus  triduo  jacuit  in  sepulcro?  Cbrisius  Je- 


sirons,  jungamus  invicem  corda,  et  cor  nostrum  sur- 
snm  liabeamus,  ne  corrumpatur  in  terra. 

Non  turltetur  cor  veitrum^  neque  formidet.  Auditlle 
quia  ego  dixi  vobis ,  Vado  et  venio  ad  vos,  Si  diligere* 
ii$  me,  gaudereiis  uiique ,  quia  vado  ad  Patrem,  quia 
Pater  major  me  est,  llinc  ergo  lurbari  el  forniidare 
poleral  cor  illuruni,  quud  ibat  ab  eis,  quamvis  ven- 
turus  ad  eos,  ne  forsitan  gregein  lupus  hoc  inter- 
f  aHo  inf ad<*rel  pistoris  abse mi:i.  Sed  a  quibus  boino 
abscedebat,  Detis  non  rcliiiqiiebat :  idein  ips«i  Chri- 
Sfos,  bomo  el  Deus.  Ergo  et  ibat  pcr  id  qiiod  homo 
erai,  et  manebal  per  id  quod  Deus  erat.  Ibat  per  id 
quod  uno  loco  erat,  inanebat  per  id  quod  ubique 
eral.  Cur  iiaque  turbarenlur  et  formidarent,  quando 
sic  deserebat  oculos,  ut  non  desereret  cor?  qiiamvis 
Deus  eiiam  qui  nullo  coniinetur  loco,  discedai  ab 
eortnn  eordibus  qui  eum  reliiiquunt  moribus,  non 
|>e>iibus»  et  vcniat  ad  illos  qui  convertuntur  ad  eum 
nou  lacie,  sed  Gde,  et  ^ccedunl  ad  eum  raenie,  non 
cariie.  Ut  auleui  ioleiligerent  sccundum  id  quod  bo- 
luo  erat,  cum  dixissei :  Vadoet  venioad  vos,  adjecil 
alqoe  ait:  Si  diiijeretit  me^  gauderetis  utique,  quia 
vado  ad  Patrcm,  qula  Paier  major  me  est,  Per  qaod 
•rgo  Filius  non  esi  ae!|ualis  Palri ,  per  boc  erat  iiu- 
msad  Pairem,  a  quo  ct  venturus  est  judicaturos 
fivos  et  nioriuGs.  Ipse  ergo  Chrisius  Fiiius  Dei, 
«qualis  Patri  iu  fornu  Del,  quia  semetipsum  exina- 
Divii,  noo  formam  Dei  atniuens,  sed  furmam  servi 


sus,  sed  in  carne  sola.  Dicitur  ergo  et  in  his  singu- 
lis  Cbristus  Jesiis :  Tcrum  haoc  oinnia  noii  duo  vel 
tres,  sed  unus  esl  Ciiristus.  Ideo  ergo  dixi( :  Si  diU' 
geretis  me  ,  gauderetis  utique,  quia  vado  ad  Pd'.rem ; 
quooiain  naiurae  human»  gratulandum  esl,  eo  quod 
sic  assumpia  est  a  Verbo  unigenilo,  ut  immortatis 
conslituereiur  in  ccelo :  atque  ila  fieret  lerra  subli- 
mis,  ul  incorrupiibilis  pulvis  sederet  ad  dexieram 
Patris.  Hoc  enim  mcdo  se  ituruiu  dixil  ad  P.iirein  : 
nam  profeclo  ad  illuin  ibal,  qui  cum  illo  erat.  Sed 
boc  erai  ire  ad  eum,  et  recedere  a  nobis,  mutare 
ai'|ue  immortale  facere  qiiod  mortale  euscepii  et 
nobis,  el  levare  in  coelum  per  quod  fuit  in  lerra  pro 
nobis.  Quis  noii  binc  gaudeat,  qui  sic  diligilCbristuin, 
ut  siiam  naluram  jam  immortalem  gratuletur  in 
Cbristo,  aiqiie  id  speret  fiiiurum  esse  per  Cbristum? 
Et  uunc  dixi  vobit  priusquam  fiat^  ut  cum  factum 
fuerit  credaiis.  Quid  est  boc,  cum  magis  eredere  ho- 
nio  debeal  aiitequam  fiat  id  quod  credeudum  cst  ? 
llac  est  eniin  laiis  fiilA,  si  quod  creditur ,  non  vlde- 
lur.  N;im  quid  magnum  esl ,  si  creiiilur  quod 
videtur  ?  secunduiii  illain  ejusd  'm  Doinini  scn- 
teiiliain ,  quando  discipuluin  arguit,  dicens,  Quia 
vidisti^  crcdiditli  :  beati  qui  non  vHent,  et  credunt 
(Joan,  xx).  El  ne»cio  uirum  credere  dicendus  est 
quisquam  quod  videt.  Nain  ipsa  fides  in  Epistola 
qu£  bcribitur  ad  llebrsos,  ita  est  definiia,  Ett  autem 
fides,  sperantium  SHbstantia^  conviciio  rerum  quce  non 


accipiens,  major  est  et  scipso,  quia  major  est  for-  ^  videntur  (liebr.  xi)     Qiiapropter  si  fides  est  rerum 


ma  Dei  qux  amissa  non  esl,  qiiam  servi,  qux  acce 
pta  est  (PhUip.  n).  Quid  itaque  mirum,  vel  iiidi- 
gniim,  si  secunduin  banc  servi  furiuam  loqueus  ait 
Dei  Filius,  Patermnjor  me  est?  £t  secundiiin  furmain 
Dei  loqueus  ail  idem  ipse  Dei  Filius  :  Ego  et  Pater 
unum  sumus  (Joat .  x)?  Uiium  suni  euim  secunduin 
id  quod  Oeus  erat  Vcrbam;  el  major  esl  Pater  sc- 
condum  id  «)uo«l  V.rbiim  caro  factum  esl.  Sccundum 
baiic  servi  formam ,  puer  ChriAtus  etiaiii  parentibus 
suis  minor  eral,  quaiido  parvus  majoribus,  sicut 
Sfrriptum  est,  tubdiius  erat  (Luc.  ii).  iOqualis  eniui 
Palri  FiliuSy  per  quem  facius  est  hoino,  ui  iniuor 
essel  Palre,  factus  esl  hoino.  Quod  iiisi  fieret,  quid 
csl  hoino  ?  Dical  plaoe  Doiuinus  ei  inagisier  nosicr : 


quae  crrdiintur,  eademquefidcs  earum  reruin  est  qu;e 
non  vidcntur  ,  qiiid  sibi  vull  quod  Doininus  ait  :  Et 
nunc  dixi  vobis  priusquam  fiat^  ut  cum  factum  fuerit^ 
credatit?  Moiine  poiius  diceiidum  fuit,  Etnuncdixi  vo^ 
bitprius  quam  fiat,  quod  cuin  factum  fuerit^  videalis? 
Nam  et ille  cui  dictuin  esi, Qiiia  viditti,  credidisti^ non 
boc  credit  quod  vidit,  sed  aliud  vidit,  aliud  credi- 
dit.  Vidil  eniin  hominem,  credidil  Deiim.  Sed  el  si 
dicuRtur  credi  qux  videutur,  sicut  dicit  unusquisque 
oculis  suis  se  credidisse ,  non  timen  ipsa  est  quae  in 
noliis  xdincatur  fides ,  sed  ex  rebus  quae  tidcnlur , 
agiiur  nobis  ut  ei  rredaiitur  qu:e  non  videntur.  Quo- 
c  rca,  dilectissiini,  uiide  nunc  scruioest,  quod  Domi- 
nus  ait,   Et  nunc  dixi  lobis  priut  quam  /iat ,  ui  cum 


835 


BED/E  VENERAniLIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGKTICA  GENUINA. 


m 


(actum  fuirit^eredalh,  illtid,  niiqiie  dicil,  cumfactum  A  IHamus  autem  diciu  Quo?  iiisi  ad  illum  lofum  unde 


fuerit^  quod  eum  |)OSl  morlcin  Tisuri  eranlviveinem, 
et  ad  Palrein  ascendenlem  :  quo  viso  illud  fucrant 
eredituri  quod  ipse  esset  Christus  Filius  Dei,  qui  po- 
tuit  lioc  et  f.icere  cuir.  prxdixisset,  et  praedicere  an- 
tequam  faceret :  crediiuriautem  hoc  non  fide  nova, 
sed  aucta,  aut  certe  cuin  inortuus  esset  defect»,  curo 
resurrexisset  refecta.  Neque  enim  eutn  Filius  Dei 
iion  ei  ante  credebani  :  sed  cum  in  illo  factum  esset 
quod  ante  praedixit,  lides  illa  quae  trinc  quando  illis 
loqiiebatur  fuit  parva,  et  cum  mureretur  pene  jam 
nulla,  et  revixif,  et  crevit.  Deinde  quid  dicit  ? 

Jam  non  multa  loquar  vobiicum,  venit  enim  prin- 
ceps  mundi  hujus,  Quis,  nisi  diabolus? 

Et  in  nte  non  habet  quidquam,  Nollum  scilicet  om» 


fuerat  iradendus  ad  mortem,  qul  nulluni  iiabebal 
meritum  mortis,  sed  habebat  ut  moreretur,  manila- 
lum  Pairis,  taoquam  ille  de  quo  pracdictum  eral, 
Qua  non  rapui,  tunc  exsolvebam  :  inortem  aine  diH 
bio  soluturus,  et  nos  a  morte  debiia  redemptunif  • 

CAPUT  XV. 

Ego  $um  vitis  vera,  etc.  Iste  locus  evangelicus, 
fraires,  ubi  sedicil  Dominus  vitem,  el  discipulos  Mioi 
palmites»  secundum  lioc  dicit  quod  est  capulEccle- 
siae,  nosque  menibra  ejos,  uiedialor  Dei  ei  boroinom 
bomo  CbrJsius  Jesus,  unius  quippe  naturaa  sunl 
viiis  et  palmiies.  Propter  quod  cum  essei  Deus,  cn« 
jus  naturae  non  sumus,  factus  est  hoino »  ut  in  lllo 
esset  vitis  huniana  natura,  cujus  et  iios  boroinet  pal« 


nino  peccatum.  Sic  enim  osiendit  non  creaturarum  B  mites  esse  possumus.  Quid  est  ergo,  Ego  ium  vkig 

vera  f  nunquid  ul  adderet  vera^  boe  ad  eam  viiem 
relulit,  unde  ista  similitiido  translata  esl?  Sic  eoiin 
diciiur  vitis  per  siinilitudinem,  non  per  proprieia- 
tem,  quemadmodum  dicituro%is,  agniis,  leo,  pelra, 
lapls  angularis,  et  cxtera  hujusmodi ,  quae  magis 
ipsa  sunt  vera,  ex  quibus  dicuntur  islae  similiiadines, 
non  proprietates.  Sed  cum  dicit,  Ego  ium  vitis  ven; 
ab  illa  se  utique  discernitur,  cui  dicitur,  Qumsm* 
do  conversa  es  in  amariiudinem^  vitis  aliena  (Jeram. 
II ;  ha.  v)?  Nam  quo  pacto  est  vitis  vera,  quae  ex« 
spectata  est  ut  faceret  uvjm,  fecil  autem  spinas? 
Ego  sum,  inquit,  vitis  vera. 

Et  Vater  meus  agricola  est,  Otnnem  palmitem  nau 
fereittem  fructum,  toUet  eum :  et  omnem  qui  fert  frw- 
ctum^  purgabit  eum,  nt  fructum  plus  afferut.  Nunquid 
unum  sunt  agricola  el  vitis  ?  Secuiidum  boe  ergo 
vitis  Chri^tus,  secundum  quod  ait :  Vater  majcf 
est.  Secundum  id  autem  qiiod  ait :  Ego  et  Puier 
sumuSf  ct  ip.^e  agricula  esl.  Nec  talis  quales  suol  q« 
extrinsccus  operaiido  exhibent  niinisterium,  sed  la* 
lis,  ut  det  eiiani  intrinsccus  incrementiifu.  Nam  m- 
que  qui  plantat^  est  atiquid^  neque  qui  rigai,  sed  qui 
incrementum  dat^  Deus  (I  Cor,  in).  Ec  utique  Dens 
esl  Chrislus,  quia  Deus  erat  Verbum  {Joan.  i),  vnde 
ipse  et  Pater  unuin  sunt ,  et  si  Ker6iim  caro  faetwm 
est,  quud  non  erai,  manet  quod  erat.  Deiii|ue  cum 
de  F*aire  tanquam  de  agricola  dixissei,  quod  infni- 
ciiiosos  palniites  tollat,  fructuosos  autem  pvrgci,  ut 


sed  peccatorum  principem  diabolum,  quos  nuiic  no- 
mine  nuindi  bujus  appellai.  Et  quotiescunqiie  mun- 
di  nomen  in  mall  signiflcatione  poiiilur,  non  os- 
lendit  nisi  mundi  isiius  amatores,  de  quibus  alibi 
scriplum  est  :  Quicunque  toluerit  amicus  esse  saeuli 
hujus,  inimicus  Dei  constituitur  {Jacob.  iv).  Absit 
ergo  ut  sic  inlelligaiur  diabolus  prtficcps  mundi , 
tanquam  gerat  universi  mundi,  id  esl,  coeli  et 
terrac,  atque  omniuni  qni  in  cis  sunt,  principaium : 
de  quall  mundo  dictum  est,  (um  de  Cliristo  Yerbo 
sermo  essct,  Et  mundus  per  eum  factus  est  {Joan.  i). 
Universus  iiaque  mundus,  a  summis  coelis  usque  ad 
infimam  terramCreatoriest  subditus,  non  descrtori; 
Redeinptori,  non  interempiori ;  libcraiori ,  non 
capiivatori ;  doclori,  non  decepiori.  Queniadniodum 
auiem  sit  intelligendus  princeps  mundi  diabolun,  evi- 
deniius  aperuit  apostoliis  Pauhis,  qni  cum  dixisset, 
Non  ett  nobis  coUuctatio  adversus  carnem  et  sanguinenif 
id  est,  adversus  honiincs,  subjecil  atque  ait,  sed  ad" 
versus  principe*  et  polestates,  et  reciores  mundi  tene- 
brarum  harnm.(Ephes.  \i).  Sequenti  eiiiin  veibo  ex- 
posuit  qiiid  dixisset  inundi ,  cuin  sulij<'Cit  ,  tenebra- 
rum  harum  :  ne  quisquam  mundi  nomine  inielligeret 
universam  creaturam,  cujus  nullo  modo  sunt  reclo* 
res  angeli  deserlores.  Tenebraruni^  inquit,  harum^  id 
est,  mundi  istius  amatorum.  Ex  quibus  tamen  electi 
non  stint,  non  per  suum  nieritum,sed  |<er  Dei  graliam: 
quilius  dicit,  Fuistis  enim  aliquando  tenebrce,  nunc 


autem  lux  \n  Domino  {Ephes.  \).  Omiies  ergo  fue-  ])  P^tis  afferant  li  uctum,  cuntinuo  etiam  seipsum  mi»' 
ruiit  sub  rectoribus  tenebrarum  harum,  id  est,  homi-      dalorem  paimitum  osiendcns  : 


num  impiorUin,  tanquam  tenebrae  sub  lenebris.  Sed 
gratias  Deo,  qui  eruit  nos^  sicut  dicit  idemApnstolus, 
de  potestate  tenebrarum,  et  transtuUt  in  regnwn  FUii 
eharitatis  suce  {Coloss.  i) :  in  quo  priiice|)S  hujus 
intindi,  hoc  est  tenebrarum  harnni^  non  habebat 
quidquam,  quia  neque  cufu  pecraio  Deiis  veneral, 
nec  rjus  carnem  de  pecrati  propogine  Virgo  pepe- 
reral  ;  ei  tanqunm  ei  dicerctur,  Ciir  er^o  moreris, 
si  noa  liabes  peccatiim,  qui  debealur  iiiurtis  suppli- 
ciiiin  ?  coiitinuo  subjeeii : 

Sed  ut  cognoseat  mnndus  quia  diligo  Palrem,  ethicut 
mnudatum  dedit  mihi  Pater,  sic  facio,  sunjite,  camus 
hinc,  Discuinbeiis  cuiin  dis  cumbcnlibus  loiinebn^ur. 


Jam  vos,  inquit,  mundiestis  propter  sermoHem  ^uem 
locuiui  ium  votfis.  Ecce  el  ipse  mundator  est  pahiii- 
tum,  quod  est  agricolae,  non  viiis  onicium  :  qui 
etiam  pstmites  operarios  suos  fecit.  Nam  eisi  non 
dant  iiicrementum,  impendunl  tamen  aliquod  adja* 
nienium,  sed  non  de  siio,  quia  nneme^  inqoit,  niAt/ 
potesiis  facere.  Mundi  scilicel  atque  muiidandi.  Ne- 
quc  enini  nisi  mundi  essent,  fructum  ferre  puluis- 
seni  :  ei  famen  omnem  palmitem  qui  fert  friictiia, 
purgal  agricula,  ut  fructuni  plus  afferai.  Fert  fnt- 
cium,  quia  mundiis  est ;  ntque  ut  plus  afferat,  por- 
gaiiir  itdbuc.  Quis  est  enini  in  bac  viia  sic  niuudos, 
ut  rion  sit  inngis  magisqiie  inuiidandus?  uln  si  disi' 


K57  IN  S.  JOANiNIS  EVANGKLIUM  EXPOSITiO.  858 

riiniis  quia  peccatum  non  habemHt ,   no$ij}$os  seduci-  A  miiienl,  el  ardel,  Ligiia  ilaque  viiis  Uinlo  suiit  <  oii- 


INI4J,  el  vei-itas  in  nobis  non  est.  Si  autem  confessi 
fuerimus  peciata  nostra,  fidelis  eit  etjuslus^  qui  dimit* 
tat  nobis  peccata ,  et  mundet  nos  ab  omni  iniquilaie 
(i  Joan,  i).  Mundel  ulique  mundos,  boc  est  frucluo- 
sos,  ut  tanio  sint  fructuosiores,  quanio  fuerint  muii- 
dioros.  Jam  vos  mundi  estis  propler  verbum  quod  lo* 
€utus  sum  vobis.  Qiiare  non  ait,  Mundi  estis  proptcr 
haptismum  quo  abluti  estis,  sed  ait :  Propter  9erbum 
r,ttod  locutus  sum  vobis  ?  nisi  quia  ei  in  aqua  verbum 
mundat.  Detrahe  verbum,  et  quid  est  aqua,  nisi 
a|ua 7  Accedit  verbum  ad  elementum,  et  fit sacra- 
mciitum  etiam  ipsum  tanquam  visibile  verburo.  Nam 
de  boc  utique  dixeral,  quando  pedes  discipuiis  lavii, 
Qui  lotus  est,  non  indiget  niti  ut  pedes  lavol,  sed  est 


tenipiibiliora  si  iii  vile  non  nianserinl,  quanto  glo* 
riosiora  si  manserint.  Denique  sicut  de  bis  etiam 
per  Ezecbielem  prophetam  Dominus  dicit,  prasciia 
nuUis  agricolarum  u$ibus  protunt,  nuUis  fabrilibu» 
operibus  deputantur  {Etech.  xv).  Uiium  e  duobus  pal- 
miti  congruii,  aut  vitis,  aui  igiiis  :  si  in  vite  Ufu  cst, 
in  igne  erit.  Ut  ergo  ia  igne  non  sit,  iii  vite  sit. 

Si  manseritis  in  me^  iiiquit,  et  verba  mea  in  vobis 
manserint:  quodcunque  voluerilis  petetis,  et  fiet  Vi.bis. 
Manendo  quippe  in  Cbrisio,  quid  velie  possuni,  nidi 
quod  convenit  Chridlo  ?  Quid  velle  possuni  manendo 
in  Salvaiore,  nisi  quod  uon  alienum  est  a  saluie  f 
AliuJ  quippe  volunius,  quia  sumus  in  Christo,  et 
al.ud  volunius  quia   sumus  adhuc  in  hoc  sxculo.  De 


mundustotns.  Unde  ista  tania  virlus  aquap,  ut  eor-  ^  mansione  namque  bujus  sx^uii  nobis  aliqiiando  siib- 


pus  t:<ngat,  et  cor  abluai,  nisi  faciente  verbo  7  iion 
quia  dicitur,  sed  quia  crcditur.  Naro  et  in  ipso 
vertio  alitid  est  sonus  tratisiens,  aliud  virtus  ma- 
neiis.  Hoc  est  verbuin  fidei^  quod  prasditamusj  ait 
Aposiolus  :  quia  si  confessus  fuerisin  ore  tuo  quia  Do" 
minut  est  Jesus,  tl  credideris  in  coide  tuo  quiu  Deus 
illum  tutcituvil  a  mortuis,  salvus  eris.  Corde  eniin  cre- 
ditur  ad  justiiiam,  ore  auiem  confessio  fit  ad  salutem 
(tlom.  \).  Unde  et  iii  Aciibus  apostolorum  legilur, 
tide  mundanscorda  eorum  (Act.  xv)  ;  etiii  epislola 
sua  bcatus  Petrus  Sic  et  vos^  inquil,  baptisma  salvos 
fact,  non  carnis  depositio  tordium^  sed  comctenlios 
boncf  interrogatio.  IIoc  est  verbutn  fidei^  quod  pradi' 
camus  (/  Petr.  ii ) :  quo  siiiC  dubio,  ut  mundaro 


repit ,  ut  hoc  petanius  quod  nobis  non  expedite 
nescimus  :  sed  absil  ut  fiut  nobis,  si  manemiis  in 
Christo,  qui  non  facit,  quando  pelimus,  nisi  quod 
ex|<edit  nobis.  Manentcs  ergo  in  eo,  cum  vcrba  ejiis 
in  nobis  maneiit,  quoJcunque  voluerimus  petimus, 
ei  fiet  nobis  ;  quia  si  petimus,  ei  non  fiei,  non  hoc 
petimus  quod  habet  mansio  iii  eo,  nec  quod  habent 
vcrba  ejus  quae  niancnt  in  nobis,  sed  quod  habet 
cupiditas  et  infirroitas  carnis,  qua!  non  est  in  eo,  et 
iii  q«>a  non  mancnt  verba  cjus :  nam  utique  ad  veiba 
ejus  pertinet  oratio  illa  quain  docuit,  ubi  diciinus, 
Pater  noster,  quies  in  coelis  (Malth.  vi);  ab  hujiis  ora- 
tiouis  verbis  et  sensibus  non  recedamus  in  peliiio- 
uibus  noslris»  et  quidquid  peiimus,  fiet  nobis.  Tuiic 


possit,  consecraiur  et  bapiismus.  Christus  qutppe  ^  cnim  dicenda  sunt  verba   ejus  in  nobis  manere, 

nohiscuro  vitis ,  cum  Patre  agricol.i,  dilexit  Eccle- 

aiam,  et  semetipsum  tradidit  pro  ea.  Lege  Aposto- 

.luni,  et  vide  quid  adjung^t :  Vt  eam  samificaret, 

iiiquit,  mundcns  eam  iavacro  aquce  in  vcrbo  (Ephes.  v). 

Uandatio  igitur  nequ:iquani  fluxo  et  labili  tcibuere- 

lar  elemento,  ni^i  adderctur  in  vcrbo. 

Mantte,  in|uit,  tn  me,  et  ego  in  vobis.  Non  quo- 
modo  illi  in  ipso,  sic  ipsc  in  ilis  ;  uirumque  enim 
prodest,  non  ipsi,  sed  illis.  Ita  .uni  quippe  in  viie 
palttiitcs,  ut  vitl  non  conferant,  scd  iiide  accijiant 
ondc  vivant.  Ita  vero  vitis  estiii  palniitibus,  ut  vi- 
tala  alimentum  subniinistret  eis,  non  suinat  ab  eis. 
Ac  per  hoc  et  n:aneniem  iiLse  habere  Oirisium,  et 
nanerc  in  Christo,  discipulis  prodest  uiruinque,  non 


quando  facimus  quae  pnixepit,  et  diligimus  qua;  pro- 
uiisil.  Quando  aulem  verba  ejus  matient  iu  nieinoria, 
nec  invoniuittur  in  vila,  non  amputauir  |>alincs  iii 
vite,  quia  vitain  non  atirahit  ex  radice.  In  his  verba 
Chribti  non  mancnt,  qui  tangunt  quodaniinodo,  kou 
cohxrent :  el  idco  illis  non  ei  unl  iu  beneficium,  sed  in 
testiiiiouiuni;  et  quia  sic  insunt  iu  eis,  ut  non  inaiieant 
in  eis,  ad  hoc  tenentiir  ab  eis  ui  judiceniur  ex  eis. 

ift  hoc,  iiiquii,  glorificatus  est  Pater  meus,  ut  fru-^ 
ctum  plurimuin  afferaiis,  et  efficiamini  mei  ditcipuU, 
Ai^cc  cnim  qux  Cra:cc  diciiur ,  Laiine  gloria  est. 
Quod  ideo  coinnienioranduiii  existimavi,  qui»  dicit 
Apostulus,  Si  AbraJiain  ex  operibus  justificatus  est, 
habet  gloriam,  sed  non  apud  Deum  (Rom,  rv).  Iia*c 


Cbristo  :  nam  pra^ciso  palniite,  poiest  de  viva  ra-      est  ad  Deuni  gloria  (qua  gloriticaiur  non  honio,  sed 


dice  alius  pullutare  ;  qiii  autem  pracisus  cst,  siiie 
radice  non  potest  \ivere.    Deniquc  adjuiigit  et  dicit : 

Sicut  patmes  non  potett  ferre  frncium  a  semeUpto^ 
nisi  manserit  in  vite,  sic  nec  vos,  nisi  in  me  manseritis. 
Magiia  gtatioR  cou  mendalio,  fratres  mei.  Corda  illu- 
siravit  humiliuin,  oia  obstruit  Hiperboruin.  Sivo 
ergo  paruni,  sivc  niultum,  >ine  illo  lieii  nun  potest 
sine  quoniliil  liiri  poiest ;  quia  etsi  parvuiu  aitulerit 
palroirs  I  uni  purgat  agrii  ohi  ui  plus  alTerat,  tait.eii 
uisi  in  vite  nianseril,  et  %ixcrit  dc  radice  quantuni- 
lihet  fiuctum  a  seint:ti,  so  noii  pole  t  ferre. 

Si  quis  in  me,  inquit,  non  wanserU,  mitietur  foras 
ncut  palines,  et  arescei,  ei  colUgem  eum,  et  in  ignein 


Deus)  si  non  ex  operihus,  scd  ex  fide  jusiilicatur,  ut 
ex  Deo  ilii  sit  etiain  quud  bene  operatur,  quoiiiain 
palmes  non  pos»et  ferre  frucium  a  scmetipso.  Si 
ergo  in  hoc  glorificaius  esi  Deus  Pater,  ut  fructuui 
pluriinum  afTeramus,  et  efliciamur  Chrisii  discipuli, 
non  lioc  nustrae  glurix  tribuauius,  tanqudtn  hoc  ix 
nobis  ipsis  habe;imus.  Ejus  est  enim  hac  giatia  :  et 
ideo  in  hoc  non  nos:r*,  sed  ejus  est  gloria.  Uud<;  et 
aiibi  cuin  dixissei,  Sic  iuceat  lumen  testrum  coram 
homiiiibus,  ut  lidcant  opera  vestra  bona  (Matth.  v) : 
ue  a  seinetipsis  pularcnt  esse  bona  opera  sua,  niox 
addidil,  Et  giorificent  Vatrem  vettrum,  qui  in  cceUs  est 
(Piul.  Lixxiii).  In  hoc  enim  glorificaiur  Patei ,  ut 


B 


859  BKn/E  VENEUABIUS  OPP.  rARS  II. 

riuctum  plurimom  afreraniiH,  el  erftciamiir  Glirisii  A 
(hscipuli.  A  qiio  erQci.imur,  iiisi  ab  illo  ciijtii  mneri- 
cordia  prmetiU  not  ?  Iptius  enim  tumut  figmenium, 
creati  m  Christo  Jetu  in  operibut  bonit  {Ephet.  ii). 
Ouod  aiilem  aif,  Sicut  diiexit  Pater,  et  ego  dilexivot, 
noi)  aRqaalilatcm  naturse  osicndil  nostne  el  su»,  sic- 
ut  est  Patris  et  ipsius ,  sed  gratiam  qua  mediator 
est  Dei  et  hominuni  homo  Christus  Jesus.  Mediator 
quippe  monstratur,  cum  dicii ,  Diligit  me  Pater^  et 
ego  vot.  Nam  Paler  utique  diligit  et  uos,  sed  in  tpso; 
quia  in  boc  glorificalur  Paier,  ut  Tructuro  afTeramus 
in  vite,  boc  est  in  Filio,  et  erficiamur  cjus  discipuli. 

If nnelf,  ittqiiit,  tn  dilectione  mea,  Quomodo  nia- 
nebniiis  ?  Audi  qiiid  scquitiir  :  Si  prwcepta  mea  ler^ 
vavnitis,  manebitit  in  dilectione  mea.  Ostendit  non 
unde  dilcciio  generetnr,  sed  uiide  monsiretuf ,  tan- 
qunm  dicerei :  Nol.te  vos  lutire  manere in  dilei tione 
me.i,  si  non  servatis  prxcept.a  inea.  Si  enim  serva- 
veriiis,  manebitis;  hoc  est,  hiiic  apparebll  quod  in 
dilectione  mea  manebitis,  si  mea  prxcepta  ^ervabitis, 
ul  nemo  se  fallat  dicendo  qnod  eum  diligat,  si  ejus 
praecepta  iion  servat.  Nam  in  lanlum  eum  dili^imiis, 
in  quantum  eju<«  prxcepia  servamus.  In  quauiom  au- 
tem  minus  servauius,  ininus  diligiiniis.  Qu.nnivisquod 
aii,  Manete  in  dilectione  mea,  non  apparet  qnnm  di- 
xerit  dilectionein,  utrum  qiia  eum  diligimus,  an  qua 
ipse  nos  diligit ;  sed  ex  verbo  superiore  dignohcitur* 
Dixerat  quippe,  Et  ego  dilexi  vot,  cui  verbo  conlinuo 
subjunxit,  Blauete  in  ditectionemea.  Illa  ergo,  quadilexit 
eos.  Quid  est  ergo,  Blanete  in  dilectione  mca,  nisi,  ma-  p 
neie  in  gralia  mea?  Et  quid  est,  tipracepta  mea  serva" 
veris^  muntbitit  in  dilectibne  mea,  nisi,  hoc  scielis  quod 
iudileciione  iiica  qua  vos  diiigo  manebitis,  si  mea  pr«- 
cepta  servabiiis  ?  Non  crgo  ut  nos  diiigat,  prius  ejiis 
pra'Ci*pta8ervainus,sed  nisi  nos  diligal,  praeceptaejus 
8crv.ir«!  uuii  possumus.  IIsc  est  gratiaquxhumilibus 
pniet,  siiperbos  latit.Sed  quid  illud  est  quod  adjun- 
gilur 

Sicnt  et  ego  pracepta  Pairis  mei  servavi^  et  maneo  in 
ejus  dilectiune.  Uiique  eliam  bic  hanc  dilectionem  Pa- 
tiis  iutelligi  voluil  qua  euiu  diligit  Pater.  Ita  quippe 
di&erat,  Sicut  dilexit  me  Pater^  et  ego  ditexi  vo5;al- 
que  his  verijis  i.la  subjunxii,  Maneie  in  diiectione 
niea:  iiU  procul  diiblo  qtia  dilexi  vos.  Ergo  quod  ait 
etiam  de  Palre,  maneo  in  ejus  dilectioney  illa  sci- 
licct  acci{ieiidaest,  qua  dilexii  eum  Pater.  Sed  uun- 
quid  et  hic  gralia  iutelligeiida  esl  qua  Paler  diligit 
Fiiium,  siciil  graiia  est  qiia  uos  diiigit  Filiiis,  ciim 
siiuus  nos  filii  gralia,  uon  natura  :  Unigeuitus  au- 
teiit,  natura,  iiou  gratia  ?  An  hocetiam  iu  ipso  Filio 
ad  hoiniuein  refeieuduin  cst?  Ita  sane  :  naiii  dicen- 
do,  sicut  diiexil  me  Pater,  et  ego  dilexi  vos  :  gratiam 
Mediatoris  ostendit.  Mediator  autem  Dei  et  honii- 
Hum,  non  in  quantuin  Deus,  sed  in  qunnium  homo 
est  Cbri^tus  Jpsus.  Et  profei  to  secundum  id  qiiod 
houio  est.de  illo  legilur :  Et  Jesus  propciebat  sapien^ 
tta  et  ofiate  et  tfraiia  apud  beum  et  homines  (Luc.  ii). 
Secuiiduin  hoc  igiiur  recle  possuuiiis  dicere  quod 
cuiii  ad  naiuram  Dei  iion  pertineat  humaiia  uaiura. 


SECT.  1.  —  EXEGETICA  GENUINA.  840 

ad  personam  lainen  uuigeniii  Filii  Dei  per  graiiain 
ppr.iiiet  bumana  natura,  et  tantain  gratiam,  iit  nulla 
sit  m:*jor,  nulla  prorsus  SBquaiis.  Neque  enim  illam 
susceplionem  boininis  ulla  merita  prxcessemnt,  sed 
ab  iila  suscfptiune  merita  ejus  cuncta  coepeniDl. 
Manel  ergo  Filius  in  diiectioue  qua  eum  dileiil 
Pater,  et  idco  servavit  praeccpia  ejus.  Quid  est  enim 
et  iliebomo,  iiisi  quod  Deus  soscepior  est  ejus?  DeKS 
enim  erat  Verbum^  unigeuiiusgigneoti  coxiernafl.  Sed 
ut  mediator  darelur  nobis,  per  ineffabilem  graiiafli 
Verbnm  caro  factum  est,  et  habilavil  in  nobis. 

Hac  locutus  sum  vobis ,  ut  gaudium  meum  tn  voUi 
f  f/,  et  gaudium  vestrum  impieatur.  Qood  est  gaudiufli 
Cbrisli  in  iiobis,  nisi  quo  dignalur  gauderede  nobifl? 
Et  quod  est  gaudium  uostrum,  quod  dicil  iniplen- 
dum,  iiisi  ejiis  habere  consorlium  ?  propter  qiiod 
beaio  Petro  dixerat  ,  Si  non  iavero  /«,  non  heMis 
partem  mecum.  Gaudium  ergo  ejus  In  nobi8,graiia  e^t 
quam  pr^esiilit  nobis  :  ipfta  est  ut  gaudium  nostran; 
sed  de  hac  ilie  etiam  ex  aeiernitaie  gaudebat,  quai»do 
nos  eiegit  ante  mundi  consiitutionem  (Ephes.  i).  Nec 
recte  possumus  dicere  quod  gnudium  ejus  plenuni 
non  erat.  Non  enim  Dens  imperfecte  aliquando  gau- 
debat;  sed  illud  ejus  gaudinra  in  nobis  non  eral, 
quia  nec  nos,  iu  quibus  esse  posset ,  jani  eramus ; 
nec  quando  esse  cocpimus,  cum  illo  esse  coepioius. 
In  ipso  autein  semper  erai,  qui  nos  fluoe  futuros 
certissima  su»  pncscieiitiae  veriiate  gaudebai.  Gaa* 
dium  igiiur  ejus  de  saluie  uosira,  quod  in  illo  um* 
per  fuit  cum  praescivit  et  pracdestinavit  nost  eopil 
esse  in  nobis  quando  vocavit  nos.  Et  hoc  gaudiym 
meiito  nostrum  dicimus,  quoet  nos  beati  ruturi  sa- 
mus.Sed  hoc  gaudium  nostrum  crescil  el  profieit,  el 
ad  suam  perrectionem  perseverando  pertcndil.  Ergo 
incboatur  in  fide  reiiascentiuro  ,  implebiiur  in  pre- 
mio  resurgentium.  Ecce  unde  dictum  ezistimo  :  Hmc 
locutus  sum  vobiSf  ut  gaudinm  meum  im  vMs  sit^  el 
gaudium  vestrum  impicatur,  In  vobis  sil  meam ,  im- 
pleaiur  vestrum.  Seroper  enim  erai  roeum  pleiiam, 
ei  antequam  vocareuiiiii,  cum  vocandi  a  me  prc- 
scireinini.  Sed  sii  et  iii  vobis,  cum  hoc  efficiemiai 
quod  prasscivi  de  vobis.  Impleatur  autem  vestruiv, 
quia  beati  eritis  ,  quod  iiondum  estis  ,  sieut  creati 
estis  qui  iion  fuislis.  Uoc  ei/,  inquil,  preeceptum  meuwtt 
ut  diiigatis  invicem^  sicut  diiexi  vos,  Sive  dicatiir 
|)r.rcepiuin,  sive  niamlatum,  ez  uno  verbo  Graeco 
uiriimque  inlerpreiatur,  quod  est  cvroX^.  Jam  vere 
istani  sentt^nliam  et  anie  dixeral :  Mandalum  n^vum 
do  nobis ,  ut  diiigatis  invicem,  rcut  diiexi  vas,  ut  et 
vos  invicem  diligatis  (Joan,  xiii).  iliijiis  iiaqiie  maii- 
dali  repetiiio,  comuieudatio  est,  iiisi  quod  ibi  waa- 
datum  novum^  inquit,  do  vobis ;  bic  aulem,  hoc  eti, 
inquit,  maiii/a/tfiii  meum,  Ibi  tauqoam  non  fuerit  aii' 
tea  tale  roandaium  ,  bic  lanquaro  non  sit  aliud  rjss 
mandatum.  Scd  ibi  dictum  est  fiot^am)  ne  in  vetiislaie 
iiostra  pcrseveremus  ;  bic  dictum  est  mearm  ,  necdii* 
temiieiidum  puiemus.  Quod  autein  hic  iia  dizii,  hoc 
estmandatum  mefim,  velut  uon  sit  a!iud,  quid  puu- 
mus,  fraires  mci?  Nuii<]Uid  non  soluin  eja^  de  isu 


841  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  m 

de  sola  nolns  Di^us  di!e  tiotie  mandavft,  ut  alia  iion  \  esse  non  possil  nisi   prspcepla   Domini  sui  rcceiit. 


inquiramiis?  Tria  cerle  commendal  Apostoltis  di- 
cens  :  Manenl  autem  fideSt  spes^  eharilatj  tria  hac^ 
majifr  autem  hi$  esi  eharilnt  (/  Cor.  xiu).  Ctsi  in 
charitate,  hoc  est  iu  dilectione,  concliiduntur  duo 
illa  pr.pcepta  ,  major  tamen  dicta  est  esse ,  noii 
sola.  De  Ade  igitur  nobis  quam  multa  manda- 
ta  sunt«  quam  multa  de  spe ,  quis  poiest  cuncta 
cnllgereTquis  enumerando  sunicere?  Sed  intuea- 
niurquod  ait  idem  Apostolus  :  Pleniludo  legis  ehari' 
lat  (/iofit.  xiii).  Ubi  ergo  cliarilas  est,  quid  est 
quod  possit  deesse  ?  Ubi  autem  nou  est,  qiiid  cst 
quod  possit  prodesse?  Dxmon  credil,  nec  diligit 
{Jac.  ii).  Nemo  diltgit  qui  non  credit.  Frustra  qui- 
dem,  Fcd  tamm  polest  sperare  Teniam  qui  noii  di- 


biiic  amicos  suos  voluit  iiilelligi.  unde  boni  servi 
possunt  probnri.  Sed,  ut  dixi ,  isla  dignaiio  est,  ut 
Dominus  quos  novil  servos  suos,  dignetur  dicere 
ainicos  suos.  Nam  ul  sciatis  ad  s^rvorum  omciiim 
pertinere  prmcepta  S!ti  Domini  facere,  alio  loco  ser- 
vos  uiiq  te  objurgil  dicens  :  Qnid  autem  vocaiis  mtf, 
Damine^  Douine^  et  non  [acitit  qua  dico  (Lncvi)? 
Cum  ergo  dicitis,  iiH|(iit,  Domine,  jussa  faciendo 
quid  dicatis  ostendite.  Nonne  servo  obedieiiii  ipse 
dicturus  est :  Euge^  terve  bone^  quoniam  in  paueiM 
fidelit  [uitlif  tuper  mnlta  te  eonttituam  :  intra  in  gau- 
dium  Domini  tui  (Matlh.  xxv)?  Potest  igilur  esse  et 
servus,  et  amicus,  quia  servus  bonus.  Sed  quod  se- 
quitur  atiendamus : 


ligit.  Nemo  autem  potest  desperare  qui  diligit.  Itaqiie  ^     ^^^  ^^^  ^^<^<*  ^^^  tervot,  qnia  tervut  neteit  qnid 

ubi  dileciio  est,    ibi  neccssario  fidus  et  spes ;  et 

obi  dilectio  proximi,  ibi  tiecessario  etiam  dilectio 

Dei.  Qui  euim  non  diligit  Deum,  quomodo  diligit 

proximum  tanquam  seipsum  ?  Cst  quippe  impius  et 

ihiqiius.  Qui  aulem  dHiyit  iniquitatem,  non  plane  di- 

ligit,  sed  odit  animam  tuam  {Tob,  xii).   Iloc  ergo 

praeceptum  Domiui  tenenmus,  ut  nos  invicem  dili- 

gamus,  et  quidquid  aliud  prxcipit,  faciemus,  quo- 

niam  quidquid  est  aliud,  hic  babemiis.  Discernitur 

quippe  Ista  dilectio  ab  ea  dilectione  qua  se  invicem 

diliguot  homines  sicut  hom'nes.  Nam  ut  discernere- 

tur,  adjunctum  est  :  6icut  dilexi  vos,  Ut  quid  eniin 

nos  dilexii  Cbrisius,  nisi  ut  possimus  rcgnare  cum 

Chiisto?  Ad  hoc  er^o  el  nos  inviiein  ditigainus,  ut 


faeiat  dominut  ejut.  Ita  nonien  constituit  amici ,  ut 
ao^^erat  servi,  non  ut  in  uno  utrumque  maueat,  sctl 
ul  allerum  aliero  discedente  succedat.  Quid  est  huc? 
nec  cum  praecepta  Domini  fecerimus,  servi  eri- 
mus?  Itane  tunc  serri  non  erimiis,  qnando  boui 
servi  fueriiuus  ?  Ct  ({uis  potest  conlradiccre  Yeri- 
lati,  quae  ait :  Jam  non  dico  vot  tervot?  et  cur  hoe 
dixerit  docet :  Quia  tervut^  inquit,  netit  qnid  [nciat 
dominut  ejut.  Nuuquidnam  servo  bnno  ct  probat» 
douiinus  ejus  non  eliam  sua  secreta  commitiii  ? 
Quid  cst  ergo  quod  ail  :  Servnt  netcil  qnid  [aeiut 
dominut  ejut?  Yerum  esto  nescit  quid  faciat,  ttuu- 
quid  uesc.it  etinm  quid  pr£cipiat?  Nam  et  J  hoc  ne- 
scii,  quomodo  servii?  aui  quomodo  servus  est,  qui 


dilectioncm  nosiram  disceruamus  a  caeteris,  qui  non  C  non  servit?  Lt  lauien  ipse  Deus  loquiiur  :  Yotamiei 


ad  hoc  se  invicem  diligunt,  quia  nec  diligunt.  Pleni- 
tudiiiem  dileclionir^,  qua  uos  invicrm  diligere  debe- 
mas,  fratres  charissimi,  deflnivit  Dominus  dicens  : 
Majorem  hac  dHectionem  nemo  habet,  quam  ut  aniniam 
§uam  ponat  qu't  pro  amicit  tuit.  Quia  ergo  supcrius 
dixerat :  iloc  ett  mandatum  meum  ut  diligatis  invi- 
rem,  sicul  dilexi  vot,  quibus  verbis  aJd.dil  qu<>d 
nunc  audistis  :  Majorem  hac  dileetionem  nemo  habet, 
quam  ut  animam  tuam  ponat  quit  pro  amieit  tuis^ 
fil  ex  hoc  consequcns,  quod  idem  iste  evangeiista 
Joannes  in  Cpisiola  sua  dicit  (/  Joan,  m),  iit  queni- 
admodiim  Christus  pro  nobis  aniinam  snam  posuit, 
sic  et  nos  debeainus  auimas  pro  fralribiis  ponere, 
diligeiiles  utique  iiivicem  sicut  ipse  dilexit  nos.  qui 


mei  es/ff ,  it  [eceritis  qnas  ego  pracip'0  vobis»  Jam  non 
dico  vos  servos,  0  rcm  inirabilein  !  Cum  servtre 
non  possiinus ,  iiisi  praecepla  Domini  recerimos, 
qiiomodo  prscepta  furcie.ido  servi  non  erimus?  Si 
servus  non  ero  praecepta  facieudo,  et  nisi  prascepti 
fecero,  servire  non  poiero ;  ergo  serviendo  serviis 
nou  ero.  Sicui  euiin  duo  suut  timores  qui  faciunt 
duo  genera  limeuiium,  sic  duae  suni  serviiutes  quse 
faciuiit  duo  gcnera  servorum.  Est  timor  quem  per[e» 
cta  charitat  [orat  mittit  (IJoan,  iv),  et  est  alius  timor 
eastut  permanens  in  sceeulum  scecuti  (Psal.  xviii). 
Illum  timorem  qui  iion  est  iu  charitate,  atlcndebat 
Apostolus  cum  dicebat :  Non  enim  accepistis  spiritum 
servitutit  iterum  in  lim^^re  (Rom.  viii).  Illum  atitcin 


pro  nohis  animam  suam  posuit.  Neqiie  hoc  iia  di-  ^  timorein  castum  altendebat,  cuin  dicebat' :  Noti  at 


ctum  sit,  quasi  propterea  Domino  Chrisio  pares  esse 
possumus,  si  pro ilo usque  ad  sanguioem  inariyrium 
duierimiis.  Ilie  potcsialem  habuit  pimendi  auimain 
suarn,  ct  ileruni  sumendi  eam.  Nos  autero  nec  quan- 
tum  volumus  vivimus,  et  inorimur  eiiamsi  nolumus. 
Ipsese.nobis  prxbuit  p:ilmitibus  vitem,  iios  habere 
prxter  iilum  non  possuiuus  vitam.  Posiremo  et^i 
fiatrcs  pro  fralribiis  mori;imur,  tamen  iii  peccaiorum 
fiaternorum  remissiont^m  nullius  saoguis  martyris 
run<litur,(|uo(I  fecilille  pro  nobis;  neque  in  liocquid 
iiiii  areiiiur,  sed  qui.i  giaiiilarcmur,  contulil  nobis. 
Vtf<,  iiiqiiil,  amici  mei  cstis,  si  [eceritit  quce  ego 
prcccipio  vobis,  Mnguu  dignalio,  cum  servus  bunut 
Patp.ol.  XCIl. 


ftim  sapere,  sed  time  (Rom,  xi).  In  illo  timore  queui 
foras  chariias  inittii,  est  etiam  servitus  simul  lora-i 
cum  Ipso  limore  luittenda.  Ulrumque  enim  junxit 
Apostolus,  hoc  est  scrvittilein  et  limorcm,  diceiido  : 
Nen  enim  aceepistis  spiritum  servitutis  iterum  in  ti* 
more.  Ad  hanc  serviiuiem  ad  servum  pertineiitem 
inluebatur  et  Dominus  dicens  :  Jam  non  dico  vos 
servos^  quia  tervus  netcit  quid  [aciat  dominut  ejns. 
Non  ille  uiique  servus  ad  limorem  perlinens  ea« 
sium,  cui  dtotur  :  Euge^  serve  bune,  inlra  in  yau- 
diumdomini  tui  (Matih.  xxv);  scd  ille  scrvus  pcr- 
tiiiciis  ad  timorcm  foras  a  charitaie  uiiticnduin,  da 
qiio  aiibi  dicit  •:  Servus  non  manet  in  domo  in  aner* 

27 


84-S  BEDiE  YENEUARiUS  OPP.  PARS  II.   SECT.  I.  -  EXEGETICA  GENUINA.  iU 

uum;  fillus  aulem  manel  in  atcrnum   (Joan.  vin).  A  quando  Cliristum  noiidum  olegeramiis,  et  ideo  nou 


Quoniam  il.ique  dedil  nobis  potcstatem  Glios  Dei 
fieri  {Joan,  i),  ut  doh  servl,  sed  filii  simus  :  miro 
quodam  ei  ineffabili ,  sed  lamen  vero  modo , 
•ervi,  non  servi  esse  possumus.  Servi  scilicet  timore 
custo,  ad  quem  pertii.ci  servus  intrans  >in  domini 
sui  gaudiuro  ;  non  servi  autem»  limorem  foras  mit- 
tendo,  ad  quem  periinet  servus  non  manens  in  domo 
in  aeiernum.  Ut  autem  tales  servi  non  servi  simus, 
dominum  facere  scimus.  Iloc  servus  ille  nescit,  qui 
nescit  quid  racial  dominus  ejiis  :  et  cum  aliquid 
boni  facit,  sicexlollitur  quasi  hoc  ipse  faciat,  non 
domiiius  ejus;  et  gloriatur  in  se,  non  in  Domino 
gloiialur,  cum  se  ipse  deceperit,  quia  sic  gloriaiur 
quasi  non  acceperil.  Nos  auiem ,   ciiarissimi ,  ut 


diligebamus  ?  Nam  qui  non  eum  eligii,  quomodo  di* 
ligit?  Nunqiiid  jam  in  nobis  erat  quod  in  psalmo 
canitur:  Elegi  cbjeclu$  esse  in  domo  Dei,  maghpum 
hahUare  \n  tabernaculis  peccatorum  {PtaL  lxxxiii)? 
Non  ulique.  Quid  ergo  eramus,  nisi  iniqui  et  perdili? 
Nequeenimjam  credideramus  ineuro,  uteligeret  nos. 
Nam  si  jam  credeiites  elegit,  electos  elegit.  Cur  ergo 
diceret  :  Non  vos  me  elegitliSf  nisi  quia  misericordia 
ejiis  praevcnit  nos  (Ptal.  Lvn:)?  No:i  est  ut  dicas  : 
Aniequam  crederem,  jara  bona  operabar,  ideo  ele- 
clus  sum.  Quid  enim  est  boiii  operis  ante  fidem»  com 
dicat  AposloIus  :  Omne  quod  non  ett  ex  fide^  pecca" 
tum  est  (Uom.  xiv)  ?  (juid  ergo  diciuri  sumus  ao- 
diendo  :  Non  vos  me  eleqistis^  nisi  quia  roali   era- 


aniici  Domini  esse  possimus,  quid  noster  Dominus  ^  mus,  et  elecii  &umus»  ui  boni  per  graiiain  noseli- 


-faciat  sciamus.  Non  solum  enim  homines,  verum 
etiam  justos  ipse  facit  nos,  et  non  iiisi  iios.  Ut  hoc 
sciamus,  quis  nisi  ipse  facil? 

\os  autem  dija  amicos^  quia  omnia  qucecunque  au- 
divi  a  Palre  meo,  uota  feci  tobis.  Quis  enim  audcal 
afnrmare  vel  credere  ulliim  hominum  scire  omnia 
quaecunque  a  Pa  re  aiidivil  unigenilus  Filius,quando 
iiec  hoc  idem  quisquam  capit,  quomodo  audiat  a 
Paire  ullum  verbuin,  cum  ipse  sit  Patris  uiiicum 
Verbum?  Quid,  quud  aliqunnto  posi,  in  hoc  ipsota- 
men  sermone  :  Muita^  inquit,  habeo  vobis  dicere^sed 
n§n  potestisilla  portare  modo?  Quo  igilur  pacio  intel- 
leciuri  sumus  oinnia  eum  nota  fecisse  discipulis 
quxcunque  audivii  a  Palrc  cum  propterea  qiiacdain 
^nulta  non  dicat,  quia  scit  cos  modo  portarc  non 
poftse?  Sed  nimirum  quod  facturus  esi,  fecisse  se 
dicit,  qiiia  ea  quac  fulura  sunt  fecit  (Eccle,  i).  Sicui 
€oim  ait  per  Proplietam  :  Foderunt  manus  mens  et 
pedes  meos  (Psal.  xxi),  iia  ct  lioc  loco  ail  omnia  se 
noia  fecisse  discipulis,  qu.c  se  novii  nota  esse  fa- 
ciurum  in  illa  pleniiudine  scienti^e  de  qua  dicit 
Aposlolus  :  Cum  autem  veneiit  quod  perfectum  est, 
quod  ex  parte  est  evacuabitur  (I  Cor.  xiii).  Ibi  quippe 
dicii  :  Sunc  scio  ex  parie ;  tunc  autem  cognoscam  sic- 
ttt  et  cognitus  sum.  Et  nunc  per  speculum  in  anig* 
mate,  tunc  autent  facie  ad  faciem  (Ibid,).  Nam  et 
ipse  Aposiolus  salvos  nos  d  cit  facios  per  lavacrum 
regcneratiouis  (Tit.  ui),  qui  tanicn  alio  loco  :  Spe , 


genlis  essemus?  Non  est  enim  gratia,  ^i  pr.i;cesserunt 
mcrita.  Esi  auiem  graiia.  Ilaec  igitur  iion  invenit, 
sed  efficii  merila.  Et  videte,  charissinii,  quemadmo- 
dum  iion  cligut  bonos,  sed  quoi  elegii  faciat  bonos. 

EgOf  inquit,  elegi  vos^  et  posui  vos  ul  eatis,  et  fru- 
etum  a/feratit,  et  fructus  vester  maneat.  Nonne  iste 
est  frucius  de  quo  jam  dixerat :  Sine  we  nihil  ptestit 
facere?  Etegit  ergo  iios  el  posuit  ut  c:imus,  ei  fru- 
cluui  uiTeramus.  NuIIuin  itaque  fructum  unde  nos  eli- 
geret  habebamus.  Vt  eatis,  inquil,  et  fructum  afferatis, 
Imus  ul  afleramus,  cl  ipse  est  via  qua iinus,  in  qra 
nos  posuil,  ut  eanius.  Proinde  in  omnibus  iniseri<  or- 
dia  ejus  pracvenit  nos.  Et  fructus,  iiiqu  l,  vtster  maneai. 

Ut  quodcunque  pelieritis  Pairem  in  nomine  info, 
det  vobis.  Maneat  ergo  dileclio,  ipse  cst  erg  i  fructus 
noster,  quac  dilectio  nunc  rsi  in  desiderio,  noiiduni 
in  satuiitale ;  et  ipso  desiderio  quodcunque  pelien- 
mus  in  nomine  uuigenili  Filii,  dabit  nobis  Pater. 
Quod  auiem  acciiiere  salvandis  non  expedit  nobis, 
non  exibiiinemus  nos  petere  in  nouiine  Salvatons; 
sed  lioc  petimus  in  iiomine  Salvatoris,  quando  perti- 
net  ad  oralioiiem  salulis. 

Hac  mando  vobis^  ut  diligatis  invicem.  Ac  pcr  lioe 
inielligcrc  debemus  hunc  esse  fructL*m  nostrum  de 
quo  ail :  Ego  vos  elegi  ul  ealif^  el  fructum  a/feratis, 
et  fructus  vester  maneal,  El  quod  aijiiiixil  :  Ui 
quodcuuque  peiieritis  Patrem  in  nomine  meo^  det  v«* 
bis ;  lunc  utiqiie  dabit  nobis,  si  diligamus  invicein. 


inquil,  salii  (acti  sumut.   Spes  autem  quce  vidrtur,  j^  cum  f  l  Itoc  ips  .ro  ipse  dederit  nobis,  qui  nos  elegil 


non  est  spes.  Quod  enim  videt  quis,  quid  sperat  ?  Si 
autem  quod  non  videmus,  speramus,  per  patientiam 
exspeciamus  (liom,  viii).  Uiide  etiam  ejus  coaposiolus 
Petrus  :  In  quem  modo,  inquit,  non  videntet  creiitis  ; 
quem  cum  videritis,  exsultabitis  gaudio  inenarrabili  et 
honorato,  percipientes  mercedem  fidei  saiutem  anima- 
rum  vettrarum  (I  Petr,  i).  Itaque  sicul  iinmorlalila- 
leni  carnis,  et  salulem  aiiimarum  fuluram  exspecin- 
rous,  quamvis  jam  pigiiore  accepto  salvi  facti  esse 
dicamur,  ila  omnium  notiliam  quxcun  lue  Unigenilus 
audivit  a  Patre,  fuliiram  sperare  dcbeinus,  quamvis 
jain  sc  lioc  fecisse  dixeril  Chrisius. 

^on  vos  me  eieghtis,   inquit,  sed  ego  elegi  vot, 
llxc  est  illa  inclTabilis  gloria.  Quid  ciiiin   cramus 


lionhubcntesfructum,  quia  noneum  nos  elegeraiiias. 
De  fructii  iiaque  nobis  mandans  ;  Uacc  mando,  inqiiit« 
vobis,  ul  diiigalit  invicem,  Unde  ct  apostolus  Paulus 
cuin  coiiira  opera  carnis  commendare/riictum  Spi- 
ritus  vellet,  a  capite  hoc  posuil  :  Fructus ,  inquii, 
Spiritut  C5t  charitas  (Galal,  v)  Ac  deinde  cii-tera  lan* 
quam  ex  isio  capile  exorla  el  rcligata  contexuit.  Me- 
rito  itaque  MagisttT  bnnus  dilectionem  sic  saepe 
commondat,  (aiii|u:un  sola  pr.TcipienJa  sit,  sine  qua 
iii  n  possuni  prodrsse  cxicra  b[>na,  ei  qux  nou 
poicsi  haberi  sine  cu^trris  bonis,  quibus  homo  efli- 
ciiur  boiius.  Pro  liac  au:em  dileciioiie  paiienler  da< 
bemus  eliam  odia  mundi  susiinere.  Necesse  est  eniin 
ui  nos  oderit,  quos  ceniil  r.oiie  quod  dilisii.  Sed 


845 


IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO. 


846 


plurimum  nos  de  scipso  Doiniiuis  coiisolatur,   qui  A  gere  naiuram,  cum  ipse  in  se  diligal  vilium,  oderit- 


cum  dixissel :  llfve  mando  vobis^  ul  dUigalit  invictm^ 
adji^cit  alque  ail  : 

Si  miindus  vos  odit,  scHote  quia  me  priorem  vobis 
cdio  habuil,  Cur  ergo  se  niembrnm  suprn  veriicem 
eiioilit?  Iterusas  esse  in  corporc,  si  non  vis  od.um 
roundi  suslincre  cuin  capile. 

Si  de  mundo,  inquit,  etsetit^  mundut  quod  tuum 
erat  diliyeret,  Universae  ilaquc  lioc  dicit  Ecclesiae, 
quam  plerumqne  eiiam  ipsam  mnndi  noniine  appel- 
lal,  sicut  illiid  est :  Deut  erat  in  Chritto  mundum  re  • 
eoncUinns  sibi  {II  Cor.  v).  Iiem(|ue  iiltid  :  Nonvenit 
Filiut  homiuis  ut  j  dicet  munduni^  scd  ut  talvetur 
mundusper  :pshm  {Joan.  iii).  £l  E|<isiol;i  sua  Joan- 
nes  ail :  Advocatum  habemut  ad  Patrem^  Jet^um  Chri- 


que  naturam,  ul  nos  eum  el  diligamus,  et  oderimus 
recic,  cuin  se  ipse  diligni  oderitque  perverse. 

Mementote,  inquit,  termonis  mei^  quem  ego  dixi  VO' 
bit,  Non  est  servus  major  Domino  suo,  Si  me  perte* 
cu'i  tunt,  et  vot  persequentur.  Si  termonem  meum 
tervaverunt^  et  vestrum  servabunt,  Manifcstum  est  igi- 
tur  illum  scrvum  qiii  nou  nianct  iu  d  imo  in  seter- 
num  {Jonn.   vm),  illum  pertincntem  al    timorem 
qiicm  foras  cl*ari(a8  miltct  (/  Joan,  iv),  esse  inrelli- 
gcndiim,  ubi  dictum  est :  Jam  non  dico  vos  tervoi 
(Hictupra) ;  h\c  autem  ubi  dicitur  :  Nonettservut 
major  domino  tuo ;  si  me  persecuti  sunt,  et  vos  per^ 
tequenlur ;  illum  significari  scrvuin   penineuleni  ad 
limorem  castum,  qui  permanet  in  tceculum  tceculU 


ttumjuttum;  et  ipse  est  propiiiatio   peccatorum  no-  B  {Ptal,  xviii).  Hic  enim  servus  esl  auditurus  :  Euge^ 


strorum;  non  tanlum  noslrorum,  sed  et  totius  mundi 
(/  Joan,  ii).  Tolus  crgo  muudus  Ecclcbia  est,  et 
tcitus  niuulus  odit  Ecclesiani.  Mundus  igitur  odit 
rnuiidum,  inimicus  reconciiiaium,  damnatus  salva- 
ttim,  iiiqninaiDS  uiundaluin.  Sed  iste  mundus  quem 
DeusinCh  isio  reconciiiat  sibi,  et  qui  per  Christum 
siilvattir  ,  ei  cui  per  Chrisluui  peccatum  omne  dona- 
tur,  de  niundo  eleclus  csi  iuimico,  daiunuto,  con- 
tauiinao.  Cx  eailc:i)  :|uippe  uiassa  quaetota  in  Adam 
periit,  liuiil  vasa  iuiseric')rdi£,  in  quibus  est  niun- 
diis  periinens  ad  reconeilialionem,  quem  mundns 
oditex  eadein  uiass.i  pcriiiiens  ad  vasa  irae,  quae  per- 
fccla  suni  in  pciditionciu  (/lom.  i\).  Deniquc  cuin 
dix*iSdel  :  Si  de  mundo  essetis^  mundus  quod  suum 
e>set  diligeret^  coiiiiiiuo  suhjrcit  :  ^ 

Quia  vero  de  luundo  non  cstis,  scd  eoo  elegl  vos  de 
mundo,  propterca  odit  vos  mundut.  Ergo  et  ipsi  inde 
crauf,  unde  ul  noi)  cssent  clccli  siinl,  non  mciiiis 
suis,  quoruni  liulla  boni  pni^cc-serant  opera,  non 
naiuia,  quae  lota  fueral  per  tiberum  arbilrium  iii  ipsa 
radice  viiiata,  sed  graluiia,  lioc  cst  vcra  gr.uia.  Qui 
enim  de  mundo  inuuduin  elegii,  fccit  qiiod  eligcrei, 
non  invenit, quii  reliqiii;e  |  er  elcciiMuem  graiij^  s ilv.e 
facto!  suul.  Si  autem  {/rari*/i,iuquil,  jam  non  ex  oijeii- 
but^  aliiquin  gratia  jam  non  est  gratia  (ttom.  w),  Si 
autemquaeraiurquomodose  diligal  uiutidus  perdi  io- 
tiis,  qui  odit  muudum  redcmpliouis,  diligil  se  ulique 
falsa  dilectione,  non  vera  ;  proinde  falso  sc  diligii,  et 


scrve  bone^  intra  in  gaudium  domtni  tui  {Mntth.  xxv). 
Sed  hac  omnia^  inquit,  facient  vobit  propter  nomen 
meum^  quia  ne&ciunt  eum  qni  tne  misit.  Qu:c  omnia 
facieni,  uisi  quae  dixit :  odio  habebunt,  scilicet,  et  per- 
scqiienlur  sermoncui  qiiem  cimtemnuiitTQuoniam  si 
sermonem  [F,  addend.  iion]  servarenl  eorum,  nec 
lamen  odissent  eos,  neque  persequerentur;  vc(  etiain 
si  odissent,  iiec  tameii  perscqucrentur,  non  oninia 
facerent.  Ha*c  autem  omnia  [acient  vobit/m(\\\i{,  pro' 
pter  nomen  meum.  Qiiid  est  aliud  dicerc,  qu.iiu,  Me  in 
vobis  odio  habebuut;  mc  in  vohis  pcrsequcutur;  et 
sermnnem  vestrum,  quia  mcus  est,  ideo  uon  serva- 
bunt?  Ha:c  enim  omnia  facie^t  vobis  propter  nomen 
meuni ;  non  veslru  n,  sed  mcum.  Tanlo  igit-.ir  mise- 
riores,  qui  propter  hoc  ntimen  ista  faciuul,  quanto 
bealiores,  qui  propier  hoc  noiuen  i.>ia  paiiuntar; 
sicul  ipse  alio  loco  dittit :  Beati  qui  persecutionem  pa- 
tiuntur  propter  justitiam  {Matth.  v) ;  hoc  est  enim, 
propler  lue,  vel  proplcr  iiomen  nienm.  Si  eo  modo 
iiiteHigamus  d.cliim  :  lla:c  omnia  [ac'ent  vobit  pro* 
ptcr  nomen  meum^  loluin  referatur  .id  jusms,  tau- 
quam  dictum  sit:  Ilsec  omnia  patiemiiii  ab  eis.  Si 
autem  propter  nomen  meum  sic  accipitur ,  tanquani 
dicerei :  Propter  nomen  meum,  qiiod  iii  vobis  ode- 
ruul,  i(a  polest  accipi,  ct  proptcr  jnstiliam,  quam 
in  vobi!»  oderuiit ;  »c  per  hoc  ci  boui,  cuui  persec:i- 
tioucm  faciunl  malis,  pcssuil  recle  diri  et  pr.ipter 
juslitiaui  facere,  cum   diligeudo  perse  ]iiuntur  ma- 


vere  odit.  Qui  cnimdiligii  iniquitatem,  odit  animam  p  los;  el  pn.ptcr   iiiii|uiialem,  quaiii  odorunt  in  ipsis 


tuam  {Psal,  x).  Sed  diligere  se  dicilur,  quoniiim  iiii- 
quitatciu  qiia  iuiquus  est  dilig.t.  El  rursum  odisse  se 
dicitur,  qiiouiaui  quod  ei  nocot,  boc  diligit.  Odit 
ergo  in  se  naturaiu  ,  diligit  viiium.  Odil  qiiod  factus 
est  per  Dei  bouit.ilem,  diligil  quoJ  iii  eo  factuiu  esl 
per  liberam  voiuniaicin.  Uiide  nos  quoque  illuui  dili- 
gere  et  proh  beinur,  si  recie  intelligamus,  ei  jubemur. 
Prohibemur  sciiirct  ubi  nobis  dicitur  :  Nolite  dili' 
gere  mundum  {II  Joan.  ii).  Jubcniur  aulein  ubi  nobis 
dicitur  :  Diligite  inimicos  veslros  {Matth.  v).  Ipsi 
sunt  eniin  uiundus,  ipii  iios  odit.  Eigo  prohibeuiur 
diligere  in  illo  quoii  ipso  diligit  iu  seipso,  ei  jubc- 
murdiligcrc  in  illo  quod  ipse  odit  iii  seipso.  Vitium 
quippe  in  illo  diligcre  prohibemiir,  juhemurqiie  dili- 


luiilis ;  ita  ergo  et  ipsi  niali  possunt  dici  pall,  el 
propter  iniqu;t;ilem,  qu.e  in  i:iis  puuiiur,  et  propter 
jusliiiam,  quac  in  eorum  poena  exercetur.  Ilem 
quxri  potest  si  ciiaiu  inali  faciuiit  persecutioiiem 
iiialis,  sicut  iinpii  rcges  et  judices,  ciiin  csscnt  per« 
secutores  piorum,  et  utique  bomicid:is,  et  adulteros, 
el  quosque  malelicos,  quos  conlra  legcs  publicas  fe- 
cisse  cognoscerent,  puiiiebant,  quomodo  intelligeu- 
dum  est  quod  ait  Dominus  :  Si  de  mundo  essetis , 
mundus  quod  suum  est  diligeret  7  neque  eniin  quos 
punit  diligit  inuudus,  a  quo  videmus  supra  dici» 
scelcruro  genera  plerumque  puniri ;  nisi  quia  miiH- 
dus  est  in  cis  a  quibus  lalia  scelera  puniuntur,  man- 
dus  et  in  cis  a  quibus  taiia  scelera  dilixuntjr.  Mu.i- 


817 


DEDi£  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGGTTGA  GENUINA. 


S4S 


dtig  ilAque  ille,  qui  inleliigitur  in  malis  atqne  im-  A  QuicuHque  enim  nne  lege  peceaverunl^  $ine  lege  peri' 


piis,  et  odit  quod  suum  est,  ex  ea  parte  hominnm 
qua  sceleraiis  nocet ;  et  diiigit  qnod  snum  esi,  ez  ea 
parte  liominum  qua  eisdem  ipsis  cum  consceleratis 
favet.  Ergo  hac  omuia  faeieni  voblt  propter  nomen 
me/jiit,  Tcl  ita  dictum  est,  propier  quod  f m  patiiuiiii ; 
vel  ita,  propier  quod  et  ipsi  faciunt,  quia  lioc  in  vo- 
bis  dum  perscquuntur,  oderunt ;  et  addidit  :  Qitia 
netciuni  eum  qui  me  mitil,  Hoc  secundum  eam  scien- 
tiam  dictum  intelligendum  esl,  de  qu:i  et  alibi  scriptum 
esi: Scire  aulem  te^ HUius  eet  contummatut  (Sap.  vi). 
Hac  quippe  scientia.qui  seiunt  Patrem,  a  qiio  missus 
estChristus,nullomodopersequuniureosquo8Colligit 
Christiis,  quia  et  ipsi  cum  eis  colliguntur  a  Christo. 
Si  non  venittemf  et  loculus  eit  fuittem^  peccatum 


bunt :  et  quicunque  in  tege  peceaverunt^  per  legem  judi» 
eabuntur  {Hom,  iii).  Isti  certe,  ad  quos  venit,  et 
quibus  locutus  est  Cbristait,  noii  habeni  de  magno 
InOdelitatis  peccato  illam  excusationem,  qim  possenl 
dicere:,Non  vidimas,  non  audivimus;  sive  non 
acceptareiur  ista  excusatio  ab  illo  cujus  inscrulabtlia 
suntjiidicia,  sive  acceptareiur;  etsi  non  ab  omni 
damnatiofie  liberarenlur  ,  cerie  aliquanto  levius 
damnarenliir.  Aiidislis  Dominum  dicetitem: 

Qui  me  odit^  et  Patrem  meuni  odit.  Qui  soperios 
dixerat :  Htec  [acient  vobit^  qtuo'  netciunt  eum  qui 
mitit  me,  Si  interrogarentur  Judxi  utrum  diligerent 
Detim,  qiiid  se  aliud  quam  diligere  responderent,  nee 
ex  animo  mentientes,  sed  errando  potius  opinaiites? 


iiori   haberent.  Juda^os  ostendil  expressius;  de  his  ^  Quomodo  enim  diligerentPairem  veritatis,  qui  habe- 


ergo  et  illa  dicebat.  Judaei  ergo  persecuti  suntChri- 
stum,  quod  evidenlissime  indicat  Evaiigelium.  Ju- 
dacis  locuius  est  Christus,  non  aliis  gentibus.  In  eis 
ergo  voluit  inielligi  mundum,  qui  odit  Chrisluro  et 
discipulos  ejus.  Imo  vero  non  in  his  solis,  sed  hus 
quoque  ad  eumdem  mundum  periinere  monstravir. 
Quid  ergo  ?  Si  non  venittem,  peccatum  non  haberent  t 
Nunquidsine  peccato  erant  Judxi,  anlequamChristiis 
ad  eos  in  carne  venisset?  Quis  hoc  vel  stollissimus 
dixerit?  Sed  magnum  quoddam  peccatum,  non  omne 
peccatum,  quasi  sub  generali  nomine  vult  intelligi. 
Hoc  est  eniin  peccaluni  quo  tenentur  cuncta  pec- 
cata :  quod  unusquisqiie  si  non  habeat,  dimitluntur 


reni  odio  veritatem?  Nolunt  enim  sua  facta  damnari; 
et  hoc  habet  verltas,  ut  talia  facta  damnentur.  Tan- 
tum  igitur  oderant  veritatem,  quantum  oderunt  suas 
pcenas,  quas  talibus  irrogat  veriias.  Nesciunt  aniea 
illam  esse  veritatem,  quae  lales  quales  ipsi  sonl 
damnat.  Oderunt  ergo  quain  nesciunt ;  et  cum  illam 
oderunt,  profecto  et  eum  de  quo  nata  est  nisi  odisse 
non  possunl.  Ac  per  lioc,  quia  Veritatem,  qua  judi- 
cante  damnantur,  de  Patre  Deo  natam  nesciunt»  uii- 
que  etiam  tpsum  nesciunt,  et  odcrunt. 

Si  opera  non  fecistem  in  ets,  quce  nemo  alius  fecii^ 
peccatum  non  haberent,  Peccaium  lllud  ,  scilicet 
mngnum,  de  quo  et  superius  ail :  Si  non  veni»tem,  et 


£f\  cuncta  peccata.  Hocest  autcni,  quia  non  credide-  ^i  locutut  fuittem  eit,  peeeatum  non  haberent,  hne  est 


■runt  in  Christum,  qui  propterea  venit,  ul  credaturin 
eum:  hoc  peccatum,  si  nen  venisset,  non  uiique  ha- 
lierent.  Adventus  quippe  ejus,  quanium  credentibus 
jalutaris,tantom  non  credentibusexiiiabilisfactasest. 
Sed  ad)4inxit  atque  aii : 

Jfune  aulem  excutationem  non  habent  depeecatotuo, 
Potest  movere  quaerentes  utrum  hi  ad  quos  non  ve* 
iiit  Christus,  nec  locuius  esl  eis,  habeant  excusaiio- 
Dcui  de  pecoito  suo.  Si  enim  non  babeni,  ciir  di- 
ctum  cst  propterea  islos  non  habere,  quia  venit,  et 
iocutus  est  eis?  Si  antem  habenf,  utrum  ad  hoc  ha- 
l>eant,  ut  a  poenis  nlienentur,  an  ut  minus  puuian* 
lur  ?  Ad  hapc  inquisila  pro  nieo  capiu  Domino  dante 
respondeo  habere  illos  excusationem,   non  de  omni 


peccalum,  quod  in  eum  loquentem  et  operantero  oon 
crediderunt.  Hoc  peccatum,  quo  in  eum  non  credide- 
runt,  ideo  sic  commemoratur,  quia  ipso  [f*.  illo]  pec- 
cato  tenentur  et  CTtera  ;  lioc  enim  si  non  haberent, 
et  in  eum  crederent,  diiuiiterentur  et  caeiera.  Sed 
quid  est  hoc,  cum  dixisset :  Si  opera  nan  fecissem  im 
eit,  mox  aildidit  quee  nemo  uliut  fecit  ?  Nulta  quippe  ' 
in  operibus  Christi  videntur  esse  roajora  qoaui  s«- 
sciliilio  morluorum  :  quod  scirous  etiam  anliqiios 
fecisse  propheias.  Fecit  enim  Elias  (///  Reg,  xvii), 
fecit  Elisetis  (IV  lieg.  iv) ,  et  cum  in  hac  carne 
viverel,  et  cum  in  suo  monumento  sepultus  jaceret. 
Fecit  lamen  aliqua  Christus,  quae  nemo  atius  fecit, 
quod  quinque  millia  hominum  de  quinqiie,  et  qiiaiuor 


peccaio  suo,   sed  de  lioc  peccaio,  quia  in  Christum  D  niillia  de  septem  panibus  pavit  (Lue.  ix ;  Marc.  viii ; 


iiou  crediderunt,  ad  quos  non  venit,  et  quibus  non 
est  locutus ;  sed  non  in  eo  sunt  numero,  ad  quos  in 
discipulis  venit,  etquibus  per  discipulos  esl  locutus: 
qiiod  et  lunc  facit,  nam  per  Ecclesiam  suam  venit 
ad  gentes,  et  per  Ecclesiam  suam  loquitur  gentibus. 
Ad  hoc  enim  pertinet  quod  ait:  Qui  vos  recipit,  me 
recipit;  et  qui  vot  tpernitf  me  tpernit  (Luc.  x).  An  vut- 
lii,  inquil  apostoius  Paulus,  experimentum  accipere 
ejut  qui  in  me  loquitur(H  Cor.  xiii)?  Uestat  iiiquirere 
uirum  hi  qui  priusquam  Chrislus  per  Ecclesiam  ve- 
niret  :id  gentes,  et  priusquam  Evniigeliuin  ejus 
audirent,  vitx  hiijus  fine  praeventi  sunt,  seu  pracve- 
iiiuntur,  possint  habcre  hancexctisntionem.  Possunt 
plane,  sed  non  ideo  possunl  efTugere^damnationeai. 


Matth.  xiv) ;  quod  snper  aquas  ambulavit ,  et  Petro 
ut  hoc  faceret  praestiiit;  quod  aquam  routavit  in 
vinum  (Joan.  ii);  qiiod  aperult  oculos  caecl  nali 
(Joan.  ix) ;  et  alia  mulia,  quar  comiiiemorare  longum 
est.  Sed  respondeiur  a  nobis  et  alios  fecisse  qa« 
ipse  non  fecit,  et  qiiae  ne:iio  alius  fecit.  Quis  enim 
nisi  Moyses  iEgyptios  plngis  tot  tantisque  percnssit 
(Exod,  VII,  viii,  IX  teq.)^  diviso  mari  populuro  doxit 
(Exod,  xiv),  inanna  de  coelo  esuriciitibus  iropetraTii, 
aquam  de  petra  silieiitibus  fudit  (Exod.  xvi)  ?  Quis 
ni.<>i  Jesiis  Nave  |*opulo  lr.insitu  Jordauis  fluenta 
divisit ,  et  curreniein  solem  eniissa  ad  Dominufli 
oralioiic  frenavil  et  (ixil  (Josue  iii)  ?  Quis  prxier 
Saiuson  propter  suam  sium  maxilla  roorlul  tsini 


8i9  IN  S.  JOANNIS  EYANGCLIUM  EXPOSITJO.  8o0 

eiundante  tatialus  csl  (Judie»  iv)  t   Quis  praeter  A  altius  aKenderit  Chrislum  dicentero  :  Si  opera  uon 


Eliau)  curru  igneo  iu  alla  subveclus  est  (IV  Reg,  ii)  ? 
Quis  praeler  tres  viros,  Ananiam,  Azariaro,  Misae- 
leni»  in  flammis  ardeniibus  et  non  urentibus  deam- 
bulavit  illaesus  (Uan,  iii)  ?  Prxiereo  cxtera,  quoniam 
baec  satis  esse  arbitror,  quibus  demonslretur  et  alios 
aanctos  quxdam  opera  miranda  fecisse,  quae  nemo 
aiius  recit.  Sed  qui  tam  multa  vitia,  et  malas  vale- 
iudtnes,  vexationesque  niortalium  tanta  potesLiie 
sanarity  nullus  omnino  legilur  antiquorum.  Ut  eDtm 
laceaiilur»  quoa  jubendo  sicut  occurrebant  salvos 
singulos  fecit ;  Marcus  evangelista  quodain  loco  ait : 
Vespere  autem  [acio ,  eum  sol  occidiuet ,  afferebant  ei 
pmnes  male  habentes^  ei  dmmonia  habentes;  et  erat 
emnii  civitas  congregata  adjanuam;  et  curavit  multos 


fecissem  in  ei$  gnas  nemo  aliut  fecit ,  invcniet  ipsum 
fecisse,  si  quispiam  Dei  liomo  lale  aliquid  fectt, 
Potest  qiiippe  ipse  cuncta  per  scipsiim ;  nemo  autein 
polest  aliquid  bine  ipso.  Chrislus  namque  guui  Patre 
et  Spiritu  sancto,  non  tres  dii,  seil  unus  Deus ;  de 
qiio  sciiptuiii  est :  Benedictus  Dominut  Deus  Israet, 
qui  facit  mirabitia  solus  (Psal,  lxxi).  Nemo  ergo  alitis 
fecit,  qiiaecunque  in  eis  opera  fccit,  quoniam  qiiisqiiis 
alius  homo  aliquid  eorum  fecit^  ipso  faciente  fecit ; 
haec  autem  ipse  non  illis  facientibus  fecit. 

Cum  autem  venerit  Paraclelus,  quem  ego  mittam 
robis  a  Palre,  Spiritum  veriiatis,  qui  a  Patre  procedit^ 
itle  teiitimonium  perldbebii  de  me ,  ei  vos  testimonium 
perhibebilis ,  quia  ab  initio  mecum  esiis.   Quid  hoc 


9111'  vexabantur  variis  languoribus;  et  da^monia  multa  B  pertinet  ad  illud,  quod  dixerat :  Nunc  autem  et  ode^ 


tjidebat  (Marc.  1).  Id  autem  cum  comniemorasset 
Matih^us,  etiam  testimoiiiuui  propheticuin  addidit, 
dicens  :  Ut  adimpleatur^  quod  dictum  esl  per  Isaiam 
prophetam  dicenlem :  Ipse  infirmiiaies  noslras  accepit, 
el  mgrotaiiones  portavii  (Maith,  viii;  Isa,  liii).  Item 
alio  loco  dicit  Marcus  :  Et  quoeunque  introibat  in  vi- 
€0S,  vet  in  vlllas^  aui  in  civitaieSt  in  plateis  ponebant 
in/irmos^  et  deprecabantur  eum,  ut  vel  fimbriam  vesti^ 
menii  ejus  tangerenl ;  et  quotquot  tangebant  eum,  talvi 
fiebant  (Marc,  vi).  Ilaec  neino  alius  fecit  in  eis.  Sic 
fnini  est  inielligenduin  ,  qiiod  ait  in  eis,  non  iiiter 
eo8,  vel  coram  eis ,  sed  prorsus  in  eis ,  quia  sanavit 
eos.  Ilxc  quippe  intelligi  vuluit ,  quae  non  folum 
facerent  admiratiouem  ,  verum  eiiain   manifesiam 


runt  et  me,  et  Pairem  meum;  sed  ut  implealur  germo, 
qui  in  lege  eorum  scriptus  est :  Quia  odio  habuerunt 
me  graiis  (Ilii\  supra)!  An  qnia  Paracletus  qiiando 
veiiit,  Spiritus  veriialis,  eos  qui  videruiil  et  odoniNC, 
tesiiinonio  manifestiore  convicit,  imo  vero  etiam 
al  qiios  ex  illis  qui  viderant,  et  adhiic  oderant,  ad 
fidem,  qu£  per  dilectionem  operalur,  sui  manifesta- 
tione  convertil.'  floc  ut  inlelligamufi,  ita  faeiuw 
esse  recolimus.  Venit  enim  die  Peniecostes  Spiritiis 
sanc.iits  in  cenlum  viginti  homin^^s  congregatos  ,  iii 
quibus  aposioli  omnes  eranl;  qui  illo  adimpleU, 
cum  linguis  omnium  gentium  loquerentur,  plures  ex 
his  qui  aderant  tanto  miraculo  stupefacti  (quando- 
qiiidem  viderunt  loquente  Peiro  tam  magnum  atque 


,    — .  .  ^        _ -^ 

conferrent  salutoin  :   pro  quibus  beneliciis  uiique      divinum  testimonium  perhiberi  de  Cbristo,  ut  ille. 


amorem,  non  odium  reiribuere  debueruni.  Oinnia 
quidem  cxterorum  miracula  superat,  quod  est  natus 
ex  virgiiic ,  mairisque  lutegritatem  solus  potuit  nec 
concpptus  violare,  nec  natus.  Sed  hoc  nec  cor;im  eis 
facium  esi,  nec  iii  eis.  Ad  cognoscendam  quippe  liujus 
ntiraculi  veritalem,  non  comniuni  cum  eis  aspeciu, 
sed  discretu  ab  eis  discipulalu  apustoli  pervencrunt. 
Jam  vero  illud,  quod  die  tertio  in  carne,  in  qua  oc- 
cisus  fumt,  de  sepulcro  se  reddidit  vivum,  et  nun- 
quatn  deitide  roorilurus,  cum  illa  ascendit  in  coelum, 
super  etiam  cuncia  quae  fecit.  Sed  neque  hoc  facium 
est  in  Jud;eis,  neque  coram  eis :  el  noudum  hoc  fe- 
ceral,  qiiando  dicebat :  Si  opera  non  fecissem  in  eis, 


qui  occisus  ab  eis  ,  inter  moriuos  deputabalur,  re- 
surrexisse  et  vivere  probaretur),  conipuiicti  corde, 
Gonversi  sunt ,  et  tanti  sanguiuis  tam  iiupie  atque 
immaniter  fusi  indulgentiam  perceperunt ,  ipso  re- 
dempii  saiiguine  qnein  fiiderunt(Ac/.  1).  Christi  enim 
saiiguis  sic  iii  reiiiissioiiem  peccatorum  omniuin 
fusus  esl,  ut  ipsuin  ctiam  peccatiim  possit  deleie, 
quo  fiisus  est.  Haec  ergo  in.uens  Dominus  dicehat : 
Odio  habuerunt  me  gratit.  Cum  autetn  venerit  Spiritus 
Paractetus,  iUe  teslimonium  perhibebit  de  me,  tanquam 
diceret :  Odio  me  habuerunt^  et  «icciderunt  vidwite^  : 
sed  tale  de  me  testimunium  Paracletus  perliibeyit,  iit 
eos  faciat  in  me  credere  non  videntes.  Et  vos,  inquit. 


quce  nemo  atiu*  fecii,  Niiiiirum  ergo  illa  sunt,  qua  in  D  testimonium  perhibebitis,  quia  ab  initio  muum  etiis. 


eorum  valetudinibus  lania  miracula  salutis  ostendit, 
qiianta  illis  antca  nemo  donavit;  haec  enim  videruut, 
et  hoc  eis  exprobrans  adjunxit,  et  dicit : 

Nunc  autem  et  viderunt,  et  oderunt  et  me  et  Patrem 
meum,  sed  ut  impleatur  Sfrmo^  qui  in  lege  eorum 
teriptus  est :  Quia  odio  habueruni  me  gratis,  Eorum 
iegero  dicit,  non  ab  ipsis  inventam,  sed  Ipsis  dataro, 
sicutdicimus :  Panem  noslrumquotidianum(Matth.yn)^ 
quem  tameu  a  Deo  pelimiis,  addendo,  da  noLis. 
Graiis  autem  odit,  qiii  nullum  ex  odio  cnmroodum 
quacrit,  vel  iiicomiiioduui  fugit.  Sic  oderunt  Dttum 
impii,  sic  diligunt  jusii,  lioc  est,  gratis,  ul  alia 
propter  illum  noii  CMpecicnt  bona  ,  quoniam  ipse 
erit  in  omnibus  oinuia  (Colo  s,  iii).  Quisquis  vero 


Perhibebit  Spirisus  sanctus ,  terhihebitis  et  vos. 
Quia  enim  ab  initio  mecum  estis,  poteslis  praedicare 
qiiod  nostis  :  quod  ut  niodo  iiou  facialis  ,  iliiu< 
Spiritiis  pleiiiiud»  noudum  adest  vobis.  //  e  eigo 
teiiimonium  perhibebit  de  me,  ut  vos  perhibeatis. 
Dihit  eiiim  vobis  (iduciam  testimnaiuni  pcrhibeodl, 
charitas  difTusa  in  cordibus  vestris ,.  per  Spiritum 
sanctum  ,  qui  dabitur  vobis  (Rom,  v).  Quae  utique 
Peiro  adhuc  defuit,  quando  mulieris  aocilke  iDterre- 

• 

gatione  perierriius,  noii  potuit  verum  lestimooiam 
[lerliibere,  sed  conira  suam  piiliicitaiioue:n  timore 
niagiio  compulsus  e^t  ter  ncgure(Joa/i.  xviit).  Timor 
auteiu  isie  noo  est  in  char.taie,  sed  perfecta  ehartias 
foras  miliii  timorem.   IUe  testimonium  perhibebil  Ji 


851  BEDiE  VENtKAWUS  OPP.  PARS  11.  SECT.  r.  —  EXEGliTICA  GENUINA.  85i 

tnc,  et  V09  leslimomum  perhibebiiis  (/  Joan.  iv).   Iia-  A  tJu/lu»  (ui  ambutabunt,  el  in  nomine  iuo  exsuliabunt 


que  qnia  ille  perlnbebil,  ctiain  vos  perhibebitis. 
llle  lii  cordibus  veslris,  vos  in  vocibus  veslris  ;  ille 
ii)  spirando,  vos  sonaiido,  iit  possit  impleri  :  In 
omnem  terram  exivil  sonus  eoium{Vsal.  xviti).  Pariim 
qi^ippe  fuerat  eos  adborluri  exeinplo  suo,  nisi  im- 
plprel  Spiritu  suo.  Deiiiq':e  aposlolus  Pelrus,  cura 
jam  verba  ejus  audissel»  ubl  dixerai :  Non  est  senus 
majnr  domino  suo;  si  me  persccuti  sunt,  el  vos  pcrse- 
qiienlur  (IJic,  supra);  el  hoc  iii  illo  jam  viderel  iin- 
pleii,  in  quo  paiieiitiam  Domini  sui,  si  exempbim 
surnccret,  debuit  iii!i:ari,  succiibuil,  e^l  negavit,  non 
ulique  fcrens,  quod  illum  ferie  ceriiebai.  Cum  vero 
accepit  donum  Spirilus  sancli ,  quem  iicgavcral , 
prxdicavil,  ct  ^iicm  connteri  liuiuerat,  non  liinuit 


tota  die,  el  in  justitia  tua  exallabuntur^  tjuonlam  gtoria 
viriutis  eorum  tu  es{Psal.  lxxxviii).  Meritoeis  dicitur: 
Exlra  synagogas  facieiit  vos,  iili  scilicet,  qui  zelom 
Dei  babnit,  sed  nm  sccundum  scientiam  {Roin.  x); 
nec  expulsi  ab  bominibiis  erubesrent,  quoniain  gbn 
ria  viriutis  coriini  ipse  esi.  Denique  cuiu  lioc  eis 
dixissei,  adjecit : 

Sed  venil  hora  ut  omiit  qui  interficit  vos  arbitretur 
obi€quiiini  se  prcestare  Deo,  et  hxc  facienl  vobis^  quia 
non  cognoverunl  Palrem,  neque  me;  boc  est,  noii  co- 
gnovcruni  Deuin,  nec  ejus  Filium,  cui  se  in  vobis 
occidciidis  prxslare  arbilrantur  obsoquiuin.  Qu£ 
verba  D(»m'.iii)S  iia  subjecil,  tanquain  ex  bocconsola- 
reniur,  qui  de  synagogis  Judaicis  pellerentur.  Prx- 


pronterU  Prius  enim  exemplo  fiici al edocius,  nt  qnod  *^  nuntiMis  eniin,  quae  mala  cssent  pro  ejus  lestimonio 


convenerat  nossct.  Sed  nonduin  fuerat  viriute  fuKus, 
utquod  novcnt  fuceret.  Inslrucins  crat  ut  st.irel,  scd 
non  ernt  firnialus,  ne  cadcret.  Quod  posleaquam  per 
Spiritum  sanctum  factum  esl,  annuntinvit  usque  ad 
nif  rtem.  Ideo  subinferl  Dominii!; : 

CAPUT  XVI. 
Iforr,  inquil,  locutus  suin  vobis,  ut  non  scandaliie- 
naui.  Caniturquippe  in  psalmo:  Pax  mulia  diiigen^ 
tibus  legem  tuantt  etnonectillis  scandalttm(PsaL  cxviii). 
Meriio  iiaque  promisso  Splritu  sancio,  quo  in  eis 
opeiante  fierent  testes  ejus,  subjunxit:  Ilcec  locutus 
suin  vubis^  ni  hon  scandalizemini.  Cuni  enim  charitas 
Dei  diffunditur  in  cordibusnostrisperSpiritum  sancium 


perpessuri,  extia  synaqogas^  inqiiil,  facient  vos,  Quid 
crgo  ibi  facil  buc  verbuin,  quod  ait :  Sed  venit  hora, 
iion  ;>ii,Et  \enit,  cum  liibulationem  super  tribnlatio« 
nem,  nou  consolaiioiiem  post  iribulaii  *nem  ventu- 
ram  illis  esse  praedicerei?  An  forie  sic  eos  illa  de 
synugogis  sei>aratio  fueral  turbatura,  ut  mori  mal- 
lent  quam  in  bac  vita  sine  Judjeoruni  congrcgatio- 
nibus  inimorari  ?  Absit  ut  sic  turbarenlur,  qui  Dei, 
non  boininum  gloriain  requirebant.  Quid  ergo  est, 
extra  synagogas  facient  vos^  sed  venil  hora,  cum 
potius  diccre  debuisse  vidcatur,  El  venit  liora,  »1 
omnis  qui  interficit  vos,  arbitretur  obsequium  se  pfir- 
stare  Deo  ?  Nequc  cnim  saltem  diclum  esi,  Sed  ve- 


qui  daius   est  nobis  {Rom.  v),  i\{  pax  mulla  «^tii- ^  nit  bora  ut  interncianl  vos,  qmsi  nl  eis  mors  pro 
gentibus  legem   Det,  nt  non  sit  in  eis  scandaluin.      consolatione  illius  separationis  accideret :  sed  teMt, 


Deinde  qiise  passuri  esseni  jam  exprimens  ait : 

Extra  synagogas  facient  vos.  Quid  autem  mali  erat 
apostolis  ex;e!li  de  Judaicls  synagogis,  quasi  non 
inde  se  fuerant  sepamturi  ,  etiam  si  eos  nullus 
txpelleretTSed  nimirum  boc  voluit  denuntiare»  qul 
JudiSl  Christum  non  fnerant  recepturi ;  et  ideo  futu- 
rum  erat  ut  foras  initterentur  cum  illo  ab  eis  qui 
esse  nollent  in  illo  bi  qui  esse  non  possent  sine  illo. 
Nam  profecto,  quia  non  erat  ullus  alius  populus  Dei, 
quaui  illud  Semen  Abrabae,  si  agnoscerent  ct  recipe- 
rent  Christum  tanquam  rami  naturales  in  olea  perma- 
nerent  (/fom.  xi),  nec  alias  ficrcnt  Ecclesiae  Cbristi, 
ali»  synagog»  Judsorum ;  esdem  quippe  essent,  si 


inquit^  hora,  ut  omnis  qui  interficit  vos  arbitretur  ob- 
sequium  se  pra^slare  Deo.  Prorsus  non  mibi  videtur 
aliiid  signiflcare  voluisse,  nisi  ut  inlelligorent  atqne 
g.nidereiit  tam  multos  se  Cbristo  acquisitiiros,  cnro 
de  Judxcrum  congregationibus  pellerentur,  ut  eos 
non  sufficerent  pellere,  sed  non  sinerent  vivere,  ne 
omiies  ad  nomen  Cbristi  sua  pradicatidne  conTerte- 
rent,  et  ab  observatione  Judaisini  tanquam  divinaa 
▼eiitatis  averterent.  Hoc  enim  de  Judjfis  dictum  de- 
bemus  accipere,  de  quibus  dixerit :  Exira  synagogas 
facient  vos.  Nam  testes,  id  est,  martyres  Christi, 
etiam  si  occisi  sunt  a  gentibus,  non  tamen  illi  arbi- 
trali  sunt  Deo,  sed  diis  suis  falsis  obsequium  se 


in  eoileinesse  voluissent :  quod  quia  noluerunt,  quid  p  prxstare,  cum  boc  facerent.  Judreorum  auletn  om- 


restajat,  nisi  ul  remanentes  extra  Cbristum,  extra 
synagogas  facerent  eos  qui  non  relinquerent  Cbri- 
siuin '  Accepto  quippe  Spiritu  sancto  lestes  ejos 
eflrcti,  non  utique  tales  essent»  de  qualibus  dicitur : 
Mulli  principes  Judoforum  crediderunt  in  eum  {Joan. 
xii) ;  sed  propler  metum  Judaeoriim.  ne  pellercntur 
de  synagogis,  nou  audebant  confiieri  eum.  Dilexe- 
runt  eium  gloriam  hominum  magis  quam  Dei  (Ibid.). 
Crediderunt  ergo  in  eum,  sed  non  kIc,  quomodo  vo« 
ldi»at  eos  credere,  qiii  dicebat :  Quomodo  poteslis  crc' 
dere^  gloriam  ab  invieem  exspeetantes,  et  gloriam  quce 
a  vAo  Deo  esl  non  quasrentes  (Joan.  v)  ?  Discipulis 
ergo  sic  in  euro  credentibos,  illa  congruit  propbeiia, 
quae  de  ipsis  invenitur  iinpleta :   Domine^  in  tUmine 


nis  qui  occidit  pra^dicaioresCbristi,  Deose  prxstare 
puiavit  obseqiiiutn,  credeus  quod  dcsererent  Deoro 
Isrnel,  quicunque  converlerentur  ad  Cbrislnm.  Dl 
enim  et  ipsuin  Cbristuui  occiderent,  ista  raiione 
commoii  sunt;  nam  eorum  de  hac  etiam  re  verba 
conscripta  sunt :  Yidetis  quia  totut  mundut  post  eum 
abiit  {Joan,  xi);it  dimiserimus  enm  vivere,  venient 
Romani ,  lollenl  nobis  et  loeum.  et  gentem  {Ibid.),  et 
qnod  Caiphas  dixil :  Expedit  ut  unus  homo  pro  po^ 
putomoriatur, et  non  tota  gens  pereat  (Ibid.).,  Et  in  lioe 
ergo  suo  discipulos  exerit  exemplo,  qaibus  dixerat  : 
Si  me  persecuti  sunt,  et  vos  persequentur ,  ut  quem- 
adinodum  iliuin  occidendo,  Beo  ^e  prasstare  obso- 
quium  putaverunl,  sic  eiiam  illos.  Isle  itaque  sensos 


855  IN  S.  JOANNIS  EVANGBLllIM  EXPOSITIO.  «51 

est  in  bis  vcrbis ,   Extra  synagogas  facient  vot ;  8cd  A  quia  ejus  prxseuiia  consolabanlur.  Absc<  ssurus  au- 


nolile  solitudinem  rormidare.  Beparali  quippe  a  con- 
gregatione  eorum,  tam  mulios  in  mco  nomine  con- 
gregabilis,  ul  illi  metuenies  ne  templum,  quod  erat 
apud  eos,  ei  omnia  legis  veieris  sacramenia  desc- 
ranlur,  interficiant  vos :  sic  fundenles  sanguinem 
vesirum,  ut  Deo  se  prxstare  arhitrentur  obseqoium. 
Ecce  cst  illud,  quod  de  illis  dixit  Aposlolus  :  Zelum 
Deihabeni,$ed  non  ieeundum  scienliam  {Rom.  x). 
Obsequium  se  pracslare  puiabant  Deo,  interficiendo 
famulos  Dei.  0  error  horrendus !  llane  ut  placeas 
Deo,  percutis  placenlcm  Dco  ?  et  Dei  lemplum  vi- 
vum  (e  feriente  prosterniiur,  ne  D«i  templura  lapi- 
deum  deser:itur  ?  0  eisecrabilis  cxcilas  !  sed  ex 
parte  in  Israel  facla  est,  ut  pleniludo  geniium  intra 


lem  oporlebal  ut  diceret  illum  esse  veniurum ,  per 
quem  fulurum  erat  ut ,  charitate  diffusa  in  <  ordibus 
suiSy  verbum  Dci  cum  fiducia  prxdlcarent ;  et  illo 
inirinsecus  apud.  eos  testimonium  perhibenie  de 
Christo,  ipsi  quoque  tesiimitnium  perhiberenl,  ne- 
que  scandalizareiiiur,  cum  inimici  Judxi  absque 
synagogis  faccrenl  eos,  el  interficereni,  arbiirantes 
obsequium  se  prxstare  Deo ,  quoniam  chariMt  om- 
nia  loleral ,  qtise  dilTundenda  erat  in  cordibus  eorum 
per  sancli  Spiritus  donum.  Hinc  ergo  isle  totus  di- 
citur  sensus ,  quia  facturus  eos  erai  marlyres  suos, 
id  est ,  tesles  suos  per  Spirilum  sanctum  ,  ut  illo  in 
eis  operanie,  persecutionum  quoecunque  aspera  tole- 
rarent,  nec  fiigcscerent  a  charitate  prxdicandi,  iilo 


ret  (Rom,  xi).  Sed  pro  illis  occisus  coliigebai  eos  qui  B  divino  igne  succensi.  Hac  autem  vobis  ab  initia  non 


de  hi:i  futuris,  anlequain  occiderelur,  instruxerit  eos, 
ne  ignaros  alque  iinparalos  animos  mala  inopinata  et 
iaiprovi<«a,  quarnvis  cito  transilura  lurbarenl,sed  pric- 
cognila  el  patienier  accepia  ad  bona  sempiiern;)  per- 
ducercnt.  Ilanc  enim  fuisse  causam  ui  haec  eis  prie- 
iiuutiaret ,  e:iam  ipse  denionslravit ,  adjungens  : 

Sed  hccc  locutus  sum  vubiSf  ut  cum  veneril  hora 
eorum,  remlniscamini  quia  ego  dixi  vobis»  Hora  eo- 
rum,  hoia  tenebrosa,  hora  n  cluriia.  Scd  in  die 
manduvil  Dominut  misericordiam  suam  (Ptal,  xli), 
et  nocie  declaravit,  quando  nox  Judsrorum,  separa- 
tum  a  se  diem  Cliristianorum  in  illa  confusione  fus* 
cavii,  et  quando  carncm  occidere  potuit,  fidem  tene- 
brare  non  poiuir. 

n<B€  autem  vobis  ab  initio  non  dixi,  quia  vobitcum 
eram ;  nunc  aulem  vado  ad  eum,  qui  me  misit.  Ubi 
primum  videnduni  est  uirum  eis  fuluras  nnn  prsdixe- 
rit  ante  passiones.  Sed  alii  ires  evangelistae  satis  eum 
prxiJixisse  isla  demonsirant  anlcquam  venium  esset 
ad  coenam,  qua  perfecia  secundum  Joannem  isla 
locutui  est,  ubi  ait :  Hwe  aulem  vobis  ab  initio  non 
dixi  quia  vobiscum  eram,  An  forte  hinc  ista  solvitur 
quaeslio,  quia  el  illi  eum  narrant  passioni  proximum 
fuisse,  cum  ha'C  dicerct?  Non  ergo  ab  iuitio  quando 
cum  illis  erai,  qui  jain  discessurus,  jamque  ad  Pa- 
treni  perrcclurus  hrec  diiii;  ct  ideo  eliam  secundura 
illos  evangelistas  verum  hoc  est,  quod  hic  dictum 
est  :  Hojc  autem  vobit  ub  initio  non  dixi»   Sed  quid 


dixiy  quia  vobiscum  eram^  et  ego  vos  consolabar 
niea  pra>senlia  corporali  exhibiia  liuinanis  scnsibus 
vestris ,  quam  parvuli  capere  poleraiis.  Nunc  autem 
vado  ad  eum  qui  me  misit ,  et  nemo ,  inquit ,  ex  vobis 
interrogat  me  :  Quo  vadis  ?  Significat  sic  se  iturum  , 
ul  nuUus  interrogaret  quod  palam  fieri  visu  corpcris 
cerneret.  Nam  superius  inierrogaverant  eum  quo 
essel  iturus ,  el  responderat  eis  eo  se  iturum  quo 
ipsi  lunc  venire  non  possent.  Nunc  vero  ita  ipse  pro- 
mittil  ilurum,  ul  nullus  eorum  quo  vadil  interroget. 
Nubes  enim  suscepil  euni  ,  quando  ascendit  ab  eis , 
et  euniem  in  coelum  ,  non  verbis  qiae^ierunt ,  sed 
oculis  deduxerunt  (  Act.  i ). 

Sed  quia  hoec  loculus  sum  vobis ,  inquit ,  triitilia 
implevit  cor  vesirum»  Yidebat  itaque  quid  il!a  sua 
verba  in  eorum  cordibus  agercnt.  Spirilualem  quippe 
nondum  habenies  inleriiis  consolaiionein  ,  quam  pcr 
Spiritum  sanctum  fuerant  habituri ,  id  quod  exterius 
iii  Chrisio  videbanl ,  amiii'-re  meluebant ;  et  quia  se 
amissuros  esse,  illo  vera  denuniianle,  dubitare  non 
potcrant,  contristabatur  humanus  afTecius,  quia  car- 
nis  desolabatur  aspecius.  Noverai  auicrn  ilie  quid 
eis  poiius  expediret,  quia  visus  interior  ipse  est 
utique  melior,  quo  eos  consolaiurus  fuerat  Spirituj 
sancius,  non  cerneniium  corporibus  iiige^turus  cor- 
pus  huinanum  ,  sed  seipsum  credenliuni  pecioribus 
infusurus.  Denifjue  adjungit : 

Sed  ego  veritatem  dico  vobis  :  Expedit  vobit  ut  ego 


aginius  de  fide  Evangelii  secundum  Malthxum,  qui  ■>  vadam,  Si  enim  non  abiero^  Paracletus  non  veniel  ad 

vot,  i^i  autem  abiero ,  mittam  eum  ad  loi.  Tanr|uarii 
d.ceret :  Expedit  vobis  ut  hscc  ferina  servi  aufcralur 
a  vobis.  Caro  quidein  factum.Verbuui  hubilo  in  vu- 
bis  ,  Sid  iiolo  adliuc  inc  cafnaliler  diligatis,  ct  isio 
lacie  conteiiti ,  semper  infanies  esse  cupialis.  Expe- 
dit  vobit  ut  ego  vadam ;  si  enim  non  abiero,  Paracletus 
non  veniet  ad  vt.s.  Si  aliincnia  teiicra ,  quibus  vos 
alui ,  nou  subtraxcro,  solidum  cibum  ineum  nou 
esuriclis.  Si  carnalitcr  laeseriiis,  capaccs  Spiritus 
noii  eriiis.  Nam  quid  cst  :  Si  non  abiero,  Paracleiut 
non  veniet  ad  vo*  ?  Nunquid  hic  pasitus ,  cuni  noii 
poierat  miliere?  Quis  hoc  dixcrii?  Ncque  cniin,  ubi 
ille  eiai ,  iste  indc  rccesserat ,  el  sic  venerat  a  Pa- 
Irc,    ut    niinerel    in    Pairc.     Postrcmo,    qiioniodo 


kac  eis  a  Doinino  non  solum  cuin  jam  esset  Pascha, 
rum  discipulis  coenaluius  iniminenie  pissione,  ve- 
rum  ct  ab  iuitio  deiiunliaia  esse  commemorat,  ubi 
primum  nominalim  duodecim  expriniuniur  apostoli, 
cl  ad  opera  divina  miituntur?  Quid  sibi  crgo  vult, 
quod  hic  ait  ,  Hcec  autem  vobis  ab  inilio  non  dixi , 
quia  vvbiscum  eram  ?  nisi  quia  ct  ea  quae  hic  dicit 
de  Spiriiu  sancio ,  quod  sit  venlurus  ad  eos ,  et  te- 
slinionium  perhibiturus,  quando  illi  mala  passuri 
sunt ,  hxc  cis  ab  iniiio  non  dixit ,  quia  cuin  ipsis 
erat.  Consolaior  crgo  ille ,  vel  advocaius  (uiruinque 
enim  iiiterprelaiur,  quod  cst  Gr<£ce  Trapax^.nrof) , 
(riirisio  absccJente  fucrat  necessarius ;  et  ideo  de 
illo  non  discrat  ab  inilio ,  quando  cum  illis  crat , 


«53  BEDiE  YENEUAniLIS  OPP.  PARS  II.  SKCT.  I.  —  EXEGETICA  GENIINA.  856 

eum  etiam  hic  ronsliiutus  non  poterat  mitlcre,  quom  A  arguat  mundum  Splritus  sanctus ,  et  nan   arguai 


8:  iinus  super  eum  bapiiz^itum  venisse ,  atque  man- 
si^se  ( Joan,  i.),  imo  vcro  a  quo  scimus,  eum  nun- 
qiiam  separabilem  fui  se  ?  Quid  est  ergo  :  Si  non 
abiiro ,  Paraeleiug  nun  veniet  ad  eo< .'  nisi :  Non  po- 
teslis  capcre  Spir  lum  sanctum,  quandiii  secundum 
carnom  nosse  persis*eiis  Clirisium  ?  Uude  ille  qui 
]nm  ceperat  Spiritu  :  Et  ti  noveramuiy  in^uit,  $e- 
cundum  earnem  Chrislum^  ted  nunc  jam  non  novimut 
{II  Cor,  v).  Ipsam  quippe  camem  Cliri:>ti »  iion  jam 
secundnm  carnem  novit,  qui  Verbum  carnem  racium 
ftpiriiualiier  novit.  Iloc  nimirum  signilicare  voluit 
tnagisier  bonus ,  dicendu  :  Si  enim  non  abiero,  Pa  • 
racletus  non  veniet  ad  vos ;  si  autem  abiero ,  mittam 
eum  ad  vos,  Cbrislo  enim  discedente  corporalitcr. 


muiidum  ip$e  Cbristus,  cum  clamet  Apo^iolus  :  in 
VHliii  experimmtum  accipere  ejn$  qui  in  mg  loquiiur 
ChHstus  (II  Cor.  xiii)  ?  Quos  iiaq-  e  arguit  el  Spiri- 
tussancius,  arguil  uiiqueGliiisius.Sedquantum  mibi 
videtar,  quia  pcr  Spiritum  sanctum  diffiiiidcDda  eral 
cbarilas  in  cordibus  eorum »  qu.-c  foras  mittii  tiiuo- 
rem,  quo  impediri  possent,  ne  aiguere  roundum,  qui 
persrciilionibus  freroebaf » auderent,  proplerea  dixil : 
Ille  arguel  mundum,  lanr|iiam  diceret  :  llle  diffundet 
in  vesiris  cordibus  cbariiatem.  Sic  eDim  timore  de- 
pulso ,  arguendi  babebitis  libertatem.  Ssepe  autem 
diximus  inseparabilia  esse  opcra  Triniuiis,  sed  sigil- 
latim  commendandiis  fuisse  personas,  ul  ncn  solttin 
siue  separalioni^ ,  verum  eliam  sine  coafusiooe  et 


non  soliim  Spirilus  sanctus ,  sed  et  Paier  et  Fiiius  °  unitas  iutelligatur,  et  Triniias. 


illis  adfuit  spiriiualiier.  Nam  si  ab  eis  sic  abscesbit 
Cbristus ,  ut  pro  illo ,  non  cum  illo  esset  Spiritus 
sanctus,  ubi  est  ejus  piomissio,  dicentis  :  Ecce  vo- 
biscum  sum  usque  in  consummationem  saicuti  (  Matth, 
xxviii)  ?  et :  Veuiemus  ad  eum  ego  et  Pater,  et  man- 
sionem  apud  eum  fnciemus  ( Joan,  xiv  )  ?  cum  Spiri- 
tum  Faiiciuni  lla  se  promiserit  esse  uiissurum  ,  ut 
cuin  eis  essei  in  sclernuro  ;  ac  per  lioc  cum  ex  car- 
nalibus  vel  animalibus  esscnt  spirituales  fuluri, 
profccio  ei  Patrem  et  Filium  et  Spirilum  sanctum 
caparius  fueranl  habituri.  lu  iiullo  ergo  credendus 
e>i  e^se  Paier  sine  Filio  et  Spiritu  sancto  ;  sed  uU 
eoruin  quilibcl  unus ,  ili  Trinitas  Deus  est  unus. 


De  peccato  quidem ,  inquii ,  quia  non  eredunt  in  me. 
Iloc  pnim  peccatum  quasi  soluin  prx  ci  teris  posuiti 
qiiia  hoc  manente  cxtera  retincotur,  ct  boc  di:»ce- 
deme  caelera  remlttuniur. 

Dejustitia  vero,  inquit,  quia  ad  Patrem  vado^  el 
jam  non  videbitis  me,  Iliiic  pt  imo  videndum  esl ,  sl 
recle  quisciuam  arguitnr  de  peccaio,  quoniodo  recie 
argualur  et  de  jiistilia.  Nunquid  enim,  si  arguendus 
est  peccatur,  propterea  quia  peccator  est,  argiiea* 
duin  qiiisquam  putibit  et  jiistum  propierea  quia  ju- 
SIU8  est?  Absit;  nam  et  si  ali.|uando  iusius  arguiiur, 
ideo  recte  arguitur,  quia,  sicut  scriptum  esl :  Non 
est  justus  in  terra  qui  faciat  banum  ^  el  non  peutl 


Oporlebat  auiem  ita  insiuunri  Trinitatein,  ut  quam-  p  {Eccl,  vn).  Quocirca  etiam   cum  justus  arguiliir,  da 


vis  nulla  esset  diversitas  substai;li.>runi »  sigillatim 
lainen  commendaretur  disiinctio  |er  oiiarum. 

Et  eum  venerit  ille ,  arguet  mundum  de  peceato  ,  el 
de  jusiiiia ,  et  de  judicio.  Quid  est  boc  ?  Nunquidnam 
Dominus  Christus  non  arguit  munduin  de  peccato , 
cum  ait  :  Si  ngn  venissem,  et  ioeutus  eis  fuiisem , 
peecatum  non  haberent ;  nune  autem  excusutionem  non 
habent  de  peceato  sua  {Jo(in,  xv)  ?  Sed  ne  ft>rte  quis 
dical  hoc  ad  Judaeos  proprie  periincre,  non  ad  mun- 
«ium  ,  noniie  a!t  alio  loco :  Si  de  mnndo  essetis,  muw 
dus  quodsuum  esset  diligeret  (Matth.  xxv)?  Nunquid 
iiuii  arguit  de  jusiitia  ,  ubi  nil :  Pater  justef  mundus 
te  iion  coynovit?  Nunquid  non  arguit  de  judicio  ,  ubi 
se  ail  sinisiris  esse  dicturum  :  Ite  in  ignem  asiernum  , 


pcccato  arguiiur,  non  de  juslitia ,  (^uoiiiam  ei  iu  iUo 
quoJ  legiinus  divinittis  dictum  :  Soli  effici  pulug 
multmn  ( Ibid. ),  nou  est  notata  justitia  sapientis, 
se*i  superbia  prxsumenlis.  Qui  erg<»  fit  jusius  mid- 
iiiin ,  ipso  uiiuio  (it  iiixusius.  Mulittm  enim  se  facit 
jii-tum  ,  qui  dicit  se  non  biibere  peccatuDi ,  aul  qal 
se  putai  non  gratia ,  sed  sua  voluiil^ite  surBcieDlc, 
ef<ici  jusliini.  Nec  recie  videndo  ^ustus  csl,  sed  po- 
liiis  iiinatus ,  puiando  se  esse  quod  non  es(.  Qno 
paclo  igitur  inundus  arguendus  esi  de  jusliiia^  ui^i 
de  jusliiia  credeiitiuro?  Arguiiur  namqtte  de  pec- 
cnio,  quia  in  Cbribtuiii  nou  credit ;  et  arguilur  de 
ju^iilia  eorum  qnl  creduut.  Ipsa  qoippe  fideliuDi 
comparalio ,  infideriuin  est  vituperatio.  Hoc  et  ip  a 


qui  pnratns  est  diabolo,  et  angelis  ejus?  et  multa  alia  D  cxpositio  salis  iudicat.  Voleiis  enim  aperire  quid  di- 


reperiun  ur  in  s.iucto  Evangclio,  ubi  de  bis  Cbristus 
argiiel  tnunduui.  Quid  est  ergo,  quod  lanqtiam  pro- 
l>rie  iribuit  hoc  Spiiitui  sancto?  An  forte  quia  Ghrislus 
ad  Jiidxorum  geutem  Imcuius  est,  munduin  Don  vi- 
«ielur  nrgui.s  e ,  ul  ille  intellignlur  argui ,  qui  audit 
argueniein:  Spirilus  auteni  sancius  in  discipulis  ejiis» 
toto  orbc  dilTusis,  iion  uiiam  g^Dlem  intelligntur  ar- 
guisse,  seil  iiiuudum?  Nam  boc  illis  ait  ascensurus 
in  coelum  :  xYoii  est  ViStrum  scire  tempora ,  qua  Pa- 
$er  posuit  in  sua  potestate;  sed  accipietis  virtuiem  Spi' 
ritus  sancii  supervenientem  in  vqs  ,  et  eritis  mihi  tettes 
in  Jerusatem  ,  ei  in  io:a  Judcea  et  Saniaria ,  et  usque 
in  fines  terrce  { Act.  i ).  Iloc  est ,  arguere  mundum. 
Sed  quis  audcat  diccre  quod  per  di^cipulos  Ciirisli 


xeril :  Dejustitia  vero,  iiiquit,  quia  ad  Patrem  vado^ 
ei  jam  non  videbitis  me,  Non  ait,  Et  jaro  Don  ?idc- 
biiiit  ii:e,  de  quibtis  dixerat,  Quia  dod  credunl  in 
nic;  sed  peccatum  quid  vocarel,  eipoDeiis,  de  illii 
lucutus  est,  dicens  :  Quia  non  credunt  in  nu,  lilipo* 
nens  autem  ,  qu;«m  diceret  justitiam ,  de  qi>a  diiit , 
muudiis  arguilur,  ad  ipsos,quibus  loquebaiur,  se 
convertit,  aque  ait :  Quia  ad  Patrem  vado  ,  et  jam 
non  videbitis  me.  Quapropter  mundus  de  peccato  qui- 
deiii  suo,  de  jusliiia  vero  arguitttr  alicna  :  sicul  ar* 
guuntur  de  lumiiie  tenebrae.  Omnia  enim  qnw  arguun" 
lur^  ail  Aposlolus,a  lumine  manifestantur  (Epkes.  v). 
Quautum  eniin  maluin  fccil  [F.  leg.  fuit]  eoruin  ,  qui 
non  crcdunt,  nui  soluui  per  seipsiim,  vcrum  eitam 


m  IN  S.  JOANNIS  EVANGFXIUN  GXPOSITIO.  m 

ei  bono  polest  eoriim  appartire »  qui  credunt.  Et  A  subjungit  atque  ait :  Et  mundui  eum  non  eegndfni^ 


quoniam  ista  vox  infiilelium  esse  cnnsuevit :  Qiio- 
niodo  credemiH ,  quod  nun  videmus  ?  Ideo  creden- 
liam  justiiiam  sic  oporluit  definiri,  Quia  ad  palrem 
vado ,  el  jara  non  videbitis  me.  Beati  enhn  qui  non 
mdebunt,  et  credent  (Joan.  xx).  Nam  et  qui  viderunt 
Chri»tum ,  non  eo  laudala  e^t  fides  eorum ,  quia 
credel)ant  quod  videb;Mit,  id  est,  F^itium  hominis  ; 
sed  quia  credebaut,  quod  uon  videbant ,  id  est ,  Fi« 
linm  Dei.  Cum  ergo  ei  ipsa  forma  servi  subtracia 
eorum  esset  aspeciibus  ,  tuin  vero  ex  omni  parte 
impleliim  est :  Justui  ex  fide  vivit  {liom.  i).  Est  enim 
fidei »  sicut  in  Episioli ,  quae  ad  lleiinos  est ,  deO- 
nitur,  ij^erantium  iubslaniia,  conviclio  rerum,  qrm 
non  videntur,  Sed  quid  est :  Jam  non  videbitii  mef 


hoc  esi,  homines  infideles,  qulbus  toto  orbe  terra- 
rum  plenus  est  mundus :   inier  quos  gfmit  fidelis 
mundus,  quein  de  miindo  elegii,  per  qiiem  faclus  est 
roiindus  :  de  quo  ipse  dicit :  Non  venit  Fitiui  hominii 
ut  judicet  mundum^  ied  ut  ialvetur  mundui  per  ipsum 
{Joan.  iii).  Mundus  eo  judicaiite  daninaiur,  inoiidus 
eo  subvenienle  salvatur  :  quoniam  sicut  arbor  Toliis 
et  pomis,  sicul  area  paleis  et  frumenlis,  iia  inlideli- 
bus  et  fldelibus  plenus  e^it  muiidus.  Prineopsergo 
mundi  hujus,  hoc  est,  princeps  tenebrarum  harum,  id 
est,  infidelium,  de  quibus  eruitur  mundiis,  de  quibut 
dicilur  :  Fuinii  aliquando  tfnebree,  nunc  autem  lux  in 
Domino  {Ephei,  v),  princepi   mundi  hujui,  de  quo 
alibi  dixit :   Nunc  princeps  mundi  hujui  mini  eit 


Non  eniin  ait  :  Ad  Patrem  vado,  ei  non  videbiiis  B  forai{Matth.  xxv),  ulique  jiulicatus  est,  quoiiiam  jti- 


me ,  ul  tem|H)ris  intervalluni ,  quo  non  videbiiur» 
significasse  intelligeretur,  sive  breve,  sive  longum , 
lamen  utique  terminatum  ;  sed  dicendo  Jam  non  vi' 
debitii,  velut  nunquam  eos  de  caetero  visuros  Chri« 
stum  Veritas  pronuntiavit.  Hasc  injustitia  est ,  nun- 
qiiam  Christum  videre ,  ei  in  eum  tamen  credere  ? 
cuni  propterca  iaudetur  fides ,  ex  qua  jusius  vivit, 
qiioniam  credit ,  quem  modo  non  videt ,  Chri.«tum 
se  aliquaudo  esse  visurum  ?  Fosiremo  secundum 
jiisiiliam  ,  nunquid  dicturi  sumus  Pauluin  apostolum 
iion  fuisse  justum  ,  confiieniem  se  vidihse  Cliristum 
post  ascensionem  ejus  in  coelum  (  /  Cor.  xv  ) ,  de 
quo  utiquc  jam  tempore  dixerat :  Jam  non  videbitii 


dicio  ignis  sterni:  irrevocabiliter  de^tinatiis  est.  De 
hoc  itaque  judicio,  quo  princeps  judicatiis  est  muodi, 
arguiiur  a  sancto  Spiritu  mundut,  qtioniam  cuin  suo 
principe  judicatur,  quem  siiperbiis  atque  impius  imi- 
tatur.  Si  enim  Deui,  sicut  dicit  aposiolus  Petrus, 
peccantibui  angelii  non  pepercit,  ied  carceribui  cati* 
ginii  inferi  relrudem  tradidit  in  judicio  pwvendoi 
icrvari  [11  Petr.  ii),  quomocfo  non  a  sanrto  Spiritu 
de  hoc  judicio  inundus  arguiiur,  quando  iii  sancto 
Spiritu  h:cc  Apostolus  loquilurT  Credant  itnque  ho- 
mines  in  Chrislum,  ne  arguautur  de  peccato  infidc- 
litat!s  suae,  quo  peccato  omnia  detincntur.  Trans* 
eant  in   numerum  fidelium,  ne  argnaniur  de  jm  litta 


mef  Nunquid  secundum  justiiiam  haiic  justus  n<»n  ^  eoruin,  qiios  justiticaios  non  imitantur.  Caveaut  fu- 


erat  gloriosissimus  Stephanus,  qui  cum  lapidareiur, 
ait :  Ecce  video  calot  aperta^  et  FVium  hominii  itan' 
tem  ad  dexteram  DH  {Act,  vii )  ?  Quid  ergo  esl  :  ad 
Patrem  vado,  et  non  videbitii  me  f  nisi  qiiod  modo  ium 
vobiieum,  Tunc  eiiim  erat  adhuc  moriatis  in  simili- 
tudine  carnis  peccati  ( Hom.  viii ) ,  qui  esurire  pote- 
rat ,  ac  sitire  »  fatigari  potemt  atque  dorinire.  Uunc 
ergo  Christum,  id  est,  talein  Chrisium,  cum  trans- 
istet  de  hoc  mondo  ad  Pairem  ,  non  erant  jam  vi- 
turi ;  et  ipsa  esl  justitia  fidei ,  de  qua  dicit  Aposto- 
lus  :  Et  si  neveramus  Christum  secundum  carnem , 
ied  jam  non  novimui  (//  Cor,  v).  Erit  itaque  (inquii) 
vestra  justitia  ,  qna  mundus  arguiiur,  quia  vado  ad 
Patrem  ,  et  jam  non  videbitii  me.  Non  videbilis  liu- 


turum  judicium,  ne  cuin  mundi  principe  judicenlur, 
quem  judicatum  imitantur.  Eteuim  ne  sibi  existimel 
parci  superbia  dura  mortalium,  de  supeiboruin  sup- 
plicio  teneiida  est  angclorum.  Quud  it  quc  ait  Do- 
miuus  :     « 

Adhuc  multa  habeo  vobii  dicere,  ied  non  potestii 
portnre  modo.  Adjicienda  illis  fuerani  qiiae  ncscie- 
baiit,  non  quae  didicerant  everlenda.  Et  ille  quidem 
potuit  hoc  ita  diccre,  quia  illa  ipsa,  qiix  docuerat, 
si  vellet  eis  sic  aperire,  ut  in  illo  conspiciuuttir  ab 
angelis,  bxc  infirniitas  humaua,  in  qua  adhuc  erant, 
ferre  nuii  posset.  Spiritualis  autem  homo  quill>)et 
putest  aliei  um  homincm  docere  quod  novit,  si  pro- 
ficiendo  capaciorein  faciat  Spiriuis  sanctns,  iu  quu  et 


milem  ,  sed  excelsum.  Non  videbilis  mortalem  ,  srd  p  \^^q  doctor  :ili(|uid  aniiilius  adiiisccre  poterit,  ut  sint 


eenipiternum.  Noii  viiiebitis  judicandum  ,  sed  judi- 
caturuin  ;  et  hac  fide  vestr^,  id  esl ,  jnstitia  vestra , 
arguet  Spiritus  sanctus  increduium  inundum.  Ar- 
guet  etiain 

De  jndiciOf  quia^rincepi  mundi  hujue  judicatui 
ett.  Quis  est  iste?  nisi  de  quo  ait  alio  loco  :  Eeee 
venit  princepi  mundi  hujui ;  et  in  me  nihil  invenit^ 
id  est,  niliil  juris  sui,  nihil  qtiod  ad  eum  periineat, 
nullum  scilicet  omnino  peccatuin  ;  per  hoc  eniin  est 
diabolut  princeps  muiidi.  Non  cuiin  coeli  et  terru^,  et 
ounitira  qiix  in  eis  sunt,  est  diabolus  princeps,  qua 
significatione  intelligitur  mundns,  ubi  dicium  est : 
Et  mundui  per  eu.n  factui  ett  (Jcan,  i) ;  sed  mundi 
e^t  diabo!us  princeps,  de  (|Uo  munJu  ibi  coiitinijo 


anibo  docibiles  Dei  (Joan.  vi).  Qua  occasione  vani 
quidam  Apocalypsiii  Pauli,  quam  sanilas  noti  recipit 
Ecclesiap,  neicio  quibus  f.ibulis  plenam,  stulti.^sima 
prscsumptione  finxerunt,  dicentet  hanc  este,  nndo 
dixerit  raptum  se  fuisse  in  lertium  coelum,  et  illic 
audisse  ineffabilia  vcrba,  quae  non  iicel  bomini  loqui : 
ubi  si  dixisset :  Quae  adhiic  noo  licet  humini  lo- 
qui,  uicuiique  istorum  tolerabir.s  esset  audacia.  Cum 
vero  dixerit  quce  non  iicet  homini  loqui  (11  Cor,  xu\, 
isti  sunf,  qui  b:rc  auileani  impiideuier  et  iiifeliciter 
loqui.  QuiJ  est  quod  ait  Dominus  lie  Spiritu  saiiclo, 
cuin  eum  vcnluriim  esse  promitteret,  et  docturuiu 
discipulos  ejus  omncm  veritatein,  vel  eus  deduciii- 
ruin  in  omni  veritaic?  Non  en?m  loquctur  a  scmet^ 


8';D  nf.l>.¥.  YENEUABILIS  OPP.  PAKS  II.  SECT.   I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  S60 

ipso,  tid  queecunque  audiel,  loquetur.  Siraiie  eiiim  esl  A  itir  (lirficulias.    Cum  igilur  Spiritus  sanctus   ouiU 


lioc  ei,  quod  Ue  seipso  dixtl :  Non  possum  a  me  fa- 
C€re  quidquam ;  iicut  audio,  judico  (Joan.  v).  Sed 
illud  cum  exponeremns,  sccuiidum  boii*inero  accipi 
posse  diiimus,  ul  obedienliam  su»m,  qua  raclus  esl 
obediens  usqne  ad  morlem  (Philipp.  ii),  prxnun- 
tiasse  Fiiius  videreinr  ol  in  judicio  fuluram,  quo 
vivos  ei  mortuos  jiidicaliil  (//  Tim,  iv),  quia  boc  pcr 
Id  ractunis  esi,  quid  Filius  hominis  est,  propter 
quod  dixil :  Pater  non  judica'  quevquam,  $ed  omne 
judicium  Filio  dcdii  (Joan.  v),  qnia  in  judicio  iion 
forma  Dei,  qua  coxqnalis  esl  Pairi,  nec  ab  inipiis  vi^ 
deri  poiest,sed  forma  hominisapparcbit,  «{oa  minora- 
tus  est  etiam  modico  ininus  :<b  angelis  (P^a/.  viii), 
quainvis  jam  in  claritate,  non  in  piistinasit  bnmililaie 


Eusceptione  bominis  sit  bonio  factus,  nulla  suscep- 
tione  anp;cli  sit  angelns  factus,  nufla  susceptiune 
cujuspiam  creaiurx  creaiura  sit  factus,  quomodo  de 
illo  inielligendiini  est,  quod  Dominus  ait  :  Pion 
enim  loquetur  a  lemttipio^  ted  quacunquc  audlH,  lO' 
quelur?  Ardua  qiiaesiii»,  niinis  i<rdua.  fpse  adsit  Spi- 
ritus,  utsaltem,  sicut  eam  cngitare  pi  ssum,  sic  eio- 
qui  jossim,  ac  sicad  iitieliigenri;im  ve.siram,  proiiiei 
mo  luli  facultaie,  perveniat.  Prius  ilaque  nosse  debe- 
lis  cl  inielligere,  qui  pot4*siis,  credere  autem,  qui 
iiiteiiigere  nondum  poiesiis,  in  ea  substantia  ,  qu« 
Deus  esi,  liou  quasi  per  corporis  molero  sensuslocit 
pnpriis  esse  disiributos,  sicut  in  carne  mortali 
quorumcunque  animalium  alibi  est  visus,  a'ibt  audi- 


vei4urus,  conspicuus  tamcn  fuiurus  et  bonis  et  ma-  ^  ^us,  alibi  oiractiis,  per  totum  auiem  tactU'S.  Absit  boc 


lis.  Hinc  ait  et  iliud  :  El  potestntcm  dedit  ei  judicium 
facere,  quoniam  Fitius  hominis  est  {Joan.  v).  lu  qiiibus 
verbis  cjiitt  manife^tainr  non  eam  furinam  prsest-n- 
tandam  esse  in  judicio  in  qua  cum  esset  non  rapinam 
arbitratus  est  esse  se  xqualem  DcO,  sed  illaro  qnam 
cum  semetipsiim  exinanisst  l ,  accepit.  Semeiipsum 
enim  exinGnivif,  formam  servi  accipiens  (Philip.  ii).  In 
quo  videtur  ctiam  ad  faciendum  judicium  obedienliam 
suain  commendasse,  cum  dlxit :  Non  possum  a  meip^.o 
facere  quidquam ;  sicut  audio,  judico.  Adam  naroque, 
per  cujiis  unius  boininis  inobedientiam  peccatores 
constituti  sunt  multi ,  non  sicutaiidivit,  judicavit, 
quia  quod  audivit  prxvaricavit,  et  a  semetipso  fecit 


credere  in  ilia  incorporea  imniuiabilique  natura. 
Audire  ergo  ibl,  et  videre,  idipsiim  est.  Cum  enioi 
dicitur  scire,  ibi  sunt  omnia,  el  videre,  et  audire, 
ci  olfacere,  el  gnstare,  et  tangere,  sine  ulia  bujnt 
mul:iti»ne  subsiantiic ,  sine  ulia  mole,  qux  ii|  alia 
parte  major,  in  i^lia  niiuor,  eliaiu  in  sensibus  pueriU 
pectore  cogitatur,  quando  Dcus  sic  cogitatur.  Curo 
ergo  de  Spir.tu  sancto  dlcitur  :  Non  enim  loquetur  a 
semetipso,  sed  qucecunque  audiet  loquetur^  in  Ito  ma- 
gis  ibi  siniplt  x  naiura,  ubi  verissime  simplex  vei  in- 
telligenda  est,  vel  credenda,  qux  longe  naturam 
no^trx  mcniis  excedil.  Mulabilis  est  qnippe  meiis 
nostra,  qux  pcrci|>it  discendo  quod   nebciebat ,  ec 


naliim,  quia  m  n  Dei  voluntaiem,   sed  suam  fecil.  p  amiiiit  dcdiscendo  quod  sciebat ;  et  verisimiiitiidioe 


Isle  autem  per  cujus  unius  bominis  obedientiaro  jusli 
constituunlurmulii,  non  solum  obediens  fuil  usqiie 
ad  nioriem  cruois,  in  qua  esi  vivus  judicatus  a  mor- 
tuis,  sed  obedienteui  se  futurum  promittens  in  ipso 
quoqne  judicio,  quo  est  de  vivis  judicatiirus  et 
mortuis.  Non  possum^  inquit,  a  meipso  facere  quid" 
quam;  iicut  audo^  judico.  Sed  nunquid  de  ^piritu 
sancto  quod  dicturo  esl  :  Non  enim  loquetur  asemet- 
ipso,  sed  qucrcunque  audiet,  loquetur  (Hic,  supra)^ 
secunduin  hnminem,  vei  secundum  assumptionein 
cnjiisiiuaiii  creaturx  dictum  esse  audebimus  oplnari  ? 
solus  quippe  in  Trinilate  Fiiius  formani  servi  acce- 
pit  :  qnae  furma  illi  ad  veritntein  personos  coaptata 
esi,  id  est,  ut  Fiiius  Dei  ei  Filiiis  liominis  unus  sit 


faltitur,  ut  pro  vero  approbel  falsum ;  et  obscurilato 
sna  quasi  quibusdaro  tenebris  impeditur,  ne  perve- 
iiial  ad  verum ;  et  ideo  iion  est  ista  substaniia  veris- 
siine  simplex ,  cui  iion  est  hoc  esse  qnod  nosse. 
Potest  enim  esse,  nec  nosse.  At  illa  divina  non  po- 
test  ita  csse,  quia  id  qnod  habet  est,  ac  per  boc  non 
sic  babet  scienliam,  ui  aliud  iili  sit  scientia,  qua  scii, 
aliud  esseiitia,  quaest;  sed  utruinque  unum  ;  quam- 
quam  nec  utrumqiie  dicendnm  est  qnod  simplicilcr 
unum  est;  sicnt  liabetPater  vitain  in  semcti|iso,  nee 
aliud  est  ipse  quam  vita,  qiix  iii  ilio  est  :  Et  dcdit 
Filio  vitam,  habere  in  semeiipso  (Joan.  v) ;  hoc  e>l, 
genuit  Filium,  qni  et  ipse  vita  es>et.  Sic  itaqiie  dcbe- 
nius  acciperc  quod  de  hfpiriiu  sanclo  dictum  est : 


Jesus  Cbrisius,  ne  non  Trinilas,  scd  qualeriiitas  pra:-  |>  ^^^^  ^"i"'  loquetur  a  semetipso^  sed  quoccunque audiet 


dice  ur  a  nobis,  qnod  absit  a  nobis  :  propter  quam 
personam ,  profecto  unain  ex  duabus  substantiis  di- 
vina  bumanaque  constantem,  aliquando  secundum 
id  quod  Deus  est  loquitnr,  ut  est  illud  quod  ait  : 
Ego  ei  Pater  unum  sumus  (Joan.  x);  ahquando  secun- 
dum  id  quod  bomo  est,  sicut  et  iliud  :  QuoniamPu' 
ter  major  me  est  (Joan.  xiv),  secundum  quod  accipi- 
mus,  esseabco  diciuni,  et  boc  unde  nunc  disputo  : 
Nonposiuma  meipso  facere  quidquam;  sicul  audio, 
judico  (Joan.  v).  In  persona  vero  Sp  ritus  sancti, 
quomodo  id  accipimus,  iinod  ait :  Non  enim  loquetur 
a  semeiii)SO,  sed  qucecunque  audie',  loquetur^  ciim  iii 
ea  non  ^it  alla  divinitatis,  alia  buinaniiatis,  vel  altc- 
rius  creaturx  cujuscunqnc  substantia,  niaj^na  cxori- 


loquetur^  iit  inteiligamus  non  euiii  esse  a  semelip  o; 
Pater  quip^ie  solus  de  alio  noii  est;  nam  et  Filius  dc 
Patre  natus  cst,  et  Spiritus  sanctus  de  Patre  proie- 
dit.  Pater  auleni  nec  naius  est  de  alio,  nec  procediu 
Nec  ideo  sane  aliquadispariias  iii  snmuia  illaTrini- 
taie  cogitationi  occurrat  bumjnae.  Naro  et  Filius  ei 
de  quo  naius  est ,  et  Spiritiis  sanctus  el  de  quo  pro- 
ccdii,  xqua'is  est.  Quid  autcm  illuc  intersil  inter 
procedere  et  nasci ,  ei  longum  est  qiiuTcndo  disse- 
rcre,  et  temerariuni  cum  disserueris  dcfinire  :  quia 
el  monli  utcuuqne  coinpietiendcre  ,  el  quid  forte 
mens  inde  comprcbendcrii,  iinguae  dirficillimum  esl 
cxplicarc,  qiianlusUbot  prxsit  doctor,  qiiantuslibet 
sii  audilor.  Non  ergo  loquctur  a  semelipfo,  quia  r.on 


851  IN  S.  JOANMS  EVANGEUUM  LXl^OSITIO.  862 

e^X  ii&evneii\}&o;  $ed  qucecunque  audiet,  loquelur.  Ab  A  n/ai   inlerpretalur ,    et  gloria,  Gloria   nainque   fit 


itlo  audiet  a  q«io  procedil.  Audire  illi  scire  est,  sicut 
coperio»  disputaiuni  est.  Quiaergo  non  a  senielipso, 
sed  ab  illo  a  quo  prncedit ,  a  quo  ilti  esi  essentia, 
ib  illo  ct  srienlia.  Ab  il!o  igilur  nudieulia  ,  quod  ni- 
bil  est  aliud  quam  esseniia.  Nec  moveat  quod  ver- 
bom  futuri  teniporis  posiium  est;  non  enim  dicium 
est  :  Qiisecunque  audivii,  a^t  quodcunqne  aliud,  sed, 
Qumeunque  audiet,  loquetur.  Illa  quippe  audienlia 
teinplterna  est»  quia  sciiHiiterna  scienlia.  In  eo  aulem 
qood  seinpiteriium  est,  sine  initio,  et  sine  line,  cujus- 
libet  lemporis  verbuiu  ponatur,  sive  pra.Meriti,  sive 
praesentis,  sive  futuri ,  non  menJaciier  poui^ur. 
Quamvis  enim  natura  illa  imniutabilis  non  recipiat 
Fuit  et  Erit,  sed  tantum  Esl  (ipsa  enim  veraciler  esl, 


qnisque  clarus,  ot  claritale  gloriosus;  ac  per  hoc, 
quod  uirOfUe  v  rbo  signincaiur,  idipsuin  esl.  Sicut 
autem  denuierunt  auiiqui  Laiinie  litigiiai  clarissimi 
auctores,  gtoria  esi  frequeiis  de  aliquo  fima  ciui 
laude,  Qu»  cum  est  in  hoc  muudo  fucia  de  Christo, 
nonCliiisio  credeuda  e^t  m:tgnuin  aliipiid  contulisse, 
sed  roundo.  Boiiumeuim  luudare,  non  hiudaudo,  sed 
laudantibus  prodesi.  Quapropier,  quoniain  de  his 
nihil  hoc  loco  dicenduin  est,  qui  Christum  vitupe* 
rantaiqne  blasphtfoiani,  quia  degloria  ejus  loquiiur, 
qua  cst  glorincattis  in  muiido,  non  etjin  gloriflcavit 
Spiiilus  sanclus  vera  gl»rin,  nisi  in  Ecclesia  sancta 
catholica.  Alibi  enim,  id  est,  vel  apud  hncreiicos, 
vel  apud  quosdam  ptganos,  vera  in  terrisgloria  non 


qaia  mutari  non  potest;  et  ideoilli  tantum  convene-  B  potest  esse,  et  ubi  vidclur  cssu  frcquens  de  illo  fatna 


nt  dicere  :  Ego  tum  qui  tum ;  el  dicet  filiit  Israel : 
Qm  ett  m/irl  me  ad  vot  [Exod.  iii]*  ;  tanien  propter 
niitabilitatem  temporuui,  in  quilms  versatur  nosira 
mortaUias,  et  nosira  mutabilitas,  nan  meiidaciter 
dicimus  ei  Fuit,  et  Est,  et  Erii.  Fuit  in  prxleniis 
ueculiSf  est  in  praiseulibus,  erit  in  fuluris.  Fuit, 
quianunquam  dofuit;  erit,  quia  nunquain  decrit ;  est, 
quia  fcmper  est.  Neque  enim  velul  qui  jam  nou  sil, 
cum  praeteritis  occidil ;  aut  cum  pr.Tsenlibus,  velut 
qui  non  maneat,  labilur;  aut  cum  futuris,  velut  qui 
iion  fuerat,  orietur.  Pr.iiude,  cuni  secundum  volu- 
miiia  temporum  locutio  humaiia  variatur,  quia  p<ir 
iiulla  deesse  poluit,  aul  potest  aut  poleril  tempor:), 
?era  de  illo  dicuniur   cujusliliet  lemporis    vcrha. 


cum  laude,  vera  ejiis  gloria  in  Ecclesia  catholira 
sic  per  Prophetam  caniaiur  :  Kxattare  iuper  rce/oi, 
Deuif  et  super  omnem  terram  glorla  ttia  {Psal.  lvi). 
Quia  itaqiie  posi  ejus  exaltaiionem  veuturus  erat 
Spiriius  sanrtus,  et  eum  glorificaturus,  hoc  sacer 
psalmus,  hocipse  Unigenilus  promibil  futurum,  quod 
videmus  impleluin.  Quod  aulem  ait :  De  meo  aecipieif 
et  annuntiabit  cobis^  caiholicis  audite  auribus,  catho- 
licis  percipite  meulihus.  Nou  euim  propterca,  siciit 
quidam  haereiici  putaverunt,  iniuor  ost  Fil  o  Spiritus 
sanclus,  quasi  Filius  accipiat  a  Paire,  el  Spihlut 
sanctus  a  Filio,  quibusdam  gradibus  naturarum  :  ab« 
sit  hiic  crcdere,  absil  lioc  dicere,  ahsit  a  Chrislianis 
cordihus  cogiiare.  Denique  conlinuosolvit  ipse  quae- 


Seropcr  itaque  audii  Spirilus  suiictus,  quia  scmper  ^  slionetn,  el  cur  hoc  dixeril,  cxplanavit. 


scit;  ergo  et  scivit,  et  scit,  et  sciet ;  ac  per  hoc  ei 
andivit,  et  audit,  et  atidjet,  quia,  sicut  jain  diximus, 
hoe  iliiest  audirc,  quod  scire;  ct  scire  illi,  hoc  es*, 
quod  esse.  /Vb  illo  igiiiir  auilivii,  audil,  audiet,  a 
quo  est.  Ab  illo  est,  a  quo  procedit.  Scd  qiiod  ad- 
jungit  : 

lUe  me  clarificabit,  qtda  de  meo  accipiet,  el  annun^ 
iiabit  vobiit  nou  negligenler  esi  traiiscundum.  Quod 
eiiim  ait,  llle  me  clarificabit,  polest  inleiligi ,  quia 
dififundeiido  in  crcdeniiuiii  cordibus  cbaritalem , 
spiriialesque  facieudo,  dechrabit  eis  quomodo  Patri 
Filius  esset  xqualis,  quem  secundtim  carnem  priiis 
lantummodo  noverani,  ei  bominem  slcut  homines 


Omnia^  inquit,  quoscunque  habel  Patcr^  mea  sunt ; 
ftropterea  dix^,  quia  de  meo  accipietf  et  annuntiabit 
vobis.  Quid  vuliis  ainplius?  Ergo  de  Palre  accepit 
Spiritiis  sancius,  undc  acccpit  Filius,  quia  in  hac 
Trinilate  de  Patrc  natus  est  Filius,  de  Patre  proccdit 
S,  iritus  sanctiis ;  qui  aulcm  dc  uullo  natus  sii,  de 
nullo  procedat,  Puter  est  solus.  Qiioiuodo  aulem 
dixeril  uhigcnitus  Filius  :  Omnia  qm  habet  Pater, 
mea  sunt,  quia  ulique  non  sic  qiiemadmodum  diciuui 
est  iili  niio  uon  uuigeuit'»,  seil  ex  duobus  uiajori  : 
Tu  mecum  es  senip.r,  et  omnia  mea  tua  sunt  (Lue. 
xv),  co  loco,  si  D.»miiius  voluerit,  diiigenli  conside- 
ratione  iraclabilur,   uhi  dirii  Uuigenitus  Patri  :  Et 


cogitabant;  vel  cerle,  quia  per  ipsaui  charitaiem  fidu-  j^  mea  omnia  tua  sunt,  et  tua  niea  sunt 


cia  rc pleti,  et  liinore  depulso,  aniiuntiaverunt  Iiomi- 
nibiis  Chrisium,  ac  sic  ejiis  fama  difTusa  est  toto  orbe 
tcrrarum,  ut  sic  dixerit :  lUe  me  claiificabitt  tan>|uam 
diceret  :  llle  vobis  auferet  liinorem,  et  dahlt  aino- 
rem,  quo  ine  ardentius  praedicantes,  glorixme»  per 
totum  munduin  dabitis  odorem  ,  commendabitis 
lionoiem.  Quod  enim  facturierant  iu  Spiritu  sanclo, 
boc  euuidein  Spiritum  dixit  essefacturum,  qualeest 
eiiain  iliud  :  Non  enim  vos  estis  qui  loquimini ,  sed 
Spiritus  Patris  vestri,  qui  loquitur  in  vobis{Matth.iii), 
Verbum  quippe  Gr.rcum,  qwod  est  ^alo^ffsi,  alius  clu' 
rificobit  y  alius  gbrificabit,  Laiinl  inierprclrs  in  siia 
qiiisque  translalione  posuerunl,  quoniam  ipsa,  qu;e 
Crxcc  dicilur  5o5«,  uudc  diciuin  cA  ooSy.Tje,  ei  cla- 


Modicuinct  jam  nonvidebilu  me;ftilerum  modi^ 
cum,  et  videbitis  me,  qnia  vudo  ad  Patrein.  Uxc  ila 
obbcura  erant  discipulis  auleiuam  id,  quod  dicii, 
esset  impleiuni,  ut  qu:cientes  iutcr  sc  qtiid  esset 
quod  diceret,  omuino  se  licscire  faieretitur.  Sequiiur 
enitn  Evaiigelium  : 

Dixerunt  ergo  ex  discipitlis  ejus  ad  invicem :  Quid 
est  hoc,  quod  dicil  nobts  :  Alodicuni,  et  non  vi  lebiiii 
me,  et  iterum  modium  et  vidcbiiis  me?  el  quia  vado  ad 
pQlrem  ?  Dicebant  ergo,  quid  est  hoc^  quod  dicit,  Mu- 
dicum  ?  yescimus  qnid  Irquitur.  llo(!  enim  est  quod 
eos  iiioVi  bat,  quia  dixit  mndicuntf  el  n  >n  videbilii  me. 
Naiii  iii  pr;ccedenlibus  quia  noii  dixcnt  modicum^ 
scd  tli\cral  Ad  palrm  vado,  eijam  nou  vid:bitis  mc, 


863  BEDifi  VENERABILIS  OPP.  PARS  II. 

tuiKiuam  aperie  illit  visus  esi  locuiut,  nec  inier  se 
de  huc  aliquid  quaesierunt.  Nunc  ergu  quod  Ulis 
lunc  obscuruni  fuit,  el  niox  manifestaium  est,  jain 
noltis  uiique  maniresium  esi ;  |>osl  paululum  eniui 
passus  esi,  et  nou  ^iiierunt  enm.  Knrsus  post  paulu- 
luin  resurrexit,  et  vidcruiit  cum.  Illud  aulcHi  quod 
ait  :  Jam  non  videbiiii  me,  quia  islo  verbo,  id  est, 
;am,  lioc  inlclligi  voluit,  quod  euui  ulierius  non  vi- 
dereut,  ibi  exposuiinus,  quoinodo  accipiendum  sit, 
ubi  dixit :  De  jutfitia  arguei  mundum  Spiritut  tan' 
etui^  quia  ad  Patrem  tado,  et  jam  non  videbUi$  m«f 
quia  scilicet  mortalem  Cbristuin  ulterius  non  vide- 
reiit. 

Cognovit  autem  Jesut^  sicut  sequens  evangelisla  di- 
cit,  quia  volebant  eum  interrogare,  et  dixit  eis  :  De  hoc 
quaritit  inter  voi,  quia  dixi :  Med.cum^  el  non  videbiiit 
me,  et  iterum  modicum,  et  videbitis  me?  Amen  amen 
dicQ  io6fi,  quia  plorabitis  et  flebitis  V0i,  mundus  aU' 
tem  gaudebilf  vot  auiem  contristabimini,  ted  tristiiia 
vestra  in  gaudium  erif.  Et  lioc  sic  accipi  potest,  quia 
contiistati  sunl  discipuli  Domiiii  de  morte  Doiniui, 
et  cuiifestim  de  resurrectione  la^taii  sunt.  Ilundas  au- 
teui,  quo  noinine  significati  sunt  inimiciy  a  quibus 
Cbrisius  oicisus  est,  tiinc  utique  Ixiali  sunt  occiso 
Cbristo,  quando  sunt  discipuli  contristati.  Mundi 
quippe  nouiine  niilitia  potest  mundi  bujus  intelligi, 
id  esi,  bomliium  mundi  bujus  aroicoruin.  Unde  Ja* 
cobus  ^iposlolus  in  Epi.  lula  sua  dicit :  Quiennque  vo- 
iueritamicus  esu  sasculi  hujuSt  inimicus  Dei  coiii/if sie- 
lur  {Jac.  iv).  Ouibus  inimicis  Dei  f;ictum  est,  ut  nec 
ejiis  Unigenito  parceretur.  Deinde  subjungit ,  et 
dicit : 

Mulier  (um  parlurit^  triitUiam  habett  quia  venit  hora 
ejus,  Cum  autem  pepererit  puerum,  jam  non  meminit 
pressura',  propier  gaudium^  quia  natus  est  homo  in 
mundum.  Et  vos  igitut  nunc  quidem  tristiliam  habe- 
tis ;  iterum  autem  tidebo  vos,  et  gaudebit  cor  vesirum^ 
et  gaudium  vestrum  nemo  toUet  a  vobis,  Nec  ista  siiiii- 
lituilo  ad  intelligendum  videtur  esse  difUcilis,  qu  - 
I  iam  eomparatio  ejus  in  promptu  est,  eodem  ipso 
exponenie  cur  dicta  sit.  Parturiiio  quippe  trisiitiae, 
partus  autem  gaudio  comparalur,  quod  tunc  inajua 
esse  coiisuevit,  quando  non  piielb,  sed  puer  nnsci- 
tiir.  Quod  vero  ait :  Caudium  vestrum  nemo  auferet 
a  voLis,  quia  gaudium  ipsorum  est  ipse  Jesus,  signiii- 
f  niuiu  [F.  leg.  significai]  quod  ait  Aposlolus  :  C/iri- 
sius  turgens  a  mortuis,  jam  non  moritur^  mors  ei 
ultra  fi<  n  (/onit>ia6i/tir  (Rom.  vij.  flucusque  in  isto 
Kr:iiigclii  capiiulo,  unde  hodie  disputamus,  velut  fa« 
cili  intetlectu  ouinia  cucurrerunt.  Acrior  necesbaria 
est,  iii  bis  quse  sequuiitur,  intentio. 

Quid  e»t  enim  quod  ait :  Et  in  illo  die  me  non  rO" 
gtibitis  quidquam  ?  Iloc  verbum,  quod  est  rogare, 
non  solum  petere,  veruin  etiani  internigare  signifi- 
cai ;  et  Gra*cuin  Evangeliuin,  iimle  boc  traiislatum 
est,  tale  habet  verbum,  quo  utrunique  possit  intel- 
ligi,  ut  bxc  ambiguitas,  nec  iiide  solvatur ;  quau- 
quam  et  si  6o!vereiur ,  non  ideo.  nulia  qua;s!io 
ren].ineret.  Domiuniu  eniin  Cbristuin,  po.steaquam 


SECT.  1.  —  EKEGETICA  GBNUINA.  864 

Aresurrcxit,  et  interrogatum  legimus,  el  rogatiiaiL 
Nam  inierrogatut  ett  a  disripulis  atcensurue  ia 
coBlum ,  quaudo  praesentaretur,  et  quando  regniHB 
e^set  Israel  {Act.  i).  Cum  vero  jam  esset  in  coaks 
rogatus  cst  a  sancio  Stepbano,  ut  Spiritum  ejut  ae- 
ciperel  (Act.  vii).  Et  quis  aiideai,  vel  cogitart,  vd 
dicere,  in  coelo  sedentem  Christum  rogandum  non 
esse,  et  in  terra  maneniem  rogandum  fbitte  f  Ro- 
gaiiduin  iion  esse  imniortab*n»,  rogari  debiM&te  mor- 
uiein  ?  Imo,  charissiini,  rogemut  euin,  m  noduin 
qu.-estioiiis  bujus  ipse  distolvat,  lucendo  in  cordibot 
nostris  ad  videnda  quae  dicit.  Puto  enim  quod  ail : 
llerum  amem  videbo  voi,  et  gaudebit  cor  veslrunt^  ei 
gaud.um  vestrum  nemo  totlet  a  vobit ,  non  ad  illiid 
teiiipus  esse  referendum  ,  quo  resurrexit ,  eisque 

B  suam  carnein  cerneiidam  tangendanique  inonstravk, 
sed  potius  ad  illud,  unde  jam  dixerat :  Qui  diUgit 
me,  ditigetur  a  Patre  meo,  et  ego  diligam  eum^  et  im- 
nifestabo  meiptum  illi.  Jam  quippe  resurrexenl,  Jm 
se  illis  in  carne  monstraverat,  jam  sedebai  ad  detie* 
ram  Patrit,  quando  dicebat  ide.ro  ipse  Apotlolit 
Joaniies,  cujus  et  hoc  Evangelium  ett,  in  Epitlo'a 
sua,  dicens  :  Nunc  filii  Dei  tumut,  et  nondum  meiii- 
fetiatum  ut  quod  erimus ;  scimus  quia  cum  manifetta» 
tum  fuerit^  siniiles  ei  erimus,  quoniam  videbimut  eum 
sicuti  ett  (/  Joan.  iii).  Ista  visio  non  vitae  hujus 
esl,  sed  fuiur£ ;  non  temporalis,  sed  ;«terna.  ila.*e 
est  vita  aterna,  dicente  ip<*a  Vit» ,  (Jt  eognoscant  /e, 
int|uit,   ttnum  ViTum  Dium,  et  quem  mitisti  Jesmm 

p  Christum  (Joan,  xvii).  De  bac  visinne  el  cognitione 
dicit  Aposloliis  :  Videmus  nune  per  tpeculum  in 
anigmate,  lunc  autem  facie  ad  faeiem.  Nunceeioet 
parle  ,  lunc  autem  cognotcam,  ticut  et  cogmtut  Ptm 
(I  Cor.  xiii).  Ilunc  totius  laborls  sui  frucium  Ecele^ 
sia  nunc  partnrit  desiderando  ,  innc  est  paritiira 
cernendo.  Parturit  geinendo ,  pariiura  Ixlando. 
Parturit  orando,  pariluia  laudando ;  et  ideo  matcii- 
lum,  quoniam  ad  ishim  fiuctum  conlemplaiionis, 
cuncla  oflicia  referuntur  actionb.  Soltit  enhn  est 
liber,  quia  propfer  se  appetitur ;  non  refertiir  ad 
aliud,  huic  servit  actio.  Ad  hunc  enim  refertur  qitid- 
quid  bene  agiiur,  quia  propter  bunc  »gitnr.  Ipse 
autem  non  propter  aliud,  sed  propier  seipsnm  tene- 
tur  et  babeiur.    Ilii  ergo  finis,  qui  sufflcit  nobis ; 

^  aeiernus  igitur  ei  it.  Neque  enira  nobis  tufficil 
finis,  nisi  ciijus  iiullus  est  finis.  Iloc  inspiralum 
erat  Piiilippo,  qiiando  dixit  :  Dnmine,  ottende  nobis 
Patrem,  et  suffieil  nobis  (Joan.  xiv).  In  qua  ostentlone 
promisit  et  Filius,  dicens  :  Non  credis^  quia  e^o  m 
Palre^  et  Pater  in  me  ett  (Ibid.).  De  hoc  ilat(ae,  qii« 
tuperius  dicia  sunl,  meliut  exitlimo  intelligi  :  Jfe- 
dicum,  et  jam  non  videbitis ;  et  ilerum  modieum^  ff 
videbitis  me,  Modicum  ett  enim  hoc  loium  spnlloiii, 
quo  prxsens  pervolat  saeculum.  Unde  dicil  ipte 
evangelisia  in  Epistola  sua  :  Piovissima  hara  ett 
(/  Joan.  ii).  Ideo  namque  addidit :  Quia  vado  ad  Pe- 
Ireifi ;  quod  ad  priorem  scnieiitiam  refereuduon  etl , 
ubi  ail .  Modicum^  el  jam  non  videbilit  me ;  et  itgrum 
modicunif  ct  videbitis  me.  Cundo  qui;  pe  ad  Paircffi, 


865  IN  S.  JOANNiS  LVANGRLIUM  EIPOSITIO.  806 

feciuras  erat,  ul  non  eum  viderent.  Ac  per  hoc  non  A  graiiam,  si  vere  beatam  poscimus  vitam.  Quidquld 


ideo  (liciuro  e8t,quia  foeral  morilurus,  el  donec  resur- 
geret,  abeoruiu  aspectibus  recessurus,  sed  quod  essei 
ilurus  ad  Patrem  :  qiiod  fecit  posieaquam  resurre« 
iii,  et  cum  eis  per  quadraginla  dips  conversatii^, 
tscendii  in  coelum.  Illis  ergo  ail :  Modicum^  el  jam 
nen  videbUit  me,  qui  eum  corporaliliir  lunc  videbanlt 
^nia  iiurus  erat  ad  Patrem,  el  eum  deinceps  moria- 
lem  Tisuri  non  erani,  qualem  cum  ista  loquerelur, 
videbanU  Quod  vero  addidit :  El  ilerum  modicum^ 
et  videbitis  me,  univers»  promisit  Ccclesix,  sicut 
universae  promisit :  Ecce  ego  vobiscum  lum  uique  ad 
goniummaiionem  t(ecuii  {Matlh.  xiviii).  Non  l.irdaC 
Dominus  promissum  :  modicumy  el  videbimus  eum 
nbi  jam  nihil  rogemusy  nihil   interrogemus,  quia 


aotem  aliod  petilur,  nihil  peiiiur,  non  quia  omnino 
nulla  res  est,  sed  quia  in  tanls  rci  comparaiilone 
quidquid  aliud  concupiscitiir,  nibil  est.  Neqoe  enina 
prorsus  nulla  res  esi  homo,  de  quo  aii  Aposiolus  : 
Qui  $e  pulat  aliquid  ette ,  eum  lil  mAt7.  In  rom« 
paratione  quippe  spirilalis  hominiSy  qui  scit  gratia 
Dei  se  rsse  quod  est,  si  quis  vana  prssumit,  nitiil 
esl  eiiam.  Sic  ergo  recle  inlelligi  polesl  lAmerifnmen 
dico  vo6ii,  it  quid  petierilii  Patrem  in  nomine  meo^ 
dabit  vobiSf  ut  hnc  quod  ait,  Siquid,  non  quodlibet 
inlelligalur,  scd  ali|uid  quod  non  in  bealaevii.^e coni- 
paralione  sit  nihil ;  el  quod  sequilur  :  Utque  modo 
non  petittit  quidquam  in  nomiue  meo,  duolius  iMOdis 
inlelligipotest,  vel,  qMia  non  in  nomlne  meo  peiisiis» 


Dihil  inierrogandum  remanebii,  nihil  quaerendum  ^  quod  nomen  non  sicut  cognoscendum  est»  cognovi- 


lateblt.  Hoc  modicum,  longum  nobis  videlur,  quo- 
niam  adhuc  agitor  :  cnm  Gniium  fuerii,  tunc  seniie- 
mas,  quam  modicum  fuerit.  Non  ergo  sit  gaiidium 
nosirum,  quale  habei  mundus,  de  quo  diclum  est : 
Mundut  autem  gaudebit.  Nec  tamen  in  hiijus  deside- 
rii  parturitione  sine  gaudio  lrist<*s  simus,  sed,  sicul 
ail  Apostolus,  tpe  gaudentet^  in  trlbulalione  palieniet 
{Rom.  xn),  quia  el  ipsa  pariuriens,  cui  compaiati 
somiis,  plus  gaudet  de  mox  fulura  prole,  quam  irisiis 
esl  de  prxsenii  dolore. 

Amen,  amen  dico  vobit,  ti  quid  petieritit  Patrem  in 
namine  meo^  dabit  vobit.  Jam  dicium  est  in  superiori- 
bus  hiijus  Doniiiiici  serinonis  partibus,  propier  eos 


stis  ;  vel  non  petistit  quidquam^  quoniam  iii  compara* 
tione  rei,  quam  petere  deboisiis,  pro  nihilo  haben* 
duin  est  quod  petistis.  Ut  igitur  in  ejus  nomine  non 
nihil,  sed  gaudium  plenum  peiant,  quoniam  si  aliquid 
aliud  petutit,  id  aliquid  nihilesl,  exhortatur,  dicens: 
Petite,  et  accipietit^  ul  gatdiumvettrum  tit  plenum^  id 
esl,  hoc  in  nomine  meo  petite,  ul  gaiiitfttttii  o«ilriim«tl 
plenum  ,  et  acripietis.  Iste  eniin  bene  in  petetido  per- 
severanies  sanctos  suos  nequaquam  misericordia  di« 
vina   fraudabit. 

Ilcec^  inquit,  tn  proverbiit  tocutut  tum  vobit.  Venit 
Aora,  cum  jam  non  in  proverbiit  loquar  vobit,  ted  pa- 
tam  de  Patre  annuntiabo  vobit.  Possein  dicere  hane. 


qoi  nunuulla  peiunt  a  Paire  in  nomine  Chrisii,  nec      Je  qua  loquilur  horam,  futurum  oporlere  sa^culum 


accipiunt  :  non  pelitur  in  nomineSalvaloris,  quid 
qiiid  peiiior  conlra  rationern  salutis.  Non  enimsolum 
lltteraram  ac  syllabarum,  sed  quod  sonus  ipse  signi- 
ficat,  et  quod  eo  sono  recte  ac  veraciter  inteHigatur, 
lioc  accipiendoin  esi,  cutn  dicit  tn  nonune  nuo.  Unde 
qni  hoc  sentit  de  Christo,  quod  non  est  de  unico 
Dei  Filio  seutiendum,  non  peiil  in  ejusnomine, 
miam  si  nou  taceai  lilteris  ac  syllabis  Christum , 
qiioniam  in  ejus  nomine  petir,  quein  cogiiai  cum  pe- 
lit.  Qut  vero  quod  est  de  illo  «entiendum  sentit,  ipse 
in  ejus  nomine  petit ;  et  accipit  quod  petii,  si  non 
eontra  salutem  sempileruam  peiil.  Accipit  aulem  , 
uando  debet  accipere.  Quxdam  euiin  non  negantur, 
se4  ut  congruo  denlur  tempore,  differuntur.  Ila  saue 


inlelligi,  obi  videbimus  palam,  quod  bealus  Pauliis 
dicit,  facie  ad  faciem  (/  Cor.  iii),  ul  qiiod  ail :  Boec 
in  proverbiit  locutut  tum  vobit^  hoc  «ii,  quod  ab  endetn 
Apostolo  dictum  esi  :  Videmut  nunc  per  tpeculum  in 
mnigmate  {Ibid,).  Annuntiabo  autem  vobis,  quia  per 
Filiam  Pater  videbitor,  juxla  illod  quod  alibi  ait : 
Neque  Patrem  quit  cognoteit^  niti  Fitiutt  et  cui  tto/tte- 
rti  Filiut  reveiare  {Lue,  x).  Sed  istum  sensuin  vide- 
lur  impcdire  quod  sequitur  : 

/n  i7/o  die  in  nomine  meo  petetit.  In  futuro  eniin 
saeciilo  cuin  peiveueriinus  ad  regnum,  ubi  stm//c'i  «t 
erimut,  quomam  videbimut  eum  ticuli  ett  (/  Joan.  iii), 
quid  pctituri  sumus,  quando  saiiabitur  iii  bouis  drtsi- 
deriuiu  nostrum  {Ptai.  cii)?  Undeel  in  alio  psalmo 


inUsHtgenduui  esl,  quod  ail  Da6tl  vo6ti,  ut  eabeneli- «v  dicitur  :    Satiabor,  cum   monifetlabitur  gioria  tua 


cia  signiflcaia  sciauiur  his  verbis,  quae  ad  eas  qui 
peiunt  proprie  periinetit.  Esaudiunlur  quippe  oin- 
oes  sancii  pro  seipsis,  nou  autein  prooinnibusexau- 
diuntur,  vel  amicis,  vel  inimicis,  vel  qnibusiibct 
aliis,  quia  non  utcunque  dictuin  est,  Dabil,  scd  Dabit 
vobit. 

Vsque  modOf  inquil,  non  petittit  quidquam  in  nomine 
meo;  petite  et  accipietit^  ut  gaudiumvettrumtit  plenum, 
lioc  qood  dicit,  Gaudium  plenum,  profecto  non  car- 
oale,  sed  spiritaie  gaudium  est.  Ct  qtiai)«lo  lantum 
eril,  ut  alii|uid  eijam  nou  sil  adiletnJuni,  procul 
diibio  tuuc  crit  pleiium.  Quidquid  erg)  petilur,  quod 
|)eitineat  ad  liocgaudiuin  conse«iucndum,  lioc  esl,  in 
nominc  Chrisii  petendumi  si  divinam  intelligirous 


{Ptai.  xvi).  Petitio  namque  aliciijus  esl  indi^eniic, 
qiue  ibi  nulla  erit,  ubi  haec  satietas  erit.  Keliiiquiiur 
itaque,  quaniutn  sapere  valeo,  ut  inteliigalur  Domi- 
nus  Jesus  discipulos  suos  de  carnalibus  vel  aiiiiiiali- 
bus  se  spiriluales  pro!ni.sisse  facturnm  ,  qu  nnvis 
noudum  tales,  qiiaWerimus,  qiiatido  spiriiale  eiiain 
corpus  habebimus,  sed  qualis  erai ,  qui  dicebat  : 
S  pientiam  ioquimur  inter  perfectot  (/  Cur.  ii) ;  et  : 
iVoti  poliii  vobit  icqui  quasi  spiritaiibus,  sed  quusi  car- 
nalibus  (/  Cor,  iti) ;  el :  iVoti  spirilum  hiijus  mundiac- 
cepinius^  sed  Spiritum  qui  ex  Deo  cst^  ut  sciamus  lum 
a  Deo  donaia  sunl  nobiSj  quas  ei  loquimur^  non  in  sa- 
pintice  liumanc^  doctis  verbis,  sed  dueti  Spiritu,  spt- 
ritaiibut  spirilaiia  comparenles.  Animaii^  autemnon 


867 


BEDiE  VCNERABILIS  OPP.  PABS  II.  SECT.  I.  .^  EXEGETICA  GKNUINA. 


868 


percipitqua  suni  Spirltni  Dei  (/  Cor.  n).  Non  i(a<Tne  A  asccnsione,  nec  mundam  dcscruii  praeseniix  guber« 


piTcipiens  qux  sunl  Spiritus  Dei,  liomo  animalis, 
sic  audit  quxcunque  audit  de  Dei  naiura,  nl  aliud 
quam  corpus  cogitare  non  possit,  quamlihet  amplis- 
simum  vel  immensum,  quamlibet  lucidum  ac  speGio- 
sum  corpus.  Tamen  ideo  proverbia  illi  sunl  quxcun- 
que  dicla  sapientiae  de  incorporca  immutabilique 
substanlia  :nonquod  ea  lanquam  proverbia  depuiat, 
ged  quia  sic  cogitat,  quomodo  qui  proverbia  solent 
aiidire,  oeque  inielligere.  Cum  vero  spiritalis  coepe- 
rit  omnia  dijudicare,  ipse  aulem  a  nemine  dijndicari 
(/  Cor,  ii)  (eliamsi  in  hac  viia  adliuc  velut  per  spe- 
culum  ex  porte  perspicit,  tamen  non  ullo  corporis 
sensu,  non  ulla  imnginaria  cogitatione,  qua  capit  aut 
(ingit  qualescunqite  similitudines  corporum  ,  sed 
mcntis  certissima  intelligentia,  ita  Denm  non  corpus 
esse,  sed  spiritnm,  ita  palam  de  Patre  annunliante 
Filio,  ut  ejnsdem  substantiae  eonspiciatur  et  ipse, 
qoi  annuntiai);  tunc  in  ejus  nominc  petunt,  quia  in 
ftono  ejus  nominis  non  aliud  quam  res  ipsa  est,  quac 
hoc  nomine  vocatur,  intelligunt.  lli  possunl  ulcun* 
quecogitare  Dominum  nostrum  Jesum  Chrisium,  in 
quantum  homo  est,  pro  nobis  interpellare  Pairem  ; 
in  quantum  autem  Deus  est,  el  oos  exaudire  cum 
Patre ;  quod  eum  significasse  arbilror,  ubi  ait  : 

Et  non  dico  vobii  quia  ego  rogabo  Patrem  de  vobii» 
Ad  hoc  qnippe  intucnduni,  quomodo  non  rogat  Pa- 
trem  Filius ;  sed  simul  exaudiunl  roganles  Pater  et 
Filius,  non  nisi  spiriialis  oculus  meniis  ascendil. 


B 


Ipie  enim  Pater^ inquit,  amaivos,  quia  voi  me  ama-  p  est,  cur  isti  dicunl :  Ecee  nunc  patai 
ii.  Ideo  amai   ille,  quia   nos  amamus^?  An  potius      verbium  nuUum  dicis?  nisi  quia  i 


ilii 

quia  iile  am.it,  ideo  nos  amamus  ?  Ex  Episiola  sua 
evangelista  idem  ipse  respondeat.  Noi  diligimui^  in- 
quit,  quia  ipie  prior  dilexit  noi  (I  Joan,  iv).  Ilinc 
ergo  factum  esl  ul  diligeremus,  quia  dilccli  sumus. 
Prorsus  donum  Dei  est,  diligere  Deum.  Ipse  ut  dili- 
geretur  dedil,  qui  non  dilectus  diiexit.  Displicentes 
amati  sumus,  ut  esset  in  nobis  unde  placeremus. 
Non  enim  amaremus  Filium,  nisi  amaremus  ci  Pa- 
trom.  Amat  nos  Paier,  qnia  nos  amamus  Filiuin, 
cum  a  Patre  et  Filio  acceperimus,  ut  Patrem  ame- 
naus  et  Filium.  DifTundii  enim  charilaiem  in  cordibus 
nostris  amborum  Spiriius,  per  quem  Spiriium  el 
Pairem  amamus,   et  Filium,  et  queio  Spiritum  cum 


n.itione,  qiiales  erant  discipuli  Chrisii,  quando  cum 
eis  ante  paNsionem  loquebatur  magna  cuin  parvis, 
sed  sicut  opoitehat  ut  niagna  dicereotur  et  parvis, 
quia  nonduni  accepto  Spirit»  sancto,  quemadmodum 
eum  posi  ejus  resurrcciionem^  vel  ipso  iiisufnante, 
vel  desuprr,  accepenini,  huaiana  magis  quam  di- 
vina  sapiebant,  ut  mullis  indiciis  per  totum  Evan- 
gelium  declaratur.  Unde  et  lioc  est,  quod  in  iata 
leciione  dixeninl.  Ail  enim  Evangelisla  : 

Dicunt  ei  diicipuli  ejui  :  Ecce  nune  palam  ioqueris^ 
el  proverbium  nullum  dicii.  Nunc  icimm  quia  noiti 
omnia^  et  non  opui  est  tibi  ut  quis  te  interrogei.  In  hoe 
credimui^  quod  a  Deo  exiili,  Ipse  Dominus  paulo 
ante  dixerat :  Hcpc  in  proverbiii  locutui  ium  vobis ; 
venit  hora  cum  jam  non  in  proverbiii  loquar  vobii. 
Quomodo  crgo  isti  dicunt  :  Ecce  nunc  patam  loqHt' 
ris,€t  proverbium  uullum  dicis?  Nunquid  hora  jam 
venerat,  qua  non  jam  in  proverliiis  se  promlserat  lo- 
cuturum?  Prorsus  quod  nondnm  illa  hora  venisset, 
coiitinualio  verborum  ejus  ostendii,  qux  adhac  illam 
promiltat  horam  qua  non  jam  in  provcrbiis  loqiie- 
tur,  sed  i^alam  de  Patre  annuntiabit  eis  :  in  qua  bora 
dicit  eos  in  suo  nontine  petituros,  nec  se  Palrem  de 
illis  rogaturum,  eo  quod  ipsc  Pater  amet  eos,  quia 
ipsi  ainaverunt  Christum,et  crediderunt  quoda  Palre 
exierit,  cl  venerit  in  mundum,  iterum  relictunis 
mnndum,  ei  itnrus  ad  Patrem.  Cum  ergo  adhuc  pro- 
miilatur   illa  hora,  in  qua  sine  proverbiis  iocuturus 

m  loquerii,  et  pro- 
illa  quae  scit  ipse, 
non  inlelligenlibus  proverbia  sunt?  qiiae  adeo  non 
inteliigunt,  ut  nec  saltein  non  se  inielligere  intelli* 
gant.  Parvuli  enim  craiii,  nondum  8piritu.'il.ter  di- 
judicahanl,  qui  de  rebus  non  ad  corpus,  scd  aJ  spi- 
ritum  pfrlincnlibus  ,  audiebant.  Deniqtie  de  ipsa 
horum  xiatc  adhuc  secundum  inleriorem  hominem 
parva  et  inlirma  eos  admoncns  : 

Respondit  cii  Jaui :  Modo  creditii  ?  Ecce  vemt 
itora,  etjam  venit,  ut  diipergamini  unuiquiique  iu  prO' 
pria,  et  nte  iolum  relinqualii  ;  et  tamen  non  ium  io- 
luif  quia  Pater  mecum  est.  Paolo  anie  dixcrat  :  ti$- 
tinquo  mundum,  et  vado  ad  Patrem ;  nunc  dicit : 
Pater  mecum  est.  Quis  v;idit  ad  eum,  qui  cuin  illo 


Patre  amamus  et  Filio.   Amoreio  iiaquc  nosiruin  d  cst?  Sed  hoc  inteiiigenti  est  verbum,  non  in'etli- 


pium,  quo  colimus  Deum,  fecit  Deus,  et  vidit  quia 
bonum  est ;  ideo  quippe  nos  amavit  ipsos,  quia  ama- 
vit  ipse  quod  fc(  it.  Sed  non  in  nobis  faceret  quod 
amaret,  nisi  anlequam  id  facerel  nos  ainaret. 

Ei  credidiilii,  inquil,  quia  a  Deo  exivi.  Exivi  a  Pa- 
Ire,  et  veni  in  mundum.  Iteruni  retinquo  mundum  ,  et 
vado  ad  Pairem.  Plane  credimns.  Neque  enim  pro- 
ptnrea  incredibile  debcl  videri,  quia  sic  ad  mundum 
▼eniens  exil  a  Patre,  ut  non  desereret  Palrem  ;  et 
sic  vadit  ad  Patrem,  reliclo  mundo,  ui  non  descrat 
mundum.  Exiil  cniin  a  Pairc,  quia  dc  Palre  est;  el 
in  mundum  venil,  quia  mnndo  suum  corpus  osl^^n- 
dit,  qiiod  de  virgine  assumpsit.  Bcliquit  miknduin 
corpomli  disee.>sione,   pcrrexit  ad  Patrem   hominis 


genti  proverbiuin  ;  sic  tamen  quomodo  a  parvults 
non  inlelligitur,  ntcunque  fugitur,  et  eis  etiam  ti 
non  pr»bel,  quia  nonduin  eum  capiunt,  solidum  ci- 
bum,  saliem  lacleum  noo  denegai  aliroentum.  Ex 
huc  alimenio  esl  qnod  sciebani  euin  nosse  oinnia» 
nec  opus  ei  esse  ui  eum  quis  inierroget.  Quod  qui- 
dem  cur  dixerinl  quoRri  potesi.  Videtur  enim  potius 
fuissc  diceiidnni  :  Non  opus  est  tibi  ut  (|uemquaiu  iu- 
tcrrogcs,  non,Ut  qnis  te  inierroget.  Dtxerant(juip|)e : 
Scinius  quia  nosti  omnia  ;  ct  ulique  qui  novit  omiiia, 
magis  a  nescienlibns  inlerrogari  sobM,  ut  interro* 
gantes  auJiant,  quod  volunt,  S[}  co  qni  novit  onniia, 
non  ipsc  inlerrogare  tanquam  voicns  aliquid  scire, 
qui  novit  omnia.  Quid  sibi  crgo  vult  quod  ci  quem 


809  IN  S.  JOANNIS  EVANGEL1UM  CXPOSITIO.  870 

sciebant  nosse  omnia,  cum  dicere  debuisse  videan-  A  ad  tnniam  de^^pcrAlioncm,  el  suae  prisiinrc  fidei  (nt 


tur  :  Non  opus  esl  tibi  ul  qupmquam  interroges, 
dicendum  potius  pulaverunt :  Non  oput  esl  tibi  ul 
qmt  ieinlerrogei?  Quid  quod  ulrumque  legimus  fa- 
ctum»  et  interrogasse  scilicet  Dominum,  et  intcrro- 
gatuni  fuisse?  Sed  boc  ciio  solvitur,  quia  hoc  non 
ei,  sed  illis  opus  erai,  quos  inlerrogabai,  vel  a  qui- 
bos  interrogabatur.  Neqtie  enim  aliquos  ille  inter- 
rogabat,  ut  ab  eis  ali>|uid  disccrct,  sed  eos  poiius 
ut  doceret ;  el  qui  interrogabant  eum,  volentes  ab 
illo  aliqnid  discere,  illis  profecto  id  opus  erat,  ut 
scirent  aliqna  ab  illo,  qui  novcrat  onmia.  Nimirum 
eigo  propterea  ei  non  opus  erat  ul  eum  quis  inter- 
rogarel,  quoniam  nos,  quando  inlerrogamiir  ab  eis 
qui  volunt  a  nobis  aliquid  scire,  e\  ipsis  interroga- 
tionibus  eorum  cognoscinius  quid  velint  discere. 
Opus  est  ergo  nobis  ab  cis  interrogari  quos  docere 
aliquid  volumus,  ut  inquisitiones  eorum,  quibus 
lespondendum  est,  noverimus.  Illi  autem  ne  id  qui- 
dem  opus  er.it,  qui  oiniiia  noverat  ;  nec  opus  habe- 
bat  quod  ab  eo  quisque  scire  velit  per  cjus  cogno- 
8cere  interrogationcm,  quia  priusquam  inierrogare- 
lor  interrogatoris  noverat  voluntatem.  Sed  ideo  se 
paiicbatur  inierrogari,  ut  vel  eis  qui  lunc  erant  vel 
qui  hxc  sive  dicta  fuerant  audiiuri,  sive  scripla 
lecturi,  quales  essent  a  quibus  interrogabainr  ostcn« 
derct,  eoque  modo  nossemus  vel  quibus  non  cir- 
ruinvcniretur  fraudibus,  vel  quibus  apud  eum  pro- 
ficcreiur  accessibus.  Pisevidcre  autem  cogtlaiiones 
liominum,  ei  idco  non  opus  babere  ut  eum  quis  in- 
lerrogaret,  ningnum  Dco  non  erat,  sed  magnum 
parvulis  erai  qiii  ei  dicobant :  In  lioc  credimut  qnla 
a  bto  exihii.  Mulio  autein  majus  erat  ad  quod  intel' 
ligeiidum  eos  volebat  extciidi  et  cresccre,  quod  cum 
illi  (lixfssent,  verumque  dixissent :  A  Deo  exitti,  ait 
ille  :  Pater  mecum  etl,  ne  sic  a  Paire  Filium  co- 
gitarent  exisse,  ut  puiarent  etiam  recessisse.  De- 
inde  sermonem  istum  magnum  prollxumque  con- 
cludens  : 

Uac,  inquit,  locutut  tum  vobit,  ut  in  me  pacem  ha- 
heatit,  In  mundo  pretturam  habebitit ;  ted  confidite^ 
ego  vici  mundunn  Illud  inilium  fuerat  babitura  ista 
piessura,  dequa  superius,  ut  eos  ostenderel  parvu- 
los,  quibus  adbuc  non  intelligf^niibus,  et  aliud  pro 


ita  dixerim)  moriem,  quanla  apparuit  in  illo  Cleopa, 
qui  post  ejus  resiirrectionem  cum  illo  se  loqui  ne- 
sciens,  et  qnid  ei  cami^erit  narrans :  Piot,  inquit, 
tperabaMut  quod  ipse  (ueral  redemplurut  hrael  {Luc. 
xxiv).  Eccc  quoinodo  eum  reliqneraiit,  descrendo 
etiam  ipsam  fidein,  qua  in  eum  ante  crediderant.  Iq 
ea  vero  oppressura,  quam  post  ejus  glorificationem 
accepto  saiiclo  Spiritu  periulerunt,  non  eum  relique- 
runt;  et  quauivis  fi*gcreni  de  civitatc  in  civliatein, 
ab  ipso  non  refiigcrunl ;  sed  hahenies  pressurani  in 
mundo,  ut  in  ilio  pacem  tonerent,  ab  ipso  refugi  fue- 
ruiit  [An  leg  hoo  fuoruni?],  sed  ipsum  refugium  po- 
tius  habuerunt.  Dato  qnippe  sancto  Spiritu  ,  factum 
cst  in  eis  quod  nuiic  (rictuin  est  eis :  Confidiie,  quia 

^  ego  vici  mundum, 

Confidtrunt,  et  viceruni.  In  quo,  nisi  in  illo  ?  Noii 
enim  vicissel  ille  niuudom,  si  mcmbra  ejns  vinceret 
moudus.  Unde  ait  Aposlolus:  Gratia  Deo,  qui  dai 
n:)bit  victoriam  (I  Cor.  \v),  conlinuoque  subjecit : 
Per  Doniinam  nosirum  Jetum  Christum  (Ibid,)^  qui 
dixerat  suis:  Confidite,  quia  ego  vici  mundum,  Ante 
isla,  qua!  nunc  suinus,  adjnvante  Domino,  traciaturi, 
dixer:it  Jesus  :  Hcec  locuiut  tumvobit^  ui  in  me  pacem 
habentis :  quae  noo  recentiora  paulo  siiperius  ab  eo 
dicta,  sed  omnia  debemus  accipere,  sive  quxcunqiie 
illis  locutus  cst,  ex  quo  eos  coppil  habere  discipulos, 
sive  cerie,  ex  quo  post  coenam  exorsus  est  hunc  ad- 
niirabilem   prolixunique  sermonem.   Talem   quippe 

^  cominemoravit  causam,  cur  eis  sit  locuiiis,  ut  ad 
eum  fioem  rcciissime  referantnr,  vel  omnia  qnx  lo- 
culus  est  eis,  vel  ea  maxime  quae  dixit  jam  pro  eis 
morilurus,  tanquain  verba  novissima,  posteaquani 
de  convivio  sancto  ille,  qui  eum  fuerat  iradilurus, 
egressus  esl.  Ilanc  enim  causam  cninmcndavit  ser- 
monis  sui,  ut  in  illo  pacem  haberenl,  propier  quod 
totum  agitur  quod  Chrisiiani  sunius.  Ha*c  enini  pax 
finem  tem[ioris  non  habebit,  et  omni  spei  noslrae 
inteniionis  actionisque  finis  ipsa  erii.  Propier  hanc 
gacramentis  ejiis  imhuimur,  propier  banc  niirabilibiis 
operibus  et  scrmonibus  erudiniur,  propter  hanc  in 
eum  crcdimus  ei  speramus,  et  ejus  amore,  quantom 
donat,  accendimur.  Hac  in  pace  in  pressuris  oroni- 
bos  consolamur,  hac  pressoris  omnibus  liberamor. 


alio  seiitieiitibus  ,    proverbia  quodammodo  essent  ^  Propler  hanc  omnem  tribulationem  foriiter  sustine- 


quaecunque  magna  ct  diviua  dixis^^et :  ait:  Modocre* 
diiit :  ecce  venil  hora^  et  jam  venit,  ui  ditpergamini 
unutquitquetestrumih  |rropr;a.Ecceinitioin  pressura», 
aed  non  eomodupcrseveraturae.Quodcnimadjunxit: 
Et  me  non  tolum  relinquaiiSy  non  vult  eos  lales  esse 
in  consequenie  pressiira,  quam  posl  ejus  ascensio- 
nem  in  mundo  fuerant  habiluri,  ut  relinquant  cum, 
scd  ut  in  illo  pncem  habeanl  pcrmanentes  in  eo.Non 
eiiim  quando  comprehenNus  est,  tnntummodo  carnc 
sua  ejus  carnem,  verum  eiiam  menie  reliqueriint  fi- 
dein.  Ad  hoc  periinet  quod  ait.  Modo  cretiiiit;  ecce 
venii  hora  ui  dispergamini  in  propria,  ei  me  relimjua' 
iit,  Tanqiiam  diceret  :  Tunc  iia  perlurbabimini,  ut 
etiam  quoJ  nio.lo  credilis  rclinquatis.  Vencrunt  enim 


mns,  iit  in  hac  frliciter  sine  ulla  tribuiatione  regne- 
mus.  Meriio  .id  eam  clausil  verba  qiiae  parum  intel* 
ligentibus  discipulis  erant  proverbin.  Cum  ergo 
dixisset  proplcrquid  Mnuia  sii  locntus,  utin  illosci- 
licct  p-.icem  haberent,  in  miindo  habentes  pre-suram, 
exhortutusque  fuissel  ut  fidereiit,  quoniani  ipse  vi- 
cil  mundum,  eo  qui  er.t  ad  illus  seruione  fiuito, 
deinde  ud  Pairem  verba  direxit,  et  orare  jain  coepit* 
Sic  euiin  evangelisia  se*|uitiir,  dicens : 

CAPIT  XYII. 

llacloculusesl  J  sus,  €/,  sublemis  eeul.s  m  calum^ 

dixit  ,  Paiefy  veuil  hora,  clarifca  Filium  tuum.  Po* 

lerat  Dominus  unigenitus  cl  coaeternus  Pairi,  iu  for« 

ma  serviy  et  ex  fonna  servi,  si  hoc  opusessct,  orare 


m  BKl>JE  VENEnABlLIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXECETICA  GENUINA.  871 

8ilentio  ;  sed  ila  se  Patri  exbibere  voYuii  prrcato-  A  jam  non  sit;  nec  eril,  qnasi  nonduro  sii;  sed  sine  ini» 


rem,  ui  meminisset  se  nostrum  esse  dociorem. 
Proludequafn  fecii  orationem  pro  nobis,  noiaiu  fecit 
cl  nobis,  quoniam  tanii  Magislri  nostri  nou  soluui  ad 
ipsof  est  sermocinaiio  ,  sed  etiam  pro  ipsis  ad  Pa- 
trem  oratio;  et  sl  illorum  qui  ad  liaec  dicta  aderant 
aodiluri,  profecio  ct  nostra,  qui  fueramus  conscripia 
lecturi.  Qunpropter  hoc  qnod  ait :  Puler,  vcnil  hora^ 
ctarifica  Fdium  luum,  ostendit  onine  tempu;,  et  quid 
quando  facerei,  vel  fieri  sineret,  ab  illo  esse  dispo.sl- 
tuin,  qui  tempori  subdilus  non  est,  quonium  quae  fu- 
tura  fuerant  per  singula  tempora  ,  in  Dei  sapiemia 
cnusas  efflcienlea  babent,  in  quanulla  suiittempora. 
Non  ergo  credalur  haec  hora  fato  urgenle  venisse, 
sed  Deo  potius  ordinante,   nec  siderea  necessiias 


tio,  sine  fine  semper  est  clarit;is.  Quod  ergo  aii :  P«- 
ier,veml  hora,  elati/ica  FUium  luum^  sic  iiitelligeii- 
dum  esi,  tanquam  dixerit :  Venit  liora  seiuiiiandc 
humilitalis,  frucium  iion  difTeras  claritttis.  Sed  quid 
sibi  vultf  quod  sequitur  : 

(Jt  Filius  luus  clarificet  le  f  Clarificaium  i  Pair« 
Filium  secundum  ('irniam  servi,  quam  Paier  suscita- 
vit  a  mnrtuis  et  adsiiam  dexteram  collocavii,  res  ipst 
indicat,  el  nullus  ambigit  chrisiianns.  Sed  quoniam 
non  laiilum  dixil :  Pater,  clarifica  Filium  tuum^  sed 
addidit  eliam  ut  Fitiui  tuus  claripcct  te,  merito  qus* 
ritur  quomodoPatrem  glorificaverit  Filius,  cum  tero- 
pilerna  claritas  Patrts  nec  diminuU  fuerit  in  foruia 
bumana,  nec  augeri  poiueril  in  sua  perfectioiie  divi- 


Christi  connexuit  passioiiem.  Abslt  enim,  ut  sidera  ^*  na.  Sed  iu  seipsa  claritas  Palris  nec  mioui  nec  an- 


mori  cogerent  siderum  conditorem.  Non  itaque  Chri- 
stum  tempasutmorereturimpegit,  sed  tempus  Cbri- 
stus  quo  morereiur  eleglt,  qui  eiiam  tempus  quo  de 
Virgine  natus  est  cum  Patre  constituit,  de  quo  sine 
tempore  nalus  esi.  Secuiidum  quam  veram  sanani- 
que  doctiiiiam  etiam  Paulus  apostolus  :  Cum  aulem 
venit,  inquit,  pleniludo  lemporis,  misil  Deus  F,Hum 
suum  (Galat.  iv);  et  Deus  per  prophetam  :  Tempore^ 
nit,  ncceptabili  exaudivi  te^  et  in  die  salutis  adjuii  te 
(Isa,  Lxu);  et  rursus  Aposioliis  :  Ecce  nunc  tem- 
pns  acceptabHe,  ecce  nunc  dies  salulis  (//  Cor.  vi).  Di- 
cit  ergo:  Pater^  ventt  hora^  qui  ouni  Paire  disposuit 
omnes  horas,  tanqiiain  dicens  :  Paler^  qu.ini  propter 


geri  potest :  apud  homines  autem  procul  dubio  mi- 
nor  eral,  quando  hi  Judsa  laniummodo  Deas  noiui 
erat  (Psal.  lxxv)  :  et  nondum  a  solis  ortu  iisque  ad 
occasum  laudabar.t  pueri  nomen  Domini  (Psal.  cxii). 
Iloc  aniem  quia  per  Evangelium  Cbristi  fartum  esl, 
ui  per  Filium  Paler  innolesceret  gentibut,  profeclo 
Patrem  clarificavii  et  Filium.  Si  autero  ttulamiiiodo 
mortuus  fuitset  Filius,  nec  resurrexistet,  procul  dv- 
bio  nec  a  Patre  clariflcaius  esset,  nec  Patrem  eltri- 
fictsset.  Nunc  autem  returrectione  cltrificttot  t  Pt- 
tre ,  resurrectionis  sus  praedicatione  cltriOcet  Pa- 
trem.  lioc  quippe  aperit  ordo  ipte  verboram.  Ciath' 
fiea,  inquit,  Filium  tuum  ut  Filius  luus  clarificel  le^ 


hoinines  et  apud  homines  ad  meclarificanduin  simul  /^  tanquaro  diceret :    Resuscita  me,  ^f^Plfeiotetcas  toii 


constiluiroiis,  venit  hora :  clarifica  Fiiium  luum^  «f 
Filius  tuus  clarificet  te,  Clarificatum  a  Palre  Filium, 
noiiniilli  acci|>iunt  in  hoc  ,  quod  ei  non  pepercit,  sed 
pro  nobis  omnibus  tradidit  illum  (Rom  vm).  Sed  si 
passione  clarificatus  diciiur ,  qotnto  roagis  resurre- 
ctione  ?  Nam  in  ptssione  mngis  ejus  humilitas  quam 
clariias  commendaiur,  Apostolo  te«te,  qui  dicil  : 
HumHiavitsemetipium^  [actus  obediens  usque  ad  mor' 
lem,  mortem  aufem  crucis  (Philip.  ii).  Deinde  seqiii- 
tur  ei  de  ejiis  clarificatione,  cum  dicit :  Propterquod 
et  Deus  illum  exattavitt  el  donavil  ei  nomen,  quod  est 
super  omne  nomen^  ut  in  nomine  Jei^u  omne  genu  fle- 
etatur,  cesleslium,  lerrestrium  et  in[ernorum,  et  omnis 
lingua  confiitaiur  quia  Dominus  Jesus  Christus  in  g(0' 


orbi  per  me.  Deinde  magis  magisque  ptndent,  quo- 
modo  clariflcet  Patrem  Filiiis  : 

Sicut  dedisti ,  inquit ,  ei  poteslatem  ommi  camis, 
ut  omne^  quod  dedisli  et,  det  cis  vit  m  memdm  Om- 
nein  carnem,  dixii  omnem  tnimam,  t  parte  loiam 
significans,  queroudmodum  rarsiit  t  ptrie  superiore 
significttut  est  bomo  tolus,  ubi  ait  Apostolut :  Oio- 
nis  anima  potestatibus  sublimioribui  subdila  sii  (hom. 
xiii).Quid  cnim  dixit  omnis  antm<iy niH^omnis  hoino? 
Hoc  autcm  ,  quod  pote^t:is  Cbristo  a  Palre  data  e$t 
omnis  carnis,  secundum  homiiiero  intelligendiim  e«t ; 
nam  secundiiin  Dcum  omnia  per  ipsum  facla  smni^  ei 
tii  ipso  condita  sunt  omnia  in  coslo  et  in  terra^  visibtlia 
et  invisibilia  (Coloss.  ))•  ^'<'*'^  ^^%'*  dedisii  et  potesta' 


ria  esl  Dei  Palris  (Ibid.).  IIsc  est  clariflcatio  Domini  D  <«m,  inquit,  onintscarm«»itate  gloriflcel  Fiiius,  id  e^t. 


Jetu  Christi,  qux  tb  ejus  resurrectione  sumpsitexor- 
dium.  Humiliias  autem  ejus  incipit  in  sermone  Apo- 
ttoli  ab  eo  loco,  ubi  ait  :  Semeiipsum  exinanivit  for^ 
mam  servi  accipiens  (hid,)^ei  pervenit  usqiie  ad  mor- 
tem  crucis,  Claritas  vero  ejus  incipit  ab  eo  loco  ubi 
ail  :  Propter  quod  el  Deus  eum  exaltavil^  et  pervenit 
quo  in  gtoria  est  Dei  Patris  Ut  ergo  Medi.itor  Dei 
et  boiiiiiium,  hoino  Ciirisius  Jusus  resurrectione  clt- 
riflcarelur  vel  glorificaretur  ,  prius  humiliaius  est 
passione;  iioiieuiro  a  nioriuis  resurrexissel.si  inor- 
tuiis  non  fui<sct.  Humiliias  clariiaus  est  ineritum, 
clifHias  huiuililatis  esi  pr.rmium.  Sed  boc  toium 
factiitu  est  in  forma  servi.  In  forma  vcro  Dei 
Bcmper  fuit|Semper  erit  clariias ;  imo  non  fuii,quasi 


noium  te  faciat  omiii  carni,  quain  dedisli  ei.Stc  entm 
dedisli,  ui  omne  quod  dediui  eidet  eii  viiam  (gternam, 
Hcecest  auiem  vita  aterna,  iiiqu  t,  ut  cognoseani  te 
solum  verum  Deum,  et  quem  misisii  Jesum  Chnsium. 
Onlo  verborum  esi :  ul  te,  et  quem  mi^i^ii  Jrrscm 
Cliristum,  cognoscant  solum  viTum  Deuin.  Conse- 
qiienler  eiiim  ei  Spirit  is  sanctus  intelligitor,  Muia 
Spiriius  est  Palris  ei  Filii,  t  nquain  cbariits  sub- 
stantialis  ei  coiisubslantinlis  amb'>ruii)  quouiam  non 
diiodii  Piiter  et  Filiiis;  mc  tres  dii  Paler  el  Fi  ms 
et  Spiriius  snnctus  ;  sed  ipsa  Trinitas  uiiiis  sulu-  ve- 
rus  Deus.  Nec  Idem  lamen  Paier  qni  Filuis  nrt' 
idem  Filius  qui  Paier,  nec  id«»m  Spinius  ^nrtu^  <]\i 
Pater  aui  Filius,  quoniam  Ircs  suni,  Paier,  et  Fil  us, 


m 


IN  S.  JOANNIS  EVANGKLIUM  EXPOSITIO. 


874 


el  Spiritni  sanctiis,  «eil  Ipsa  Trinltas  uiius  est  Deiis.  A  que  verbo  superius  usuin  secuncliim  id  quod  fiUnram 


St  ergo  eo  modo  le  gtoriflcat  Filius,  sicnI  dedhti  W 
pointaiem  amnh  eamis,  etsic  dedisti,  ut  omnequod 
dedhti  e\  det  ei$  vitam  asternam  ,  et  h(cc  ett  vita  telef' 
na^  ul  ceynoieant  te :  sic  te  igilur  FHius  gloriflcit,  at 
omnibus  quos  dedisli  ei,  le  coguilum  faciat.  Porro  si 
cognilio  Dei  eslTiia  ftterna,  lanto  magis  vivere  ten- 
dimits,  qtianlo  magis  in  bac  cognilione  proficimns, 
Non  autem  moriemur  in  viia  aeterna.  Tunc  ergo  Del 
cogiiilio  perfecia  erit,  quando  nulla  mors  erii.  Sum- 
ma  Iniic  Dei  clarillcalio,  quia  summa  gloria.  A  vete- 
ribus  autem  gloria,  qiia  gloriosi  homines  dicuntur, 
iia  esi  delinita  :  Gloria  est  frequcns  de  aliquo  fama 
cnm  laode.  Al  si  homo  laiidaiur,  cuin  Umx  creditur, 
quomodo  Deus  laudabitur,  quando  ipse  videbilur  ? 


eral :  Clari/iea  Filium,  ut  ciarificet  Fitius;  modo  verii 
usnni  fuisse  verbo  praeieriii  lemporis  de  re  fuiiira, 
ubi  ait:  Ego  le  elarificavi  super  ttrram ;  oputeonsttni' 
mavi,  quod  dedisti  mihi  nt  [aciam,  Deinde  dicendo :  Et 
nunc  clarifica  m«,  lu  Pater,  apud  temetipsum^  quasi 
poslerius  essei  clariiicandus  a  Piilre,  qiiem  prlus  ipse 
clarificaveral,  quid  osiendit,  nisi  superias  abt  ail : 
Ego  te  elarificavi  super  terram^  ita  locutum  se  fulsse, 
tanquam  fecissei  quod  facturas  essei ;  lilc  auleni  po- 
poscis^e  ul  Paier  faceret,  per  qaod  illad  Fillus  factu- 
rus  esset.  id  esi,  ui  Paier  clarificaret  Filiam,  per 
quam  Fllii  clarificaiionem  etiam  Filias  etsei  clariO- 
caturus  Patrem?  Deniqae  si  de  re  quae  fuiara  erat 
ponamas  eiiam  foturi  temporis  verbom,  ubi  pro  teiii- 


Propler  quod  scriplumesl :  Beati  qui  habitant  in  domo  ^  PO»^  ^"^"ro  P^^s»»'  "P»«  pr«terilam,  nalla  senienlias 


tua^  in  stecufaseBculorum  laudabunt  le  (Psa/.  lxiiiii). 
Ibl  eril  Dei  sine  fine  laiidatio,  ubi  erii  Dei  plena  co- 
gnilio ;  ei  quia  plena  cognitio  ,  ideo  clarificalio,  vel 
glorlficaiio.  Sed  prius  hicclarificalur  Dea<,  dum  an- 
nanliatus  bominibus  innoiescit,  etper  fidem  creden- 
tlum  praedicaiur,  propler  quoil  dicii : 

Ego  te  claripcavi  super  terram:  opns  comummavt 
quod  dedistimihi,  ut  faciam.  Non  ait  jussiali,  sed  dedisli^ 
ubi  oomniendatur  evidens  gralia.  Quid  eiiim  habett 
qaod  non  accepit,eiiaminunigenitobumana  nalura? 
Au  non  acceplt  ut  nihll  mali,  sed  bona  facerel  om- 
nia,  quando  in  uniiaiem  personse  suscepta  esl  a 
Verbo,  per  quod  facia  sunl  omnia  ?  Sed  quomodo 


remanebit  obscarius,  velui  si  dixissei:  Ego  te  cla- 
lificabo  super  icrralh ;  opas  consamroabo,  qaod  de- 
disii  mihi  at  faclamt  et  nune  elarifica  me^  tu  Paier^ 
apud  temetipsum.  Nempe  iia  planaro  esi,  sical  illod 
ubl  ail:  Clarifica  Filium  tuum^  mt  Filius  tuut  cbrifi- 
cet  te.  El  ipsa  esi  omnino  senlentia,  nisi  qnia  bic  di- 
ctos  esi  ejasdero  clariflcatlonls  modns,  ibi  autem  ta- 
citus,Unqu8m  illud  Ulo  exponereiur  eis  quos  potcrai 
|terinovere  quomodo  Paler  Filiam,  ei  maxime  qiio- 
modo  Patrem  clariflcarel  Filias.  Dicendo  enim  cla- 
rificari  a  se  Palrem  saper  lerram,  se  autem  a  Patre 
apud  eumdem  Palrem,  modum  profeclo  olriusque 
clarificaiionis  oslendil.  Ipse  quippe  Pairem  clarifica- 


consuinmavit  opus ,  quod  accepit  ut  faciat ,  cum  n  ^'*  *"P^'  tcrram,  eum   genlibas  prxdicando.  Paler 


reslet  adhuc  passlonis  experimentum,  ubt  marlyri- 
bos  suis  maiinie  praebull  quod  seqiiereniur  eiem- 
plum;  unde  ait  apostolus  Pelrus:  Christus  pro  nobis 
pasnts  e»r,  relinquens  nobis  exemplum^  ut  sequamur 
vesiigia  ejus  (/  Petr.  ii):  nisi  qiiia  consummasse  dicit 
quod  se  consummaturum  certissime  iiovii?  sicul 
longe  ante  in  prophetia  prsieriti  lemporis  usus  esl 
verbis,  quando  posl  annos  plurimos  fulurum  fuerat 
quod  dicebal.  Foderunt^  inqiiil,  manus  meas^  et  pedes 
meos;  dinumeraverunt  omnia  ossa  mea{Psal.  xii)«Nuii 
alt  Fodieni  ei  dinumerabu!ii.  Et  m  hoc  ipso  evange- 
lio  :  Omnia,  iiiquil,  quce  audivi  a  Patremeo,  nota  feci 
robis  {Joan.  xv).  Quibus  ail  posiea :  Adhuc  mulla  ha' 
beo  vobis  dicere ,   ud   non   poleslis    portare  modo 


vero  ipsum  apud  semetipsum,  ad  suam  de\teram 
collocando.  Sed  ideo  postea  de  clarilicando  Palre, 
ulii  ail:  Ego  te  clurificavi^  verbuiii  prxteriti  temporii^ 
ponere  maluil,  nl  mons  rurcl  iu  prxdeslinatione  jim 
faclum,  ei  pro  jam  faclo  babendam  quod  certissime 
fuerai  fnturum;  id  esl,  ul  a  Palre  apud  Paireroglo- 
riflcaius,  Patrein  supor  lerram  glorificarct  el  Filias. 
Sed  hanc  pncdestinationcm  in  sua  clarificatione  ma- 
nifeslius  aperuil,  qua  eom  t  Inrificavil  Pater,  in  eo, 
quod  adjunxil:  Claritate  quam  habui  priusquam  miiii- 
dus  esset  apud  le.  Ordo  verborum  est  quam  habui 
apud  te  priiisquam  inundus  essel.  Ad  boc  valei  quoil 
ait:  Et  nunc  clarifica  me.  floc  esl,  slcot  lunc,  iia  ct 
nunc.  Sicul  lunc  prxdcsiinatione,Ua  ei  nunc  perfe- 


(Joan.  ivi).  Oui  enim  ceriis  el  inimuUbilibus  causis  n  ctione  fac  in  mundo,  qiiod  apud  le  jam  foerat  ante 

...  --.--  *^  m  «-•  .__ J «_ •_    . 


omnia  fulura  |>raedeslinavii,  quidquid  faclurus  csl 
fcril.  Nam  cl  per  prophelam  dictum  de  illo  est:  Qui 
fecit  qua;  futura  sunt.  Seciiudum  hoc  eliam  quod  se- 
quilor  dicit : 

Et  nunc  clarifica  me^  tu  Pater^apud  lemeiiphuni^  cla' 
ritate  quam  habui  prius  quam  mundus  esset  apud  te. 
Nam  supra  diiit :  Poier  ,  venit  hora^  clarifica  Fitium 
luum,  ut  Filius  luus  clarifieet  te,  In  qoo  verboriim  or- 
dlne  oslenderat  prius  a  Palre  clarificandum  Filium, 
ulPairem  clarilicarel  el  Filias.  Modo  aulem  dicit : 
Ego  te  clarifieavi  super  terram;  opus  consumnmil 
qnod  dedisti  mihi  ut  fadam ;  et  nune  etarifica  me.  Taii- 
qn.im  prior  ipse  Palrem  clarificaverit,  a  qoo  deinde, 
ut  clarificetnr,  exposcil.  Ergo  intelligendum  est  utro- 

Patbol.  XCIi. 


mundum.  Fac  in  suo  tempore  quod  aute  omnla  lem- 
pora  sialuisti.  Iloc  quidam  sic  inlelligcndam  pulavc- 
runl  lanquam  riatiira  huinana,  quae  suscepla  est  a 
Verbo,  coiiverterelur  iu  Verburo,  ei  homo  matarelur 
in  Deiim,  imo  si  diligentius  quod  opinali  santcogite* 
mus,  hoino  perirei  in  Deo.  Non  enim  quisqiiam  ex 
isia  mulatione  hominis  vel  duplicari  Dei  Verboiii 
dictoros  est,  vel  augeri,  ut  aut  duo  sint  quod  unum 
fuii,  aot  amplius  sii  quod  minus  fult.  Porro  si  naiora 
humana  in  Verbum  mutata  alqiie  conversa  Verbum 
Dei  qoanlam  eral,  el  quod  erai?  Hoc  eril:  obl  est 
homo,  si  non  periit?  Sed  ad  hanc  opinionem,  quam 
verilali  prorsus  non  video  conveuire,  nihil  nos  or- 
get,  si  FHio  dicetitc;  Ei  nuiic  clarifica  me,  tu  Patcrf 

23 


8"5 


bf:d.4:  vki^erabilis  operum  pars  ii.  —  kxegktica  genuina. 


8T« 


npud  temetipium  clarilate  quam  habui  ftrtuquam  mun-  A  orare  iiiciperei,  laiii  mulla  locutux  eil«  iion  periiiMi 


dtis  etiei  upud   le,  inteUigamiis  prxdesiiiiationeni 

clariiatis  liumana  qu»  in  illo  esi  naturae,  ex  inortali 

immorlalis  apud  Patrem  ruturse ;  ei  lioc  jam  prxdes- 

linando  factum  fuisse  anteqnam  iiuindus  essel,  quod 

in  mundo  etiam,  si  loto  teiiipore  iieret.  Si  euini  de 

nobis  dixit  Apostolus :  Sicut  elegil  no$  in  ip$o  anie 

mundi  ccMtitulionem(Ephe$.  i),  ciir  abborrere  piiiatiir 

a  vero,  si    tuiic  Paier  raput  iiostrum  giorilic-ivit, 

^•landu  nos  in  ipso,  ut  meuibra  ejus  essemus.elegit? 

Sic  enim  nos  elecii,  quoniodo  'i\\^.  rlarificatus,  quia 

'  fM^iusquam  mundus  essel,  n  c  nos  criniiis,  nrc  ipsu 

'  Mediator  Dei  et  ho:iiihuiii  t  bomo  Cbristus  Jesiis 

iRom.  iv).  Sed  itle  qui  pcr  ipsuin,  in  quanlum  ver- 

bum  ejus  cst,  etlam  qu»  futura  sunt  fecii,  et  vocat 


iioc  ad  illam  clarilicationem  ,  sive  (ui  alii  interpre* 
t.iti  suntj  glorificalionem ,  de  qua  superiut  loqut^ba- 
tur,  qua  Filius  claiidcat,  vel  glorificat  Pairew. 
Qiianla  e>t  enim ,  vel  qualis  gloria  ,  duodecim  vel 
undecini  poiius  innoiuisse  inortalibiis?  Si  auiem 
<|uod  ait  :  ManifeUati  nomen  tuum  homhiibus ,  ^uc» 
dediiti  mihi  de  mundo ,  omnes  h'c  InlelliKi  voluil , 
eiiain  qui  iii  euin  fuenmt  credituri ,  ad  ejus  in:*- 
giinm,  qua:  fuiiira  erat  ex  omnilius  genlibus,  Eccle- 
siaiii,  penioenies,  de  qiia  in  |  sulmo  caiiitur  :  in  Kc^ 
ele%ia  magna  confitebor  libi  {Ptat,  x\xiv),esl  plane  tsla 
clarGcaiio,  qua  Filus  claiilicat  Patreni,  cum  cjus 
iiouien  notum  facit  omnibus  geiiiibus,  el  taiu  luuitis 
gencrationibus  boniinum.  El  lale  boc  e^t  quod  bic 


ea  ^uetion  sunt  tanquam  tinl  (Hom,  iv),  profecto  se-  B  a  l  :  Manifeitavi  nomen  tuum  hominibu»,  quo»  dedisti 


ciindum  id,  quod  Medialor  Dei  et  liominuro  bomo  esl, 
Mite  niundi  consiitutionem  pro»  nobis  Deus  Pater 
giorifieavil  ipsum,^iculluncelegit  eliain  nos  iiiipso. 
Qiiid  eiiiin  dicil  Aposlolus?  Scimu»  autem  quoniam 
diligentibui  Deum  omnia  cooperantur  in  6onttm,  iii  qm 
iecundum  propotitum  vocati  iunt,  Quoi  enim  prmicivit 
et  prwdeitinavit^  cunformei  /ieii  imaginii  Filii  ejus,  ut 
iit  primogenitui  in  muUii  fratribus,  Quoi  autem  prte» 
deitinavit,  illoi  et  vocavit.  Nisi  (brte  ipsum  praedesil- 
'«aium  ^icei^  lormidabimas,  qiiia  de  nobis  taninm, 
Ht  efficiamur,  conformes  Iniaginis  ejus,  boc  dixisse 
videtur  Apostolus.  Recte  quippe  d.citur  ,  non  prx- 
destinatus,   srcundum   id,    quod  cst   Verbuni  Dei, 


mihi  de  mundo^  quale  illud  quod  paulo  anle  dixent : 
Ege  te  clarificavi  iuper  lerram  ;  pro  leinpore  foturo, 
et  illsc  et  liic  praeierituin  ponens ,  sicul  qui  sciret 
prsdestinaium  esse  ut  id  fieret,  et  i<teo  feci&se  se 
dicens,  quod  erai  sine  ulla  dubiiatione  faciurus*  Sed 
de  bis  qui  jam  erant  discipuli  ejus,  Don  de  orooibiis 
qui  in  illum  fiicrant  credituri,  eum  dixisse  qttod 
dixil  :  Manifeitavi  nomen  tuum  hominibus ,  ^iiof  <f#- 
<ftili  mihi  de  mundo ,  ea  qu»  sequunlur  creilibilius 
esse  demonsireiiL  Cum  enim  boc  dixissel»  adjuuxii: 

Tui  erant,  et  mtVii  eoi  dediili,  el  iermonem  imum 
iervaverunt,  iVutir  cognoverunt  quia  omniu  qum  dediui 
mihi  abi  te  mnt,  quia  verba^  quas  dediiti  miAt,  dedi  eii. 


Deos  apud   Denin.   Ut  quid  eniiii  prrdeslinaretur,  ^  et  tpit  acceperunt  et  cognoverunt  vere,  ^ttia  a  te  exii 


eum  jain  essel  qiiod  etai,  sine  ioiiio,  sine  ierm«iio, 
sompiterniis?  Illiid  auteni  prfledi  slinnndum  erit , 
qijod  nondum  eral,  ut  >ic  sno  leiiipnre  fiere',  qiieni- 
admodum  anie  omnia  teinpoia  prx'desiiiiaiuin  crat 
ul  fieret.  Quis<|uis  igiiur  Dei  Filiuiu  piiedestinatinn 
negal,  bunc  euintleni  Filium  boininis  iiegat.  Sed 
propter  contcnlioscs  etiam  binc  audiainus  Apo&to- 
lum  in  suarum  exordio  lilteraruin:  Paului  iervueJe- 
iu  Chriiti,  vocatut  Aposlolui,  ieyreyaitu  in  Evangs- 
HumDeifquod  aute  promiseral  ptr  prophetas  suos  in 
Scripturis  sanctis  de  Filio  suo^  qui  factus  est  ei  €x  se- 
mine  David  seeundum  carnem,  qui  prKdestinalus  est 
Filius  Dei  invirtute  sccundum  Splritum  sanctificatio- 
nis^  ex  resurrectione  morluoruw.   Secundum  haiic 


et  credideruntf  quia  tu  me  miiisti.  Quanquani  ei  b«c 
omnia  de  oinnibus  futuhs  fidelibus  dici  potuerunt 
specie  perfecia,  cum  adbuc  esseut  futura ,  t«d  ut  de 
bis  solis  quod  tnoc  babebat  discipulis  baec  loqui  iu- 
lelligaiur,  il.ud  inagis  urget,  quod  paulo  posl  ait: 
Cum  e^sem  cum  e/s,  ego  ialvabam  eoi  in  na^nine  tuo, 
Quos  dedmi  mihi^  custodivi ;  et  nemo  ex  iis  periit^  nisi 
fiUus  perditioins^  ut  Scripturu  impleatur.  Judaro  si- 
gnifieans,  qui  iradidit  euin.  Ex  isto  quippe  duode- 
nario  nuniero  apustolorum  solus  ille  pcriit.  Deinde 
subjiingit :  Nuhc  autem  ad  te  venio,  Unde  ro:inifebliim 
est  eum  de  corporali  sua  dixisse  praeseiitia  :  Ctim 
essem  cum  €tj,  ego  servabam  eot^  veluti  jam  curo  eis 
ea  pi«ientia  noii  esseu  Eo  niodo  euiui  siguificare 


ergo  prsedestinationem  etiani  clarificatus  est,  prius-  |.  voluit   asccnsiiMiein  Miam   inox  futuraiu  ,  de  qu^ 


quam  rooiidus  essei,  ut  cssel  clariias  ejus,  ex  resur- 
recilone  mortuorum«  a|Hid  Patrein,  ad  ciijus  dexie- 
ram  sedet.  Cum  ergo  vidcret  illiiis  prxdesiifiatai  ^uae 
elarificaiionis  veiiisse  jain  tempus,  ut  et  nuiic  fieret 
in  reddiiioiie  quod  fuerat  in  prxdestinaiione  jam  fa- 
ctuin,  oravit,  dicens:  Et  nunc  clarifica  mc,  (tt  Pater, 
apud  tenieiipsum,  clariMte  quam  habm^  priusquam 
mundus  esset^  apud  fe,  tanquam  direrel  claritate 
quam  babui  apud  le,  id  est,  illam  claritalem  quam 
babui  apud  te  in  pra*destinalione  tua,  teropus  est  iH 
iMbeain  etiam  vivens  iii  dexlera  tiia. 

Manifestavi  nomen  tuum  /lotttintfrus ,  ^moi  dediai 
miki  de  mundo.  Qood  si  de  liis  lantom  dicil  disci- 
polis  ,  cum  qiiibus  ccei!3\it,  et  ad  qocs  anteqiiaro 


dixit :  Afitttc  uutem  ad  te  venio^  iturus  ntique  ad 
dexteram  Patris,  unde  venturus  est  vivos  cl  mor- 
tuosjudicare,  praesentia  itidem  corporali  secuiiduni 
fidei  regulam  sanamque  dociriiiam  ;  nain  pracseutia 
spirituali  cum  eis  erat  otique  futurus  post  asceiMio- 
netn  siiam ,  et  cum  toia  Ecclesia  sua  iu  hoc  luundo 
usque  iii  cunsuminalionem  sxculi.  Unde  non  utlque 
recte  inielligunlur  de  quibus  dixerit  :  Cum  eisem 
cum  eii,  ego  iervabam  eoi^  nisi  bi  quos  in  se  credt:^.- 
tes  servare  jaiu  rceperat  pr»!seiiiia  cori>orali ,  ei 
quos  relicturus  fuerat  absenlia  curporali,  ul  eo^ 
cum  Palre  servarel  pra;senti4  spirituali.  Post  ver* 
adjungii  et  caeteros  suos,  ubi  dieit:  Non  prc  ki» 
emlem  rogo  tottf»m,  ied  et  pro  eii  qui  creditmt  iunt 


877  IN  S.  JOANNIS  EVANC^ELIUM  EXPOSITIO.  878 

tft  m€  per  verbum  eoruin  ;  ubi  maitiresirnis  o^iendil  A  proverbiis  iiod  est  palam  ?  Quod  aulem  non  prover- 


qiiod  iiOD  de  omnibus  ad  eum  penineniilMis  supe- 
riiis  loqueretur,  ab  eo  loco  ubi  ait  :  Manifestavi  n(h 
men  luum  kominibuit  quos  dedisU  mt/ii,  sed  de  bis 
lantum  qni  eum  cum  ilia  dicerei  aiidiebant.  Ab  ipso 
itaque  oratiopis  ejtis  exordin,  iibi,  sitble.vaiis  oculis 
in  eoeluin  diiit  :  Pater^  venit  hora^  clarifica  FiUum 
tuum^  ut  Filius  tuus  clarificet  te,  UAqiie  ad  itlud  quod 
paulo  post  ail :  Et  nunc  clarifica  me,  tu  Pa'er^  apud 
ieme:ipsum^  clariiate  quam  habui  antequam  mundui 
esutf  apud  /e,  omnes  suos  volebat  intt*Higi,  qiiibus 
noium  faciendo  Palrem,  clarificat  eum.  Cum  enim 
dixissel :  Et  Filius  tuus  clarifieet  le,  mox  quemad- 
modam  id  fieret  demonsiravit,  dicens  :  Sieut  dedisli 
€t  potestatem  omnis  caritis^  ut  omne  quod  dedisU  ei  det 


biis  occulutur,  sed  verbis  manifestatur,  procul  du- 
bio  palam  dicitur.  Quomodo  ergo  mnnifestavil,  qiiod 
noiidum  palam  dixit  ?  Proinde  sic  intelligendum  est 
pro  tempore  futuro  prselerilum  posiium,  qiiemad- 
modum  illud .  Omnia  qucecuuque  audivi  a  Patre  meo^ 
nota  feci  vobis,  quod  nondum  fecerat,  sed  loquebaiur 
quasi  fecisset  quod  immobiliter  esse  prapfixum  scie- 
bat  01  faceret.  Quid  est  aulem  Quos  dedisti  mi/ij  de 
mundo  ?  Dietiim  est  eniin  de  illis  quod  non  esseiit 
de  mundo.  Sed  hoc  regeneratio  pra^siitit,  non  ge« 
neralio.  Quid  est  etiam,  quod  sequitur :  Tiit  erant^ 
et  mihi  eos  dedisti  7  An  aliquando  erani  Patris,  quando 
Don  eratit  uuigeniti  Filii  ejus  ?  et  haboit  aliqtiando 
Paier  aliquid  sine  Fiiiu  ?  Absil ;  verunlamen  babull 


eU  vitam  wternam.  Ueec  ett  autem  tita  mtema,  ut  co^  B  aliqoando  aliquid  Deus  Filius ,  qiiod  nondum  haboit 


gnoscanl  te  solum  verum  Deum^  et  quem  misisti  Jesum 
Chrisium,  Nod  eiiiin  potest  cognitione  hominum  cla- 
rificari  Pater,  oisi  et  itle  cognoscatur,  per  quem  cla- 
rificatur,  id  est,  per  quem  populis  innotescit.  HaBC 
est  clarificaiio  Patris,  qux  npn  circa  solos  lilos  apo- 
stolos  facta  est,  sed  circa  omnas  bomines  fit,  quibus 
suis  membris  caput  est  Christus.  Neque  enim  de  so- 
lis  apostolis  potest  intelligi :  Sicui  dedisii  ets  pote» 
siatem  omnis  carniSf  ui  omne ,  ^fiod  dedisii  et,  det-  eti 
vtr«m  mtemam^  sed  utique  de  omnibui  quibns  in 
eum  credentibus  vlia  arleroa  donatur.  Jam  dudg 
ergo  videamus  quid  de  illis  a  quibus  lune  iiidieba- 
tur  discipulis  suis  dicat :  Mamfestani^  ioqoit,  iioin€ii 
itiiim  Aomtni^its,  quos  dedisti  mihi,  Non  ergo  noverail 
Dei  Donten,  cum  essent  Judxi  ?  et  ubi  est«  quod  le- 
gitur :  Notus  in  Judeta  Deus^  in  Israal  magnvm  tio- 
men  ejus  (P$aL  lxxv)  ?  Ergo  manifestavi  nomen 
toum  bomiiiibus  isiis,  quos  dedisti  mibi  de  mundo, 
qui  me  audiutit  lia:c  dicentem  ,  non  illud  nomen 
tuum,  quo  vocaris  Deus,  sed  illud  qiio  vocaris  Pater 
metis,  qiiod  nonicn  maoifestari  siiie  ipsius  Filii  ma- 
nifefttatione  doii  possel.  Nam  quod  Deus  dicitur, 
ctiam  omnibus  geulibus  ante  quam  in  Christum  cre- 
derent,  non  omnimodo  esse  potuit  boc  nomoD  in- 
cognitum.  Hac  est  enim  vis  verae  diviniiatis,  ul 
creaturx  raiioiiali  jam  ratione  uleiili  non  onioino  ac 
peiiitus  possii  abscondi.  Exceptis  enim  paucis,  in 
quibus  natura  nimitim  depravata  est,  universum  ge- 


idem  ipse  homo  Filius,  qtiia  nondum  erat  homo  fa« 
cius  ex  matre,  quando  tamen  habebat  universa  cum 
Patre ;  quaproptcr  dixit  rtti  erant.  Non  se  inde  se- 
paravit  Deus  Filius,  sioe  quo  uihil  iiniiiam  Paler 
hubuil ;  sed  solet  ei  tribuere  omoe  quod  potest,  a 
quo  est  ipse  qui  potest.  A  quo  eoim  habet  ut  sii,  ab 
illo  babet  ut  possit ;  et  id  simol  utrumque  semper 
babuil,  t^uia  nunquam  fitii,  et  noii  |)Otutt.  Quocirca 
qiitdquid  potuit  Paier,  semper  cum  illo  fuit  et  potuit, 
qnoniani  ille  qui  nunquam  non  fuit,  et  nonquaro  non 
poiuit,  ntinquam  sine  Patre  fuit,  nunquam  sine  illo 
Pater  fuit.  Quod  itaque  aii :  Et  mihi  eos  dedisti^  ho- 
miiiem  se  accepisse  banc  potesiaiem,  ut  eos  habe- 
ret,  ostendit,  quoniam  qiii  super  oroiies  fuit  non 
semperliomo  fiiit.  Qtiamobrem  cum  Pairipoiius  tri- 
buisse  videatur  iit  ab  eo  illos  acceperit,  qnoiilam  ex 
ipso  est  quidquid  est,  de  quo  cst,  etiaro  ipse  sibi 
eos  dedit,  boc  est,  cum  Patre  Deus  Christus  homini 
ChrlstOy  quod  cum  Paire  non  est,  homines  dedii. 
Donique  qui  hoc  loco  dicit :  Tui  erani,  et  mihi  eos  de- 
diui^  Jam  superius  eisdem  discipulis  dixerat :  Ego 
vos  de  mundo  degi.  Conteralor  hic  cogiutio  carnalls, 
aique  dispereat.  De  mundo  sibl  a  Paire  dicit  Fiiios 
datos  bomines,  quibus  alio  loco  dicit :  Ego  vos  de 
mundo  elegi.  Cum  Patre  idem  ipse  bomo  Filius  de 
mundo  eos  accepit  a  Paire.  Non  enim  Pater  illos 
filio  dedisset,  nisi  elegisset.  Ac  per  boc  Filius,  sicui 
non  inde  separavit  Patrem,  quando  dixit :  Ego  vos  de 


nus  humaoum  Deum  inundi  hujus  fatetur  auctorcm.  «v  ^nundo  elegi^  quoniam  siroui  eos  elegit  et  Pater,  s\c 


lo  hoc  ergo,  quod  fecit  hunc  mundum  coelo  terra- 
que  eonspicuuin,  eiiam  antequam  imbuerentur  in 
fide  Cbristi,  noius  esl  omnibus  gentibus.  In  hoc 
autcm,  quod  non  est  injuriis  sois  el  cum  diis  falsis 
colendus,  noius  in  Judsa  Deus.  In  hoc  vero,  quod 
Paier  est  biijus  Christi ,  per  quem  tollit  peccatun 
nuindi  (Joan.  i),  hoc  nomen  eius  prius  occultom 
omiiibus,  nunc  nianifeslavit  eis  quos  dedit  ei  Patcr 
ipse  de  mundo.  Sed  quomudo  maiiifestavil,  si  non- 
duin  venii  Iiora  de  qua  superius  dixerat  qood  veni- 
let  hora  ciimjamnoit  tn  promHts,  inquit,  ioqia«r 
robis,  sed  palam  de  Patre  meo  anuuniiabo  vobis  f  An 
vero  aununtiaiio  manifesta  putabitur  in  proverbiis  T 
Ctir  crgo  dicturo  est,  pa!am  annuniiabo^  nisi  quia  in 


non  inde  M*paravit  et  se,  qiiando  dixit  Tui  era.i^ 
quia  el  ipsius  filii  Pa|er  erat.  Nuncautem  hoino  ideoi 
ipse  Filius  accepiteos,  qui  non  erant  ipsius,  quia  et 
formam  servi  ipsius  aecepii,  id  est,  quas  non  erat 
ipsius.  Sequitur  ac  dicil :  Ei  sermonem  tuum  servave» 
runt.  Nunc  eognoverunt  quia  omnia  quee  dedisti  tuilri 
abs  te  sunit  \d  est,  cognoveront  qoia  abs  le  sum.  Si- 
roul  enim  Paler  dedit  onutia,  cum  genuil,  qul  babe- 
ret  omnia.  Qtiia  verba^  Inquil,  qtuB  dedisti  mihi^  dodi 
eis  ;  ei  ipsi  acceperunt,  id  est,  intellexerunt  alque  le- 
nuerunl.  Tunc  eiiim  verbum  accipiiur,  quando  niento 
percipilur.       ^ 

f^i  cognoverunt  vere  quia  a  U  esn ,  et  erediderunt 
quia  tu  me  misisli.  Et  hic  sobaodieudum  est  vere. 


879  niDiE  VENKRAWIJS  OPERUM  PARS  II.  —  EXECETICA  GRNUINA.  8^0 

Oiiod  eniin  diill :  Cogn^verunl  vne ,  exponere  vo-  A  «*»'"  •*»'  ""^  «x  duobus  niiis  ,  m  .jori  sciiicel  :  Th 


luil  adjungeiido  :  Et  credxdermi,  lloc  liaque  credi- 

Hi^runl  vere  quod  cognoveruni  vere.  Id  eniin  est  a  le 

exiu  Quod  est :  Tu  me  ttitiiif/.  Guin  ergo  dixisset  Co- 

gnoverunt  vere^  ne  quisquam  puiaret  islam  cognilio- 

iiem  iam  per  specit^m  factam,  iiom  per  ndein  ,  expo- 

iiendo  addidit  el  credidemnt ,  iit  suhaiidiamus  vere , 

et  inielligamus  lioc  dictuui  essc  :  Cognoverunt  vere , 

qiiod  esl :  Crediderunt  vere ;  iion  eo  modo ,  quem 

sigiiincavit  p.iulo  ante ,  ciim  diiit  :  Modo  credith  ^ 

JVfnit  hora^  el  jam  venii^  ut  ditpergamini  uiiuiquisque 

fia  pr^pria,  el  me  sotum  relinqualii ,  scd  crediderunt 

"^cre,  qiioinodo  credendum  e>t,  inroncnsse ,  finne  , 

•siaiHliter,  f<  niier,  iion  j:im  in  propria  redituri ,  et 

•Cliristuin  reticiuri.  Adliuc  crgo  discipuli  non  erant 


mecum  semper  et^  el  omnia  mea  lua  sunt  {Luc,  iv); 
lllud  enim  dictum  est  de  his  omnibus  crealuris  qu;c 
infra  creaturam  sanctam  rationalein  sunt ,  qu»  uli- 
qtie  sobduntur  Ecclesiae.  In  qua  universa  Eoclesia 
et  illi  duo  intelliguntur  fllii  major  o(  ininor  cum  oin- 
nibus  angel.s  saiiciis,  quibiis  erinius  xqtiales  in  re- 
gno  Ciiri^^ti  ct  Dei.  Iloc  autem  ita  dicuiin  esi  :  Et 
mea  omnia  lua  •uii/,  et  lua  meii,  ut  hic  sit  etiam  ipsa 
creatora  ralionalis,  quas  non  nisi  Deo  subditur,  ut  ci 
liuae  iiifra  illam  suut  cuncta  aubdantur.  Ilcc  ergo 
curn  8it  Dei  Patris,  non  simul  esset  et  Filii,  nisi  Pa- 
tri  esset  ttqualis.  De  ipsa  quipce  agebac ,  cum  dicc- 
ret :  iVoii  pro  mundo  rogo  ,  $ed  pro  hit  qu6$  deditti 
tiiiAt,  ^iit  litt  stiitl,  et  mea  omnia  lua  iunt^  el  lua  meo. 


Miles,qualcseo8dicitverbisprateriiitemporis,quasi  B  Nec  fas  est  ut  sancti,  de  quibus  liaec  locutus  est , 
jam  fsseiit,  praenantians  quales  futuri  essent,  ao- 
<epto  scilicei  Spiritu  uncto ,  qui  eos,  sicut  promis- 
sum  ost,  dooeret  omnia  :  quem  priusquam  accipe- 
refii,  qiiomodo  servaverunt  ejus  sermonem  (qood  de 
•iliis  qoasi  fecerinl  dixit),  quando  primiis  eoram  ter 
eum  negavit,  cum  ei  ore  ijus  audisset  quid  futuram 
esset  honiiui  qui  eum  coram  hominibut  negayissei  ? 
I>edit  ergo  eis  verba,  sicut  dicit,  qiiae  dedit  ei  Pater. 
Sed  qiiaiido  illa  non  (oris  in  aoribus ,  sed  intut  in 
rordiUis  spiritualiler  acceperunt ,  tunc  vere  accepe- 
ninl,  qoia  iunc  vere  cognoveroiiL  Vere  autem  co- 
gnoveront ,  quia  vere  crediderunl.  Ipsi  auiero  Filio 
qooniodo  Paterea  verba  dederit,  quibus  verbis  horoo 
poterii  explicare  ?  Facilior  sane  quaestio  videtur,  si  p 
secondum  id  quod  Filios  esl  hominis  accepisse  a 
Patre  illa  verba  credatur,  qoanquam  natus  ex  Vir- 
gine,  qiiando  et  qoomodo  ea  didicerit,  quls  enarra- 
jiit?  quando  etiam  ipsam  quae  de  Virgine  facla  est 
generalionem  ejut  quit  enarrabit  (Itu,  tui)  ?  Si  vero 
«econdum  IJ  quod  est  de  Paire  genitus ,  Patrique 
coaieiAus,  accepisse  a  patre  ista  veiba  cogiietur, 
nihil  ibi  tcmporis  cogiietur,  qoasi  prius  fuerit  qui 
ea  non  hnbuerit ,  atqiie  ut  haberet  quae  non  haheret 
accoperit ,  quouiam  qoidiiuid  Deiis  Paier  Deo  Fitio 
dedtt ,  gignendo  dedit.  Ita  enim  dedit  Filio  Pater, 
sine  quibus  Filius  esse  noii  posset ,  sicut  ei  dedii  iit 
esset.  Naro  quomodo  aiiter  verbo  verba  d«iret  aiiqua, 
in  quo  iiieffabiliter  diiit  oronia  ? 


cujusqoam  sint,  nisi  ejos  a  qoo  creati  et  sanctlGcaii 
snnt.  Ac  per  boc  oronia  quae  ipsororo  sunt  necesse 
est  ot  ejus  sint  cojus  et  ipsi  sont.  Ergo  com  et  Pa- 
tris  et  Fiiii  soni,  aequales  eos  esse  demoiistrai,  quo- 
rom  seqoaliter  sunt.  Illod  auleiu  quod  ait ,  cuoi  de 
Spirito  sancio  ioqoeretor  :  Oitintii  qua  habet  Paier^ 
mea  tunt ,  propterea  dixi ,  ^itia  de  meo  accipiet ,  ei 
annuntiabU  vobU  ,  de  his  diiit  qos  ad  ipsam  Paitis 
pertinent  divinitatem,  iu  quibos  ilii  esi  aeqoalis,  om- 
nla  quse  habet  habendo.  Meqtie  eniro  Spiritus  sau- 
cios  de  creaiura  qoae  Patrl  est  siibdita  ct  Filio,  fue- 
rai  acoeploros  quod  ait ,  de  mee  aecipiel^n^  uliq^re 
do  Paire,  de  quo  procedit  Spiritos,  de  qoo  esl  oalus 
et  Firnis. 

Et  clmilicalui  tum,  inquit,  iti  eit,  Munc  suani  cla- 
riilGatioiieffl  tanqoiro  facta  sil  dicit,  cudi  adhuc  esset 
fulura  :  superius  autem  a  Patre  poscebat  oi  fleret. 
Sod  uruni  ipsa  sit  ciarincatio  de  qua  dlxerat :  Ei 
tiffiic  clarifica  me  lu^  Pater,  apud  temetipsum^  ciari^ 
laie  quam  habui  priut  quam  mundut  ettet ,  apud  te^ 
iitique  requirendtim  est.  Si  enim  apud  1«,  quoinodo 
in  eit  ?  An  cuin  hoc  ipsuin  innotescil  eis,  ac  per  ipsos 
omnibus  qui  credunt  eis  testibus  suis,  possumus 
plane  sie  Intelligere  dixisse  Doniinum  de  Apostolis 
quod  clarincalns  sit  in  eis?  Dlcendo  eiiiin  e»se  jani 
fadum,  osieiidit  jam  fuisse  praedestinauiin,  el  cer- 
tum  liaberi  voluit  qood  essel  futuruui. 

Et  jam,  inquit,  non  tum  in  mundo,  el  /ii  tti  mundo 


Ego  pro  eit  rogo^  non  pro  mundo  rogo,  ted  pro  eit  i^  m<iii.  Si  horam  prorsus  illaui  qua  loquebatur  atten- 

....     ...   ._     .  .         .     .     ...  .        .  — ^  ■..•  •■•  .  .  


quot  deditti  mihi.  Mundnm  vutt  modo  intelligi ,  qui 
vivoiil  sccondum  concupiscentiam  niundi ,  ei  non 
fiunt  in  ea  sorte  gratise,  ut  ab  illo  eligantur  ei  mun- 
(io,  Non  ifaque  pro  muiido,  sed  pro  his  qiios  ei  Pater 
dedit  rogare  se  dicit.  Per  boc  enim  quod  eos  llli 
Pater  jam  dedit,  faclum  e^t  oi  non  pertineaiii  ad 
eoin  mondom,  proquo  non  rogat.  Deiiide  subjuiigit : 

Qwn  Im  tum.  Neqiie  eiiim  quia  Paier  eos  Tdio 
drdit,  ainisit  ip«e,  quos  dedii,  rom  adhiic  Filios  se- 
qiiatnr,  et  dicat : 

Cl  mea  emria  tun  tunl ,  et  lua  niea.  Ubi  satis  ap- 
paret  quoniodo  unigeniti  Filii  sinl  omnla  qum  sunt 
Pairis;  per  hocuiique,  qiiod  efiam  ipse  Dens  csl,  ti 
do  l^ire  Patrt  esl  naiiis  xqiinlis  ,  non  qiiemodo  di- 


das,  utrique  adhuc  in  mundo  erant,  et  i|»se,  scil  cei, 
et  illi  de  quibus  hoc  dicebat.  Non  eniin  secundum 
profectuni  cordis  el  viloe  id  accipere  possumus  vel 
debemus,  ut  illi  propterea  ense  adhuc  dicantur  iu 
mondo,  qood  moudana  adhiic  sapiant ;  ille  autem 
jam  non  esse  in  mundo,  sapiendo  divina.  Posiiuoi 
est  euim  hic  onom  verbum  quod  nos  ita  iiiiellixere 
omnino  non  sinat,  quia  non  ait :  Et  non  suni  iu 
mondo,  sed  :  Jam  non  tum  in  mundo,  per  boc  osten- 
dens  se  fuisse  In  moudo,  Jam  iiou  esse.  Nuo'|uid 
ergo  ftts  est  ot  euiti  eredamus  aliquando  mundana 
sa|Niis8e,  ei  ab  boc  errore  liberatoro,  Jam  illa  non 
s:ipere?Qnis  tam  tmpto  senso  se  indoeritt  Resiai 
igitnr  ui  seruntftiro  id  quod  etiam  Ipae  In  iBODdo 


H^l 


IN  S.  JOANNIS  £VAN(;ELIUM  EIPOSITIO. 


m 


l»riiisciai,iiiiiiui)(Iofte(lixeriljamnone88e,  proreclo  A     Q^o»  dtdiui  mihi,  ego  cuitodivi^  a  nemo  ex  im 


I  resenlia  corporali,  a  roundo,  scilicel,  abseiuiam 
siiaiii  JaiQ  cilo  fiiiiiram,  illorum  aulem  lardius  :  p^r 
^oe  osiendens,  quod  se  jam  non  liic  esse,  lllos  autein 
liic  esse  di!U(,  cum  ei  ipse  liic,  el  illi  liic,  adliiic  es- 
•eni.  Sic  enim  e^l  locuuis  liomo  con^niens  homini- 
hiis,  ul  mos  loqiteiidi  sese  hatiel  huiaanus.  Au  iion 
i|uoiidie  dicinuis  :  Jam  non  esl  liic,  de  aliquo  qiiaii* 
tocius  ahiluro?  Ct  niaxime  lioc  de  niorituris  solet 
dici,  quanquain  el  ipse  Dominus,  tanquani  prxvideus 
quid  lecturos  movere  posset,  adj  cit : 

Et  ego  ad  te  venio,  Sic  exponens  quodaminodo  cur 
dixerit :  Jam  non  sum  in  mundo.  Commendat  ergo 
Patri  eos  quus  corporali  absentia  relicturui  est,  di* 
cens: 


periil^  ni»i  /S/ius  perditioni»,  ut  Seriptfira  impleatur. 
Filius  perditi<uiis  diciiis  rst  iraditor  Christi,  perdi- 
tjonl  pisedestinaiiis,  secuuduin  Scripturam,  quia  de 
iilu  in  psaliiio  cenlesiiiio  oc>avo  ina&iine  jfrophe- 
t^lur. 

Nunc  autem^  iiiqiiit,  ad  te  venlo ;  et  hae  loquor  in 
mundo^  ui  habeant  gaudiutn  ineum  impletum  in  »emei- 
ipsi».  Ecce  in  muudo  se  ioiiiii  dicil,  qui  paulo  ante 
ilixerat :  Jam  non  »um  in  mundo.  Qiiod  cur  dixeril , 
ibi  exposuimus,  iino  i(»6um  id  exposiiisse  docuimus. 
Ergo  et  quia  noiidum  abieiai,  hic  adhue  erat;  et  quia 
mox  fuerat  abiturus,  bic  quodammodo  ja<n  non  era*. 
Qiiod  sit  autem  hoe  gaudiuin,  de  qiio  ait :  (Jt  ha- 
beant  gnudium  meum  implelum  m  umelipn»^  jam  su- 


Pater  miici«,  »erva  eo»  in  nomine  iuo,  ^tios  dedieii  B  periut  expressum  es^t,  uhi  aii  :  Ut  »int  wtum^  siciil  et 


iNtAi.  Nempe  sicut  homo  Deum  rogat  pro  discipulis 
jtuis  quoft  accepU  a  Deo.  Sed  attcode  quod  sequiiur : 

(Jt  linl,  iuquil,  tifium,  ifcul  et  no»,  Non  ait :  Dt 
uohiscuin  sint  uuuin;  aut :  Ut  simus  unura  et  ipsi, 
et  Nos,  sicut  unum  sunius  nos;  sed  ait :  (/l  sfNl 
ii/iiifii,  i'Viil  et  tjoi.  Ipsi  utique  in  natura  sua  siiit 
unum,  sicut  et  nos  in  nostra  nnuw  sumus.  Quod 
proC'il  duhlo  veriim  non  diceret,  nisi  Dcns  hoc  di- 
cerel,  quod  ejusdem  natur»  Deus  est,  cujus  et*  Pa- 
ter,  secundum  quod  alibi  dixii :  Ego  et  Pater  unum 
iumu»  (Joan.  x),  non  secundum  id  qiiod  etiam  hoiiio 
e-ii ;  iiain  aecundum  boe,  Pater  major  me  e»t  dixit 
{Joun.  xiv). 

Cum  e»»em  cum  eii,  ego  servabam  eos  in  nomine  luo. 
ye,  inquit,  veniente  ad  te,  scrva  eos  in  noniine 
iMO,  in  qiio  eos,  quando  cum  eis  entm*  et  ipse  ser- 
vahanu  lo  iiomine  Patris  servabat  di^cipulos  suos 
Filius  homo,  cuni  eis  huinana  prsseniia  constitu- 
tiit.  Sed  eliam  Paier  iii  uomine  Filii  servabat,  quos 
in  iiomine  Filii  petenies  exaudiehat.  llis  quippe 
ideui  Filius  dixerat :  Amen  amen  dico  vobi»^  »i  quid 
petieriti»  Patrem  in  nomine  meo^  dabit  vobi».  Neque 
iioc  tam  carnaliter  dehenius  accipere,  veluti  vicis- 
siui  nos  scrveiit  Paier  et  Filius,  amborum  in  nohis 
ciisiodieiidis  aliernante  cusiodia  ,  quasi  succedat 
aiiiis  quando  discesserit  aiius.  Simul  enim  nos  custo* 
diunt  Pnter,  et  Filius,  et  Spiritus  sanclus,  qui  cst 
oiios  verus  beatus  Deus.  Sed  Scriptura  nos  iion  le- 


uo».  Iloc  gaudiuni  suum,  id  est,  a  se  iu  eos  colla- 
lum,  iii  eis  dictt  iniplendum,  propier  quod  se  Iocm- 
tuiii  dixit  in  mundo.  Ila^c  est  pax  illa  et  iiealitudo  141 
futuro  s«culo;  propter  quam  consequendam,  tempe- 
rauter  et  jiiste  et  pie  vivcndum  esi  in  hoc  scculo. 
Loquens  adhac  Domlnus  ad  Patreui,  et  orans  pro 
ditripulis  suis,  dicit : 

Ego  dedi  ei»  »ermouem  tuum^  et  mundu»  odio  eo» 
kabuit.  Nondiim  id  experti  fuerant  passionihus  siiis, 
qus  ill  s  postea  sunt  secut» ;  sed  inore  siio  dicit 
ista,  verhis  praeteriti  temporis  futura  praeniintiany. 
Deinde  caosain  suhjiciens  cur  eos  olio  habuii  muu- 
iJUis : 

Quia  uon  »unt^  in<|uit,  de  mundo,  eicut  et  ego  non 
»um  de  muudo.  Iloc  cis  regeneratione  collatuin  esi. 
Nain  gi'ueratioiie  de  mundo  erant  :  propter  quod 
jajii  eis  dtxerat :  Ego  vo»  de  mundo  eiegK  Donaiuin 
est  ergo  eis,  ut  sicut  ipse,  nec  ipsi  essent  de  iniindo, 
eos  ipso  liberaiite  de  miiiulo.  Ipse  autcm  de  miuido 
nunquam  fuit,  qui  eiiaiii  secundiun  formaoi  servi  dii 
Spiritu  sancio  ipse  iiattis  esl,  de  quo  illi  reaati.  Nam 
si  pro|Uerea  illi  jara  iion  de  inundo,  quia  reuaii  soiit 
de  Spiiitu  sancto ,  propierea  ilie  iiunqiiaiu  de 
Hiundo,  quia  natus  est  de  Spiritn  saucto. 

/Von  rogo^  inquif,  11 1  lo//ai  eai  de  mundo,  »ed  ut 
»erve»  eo»  ex  nuUo.  Adhuc  enim  neceseariuiu  iiahe- 
bani,  qiiaoivis  jaiii  uoii  esseiit  de  mundo,  este  tntiien 
in  niunJo.  Ue^ieiit  eaindem  senteniiam. 


vat,  nisi  desceiidat  ail  iios,  sicul  Verbuni  caro  factum  i)     ^^  nmndo,  inqiiit,  noit  itiiil,  »icui  ei  ego  non  »um 


descenUit  ut  levaret,  non  cecidil  ul  jaceret.  Si  de- 
scendentem  cognovimus,  cum  levaiite  turgamiit,  ct 
intelligamus,  cuin  ita  loquiiur,  personas  enni  distin- 
f uere,  non  separare  naturas.  Qiiaudu  ergo  tervabat 
discipulos  suos  Filius  prxseutia  corporali,  non  ex- 
spectabat  Pater  ad  custodiendum  succedere  Filio 
ditcedenti,  sed  eos  aiubo  servabant  poteiitia  spiri- 
tuali ;  et  quand4>  ahieus  alistulit  Filius  praesentiam 
corporalem,  lenuit  cum  Palre  cusiodiam  spiritua- 
leni,  qiiia  et  custo<iiendos  quando  Filius  homo  acce- 
pii,  ciistodiae  paternae  oim  eos  abstulit ;  et  cum  Pa- 
ler  Filio  cusiodiendos  dedit,  noa  dedit  tioe  iptocui 
dedii,  sed  bomiiii  Fili^  non  sioe  Deo«  eodem  ipso 
uiique  Filio.  Seqiiitur  crgo  Fiiius,  et  dicit ; 


de  mundo,  Sauciifica  eo»  in  veritate*  Sic  eiitiii  ser- 
vantiir  ex  malo,  quod  superius  oravit  ui  lieret. 
Quxri  aulem  potest  quouiodu  de  inundo  jam  wm 
erapt,  si  sanciificati  iu  verttale  iionJuro  eraul?  aut  si 
jam  crani,  cur  potcal  ut  siiii?  .\n  quia  et  saiictili- 
cati,  iii  eadem  proUciuut  sanctilate,  (iiintf|iiesaiK:tio- 
res,  neque  hoc  siiie  adjuiorio  gr.iii«  Dei,  sed  illo 
eorum  ^anciificanle  profectum,  qui  sanctilicavit  iu- 
coeptiin?  Uiideet  Apottolut  dicit :  Qui  in  vobi»  opu» 
banum  eespitf  perficiet  u»gue  in  diem  Chritii  Jetn 
{Philipp.  1).  Sanciificantor  itaque  iii  veritate  h».*rede<» 
testamenti  iiovi ;  cujus  veritatit  aiiibraB  fuerant  saii- 
cUlicatioiiet  veterit  tettamemil  Et  eum  tanctiBcantiii 
in  varilate,  uiique  tanctiicaiitur  iu  GiirittOy  qui  ve* 


885 


bGDi£  VCNdRABlLIS  OPERUM  PARS  II.  —  EXEGCTICA  GBNUINA. 


m 


ncher  d\t\i:Ego  ium  v/a,  ren<ai,  ei  vita  [Joan.  iiv).  A  in  Verbo.  Propier  tua  vero  meinbra  :  Et  pro  eU,  iii- 


lleni  qnaDdo  ail :  Veritoi  liberabii  vot  (Joan.  viii), 
patilo  posl  expooeos  quid  dixeril :  Si  vo«,  inquit, 
Filius  Uberaveril,  tune  vere  liberi  eritis  (Jbid.),  Ul 
osleiiderel  lioc  prius  diiisse  Vmlalem ,  quod  posU 
modum  Filium,  Quid  ergo  aliud  et  hoc  loco  dixit : 
Sanetifica  eo$  in  veritaie^  nisi  :  Sauilifica  eos  in  me? 
Denique  sequiiur,  et  boc  apertius  insinuare  non  de- 
tinil. 

Sermo  tuus^  iiii]ait,  veritae  est,  Quid  aliud  dixit 
quam  :  Ego  verilas  sum  ?  Graecum  quippe  Evange* 
llum  A070C  babet,  quod  eliam  ibi  legitur  ubi  dicluni 
est  :  In  prineiftio  erat  Verbum^  et  Verbum  erat  apud 
Deum^  et  Deus  erat  Verbum  (Joan,  1).  Et  ulique  ip- 
tum  Verbum  novinius  unigenitum  Dei  Filiuin,  quod 


qtiit,  e^o.  Id  est ,  qnod  promisi  eiiam  ipslt ,  qoia  et 
ipsi  sunt  ego ;  sicut  roihi  profuit  in  me,  qnla  homo 
sum  sine  ipsis,  et  ego  sanctifico  m^psum,  boc  ett, 
Ipsos  in  me,  tanquam  meipsum,  sanctificoego,  qoo- 
niam  In  me  etlam  ipsi  tunt  ego.  Vt  sint  et  ipsi  sancH' 
fieatiin  veritate,  Quld  ett :  Et  ips!,  niti :  qaemadmo- 
dum  ego  lii  Veritaie,  quod  tum  ego  ? 

Non  pro  eh  auSem  rogo  tantum,  Id  ett,  pro  ditel- 
pulis  qui  cum  illo  lunc  erant. 

Sed  et  pro  eii,  Inqiiii,  qui  credituri  sunt  per  verbum 
eorum  in  me.  Ubi  omnes  suot  inlelligi  voloit,  non 
solum  qui  tunc  erani  iii  cariie,  sed  etiam  qal  fatari 
eraiii.  Quoiquot  etiim  posiea  crediderant  iii  eum, 
per  verbuni  apostolorum  sine  dubio  crediderunt,  et 


earo  faetum  est^  et  habilavit  in  nobis  (Ibid.),  Unde  el  B  donec  veniat  credittiri  sunt.  Ipsis  enim  dixerat  :  Et 


hic  poni  polest,  et  in  quiiiusdam  Codicibus  posilum 
tst :  Verbum  tuum  veritas  est,  sicut  in  quibutdam 
Codiclbut  eliain  ibi  tcriptuin  etl  :  In  principio  erat 
srnmo.  In  Graeco  autem  sine  ulla  varleiate  et  Ibi  et 
Jiic  A070C  est.  Sanciifical  iiaque  Paler  in  veritate,  id 
esi,  in  Verbo  suo,  in  iiiiigenlio  suo,  tuot  bseredet» 
ejutque  cobaeredes.  Sed  nunc  adhuc  de  apostolit  lo- 
quilur,  nam  secutus  ita  adjungit  : 

Sicut  me  misisti  in  mundum,  et  ego  misi  eos  in  muii- 
dum,  Quot  misit,  nisi  apottolot  suos?  Nam  et  ipsum 
iiomen  «iroo-ToXof,  quoniam  Graecum  est,  nibil  niti 
missum  tigiiificat  iii  Lalino.  Misit  ergo  Deus  FiHum 
suum^  non  in  came  peccutif  sed  in  similitudine  carms 
peccati  (Rom.  viii);  et  misit  Filius  ejus  eos  quos  na« 


vos  testimonium  perhibebitiSf  quia  ab  initio  meeum 
estis,  Et  per  hos  Evangelium  ministralum  esl,  etiam 
antei|uain  scriberelur.  Et  utique  quisquit  In  Chrlstum 
credit,  Evaiigelio  credit.  Non  itaque  bl  Untnm  Iniel- 
ligendi  sunl,  quot  ait  iii  te  crediturot  per  verbum 
eoruiii,  qui  iptos,  cum  In  carne  viverent,  apotiolot 
audiebani,  sed  et  post  obltom  eoruin,  et  not  longe 
post  nati,  per  verbum  eorum  credimnt  In  Cbrittum, 
quoiiiam  ipsi  qiii  cum  illo  tuuc  fuerunt  quod  ab  ill<> 
aiidlerunt  caeterit  pracdicaverunl ;  atque  ita  verbum 
eorum,  ut  etiam  not  credereinus,  ad  not  utque  pvr- 
venit,  ubicunque  est  ejus  Ecclesla,  et  perventurum 
esl  ad  posteros,  quicuiique  ubicunque  in  eum  pottea 
credituri  tunt.  Poiett  itaque  videri  Jetut  In  hac  ora- 


tot  in  carne  peccati  tanctificavit  a  ialie  peccati.  Sed  C  iio,ie,  |,on  oratte  pro  qulbusdam  tuis,  nisl  dillgenier 

scruiemur  in  eadeih  oraiione  verba  ejus.  Si  euim  pro 
eis  prius  oravlt,  sicutl  jam  ostendimus,  qoi  eum  tllo 
tunc  erant,  postea  vero  etiam  pro  eis ,  qui  per  ver« 
bum  eoruin  in  illuro  fueraiit  crediturl,  potest  dici 
non  «rasse  pro  itlis,  qui  neque  tunc  erant  cum  illo, 
qiiando  Ista  dicebat,  neque  per  verbum  eorum  potiea, 
sed  in  eum  sive  per  ipsos,  tive  quomodolibet,  tamen 
aiile  crediderant.  Nunquid  enim  cum  illo  toiic  erat 
Natbanael  ?  Nunquid  Joseph  ille  ab  Arimatbia,  qui 
corpus  ejus  a  Pilaio  petivit,  quem  jam  discipulum 
ejus  fuisse  isie  ipse  Joannes  Evangelisu  testatur  ? 
Nuiiquid  Maria  niater  ejus,  et  aliae  feroinse  quat  ejut 
discipnlas  in  Evangelio  jam  tunc  fuiste  didicimus. 


quoiiiam  per  hoc  quod  Mediaior  Dei  et  hominum 
homo  Christut  Jetut  factut  ett  caput  Eccletlae,  illi 
menibra  tunt  ejut ;  ideo  ait  quod  tequliur  : 

Et  pro  eis  ego  sanctifico  meipsum.  Quid  est  enim  : 
Et  pro  eis  ego  sanetifieo  mmpsum^  ni»i  :  Eos  in  roo- 
Ipto  tanctifico?  cum  el  ipsl  sint  ego,  quouiam  de 
quibut  hoc  alt»  ut  dixi,  menibra  tunt  ejus,  et  unns 
est  Cbrisiut  caput  etcorputi  docente  Apostulo,  alque 
diceiite  de  semine  Abrahae  :  Si  auiem  vos  CArlsfi,  ergo 
Abraha  semen  esiis  (Gatal.  ;ii) ,  cum  dixisset  tupe- 
riut :  Non  tlicit :  Et  seminibtu^  tanquam  in  multis^ 
Hd,  tanquam  in  uno  :  Et  umini  tuo,  quod  est  Christus 
(Ibid,).  Si  ergo  tcmen  Abralia*,  boc  est  Cbrislus, 


quiit  aliud  dicmm  ett,  qiiibus  dictuin  est  :  Ergo  |.  nuiiquid  cum  illo  tunc  eranl,  de  quibus  taepe  dicit 


Abrahee  semen  estis^  niti  :  Ergo  Cbristi  ettis?  Inde 
est  quod  alio  loco  idein  ipse  Apostolos  ait :  Nunc 
gaudeo  in  passionibus  pro  vobis,  et  adimpleo  ea  quas 
desu  t  pressurarum  Christi,  in  carne  mea  (Coloss,  1). 
Non  di\it  pressurarum  mearum,  sed  Christi,  quia 
menibiuui  erat  Cbrisii.  Ilox  addit : 

Vt  sint  et  ipsi  sanclifieati  tn  veritate,  Quod  quid  est 
abud,  quaui  in  nie  ?  tecundom  id  quod  \eritat  ett 
Verbum  illud  in  principiot  Deus,  in  quo  et  ipse  Filiut 
homiuit  fanctificatut  etl  ab  initio  creailonit  tu», 
quaiido  Verbum  factum  ett  caro,  quia  una  pertona 
Caciaetl  Verbum  et  homo.  Tiinc  ergo  sanctificavii  te 
In  se,  hoc  ett  hominem  te,  in  Verbo  se,  quia  iiniit 
eil  Cbritiut  Verbum  et  bomo,  sanctificans  hominem 


idem  Joannes  evangclista  :  Muiti  erediderunt?  Nam 
unde  erat  inullitudo  illa  eoruin  qui  cum  ramls  par- 
liiu  prsecedebant,  partim  tequebantur  intldenlem 
juiuoiito,  diceiit^it  :  Benedictus  qui  venit  in  nomini 
Domini  (Pia/.  viii)?  Et  cum  eit  pueri,  de  qulbot  ait 
fuiste  praediclum  ?  Ex  ore  infantium  et  laetenlimn 
perfecisli  laudem  (I  Cor,  xv)  ?  Uiide  quingentl  frairet, 
quibut  simul  post  resurrectionem  non  apparuittett 
nisi  in  eum  anie  credidissent?  Uiide  illi  centum  K 
nuveui,  qui  cuni  istis  uiidecim  centum  Tiginii  eraui, 
quando  siniui  cuiigregaii  post  ejus  asceotionem  ex- 
tpectaverunt  et  acceperunt  promlstum  Splritum  tan« 
cium  (Aet,  1)?  Unde  erant  Itii  omnes,  niti  ex  illit  de 
quibos  dictom  ett :  Multicrediferunt  in  eum  {Joetn.  11}? 


HiU  IN  S.  JOANiNlS  CVANGIXIUM  EIPOSITIO.  889* 

Noii  er^o  pro  eis  lunc  Salvator  oravli,  quoniam  pro  \  lnr  non  loluin  resurrectiiruin,  vcrum  etiam  regn^i- 


eis  oravii  qui  cuin  illo  lunc  erant,  et  proaliisqni 
pcr  verbum  eorum  in  eum  jam  non  cre<lidera<(|,  s(*d 
ftierani  crecliliiri  ?  Isli  aulHin  nec  cum  illo  lonc  eranl, 
ei  in  euin  jain  aiiie  credideranl.  Omitto  dicere  de 
Simeoiie  sere,  qui  in  iiirantulum  rrfdidil ;  de  Aiiiia 
propbelis^a  (Liic.  ii);  de  Z:charia,  et  Elizabrlh 
{Luc,  i),  qiii  eum  propheiaTerunl  anlequam  de  Vir- 
gine  na^iieretur;  dft  dlio  eoruin  Joanne,  praecursore 
cjus,  aiiiico  sponsi,  (fui  eum  el  in  sancio  Spirilu 
agnovli,  el  absenieui  pradicaTil,  el  aliis  agnoscen- 
duin ,  cum  prmens  essei ,  osiendii  {Joan,  i).  Ilos 
omiilo,  quoniam  re<^pnnderi  polesl  orandum  pro  U- 
Jibu^i  mortuls  non  fuisse,  qui  cum  magnis  suis  meri- 
4is  biuc  abieraiil,  el  recepli  quiescebanl,  lioe  enim 


liiritm,  dicpndo  :  Uememo  nmenm  venerU  m  regnunt 
tuvm  {Lme.  siiii).  Proinde  relinquilur,  ul  si  Douii- 
niis  Jesiis  iii  liac  oralione  oro  suis  omnibus  quicun  • 
qiie  in  b»c  vila  {qwe  teniatio  ett  tuper  terram  [Job. 
vii] )  vel  luiic  eranl,  vel  fuluri  erant,  orasse  ereden- 
dus  esl ,  sic  fnteiligamus  quod  diclum  esl,  per  ver- 
biim  fidei  qitod  pracdicaverunl  in  mundo,  liie  sigiii- 
llcaium  esse  credamus :  dicium  auiem  esse  verbnni 
aorum»  quoiiiam  ab  ipsis  esl  primilus  ac  praecipue 
praedicalom.  Jamenim  ab  ipsis  praedicabaliir  in  ler- 
ra,  quando  per  revelalionem  Jesu  Ghrisli  Ipsum 
verbum  eorum  Paiilus  accepil ;  unde  el  conlulii  CHni 
eis  Evangelium,  ne  forie  in  vacuum  cucurrissei, 
aul  currerel  {Galat.  ii) ;  el  dexlras  ei  dederunl,  qiiia 


de  aniiquis  }usiis  similiier  respondelur.  Quis  enim  B  ei  in  illo  quamTls  nop   per  eos  illi  dalum,  laineN 


corum  a  damnalione  loiius  massaa  |ierdilioiiis,  quao 
Iper  uoum  bominem  Cicla  est,  salviis  esse  poluissei, 
nisi  in  unuin  Mediatorem  Dei  el  bomiiium  in  carne 
veniurum ,  revelanie  Spirilo,  credidissei?  Sed  nun- 
quid  ei  pro  apostolis  oraiidum  fu!l,  ei  pro  tain  inullis 
qui  in  bac  vila  adliiic  erani,  iiee  cum  illo  lunc  eraiil, 
ei  anle  jain  ciedidcranl,  orandum  non  fuii?  Quis  boc 
diieril?  Inlclligeiidum  esl  igitur  quod  nondnm  in 
cum  sic  credideraiii,  quomodo  in  se  ipse  credi  vole- 
bal,  quandoquidifin  el  ipi^e  Peiru»,  cui  coifilenli  el 
diccoli,  Tu  et  Chritlut  FUiut  Dei  vivi  {Matih.  ivi), 
lam  magnum  lesiimunium  perhibueral,  magis  eum 
mori  nolebai,  qiiam  mtiriuum  resurreciurum  essc 
credebai;  uiide  iiioi  ab  eo  appeliaiiis  esi  Salanas 


vcrbum  suum,  quod  jam  prasdicabanl,  el  in  quo  fun- 
daii  fueranl,  invenerunt;  de  quo  verbo  resurreciio- 
nis  Chri>li  idem  dicil'  Ap  »slolus  :  Sive  ego  ,  tive  t//i, 
tic  pripdicawut^  et  tie  eredidittit  (/  Cor»  iv).  El  iic- 
rum  :  Hoe  ett,  inqiiil,  verbum  fidei^  quod  prmdica* 
mut^  quia  si  confeaut  fuerit  in  ore  tuo,  quod  Domi- 
mtt  ett  Jetut  Chrittut,  et  crediderit  in  e^.rde  mo,  (iuia 
Deut  iUum  tutdtavil  a  mortuit^  talvut  rrit  {Hom.  i). 
El  in  Aclibiis  aposlolorum  legiliir,  quod  in  Chrisi«» 
Deiis  dellnicril  fidetn  oinnibiis ,  Misriiaiis  eum  a 
mortuis.  Iloc  verbum  fidei,  quia  priucipliler  ac  pri- 
mitus  per  aposlolos  qui  ci  cdiaeseranl,  pracdicaluin 
esl,  ideo  verbum  oorum,  diclnm  esl  {Aet.  xvii).  Neque 
enim  propierea  non  vcibum  Dei,  quia   diclum  est 


{Mare,  viii).  Fideliores  ilaque  reperiuntur,  qiii  de-  ^  ver6ifm  eorum^  cuin  dical  Idcm  Aposlolos  Thessalo- 


funcli  jani  fuerani,  ei  resurreclurum  Cbrislum,  re- 
velante  Spirilu,  non  uiiqiie  dubilabant,  quam  illi  qiii 
cum  credidis^eiil  ipsum  redempiurum  Israel,  vlsa 
ejiia  inorie,  spem  toiam  qiiam  de  illo  hHbiicrani  per- 
diderunl.  Nihil  iUque  nielius  credimu^  qiiain  p^ist 
ejus  resurreciionem ,  iinpariiio  Spiri.u  sancio,  edo- 
Uis  ci  confirmalis  apostolis,  eisque  in  Eccle»ia  pri. 
uiilus  dorloribus  constitulis,  pcr  eoriini  verbum  sic 
alios  credisse,  queniadmoduin  in  Chrislum  crctli 
oporlebal ;  id  est,  ui  fidem  resurreciionis  ejus  lene^ 
renl,  ac  per  hoc,  el  ilios  omnes  qui  jam  in  eum  cre- 
didisse  videbaniur  ad  eorum  numeruni  periinuisse 
pro  quibus  oravil,  dicens  :  iVoit  pro  hit  autem  rogo 
tamtun»^  ud  et  pro  eit  qui  crettiiuri  tunt  pcr  verbum 


nicenses  .nccepissc  a  se  nm  ui  vcrburo  homiiium, 
scd  tieut  ett,  iiiquil,  vere  verbum  Dei  { l  TheuM). 
Ideo  ergo  Dei,  quia  Deiis  id  donavil.  Eoroni  vero 
vrrbum  diciuin  esi,  quia  hoc  praedicandum ,  illis 
Dcus  primilus  ac  |)r:ecipue  commendavii.  Ergo  illa 
oratioiie  pro  oiiiudias  quos  redcmil,  siTC  luiic  in 
came  vivenles,  sive  p  >slea  fuiuros,  Redemplor  no- 
sier  oravil,  cum  r<>gans  pro  aposiolis  qui  cum  illo 
lunc  erant,  adjuniii  etiain  illos  qui  per  eorum  \%f^ 
bum  iu  euni  lutrrant  crediluri.  Cuin  ergo  Dominus 
Jesus  orassel  |iro  discipulis  suis  quos  lunc  secum 
babebat,  aique  adjuuxisscl  suos  alios,  di^eiis  :  ^on 
pro  hit  autem  rojo  tanium,  ted  et  pro  eit  qui  credituri 
tunt  per  verbum  eorum  in   me,  veliil  qii.-vreremiis 


eorum  in  me,  Sed  rtsiai  nnbis  ad  islain  quaestionero  ^  quid  vel  quare  pro  iltis  rogarel,  coutiuuo  subintulil 
adbuc  solvendain  Ijcalus  aposlotiis  Paulus,  el  lalro      dicpus 


ille  criidelis  in  scelere ,  fidelis  iii  cruce.  Paiilus 
quippe  Apo^loius  iidii  ab  hominibut^  neque  per  homi" 
nem^  ted  per  Jesum  Chrittum ,  se  facturo  dicil  apo- 
sliduin  {Galat.  i),  el  de  ipso  suo  loi|uens  evaiigelio 
ait  :  Neque  enim  ego  ub  homine  aecepi  illud^  neque 
didid/ted  per  revelaiionem  Jetu  Chritti  {ibid.),  Quo- 
niodo  igilur  eril in  ei«,  de  qiibiis  dicium  csl  :  Cre- 
diluri  tunt  per  verbum  eorum  tn  me  ?  Lalro  vero  ille 
iiiiic  credidil,  quando  iii  ipsis  docloribus  fides  qiw 
fiier^l  qiialiscuu(|ue  defecil.  Nec  ipsc  itaque  per  e  i- 
ruiii  verbuui  credidil  iii  Christuin  Jesuin,  ei  tameii 
frie  credidii,  ut  qiiem  videbat  cruciflxuro,  coiifiicre- 


Ui  omnet  unum  slitt,  sictil  fu,  Pater^  tn  me^  et  ego 
in  te,  ui  et  ipti  in  nobit  unum  tint.  Bl  superius  cuin 
adhuc  pro  solis  discipulis  quos  aecuro  habehal  ora- 
rel :  Pater  tancte^  inqiiil,  urva  eotin  nomine  tuo^quot 
deditti  mi/if,  ut  tint  unum,  ticut  et  not,  lluc  ergc 
eiiam  nunc  el  pro  nobis  rogavii,  quod  liinc  proilli^, 
ul  omiies,  lioc  cst,  ei  uos,  el  illi,  unum  simus.  Ubi 
diligenler  adverleudinn  esl  iion  dixisse  Domiiium  . 
ul  omiies  iiiiuiii  siinus,  sed  ut  omnet  unum  sfMl«  ticut 
tu,  Pater^  in  me,  et  ego  in  le^  subitileliigilur  unu  < 
sttmtis.  Quod  apiius  dicilur  posiea,  quia  cl  priu^ 
dixerat  de  di>cipiilis  qui  cum  illo  erant  ul  sini  uuuiu. 


8&7  BFDiC  YENERABILIS  OPERUftl  PARS  U.  —  EXEGETIC^  GENUINA.  8SS 

&icul  et  nos.  Qiiamobrem  iia  cst  Paier  in  Filio,  et  A  non  nobis,  sicut  Aposlolos  cum  di&isset  :  F^iisiu 


Filius  in  Palre,  Mt  uiium  sint,  qula  unius  subslantia 
sunt*  Nos  vcro  esse  quidem  in  eis  possumus,  unum 
lanMn  cuni  eis  esse  non  fio^suinus,  quia  unius  sub« 
slautix  Dos  et  ipsi  iion  sumus,  in  quautuin  Fllius 
cum  Palre  D  'us  est.  Nam  in  quanturo  homo  esl, 
ejusdetu  suUslanii»  est  ciijus  et  nos^sumus.  Sed 
iiiiiic  iilud  poiiiis  voluit  cominmendare,  quod  alio 
loco  ail :  Ego  el  Paler  unum  tumus.  Ubl  eamdem  Pa- 
iris  ei  siiam  signiflctvit  esse  nalarain,  ac  per  hoe 
iuw  et  in  uobis  sint  Pater  et  Filius,  vel  etiam  Spi« 
ritus  sauctus,  non  debemus  eos  polare  naturae  unius 
esse  nobiscum.  Sic  ilaque  sunt  in  nobis,  vel  nos  in 
illis,  ot  uouin  sint  in  natura  sua,  uos  unum  in  no- 
s:ra«  Sunt  quippe  ipsi  ui  nobis,  tanquam  Deus  in 


enim  iUiquando  leuebra^  nune  aute:n  /««,  iiiquit 
{Ephes.  v);  et  iie  sibi  hoc  iribucrent,  adjeelt  tji  Do- 
mino  (IM.),  Deinde  Salvator  iioster  rogaiido  Pa- 
trem,  se  buiniiiero  demoni^trabat.  Nuuc  demonstraiig 
ei  seipsum,  quoniam  cum  Patre  Deus  esi,  facere 
quod  rogat : 

Et  ego,  inquil ,  clariialem  quam  deilitU  mihi,  dedi 
eif.  Quam  claritaiem,  nisi  iuiinortalitatem,  qoani 
natura  buiuana  in  illo  fuerat  acceptura?  Nnm  nae 
Ipse  idbuc  acceperat  eam,  sed  roore  sno  propter 
iromobilitaieffl  pnpdestinaiionls,  prsieriti  temporis 
verbis  futunim  s^gnificai,  quod  nunc  elariflcandaat 
hoc  est  suscitaiidus  a  Paire,  et  ipse  sit  nos  ad  eani 
claritatem  suscltaiurus  in  finem.  Simile  est  boe  ci 


templo  siio.  Siimiis  autem  nos  in  illis,  tanquam  crea-  B  quod  alibi  dicit :  Stciif  Pater  sutciiai  moriuo$  ef 


tura  in  Crcalorc  suo.  Deinde  cuni  dixisHet  ut  et  ijM 
nobis  unum  siiil,  adjiinxil : 

Vi  mundus  tredai  quia  tu  me  mhlsii.  Qiii  I  esi  ergo 
oiNiicf  ifi7ti/fi  jtftf,  ut  mundus  credatfl^t  quippe  Ow- 
nes^  routt.ius  est  credens.  Neque  euiui  alii  sunt  qui 
unuin  erani,  et  alius  est  inundus  propierea  c<edi- 
turus,  quia  illi  unum  erant,  cuin  procul  dubio  de  liis 
dicat :  Ul  omnes  unum  sint,  dc  quibus  dixerst :  ^on 
rro  his  autem  rogo  lantumf  sed  et  pro  ei$  qui  credi» 
iuri  iunt  per  verbum  eorum  in  me,  conlinuo  «iibjun- 
gens  ut  omnes  unum  sint.  Isii  auiem  omncs,  qui  nisi 
mundus  esl,  non  hoMilis  iit  que,  sed  ttdeiis7  Nam 
ecce  qui  dixerat  iVoit  pro  mundo  rogo,  pro  mundo 
rogai,  ui  credat,  quoniam  est  mundus  de  quo  scri- 


ficat^  sic  et  Filius  quos  tult  viffificat  {ioan.  v).  Et  quos, 
nisi  eosdem  quos  PaterTQuaecunque  enim  Pater  Caett, 
non  alia,  sed  hxc  ct  Filius,  nec  aliter,  sed  similiter 
facit;  ac  per  hocsuscitavit  et  seipsum  eiiam  ipse.Nan 
unde  est :  Solvite  iemplum  hoe,  et  in  triduo  restiieitabo 
illud?  Proiiide  immortalilatis  claritatem  quam  sibi  a 
Patre  daiani  dicit,  etiam  sibi  ipse  dedisse  inielligendus 
est,  etsi  non  dicit.  Idoo  quippe  sxpiiis  solnm  Pairem 
facere  dicit  quod  el  Ipse  facit,  ui  cnm  Patre  qnid- 
quid  est,  ei  t^ibuit  de  quo  est.  Sed  aliqoando  etlam 
tacito  Patre  se  dicit  facere,  quod  faclt  cum  Pitre,  nt 
intelligamus  iia  Filium  non  esse  a  Pairis  opere  se- 
parandum  quando  se  lacilo  Patrem  dicll  aliquld 
operari,  quemadmodum  nec  Paierab  opere  Filii  se- 


ptum  est :  Ne  cum  hoc  mundo  damnemur  (i  Cot.  xi).  ^  paratur  qiiando  ipso  taeilo  Filius  opcrari  dieitar 

Pro  islo  mundo  non  rogai;  ne(|ue  enim  quo  sit  prae- 

debtinatus  ignorat.  £st  et  niuiidus  de  quo  scripium 

est :  iVoft  venit  Fiiius  hominis  ui  judicet  mundum, 

sed  ut  taivetur  mundus  per  ipsum  {ioan.  iii).  Uiide 

et  Apostolus  :  f>eiif  erat,  inquil,  in  Chrisio^  mundum 

reetmciiiani  sbi  {IJ  Cor.  v).  Pro  i>to  muiido  dicens  : 

Ut  mundus  credat  quia  tu  me  misitti,  Per  hanc  euiin 

fidem  mundu>  reconciliatttr  Deo,  cum  credit  in  Cliri- 

slum,  qui  est  missos  a  Deo.  Quomodo  ergo  intelle- 

cturi  suiiius  quod  aii :  Ut  et  ipsi  in  nobis  unum  fin/, 

ut  eredat  mundus  quia  iu  me  misitti^  nisi  quia  nou  In 

eo  causam  posuii,  ut  credat  mundus  quia  ilii  unum 

suni ,  tanquam   ideo  credat  quod  eos  esse  unum 


quod  nlliilominns  Pater  operatur.  Cum  ergo  Itcet 
Filjus  in  0|)ere  Patris  operalionem  soani,  humilila- 
lem  suam  commendat,  ot  sit  nobis  salubrior.  Cum 
vero  viclssim  in  opere  f  uo  lacet  operationem  Patrls, 
parililaiem  suam  commendal,  ne  credatur  Inferior. 
Isio  inodo  Igiiiir  et  boc  loco  nec  se  feclt  aliemtm  a 
Patris  opere,  quamvis  dixerit :  Claritatem  quam  de* 
ditti  ntfVif,  quia  et  ipse  dedit  eam  sibi.  Nec  Piirem 
fecit  alienum  ab  opere  suo,  quamvls  dlserit  dedi 
eii^  qula  et  Pater  illam  dedit  eis.  Inseparabilla  iiaro- 
que  sunt  opera  non  soluin  Pairis  et  Fllii,  verum 
eiiam  Spiritus  sancii.  Sicut  autem  ex  eo  quod  Pa- 
irem  pro  suis  omnibus  rogavit,  boc  fieri  voluit,  ut 


videi,  cum  ipse  mundus  sit,  omnes  qui  rredendo  |^omies  unum  slnt;  ita  ex  lioc  eiiam  siio  beneficlo 


unum  fiunt;  sed  orando  dixit :  Ut  mundut  credat^ 
sicut  orando  dixti :  Ut  omnet  unnm  tint,  orando  dixit: 
Ut  et  ipti  in  nobis  unum  tint;  hoc  est  enim  omnet 
tinttm  f /nl,  quod  est  mundut  cre(/af,  qiioi>iaiii  credeiido 
unuui  fitiiii,  el  perfecte  unuiu,  qui  cuiii  naiura  es- 
sent  unuin,  disscntiendo  ab  uno,  non  cranl  uniini? 
Deni(|ue  si  verbum  quoil  aii,  rogn,  leriio  subaudia- 
luus,  vel  potius,  quod  plcn'us  liat,  iibiqiie  pouainus, 
crit  hujus  cxpositio  senieiilia!  maniresilor  :  Rogo  tif 
omnet  unum  tiut,  ticut  fn,  Pater,  in  me,  et  igo  in  te. 
Rogo  ut  el  ipti  in  nobit  unum  tint.  Rogo  ut  mundut 
eredat  quia  tu  me  mititii,  !deo  qnippe  addidit  quod 
dixit,  /ft  nobit^  ut  quod  unuiu  efficimur  fidelissima 
cliariiaip^  graiiae  Dei  noverirons  tribueodum  csae, 


quod  ait :  Ciaritatem  quam  deditti  mihi^  dedi  etf, 
Id  fieri  nibilominiis  voluit.  Nain  continuo  sub- 
jnnxit : 

Ui  tinl  tifium,  ticnt  nos  unum  tumut;  deinde  addi^ 
dit :  Ego  in  eit^  et  tu  in  me,  tif  ftnf  eontumniati  in 
unum,  Ubi  se  niedialorem  inter  Deuui  et  homines 
breviter  intimavii.  Ne.fue  euim  hoc  ita  dicium  est, 
lanquani  Paier  non  sit  in  nobis,  aut  nos  in  Patre 
nou  siinus,  cum  et  alio  loco  dixerit :  Ventemut  ad 
eicm,  et  mantionem  apud  eum  faciemut  {Joan.  xiv); 
el  hic  paulo  anie  non  dixerit :  Ego  in  eis,  el  tu  tn 
me,  quod  dixit  modo  :  Aut  ipti  in  me,  el  ego  iu  te^ 
ud  tu  in  me,  et  ego  in  fe,  et  tptt  iii  nooif .  Qiiod  ergo 
nunc  ait :  Ego  in  elt,  et  tu  in  me,  ita  dictum  eat  es 


8S9  fN  S.  JOANMS  EYANG€LILM  EXPOSITIO.  R90 

persona  Medi.ilork,  Kiciit  illiid  quod  Apnstoliis  ait :  A  eQ»,  inqiiif,  ttcui  ei  me  dilexisti,  qiiod  aliiid  iijlnl  est 


Vat  Chritli^  Chriitus  vero   Dei  (//  Cor.  ui),  Quod 
veco  addit :  Ul  tim  eontummali  in  urtttm,  oslendit  eo 
perducl  reconcilialioiiein,  qu%  fit  per  Mediatorem, 
ut  perrccia  l>e»titudiiie,  cui  niliil  jam  possii  adjici, 
perrruamur.  Un  le  id  qiiod  sequiiur :  Ui  connocat 
mundut,  quia  Ih  me  misitli,  non  si(X  acciptei;duin 
puto,  taiiquain  i4erum  dixeril :  Ut  credal  minidut. 
Allqiiando  eaiin  et  cognotcere  pro  eo  quod  est  cre* 
dere  poiiiiur,  ut  est  quoJ  aitaliquanto  superius  :  Et 
cognoverunl  vere  quia  a  le  exii,  el  crediderunl  quia  lu 
me  mitihli,  llnc  dixit  posierius   crediderunt^  quod 
prius  dlxerat  cognoverunt.  Sed  liic,  qiiaudoquideiii 
de  consuninjatioiie  loquimr,  talis  est  intelligenda 
cognitio,  qiiaiis  erlt  pnr  speciem,  non  qiialis  nunc 


quain  dilexi»ti  eos,  quoiiiam  et  me  dilexisli.  Non 
enim  menibra  Pilii  non  diligeret :  qui  diligit  Filium. 
Aut  alia  causa  est  diligendi  niembra  ejiis,  nisi  quta 
diligit  eum.  Sed  diligit  Filium  ^ccundum  divinita- • 
tein,  quia  geuuit  illinn  xqiialem  slbi.  Diligit  euiu 
etiam  secdndum  id  quod  hoino  esi ,  quia  ipsuui 
unigeniluin  Verbum  caro  faclum  eti  {Joan.  i),  et  pro- 
pler  Yerbam  ei  chara  Yerbi  caro.  Nos  auiem  diligii, 
qiioniam  sumus  ejus  uieuibra  qiieiii  d.ltgit;  et  hoc 
Qt  essemus,  propter  hoc  iios  dilexit  antequam  esse* 
mus.  Quapropter  incompreliciisibilis  cst  dilectio  qua 
diligit  Deus,  neque  niuiabilis.  Nou  eniin  ex  co  quo 
ci  reconciliati  sunius  per  saitguinem  Filii  eju$,  nos 
coDpit  diiigere;  sej  anie  mundi  conslituiionein  di- 


t*si  per  fidem.  Nain  videnir  ordo  e^se  servatus  in  eo  ^  lcxi^  >)os,  ul  ciiui  ejus  nnigenito  eiiam  nos  lilii  ejus 


qttod  paulo  ante  dixil : //1  credal  mundut;  bic  au- 
tem  :  Ul  cognotcat  mundut.  Ibi  cniin  quainvis  dixo- 
rit  utomnet  unum  tinl,  el  in  nobis  unum  st/t/,  uon  ait 
tamen  tint  contummaii  in  unum,  atqiie  itJ  subnexuit: 
Vt  credal  muudus,  quia  tu  me  mi^isti.  II  ic  vero  :  Ut 
tint,  inquit,  eontummati  iii  uwnn ;  ac  deinde  non  ad- 
didit  ut  credat  mundut,  sed  ut  cognotcat  mundut  quia 
tu  me  misitii.  Qiiandiu  enim  credimus  quod  noii  vi- 
demus,  nondum  sumus  ita  consuinmati,  qiiemad- 
inodum  erimus  cum  iiieriierimus  videre  quod  credi- 
mus.  Itec(i»sime  igitur  ibi  ait :  Ut  credat  muniiut; 
liic :  Ut  eognouat  mundut.  Tanieu  et  ibi  et  hic,  quia 
tu  me  misistif  ut  noverimus  quantuin  perlliiet  ad  Pa- 


cssemus,  priusquaui  omiiiiio  aliquid  esseinus.  Quod 
ergo  reconciliaii  suinus  Deo  per  uiortem  Filii  ejus, 
non  sie  audialur,  non  sic  accipiatur,  quasi  ideo  nos 
reconciliaverit  ei  Filius,  ut  jani  iuciperet  amaro 
quos  oderat :  sicut  reconcilintur  iuimicus  inimico, 
ut  deinde  sinl  amici,  et  iuvicem  diligani,  qiii  ode- 
ranl  invicem ;  sed  jain  nos  diligenti  rcconciliati  8U« 
mus  ei,  cuin  qun  propter  peccaiuin  iniiuiciiias  ha- 
bebamus.  Qtiud  ulrum  verum  dicatn ,  atiesleiur 
Apostolus  :  Commendatf  inquil,  dHectioneiH  tuaiu 
Deu$  in  nobit,  quoniam  eum  adtiuc  peccaioret  esse» 
miM,  Chrittut  pro  nobit  moriuut  etl.  Ilabebat  ilaque 
ille  erga  nos  cbarilatein,  etiaui  cum  inimicliias  ad- 


tris  et  Filii  iiiseparabilein  cbaritatem,  lioe  nos  modo  n  versus  eum  exercentes,  operaremur  iniquiiaiem ;  eC 

credere,  quo  lendimus  credcndo  cognoscere.  Si  au-      '  "  "    "'        " '"  '  '*''"'"*    **-"-"- 

tem  diceret :  ut  cngnoscani  qiiia  tu  me  misisti,  lan- 
luindem  vaieret,  quantum  hoc  quod  ait :  Ut  cogno- 
teat  mundut.  Ipsi  sunt  eniin  mundus,  nou  permanens 
iuimicus,  quulis  est  muudus  daninalioui  predesti- 
iiatus,  sed  ex  luimico  aniicus  eflccius,  propter  quem 
Deut  irat  in  Christo,  mundum  reconciliant  tibi  (!i 
Cor.  v) ;  ideo  dixit :  Ego  in  eit,  ei  tu  in  me^  tanquam 
diceret :  Ego  in  eis  ad  quos  misisti  ine,  et  tu  in  me» 
inundum  reconcilians  tibi  per  me*  Proptere^  sequilur 
etiatn  illud  quod  aii : 

Et  dile^tti  eo$,  ticut  el  me  dilexitti.  lu  Filio 
quippe  nos  Paier  diligii,  quia  in  ipso  nos  elegit  auia 
iniiiidi  consiiiutioiicm.  Qui  enim  diligit  unigeiiituro. 


tamen  ei  verissime  dietum  est :  Odisti,  Domine,  om» 
ne$  qui  operanlur  iniquilatem.  Proinde  miro  et  diviiio 
modo,  et  quaiido  nos  odcrai,  diligebat;  oderai  eiiiin 
nos  quales  ipse  non  feceral,  et  quia  in*quilas  nosira 
opus  ejus  non  omni  ex  parte  coiisumpserat,  nover.it 
siuiul  iu  unoquoque  nostrum  et  XMlisse  quud  fecera- 
mus,  et  ainare  quod  feceral.  El  hoc  quidem  iu  om- 
nibus  inielligi  |K)te«t  de  illo  cui  veraciier  dicitur  : 
A't7it7  oditli  eorum  quce  fecitti  {Sap.  xi).  Nou  eniiii 
qiiod  odi»sei,  esse  voluissei,  aut  omnino  essei,  qiiod 
omnipoteiis  esse  noluissei,  nisi  et  in  eo  quod  odit, 
esset  ctiam  quod  amaret.  &leri(o  quippe  odit,  ei, 
velut  regula  suai  arlis»  alienum  iiiiprobat  vilium ; 
auial  taiiien  suum  etiam  in  vitio  pro  sua  vel  sana- 


profecio  diligit  et  inembra  ejiiSy  quae  adoptavit  in  u  (ione  beiieficiorum ,  vel  damnatione  jiidicium.  lia 


cum  per  euni.  Nec  ideo  pares  sumus  unigeniio  Fi 
lio,  per  quem  crcali  ct  recreali  sumus,  quia  dictum 
€St :  Ditexitii  eot,  ticui  et  me.  Neqiie  enim  semper 
aequalitatein  signilical,  qui  dicit :  Sicut  illud,  iia  el 
iilud;  sed  aliquando  lantum,  quia  est  illud,  est  et 
illud;  aul  quia  est  illud,  ut  sit  et  iUud.  Quis  enim 
dixerit  eo  prorsus  niodo  iu  muiidum  a  Cbrisio  apo- 
siolos  missos,  quo  inodo  ipse  est  missus  a  Paire? 
Ut  euim  alias  taceam  diirereniias,  quas  commemo- 
rare  longuin  est,  luissi  sunt  certe  illi  cum  j:iui.j{io- 
niines  essent ,  inissus  esi  auiein  ipse,  ut  bomo  es- 
sct ;  et  lanien  superius  aii :  ^tcui  vie  mimli  in  mun' 
dum^  et  e§o  misi  eos  in  mundum,  lanquam  diceret : 
Quia  misisti  mc,  misi  eoB.  Ita  et  hoc  loco  :  Dilexitti 


Deus  niliil  odit  eoruin  quas  fecit.  Nalurarum  euiin, 
non  vitiorum  conditor,  mala  qux  odit,  ipse  non  fe- 
cil,  et  de  inalis  eisdem,  vet  sanando  ea  per  miseri- 
cordiam,  vel  ordiiiando  per  judicium,  bona  sunt  ipsa 
qu£  fecit.  Cuin  igitur  eorum  quae  fecit,  nihil  oderit. 
quis  digiie  possii  eioqui  quatilutn  diligat  loembra 
uuigeniti  siii,  ei  quaiito  amplius  ipsuin  unigenitum, 
tu  quo  condita  tunl  omnia  vitibilia  et  invi$ibilia,  quas 
in  siiis  generibus  ordiuata,  ordtnatissime  diligit? 
Membra  quippe  unigcnlii  ad  angelorum  sanctorum 
xqualiiateui  graiiac  i^uas  l.irgiiaie  perducit;  uuigeni- 
tiis  aulem  cum  sit  Douiiiius  omnium,  procul  dubio 
esl  Dominus  aiigeiorum,  natura  qua  Deus  est,  non 
angelis,  sed  potius  Patri  »qoalii;  graUa  vero  qiia 


891  Ben.€  VF.iNERABIUS  OPERIM  PARS  II.  -  EIRGETICA  GENUINA.  89t 

lioitio  csiy  quo  inodo  noii  cxceilii  excellemiain  cii-  A  <|*^*^  *i^  <Iuod  di};naiiis  esl   pr  niiiiere   videamiin. 


jiislil)et  angeli,  cum  sii  uua  pcrsona  carnis  el  Verbi  ? 
In  magnam  spem  Doininus  Jesus  saos  crigit,  qua 
major  omnino  esftc  non  posNii.  Audiie,  et  eslole  in 
spe  gaudentes,  proptvr  quoJ  viia  ista  non  amaud», 
scd  toleraiida  sit«  ut  esse  pocsitis  in  ojiis  tribulS' 
tione  paiientes.  Audite,  iiiquam ,  et  quo  spes  no- 
sir:i  leveiur,  attend  le.  Chiislus  Jesus  diciu;  Filiiis 
Dei  uuigeniius»  qui  Palri  coa^ternus  et  xqualis  est, 
dicit,  qui  propter  nos  homo  factus  esl,  sed  sicut 
oiniiis  liomo  mend.ix  nou  factiis  est,  djcit;  via, 
viU),  veritas  di<it;  qui  noiiduin  vicit,  de  hisquibus 
vicit,  dicit;  audite,  crediie,  sperate,  desideraie  quod 
dlcit : 

Pater,  inqiiit,  quos  dedhii  mihi,  voio  ui  ubi  ego 


Quot  dedisti  m;/it,  inqiiit,  vo!o  ut  ubi  ego  $um^  et 
ipii  siiit  mecmn,  Qu:intuiii  attiiiet  ad  creaturaro  in 
qua  fiictus  est  ex  semine  David  secunduin  cirnem, 
iiec  ipse  adtiiic  eral,  ubi  futurus  erat;  sed  eo  modti 
dicere  potuit  (Jbi  ego  lum,  qiiod  liitelligere  debemus, 
quod  ciio  fuerat  ascensurus  in  coelum,  ut  jaro  ibi  esse 
se  dioeret,  ubi  « rat  mox  futurus.  Potuit  et  illo  modo 
qiio  ante  jam  dixerat  loquensad  Nicodemuin  :  iV^Mo 
ascendit  in  coelum^  niii  qui  de  eoelo  deteendit «  Ft/tiis 
hominie  qui  e$t  in  ccelo  {Joan.  iii).  Num  et  ibi  noii 
dixit  Kril,  sed  Esf,  propier  uniiate  u  person»,  in 
qua  Dons  ex  boino  est,  et  bomo  Deiis.  In  coelo  ergo 
nos  fiitiiros  e^se  promisit.  Illo  eniin  fortna  servi  le« 
vata  esi,  qua  sumpsit  ex  Virgine.  et  ad  Patris  dex« 


siTrf,  et  iUi  sint  mecum,  Qui  sunt  Isii,  quos  dicit  a  B  terain  collocata.   Propter  spein  tanii   bujos  boni  ct 


Patre  dalos  sihi  ?  Nonne  illi  de  quibus  alio  loco  di- 
cit :  Nemo  venit  ad  me^  niti  Paier^  qui  mitit  me,  tra- 
xerit  eum  {Joan,  vi)  ?  Jain  quotiioilo  ea  qux  fieri  dicil 
a  Patre,  facial  ei  ipse  ciiin  Patre,  si  quid  in  lioc 
Evaiigelio  profecimus,  novimus.  Ipsi  sunt  ergo  quos 
a  Patre  accepii,  quos  et  ipse  de  mundo  elegit.  Ad 
quselegit  ?  ut  jam  iion  sint  de  mundo,  sicut  non  est 
et  ipse  de  muudo,  et  sint  taiiien  etiam  ipsi  inundus 
credenSy  et  cognoscens  quod  Cliristus  a  Deo  Patre 
sit  missjis,  ut  muiidus  ex  mundo  liberaretur,  ne 
mundus  Deo  reconciliaiidus  com  mundo  inimicis- 
simo  damnaretur.  Sicut  enim  ait  in  biijiis  oraiionis 
exordiOy  dedit  ei  potestatein  omnis  carnis,  id  esl, 
oinnis  hominis,  ut  liberet  quos  voluerii,  damnet 
quos  voluerit,  qui  vivos  et  mortuos  judicabit ;  sed 
eos  sibi  dicit  esse  datos,  quibiis  omnilms  de(  vitam 
«ternatn.  Sic  enim  ait :  Ut  omne  qutd  dedit  et,  det 
eit  vitam  eeternam,  Proinde  non  ei  daii  sunt,  quibus 
tilain  non  dabit  a^teriiam,  qiiainvis  et  ipsorum  po- 
testas  ei  data  sit,  cum  potestas  ei  daia  est  oninis 
carnis,  id  est,  omiiis  bominis.  lla  niundus  reconci- 
liatiis  ex  iniroico  liberatur  miindo,  cum  in  illo  exer- 
cet  poiestatem  suam',  ut  eum  in  mortem  mittat 
aeiernam  ;  bunc  aulem  facit  suum,  cui  vitam  donet 
aelemam.  Quapropter  omnibus  prorsus  ovibus  suis 
bonus  pastor,  omnibus  membris  suis  magnum  capul, 
promisii  lioc  prxmium ,  ut  ubi  esi  ipse,  et  nos  cum 
illo  simus,  nec  polerit  nisi  fieri  quod  omnipotenti 


Apostoliis  ;iit :  Deut  autem  qui  divetett  in  rnitericordia^ 
propter  multatn  dilectionem  qua  dilexit  nof,  el  eum 
cttemut  mortui  peccaiii  ^  convivificavU  not  Ckritlo^ 
ciijut  gratia  sumut  talvati ,  et  timul  excitavit  in  eeeU» 
ttibut  in  Chritto  Jetu  {Ephet,  ii).  Iloc  ergo  potesl 
iiilell  gi  di\isse  Dominiis  :  Vt  ubi  tum  ego,  et  ilU  itnf 
mecum»  Et  ipse  quidem  de  se  dixil  qnod  ibi  jaiu 
esset,  de  nobis  auiem  velle  se  dixit  ut  essemus  ibi 
cum  illo,  non-quod  jam  essemus  osiendit.  Apostoius 
autem  quod  Dominus  velle  se  dixit  ut  fieret,  taa- 
quam  factuin  fuerit  est  locutns.  Non  enim  ail :  Ex- 
citaturus  est  nos,  et  in  coelestibus  sedere  facturus, 
sed  :  Excitavit,  et  tedere  in  cceiettibut  fccit,  quia  non 
inaniter  sed  fideliler  j»iii  deputat  factiim,  quod  futu- 
rum  esse  non  dubiiat.  Quod  vero  atiiuet  ad  formam 
Dei,  in  qua  aequalis  est  Patri,  si  secunduro  eam  v«- 
limus  intelligere  quod  dictuui  est :  Yolo  ut  ubi  ege 
sicm,  ■/  i7/t  tint  mecum,  abscedat  ab  animo  omnis 
imaginum  corporalium  cogitaiio.  Quidquid  iiioati 
occurrerit  longiim,  laium,  cras«um,  qualibet  luce 
eorporea  coloratnm,  per  quaelibet  locorum  spila  vel 
finita  vel  infiuiia  difTusum  :  ab  bis  omnibus  qaaii- 
tuin  poiest  aciem  suae  contemplatlonis  vel  inientio- 
nis  avenat;  et  non  inquiratur  aequalis  Patri  Filius 
ubi  sit,  quoniam  nemo  iiivenil  ubi  non  sil ;  sed  qui 
vult  quaerere,  quaerat  potius  ut  cum  illo  slt,  non  iibi- 
que  sicut  ille,  sed  ubicunque  esse  poierit.  Qul  enim 
homini  poenaliler  pendenii  cl  salubriter  confiiaiti 


Patri  se  velie  dixit  omnipolens  Filius.  Ibi  est  enim  r^  aii :  Uodie  mecum  ertt  in  paradito  {Luc.   xxiii),  se- 

el  Spirilus  sanclus  pariter  aeternus,  pariter  Deus, 

Splriius  unus  duornm,  et  substantia  volunlatis  am- 

boriiin.   Nain  illud  quod   dixisse   legiiur    propin-- 

quaiiie   passione  :   Verum  non  quod  ego  volo ,  teU 

quodtuvit,  Pater  (Matth.  xxvi),  quasi  alia  Pairis, 

aliaFiliisiivolunlas.aut  fueril,  sonus  est  iioslrae  infir- 

roiiaiis  quamvis  fiJelis ,  qu;im  iu  se  caput  nostniin 

Iransfiguravit,  qnando  eiiam  peccata  nostra  portavit. 

Un:im  vero^esse  Pairis  et  Filii  voluntaleni,  quuruin 

etiam  Spiritus  unus  esi,  quo  adjnncto  agnoscimus 

Triniiatero,  etsi  inieliigere  nondum  permittit  infirmi- 

tas,  credat  pietas.  Sed  quoniam  quibus  promiserit, 

et  qiiam  firma  sit  Ipsa  promissio,  pro  sermonis  bre- 

vitale  jaro  diximus,  boc  ipsum,  qnantum  valemus, 


cundum  id  quod  homo  erat,  aninia  ejus  ipso  die  fu- 
tura  fuerat  iii  inferno,  caro  in  ^epulcro.  Secundum 
id  autem  qiiod  Deus  erat,  utique  el  in  paradiso  erat ; 
et  ideo  latronis  anima  a  prlstinis  facinoribiis  abso- 
luta,  ct  illius  munere  jam  beata,  quanivis  ubiqne 
sicut  ille  esse  non  poterat,  taiiien  etiam  ipso  die 
cum  illo  in  paraJiso  poterat,  unde  ille  qui  ubiqoe 
semper  esl  non  recesserat ;  propterea  nimirum  non 
ei  satis  fnit  dicere  :  Yolo  ut  uSn  ego  nim,  ti  ipti  nntf 
sed  addidit  meeum.  Esse  cum  illo  enim  bonum  ma- 
gnum  est.  Natn  et  miseri  possunt  esse  ubi  esl  ille, 
quoniain  quicunque  ubicunque  fuerint«  est  el  ille. 
Sed  beati  soli  sunt  cum  illo,  quia  beati  esse  non  po- 
leruni,  iiisi  ex  ilio.  An  non  Deo  veraclier  diclun 


895  IN  S.  JOA^NIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  m 

fsl:  Si  atceiidero  in  cfclurHy  tu  ibi  es.  Si  descenderoin  A  el  \u  hac  oraiione  :  Sicut  lu,  Pater,  inqnit,  in  me^ 


infernum,  adet  (Psat.  cixxviii),  Aut  vero  Cliristus, 
non  est  Dei  sapieiitia,  qn;e  attingit  ubi*|ue  propter 
suam  inundiiiaui  f  Sed  tux  lucet  in  tenebris^  nee  eam 
tenikra  eomprehenderunt  (Joan,  ii).Ac  per  hoc,  ut  de 
re  visibili  quamvis  longe  dissimili  qnalecunque  sn- 
inamus  exemplum,  sicut  caecus  etiain  s{  ibi  s-t  ubi 
lux  est,  non  est  tamcn  ipse  cum  luce ,  sed  absens 
est  a  praesente,  ita  infldelis  aique  iinpius,  aut  etiam 
fideiis  et  pins,  nnnduni  tanien  ad  iiitiiendum  sapien- 
ti»  lumen  idutieus,  eliani  si  esse  nusquam  possit, 
iibi  nun  sit  et  Chrisius ,  non  est  tamen  ipse  cum 
Christo,  duntaxat  per  spef  iem.  Nam  hominem  pie 
litlelem,  non  est  dub'tandum  cnm  Ghristo  esse  pcr 
fidem :  propier  qnod  dicit :  Qui  non  est  nutcum  ad- 


etego  in  te.  Rt  locus  nosler  ipsi  sunt.  (|uia  seqtiitiir : 
Ut  et  ipii  in  nobi$  unum  stii/.  Et  nos  locus  Dei  su- 
mus,  qiiouiani  templum  ejus  siimus,  sicut  orat  pro 
iiobisy  qni  mortuusest  proiiobis,  viviiqne  pro  nobis. 
lii  ipsis  unum  sumus,  quia  factus  est  iii  pace  locus 
ejusy  et  haliiiatio  ejiisin  Sion  (Psal.  lxcv),  qiiae  nos 
sninus.  St*d  quis  idoneus  esl  loca  ista,  vcl  quae  sunt 
inlocis  istis,  siuespaiiosis  capucitatibus,  etsinecor- 
l>oreis  mnbilihus  cogiiare?  Noii  parutn  tainen  proA- 
citur,  si  saltein  quidquid  tale  oculo  cordis  orcurro- 
rit  negatur,  respuilur,  iniprobatur,  et  lux  quxdam 
lu  qua  i  la  neganda  respuenda ,  improbanda,  cer- 
iiuntur,  sirut  potuerit,  cogitaiur,  et  quamsitcerta 
cognoscitiir  et  ainatur,  ut  inde  surgatur,  atque  ad  in- 


versum  me  est  {Luc.  xi).  Sed  cnm  Paln  Deo  dicebat :  B  teriora  teud  «tur.  Qii£  cum  penetrare  mens  invalida. 


Qaiof  dedisti  m/Ai,  voio  ut  ubi  ego  sum^  et  illi  sint  me- 
eum^  de  specie  illa  omnimodo  dicebaf,  in  qua  videbi' 
mus  eum  sicvti  est  (/  Joan.  iii).  Nemo  serenissimum 
sensum  niibilosa  contradictione  perlurbet.  Conse* 
quentia  perhibeant  testimoniuin  prsDcedentibus  ver« 
bis.  Nenipe  cum  dixisset :  Volo  ut  ubi  ego  sum^  et  illi 
iiftl  mecum^  coiitinuo  secutus  adjuuxit : 

Vt  videant  claritatem  meam^quamdedisli  mih^.  quia 
dileiisii  me  ante  eonstitutionem  mundi,  Ut  videant^ 
dixit«  noii  Ut  credant.  Fidei  merces  est  ista,  non 
fides.  Si  en  m  fides  ad  llebrneos  io  Epistola  recte 
definila  est  convictio  rerum  quce  non  videntur  {Hebr. 
xi),  cur  non^  mcrces  lidei  defiiiiatur  visio  rerum 
qujc  aediue  sperabaiitur?  Cutn  viderimus  enim  cla- 
ritatem  quam  ded.t  Paier  Filio,  etiainsi  eam  dici 
hoc  loco  inteiJganius,  iion  quain  Paler  XH|uaii  Filio 
gignens  euiu  dedil,  sed  quam  facto  homtiiis  Filio 
dedit  ei  post  inurtem  crucis,  quaiido  ergo  videhi« 
iiius  ill.im  Filii  claritatem,  profecto  tuiic  fiet  judi« 
cium  vivorum  atque  niortuurum.  7ai'/c  toUetur  tm- 
pius^  ne  videat  claritateni  Domini  (Isai.  xxvi).  Qiiam 
autein,  nisi  illjin  qua  Deus  est  ?  Beaii  eiiini  mundi 
eardis^  quia  ipsi  Deumvidebunt  (Matth.  xxv).  Nee 
mundi  cordis  suiit  impii ;  proplerca  noii  vidcbunt. 
Tunc  ibuut  ipsi  in  suppliemm  wternum  (sic  euim 
iolUtur  impius ,  ue  videat  claritatem  Domini),  jusli 
smtem  ibunt  in  vitam  ffternam  {Matlh.  xxvi).  Gt  qu« 
est  vita  xteriia  ?  ut  cognoscant,  iiiqiiit,  te  solum  ve- 


et  ininus  quam  illa  sunt  pura»  nequiverit  non  siiie 
ainoris  geuiitu  et  desiderii  lacryinis  Inde  pellalur, 
el  paiienter  ferat,  quandiu  flde  mundaturt  atque 
ut  iilic  babiiare  valeat,  sauctis  inoribus  praeparetur* 
Quomodo  ergo  non  erimus  cum  Christo  iihi  est, 
quando  in  Putre  cuni  illo  erimus,  in  quo  est?  Ncqtie 
hiiic  Aposiulus  nobis,  quamvis  iiondum  rem  tenenti- 
bus,  sed  tameii  spem  gereniibur  tacuit*  Att  enlin : 
Si  resurrexistis  cum  CArii/o,  qwe  sursmm  sunl  quce* 
riie^  ubi  Christus  esl  in  dextera  Dei  sedens ;  qutB  sur- 
fttin  sunt  sapilet  non  quai  super  terram.  Uorlui  enim 
esiis,  inquit ,  et  vita  vestra  abscondita  est  cum  Christo 
in  Deo  (Co/osi.  iii).  Ecce  iiiterim  fide  ac  spe  vita 
nostra  uhi  Chiistus  est,  cum  illo  est,  quia  ciiin 
Ctiristo  in  Deo  est.  Ecce  velul  jam  factuiu  est  qiiod 
oravit  iil  fierel  dicens  :  Volo  ut  ubi  ego  su  ii^  ei  illi 
sint  mfcum,  sed  nunc  per  fidcm»  quaudo  auiem  fiel 
per  S|)ecieni  ?  Cum  Christus^  inqui',  apparuerit  vita 
vestra^  tunc  et  vos  apparebitis  cum  illo  in  gloria 
{Ibid,).  Tuiic  a|>pareb:inus  quod  tunc  erimiis ,  quia 
tutic  appare.bit  uon  iiianiier  nos  id  credidisse  ac 
sperasse  antequam  essemus.  Faciet  boc  i!le,  cui 
Filiuscum  dixis^et :  Vt  videant  clariiatem  meam  quam 
dedisli  mihi ,  contiuuo  suhjunxit  :  Quia  dilexisti  me 
ante  consiituiionem  mundi.  In  illo  enim  dilexit  et  iios 
aiiie  cuiistitutioiieiii  inuiidi ;  et  luiic  praedestiuavit 
quod  in  fiue  fa^turus  est  mundi. 

Poter^  inquil,  juste^  mundus  te  non  cognovil.  Quia 


rum  Deum.  et  aue.n  misisti,  Jesum  Chrisium.    Non  ^  .    «■     j         • ^  tit^ 

.        !                               .          I     .                 i;  *^  JMStus  es,  ideo  te  non  cognovii.  &!undus  qmppe  ille 
utk|iie  sicut  euin  cognovcnint  qui,  licet  noii  iiiundi      ^             ' 

curtlis,  tainen  in  forina  servi  clarificata  judicantein 


iridere  potuerunt,  sed  sicut  cognoscendus  est  a  roun- 
dis  cortie  soliis  vcrus  Deus  cum  Patre,  et  Spiritu 
sancto  Filins,  quia  ipsa  TriiiiUs  est  solus  verus 
Deus.  Si  ergo  secuiidum  id  quod  Filius  Dei  Deus  est 
l^tri  xqiialis  atque  coaeternus,  accipiamiis  hoc  di- 
ctum  :  Volo  ut  ubi  ego  fnm,  et  ipsi  sint  mecum^  ia 
Palre  cum  Ghrlsto  erimus ;  sed  ille  sicut  ille,  nos 
siciit  nos,  uhicunque  corpore  fueriinus.  Si  eiiim  loca 
dicenda  suiit  et  quibus  non  corpora  continentur, 
et  luciis  est  cuique  rei  ubi  est»  loeus  Christi  aeiernus 
ubi  semper  est,  ipse  Pater  est,  et  lociis  Patris  filins 
e&t,  ^ttio  rgo,  inquit,  in  Patre,  et  Pater  in  me  eil, 


damiiationi  prdedesiinatus  inerito  non  cognovit, 
mundus  vero  quem  per  Christum  reconciliavit  sihi, 
non  roerito,  sed  graiia  cognovit.  Quid  est  enim  eum 
cognoscere,  uisi  vila  xterna,  quam  miindo  damnato 
utique  non  dedit ,  reconciliato  dedit?  Proplerea 
itaque  mundiis  non  cognovit ,  quia  juslus  es,  et 
meritis  ejus  ut  noii  coguosceret  retribuisti.  Et  pro- 
picrea  iuque  mundus  reconcillatus  cognovit,  quia 
misericors  cs,  ei  ut  cognosceret,  ei  non  roerilo, 
sed  graiia  subveuisti.  Denlque  sequitur : 

Ego  autem  te  cognovi.  Ipse  fons  gratiae  est,  Deus 
naiura,  hoiiio  autem  de  Spiriiu  saiicto  et  virgiBe. 
iucffabili  grati:i.  Deniqiie  proftler  ipsum,  quia  gratia 


895 


REDi£  VKNEIiAlllLIS  OPEIiUM  PARS  II.  —  EXKGETICA  GENUIMA. 


896 


Uei  perJihUn  ChrUlum  e»i  Dominumnostrum  {nom.  A  rrincipibu»  el  Phari^aels  mmifiros,    venil  iiluc  cum 

iaternis^  el  facibus  et  ormis,  Coliors,  non  Judsoniiii, 
seiJ  miliiuni  ruil.  A  prvside  ilaque  inielligatur  ac- 
cep'a,  tati(|uam  ad  leiieiidum  reum,  servato  ordine 
legiiim.r  |mieslaiis,  ut  nullus  lcnentilms  auderet  ob« 
sisierc.  Qiiauquam  ei  inanus  lauia  ruertt  cougregati, 
et  sicarmata  veniebai,  ul  vel  terreret,  irel  etiam  re- 
pugiiarel,  si  quisquam  Christum  difendere  aoderet. 
Ita  quippe  ejus  abscondebatur  potestas,  et  obtende- 
batur  iiilinnitas,  ut  bgpc  iiiimicis  oeeessaria  iride- 
rentur  adversus  eum  in  quem  nibil  vatuissent,  nisl 
quod  ipse  voluissei,  lieiie  utens  bonus  roalis,  et  fa* 
ciens  bona  de  malis,  ad  faciendos  bonos  ex  malis, 
el  disccrnendos  a  malis. 
Jesus  ilaque  {sieui  evangelista  secuius  adjungit) 


Vll). 

El  Ai  cogHoveruut ,  inquit ,  quia  tu  me  missti. 
Ipse  est  mundus  reconciliatus.  Sedqiiia  tumemisistif 
ideo  lOijnoverunt  ;  ergo  gralia  cognoveriinl. 

£i  noliim  [eci^  inquit,  eis  nomen  tuum,  el  noinm 
facianu  NMium  feci  per  fidem,  iiotMin  faciaro  per 
spcciem.  Noium  feci  cum  ndo  peregrinaniibus,  no- 
tum  faciam  sine  line  regnanlibus. 

Vi  dileciio,  inquit,  quam  dilexisti  nu?,  in  ipsis  f;l,  ei 
ego  in  ipsis.  Noii  est  iisitata  locutio,  dileetio  quam 
dHexisti  me,  Usitate  quippe  diceretur,  dHectio  quam 
diiexisii  me,  De  Grxco  quidem  isla  translata  est ; 
sed  bunt  similes  ct  Latinae,  sicut  dicimus  :  Fidelem 
S''rvilutrm  servivit,  sirenuam  mililiam  mllilavil ; 


quod  dici  debuisse  videatnr:  Fide  i  serviiute  servi-  B  sciens   omuia  qu<e   veniura   erani  super  eum^  pro- 


vit,  slrenua  mililia  militavit.  Qualis  auiein  ista  lo- 
culio  esl  *  DiUclio  qunm  dilexitii  me^  tali  et  Aporto- 
lus  iisus  esl,  Donum  eerlamen  ceitavi  {lil  Tim,  iv) ; 
non  ail :  Rono  cerlamine,  quod  usilatius  et  tanquam 
reciiiis  diceretiir.  Quomodo  aiitem  ditectio  qua  di- 
lexit  Paier  Filium,  est  et  in  nobis,  nisi  qiiia  mcin- 
bra  ejiis  snmus,  et  in  illo  diligimur,  cum  ipse  dili- 
gitur  toiiis,  iJ  est,  caput  et  corpus  ?  Ideosubjunxit: 
El  ego  in  ipso ,  lanquam  dicerel :  Quoniam  ego  suin 
et  in  ipsis.  Aliter  enim  est  iu  nobis  lanquam  in 
lemplo  suo,  aliter  auiem  quia  et  nos  ipse  sumus, 
cuin,  Eecundum  id  quod,  ut  caput  nostrum  esset, 
liomo  ftctus  est,  c(»rpus  ejus  sumus. 

Finiia  esi  Suivaioris  oratio,  Incipil  Passio. 
CAPUT  XVIII. 
11  (ec  cum  dixissei  Jesus^  egressus  esi  cuin  diseipulii 
suis,  etc.  Iloc,  quod  narrat  ingressum  Domiiium 
cum  discipulis  siiis  in  hortum,  noii  coiitinuo  factum 
cst  cuin  ejus  illa  finita  esset  omiio,  de  ciijus  verbis 
ait :  llac  cum  dixisset  Jesus  ;  sed  alia  qu»dam  in* 
lerposiia,  quae  ab  isto  praetermissa,  apud  atios  evan* 
gelistas  legunior,  sicut  apud  buiic  Inveuiuntur  multa 
quai  ilii  simHiter  in  sua  narratione  tacaerunt.  Quo- 
modo  auteni  inier  se  omnes  conveniant,  nec  veri« 
lati  qu.T  per  alium  promitur,  ab  atio  repngnetur, 
qu'squis  nosse  desiderat,  non  in  bis  sermoiiibus, 
sed  In  aliis  laboriosis  liiteris  quacral.  Non  ergo  sie 
accipiamus  quod  ait :  Hme  cum  dixisset  Jesus,  egres" 


cessit,  ei  dixii  eis  :  Quid  quteritis  f  Responderunt  ci : 
Jesum  Naznrenum,  Dicii  eis  Jesus :  Ego  sum,  Stabai 
autem  et  Judas  qui  Iradebat  eum  cum  ipsis,  Vt  ergo 
dixit  eis  :  Eqo  tiifit,  abieruni  retrorsum,  et  eedderuui 
in  lerram,  Ubi  nunc  militum  cohors  et  ministr!  prin- 
(ipuin  ac  Pfaarisaeorum  ?  Ubi  terror  el  niunimen  ar* 
morum  ?  Ncmpe  una  vox  dieentis  Egii  sum  tantam 
lurbam  odiis  ferocem  ,  armisqiie  terribitem,  sliie 
leto  ulto  perculii,  repuHi,  stravit.  Dens  eniin  lalebat 
in  carne,  et  sempiieriius  dies  ita  membris  occiilia- 
batur  humanis,  ut  laiernis  et  facibiis  quaereretnr. 
Occidendus  a  lenebris,  Ego  sum  dicll,  ct  impios  de- 
jecit.  Quid  judieaturus  fadet,  qui  jiidtcandus  boe 
fecit?  Quid  regnatiints  poterit,  qui  moritums  boe 
^  potult?  Et  nunc  obique  per  Evangelium  Ego  mm 
dicit  Chrislus,  et  a  Judsis  ezspeetaiur  Anticliri- 
stus,  ut  retro  redeant,  et  in  terram  cadant,  qnoniam 
desercnies  coelestia,  terrena  desiderant.  Certe  ad 
comprehendendum  Jesum  persecutores  ciim  tniditore 
venerunt :  quem  quacrebant  Invenemnl.  Aoilienml 
Ego  sum,  Quare  non  comprebenderani,  sed  Menm 
retrorsum^  et  cecidemnt,  nisi  qnia  hoe  foluiC»  q«i 
potnit  quidquid  voluit  ?  Veram  si  nnnqnam  se  afo  e^ 
permitieret  apprehendi,  non  qaidem  illi  facerest 
propter  qiiod  venerant ;  sed  lioe  ipse  facerel  pro- 
pler  quod  venerat?  Eum  quippe  illi 
qusrebant  sasviendo ;  sed  quierebat  not  et  ipse 
riendo.  Proinde  quia  temere  voleniibos  nee  Yaieaii- 


sus  cst  cum  discipulis  suis  trans  torrentem  Cedron,  ubi  ^  bos  oslendit  potestatem  siiam ,  jam  teneant  enm,  ol 

^  S  m  •  ••••«•  M  J*  •  !•  •  ^^        9  •  .  ^  •  *••  ■  A  A 


erai  hortus,  in  quem  introivil  ipse^  et  discipuli  ejus^ 
tani|uain  continno  post  illa  verba  in  illnni  liortutii 
fuerit  ingressus,  sed  ad  boc  valeal  quod  diclum  est: 
Hste  cum  dixisset  Jesus,  ut  noii  eum  anle  opineinur 
Ingressum  qiiam  illa  verba  finirel. 

Sciebai  auiem,  inqiiit,  el  Judas  qui  tradebai  eum^ 
loeum,  Ordo  vcrborum  c-l :  Scieliat  locnm,  qni  ira- 
debat  eum,  quia  frequenier^  inquit,  Jesus  convenerat 
illuc  cum  discipulis  suis.  Ibi  ergo  lupiis  ovlna  pelte 
conteclus  et  inter  oves  alto  patrisfainilias  consiiio 
loleratiis,  didicit  uhi  ud  lempus  eiiguum  disperge* 
ret  gregem  ,   insidiis  appetcndo  pastorem    {Zaeh. 

Xlil). 

Judas  ergo  ,  inqihl,  riiiN  adepissel  cohortem,  et  a 


faciat  de  nescientihus  voluntatem  suain. 

Ilerum  ergo  eos  inlerrogavii  :  Quid  qneeriUsf  ilU 
autem  dixerunl :  Jehum  Nasarenum.  Reepondit  Jenu : 
Dixi  vobis  quia  ego  sum^  si  ergo  n-e  f  iMsnlit,  einiie 
hos  abire.  Vi  implereiur  serme  quem  dixit :  Quia  i/uee 
dedisti  mihi  non  perdidi  ex  ei$  quemquam,  Si  »#,  in- 
qtiil,  queeriiis,  siniie  hos  abire,  Inimicos  vldet,  et  hoe 
faciiinl  quod  jubet.  Sinunt  eos  abire»  quos  non  volt 
perire.  Nunquid  autem  non  eraut  poslea  morituri? 
Cur  ergo  si  tunc  morerenlur,  perderet  eos,  oisi  qoia 
bondum  in  eum  sic  credebant,  qoomodo  credoot 
quicuiique  non  pereunt  ? 

Simon  irgo  Peirus  habens  gladium,  eduxit  emii,  et 
percussit  principis  servum,  ei  ubscidit  awiculam  ejus 


^97  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  '  ^^ 

dauram.   ICral  autem  ncmen  tervo  Malchut.  S<ilu4  A  lelligendura  esl  lioc  eiittiuem  CaipUam  (ieri  voluisao. 


Iiic  evangi*U^u  etiam  noinen  servi  bujus  eipressit, 
sicul  Lucas  solus  quod  ejus  auriculam  Dominus  te- 
ligeril  el  sanavit  eum  (Lue.  xsii).  M  ilchus  autem 
interpretatur  regtiaturiit,  Quid  ergo  auris  pro  Domi- 
no  amputau,  et  a  Domino  sanau  significat,  nisi  au- 
ditiim  amputatum  vetustate  renovatiiin ,  ut  sit  iti 
novUate  spirilus,  et  non  in  vetustate  liileraet  Quod 
cuni  prsestitum  Tuerit  a  tbristo,  quis  dubiiet  regua- 
tumm  esse  cum  Cliristo  ?  Qnod  autem  servus  inven- 
tus  est,  et  hoc  ad  illam  periinct  velusutem,  quje 
in  serviiutem  generat,  quod  est  Agar  (Gaiat.  iii). 
Sed  cum  ncce&sit  sanius,  figarala  est  libertas.  Fa- 
ctom  umeii  Petri  Dominus  improbavit,  et  progredi 
uJtra  probibait,  diceiis : 


Sequebatur  aulem^  iuquit,  Jesum  Simon  Pelrut^ 
el  alius  discipulut,  Quisnam  sil  iste  discipulus, 
iioti  temere  aniniiaiiihiin  esl,  quia  lacetur.  Solot 
autcm  idem  Joaiines  se  ila  significare,  et  addere : 
Qiiem  diligebat  Jesus,  ForUssis  ergo  et  hic  ipse 
est.  Quisquis  l:inieu  si(,  sequeuiia   videamus. 

Dncipulus  auiem  ille^  iiiquit,  eral  notus  pontifiei, 
Petrus  autem  stabat  ad  ostium  foris,  Exlit  ergo  disii' 
pulus  qui  eiat  notus  pontifici  et  dixtt  osthirite^  ei  intro- 
duxit  Petrum.  Dixit  ergo  Petro  ancilta  osliaria  :  iYfin- 
auid  ettuex  discipuiis  eshominisittius?  Uixit  ilie  :Non 
sum.  tcce  est  illa  proniitleiitis  audacia,  et  de  se  plu- 
rimuni  praefideiiiis.  I3bi  suiit  veiba  ilU  quaiido  aii  : 
Quare  non  possum  sequi  te  modo  t  Animam  meam  pro 


Miite  gladium  tuum  in  vaginam.  Caiicem  quem  dedii  '  ie  ponam  (Joan.  xiii).  Iluccine  est  sequi  magistruiii. 


mUn  Pater^ non  vi$ ut  bibam  iiium?  Iii suo  quippe  faeto 
ille  discipulus  magistrum  derendere  voluit,  noii  quod 
significatum  est  cogiuvit.  Et  ille  igitur  ad  patientiam 
commonendus  fuii,  et  boc  ad  in^elligeniiam  conscri- 
l)endum.  Quud  autem  a  Patre  sibi  dicil  datum  cail* 
ccm  passioois,  profeeio  illud  est  quod  Aposiolus  ail : 
Si  Deus  pro  nobis^  quis  comra  nos?  qui  fiiio  proprio 
non  pepercil^  sed  pro  nobis  omnibui  tradidit  enm 
(Rom.  viii).  Veruiii  auclor  calicis  biijns  est  etiam 
ip-e  qui  bibit.  Unde  idein  Aposloius  item  dicit : 
CArJiltfs  diiexit  nos^  et  iradidii  seipsum  pro  nohie 
obiaiiomm  et  bosiiam  Deo  in  odorem  suavitaiis 
(Ephes.  v). 


se  negare  discipulum  7  Siccine  pro  Domino  aninia 
poiiiiur,  ut  hoc  ne  fiat,  vox  aneilUe  formideiurf 
Sed  quid  mirum  si  Deus  vera  pr.-cdixit,  boiiin 
autem  falsa  pr  suuipsit?  Sane  in  ista  quos  jani 
ccepU  negatione  apostoli  Petri  debemus  adverlcre 
non  solum  ab  eo  nogari  Chrisium,  qui  dicit  eiini 
iion  esse  Christum,  sed  ab  illo  eiiam  qui  ciiiu  sit 
iiegat  se  esse  Christianum.  Domluus  enlm  non  ait 
Petro :  Discipu!uni  meum  te  negabis,  sed  me  ne- 
gabii.  Negavit  ergo  Ipsnm,  cum  se  negavii  ejus  esse 
di>cipulum.  Quid  aulem  alind  isto  modo,  quaiii 
se  negaTit  esse  Christianiim  7  Quamviseuimdiscipuli 
Christi  nondum  appellareniur  hoc  noroine(post  asccn- 


Cokort  ergo  ei  iribunut  ei  miniktri  Judmorum  eom*  ^  siooem  quippe  ejiis  in  Antiocbia   primum  coepe- 


prehenderunt  Jesum^  ei  llgateruni  eum.  Compre- 
lienderuut  ad  quein  non  accesseruiH,  quoniain  dies 
illc,  illi  vero  lenebne  perinanseriint ;  nee  audie- 
riuit  :  Accedite  ad  eum^  ei  iliuminamini  (Ptai.  xxxii?), 
Si  eiiim  sic  accendorenl,  non  cum  manibus  occi- 
deudum,  scd  recipiendum  corde  comprehenderent* 
fiunc  auum  quando  eum  illo  modo  comprehen- 
deruut»  tuueab  eo  hmgius  recesserutit,  ct  ligave- 
runt  eum  a  quo  soUi  poiius  velle  dvbueront.  Et 
orant  forussis  iu  eis  qui  tunc  imposueront  Chrisfo 
viiicida  siia,  atque  ab  eo  postea  liberati  dixerunt : 
Dirupiiii  vincuia  mea.  Ilsc  hodie  satis  siul,  tracU* 
bunlur,  Deo  volente,  sermon?  »lio  quae  sequcnlur. 
Posteaquam  persecutores,  tradente  Juda,  coinprc- 


runt  appellari  discipuli  Chrisiiatii) ,  jam  Uinen  eral, 
res  ipsa  illo  postea  vocabiilo  nuncupanda.  Jam  erant 
discipuli,  qui  poslea  siint  appellati  Christlani,  et 
boc  commune  nomen,  siciit  coromuiiein  fidem, 
etiam  ad  posteros  transiniieront.  Qui  ergo  se 
Christi  negavit  csse  discipu'uin,  ipsam  rein  uc- 
gaviti  cujus  nomcn  est  vocari  Cliris;i.iuuiu.  Qiuiiii 
roulii  postea,  iion  dico  senes  et  anus  (iii  quibus 
hojns  vitas  satieias  facilius  pouiit  mortein  pro  Christi 
coiifessioiie  contemnere),  nec  solum  juventus  utrius- 
qne  sexus  (de  qua  aetate  convenieiiter  videiur 
exigi  for(iiuiJo),  sed  eiisin  pucri  puellaeque  potiie- 
ruiit.  Et  innuinerabilis  socieus  sanctorum  niartyrum 
in  regnom  coelorum  fortiter  ei  violenter  intravit. 


heiisum    Dominum    ligavemnt,  qui^  ni    Apostoliis  p  quod  tonc  isle  iion  potuil,  qiii  claves  regni  ejus  ac- 


iiiquit,  nos  diiexit  ei  Iradidii  temetipsum  {Epkes.  v), 
pro  nobit  omnibut  iradidit  eum  (liom.  viii),  ut  lii- 
teiligaiur  Judas  uon  laudnbilis  utilit.ite  traditionis 
bujiis,   sed  sceleris  volunUte  damnabiiis, 

Adduxerunt  eum  (sicut  hic  Joanne^  evangelista 
narrat)  ad  Annam  primum.  Nec  tacet  causam  cur 
iu  facturo  sil. 

Erat  entiN,  inqnit,  socer  Caiphef^  qui  eralpan' 
tifex  anni  iiiius.  Erai  autem^  inquit,  Catphat  qui 
consiUum  dederai  Judeekt  quta  espedit  unum  Iromt- 
fiem  mon  pro  popuio.  Merito  et  Mattiiaeus  cnin  id 
brevius  narrare  voluisset,  eum  ad  Caipham  dnclo* 
mni  fuisse  conunemorat,  qaia  et  ad  Annam  prius 
ideo  ductus  esi,  qiiod  socer  ejus  fuerit.  Ubi  in- 


cepit7  Ecce  unde  dicium  est :  Sinite  hos  abire,  qu.iiido 
se  pro  nobis  tradidit,  qui  siio  s:iiigiiiue  iios  redemif, 
ut  impiereiur  sermo  quem  dix,t  :  Quia  quos  dedisd 
mtAt,  iton  perdidi  ex  eis  quemquam.  Utique  cniiii 
Petrus,  hi  iiegato  Chrisio  hiuc  iret,  quid  aliiid  qu;im 
periret  7 

Stabani  autem  servi  ei  ministri  ad  prunas^  quia 
fiigus  eratf  et  caiefaciebani  se,.^on  liieins  erat,  sed 
tamen  frigiH  erat,  qii.ile  solet  eliam  sequiuoctio 
verno  alii|uaiido  coitlingen*. 

Erat  auiem  eum  eis  ei  Petrus  stans^  ei  caiefactens 
se.  Pontifex  argo  inierrogavit  Jesum  de  discipuiis  ejus, 
et  de  doeirina  ejus.  Betpondit  ei  Jetut :  Ego  paium 
iocuius  ium  mnndo ;  ego  semper  docui  in  synngoga  , 


m  BKDJE  VENER.\RII.IS  OPERUM  PARS  II.  —  EXEGETICA  GENUINA.  900 

et  in  temftio,q  oomnet  Juda^iconveni.nt,  elinoeeuho  A  tende  protpere,  procede  et  regnn^  propter  vetiiatem 
locutus  sum  nihil;  quid  me  interrogas?  Interroga  eos  et  mansueludinem,  ei  justitiam  {Psal.  iLtir).  Si  «»g't- 
quiaudierunt^  quid  locutus  sum  ipsis»  Ecee  Iti  sciuni  lemiis  qiiis  acce(ierlt  alapam,  notine  vellemiis  enm 
qua:  dix£rim  ego,  ^on  pnelereiimla  nascitiir  qnxstio,  _  qui  percussit,  aiil  coelesli  igne  consumi,  ant  lerra 
quoniodo  dixeril  Dominus  Jesus  :  Ego  palam  locutus     deliiscente  sorberi,  aut  correptum  daamooio  Yolntariy 


tum  mundo^  et  iiiatime  illiid  quod  ait :  In  occuiio 
locutus  sum  nifiil,  Nonne  in  lioc  ipso  reccniio-  e  serino- 
ne  quem  postccBiiani  discipiilis  e:»t  Iocuiiih,  ait  illis  : 
Ilcec  in  proverbiis  locutus  sum  vobis ;  vrnil  hora  eum 
jam  fion  in  proverlnis  loquar  vobis,  sed  palam  de  Patre 
meo  annuniiato  vobit?  Si  ergo  ipsis  coiijunctioribus 
discipulis  fuis  non  loquebaiur  palam,  sed  boram 
piomiltebat  quaiido  palani  esset  locuiurus,  quomodo 
palam  locuius  esl  niuudo  7  Deinde  iliis  ipsis  siiis, 
si<  ut  aliorum  quoque  evangelistarum  lestatur  anclo- 


B 


aut  aliqua  hujiisroodi  qiialiliet  poena  vel  eli  im  gra- 
viore  puniii?  Quid  enim  liorum  per  potenti*tm  ju- 
bere  non  poluissel,  per  quem  factiis  est  ninadus, 
nisi  paiieniiain  nos  docere  maluisset,  qua  Tincitur 
mundus?  Ilic  dicll  aliquis  :  Cnr  non  fecit  quod  ipse 
prftcepit?  Percnlienti  enlm  non  sic  respondere,  htd 
maiillam  debuit  alteram  pneparare  {Maith. t).  Qiiid ? 
quod  etveraciter,  et  mansuete,  justeque  respooilll, 
et  non  solum  alieram  raaxillam  iterum  pereussuro. 
sed  totum  corpus  figendum  praepararit  in  lignot 


ritas  (Uaiih,  iv;  Luc.  viii|,  in  eornm  comparatione  ''ci  hinc  potiiis  demonstravit  quod  daemonstraiidom 


qui  discipuli  ejus  non  «'rant,  muto  iitique  mani- 
festiiis  loqiieiiaiur  quando  cum  eis  remotus  erat  a 
larbis.  Tunc  enini  eis  et  |  aralmlas  apericb:il,  qiias 
clausas  proferebnt  ad  alios.  Quid  est  ergo  :  /n  oc- 
culto  tocutus  sum  nihil  ?  Sed  intelligendum  est  lia 
cum  dixisse  :  Paiam  locutussum  mundo^  ac  si  dixis- 
set :  Multi ine audierunt.  Ipsum autem  palam,  nodo 
qiiodain  erat  palam,  modo  autem  quodam  non  erat 
pabm.  ralaiii  quippe  erat,  quia  niiilti  audiebanl ; 
ct  rursum  non  erat  pulani,  quia  non  inleiligebanU 
Et  quod  seonium  discipulis  loquebatiir,  non  in  oc« 
culto  utique  loquelNitur.  Quis  iianique  in  ooeulto  lo- 
quitur ,  qui  cor.im  tot  hoininibus  loqiiitur  ?  cum 
scriptum  sit  :  /n  ore  duorum  vel  irium  lesitmit,  tiahii 


fuit,  sua  scilicet  magna  illa  pra:ccpta  patlentiae,  non 
ostenlatione  corporls ,  sed  cordis  pneparailone  fa- 
cienda.Fieri  enim  polest  ut  alteram  maiillam  visibi« 
liter  bomo  prttbeat  et  iralus.  Quanlo  ergo  nielius  el 
respondit  vera  placatos  et  ad  perferenda  graviora 
tran<|uillo  aiiinio  fuit  paratos?  Beains  est  eniro  qni 
omnlbus  quae  in  jusia  pro  justitla  patitur,  potest  vera- 
citer  dicere  :  Paraium  cor  meum  Deus ,  parafmR  cer 
metim  (PtaL  cvii).  Hinc  fit  quippe  qnod  fteqoiiur  : 
Caniaho  ei  psaiiam  {Ibid);  qnod  Paulus  et  Bama- 
bas  etiam  in  vinculis  dnrissimis  faiere  potuenmt 
( Aci,  xvi).  Sed  ad  narrationis  evangelica  seqoentia 
redeamus. 
Ki  mitii  eum  Annat  ligatum  ad  Caipham  pontifieem* 


omne  verbum  {Deui.  xvii),  prirsertim  si  hoc  loquilur      ^^  iHum  eniro,  sicut  Mattbaeus  dicit»  ab  imlio  dt- 


pauci.«9  quod  per  eos  velit  innotescere  mullis,  sicut 
ipsc  Doniinus  ait  illis  quod  adliuc  paucos  habe!.at : 
Qifod  dico  vobis  in  tenebriSf  dicite  in  lunune;  ei  quodin 
ore  audiiis,  pra-diiale  super  lecia  (ilaiih,  x).  Ergo  et 
hoc  ipsum  qu«d  ab  co  dici  videbatur  occulte ,  quo- 
d<n:modo  non  dicibatur  in  occiilio,  quia  non  ita 
dicebalur  eis  qnibus  dicluin  ruerat,  ut  taceretur,  sed 
ita  poiius,  ut  usqueqiiaque  praedicaretur.  Si  ergo  dict 
potcst  aliquid  ct  palam  siiniil  el  non  paSam,  vel  in 
occnlto  siniul  et  non  iii  occulio,  quomodo  dictum  est 
ut  tidenies  videant^  ei  non  videant  {Mare.  iv)  ?  Quo- 
niodo  cnim  videant,nisi  quia  palain,  iionin  occulto? 
et  quomodo  rursiis  iideni  ipsi  iion  videant,  nisi  quia 


ccbatur,  qnoniam  ipse  erat  illius  anni  priiieepn  sa- 
c«>rdotum  {Mailh.  xxvi).  Alterius  quippe  inielligeodi 
sunt  agere  solere  annos  amtHi  poniificcs,  Id  esc, 
priiicipes  sacerdolum,  qui  erant  illo  tempore  Annai 
etCaiphas,qiios  Lucas  evangeli^ta  comnnemoraC,  mi^ 
ransqnolemporecGpperit  Dominus  prccursore  ioaa- 
ne  pr^  dicnre  regnum  coeloruin,  ei  congregare  diidpo- 
los.  Sic  cniin  dicit :  Sub  principibus  sacerdotwm  Amtm  H 
Caipha  faeium  eti  veriium  Domini  tuper  iomMtm  Ea» 
charim  filium  in  deterio  (Lue,  iii) ,  eic.  Proinde  isii 
ainbo  pontilices  vicissini  suosannos  agebant,  ei  eraC 
aniius  Caiphn  quatidu  passus  est  Christus.  Idoo  ae- 
cundiiro  Mattliaeum  cuin  comprehensus   e<set,  ad 


iion  pal.im,  ted  m  occullo?  Ea  tamen  ipsa  qusp  au*  n  i^lun^  ductus  est,  sed  prios  ad  Aanaro  (i 


dieraiit,  Si-d  non  iutellcxerani,  lalia  erani«  ut  ao« 
posseiit  juste  ac  vcraciter  criminari ;  et  qnotiescun- 
qiie  inlerrogando  teniaverunt,  ut  iovenirent  unde 
accusarent  euin,  sic  eis  respondtt,  ut  omnes  eorum 
reiundereiitnr  doli,  et  valumniu!  fustrareutur.  Ideo 
dicebat  :  Quid  me  inierrogas  ?  inlerroga  eos  qui  ffn- 
dieruni,  quid  locutus  tum  ipsis.  Ecee  hi  sciuni  quee 
dixerim  cgo, 

llmc  autem  cum  dixissett  unus  atsisiens  minisirorum 
dedii  alapam  Jesu^  dicent  :  Sie  retpondet  pomifici  ? 
lietpondii  Jetut  :  Si  male  locuiut  «im,  ietlimomum 
perhibe  de  male,  Siauum  bene,  quid  me  ecedit?  Quid 
ibU  responsione  verius,  mansueiius,  jusiius?  Ejns 
enim  est  de  qno  propheiica  vox  praeccsserat  :  /«• 


Juaniieni)  veneruut  euro  illo,  noa  qnia  coll6ga,8e# 
qtiia  socer  ejus  erat.  Et  crcdendum  est  secundum 
voluntatem  Caipbae  id  esse  faciuin,  vel  etiani  doiN«it 
eorum  ita  fuisse  posius,  ut  non  deberet  Annat  a 
transeuntibus  prxleriri.  Sedcuin  d  xisaei  evangdisia, 
quod  enro  ligaiuiu  miserit  Annas  ad  Caipham,  re- 
v«rsus  esi  ad  locuni  narrationis  ubi  reliqMerat  P«* 
iruw,  ut  explicaret  quod  in  dmoo  AiinaB  de  iriiia 
ejus  oegattonc  eontigerat. 

Erai  auiamy  inqnil,  Shmon  Peirut  slnnf,  ei  eattfth 
eient  te.  Hoc  recapitulat  quod  anle  jam  dixerat; 
deiiide  qu»  secuta  sunt,  juiigii.  Dfxeruni  er§a  ei : 
Nunquid  ei  iu  ex  diteiputit  ejue  et  f  Segavit  ille^  ei 
dixst  :  Non  sum,  Jam  semel  negaverat,  ecce  itcrum. 


901  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  KIPOSITIO.  m 

DeiDde  ul  leiiia  negalio  compleretiir  :  DicH  ei  unut  A  putahaiil,   a  suo  Uco  ^eductoribuH,   parcauir  Scd 


€X  $mii  poHtifidi,  cognatui  ejut  cujui  abicidit  Petrui 
auriculnm :  Pfonne  ego  le  vidi  in  horto  cum  illo  ?  Iternm 
ergo  uegaint  Petrui^  et  itatim  gailui  caniavit.  Ecce 
iiiedici  est  completa  prxdictif>,  aegroti  coiivicia  piae- 
siimplio.  Non  eiiim  factum  est  quod  isie  pra'dixeral : 
Animam  meampro  te  ponam  {Joan,  xiii),  sed  facium 
esi  quod  ille  praediserat :  Ter  me  negabii  ( Maitlu 

XXVI ). 

Adi/iifainf  irgo^  inquil, /(ftiim  ad  Caipham,  in  praS' 
torium,  Ad  Gaipham  quippe  ab  Anna  c<>llega  et  ao- 
cero  ejiis  dixerat  missuiu.  Sed  si  ad  Caipham,  cur 
in  pnetorium  ,  quod  nihil  aliud  Yult  inleHigi  quam 
ubi  praises  IMIatus  babiiabat  ?  Aut  igiliir  aliqua 
urgente  causa  de  domo  Anna*,  qiiod  ad  auiliendum 


iniclligendum  esi  eos  disisse  non  sibi  licerc  inierfl' 
cere  quemquum  ea  paschx  fe^tiviiate  qnaiii  cclebr.>ro 
jam  coeperanl,  propter  qiiam  de  ingressu  ctiain  pr.-e- 
torii  containinari  metuehai.  liane  obduniisiis,  faUi 
Israelitac  ?  Ilane  oronem  sensuro  nimia  ni;ilitia  piT- 
dtdisiis,  ni  ideo  vosa  saiiguine  iunocentUiinpoll*iioi 
esse  credatis,  quia  eum  fundendum  alteri  tradiiis? 
Numquid  vt  Pilatus  illum  qni  polestati  ejus  a  vobis 
ingcritiir  occidendus  suis  est  manihns  occisurus  ?  Si 
non  eum  Tolui^tis  occidi,  si  non  insidiaii  estis,  si 
non  vohls  iradendum  pecuoia  comparastis,  si  non 
comprebendistis,  vinxisiis,  adduxistis,  odistis,  si 
non  occidendum  genlilium  mnnibus  ohiuiistis,  voci- 
bus  poposcisiis,  non  enm  a  vobis  inierfe^ium  jacinie* 


Jesuin  ambo  conveneraiit,  Gaipbas    perrexcrai  ad '' Si'aulem  illis  omnibns  vestris  praecedeiiiihus  factift. 


praetorliim  prxsidis,  ei  socero  suo  Jesum  relique- 
lai  audiendiim;  aui  in  domo  Gaiphae  prxtorium 
Pilaius  acceperai ,  et  tania  domus  erat »  ut  seor- 
tam  babitantem  Dominum  suuni ,  seorsuro  judicem 
ferret. 

Erat  autem  mane^  et  ipii  ( id  esl,  qui  diiccbant  Je- 
suin )  iion  introierunt  in  praHorium.  Hoc  est,  in  eam 
pniiem  domus  quam  Pilatus  ienebat.  Jp^a  erai  do- 
nitts  Gaiphae ;  cur  autem  noii  inlroierint  in  prxio- 
riuin  exponeiis  causam  :  Ut  non  contaminarentur,  in- 
quit,  ud  manducarent  Paicha,  Dies  eniin  agere 
cQepcrani  Axymorum ,  quihits  diebus  coiitaiiilnatio 
illis,  erat  in  alienigenae  habitaculum  imrare.  O  impia 
caccitas !  Timebant  ne  habitaculo  vldeiicet  contauii- 
uarentur  alieno,  ei  non  coniaminarentur  scelere 
proprio.  Alienigenae  judicia  praetorio  contaminari 
timebant,  et  fratris  innoeeniis  sanguitte  iion  tiine- 
Lant ;  ut  hoc  solum  interim  dieam,  ubi  rea  malorum 
conscientia  tenebatur.  Nam  quod  etiam  Dominus 
crat,  qni  eorum  iinpietate  ducebaiur  ad  moriein,  et 
▼itae  dator  occidebatur,  non  eorum  conscientia*,  sed 
ignorantiae  deputetur. 

Exiit  ergo  Pitatui  ad  eoi  forai^  et  dixit :  Quam  ac" 
euiotionem  a/feriii  advenui  hominem  hune  ?  Reipon" 
derunt  et  dixerunt  ei :  Si  non  eael  hic  malefactor, 
non  tibi  iradidiiiemui  eum.  Interrogentur  atque  re« 
ftpondeant  ab  immundis  spiriiibus  liberaii,  laiignidi 
ianati,  leprosi  mundaii,  surdi  audientes,  niuti  lo- 


ctiaiu  Crucifige,  Crucilige^  ilamaslis.  andile  qiiod 
conira  vos  eiiam  Propheta  clamai,  F.iii  hominum^ 
dentci  eorum  arma  et  ia^jittof^  et  iingna  eoium  ma- 
chma  acuia  (Piai,  lvi).  Ecce  quihns  arinis,  quibus 
sagittis,  qua  macha*ra  justum  inlerfecislis,  qiaodo 
vobis  interflcere  quemquam  non  licere  dixisiis.  Ilinc 
est  quod  ad  comprebendendum  Jesum,  cum  aacer^ 
dotum  non  venissent  principes,  sed  misisseni,  Lii- 
cas  tamen  evangelisla  in  eodero  S!iae  narialionis 
loco  :  Dian/  autcm^  inquil,  Jistts  ad  eoi  qni  venerant 
ad  ie  principei  iacerdutum  et  mngMralui  templi,  et 
seniores  :  Quaii  ad  ialronem  exiuit^  etc.  {Luc,  xxii)« 
Sicut  ergo  prlncipes  sac.  rdoiuin  non  per  selpsos, 
sed  per  qiios  miserunt  ad  comprehendendom  Ghri- 
stum,  quid  aliud  quain  ipsi  in  suac  jtissionis  pote- 
state  veneriint  ?  sic  oves  qui  crjiciflgendum  Gbristitm 
impiis  vocibiis  clamaverunt,  non  qiiidem  per  seipsos, 
sed  eum  tamen  ipsl  per  illum  qui  eorum  clamore  ad 
boc  nefas  impulsus  est  oixideruni.  Qiif»d  vero  Joan- 
nes  evangelista  siihjungit :  Vt  icrmo  Jeiu  impieretur 
quem  dixit  iignificani  qua  eaet  morte  moriturui.  Non 
hic  mortem  cnicis  vuli  iuielligi,  sed  qiiod  eiim  Jii- 
da*i  forent  gentibus  tradituri,  hoc  esi.  Roinaiiis* 
Nain  Pilaius  liomanus  erat,  eum  qui  in  Judae.im  Ro- 
roani  prvsideni  miserant.  Ut  ergo  i^te  sermo  Jesu 
impleretur,  id  est,  ut  eum  sibi  Iraditum  genies  in- 
terficiTent,  quod  Jcsus  fuiuriiin  esse  prisdixerat, 
ideo  Pilalus,  qni  Romanus  Jiidex   erat,   ruin  vellet 


qaentes,  caeci  videnies,  mortui  resurgentes,  ei  quod  0  eum  reddere  Jud:i*is,  nt  secundum  sutiin  legem  ju« 


omnia  superat,  stulii  sapientes,  utrum  sit  nialefactor 
iesus;  sed  ista  dicebani  de  quibus  prophciia  jam 
Ipse  dlxerai  :  Retribuebant  mihi  maia  pro  bonii 
{Piai.  xxxiv). 

Dixit  ergo  eii  Piiatui  :  Accipite  eum  voi ,  et  lecuii- 
ifNni  iegem  venram  judicate  eum.  Dixerunt  ergo  ei 
tudeei :  Nobii  non  iicet  interficere  quemquanu  Qiiid 
esi  quod  loquitur  insana  criideliias?  An  iion  interfi- 
ciebaut,  quem  Interficiendum  oflerehaiii  ?  An  forte 
crux  non  inierficit?  SIc  desipiiinl,  qui  non  sectan- 
iiir  sed  inseclantur  i^apicntiam.  Qtiiil  est  auiem  : 
Nobiinon  iicet  interficere  quemquam  (Exod.  xxi  )? 
si  malefactor  esi,  cur  non  licet?  Nonne  lex  eis  prae- 
vipit  ne  malofai  ioribus,  prxsenim  qualem   istum 


dicarent  euni,  noluerunt  euin  accipere,  dicenies, 
iVo^if  Roii  iicet  inlerfietre  quemquam.  Ac  sic  impleiiis 
est  sermo  Jesu,  quem  de  sua  morte  praedixit,  ut 
eum  a  Judaeis  tradiium  interficereni  gentes,  minore 
soelere  quam  Judsei,  qui  se  isto  modo,  ab  ejus  i.i- 
terfectione  velui  alienos  facere  voluerunt,  non  ut 
eorum  innocentia,  eed  demeniin  monstrareliir. 

Intromt  ergo  ittrum  tn  preetorium  Piiatuiet  voravit 
Jeium^  et  dixit  ei  :  Tu  a  rex  Judeeorum?  et  reipondit 
JoiUi  :  A  temetipio  hoe  dicii^  an  alii  tibi  dixerunt  de 
me?  Sciebat  uiique  Dominiis  ct  quod  ipse  interroga- 
vit,  et  quod  ille  responsurus  fuit;  sed  taroen  diti 
vo*uii,  ntm  ut  ipse  scirei,  sed  ut  conscrihereiur  quod 
nt  s  ui  scirerons  voluit. 


903  BEDiE  VENKUAUirJS  OPERUM  PAHS  II.  —  EIEGETICA  GEiNUINA.  m 

liesvondit  Pitatus  :  Sunquid  ego  Judteut  sum?  Cem  A  scd  non  est  de  hoc  mundo,  Et  cuin  probarei  dic**ns  : 


tna  et  pontipces  tradiderunt  te  mihi.  Quid  fecisti  ?  /{> 
spondit  Jesus  :  Hegnum  meum  non  est  de  hoc  mundo, 
Si  ex  hoc  mundo  esset  regnum  meum,  mimsrri  mei 
utiqne  decertarent  ut  non  traderer  Judwis,  Sunc  au* 
iem  regnum  meum  non  est  hinc,  lloc  est  quod  bonus 
Blngister  scire  nos  voluit.  Sed  prius  nobis  demon» 
svrauila  fucrat  liominum  de  regno  ejus  opinio,  slvc 
gcnliuin,  sive  Judsoruin,  a  quibus  id  Pilaius  au- 
dierat,  quasi  propterca  fulsset  inorte  plectendus, 
quod  llliciium  aflectaverit  regnum ,  vel  quoniam  80> 
lent  regnaluris  invidcre  rcgnanies*  Et  videlicet  ca- 
veudum  erai,  nc  hujus  rcgnum  sive  Romanis,  sive 
Jiidu>is,  esset  adversum.  Polcrat  aulein  Dominus  quod 
ait :  Regnum  meum  non  est  de  mundo  hoc,  etc,  ad 
primam  interrogalionem  prxsldis  respondere,  iibi  ei 
dixit :  Tu  es  Rex  Judaeorum?  Sed  ciim  vicissim  in- 
lerrogans  ulrum  boc  a  seinetipso  dicerel,  an  audis- 
sct  ab  aliis,  illo  respondente  ostendere  voluit  boc 
sibi  apiid  illum  fuissc  a  Judxis  velut  crimen  ob- 
jectum,  patefaciens  nobis  cogitationes  homlnum^  quas 
ipse  novcrat  quoniam  vanai  sunt  (PsaL  xciii).  Eisque 
post  respousionem  Pilati  jam  Judxis  et  gentibiis  op- 
poriunius  aptiusqiie  respoiidciis  :  Regnum,  inquil, 
meum  non  est  de  mundo  hoc,  Qiiod  si  iiiterroganle 
Pilato  continuo  respondissel,  non  etiam  Judaeis,  sed 
solis  gcntibtts  hoc  de  se  opinantibus  rcspondisse  Ti- 
deretur.  Nunc  vero  quoniam  respondit  Pilatus  :  iVttii- 
quid  ego  Judosus  sum  ?  gens  lua  et  poutifices  tradide^ 


Si  ex  hoc  nmndo  esset  TPgnum  meum^  miniitti  mei  de" 
eertarenl  ut  non  traderer  Judwis^  non  ait :  ffune  av- 
tcm  meum  regnum  non  est  hic,  sed  non  esi  nmc.  Ilie 
est  enim  regniim  ejus  osqiie  in  fiut^m  saeculi,  babens 
inter  se  commista  xistnia  usque  ad  messem.  Messis 
eiiim  e^t  fiiiis  sxculi,  quando  messores  veuicnc,  id 
est ,  angeli,  et  colligent  de  rcgno  ejiis  oninia  aran- 
d:tia  (Matth,  xiii).  Quod  tilique  non  fieret,  si  regiium 
ejiis  noii  esset  iiic.  Sed  timcn  non  est  hinc,  quia 
peregrinatur  in  miindo  (//  Cor,  v).  Regno  qnippe 
suo  dlcit :  De  mundo  non  estis,  sed  ego  vos  Je  mundo 
etigi  (Joan,  xv).  Erant  ergo  de  mundo,  qu.indo  re- 
gnuin  ejiis  non  erant ,  s<'d  ad  mundi  principem  pcr- 
tinebaiit.  De  niundo  e«t  ergo  quidqiiid  bumanum  a 
R  vpro  qiiidem.  Deo  crcalum ,  sed  ex  Adaiii  vitiata  al- 
que  dainnala  siirpe  gencratnm  cst.  Facium  est  auteni 
regnum  non  jani  dc  mundo,  quidqiiid  inde  iii  Chrislo 
regeneratuin  cst.  Sic  euim  Deus  uos  eniit  de  pote- 
siate  tenebranim,  ei  transiulil  in  regnum  Filii  eha- 
ritalis  sux  (Coloss.  i);  dc  quo  regnodicit  :  Regnum 
meum  non  est  de  hoc  mundo,  vel :  Regnum  meum  non 
est  hinc, 

Dixit  itaqne  ei  Pilatus  :  Ergo  rex  cs  iu?  Respondii 
Jesus  :  Tu  dicis  quia  rex  sum  ego,  Non  qiiia  se  rc- 
gem  timult  confltcri,  sed  iu  dicis  ita  libratum  esl, 
ut  neque  se  regein  nrget  (rcx  esi  eiiim,  cujus  re- 
gnum  non  e^t  de  hix  inundo),  nequc  regein  Lilem  te 
esse  fateaiur,  ciijiis  regnum  puietur  de  hoc  mundn. 


rifn£  te  mihi;  quid  fecisii?  abslulit  a  se  suspicioneto  n  Talem  quippe  sciitiebat  qui  dixerat  :  Ergo  rex  estu? 


qua  posset  puiari  n  scmetipso  dixi!>sc  quod  Jesun^ 
regem  dixcrat  essc  Jndaioruni,  id  sc  n  Jud.cis  aii- 
disse  demonstrans.  Dciiide  diccndo  :  Quid  fecisti? 
saiis  ostendit  illud  ei  pro  criniine  objecium,  laii- 
quam  diceret  :  Si  regein  te  iiegas,  quid  fecistl  ut 
iradereris  mihi  ?  quasi  iniruin  non  csset  si  puiiicndus 
judici  iraderciur,  qui  se  diceret  regein.  Si  auieiii 
boc  noii  diccret,  qu^vrendum  ab  illo  esset  quid  aliiid 
fore  fecisset,  uiide  tradi  jiidici  diguus  essct.  Audiie 
ergo,  Jiid;ei  et  gcntcs,  Audi,  circumcisio,  audi,  prx- 
putium.  Audite,  omnia  regiia  terrv.  Non  impcdio 
dominalioiiem  vestrain  iii  hoc  ninndo.  Regnum  meum 
non  est  de  hoc  mundo,  Nolile  melucre  rnetu  vaiiis- 
simo,  quo  llerodcs  ille  major  cuin  Cliristus  nalus 


cui  responsum  est :  Tu  dicis  quia  rex  sum  ego*  Di- 
cluro  est  cnim  7'ii  dicis  ac  si  dicium  essel :  Carnalis 
cnrnaliier  dicis.  Dcinde  subjnngit  :  Ego  in  hocnatus 
ium,  ct  ad  hoc  veni  in  mundum^  ut  testimoniuM  per» 
hibenm  veritati.  Nam  producenda  hujus  pronomiuis 
syllaha,  quod  ail,  tit  hoe  natus  sum,  tanqiiam  dixe- 
rit  :  hi  bac  re  nalus  sum  ;  sed  corripieiida,  tanquaoi 
dixerit  :  Iti  lianc  rcm  naius  suni,  vcl  :  Ad  hoc  natus 
siiin,  sicut  ait  :  Ad  hoc  veni  in  mundum,  In  Gneco 
ii;<inque  Evangelio  nihil  est  bujus  locutionis  anibi- 
guiiin.  Unde  manifesium  est  eum  lemporalem  nati- 
vilatcm  suam  hic  comnieiuorasce,  quia  iiicamiliis 
vciiit  In  niundum  :  non  illam  sine  iiiitio,  qua  DcM 
erai,  perquem  Paier  condidit  roundiim.  In  hoctrg/» 


ntintinrctur  expavit ,  et  lot  infantcs,  ut  nd  euui  inors  0  sc  dixit  iiatuin,  id  est,  propier  boc  natum,  el  ad  hi  s 


pervcnirei,  occidii,  timeudo  quam  irascendo  crude- 
lior  (ilatth,  ii).  Regnum,  inquit,  meum  non  est  de 
hoc  mundo,  Quid  vultis  ainplius?  Venite  ad  regniim 
qtiod  non  est  de  boc  inundo.  Venite  crodendo,  et 
nolite  ssvire  metuendo.  Dicit  quidem  in  propbelia  de 
Deo  palre  :  Ego  autem  eonsiitutus  sum  rex  ab  eo  su- 
per  Sion  moniem  sanctum  ejus  (Psal.  ii);  sed  Slon 
illa,  et  mons  ille,  nou  est  de  boc  mundo.  Qnod  enim 
ejiis  rcgntim,  nisi  credentes  in  eum  de  quibiis  dicit: 
De  hoc  mundo  non  suni^  ucut  et  ego  non  kum  de  mundo^ 
quamvis  eos  esse  vellet  iii  muiido.  Piopier  qiiod  de 
illis  dixit  ad  Paiiem  :  Non  rogo  ut  loilas  eos  de 
mundo^  sed  ut  serves  eos  a  malo  (Joan,  xvii).  Uiide  ei 
hic  non  ait :  Regnum  meum  non  est  iii  huc  inundo, 


venisse  in  niuiidum,  uiique  nascendo  de  virgine,  ui 
testimonium  perbibcal  veritati.  S  d  quia  noa  ois* 
iiium  est  fidcs,  adjunxit  atque  ait :  Ommt  qui  m  ex 
veritate  audii  vocem  meam,  Audit  utique  inierioribus,. 
id  cst,  obaiidit  vocl  mex  :  quod  tantumdem  Taleret 
ac  si  diceret :  Credil  mibi.  Cum  ilaqiic  Chrisliis  le» 
stimoniiim  perhibent  veritali,  profeclo  lesllmonlum 
perhibel  sibi.  Ejiis  qnippe  vox  est :  Egosum  Veritas 
(Joan,  xiv).  El  dixit  allo  qu  ique  loco  :  Ego  tesHmO' 
nium  perhibeo  de  me  (Joan,  viii).  Quotl  vero  ait  : 
Omnis  qui  est  ex  veriiaie  audii  vocem  meam  :  graliani 
earo  commendavit,  qua  nos  secundum  proposiium 
vocat ;  de  quo  proposito  dicil  Apostolus  :  Seimus 
quia  diligentibus  Deum  omnia  cooperaniur  in  konum, 


M3  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXrOSITIO.  9C6 

di  qui  secundum  propoMiium  voeati  tunt  (Rom.  viii).  A  Dixit  enim  quid  deinde  fecerint  mililes,  Pilalitra 
Propositum»  scilicet  vocantis,  non  vocatorum.  Quod      tamen  id  jussisse  non  dixit. 


alibi  apertius  ita  posltum  est  :  CoUabora  Evangelio 
secundum  wrtutem  Dei  salvo»  no$  facientii^  et  voeantit 
tocatione  tua  ucuudUf  non  tecundum  opera  noi/ra,  sed 
tecundum  tuum  propotUum  et  gratiam  (11  Tim.  i). 
Nam  81  naturam  cogitemus,  in  qua  creati  sumus, 
cum  omnes  Veriias  creaverit,  quis  non  est  ex  Veri- 
ute  7  Sed  «on  omnes  sunt  quibus  datum  est  ut  au- 
diant  Veritatem,  hoc  est,  obediant  Veriiati,  et  cre- 
dant  in  Veritatem,  quia  id  ex  ipsa  Veritate  prssta- 
lur,  nullis  procul  dubio  praecedentibos  meritis,  ne 
gratia  non  sit  gratia.  Si  enim  dixisset :  Omnis  qui 
audit  voceui  meam,  ex  veritate  est,  ideo  dictum  ex 
veriiate  putaretur,  quia  obtemperat  veritati;  non 


Et  militet,  inquit,  pleeienus  coronam  de  tpinii,  tui- 
posuerunl  eapiti  ejus,  et  veste  purpurea  circumdedenMi 
etim,  et  veniebant  ad  eum,  el  dicebani  :  Ave^  rex  Ju^ 
dmoTum^  et  dabant  ei  alapas.  Sic  implebintur  qu£  de 
se  prxdixerat  Christus.  Sie  mariyres  informabantur 
ad  oinnia  qu»  perseculores  libuisset  facere  perle- 
renda.  Sic  paulisper  occiiltaia  iremenda  poteniia. 
Sic  regnum  quod  de  hoc  mundo  non  erai,  superbuiu 
mundum,  non  atrocitate  pugnandi,  sed  patiendi  hu- 
militati%  vincebat.  Sic  illud  granum  inuiiiplicanduni 
seminabatur  borribili  contumelia,  ut  mirabili  puilu- 
laret  in  gluria. 

Exiit  iterum  Pilatus  foras,  et  didt  eit :  Ecee  ad' 


autem  boc  ait,  sed  ait  :  Omnii  ^iit  ett  ex  veritate^  au*  ^  dueo  eum  forat,  ut  cognotcatit  quia  in  eo  mUlam  eau" 

tam  invenio,  Exiit  ergo  Jetut  portant  tpineam  coro^ 
nam^  et  purpureum  vettimentum.  Et  dicit  eit  :  Ecce 
homo.  Uinc  apparet  non  ignoraiite  Pilato  haec  a  mi- 
litibus  facla,  sive  jusserit  ea,  sive  permiserit.  illa 
scilicet  causa  quam  supra  dixiinus,  ut  bnc  ejus  lu- 
dibria  inimici  libentissime  bibercni,  et  ulterlus  sao- 
guinem  nousitirent.  Egrediturad  eos  lesus  portaui 
spineam  corooam  et  purpureum  vestiinentuin ;  iion 
clarus  imperio.  sed  plenus  opprobrio,  et  dicitur 
eis  :  Ecce  homo.  Si  regi  iiivideiis,  jam  parclte,  quiu 
dejectum  videtis.  Flagellatus  est,  spinis  coronatus 
est,  ludibriosa  veste  amictus  est,  amarissimis  convi- 
clis  illusus  est ,  aiapis  cxsus.  Fervet  ignominia,  fri- 


dii  meam  vocem.  Ac  per  hoc  non  ideo  est  ex  Veritaie, 
quia  ejus  audit  vocem,  sed  ideo  audit,  quia  ex  Veri- 
tate  est,  id  est,  quia  hoc  illi  donum  ex  Veriiale  col- 
latum  est.  Quod  quidquid  est  aliud,  quam  donante 
Chrlsto,  credi  in  Christum? 

Dixit  et  Pilatut :  Quid  esi  veritatt  (Nec  exspectavit 
aiidire  respoiisum.)  Sed  cum  hoc  dixisset,  iterum  exiit 
ad  Judaos^  et  dixit  eis  :  Nullam  invenio  in  eo  causam. 
Est  autem  consuetudo  ut  unum  dimitlam  vohis  in  Pa- 
scha,  Vultis  ergo  dinuttam  vobis  regem  Judosorum  t 
Credo,  com  dixisset  Pilatus  Quid  ett  veriiat  t  in  men- 
lem  illi  venisse  continuo  cousueiudinem  Judaeorum, 
qua  solet  eis  dimitii  unus  in  Pascba ;  et  ideo  non 


exspectavit  ut  responderet  ei  Jesus  quid  eti  veritat,  ^  $^i  invidia.  Sed  non  irigescit,  iiiardescit  poiius 
De  mora  fieret,  cum  recoluisset  roorem  quo  posset     ^l  increscit. 


eis  per  Pascha  dimitti,  quod  eum  valde  cupivisse 
manifestum  est.  Aveili  tamen  ex  ejus  corde  non 
potuit  Jesum  esse  regeni  Judaeorum,  tanquam  hoc 
sibi,  sicut  in  tltulo,  ipsa  Veriias  fixerit,  de  qua  quld 
asset  iuterrogavit.  Sed  hoc  audito,  clamaverunt  rur- 
sum  omoes  dicentes  : 

iVen  hunc^  ted  Barabbam,  Erai  autem  Barabbat 

iatro.  Non  reprehendimus,  o  Judaei,  quod  per  Pascba 

liberatis  noccntem,  sed  quod  occidiiis  innoceniem. 

Quod  tamen  nisi  fieret,  verum  Pascha  non  fieret. 

Ved  umbra  veritatis  a  Jodxis  errantibus  tenebatur, 

■M  mirabill  dispensiiiione  divinas  sapientis,  per  ho- 

f  ^iiines  fallaces  ejusdem  urobrae  veritatis  implebatur, 

g^  ^^ma»  ut  veriiro  Pascha  fieret,  Christus  velut  ovis  im 

^    aKriabatur. 

CAPUT  XiX. 

(^um  Judaei  clamassent  non  Jesum  sibi  a  Pilato  velie 
dimiiii  per  Pascha,  sed  Barahbam  laironem,  non 
saivatorem,  sed  Interfectorem ,  non  datorem  vitae, 
•ed  adempiorem, 

Ttfiic  apprehendit  Piiatut  Jetum^  et  flageliatit,  Hoc 
autem  Pilatns  non  ob  aliud  fecisse  credendus  est, 
nis^ot  ejus  injuriis  Judaei  saiiati  sufficere  sibi  exi- 
stimareni,  et  usque  aJ  ejus  mortem  saevire  desiste- 
rent.  Ad  hoc  pertinet  quod  idem  praeses  etiam  co- 
liorlem  suam  perroisit  facere  quae  sequuniur;  aut 
forlassi^  et  jussii ;  quamvis  hoc  evangelista  tacueril. 

Patiiol.  XCII. 


Cum  enim  vidisseni  eum  ponlifices  et  minislri,  cla- 
mabant  dicentes :  Crudflge,  crudfige.  Dicit  eit  PUatut : 
Accipite  eum  vos  et  crucifigite  eum.  Ego  emm  non  m. 
venio  in  eo  causam.  Responderuui  ei  JudoH  :  Nos 
legem  habemus,  et  secundum  legem  debet  mori^  quia 
Filium  Dei  se  fecit.  Ecce  altera  niajor  invidia  :  parva 
illa  quippe  videbatur,  velut  affecUtae  iliicito  ausu 
regiae  potesutis;  et  umen  neutrum  sibi  Jesui  meii- 
daciter  usorpavit;  sed  utrumquo  verum  est,  et  uni- 
geoitus  est  Dei  Filius,  el  rex  a  Deo  cqnstituius  super 
Sion  montem  sanctum  ejus  (Ptal.  ii).  Et  ulrumqiie 
nunc  demonstraret,  nisi  quauio  erat  potentiur,  tanto 
mallet  esse  patientior. 
J  0  Ctim  ergo  audittei  Piiaiut  hoc  terbum^  magit  ti- 
mutf,  el  ingressus  est  prmiorium  iterum^  et  dicii  ad 
Jesum:  Vnde  es  tut  Jesut  auiem  responsum  nom  dedit 
ei.  Hoc  silentium  Domini  Jesu  Christi  non  seniel 
facturo,  collatis  omnium  evangelistarnm  narrationi- 
bus,  reperitur  et  apud  priiicipes  sacerdotum,  et  apud 
Herodem,  quo  eum,  sicut  Lucas  indicat,  roiserat 
Pilalus  audiendum  (Lue.  xxiii),  et  apud  iptum,  ui 
non  frustra  de  ilio  propheiia  praecesserit :  Sieut  agnus 
eoram  tondenu  se  sine  voce^  tic  non  aperuit  ot  euum 
(Itai.  Liii).  Tunc  utique»  quando  inierrogantibua  nou 
respondii.  Quamvls  cnim  quibuadam  inlerrogatlont- 
bus  8a:pe  responderit,  lamen  propter  tlla  lii  quihiii 
nuluit  respondcre  ad  hoc  dau  est  de  agno  simiiitudo. 
ut  in  suo  sileniio  non  reu9,  sed  innoceiis  babereiur, 

S9 


907  Bi^Difi  VENCKADILIS  OPP.  PAP.S  II. 

Cum  ergo  judicarelur  ubicunque  non  aperuit  ot  tuum,  A 
Eicui  agiius  non  aperuit,  id  esl,  non  sicul  niale  sibi 
conscius,  qui  de  peccatis  convincebaiur  suis,  sed 
sicut  inansueius,  qui  pro  peccatis  immoiabalur  alie- 
fiis. 

Dicii  er§d  ei  PUatui :  Mihi  nen  loqueri$  ?  Nefcii  quia 
putisiQiem  habeo  erucifigere  te,  et  fotetlatem  habeo 
Umitieie?  liespondit  Jetut  :  Non  haberet  advertus  me 
potettatem  ullam^  nisi  tibi  datum  eteet  desuper.  Pro' 
ftterea  qui  me  tradidit  tibi,  majut  peccatum  habel, 
Lcce  re^pondii,  ei  laiuen  ubicunque  non  respoudiiy 
iioii  sicui  reus  &ive  dolosus,  sed  sicui  agnus,  boc 
esi,  sicui  simplex  atque  innocens  non  aperuii  os 
suuni.  Proinde  ubi  nou  respondebat,  sicut  ovis  sile- 
bat ;  ubi  respondebat,  sicut  pasior  docebat.  Disca- 
luus  ergo  quod  dixit,  quod  el  per  Aposioluin  docuit,  B 
quia  noit  ett  potetiat  niti  a  Deo  (/{utti.  xiii) ;  ei  quia 
plus  peccai  qui  potealaii  iiinucetiiem  occidenduiu 
livore  iradit,  quam  potesias  ipsa,  si  euui  limore  al* 
ierius  majoris  poiesiaiis  occidil.  Taleui  i|uippe  Dcus 
Pilaio  dederat  potesialom,  ui  essct  ei.am  sub  CaDsa- 
ris  potesta:e.  Quapiopier :  Non  liaberet^  inquil,  ad* 
vertut  me  potestatem  ullam,  iii  est,  quantulamcunque 
Jiabes,  nt«t  hoc  iptum  quidquid  ett,  tibi  euet  datum 
detuper.  Scd  quouiain  scio  quantuni  sil,  non  eiiim 
lanium  cst,  ut  tibi  omuiuiodo  liberum  sii,  propter- 
ea  qui  me  tradidit  tibi^  majue  peuatum  habet,  lile  me 
quippe  tux  poieataii  iradidii  iiividendo,  lu  ▼ero 
eauidem  poleslaleni  iii  me  exercilurus  es  metueudo. 
Nec  tiuieiido  quidem  prxseriim  innocentem  bomo 
liomiiteiii  debei  uccidere,  sed  laiiien  id  zelando  fa-  ^ 
cere  mullo  majus  maium  est  quam  timendo ;  et  idco 
iion  ait  verax  Magisier  :  Qui  me  tibi  tradii^  ipse  pec- 
catum  babet,  lanquam  ille  non  haberei ;  sed  ait : 
Majut  habet  peccaium^  ut  eiiam  se  babere  inlellige- 
ret.  Neque  enim  propieiea  iiiud  nuJlum  eot,  quia 
mryus  e!»L 

Exinde  quterebat  Pilatut  dimittere  eum.  Quid  est 
boc  quod  dicium  esi,  exinde^  quasi  aiitea  jutn  non 
quaerebai?  Lege  superiora,  et  inveuies  jamdudum 
euiii  quxrere  dimitiere  Jesum.  Kiinde  iiaquc  intel- 
ligeiidum  est,  propier  boc,  id  est,  ex  hac  causa,  ue 
baberei  |>eccatuin  occidendo  iniioeeniem  sibi  iradi- 
lum,  quamvts  minus  peccans  quam  Judxi,  qui  eum 
ini  iradideruni  occidendum.  Exinde  ergo,  id  esi,  j^ 
ideo,  ne  boc  peccaium  faceret,  non  nunc  primuiHy 
sed  ab  iiiiiio  quaerebant  eum  dimittere. 

JndtBt  autem  ctamabant  dicentet  :  Si  hunc  dimittit, 
non  et  micut  Ceetarit.  Oninit  enim  qui  te  regem  faeit, 
tontradicit  Catari.  M:ijorem  timorem  se  ingerere  pu- 
istverunt  Pilato  lerrendo  de  Caesare,  ut  occideret 
Cliristom,  quani  superius  ubi  dixeruiii :  Not  legem 
kobemut ,  et  seenndnm  legem  dehet  mori^  quia  fitium 
'Oei  ti  iecit,  Eorum  legem  quippe  ille  non  timuit  ut 
oeciderei,  sed  roagis  Filium  Dei  limuii  ne  occiderei. 
Mimc  vero  non  sie  poiuit  conteinnere  Ca^sareni,  an- 
ctorem  polettatls  suae,  queniadmodum  legcm  geniis 
alieiiae.  Adhuc  tamen  evangelisla  sequilur,  et  dicil  : 

Pilutuk  ergo  cum  audittet  hot  termonetf  adduxit 


SECT.  I.  •-  EXGGRTICA  CENinNA.  90S 

forat  Jetum^  ei  tedii  pro  tribuntUi  in  ioeo  qtd  dicihir 
Liihottretotf  Hebraiu  nutem  Gahbatha.  Eral  autem 
Paratceve  patcho!  hora  quasi  textn.  Qua  bora  sit  Do- 
minus  crucifixus,  propter  evangelistae  tlierius  testi- 
monium,  qui  dixit :  Erat  autem  hora  tertia,  et  eruei* 
fixerunt  eum  {Marc,  xv) :  quoniam  roagiia  diseepiaiio 
solet  oburiri,  cum  ad  ipsum  locum  iibi  cmciixM  . 
oarratur  ventum  fuerit,  ut  poiueriinus,  si  DomiBut 
voltierit,  disseremus.  Cum  ergo  pro  tribunali  sedis- 
set  Pilaius, 

Dicit  Judont  :  Ecce  rex  vetter,  Illi  autem  ctama» 
bant  :  Tolle,  tolle,  erucifige  eum.  Dixit  eit  Piintui  : 
Regem  vettrum  crueifigam?  Adliuc  terrorem  quemde 
Caesare  ifijecerani  supcrare  conatur,  de  ignoihim 
eorum  voleus  eos  frangere,  dicendo  :  liegem  veetrum 
crucifigam?  quos  de  ignominia  Cbristi  miiigare  mki 
poierai,  sed  limore  mux  viiicilur. 

hesponderunt  etum  pontificet :  Non  habemui  regem 
niti  CcetArem,  Tunc  ergo  tradidit  eis  t//iiiii,  til  erueifi' 
gerttur.  Aperiissiine  quippe  cootra  Caesarein  Teiiire 
viderciur,  si  regeni  sc  non  babcre  nisi  Crsarem 
profiieiiiibus  alium  regein  velit  ingerere,  dimilieiido 
iiupunitum,  queui  prupier  bo8  ausus  ei  tradideniul 
ociideniluui.  Tradidii  ergo  eis  illum,  ut  crucifigere- 
tur.  Scd  nunquid  aliud  ante  cupielMul,  quaiido  di- 
cebat :  Accipite  eum  vos,  et  crucifigite?  vei  eliaiu  sn- 
perius  :  Accipile  eum  vot,  et  tecundum  legem  veetram 
judicate  eum  ?  Cur  auieni  hoc  IUi  lanlopere  volueraiil, 
dicentes  :  Nobit  non  iicet  inierficere  quemqumm?  el 
omni  niodo  insian:es  ul  iion  ab  eis,  sed  a  prae»ide  oe- 
cidereiur,  et  idea  euni  occidendum  accipere  recessB- 
tes,  si  luiic  euin  accipiunt  occidendum?  Aul  ai  boe 
uon  sit,  cur  diciuni  esl :  Tiittc  ergo  tradidit  ei$  iUmm^ 
ut  crucifigeretur  ?  Au  aliquid  interest  ?  Plane  iDter- 
esl.  Noii  est  enini  diciuro  :  Tunc  ergo  iradidii  ds 
illum,  ut  crucifigerent  eum,  sed  u/  crucifigeretur^  id 
est,  ui  judiiio  ac  poteslaie  praesidis  cruciligereiur. 
Sed  ideo  illis  tradiium  dicil  evaiigelisla,  ut  eos  cri- 
miue  implicatos,  a  quo  alieni  esse  conabaniur,  osten- 
dcret.  Nou  euim  faceret  boc  Pilatus ,  uisi  ul  id  quod 
eus  cupere  cernebat  implerel.  Quod  ergo  seqoiiar; 

Sutceperunt  autein  Jetum^  et  eduxerunt.  Poiesl  Bi 
miliies  jam  referri  apparitorcs  praesidis*  Nam  postea 
evideulius  dicitur  :  Miliiet  ergo  cum  eruafsmtmt 
eum,  Quamvis  evangelista  eiiam  si  totum  JadaBis 
Iribuii,  meriio  facit.  Ipsi  enim  susceperunl  qttod  Bvi- 
dissime  flagiiaverani,  et  ipsi  fecerunl  qvidquid  vt 
fieret  exiorserunt.  Judieante  atque  damnante  Pitolo 
pru  tribunali ,  Dominum  nostruni  Jesum  Christam 
hora  quasi  sexla  susceperunl  et  eduxerunt. 

Et  bajulant  sibi  «rticetn,  exHt  in  eum  qui  ^dtur 
Caivarice  /octim,  Hebraice  Gotgotha,  ubi  eum  crueifixe' 
ruut.  Quid  est  ergo  qiiod  Marcus  evaogelista  dicit  : 
Erat  autem  hora  tertia,  et  crucifixerunt  eum  (Marc. 
iv),  nisi  quia  liora  leriia  cnicifixus  esi  Dominiis  lin- 
guis  Judacorum,  hora  sexta  inanibus  mililum,  ut  ia- 
telligamiis  boram  quiniam  jam  fuisse  iransaetam, 
ei  aliquid  de  sexia  coeptuin,  qiiando  sedit  pro  trilMH 
nali  Pilatus.  qoas  dicta  est  a  Joauue,  hnra  quasi  testaf 


909  IN  S.  JOANNIS  EYANGCUUM  CXi^OSITIO.  91C 

Etcuiiiduceiefur  ut  iignociimduobuslaironiboscon-  A  cem,  exiii  m  eum  qui  diciiur  Calvariie  loeum  ,  He" 


Ogereiur,  et  juxta  ejus  cruccin  gererentur  quae  gesta 
narrantur,  hora  sexia  integra  complereiur;  ex  qua 
hora  usque  ad  nonam ,  sole  obscuraio ,  lcnebras 
factas,  trium  evangelistarum ,  Mailha^i,  Marci,  Lucae 
conlestatur  auctortias.  Csl  et  a!ia  bujus  qux'Stionis, 
ut  Don  hic  accipiatur  hora  scxla  diei.  quia  ncc  Joati- 
Des  ail  :  Erat  autein  hora  dici  quasi  sesla;  sed  ait  : 
Erat  aulem  Parasceve  pa$cha!  hora  quasi  sexla,  Para- 
sceve  autem  Laiiiie  prceparatio  est  :  Sed  islo  verbo 
Grxco  libentius  utuniur  Jud;ei,  in  hujusmodi  obser- 
vatioiiibus,  eliam  qui  magis  Laiiiie  quain  Gr»ce  lo- 
quuniur.  Crat  autem  praeparatio  paschx.  Pattha 
vero  nof/rttfn,  sicut  dicit  Apostolus,  immoiaius  esl 
Chrisius  (/  Cor,  v).  Gujus  paschx  pncparationem,  si 


braice  Golgotha  ,  ubi  eum  crucifixerunt;  ei  eum  eo 
alios  dttds,  hinc  et  hinc,  medium  autem  Jesum,  Isti 
duo  latrones  erant,  sicut  aliorum  evangeli^larum 
narratione  didicimus  (Jfarc.  xv;  Luc,  xxiii),  cum 
quibus  crucidxus,  el  iuler  quos  fixus  esi  Christus  , 
de  quo  pra^inissa  dixeralpropbctia  :  Et  inter  iniquue 
deputalus  est  (Isai,  uv). 

Scripsit  autem  et  tiiulum  Pilalus^  et  posuit  super 
crucem.  Erat  autem  scriptum  :  Jesus  Na%arenus^  Itex 
Judteorum.  Hunc  ergo  titulum  muUi  legerunt  Judao- 
rum,  quia  prope  dvitatem  erat  locus  ubi  crucifixus  est 
Jesus;  el  seriptum  Htbraice,  Groeceet  Laiine :  Hex  JU' 
daorum,  llx  quippe  ires  linguae  ibi  prae  cxteris 
eminebant :  Hebrxa  propter  Judxos  in  lege  Dei  glo- 


ab  bora  nociis  iiona  computemus  (tunc  eniiu  viden-  ^  riantes ;  Grxca  propter  gentiuui  sapieotes ;  Latina 


tur  principes  sacerdoluiii  pratiiuntiasse  Dumini  im- 
molalioneui,  dicenles  :  Reue  e$t  mor/ti,  cum  adhuc 
in  domo  pontillcis  audiretur;  unde  congruenter  acei» 
piiur  inde  ccepissepra^paraiionem  veri  Paschae,  cu- 
jus  umbra  erat  pascha  Judxorum,  id  est,  iinmula- 
tionis  Christi,  ex  quo  a  sacerdutibus  prxnuntiatus 
est  immolaiidus),  profecto  ab  ea  iioctis  hora,  quae 
uona  fuisse  convinciiur,  usque  ad  huram  diei  ter- 
tiain,  qua  cruciGxum  esse  Chrislum  Marcus  evange- 
lista  lestatur,  sex  horae  siint,  tres  nocturnx,  tres 
diurnae.  Uode  in  hac  Parasceve  paschae,  id  esi,  prae« 
paratioue  immolatiouis  Chri&ti,  quae  ab  hora  iioctis 
nona  coepta  erat,  quasi  sexta  agebatur  hora;  id  esl, 
peracta  quinta,  jam  sexla  currere  coeperai,  quando 
Pilatus  tribunal  ascendit.  Adhuc  eiiim  erat  ipsa  prae- 
paratio,  quae  ab  liora  noctis  noua  ccepcrat ,  donec 
licrei  quac  praeparabatur  Christi  immolatio,  quae  facta 
est,  hora  (secuodum  Marcum)  lertia  ,  non  praepara- 
liouis,  sed  diei ;  eadcmqiie  sexta  non  diei,  sed  prae- 
paratiouis,  sex  utique  horis  a  noctis  nona  usque  ad 
diei  tertiam  computatis.  llaruro  duarum  solutionuui 
istius  difficilis  qua;stionis  eligat  quisque  quatn  volcl. 
Melitts  aulem  quid  eligal  judicabit ,  qui  de  consensu 
Evangelisiarum,  qu%  opcrosissime  disputata  suiit , 
legerii.  Susceperunt  autem  Jesum^  et  eduxerunt  eum; 
et  bajutans  sibi  crucemy  exiit  in  eum  qui  dicitur  Cal^ 
variw  locum,  Hebraiee  autem  Goigotha^  ubi  eum  cru- 
cifixerunt,  Ibat  ergo  ad  locuin  ubi  erat  cruciligciidus. 


propter  Rumanos  uiuliis  ac  peue  omnibus  jaiu  luiic 
geniibus  imperanles. 

Dicebant  ergo  Pilato  poniifices  Judesorum  :  Koli 
scribere  :  Rex  Judaeorum^  sed  quia  ipse  dixit  :  Rex 
sum  Juda:orum.  Respondit  Pilatus  :  Xluod  scripsi^ 
scripsi,  0  inerfabiiem  viui  divinae  operatiouis,  eiiaui 
iu  cordibus  iguoranlium !  Nonne  occulia  vox  quacdaui 
Piluto  inius  quodum,  si  dici  poiest,  clamo&o  sileoti<i 
persooabat  quud  taiilo  anie  in  Psalmuruin  litieris 
propbeialum  est :  Ne  corrumpas  tituU  inscriptionem  / 
Ecce  tituli  inscriptioneui  noii  curruiupit.  Quod 
scripsli,  scripsit ;  sed  eiiam  pontiOces  qui  hoc  cor- 
rumpi  volebani,  qui  dicebant :  Noliscriberef  inquiuul, 
Rex  Judeeorum,  sed  quia  ipse  dixit^  Rex  sum  Judeeo- 
fttifi.  Quid  loquimini,  iiisaui?  Quid  fieri  coiitradiciiis, 
quod  mutare  nullo  puiicto  potestis?  Nuiiquid  eniui 
propierea  iion  erit  verum  quia  Jesus  ait :  Rex  sum 
Judoiorum?  Si  corrumpi  non  poiest  quod  Pilalus 
scripsit,  corrumpi  pole&l  quod  Veritas  dixit  ?  Sed 
Judaeoruui  lantuin  rex  Christus  est,  an  ct  geutium  ? 
Imo  et  geutium.  Cum  eniui  dixisset  in  prophctia, 
Ego  autem  coustitutus  sum  Rex  ab  eo  kuper  Sicit, 
montem  sanctum  ejus^  pra:dicans  preeceptum  Domini 
{Psal.  ii),  ne  propter  inontem  Siuu  solis  Judacis  euin 
regein  quisquaui  dicerct  constitutum ,  coiit.nuo 
subjecit :  Dominue  dixit  ad  me :  Filius  meus  es  tu. 
Ego  hedie  genui  te,  Postula  a  me^  et  dabo  tibi  geutes 
haireditatem  tuam ,    et  possetsionem  tuam  termiwn 


purtans  crucem  suam  Jesus.  Grande  spectaculum  ;  .<.  lerrce  (Ibid,),  Unde  et  ipse  jain  per  os  proprium  lo- 

A      _•      _. «_.      •  •        .  J  1  »••         •  «  •  •  "^  111  >B         (  •  ••  »• 


aed  sl  spectet  iinpietas,  graiide  iudibrium.  Si  pietas, 
grande  iiiysleriuni ;  si  spectet  inipietas ,  gratide 
Igiiominiae  documenium ;  si  pietas  ,  grande  fidei 
iiiouunieuiuu).  Si  spectet  impieias,  ridet  regem  , 
pro  virga  regni ,  liguuui  sui  portare  supplicii.  Si 
pietas ,  videt  regem  bajulanlein  ligiium  ad  seiuct- 
ipsum  figendum  ,  quod  fixurus  Tuerat  etiam  in 
fronlibus  regum;  in  eo  spernendus  oculis  impio- 
rum ,  iu  quo  erant  gloriaiura  corda  sanctorum. 
Dicturo  eniiii  Paulo  :  Mihi  enim  absit  gloriuri  nisi 
fn  eruce  Domini  nostri  Jesu  Christi  (Galal*  vi), 
ip»aii)  cruceui  suu  gesiaus  huinero  couiiueiidabat; 
et  luceruj;  arburae,  quae  sub  inodio  poiiciida  nou 
crat,  candelabf  uui  lerebat.  Rajulans  cigu  sibi  cru' 


queiis  apud  Judscos  :  Habeo^  iiiquil,  ulias  oves^  qua: 
nun  sunt  ex  hoc  ovUi ;  oportet  me  et  ipsas  udducere^ 
et  vocem  meam  audient ;  et  erit  unus  grex,  et  unus 
pastor(Joan,  x).  Cur  crgo  luagoum  vuluuius  iniell  gi 
iu  hoc  titulo  sacrameutuiu,  iu  quo  scriptuui  crat 
Rex  Judworum,  si  Re\  cst  CluistUi»  et  geuiiuui  ? 
quia,  scilicet,  oleaster  factus  est  particcps  piiigue- 
dinis  oleae  (Rom.  xi).  Nam  oiea  pariiceps  facta  est 
aiiiantudiuis  oleastri.  Nam  iu  eo  qui  de  Chriblo  ve- 
raciter  scriptus  est  titulus:i{fx  Judeeorum^  qui  sunt 
intelligeiidi  Judxi,  nisi  Abraliae  seiueii«  filii  pruuiis- 
sionis,  qui  sunt  etiain  filii  Dei,  quuniaiu  iiun  qui  filii 
prouiuisionis,  deputautur  in  seuiiiie(/Juiii.ix);elgentes 
eraui,  quibus  dicebat :  Si  autem  ik»  C^ri«rt,  ergo  scmen 


V\\  BEDi£  VENCHARILIS  OPP.  PARSH.  SECT.  L  —  EXCGETIGA  GENUINA.  912 

Abralue  €i/is,  secundum  promiuiBnm  hceredes  (Ga-  A  nullias  caeteroroin   Terba   narrationi   Joannis  om 


lat,  iii).  Rex  ergo  Judxorum  Christus,  sed  Judxo- 
runi  circumcisione  cordis ;  spiriiu,  non  liuera  ;  quo- 
rnm  laus  non  ex  bominibus,  sed  ex  Peo  est,  perti- 
neniium  ad  Jerusalem  liberam,  m^itrero  nostram, 
atiernam  in  cielis,  Saram  spirilualem  ancillam,  et 
lilios  ejus  de.domo  liberlatis  ejicientem  (  Rom,  ii). 
Iileo  eriim  Pilatusquod  scripsit,  scripsit,  qula  Domi- 
lius  quod  dixit,  dixil. 

MUiies  ergo  cum  crucilixisteni  eum ,  aceeperunl 
vetiimenia  ejus^  ei  fecerunl  qualuor  partes^  unicuique 
miliii  pariem,  ei  tuniatm,  Erat  autem  tunica  inconsU" 
ri/ff .  desuper  contexta  per  iotum,  Dixerunt  ergo  adin^ 
vicem  :  Non  scindamus  eam,  sed  sortiamur  de  illa  cu- 
jus  sit,  ut  Scriptura  impleretur  dicens  :  Partiti  tunt 


contraria.  Matthaeus  eniro  dicendo  :  Diviseruni  ves/i- 
menia  ejus  sortem  mittentes  {Matth,  xxtii),  ad  totam 
divisionem  vestimentorum  yoluit  Intelltgi  etiam  il- 
lam  tuuicam  pertinere,  de  qua  sortein  miserunl, 
quia  utique  omiies  vestes  dividendo,  Id  quibus  et  ilU 
fuit,  de  ipsa  sortiii  sunl.  Tale  est  quod  ait  etiani  La- 
cas  :  Dividentes  vestimenta  ejus,  miserutU  eortes  (Luem 
xxiii).  Dividentes  enlm  venerunt  ad  tunicam,  deqoa 
facta  est  sortiiio,  ut  inter  eoa  universa  vestimento- 
rum  ejus  divislo  compleretur.  Quid  autero  interesi 
utrum  dicatur  :  Dividente»  miserunt  sertes^  quod  alt 
Lucas  ,  ao  :  Diviserunt  sortem  mitientes ,  quod  ait 
llatthxus?  nisiquod  Lucas  diceiido  «orias,  pluralem 
pro  singulari  numerum  posuit  :  quas  locutio  Scri- 


vestimenlameasiyi,€tinvestemmeammiseruntsortem,^pi\ir\%  sanclis  iiisolita  noo  est,  quamvis  nonnulli 


Facium  est  quod  voluerutii  Judaei.  Non  ipsi,  sed 
mililcs  qui  parel'ant  Pilato,  judicante  ipso,  cruci- 
llxcrunt  Jesum  ;  et  lamcn  &i  voluntates,  ai  insidias, 
si  oper;i,  si  tradiiionem»  po&tremo  si  extorquentos 
clamores  eorum  cogitemus,  magis  uiique  Judsi  cru- 
rifixerunl  Jesum;  sed  de  pariiiione  et  sortitioiic 
veslimentoruiii  ejus.  non  est  pr;etereuuter  loquen- 
dum.  Quamvis  enim  oinnes  cvangelist»  quatuor  hu- 
jus  rei  memincrint.  catten  tamen  brevius  quaiti 
Joannes,  et  clause  ilii,  iste  verq  apertissime,  et  qiioi 
(lartes  de  vestimentis  ejus  rccerinl.  dixil,  id  est 
qiiatuor,  ui  singulas  tollerent.  Undc  apparet  quaiuor 
ri)ihlcs  fuisse.  qui  eo  crucifigcndo  prxsidi  parucrunt. 


Godices  sortem  reperiantur  habere,  non  sor<«s*  Mar- 
cus  itaque  solus  videtor  aliquam  intulisM  qosestio- 
nem.  Dicendo  enim  :  Mitlentes  sortem  euper  ei$^  quie 
quid  totleret  (  Marc,  xv  ) ,  tanquam  super  omni- 
bus  vestimentis,  non  super  sola  tunica  sors  ait 
missa,  locutus  videtur.  Sed  etiam  hic  breviuis 
obscuritatem  Tacit.  Sic  enim  dictuin  eat  mtitenies 
sortem  super  eii,  ac  si  diceretur :  Miitentes  sonem 
curn  dividerentur.  Quod  et  factum  est;  omniom 
quippe  vestimentorum  ejus  divisio  completa  non 
csset,  nisi  sorte  claruisset  quis  etiam  lllam  tunlcam 
tollcrct,  ut  sic  conientio  dividentium  finiretur,  vel 
nulla  potius  oriretur.  Quod  ergoait:  Quisquidici' 


Mniiifestc  qiiippe  ait :  Milites  ergo  cum  crucifixiisfnt  ^  leret,  quandoquidem  hoc  sorti  deputatur,  non  ad 


eicm,  aieeperunt  vesiimenta  ejuSf  et  fecerunt  ^^uatuor 
partcs,  unicuiqnc  militt  partem^  et  tumcam,  Subau* 
diendum  est,  acceperunt^  ut  iste  sit  sensus.  Accepe- 
ruiit  vestimciita  ejus,  et  feccrunt  quatuor  parteSf 
unicuiqiie  militi  pariem.  Accepcrunt  ci  tunicam  ;  el 
sic  locutUi»  cst ,  ui  de  cxtcris  vestimeniis  nullain 
tonem  missam  esse  vidcainus,  scd  de  tiinica,  quam 
aimul  cum  c%teris  acte|>cruni,  sed  non  similiter  di- 
viserunt.  De  hac  enim  scquitur  exponens  :  Erai  ou- 
tem  tunica  incousutms^  desuper  contexta  per  totum, 
Cur  aulem  de  illa  sortcm  miseriut,  narrans  :  Dixe- 
rum  ergOf  iiiquil,  adinvicenif  Non  scindamus  eani, 
sed  sortiamur  de  illa  cujus  sit,  Apparct  itaque  in  aliis 
vestibus  xqiialcs  eos  habulsse  paries,  ut  sortiri  ne- 


oninia  quae  divisa  sunt  vestimenta  referendiim  esL 
Sors  eniin  missa  est,  quis  illam  tunicam  tolieret,  de 
qua  quoniaro  narrare  prsetermisit  qualis  fuerit,  ei 
quemadmodum  squalibua  factia  partibus  sola  ro- 
manaerit,  qus  ne  conscinderetor,  venit  in  aorteai, 
pro  04  pusitum  e&t  quod  ait :  Quis  quid  toHerei^  id 
cst :  Quis  eam  toileret,  unquam  si  iotum  ita  dicere- 
tur  :  Diviserunt  vestimenia  ejus,  sortem  miiientee  super 
eiSy  quis  lunicam,  quas  partibus  squalibustuperfiienf, 
tolierei.  Quaerat  forie  aliquis,  quid  significet  io  tot 
partes  vesiimeutorum  facta  divisio,  et  de  tunlca  illa 
sortitio.  Quadripartita  vesiis  Domini  iiostri  Jeto 
Christi  qoadripartitam  figuravit  ejus  Eccletiam,  toto, 
scilicet,  qui  quatuor  partibus  constat,  terraroni  orbe 


cesse  non  fuerit ;  in  illa  vero  una,  non  eos  habere  D  diffusam,  omnibus  eisdem  pariibos  aeqoaliler,  id  eti. 


potuisse  siKgulas  partes,  nisi  scindereiur,  ut  pannot 
ejus  inuiiliter  loUcrenu  Quod  ne  facerent,  ad  unum 
c.im  pervcnire  sortitione  maluerunt.  Uujus  evangc- 
li};Ue  narrntioni  concouat  etiam  propbeticum  testi- 
inonium,  qund  et  ipse  continuo  subjungens  :  Vi 
Scriptura  t  inquit,  impieretur  ^  dicens  :  Partiti  sunt 
restimenta  mea  sibi,  et  in  vestem  meam  miserunt  sor» 
iem.  Non  eiiim  aii  sortiii^  sed  partiti,  Nec  ait :  Sor- 
tientes  partiii  sunt  in  cxteris  ve>iimentis  sortem, 
omnlno  non  nominans,  pottea  dixit :  ei  in  vestem  meam 
rniserunt  sortem^  propter  illam  reliquam  tunicaro. 
De  qua  re  dicam  quod  ipse  donaverii,  cum  prius 
cain  qus  eboriri  poiest,  tanquam  cvangelistae  inter 
sedi>crepeut,  calumniain  propulsavero,  demonstrans 


concorditer,  distribulatn.  Propier  quod  alibi  didl 
missurum  se  angelos  suos,  ut  colligant  electot  ejiit 
a  quatuor  ventis  (  Mare,  xiii ).  Q:iod  quid  est,  nisi  a 
qualuor  partibus  mundi,  Oriente,  Occidente,  Aqui- 
luiie,  ei  Meridie  f  Tunica  vcro  illa  torlita,  omniuni 
partlum  signiflcat  uiiitalem,  quae  charilatis  vlnculo 
contineiur.  De  chariiate  autein  locuturus  Apotiolos : 
Superemineniiorem  ^  inquit,  vitam  vobi»  demonstro 
(Ephes,  iv).  Et  alio  loco  ail :  Cognotcere  etiam  super- 
eminentem  scieniim  charitatem  Chrisii  ( Ephee,  iit ). 
Iieinque  alibi :  Super  omnia  auiem  /Imw,  ehariiaiemt 
quee  est  vincuium  perfeetionis  {  Coloss,  iii ).  Si  ergo 
cliaritas  et  superemineoliorem  babet  viam,  et  tnprr- 
cminet  scicntiie,  et  super  omnia  pnecepto  eti ,  me- 


915 


IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  CXPOSITIO. 


914 


rito  vesiis  quae  significaiur,  desuper  conUxta  perhi-  A  lignum  iliud  nbi  erant  fixa  membra  morientis,  eiiam 


beiur  :  ineeniutilii  autem,  ne  aliquando  dissuatur, 
et  ad  unum  pcrveiiil,  quia  in  unum  omnes  colligii, 
sicut  in  aposiolis,  cum  esset  etiam  ipse  numerus 
duodenariiis,  id  est,  quadripariitus  inter  omnes,  et 
omnes  esseni  inierrogati,  solus  Pctrus  respondit : 
Tu  es  Chriiitti  Fiiius  Dei  vivi  {MaUh,  vi).  Ei  ei  dici- 
tur :  Tibi  dahe  elavei  regni  ccelorum  {Ibid,);  tanquam 
ligandi  et  solvendi  solus  acceperit  potestaiem,  cum 
et  illud  unus  pro  omnibus  dixerit,  et  hoc  cum  omni- 
bus,  tanquam  personam  gerens  ipsius  unitaiis  acoe- 
perit.  Ideo  unus  pro  omnibus,  qula  unitas  est  in  om- 
nibus.  Unde  et  hic  curo  dixisseC  desuper  contextOt 
addtdit  per  lotum.  Ouid  si  referamus  ad  id  qitod 


cathedra  fuerii  Magistri  docentis.  Ex  hac  docCiioa 
sua  didicerat  Paulus  apostolus,  quod  docebat  quando 
dicebat :  Si  quis  aulem  iuis,  ei  max\m$  domesiieis  Mn 
providet,  fidem  negat,  et  est  inpdeli  deterier  (I  Tim,  v). 
Quid  autem  cuique  tani  domeslicum  quani  parentes 
filiis,  aut  parentibus  filii  ?  Ilujus  iiaque  saluberrimi 
praecepti,  ipse  magister  sanctorum,  de  seipso  consti- 
tuebat  exemplura,  quando  non  ut  rainulae  Deus, 
quam  creaverat  el  regebai,  sed  ut  niairi  bomo  d% 
qua  creatus  fuerat,  et  quam  reliiiquebai,  aheruni 
pro  se  qiiodamniodo  filium  providebal.  Nam  cur  hoc 
fecerii,  quod  scquiiur  imlicai.  Ait  enim  evangelista  : 
Exilia  liora  accepit  eam  discipulus  in  sua,  de  seipso 


signiflcat  :  nemo  ejos  est  expers  ,  qul  pertinere     dicens ;  sic  quippe  de  se  coinmemorare  solct,  quod 
invenitur  ad  totum  a  quo  toio,  stcut  Graeca  indicat     ^""*  diligebat  Jesiis,  qiii  utique  omnes,  sed  ipsuni 

pra  caBteris  et  farailiarius  diligebal,  ita  ut  in  convi- 
vio  super  pecius  suuin  discumbere  faceret.  Credo  ut 
isiius  Evangelii,  quod  per  eum  fuerat  prxdicaxtirus. 


lingua  catholica  focatur  Ecclesia  ?  In  sorte  autem 
qutd  nisi  Dei  gratia  commendata  est  ?  Sic  quippe  in 
uno  ad  omnes  pervenit,  cum  sors  omnibus  placuit, 
quia  eC  Dei  gratia  in  unitate  ad  omnes  pervenit ;  et 
cum  sors  mittitur,  non  personae  cujusquam,  vel  me* 
ritis,  sed  occulio  Dei  judicio  ceditur.  Nec  ideo  isia, 
noii  aliquid  boni  signiOcasse  quis  dixerit,  quia  per 
malos  facia  sunt,  non  scilicet  per  eos,  qui  Christuin 
secuti,  sed  qui  sunt  persecuti.  Quid  enim  de  ipsa 
cruce  diciuri  sumus,  qua;  certe  simililer  ab  inimicis 
atque  impiis  Ghristo  facta  et  impacta  esi  ?  Et  lainen 
ea  significari  recle  intelligitur,  quod  ait  Aposloliis  : 


divinam  excellentiam  hoc  modo  altius  commenda< 
ret.  Sed  in  quoe  sua  Joannes  matrem  Domini  acce* 
pit  ?  Neque  enim  non  ex  eis  erat  qui  dixeranl  ei  : 
Ecce  nos  dimisimus  omnia^et  secuti  sumuste;  sed 
ibi  quoque  audierat :  Quieunque  ista  dimiserit  propter 
me,  accipiet  in  hoc  sasculo  centies  tautum  {Matih.  xix). 
Habebat  ergo  iiie  discipulus  centupliciter  plura  qiiani 
diffliserat,  in  qiiae  susciperet  ejus  matrem  qui  ilia 
donaverat.  Sed  in  ea  socieiaie  beatus  Juannes  per  e- 
perat  ceniuplum,  ubi  nemo  dicebat  aiiquid  suum,  sed 


Qua  sit  latitudo^  et  iongitudo,  et  aititudOf  et  profunr> 

dum  {Ephes,  iii).  Postremo  quid  est  quod  oinnes  no-  p  ^^tmt  iiiis  omnia  communia,  sicut  in  Actibus  aposlo- 

verunt  signum  Christi,  nisi  crux  Christi  ?  Quod  si-      'oruQ^  scriptum  est  (Act,  ii).  Sic  enim  apostoli  erant 


gnum  nisi  adhibeatur  sive  frontibus  rredeniium, 
sive  ipsi  aquae  ex  qua  rrgeneranlur,  sive  oleo  quo 
chrismaie  unguntur,  sive  sacrificio  quo  aluntur,  ni- 
hil  eorum  ritc  perficitur.  Quomodo  ergo  per  Id  quod 
mali  faciunt  nthil  boni  significalur,  qiiando  per  cru- 
cem  Christi  quam  fecerunt  mali,  in  celebratione  sa- 
craraentorum  ejus,  bonum  nobis  omne  signatur  ?  Ei 
miiites  quidem,  inquit,  hwe  fecerunt, 

Stabant  autem  juxta  erucem  Jesu,  mater  ejus^  et  so^ 
ror  niatris  ejus  Maria  Cieophce,  et  Maria  Magdaiene* 
Cum  vidisHt  ergo  Jesus  matrem,  et  discipuium  stantem 
quem  diiigebat,  dicit  matri  suce  :  Muiier,  ecce  piius 
luus  ;  deinde  dicit  discipuio  :  Ecce  mater  tua.  Et  ex 


quasinihii  habentei^  et  omnia  ponidentes^IICor,  vi)| 
et  distribuebatur  unicuique  prout  cuique  opus  erat  { Act. 
ii);  unde  inlelligendum  est  sic  distributum  fuisse  huic 
discipulo  quod  opus  erat,  ut  illic  etiam  beatae  Mariae 
tanquam  matris  ejus  poriio  ponereiur.  Magisque  sic 
debemus  accipere  quod  dictum  est :  Ex  iiia  hora 
suscepit  eam  discipuius  in  sua^  ut  ad  ejus  curaiii 
quidquid  ei  esset  necessarium,  periineret.  Suscepit 
ergo  eam  in  sua^non  praedia,  quae  nuila  proprie  pos- 
sidebat,  sed  officia,  qnae  propria  dispensatione  exse- 
quenda  curabat.  Deinde  subjungit : 

Postea  sciens  Jesus  quia  omnia  consummata  sunt, 
ut  consununaretur  Scriptura,  dicii :  Siiio,  Vas  ergo 


ilia  hora  aceepit  eam  discipuius  in  sua.  Ilxc  nimirum  D  poiitifm  erat  aceto  pienum.  lUi  aulem  spongiam  pie- 

_.       •!•_         ■ J_        « .  .  _..«•«  L...... ..  ^i^^ . _!....  I .  • 


est  illa  hora  de  qua  Jesus  aquam  conversurus  in  vi- 
num  dixerat  malri :  Quid  mihi  ei  tibi  es/,  micii«r  T 
Nondum  venit  hora  mea  {Joan.  u).  Hanc  itaque  horam 
praedixerai,  quae  tunc  nondum  venerat,  in  qua  debo- 
ret  agnoscere  moriturus  de  qua  fuerat  morialis  na- 
tus.  Tunc  ergo  divina  facturus,  non  divinitatis,  sed 
infirroitatis ,  matrero  velut  incognitam  repellebat ; 
minc  autem  humana  jam  patiens,  ex  qua  fuerat 
factus  homo,  affectu  coDHnend»bat  humano.  Tune 
enim  qui  Mariam  creaverM  innolescebat  virtute; 
niinc  vero  quod  Maria  pepererat  pendebat  in  cruce. 
Moralis  igitur  iusinualur  locus.  Facit  quod  faciendutn 
admonet.  Exemplo  suo  instruit  Praeceptor  bonus,  oi 
a  filiis  piis  impendatur  cura  parentibus,  tanqiiam 


nam  aceto^  hffssopo  circumponentes^  obtulerunt  ori 
ejus.  Cum  erge  aceepisset  Jcsus  acetum,  dixit :  Coh' 
summatum  est,  Et  inciinato  capite,  tradidit  spiritum. 
Quis  potest  quae  facit,  iia  disponere,  quomodo  dispo- 
suit  homo  iste  qui  passus  esi  ?  Sed  homo  Mediaior 
Dei  et  hominum,  homo  de  quo  praedictum  legitar : 
Et  Itemo  est^  et  quis  agnoscit  eum?  quoniam  omnea 
per  quos  haec  Gebant,  non  agnoscebant  homineui 
Deum.  Ilomo  namque  apparebat,  qui  Deus  latcbai. 
Patiebaiur  haec  omnia  qui  apparebat,  et  idem  ipse 
disponebat  baec  omnia,  qul  latebat.  Yidit  ergo  quia 
consummata  snnt  omnla  quae  oportebat  ut  fiercnt  an- 
tequaro  acciperet  acetum,  et  traderet  spiritum.  Ai- 
que  ttt  boc  etiam  couaummareiur  quud  Scripturx. 


9f.»  BEDM  VENERAmUS  OPP.  PARS  II.  SEGT.  f.  «-  EXeGETICA  GENUINA.  916 

{•ra'dixerat :  El  m  itli  mea  poiaverunt  me  accto  (P$aL  A  criicibus,  magnum  diem  reslum  sui  diulurui  crucia* 


LXiii).  Siiio^  inqiiit,  tanquam  diceret  :  IIuc  miiius 
focislis,  date  quod  estis.  Jiidxi  quippe  ipsi  erant  de- 
generaiites  a  vino  patriarcharum  et  proplietariim, 
cA  tanquam  de  pleno  vasc  iniquitate  mundi  hiijtis 
implcti,  cor  habentes  vclut  spongiam  caTernosis 
quod:immodo  atque  tortuosis  latibulis  fraudiilentum. 
ITyssopo  auleni  circumposuerunt  spongiam  acelo 
plenam,  quoniam  herba  est  humiiis,  ei  pectus  pur- 
gat,  ipsius  Chrisli  humilitalem  congruenter  accipi- 
mus,  quam  circumdederant,  et  sc  circumvenisse  pu- 
laverunl.  Unde  est  illud  iii  psaluio  qulnquagesimo : 
Asperges  mc,  Domine,  hyssopo^  el  mnndnbcr.  Christi 
namqiie  hiimilitate  mundamur,  quia  nisi  humiliasset 
semeiipsuin,  factus  obediens  usque  ad  mortem  crucis 


tus  horrore  foedareni. 

Venerunt  ergo  mililes^  el  primi  quidem  fregerunt 
crura^  et  alterius  qui  crucifizus  esl  cum  eo,  Ad  Jesum 
autem  cum  venissent^  ut  viderunt  eum  jam  morluum^ 
non  fregerunt  ejus  crura^  sed  unu$  iiiilitum  iancem 
latus  ejus  aperuit^  et  coniinuo  exioit  sanguis  et  aqua. 
Vigilanti  verbo  evangelista  usus  est,  ut  non  diceret : 
Laius  ejus  percussil,  aut  vulneravit,  aut  quid  aliud, 
sed  aperuit,  ut  illic  quodammodo  vitse  ostium  pan* 
dereiur,  unde  sacramenta  EcctesisR  manaverunt,  sine 
quibiis  ad  vitam  qu»  vera  viia  e^t,  non  intratur. 
Ille  sanguis  in  remissioncm  fusiis  est  peccalonim. 
Aqua  illa  salutare  temperat  poculum.  Haec  et  iava'» 
crum  praestat,  et  potum.  Iloc  prxnuutiabat  qood 


{Philipp,  ii),  non  utique  sanguis  ejus  in  pcccatorum  ^  Noe  in  latere  arcae  ostium  facere  jiissns  esl,  quia 

inlrarent  animalia  quae  non  erant  diluvio  pcritura. 
quibiig  prspflgurabatur  Ecclesia.  Propter  hoc,  prima 
roulier  facta  est  de  viri  lalere  dormientis,  et  appel  • 
lala  est  vita,  materque  vivoruin.  Magnuro  quipp« 
sigr.ificavit  bonum  anle  magnuni  [irsevaricationis 
malum.  Et  hic  secundus  Adam  incliiiato  capite,  In 
cruce  dormivit,  ut  iiide  formaretur  ei  conjui,  qua 
de  latere  dormieniis  cffluxit.  0  mors,  unde  mortui 
reviviscunt.  Quid  isto  sanguine  mundius  7  Quid  vul- 
nere  islo  salubrius? 

Etqui  vidit,  inquit,  testimonium  perhibuit;  et  vernni 
est  ejus  testimonium ;  et  ille  scil  quia  vera  dieit^  ut  et 
vos  credatis.  Non  dixil  :  Ut  et  vos  sciatis,  sed  ut  cre- 


remissioncm ,  hoc  est ,  in  nostrnm  mundalionem 
fuisset  eiriisiis.  Nec  moveat  quomodo  spongiam  ori 
pjiis  potuerint  ndmovere,  qui  in  cruce  fuerat  exalta- 
iiis  a  lerra.  Sicut  enim  apud  alios  evangelislas  legi- 
tiir  (quod  hic  prxterroi.Hit)  in  arundine  est  factum 
{3lalth.  xnMi ;  Marc.  iv),  ut  in  spongia  lalis  potus 
ad  crucis  sublimia  levaretur.  Per  arundinem  vero 
Scripiura  signincabatur,  qux  implebatur  hoc  faclo. 
Sicut  enim  lingua  dicitiir,  vel  Graeca,  vel  Latina, 
vel  alia  quxlibei,  sonus  siguificans  qui  lingiia  pro- 
mitur,  sic  arundo  dici  potesi  litiera  qux  arundine 
scribilur.  Sed  sonos  significantis  vocis  hiimanx  usi- 
tatissime  dicimus  linguas  ;  Scripiurarum  vero  arun- 


ilineui  dici,  quo  minus  est  usitalum,  eo  magis  est  p  datis,  Scit  eniin  qui  vidit,  cujus  credat  lesiimonio 


mysiice  figuratum.  Faciebat  isia  populus  impius, 
patiebalur  ista  misericors  Chrisius.  Qui  faciebnt 
quid  facerc  ncsciebat.  Qui  paiiebatur  aulem,  non 
soluin  quid  fieret,  et  cur  fieret,  scit*bai,  verum  etiani 
de  malc  facientibus  bene  ipse  faciebat.  Cum  ergo  ac^ 
eepisset  Jesus  acetum,  dixit,  Consummatum  esl  {Joan, 
x).  Quid,  nisi  quod  profilietia  tanto  ante  prxdixerat? 
Deiiidc,  quia  nihil  remanserat  quod  antequam  mo- 
rereiur  fieri  adhuc  oporteret,  tanquam  ille  qui  po- 
lestaiem  haberct  ponendi  animam  suamf  el  iteruni  su- 
meiidi  eam^  peraciis  omnibus  quae  ut  peragcrentur 
exspeciabat,  incUnato  capile^  tradidit  spiritum.  Quis 
ita  dormit  qu;indo  voluerit,  sicut  Christus  mortuus 
est  quando  voluit?  Quis  ita  ciim  voluerit  abit,  quo- 


qui  non  vidit.  Magis  autem  ad  fidem  credcre  periiner, 
quam  videre.  Nam  quid  est  aliud  crcdere,  quain  fi- 
dem  accominodare  ? 

Facta  sunl  enim  hcBC^  inquit,  ut  Scriplura  imple» 
relur  :  Os  non  comminuetis  ex  eo.  Et  iterum  alim 
Scriptura  dicit  :  Videhunl  in  quem  confixeru:U.  Duo 
lesiimonia  de  Scripturis  reddidit  singulis  rebus  quaii 
factas  fuisse  narravit.  Nam  quia  dixorat :  Ad  Jeeum 
autem  cum  venissent,  ut  viderunl  eum  jam  martuum^ 
non  fregerunt  ejus  crura,  ad  hoc  pertinet  lestiroo- 
nium  :  Os  non  comminuetis  ex  eo  {Exod,  xii),  qnod 
praeceplum  est  eis  qui  celebrare  pascha  jussi  suot 
ovis  iinmolatione  in  veteri  lege,  quae  doininica!  pas- 
siouis   umbra  praccesserat ;  undc  Pascha  noslrum 


modocum  voluit  abiit  ?  Quanta  speranda  vel  limenda  i^  immolatus  esl  Christus  (/  Cor.  v);  de  quo  ct  Isaias 


poteslas  cst  jiidicantis,  si  apparuit  tanta  moricntis? 
Tacet  autem  Joannes  verba  qure  dixit  iradendo  spi- 
ritum  :  Pater ,  in  manus  tuas  commendo  spiritum 
meum,  Et  dicit  spiritum ,  quia  spiritus  noraen  est 
rei  ita  incorporex,  quod  eliam  independens  est  a 
cnrpore,  juita  id  quod  superlus  dictum  est :  Spiri^ 
tns  esl  Deus. 

Judiri  ergo,  inquit,  quoniam  Parasceve  erat,  ut  non 
remanerenl  in  cruce  corpora  Sabbato  {erat  enim  ma- 
gnus  dies  itle  Sabbati)  rogaverunt  Pilatum  ut  frange- 
rentur  eerum  crura^  et  tollerentur.  Non  crura  lollc- 
rentnr,  sed  hi  qujbus  ideo  frangebantur,  ut  more- 
rcntur  et  auferrenlur  ex  ligno,  ne  pendentibus  in 


propliela  prnedixerat  :  Sicut  ovis  ad  immolandum 
ductus  est  (Isai,  liii).  Item  qiiia  subjunxerat  :  Unu$ 
militum  iancea  iatus  ejus  aperuit,  ad  hoc  pertinet  al* 
terum  testinionium  :  Videbunt  in  quem  con/ixerunt 
{Zach,  xii),  ubi  promissus  est  Chri:,tus  iu  ea  qua 
crucifixus  cst  carne  venturu«. 

Post  iiasc  autem  rogavit  Pilatum  Joseph  ab  Arima- 
thia^  eo  quod  esset  di$cipulu$  Je$u^  ut  toiteret  eerpn$ 
Je$u,  Venit  autem  et  Nicodemu$^  qui  venerat  ad  Jesum 
nocte  prinittni,  feren$  mi$turam  myrrho!  et  aloe$  quasi 
iibra$  eentum.  Non  ita  disiinguendiim  est  ul  dicamus  : 
Primuro  ferens  misturaro  myrrhac ,  scn  ut  qiiod 
dictum  est,  primum,  ad  superiorem  sfensuni  pertineai. 
Venerat  cnim  ad  Jesum  Nlcodemus  nocie  primum. 


917  IN  S.  iOANNIS  EVANGELIUM  bXPOSITIO.  913 

quod  idem  Jonncs  narravil  ipse  in  prioribus  E?an-  A  imroorari  quaesiienis  vel  obsciirilniis  alicujus  i>eres- 


%e\\i  siii  parlibus  {Joan.  iii).  Hic  ergo  inlelligendnm 
est  ad  Jesum  iiou  lunc  solum,  sed  lunc  primum 
veiiisse  Nicodemum;  venlilasse  auiem  postea,  ut 
fieret  audiendo  discipulus,  quod  certe  modo  in  reve- 
laiione  corporis  beatissimi  Slephani  fere  omnibns 
gentibus  dcclaralur. 

Acceperunl  ergo  carpvs  Jesu^  ei  ligaverunl  illud  lin* 
leis  cum  aromaiibus^  sicul  mas  Judteis  esl  sepelire, 
Non  mibi  videiur  evangelista  frusira  dicere  voluisse, 
sicut  mos  Judceis  est  sepeUre.  Ita  quippe,  nisi  fallor, 
admonuit  in  hujusmodi  officiis »  qute  niortuis  eitbi- 
bentur^  mortem  ciijusque  gentis  esse  servandam. 

Erat  autem  in  loco  ubi  crucifixus  est,  /wrtun,  et  in 


siiale  compeilimur.  N.im  ista  quas  per  seipsa  manl- 
festa  sunt,  quid  singuia  etiam  significent  qua>rere, 
sanctae  quiJem  deliciaD  sunt,  sed  otiosoruin,  qiiod 
non  sumus  nos. 

Tunc  ergo  introHl  et  ille  discipulus  qui  venerat  pri" 
mus  ad  monumentum,  Prior  venit,  posterior  inlravit. 
Nec  hoc  uiique  vacat,  sed  mihi  ad  ista  non  vacat. 

Et  vidit,  inquil,  et  credidit,  llic  nonnulli  parum 
altendentes,  putant  hoc  Joannem  credidisse  quod 
Jesus  resiirrcxeril.  Sed  quod  sequitur,  non  lioc  indi- 
cat.  Quid  sibi  eiiim  vult  quod  staiim  adjunxit  : 

Nondum  enim  sciebant  Scripturam,  quia  oportebat 
eum  a  mortuis  resurgere,  Non  ergo  eum  credidit  re- 


korto  monumentum  novum,  in  quo  nondum  quisquam      surreiisse,  quem  nesciebat  opqriere  resurgere.  Quid 

■  -  «        C^  *  A     •  ftff  •  •  •       •         -    «  _     .  _   _      A  ■*.  ■  ^      "^     ^M^M^     M*t    !*•   %    .mm      •J  !•    *•»    A     •"!•  _■ "  *  •••  «     • 


positus  erat.  Sicut  in  Mariae  virginis  utero  nemo  an!e 
iiluro,  nemo  posi  illum  conceptus  esl,  ita  iii  hoc  mo- 
numento  nemo  ante  illum,  nemo  post  illum  sepultug 
est. 

ilrt  ergo  propter  Paraceven  Judmrum^  quia  juxta 
erat  monumentumt  posuerunt  Jesum,  Acceleralam 
vult  intelligi  sepuliuram,  ne  advesperasceret,  quando 
jam  propter  Parasceven,  quam  coenam  puram  Judaei 
Latine  usiiaiius  apud  nos  vocant,  facere  tale  aliquis 
DOM  liccbat. 

CAPUT  XX. 

Vna  autem  Sabbati  Maria  Magdalene  venii  matitf, 
cum  adhue  tenebr^B  euent^  ad  monumentum^  et  vidit 
lapidem  subiatum  a  nwnumento»  Una  Sabbati  esi. 


ergo  vidil?quid  crediitit?  Vidit  scilicet  inane  m^.nu- 
roentutn,  et  credidit  qiiod  dixerat  miilier,  euin  de 
roonumento  esse  sublalum.  NonJum  enim  sciebaiil 
Scripturam,  quia  oporteret  enro  a  mnrtuib  resurgcre. 
Et  ideo  quando  id  ab  ipso  Domino  audiebant,  qiam- 
vis  apertissiine  diceretur,  consuetudiue  audiendi  ab 
illo  parabolas,  non  iuielligebint,  et  a^iquid  aliud  euoi 
significare  credebant.  Sublaliim  esse  Domiuum  de 
monumcnto  discipulis  ejus  Petro  et  Joanni  iiuntia- 
veral  Maria  Magdalene ;  quo  illi  venienles  invenc- 
riint  S(*la  linleamina  quibus  corpus  fuerat  invoiutum. 
Et  quid  aliud  credcre  potueruut,  nisi  quod  illa  dixo- 
rat,  quod  etiam  ipsa  crediderat  ? 
Abierunt  ergo  iterum  ad  scmetipsos  discipuU  (i«l  e  t. 


quam  jain  diem  Dominicam  propter  Domini  resur-  ^  ubi  habitabant ,  et  unde  ad  roonunientum  cucurre- 
roctionem  mos  Ciirislianus  appcllat :  quaro  Malthaeus      rant ) ;  Maria  autem  stabat  ad  monumentum  (orit  pto' 


solus  in  evange!islia  priniam  Sabbaii  nominavit. 

Cif«icrrtl  ergo^  ei  venit  ad  Simonem  Pelrum,  et  ad 
alium  diicipulum  quem  amabat  Jesns^  ei  dicit  eis  :  Tu" 
lerunt  Dominum  de  monumento,  et  nescimns  ubi  po- 
suerunt  eum.  Nonnulli  Codices  etiam  Graeci  habent  : 
Tulerunt  Dominum  meum,  qiiod  videri  diclum  polest 
propensiore  charitatis  vel  famiilatus  affectu.  Sed 
boc  in  pluribus  Codicibus,  quos  in  proinptu  habui- 
rous,  non  invenimus. 

Exiit  ergo  Petrus^  et  ille  aUus  discipuluSf  et  oentf- 
runt  ad  monumentum.  Currebant  autem  duo  itmti/,  et 
ille  alius  diseipulus  prmcucurrit  ciiius  Petro^  ei  venii 
primus  ad  monumentum,  Advertcnda  hic  et  conimen- 


rans,  Virls  enim  redeunlibiis,  iiifirmiorem  sexum  iii 
eodero  loco  fortior  figebat  alTectus;  et  otuli  qui 
Doniinuro  quaesierant,  et  non  invenerant,  lacryinis 
jam  vacahant,  arnplius  dolenies  quod  fuerat  subhitus 
de  monumento,  quain  quod  fuerat  occisus  in  ligno, 
quoniam  magistri  tanti,  cujus  eis  vita  subtracia  fue- 
rai,  nec  memoria  remanebat.  Tenebat  itaque  ad  mo- 
numenlum  jam  dolor  Isle  mulierem. 

Diim  ergo  flerei,  inclinavii  if,  el  prospexit  in  monu- 
menium,  Ciir  boc  feccrit,  nescio ;  non  enim  nesiie- 
bat  non  ibi  esse  jaiii  que:n  quaerehat,  quaudo  qnidem 
inde  sublatum  ei  discipulis  ipsa  nuntiaverat,  et  ilii 
ad  monuineDtum  veiierant,  et  iion  soliim  iiiiueuilo. 


dauda  recapilulatio,  quomodo  reditum  cst  ad  id  quod  |)  sed  etiam  iiilrando  corpus  Domlni  quaesieranl,  iiee 


fuerat  praelcrmissum,  et  taroen  quasi  lioc  sequerelur, 
adjunclum  est.  Curo  enim  jaro  dixisset :  Vencrunt 
ad  monuroenluro,  regressus  ut  narret  quomodo  ve- 
iierint,  atque  ait :  Currebant  autem  duo  simul^  eic. 
Ubi  ostendit  quod  praecurrens  ad  moiiumentum  prior 
veiierit  alius  ille  discipulus  quem  seipsuro  siguilical, 
sed  tanquam  de  alio  cuncta  narrat. 

Et  cum  se  inclinasset^  inquit,  vidit  potita  linteamina^ 
non  tamen  iniroiuit,  Venit  ergo  Simon  Petrus  sequens 
«icm,  et  introivii  in  menumeniumf  el  vidii  linteamina 
posila^  ei  sudarium  quod  (uerai  super  caput  ejus,  non 
cum  linteaminibusposiiumt  sedseparaiim  involutum  in 
unum  locum.  Putamusne  nibil  ista  significaut?  Nequa- 
quain  id  pulaverim,  sed  ad  alia  festinamu«,  in  quibus 


invenerani.  Quid  ergo  sibi  vult  quod  ista  cum  flerei, 
rursus  iii  nionumeiiluro  iiiclinala  prospexit?  Utriuu 
quod  nimium  dulebai,  nec  suis  nec  illoruro  oculis 
facile  puubat  esse  creilendum?  An  potius  divino  in.- 
stinctu  in  animo  ejus  efTcctum  est  ut  prospicerei? 
Prospexit  enim  : 

Et  vidii  duos  angelos  in  albis  sedentesj  unum  ad  ca- 
putf  et  unum  ad  pedes^  ubi  posilum  (uerai  corpus  Jesu, 
Quld  est  quod  unus  »d  caput,  ad  pedes  alter  sedeiiat? 
An  quoiiiani  qui  Grxce  angeli  dicunliir,  Litine  snni 
nunlii,  isto  modo  Cbristi  evaiigclium  velut  a  capiie 
usque  ad  pedes,  ab  initio  usque  ad  fiuem  signihca- 
bant  esse  iiuuiianduin? 

Dicuni  ei  illi  :  Malier,  quid  ploras  ?  Dicii  eis :  Qma 


919  DED.f:  YENCnABILIS  OPP.  PARS  II.  SF.CT.  I.  —  EXCGBTICA  GENUm.  9t3 

iuierunt  Dominum  meum^  et  nescio  ubi  poiuerunl  eum.  H  et  affer  munum  tuam^  ei  nntte  in  UUui  mium,  Qois 


Angeli  lacrymas  prchibebant,  ubi  quid  aliud  quam 
fufurum  quodammodo  gaudium  nuntiabanl?  Ita  enim 
dixerunl  Quid  plora»  ?  ac  si  dicereni :  Plorare  noli. 
At  illa  eos  putans  interrogasse  nescientes»  causas 
protlidil  lacrymarum  :  Quia  tulerunt,  inquit,  Domi- 
num  meum.  Dominum  suom  Tocans,  Domini  sui  cor- 
pus  exanime,  a  toto  parteni  sigiiilicans  :  sicut  omnes 
connteiitur  Jesum  Christum  Filium  Dei  unicum  Do- 
rolnum  nosirum,  quod  utiqtie  est  simul  et  Verbum 
et  anima  et  caro,  cruciGsum  tamen  et  sepultum,  cum 
"^ola  ejus  sepulla  sit  caro.  Et  netcio,  inquit,  ubi  posue- 
runt  eum,  Hax  erat  causa  mitjor  doloris,  quia  nescie- 
bat  quo  iret  ad  consolandum  dolorem.  Sed  hora  jam 
veiierat  qua  id  quod  nuntiatum  quodammodo  fuerat 


auiem  sit  tam  absurdus,  ut  dicat  eum  a  discipulis 
quidem  antequani  ad  Patrem  ascendisset»  yolaisse 
se  tangi,  a  roulieribus  auiem  noluisse,  nisi  cum  as- 
cendisset  ad  Pairem?  Sed  ne  qui  sic  vellet  desipere 
sinereiur,  leguntur  etiam  femins  post  resurrectio- 
nem,  antequam  ad  Patrem  ascenderet,  teiigtsse 
Christum,  in  quibus  eral  eliam  Ipsa  Maria  Magda- 
leiie,  narrante  Uatihao  qiiod  occurrit  illis  Jesos  di- 
ccns  :  Avete.  lUa  uutem  accetserunt^  inquit,  ei  ienue- 
runt  peda  ejus,  et  adoraverunl  eum  (Maith,  xxviii). 
IIoc  a  Joanne  prxtermissum  est,  sed  a  Mattbseo  ye- 
rum  dicturo.  Reslat  ergo  ut  aliqnod  in  bis  yerbis 
lateat  sacramentum  :  quod  sive  inyeniamns,  sive 
invenire   miniine   yaleamus ,    inesse    laroen  oullu 


ab  angelis  flere  probibentibus,  gaodiuro  succederet  B  modo  dubiiare  deberous.  Aut  ergo  sic  dictum  est : 

Noli  me  tangere^  nondum  enim  aseendi  ad  Pairem 
meum,  ut  in  illa  feroina  flguraretur  Ccclesia  de  gen- 
libus,  quae  in  Clnistum  non  credidit,  nisi  cum  ascen- 
disset  ad  Patrem,  aut  sic  in  se  credi  vuluisse  iesus, 
boc  est  sic  se  spiritualiter  tangi,  quod  ipse  el  Paier 
unuro  siiit.  Ejus  quippe  Intirois  sensibns  quodaro* 
modu  ascendit  ad  Patrein,  qni  sic  in  eo  profecerit, 
ut  Patri  agnoscat  xqualero.  Aliter  non  recte  tangi« 
tur,  id  est,  aliter  in  euro  non  recte  creditur.  Poterai 
aulem  sic  credere  Maria,  ut  eum  puiaret  iroparem 
Patri.  Quod  ulique  piohibetur  cum  diciturei  :  Noh 
me  tangere^  id  est,  noli  in  me  sic  credere,  quemad- 
moduro  aJhuc  sapis.  Noli  tuum  sensuro  hucusque 


fletibus. 

Denique  cum  hcsc  dixisset,  conversa  est  retrorsum, 
ei  vidit  Jesum  stantem^  et  nesdebat  quia  Jesus  cst. 
Dicit  ei  Jesus  :  Mulier^  quid  ptoras  f  quem  quasris  ? 
llta  exittimans  quia  hortulanus  essel,  dicit  ei  :  Do- 
mine,  n  tu  sustulisti  eum,  dicito  mihi  ubi  posuisti 
eum :  et  ego  eum  toHam.  Dicit  ei  Jesus,  Marta.  Con- 
versa  iUa  dicit  et :  liabbcni,  quod  dicilur  magister, 
Nemo  caluronietur  roulierem,  quod  hortulanum  di- 
xerit  Dominum,  et  Jesuin  magistrum.  Ibi  enim  roga- 
bat,  hic  agnoscebat.  Ibi  bonorabat  hominero,  a  quo 
bencflcium  postulabat :  appellabat  doroinum,  cujus 
ancilla  non  erat,  ut  per  eum  perveniret  ad  Dominum 


cujus  erat.  Aliier  ergo  Doroinum  dixit  :  Sustuleruni  q  pertendere,  quod  pro  te  factus  suro,  iiec  transire  ad 

Dominum  meum,  aMitr  d^uitra  :  Domine^  si  tu  sustuti- 

sti  eum,  Naro  et  prophetae  appeilayerunt  dominos 

eos  qui  horoines  erant,  sed  aliter  illum  de  quo  scri- 

pluro  est :   Dominus  nomen  ei  (Amos  ix) .  Sed  ista 

luulier  quae  jaro  fuerat  conversa  retrursum,  ut  vi- 

deret  Jesum,  quatido  eum  putavit  esse  hortulanum, 

el  cum  illo  uiijue  loquebalur,  quoroodo  rursus 

conversa  dicitur,  ut  ei  diceret  Rabboni ,  nisi  quia 

lunc  conversa  corpore,  quod  non  erat  putayit :  nunc 

cordc  conversa,  quod  erat  agnovit  ? 

Diclt  ei  Jesus :  Noii  me  tangere;  nondum  enim  aicendi 
ad  Patrem  meum,  Vade  autem  adfratres  meos,  ei 
dicito  eis  :  Aseendo  ad  Patrem  meum,  ei  ad  Patrem 
vestrum,  et  Deum  meum,  et  Deum  vestrum,  Cst  in  his 


iilud  |)er  quod  facla  es.  Quoroodo  enim  non  carnati- 
ter  adhuc  in  euro  credebat,  quem  sicut  bominein 
flebai?  Nondum  enim,  inquit,  ascendi  ad  Patrem 
meum,  Ibi  me  tanges,  qtiando  me  credideris  Pairi 
non  imparero  Deuro.  Yade  auteni  ad  fratres  meos,  ei 
dic  m  :  Ascendo  ad  Patrem  meum,  et  ad  Patrem  r#- 
hirum,  Non  ait  Patrero  nostrum.  Aliler  ergo  meum^ 
aliter  vestrum.  Natura  nieum ,  gratia  vestruin.  Ei 
Deum  meum,  et  Deum  vestrum*  Neque  bic  dixit  Deum 
noslrum.  Ergo  et  hic  aliter  meum^  aliter  vestrum, 
Deum  meum,  sub  quo  et  homo  sum.  Deum  vesinnn, 
inter  quos  et  ipsum  roediator  sum. 

Venit  Maria  Magdatene  nuniians  disdpuUs ,  quia 
vidi  Dominum,  et  heec  dixit  mihi,  Cum  essei  ergosera 


verbis  quod  breviter  quidem,  sed  Umen  attentius  d  die  illa  wia  Sabbaiorum  ,  ei  fores  esseni  elausee  ubi 


pertractare  debeamus.  Jesus  quippe  mulierem  quae 
illum  magistrum  agnovit  et  appellavit,  cum  haec  ei 
responderet,  fldem  docebat ;  et  hortulanus  ille  in 
ejus  corde  tanquam  in  horto  suo  granuro  sinapis  se« 
minabat.  Quid  est  ergo :  Noli  tne  tangere  ?  et  tanquam 
hujus  probibitioois  causa  quaerereiur ,  adjunxit  : 
Nonium  enim  aseendi  ad  Patrem  meum,  Quid  est 
hoc?  Si  stans  in  terra  non  tangitur,  sedens  in  coelo 
quomodo  ab  bomine  tangeretur?  qui  certe  antequam 
ascenderet,  discipulis  se  tangendum  obtulit,  dicens, 
sicul  Lucas  evangelista  testatur  :  Patpate  et  videte, 
quia  spiritus  ossa  et  earnem  non  habet,  sicut  me  videtis 
habere  (Luc,  xxiv).  Vel  quando  dixit  discipulo 
Tbomx  :  Infer  digitum  tuum  /i:c,  et  vide  manus  meas; 


erant  discipuli  congregati  piropter  meium  Judmwrum  , 
venit  Jesus  »  ei  stelii  in  medio  disdputorum,  et  dieii 
eis :  Pax  vobis;  ei  cum  hoc  dixiuei,  osietidii  eis  manus 
et  latus.  Clavi  enim  roanus  flseraDt ,  lancea  laius 
aperuerat.  Ubi  ad  dubitantium  corda  sananda,  vul- 
nerum  sunt  servata  vestlgia.  Moli  autero  corpuris, 
ubi  diviniias  erat ,  ostia  clausa  non  obsliterunl.  Ule 
quippe  eis  non  aperiis  intrare  potult ,  quo  oisceote 
virginilas  inviolata  permansit. 

Gavisi  suni  ergo  disdpuU  viso  Domino.  Dixit  ergt 
eis  iterum  :  Pax  vobis.  Iieratio,  confirmatio  est.  Ipse 
quippe  per  Prophetaro  promi&it  pacem  supcr  paeem, 

Sicut  misil  me  Pater,  inquil,  et  ego  ntiito  uos. 
iCqualem  Patri  filium   novimus,  sed  bic  vcrba  Me- 


991  IN  S.  JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  m 

di^itoris  agnoscimus,  medium  quippe  se  ostendit  di-  A  turo,  qualis  rutnra  est  in  uliima  reaurreciione  mor- 


cendo.  Ille  me,  ei  ego  tos. 

Htte  cum  dixittet^  intufllavil,  et  dixii  eit  :  AcdpiU 
Spiritum  tanetHm.  Insufflando  significavit  Spiritum 
sanctnm ,  non  Patris  solius  esie  spiriium,  sed  et 
suum. 

Quorum  remiteriiit^  inquit,  peeeatM,  remittuntnr 
eit ;  et  quorum  retinueritii  ,  reftfnla  tunt,  Ecclesix 
cbaritas,  quae  per  Spiritum  sancsum  diffunililur  In 
eordibus  nostris  ,  participum  suorum  peccata  di* 
mitlit.  Eorum  autem  qui  non  sunt  ejus  participes  , 
tenet.  Ideo  posteaquam  diiit  :  Accipite  Spintum 
tanctum^  continuo  de  peccatorum  remissione  sub- 
jecit : 

Thomat  aulem  unut  ex  duodecim^   qui  dicitur  Di* 


tuorum.  Ad  hoc  iiaque  commendandum  valere  ar- 
bitror,  quod  Unquam  finis  interpositus  est  libri , 
quod  essct  eiiam  secuturae  narrationis  quasi  prooe- 
mium,  qnod  ei  quodainmodo  faceret  eminentiorem 
locum. 

Apottolorum  Pitcatio» 

CAPUT  XXI. 

Quaeri  solet  de  hac  piscatione  discipulorum  uiruro 
redierint  Petrus  et  filii  Zebedaei  ad  id  quod  prius 
fuerant  quam  a  Domino  vocarentur.  Erant  enim 
piscatores  quando  eis  dixit :  Venite  pott  me ,  et  fa» 
ciam  vot  fieri  pitcatoret  hominum  (3latth,  xiv).  Tunc 
eum  qoippe  llli  secuti  sunt,  ut  magistcrio  ejns,  re- 
liclis  oinnibus,  adhaererent,  in  tantuni,  ut  cum  ali  eo 


dpnut,  non  erateum  mt  quandovenitJetut.  Dixerunt  ^  dives  ille  trisiis  abscedcret,  cui  dixerat :  Vade.vende 


ergo  ei  alii  ditcipuli :  Vidimut  Dominum ;  ille  autem 
dixit  eit :  Nisi  videro  in  manibut  ejut  fixuram  clavo^ 
mm,  et  mittam  digiium  meum  in  tocum  clavorum ,  et 
nuttam  fiimiam  meam  in  latut  ejut ,  non  credam.  Et 
pott  diet  octo  iterum  erant  ditciputi  ejut  intut ,  et 
Thomat  cum  eit :  Venit  Jetut  januit  clautit ,  et  ttetit 
m  mediOy  el  dixit  eit :  Pax  vobit.  Deinde  dicit  ThO" 
mee  :  Jnfer  digilum  tuum  huc  et  vide  manut  meat  et 
affer  manum  tuam^  elc.  Videbat  tangebatque  honii- 
nem,  et  confiiebatur  Deum  quem  non  videbat ,  ne- 
que  langebat.  Sed  per  hoc  quod  videbat,  alque 
langebat,  illud  jam  remota  dubitatione  credebit  ; 
dicit  ei  Jesus : 


omnia  qum  hahet,  et  da  pauperibut,  et  habebit  thetau' 
rum  in  cceto^  et  veni,  tequere  me  (Mallh.  xix),  diceret 
ei  Petrus  :  Ecce  not  dimitimut  omnia,  et  tecuti  tumnt 
te  (Ibid.).  Quid  esl  ergo  quo  nunc  quasi  apostolaiu 
relicto  fiunt  quod  fiierant,  et  quod  dimiserant  repe- 
tunt,  tanquam  obliii  quod  audierant,  Nemo  poneHt 
manum  tuper  aratrum,  retpicient  relro,  aptut  ett  regno 
ccelorum  (Luc.  u)?  Quod  si  feeissent  defuncio  Jcsu 
prius  quam  resurrexisset  a  mortuis  (quod  quidein 
non  poterant,  qooniain  dies  qno  cruclfisus  est  toios 
eos  lenebat  atlenios  usque  ad  ejus  sepuliuram,  qiiae 
ante  vesperam  facta  est ;  sequens  auiem  dies  erat 
Sabbati,  quando  eis  patrium   morem  servanlibus 


Quia  viditli  me,  credidisti.  Non  ait  Teiigisti  roe  ,  q  operari  ulique  licebat ;  tertio  vero  die  Doniinus  re- 


•ed  viditti  mf,  quoniam  generays  quodammodo  sen- 
«us  est  visus.  Nam  et  per  alios  quatuor  sensus  no- 
minari  solet,  velut  cum  dicimus  :  Audi  et  vide  quam 
beoe  sonet ,  Olfac  et  vide  quam  bene  oleat ,  Gusta 
et  vide  quam  bene  sapiat,  Tange  et  vide  quam  bene 
ealeai.  Ubique  sonuit  tide,  cum  visus  proprie  iion 
negeiur  ad  oculos  pertinere.  Unde  et  bic  ipse  Do- 
ininus  : 

Jnfer,  inquit,  digitum  iKum,  et  vide  manut  meat.  Et 
quid  aliud  ait  quam  tange  et  vide?  ncc  lamen  oculos 
ille  babebat  in  digito.  Ergo  sive  intuendo,  sive  etiam 
tangendo.  Qata  viditti  me,  inquit,  crediditli,  quamvis 
dici  posset,  non  aiisum  foitse  discipulum  tangere  cum 
se  oflerret  ille  tangendum.  Non  enim  scriptiini  est : 


surrexit,  eosqiie  revocavit  ad  spem  quam  de  il!o 
non  habcre  jam  coepcrani),  taincn  si  tunc  fecissent, 
puiaremus  eos  illa  quae  animos  eorum  occupaverai 
desperatione  fecisse;  nunc  vero  post  eum  sibi  de 
sepulcro  redditum  vivum,  post  oblaiam  suls  oculis 
et  manibus  iion  solum  videndain,  verum  etiani  lan- 
gendani  aique  paipandam  rediviva:  carnis  evidentis- 
simam  veritatem ,  post  inspecta  vulnerum  loca ,  us* 
que  ad  apostoli  Thomae  confessionem,  qui  se  aliier 
credituruni  non  esse  praediserai,  post  acceptum  ejus 
insufflaiione  Spiriium  sanctum ,  post  verba  in  siias 
aures  ejus  ore  prolata  :  Sicut  mitit  me  Pater,  et  ego 
mitto  vot :  quorum  remiterttit  peccata,  remitiuntar  m, 
et  quorum  retinuertli^  relenia  simr,  subito  fiuiil,  sirut 


Et  tetlgit  Tliomas,  sed  sive  aspiciendo  lantum,  sive  D  fuerani,  non  bominiini,  sed  pisciun  piscatores?  Ilis 


etiam  tangeudo  viderit  et  crediderit,  illud  quod  se« 
quitur,  magis  gentium  fidem  prscdicat  atquc  com- 
mendat. 

Beati  qui  non  viderunt,  et  crediderunt.  Praeierili 
temporis  nsus  est  verbis,  tanquam  ifle  qui  qnod  erat 
futurum  in  sua  noverat  praedesiinatione  jain  raciom. 

Multa  quidem  et  alia  tigna  fecit  Jetut  in  contpeclu 
ditdpulorum  tuerum ,  quce  non  tunt  tcripta  in  libro 
hoc.  Heec  autem  tcripta  tunt,  ut  credalit  quia  Jetut 
ett  Chritlut  Filiut  Dd,  et  ut ,  credentet »  vitam  ha- 
beatit  in  nomine  ejut.  Hoc  capilulum  libri  hujus  in- 
dieat  finem.  Sed  narratnr  binc  deinde  quemadmodum 
se  manifestavertt  Dominus  ad  mare  Tiberladis,  et  in 
captura  piscinin  commendaverit  Ecclesiis  sacramen- 


ergo  quof  hoc  movet  respnndenduin  esi  non  fuisse 
eos  prohiliitos  arte  sua,  licita  scilicet  aique  con- 
cessa,  vicium  necessarium  quaerere,  sui  apostolatus 
iniegritate  servata,  si  quando  unde  viverent,  aliud 
nou  haberent.  Nisi  fortc  quispiam  puiare  audebit 
aul  dicerc  aposiolum  Pauium  non  pertinuisse  ad 
eorum  perfectioncm,  qui,  relictis  omnibus,  Christum 
seculi  sunt,  quoniam  ne  qiiemquam  eorum  gravaret 
quibus  Evangelium  praedicabat,  suuni  viclum  suis 
manibus  transigebnt  (II  Thet.  ii).  Ubi  iiiagis  imple- 
tum  est  quod  ait  :  Plut  omnibut  illit  laboravi  (I  Cor. 
xv);  ct  adjunxit  :  Non  ego  autem,  ted  gratia  Dei 
mecum  (Ibid.).  Ut  hoc  quoque  appareat  Dei  gratiae 
deputandum ,  quod  et  anlmo  et  corpore  poierai  us- 


^n  HnbJE  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GEWINA.  931 

que  adeo  plus  omnibos  iltis  laborarc,  ul  neque  ees-  A  maris,  ei  idco  finem  signiAcai  saculi.  CumJeiD  li- 
strec  ab  Evangelio  pnedicando,  ncque  tamen  ex  nem  sasculi  ostendii,  ct  quod  Peinis  rete  enraili  iii 
ETangelio,  sicul  illi,  snstentaret  banc  vitam,  cum  id  lerram,  boc  esl  in  litttts  :  quod  ipse  Dominus  ape- 
per  tot  gentes,  in  quibus  Christi  nomen  non  fuerat  :»*  ruit,  ubi  alio  loco  de  sageiia  in  mare  miss;»  similitii- 
proplielatum,  miilto  latius  atque  renilius  seminaret.      dinem  dedit»  it  eam  irahunt,  inquil,  ad  liiius.  Quo 

li((us  quid  esset  eiponens  ait :  Sic  erit  iii  coitsifm- 
maiioiie  steeuli  (Malth.  xiii ).  Sed  illa  verbi  est,  iion 
rci  gesta  parabola.  Re  autem  gesta,  sicut  koc  luco, 
qiialiier  in  sxculi  fine  futura  sit,  ila  Doninus  alia 
piscatione  significavit  Ecclesiam  qualiter  oune  sli. 
Quod  auiem  illud  fecit  initiu  priedicationis  suae,  boc 
vcro  post  resurrcctionem  suam,  hinc  osiendit  illaa 
capiuram  plscjiim  bonos  et  malos  signiflcare  quos 
niinc  habet  Ecclesia,  isiam  vero  lanlummodo  bonus. 


Ubi  ostendit  ex  Evangello  vivendi,  hoc  est  victum 
hal)endi,  non  necessitatem  aposlolis  imposilam,  sed 
potestatem  datam.  Quam  potesialcm  commemorat 
idem  Aposlolus  dicens  :  Si  no9  vobis  spiritualia  se^ 
minavimus,  magnum  est  si  vestra  carnalia  metamus? 
Si  alii  potestatis  vestros  participant,  non  magis  nos? 
Sed  non  sumns  lui,  inquit,  hac  potestate  (/  Cor,  ix). 
Et  paulo  post :  Qui  altari  serviunt^  inquit,  altari 

compartiuntur.  Sic  et  Dominus  ordinavit  iis  qui  Evan-  ^ 

gelium  annuntiant,  de  Evangelio  vivere.  Ego  autem  <]uos  habebit  in  xternum  completa  in  fine  hujussae- 
nnllo  horum  usus  sum  (Ibid,),  Satis  igitur  apertum  "  ciili  resurrectione  mortuorum.  Deniqiie  ibi  Domious 
est,  non  imperatum,  sed  iii  potestate  apustolis  posi-      "oh  sicut  hic  in  litiore  subat,  quando  jufsit  pisces 


tum,  ut  aliunde  non  viverenl,  nisi  ex  Evangelio,  ct 
abeis  quibus  Evangelium  praedicando,  spiritalia  se- 
minabant,  carnalia  mcterent,  hoc  est,  carnis  hiijus 
suslentaculum  sumcrent,  et  tanquam  milites  Christi 
stipendium  debihim  acciperent,  sicut  a  provinciali- 
bus  Cbrisli.  Unde  idem  ipse  milcs  egregius  paulo 
anperiusde  hac  rcdixcral:  QuismUitat  suis stipendiis 
unquam  {I  Cor.  ix)?  quod  tamen  ipse  faciebat,  quia 
plus  illis  omnibus  laborabat.  Si  crgo  bealus  Paulus 
ea  potestate,  quam  profecto  cum  cxteris  Evan- 
gelii  praedicatoribus  habebat,  non  cum  cseterls  ute- 
retur,  sed  suo  stipendio  miljtaret,  ne  gcntes  a  no- 


capi ,  sed  ascendens  in  unam  navem  qum  eral  Simoms^ 
rogavit  eum  a  Urra  reducere  pusillum ;  et  in  aa  seileus 
doeebat  turbas.  Ut  eessavit  aulem  loqui^  dixU  ad  Sm^ 
nem :  Duc  in  altum^  et  laxaU  reiia  vestra  in  eapturam 
{Luc.  v).  Et  illicquod  captnm  est  pisciom,  io  navi- 
culis  fiiit ,  non  sicut  bic  rete  traxerunt  iu  terram. 
His  signis,  et  si  qua  aliqua  potuerint  reperiri,  ibi 
Ectlesia  in  hoc  sxculo,  hic  vero  in  fine  saeculi  figo- 
rata  est :  ideo  illud  aiite,  hoc  autem  post  resurrectio- 
nem  Doniini  ractuin  est,  qiiia  ibi  nosCbristus  signi- 
ficaut  vocaios,  hic  resusciiatos.  Ibi  retia  non  miituu- 
tur  in  dcxieram ,  ne  solos  significent  bonos  ;  nec  in 


■  'W  w  w     — "—    — 

mineChrisii  penitus  alienas,  doctrina  ejus  qiiasiri  ^''^^^^^^i"* 'i®  solosmalos,  sed  indiflereuter  :  Loxatt 


▼enalis  oflenderet,  aliter  educatus,  artem  quam  non 
noverat  didicii,  ut  dum  suis  maiiibus  transigitur 
doctor,  nullus  gravaretur  auditor;  quanto  magis 
beaius  Petrus,  qui  jam  piscator  fuerat,  quod  noverat 
fecil,  81  ad  praesens  illud  teinpus  aliud  unde  viveret 
non  invenit?  Sed  respondebit  quispiain  :  Et  cur  non 
Invenit,  cum  Dominus  promiscrat  dicens  :  Quierite 
primum  reguum  Dei,  etjustitiam  eju$,  et  hac  omnia 
appotuntur  vobis  (Matth.  vi)?  Prorsus  ctiam  sic  Do* 
minus  quod  promisit  implevit.  Nam  quis  aiius  pisces 
qui  caperentur  apposuit,  qui  non  ob  aliud  creden- 
dus  est  eis  ingcssisse  penuriam,  qua  compellerentur 
ire  piscatum,  nisi  disposiinm  volens  exhibere  mira- 
culuni,  ut  simul  et  prxdicalores  Evangelii   sui  pa- 


inquit,  retia  veslra  in  capturam^  ut  perinistoo  inlolli* 
gamus  bouoi  et  roalos.  Ilic  autero  :  Miltite^  inquil,  io 
deiteram  navigii  rete,  ut  significaret  eos  qui  stabant 
ad  dexteraro  solus  bonos.  Ibi  rete  propter  higni&'' 
canda  schismaia  rumpebatur;  hie  vero,  quooiani 
luncjam  in  illa  summa  pace  sanctoruin  nulla  erout 
schisinala  ,  perlinuit  ad  evangelistaro  dicere  :  Ei 
cum  lanti  essent ,  id  est ,  tam  iiiagui ,  non  est  uiuum 
rete ,  Urquam  illud  res|iicerct  ubi  scissum  est,  et  in 
illius  inali  comparatione  eummeudaret  lioc  bonum. 
Ibi  capta  est  multitudo  pisciuin  tania,  ot  implcta  duo 
iLivigia  roergerentur,  id  est,  in  subinersionein  pre- 
merciitiir.  Non  enim  mersa  sunt,  sed  lameo  pericli- 
taia.  Unde  eoim  existunt  in  Ecclesia  tanta  quae  ge- 


sceret,  et  ipsuiu  Evangeliiiin  laiito  sacranienlo  quod  D  minius,  iiisi  cuin  lanUB  multiludiui  obsisti  nun  po- 


erat  de  nuincro  pisciuin  contmendatunis  augeret? 
Dicit  ergo  Simon  Petrus  :  Vado  piscari.  Dicunt  ei 
qui  cum  iUo  erant :  Venimus  et  nos  tecum.  Et  exie- 
runt,  el  ascenderunt  navem,  el  itla  nocte  nihil  appre- 
hendeiunt,  usque  £<c«in  tantiessent,  non  est  scissum 
rete.  Hoc  est  magnum  sacrainentuin  in  niagno  Joan- 
nis  Evangelio,  et  ut  velicmentius  commeiidaretur, 
loco  ultiino  sciiptuin.  Quod  ergo  scptein  discipuli 
fuerint  iii  isia  piscatione,  Petrus,  et  Thoinas,  et 
Nathaiiael,  et  duo  filii  Zebedaei,  et  alii  duo  quoruin 
uomina  ucentur,  isto  suu  septenario  numero  fidem 
significant  lemporis.  Universum  quippe  septem  die- 
bus  volvitur  tempus.  Ad  boc  pertineC  quod  mane 
facto  Jesus  slelit  in  littore^  quia  etiam  littus  fiuis  est 


test,  qujR  ad  submergendam  propemodum  discipli- 
iiain  iiUiat  cum  moribus  suis  a  sanctorum  iiinere 
liciiitus  alienis?  Ilic  autem  miserunt  rete  iu  dexie- 
rain  parlem,  et  jam  non  vaUbant  Ulud  irahere  prte 
multitudine  piscium.  Quid  est,  et  jam  non  valebaut 
illud  trahere,  ni»i  qiiia  illi  qui  pertinent  ad  resurre- 
ctionem  vitje,  id  est,  ad  dextcram,  ct  intra  Christiani 
noiniiiis  reiia  defunguntur,  non  nisi  io  liitore,  i>l 
est,  in  finc  saeculi,  cum  resurrexerint,  apparebunt? 
Ideo  nnn  vaiiierunt  sic  trahere  retia,  ut  in  navein 
reruiiderenl  quus  ceperant  pisces,  sicul  de  illis  fa- 
etuui  est  quibus  rete  diruptum,  et  iiaviculs  pressai 
auiii.  Ilabet  imos  dextros  Ecclesia  pott  fiuem  \nm 
bujus  in  somno  pacis,  velut  ia  profuodo  laieMtei, 


m  IN  S.  JOANNiS  EVANGELIUM  EXPOSITIO.  9S6 

donee  ad  liUus  rete  perveniat ,  quod  trahebatur  A  accedit,  fiunt  decem  et  septeni  :  qiii  numerus  ab 

uno  nsque  ad  seipsum    computaiis    omnibus  cre- 


quasi  a  cabitis  duceniis.  Quod  autem  illic  duabus 
navicnlis »  propter  circumcisionem  et  pnrputium, 
hoc  islo  loco  ducentis  cubilis  exislimo  figuratnni 
prcpier  utriusque  generis  elcctos,  et  circumcisionis» 
et  prfleputii,  tauqunm  cenlum  et  cenlum,  quia  in 
snmma  centenaria  numerum  ad  dexteram  transiii. 
Postremo  in  rlta  piscatione  numerus  non  exprimiiur, 
tanquam  illud  ibi  fiat  quod  prnedictum  est  per  Pro- 
phetam  :  Annunliavi  et  loculus  sum ;  mutliplicati  sunt 
tuper  numerum  (PsaL  xxxix).  Hic  vero  non  sunt 
aliqui  supcr  numerum,  sed  cerlus  est  numerus  cen- 
lum  qninquoginta  tres.  Cujus  numeri  ratio,  Domino 
adjnvante,  reddenda  est.  Si  enim  numerum  consti- 
luamus  qui  legem  significet,  quid  emnt  nisi  decem? 


scens,  usque  ad  centum  quinqnaginta  Ires  pervenil* 
Ad  unum  enim  si  adjicias  duo,  fiunt  utique  tros : 
his  si  adjicias  tres,  et  quatuor,  Hunt  omnes  dccem. 
Deinde  si  addas  omnes  numeros  qui  sequuniur, 
usque  ad  decem  et  seplcm,  ad  supradictum  nume- 
rum  summa  perducitur.  Id  eai,  si  ad  decem  quo  ab 
0110  usque  quatuor  perveneras ,  addas  quinque, 
et  fiant  quindecim ;  his  si  addat  sex,  et  fiani  vixiuli 
nnus ;  his  si  addas  septem,  ei  fiant  viginti  octo, 
his  si  addas  ocio ,  et  novem  el  decem,  et  fianC 
quinquaginta  quinque ;  his  si  addas  undecim  et 
duodecim  et  Iredecim,  et  fiant  nonaginta  unum ; 
his    rursuDi  quatuordecim  et  quindecim  et  sede- 


Deealogum  quippe  legis,   id  est,  decem  novissima  B  eini  ^  et  fiant  centum   iriginta  sex  ;  buic  numero 


illa  prxcepta,  digito  Dei  in  duabus  iapideis  tabulis 
primum  fuisse  conscripta  {Exod.  ixxi),  certissiraum 
est  nobis.  Sed  lex,  quando  non  adjuvai  gratia,  prs- 
varicatores  facit,  et  taniummodo  in  littera  est.  Pro- 
pter  boc  enim  maxime  ait  Apostolus  :  Littera  ocei' 
dit,  spiritus  autem  vivificat  (/  Cor,  iii).  Accedat  ergo 
ad  lilteram  spiritus,  ne  orcidat  littera  quam  non 
vivificat  spiritus ;  sed  ut  operemur  praecepta  legis, 
non  viribus  nostris*  sed  graiia  Salvatoris.  Cum  au- 
lem  accedit  ad  legem  gratia,  id  est,  ad  litieram 
spiritus,  quodammodo  dennrio  numero  addilur  se- 
ptenarius.  Isto  quippe  numero,  id  est,  septenario, 
fiignificari  Spiritum  sanctum,  advertenda  liLterarum 


adde  illum  qui  resiat  de  quo  agitur ,  id  est,  decem 
et  septem,  et  piscium  numerus  ille  complebitur. 
Non  ergo  tantummodo  centum  quinquaginta  trei 
aancti  ad  vitam  resurrecturi  significantur  «ternaro, 
qni  numerus  ler  habet  etiam  quinquagenarium  nu- 
merum,  et  insuper  ipsa  tria  propter  mysteriuin  Tri- 
nitatis.  Quinquagenarius  aulem,  muliiplicalis  septeni 
per  Fcptem,  etunius  adjeclione»  coropletur.  Nam  se- 
piies  septem  fiunt  quadraginta  novem.  Ilnus  antt^m 
addlttir,  ut  eo  significetur  uiium  esse  qui  per  scpitiui, 
propter  operationein  septenariam  demonstratur.  Ct 
noviinus  Spiritum  sanctum  post  ascensionem  Domini 
quinquagesimo  die  missuin,  quem  discipuli  jnssi  sunt 


sacrarum  documenta  testantur.  Nempe  enim  sancti-  p  exspectarepromissum  (AcM,  ii;Lttc.xxiv).  Noni^itur 


las  vel  sanctificalio  ad  cenlum  propric  perlinet 
spiriium.  Unde  cum  et  Pater  spiritus  sit ,  et  Filius 
spiritus  sit,  quoniam  Deus  spiritus  est  (Joan.  iv), 
et  Pater  sanctus,  el  Filius  sanctus  sil,  proprio  ta- 
men  nomine  aniborum,  Spiritus  vocaiur  Spiritus 
sanclUii.  Ubi  ergo  primum  in  lege  sonuit  saiictifi- 
catio,  nisi  in  die  septimoT  Non  eiiim  sanctificavit 
Deus  diem  primum,  in  quo  fecit  lucem,  aut  secun- 
dum,  iii  qiio  fecit  firmamentum,  aut  tertium,  in 
qao  discrevit  mare  a  terra,  et  terra  lierbam  lignum- 
que  produxit ,  aut  quarlum  ,  in  quo  sidera  sunt 
creata,  aui  quintum,  in  quo  animatia  quae  in  aquis 
vivunt,  et  in  aere  volilant,  ant  sextum,  in  quo  tcr- 
restris  anima  viva,  et  ipse  homo;  sed  sanctificavit 


rruslra  dicti  sunt  hi  pisces  et  tot  et  lanti,  id  est,el 
cenlumquinquaginta  tres.etmagni.  Sicenim  scriptum 
est :  Et  traxerunt  rete  in  terram,  plenum  magnis  piscikut 
centum  quinquaginta  tribus.  Cum  eniin  dixisset  Do- 
minus  :  Nonveni  legem  solvere^  sed  adimptere  (3iatth. 
v),  daturus  utiqiie  Spirilum,  per  quem  lex  possit 
implcri,  tanquam  septein  additurus  ad  decem,  pau- 
cissimis  verbis  interposiiis*  ait :  Qui  ergo  selverit 
unum  de  mandatis  istis  minimis  ,  et  docuerit  sie  homi* 
nes,  minimus  vocabitur  in  regno  coelorum  (Ibid,),  Ista 
ergo  poterit  pertinere  ad  numerum  piscium  inagiio- 
rum;  mininins  auiein  ille,  qni  solvit  faclis  quod  do« 
cct  verbis,  in  tali  Ecclesia  potest  esse,  qiialem  sigiii* 
ficat  piscium  priina  illa  captura,  habenicn)  bonos  et 


diem  septimum,  in  quo  requievit  ab  operibus  suis  p  malos,  quia  et  ipsa  dicitur  regnuni  cnelorum,  pro- 


(Gen.  ii).  Convenienter  igilnr  scptenario  numerp 
significatur  Spiritus  sanctus.  Isaias  autem  Proplieta : 
llequiescet  in  eOy  inquit,  spiritns  Domini  (Isai.  xi), 
eumque  deinceps  commendans  ab  opere  vel  inunere 
septenario,  Spiritus^  inquit,  sapieuticB  et  intellectus, 
spiritus  coiisHii  et  fortitudinis ,  spiritus  scientia  el 
pietatis;  et  implebit  iilum  spiritus  timoris  Domini 
{Ibid.).  Quid  ?  in  Apocalypsi  nonne  septem  spiriius 
Dei  dicuntur  (Apoc.  i),  cum  sit  unus  atque  idein 
spiriliis ,  dividens  propria  unicuiqtie  prout  vult 
(/  Cor.  xii)?  Sed  operaiio  sepienaria  unius  spiriius  sic 
appellata  est  ab  eodem  spirilu  qui  scribenti  adfuit, 
ut  teptem  spiritus  dicerentur.  Cum  itaque  legis  de- 
naHo  Spiritus  saueius  per  septenarium  uumerum 


pler  quod  ait  :  Simile  est  regnum  coelorum  sagena 
misscB  in  mare^  et  ex  omni  genere  piscium  congreganti 
(Matlli.  xiii),  ubi  vuli  intelligi  ctiain  bonos  el  inalos, 
quos  dicil  in  liiiore  vel  in  fine  sapculi  separandos* 
Deiiique  ut  oslenderet  islos  mioimos  rcprubos  esse, 
qui  doceni  bona  loqueiido,  qu»  solvuiit  inale  viven- 
do,  nec  quasi  minimos  in  viia  xterna  fuluros,  sed 
omnino  ibi  iion  ruturos,  cum  dixisset :  Minimus  vo- 
cabitur  in  regno  coetorum  (Matth.  v),  continuo  sub- 
jecit :  Dieo  autem  vobis  quia  nisi  abundaverit  justitia 
vestra  plus  quam  scribarum  et  Pharisaorum,  non  m- 
Irabitis  in  regnum  cceiorum  (Ibid.).  Conse(|uen8  est 
ergo,  ut  qui  roinimua  est  in  regno  coJoruni  qualis 
nunc  est  Ecc*esia,  non  intret  in  reguum  c^Blorum 


m  DEDJE  VENERVBILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  --  EXEGETICA  GEiNUINA.  928 

qtialis  tunc  eril  Ecdesia,  qiioiiiam  doceiido  quod  A  id  est,  qtjasi  quadrageiiarium  numero  denano  eopu- 

ht.  Ilxc  aulcm  Ecclesia,  ad  quam  perlinet  quinqua- 


solvit,  ad  etirum  socieiatem  qui  faciunt  quod  docent 
non  periinebil ;  et  ideo  n(in  erit  in  numero  piscium 
magnorum,  qiioniam  qui  feceril  el  docuerit,  magnus 
VBeabitur  in  regno  ctBlorum  (I6id,) ;  et  quia  hic  ma* 
gnus  erii,  ideo  ibi  uiiiiiinus  ille  nou  eril.  Usque  adeo 
quippe  ibi  magiii  erunt,  ut  qui  ibi  niinor  est,  major 
ait  eo  quo  hic  nemo  major  est.  Sed  tamen  hic  qui 
roagni  sunt,  id  est,  qui  in  hoc  rcgno  coelorum  ubi 
sagenr.  congreg»t  bonos  et  malos,  faciunt  bona  qus 
docent,  ipbi  eruiit  in  ilia  regni  cocloruin  aternitate 
majores,  quos  isli  ad  dexieram,  et  ad  resurrectio- 
iiem  \itx  periinentes  indicant  pisces.  Potest  eiiam 
si  numerus  isle  consideretur,  occurrere  ad  Ecclesi^c 
sanclitaiem,  quac  per  Dominum  iiostrum  Jesum  Chri- 


genariiis  numerus,  quia  ex  tribus  generibas  liomi. 
niim  ol  gitiir,  Judxis,  geniibus,  et  carnalibiis  Cbri- 
siiariis,  sive  quia  sacramento  Trinitatis  imbuitur, 
numero  quo  significatur  ad  centenariuoi  et  quinqua- 
genarium  pervenit;  quinquaginta  enim  ter  dacta 
fiunt  ccntum  quinquaginta ;  quo  cum  addideris  ipta 
tria,  quia  iiisigne  et  eminens  debet  esse,  quod  in 
nomine  Palris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti  lavacro  re- 
geiieratioiiis  abluitur,  fiunt  centum  quinqnaginta 
tt  ia  ;  qui  nnmerus  piscium  invenitur,  quia  in  dex  • 
teram  pariera  missa  sunt  retia ,  et  ideo  raagiios,  id 
esi,  perrectos,  et  regiio  coBlorum  aptos  babet ;  ubi 
jam  conquiesceoie  dispensatione,  quae  quadragenario 


stum  facta  est,  ut  quoniam  sepienario  numero  crea-  ^  nuinero  significatur,  denarius  remanet,  quam  mer- 

cedem  sancti  qui  operantur  in  vinea  percepturi  suiii. 
Peracta  quippe  illa  piscalione ,  dixit  eis  Jesus  : 

Venile^  prandete.  El  nemo  audebat  discumbentium 
interrogare  eum,  Tu  quis  (s  ?  scientes  quia  Dominws 
esi,  Si  ergo  sciebant,  qtiid  opus  erat,  ut  interroga- 
rent?  Si  auiem  non  opus  erat,  quare  diclum  est 
Non  audebant,  quasi  opus  esset,  sed  timore  aliqiio 
non  auderent  ?  Sensus  ergo  hic  est :  Tanta  erat  evi- 
deniia  veritatis  qua  Jesus  illis  discipulis  apparebai, 
ut  eoruin  non  soluui  iiei;are,  sed  nc  dubitare  qui- 
dem  iiuUus  audoret,  quoniain  si  quisquain  dubitaret, 
uiique  interrogare  deberet.  Sic  ergo  diciuin  est : 
Plemo  audebal  interrogare.  Tu  quis  es  ?  ac  si  dicere- 
tur :  Nemo  audebat  dubilare  quin  ipse  esset. 


tura  constat,  cum  lernarius  aniinae,  et  qualernarius 
corpori  tribuitur,  susceptio  ipsa  honiinis  significetur, 
duranturque  tria  septies,  quia  Pater  niisit  Filium,  et 
Pater  in  Filio  est,  et  dono  Spiritus  sancli  du  vir- 
gine  natus  est.  Uxc  sunt  tria,  Pater,  el  Filiiis,  et 
Spiritiis  sanctus.  Septies  aiitem  ipse  homo  tempo- 
rali  dispensatione  susceptus,  ut  fieret  sempiternus. 
Fit  ergo  summa  numeri  viginti  unum,  vel  tria  se- 
pties.  Ilaec  antem  bominis  susccptio  ad  liberationem 
valuit  Ecclesiae,  cui  ille  caput  est.  Ac  ipsa  Ecclesia 
propter  aniinam  et  corpus  in  eodein  septenario  nu- 
mero  reperliur.  Ducantur  itaque  viginii  uniim  iiem 
septies  propter  eos  qui  per  bominem  dominicum  li- 
beranlur,  et  flunt  simul  cxlvii,  cui  adtiilur  senarius 


nuinerus  signum  perfectionis,  quia  parubussuisqux  ^      Et  venit  Jesus,  et  accepit  panem^  et  dtdit  eis,  ei 


illum  metiuntur,  constat  iia  ut  nihil  minus,  nihil 
amplius  inveniaiur.  Metitur  quippeillum  unum  quod 
habes  sexies,  et  duo,  qu»  habet  ter,  et  tria,  qn» 
babet  bis,  quae  simul  ducta  unum,  et  duo,  et  Iria, 
sex  fiunt.  Quod  fortassis  ad  lllud  etiam  sacramenium 
pertincat,  quod  Dcus  sexta  die  perfecit  omnia  opera 
sua  {Gen.  ii).  Ad  centum  igitur  et  qtiadrnginia  se- 
ptem  cum  sex  addideris,  quod  signuin  perrectionis 
est,  fiunt  centum  qtiingenta  tria :  qui  niimerus  piscium 
invenilur  posleaquam  jussu  Domini  in  dcxleram  par- 
tem  missa  sunt  retia,  ubi  peccaiores,  qui  ad  sini- 
stram  pertinent,  non  inveniunlur.  Peractis  ergo  Do- 
minus  quadraginta  diehus  post  rcsurreciionem  cuui 


piscem  similiter.  Ecce  dictiim  est  etiani  qnid  praii- 
derint;  dequo  prandio  aliquid  suave  ac  salubredi- 
eemus  et  nos,  si  pascat  et  nos.  Superius  narratuin 
est  qnod  isti  discipuli  quando  descenderunt  in  lerram, 
viderunt  prunas  positast  el  piscem  superposiium^  et  pa- 
nem,  Ubi  non  est  intelligendum  etiam  paiiem  fuisse 
superpositum  prunis ,  sed  tanlum  subaudiendum, 
viderunt :  quod  verbum  si  repetanius  ex  loco  ubi 
subaudiendum  est ,  ita  totum  diei  potest :  Viderunt 
prunas  positas,  et  piscem  supcrposiium,  et  panem 
viderunt.  Vel  ita  potius :  Viderunt  prunas  pusitas, 
et  piscem  superposilum,  viderunt  et  panem.  Jubeuie 
etiam  Domino  aitulerunt  et  de  piscibus  qaos  ipsi  ce- 


discipulis  suis,  id  est,  commendans  eis,  quod  pro  ^  perani.  Quod  eos  fecisse,  qiiamvis  a  narrante  non 


nobis  temporaliter  gestum  esi,  ascendit  in  coelum, 
et  post  alios  qiiadraginta  dies  misit  Spiiitum  san- 
cium,  quo  perficerentur  spirilualiier  ad  invisibilia 
capienda,  qui  visibilibus  tenipMralibusquc  credide- 
rant,  ipsis,  videlicet,  decein  diehus,  post  quos  misii 
Spiriium  sanctum,  eamdein  perfectioneni,  quue  per 
Spiriiuin  sanctum  confertur,  denario  indicans.  Ergo 
qiioniain  perfectio,  qune  fil  per  Spiritum  sanctuni, 
;)uandiu  adliuc  in  carne  ambulamus,  quamvis  non 
vivainuscarnaliler,  cuin  ipsa  teroporali  dispensatio- 
ne  copulelur ,  recte  videtur  quinquagenarius  nume- 
rus  ad  Ecclesiam  pertinere,  sed  jam  purgatain  atqiie 
perfeciam,  qu:c  teinporalis  dispensationis  fideui,  at- 
que  xieniltaiis  futurs  spem  cbaritate  amplectitur, 


est  expressum,  tamen  Dominam  jussisse  non  lacitum 
est ;  ait  enim  :  A/ferte  de  piscibus  quos  nune  prendi- 
distis,  Et  utique  jubeiite  illo  eos  non  fecisse  quis 
credat  ?  Ilinc  ergo  fecit  prandium  Dominus  illis  se- 
ptem  discipuiis  suis,  de  pisce,  scilicet,  quem  prunis 
supcrpositum  viderani,  huic  adjungens  ex  illis  qiios 
ceperant.  I)e  pane  quidem  nihilominus  eos  vidissc 
narratuin  esl.  Piscis  assus,  Christus  est  passus  :  ipse 
et  panis  qui  de  ccelo  descendit.  Iluic  concorporaiur 
Ecclesia  ad  participandum  beaiitudinem  sempiter- 
nam.  Propter  quod  dicium  est :  A/ferte  de  piscibus  quos 
prenlidistis  nunc,  ut  omnes  qui  hanc  spem  gerimuf^ 
per  illum  scptenarium  numerum  discipulorum,  per 
quem  potest  hoc  loco  nostra  universius  intelllgi  fi- 


oy) 


IN  S    JOANNIS  EVANGELIUM  EXPOSITIO. 


950 


gurata,  tanlo  sacramenlo  nos  coinmuuic^re  nossc-  A  oves  pasci.  Reddiliir  negaiioni  trinae  trina  confcssio 


mus  6^  eidem  l>eaiitndini  sociari.  Hoc  Domini  pnn- 
diuiu  et>t  cum  discipulis  suis,  quo  Joannes  ICvange- 
itum  suum,  cum  liaberet  de  Ciirisio  aiia  mulia  quae 
dicerct,  magna,  ut  eiistinio,  et  rerum  m;»gnarum 
conteinplaiioiie  roncludii.  Ilic  enim  Ecclesia  qiialis 
in  aolia  bouis  Tutura  est,  signiflcainr  per  capturain 
centum  qu'nqiiaginia  trium  piscinm  et  eis  qui  baec 
credunt,  sperant,  diligunl,  participatio  tankc  beati- 
tudinis  per  boc  prandium. 

Uoc  jam  iirtlOf  inquit,  manifettatus  est  Jesus  dUci'' 
puUs  suis  cum  resurrexisset  a  mortuis.  Quod  iion  ad 
ipsas  dcnionstraiiones,  sed  ad  dies  referre  debemus, 
id  est,  primo  die  cum  resurrexii,  et  post  dies  octo 
quaiido  discipulus  Thomas  vidil  ei  credidit,  et  bodie 


ne  minus  amori  lingua  serviat,  quam  timori,  et  plus 
vocis  elicuihse  videaiur  mors  imminens  quam  vlta 
praesens.  Sic  amoris  ofiicium,  pascere  dominicum 
gregero ,  si  fuit  tiracris  indicium  negare  pastorero. 
Qui  hoc  animo  pascunt  oves  Cbristi ,  ut  suas  velint 
e<se,  non  Cbri>ti,  se  conviucuntur  amare,  non  Cbri « 
stum,  vel  gloriaiidi,  vel  dominandi,  vel  acquirendi 
cupiditate,  non  obediendi  et  tfubveniendi  ei  Deo  pla- 
cendi  cliaritaie.  Contra  boc  ergo  vigilat  iDtieslncul- 
cau  ista  vox  Cbrisii,  quos  Apostolus  geniit  sua  qnx- 
rere,  non  qu;e  Jesu  Cbristi  {Phiiipp.  ii).  Nunquid  est 
aliiid  Diliyis  me  ?  pasce  oves  meas ,  quam  si  dicere- 
tur  :  Si  me  diligis,  non  le,  pascere  te,  cogita  oves 
nieas;  et  sicut  meas  pnsce,  non  sicut  tuas;  gloriam 


qiiando  boc  de  piscibiis  fecii.  Post  quoi  autem  dies  ^  mcam  in  eis  quaere,  non  tuam ;  Dominum  meuro. 


id  receri(,dictum  non  est.  Nam  ipso  primo  die  iion 
femel  visus  esl,  slcut  evangelistarum  omniuin  tesli- 
monia  collaia  demonstrant,  sed,  sicut  dicium  esi, 
numerandae  suiit  nianifesiaiiones  ejus»  ut  ista  sit 
tertia.  Priraa  qufppe  babenda  est  eademque  una , 
prnpter  unum  diein  quotiescunque  se,  et  quibuscun- 
que  et  die  illo  quo  resuriexit,  o^icndit;  secunda  post 
dies  octo ;  et  bxc  ttirlia ;  et  deinde  qiioties  voluit, 
usque  ad  diem  quadragesiinum,  quo  ascendit  in  ccb- 
lum,  quamvis  non  scripta  sint  omnia. 

Cum  ergo  prandisset ,  dicit  Simoni  Petro :  Simon 
Joannis^  diligis  me  pius  his  ?  elc.  Uunc  invenil  exilum 
iile  negator,  et  amaior  praesumcndo  ehitus  negando 


noii  tuum  ;  lucra  inea,  non  tua ;  ne  sis  in  eornm 
societate  qui  periinent  ad  tempora  periculosa,  seipsoa 
amantes,  ei  caeiera  quac  buic  inalorum  liiitio  con- 
neciuntur  (//  Tim.  iii).  Quod  vitium  maxime  caven- 
doin  esi  eis  qui  pascunt  oves  Christi,  ne  sua  qunerant, 
non  quae  Jesu  Cbrisii,  et  iii  usus  cupidilatum  suarum 
coiiferaiit,  pro  quibus  sanguis  fusus  estChristi.  Ciijiia 
ainor  in  eo  qui  pascit  oves  ejiis,  in  tam  magnum 
debet  spiritualem  crescere  ardorein ,  ut  vincat  ctiam 
mortis  naturaletn  timorern,  qiio  mori  notumus,  et 
quando  cum  Cliristo  vivere  voliimus.  Nain  et  apo- 
aiotus  Paulus  dicit  se  babere  concupisceiiiiam  dis« 
solvi  et  esse  cum  Cbristo  :  ing  miscit  tamen  grava- 


proslraius,  flendo  purgatus,  confliendo  probatiis,  pa-  p  ^"^  »  ^^  «on  vult  spoliari,  sed  supervesliri,  iit  ahsor- 


liendo  coronalus.  Hunc  invenil  exilum^  ut  pro  ejiis 
nomiiie  perfecia  dilectione  moreretiir,  cuin  quo  se 
moriturum  perversa  festiiiatione  promiserat.  Faciel 
ejus  resurrectione  flrniaius,  quod  inimature  pollice- 
liaiur  inflrmus.  lloc  enim  oportebat,  ut  prius  Cliri- 
stus  pro  Peiri  saliile,  deinde  Petrus  pro  Cbristi  prae- 
dicatione  moreretur.  Praeposterum  fuit  qiiod  audere 
ceeperat  bumana  temeritas,  cum  isium  disposuissrt 
ordinem  veritas.  Animam  suam  positurum  se  pro 
Christo  Petrus  putabat,  pro  libcratore  liberandus, 
cum  Cbristus  venisset  animam  suain  positurns  pro 
suis  omnibus,  in  quibus  erat  et  Petrus ,  quod  ecce 
jam  faclum  est.  Niinc  jam  flrmitas  cordis  ad  susci- 
piendam  morlem  pro  noinine  Domini  vera  ipsoilo- 


beaiur  morta|e  a  vita  (Philip.  i).  El  buic  Dominui 
dilcciori  suo^ 

Cuni  senueris,  inqiiit,  exlendes  manus  tuas^  et  alius 
t€  cinyel^  et  dueet  quo  non  vis,  Uoc  erum  dixit  €i,  signi' 
ficans  qua  morte  clarificaturus  erat  Deum,  Extendes^ 
inquii ,  manus  tuas,  boc  est  crucifigeris.  Ad  hoc  auiero 
ut  venias,  aiius  te  c.ngel ,  ei  ducet  non  quo  vis ,  led 
quo  non  vis.  Priusdixit  quod  fieret,  et  deinde  quo- 
modo  lieret.  Non  eniin  cruciflxus ,  sed  ulique  cruci- 
figendiis,  quo  nnllet  est  ductus.  Nam  crucifixus,  non 
quo  nolebat  abiit,  sed  potius  quo  volebat.  Soloius 
quippe  a  corpore,  voleb:it  esse  cuni  Christo ;  sed,  si 
fleri  posset ,  practer  mortis  molestiam,  viiaro  concu- 
piscrbat  aeternam  :  ad  quam  molestiam  iiolens  duclua 


nante  sumatur,  non  falsa  nobis  erraiitibus  pra;su-  d  est,  sed  ab  ea  volens  ediictus  est.  Nolens  ad  eam  ve- 


niatur.  Nunc  est  ut  vitae  Iiujus  non  metuamus  inter- 
itum,  quia,  resurgente  Domino,  vitae  alterius  prac- 
cessit  exemplum.  Nunc  est,  Peire,  ut  moriem  uvn 
timeas  :  vivitqnem  mortuuin  dolebas;  et  quem  pro 
nobis  mori  carnali  amore  probibeas,  ausus  es  prae- 
venire  doctorem,  formidasti  ejus  persecutorem.  Jam 
pretio  pro  te  fuso,  nunc  est  ut  sequaris  empiorem 
{Mattk,  xvi) ,  et  sequeris  omnino  utque  ad  morlem 
crucis.  Verba  ejus  audisti ,  quero  jam  veracetn  pr»- 
basti.  Passurum  te  ipse  praedixit ,  qui  te  fira^dixerat 
iiegalurum.  Sed  prius  Doroinns  quod  fciebat  inter- 
rogal,  nec  seinel,  sed  iteruin  ac  lertio,  utrum  Petrus 
esm  diligat ;  nec  aliud  toties  audit  a  Peiro,  qiiain  se 
diligi ;  ncc  aliud  lotics  commcndat  Pelro,  quam  suas 


iiit,  sed  voleiis  eam  vicit,  et  reliquit  huiic  infirroi- 
tniis  affectiim,  quo  nemo  vult  mori,  usqiie  adeo  na- 
turalem,  ut  cum  Iieato  Petro  nec  senectus  auferro 
potuerit ,  cui  dictum  est :  Cum  sexuiris^  duceris  quo 
non  vis.  Quem  quidero  aflTectuin  propter  nos  conso- 
landos  etiaro  in  se  transflguravit  ipse  S»lv.itor  di- 
ccns :  Pater ,  si  fieri  potesl,  transeat  a  me  caiix  iste 
{Matth.  xxvi) ;  qui  ulique  mori  veiierat,  et  babebat 
mortis  necessitatem,  sed  voluniaria  potesiaie  posi* 
turus  animam  suam,  et  rursus  eadem  potesiate  suro- 
plorus.  Sed  roolestia  quantaeuiique  sit  nioriis,  debet 
cam  viucere  vis  arooris,  qiio  amalur  ille  qoi,  cum 
sit  vita  nostra»  etiam  mortem  voluit  perferre  pro 
nobis.  Nam  si  nulla  csset  mortis  vel  parva  inolestia, 


85i  nED-E  VE.NEI\AB1LIS  OPP.  PARS  H.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  031 

non  e^M  tam  magna  gloria  marlyrum.  Sed  si  pastor  A  esl  Clirisltis,  et  post  ejut  resurrecilonem  apparue- 


boiius  qui  posuit  auimam  suam  pro  ovibus  suis,  ex 
ipsis  ovibus  tara  niuhos  mariTres  fecit,  quanlo  magis 
deheiil  uitque  ad  niortera  pro  veritaic  cerlare»  ei 
us{ue  ad  san^uinem  adversus  percalum,  quibus  oves 
ipsas  pascendas,  lioc  esl,  docendas  regendasi|ue» 
commitUiT  Ac  per  boc  praicedcnte  passionis  ejus 
esemplo,  quis  non  videat  niagis  debtTC  iinitando  pa- 
slori  bxrere  pasiores,  si  eum  muU:e  etiam  imitatx 
suiit  oves?  sub  quo  (^astore  uiio,  iu  grege  uno,  el  pa- 
stores  ipsi  sunl  oves.  Omnes  quippe  fecit  suas  oves, 
j^ro  qiiibus  est  oronibus  passus,  quia  et  ipse  ul  pro 
nobis  pateretur  ovis  esi  factus.  Cum  ergo  pnenuu- 
tiassel  Domiiius  Petro  qua  morte  elarilicaturus  esset 
Deum,  dicit  ei :  Sequere  me,  elc,  usque  Sed  «t  eum 


runi  mulih  in  taneta,  sicut  scriptum  est,  cititate 
{Uatth.  xivii).  Sed  nunquid  hinc  tanla  isla  solvitur 
qua:slio,  si  niagno  iniraculo,  qualia  potest  racereOm- 
nipotens,  tundiu  vivuin  corpus  iosopore  subterra  est, 
donec  veniat  terniinus  saeculi?  Quiniino  fit  Junpli«r 
et  dirncilior,  cur  discipulo  Jesus  quein  prae  cxleris 
diligebat,  in  taiitum  ut  supra  pectus  ejus  discumbere 
mereretur,  pro  magiio  munere  longum  in  corpore 
donaverit  somnum,  cum  loeaium  Petruui  per  ia- 
gentem  martyrii  gloriam  ab  onere  ipsius  corports 
solverit,  eique  concesserit  quod  apostolug  Pauius  se 
coiicupisse  dixit  et  scripsit ,  dissolvi  el  esae  cum 
Gbristo  (Philip,  i)?Si  autem,  quod  magis  credilur, 
ideo  sanctus  Joannes  aK  non  diiikse  Dominum  non 


v6lo  manere  donec  teniam,  quid  ad  te  ?  Cur  enim  di«  B  inoit/ur,  ne  illis  verbis  quae  dixil  hoc  voluisse  intel- 


citiir  Petro  Sequere  me,  nec  dicilur  cxteris  qui  siinul 
aderanl,  ei  prorecio  eum  sicut  magisirum  discipuli 
sequebautur  ?  Lt  si  ad  passionem  iuteiligendum  est, 
nunquid  solus  pro  Cbristiana  veritale  passus  est  Pe- 
trus?iionne  ibi  erat  in  illis  septem  alius  filius  Zebe- 
dci,  frater  Joannis,  qui  post  ejus  ascensionem  ab 
llerode  manifestatur  occisus  ?  Veruin  aliquid  dixerit, 
quoniam  noii  e^t  Jacobus  crucittxu^,  merito  diciuiu 
esse  Pctro  tequere  me,  qui  non  solum  mortem,  seJ 
eliam  morteni  crncis,  sicut  Christus,  expertus  est. 
8i  hoc  et  nihii  aliud  qiiod  sit  conveuienlius  potuerit 
inveniri,  cur  ergo  de  Joaune  dictuni  est  :  Si  eum 
voto  manere  donec  veniam,  quid  ad  te  ?  et  repelitum 
est,  Tu  me  tequere^  tanquam  ille  ideo  non  sequore- 


ligi  putaretur,  corpusque  ejus  in  sepulcro  ejus  exa- 
iiiine,  bicut  aliorum  mortuorum,  jacet,  restat  ut  si 
vere  ibi  sit,  quod  sparsit  fama  de  terra  qn»  subiude 
ablata  succrescit,  aut  ideo  fiat,  ut  eo  uiodo  comaien- 
detur  pretiosa  mors  e]us,  quouiain  non  eam  com- 
niendat  niariyrium  (iion  enini  eum  pro  fide  Chri»ti 
persecutor  occidii),  aui  propter  aliquid  aliud,  quod 
nos  latet,  manet  taineii  qoaestio  cur  dixerit  Dominam 
de  bomine  morituro  :  Si  eum  volo  manere  donec  ve- 
niam,  lllud  eiiam  in  bis  duobus  apustor.s  Petro  et 
Joanne  quem  non  uioveat  ad  quaereudum,  cur  Joan- 
uem  plus  dilexerit  Dominus,  cum  ipsum  Dominam 
plus  dilexerit  Petrus  ?  ubicunque  enim  se  comme- 
morat  Joannes,  ut  nomine  suo  lacito  ipse  possit  in- 


tur,  quouiam  eum  manere  voluii  doiiec  veiiiai  ?  Quis  ^  telligi,  hoc  addtt  quod  cum  diligebat  Jesus,  quasi 


facile  aliud  dictuni  esse  credal,  quam  quod  fraires 
crediderunt,  qui  tunc  crant,  quod  scilicet  non  ess<a 
dlscipuius  ille  moriturus,  sed  donec  Jesus  venirei, 
ifte  maiieret  in  vita  ?  Sed  baiic  opinionem  Joannes 
Ipse  abstulit,  non  boc  diiisse  Duminum  ai.erla  coii- 
tradictione  declarans.  Cur  enim  subjuugeret : 

lion  dixit  Jetutf  non  moritur ,  ntsi  ue  bominum 
cordi.ius  quod  falsum  fuerat  inbxrerei?  Sed  cui  pla- 
cet,  adhuc  resistat,  et  dicat  verum  esse  quod  ait 
Joaniies,  non  dixisse  Dominum  quod  discipulus  ille 
non  moritur,  sed  hoc  taineii  significatuiu  esse  talibus 
verbis,  qualia  eum  dixisse  iiarravit ;  et  as^seral  Joau- 
nem  aposiolum  vivere,  atque  in  illo  sepulcro  ejus 


solum  diligerel,  ut  huc  signo  discerneretur  a  cste- 
ris,  quosomnes  utique  diligebat.  Quid  ergo  nisi  am- 
plius  se  dilectum,  cum  hoc  diceret,  volebat  iotel- 
iigi  ?  quod  absit  ut  mendaciter  diceret.  Quod  auteni 
majus  dare  potuit  Jesus  majoris  erga  eum  snx  dile- 
ctionis  iudicium,  quain  ut  homo  cum  cxteiis  coudi- 
scipulis  suis  socius  Uiitx  salutis,  solus  tameo  recu- 
bueril  super  pecius  Ipsius  Salvatoris  ?  Porro  quud 
aposiolus  Petrus  plus  aliis  dilexerit  Cliristum,  pos- 
suut  quidem  ducumenta  multa  pruferri ;  sed  ut  longe 
in  alia  nou  eaiuus,  in  ipsius  teriiae  mauifestaiionis 
paulo  superius  lecdone  quae  isiam  prxcedit,  satis 
evideiiler  apparet,  ubi  iuterrogans  eum  dixit :  /^t- 


quod  est  apud  Epbesum,  doruiire  polius  euin,  quaui  «v  git  me  plut  hit?  quod  utique  sciebal,  et  tamen  inter^ 


mortuum  jacere  conleiidat ,  assuuiatque  iu  argu- 
meiitum  quod  iliic  terra  seusim  scaiere  ei  quasi  ebul- 
Itie  perhibetur,  atque  hoc  ejus  anbeiitu  fieri,  sive 
eoiisinuier,  sive  pertinacitery  asseveret.  Noii  enim 
possuiit  deesse  qui  credant,  si  non  desunt  qui  etiam 
Moysen  asserant  vivere,  quia  scripiuin  est,  ejus  se- 
pulcium  nou  iuveniri  (Geii.  xxxiv),  et  apparuu  cum 
Domiiio  in  monte  ubi  ct  Llias  fuit  (Matth.  xvii), 
quein  mortuuin  le^imus  non  esse,  sed  rapium  (i  V 
iieg,  ii).  Quasi  Moysi  corpus  non  putiierit  alicubi  sic 
abscundi ;  ut  prorsus  homines  laleret  ubi  essel,  at- 
que  inde  ad  boram  diviuitus  exciiari,  quando  cuin 
Christo  Elias  et  ipse  sunt  visi ,  sicut  ad  horam  mul- 
at  tanciorum  eorpora  tutrexerunt   quando  passus 


rogabat,  ut  eiiam  nos  qui  leginius  Evaugelium  amo- 
rein  Petri  erga  Doininuin,  et  ilio  inlerrflgante,  et 
ibto  respondenle,  nui>senius.  Quod  auiem  in  eoquod 
icspuiidil  Petriis,  Amo  te,  iion  addit  plut  hit;  hoc 
respondit  quod  de  seipso  sciebat.  Mon  enim  quan- 
tum  ab  altu  qiiolibet  diligeretur  scire  poierai,  qui 
coraltcrius  videre  non  poierat;  sed  tamen  superiu- 
ribus  verbis  diceudo  :  Etiam,  bomine^  m  tdt^  satis 
et  ipse  declaravii  scienteui  Duminum  interrogasse 
quud  interrugavit.  bciebat  igitur  Doininus  non  su- 
luui  quod  diiigeret,  veruiu  etiam  quod  plus  illis  euiu 
diligeret  Petrus ;  et  tamen  si  propnianius  quanren- 
tes,  quis  duoruin  sii  melior,  uiruin  qui  plu^  an  qui 
minus  diligit  Cbrislum,  quis  dubiiabit  rebpouderc 


9^  IN  S.  JOANNIS  EVANG£LIUM  EXPOSITIO.  951 

euin  qui  plus  dnigit  esse  ineliorem?  Iiem  si  propo-  APetrus  apostolus  propter  apostolatas  sui  primatani 


namui  quis  duorum  sit  nielior,  uirum  quem  minus» 
au  quemplus  diligit  Clirisius,  eum  qui  plus  diligilur 
a  Cliristo  meliorem  procul  dubio  respondebimus.  In 
illa  ergo  comparalione  qunm  prius  proposni,  Pelrus 
Joanni,  lu  hac  vero  aliera  Joannes  anieponitur  Pe> 


gerebat  figurata  generaliiate  personam.  Quod  enim 
ad  ipsum  proprie  pertiiiet,  natura  unus  liomo  eral, 
gratia  unus  Christianus,  abundantiore  gratia  unus 
Idemque  primus  apostolus.  Sed  quundo  ei  dictum 
est :  Tibi  dabo  clavet  regni  ccelorum  :  qu9d  Ugaveri$ 


Iro.  Proinde  tertiam  sic  proponimus  :  Quis  esl  diio-   ^«iiper  terram^  erii  Ugatum  et  in  ecslit;  et  quodeunque 


rum  discipulorum  melior,  qui  minus  quam  coodi« 
scipuius  ejiis  dlligit  Cbristum,  el  plus  qiiam  condi- 
scipulusejusdtligitur  a  Cbristo ;  an  ille  quem  minos 
quam  condiscipulum  ejus  diligit  Cbristus,  eum  plus 
ipsequain  suus  condiscipulus  diligat  Ghristum?  Hie 
pLme  eunctaiur  responsio,  et  augetur  qasstio. 
Qiianium  autem  ipse  sapio»  meliorem  qui  plus  dili- 
git  Ghrlstum,  feliciorem  \eroqiiem  plus  diligit  Chri- 


iolverit  tnper  terram^  eril  toiutum  et  in'ccelit  {Matth» 
xn)t  universam  significabat  Ecclesiam,  quae  in  boc 
s«eulo  diversis  tenlationibus,  velut  iinbribus,  flumi« 
nlbas,ettenlationibusquautitur[F.quibusqiiatiiur]9 
non  cadit,  quoniam  fundata  est  super  petram,  unde 
Pelrus  nomen  accipil.  Non  enim  a  Peiro  petra,  sed 
Petrus  a  petra ;  sicut  non  Ghristus  a  Ghristiano,  sed 
Christiaiius  a  Gliristo  vocatur.  fdeo  quippe  ait  Doml- 


ttus,  facile  responderero«  si  justitiam  liheratoris  B^g^  .  ^^^^^^^^.^^^^^^  ^^,-^^^^^  £^^/^^{^^„,^^,1,^ 


Dostrl  minus  eum  diligeniis  a  quo  ptus  diligilur,  et 
eum  plus  a  quo  minus  diligitur,  quemadmodum  de- 
fendereiu  pervidereui.  Aggrediar  tanien  de  solvenda 
quaestioce  tain  ingenii,  pro  viribus  quas  ipse  dona- 
verii,  disputare.  Ilucusque  eiiim  proposita  evt,  non 
exposita.  Exponend»  vero  ejos  hoc  sit  exordium, 
ut  tueminerimus  In  hoc  earruptibili  carpore^  quod 
ayyravat  animam  {Sap.  ix),  vilain  nos  miseram  vi- 
vere,  sed  qui  jam  redempti  per  Mediatorera  sumns, 
ei  Spiritum  sanctum  pignus  accepimus,  beatam  vi- 
lam  in  spe  habemus,  eisi  re  ipsa  noiiduni  tenemus. 
Spet  autem  qwe  videtur  non  ett  tpet;  quod  enim  videt 
quit^  quid  tperat  ?  Si  autem  quod  non  videmut  tpera- 


iniu,  per  patienliam  extpectamut  {Rom.  viii).  Hanc^trus,  quandiu  degil  in  nialis,  ai«8 
iiaque  vitam,  de  qua  scriptum  est  :  Nunquid  uon     Ghristum,  liberatur  a  malis.  Magi 


tentatio  ett  vita  humana  tuper  Hrram  {Job.  vii)?  in 
qua  quotidie  clamamus  ad  Deum  :  Libera  not  a  malo 
(Matth,  vi),  eogitur  homo  lolerare  eilam  remUsis 
peccatb,  quamvis  ut  in  eain  veniret  misfsriam,  pri- 
niuin  ruerit  cauba  peccati ;  productior  est  enim  pcena 
quam  culpa,  ne  parva  pularetur  culpa,  si  cum  illa 
flniretur  et  poena.  Ifxc  est  istorum  dierum,  quos  in 
bac  niortalitale  agimus  malos,  quamvis  iii  eis  diliga- 
mus  viJere  dies  bouos,  flenda  quidem,  sed  non  re- 
prebendenda  coiidiiio  {PtaL  xxxiii).  \cnii  enim  do 
ira  Dei  justa,  de  qua  Scripiura  legens :  Homo^  in- 
quil,  iialits  ex  muliere,  brevit  vitcgf  et  plenut  irat 
{Job,  xiv).  In  hac  ira  sua  continens,  sicut  scriptum 


qula  dixerat  Petrus  ;  Ta  et  Chrittut  Filiut  Dei  vivi; 
tuper  hanc  ergo,inquil,  petram^  quam  confessus  est« 
cedificabo  Eceletiam  meam,  Petra  enim  erat  Chrittut 
{JCor.  x),  super  quotl  fundamentum  etiam  ipse  sedi- 
flcatus  est  Petrus.  Fundamentum  quippe  aliud  tumo 
potett  ponere^  praeter  id  quod  potitum  etl,  quod  ett 
ChrittutJetut  {ICor.  iu).  Ecclesia  ergo  quaefundaiur 
in  Christo,  claves  ab  eo  regni  coelorum  accepil  in  Pe. 
iro,  id  est,  potestatem  solveadi  ligandique  peccata. 
Quod  est  enim  per  proprietatem  in  Christo  Ecclesla, 
hoc  est  per  sigiiificationem  Petrus  in  peira,  qua 
signiflcatione  intelligilur  Chrislus  petra,  Petrus  Ec- 
clesia.  Hx'c  igiiur  Ecclesia,  quam  signincabal  Pe- 

ando  et  sequendo 
s  auteni  sequiiur 
in  eis,  qiii  cerlant  pro  verilate  usque  ad  mortem. 
Sed  universilali  dldinr  Sequere  me;  pro  qua  uni- 
versiiate  passus  esl  Christus,  de  quo  dicil  idem 
Peirus  :  Chri*tut  pro  nobit  paitut  ««(,  relinquent  no- 
bit  exemplum^  ut  tequamur  vetiigia  ejut  (I  Petr.  ii). 
Ecce  propter  quod  ei  dictum  est  Sequere  me.  E^l 
aulem  alia  vita  immortalls,  qux  non  esl  in  malis. 
Jbi  facie  ad  faciem  videbimut,  quod  hic  per  tpeeulum 
et  in  cenigmate  videtur  (/  Cor.  xiii),  quaiido  mulluin 
in  concupiscenda  verilale  proficitur.  Duas  ilaque  v> 
tas  sihi  divinitus  priedicatas  el  commendatas  novil 
ficclesia,  quarum  una  esl  in  flde,  altera  in  specie ; 
una  in  tempore  peregrinationis,  altera  iii  aeiernitaie 


est,  miseraiiones  suas.  Deus  {Ptai,  lxxvi)»  praeter  f)mansionis;  una  in  labore,  altera  in  requie;  una  iii 


alia  solaiia  miserorum  qux  generi  humano  prsbere 
non  cessai,  misii  Filium  suum  unigenitum,  per  quem 
ereavit  universa,  ul  manens  Deus  fieret  bomo,  ul 
esset  meiiiator  Dei  et  hominum  homo  Chrisius  Je- 
sus  :  in  quein  credentes,  per  lavacrum  regeneraiio- 
nis  soluto  reaiu  omuium  peecaiorum,  liberareutur  a 
damnaiione  perpetua,  ei  viverent  io  fide,  ei  spe,  ei 
ebaritate.  Et  quia  in  ipso  quoque  ambulanies,  Don 
auiil  sine  peccatis,  qu»  de  hujus  vit«  infirmilate 
subrepunt,  dedit  eleemosynarum  remedia  saltttaria, 
quibus  eorum  adjuvareiur  oralio,  ubi  eos  diceredo- 
ciiit :  Dimitte  nobit  debita  notlra,  ticut  et  no§  dimitd- 
tnut  debitoribut  nottrit  {Matth.  vi).  Hoc  agil  Ectlesia 
^pe  beata  iu  liac  yiia  aerumuosa :  cujus  Ecclesi«e 


vla,  altera  in  patria;  iina  in  opere  actionis,  allera 
in  mercedecontemplatlonis;  nna  decliDai  a  malo,  ei 
facit  bonum ,  aliera  nullum  baiiel  a  quo  deelinei 
malum,  el  magnum  quo  fniaiur  iiODum;  una  cnn 
hosie  depugnal,  aliera  siae  hosle  regual ;  uaa  e«r- 
Dales  libidines  freoai,  allera  spiriulibus  deleclalio- 
Dibus  vaeal;  una  subvenit  indigi^nti,  altera  ibi  esi 
abi  nullam  iDvenii  indigcnlem ;  una  aliena  peecata, 
ul  sua  sibi  ignoscantur,  ignoscit,  altera  nee  palitur 
quod  ignoscai,  nec  facii  quod  sibi  poicii  ignosei ; 
una  bona  el  inala  discernil,  altera  qiiae  bona  suut 
cernit.  Ergo  uiia  bona  est,  sed  adhuc  misera,  altera 
melior,  ei  beaU.  Ista  signiflcaU  est  per  apostolum 
Petrum,  illa  perjoauuem.  Tou  hic  agiiur  isU  ui- 


935  BKDiC  VENF.RABILIS  OPP.  PARS  II. 

qiie  iu  hajiis  sacculi  fiiieni,  el  illic  inveiiit  fiiieni;  A 
differior  illa  complenda  post  hujus  saeculi  finem,  sed 
in  fuluro  ssculo  non  habel  finem.  Ideo  diciiur  huic 
Sequere  me ;  de  illo  auiem  :  Si  eum  Vdlo  manere  do^ 
nee  veniam^  quid  ad  te  ?  lu  me  sequere.  Quid  enim  e( 
boc,  quantum  sapio,  quantum  capio,  quid  est  hoc, 
nisi  Tu  me  seqvere  per  imiiatibiiem  perferendi  tem- 
pciralla  mala ;  ille  maneat  donec  sempiterna  Tenin 
redditurus  bona  ?  Quod  apertius  ita  dici  poiest :  Per- 
fecta  me  seqiiatur  actio,  informata  meae  passionis 
exemplo,  incboaia  vero  contemplatio  maueat  donec 
venio,  perficienda  cum  venero.  Sequitur  enim  Cbri- 
siiun  perveiiiens  usque  ad  mortem  pia  plenitudo 
paiicniix  ;  nianet  aniem  donec  veniat  Christus,  lune 
manire^taiida  pleniludo  scientise.  Ilic  quippe  toleran- 
lur  roala  bujus  mundi  in  terra  morientium,  ibi  vide-  B 
buntur  bona  Domini  in  terra  vivemium.  Qiiod  enim 
ait :  Volo  euim  manere  donec  veniam,  non  6ic  intelli- 
gendum  est  quusi  dixerit  remanere,  vel  perinanere, 
sed  exspectare :  quoniam  quod  per  eum  si};nifica- 
tur»  non  utique  nunc,  sed  cuin  venerit  Chrisius,  im- 
piebiiur.  Quod  autem  per  hunc  significatur,  cui  di- 
ctuni  esl,  Tu  me  eequere^  nisi  nuiic  agatur,  nec  per- 
venietur  ad  illud  quod  exspectatur.  lu  bac  aotem 
aciiva  vita  quanto  inagis  Cbristum  diligimus,  tanto 
facilius  liberamura  malo.  Atipse  nos  mlnus  diligit 
quales  nunc  sunius ;  et  hinc  iiieo  liberai,  ne  semper 
tales  simns.  Ibi  vero  amplius  nos  diligit,  quoniam 
quod  ei  displiceai»  et  quod  a  nobis  auferat,  non  ba- 
bebimus.  Nec  ob  aliud  hic  nos  diligit,  nisi  ut  sanet, 
et  inmsrerat  ab  iis  qux  non  diligit.  Hic  crgo  minus,  ^ 
ubi  non  vult,  remaneamus ;  ibi  amplius,  quo  vuli, 
Iranseamus,  et  unde  iion  vult  pereamus.  Amet  ergo 
eum  Petrus,  ut  ab  ista  mortaliuie  liberemur ;  ame- 
(ur  ab  eo  Joannes,  lit  in  illa  immortalitate  serve- 
mur.  Sed  Ista  ratione  illud  ostenditur,  cur  amplius 
Joannem  quam  Petrum  amaverit  Christus,  non  cur 
amplius  Petrus  quam  Joannes  amaverit  Cbriftum. 
Neque  enim  sic  plus  noa  diligit  Cbristus  in  futuio 
sseculo  (ubi  cum  illo  sine  fine  vivemus)  quam  in  isto, 
unde  eruimur,  ut  illic  semper  sirous ;  et  propterea 
no8  .tunc  eum  minus  dilecturi  non  sumus,  quan Jo 
mellores  erimus,  cum  meliores  utique,  nisi  amplius 
eum  dirligendo,  nullo  modo  esse  possimus.  Cur  ergo 
Joannes  minus  eum  diligebat  quaui  Petrus,  si  eaiii  ^ 
vitam  significabat  in  qua  est  multo  amplius  diligeu- 
dus,  nisi  quia  propterea  dietum  est,  Volo  eum  ma- 
fim,  id  esi,  exspectare,  donec  venio,  quoniam  ct 
iptum  amorem,  qui  tunc  amplior  erit,  nondum  ha- 
bemus»  sed  fuiurum  ezspectamus,  ut  cum  ipse  vene- 
rit,  habeamusT  Nam  sicut  in  Epistola  sua  idem  di- 
cit  Apostolus  :  Piondum  apparuii  quod  erimus.  Sd- 
mus  quoniam  cum  apparueril^  sinUles  ei  erimus^  quo^ 
mam  videbimus  eum  sicuti  est  (/  Joan.  iii).  Tunc  ergo 
amplius  quod  videbimos,  diligemus.  Ipse  auiem  Do- 
minus  illam  qiiae  futura  esi  vitam  uostram,  qualis  lu 
nobis  futora  sit,  sciens  pracdestinatione,  pius  aroai, 
nt  ad  eam  nos  amando  perducat.  Quocirca,  quoniam 
universw  vim  Domini  misericordia  et  veritas  {PsaL 


SECT.  I.  —  eXEGErtCA  GENHINA.  956 

xxiv),  miseriam  noslram  prxsentem  novimua,  quia 
sentimus  ;  ct  ideo  misericordiam  Domini,  quam  no- 
bis  de  miseria  liberandis  eihiberi  volumus,  plus  ama- 
mus,  eamquequotidieinaxime  peccatorom  remissione 
pnscimus  et  habemus.  Hoc  per  Petrum  significatum 
est  plus  amantem»  sed  minus  amatura,  quia  mimia 
nos  amat  Christus  miseros  quam  bealos.  Veritatii 
enim  contemplationem,  qualis  tunc  futura  esi,  roi- 
nus  amanius,  quia  nondum  novimua,  nec  kiabemus. 
Hsec  per  Joannem  significata  est  minus  amantem, 
atque  ideo  et  ad  ipsam,  et  ad  ejus  in  nobis  amorem, 
qualis  ei  debetur,  implendam,  donee  venial  Doroi- 
nus,  ezspectantem»  sed  plus  amaium,  quia  id  quod 
per  illum  figuraium  est,  hoc  efficit  beatum.  Nemo 
istos  tamen  insignes  apostolos  separal;  ei  in  eo 
quod  significabatJuannes»ambofuturi  eranl.  Signi- 
ficando  sequebatur  iste«  manebai  ille.  Crcdeodo 
auietn  ambo  mala  praesentia  bujus  miseriae  lokra- 
bant.  Ambo  futura  bona  illius  beatitudini^  ezspe- 
cUibanl.  Nec  ipsi  soli,  Sed  nniversa  boc  facit  sancla 
Ecclesia  sponsn  Christi ,  ab  istis  leniaiionibus 
cruenda,  in  ilb  felicitaie  servanda  :  quas  dua«  viias 
Petrus  et  Joannes,  figuraverunt,  singnli  singulas, 
verum  et  in  bac  temporaliter  ambula*.erunl  ambo 
per  fidem,  el  illa  in  xternum  fruentur  aaibo  per 
apeciem.  Omnibus  igitur  sanctis  ad  Christi  corpus 
inscparabiliter  pertinentibuSy  propter  hujus  viLe 
procellosissimae  gubernaculum,  ad  liganda  et  sol- 
venda  peccata,  claves  regni  coelorum  prifflus  apo- 
stoloruin  Petrus  aceepit.  cisdemque  .omnibus  saii- 
clis,  propter  viiae  illius  sacratisslm»  quletissiroun 
sinum,  super  peclusCIiristi  Joannes  evangelisu  dis- 
cubuit,  quoniam  nec  iste  solus,  sed  oniversa  Ec- 
clesia  ligai  solvitque  peccau;  nec  ille  do  Cbrisli  di- 
vinitaie,  el  de  totius  diviuitatis  Triniuie  alque  anl- 
ute  sublima  (quae  in  illo  regno  facie  ad  ftciem 
eonlemplanda,  nunc  autem  donec  veniai  Dominos, 
in  speculo  atque  aenigmate  conluenda  sunl)  qux 
pra  dicando  rucuret  de  fonte  dominici  pecioris  so- 
lus  bibit,  sed  ipse  Dominus  ipsum  Evangeliam  pro 
sua  cujusque  capaciute  oninibussuis  bibendun  loto 
terrariim  orbe  difl^udit.  Suni  qui  senserinl,  ct  k> 
quidem  non  contemptlbiles  sacri  eloquii  Iracutores» 
a  Cttribto  Juannem  apostolura  propterea  plus  ama- 
tuin,  quod  neque  uxorem  duzerit»  el  ab  ineunte 
pueritia  castissimus  vixerit.  IIoc  quidem  io  Scri- 
pturis  canonicis  non  evidenter  apparet ;  verumia- 
men  id  quoque  niulium  adjuvat  congruenliam  bu- 
jusce  sententiae,  quod  illa  viu  per  eum  siguificau 
est,  ubi  nuu  erunt  nuptia*. 

Hic  est  discipulus  qui  teslimonium  perhibet  de  kis^ 
it  scripsit  hosc ;  et  uimus  quia  vamm  est  taMimcmMm 
ejus.  Sunt  auiem,  inquit,  ei  alia  muUa  qum  feeil  Je- 
$us  :  qum  si  scribantur  per  sin^tt/o,  nee  ipsum  arhkref 
mundum  capere  posse  eos  qui  scribendi  sunt  iihros. 
Non  spatio  locorum  credendum  est  munduro  eapere 
Don  posse  qux  in  eo  scribi  quo  modo  possent*  si 
scripta  non  ferret,  sed  capaciuie  legenlium  eom- 
prebendi  forUsse  non  possent ;  quamvis,  salva  re- 


t)r,7 


SUPER  AGTA  APOSTOLORUM  EXrOSITIO. 


958 


rum  fide,  plernmque  verba  excedere  videantnr  Q- 
dem  ,  quod  non  fii  quando  aliquid  quod  erat  obscu- 
rum  vel  dubinm,  causa  el  ralione  reddita,  eiponitur, 
sed  quando  id  quod  apertum  est,  yel  augetur,  vel 
exienualur,  nec  tameu  a  tramiie  significandx  veri- 
(alls  erratur,  quoniam  sic  verba  rem  quas  indicatur 
exceduiit,  ut  voluntas  loqnentis  nec  rallentis  appa- 
rent,  qui  iiovit  qiiousque  credatur,  a  quo  tiltra  quam 
credendum  est,  vel  minuilur  loquendo  aliquid,  vel 
augetur.  Ilunc  loquendi  niodum  Graeco  nomine  hy- 


A  pprbolem  vocani,  qui  modus,  sicut  hoc  loco,  iia  in 
noiiniillis  aliis  divinis  litieris  invenilur,  ut  esi  :  Po» 
suerml  in  calum  ot  iuum  {PsaL  lxxii),  et :  Verti' 
cem  eapiUi  perambulantium  in  deliclie  $ui%  {P$aL 
Livn),  et  multa  hujusmodi»  quae  Scripturis  sanctis 
non  desunt,  sicut  alii  tropi,  boc  est  locutionum 
modi,  de  quibiis  operosius  disputarem,  nisi,  evange- 
lisla  lerminante  Evangelium  suum,  etiam  compelle* 
rer  meum  terminare  sermonem. 


Sequunlur  ejusdem  venerabilis  Bed<je  presbyteri ,  famuli  Christi ,  expositiones  optimce  in 
Acta  apostoiorum,  decenti  ordine  et  quadranti  serie^  tum  quod  ab  eodem  Luca  evangelistat 
a  quo  proxime  expositum  Evangelium,  conscripla  suntt  tum  quia  phrasi  evangelicce  maxt- 
me  omnium  consentiunt ,  tum  etiam  quod  his  forte  de  causis  post  Evangelia  et  Epistolai 
Pauli^  in  quas  seorsum  Expiicationes  idem  auctor  collegit^  in  Bibliis  vulgatis  eitari  iolent. 
Poit  qwB ,  juxta  pnsdictum  ordinem  in  Epistolas  catholicas  ,  ac  demum  in  Apocalypsim 
divi  Joannis  addemus  ejusdem  Explanationes,  hunc  tomum  ,  non  insperate^  nec  inMeiiter 
clausuri. 


SUPER  ACTA  APOSTOLORUM 

EXPOSITIO. 

AD  ACCAM  EPISCOPUM  BEDJE  EPISTOLA 

IN  EXPOSITIONEU  ACTUUM  APOSTOLOnUlf. 


Domino  inChristodesideratissimoet  vere  beatissi-  B 
mo  Acc»  episcopo »  Beda ,    perpetuam   in   Domino 
saluiem. 

Accepi  creberrimas  bcatitudinis  tuae  lilteras,  qui- 
bus  ine  commonere  dignatus  es  ne  meniis  acumen 
inerti  otio  torpere  et  obdormire  peruiillam ,  scd 
inediundis  scrulandisquc  quoliUie  Scripturis  vigil 
aiqne  iudefessus  insistam,  et  post  expositionem 
Apocalypseos  sancli  evangelist;e  Joaniiis,  quam  fra^ 
tris  noslri  Eusebii  rogatu  tribus  libris  complexam» 
mox  tibi  iranscribeiidam  destinavi  ,  in  explanatio- 
iiein  quoque  benti  Evangelist»  Lucae,  juxla  vesligia 
Pal^^um,  quanium  valeani  sudoris  impendam.  Quod 
quia  facere  necdum  poiui,  el  operis  videlicet  immen- 
sitate  perlerritiis,  et  obsirepeniium  causarum  (quas 
lu  melius  nosti)  necessiiale  pr«peditus,  nc  lamen  G 
tuae  postuiaiionis  coiiiemneretur  auctoiiias,  quod 
interim  poiui  feci.  Misi  eniin  opusculum  iii  Acius 
apostolorum,  quod  anle  non  mullos  dies  edilum,  et 
velocissime  quaiiiuui  leinpus  deiierai,  ne  tu.i  sacro- 
sancta  voluntas  iinpedirctur,  emendaium,  membra- 
nulis  indideram.  Ubi  ea  qua:  vel  niysiice  gesta  vel 
obscurius  dicia  videbantur,  proui  poiui  dilucidare 
leniavi.  In  quo  me  opusculo  cutn  alij  plurimi  fidei 
eatliolicie  scriptores,  tum  maxime  juvii  Arator  sau- 
ciae  Romanx  Eccle6iae  subdiaconus ,  qui  ipsum  cx 
ordine  librum  heroico  carmine  percurren!«,nonnuIIos 
in  eodem  metro  allegoriae  flores  admiscuit,  occasio* 

Patrol.  XCIl. 


iiem  mihi  tribuens,  vel  alia  ex  his  colligendi ,  vel 
eadem  planius  expouendi.  Actus  igitur  apostoloriira 
(nt  beatus  llieronymus  aii)  nudam  quidem  sonare 
videntur  bistoriam,  et  nasceiitis  Ecclesiae  infantiam 
texcre ;  sed  si  noverimus  eoruni  scriptorem  Lticam 
esse  medicum,  ciijiis  laus  est  in  Evaiigelio,  animad- 
vertimus  pariter  oinnia  verba  illius  animae  langiien* 
tis  esse  medicinam.  El  quibus  nos  aliqua  jiista  ino- 
dulum  nosirae  parviiaiis  exposituri,  primo  admonere 
curabimus  ipsum  evangeiistam  Lucam,  ut  dictum 
est,  jnxla  iradilionem  veterum  Ecclesiae  iractato- 
rum  ,  medicin.x'  artis  fuisse  peritissimum,  et  magis 
Graecas  liiteras  scisse  quam  llebraeas.  Uude  sermo 
ejiis,  tam  in  Cvangelio  quam  in  Aciibus  apostolo- 
rum,  comptior  est,  et  saecularium  redolec  eloqiien- 
liam,  m:)gisqnc  testimoniis  Graecis  uiitur  quam  He« 
br^eis.  Ex  quo  accidit  qiiod  maxime  miror,  et,  pro- 
pter  ingeiiii  tarditaiem»  vehemenlissimo  stupore  pt^r- 
culsiH,  uescio  perscrutari,  qna  ralione  cum  in  lle- 
braica  verilale  a  diluvio  usque  ad  Abrahain  decern 
gcneratioues  inveniantur,  ipse  Liicas ,  qui ,  Spiritii 
sancto  calamum  regente,  uullateniis  falsiiiu  scribcru 
potuit,  undecim  generaliones ,  juxia  sepluaginta 
liiterpreles,  adjecto  Cainam,  in  Evangelio  poiiere 
maluerit.  Ideoauiem  in  Evangclii  Pmoemio  diclt  sibi 
visum  es^^e  ex  ordine  diiigenter  scribere,  quoniam 
boc  multi  conati  sunt.  Sed  eos  debemus  accipere 
quorum  in  Ecclesia  mulla  cxstal  aucioritas  ,  quia  id 

30 


^  ••- »< 


059 


nED/E  YENEn\niLIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  KXrXETlCA  CENUIN\. 


910 


qnod  conalf  siint  implere  miiiinie  poluerunt.  IsteA  cipis  relriis  apoEioIiis  Roinam   venit,   ct  inqinrto 


aiitcm  non  solum  usque  resiirreciionem  assum- 
ptionemque  Doinini  perduxit  narrationem  soam,  ut 
in  qnatuer  amctoribus  evangelics  Scripiur»  dignum 
tnolabore  haberet  locum,  verumetiamdeinccpsqua 
per  Apostolos  gesla  siiiit,  qu»  surfircre  credidit  ad 
aedilicandam  fidem  legciiliuin,  vel  andientium,  iia 
scripsit,  utsolus  ejus  libir  (Ide  dignus  habereiur  in 
Ecclesia  de  aposiolorum  aciibus  narraiitiSy  reproba- 
tis  omnibus  qui  non  ea  (ide  qua  opoi  tuil  facia  dicm- 
que  apostoloriiin  scribere  ausi  sunl.  Eo  quippe  lem- 
pore  scripseruni  Marcus  et  Lucas ,  quo  non  solum 
fib  Cccle&ia  Christi,  verum  eiiam  ab  ipsis  adhiic 
in  carne  manentibus  apostolis  probari  potueruut. 
Naro  Domini  nutu  gerebatur  ut  non  solum  apostoli 


anno  fame  facia,  octavoanno  sunt  Judaei  Koma  ez- 
puisi.  Iiem  Neronis  (|uatuor  annos,  quoruin  duos  ex- 
tremos  beatus  Paulus  Uom»  in  libera  mansit  cttsto- 
dia.  Cx  qiio  inielligimus  iu  endom  orbe  librum  esse 
contposiluui.  Itemqueut  per  Jiidaeorumqooque  regea 
eadem  lempora  discernam,  Herodes ,  Pliilippua  et 
Lyt^anias  tetrarchse  pracfuerunt  annis  sex.  Ilerodea 
rex,  qui  et  Agrippa,  qui  Cxsareae  periil,  annoa  ae* 
ptem.  Agrippa,  rilius  ejiis  »  sub  qiio  Paulus  Itomam 
iiiissus  esi,  annos  quindecim.  Ciijtis  restant  usque 
ad  subversionem  Jerosolymtiruni  anni  duodecim* 
llspc  distiiictius  exseculus  sum ,  ut  eum  cjusdeni  11- 
belli  revolvas  bisioriam,  qiiid  sub  quo  lempore  gea- 
tum  sit,  evidenier  agnosrere  possis.  &li&i  autem  el 


qui  viderani,8ed  ct  discipuli  qiii  auditu  didicerant,  B  explanatiunculam  Epi&tolas   bealissimi   evangelistaa 


facta  Chrisli  diclaque  conscriberent ,  quatenus  se- 
queutibus  Cccleviac  dccloribus  ea  quae  non  videraiit 
prxdicandi  scribendiquc  fiducia  pariter  et  auctoritas 
pracberetur,  Acius  vcro  aposlolorum,  et  praecipue 
beati  Pauli,  cujus  individuus  in  peregrinando  comes 
exsiiiit  beatus  Lucas,  sicut  viderat  ipse  composuit. 
Qiiorum  coniextus  omuis,  quantum  ex  aliorum  hi- 
storiis  aniinad  veriere  poluimus,  conlinet  annos  viginii 
octo,  id  est,  Tiberii  Ccesaris  annos  sex  ,  Caii  annos 
quatuor,  Claudii  aunos  quatuordecim.  Ctijus   prin- 


Joannis,  cujus  maximam  p.irtem  ex  homiliia  faucti 
Augustini  latissima  suavitate  diffusis,  compendio- 
sus  breviator  eicerpsi.  Nonnulla  vero  in  eake 
etiain  proprio  sudore  subtexui.  In  quo  utroi]ae 
opere,  si  quid  ulilitatis  inveneris,  Dci  donis  aacribe; 
si  quid  superflui,  meae  fragiliiati  compatere.  Interce- 
dentem  pro  nobis  beatitudinem  vesiram  Dominus 
ouiiiipoteiis  ad  regimen  Ecilesire  perpcioo  conservct 
incoluinem. 


iMM» 


INCIPIT  EXPOSITIO. 


CAI'UT  PIUMUM. 


Primum  quidem  sermomm  feci  deomuibu»,  o  Theo- 
phile,  qua  ccepH  Je$us  facere  et  doeere.  De  omnibiis  se 
dicit  Chrisli  factiset  diclis  iii  Evangelio  scripsisse, 
non  quod  omnia  coinprebendcre  potuerit,  ne  sii  coii- 
trarius  Joanni  qui  ail :  Multa  quidem  et  alia  tigna 
fecit  Je$U8  in  eontpectu  discipulorum  suorum  ,  qum 
non  $unt  $cripta  in  libro  hoc  (Joan,  xx),  sed  quod  de 
omnibus  etegerit  unde  faceret  sermonem,  quae  judi- 
cavit  apta  ei  congrua  sufficere  officio  dispensationis 
suae.  Theopliilus  imerprctatur  Dei  arnator,  vela 
Deo  amatue.  Quicuuque  ergo  Dei  nmator  est,  ad  se 
acriplum  credal ,  suaeque  hic  animae,  quia  Lucas 
medlcus  scripsit,  inveniat  salutem.  Et  notandum 
quod  ait  :  Quce  caepit  Jesus  fncere  el  docere,  Priino 
f^cere,  postea  doci're.  Quia  Jesus  bonum  doctoreui 
instiluens,   nulla  iiisi  quae  fecit  docuit. 

V$que  in  diem  qua  pr<ecipien$  apo$toli$  per  Spiri' 
tum  tanciumquo$etegit  aseumptus  e$t,  Per  hyperbalon 
legendum  u$que  in  diem  qua  a$iumptu$  e$t ,  praeci- 
piena  ante  assumpiioiiem  ,  id  est ,  praecepta  dans 
apostolis,  qme  vel  hic  vel  in  Evangeiiis  leguniur. 
Est  ergo  sensus  :  Scripsi  dc  Jesu  a  tempore  qtio 
ccepit  signa  focere  et  docere  usqiic  in  diem  qua  , 
eisdem  con^ummatis,  uiide  venerat  rediil. 

Per  die$  quadraginta  apparen$  e/s,  et  loquens  de 
reguo  Dei^  et  convescens,  etc.  A<I  insiruendam  Doini- 
uus  fidem  suae   resurreciionis »  saepius  aposiolis  p'  st 


C  passionem  suam  vivus  apparuit,  cibos  sumif,  eam- 
demque  quam  a  morluis  susciiaverat  palpandam  ear- 
tiem  exbibel.  Sed  altiori  mysterio  per  lianc  quadra* 
gesimnm  dierum  cum  discipulis  conversatioDem, 
significal  se  occulta  prxsentia  quae  pioiniserat  im- 
pleiurum.  Ecceegovobiscumsum  omnibus  diebui  u$qug 
ad  con$ummationem  $aicuii  {Matth.  xxviii).  Iste  enloi 
nunierus  banc  temporalem  terrenamque  Titam  Tel 
propter  quatuor  anni  lempora,  vel  propier  quatoor 
venlos  CQcIi  designai.  Nani  postquam  consepiilii  fueri- 
inus  cuin  Cbristo  per  bapiismum  iu  mortem,  qoasl 
Rubri  inaris  calle  Iransito,  necessarium  in  bac  soli- 
tud.ne  Domini  habemus  ducatum,  qui  nos  ad  coele- 

D  stia  perducat,  et  imagiuis  suae  denario  remnuerana, 
prxsentia  sancli  Spiritus  quasi  vera  jubilaci  quiete 
beatincet. 

Vos  autem  baptizabimini  Spiritu  sancto  non  poti 
muUos  ho$  die$.  Nondum  fueraiit  apostoli  liaptixati, 
iion  lamen  aqiia,  scd  Spiritu  sanclo,  quos  intelligi- 
inus  jam  fuisse  ba^  tizatos,  siTC  baptisroo  Joannis 
(ul  nonniilli  arbitranlur),  seu  (qiiod  magis  credibile 
est)  haptismo  Christi.  Neqtic  enim  ministerium  ba- 
ptizandi  fuerat  nt  haberet  baptizatos  serros  per  qooa 
cseleros  baptizaret,  quia  non  defuit  memorabilis 
illius  liuinilitatis  ministeriiim,  quando  eis  lavit  pe- 
des.  Cum  ergo  diceret  Dominus  :  Quia  Joanne$  qHt» 
dem  baptizavit  aqua,  nequnquam  subjunxit  :  Vos  au- 
tem  baptizabilis,  sed  :  Vos  autem  baptixabimim  Sp^- 


sa 


941  5UPER  ACTA  APOSTOLORUM  EXPOSITIO. 

ritu  toncto.  Qiiia  neque  aposloli,   neque   sequaccs  A  vernt  sermoiiibus  espteiis,   Duminutn  asccndisse  ad 
eorum,  qut  usqiie  hodie  bapiizaut  iii  Eccle^ia,  aliler 


quaiB  Joannes ,  id  ef»l,  iu  aqua  bapiizare  prffivaleiit, 
sed  lunliim  invoeaio  Chrisii  noniine  adcsl  inlerior 
▼irlus  Spiritus  saucti,  quac  houiine  aquaiu  tribuenie 
hnpiiz^torum  aniinas  simnl  et  corpora  puriticet, 
qiiod  in  Joinnis  baptismo  nou  fiebat.  Nondum  euim 
erat  Spiritus  datm^  quia  Jetus  nondum  fugrat  glorifi^ 
catus  (Joan,  vii). 

Igitur  qui  convenerant  interrogabant  eum  dieentes  : 
Domine^  si  in  tempore  hoc  reslitues  regnum  Israel  f 
Qiioniam  appareus  eis  loculus  est  de  regno  Dei, 
Spiritiis  quoque  sanrli  nou  post  miilios  dies  promisit 
adventum,  consequenter  euin  de  eodem  regno  per« 


coetos. 

Etnubes  suscepiteum  abocutiseorum.  Ubiqiiccrca- 
tura  suo  Cieatori  praestnl  obsequium.  Astra  indicani 
nascentem,  patienteiu  obnul)iini,  recipiunt  nubes  as- 
(etidentem,  redeuniem  ad  judiciuiu  comitaliuntur. 

Ecce  duo  viri  asliterunt  iliis  in  vestibus  albis.  Alb.!^ 
vestes  exallationi  magis  congruunt  qiiam  hiimilia- 
tioni.  Et  ideo,  Domino  ascendenfe,  in  alhis  vesiibiis 
angeli  apparent ,  qui  nnto  D^.mino  in  albis  vestibus 
appnrere  non  dicuntur,  quia  qni  iii  uativilale  sua  ap- 
parnit  Deus  humilis,  in  ascensioiie  sua  oslensus  est 
hoiiio  sublimis.  Nam  et  locus  congruit,  dum  his  qui 
in  humiii  civilaiula  nalus  est  horao,  de  montc  subli- 


. .  ,.    ^  j      •     .     c  •  •.        ro*  regressus  est  ad  coeluin. 

contiiniur  iitrum  videlicet  mox  adveniente  Spiritu  ^      __.    ,  ,...,. 

......  ...         ^      x>      Htc  Jesus  qui  assumptus  est  a  vobts  in  cxlum.  Oh 

sancto  lu  prxsenti  reslituendum»  an  in  fuiuro  san-      ^       ?,,.  ,.    . ,  . .  ,. 


etit  reservaiidum  credere  debeant.  Carnales  onim 
adhiic  discipuli ,  resurredione  iihri-^li  coinpleta  , 
conlinuo  regnum  Israet  credebant  esse  veniiinim. 
Juxia  qiiod  Cleophas  ait  :  Nos  aulem  sperabamus 
qnod  ipse  esset  redempturus  Israel,  El  evangelista  prae- 
niisit  quia  Domino  Jerosolymam  venturo  exisiima* 
renl  quod  confestiiu  regnum  Dei  tnauirestaretur. 
8ed  oporlebat  impleri  propheiiam,  qua  Patri  canens: 
Tu  tero  repuUsti ,  et  sprevisti ,  et  distulisti  Christum 
iuum(Psfit.  Lxxxviii).  Repuliienim  el  sprevitFiliuin 
Pater,  quaiido  eum  in  passione  deserdlt  loqueuteni : 
DeuSj  Deus  meus^  quare  me  reputisli  (Matib*  xxvii)? 
lM:»turu  auieui,  ut  quein  sancti  illo  teinpore  regnaiu- 
rum  pniabaut,  exspeclent  in  die  judicii  in  sua  maje-  Q 
ftiaie  vetiturum.  Unde  et  ipse  Dominus  spiriialem  Is- 
rael  et  regnum  coeleste  a  prophctis  fuisse  promissuin 
intiuiians,  ait : 

jNon  est  vesirum  nofse  tempora  vel  momenta  qucs 
Pater  posuit  in  sna  potestate,  llliu?  (fnquiens)  re^ni 
laiu  secretuu)  lempus  est ,  ut  l^airis  tanluminodo 
siMcntia!  paieal.  Et  quando  dicit  :  Non  est  vettrum 
scire,  ostcudit  quod  et  ipse  sciat,  cujus  oiuiiia  suiit 
qux  Patrissunt,  sed  iion  expediat  nosse  morlalihus, 
ut  semper  incerti  de  adveniu  judicis,  sic  quoiidie 
Vivant,  quasi  die  alia  judicandi  sint. 

Sed  accipietisvirtutem  supervenieniis  Spiritus  sanrti 
in  vos.  Et  eritis  mihi  testes  in  Jerusatem^   eic.   Cuin 


duas  illi  causas  augeli  videnlur,  ut  videlicet  ascen- 
sioiiis  trisliiiam  regressiunis  commemoraiione  eon- 
sotarentur,  etutvere  in  coblum  illum  iremonslrareut, 
et  non  quasi  iu  coelum  Eicut  Eliam. 

Sic  veniet  quemadmodum  vidistis  eum  euntem  in 
cfelum,  Id  est,  in  eadeui  forma  carnis  atqne  suhstan- 
lia  veniet  judicaliirus ,  in  qiia  venerat  judicandus. 
Cui  profeclo  iiumortaliiatem  dedit,  ualuram  nonabs- 
tutil.  Cujus  eliam  gloria  diviua,  qu.'e  quondam  in 
moute  tribus  disc'*pnlis  :»pp:iruit,  pcracto  jiidirio  ali 
omnibus  sanctis  videbitur,  quaudo  tullelur  iiupius  ne 
videat  gloriam  Dei. 

Tunc  reversi  sunt  Jerusalem  a  monte  qui  vocatur 
Oliveti.  Domiiius  et  Salvaior  iioster,  priiicipe  tene- 
brarum  dcviclo,  in  lociim  pncis  et  tumiuis  fideles 
educit.  Meriloque  uioniem  cliaiismatis  ascendit,  san- 
ciuui  proiuissurus  Spiritiiu),  cujus  iios  uiictio  ducci 
de  omnibus. 

Qui  est  juxia  Jerusatem,  Sabbati  habens  iter.  Juxla 
hisioriaiii  iiidical  moiiieniOtivarutn  spaiioiuilliariiah 
uibe  Jerusateiu  esse  discreium.  Sabbato  euiin  juxUi 
legcm  plus  quam  luitte  passus  iucedere  nou  ticebat. 
Juxla  atiegoriam  vero,  qui  glociam  Domini  ad  Fa- 
treiu  asceiidenlis  intus  iiilueri  nierebitur,  et  Spiritut 
saucli  pruiuissione  ditari,  hic  Sabbaii  iliuere  ur- 
bein  perpeliue  pacis  ingredilur.  Eritque  ei,  juxla 
Isaiaiii ,  S^ibbatum  ex  Sabhato ,  quia  qiii  hic  ces- 
savita  perverso  opere »  illic  quicscei  in  coelestl  re- 


supervenerit,   inquit,   in  vos  Spiritus  snnclus,  ne-  -^  tributione.  At  contra  qui  in  hoc  saeculo  quasi  per 


quaquam  regnum  Israel,  sive  regniim  Dei  iii  Israel, 
ui  puiatis,  aCferei,  sed  vobis  virtiitein  de  me  lesli- 
licaiidi  prichehit.  Taniumqiie  regni  illius  tempora 
lougc  sunl ,  ut  prius  uou  soluiu  hanc  Jcrosolymo- 
runi  urliem,  verum  etiam  oinnes  Judxx*  hnes,  de- 
liinc  autcin ei  proxinic  genleui  Samariac,  ad  exlremum 
novi-siiuos  quoquc  per  circuitum  mundi  lcrmiiios 
Evangelii  fama  percurrai. 

El  cum  hac  dixisset,  videntibus  illis  elevatus  est. 
Marcus  quideui  aliaiu  Doinini  locutioiiem  coinuie- 
morans,  ait :  Et  Dominus  quidem  Jesus  postquatn 
locutiu  esl  eis,  assumptus  est  in  coBlum  (Marc.  xvi), 
Sed  quia  Lucassignificanlius  adjecit  Cum  hac  dixiisei, 
elevutus  est^  osiendit  profccto,  illis  quos  commcniora- 


leuipus  sex  dieriim ,  salulem  operari  neglexerit , 
ilio  perpeiuae  quietis  tempore  ,  de  fiuibus  beaue 
Jerusalein  excliidctur ,  illiid  Evaugetium  coniein- 
oens  :  Orate  ne  fiat  fuga  vestra  hieme  vel  Sabbnlo, 

Ei  cum  introissent  in  coenacutum,  ascenderunt  ubi 
manebant,  Locum  in  superiuri  desigiiat,  qula  jam  a 
terrena  conversaiioneSabbaii,  ad  soperiora  scienliie 
f irliitisque  coiisceiideraut . 

Jacobus  Alphai,  el  Simon  Zelotes,  etJudasJacobi. 
Putaut  quidain  duos  fuisse  aposlolos  Jacobi  vocabulo 
nuncupalos,  Jacobum  vidclicet  Zebedxi,  et  Jaco 
hum  Alphsei,  teriiiim  vero  Jacobum  fratrem  Domini, 
non  npostolum  ,  sed  episcopum  fuisse  Jerosolyuio  • 
rum.  Qnod  ncqtiaqiiam  vrrum  es!,  scd.jux'?  Eva.i- 


m  BEDiE  VENEaABlLIS  OPP,  PARS  11 

geliorum  ndein  ,  eumdem  Jacobiim  niiuDi  AIph;vi 
apostoliim  pruTuisse  Jerosoiyinis  scieiiiium  esl,  qui 
frater  Domini  dictus  esl,  eo  qiiod  rueril  Marlx  maier- 
terae  Domini  fllius,  cujus  Joannes  evangellsta  me- 
miiiit.  Stahant  autem  (inquiens)  juxta  cruceni  Jesu 
mater  ejus^  et  soror  matris  ejus  Maria  Cleophte  {Joan. 
\n).  Mariarn  lianc  Cloopli3e  a  patre  sive  a  familia 
c<'gnomiiians.  Qnomodo  enim  fraier  Domini  non 
aposiolus,  ftcd  lenius  Jacobus  csse  dicatur,  ciim  et 
Paulus  eum  nominet  apostolum  :  Alium  autcm  (ia- 
quiens)  npostolorumvidi  neminem  nisi  Jacobum  fru' 
irem  Domini  (Galat,  i)?  ct  evnngclisia  &larcus,  eum- 
dcm  non  lertium,  sed  alierum  appellel  dicens :  Erant 
autem  et  mulieres  de  longe  a^picienteSf  inter  quas  erat 
Maria  Magdalene^  et  Maria  Jacobi  minoris^  et  Joseph 
mater,  et  Salome  (Marc.  xv).  Cum  enim  majDr  et 
minor  non  inier  ircs,  sed  inier  duos  soleaiit  praebere 
distantiam  ,  minor  Jacobus  Alpbaei  appellatur,  ad 
distinctionem  niajoris  qui  erat  niiiis  Zebedaci.  Lege 
librum  beaii  llieronymi  adversus  Helvidium.  Simoii 
autem  Zelotes,  ipse  est  qiii  iii  Cvangeliis  scribitur 
Canandeuii.  Cana  quippe  zelus  inlerpretalur.  Erat 
cnim  de  vico  Galilaeae  Caiia  ,  ubi  Dominus  aquas 
convcrlit  iu  vinuin,  ct  post  fralrem  suuni  Jacobum 
Jerosolymorum  rexit  Rcclesiam,  centumque  et  vi- 
ginti  annorum  sub  Tnjano  crucem  ascendit.  Conso- 
brlQus  is  secundum  carnem  Salvaloris  fuisse  decla- 
ratur,  quia  pairem  ipsius  Cleopbam,  fralrem  fuiste 
Joscpb,  llegesippus  contesiatus  esi.  Judas  vero  Jaco- 
bi,  id  esl,  fraler  Jacobi,  idem  est  qui  in  Evangelils 
voculur  TbaddjBUs,  tnissusque  est  Edessatn  ad  Aba- 
garum  regem  Osroenae,  ut  ecclesiastica  tradit  bisio- 
ria.  Sequitur  : 

lli  omnes  erant  unanimiter  perseverantes  in  oratione. 
tnanimiter  perseverant  in  oralione  ,  qui  adventum 
sancti  Spiritus  evspectanl.  Spiritus  enim  sanctus  di- 
scipliiuc  efTiiglet  fioluni  (Sap.  i).  Et  ideo  qiiicunque 
ejus  promissa  cupieril  accipere  dona,  perseveranter 
debct  instare  precibus  fraterna  cbaritate  conditis. 

Erat  autem  lurba  hominum  simul ,  centum  fere  vt- 
ginti,  lli  centum  viginii  ab  uuo  usque  ad  quindecim 
paulalim  et  per  incrementa  surgcntes ,  quindecim 
graduum  numerum  efficiuut,  qui  propter  utriusque 
lcgis  perfectionem  in  Psalterio  mystice  continetur  , 
et  in  quo  Yas  electionis  apod  Petruin  Jerosolymis 
commoralur.  Oporiebat  cuim  ul  sacrainenlum  quod 
lcgislaior  in  aiinis  exbibuily  lioc  novjs  graiise  prxdt- 
caiores  suo  numero  designarent. 

Viri  fratres,  eporiet  impleri  Scripturam  quam  prtB' 
dixit  Spiritus  sanctus,  elc.  In  undonario  numero  Pe- 
trus  apostolus  remancrc  metuit.  Omne  enim  pecca- 
lum  undenarium  est ,  quia  dum  perverse  agtt ,  prae- 
cepta  Decalogi  iransit.  Unde  quia  nulla  nostra  justitia 
per  se  innocens  est,  tabernaculum  quod  Arcam  Do- 
mini  continebat  inlus  undecim  velis  cilicinis  desupcr 
obvelabatur.  Numerumque  aposiolorum  duodena- 
rium  rediulcgrat,  ul  per  dtias  septenarii  partcs  (tcr 
enim  quaterni  decus  dipon«Jium]  gratiam  quam  verbo 
prxdicabant,  et  cuin  numcro  servareni,  et  qui  mundo 


.  SECT.  I.  —  LXEGETICA  GENUINA.  944 

A  quadr  formi  fidem  sanctx  Trinitalis  praDdicaturi 
erant,  Doraino  dicente:  Ite^  doctte  omnes  gentee^  ba* 
ptizantes  eos  in  nomine  Patris  ,  et  Filii ,  et  Spiritmi 
sancti  (Maith.  xxviii) ,  jain  operis  pcrfcclionem  nu- 
meri  quoque  sacrainenlo  firmarcnt.  Juxia  altiorem 
auteni  iutellectum,  damnum  Ecclesix  quod  in  falsis 
fratribus  patitur,  hactenus  ex  parte  maxima  perdural 
incorrecium.  Al  cuni  In  finc  niundi  populus  Jndxo* 
rum  qui  Dominum  cruciflxit  reconciliandus  Ecclesic 
crcdilur ,  vclut  quinquagesimo  die  propinquanie » 
apostolorum  est  summa  reslilula. 

Iit  hic  quidem  possedit  agrum  de  mereede  iniquilatiu 
Qui  Doniiiium  vil»  vendidit,  terra  viveniium  amlssa, 
agrum  sangninis  el  mortis  xternx  ,  sceleris  et  no- 
ininis  sui  memoriam   possidei.  Alioquin  mm  ipse 

^  Judas  emptum  pretio  sanguinis  agrum  figuli  possi- 
dere  mcruil,  qui,  relatis  irigiiiia  argenteis,  traditlonts 
crimen  criminosiore  in  se  protiniis  n>orte  niuictavit. 
Sed,  more  sacri  eloquii,  possedit  dictum  est  possidere 
fecit.  Sicut  beatus  Job  ait :  Et  abominabuHtur  m$ 
vestimenta  mea  ,  id  est ,  abomiuabilem  me  mcmbra 
corruplibilia  reddent. 

Ei  suspensus  crepuit  medius*  Dignam  sibi  pQsnaai 
traditor  aniens  invciiit ,  ut  videlicet  guitur  quo  voi 
prodiiioiiis  exierat  luquci  nodns  necaret.  Dignuui 
etiam  locum  inicritiis  quaisivit,  utqui  bominu.ii  au- 
gelorumque  Dominuin  morli  iradiderat  coelo  terrae- 
que  perosus  ,  quasi  aeris  tanlummodo  spiritibos  so« 
ciaudus,  juxta  exempium  Acbitopbel  et  Absalon  qni 
regcm  David  persccuti  sunt,  aeris  niedio  pcrireL  Cut 

^  uiii|ue  saiis  digno  exilu  mors  ipsa  successit ,  ut  vi- 
scera  qua;  dolum  prodiiionis  conceperant  rupta  ca- 
derciit ,  et  vacuas  cvolvercnlur  iu  auras.  Cujus  si- 
milliina  poenae  mors  Arium  lixresiarcbam  damnasse 
rerertur,  ut  quia  ille  bumanitaiem  Cbristi,  isie  divi- 
niiaiem  exstinguore  moliebatur ,  ambo  sicut  iensu 
inanes  vixcrant,  sic  quoqiie  ventrc  vacui  perirent. 

fiat  habitatio  ejus  deserta  ,  et  non  sit  qui  inhabitet 
in  fa,  ei  episcopatum  ejus  accipiat  alier,  Plaiii  quidem 
sutit  isti  versiculi ,  el  palam  beato  Petro  interpre- 
lanie  exposiii ,  quia  el  Judas  meritum  prsfarica- 
lioiiis  suae  poenam  cxccpit,  abiensque  in  locum  suum« 
gehennam  videlicft  inrernalem,  comiiiunem  huinana 
couversationis  babiiationem  immaturaetinipia  morle 

£)  deseruit »  ei  nibilominus ,  accipienie  sanc^o  H:ittbia 
locum  ministerii  illius  et  aposiolatus ,  Sjtcratissima 
perrectionis  apostolicae  summa  restaiirata  est.  Sei* 
nolandum  quod  ncquaquam  juxta  Vulgaiam  Editio- 
ncm  de  uno  ceniesimo  ociavo  psalmo  toium  lestimo- 
niuin  est  sumptum  ,  veruni  extrema  pars  lantum, 
prior  vero  de  sexagesimo  octavo  ,  in  quo  dieiuin  esl 
de  Judjeis :  Fiat  habitatio  eorum  deserta^  ei  in  tabet' 
naculis  eorum  non  sit  qui  inhabittt.  Dum  enim  vellel 
beatus  Petrus  et  Judae  abjectionem  et  electioneoi 
MailhiaD  lestimoniis  astrnere  propbelicis ,  junxit  te- 
stiuionium  qtiod  episcopaiu  Matthi.nc  specialiter,  et 
illud  quod  de  Judu^orum  ,  in  qnorum  nuinero  eiian 
Judas  erat,  abjectionc  generaliter  positum  erai.  Quod 
nescio  a  quo  priinum  imperiio  enictidatore  ceniesiiDf 


915  SUPCR  ACTx\  APOSTOLORUM  EXPOSITIO.  94C 

octavo  psalmo  add.luin  esi.  Qui  cum  vidcret  lios  A  ritu  sancio  adimpleri  dcaiderani,  carnis  domicilium 


%ersiculds  pariier  a  healo  Peiro  posiios,  suum  Psal- 
lerium  pariler  non  liabuisse,  puiare  cccpit  falsatum 
se  faal>ere  Codicem  ,  el  quod  non  liabuerai ,  super- 
adjicere  praesumpsil.  Eodem  modo  terlio  decimo 
psalino  de  Episiola  Pauli  ad  Romanos,  ocio  versus 
quos  ipse  de  universis  psalmis  et  Isaia  pioplieia  con- 
texerat  adjectisunl.  Quorum  primus  est:  Sepulcrum 
patens  nt  guttur  eorum.  Ullimus :  Non  eu  timor  Dei 
ante  oculos  eorum,  lia-c  enim  quae  dixi ,  non  soluiii 
Hebraica  veriias  ,  et  emendalior  scplii:tginta  hr.er* 
pretum  Edilio  ,  verum  aperta  quoque  ralio  compro- 
bai,  quod  in  eodem  centcsimo  octavo  psnlino,  exce- 
plis  bis  versiculis ,  triginta  sint  maledicliunes  iu 
Judam  Scariotem   illatae ,  juxia  numerum  argen- 


necesse  estmentisconicniplatione  transcendaiit.  Sic- 
ul  autem  quadraginta  dies  ,  quibus  Dorainus  post 
resurreclionem  suam  cuin  discipulis  conversatus  esi, 
conresurgentem  Christo  peregrinationis  bujus  desi- 
gnani  Ecclesiam,  ita  dics  quinqnagesimus,  quo  Spi- 
rilus  sanctus  accipiiur,  pcrreciionein  quietis  beaue  , 
qua  labor  Ecclesix  temporalis  denario  reniunerabitur 
xierno,  congruenter  exprimil.  Nani  et  ipse  numerus 
quadragenarius  xqualibus  suis  pariibus  computalus 
addit  amplius  ipsum  denarium,  et  facil  quinqtiaginta. 
Quadrageiiarii  quippe  nuiiieri  diniidium  est  viginti, 
quarta  pars  de  em,  quinta  octo,  ociava  quinque,  de- 
c>nia  quatuor,  vigesima  duo ,  quadragesima  unuiu. 
Vigintl  autcm,  el  decem,  et  octo,  etqninque,et  qun- 


leorum  quibus  Dominnm  vendere  non  timuit.  Qiia-  "  ^uor,  et  duo,  et  unum  ,  quinquaginta  raciunt.  Cnjus 


rum  priina  bxc  est :  CoMlitue  iuper  eum  peccaiorevi, 
Extrema  vero  bncc  :  Et  operiantur  sicut  diploide  con- 
(U$ione  sua, 

Joseph  qui  vocatur  Barsabas ,  qui  cognominatus  est 
JustuSy  et  Matthiam,  Bjrsabas  filius  quietis,  Mattliias 
Dei  pnrvus  interpretatur.  De  quo  Arator : 

0  quantum  distant  humana  supernis 

Judkiis?  Parvi  merilo  iranscendiiur  ille 
Laude  hoaiiuum  qui  jusUis  eral. 

Et  dfderunt  sortes  eis,  etc.  Non  boc  exeiuplo,  vel 
quod  Jonas  propheta  sorte  deprekcnsus  sit ,  indifle- 
renler  sortibus  est  credendum,  i  cum  privilegia  &in« 
gulorum,  I  ui  Hieronymus  ait ,  c  communem  legera 


compiiii  racillime  paiel  Hgura  ,  quoniam  prxsens 
conflictus  gaudium  nobis  jiibi!a:i ,  quasi  laien'er  gc* 
nerat  scmpiiernum,  Apostolo  diccnte :  Qucd  enim  m 
prmsenti  momentaneum  est  el  leve  tribulationis  nostrce, 
supra  modum  in  sublimitafe  ceternum  glorice  pondus 
operatur  in  nobis  (II  Cor,  iv).  Yera  est  aulem  nosira 
beatltudo  corporis  et  animae,  nos  immorialiiaie  g!o- 
riniites  summa;  cl  beatae  Triniiatis  apterna  visione 
satiari.  Nam  corporis  quaiuor  noiissimls  qualilaiibus 
consisiimus.  In  inieriore  auiem  bomine ,  ex  loto 
corde,  tota  anima,  lota  mcnte,  Deum  diligere  jube- 
niur.  Et  boc  est  perfectum  vitae  denarium ,  divin» 
nos  gloriae  pracsenti  visione  laptari.  Vcrum  notandum 


facere  omuiiio  non  possint. »  Nam  ibi  et  geniile^  viri,      j„xia  historiam  quod  apud  antiquos  ,  dies  Penteco 

lempesiate  coacii ,  auclorem  periculi  sorle  quaerc-  ^*  gigg^  la  est ,  quinquageslmae,  quo  lex  data  erat,  ab 

bant,  et  bic  Matibias  §orte  eligitur,  ne  apostoli  electio     occisione  agni  coiupuubatur.  Uic  aulem  non  a  Do- 

mini  passione,  sed,  sicui  beaius  Augustinus  exponit, 
ab  ejus  resurrectione  dies  quinquageslmus,  quo  Spi- 
ritus  sancius  missus  est,  conipulaiur,  qui,  redeunte 
signi  veieris  exemplo,  ipse  ibi  manifestissime  dieiii 
dominicum  suo  conseiravit  adventii.  Quo  eliam  tem- 
poris  articulo,  veruin  Pascha  die  Dominico  monstra- 
vit  esse  cclebrandum.  Nain  sicut  hic  ,  sic  et  illic  iti 
ignis  visione  Deus  apparuit ,  dicente  Exodo :  Totns 
antem  mons  Sinai  fumabat ,  eo  quod  descettdisui  Do^ 
minus  super  eum  in  igne  (Exod,  xix). 

Et  factus  est  repente  de  ccelo  sonus  tanquam  adve- 
nientis  Spiritus  vehementis  ,  elc.  Per  ignem  quideui 
D  Dominus,  ut  beatus  papa  Grcgoiius  exponit,  appa- 
riiit ,  sed  per  semetipsum  locutionem  inierius  recit* 
£l  oequc  ignis  Deus ,  neque  ille  sonitus  fuit,  sed  per 
boc  quod  exlerius  e%hibuil ,  expressit  hoc  quod  in- 
teiius  gessit.  Qui  enim  discipulos  et  zclo  siiccensos, 
et  vcrbo  erudiios  intus  reddidit,  foris  lingnas  igneas 
0:»tendit.  In  siguiflcatione  igilur  admota  sunt  ele- 
ntenia,  ul  ignem  et  soniium  sentirent  corpora ,  igni 
vcro  invisibili  et  voce  sine  sonitu  docerentur  corda. 

Et  apparuerunt  iUis  dispertitm  linguce  tanquam  ignis. 
Spiritus  eiiiin  sanclus  iu  igne  ct  linguis  apparuit , 
quia  oinnes  quos  iinpleverit  ardcnies  pariter  et  lo- 
qucntes  Tacit.  Ardentes  utiqne  ex  se ,  et  loqueutos 
de  se«  Simul  «t  iiidicans  ,  qnia  sancta  Ecclesia  per 


1  maiidato  discrepare  legis  veteris  videretur ,  ubi 
summus  sacerdos  sorte  quaeri  jubebatur ,  sicut  de 
Zacharia  diciiur :  Secundum  consuetudinem  sacerdotii^ 
$oH€  exiit  ut  incensum  poneret  (Luc.  i).  Quiidcirco  , 
ul  reor,  tuiic  sorte  legebatur  ,  ut  typo  Ugurareiur  , 
varuin  semper  quacrendom  fuisse  sacerdotem,  donec 
veuirel  cui  repositum  erat »  qui  non  in  hostiarum 
cruorc,  sed  pcr  proprinm  sanguinein  introivii  seniel 
iii  aancta  seleriia  redcmptione  inventa  (Uebr,  ix). 
Cuiiis  hostia  teinpore  Paschae  immolata,  sed  die  Pcii* 
lecostes  Spirilu  sancio  in  igne  apparente,  verc  cou- 
sumpla  est.  Yeteris  euim  erai  consuetudinis  accepias 
Deo  victimas  coBlc^lis  igiie  consumi.  Donec  ergo  ve- 
uias  complereiur ,  (igurain  licuit  exerceri.  Inde  est 
quod  Malthias,  qui  anic  Pentecosten  ordinalur.sorte 

qu:eritur;  septem  vero  diaconi  postea  nequaquam 
ftoriis  agitatione,  sed  discipulorum  tantum  electione, 
apostolornm  vero  oralione  et  manus  imposiiione, 
sunl  ord  nali.  Quod  si  qni  necessiiaie  aliqua  com- 
pulsi  Doum  puiant  sortibus  exemplo  aposioloruni 
es^e  consulendum,  videant  hoc  ipsos  aposloios  noii 
iiisi  collecto  fratrum  cneiu  et  precibus  ad  Deum  fusis 


egissc 


CAIUT  II. 

Et  eum  complerentur  dies  Pentecosies ,  erant  omnes 
pariler  in  eodem  laco,  Hoc  esi  in  cociiacuio  ,  qimd 
ftujicrius  ascciidis»>c  narraniur.  Quicunque  cniin  Spi^ 


947  RtDiE  YGNCRAUILtS  OPP.  PAUS  11.  SCCT.  I.  —  EXEGETIGA  GCNUINA.  9iS 

iiiundi  lerniinos  diiatala,  oinuium  gentium  erat  voce  A  ez  diverto  orbe  convenerant ,  verum  et  ii  qui ,  de 

prvpuiio  nali,  eoriim  adliaesere  rilui. 


locutura. 

Seditque  iuper  tingulos  eorum,  Quod  sedisse  dici- 
tur,  regiae  est  pdleslatis  indicium.  Vel  cerle  quia 
requies  ejus  indicaiur  in  sanciis. 

El  copperuut  loqui  variis  linguit,  Uiiilatem  lingua- 
ruin  qiiam  superbia  Uabytoni^  disperserat,  buinilitas 
ICccletiinB  recolligit.  Spirilaliter  aniem  varietas  lin- 
giiarum  dona  variaruni  signincai  graiiarum.  Verum 
iion  incoiigrue  Spiriius  s»nctus  inlelligilur  ideo  pri- 
inuin  linguarum  donum  dedisse  boininibus ,  quibus 
bumana  sapientia  forinsecus  et  disciiur  ,  et  doceior, 
nt  ostenderet  quam  facile  possit  sapieiites  facere  per 
sapicnliam  Dei  qii:e  eis  internii  est. 


Alii  autem  irridenles  dicebanl :  Quia  muiio  pUm 
suni  isti,  Irridentes  licet,  mystice  lamen  vera  testao- 
tur.  Qui  non  viiio  veieri ,  quod  in  nuptiis  Ecclesiie 
derecii,  sed  muslo  sunt  gratia:  spiriinlis  iinpleti,  Jam 
enim  vinum  iiovum  in  utres  noviis  venerat ,  cuui 
apnstoli  non  in  veiustaie  litterae ,  se4  in  novitate 
Spiritus  Dei  magnalia  resonarent  (Rom.  vii). 

Non  enim^  veut  vos  mtimatis  ,  hi  ebrii  suni ,  cum 
sit  hora  c/id  tertia,  Spiritus  sanclus ,  gloriara  indivi- 
duae  Triniiatis  niodo  rraedicaiurus ,  teriia  bon  con- 
venienter  descendit.  Et  quia  supra  dicitur  :  Eramt  m 
oratione  perseverantes ,  recte  Spiritum  sancUim  ora* 


tionis  liora  percipiunt,  ut  osiendatur  legenlibas  quia 
Erant  autem  in  Jerusalem  habitantes  Judai,  virire-  B  Spirilus  sancli  gratia  noii  facile  pcrcipitur,  nisi  mens 

a  carnalibns  supernoruin  iiiteniione  elevetur.  Tria 


ligiosi^  ez  omni  uatione  quce  sub  coelo  est,  Conveniens 
puio  perguirere  quinam  isii  sunt,  ei  ex  qua  captivi- 
late  JuJaci.  Quoiiiani  quidem  illa  quae  in  if)gypto 
fuerat  vel  in  Uabyionia,  al)Soluta  jani  fuerat.  liomanis 
auteni  nondum  vencrant  Judaei  in  capliviiaiem,  licet 
jam  et  ipsa  immineret  ultrix  conimiiisi  de  Salvalore 
iiiaculi.  Superest  ergo  ul  illa  intelligatur  captivitas 
quae  sub  Aniioclio  Tacia  est ,  quo:  utique  nou  multis 
aule  temporibus  accideral. 

Qtioiiia'11  audiebat  unusquisque  tingua  sua  illos  lo» 
quentes,  Quaeritur  in  boc  loco  quoinodo  unusquisqiia 
audiebat  lingua  sua  loquenies  eos  magiialia  Dei : 
niruin  ii  qui  loqucbaiiiur  diver&is  sermoiiibus  unius- 
ujusqite  lingnae  boc  quod  dicebatur  proferebant,  id 


e^t,  ut  unusquisque  eorum  nunc  bac  ,  nunc  alia  lin-  ^  quenter  exposuii. 


enim  lempora  quibus  Daniel  in  die  fleciere  genoa 
sua,  ei  adorare  tegitur,  tcrtia  ,  sexta  ,  et  nona  liora, 
ab  Ecclesia  intelligiiur.  Quia  et  Dominus  tertia  bora 
Spiritum  sanclum  mitiens,  sexla  ipse  crucem  ascen- 
dens  ,  nona  aniinam  ponens ,  easdem  boras  nobas 
caeteris  excellentius  intimarc  et  sanctiGcare  digoa- 
tus  esl. 

Effundam  de  spiritu  meo  super  omnem  camem, 
Verbum  effusionis  ostendit  inoneris  largitalem,  qoia 
non  ut  olim  propbetis  virtutem  et  sacerdotibus  tao* 
tum,  sed  omnibus  passim  in  otroque  sexii  condilio- 
nibiis  ei  personis,  saiicti  Spiriius  esset  gratia  coiido- 
n.iiida.  Qu:e  sit  enim  omnis  caro  ,  propheta  conse* 


gua  loquens,  kic  per  oumes  curreret,  an  in  eo  potios 
«f  at  mirabile  ,  qiiod  sermu  coriim  qui  loquebanlur 
«tualibet  liiigua  fuisset  prunuiiliaius  unicuique  au- 
«lienti ,  secundum  suam  linguain  inlelligebaiur ,  ut 
(verbi  gralia)  unoquocunque  apuslolo  in  Ecclesiado- 
cente  (  ne<  esse  enini  ei at  tacentibus  reliquis  uiiuio 
loqui,  et  sermoiiem  uituin  ad  auditum  omnium  per- 
venire),  ipse  sermo  baiic  iu  se  viro  baberei,  ut  cuni 
diversarum  geniiuni  auditores  es&ent ,  uuusquisque 
secuodum  linguam  suaro  illius  ipsius  unius  sermonis 
qui  ab  aposiolo  fueral  pronunliatus  suscipcret  audi* 
tuin,  el  caperel  inieliecluni.  Nisi  forte  secundum  boc 
inagis  videbaiur  audieniium  esse  luiracuiuin  quam 
loquentium. 

Et  qui  habitabant  Mesopotamiam  ,  ei  Judceam  ,  et 
Cappadociam,  Juda^am  boc  ioco  non  loiani  genieiii , 
sed  partem  illius ,  boc  est  tributn  Juda  et  lieiijaiuin 
signiflcat,  ad  distiiictionem  videlicet  Sainariae,  Gali- 
\tXf  Decapoleos,  el  aliarum  in  eadem  provincia  re- 
t;ionum«  Quae  licet  oinnes  una  liiigua  loquereniur 
llebraea,  domesticam  tainen  singulae  dicendi  bpeciem 
babuere  disiinciam.  Uiide  et  Peirus  in  Doinini  pas« 
sione  qiiod  Galilaius  sit  biquela  sua  proditur. 

Judcn  quoque  et  proselyii.  1'ruselytos  ,  id  est,  ad- 
veiias  iiuncupabaut  eus  ,  qui  ,  dc  gentibus  origineui 
dncentes,  circuincisioiiein  ct  Judaisinuin  eligere  ma* 
lebant,  sicut  Acbior  in  libro  Judilh  fecisse  narralur. 
Non  sulum  ergo,  ioquiuiit  ,  qui  naiura  sunt  Judxi 


Et  prophetubunt  (iiiqiiiens)  /i/it  vestri  et  fiiii 
strte,  ( tc.  Et  dubo  prodigia  in  cmlo  snrsann,  et  sigm 
iii  terra  deorsum,  Piodigia  in  ccelo,  cum  DofoiiM 
nascente  novum  sidus  apparuit ,  illo  craeein  asoen- 
deiite,  sol  obscuratus  est,  et  ipsum  coeluiu  lenebris 
obduclum  est.  Signa  in  tcrra,  quia  Doinino  SpfrflOM 
eiiiittente  terra  contremuit,  monumenta  aperoit,saia 
fregii,  et  mulia  quae  dormierant  sanciorura  eorpora 
rediviva  protulit. 

Sanguinem  et  ignem  et  vaporem  fumi.  Sangvinem 
dominici  lateris ,  ignem  Spiritos  sancli ,  vaporeoi 
coinpunclionis  ei  flctum.  Quia  sicut  ab  igne  fumosy 
ita  ab  ardore  Spiriius  sanctus  pronasciiur.  Naro  ei 
|vsariguii:em  de  morlua  carne  vivaci  rivo  profluere , 
quod  contra  naturain  nostrorum  esl  corporum  Bigai 
loco  factum  credere  reslai.  Cui,  videlicet,  nisi  no- 
stroe  saluli  ac  vitae,  qu»  de  illius  utique  murte  prona- 
scitur?  Poiest  eiiain  in  igne  iidelium  illuroinaiio,  in 
v:ipore  funii  Judxorum  qui  non  credidere  caecitas  in- 
lelligi.  Unde  et  legein  daiurus  Dominus  in  igne  fumo- 
que  descendit,  quia  et  huiulles  per  claritiiem  soae 
osiensioiiis  illuminat,  et  superborom  oculos  per  cali- 
ginem  erroris  obscurat. 

Sol  convertetur  in  lembras,  et  luna  in  sanguiHem» 
iloc  in  Doniini  passioiie  pariiin  factum,  parlim  anie 
diein  niagfiuin,  id  est,  judicii  futurum  crcditnr.  Tane 
eniin  sol  oblenebratus  est,  sed  luna  in  sangvinefli 
vcrn  palam  boininibus  apparere  non  potuii,  quai 


9^9 


SUPER  ACTA  APOSTOLORUM  EXPOSITIO, 


950 


lunc(utpoie  in  pasclia)  quinla  decima  ezi&lens,  in-  A  audilisin  nostro  sermone.  Quotl  vero  aii,  quodaccepe- 


terdiu  fuerat  mortalium  vi&ibus  objectu  telluris 
occiilta. 

El  erit  :  Omms  quicunque  invocaverit  nomen  Domi- 
tii,  salvui  eril,  IIoc  est  qnod  Peinis  alibi  ait  :  Quia 
non  e$l  penonarnm  acceptor  Deut,  $ed  in  omni  gente^ 
qui  limet  eum,  et  operatur  juttitiam^  acceplut  ea  illi 
{Act.  X). 

Jetum  Natarenum  virum  approbafum  a  Deo^  et  ese" 
tera  usque  Affligentes  interemiitii.  Qiiasi  doctus  ma- 
glster  prius  incredulos,  quos  miseratur  ailmonet,  ut 
juBto  limore  compunctis  consiiiuni  salulis  posimo- 
dum  opportunius  iinpendant.  Ct  quia  legeni  scienti- 
bus  loquilur,  ipsum  Cliristuro  esse,  qui  a  propbelis 
esset  promissus  ostendii.  Nec  lamen  hunc  prius  au- 


rit  a  Patre  promissionem  Spiritus  sancti  et  effuderit, 
uiranique  ejiisdem  Christi  naturam  iiianirestat»  quia 
ct  accepit  ut  liomo,  et  elTudii  ut  Deus. 

Non  enim  David  ascendit  in  coe/os.  Dicit  autem  ipse : 
Sicut  eiiiin,  ba;c  qiise  iiovissima  suiit  beatus  David 
noii  de  sua,  sed  de  Doinini  sui  a«censi<ine  prsediiit« 
qui  eroiitendus  ex  Sion,  i«l  est,  de  regia  ejusdem 
David  siirpe  venturus  et  dominaturus  esset  in  medio 
inimicorum  suorum,  slc  et  illa  qtias  prdemisit,  non  ad 
Davidy  sed  ad  Cbrisli  morteinet  resurrectionem  per- 
tinere  cognosciie. 

Dixit  Dominut  domino  meo,  Sede  a  dextrit  meif . 
Primum  nomen  Domini  apud  llebrasos  Tetragr.im- 
maion  esi ,  quod  proprie  in  Deo  pimitur ;  secundum 


cioriiate  sua  Dei  filium  nominat,  sed  viruin  proba-  B  q^Qf\  commune  mortalibus,  quo  et  reges  et  caeteri 


tum,  virum  justum,  virum  a  niorluis  suscilalum, 
noo  usitat:i  ciiin  caeteris  atque  communi  resurrcclio- 
ne,  id  esi,  in  finem  sa^culi  dilala,  sed  teriia  die  cele- 
braia ,  ut  singutaris  gloriosae  resurreclicmis  asserlio 
tesiiinonium  aeternae  divinilali.4  acquirere'.  Cum 
eoim  casierorum  corpora  corruplionem  probaret  sub- 
isse  post  inortem,  hunc  ulique  de  quo  dicitur  :  Non 
dabis  sanctum  tiium  videre  corruptionem  [Ptai,  xv), 
comprobat  huinanae  fragiliiaiis  expertem ,  probat 
etiam  bumanaB  coiidiiiouis  merila  supergressuin,  et 
Ideo  roagis  Deo  quaui  bomiiiibus  conferendum.  Qtiall 
vero  apud  gentiles  aposioli  praedicatiouis  utaiiiur 
exordio,  in  Cornelii  ceuturionis  hisloria,  et  in  ser- 
iiione  aposloli  Pauli  Alheiiis  babiio  dnceberis. 


homines  appellaniur.  Quod  si  nobis  opponere  volue- 
rit  haeresis  Ariana  ex  bac  diversitaie  minorera  Fi- 
lium,  Patrem  esse  majorem ,  respondeblmus  ei,  illi 
nomen  inferius  convenire  cui  sedere  imperatur. 
Sicul  et  bealus  Petrus  consequenter  exposuit :  Qtcta 
et  Dominum  eum  et  Chriitum  Deui  (eeit,  hunc  Jeium^ 
quem  voi  crucifis'itii,  Noii  eniin  divinitas  crucifixa, 
sed  caro  est.  £i  boc  utique  fieri  poiest,  quod  potult 
crucifigi. 

Donec  ponam  inimieoi  tuBsscabeltum  pedum  tuorum. 
Iloc  est,  quod  ipse  Petrus  alias  de  Domino  oii :  Quem 
oportutt  ciBlum  quidem  iusripere  nsque  in  tempersi 
reititutionii  omnium  (Act,  iii).  Tunc  enim,  cum  ve- 
nerint  omnia  lempora  refrigerii  a  ronspeeiu  Domlnf, 


Providebum  Dominum  coram  me  iemper^  quoniam  a  ^  missurus  est  eum  qui  praedicatus  est  a  regillbus  se-, 


dextrii  e^t  mihif  ne  commoveur.  Veniena,  inquit,  in 
ea  quae  transcai,  non  abstuli  oculum  ab  eo  qui  s<^m- 
per  mauet,  hoc  providens,  ut  in  eum  posl  lenipora- 
ha  peracta  reciirrerem  ,  quouiam  favet  mihi,  ut  stn- 
bilitcr  iii  eo  permaueam,  et  hoc  quod  peccaiuni  mn 
feci,  nec  iiivenlus  esi  dolus  iu  ore  meo  (/  Petr.  u), 
iion  humanilati,  sed  divinilati  ascribam;  propier 
hoc  et  in  cogitaiionibus  meis  jucuudilas ,  et  iii  ver- 
bis  meis  exsuliaiio,  propier  resurreciionem,  scilicet, 
quia  per  cara  liberatus  esi  mundus. 

Insupcr  et  caro  mea  non  defidet  in  interitUf  sed  in 
gpe  resurreciionis  obdormiet.  Quoniaiu  neque  auiuiam 
nieam  inferis  possidendara  dabis,  neque  sauciillca- 


dibus  nobis  Jesuni  Cliristum  ad  judicandos  vivos  6C 
mortiAOB  (Sap,  xviii). 

Uii  autem  audi  ts,  compuncti  tunt  corde,  elc.  Vide 
prophetiam  Joel  inipletam,  carnem  post  igiiem  S|d* 
litus  aaucti,  vaporcm  sequi  compunciiuuis.  Fomui 
eniin  excuiere  lacrymas  solei.  Iiicipiunt  flere  qui 
riseraut,  tundiiut  pectus,  dant  Deo  precem  suam 
tanquain  sacrificium  ,  ut  sanguiiiein  illum  ralcitiit 
gusiare  salvandi,  quem  super  se  filiosque  suos  im- 
precali  foerant  aniedamnati.  Seqnitur  : 

Pcenitentiam,  liiquit,  agitCf  et  baptitetur  vnusquis* 
que  vestrum,  Diclurus  bapiisiua  praemisit  poRiiiieniiae 
lamenla,  ui  Ecclesiae  inore  priiis  se  aqt*a  suae  afHi- 


tum  corpus,  per  quod  et  alii  sauciificaudi  suui,  cor-  |.  ciionis  infundereui,  et  postmodum  sacramento  bapli- 


rttmpi  patiens, 

Quia  notat  mihi  fecisti  vias  vtfof,  quibua  itur  ad 
aeleruilalem.  In  quibus  post  trisiitiam  passionis 
adimplebis  me  laetitia  cum  vultu  luo  (Psal.  xv).  Cl 
asceiidenii  in  coelos  dabis  deleciatioiies  dexierx  luae 
usque  iu  finem.  Quia  neque  derelicius  est  in  inferno. 
Sic  desceiidit  quidcm  Christus  secuudum  aniinam  ad 
iiiferos,  ut  quibus  oporiuit  subveniret,  sed  non  est 
derelictus  in  inferiio,  quia  cito  reditu  corpus  resur- 
reclurum  pelivit. 

Dexieia  ergo  Dei  exaltalus,  quia  dixerat  Psalwus  : 
Quoniam  a  dexlris  est  mihi,  ne  commovear.  Et  pro' 
miuione  Spiritus  sancti  aecepta  a  Patre^  effudit  hune, 
qupm  vot  vidiiit  et  auditit-   Yidctis  iu  linguis  igneis. 


siiiatis  lavarent. 

Et  appotita  titnt  in  illa  die  animas  circiter  frln 
mf//iii.  Ubi  prlmum  Ecclesiae  celebratuin  esi  baptisma, 
d.spensatorie  pietas  divina  ad  confessionem  aancta 
Trioitalis  parem  numeruin  colleglt  anlmarum,  Et 
Moses  quidein  quinquagesimo  die  piscbae,  qno  lei 
data  est,  solemuitatem  primitiarum  prseceplt  initia« 
ri ;  nunc  autein  auperveiiieute  Spiritu  sancto,  non 
raanipuli  spicarum,  sed  animarum  sunt  Domino  pri* 
miiias  consecratae. 

Et  habebant  omnia  communiaf  etc.  Si  charilas  Del  dif- 
fuiidiiur  iu  cordibus  nostris ,  mox  profecio  geuerai 
et  proximi  diiectionera.  Unde  propicr  geminum 
ckaritatis  ardorem,  bii  Spiriius  sancius  !egiiur  a(u* 


951  BED^  VENERABILIS  OPP.  PaRS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENUINA.  OH 

fiiolis  datus.  Magnumque  est  fraterni  ainoris   iudi-  A  concurrit  omnis  mundus  ad  liinina  veri  et  pacificl 


cium,  omnia  communia    possidere;  nihil  proprium 
liabentes. 

CAPUT  111. 

Petru$  autem  et  Joannes  ascendebant  in  temptum^ 
eic.  Aposioli  nona  liora  lemplum  ingressuri,  primum 
claudum  diu  debilem  sanant,  deinde  ad  Tesperam 
iisque  laboranies,  mulla  hominum  millia  verbo  fidei 
imbuunt.  Quia  doctores  Ecclesi»  in  finem  mundi 
venientes,  et  langiienli  prius  Israeli,  ei  postmodum 
eliam  gentilitati  praedicanl.  Hi  sunt  enim  operarii 
quos  nona  et  undeciina  hora  in  vineam  palerfamitias 
inducit  (Matlh.  xi). 

Etquidamvir^  qui  erat  ctaudus  ex  utere  matris  tuos^ 
baiulabatur.  Uuia  populus  Israel  non  solum  Domino 


Salomonis,  dequo  dicitur  :  Muttiplicabitur  eju$  im" 
perium  et  pacis  non  erit  /inis  (hai.  ix).  Iste  est  auieiii 
lapis  de  monte  abscisas,  qui  terreiio  regtio  fidci 
inimico  ruente,  pacificum  per  orbem  solus  lenet 
iinperium  {Dan,  ii). 

Erif  aulem,  omnis  anima  quas  nen  audierit  Prophe^ 
tam  ittum  exlerminabitur.  Breviler  ac  lucide  prophe- 
lariim  legisqne  tesiiiiionio  ducet  Dominum  a  cunciis 
audienduiii  geniibus,  incredulos  quidem  daronaiU' 
ruin,  fldeles  vero  aeteriia   benedictione  donatorum. 

Et  omnes  prophetic  a  Samuele  et  deinceps,  Qnam- 
Tis  pairiarchae  et  sancti  priorom  temporum  de 
Cbrislo  dictis  factisque  prophetarint,  tempus  tamen 
proprie  prophetarum  eorum  dico  qui  de  Christo  Ec- 


incarnato,  sed  a  priuiis  eliani  Icgis  temporibus  datae  ^  cIesiaH]iie  mysterio  roanifeste  scripserunt,  a  Samue- 


rebellis  exstiiit,  quasi  ez  ulero  mairts  claudus  fuit. 
Quod  beue  iacub  cum  angelo  luctante,  benedicto 
quidem,  sed  claudicanie  figuratur  {Cen,  xxxii),  quia 
populus  idem  Dumiiio  in  passione  praevalens,  in  qui- 
busdam  per  fidem  beuedictus,  in  quibusdain  vero 
per  iiifldelitatein  claudus. 

Quem  ponebant  quotidie  ad  porlam  tempti,  quas  </t- 
eitur  Speciosa.  Poi  ta  teinpli  bpeciosa  Domiiius  est, 
per  qiiem  si  quis  intruieril,  salvabitur.  Ad  hauc  por- 
lam  debilis  Israel  ire  non  valens,  iegis  prophetarum- 
i|ue  vocibus  aflSertur,  ut  ab  ingredieutibus  iu  iiiteriora, 
ftapieiuiam  fldei  audiendo ,  deposcat  auxUiuin.  Qut 
\aticinio  futurorum  quaslad  poriam  ponuut  aodito- 


le,  sub  qtio  et  reguni  in  Judaea  tempora  coeperunt, 
exordium  sumpsit,  et  usque  ad  Babylonicae  capiivi- 
tatis  sotutionRm  pcrmansit. 

Et  in  semine  tuo  benedicentur  omnes  familioB  terrte» 
Semen  quidem  Abrahae  Christus  esr,  in  cujos  fidt 
noniinis  omuibus  lerrae  familiis,  Juda^is.  videlicet, 
et  geutibus  est  benedictio  promissa.  Demulcet  au- 
tein  apostolus  aniiiios  Judaeorum,quo  ad  eredenduro 
faciat  promptiores,  diceiido  quod  totins  mundi  Sana« 
tor  ens  prinium  visilaturus  et  benedicturiis  elegerit. 

Vobis  { Inquicns )  primum  Deus  suscitans  Fitium 
suum,  13 bi  pariier  intuendum  quod  ad  eumdem  Dci 


Filium,  quem  semen  Abrahae  nuncupat,  ob  duas  uti- 
res»  sed  Pelri  est  in  templum  perducere,  cui  pro  que  ejusdem  Christi  naturas,  ne  vel  hominem  laniuni 
coufessiune  furii  et  cugiioiuen  petim  et  claves  coeli      Christum,  vel  alterum  hominis,  et  alteruin  Dei 


aunt  daiae. 

Argentum  et  aurum  non  est  mihi^  etc.  Uabuit  quU 
dom  vetus  labernaculum  justificationes  culturae,  et 
sanctum  sacculare  auro  argentoque  dislinctum,  sed 
inetalUfi  legis  »anguis  Evangelii  pretiosior  euiicat, 
(|uia  populufi  ille,  qui  aote  auratos  postes  inente  de- 
bili  jacueraty  iu  Doniine  Crucifixi  sanatus,  templum 
regni  coeleslis  ingreditur.  Alioquin  beatus  Petrus» 
0omini  memor  praecepti,  quo  dicitur  :  Xotite  possi* 
dere  aurum  et  argentum  {Malth,  x),  pecuuiaui  qu»  ad 
pedes  apofitolorum  pooebatur,  non  sibi  recondere  , 
sed  ad  usum  pauperum,  qui  sua  patriinonia  relique- 
raiit,  servare  solebat. 


cre- 

derent  Filiuin.  Quo  haeresis  laqueo  Manes  insantts  et 
Nestorius  sunt  decepti. 

CAPUT  IV. 

Loquentibus  autem  ittis  ad  populum^  supetvenetwsM 
tacerdotes  et  magistratus  tempti  et  Sadduem,  et  cae- 
tera.  Et  fiacerdotes  et  magistratus  ,  sive  praetor 
lempli,  ut  alia  dicit  Editio,  qui  doctores  et  judices 
Thlebantur  populi,  dolebant  quod  ad  apostotofi  au- 
diendos  multitudo  confluxerat.  Saddiicaei  aotem » 
quod  resurrectioiiem  praedicarent.Utrique  vero,  quod 
Jesum,  quem  a  se  occisum  noverant  homlnem,  ilU 
buiic  alflrmarent  a  Deo  Patre  gloriflcatum. 

Et  factus  ett  numerus  virorum  quinque  mittia,  Si  iii 


Ei  apprehensa  manu  ejus  dextera  altevavU   eum.  q  quinque  millibus  hominum ,  quos  in  eremo  Dominus 


Quem  vero  erigit,  liunc  etiain  dextera  confortat. 
Quia  sermo  doceuUfi  in  corde  auditoruin  minus 
Tatet,  si  non  etiam  propriae  actiooifi  commendatur 
exeniplis, 

Ei  exsiUens  stetity  et  ambutabat.  Et  intravit  cum  it  it 
in  temptum.  Ordo  perfeciionis  egregiiis,  primum  illum 
fiurgere  qui  jacuerat,  deinde  arripere  virtutem,  et 
fiic  regui  jauuam  cum  aposiolis  intrare. 

Et  impleti  sunt  omnes  stuport  et  extasi.  Extasiin 
pavorein  dicit.  Nam  et  alio  luudo  dicilur  exlasis 
amens,  non  pavore  aiicnaius,  sed  aliqua  iuspiralioiie 
revelationifi  assumptus. 

Cucurrit  omnis  poputus  ad  eos,  ad  porticum  qme 
appettatui  Salomonit.  Salvato  per  apoitolos  Israelc, 


pavit  {Matth.  xiv),  populus  sub  lege  constitutus,  sed 
Christi  muiiere  recreaius  accipitur,  possunt  et  lijec 
quiuque  miilia  npostolorum  iustructa  docirinis,  po« 
pulum  designare  gentium,  ejusdem  legis  spirilualiier 
niysteria  secutum.  Et  beue  utrique  vespere  coelestr 
niunere  donantur,  quia  cum  veiiirct  pleniiudo  teni- 
poris,misil  Deiis  Filium  suuni  (Gatat.  iv). 

Hic  est  tapis  qui  reprobatus  est  a  vobis  tedificantibus, 
qui  factusest  in  caput  anguli.  i£diflcanles  erant  Ju- 
daei,  qui  cuuciis  geiiiibus  in  desolatinne  idoloium 
morantibus,  ipsi  soli  legcm  et  prophetas  ad  a^diflca- 
tioiiem  quoiiJie  legebaut.  Ili  dum  xdificubant,  per* 
vcnerunt  ad  lapidem  angularem,  qui  duos  parietes 
amplccteietur,  id  Ckt,  inveuerunt  in  Scripturis  pro- 


953  SITKR  ACTA  APOSTOLOUUM  EXPOSITIO.  951 

phelicis  Cbri:ilum  in  carne  veiiiurui»,  c|ui  diios  con-  A     MuUUudinn   autem  credeniiitm  eral  cor  unum  et 


deret  popuios  in  semt- lipso.  El  (|uia  ipsi  in  uno  parie- 
tesiare,  iiocest,  soli  satvi  Ueri  malebani,  reproba- 
verunt  Upidem,  qui  non  erat  aptatus  ad  unuin,  sed  ad 
diios.VerumDeus,  illis  licct  noleniibus,  bunc  ipse  po- 
suit  in  caput  anguli,  ute\  duobus  testamentis,  et  ex 
duobus  populis  aedificaiio  surgeret  unius  ejusdemqne 
iidei. 

Et  non  est  in  alio  aliqno  $alu$,  Si  in  nullo  alio,  sed 
in  Christo  lantum  mundi  salus  est,  ergo  et  patres 
Testamenii  veteris  ejusdem  Kedempioris  incarnaiione 
et  passione  salvati  sunt,  in  qua  nos  salvari  credirous 
el  spcramus.  Et  si  sacramenia  pro  lemponim  ratione 
discrepent,  fides  tameu  una  eademque  concordal. 
Quia  quam  nos  per  aposiolos  factam,  eamd«'m   ilii 


animauna,Q\i\  safculum  perfecie  rcliquenint,  iiequa- 
qu.iiu  (iegcneris  nobililaie  glorianiei  se  iiivicein  pr»;- 
fercbant,  sed  velut  unius  ejusdenii)ue  matris  Etcle- 
si:e  visceribus  edili,eodem  cuiicii  fruterniialis  am  re 
giiidebnnl. 

Et  virluie  magna  reddebant  apo$toH  testimonium 
resurrectionis  Jesu  Chrisli  Domini  noslri.  Docioru;n 
Tigilanier  audiiorumque  discernit  ordiutiui.  Naui 
niuliitud<»  crcdciiliuin,  rebus  suis  sprelis,  charilaiis 
invicein  copula  juim  la  esl.  Aposloli  vero  viriuiibus 
rcfulgentes  Cbrisii  cunclis  inysleria  pandebant. 

Josephautem^qui  cognominatu$  e$t  Barnaba$  ab 
apostolis.  Ilunc  puto  esse  Barnabam  qui  infra  cuin 
1'aulo  gciitiutn  iegitur  aposiolus  ordiiiatus.  Uiide  quia 


dispcnsalionem  Cbristi  per  prophetas  didicerunt  esse  ■'  Cyprius  goiHTe  erai,  posiei  discedans  a  Paiilo,  pa- 


venluram.  Neque  enim  CDt  redemptio  captivitaiis 
bumanx,  nisi  in  saiiguiiie  ejus,  qui  dedit  scmctipsuin 
redemptioneni  pro  omnibus. 

Comperto  quod  homine$  e$$ent  $ine  litterit  et  t<//ofa% 
admirabantur.  Uiilterati  mittnniur  ad  prsedicandum, 
ne  fides  credcnlium,  non  virtuto  Dei,  sed  eloquenlia 
alque  doc  triiia  fleu  puiarelnr«  ut  Aposlolus  ait :  Non 
in  $apientia  verbi ,  ut  non  evacueiur  crux  Chribti 
{ICor.  i).  Idiol»  enini  dicebanlur,  qui  propria  lan- 
titm  lingua,  naturalique  scieuiia  contenti,  lit^erarura 
studia  nesciebant.  Siquidein  Grxci  propriuin,  IScov 
Tocant. 

Annorum  enim  erat  homo  ampUue  quadraginta^  in 


iriain  repetit  insulani.  Licet  quidam  arbitrentnr 
Pauli  coliegani  eiim  polius  fuisse,  qui  supra  ciini 
Matlhia  ab  apo!>lolalus  csl  sorie  statulus  ,  miuiis 
iiiluentes,  qmid  juxia  emendaiiora  exemplaria  bic 
Barnabas,  iile  niutaia  lillera  Barsabas  apiielletur,  et 
iii  libro  llebrxoruni  noiiiinuin,  hic  plius  con$olat:oni$f 
iile  autem  (Hiu$  quietis  iiiterpretalur. 

Quod  est  interpretatum  riLius  coifsoLATioNis.  Ubi- 
cuiique  Scriptura  facra,  noiniiia  reruni  vel  persoua- 
ruin  cum  inierptetatioi:e  ponii,  scnsum  utijiie  sa- 
cratiorein  iisJein  iuesse  sigiiificat.  Meriio  crgo  fllius 
consolationis  vocaiur,  qui,  pra^sentia  coiitcmnL-ns, 
spe  fuluroruni  consolatur.  Nain  Spirilus  saiictus  ideo 


i/uo  factum  erat  signum  i$tud  $anitatis,  Jnxta  bisto-  ^  Paracletus  cognoininatur,  quia  in  uiUMdj  pressuram 


riam  perfecta  aetas  liominisinexsuperabilibuscaliiin- 
uiantibus  ostenditur.  Allegorice  autem  populus  Israel 
noD  quadraginia  tantuin  aiinis  in  eremo  sordes  i£gy- 
ptias  manna  contempto  requirit,  veruin  et  iii  lerra 
repromissionis  inter  Domini  seinper  idolorumque 
ritus  claudicabal.  Yel  si  numerus  qiiadragenarius 
geroinam  legis  pleniiudinein  signiflcat  (qiiaier  eiiim 
decem  quadraginta  faciuni)  uiriusque  transgresst^r 
▼elut  qiiadragenari.im  perfeclionein  dvbilis  jaceiido 
transcendil. 

Domine^  tu  qui  feci$ti  ccelum  et  terram^  elc.  Aiiditis 
persecutoium  minis  fiduciam  sibi  resistendi  per  vir- 
tutum  signa  deposcunt. 

Adver$u$  $anctum  puerum  tuumJesum,quem  uuxisti. 


habeniibus,  pcr  internam  sui  muneris  infusionem, 

paraclisin,  id  esl,  consolaiiuiiem  CGelesiiuin  prastat 

gaudidriiiii.  Sic  beatus  Petrus  proptcr  ejiisdeni  Spi- 

ritus  gratiaiii  Dar  Jona,  id  esi,  filius  columbar^  voca* 

t  «r.  Sequitur  : 

Ei  attulit  pretium,  et  posuit  ante  pede$  apj$lolorum» 

Dc  liuc  Arator  : 

Doslilui  (lebere  prabant,  quud  taiigere  viiant 
('.alcandumtiue  d(x*eiit  quoU  siibdiini  gru.NSib.*s  aurum  . 
I)e  Quo  lerreiix  veuiuol  aJ  pectora  curas , 
CoDSimiti  Jacialur  Uuino. 

CAPUT  Y. 

^imnia,  cur  tentavit  Saiana$  cor  tuum?  In  alia 

Tran!»Iaiioiie,  juxia  Graecum  Exemplar,  ila  legitur  : 
Ananiaf  quare  iinplevit  Satana$  cor  tuum?  Ubi  notaa- 


Cbristi  nomen,  de  quo  diclum  est :  Et  adver$u$  Ciiri-  d  duiu  quod  animain  et  menleni  bominis  nulla  crealura 


$!um  ejus  {P$al.  ii),  ad  verbum  exponunt.  Cbri^liis 
f  nim  a  clirismatc,  id  est,  ab  unctione  noinen  acccpil. 
Juxla  qiiod  dicitur  :  llnxit  te  Deu$t  Deu$  tun$  oleo 
imiilim  {P$aL  xxiv),  id  est,  Spiritu  sanclo. 

Et  cum  oraiseiil,  fnoitij  est  locus  in  quo  erant  con» 
ffregati.  Qiii  virtuiem  robiisii  pectoris  conlra  frau- 
dem  quaerebant  liOKtium,indiciuin  jam  audilas  precis 
terrae  motu  pcrcipiunt,quatenus  agnoscerent  leneiia 
sibi  corda  esse  cessura,  sub  quoruiu  pedihus  saficto 
adveniente  Spiritu ,  terra  ipsa  sit  pavore  coiicussa. 
Qiiamiris  lactus  titnor  eorum  qui  credendo  aposioiis 
fuerant  subjiciendi  posfit  inteliigi,  qui  infiuia  grave- 
d  ne  discussa  conresurgere  curo  Cbristo,  ct  coelcstia 
saperedidiceiuut. 


juxla  substantiain  pobsit  iinplere,  sed  crealrix  sola 
Trinitits.  Qnia  lantunimodo  seciinduin  operaiionein 
el  voluniatis  inslincinin ,  animus  de  bis  qii:e  creaia 
suiit  implctur.  Iinplei  eniin  Satanas  meniein  alicii- 
jus,  et  principale  cordis,  non  quid(*m  ingrediens  in 
eum  el  in  sensnm  ejiis.  alque  (ut  iia  dicaui)  adiluin 
cordis  iniroiens,  si(|uidein  liaec  fiotestas  solius  divi* 
niiatis  est,  scd  quasi  callidns  quidain  et  nequain  ac 
fallax  frautiulentnsqiie  deceplor,  iu  eos  aniinani  hu- 
manam  niaiili^u  aflecius  trabenH  per  cogiiaiiones  et 
incentiva  vitioruin,  quibiis  ipse  plenus  est.  buplevit 
ergo  Satanas  cor  Ananije,  uon  ipse  iulran Jo,  sed  suie 
malitix  virus  inscrendo. 
None$  menlitu$  homiitibusp  ted  Deo.  Supra  dixe- 


m  nEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXBGETICA  GENUINA.  »55 

rai  eum  luciuitum  Spiritui  saiicto.  Paier  ergo  Spi-  A  eosdem  aposlolos  de  carcere  luo  claaso  cujus  furto 
rituni  sanctuin  esse  Deum,  et  errorem  Macedonii     credis  ablatos  ? 


damiiatum,  priusquam  natus  fuisset. 

AudieriB  autem  Ananias  h(rc  verbaf  cecidit  ei  extpi» 
ravit.  Noti  qiixsuis  causa  tam  severam  in  prxvarica- 
tore  senteniiam  dedit ,  sed  praevidens  in  spiritu 
zizania  fuiura,  quae  simplicilaiein  Ecclesiae  pravis 
nrorilnis  adulterarent  (ex  liis  enim  lclerriinum  Sara- 
baiiaruin  geiius  perhibelur  exorlum,  qui,  rebus  suis 
nequaquam  derclictis,  apostolicim  se  districtionem 
cusindiresimulant),  nulla  reos  passiis  esi  poFiiiiieniia 
curari,  veruin  ad  limoreni  posteris  incutienJum  no- 
xium  germen  radicitus  aniputare  curavii.  Dcnique 
sequitur  : 


Ambigebant  de  ilUs  quidnam  fieret.  Ne  sic  quidem 
Adei  se  dare  volentes*  Ingeniia  enim  maiiiia  cor 
perAdum  in  signis  etiam  manifestis  obdurai. 

Et  vultit  inducere  super  nos  sanguinem  hominis 
istius.  Oblitus  est  princeps  sacerdotuni  debiti ,  qu*id 
ipse  sibi  et  suis  imprecatus  erat,  dicens  :  Sanguis 
ejus  super  nos  et  super  filios  nostrot, 

Surgens  autem  quidam  in  concilio  Pliarismus  nomini 
Gamaliel.  Ilic  Gamaliel,  nt  Clemens  indicat,  aposio- 
lorum  erai  in  fide  socius,  aed  eorum  coiisilio  pertna- 
neas  apud  Jndseos,  ui  eorum  io  iali  turbine  possei 
sedare  furorem. 


Ante  hos  eulm  dies  exstitit  Th*odaSy  eic.  TheodAS 
El  factus  est  timor  maynus  in  universam  Ecdesiam,  g  |,j^.  ,,erhuasit  multis,  ut  Josephus  referl,  subUtis  ci 


ei  in  omnes  qui  audiebant  h(ec.  Cceterorum  autem 
nemo  se  audebat  conjungere  illis,  Poena  duoruin  ,  qui 
fraudutenter  eis  jungi  teuiavcrant,  caileris  exemplum 
tribiiit. 

Vt^  veniente  Petro^  saliem  umbra  illius  obumbrarel 
quemquam  illorum^  et  liberarentur,  Tuitc  Petrus  uiii- 
bra  sui  corporis  visibiliter  allevabat  iiifirmos,  qui 
eiiam  nunc  invisibili  sux  intenessionis  umbraculo 
(idelium  infirma  roborare  non  cessat.  Ei  (|uia  Pelrus 
ficclesiae  typus  est,  pulchre  ipse  quidem  rectus  in- 
cedii,  sed  umbra  comitante  jacentes  erigit,  quia  Ec- 
clesla  mente  ei  amore  coBlestibiis  iniendens,  quasi 
umbratice  Iranscurrii  in  lerra,  ct  hic  sacramentis 
iernporalihus  figurisque  coelesiium  renovat,  quoa  illic 


urbe  facultaiibus  suis,  ripas  Jordanis  obsidere.  Et 
cuni  esset  inagiH,  prophetatn  se  dicebai  esse,  posse- 
que  iinperio  fluvii  dirempio  gurgite  prxbere  irans- 
itum.  Cui  Pliadi  procuraioris  jussu  eqiiiiuni  iurha 
superveniens»  muliis  quidem  peremptis  aui  capiis, 
ipsius  capui  Jerosoiymam  revexit. 

Post  hunc  exstitit  Judas  GaliJceus.  Hunc  eliam 
scribii  Josephus  Garoaliten,  de  civitale  Gamala,  qui 
Sadducho  quodam  Pliarisseo  coepiis  assurapio,  coge- 
ret  plebem,  ne  tributa  Komauis  solvendo  perderet 
libertatem,  proferens  ex  tege  Domino  soll  serviea- 
dum  ,  ei  eos  qui  ad  teutplum  decimas  deferreni  Cc- 
aari  iributa  reddere  non  debere.  Qwb  baeresia  iu 
lanium  creverai,  ut  eiiam  Pbarisseos  et  muliam  par- 
perpetuis  reniuueratdonis.  Quidam  huicloconectuol  C  tem  populi  coniurbaret,  ita  ut  Duminum  Qhrislum 


hoc,  quod  Dominus  in  Evaugelio  ait  :  Qui  credit  in 
me^  opera  quce  ego  facio^  et  ipse  faciet^  et  majora  ho- 
Tum  faciet  (Joan,  xiv). 

Exsurgens  aulem  princeps  sacerdotum,  et  omnes  qui 
€um  illo  erunt,  quie  est  hicresis  Sadducceorum ,  etc. 
Ilaercsis  Gr.TCe  ab  electione  vocatur,  quia  qui<que 
sibi,  spretis  aliorum  diciis,  quod  sequcndum  puta- 
verii,  eligebat.  Sadducaei  auiem,  qui  inlerpretantur 
jusii  (vendicabani  enim  sibi  quod  rion  erani,  sicui 
jnf  a  legiiniis),  corporis  omnino  resurrcctionem  ne- 
gantes,  aniniaiii  perire  cuin  carne  dicebant.  Sed  ne 
angelum  quidein  spiritumve  ullum  esse  credebant,  et 
quinqiie  tariiiim  libros  Mosi  recipientes,  proplietarum 


inicrrogandum  esse  crederent,    licet  tributa  dari 
Ca!sari,  au  non  ? 

CAPUT  VI. 

Factum  est  murmur  Grtecorum  adrersus  Hebrttos^ 
Causa  murmuris  eri^t ,  quod  Uebrxi  suas  viduas ,  ut 
poie  eruditiores ,  in  ministerio  praeferrent  viduis 
Grgecorum. 

Non  esl  cequum  nos  deretinquere  verbum  Dei^  el 

ministrare  mensis,  Oe  hoc  Arator : 

....  Lorus  Indicat  iste  , 
Qnod  meliora  rudi  populo  sinl  fercula  mentis  , 
Ouam  fuss  (icr  ineinbra  djpes. 

Considerale  ergo  fratres  viros  ex  vobis  boni  testimo» 

nii  septem^  etc.  Hinc  jam  decreveruni  aposioli,  vel 


praeconia  respuebant.  Alque  ideo  maxime  hi  princi-  Dsuccessores  aposlolorum,  per  omnes  Eccleslas  se- 


pibus  iu  perseqiiendo  apostolos  astipulantur,  zelo 
videlicet  ducii ,  quod  illi  viriule  magna  et  miraculo- 
rum  sigiiis  reddereni  testinionium  resurreclionis  Jesu 
Chrisii  Domini  nosiri. 

Angelus  autem  Domini  per  noctem  aperiens  januas 
earceris^  etc.  Ne  dubiiaret  Thomas  Dominum  es^e 
carnem  et  ossa  gestantem ,  quein  jannis  clausis 
viderat  intrantem,  ecce  ip*e  cum  sociis  inortali  ad- 
hue  carne  vesiitus,  januis  e;;rcdiiur  clausis. 

Careerem  quidem  invenimus  clausum  cum  omni  dili' 
fentia^  et  custodes  stantes  ante  januas;  aperientes  au- 
tem^  neminem  inveninms.  QM ,  profaiie  Judxe,  ca>ca 
siiinularis  insauia,  furautibis  dicens  apostolis  Do- 
uiiuuiu  fuisse  d?  niouuuiculo  sublatuai?  Dic,  rogu, 


ptem  diaconos,  qui  sublimiori  gradu  essent  c«teris, 
ei  proximi  circa  arain  quasi  colnmiiae  aliaris  assisle- 
rent,  et  non  sine  aliquo  septenarii  numeri  mysterio. 

Stephanus  autem  plenus  *jratia  et  fortitudine  faei^bat 
prodigia  et  tigna  magna  in  populo,  Surrexerunt  autem 
quidam  de  synagoga,  qucs  appellabatur  Libertinorunif 
etc.  Siephanus  Grxce,  Latine  C(»rona!us  dicitnr.  Qui 
piilclierriiiia  raiione,  quod  percepturus  erat  in  re, 
qiioilaiii  prxsagio  prtf*occuparat  in  noiiiine,  lapidaius 
bumiiiter,  sed  siiblimiier  coronatus.  Hebralce  auteni 
norma  vestra  inierpretatur.  Quoruin  I  videlicel  mar- 
lyrum  sequentium ,  quibus  priiiio  paiiendo  formt 
f-ictus  esi  morieiidi  pro  CI)ris:o. 

Et  non  poterant  retistefe  sapienties  el  spiTitui^  qui 


9n  SLPEU  ACTA  APOSTOLOHUM  EXPOSITIO.  958 

loquebatur,  Iloc  est,  quod  Domiiius  ipse  suis  mariy-  A  iocorum  iiicola  erai,  aDimadveriendum  el  cateros 


ribus  ait  :  Eyo  enim  dabo  vobis  os  et  snpienliamf  cui 
non  poleruni  rtmtere  ei  contradicere  omne$  advenarH 
vestri.  Digiium  eiiim  fuit  ut  iii  proiomarlyre  coiilir- 
marei  qiiod  cunciis  pro  suo  iioroine  Iraditis  est  pro- 
iiiiitere  digoaius. 

CAPUT  V». 
Deu$  gtorice  apparuit  pntri  nostro  Abraham^  eum 
e$$ei  m  Mesopotamia^  etc.  Notandum ,  jiixia  verba 
Stepliani,  quia  noo  sicut  iu  Genesi  videtur,  posl  roor- 
leiii  patris  locutus  esl  Deus  Abrabs ,  qui  uiique  in 
Cbarra  mortuus  esl,  ubi  cum  illo  el  ipse  lilius  babiia- 
vit ;  sed  priusquam  babitaret  in  eadem  civitaie,  jani 
luiic  cum  essel  in  Mesopotami»  regione ,  cujtis  ipse 
esi  civiias. 


quoqiie  patriarcbas  ibidem  esse  sepultos,  quamvis 
mcmoria  Josepb  merito  celelirior  babeatur,  qui  et 
ba^c  ipse  de  ossibus  suis  fieri  mandavit ,  el  ad  eujus 
triburo  civitas  ipsa  perlinuiL  Siquidem  Hieronyinus 
iu  bistoria  beatx  Paulae  sic  refert  :  c  Transivil  ( in- 
quiens)  Sicbem,  non  ut  pterique  errantes  legunt  Si- 
cbar,  quae  nunc  NeapoHs  appellatur,  et  ez  laiere 
nioulis  Garizim  exslructaro  circa  puteum  Jacob,  sii- 
per  quem  Douiinus  scdit,  iniravii  ecclesiam.  i  El 
pauio  post  :  c  Atque  inde  (inquit)  diverlens,  vidil 
duodeciin  patriarcharum  sepulcra.  i  Item  in  libro  de 
optinio  Genere  interpretandi  :  c  Duodecim  patriar- 
cliae  non  suui  sepulti  in  Arbes,  sed  in  Sichem.  >  Sed 
merito  movet  quod  sequiiur  : 


£si  de  terra  tua^  et  de  cognalione  tua^  et  veni  in  B     iat  poiiti  $unt  in  $eputcro^  quod  emit  Abraham  pre- 

tio  argenti  a  /f/iis  Hemor  fiiii  Siehem,  Docet  etenim 
Genciiis,  Abrabam  ab  Epliron  fllio  Seor  lleibaei  In 
Cariatharbe  locuin  sepulcri  quadringeniis  argenteis 
siclis  emisse,  in  qiio  ipse  Abraham,  Isaac,  e(  Jaeob, 
ei  Adaro  proioplastus  sepulti.  Itemque  Jacob  de  Me« 
fcopoiamia  reversum  jiixta  urbem  Sicbein  partein 
agri ,  quo  tabernacula  lenderet ,  ab  llemor  patre  Si- 
cbem  datis  cenium  agnis  accepisse.  Non  emit  ergo 
Abraliam  sepulcrum  ab  Hemor  Sicbemita,  sed  ab 
Ephron  lleihseOt  In  quo  duodecim  patriarcbae  non 
sunt  sepulti,  sed  in  Sichero,  ut  diximus.  Veruin  bea- 
tus  Stepbanus  vulgo  loquens,  vulgi  magis  in  dicendo 
sequilur  opinionenu  Duas  enim  pariter  narrationeii 


terramp  quam  monstravero  tibi.  Tunc  extii  de  terra^  etc« 
Terram  ei  cognationem  Abrab»  Cbalda*orum  patriam 
genusqiie  appellal ,  uiide  jampridein  exient ,  qui 
i*unc  iii  Mesopot:imia  degebut,  sed  quia  quaslibet  ob 
causas  egrediens  spe  redeundi  el  desiderio  teneba- 
lur,  audll  a  Domiiio :  Exi  de  terra  tua,  Non  ut  corpus 
iiide  trajicerel,  qnud  jam  fecerat,  sed  ui  amorem 
nientis  evelleret.  Ideo  qucd  sequiiur  :  Tunc  exiit  de 
terra  Ciiaidaiorum^  non  corporis,  sed  mentis  egres- 
hum  sigiiincai,  quo  se  in  pcrpeluum  a  Cbaldaeorom 
conversatione  ei  gente  secreverit.  Quia  juxta  iidem 
Cbronicorum  eodem  aniio  a  Cbaldafa  esl  egressus, 
llesopoiamiaro  ingressus,  in  Cbarris  moratus,  el  in 
lerram  repromiss>ionis  iudiictu^. 

Quia  erit  semen  ejus  accola  in  terra  aliena,  et  ^er^ 
vilui  eos  subjicient ,  et  male  tractabunt  eo$  nnm  quo' 
driugentis.  Non  ita  intelligendum  est  quasi  maie  tra- 
ciaiidum,  vei  serviiuti  subjiciendtim  dixerit  lioc 
semeu  annis  quadringentis,  sed  pcr  byperb-ton  le- 
gendum  y  quia  peregrinum  erit  semen  ejiis  annis 
qu.idringf>ntis,  iii  cujus  parte  lemporis  eiiam  servi- 
iiis  accidil.  Qula  enim  scriplum  esi  :  In  Isaac  voca' 
bitur  tibi  semen  (Cen.  xxi),  et  ab  anno  naiiviiatis 
]sa:c  usque  ad  annum  egressionis  ox  iCgypto  com- 
piitantur  aniii  quadiingenti  qninque,  quos  inore  suo 
Bcriplura  quadringentos  appellal,  quibiis  peregrinuro 
fuiurum  erat  itliid  semen,  sive  in  lerra  Cbanaan, 
sive  in  iEgyplo,  potest  et  sic  intelligi,  quod  a  quinto 


p  coiijungens,  non  lam  ordincm  circumstantis  bisto- 
*  riae,  quani  causam,  de  qua  agebalur,  intendit.  Qui 
enim  iiisiinulabalur  adver;>u8  tocum  sancium  et  le* 
gem  docuisse,  pergit  ostendere  quomodo  Jesos  Chri» 
sius  ex  lege  monslrelur  e^se  promissus,  el  quod 
ipsi,  iiec  tuiic  Mosi,  nec  Domiiio  nunc  servire  ma- 
luerinl.  Hxc  ut  polui  dixi ,  non  prjcjudicans  sebteii* 
liac  nieliori,  si  adsit.  Porro  quod  dicitur  :A  fHiis  £/«- 
mor  (ilii  Sichem^  in  Graeco  exempbiri  scriptum  est  : 
A  fiiiis  Hemor^  qui  fuit  in  Sichem^  quod  Geuesis 
bisloriae  magis  concordare  videlur,  lamelsi  fliri 
poiueril  ut  idem  Ilemor  ei  patrem  filium  Sicbein 
nomine  huberei. 

Cttiii  appropinquaret  autem  tempus  repromissioni^^ 
quain  confessus  fuerat  Deus  Abraha,  IUins  ulique. 


anno  Isaac,  quo  per  filium  aiiciil»  coepe  ii  afnigi,  d  qua  dicium  est  :  Et  po$t  liarc  exibunt^  ei  d$$$nneui 


labor  quadriiigeiitorum  compuletur  annoruin. 

Accer$ivit  Jo$eph  Jacob  patrem  sutim,  et  omnem 
cognationem  in  animabu$  $eptuaginta  quinque,  Se- 
ptuaginta  Interpretes  sequiiur  iii  dicendo,  c:i'teruin 
in  Hebraica  veritale,  aniniae  tantum  septuaginta  re- 
periuntnr.  Sed  et  si  ipsam  animarum  seriein  in  Ge- 
ne^i  eomputare  volueris,  addito  ipso  Jacob  cl  Jo^epb 
Ciim  duobus  filiiSf  qui  erant  in  iCgyplo,  septuaginta 
solummodo  anim:is  invenies. 

Kt  defunciu$  est  ipse  et  patres  noslri,  el  transtati 
snnl  in  Sichem.  De  Joseph  quidem  solo  Scriplura  re- 
lert,  qiiod  ejus  ossa  de  iOgypio  tran^lala,  ct  iii  Si- 
chera  sunt  tuniulata ,  verum  el  ex  bis  beaii  Siephaui 
\i:rbi8|  ei  saiicii  Jlieronymi  sciiptis,  qui  eorumdem 


mihi  in  loco  isto. 

Quis  te  constituit  principem  et  judicem  $uper  no$t 
\n  tiita  illos  concione  sua  redarguit  9  jam  iuiic  legi 
Musiqua  fuisse  contrarios. 

Hic  e$t  Mo$e$  qui  dixit  fiUi$  Isruel :  Prophetam 
vobis  $u$citabit  Deus  de  fratribus  ve$tri$f  tanqumn  me. 
Tanquain  ine ,  carne  vi»ibilem ,  sed  super  me  maje- 
state  niirabiiem ,  sed  super  me  majestaio  lerribilem. 
Ne  nova,  inquil,  et  adventiiia  Cbrisli  dicalur  esse 
doctriiia,  ipse  Moses ,  cui  noluerunt  obedire  palros 
vesiri ,  pracdical  ei  in  bominis  bunc  foriua  fuluruoi , 
el  cunctis  animabus  vitae  praecepia  daiurum. 

Nunquid  victima$  aul  ho$tia$  obtutittis  mihi  (mnk 
quadraginta  in  descrto?  Qaamv^  necessiUle  ser- 


9S9  BEDit;  YENERADiLlS  OPP.  PAKS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETIGA  GENUINA.  930 

viendi  Domlno  libarint,  menie  aversi  veraciier  idolis  A      Aut  qwB  locus  requiethins  mew  e$if  Non  anreus 


servisse  dicinliir,  ex  eo  lempoic,  quo  aurum  iu  r.a- 
putTiiuli  iransfuiniaverunt  Nam  quod  postea  quse« 
dam  Doiniiio  eos  legimus  obtuliFse,  non  voluniaic, 
sed,  uli  ex  hoc  loco  discimus,  paanaruin  feceruiit 
mctu ,  et  eorum  iiiterfeciione,  qui  propier  idol;i  cor» 
rueriint.  Dominus  autem  non  ca  qune  dflerunlur,  sed 
voluntatem  respicit  offerentium.  Denique  ubicunque 
occasio  fuit,  scmper  corde  reversi  suiit  in  iOgyptum. 
El  suscefjisiit  labernaculum  Molo:h,  Quiimvis,  iii- 
quity  videremini  ad  tabernaculum  Domini  victimas 
bostiasqiie  defcrre,  tota  tninen  iiiientione  mentis  fa* 
nura  Mi>loch  amplexali  eslis.  Est  autem  Moloch, 
sive  Mcichom,  ut  s%pe  cliara  legitur,  idoluin  Am- 
monilaniin,  quod  inlerpretatur  rex  vesier. 


utique  vel  marnioreus  terreslris  babitaculi  locus,  st*d 
il!e,  quein  Prophela  subnectit :  Super  quem  mutem 
requiescit  Spiritus  tiieics,  niii  super  humilem  et  qule- 
tum,  et  trementem  sprmones  meis  {Isai.  livi)? 

Qui  accepiiiis  legem  in  diipositionem  angelorum. 
Lex  eu  eniin  ordmata  per  angelos,  in  manu  Media- 
toris. 

Ecce  video  ccelosapertos,  etFUxwn  hominis  ttantem 
a  dextris  Dei.  Cum  Dominus  Cbristus  el  Dei  et  ho« 
minis  perfecius  sit  Filius,  quid  est  quod  huuc  beatus 
mariyr  hominis  potius  quam  Dei  Filium  appellare 
maliiit,  cui  plus  utique  gloriae  videretur  delaturuSt 
si  eum  Dei  poiius  qiiam  liominis  Filiuin  appellaro 
voluisset,  nisi  ut  hoc  testiinonio  Judxorum  confun- 


Et  tidus  Dei  vestri  Remphan,  Dimisistis  (inquit)  ^  derelur  inridelilas,  qui  se  hominem  crucifltisse,  et 


Dcum  verum  ei  vivum,  et  sidus  Reiiipban,  id  cst, 
faclurae  vestra^,  vobis  pro  Dco  suscepisiis.  Significat 
aulem  Luciferuni,  cujus  cullui  Sarracenorum  geus 
ob  honorem  Veneris  erat  niattcipata.  Et  quia  Rein- 
phan  (iit  dixi)  factura  vestra ,  ve!  requies  veslra  iii- 
tcrpretalur,  prophcta  coiisequeiiter  ndjunxit,  nique 
ait : 

Figuras  quas  fecistit  adorare  eas,  Subaudilur,  ecTrt 
KocvoO  suscepistis. 

Et  transferam  vos  trans  Babylonem.  Propter  hap.c 
(fnqiiit)  sacrilegia ,  vos  iioii  in  Babylonein  tantuin- 
uiodo,  sed  ultra  Babylonem  quoque  captivi  duce- 
mini.  Nec  puiandus  est  primus  inartyr  errasse,  quia 
pro  eo  qimd  in  prophela  scriplum  est  Trans  Dama- 
tcum  (Amos,  v),  dixeral  tians  Bahylondni.  Blagis 
enim  inteltigentiam  quam  verbum  posuil,  quia  irans 
Dainascuni  ducli  suni  in  Babyloncni,  sicut  iraiis  Da- 
bylonem. 

7afrer/tacu/t(i}i  testimnnii  fuit  pairibus  uostris  in 
descrio,  Quia  dicebanl  eum  contrj  locum  sanciuiu 
agere,  hinc  o&ieiidit  Dominum  non  magni  pendore 
lapidem  ornatnm,  sed  ftplendorem  aniuiaruin  desi* 
derare  coplestium.  I3bi  subintelligi  vult,  sicut  taber- 
nacuium  in  lempli  factura  desertum ,  sic  et  ipsum 
templum  iniellignnt  meliori  statu  succedente  deleii- 
dum.  Juxla  quod  olim  Jeromias  pr.fcinebat,  dicciis  : 
Noiite  confidere  in  verbis  mendacii  dicentes :  Templum 
Domini,  templnm  Domini  est  (hrem,  vii).  Et  post 


huuc  Deum  credere  noluisse  meminerunt?  Ad  con- 
fortandam  er<i;o  be.iti  martyris  patieutiam,  coelesiii 
regni  janua  pandilur,  et  ne  innoxiiis  honio  lapidatus 
titubct  in  terri,  Deus  bomo  cruciflxus  apparet  co- 
ronatus  in  coelo.  Unde  quia  starc  puguanlis  vel  ad- 
juvantis  est,  recte  a  dextris  Dei  siantem  Yidit,  quein 
inter  homines  persequentes  adjutorem  habuir.  Nec 
discordare  videtur,  quod  Marciis  euro  a  dextris  Dci 
sedere  describit,  qui  situs  judicantis  est,  quia  ei 
uunc  invi^ibiliier  omnia  judicai,  et  ad  eatremuin  jo- 
dex  omnium  visibilis  adveuiet. 

El  ejicientet  eum  extra  civitalem  lapidabant.  Et 
Dominus  exira  portam  passus  est,  qui  oos  elegit  d^ 
inundo  in  supernum  suum  regnuin  ti  gloriam,  et 
Sleplianus,  quasi  adveua  mundi,  extra  civiiatoiu  la- 
pidatur.  Non  enim  habuit  hic  manenteiu  civitateni, 
sed  futurain  toia  inente  quaerebat.  Et  justa  reruni 
mutaiione  mariyr  mundi  cordis  ad  coelos  intuiiuui 
dirigii,  pcrsecutor  durjs  cervicis  mauus  ad  lapidea 
miltit.  Unde  Araior  ait : 

....  Lapides  Jud«a  rebellis 
In  Stephanum  lyinphaia  rapii,  qu»  eriuiiue  daro 
Saxea  seuq^er  eris. 

Putiiit  autem  genibut  clamavii  voce  magnat  dicent : 
Domine^  ne  statuat  illit  hee  peceatum.  Pro  se  quideui 
staiis  oravit,  pro  inimicis  genu  flexit,  quia  ipsoruiA 
innjor  iiiiquitas  majus  supplicandi  remedium  flagi« 
tabat.  Et  mira  beati  martyris  virtus,  qui  sic  xelo  fer- 


•tiquanta  :  Faciam  (iiiquit)  domui  huic,  in  qua  invo-  j.  veliat,  ut  eis,  quibus  teiiebatur,  palam  sux  perfidia 


eatum  ett  nemen  meum^  et  in  qua  vot  habetit  fiduciam^ 
ticut  jeci  S//e,  u^t  habitavit  nomen  meum  a  principio, 
ti  projieiam  vos  a  facie  mea  (Ibid,), 

Coilum  mihi  stdes  est^  terra  autem  scabeltum  pedum 
weornm,  Non  hoc  carnaliter  iiitclligendum,  quasi  ha- 
beat  Dcus  meinbra  co!locata  in  coelo  et  in  lerra ,  ut 
nos  cuin  scdemus,  sed  ut  se  indicaret  inleriorem  esse 
et  superiorem  omiiibus,  coBlum  sibi  sedein,  terraui 
vero  scabellum  pedum  esse  perbibuit.  Qui  ut  sc 
eliam  omuia  circumdare  monsiraret,  alibi  ^ecoeluni 
nieiiri  palino,  et  terrain,  et  asserit  piigillo  conclu- 
dere.  Spiritallier  auiein  coeluni  sanctos,  terra  Ycro 
peccatores  iiisinuat,  quia  Iiis  videlicet  Deus  inhibi- 
taqdo  prssidcat,  iiIo<  Gundcmnando  prouernit* 


culpas  exprobraret,   sic  dilectione  ardebat,  ut  in. 
moi  te  quoque  pro  eis  a  quibus  occidebatur  orareL 

CAIUT  Vlll. 

Et  omnes  dispersi  sunt  perregiones  iudmmeiSama^ 
riw,  lloc  est,  quod  Dominus  ipiie  pr^cepit :  Ci«m  per^ 
tequentur  vot  in civitate  itta^  fugite in  aliam  (Matth.x). 
lllius  enim  nutu  gerebatur,  ul  Iribulaiiouis  occasiu 
fleret  Evangelii  seminarium. 

Intendebant  autem  turbce  hit  quce  a  Philippo  dire^ 
bantur,  El  ex  praesenli  capitulo,  et  ex  Samaritan:c 
mulieiis  hisioria,  prompti  auimi  ad  credendum . 
haiic  gentem  ftiisse  probalur. 

func  Simon  et  ipte  credidit.  Vel  benli  Philippi 
verLti  ct  virtutc  viclus  veraciter  Domiiio  crodidita 


Onl  SUPKH  ACTA  APOSTOLOKUM  EXPOSSTIO.  96i 

velut  magi*  credibile  cst  credere  se  qiioadiisque  ba-  A  Jerosolymis  desceiidens,  rontcm  salutis  apcruit,  Do- 


ptisma  susciperei,  simulavii,  Ht  (|U(>niain  laudis  eral 
avidisslmus,  ila  ut  Cbristuin  se  credi  vellel,  sicut 
liistoriae  narraut,  arlcs  ab  eo,  quibus  miracula  race'- 
rei,  edisceret.  Qtiod  etiam  successores  ejiis  fecisse 
docentur,  qui,  aucloris  snis  malignis  artibus  inslitu- 
ti.  Ecclesiam  fraude  qualibet  ingressi,  baptisma  fu- 
rari  coiisueverunt. 

Miserunt  ad  illos  Petrum  et  Joanneni,  Pulchre  boc 
Araior  exponit : 

Ssepe  sibi  seciiim  PelrnsfacU  esse  Joannem, 
tcclesias  quia  virgo  placet. 

Notandum  autem  quod  Philippu^,  qui  S^mari.nB 
evangelizabat,  unus  de  septem  fuerit.  Si  enim  Apo- 
stolus  esset,  ipse  utique  manum  iinponere  poiuissei, 


minus  Jesiis  Ciiristus  est,  qui  ail :  Ego  $nm  v',a,  et 
veritas^  et  vita  {Joan,  iiv).  Qui  a  superna  Jeriis:ilAin 
ad  nostra  inlirma  desceiidit,  nostriqiie  reutus  nigrc- 
dii»eui  baptrsniatis  unda  dealbavit. 

Et  ecce  vir  jEthiop»  eunuchui  potens,  Pro  virlula 
et  integriiate  ineiitis  vir  appellatiir ;  nec  immerilOt 
qui  taiitum  studii  in  Scripturis  habebat,  ut  eas  etiam 
in  via  legere  non  cessaret ;  tantumi|ue  amoris  in 
religione  gerebit,  ut,  auia  regi i  derelicta,  de  uiti« 
niis  mufidi  partihus  veniret  ad  templum  Doniini. 
Unde  justa  mercede  dum  quaerit  interpretem  lectio- 
iiis,  Chi  istuin  queni  qunerebat,  invenit ;  plusqiie.  ul 
lijeronymus  ait,  in  deserto  foiite  Ecclesiae,  quaiii  in 
aurato  leinplo  repetit  synagogas.  Ibi  enim  qiiod  Jere* 


ut  acciperent  Spiriium  sanctuin.  IIoc  enira  solis  pon-  B  «uias  admiraitdo  proloquitur,  mutavil  i£ihiops  peU 


lilicibus  debetur.  Mam  presbyteris  sive  extra  cpi- 
scopuin,  seu  prxsenie  episcopo,  baptisent,  chrismate 
baptizatos  ungere  licel,  sed  quod^ab  episcopo  fue- 
rit  coiisecratum,  non  tameii  frontem  ez  eodem  oleo 
signare,  quod  solis  detietur  episcopis,  cum  tradunt 
Spiritum  paracletuin  bapliz:Ui«. 

Peeunia  tua  tecum  sii  in  perditionem^  et  caetera. 
Sancti  viri  cum  maledictionis  seiitentiam  proferunt, 
iion  a«l  hanc  ex  voto  visionis,  sed  ex  jiistitia  exami- 
nis  erumpiiiit.  Intus  enim  sublile  Dei  judicium  aspi- 
ciuiil,  ct  mala  for.is  exsurgenlia,  quia  maledicto 
deb^ant  ferrt,  cognoscant ;  et  in  maledicio  non  pec- 
canl,  ex  qiio  ct  ab  interno  judicio  iion  discordant. 
Cuin  ciiiin  et  maledicentis  innoccniia  permanet,  et 


lein  suam,  id  est,  sorde  de  peccatorum  abluta»  de 
lavacro  Je^u  dciilbatus  ascendit. 

Candacis  reginai  jEthiopum.  Et  in  Regum  libro 
legimus,  quia  regina  Aiistri  venita  flnibus  terrx  au- 
dire  sapieiitiam  Saiomoois.  Moris  quippe  fuii  ilii 
nationi  seniper  a  feminis  regi,  easque  Candaces  ap« 
pellare. 

Qui  erat  super  omnes  gaxas  ejus.  Regina  i£tfaio- 
puin  tbeaaurariuiii  pr.'emittens  in  Jerusaiem,  genlium 
designat  Eccli^siain,  virtutum  ndeique  Djiniiio  doiu 
largiturjm.  Seil  el  noniinis  etyiuologia  convenii. 
Polest  enim  Candacis  cx  llebraeo  commutata  inter- 
prelari.  Ipsa  quippe  esl,  ciii  in  psalino  :  Pro  his  qui 
commutabuntur  inscripto,  dicilur ;  Audi,  /ilia,  el  vide^ 


lamen  eum  qui  inalediciiur  usque  ad  interituiii  ma-  ^  **  inclina  aurem  luam,  el  oblivisrere  populum  tuum, 

el  domum  Patris  tiii'(Psal.  xliv),  ct  cxtera. 

Dixit  autem  Spiritus  Philippo.  in  corde  Spiritus 
Pbilippo  loqueb.tur.  Spiritui  eniin  Dei  qiiasi  qua>- 
daiii  nobis  verba  faceie,  est  occulta  vi  eaquxagendi 
suiit  iiiiiiari. 

Tunquam  ovis  ad  occisionem  ductus  est,  Siciit  ovis 
ciim  ducitur  ad  viciimam,  non  repiigiiai,  sic  ille 
propr.a  passiis  est  voluntatc.  Vel  altiori  intellectu, 
sicut  agniis  in  pascba  iminolari  solebat,  sic  pascha 
nonrum  immolatus  est  Christus  (/  Cor,  v). 

Et  sicut  agnus  coram  tondente  se  sme  voce,  Non 
solum  sangiiine  suo  nos  redemit,  std  et  lanis  ope« 
rui!,  ut  algenies  infidelltate  siia  veste  calefaceiet,  el 


iedictio  absorbet,  ex  utriusque  partis  fine  colligilur, 
Muia  ab  uno  el  intimo  judicc  iii  reuin  senlentia  sum- 
l'ta  jaculaiur.  Unde  et  bic  Sinion,  qui  a  Pelro  malc- 
dictum  accepii,  a*lerna  damnatione  perit.  El  infra 
Harjesa  a  Pauto  increpatus,  mox  communi  est  luce 
fraudaius 

In  felle  enim  amaritudinis  et  obiigatione  iniquitalis 
video  te  esse,  lileo  Spiriius  sanctus  iu  columba  de- 
scendit,  ut  eos  qui  se  accipcre  vellenl  simplices  esse 
docercl.  Kam  qui  fel  amariludiiiis  in  corde  reserval, 
quantuinlibet  baplizalus  videatur,  non  est  iniquitatis 
suae  vinculis  absolutus,  sed  quasi  ad  punctum  hora 
bapiizatidi  purgatus,  mox  acriori  est  daemone  sep- 


lcmpliciter  oppressus.  Frustra  crgo  graliam  Spiritus  «^  audiremtis  Apostoium  nobis  loqucnlem  :  Quotquot  in 


einere  tentai,  qui  se  rnenie  corvma  curavii  exuere. 

Surgeetvadeconlra  meridianum.  Dene  in  meridie 
quaeritur  et  invenitur,  ei  abluitur,  ille  qui,  devotione 
pecioris  ardens,  velui  quaedam  gentiuin  primitiae  Deo 
meruit  consecrari.  In  quo  specialiter  iilud  Psalansia: 
completuni  est  :  JEthiopia  praveniil  manus  ejus  Deo, 

Ad  viam  quce  deseendit  ab  Jerusalem  in  Gazam^ 
haie  est  deserta.  Non  via,  sed  Gaza  deserta  dicilur, 
velus  eniin  illa  Gaza,  quac  lerminus  erat  quondam 
Cbanan&eoruro  juxta  i£j;yptum,  ad  solum  usque 
destructa,  et  alia  pro  illa  aiio  loco  constriicia  esl. 
Quac  allegorice  gentium  plebem  designat  olim  a  Dei 
cultura  desertam,  neque  uliius  propbctaruin  prxdi- 
caiionibus  exculiam.  Yia  vero  qux  ad  eamdem  a 


Chiisto  baptizati  estis^  Christum  induistis.  Sic  non 
aperuit  os  suum,  cum  in  passione  sua  Pilato  et  pon« 
tincibus  panca,  llerodi  nulla  rcspondere  volebat. 

In  humilitate  judicium  ejus  subtatum  est,  Quia  jit- 
dex  oniniuin  judicii  non  reperit  veritatem,  scd  aln- 
que  uUa  ciiipa  sediiione  Judoeorum  et  Pilati  voce 
damnatus  est. 

Generationem  ejus  quis  enarrabilf  Anl  de  divlnilate 
ejus  accipiendum  esl,  quod  impossibile  sit  divinae 
nativitaiis  nosse  mysteria,  de  qua  Pater  loquiiur  : 
Ante  luciferum  genui  te  {Psal.  cix).  Aut  de  parUl 
Virginis,  quod  difficulter  possil  expoiii.  Cujui  raiio- 
nein  Mariac  qiixrenti ,  per  angelum  dicitar  :  Spiritu$ 
sanclus  iuperveniet  in  te.  Ul  vel  ab  angelo,   vel  9M 


m  BEO/E  VENERABIUS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  CENUINA.  9(4 

e¥an|eli8(a  lantiiin  naUviuiis  fjiis  »acramentii  di-  A  l>«ne,  ci  propriam  gapientiain,  qiia  perlurbalur  ex* 
eanliir,  rtijug  nnrralor  rarissimus  esl. 

Qifoittam  totleiur  a  tirra  vUa  ejut,  Ul  nequaqnani 
in  terra,  sed  in  conlo  viverel. 


Apmens  auiem  Philippui  os  SMum,  etc.  Pliirippus 
Interpreiatur  os  iampadh^  pnlclierqiie  est  sensus, 
qiiod  os  lampadis  siiiim  apf^rirei  ns,  duin  obscura 
prophetiae  in  scienlij;  lucem  profi  rret.  Quamvis  et 
Jnxla  liisioriam  possit  ista  circuniloculio  designare 
aliqtianto  longiorem  futurum  lunc  esse  ejus  sermo- 

nem. 

Venervnt  ad  quamdam  aquam,  Est  liodieque  Detli- 
soro  vicns  in  irihu  Juda,  euntihus  ah  Elix  Chebron 
in  vigesiino  lapide.  Juxt  i  qiiem  fons  ad  radices  mon- 
lis  ebulliens,  ah  eadern,  in  qua  gignilur,  sorhelur 
bumo.  In  boc  esteunucbus  a  Philippo  baptizatiis. 

Qui$  prohibet  me  baptitari  f  Et  jumi  stare  currum, 
et  caetera.  Ilic  alia  translaiio  juxta  Crxciim  exem- 
plar  aliqiiot  versiis  plus  habet,  iihi  scriplum  est : 
Eece  aqiia^  qttis  prohibet  me  bnptizari  ?  IMxil  niilem 
ei  Philippiis  :  Si  credis  ex  toto  corde  tvo,  salvua  eris. 
Respondens  autem  dixit :  Credo  in  Christum  Eilium 
Drft.  Et  jussit  stare  currum^  ei  CTtcra.  El  hos  ergo 
versicnlos  credo  primum  a  nostro  qiioque  inlerpretc 
translatos,  sed  scriptorum  vitio  posiea  fiiisse  suh* 
latos. 

SpiritvM  Domini  rapuit  Philippvm,  Sunt  qui  h.-ec 
angeliim  in  Spiritu  saiicto  fecisse  testantur,  ut  llie- 
ronymus  prodit. 


cludeus»  fidei  se  per  ciincia  couiinitlerel. 

Et  erat  tribus  diebus  non  vidvns,  Quia  Dominuni 
non  crediderat  lertiadie  mortem  resurgendo  vicisse, 
suo  jam  instruitur  exemplo,  qui  tenebras  triduanas 
luce  reversa  miitaret. 

Ego  enim  ostendam  ilU  quanta  oporteat  eum  pro 
nomine  meo  pnti,  Non  debet  (inquit)  quasi  persecu- 
tor  limeri,  sed  potius  quasi  fraier  amplecii,  qui  ad- 
versa,  qiiae  sanciis  intuleral,  promptus  esl  sustinere 
cum  saiictls. 

Et  conftstim  ceciderunt  ab  ocuUs  ejus  tanquam 
squanta!.  Dracoiiis  orane  corpus  dicitur  sqiiamis  esse 
coniectum.  Quia  crgo  Judaei  serpentes,  ei  genimiiia 
viperarum  sunt  vocati  qui  illorum  perfidiam  secta* 
B  batur,  quasi  pelle  serpentina  oculos  cordis  obtexe- 
rat.  Sed  cadentibus  siib  nianu  Anani.^e  ah  ejiis  oculis 
squamis  monsiratur  in  facie,  quod  verum  iumen  jam 
recepil  in  mente. 

^cctpi>fi(es  autem  eum  discipuU  ejus  nocte,  Id  est« 
discipuli  Christi.  In  Craeco  enim  non  est  ailditum 
ejus,  sed  lantunimodo  discipuli,  nt  gencraliler  Cbri- 
sii  vel  Ecclcsix  inlelliganiur.  Nondum  enim  Paulus 
discipulos  fecisce  lcgitiir,  sed  solum  JudaK>s  confu- 
disse  qui  habiiabant  Damasci. 

Per  murum  dimiserunt  eum,  submittentes  in  tporta, 
lloc  eflTugii  geuus  hodieque  servatur  in  Ecclesia, 
quando  quis  antiqui  bostis  insidiis  vel  hujus  saeculi 
laqueis  circumfiisus,  spe  fideique  suae  minime  sal'- 


Evangelizabat  dvUatibus  cunctii,  donec  veniret  Cte-  r  ^"^"'•'  **"'"'  ^"*'"  f^^m^stx,  quae  sangiiinem  bibens 

^  interpreiutur,  adversitas  sacculi    est.  Rex  AreU, 

qui    iiiterpretalur  descensio,   diaholus   intelligitur. 

Sporla   qu.1t  juncis  pnlniisqiic  solet  confici,   fidei 


saream,  PaI.TStlnae  dicit,  ulti  iiifra  domntn  habuisse 
descfihilur,  quae  usqne  hodie  demonstmtur,  nec  non 
el  cuhiculum  quatuor  filianim  <'j«is  virginum  pro* 
plietantium. 

CAPUT  IX. 

Saulus  autem  adhue  spirans  minarum  et  cwdis  in 
diuipulos  Domini.  Prsesentes  videlicet  cscdibus  affi- 
ciens,  et  minis  delerrens  abseiites. 

Saule^  Saute,  quid  me  persequeris  f  Non  dixil  : 
Quid  persequeris  membra  mea  ?  sed  quid  me  perse- 
querisf  quiaipse  in  coriorc  suo,  quod  est  Eccle^ia, 
adhiic  patitur  iniqiios.  In  ciijus  etiam  membris  he- 
ueflcia  coUata,  sihi  factn  esse  denuntiat,  cum  ait : 
Esurivi^  el  dcdistis  milu  manducare  (MatUu  xxv).  Et 


speique  conjunctioncm  deslgnat.  Junrus  eniro  viri- 
ditatein  fidci,  |ialina  spem  vitae  aciernae  siguificat. 
Quisqiiis  ergo  se  muro  adversitatis  videt  cinctun, 
sporiam  virtutum,  qiia  evadat,  festinus  ascendiit. 

Cumautem  venissel  in  Jerusalem^  tentabat  jungere  se 
disciputis,  Non  cum  mox  baptizaiuni  credainus  ve- 
nisse  ad  apostolos  Jcrusalem,  sed  sicut  ipse  Galatis 
scripsit,  primo  abiisse  in  Arabiam,  et  iterum  rever- 
sum  esse  Damascum.  Deinde  post  tres  annos  veoien- 
tem  Jerosolymam  vidisse  Petrum,  et  roansisse  apud 
eum  dielius  quindecim.  Aliuni  aulem  apostolorum 
vidisse  neminem,  nisi  Jacohum  fratrem  Domini.  Ac 


expoiiendo  suhjunxit :  Quandiu  uni  ex  minimis  meis  ^  ,iv,„w/k  e;«..i  ^t  i ..««-  ^-™  •.  •        •       ' 

r.       ././.••  itL'i\  ueinde  sicul  el  Lucas  exsequitur,  venisso  in  paries 


fecisliSf  mihi  fecistis  (Ibid.), 

Ego  sum  Jesus^  quem  tu  penequeris,  Non  dixit  : 
Ego  sum  Deus,  ego  suin  Filius  Dei,  sed  bumilitalis 
(inquit)  meac  inUrina  susiipe,  et  tuassuperbiai  squa- 
Dias  depone. 

Surge  et  ingredere  civitatem^  et  dicetur  tibi  qtud 
te  oporteat  facere,  Non  coutiiiuo  qii:e  esseni  facienda 
monstravit,  sed  in  civitate  postmodum  audienda 
praemonoil,  ut  tanto  post  in  bonis  solidiiis  staret, 
quanto  prios  fundiius  eversus  a  prislino  errore  ce- 
cidisset. 

Apertisque  oeutis  nihil  videbal,  Nequaqiiam  pottiic- 
sei  hene  rursus  videre,  nisi  prius  cxcx*oaiii$  rui:>sei 


Syrias  et  Ciciliae.  Utrum  autein  prima,  an  secunda 
vice  Damasci  insidias  pertulerit,  non  facile  patei. 
Nam  et  secunda  iiitelligi  poiest,  ex  eo  quod  diciiur 
niuliis  diebus  impletis  consilium  lecisse  Judxos  enm 
interficiendi.  Idcirco  autem  Lucas  Arahiam  pra:ler- 
mitlere  videtur,  quod  ibi  minime  praedicaverit,  juxta 
qiiod  ipse  in  sequentihus  Agrippae  regi  toquens,  ait  : 
Quia  Damasci  pnnitim,  et  Jefo^lymis^  et  in  omni 
reyione  Judceas  et  geniibus  prwdicabam, 

Barnabas  auiem  apprehensum  ittum  duxit  ad  apo* 
stotos,  Hic  est  Barnahas  ille  Cyprius  genere,  Levites, 
qui  supra  prelium  aqri  sui  ad  pedes  apostoiprui? 
attulisse  memoralur. 


.  ».^ 


f)CS  SUPER  ACTA  APOSTOLORUM  EXPOSITIO.  953 

Loquebalw  quoque  et  dnputabnt  cum  Cmcis.  Nola  A  quaD  interniiKeranl  bona  acta  recogiiant,  faciunt  pro- 
qiiod  Graecos  in  Jerasalem,   Judxos  in   D^miasco,      feclo  qiiod  sequitur. 


qune  gentiliurn  est  civitas,  dociierit,  ne  forie  hoc  si- 
gniAcet  gentilcs  in  ciYitatem  Dei  adjuvandos,  el 
Jodasos  in  perfidiam  gentium  esse  lapsuros.  Juxta 
quod  Isaias  ait :  Et  tertetur  LibaHus  in  Charmel,  et 
Cknrmel  in  saltum  reputabitur  {l$ai,  xnx)* 

Invenit  autem  ibi  hominem  quemdam^  nomine  M^ 
iieam,  ub  annis  octo  jacentem  in  grnbaio.  ^neas  isie 
genos  signiQcat  humanoin,  inflrmorum  prius  dele- 
clatione  languescens,  sed  apostolorum  opere  et  ore 
sanalum.  Quia  etenim  mundns  ipse  quatuor  plagis 
sublimatur,  et  cursus  sxculi  annuis  qualnor  tempo- 
rilNis  variaiur,  quicunque  praeseniia  labenliaque 
gaudia  compleciilur,  quasi  bis  qualernario  annornm 


Quam  cum  lavissent,  posuerunt  eam  in  canacnlo. 
Et  captera,  qunc  de  Peiri  evocationc,  et  eleeiiiosy* 
nnruin  Dorcadis  osleiisione  narr.intur. 

Et  drcumsleUmnt  iltum  omnes  viduof  (Unios,  Vi- 
du»  sunt  pi»  cogitationes  aniinae  poenitentis»  quae 
scnsus  pristini  vigorem  quasi  viri  regiinen  ad  tem* 
pus  omiserani,  qiiae  pro  anima  dellnqiieute  neceise 
est  suppliciter  exorent. 

Et  ostendentes  ei  tunicas  et  testes,  quas  faciebat  iliis 
Dorcas.  Non  suis  pro  deruncla  vocibus,  sed  ipsius 
precabantur  operibus,  qiioniam  eleeiiiosyiia  non  sn- 
lum  ft  secunda,  sed  et  a  priiiia  morte  liberat, 

Dixit :  Tabitha,  surge.Atilla  aperuit  oculos,  el  viso 


nuinero,  grabato  sternilur  enervis.  Grabatum  quippe  "  Petro  resedit,  Justissiinus  ordo  resurgentis,  ut  prius 


est  ipse  segniiies,  ubi  reqniescit  animus  aeger  ei  in- 
firmiis,  id  est,  in  Tolnptate  corporis  et  omni  dele- 
ctatione  sacculari. 

JEnea^  sanet  te  Dominus  Jeius  Christvs.  Surge  et 
sterne  tibi,  Quem  de  paralypsi  curaverat,  mox  sur- 
gere  et  siernere  sibi  praecepit,  spiriialiter  insinuans 
lU  quisque  iidei  solidamentum  in  corde  percoperir, 
non  solum  torporem,  in  quo  fesstis  jacuerat,  discu- 
liat,  sed  eiiaro  bona  opera,  in  quibus  reqoiescere 
valeat,  paret. 

In  Joppe  autem  fuit  quadam  discipula^  nomine 
Tabitha,  qum  interpretata  dicitur  Doreas.  Id  esi,  da- 
inula,  vel  caprea.  SigniAcat  autem  animas  virtutum 


oculos  meiitis  aperiat,  et  agnita  deiude  Petrl  voce 
resideai,  lumen  sux  circumspeeiionis,  qiiod  perdi- 
dcrat,  recipial,  et  ad  docirinani  eoruin  qui  se  adju- 
verant  vivat. 

Dans  autem  illi  manum,  erexit  eam.  Contacia  Pelri 
manu  Tahitha  resurgit,  qoia  languescens  aniina  pee- 
caiis,  iiullo  nielius  ordine  quaui  sanciorum  excmplis 
convalescit. 

CAPUT  X. 

Vir  autem  quidam  erat  in  Ccesarea,  nomint  Cornerms^ 
ctc.  Non  virlutibus  ad  lidem,  s^d  fide  pcrtingitiir  ad 
virtutes,  iit  beatus  pnpa  Gregorius  cxpoiiit.  Come- 


lius  enim  (inquit)  cvjiis  ^leemosyn.ne  anie  baptismiim 
(tudio  siiblimes  sed  hominum  opinionc  contempti-  ^  angelo  leste  lauda»  siinl,  non  operibus ad  fidem, 
biles.  Nequc  enim  beatus  Lucas  intcrpreiationcm      scd  fide  veiiil  ad  opera.  Sic  eiiim  Deo  vero  et  anCe 


fiomtiiis  aiigfH^et,  niBi  magnum  ei  mysterium  inesse 
cognosterei.  Dainula  quippe  vel  cnprea,  animalia 
sunt  iiatura  similia,  sed  magiiltudine  differentia,  qu» 
inoraniur  in  excelsis  roontibus,  et  quamvis  de  lon- 
ginqiio,  vident  tamen  omiies  qiii  veniunt.  Unde  et 
ab  acuininecernendi  Grapce  dorcadcs  vocantiir.  Sic 
iiimirum  sancti  merilis  operum  in  excelsis  habitan- 
lcs,  roenlis  coniemplatione  et  snpernis  sagaciter  in- 
tendiini,  el  suimet  cauta  circumspeciione  semprr 
invigilant.  Nam  qiiod  munda  quidem  hacc  animalia 
jiixia  legcm,  sed  liinida  suntel  imbellia,  juxta  quod 
natiiram  eorum  exprimens  Martialis  ait : 

Dente  timelur  aper,  defendunl  comiia  cer?um, 
Imbelles  damap,  quid  iiisi  praeda  sumus  ? 

Noniie  roanireste  significat  eos  qni  simpliciter  vi- 
▼ere  discretoque  gressu  aciionis  quasi  fissa  ungiila 
incedere,  et  verbum  Dei  continiia  roeditaiione  rnroi- 
naresatagunt?  Qui  si  vel  ignorantia  forte,  vel  infir- 
mitaie  roortero  incurrerint  spiritalero,  pro  intentio- 
nis  laroen  rectae  integritale  resuscitari  roerenlur» 
sicut  Petro  ipsi  contigisse  probatur,  cui  reciissime, 
quod  de  Dorcade  scriptum  est,  aptari  polest. 

Factum  est  autem  in  diebus  illis  ut  infirmala  more^ 
retur.  Sancti  enim  cum  per  rragilitalem  naturoe  inor- 
talis  aliqua  delinquunt,  quasi  in  diebus  operuro  bo- 
noruro  causae  subitae  infirmitatis  occumbunt.  Sed 
cum  mox  lacrymis  insislunl,  spem  recuperandae  vir- 
tutis  astendunt,  sanctorum  auxilia  invocant,  et  sua 


bapiisinum  non  credideral,  quem  orabat?  vel  qno- 
inodo  hunc  oinnipotcRs  Deus  exaiidierat,  si  uon  ib 
ipso  se  in  bonis  perfici  patebat  ?  Sciebat  ergo  crea- 
torem  omniuin  Deum,  scd  quia  ejus  oronipotens  Fi- 
lius  incarnatus  esset,  ignorabat.  Fidein  liabuil,  cnjus 
oratiunes  ct  eleemosynaB  placere  potuerunt.  Bona 
aiitem  aclione  promeruit  ul  Deum  perfecte  cognosce- 
ret,  et  de  Unigeiiiio  ejus  liicaruationis  myslerium 
crederet ,  qualenus  ad  sacramenlum  baptismaiis 
pcrveniret.  I*er  fidem  ergo  veoit  ad  opera»  sed  pcr 
opera  est  solidatus  in  fide. 

Vidit  in  visu  manifeste  quasi  hora  nona  diei,  etc. 
Beue  oraculum  baptlsroi  petendi  liora  nona  accipli, 
D  quia  in  niorte  ipsius,  q*ii  hora  nona  spiritum  iradi- 
dit,  erat  baplizandu?. 

Et  nunc  mitte  viros  in  Joppen,  Cum  eleeroosynls 
precibusque  susceptis  ,  niox  doctor  salutis  accersiri 
jul>etur,  nianifeste  innuitur  quod  eleeroosynis  illia  ac 
precibus  plenam  sux  salutis  cognilionem  a  Domino 
quxsierit. 

Vocavit  duos  dometticos  suos^  et  militem  meluentmn 
Dominum,  Tres  misit  ad  Petruni  Cornelius ,  qaia 
creditura  gentilitas  apostoiicae  fidei  Eiiropaui,  ANian», 
Africamque  subegit,  partim  studiis  miliiaribus,  hoc 
est,  insianiia  praedicandi,  partimfdomesticis  neg«iiii9 
occupandas.  Nota  quod  nnus  roiles,  et  duo  doroesti<  i 
roiitantur.  Quauto  enim  foriiores,  tanto  pauciorcs  ia 


^  BEDiC  VENtlUBILIS  OPP.  PAHS  \h 

Eesclcbiflp  menibris  iiivenies,  plures  qiii  aiidire  vcr- A 
buui,  qiiani  quidicere  scianl. 

Aicendil  Peirui  in  superiora.  Signincat  Errlcsiam, 
nrUclis  lerrenis  cupidilalibus ,  convcr^aiionem  in 
CGBlis  hal)iiiiram. 

Ul  oraret  circa  horam  sexlam.  Sexia  bora  Pcirus 
iuier  medias  preces  csnril,  saluiem  utiqiie  mun  li, 
quem  Dominus  sexla  aclalc  sa^culi  qu.erere  el  salvarc 
venerai.  Qiiod  ei  ipse  volnil  iiidicare,  cum  eadeui 
bora  diei  .swper  Sainaritanco  puleum  sitiebal. 

El  descendeni  vas  quoddam  veliU  linteum  magnum, 
Vas  illud  Ecclesiam  significal  incorrupiibili  flde  pra;- 
ditam.  hinteuiu  enim  linea  nun  consumil,  quae  vesies 
alias  corrumpii.  Ei  ideo  qui  vuU  ad  mysierium  Cc- 
desiae  cail)olic:c  periinere,  excludai  de  corde  sito 
corruplionem  malurum  cogilationiim,  et  ila  iiicor-  ^ 
ruplibililer  firmetiir  in  fide,  ul  pravis  cogitaiionibus 
tanqiiam  a  tineis  non  rodalur  in  uieule.  Aliter :  Tinea 
ha.Teiicus  esl,  vesiiincntum  Ooinini  corrumpetc  vo- 
leiis,  sed  dlspensanle  Domino  non  valcns.  Quod  eliam 
111  tunica  illa  Domiiii  liguraium  est,  qiiam  milites 
scindere  non  audebant. 

Quatuor  initiis  tubmitli  de  ccelo  in  terram.  Qiiatuor 
iiiitia,  quibits  linteum  dependebal,  qiiatuor  plagas 
orbis  terrariim  designant,  quibus  exteuditur  Ecclesia. 
Ipsa  est  enim  civitas  Dei  nostri  in  nioitte  saiicto  ejus, 
dilatans  exsultaiiones  unlversa?  terrie.  Qiiod  cnim  de 
ccelo  submiitiiur,  iudicat  eam  sola  superveiiientis 
Spiritus  sancii  gratia  servari  pariier  alque  aiigeri. 
Unde  dicit  in  Apocalypsi  Joaiiiies  :  Vidi  civitatem 
ianctam  Jerusalem  novam^  descendentem  de  coelo  a  ^ 
Deo{Apoc.  xxi).  Pussunleiiam  qiiatuor  iuitiis  evan- 
gelistae  llgurari,  per  quos  Ecclebia  caiesti  muneie 
iuibuilur  atqae  sublbnatur. 

In  quo  erant  omnia  quadrupedia  et  scrpentia  terrcc^ 
volatilia  coeti.  Animalia  illa  omncs  geiiles  sunt  erro- 
ribiis  immundae,  ^ed  Irina  submersione,  id  cst ,  uiy- 
sierio  saiict^  Trinitatis  iii  baptismo  mundatae,  qiia*, 
homiiiis  imaginem  reliuqueiiles,  bcsti:irum  ac  ser- 
peiitium  suropsere  flguras.  Uiidc  ad  Herodem  pro- 
pter  dolosam  maliliam  dicitur  :  Ite ,  dicite  vulpi  ilU 
(Luc,  xiii).  Et  ad  Pharisaeos  :  Gemmina  viperarum 
( Lue,  111 ).  Et  ad  libidinosos  :  Equi  insanitnles  in  fe* 
minas  facti  sunt  (Jerem,  v).  El  de  impudentibus  : 
rfoUte  dare  sanctvm  canibus  {Malth.  vii).  El  dc  volu*  -^ 
pluosis  :  Ne^jue  miitatis  margaritas  vestras  ame  porcos 
{Ibid.).  El  de  siipcrbis  simul  ac  dolosis  :  Vnlpes  fo* 
veas  habent,  et  volucres  cctli  nidos  (Maith.  viii).Ei  in 
(onimune  de  omiiibiis  :  Et  homo  cum  in  honore  esset^ 
id  est,  ad  imagincm  Dei  facius,  non  intellexit,  com' 
paraius  est  jumennsinsipientibus  (PsaL  XLUii).  Verum 
aulem,  id  est,  incorru|itum  hominem,  Salomon  os- 
tendit,  dicens  :  Deum  time^  et  niandata  ejus  observa. 
Uoc  est  enim  omnit  homo  {Eecle,  xii). 

Surge,  Petre ,  occide,  el  manduca.  Surge,  intfuil, 
ad  evangelizandum  prxparare.  Ocride  in  geutibiis 
quod  fuerant,  et  Tac*  quod  es.  Qui  eiiim  manducat 
cibiim  foris  t.08ituiu,  in  suum  corpus  trijicit.  Proici- 
pit  ergo  ut  oationes  per  iiicredulliatcm  anle  foris 


SECT.  I.  —  EXECETICA  GENUINA.  m 

posiicT,  iiiterfccia  pratterita  Tiia^  soctetaii  Eeclesise, 
quaui  signilicat  Pelrus,  inserantur.  Juxia  qiiod  do 
scipso  Paulus  apost<>l(is  ail  :  Ego  enim  per  lejom  tegi 
fnortuus  sum,  ut  Deo  vivam  et  Christo.  El  iierum  : 
Vivo  auiem  jam  non  ego ,  vhit  vero  in  me  Ckrislus 
{Galat.  ii).  Qui  vero  ab  hasrelicis  circumveuiunlurt 
quasi  vivi  devorantiir  a  morte. 

Qttia  nunquam  manducavi  omne  commune  et  tmmtfh- 
dum.  Populiis  Juilaeorum  parteiii  Dci  essese  jaclans, 
commiines  cibos  vocat,  quibus  oinnes  utiintur  homi- 
nes.  Yfrbi  graiia,  suillam  cariiem,  ostreas,  lepores, 
et  isliusmodi  aiiiiuaiilia,  quae  uiigiilam  non  findimi, 
nec  ruminanl ,  tiec  squamosa  in  piscibus  sunL  Im- 
luuiidi  vero  cibi  dicuutur,  l)estiaruni  vcl  repliliuui 
carnes,  niilli  mortaliuin  couiestibiles. 

Hoc  autem  fucttm  est  per  ter,  Quia  per  quaiuor 
paries  orbis  terrarum  myhterium  sauciae  Trinitatis  a 
duodecim  aposiolis  praedicandum  erat,  ideo  quaiuor 
line;e  tcrtia  vice  de  coclo  demissx  sunt.  Siveut  bea- 
tus  Aiiibrosius  iuterpretatur,  tertio  repetila  ligura 
operatioiieni  Trinilatis  expressil.  Et  ideo  in  mysteriis 
inlerrogatio  trina  derertur,  el  coiifirmatio  irina  cele- 
bralur,  nec  potest  quis  nisi  trina  confessioiie  purgari. 
Uiide  el  ipse  Pelrus  in  Evangelio,  terlio  intcrrogaUir 
utrum  diligat  Dominum,  ut  triiia  responsione  vin« 
cula,  qiiae  Domiuum  negaudo  ligavil,  absolveret. 
Haec  opportune  Pelro  osteiisa  sunt,  cum  Gonielius 
genlilis  ad  exhibendum  eum  mitteret,  ne  dubltarct 
incircumcisis  Ghristiauam  tradere  fidem.  Erat  euim 
ex  illis  animaniibus  Evaiigelio  vase  monslratis, 
Uiide  et  a  Spiritu  sancto  hoc  idem  facere  confir- 
luatur. 

Et  statim  receptum  est  vcs  in  coslum.  Poit  trinam 
subiiiissionein  liutcum  coelo  rccipitur,  quia  post  hu- 
jiis  saeculi  couversaiioiiem,  qua  per  fidt  m  etbapti- 
siiiiim  muudata  peregriiialiir  Ecclesia,  ccelestis  iuha- 
bitaiio  felix  ei  acterua  sequitur. 

Dixit  Spiritus  ei :  Ecce  viri  tres  qnarunt  te,  lo 
meiite  haec  a  Spiritu,  non  in  aurc  carnis  audivit. 

Surge  itaque  et  descende,  et  vade  cum  eis.  DesceiH 
dcre  de  tecio,  el  ad  praedicandum  ire  jubetur,  ut 
Ecclesia  Dominum  non  solum  alta  subeundo  8)>ecu- 
letur,  sed  eunidera  etiam  iiifirmis  quibusque,  et  quasi 
adliuc  exterius  positis,  sed  lamen  ostiuin  Simimis, 
id  est,  obedieutiae  pulsantibos,  ad  aclivam  Yitain 
redcuiido,  velut  e  lccto  surgcndo,  praedicct.  Juxta 
quod  Doiiiinus  ait  :  VidMis  coelum  apertum,  el  «ii- 
gelos  iJei  ascendenles  et  descendentes  super  Ftlium 
hcminis  {Joan.  i). 

Cujus  bene  domus  jtixta  mare  posita  memoralur* 
Mare  euim  fluctivagos  sxculi  tumuUus  furoresqiie 
designat,  iibi  homines  iraprobi  quasi  pisces  avidissi- 
mi  sese  iiivieem  persequuiitur  et  devoraut.  Sau- 
ctorum  vero  couversaiio  in  coelis  est  {PkiUpp.  iii), 
qui  etsi  lerresiris  doiiius  hujiis  habiiationis  dissf)iv;i- 
tur,  apdificaliniiem  ex  Deo  habent,  domnm  non  ma- 
nufnctam,  arternam  in  coelis  (//  Cor.  v). 

Ecee  ego  sum  qiiem  qv(pritis.  Qno!  causa  est  propter 
quum  v«;iislt#.^  Spirilus  ci  adesse  mililes  dixii,  ct  qua 


m  S€PER  .VCIA  APOSTOLORUM  EXPOSITIO.  970 

eausa  Tciieraiit,  taeuii,  qi!ia  ad  onnsemndam   hii- A  ^st  Spirila  sjnclo,  quanJo  super  eum   haplisalum 


maiiae  mentts  liumililalem,  aliquAndo  propheiix  Spi- 
ritus  ex  parie  tangit,  et  ci  parte  non  tangit. 

Et  facium*m^  cum  intromet  Petrus^  obvius  et  venit 
Corneliui^et  procident  ad  pedes  ejui  adoravU.  Gestu 
rorporis  praemonsirat  Corneliut  quid  iniua  in  corde 
deTOlionis  habuerit.  Obviam  e nim  suo  dociori  Teiiit 
aoditor,  qui  mundo  pectore  et  Inlenla  sedulus  aiire, 
alque  inbianll  desiderio  verbum  fldei  suscipit.  Nain 
qiii  iarde  ad  credeiidum  perlrahitur,  quasi  a  doctora 
jacens  erigitur.  Sed  qoi,  de  su»  vit«  maciilis  eru- 
bescens,  procidendo  in  faciem  humilitaiis  pariier  et 
podoris  iiidicia  prcfert,  jure  a  suo  piaeccptore  mere- 
tur  erigi. 

Pitrui  vero  levavit  eum^  dicens  :  Surget  et  ego  ipse 


velut  eolumba  descendit.  Tnuc  enim  corpus  siium, 
id  est,  Ecctesiam  suam  prxfigurare  dignalus  est,  lii 
qiia  praecipiie  baptizatum  Spiriium  sanctum  acci- 
piunt.  Sed  isla  mystica  et  invisibili  unciione  tunc^ 
intelligendus  est  uiictus,  qiiando  Verbutn  Dei  caro 
faclum  est,  id  est,  quando  hurnana  natura  sine  ullis 
praecedentibus  bonoruin  operum  merilis  Deo  Verbo 
est  in  utcro  Tirginis  copulata,  ita  ut  cum  illo  fieret 
una  persona.  Ob  boe  confitemur  eum  natum  de  Spi" 
ritu  sancio  et  Maria  virgine. 

Qttoniam  Deus  erat  cum  illo.  Id  est,  Pater  cum  Fi- 
lio.  Melius  est  enim  sic  iutelligere  quam  divinitatem 
Fllii  cum  hominc,  qiiem  assumpsit  cohabiiantem  si- 
gnificari,  ne  Christi  personam  geminare,  et  in  Nesto- 


homo  sum.  Commuiiionem  quippe  aequalitaiis  meroit  ^  rii  dogma  cadere  videamttr. 


•anctitas  actionis.  Nam  in  Ananije  et  SapphirsB  culpa 
selus  ultionis  jus  aporoit  potesiatis. 

£l  miAt  ostendii  Deus  neminem  eommunem  emt  irn* 
mundum  dicere  hominem.  Iloc  utique  tnnc  ostendit, 
cum  vox  angelica  soiiuit :  Qum  Dout  purificavit^  tu  ne 
eommune  dixeris. 

A  nudtus  quarta  die  usque  in  hanc  hvram^  orans  eram 
horm  nona  in  domo  mea^  et  ecce  vir  steiU  ante  me,  et 
caetera.  In  Gracco  et  In  quibuidam  Laiinis  Codicibus 
ita  scrlptiim  est  :  A  quarla  dio  usque  ad  hanc  horam, 
eram  jejunans^  et  orans  a  uxta  hora  usque  ad  nonam^ 
ei  uce  vir^  et  caetera.  Multum  derebat  illom  eiaudiri, 
qui  iustantiam  deprecandi  tribiis  horis  continuans  a 
seita  perirahebat  ad  nonam.  Quo  teinpore  Dominui  ^ 
iptr,  quem  rogabat,  pro  totius  mundi  salute  extenaii 
in  croce  manibus  orabat. 

Ter^Miii  misit  filiis  Israel,  annuntians  paeem  per  Je- 
sum  Christum^  hic  est  omnium  Dominus,  In  hoc  appa- 
ret  (inquit)  Deum  acceptorem  non  esse  persooaruin» 
quia  Fiiium  suiiro  unigenitum ,  qui  et  Dominus  om- 
niun  aique  conditor  est,  cum  genere  humano  pacem 
facere  mibii,  in  lujus  nominey  Prophetis  attestanti- 
bus,  remissionem  peccatoruin  noii  Judaei  tantum» 
ied  omnes  qui  creduni,  accipiant. 

Vos  sdtis  quod  factum  est  verbum  per  universam 
Judggemtt  et  caelera.  Breviter  omnla  quae  in  Symbolo 
dlcuntnr,  eompleius  est,  quod  Jesus  sit  Cliristus, 
qood  omnium  Dominus,  quod  muiidum  Deo  reconci* 


Nobis  qui  manducavimus  et  bibimus  eum  illo^  pott' 
quam  resurrexit  a  mortuis.  Ilic  beatus  Petrus,  quod 
In  Evangelio  non  recitatur  exponit,  post  resurreciio- 
nem,  scilicet,  se  bibisse  cum  Domino.  Nisi  forte  iliic 
credamus  liidicatum  ubi  ait :  Donec  illud  bibam  vobis* 
cum  novum  in  domo  Pntris  mei, 

Adhue  toquente  Petro  verba  hmc^  cecidit  Spiritus 
sanctus  super  omnes^  qid  audiebant  vorbum.  Tune  ro" 
gaverunt  eum  ut  maneret  apud  eos  aliquot  diebus.  Ne 
baptisma  gentibus  tradcre  dubitctur,  Spiriius  sancti 
testimonio  confirmatur»  ipsas  lavacii  aquas,  quaa 
ianctificare  solet,  novo  ordine  pracciirrentiSf  quod 
semel  in  testimonlum  fidei  geotium ,  nunquam  vero 
in  Judaeis  evenisse  reperitur. 

Et  jussit  eos  in  nomine  Jcsu  Cftristi  baptiiari*  Ei 
obstupuerunt  ex  circumcisione  fideles,  qui  venerant  cum 
PetrOt  quia  et  in  ita/tonct,  eic.  Cuin  Ecclesiae  regula 
iit  fideles  in  noniine  sanctae  Trinitatls  baptizari,  quae- 
rilur  quomodo  Lucas  per  totum  llbelli  bujus  textum 
non  aliter  quam  in  nomine  Jesu  Christl  baptismum 
dari  testetur?  Quod  ita  beatut  Ambrosius  tolvit,  quod 
per  unitatem  nominit  impletum  mjj»terium  sit.  Quii 
sive  Christum  dlcas,  et  Beum  Pairem,  a  qiio  unctoi 
ost  FIIIus,  et  ipsum  qui  uiictus  est  Filium,  et  Spirliuro» 
quo  unctusett,  detignasti ;  scriptum  est  enim  :  Jesum 
a  Nazarelh^  quomodo  unxit  eum  Deus  Spiritu  sancto  ; 
sive  Patrem  dicas,  et  Fillum  ejos,  et  Sptriium  orit 
pariter  indicasti,  si  tamen  id  etiaro  corde  compre- 


Ijare  mis8U9,  quod  Joannis  voce  praeconatus,  quod  ^  bendat;  tive  Spiritum  dicat,  et  Deum  Patrem,  a  qiio 


Spirilu  tancto  perunctut,  quod  Deo  inliabiiante  per 
aalricula  doclaratot ,  quod  crucifixun,  et  a  mortuit 
iuscitatns,  suisque  manifesiaius»  quod  judex  oinnium 
in  fine  venturus,  quodque  eiiam  Ecclesiaro  tuam  per 
fidem  totum  titdilaiaiurut  in  orbem. 
}  Quomodo  unxit  eum  Deus  Spiritu  sancto  et  virtute. 
Alia  ediiio  dicit  :  Sicut  unxit  eum  Deus,  Praedicavit 
ergo  Joannet  Jetum,  ticut  unxit  eum  Deus  Spiritu 
taneto,  tunc  utique  curo  dicebat :  Ipse  vos  baptiiabit 
in  Spiritu  sunclo  (Matth,  iii).  Et  ilerum  :  Quia  vidi 
Sj^itum  descendentem  quasi  columbam  super  eum 
{Jomt.  i).  (Jnctut  e!»t  ergo  Jcsus  non  o!eo  visibili,  sed 
dono  gratiae,  qiiod  visibili  signifteatur  ungueiAo,  quo 
baptliaios  ungit  Ecclesla.  Nec  tamen  tuoe  unetus 

Patbol.  XCII. 


proeedit  Spiritus,  et  Filiuro,  qoia  Filii  quoque  est 
Spiritiis,  nuncupasti.  Unde  ut  raiioni  oopnletur  au- 
cioriias,  in  Spiriiu  quoque  recte  baptixart  nos  posse, 
Scriptura  indicat,  dicente  Doroino  :  Vos  autem  bapti^ 
xabinuni  Spiritu  sancto  (Act.  i).  Et  Apottolus  ait : 
Oniiies  enim  in  ipso  corpore^  in  uno  Spiritu  kautizati 
sumus  (/  Cor.  xii).  Aliler :  Praecipue  eongruit  nos  in 
noroine  Domini  Jeto  Chritti  baptixari,  quoniam  ticot 
Apotlolut  ait :  Quicunque  baptiaati  sumus  in  Chrisio 
JesUf  iu  morte  ipsius  baptizaii  sumus^  eic.  {Rom.  vi.) 

CAPUT  XI. 
Et  vidi  quadrupedia  terrm,  ei  bestias,  ei  reptilia.  ei 
vo)aiitia  cceli^  etc.  Miror  quomodo  haee  quidero  tuper 
etcit  quibiisdatn  veteri  lege  probibitis ,  nunc  vero 

3i 


971 


mOM  VENERAOILIS  OPf .  PARS  11.  SECT.  I.  —  EXEGETICA  GENCiNA. 


m 


inandncaiKti.slnterprelantur,  cum  iiec  serpenies  vcl  A  enim  Josephus  Caium,  imperio  suscepto,  coniiiiuo 


reptilia  possint  edi,  nec  ipse  Pelrus  sic  inieilexerit, 
sed  omnes  liomines  aequaliler  ad  Cbristi  Evangelium 
provocari,  nullumque  secundum  naturam  esse  poilu- 
tum.  Neque  enim  quare  bestias  comederit,  sed  quare 
geniibus  communicaverit,  increpatus,  mysterium  bu- 
Jus  visionls  exposuit. 

Venerunl  autem  meeum  ei  eex  fratres  itth  Pulchre 
septenario  fratrum  numero  leste,  gratia  Spiriiut 
sancti  sepiiformis  effusa  est.  Aliter.  Quia  sex  diebus 
est  mundus  iste  formatus,  per  sex  fratres  opera  per- 
fecta  monstrantur.  Qui  bene  doctorem  comitantur, 
quando  suis  audiloribus  inter  verba  exhortalionis 
exempla  perfectas  demonstrant  operationis. 

Et  glorifieaverunt  Deum,  dicentes  :  Ergo  et  jenti^ 


Judaeorum  principatum  huic  llerodi  filio  Aristobuti, 
quem  tamen  ille  Agrippam  nominat,  tradidisse, 
simul  et  Pbilippo  ac  Lysanis  teirarchias.  Quarto 
autem,  Id  est,  uitimo  Imperii  anno  llerodi  eidem 
pariier  contulisse.  Ipsum  vero  Herodem,  qui  vel  in 
Joaniiis  nece  auctor  exstlterat,  vel  in  passione  Dumlni 
interfuerat,  multis  excruciatum  moibis  eisilio  dam* 
nasse  perpeluo.  Porrohunc  Herodem  sive  Agrippam, 
tertio  Claodii  anno,  sui  vero  regni  septinio  ab  angelo 
percussum,  regnum  Agrippxfilio  reliqui>se.  Aristo- 
bulus  aulem  quem  dixit,  ipse  est,  qula  patre  perfldo, 
id  est,  Herode  seniore,  sub  quo  Dominus  natus  e^t, 
cum  fraire  Alexandro  fuerai  interfectus. 
Occidit  aulem  Jaeobum  fratrem  Joannis  gladio.  De 


bu»  Deus  pcenitentiam  ad  vitam  dedit,  Hoc  est,  quod  ^  4U<>  Jacobo  Ctemens  Alexandrinus  bistoriam  quam^ 


1n  tcaii  Job  libro  legimus :  Ab  Aquilone  aurumveniet^ 
et  ad  Deum  formidolosa  laudatio  (Job,  xxxvii).  Quia 
prius  frigidi)  gentium  pectore  splendor  fidei  exortus 
est,  et  pro  eodem  inopiuata  fide  Judaea  Deum  tre- 
mendo  glorificat. 

Perambulaverunt  usque  Phundeem^  et  Cyprum^  et 
Autioehiam^  etc.  Hinc  jam  post  revelationem  sindonis 
evangelicae,  in  qua  molliter  superna  spe  animalia 
sancia  quiescerent,  res  Ecclesiae  crescere  coeperunt, 
cum  per  exleras  provincias,  insulas,  et  civitates» 
iion  solum  Judxis»  sed  et  genlibus,  Evangelium  prae- 
dicatur. 

Profeetus  est  autem  Tarsumf  ut  qua^erent  Sauium, 


dam  dignam  raemoria  refert.  £t  is(inquit)  qui  obto- 
lerat  eum  judici  ad  mirtyrium  (Jacobiim,  sdlicei) 
moius  eiiam  ipse,  confessus  est  se  esse  Christianom. 
Ducti  sunt  autem  ambo  pariter  ad  suppliciun.  Ec 
cum  dueerenturin  via,  rogavii  Jacobum  dari  sibi 
remissionem*  At  iile  parumper  deliberaof  :  Puit 
tibi,  inquiL  Et  osculaius  est  eum.  Et  iu  ambo  simul 
capite  plexi  sunt. 

Tradens  quatuor  quatemionibus  mititum.  SlcutCRn- 
turio  cenium,  ita  quaiernio  militum  sub  ae  niilitef 
habebau 

Pereussoque  latere  Petri  suscitavit  eum.  Percussio 
lateris  commemoratio  passionis  Christi  est,  de  eojus 


Dictum  est  enim  supra  quia  de  Jerosolymis  Saolus  ^  fulnere  salus  nostra  profluxit.  Et  uobis  quuqae 


clam  mitteretur  Tarsum. 

Et  surgens  unus  ex  eis  nomine  AgabuSf  ^gnifieabdt 
per  spiritum  famem  magnam  futuram,  Agabus  potest 
n«n(itif  tribnlationis  interpretarl,  qui  secundum  nomeo 
suum,  et  hic  famem  generalem,  et*  infra  Paulo  apo- 
siolo  vincula  prophetat* 

Proposuerunt  in  ministerium  mittere  habitantibus  in 
JudiBa  fratribus,  Sciebant  in  Jodaia,  et  n3axime  Jero- 
ftolymis,  famem  acrius  saevituram.  Ubi  pauperes 
erant  sanctorum,  qui  rebus  suis,  domibus,  agrisque 
venditis,  pretia  deferentes  apostolis,  pecuniis  acqui- 
rendis  non  multutn  ulterius  vacabant.  Sed  et  non- 
nulli  pro  confessione  fldei  ab  ipsis  Judxis  incredulis 
pro|iria  substantia  multabanlur  ablata.  Quibus  dicit 


pressurarum  eatena  retentis,  lale  solatium  ipse 
reddit  apostolus  Petrus,  dicens  :  Christo  igitur  pass^ 
in  eame^  et  vos  eadem  cegitationearmamini  (/  Petr.  iv). 
Pracingere  et  calcea  te  eatigas  tuaa,  Et  prophetas 
et  apostoios  cingulis  usos  fuisse  legimiis,  cojas  sibf 
Pelros  ligamenia  propter  rigorem  carcerls  ad  boraro 
laxaverat,  ut  tunica  circa  pedes  demissa,  frigiis  nociis 
utconque  temperaret,  exemplura  praebens  infirmis, 
cum  vel  molestia  corporali,  vel  iiijoria  tentemor 
huniana,  licere  nobis  aliquid  de  nostri  proposiii 
rigore  laxare.  Et  quia  dictum  est :  Sini  iumH  vestri 
'priBcineti,  et  calceati  pedes  in  prwparatione  EwmgeiH 
pacti,  spiritaliter  virtutura ,  verbiqua  praedicandi 
resumere  jtibetur  insignia. 


Apostolus  :  Et  repinam  bonorum  veslrorum  cum  gau-  j)      Venerunt  ad  portamferream,queB4ucit  adeiwiiatem. 


dio  suscepi&tis  {Hebr.  x).  Hos  inter  eleemosynarios 
religiosum  Helenae  Adiabenorum  reginae  factum  mc^ 
nioratur,  quae  comparatis  ab  ^gypto  fnimentis, 
lerosolymitarum  necessitatibus  largissime  minis- 
travit.  Unde  et  honorificam  anle  portas  ejusdem 
urbis  meruit  sepulturam. 

CAPUT  XH. 
Eodem  autem  tempore  misit  Herodes  res  magnwf, 
Non  fainis  vldelicet  lempore,  quara  qnnrto  Claudil 
anno  factam  historine  referunt,  cum  Herodes  lertio 
ejusdem  bit  anno  defunctus,  sed  illo  haud  dubie 
tempore,  quo  oblationes  Jerosolymain  deferebaniur. 
Nnn  autem  pntemus  llerodem,  qul  letnrcha  erat, 
posiea  regemfactum,hoccapitulodesignatum.  Rerert 


Angusta  imo  ferrea  crat  porta,  quae  duclt  ad  Jeru- 

salein  ccelestem,  sed  apostolorum  vestigiia  nobisest 

jam  facta  meabilis,  qui   sanguine  proprio  ferreum 

vicerunt  ostium.  De  hoc  Arator  : 

Ferrea,  quid  mirum  sl  ceduot  ostia  Petrot 
Ou69i;,U^as  sihereae  CQStodem  de[>utal  aiite 
Ecdesisque  suae  facieDs  relinere  cacumen 
luferDom  saperare  jabet. 

Et  Petrus  ad  se  reversus.  Id  est,  a  eontefflplaitoiiis 
culmine  ad  hoc  regressus,  quod  in  intellecia  eom- 
muni  et  prius  fuit. 

Proeestit  puella  dd  audiendum*  Et  Dominun  de 
tumuli  claustris  egresstim  prima  mulier  discipulis 
nuntiavit,  ui  ubi  abundavit  peccatum,  siiperalnm* 
daret  gratia. 


973  SUPER  ACTA  APOSTOLORUM  EXPOSITIO.  974 

lUi  autem  dlcebanl :  Angelut  ejus  e$t.  Qiiod  iinus-  A  aclibus  daret,  qiiem  tliu  conlra  stimiilos  reealciiran<' 
quisque  nostrum  habeal  angelum,  el  in  libro  Pasto-      leni  Dominus  elegisset. 


ris,  et  in  mullis  sancts  ScriplunB  locis  invenilur. 
Nam  ei  Dominas  de  par?ulis  :  Angelu  ioquit,  eorum 
$emper  vtdent  faciem  Fairis  ftkd  {Matt,  iviii).  Et 
Jacob  de  se  loquitur  :  Angelus  ^ui  eruit  me  de  cun- 
€th  malis.  hi  hic  discipull  angelum  apostoli  Peiri 
venire  credebant. 

Descendensque  a  Judea  in  C<B$arBam,  Ou^nivis, 
juxta  situm  locorumi  Caesaream  Pbilippl  dicere  vi- 
•leatur,  eo  quod  hxc,  sicut  et  Tyrus  et  Sidon^  urbs 
Ait  Pfaoenicis^  Joseplio  tamen  exponente,  discimos 
bxc  in  Cssarea  Palsstinae  g<*Bta,  quae  qoondam 
Turris  Siraionis  dicia  est,  el  esl  in  confinio  Phoe- 
nicis  ei  Palxstin^,  lo  liitore  maris  Magni  sita. 


Eeee  manus  DomiM  super  te^  el  eris  c(ccu$,  Sciebal 
Apostolus  soi  memor  exeuipli,  de  lcnebris  oculo- 
rum  mentis  posse  resurgere  ad  lucem.  Nec  enim 
merebatur  habere  carnis  oculos,  qui  mentis  oculos 
aliis  auferre  laborabat. 

Venerunt  Antioehiam  Pisidia,  Duae  Aniiochiae  ci- 
viiates  sunt :  una  in  Syria  coele,  a  Saleuco  rege  coa- 
dil^t  quae  Rebla  ante  Vocabatur,  cui  Daphnen  ronteui 
proximum  dicuni,  ejusque  illam  aquis  abundaniissi- 
mis  perfrui,  in  qua  primum  cognominati  sont  disci^ 
puli  Chrisliani ;  altera  auiem  Antiochia ,  de  qua 
nunc  diciuin  est,  in  provincia  Pisidiae. 

Sorte  distribuit   ei$   terram  eorum^    quasl   posl 


PostulabaKt  pacem .  eo  quod  aUrentur  regiones  ^  ^l^^^^ringentos  et  quiitquaginta  amos.  Dixerat  Deus 


eorum  ab  illo.  Neccssariam  habebaot  vicini  regis 
amicitiam,  eo  quod  iliorum  regio  valde  angusu,  et 
Gaiilaue  Damascique  pressa  finibus  esset^  Unde  nec 
ipsa  nieiropolis  eorum  Tyrus  tantas  habebat  opes 
de  terra  sua,  ut  loiius  orbis  esse  possit  emporion, 
quantas  de  subnecUone  navium.  Est  autem  maxime 
purpurae  conebyliorumque  ferax. 

Confestim  autem  percusnt  eum  angelus  Domini, 
Gonsonanier  etiam  Josephus  :  c  Dom  impietatem 
(inquit)  illicilae  adolationls  non  eihorreret,  respi- 
ciens  paulo  post  imminentem  atque  iosistenteiii  ca- 
piii  8U0  videt  angelum;  eomque  sensit  coiitinoo 
exitii  sui  ministrum,  qoem  prios  noverat  provisorem 


ad  Abraham,  qiila  erii  semeu  ejus  accoia  !u  lerra 
alieoa  annis  quadringentis.  Et  iterum  ait  :  Quia 
tn  Isaae  vocabitur  tibi  semen,  Ab  exorio  ergo  semiuii 
osqoe  ad  exitum  Israel  ex  iOgypto,  fuerunt  (ut  Exo- 
dus  scribli)  anni  quadriiigenti  quinque.  His  adde 
annot  quadraginia  in  deserto,  et  quinque  in  terra 
Chanaan,  quibus  aciis  videtur  terra  quievisse  a 
praeliis,  ei  sors  fuisse  missa,  et  iuveniei  aunos  qua- 
dringentos  quinquaginia. 

Et  dedit  Deus  illis  Saul  annis  quadraglnia.  Cred0| 
qoia  liber  Reguin  non  aperte  quot  annis  Saul  regna  - 
verit  exponit ,  Apostolum  vulgo  loquentem  boc 
quod  faina  crebrior  haberet  dicere  voluisse.  Scd 
quaerentes  solliciiius  ibidem^  sicut  et  Chronicoruni 


bonorum.  i  Et  paulo  post :  c  Verum  continuis  qoin-  r  ,.k  .  *^^,«^,.,.  .  e        i      o    . 

-,  ^  ^-  K       ^  r^  aV  xu  t  .        ••  ^\i^       "'^"  tesiantur,  invenimus  Samuel  et  Saul  annisqua- 

que  diebus  veniris  doloribus  crociatos,  vitam  tio-     A^^^u.,n  i...««r  ^  ^r  -       ■?    .  .      . 

'  draginta  Israeli  praefuisse.  Factum  est  enim^  inquii, 

quadringentesimo  octogesimo  anno  egressioiiis  fi-^ 


fenler  abrupit. » 

GAPUT  Xllt. 

Segregate  mihi  Barnabam  et  Sautum  in  opus^  ad 
quod  assumpsi  eo$k  Videior  Saulus  juxta  ordincm 
hisioriae,  tertio  decimo  post  Domini  passionem  anno, 
apostolatum  cum  Barnaba  Paulique  accepisse  voca- 
butum.  Quarlo  decimo  autem  auno  juxta  condicuim 
Jacobi,  Cephae,  et  Joannis,  ad  gentium  magisterium 
profectum  est.  Nec  historia  ecclesiastica  repugnat, 
dicens  aposiolis  foisse  praecepium,  ut  duodecim 
annis  pnedicarent  in  Judaea. 

Pr(K(^tca6(inl  vetbum  Dei  in  $gnagogi$  Judceorum, 


liorum  Israel  ex  ifigypio,  coepit  Salomon  asdificare 
templum  Domino,  aiino  quarto  regni  soi*  Cum  vero 
ad  trecentos  uonaginu  sex  annos,  quibus  Judices 
prxfuerunt,  ut  eorum  liber  indicai,  quadraginla  David 
et  Salomonis  quatuor  adjicies,  restant  quadraginia, 
qoorum  (ut  Josephus  testis  est)  Samuel  viginii,  et 
Saul  alios  totidem  in  regimine  transegerunt. 

Quoniam  hane  Deu$  adimplmi  filiis  vestrie,  re- 
$u$citan$  Jesum,  $icut  et  in  psalmo  eecundo  $criptuiit 
est  :  Filiu$  meu$  e$  tu,  ego  hodie  genui  te.  Non  est 
puiandum  hoc  exemplum  psalmi  ad  resurreclionem 


Propter  ignaros  locorom  semel  anoolaiidum  credidi :  0  Cbristi,  cujus  proxime  meniinit,  sed  ad  ipsam  cjus 


Ubicunque  synagogam  Judaeorom  videns^  scito  in 
civitate  gesta,  qoae  dicontor. 

Cttt  nomen  erat  Barjeu.  Gorropte  legitur  Barjeso, 
com  Barjeu,  id  est,  makfitus,  sive  iit  tiuilo,  legi 
debeat.  Credo  quia  oomen  Jeso  iisdem  Utteris,  sed 
nota  syperposita,  scribator.  Non  enim  convenit  ho- 
minem  fiagitiosum  et  magom,  filium  Jesu,  id  est, 
Salvatoris  appeliari,  quem  e  conlrario  Paulus  fiiium 
diaboli  nuncupat, 

Sautus  autem,  qui  et  Pauius,  replelus  Spiritu  siin- 
eto.  A  Sergio  Paulo  proconsule,  eo  quod  eum 
Ghrisil  fidei  subegerit,  Paoli  sortilos  est  nomeu. 
Et  sequeiitia  libelli  hujus  de  PauU  miraculis  agunt. 
Oporluit  enim  ut  ipse  consummationem  apostolicis 


incarnationem,  de  qua  supra  loculus  est,  pcrlinereu 
Nam  sequens  versiculus,  de  resurrcciione  mani- 
fesiissime  testatur.  Cum  enim  superius  de  incarna- 
tione,  passione,  ac  resurreciione  illius  ageret,  v»- 
luit  utraque  pariter,  dalis  de  psalmo  lestimonii^ 
astroere.  Qui  ergo,  inqult,  ceternue  e$,  ante  eceeula 
Filiu$^  nunc  in  tempore  natu$  apparebie.  Qoidam 
Codices  habent :  Sicut  in  primo  psalmo  eeiiptum  estk 
Quud  ita  exponitur,  primum  el  secundum  Psalraum 
compositos,qui  et  a  beatitudine  incipiat,  el  in  bea- 
tituJinem  desinat. 

Quia  dabo  vobi$  $ancta  David  fidclia,  id  est,  qux- 
coiique  David  promisi,  eadem  vobis  certissime  (]'- 
delis  sponsor  implebo,  Gbristom  vidclicet  de  ejus 


975  DEDifi  VCNERAftlLiS  OPP.  PAHS  II.  SECT.  I.  —  EXEGETIGA  GEN14NA.  075 

€sse  iliFpfi  nasciuiruin.  Sic  enim  Isaias  Novi  Testa-  A     ^H  iimiloi  facti  hominibus  descenderunt  ad  nos. 


menti  mysteria  prxgustans,  ait :  £t  consiituam  tobis 
teslmnentum  aternum  sancta  David  fidelia  (Isai,  lv). 
QuckI  in  Hebraica  veritate  iegitur  :  Ei  feriam  vobis^ 
cum  paclum  sempiternumf  misericordiao  Datid  /!- 
dcles. 

Secuti  sunt  mutti  Judceorum  et  colentium  advena* 
rum,  Meliiis  legitur  :  Et  colentium  Deum^  sicut  In 
Graeco  vidirous.  SigniHcat  autem  eos  qtii  nalura 
geniiles  erant,  sed  religione  judsei,  quos  Grsce 
prosclytos  nuncupant. 

Sie  enim  pracepit  nobis  Dominus  :  Posui  te  in  lu* 
men  gentibus.  Quod  Domino  Chrislo  specialiter  di- 
clnm  est,  boc  jam  sibi  dictum  arbitrantur  apostolit 
membra  se  videlicet  illius  esso  recolentes»  slcut 


eiiam  ipse  propter  ejusdem  corporis  uuionem  dixit :  ^  rus  imponeret. 


Stuiios  error  gentiliumy  qui  omne  quod  sopra  8« 
vident  deos  pulant. 

Et  vocabant  Barnabam  Jovem ;  ob  hoe,  irldelieoty 
qiiia  prior  eorum  esse  videretur.  Jovero  naoiqiM 
divnm  patrem,  atque  bominuro  regem  putaverunt. 

Pauium  vero  Mercurium,  quoniam  ipu  erat  dux 
verbi;  quia  Mercurium  credelMnt  eloquium  linguam- 
que  prxstare  mortalibus.  Uude  et  Mercurium  quasi 
medio  eurrentem^  id  est,  inter  aures  linguasque,  La- 
tini  nuncupabant.  Groeci  aatero  TpfAqv,  boc  esi,  i»- 
terpretem^  appellabant. 

Tauros  et  coronas  ante  januas  afferens.  Tauroi  ad 
victimas,  coronas  vero,  ut  vel  faclem  templi  juxU 
riium  gentium  ornaret,  vel  eis  quasi  dils  immotatv- 


Saule,  Saule,  quid  me  persequeris  (Acl.  ix)7 

At  illi  excusso  pulvere  pedum  in  eos,  venerunt  leo» 
uium.  Pulvid  juxta  Evangelii  prxceptum  excutitur 
de  pedibus  in  testimonium  laboris  sui,  quod  iliorum 
civitatem  ingressi  sunt,  et  pracdicatio  apostolica  ad 
IIIos  usque  pervenerit;  slve  excutitur  pulvis,  ut 
nihil  ab  eis  accipiani,  nec  ad  victum  quldem  neces- 
sarium,  qui  Evangelium  spreverunt. 

Discipuli  quoque    replebantur  gaudio  et  Spiritn 
saneto.  In  Graeco  babetur :  DiscipuU  autem,  ut  iniel- 
ligamos  Judxis  fidem  persequentibusy  didcipulos  e 
conlrario  spiritali  gaudio  dltatos 
^      CAPUT  XIV. 


Conicisfii  Itintcts  suis  exsiiierunt  tn  tnrbets^  et 
tera.  Paventes  scindunt  vestimenta,  qnod  deorom 
cultu  honorarentur.  Uoe  enim  facere  consnetudioii 
Judsorom  est,  quoties  aliquid  blasphemum,  et  quasi 
contra  Deum  audierint.  Herodes  autem,  quia  ooo 
dedit  honorem  Deo,  sed  acquievh  Imuodarato  la- 
vorl  populi,  statim  ab  angelo  percussui  est. 

CAPUT  XY, 

Sfafiimfil  «1  ascenderent  Paulus  ei  BamakaM^  ei 
qmdam  alH  ex  aliis  ad  apostolos  et  presbyteros  in  Je^ 
rusakm,  etc«  De  bac  ascensione  sua  Paulus  ip^ 
fcrlbit  ad  Galatas  :  Ddnde  post  onnos  quatuardedm 
nscendi  Jerosolymam^  cum  Bamaba,  assumpto  et  Tito^ 


Ad  iracundiam  concilaverunt  nttlmat  gentium  nd-  p  et  contuli  cum  illis  Kvangelium,  quod  preedico  in  fen- 


reritti  fratres,  Quod  in  Graeco  sequltur  :  Deus  autem 
paeem  fecit,  quidam  Codices  Latiui  minus  habent. 
Et  ibi  :  Erant  Evangelizantes,  sequitur  in  Grxco ; 
Et  commota  est  omnis  multitudo  in  doctrina  eorum. 

Paulus  autem  et  Bamabas  morabantur  in  Lgstris, 
£t  Li  quoque  verslculi  In  quibusdam  nosiris  Codi- 
•cibus  non  habentur. 

Et  quidam  vir  Lgstris  infirmus  ptdibus  sedebat,  etc. 
Sicut  elaudus  ille  qnem  Petrus  et  Joannes  ad  portam 
templi  curarunt,  salutem  prftfigurat  Judaeorum,  ita 
et  bic  Lycaoulus  seger,  populum  gentiom  longe  a 
legis  templique  religione  remoium,  sed  Paull  apo- 
stoli  pnedicaiione  coiiectom.  Dextras,  inquit,  dede^ 
runt  miM  el  Bornabce  societatis^  ut  nos  in  gentes,  ipsi 


Ubus  {Galat.  ii) ;  ubl  numerus  Ipse,  quem  posoit,  re- 
censendus  est  annorum.  Scimus  eniro  Petruro  et  Pao- 
lum  apostoios  anno  post  passlonem  Domlol  irige- 
aimo  octavo,  id  est,  ultimo  Meronis  passos  fuisse 
martyrium,  el  beatura  Petrum  Rorase  viginu  qoio- 
que  aiinis  episcopalem  sedisse  cathedraoi.  Vigiuti 
quinque  autem  et  quatuordeclm ,  oon  trigiDta 
octo,  sed  triginta  novem  faciunt.  Sequitor  ergo  ut 
beatum  Petrum  eodem  quario  decimo  post  Domini 
passionem  anno,  quo  eum  Jerosolymis  alloqiiiuir 
Paulus,  quarto  Claudll  Ctesaris  Romam  veoisse 
credamus ;  siroulque,  nbl  fallor,  ex  bac  piiaitioi^e 
beatuin  Paulum  apostotum,  eodem  quo  Doiuious 
passus  esi,  et  resurrexit  anno»  ad  fidem  veoisae  pro- 


autem  in  drcumcisionem,  Sed  et  lempora  expositloni  •%  batur. 


conveniunt.  Nam  ille  primis  fidei  temporibus,  cum 
necdum  gentibus  verbum  crederetor,  liic  vero  Ju- 
dxis  ob  perfidiam  cxpulsis,  et  damnationls  polvere 
reipersii»  Inter  nova  converi»  gentiiitatis  gaudia 
saoatur. 

El  videns  quia  liaberel  fidem,  ut  satvus  fieret,  Et 
ille  Judaico  more  pecuniam,  iste  autem  ex  fide  sa- 
lotem  quaerit  ab  apostolis. 

Dixit  magna  voce  :  Surge  super  pedes  tuos  rectus, 
In  Graeco  exemplari  legilur  :  Dixit  magna  voce  :  Tibi 
tHso  in  nomine  Domini  Jesu  Christit  surge  super  pedes 
tuos  reetns,  Usc  de  translatlone  posuimus ,  ne  Co* 
dlcum  varietatc  inupefactos ,  quUt  verius  sii  igtio- 
rei. 


Dicentes  quia  oportet  ehreumddere  eos.  Hoc  errere 
decepti  erant  Galat»,  ut  drcumclsionem  et  legis 
caeremonias  com  gratia  baptisml  crederent  esae  oii- 
scendas. 

Fide  purificans  corda  oerum.  Non  ergo  dreonici- 
slone  carnis  illos  mundare  opos  est,  q<ioruro  tanla 
fides  eorda  purlficat,  ut  eilam  ante  iMptlioia  Spiri- 
tuui  snnctum  accipere  mereanlur. 

Sed  per  gratiam  Domini  Jesn  Christi  credimno  sa/- 
rnri,  quemadmodum  et  t//t.  Si  ergo  et  illi,  id  esl,  pa- 
trci  portare  jugum  legis  veteris  noo  valenlea,  per 
gratiain  Domini  Jeso  Cbristi  salvos  se  fieri  credide- 
roni,  inanifestum  est  quod  hasc  grttia  essei  qu»  an- 
tiquos  justos  TiTcre  Tecit.  Quia  justus  ex  fide  tioit. 


977  SUPER  AGTA  APOSTOLORUM  £XPOSITia.  978 

ideosacniiiieiitaess6potiierunt  pratemponKndiver- A  perfldtam  usorpatao.    Genlills  vero  histilutio  «.  ui 
altate  diversa,  ad  unitateni  tamen  ejusdem  fidei  con- 
cordissime  recnrreniia. 


Posl  hmc  uvertar,  et  esdificaho  tabemaeulum  Datid^ 
qued  deeidit^  et  oetera.  Tabernaculom  David  umbra 
'  l^is  significat»  qtiae  iradiiionibus  Pbarisaeorum  cor- 
rnpia  et  ditaceraia,  sed,  Domfno  revertente,  id  est, 
in  camc  apparente»  a  Deo  spiritali  est  gratia  erecta, 
nt  iion  tantum  Judaei,  sed  et  cunctai  genlium  naiio- 
nes  nomen  ejus  requirant» 

Et  emlfoeatit  et  1011911111«,  id  est»  a  fuiidendo  un- 
guine,  vel  manducando  cum  sangnine.  H«c  quidem 
de  gentiii  viia  Tenienlibus,  pro  ipais  fideirudimentis^ 
et  inveterata  gentllitatis  consuetiidine  concessa  sunt, 
aed  ne  putarentur  eadem  etiam  perfectioribus  suffi- 
cere,  ▼igilaiiler  adjunxit,  atque  ait : 

Mo$e$  enim  a  temporibus  anli^ui$  habet  in  einguUi 
eiritatibui^  qui  eum  ffreedicent  in  $ynagogii  ;  Id  est,  et 
ai  pr«ceptorum  nunc  acerbitate  non  graventiir  a  no- 
bis,  procedente  lamen  lempore,  dum  frequeotius  ad 
lectionem  iegis  propiietarumque  convenerini,  paula* 
tim  vit«  institula  et  servandx  invicem  dilectionis 
jiira  suscipient.Primiiivam  enim  adhtic  Judaizantem 
Ecclesiam ,  bcc  Sabba.ts  cclebrasso  perceptum 
est. 

VtiMm  eitenim  Spiritui  iancto  et  $iobis;  id  esl»  pla- 
cuit  SpiHtui  sancto,  qui,  aibiter  su»  potesutis  exi- 
atcns,  ubi  vull  spirat,  et  ea  qiia^  vult  loquitur. 

Ptacuit  et  nobie;  non  nostra  sola  voluntate,  aed 
ejnsdem  Spiritus  instinclii. 

Pautui  autem  et  Barnabai  demorabaniur  Antioehia. 
Ilis  diebus  impletum  est  quod  npostolus  Paulus  ait : 
Cnm  veniitet  Cephoi  Antiochiam,  in  fadem  $i  reititi 
{Catat.  11). 

Pcului  autem  rogabat ,  iton  debere  recipi  eum. 
Quoniam  in  ipsa  se  aciei  fronte  conslliuenSy  nimis 
lepide  steterat ,  merito  cum  Paulus  abjecit ,  ne 
illius  qoasi  contagion^  vires  corrumperentor  alio- 
riim. 

Facta  eit  autem  dimntio.  Noli  boc  deliclum 
putare.  Non  enim  commoveri  ma^um  est,  sed  irra- 
tionabtliter,  nulioque  justo  flagiiante  negotio  com- 
■loveri. 

Et  Barnabai  anumpto  Marco  navigaret  Cyprum. 


vere  a  Saiana  reperia  ,    nunquain  a  sanctil   esi 
attacla. 

Vetati  iunt  a  Spiritu  iancto  ioqui  terbum  in  Aiia^ 
etc,  usque  Tramiem  in  Macedoniam^  adjuva  nes* 
Vere  terribilis  Dominus  in  consinis  super  filios  bo- 
mifiuin.lste  se  magisirum  pcromnia  sequi  proinitiit, 
nec  permittitur ;  alter  sequi  jussut,  nec  ad  pairis 
sepulturam  petitas  accepil  inducias.  Ihvictus  ac  re- 
pngnans  atlrahiiur  Sanlus.  CorncUo  precibus  et 
eleemosynis  insistenti,  velut  remunerationis  vice  via 
salutis  ostendilnr,  et  qul  novit  corda  Deus,  benencii 
gratia  Doctorem  ab  Asia  removii,  ne  si  sancium  ca- 
nibus  detur,  error  cordit  iniqui  gravius  de  con* 
tempta  praedicatione  judicetur.  Rursumque  alia  cn* 
B  rante  apostolo ,  legatos  Hacedo ,  quem  angelum 
gentis  illius  credimus»  micas  sibi  domiuici  panis  pe- 
tit  ofl^erri. 

Queg  e»t  prima  parte  Macedonug  elvUait  celonia. 
Golonia  est ,  qus  defeclu  indigenarum  novis  ciiltM. 
ribus  adimpletur.  Unde  et  a  cultu  agri  colunia  dicta 
esL 

Pueilam  quamdam  habentew»  ipiriium  pythonem. 
Quid  pythonica  divinatio  gerat  artis,  in  libro  Reguni 
invenimus,  ubi,  rogante  Saule,  pythonlssa  vel  ani- 
mam  SamueIis,Tel  pro  ea  potius  spiritum  immundum 
evocavii  ab  inferis.  Quod  magicae  phantasi»  genus  ab 
Apolline  Pythio  repertum,  atque  ab  ejus  cognomine 
sic  dicunt  esse  vocatum.  Sed  ei  Ilebraeum  nomen 
p  congruit,  qui  PylUona  oi  abyai  dicuot. 

liti  hominei  iervi  Dd  excelii  iunu  Non  voluiitatii 

Istaconfessioesty  quam  pr^mium  sequiiur  confitendi ; 

sed  timore  Spiritus  sancti  cogente,  vera  spiriius 

mendax  loqultur,  non  ausus  luce  praesente  suas  ul- 

tra  celare  lenebras.  Peccatorl  auiein  dicit  Deus : 

Quare  lu  enarroi  funiiiai  meoi  ? 

Ne  cornimpamar  amari 
MeHe  doli,  si  vera  caoai,  qui  falsa  ministrat ,. 

ut  Arator  ail. 

Pracipio  tibi  in  nomine  Jtiu  Chrini  exite  ab  aa. 
Barjesum  qui  fidei  impugnator  eral,  et  arlh  infirmi- 
laie,  et  oculorum  amissione  caecavii.  Ilanc  vero, 
quae  perversa  licet  menle,  vera  tamen  loqucbaiur, 
arte  solnmmodo  nefaria  prlvare  curavit.  Quia  enim 


Propter  amaium  sibi  fratrein.  et  amniiate  conjun-  D  'n^»?"""  «"*  "*  verbum  Evangelil  spiritus  hnmun- 


rtum  (leguniur  enim  fuisse  consobriDi)  Barnabas  se- 
paratus  a  Paulo,  pairiam  repetit  insulam,  ei  nihilo- 
minus  Evangelicaa  praedicalionis  Injunclum  sibi  oput 
excrcuil. 

CAPUT  XVI. 

Circumcidit  eum  propter  Judceoi^  gui  erank  in  iiiii 
iocii.  Non  quod  figuras  legis,  Evangelii  veritaie  lo- 
cenie,  quidpiam  uliliiaiis  crederel  allaluras,  sed  ne 
per  occasionem  genliom  Jodaei  a  fide  recederent. 
Quibus  lamen  umbra  velus  paulaiim  lollenda  erai, 
slrul  ei  gemibui  moriim  pravius  anliquorum,  ut 
supra  diciom  est.  Istae  enim  umbrae  legales,  quasi  a 
Doniino  aliquando  constitut»,  Interdum  ab  Apostolis 
stiot  jllls  lemporibus  ob   dectfnandam   Judaeorum 


dus  annuniiaret,  abscedere  hunc  el  sHere  prxcepii, 
quia  daemonia  cum  tremore  debent  Dominoin  confi- 
teri,  non  autem  laudarecum  gaudio. 

Et  annuntiant  morem^  quem  non  ticet  nobii  stttet- 
pere^  vegue  facere,  cum  iimui  Romani.  De  fide  Jesu 
Christi'  dieunt,  in  cujus  nomine  Pyihonis  splrilos 
exlerai.  Jam  enim  decreverant  Romani  ne  quis  Deus 
esset  acceptus,  nisl  a  senatu  probaius. 

Media  autem  nocle  Pautui  ei  Silai  adorantei  Deum, 
hymnum  dicebant,  et  cstera.  Devotio  simul  aposlo- 
lici  pectoris,  el  virtos  eiprimitur  orationis,  com  et 
ilil  bymnos  in  imo  carcere  cecinerioi^  et  eorum  laos 
terram  carceris  commoverit,  et  fundamenta  concas* 
scriiy  et  ^penierit  ostia,  aique  ipsas  postremo  vtn* 


m  DEDiE  YENEBAB!L1S  OPP.  PARS  II.  SECT,  1.  ^  EIEGETICA  GENULNA.  080 

ctilaloniiii  cnienas  resolveiU.  Aliter.  Qiiicunqne  fi-  A  ctorem  moadi  onniumque  esae  deceai^  in  quo  ?ivi« 


flf^lium  omne  gaodium  exi>ltmat,  curo  In  tentaUones 
Tarras  inciderit  (Jac,  i),  libenierque  gioriatur  in  in- 
Krmilatibus  suis,  ut  inhabitel  in  eo  virtos  Christi 
(il  Cor.  xii),  hic  profecto  cum  Paulo  et  Siia  i  tcr 
carceris  tencbras  hymniiat,  et  cum  Psatmista  Do- 
mino  decantat :  Tu  es  mihi  nfugium  a  pressura^  qufg 
fircumdedit  me^  exiultatio  mea  (Ftal,  xxxi) 

Lamt  plagat  eorum^  el  beptizatut  ett  ip$e,  Pulclira 
rorum  varietas.  Quibus  plagas  vulnerum  lavit,  per 
eos  ipse  plagas  amisiL 

CAPUT  XYIL 

Adaperient  el  intinuant  qnia  Chrittum  oportuit 
pati  et  returgere  a  mortuit^  et  quia  hic  est  Chritfut 
Jesut.   Utrumque  Pater  de  Scripturis  insinuabat , 


mus,  et  movemur,  et  sumus,  cujui  et  genos  suinus, 
Dt  non  solom  propter  muoera  lucia  et  vitae,  venin 
eiiam  propler  cognaiionem  qoamdam  generis  dili- 
gendum  ostendat,  deinde  opinionem  iUam  quc  est 
de  idoiis,  aperta  ratione  deviucai,  quod  lotiiis  roundi 
conditor  et  Dominus  templis  iion  possit  includi 
saxeis,  quod  omnis  beueficii  targitor  sanguine  iion 
egeat  victimarum,  quod  bominom  denique  creator 
et  guberoator  omnium  non  possit  hominis  mano 
creari,  quod  poslremo  Deos,  ad  ciijus  bomo  facius 
est  imaginem,  non  debeat  metallis  esi^timari  similis, 
erroris  romedium  docens  esse  studium  poenitendi. 
Nam  si  primo  destroere  voluisset  cxremonias  idolo* 
nim,  aures  gentium  respuissenl.  Cum  ergo  onura 


quia  et  Clirisium  paii  et  resurgere  oporteret,  ct  hape  ^  Deum  esse  persuaderet,  tunc  judido  ejus  asiruxit. 


eadem  passio  ac  rcsurreciio  ad  nullum  alium,  quam 
9d  Jesum  Nazarenum  periioerel.  Er^nt  euim  quidam 
Judxonim,  sicut  et  hodie  sunt,  ita  perfidi,  ut  cum 
Christi  passionem  ac  resurrectionem  Scripturis  in- 
sertam  negare  non  possint,  haec  tamen  ad  Jesum 
pertinere  omnino  nrgent ,  magisque  Antichristum 
exspecUire,  quani  Jesuin  Christum  credere  velint. 
Et  ideo  Paulus;|  non  modo  Christi  mysleria  prxdica- 
l>at,  sed  hxc  etian  in  Christo  Jesu  consummata  do- 
cebat. 

Etd0  colentibutf  gentHibutque  muUitudq  magna;  id 
est  et  de  iis,  qui  gentilem  riinm  Judaismo  mutave- 
f ant,  et  de  iis,  qui  omnino  gentiies  permanseraut» 
inulii  ad  Christum  confluebauL 

^t  autem  erant  nobilioret  eorum  qui  tunt  Theualo^ 
nica,  Aoimae  nobilitatem  dlcit,  qua  verbo  audiendo 
srnitandoque  instituerant. 

Quidam  autem  Eptcurei  et  Stoici  pliilotophi,  ditse- 
rebant  cum  eo.  Epicurei  pra^ceptoris  sui  tarditatem 
seculi,  felicitatem  hominis  in  solacorporisvoluptate, 
Sioici  vero  in  sola  animi  virtute  posuerunt.  Qui  Inter 
se  qiiiilem  dissidentes,  Apostolum  tamen  unanimi- 
ler  iinpugnant,  eo  qiiod  hominem  sicutcxanima  et 
corpore  subsistere,  ila  in  utroque  doceret  beaium 
esse  debere ;  sed  hoc  nec  tempore  praeseiiii,  nec  vir-r 
tuie  humana,  sed  gratia  Dei  per  Jesum  Christum  in 
resurreciionis  gloria  perficiendiim. 

Quid  vult  teminiverbiut  hic  dicere  f  Recte  semini- 


per  Christum  nobis  salutem  datam,  magis  Umeii  eum 
bominem,  quam  Deum  iiuncopans,  incipiensque  ab 
itlis  qux  gessit  in  corporct  el  ea  divina  descrlbens^ 
ut  plus  quam  homo  fuisse  videretor,  victam  ooiut 
[F.  illius]  virtute  mortem,  mortuumque  ab  ioreris  re- 
soscitatum  (paulatim  enim  fides  crescit),  ot  cum  sopra 
lK)minem  fuisse  videretur,  Deus  esse  creJeretor.  Quid 
enim  interest  quo  quisque  credatordiiieT  Non  in 
principiis  perfecu  quaeruntur,  sed  de  ioiiiisad  eaquai 
perfecu  sunt  pervenitur. 

ifi  ipto  enim  vivimut^  et  movmur^  el  titmiif.  Ilic 
Tcrsus,  quia  difficili  intellectu  est,  beaU  Augostinl 
verbis  debet  exponi.  c  Ostendil»  inquit,  Apostolus 
Deom  in  bis,  quae  creavity  indesinenter  operari.  Ne- 
que  enim  tauquam  subsUntia  ejus  sic  iu  illo  sumus, 
quemadmodom  dictumest,  quod  babeat  vium  inse- 
metipso ;  sed  utiqne  cum  aliud  sumos  quam  ipse, 
non  ob  aliod  in  illo  sumus»  nisi  quia  id  operatur.  Ei 
boc  est  opus  ejus  quo  coniinet  omnia,  et  quod  ejut 
sapieoiia  pertendit  a  fine  usqoe  ad  fiiiem  (onlier»  el 
disponii  omnia  soaviter.  Per  qoam  diapositiooeoi  io 
illo  vivimus,  et  movemiir,  et  sumus.  Unde  coUigitor 
qnoj  si  hoc  opus  suum  rcbus  subtraxerit »  nec  vive- 
mus,  nec  movebimur,  nec  erimus.  i  Et  paulo  post : 
f  Neque  enim  (inquit)  ccelum  et  terra^  at  omnia  qua  tn 
eit  tunt^  universa  scilicet  spiriulis  corporalitqoe 
creatura  in  seipsa  manet,  sed  uiique  In  illo  de  quo 
dictum  est :  /n  t7/o  enim  viviuitti,  et  movetmar^  ai  s»- 


verbius,  id  est,  virtpfiokvyoe  vocatur,  quia  semen  esl  Q  miii.  Qiiia  et  si  unaquaeque  pars  potest  esse  ui  loiei 


verbom  Dei.  Et  ipse  Paolus  Apostolus  dicit:  Si  not 
vobis  tpirilalia  teminavimutf  etc.  (/  Cor.  ix). 

Inveni  aramf  in  qua  tcriptum  erai :  Ignoto  Deo, 
Notus  in  Judaea  Deus,  sed  non  receptus.  Ignotus  in 
Achaia  Deus,  quamvis  per  mulu  quaesitus.  Et  ideo 
qui  ignorat  ignorabitur,  qui  prsvaricaiur  damnabl- 
lur.  Neiitii  immuiies  a  culpa,  sed  excusabiliores,  qui 
fidem  Ron  o^iulere  Christo,  quem  nesciebant,  quain 
qui  manus  intulere  Clirislo,  quem  sciebant. 

Deus  qui  fecit  mundum^  et  omnia  qum  in  eo  tunt, 
kic  emli  et  Urrm  cum  tit  Dtnmnut,  non  in  manufaciit 
templis  habitat,  et  cxtera.  Ordo  diligenler  apostolicae 
«iisputaiionis  est  intuendus,  qua  ita  apud  geniiles 
i('a):t^tus  seriem  formai,  ul  primum  iinum  peum  au- 


cujus  pars  e^t,  ipsum  Umen  totom  dod  esi,  oisi  m 
illo,  a  quo  coodilum  est.  i  Idem  beatus  Augusilnos 
Dlibi  :  c  lloc  (inqoit)  si  tecuodum  corpot  dicerel 
Apostolus,  etiam  de  isto  corporeo  muodo  potset  io- 
telligi.  Nam  et  in  illo  secundum  corpos  vivimus,  el 
movemiir  et  snmus.  i  UndCi  secundum  mentem  qo« 
facu  est  ad  (jus  imaginem,  debei  boc  accipi  excel* 
lenliore  qiiodam  eodemque  non  visibilit  sed  intelli- 
gibili  modo.  Nam  qiiid  non  est  in  ipso,  de  quo  di- 
vine  scriptum  est :  Quoniam  ex  tpto,  el  per  iptums,  eS 
in  ipto  tunt  omnia  {Rom.  xij? 

Sicut  et  quidam  vetirorum  pQelnrum  disentnU  Ooc 
esl,  quod  allbi  dicit :  NUiit  jutUcavi  me  tcire  inter  voi, 
nisi  Jesum  cru^ifixum.  Uis  enim  qui  propheUruu? 


«t  SI3PER  AGTA  APOSTOLORUM  BIPOSITIO.  m 

Mem  non  recipiebanty  Don  Moti,  non  Itaiae,  Tel  ali*  A  ctores  Ecclesi»  Ilieronyinas  et  Aogastinu«,  in  siiis^ 


eujus  propheiaruin,  sed  ftuciorum  suorum  ioquitur 
iestiinonii<9  versuoi  viilelicet  Arati  decantans,  e(  de 
falsis  ipsorum,  quibus  contradicere  non  poierant,  sua 
vera  cunflrmans.  Magne  qulppe  scienliae  est,  dare 
10  lempore  cilnria  contfervis,  et  audientiura  conside- 
rare  personas. 

Jpsiui  enim  et  genut  stimiif.  Genus  rectissime 
dicimur  Dei,  non  ex  ejus  natura  editi,  sed  per 
spiriium  illius  et  voluntarie  creati,  et  adoptione  re* 
creati. 

in  ^tif^iri  el  Di9ntfnu$  Areopagiia,  Hic  est  Diony- 
sius,  qui  post  episcopus  Corintliiorum  gloriose  Ec- 
clesiam  rexit,  muliaque  ad  utilitatem  EcclesisB  per- 
tiiientia,  quae  bactenus  manent,  ingenii  sui  volumina 


uterque  epistolis,  et  singulari  nomero  peiiunl,  et  de 
Paulo  interpretantur.  Ponit  enim  ita  Hieronymus : 
t  Fratribus  valedicens  navigalMit  Syriam,  et  cum  eo 
Priscilla  et  Aquila.et  totondit  sibi  in  Cencbris  capui, 
Totum  enim  babuerat.  > 

Profectus  e$l  ak  Epheso,  ei  deuendent^  Cmsaremn 
atcendit,  et  talutamt  Eecletiam,  Cxsaream  Cappade- 
ciai  metropolim  dicit.  Nondum  enim  in  Syriam  Piiea- 
nicis  advenerat.  llaec  quoiid.im  a  Mosoe  filio  Japhei 
Mosacba  dicta,  post  a  Caesare  Augusto  Caesarea  no- 
men  accepil. 

Qm  cum  vemttet ,  eontulit  multum  iit  qui  credide" 
runi.  Vebementer  enim  Judseos  revincebat.  Alia 
translatto  babet :  Profuit  muUum  credentibut  per  gru' 


reliqiiit ,  cognoroen  a  loco  cui  praeerat  accipiens.  ^  Itom.  Hoc  est  ergo  quod  eisdem  Acbaicis  Aposiolas 


Areopagus  est  enim  Atbenarum  curia  ,  nomen  a 
Marte  trabens.  Si  quidem  Grcce  Man^  ipnCf  et  vUla 

KayQg  dicltur* 

CAPUT  XVIII. 
Eo  quod  prmcepmet  Claudiut  ditcedere  omnet  Jun 
detot  a  Roma.  Uoc  Josepbua  nono  Claudii  anno  fa- 
ctum  narrat.  Soetonius  autera  liistoricus  hoc  modo 
refert :  Claudius  Judsos,  iaipolsore  Christo,  assidue 
tumultuantes  Roma  expulit.  Qiiod  utrum  contra 
Cbristum  tumultuantes  Judaeos  coerceri  et  comprimi 
jusserit,  an  etiam  Cbristianos  simul  velut  cognatae 

religionis  bomines  voluerit  expelli ,  nequaquam  di* 
scernilur. 


scribit :  Ego  plantavi^  ApoUo  rigavii  (I  Cor*  iu). 

GAPUT  XIX. 

DixHque  ad  eot  :  Si  Spiritum  tanetum  auepittit 
eredeniet  f  lloc  est,  Si  post  bapiisina  manus  imposi» 
tionem,  qna  Spiritus  sancius  dan  solet  accepistis  f 

Joannet  bapiitavit  baptitmo  ptBHttentia,  Non  boo 
baptisma,  inquil,  remissionem  peccatorum  donare , 
sed  pQBniteiitiam  tantum  potuit  docere.  Nam  sieui 
sigrinm  circumcisionis  signaculum  in  patriarehia  I- 
dei  quam  gerebant  exstilerau,  iia  et  hoc  lavacrym 
populus  poenitene,  quasi  singulare  signaculam  suaa 
devotionis  accepit :  quod  lamen  ipsum  flguraliter, 
etiain  Christi  baptisma  quo  remissio  daretur  osten- 


Erant  autem  tcenofactoria  ariit*  Quasi  exsules  in  q  deret. 
terra  et  peregrini,  teiUori:i  sibi,  quibus  in  via  utan- 
tur,  ledificanl;  ox^vac  Graece  tabernacuta  dicuntur, 
etymologiam  ab  ol>unibrando  ducentia,  apud  quos 
umbra  trxia  dicitur,  oxqvai  autem  vel  vxirywjiAaTa,  quasi 
umbracula  sonant,  quae  sagis  laneis  vel  ligneis  aut 
cilicinis,  sive  ex  arborum  frondibus  aut  virgullis  ve- 
teres  componebant.  Mystice  autem,  sicut  Petrus  pi- 
scando,  nos  a  fluctibus  saeculi  per  retia  fidei  extra- 
bit,  iia  Paulus  umbracula  protectionis  erlgendo,  ab 
iuibre  nos  criminum,  ab  ardore  lentationum,  et  a 
veniis  insidiarum  verbo  faciisque  defendit.  Sequun- 
tur  in  boc  loco  duo  versus  in  Graeco,  qui  in  quibus- 
dain  nostris  Codicibus  non  habentur. 

Disputabat  aulem  in  tynagoga  per  omne  Sabbatum^ 


tiit  aiidttti,  6apltsalt  tunt  in  nomine  Domini  Jettu 
Quaesiio  crebro  ventUalur ,  atrum  illi  qul  per  igno- 
raotiain  forie  a  non  baptizaiis,  sed  tamen  rect»  fldei 
aliqaibus  baptixati  sunt,  iterum  baptiaari  debeant; 
quam  boc  capitulo  exposilam  reor.  Quid  enim  dlfl^ert 
atrum  tunc  ante  initium  baptismi  Cbristi ,  an  nune 
siiie  successione  ejusdem  quisque  baptizetur,  cum 
eiiam  Ipse  Joannes  eos  quos  in  fide  et  io  notnine 
Cbristi  licelventuri  bsptixaverat ,  iterum  bapiitan- 
dos  esse  prfledicaverii,  dieens  :  Ego  baptixo  vot  aqma^ 
itle  vot  baptixabit  in  Spiritu  tancto  (Mattk.  hi)  ?  Si 
enim  nuuc  talibus  ad  remedium  sola  communicaiio 
corporis  et  sanguinis  Chrbti ,  ut  quidam  dogmati- 
zaiit,  sufficere  posset,  potuisset  et  tunc ;  iieque  opus 


tuadebatque  Judent  et  Grescit.  Ac  deiiide  quod  utri-  O  ^®^  ^  Cbristi  diseipulis  bapiizari  qiios  Joaiines  aqua 


que  Codices  b^bent,  adjungitur : 

Ctim  venittent  a  Macedonia  Sitat  et  Timotheut^  et 
cxiera.  Qut  tibi  totonderat  in  Cenchrit  eaput ;  habebat 
enim  votum.  Cencbrae  portus  est  Corinibi,  ubi  navim 
ascensurus  caput  ex  voto  lotondit.  Nam,  juxta  legem 
Mosi,  qui  se  Deo  voverunt,  comam  nutrire,  quandiu 
Nazarei  fieri  velint,  et  postea  eam  tondere  atque  igui 
tradere  jubebantur.  Haec  ergo  fecit  Paulus,  non  qui- 
dem  oblitus,  quid  de  abolitione  legis  cum  caeteris 
aposiolis  Jerosolymis  statuerat,  sed  ne  scandaliza- 
renlur,  qui  ex  Judaeis  crediderant,  simulavit  se  Ju- 
daeum,  ut  Judaeos  lucrifaceret.  Quidam  Codices  plu- 
Mli  iiuraero  habent  Totonderunt  capul ,  et  tiubebant 
voium,  id  est,  PridCilla  et  Aquila.   Sed  egregii  do- 


bapUzaverat ,  sed  tantum  sangainis  participaliono 
confirmari. 

£rayti  autem  omnet  viri  fers  duodedm,  elc.  Yerum 
Judtcia  Dei  abyssus  multa.  Eeoe  Asia  nuper  aposto- 
lorom  nee  vlsiiaiioiie  digna ,  aane  et  Apoaiolico  sa- 
crau  numero ,  et  propbetali  est  munere  sabllmata. 
Et  nolandum  quod  Spiritus  MDClua  ei  bic  in  doode- 
cim  discipulos,  et  supra  in  cenlura  vigintl,  qui  osL 
duodenarius  numerus  decies  ducias ,  advoniua  auL 
signa  monstraverit,  illud  in  Jerusalem,  hoc  in  Epbe- 
so,  quae  est  civitas  Graeoorum.  Credo  ut  ostonderoi,. 
se,  sive  de  Judacis  seu  gentibas  credal  quis,  oos  tan- 
tumniodo  qui  unitati  Ecclesias  catholicae  aiqiie  apos- 
tolicae  conimanlcenl  implero. 


985  HEDiE  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SEGT.  I.  —  EXEGETICA  GENUL^A.  tM 

Tint09irwa  antem  quidMm  de  eireumeuntihyi  Ju"  A  Deneirioft  iste  ^ui  Tiam  Deinbii  inrbare  DilKor»  iio« 

men  propri um  faciii  exsequitur.  iBterpretatiir  enim. 


tftfif  exorci$liit  invoearg  super  eoi^  fiu\  ete.  Refert 
Joeepbus  regem  Salomonem  excogitaase,  saamqoe 
f entem  docuiase  modos  exoroismi ,  td  est,  adjura« 
tionis,  quibiis  immundi  spiriius  expulsi  ab  homine 
ulterius  reverii  non  sint  ausi.  Fit  autem  boc  inter- 
dum  eiiam  per  reprobos,  ob  coudemnaiionem  eorum 
qni  faciunt ,  vel  ob  utililatem  e<irum  qui  Tident  et 
attdiunt,  ot  licet  homines  despiciant  sigtia  facientes, 
mmen  Deum  honorent ,  td  cujus  inYOcationem  fiant 
lanta  miracula  : 

Eram  autem  quidam  Scevoe  Judasi  prineipii  iaear* 
dotum  ieplem  filii «  qui  hoc  faciebant.  Melius  juxta 
Grscum  iegitur  :  Erant  autem  cujuidam  Scetw.  Quo- 
Hiam  ergo  ipse  Satanas  transfigurat  se  Telutangelom 


nimiom  persequens.  Unde  conseqoenter  lempla  qo» 
Diana  facit  non  alio  quam  argenti  meiallo  aedificat , 
argento  enim  in  Scripturis  eloquium,  sieut  auro  sen- 
sus  indiciiri  solet.  Et  gentilis  Tcrsotia  religionero 
suam  non  ulla  sensos  ratione,  sed  nudo  seroMNUs 
nitore  solet  astruere. 

Pion  iotum  autem  hme  perictitabitur  nobii  part  in 
fedargutionem  venire ,  ied  et  mapue  Diance  temptum 
in  nihitum  reputabitur,  et  deitrui^  etc;  id  est ,  min 
solum  opera  nostra  vana,  nec  mercede  digna  redar- 
guenior,  Tcrum  reiigio  quoque  noslra  delK^nestabi* 
tur,-  si  Pauli  doctrina  praevaluerit,  idola  deoe  nen 
esse.  Bt  mira  gentiliuro  stultitia,  qui  illos  colere  nen 


tacis  (//  Cor.  xi),  ministros  qnoque  suos  eadem  Berobescunl,  quos  ab  homioe  eonstrui  ?el  destroi 
»iuiulatione  colorare  non  timet.  Unde  quia  sepiena-     posse  cognoscunl. 


rio  numero  solet  Spiritus  sancti  gratia  designari ,  in 
qua  figura  et  Dominus  posl  resurrectionem  cum 
•epteiu  discipulis  epulatur,  ei  sepiem  fratres  ad  Gor- 
nelium  Spiritu  sancto  baptizandom  ETangeliiaturi 
▼enionl ,  filii  Scctx  qoasi  Spiritus  malos  expulsuri 
septenario  nomero  censenior.  Qui  qoia  non  cre- 
dendo,  sed  teniando  Ghristi  ct  aposiolomm  nomen 
hiTOcanl,  non  a  Deo  tantum,  verum  ab  ipsis  dttmo- 
mbos  sobdolae  falsliatis  meri^o  condemnanior.  Qoi 
bene.filii  Scctx  diconior,  qui  interpretatur  Tulpe* 
cula  damans.  Hoc  animal  doli  et  astuti»  sagacissi* 
mum ,  Judaeos  gentilcs ,  et  bxreiicos  Ecclesi;e  Del 
Fcmper  insidianies,  et  quasi  ^arnila  tocc  perstre- 


Et  exctanunerunt  dicentei :  Magna  Diana  Ephemo» 
rum.  Quam  Demetrius  perituram  dixil  Dianam  ,  illi 
e  contrario  magnam  esse  mirantur. 

Ei  impetum  f^eerunt  uno  animo  in  thealrum.  Tbea- 

trum ,  locus  esl  semlcirculi  figuram  liabens ,  in  qoo 

siantes  populi  ludos  scenicos  iiitus  inspiciebani.  Unde 

et  a  spectaculo  Grxce  iheatri  iiomeii  accepit.  Itaqoe, 

sicut  Arator  ait: 

Non  aliodecuit  caosam  meritomqoe  Dtana 
Lascivosi  Iractare  foru,  capit  area  lurpii 
Concilii  deformis  opus. 

GAPUT   XX 

^t  profec^ii  cit  ut  iret  in  Macedoniam,  Cum  autem 


penies  osiendU.  Dc  qoibus  ejusdem  Ecclesiae  custo-  ^  P«'«'"*»'«w''  P^^rta  iitas,  n  exhoriatui  eoi  fmuH 


dibus  imperatur  :  Capite  nobii  vulpei  puiiltai  ,  quee 
demoHuntuf  vineas, 

Jeium  Hovi ,  et  Paulum  icio.  De  hoc  Torsu  dicil 
Arator, 

Cognosce  furorem , 
l>ens  inimiea,  luiim :  aaenioD  regoare  fatetur. 
Qoem  veuisse  negas,  atque  boc  conyinceris  ipso,, 
Ouo  siimulaote  ruis. 

Mutii  autem  ex  tii  qui  fuerant  curioea  Hctali^  ron- 

tulerunt  tibroi^  eic.  Guriosa  dicit ,  magicae  artis  in- 

dustriam,  cojos  sectaiores  merito  soos  libros  incen- 

dunl ,  magno  licel  prello  sesiimatos  ,  quando  ipsos 

qiiibos  serTierant  daemones  Jesom  Ghristom  Doiiu- 

nom  el  aposlolos  ojus  videnl  honorare. 


mulio  iermone ,  venit  ad  Grasciam,  Graecia  est  pro- 
tiuci^  Acliai»,  quain  Graeci  j-^^fii  vocant.  Deiiiqoe 
obi  Latini  Gpdices  Graeos^  tcI,  nd  distinctionem  Jo- 
d^eorom  ,  gentHa  habent ,  ibi  Grxcom  eiempJar 
IX^wac  et  lUiTvtvTfltr  scripsit.  Ad  hanc  ergo  posi  Ma- 
cedoniam  Tcnit  Paulus,  quia  proposuerat ,  ot  sopra 
diciuro  est ,  transire  a  Mjcedonia  et  Achaia  ^  el  ice 
Jerosoljfmam. 

In  una  autem  Sabbati  cum  conventssemus  ad  fran» 
gendum  panem «  elc;  id  est,  die  Dominico  qui  esl 
primus  a  Sabbaio,  cuin  ad  niyiteria  celebraoda  cob* 
gregail  essemus. 

Prolraxitque  sermonem  nsque  m  mediam  noctem. 


invenerunt  pecuniam  denariorum  quinquaginta  nUt.  jj  ^rant  autem  iampades  copiosas  in  ccenaculo.  Posso- 
Ititm.  Et  debiloribos  io  ETangelio  sob  (^uinqu^gena-      niu»  bic  allegorice  dicere  quia  coenaculum  sit  alti- 


rio  numero  denariorom  debita  laxantur.  Gredo  quia 
Gorporis  quinqoe  sensibus  subsistentes  in  bac  vita 
Decalogi  praecepia  iransgredimur.  Hic  aotem  propier 
enormitatem  magici  sceleris ,  millenarios  etiam  ad- 
jcctiis  est  numeriis.  Aliler.  Quinquagenarius  s»pe 
numerus  refertur  ad  poenitentiam ,  remissionemqoe 
poecalorum «  unde  et  quinquagesimiis  pcsnitentiae 
psalmus,  et  quiuqiiagesimus  remiisionis  est  anniis. 

Miiltus  autem  t/i  Macedoniam  duos  ex  miiustranti'' 
bus  si6t,  etc.  Prxmisit  discipulos  ad  praep.irandas 
«rleeniosynas ,  quas  Jerosolymam  erat  allaiurus  ,  ne 
Ciin  ipse  Tenirei,  tunc  collect»  fierent. 

Vemftrius  emm  qiddam  nomine^  argentarius  i  etc. 


|udo  spiritallum  cbarismatum ,  nox  obscuritas  Scri- 
ptiirarum,  lampadum  copia,  secreliorutii  exposiiio 
dictorum,  dies  Domjnica,  rccordatlo  tcI  dnmiuicaB 
Tel  oostrae  resurrectionis ;  et  spiritualtm  admoiiere 
doctorem  ,  ut  si  quando  dulcedine  resurreclionis  d 
TiUB  Tcnturae  gaudiis  illecios  aodiiores  suos  ad  Tir- 
lulum  summa  proTocaTerit,  ac  prolixius  dispuundo 
secreta  quselibei  Scripturarum  attigerit ,  mox  eadem 
propler  infirmos  audilores  lauipade  plana  exposi- 
liiinis  illustret.  Sicui  Apostolus,  cum  dicerel  Abra- 
hani  duos  filios  habuisse,  uniim  de  ancilla  ,  el  unom 
de  libera ,  mox  explanaiido  subjunxil  :  Hctc  autem 
sunt  duo  testamcnta  etc* 


9«S  SOPER  ACTA  APOSTOLORUM  EXPOSITTO.  m 

Sedmt  mUem  ^uiiam  adoteieen$  'nomme  Eutgehus  A  se  a  proxiaioram  ftansiiine  mtinilnni  credidit ,  qu« 
iupir  fenestram ,  eic.  Eolychns  llebraice  amens  »     feriendis  eorum  viiiit  non  peperciu 


Gr9ce  vero  furlunaiiis.  Quorum  unum  ei  qui  per 
•dolescentiae  ^oiupiatem  de  ▼irtntum  cuiniine  ceci- 
derit,  alterum  ei  qui  per  condescensionem  prnMlicB- 
toris  ad  virlnlam  summa'  redierit,  congruit. 

Eduelus  somnOt  ceeidit  de  lertio  ccenacuto  deor» 
ikm,  eic.  Inier  verba  pr.Tdic:itionis  occurrii  occasio 
curatlonis»  ut  dnlcedine  miraculi  et  doclrinas  sermo 
firmetur,  et  vigiliarum  labor  arccatur,  et  memoria 
mngislri  jam  disccssuri  arctius  menlibus  infigatur. 
Tria  vero  ccenacala  in  quorum  supremo  Paulus  dl- 
sputat,  fides,  spes^  et  eharitas^  sunt.  Major  autem  his 
eharitas  [I  Cor.  xiii).  Qiiam  si  quis  per  ignaviam 


in  quo  vos  Spiritus  sanetus  posuit  episeopos.  Diie* 
rat  enim  supra  presbyieros  Ephesi  Miletuin  vocatos, 
quos  nunc  eplscopos ,  id  est ,  superinspectores  no- 
minat.  Non  enim  una  civitas  plures  episcopot  ha- 
bere  potulty  sed  eosdem  presbyteros,  ut  vere  sacer- 
dotes  sub  noroine  episcopnrum  signidcat.  Conjun- 
Gtus  est  enlm  gradus,  et  in  multis  pene  similibiis. 

Begere  Ecctesiam  Dei  quam  acquisivit  sanguine  suo. 
Mon  diibitat  sanguincm  Dei  dicere,  propter  nnionem 
person»  in  duabus  naturis  ejusdem  Jesu  Christf. 
Propter  quam  etiam  diclum  est :  Fitius  hominis  f«t 
est  tn  ccelo  {Joan.  iii).  Cesset  ergo  Nestoriiis  Fitium 


deseruerit ,  et  inier  Apostoli  roces  dormitare  non  ^  hominis  a  Filio  Dci  separare ,  et  duos  sibi  ftcere 
tiinuerit ,  jani  inter  morluos  compntabitur.  Cum     Christos. 


eiiim  in  uno  offenderit ,  facius  est  omnium  reus 
{Jae.  ii). 

Ad  quem  cum  deseendiuet  Paulus »  ineubml  super 
eum»  Quod  desceiidit ,  iacumbit»  complectitur»  hoe 
est  quod  ipse  dicit :  Filioti  mei^  quos  iterum  parltirto, 
donee  formetur  Christus  in  vobis,  Operosior  enim  est 
rcsuscitatio  eonim  qui  per  negligentiam ,  quam  qui 
per  infirmitalem  peccant.  Et  haec  per  Euiychum  , 
illa  per  Tabithnm  quam  Petrus  susciiavit»  exprimi- 
tur.  Et  ideo  iila  in  diebus  infirmata  moritur,  hic  me- 
dia  nocte  cadit  ct  moritur.  llla  post  mortem  lota  in 
coenaculo  ponilur,  hic  tertio  coenaculo  delapsus  deor- 
sum  mortuus  Ingetur,  Iste  praesenie  et  docente,  illa 


Et  ex  vobis  ipsis  exsurgent  viri  toquentes  perversUm 
De  iisdem  et  Joannes  :  Ex  vobis  ,  inquit ,  exierunt , 
sed  non  erant  ex  vobis  {/  /oait.  ii). 

Quoniam  per  triennium  nocte  el  die  non  eessaui  ewm 

laerymis,  monens  unumquemque  vestrum,  lloc  pul* 

cbre  et  brevUer  exponit  Arator  : 

Qui  canil  Ecclesiae  iria  dogmata ,  saepius  edit 
Historicuin,  morale  sonans,  typicuniqae  vohEimeo; 
Hinc  Judx'a  vacans,  steriiis  quae  diciiur  ark>or , 
Expectaia  tribus  frocium  noo  attulit  annis. 

Omnia  ostendi  vobis,  Id  est,  non  solum  doctriiine 

inter  pressuras  et  lacrymas  Insistenduro  ,  Yeruro  na 

quis  infirmorum  gravetor  roanibus  esse  laboranduro. 

Hoc  est  aulem  quod  dlctum  est :  Et  quodcunqua  #«• 

pererogaveris ,  ego  cum  rediero  reddam  iibi  (Lue.  x)» 


absente  masistro.  Ad  bunc  Paulus  descendit ,  ad  G  ■.<•         ■•         •  ^  i*    »      ^j*^^  .        0         i*^ 

iit»vui«;  wi«i^»  «.«»*.  .....  .  •  fcvangeliom  Yidelicet  prsdicare,  et  ex  Evangelio 

iilam  Petrus  suscitaturus  ascendii.  llla  mox  viso  Po> 


tro  resedit,  hic  nocte  media  defunctus  tandem  maaa 
resnrgit ,  et  jastiiix  sole  afflante ,  redivivus  addu« 
oiiur. 

Festinabat  enim  si  possibite  essei ,  ul  diem  Penti-' 
costen  faeeret  Jerosotymis.  l^raDceptum  quidem  legis 
erat  ui  omnes  Judxi  ter  in  anno  » id  est ,  tempore 
Pascha!,  Peniecosies,  et  Scenopegi» ,  Jerosolymis 
convenirent ,  sed  Apostoius  ruptis  sseculi  nexibus 
diein  quiiiquagesimx,  boc  est  reroissioDis,  et  Spiri- 
tus  sancii ,  agere  festinat. 

Voeavit  majores  naiu  Ecctesiee,  Pro  majoribus  nala 
in  Gncco  Tzpw^yjxipovc  habetur. 


sumptus  Don  quaerrre. 

Bealius  est  magis  dare  quam  aeeipere,  Non  lllis  qai, 
relictis  omnibus,  secuti  sunt  Dominum,  divite!<  eiiam 
eleemosyoarios  prsponit ,  sed  illos  quam  maxime 
gloriflcat»  qui  ainctis  quae  possident  semel  renun- 
tlatis,  nihilominus  laboranl  operando  manibas  quiid 
bonum  esi,  ut  babeaDt  unde  iribuaDt  necessitatein 
patienii. 

CAPUT  xxr. 

Profecli  ibamus^  dedueentibus  nos  eum  uxoribus  at 
fitiiSf  etc.  Impleta  est  prophetia ,  quae  Ecclesiae  ca- 
neiis  ait  :  Fitim  Tgri^  in  muneribus^  vuttum  tuum  dc' 
precabunlur  omnes  divites  ptebis  {PsaL  xliv)^  et  cae« 


iVtft  quod  Spiritus  sanctus  per  omnes  dvitaies  pro-  p  tera  ,  usqne  ad  finem  psalmi.  Nulla  enim  civitas 


testalur  mihi.  Cum  dicit  per  civitales,  aperte  ostendit 
qnod  ea  qu:e  sibi  futura  erant,  noii  sibi  ipsi,  sed  aliis 
de  se  revelata  cognovit.  Ex  quibus  erat  propheta 
Agabtis  f  nec  non  et  illi  discipuli  qui  hunc  in  Tyro 
consisteDlem  monebant  per  Spiritum  ne  ascenderet 
Jerosolymam. 

Dieens,  quoniam  vineuta  et  tributationes  ma  tmi- 
nent  in  Jerosotymis,  Ut  ubi  aliqaando  persequebator 
Ecclesiam ,  ibi  uunc  pro  Ecclesiae  pace  decertet. 

Nee  facio  animam  meam  preliosiorem  quam  ma, 
Animam  dicit  ipsam  vitam  in  corpore  temporalem  » 
qiiam  pro  minimo  ducit ,  qui  in  alia  vita  gaudium 
praesiolatur  aelernum. 

Quia  mundus  sum  a  sanguine  omnlum  vettrum,  £0 


roajori  dulcedine  Apostoluro  suscepit,  tenuit ,  diroi- 
sii.  Denique  hodie  moostratur  in  arenis  locus  ubi 
pariter  orabant. 

Supervenit  quidam  a  Judeea  propheta.  A  Judaca  di- 
cit  quia  Caesarea  in  qua  morabantur,  ad  regionem 
Saroariae  pertiDet,  Id  confinio  PbQenicis  et  Palae- 
stinae  sita. 

Hae  dicit  Spiriius  sanctus :  Virum  eujus  est  xona 
hmCf  sie  atiigabunt  inJerusatemJudeei.  Propheias  ve- 
teres  Imitalur,  qui  diccre  solebant  :  Heee  dicit  Do* 
minus  Deus.  Quia  Spiritiis  sanctus  aeque  ut  Pater  et 
Filiiis  9  Dominus  el  Deus  est »  nec  eorum  separarl 
potest  operatio,  qaorum  natura  et  Yolonta^  una  est. 
Unde  et  supra  legirous  :  Dtcif  Spiritus  sanetus  :  S«* 


m 


BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PAUS  il.  SECT.  I.  —  EXBCETICA  GENUINA. 


n% 


antiaU  mihi  Barmbam  et  Saulum  i»  opus  ad  qnod  A  Grwco  dicilur :  Cum  auiem  iudtnebmii  mpiem  dUi 


ossufitpit  eoi  {AcL  xiii),  id  e$t,  aposlolatam.  El  ipae 
Panlus  scribit  :  Paulut  apostolu$  non  ab  hominibui  , 
neque  per  hominem ,  $ed  per  Jetum  Christum ,  ei 
Deum  Pairem  (Calai.  i).  Hsc  dlximus,  ne  quis  fnrie 
juxta  Macedonium  Spiritum  sanctum  esse  crealoraia, 
aut  minoris  auclorilaiis  quam  Patrem  vei  Fiiium 
credai. 

Se^uenii  autem  dii  introivit  Paului  nobi$cum  ad  Ja- 
eobum.  Jacobus  iste  fraier  Domini ,  id  esl ,  Mariae 
sororis  oiatris  Domini ,  cujus  Joaniies  evaogelisia 
lueminit ,  filius  fu.t.  Qui  post  passionem  Dom.ni 
statim  ab  apostolis  episcopus  ordinaius,  iriginta  an- 
nis  JcrosoIymaB  rexit  Ecclesiam  ,  id  est ,  usque  ad 
septimum  Neronis  annum.  Cum  enim  Judaei,  quod 


iiiaxime,  quxrebani  Paulum  occidere  non  possent,  B  locnm  et  gentem. 


cenfiimmart.  AiioquiH  non  potesl  stare  senleoiia, 
quam  ipse  post  qiiinque  diet  adventus  sui  iii  Ca^« 
ream,  prpsidi  dixit :  Qum  non  plut  $unl  dim  mihi 
quam  duodecim^  ex  quo  aecendi  udorare  in  Jerusalem. 
Si  enlin  his  septem  el  illis  quiiique  diebns  cnneilii 
illius  diem  quo  in  se  Pliarisxos  et  Sadducsos  disso- 
ciaverat,  et  illum  quo  se  Judsi  devoverant  eum  oc- 
cisuros  adjeceris,  procul  dubio  plus  quam  duodocim 
ibi  reperientur  esse  dies. 

Hic  e$l  homo  qui  adver$u$  populum  et  tegem  et  /o- 
eum  hune^  omne$  ubique  docem,  Quia  Yidebant  novae 
gratiae  seciaiores  minus  cerimonias  legis  et  templi 
solemnia  frequentare,  timebant,  sicut  in  Evangelio 
legiiur,  ne  venireni  Roraani,  et  tollerent  eorum  ei 


mox  ui  FestuB  mortuus  est,  necdumqoe  Albinus  in 
provinciam  venerat,  veriere  manus  in  Jacobum,  qui 
juxta  iemplum  ubi  praecipiiatus  fuerat  sepuhus  est. 
Audierunt  autem  de  te,  quia  diueuionem  doceas  a 
Moyse ,  ^oriim  ^ut  per  gente$  $unt  Judceorum,  eic; 
id  est,  qula  per  docirinam  Chrisii,  velut  sacrilega» 
nec  Deo  mandaiiie  couscripta  damnari  dicas  quas 
per  Moysen  patribus  fuere  ministrata.  Hoc  enim  de 
Paulo  jaciaverant ,  non  illi  qui  intelligebanl  <;uo 
animo  a  Judapis  fidelibus  conservari  tunc  isia  debiie- 
rini ,  propter  commendaudam  scilicet  aucioriiaiem 
divinnm ,  et  Sacraii>eniorum  illorum  propheiicam 
saiiciitaiem  ,  non  propter  adipiscendam  salutem , 


Qui  dixit : Crmce no$txl  Nonne  tn  ei yEgyptiut^  etc? 
iEgyptius  eiiim  quidam  venerat  ad  Judaeam  qai  fidem 
sibi  propheiiae  inagica  arte  consciscens,  ad  iriginia 
millia  Judaeorom  congregavii ;  et  diicen<«  eos  per  de- 
sertum,  pervenit  ad  monlem  Uliveti,  paratus  indeir- 
niere  Jerosolymam,  urbemqiie  sibi  tubjugare.  Sed 
conaius  ejus  praevenit  Felix,  mox  com  annaiis  oc- 
currens.  ^gyptio  quidem  cum  paucis  fugato,  aliis 
etiam  peremptis,  temere  coepta  facile  restrinxit. 

Qicaftior  tiji//ta  virorum  sieariorum,  Non  est  de  boe 
numero  satellitum  inier  tribunom  qui  baec  loculus 
esi,  et  Joscphum  qui  de  iEgypiio  scripsii,  habenda 
coniroversia.  Poiuit  enim  fieri  ut  primo  com  paucis, 


quae  jam  in  Cbristo  revelata  per  bapiismi  sacramen-  ^  ilsdemque  clam  tyrannidem  agentibus   adveniens 


lum  roinistrabaiiir ;  sed  ilii  boc  de  Paulo  sparserint, 
qiii  sic  ea  volebaiit  observari  tanquam  slne  liis  in 
Evangelio  salus  credentium  esse  non  possii.  Ipsum 
cnim  senserani  vehemeniissimum  gratiae  praedicaio- 
rem,  ei  intentioni  eorum  maxime  adversa  docentem, 
non  per  illa  bominem  justificari ,  sed  per  gratiam 
Cbristi ,  cujus  praenuniiandaB  causa  iil»  unibrc  in 
lege  mandatae  sunt.  Ei  ideo  illi  invidiam  ei  persa- 
cutionem  concitare  molientes ,  ianquam  inimicom 
legis  mandatorumque  divinorura  criminahantur.  Cu- 
jiis  fals»  criminationis  invidiam  congrueniins  devi- 
tare  non  possei ,  quam  ui  ea  ipse  celebraret ,  quae 
damnare  ianquam  sacrilega  putabatur,  atque  iia 
osteiiderei  nec  Judxos  lunc  ab  eis  tanquam  nefariis 


plures  sibi  postea  publica  firaude  conjunxerit.  Legi« 
tur  autem  tempore  Felicis  hocgenos  surrexisse  la- 
tronum,  qui  non  locorum  vel  temporum  abdila 
captantes ;  sed  sicas,  id  est,  breves  mano  gfadios 
gestanies,  in  ipsa  luce  diei  populo  permisti,  caeco 
adhaerentes  vulnere  cruentabant,  ut  querelam  roors 
praeveniret,  et  percossor  lateret.  Et  sl  qui  commotus 
fuisset  quod  in  medio  urhis  talia  gererentor,  et  bie 
peribat.  lU  periculi  meiu,  vel  dlssimulatioue  faei- 
lioris,  sicarius  non  deprehendebitur. 

A  Tar$o  Cilicim  non  ignotm  civitatii  munieepi.  Na- 
lus  quidem  Aposiolus  in  oppido  Gatilaeje  Giscali  fuif. 
Quo  a  Romanis  capio,  cum  pareniibus  tuis  Tarsum 
Ciliciae  commigravii.  A  quibus  ob  siudia  legis  mlssos 


probibendos ,  nec  gentiles  ad  ea  ianquam  ad  neces-  i^  Jerosolymam,  a  Ganialiele  viro  doctissimo,  &icot  ia 

sequeniibus  ipse  memorat,  erudiius  est.  Non  autem 
se  civem,  sed  municipem,  a  municipio,  id  est,  terri- 
torio,  ejusdem  civiuiis  in  quo  nutritus  est,  appeilai. 
Dicium  autem  municipium,  quod  tanium  munia,  id 
est,  tribuu  debiu  vel  munera  reddau  Nam  liberales 
ei  famosissimae  caus»,  ei  quae  ex  principe  profi- 
ctscuniur,  ad  digniutem  civiuiuni  periinent.  Nee 
mirum,  si  se  Tarsensem  ei  non  Giscalitem  dicat, 
cum  Dominus  ipse  in  Beilileem  naius,  noo  Betlilee« 
miies,  sed  Naxareus,  sit  cognominaius. 

CAPUT  XXII. 
Vocem  autem  non  audierunt  ejui  qui  loquebaiiir 
mecum.  Supra  de  hac  visione  narrai  bistoria,  quod 
comites  ilUus  surent  stopefacti,  audientes  quklem 


saria  compellendos.  Nam  si  rcvera  sic  ea  reproba- 
ret ,  quemadmodum  de  illo  audiiuin  erat ,  et  ideo 
cclebranda  susciperei,  ui  actione  simulaia  suam  pos^ 
sel  occulure  senieniiam,  non  ei  dicerei  Jacobus  : 

Et  icient  omne$,  quoniam  qum  de  te'  audiirint^ 
falsa  iunt ;  sed  diceret,  PuUbunt  omnes :  praesertim 
quia  in  ipsis  Jerosolymis  aposioli  jam  decreverant, 
ne  qiiisqiiam  gentes  cogeret  judaisare.  Non  aulem 
decreveraot  ui  quisquam  tunc  Judaeos  judaizare  pro- 
hiberel|  quamvis  euam  ipsos  jam  doctrina  Chrisiia- 
na  noc  cogerei. 

Cum  autem  $eptem  die$  eon$ummarentur»  Nondum 
consuiiimati  erant  hi  dies,  sed  eorura  cursus  ageba- 
|iir,  consummaiio  specubaiur.  Uude  expressius  in 


98i  SUP£R  ACTA  APOSTOLORUM  EXroSITIO.  990 

vocem,  nemineni  videntes.  Undc  colligilur  eos  so-  A  raserii*   nudiptdalia  eiercuerit,  JudaDis  factiis  sit 

iuJ^ut,  vinenla  tAmen  qu»  i«raedicia  erant  nen  e? a- 


II um  confusas  voois,  noo  auieoi  ditcriaiea  auditte 
YerU>rum. 

YoeiferMtibui  autem  ei$^  et  projieieniibus  VM<i- 
menta  eua^  el  puiverem  jactanlibui  in  aerem,  In  Do- 
nuni  passione  sacerdot  tolus  de  throno  eitilieot 
Testiinenia  tciiidii,  quia  tunc  taeerdotium  vetut 
erat  novo  mutandum.  Nunc  vero  quia  post  necam 
apostolorom  tota  simul  geos  erat  regni  gloria  spo* 
lianda,  cuncti  indumenia  projiciunt,  et  ciamorem 
pulvere  mistum  ad  coelum  toiiunt.  iuxta  qood  Psal- 
mista  ait :  Superbia  eorum  qui  U  cderunt^  atcendii 
eemper  (PsaL  lxxiii). 

Ego  multa  pecunia  cinlitatem  kanc  cou$eeutU8  ticm. 
Alia  Editio  manifestius  quid  dixerit  insinuai.  Dixit 


sit.  Et  bic  itti  quamvis  consilia  cogant,  te  devo« 

veant,  iiisidiat  leudant,  tenratiir  tameo  A|>ostoluSt 

■t  et  Itom»  sicul  ti  dictum  erat,  Christo  lettimo- 

nium  reddat. 

CAPUT  XXIV. 

Et  ttuetorem  ieditionit  iecta  Naaarenorum.   lllo 

quidem  lempore  Clirittianl,  pro  opprobrio,  Naxnreni 

Yocabantur ;  pottea  vero  intor  Judsot  surrexit  lix- 

resis  qtiae  dicia  ett  Nazareiiorum,  qui  in  Cfiritium 

credunl  Filium  Dei,  natura  de  Maria  virgiiie,  et  eum 

dlcimt  etse  qui  tub  Pontio  Pilato  et  passus  est  et 

resurrexil,  In  quem  et  nos  credimus.  Sed  dum  vo- 

lunt  et  Judaei  aste  et  Cbristiani,  nec  Judxi  sunt  nec 


Iribunus  :  Tam  fadle  dicii  civem  Homanum  eae  f  ^  Cbristiani. 


Ego  enhn  icio  quanto  pretio  dvilitatem  iitam  poaedi, 
Et  Paului  mt :  Ego  aulem  et  natui  ium,  Id  est,  in 
boc  ego  pius  te  Romanos  sum,  quod  non  alibi  natot 
Ilomanum  nomeo  emi,  sed  in  ipsorum  sum  civitate 
progeiiitus. 

CAPUT  XXIII. 
Percutiel  te  Deui^  pariei  dealbate,  Non  perturba« 
tione  animi  commoius  boc  dixit,  sed  utique  propbe- 
tando  locutus  est,  quia  figurale  illnd  poniificium 
quod  erat  in  parielis  dealbati  timilitudiiie  composi- 
tum,  percuiienduro  esset  ac  destruendum»  cum  jam 
verum  sacerdotium  Clirisii  apostolis  Evangelium 
prxdicantibus  advenisset.  Et  inde  est  qund  ait ; 
Percutiet  te  Deui.  Non  dixit,  percutiat :  indicativo 


Quem  et  apprehendimui.  A  quo  poterii  ipie  judi' 
cam  de  omnibui  iitii  cognoicere,  In  boc  loco  quidam 
nostri  Codicet  aliquot  versus  habent,  qui  in  Grxco 
ita  leguntur  :  Quem  et  apprehendimuif  et  ucundum 
noitram  legem  voluimui  judicare.  Trandene  autem 
l^sioi  tribunui  eum  multii  vi  e  manibui  noitrii 
eduxit  y  jubem  accueatorei  ejui  venire  ante  te , 
qno  pouii  ipie  judicani  de  omnibui  istii  eognoue- 
re,  elc. 

Confiteor  autem  hoe  tibi^  quod  iecundum  iectam 
quam  dicunt  heere^m^  iie  deurvio  Patri  Deo  meo, 
Melius  legitur  in  Grxco  :  Quod  ueundum  viam  qunm 
dicunt  heereiim^  iie  deurvio  Patri  Deo,  Quas  eiiiiii 
conseqiientia  est  eum  qui  Grsce  locutus  ett,  dicere: 


utique  modo  boc  ipsum   fulurum  tignificant,  non      Secundum  uctam  quam  dicunt  heBresim,  cum  idem 


opuiivo  maledicent.  Qood  tranquillo  eniin  animo 
bxc  dicerety  tequenti  respoatione  manifesut  di- 
cent : 

Neidebam^  fralrei^  ^uto  princepi  euet  saeerdotum. 
Nam  etsi  hunc  vere  noverat  in  novo  testamenlo 
principem  non  etse  sacerdotum,  tamen  erudiens 
alios,  »tque  erga  eos  qui  in  poteatate  sunt»  modestiut 
conversari  monens^  ipse  qiioqua  bic  voluil  lempe* 
rate. 

Viri  fratra^  ego  Pharisaui  lam,  etc.  Sicut  unitat 
bonorum  sempcr  est  utilis,  sie  malorum  unitas 
teniper  est  honit  noxia.  Unde  nunc  Apottolus  per- 


Latine  ieeta  quod  ha^eiii  Graeca  tignificat?  Sed 
tit :  Sic  deeervio  Pairi  Dee,  tecundum  iliam  videli- 
oetviam  quam  increduli  baeretim,  id  ett,  teciam 
noncupant,  quasi  magis  babeat  pertinaciam  quaelibat 
tectandi  quam  indusiriam  recta  dignoscendi. 

Quidam  autem  ex  A^a  ludeei.  iunge  ad  tupa- 
riora,  id  est,  hi  sunt  qui  me  inveneruot  in  templo. 

Biennio  autem  explete  acdpil  iuccesiorem  Fetis 
Porcium  Feetum,  Biennium  dicii  conversaiionit 
Pauli  In  Caesarea,  non  autem  praeiiidatut  Felicis. 
Dictum  est  enim  supra  quod  multis  annit  genii  illi 
foerit  jiidex.  Praesertim  cum  bistoriae  narraut  te- 
cundo  Neronls  anno  missum  Romam  Apostolum, 


tecutores  suos  dissociare  tatagit,  ut  quem  uniti  cin- 

xerant,   diviti  laxarent.  Sic  mare  Rubrum,  quud  j.  Claudium  vero  Caesarera  eo  tempore  quo  Agrippam 

BUveral,  divlsum  ab  iEgypto      **'"■"  Herodis  quem  angelus  C»>sareae  percussit  Ja- 


toliduin  filiot  Itrael  arcuverat, 


liberavii.  Quod  aotem  te  fllium  Pbaritaeorum,  tivCt 
{uxu  Graecum,  filium  Pbarisaei  se  es>e  tesutur,  boe 
est,  quod  supra  glorlatur,  se  ante  pedes  GamaliHis, 
qui  PbarisaBus  legitur,  propbetas  legemque  didi- 
citse. 

Et  devoverunt  ie  dicentee  neque  manducaturoi  neque 
bibituroi  donec  occiderent  Paulum.  Cum  Doininut 
dicat :  Beati  qui  eiuriunt  et  iitiuut  juititiam  {Matth, 
v),  isti  e  conirario  iniquitatem  esuriunt,  et  tangui- 
nem  adeo  titiuat,  ut  cibot  etiam  cnrpori  abdicent, 
(Jonec  itli  morte  satientur.  Sed  iioii  est  tapientia, 
.nou  est  pnideniia,  nnn  est  consiiium  contra  Deum. 
^aui  ^t  .supra  Paulus  bostiqs  licet  obtnlcrit,  caput 


daeorum  regem  cimstituerii,  Felicem  quoqoe  totius 
provinciae  Samariaeque  et  Galilae.t,  et  regionit  quaa 
dicitur  trant  iordanem,  procuratorem  misiste. 

CAPUT  XXV. 

Nemo  poteet  me  iliis  donm.  Cjnarem  appeliOk 
Qttod  appellat  Caesarem,  ei  Roroam  ire  fetiiuai» 
ideo  facit,  ut  praedicationi  diutiut  insisteret,  cumqua 
muliis  biuc  credentibus  atque  omnibus  coronntoa 
iret  ad  Cbristum. 

Agrippa  rex  et  Bemice  deuenderuni  Ceuaream^ 
Agrippa  bic  qui  cum  sorore  venit  Caesaream,  fllius 
ast  (ut  dixi)  Uarodis  Agrippae,  qua»  ab  aagalo  tu- 
pra  legimut  iutarfectum,  qui  utque  ad  tubvcraioumK 


eH  BEBiC  VENERABILIS  OPP.  PARS  B.  SBCT.  I.  ^  EXEGETICA  GENUINA.  m 

Jerosolymoniai  regnum  J«dae«  tenuit,  semper  Ro-  A  Et  mrrej^a  nmi,  ewm  non  f09ient  ocemnere  ffent^,  eem^ 

modmln  nam  /l«ftNt,  coitigere  veio  eapermnU 


manit  amiciis,  ei  ab  uraDi  illa  Judaonim  leditioae 
tiilissiffliis. 

CAPUT  XXTI. 

De  omnilmt  ^uibui  acentor  a  iHdesis,  Agrippa  rex^ 
epttimo  me  keatum  apud  te^  cnm  tis  defenturut  me  ho- 
die.  Hinic  versam  nlia  Editio  sic  iransiulit :  ^etimo 
me  ipium  heatum^  apud  le  ineipient  rationem  reddere 
hodie.  Qui  a  sancto  Hieronymo  qoodam  loco  cnm 
sua  eiposiiione  sic  positus  esi :  f  De  omnibus  quilNis 
accusor  a  Judgpis,  o  rei  Agrippa,  aestlmo  me  beatum, 
ciim  apud  te  siin  liodie  defendendus»  qui  pra^ipue 
nosli  cunctas  quas  in  Judxis  sunt  consuetudines  et 
quirstioncs.  Legerat  enim  lllud  Isai» :  Eeaiut  qui  tn 


Taiic  iranfciirrtiiius  ineutam  qum  dieknr  Gande^ 
qnam  oecnpare  non  potnerunt^  ted  teaphm  mtssir  oef* 
jnvare  eeepemnt  naeem^  prmcingentee  eam.  Trakebani 
antem  et  anchorat^  timentet  ne  ocentrerent  in  SffrUi* 
Ex  quo  osienditnr  quod  fdnibus  a  medid  laiere  na- 
yIs  ntrinqtie  eirea  ejnsdem  anteriora  demistis»  an- 
eboras  bis  qn«  traberentnr  adjuniemnt.  Sieut  el  i« 
nostro,  id  est»  iii  Britannico  mari,  refrensnte  na?i 
post  tergum  molaria  saia  suljjungere  solent.  Em 
enim  ad  retardandum  naTigium  raciebtnt,  ae  prm- 
propero  incursu  Syrtes  inciderel,  so'o  etiam  MdHa 
lerribiles,  quod  omnia  ad  se  raplanl.  Unde  ei  Sal- 


auret  loi(uitur  audieniit.  et  noverai  lantum  orationis  ,.  ^"•^"'»  ""»  "^■"«"  ■  ^'^"  ^'«''*  Imposlmm. 
▼eiba  proficere,  quanium  jiidicis  prudeniia  cogno-         ^•'w'»»'»  «^  o*ifii«'«  tcaphmn.  Qua  tnhia 


yisset.  I 

Et  cnm  occiderentur^  detuli  tententiam.  Alia  Ediiio 
dicit,  Occidendique  eit  detuli  tententiam^  id  est,  qua- 
liter  occiderentur,  ipse  senlentiain  dedi. 

Fesliis  magna  voce  disat :  Insanit,  Paule.  Insani» 
doputabat  quod  homo  vinculatus  loco  defeiidendi  ac- 
Cfpto,  non  de  calnmnia  qua  premrbaiur  citcrius, 
sed  de  conscientia  qoa  intus  gloiiabatur  sermonem 
raeeret,  atque  omnia  reTolationis  qua  de  persecotore 
In  apostotum  mutaius  erat  miracula  percurreret,  sed 
et  dispensatione  nosiri  Redemptoris  osiensa,  de  re* 
surreciione  mortuorum  concionaniis  babiiu  impetu- 
que  dissereret.  Revera  aulem  sicut  stulu  ameatia 


inbitttn 
toriit  utebantur,  Scapha  siTe  Caiascopos,  esl  nari- 
eola  levis,  ex  vimine  facta,  cmdoque  corio  conleeia. 
IMcta  sutem  Gnrce  a  contemplando,  quod  tall  naur» 
?el  piratae  navigio  terras  el  liilora  prospicere  so- 
leant.  Ilanc  ergo  cuni  pro  adjiivanda  nave  mejorl 
deposnisseiil  in  mare,  ?li  fluctu  ferTente  potuemQl» 
ne  lalteretur,  obiioere. 

Summitto  vate  tic  fertbantnr,  Alia  Iranslailo  sie 
ponit :  Timentetque  ne  in  Sifrtim  eMciderent^  ioMonki 
antennat  ita  ferebantur. 

Attitit  enim  nuhi  hae  nocte  angeim  Dei.  Noa  seip- 
aum  b»c  dicendo  jactabfit,  scd  ilios  ad  fidem  pro- 
▼ecabat.  Nam  et  ideo  pelagus  lurbari  perroiasum  esf. 


est,  qiia  fllius  prodigus  patrem  deserens  porcos  pa-  r  •*  •'  P^'  ^^  ^"®**  audilus  non  esl,  et  per  Id  qnod 


Yit,  lU  01  spiritalis,  id  est,  ?era  amentia  est,  de  qiia 
Apostolus  ail:  Sive  enim  mente  excedimut  Deo^  tiu 
iobrii  tumut  vobtt.  Et  iii  cnjiis  compariitionem  Psal- 
mista  canit :  Beaiut  vhr  cujut  ett  nomen  Domini  tpee 
^ut,  it  noH  respexit  in  vanitatei  jt  imanias  faisae 
(Pm/.  xiiii). 

Creifif,  Agrippa  rex,  prophetis  ?  Scio  quia  credii. 
Non  h9C  adulando,  ul  quidam  putanl,  sed  Tere  pro- 
faiur,  Agrippa  enim,  utpoie  Judaeoruni  ritu  el  legi- 
bus  imbuius,  credebat  Tera  locuios  esse  propheus» 
sed  ad  quein  cadem  Teritas  pertingeret,  id  esi,  Do- 
ininum  Chrisium,  ui  perfldus  nesciebai.  Quamvis  in 
concioiie  qu;idaro  cum  Judaeis  habiu  diiisse  legatur: 
Sed  de  religionis  auiilio  praesumitis,  cuni  orbem 


auditns  est,  spirilalis  in  Paule  gralia  paaderelnr. 

/Vlsf  hi  in  natri  maifferlnf ,  vos  talvi  fieri  nmt  pote* 
itii,  etc.  Quia  la  perienlo  naufragii  magli  nauianni 
scientia  qui  erant  gnari  maris,  quam  railiiam  arraa 
prodesseTalebant,  ideo  leTius  feffebanlseapban  qanm 
nauus  eicidere. 

Et  enm  iux  indperet  fieri^  rogabat  Pamtm  onum 
iumere  cibnm.  Pulcherrimns  in  boe  loco  palel  allc- 
gori»  sensus,  cum  Paulus  eos  qoosde  iiaufragio 
salvari  promisit,  cibum  sumere  suasit.  El  quia  ao- 
cte  media  quatuor  anchoris  inter  uodarum  impetos 
regehantor,  orla  die,  terrae  sinnm  eonseendunl,  qalB 
nullus  bu]os  sxculi  tempeautes  nisi  qai  pane  Tiia 
pascitur,  OTadil.  Et  qui  nocie  Iribalaliommi  pns- 


Jam  Ronianum  Jesu  discipuli  reploTerint,  aul  sine  D '^"''""'^   sapientiae,   fortitudini »  temperaniiae ,  ei 

justitiae  totis  ▼iribos  Innitltur,  rooi  Domini  auiiUe 
eoruseante  porlum  sahitis  quem  qiuesierit  eooaeqai* 


Oei  uutu  puUmus  illam  crescere  religionem. 

CAPUT  XXVIL 

Et  enm  multis  diebns  tarde  navigaremns^  et  vix  de- 
venfssaaitts  eontra  Chinm,  Melius  legitur,  contra  Gui- 
dum,  quae  est  insula  contra  Asiam. 

Ctfnliirta  atiieni  guhematori  et  naueiero  magii 
eredekat.  Naucieros  Graece,  Latine  navu;iclar/iM  di- 
citnr. 

Mi^t  te  contra  iptam  veiUui  Typhomeui.  Alia 
iranslatio  Latine  dlcit :  Ventut  tempettivui.  Typbus 
eaim  Graece,  Latine  tn/laito  dicitur. 

CaniTiif  arrepta  ettet  novta,  et  non  poaet  eonari  in 
ventum,  elc«  Udec  alla  Translatio  mamfestius  edidii : 


tar,  iu  duntaiat  ul,  sxeuK  rebus  eipeditui,  lam- 
raam  solummodo  dilectionis  qua  pectiii  ealefaciai 
quaerat. 

Et  ievato  artemonet  tecundum  fiatum  anrm  tende» 
bant  ad  tittut.  Artemon  est  modicom  Telum  dirigea- 
dae  potius  navis  causa  commenutum  quam  eelerh 
Uiis. 

Et  cnm  ineidissemus  in  iocnm  bithaiamun^  intpego^ 
runt  natem,  Uiihalaasum  bimaritiinuin  didl »  qaia 
Graeci  mare  BiOmaoa:»  Yocani.  Significat  aotam  liitas 
ia  mare  protenium,  eodemque  mari  sa  difideBia 
bioc  iode  circumdatum. 


m  9UPER  ACTA  APOSTOLOttUM  EXPOSITIO.  994 

Et  prora  quidem  fixa  manebat  immobilii^  f^PP^*  A  (am  Helenam.  Uiide   dicitur  :  \$le  nnodttlatiit  alei 


fero  tolvebaiur  a  vi  maru,  etc.  Ideo  navis  ista  periit, 
quia  non  levi  cursn  fluctibus  soperlapsa  est,  sed 
ipso  «quoris  fundo  violeuier  inflxa«  partim  solo  re- 
tiiietar,  partim  unda  vexante  confringitur.  Talis  est 
profecto  casus  animi  buic  sxculo  dediii,  qul  cum 
nundi  desideria  calcare  neglexeril»  quia  proram  in- 
teniionis  terrae  fonditus  iiifigit,  toiam  operum  se- 
queniium  compagem,  curamm  Quctibos  solvit.  Sed 
bujus  navicul»  fragmentisquievasereyterrampetunt, 
qoia  pereuutium  eiemplis  alil  se  cautius  agunt. 

CAPUT  XWIII. 

Cum  eotigregastet  autem  Paului  iarmenlorum  mul^ 
^ludinem^  et  impoiuisut  iuper  ignem.  Egressus  est  de 


Ledeos  petivit  aroplexus;  item  eamdem  muiatom  ia 
stellam  viiiasse,  et  Castorem  ac  Pollucem  femiDOS 
procreasse. 

*'  Quia  bene  Spirilui  ianetui  iocutui  eit  per  lu^m 
prophetam  ad  pairei  vestroi^  dieem  :  Vade  ad  popu^ 
lum  iitum  et  die  :  Aure  audietie,  eic.  Ilanc  propbe- 
tiam  quam  Apostolus  afGrmat  a  Spirilu  saocto  pro- 
Buntiaiam,  ipse  liber  propbetae  a  Domino  dictam 
esse  commemorat.  Ex  quo  liqoido  ostenditur  una  et 
voluntas  et  natura  Domini  et  Spiritiis  sancti,  et  in 
Duncupatione  Spiriius  etiam  Domini  noinen  intei- 
ligi.  Neque  vero  Paulus  aliuin  babens  Spirttum 
sanciuin  hsc  de  eo  scripsit,  qui  in  propheiis  ante 


roari  Aposiolus,  ignem  propter  frifus  accendlt,  quia     •<*w»t"«  Domiiii  alius  fuii,  sed  de  eo  cujus  et  ipse 
corda  illorum    quos  undis  tempestntum    doceiido  *  P*""^P*  *"■**•  ^*  ^™"^  <!"*  in  fiilo  consiimmala 


exemit ,  amoris  ardore  calefacit.  Sarmeiita  enim 
sunt  dicta  qiiclibet  exbortaiionum ,  qux  ad  ac- 
cendendaro  cbariiatem  vaientia  ab  Integritaie  de- 
cerpta  Scripturarom  quasi  frondibus  sunt  exdst 
ramoruffi. 

Vipera  a  calore  cum  proceennet^  invaiii  manum 
ejui.  Quia  spiritus  immundus,  flamma  virtutum  de 
fidelium  corde  repulsos,  doctoribus  veritatis  veoeoi 
perseroiionum  lufoodere  nititor,  qoo  manom  sao- 
ciet,  id  est,  opos  doctriox  spiritalis  impediat. 

Et  Hla  quidem  ezcutiem  beitiam  in  ignem^  nihil 
wtaU  pauui  eit.  Eodem  igoi  quo  suos  fovet,  bestians 
comburit,  quia  iisdem  virtulibus  et  saucti  proflciont» 


virtutis  ferebantur.  Unde  et  cum  articulo  ejus  me* 
minit,  quasi  solitarium  et  unum  esse  coniestans,  et 
sicut  dicit  non  simplieiter  nvfufA«t  .aytov ,  id  est » 
Spiritus  sancioSt  sed  com  additamento  articuli  rh 
nviOftoe  To  ayc.v,  boc  est,  bic  Spiritus  sanctos »  ec 
Isai.iro  propbeiasse  commemorat  cum  articiila  voce 
t6  etycov  TQ  nvfUfAft.  Petrus  quoque  in  eo  serinone  quo 
praesentibus  persuadebat :  Oportuerat^  inquit,  rom- 
pleri  Scripturam  quam  prasloeutui  en  Spiritui  ianctui 
( id  est  To  Dvf vfioi  To  oTtov )  per  oi  David ,  da  Juda 
{Act.  i).  Ostendens  et  ipse  eomdem  Spiritom  in  pro- 
pbetis  et  in  apostolis  operatom.  llaec  de  beati  Di- 
djmi  libris  excerpia,  huoc  io  nostris  oposcolis  te« 


et  impil  com  soo  auctore  invidendo  deficionr »  ut  p  ne:kiii  locura 

__— _!..«_     —Ja    -     9-1 1. it^ f •,. t»^         __  ^"  ■  •.;<M.MasA<»k 


propbeta  ait :  Zelm  apprehendit  popuium  ineruditum , 
et  nunc  ignii  advenarioi  comedit, 

Contigit  auiem  patrem  Publii  febribm  ei  dyienleria 
vtxatum  jacercy  etc.  Cor  infirmum  infidelem  prece 
salvat,  qui  Tiniotbeum,  Tropbimumqne  fideles  in- 
firinos,  unum  medicinali  arte  reparat ,  alterum  ex 
toto  relinqoit ,  nisi  quia  ille  foris  per  roiraculum 
sanandus  erai,  qui  vivcs  interius  non  erat,  quo  non 
indigebaiit  qui  saiubriter  intus  vivebant  ? 

Navigavimui  in  navi  Aiexandrina^  qux  imula  hye» 
maverat,  cui  erat  imigne  Cmtrorum.  Credo  prlmilus 
imiym  Canorum  esse  positum,  sed  viiio  librario- 
riim  litteram  adjecum  sicut  fririfra  panis,  pro  frmla^ 
et  appropriat  pro  appropiat^  sspe  scripium  in  anti- 


incraaatum  eit  enim  cor  popuii  hujm^  et  auribm 
graviler  audieruni,  Ne  puiemus  crassitudiiiem  eordis 
et  gravitatem  aurium  naturae  esse,  oon  voluntatis» 
subjungit  cutpam  arbitrii,  et  dicit : 

Et  oeuloi  iuoi  compreaerunt,  ne  forie  videant  ocu* 
Ui.  Id  est,  ipsi  meritis  praecedentibus  causa  fuere  ut 
Deus  eis  oculos  clauderet.  Vel  ad  superiora  jungen- 
dum  est,  dicente  Doiuino  ad  propbetam  :  Vade  ad 
populum  tilttm,  et  peceala  quibm  ceeciiatem  meruerunt^ 
Ulii  impropera,  ii  forte  vei  <tc  audire^  et  adme  eom* 
verti  dignentur  {iiai.  vi). 

Mamit  autem  biennio  toto  in  guo  condueto^  id  est, 
in  bospitio  quod  ipse  sibi  condoserat,  Christum 
omnibus  praidicabat ,  non  solom  qoidem  Judsis » 


quissimis  exemplaribus  invenimus.  In  Graeco  enim  p  sed  et  gentibos »  qoas  illis  reprobttis  dixerat  esse 
pro  inft^nt  Cuslorttm,  nupuffnii^  Ifnwpotc  scriploio      salvandai • 


est,  dcoffxoupoc  aotem,  gemini  Castores,  id  est,  Casior 
et  Pollux  Grsce  voeantor.  Tesiis  est  urhs  Colcbo* 
rum,  quae,  ab  Ampbilo  ei  Circio  gemioorom  aurigls 
Iscta,  ex  eorum  nomine  Dioscoria  cognominata  est* 
Quos  ob  id  gentiles  in  mari  Deos  invocant,  quia  in 
prodigiis  oautarom,  si  solidariae  stellae  io  navi  vel 
antennis  apparoerint»  periculo<i;  si  vero  gemina;, 
prosperi  cursus  sunt  nuniiae.  Quaroin  advento ,  fii- 
gari  diram  illam  appellatamqoe  llelenam  feruni. 
In  alia  traoslatione  pro  fra^oni/Aw  dcoo^xov/Boi;  scri- 
ptom  vidimos,  cui  eral  signuni  Jovis  filiis.  Ferunt 
enim  fabolae  Jovem  in  cycnom  transformatom,  Le* 
den  Thesei  conjugem  coostuprasse,  atquc  iude  na 


t  Et  docem  qua  iunl  de  Domino  Jeiu  ChriHo  eum  fidu' 
da  iine  prohibitione*  Noa  solom  Romae  praedicare' 
probilHtus  non  esi»  sed  necdum  Neronis  iroperio  ro- 
lM>rato,  nee  in  tanta  erompente  scelera,  qoauta  de  eo 
uarrant  bistoriae,  dimissos  esi  ot  Evangelium  Chri- 
sti  in  Occidentis  quoque  partibus  prsedicarei,  aicul 
ipse  Roraanisait :  Nunc  igitur  profiduaf  in  Jermalem 
miiiiitrare  ianclii.  El  paolo  post :  Hoe  ergo  cum  con» 
iummaverOf  prcfidicar  per  voi  in  Hiipaniam.  Postea 
enim,  id  est,  oliimo  Neronis  anoo,  retentos  ab  eo, 
inartyrio  coronatiis  est.  Qood  otromqoe  io  seeonda 
ad  Timoibeum  Epistola,  qoam  passoris  de  Yincolis 
dictaty  expooit :  In  prima^  ioqoieos,  mea  defetwane. 


OdS  nEDi£  VENERABIUS  OPP.  PARS  U 

fimo  mi/it  od/ttii,  Mif  omue$  me  dereliquermnL  Do- 
minuM  auiem  mi/ii  a§litU,  ei  conferUnil  me,  ut  per  me 
prmdMcaiio  impUretur,  ei  audirent  eum  omnee  ^entee^ 
et  tiberatus  inm  de  ore  leonis  {II  Tim.  iv).  Mani- 
fetiissiine,  v»'^^!^'*  crudeliutem ,  Neronem  leonem 
em  signittcaiis.  El  in  sequentibus  :  Et  ialtawU  me^ 


.  SECT-  1.  —  EXECEIICA  CENUINA.  996 

A  el  salwm  faciei  in  resnum  $uum  coaiesU  (lirid.) , 
quod  scilicct  praesens  sibi  tenlirei  iiiiroiuere  mar- 
tjrium.  Unde  in  eadem  Epistole  praemiserat  diecos  : 
Eqo  en\m  jam  immolor.  et  Umpus  mem  resoluHome 
hutat,  Bonum  eertameu  mfovi,  oirttwi  censnmimwf, 
(idem  servavi  (Ihid.). 


LIBER  RETRACTATIONIS 

IN  ACTUS  APOSTOLORUM. 


IHCIPIT  LIBER. 


PR^FATIO. 

Scimus  eximium  doctorem  ac  ponlificem  Augusti- 
num,  cum  esset  senior,  libros  Retraclationum  in 
qusdam  sua  opnscula,  quae  Juvenis  condiderat,  fe- 
elsse,  ut  quae  ex  tempore  melius,  crebro  ex  lectionis 
nsu  ae  rounere  supemae  largitatis  dldicerat,  non  ut 
de  prisca  eunfusus  imperitia,  sed  ut  de  suo  magis 
proreetu  gavisus  monimentis  inderet  lilterarum,  ae 
posteris  legenda  relinqueret.  Cujus  industriam  nobis 
quoque  pro  modulo  nostro  placuit  imllari«  ut  post 
expositionem  Actuum  apostolorum,  quam  aiite  annos 
plures  rogatu  venerabilis  episcopi  Acca,  quanta  ?a- 
luimus  solertia,  conscripsimus,  nunc  in  idem  ▼olu- 
men  brevem  Retractationis  libellum  condamus,  siu- 


B  CAPUT  PR1MUM. 

Primum  quidem  sermonem  feci  de  omnibus,  o  TheO" 
phile^  qum  eetpit  Jesus  facere  et  docere.  Quod  ait: 
Pnmvm  quidem^  non  est  adverbium  ordinis,  juxla 
illud  Apostoli :  Primum  quidem  gratias  ago  Deo  meo 
(Aom.  i),  sed  sicut  ex  Craeco  facillime  patet,  primum 
nomen  est  adjungendum  ad  boc  quod  sequitur  ser- 
Bonem,  ut  slt  sensus,  quod  primum  sermonem  fe- 
eerit  de  Jesu  Evangellum  scrlbendo,  secimduro  slc 
modo  factunisapostolorum  Actusaddendo.  Et  quidem 
commemorationem  primi  sermonis  adimplet,  cum 
aubdit :  Vsque  in  diem  qua  prmcipiens  apostolis  per 
Spiritum  sanctum^  quos  elegilf  assumplus  eil,  ac  deinde 
initium  secundi  sermonis  fecit,  com  sequitur  :  Qui- 
bus  et  prtebuit  seipsum  vivum  post  pasdonem  suam  in 


dio  niaxime  vel  addendi  quae  mious  dicta,  vel  emen-  Q  mulUs  argumentis  per  dies  quadraginta^  etc.  Nam  etst 


daiidl  quae  secus  quam  placuit  dicta  Yidebantur.  In 
quo  etiam  quaedam  quae  in  Craeco,  sive  aliter,  sea 
plus  aut  minus  posita  vidimus,  breviter  commemo- 
rare  coravimus.  Quae  utrum  negligentia  interpretia 
omissa,  vel  aliter  dlcta,  an  incnria  librariorimi  sint 
depravata «  sive  rellcia  ,  nondum  scire  potuimos. 
Nauique  Craecum  exemplar  luisse  falsatumySuspicari 
Don  audeo ;  unde  iectorem  admoneo,  ut  baec  ubl- 
cunque  feccrimus,  gratia  eniditionis  legat,  non  insuo 
tamen  volumine  velut  emendaiurus  interserat,  nisi 
forte  ea  in  Lalino  Codice  suae  Editionis  antiquitns  sie 
interpretata  repercrit.  Nam  et  Hieronymus  pleraqoe 
testimonia  veteris  Instnimenti,  ut  llebraica  veritas 
liabet,edocet :  nee  tamen  hacc  ita  in  nostrisCodicibus 


in  Evangelio  illum  coelos  conseendisse,  ac  discipuloi 
a  Betbania  jerosolymam  regressos  esse  lestacus  esc, 
noD  tamen  ibi  dixil  quod  per  dles  qoadraginta  poat 
passloiiem  suam  eis  creber  apparoitt  quod  eum 
ascensurum  de  regno  Israel  interroga?erinty  qood 
illo  coeium  petente  angeli  eis  astiterint,  qoi  eom  si- 
mili  modo  redilorum  esse  praedicerent»  et  caetera 
bujusmodi. 

Quia  Joannes  quidem  baptigatit  aqua^  vo$  baptiMabi" 
mini  Spiritu saneto.  Raptisma  Crace,  Latine  Ciitcite 
dicitur.  Unde  et  in  quibusdam  codicibus  lu  interpre- 
tatnm  invenimus  :  Qiita  Joannes  qnidem  tinxit  o^aa, 
vos  autem  iingemini  in  Spiritu  sancto.  Ubi  miranda 
concordia  sermonom  Domini,  et  pnecursoria  ejus. 


aut  ipse  interpretari,  aut  iios  emeiidare  voluit.  Verbi  D  iiie  enim  aiebat  eis  quos  baptizabat,  de  Doni^iiio : 


graiia :  iVofi  aspidam  hominem  tc/rra,  et  habitatoremf 
quievit  generatio  mea  {!$d,  xzxviii).  Et :  Erit  sepul^ 
crum  ejus  gloriosum{lsai.  xi);  et:  A  finibus  terra 
taudes  audivimus  {Isai,  xxiv) ;  et :  Omnis  qui  occide* 
rit  Ctdn^  septuplum  punielur  (Gen,  iv) :  dicit  in  Uebraeo 
h:iberi:  Septem  vindictas  absolvet;  et:  Ab  atis  terras; 
et :  Ae^iiiei  ejus  gloriosa;  et :  Uabitaiarem  quieiis^  gC" 
neratio  mea  abtaia  e$t ;  quae  sic  apiid  llebraeos  haberi 
lectorem  voluit,  eruditionis  soluromodo,  non  autem 
emendandi  graila,  nossc. 


Ego  baptifMvi  vos  aqua^  itte  vero  baplitabii  vos  Spiriim 
sancto  (Marc.  viii).  Et  Domlnus  ipse :  Joannes  quidem 
baptiMavii  aqua ,  vos  auiem  bapiiaabinUni  Sptrica 
sancto.  Notandum  et  hoc,  quod  baptisma  Domlnl  m 
Spiritu  sancto,  de  quo  praedixerat  Joannes,  iioa  ai 
illud  solumroodo  teropus  respicit,  quando  Apostoli 
et  caeteri  fideles  illius  teroporis  baptiiati  sunt  aqua  fai 
remissionem  peccatorom,  per  gratiam  Splriius  sanctl 
donaiam  sibi  a  Domino;  veruro  eiiam  ad  hoc,  quaiKks 
mitiente  ipso  Domino,  plenius  ejusdem  dona  Spiri* 
tus  accepere  de  ccelis.   Sed  et  nunc  quicoDque 


997  UBER  RETRAGTATiONlS  IN  ACTUS  APOSTOLORUtf.  m 

biipiisfna  in  remissionem  peceatonim  aceipiunt,  uli-  A  ^d  saiiandum  memoraium  regem  fuerii  degiinatua. 


que  in  Spiritu  aaneto  baptiianiur,  per  cujut  do- 
iium  ei  a  peeeatis  abluuntur  omniboa,  et  ut  in  boaia 
proQeere  actibus  poasiot,  adjuvantur. 

Dointnf,  $i  iu  iemporg  hoe  Mtiliut  regnum  J$rad  t 
Non  hujtti  i<rae/,  «sed  hme  hrael ;  n  sieut  in  Graeco 
manifeatnm  eat ,  ubi  rw  ivrael ,  et  iinn  #0  hrad 
acriplum  est.  Quod  facilina  inieliigeretur,  si  addito 
uiio  verlio  dicerelur :  DomtHe^  «t  m  Umpore  hoe  rttti» 
tuts  regnum  populo  Israel, 

Cum  intuerenlur  in  eoelum  euntem  iUum,  In  Graeco 
iia  habelur  :  Et  eum  intenderent  in  calum  eunte  illo; 
quod  videlicet  in  eoelum  inteiiderent,  qiio  ibat  ipse. 
Unde  eis  etangeli  dicunt:  Quid  $tati$  a$pieiente$  iu 
cctlum  ?  Quia  vero  etiam  eum  qut  io  ccDlum  ibat  in- 


Non  anlem  milii  imputanduin  errorem  reor,  ubi 
auctoriiatem  magnorum  seqiiens  doctorum ;  quse  in 
illoruro  opusculis  inveni,  absqiie  serupulo  susci- 
pienda  credidi. 

oMHt  miiiifrt>tM  ei  Maria  matre  Jesu,  et  fratribue 
ejut.  Fratribus  Jesu,  non  Mari»  dicii.  Nainque  in 
Graeco  manifesta  diKtinctio  est,  ubi  non  avTqr,  aed 
ovrov,  acriptum  est,  quoil  ahsque  ulla  dubielaie  pro* 
Donien  est«  apud  eoa,  generis  tnasculini.  Guravil 
iiamque  beatus  Lucas  iniiivare  legeniibus  quia  fra« 
tres  Domini  eo  tempore  tidei  ejus  erant  participes, 
de  quitms  ante  passionem  ejus  dicium  erai:  Neque 
fiatree  eju$  credebant  in  eum. 

Et  nctum  faetum  e$l  emnihu$  habitantibu$  Jeruea» 


tuebaiitur,  scquente  angelorom  verbo  demonstratur,  ^  ^t  i^  itl  appellaretur  ager  iUe  Ungua  eorum  llaeel» 

dama,  Lingua  eorum  dicil  ^  habitabant  Jerusalem, . 
quia  nimirum,  etsi  uirique  ioquelMntiir  Hebraice, 
distubai  tamen   proprieias  linguae  Jerosolyuiorum  a . 
Gaiilteia,  de  quibus  apostoii  erant,  quud  in  biaioria 
dominic»  passionis  discimus  »    ubi    idem   Petma 
etiam  nolensy  loquela  sua  proditus  est,  esse  Galii«ua* 
Et  etaluerunl  duo$t  Jo$eph  qui  voeabatur  Bar$abae^ 
(luicognotMnatut  e$t  Ju$tu$,  In  Graeco  babelur  pius: 
£f  hi$  dutiSf  $tatuerunt  duo$:  Joseph^  ^tci  woeabaiur 
Barsabas^  qui  cognominatus  est  Ju$tus^  el  Matthiam, 
Ubi  iios  iu  bac  bcnienlia  Ju$tu$  iegimus,  iu  ipso 
quoque  Grxco  Ju$tu$  est  posiius.  Quod  ai  Latinum. 
nonien  esse  creiiimus,  videtur  qula  ta.it»  virtutia 


cum  dicitur:  Sie  veniel  quemadmodum  vidisiis  eum 
euntem  in  ecelum. 

Et  cum  inlroissent  emnaeulum  ,  aseenderuni  ubi 
mansionem  habebant,  Nam  et  in  Grsoo  ita  posiius  eai 
ordo  verborum  :  El  eum  introiuent  in  cetnaeulum^ 
aecenderunt  ubi  eraut  manentee^  Petrue  «l  Joannee^  eS 
Andreae^  et  Jaeobue,  In  Graeeo  ila  se  habet  ordo  nomi- 
num :  Petrue  et  Andreae^  et  Jacobus  eiJoannes,  et  Simon 
Zelotee^  et  Juda$  Jacobi.  Iloa  referunt  hisiori»,  in  qui« 
busapostolorom  passiones  eontinentur,  eta  plurimis 
depuiantur  apocryphae,  praedicasse  in  Peraiile,  ibique 
a  lemplorum  pontiflclbua  in  civitaie  Siiaiiir  occisoSt 
gloriosuin  subiisse  martyrium.  Quibiis  aatipulatur  et 


liber  Martyrologli,  qui  beaU  Ilieronymi  nomine  ae  p  »^«  ^*"^  f"«"^»  "^  «^»*™  ^  Romanis,  qui  eum  oossft 
praefatione  aitiiulaiur,  quamvis  idem  Ilieronymus  il-     potuerant,  justitie  nomen  accepei  iu  Sin  autem  He-. 

braeum  nomen  est,  potest  interpreiari,  parcens,  vel| 
ipae  aiievatusy  ut  in  iibro  Uebraeorum  nomiuum  Hie- 
ronjmus  docet.  Quod  vero  Latiiie'JM«iiu  dicitur,  boc 


lius  libri  iion  auctor,  sed  inlerpres,  Eusebiua  autem 
aucior  exstiiisae  narretur.  Porro  Isidorus  arbiiraior 
bunc  Simonem  ease,  qui  post  Jacobum  fratrem  Do- 
mini  Jerosolymorum  rexit  Ecclesiamy  ae  sub  Tra- 
jano  cnicis  mariyrio  coronatua  eat,  cum  eeninm  et 
vigiiiti  esset  anoorum,  quem  et  noa  olim  in  primo 
Acius  apostolorum  libro  aeeuti  aumus,  non  ea  quas 
sciipsit  scrupulosius  discutientes ,  sed  simpliciter 
ejus  diciis  auscultautes,  raii  quod  baec  ipse  de  certis 
veierura  hisloriis  didicerit.  Quud  ne  adbac  quidem 
ncgare  audemus,  maiime  cum  ille  qui  pratfataa 
aposiolorum  paMiones  acripait,  ipae  se  certisaime 
incerta  et  falsa  acripsisse  prodiderit.  Dicit  enim  quia 


Udbraice  Sadoeh,  Grsece  appellaiur  Suouoc.  Refer4 
a*^tein  Glemens  Alexaiidriae  preabyier,  vir  per  om« 
nla  doctisaimua»  aniboa  bos  qui  ad  sortem  apoatola* 
tua  staiuii  sunt,  de  numero  fuis^se  aepluaginta  di«cir 
p;ilpruui. 

GAPUT  H. 

Et  eum  complerentur  die$  Penteeo$ie$t  erant  omnee 

puriter  in  eodem  ioeo,  Male  quidam  Codicea  babeot» 

Penteeoiten.  Nam  Pentecoste  nominativo  caau,  quiii*« 

qiugesima  dicitur;  Pentecoatea  genitivo ,  qninquag«» 


Caiidacis  eunuclius ,  quem  baptizaaset  Pbilippus  in||8imae:   Pentecosten  accuaaiivo,  qoinqoageaiman. 


Juilaea,  eo  tempore  fuerit  in  ^tbiopia,  quo  Maitbseus 
ibi  docebai,  cique  docenti  auxilium  tulerit,  cum  ma* 
nifesium  sit  Gandacem  nomen  esse  non  viri,  sed  fe* 
ininae,  id  est,  oon  ennucbi,  £ed  domiiiae  ejus,  reginat 
videlicet  iEthiopum,  qux,  sicui  ex  veierum  monl* 
mentis  coniperiraus,  onmes  aniiquiius  aic  appellatl 
solebaiit.  Scripsi  in  eoJein  opere,  commeniarium 
Ilieronymi  secutust  et  de  Juda  fratre  Jacobi,  qui 
etiam  Thaddasus  vocabatur  ,  missum  eum  ad  Aliga- 
ruin  fuiaae,  regem  Oaroenv,  ut  eeclesia»tica  tradi-' 
deril  bisioria;  sed  diligeuiiua  pusiinodum  ipsam 
historiam  ecclesiasticam  inapicieiis,  reperi  non  ibi 
esse  scriptum,  quia  Tbaddaeus  apoatolus  unuS  cx  duo- 
decim,  sed  Tbaddaeus  uuus  ex  septuagiuta  discipulia 


Kulla  auiem  ratio  loquendi  sinit  ut  dicamus  Peiitt* 
eosten,  cum  dici  debeal :  Cum  eompieretur  die$  quin» 
qnageeimas;  vel  cerieaicut  in  Graeco  legitur  numero 
singuiari :  Et  cum  eomplerentur  die$  quinquageumet» 
Ai  vero  in  precibus  ejusdem  diei  dicendum  esi :  Kt 
diem  eacratissimum  Penlecosten  eetebranits^  id  tu^ 
quinqiiagesimaro.  A  ciijus  verbi  eonsuetudine  puta* 
tur  bujtts  diei  solemnitaSt  a  quibuadam  qni  Graecam 
linguam  nesciunt,  eliam  nominativo  casn  Penteco* 
sten  appellari  debere. 

Et  faetue  c$t  repente  de  eodo  sonus^  tanquam  adve^ 
Tuenli$  $piritu$  vehementie^  ei  replevii  totam  domurtt 
ubi  erant  $edente$,  etc.  Et  in  ipsa  datione  legis  ei 
gratiae  apparet  evidentissima  veieris  et  novi  teata» 


e 


DEDiE  VENERABIL1S  OPP.  PARS  II.  SECT.  1.  —  EIEUETICA  GEiNUlNA.  1000 

menti  disuntia.  Ibi  p1«b8  longe  stabat,  tiinor  erat,  A  Delnd6Pirtliift,postliaecMedi8,acticElamilii,eiqtt» 


tDUNr  non  erat.  Nam  usque  adeo  timuerunt,  ut  dice- 
rent  ad  Moysen :  Loquere  iu  ad  not,  et  non  ad  nos 
lo^atwr  Domtitai,  ne  moriatnttf  {Exod.  xi).  Descen- 
dii  ergo  Deus,  sicut  scriptum  est,  in  Sinam  in  igne^ 
sed  plebem  longe  stantem  terriuns,  legem  digito  in 
lapide,  nou  spiritu  sno  scribebat  in  corde.  Ilic  autem 
quando  Venit  Spiritus  sanctus,  congregati  erant  fi- 
deles  in  unum ;  nec  in  monte  terruit ,  sed  intra?it 
domum.  De  cmlo  quidem  faclus  est  sonus  subito,  et 
qoasi  ferretur  flatus  vebemens  sonuit ;  sed  expavit 
nullus.  Audisti  sonum ,  vide  ignem ,  quia  et  in 
roonte  utrumque  erat,  et  ignis  et  sonilus,  sed  illic 
etiam  fumus,  bic  ignis,  lingu»  divis»  velut  ignis. 
Nanquid  de  longinquo  terriians?  Absit.  Nam  insedit 
super  unumquemque  illorum,  ei  cmperunt  linguis  B 
loqui,  prout  Spiritus  sanctus  dabat  eis  pronunliare. 
Attdi  linguam  loquentem,  et  iutellige  Spiritum  non  in 
Japide,  sed  in  corde  scribentem. 

Et  apparuenml  UiU  diipartUa  UngueB  tanquamignii^ 
iiditque  tuper  mguloi  eorum^  etc.  Bujui  ignii^  non 
kic  ignii.  lii  Graeco  enim  irv/>of  babetur,  non  irv/).  Quaa 
disiinctio  facilius  pateret,  si,  addiio  verbo,  diceretur: 
ilppffriMrttnl  di$partitmlingum  lanquam  ignii  ardentii^ 
aive  unquam  ignis  fdgentis,  ut  inteliigatur  in  speciem 
ignis  linguas  esse  divisas. 

£t  emperunt  ioqui  wtriii  Unguii,  prout  Spiritui  Mn- 
etui  dabal  eloqui  iUii.  Erant  autem  in  Jerutatem  ko' 
HtaHtet  Judeei,  vtrt  religioii  ex  omni  nalionef  elc.  la 
Gr«co  non  babetur  in  boc  loco  variii  Unguii ,  sed 
alili  linguii,  Dixerat  namqoe  Isaias :  Ifi  aiiii  UnguUf  ^ 
H  labiit  aliii  loquar  populo  kuiCf  et  nee  tie  exaudimii 
me^  drdfDomtntts.Quam  ninilrum  prophetiam  beatus 
Lucas  ut  hac  datiene  Spiritus  impleum  esse  admo- 
neret,  idem  eliam  verbum,  quod  in  prophetSa  vidit» 
in  hac  lacra  bistoria  ponere  curavil. 

Qttontam  audieifat  unutquitque  tinguam  tuam  K/es 
io^aMnisf •  Slttps 6anf  auiem  omnef ,  et  udrakantwr^  tfi- 
eentet :  Honne  eece  omnet  itti  qui  loquunturf  GaUkei 
sttNi,  eu.?  Sclo  me  reprehensum  a  quibusdamy  quo4 
bine  senteniiam  diiobus  modis  posse  inUlligi  dixe- 
rim,  vel  potius  qualiter  intelligenda  sit  qussierim. 
Qulbns  breviter  respondeo  quod  omne  qnidquid  de 
eadem  senuniia  in  precedenti  roeo  volomine  scripsi. 


per  ordinem  eniimerantur  gentibus,  propria  sit  ipso* 
rum  liiigua  locutuii,  praestolanlibus  siiigulis  ac  sileu- 
tibus,  donec  advenienU  siio  ordine,  quid  diceretur» 
Inulligereot,  et  sic  verbis  doceniium  idei  assensnm 
praberent.  Refert  auiem  Lucas  loquentein  ad  tur- 
bas  Petrum,  et  secundo  vel  tertio  eadem  qu«  dixerat 
repetenum  non  referty  sed  Untum  eas  accepto  salu- 
tis  consilio  CbristianaD  fidei  consecraias  esse  myste- 
riis.  Non  autem  errasse  reor  illum,  si  quis  utruinqne 
fteri  posse  credai,  et  apostolos  videlicet  in  Spirita 
sancto  omnium  geiitium  linguas  inUlligere  ac  loqui 
potui&se,  elipsorum  quoque  verba  majore  miraculo 
quacunque  lingua  essent  ediu,  ab  omnibus  qui  au« 
diebant  asque  potulssent  cogoosci. 

Et  qui  habUant  Metopotamiam^  et  Cappadociam, 
Pontum  et  Anam^  Phrifgiam  et  Pamphgliam.  llae 
quae  post  Judaeam  nominanlur  proviiici«9  vere 
oiiines  quidem  Grasce  loquuntur,  sed  si  nibil  di- 
versum  patria  eonsuetudine  souarent,  nequaquam 
Um  subtili  distinctione  linguarum  comiiiefflor«iren'* 
tttr.  Unde  mira  in  apostolis  Spiritus  graiia  con- 
tuenda  est,  quas  non  solum  eos  diversiuiem  omninm 
edocuit  lingnarum,  verum  ettara  disunti>m  pro- 
prietatum  in  unaquaqne  lingua  jnxu  numerum 
provinciarum,  qnas  hae  tttebantnr^  in  eorum  fecit 
loquelis  agnosci.  f^ 

Et  advena  Romani.  Rectius  haberetnr  in  Graeco 
Et  peregrinantet  Romam^  id  est,  Jndan  qni  peregri- 
nam  Romae  vium  agebant»  sicut  alii  alibi,  de  quibus 
sopra  dictnm  est.  Nam  quod  advenae  Ibi  fuerint,  qoi 
Graeee  dicuntur  proselyti,  id  est,  bi  qol  ex  gentibns 
ad  Jodalsmum»  relicto  gentiliutis  ritn,  con?eiierant, 
scquenU  vcrsu  manifesutnri  cam  didtttr  :  Juden 
quoquo  et  proteiyti^ 

Sanguinem^  et  ignem,  et  vaporem  fund.  De  igne  1 1 
fumo  io  praDcedenti  llbro  dlctom  est :  sanguinem 
auUm  oon  solum  dominici  vnlneris»  sed  ntitm  do- 
minici  sudoris  dicil,  quando,  orante  iilo  ante  tradi- 
tlonem,  bctus  est  sudor  ejus  sicut  gttttae  sangolnis, 
decttrrentis  in  terram.  Quod  ideo  inter  signa  dlwi- 
nitos  gesu  numeraiuri  quia  in  consuetudine  natorm 
nequaquam  inveniri  probatur  humanae.  Signum  est 
ergo,   qoia  signiflcabat  nnlversnm  orbem  sangoiae 


Don  boe  ex  proprio  senso  proiuli,  sed  ex  verbis  n  Domini  esse  abluendum,  nt  sicat  aliquando  uber- 


sancti  et  irreprebensibilis  per  omnia  m^gistri,  hoe 
est,  Gregorii  Naxianxeni  assumpsi.Et  quidem  coiisut 
quod  repleti  Spiritu  sancto  apostoli,  linguis  omnibus 
loquebanlur,  neqne  de  hoc  ulli  dubitare  fidelium  II- 
cet.  Sed  quomodo  loquerentur  merito  quaeriiur^ 
utnim  videlicet  sermo  apostolorom  Unum  habuerit 
vlrttttem,  ot  ab  omnibus  qui  diversas  linguas  nove- 
raiit,  auditus  aeqoaliter  possit  inulligi,  an  vero  qui- 
cunqne  eorom  loqiiebaiur ;  necesse  eiiim  erat  unum 
in  conventu  taniae  mnltitudinis,  ueentibus  caeteris, 
inurim  sermonem  proferre  doctrinae,  ipse  qui  loque- 
batnr  primo  Uebraeis,  llebraice  fecerit  scrmonem, 
neseientibus  cxleris  quid  dicerei.  Deiude  Grxcis, 
Graece  ignorautibus ,  et    exspeciantibus  e^teris. 


nacttlnm  slve  lemplum  sangaine  victimarum  erat 
Domino  consecratnm,  iu  nunc  per  omnem  mttndom 
|*opulus  fidelium  illi  in  domum  sancum  ipaius  san- 
guine  dediearetur,  nec  solum  Hierosolymis  esseC 
locus  orandi,  verum  in  omni  loco  dominatioiiis  ^no 
levarent  electl  manns  suas  per  orationea  pamn  uA 
Dominum.      / 

Soi  eonvertetur  in  tenebrat.  Teiiebraram  Bomen  In 
Graeco  siiigulari  iiumero  legiiur,  id  aet«  oxaTor» 
quod  Liatinus  interpres,  quia  singulari  nnmero  pr«- 
ferre  nequibat,  necessario  plurallur  tenebras  poaalt* 
Hoc  auiem  ideo  commemorandnm  puuvi,  ot  acfret 
omnis  quicunque  bxc  de  gente  Anglorqm  legeret, 
non  sibi  esse  uecesse  propier  Latinae  linguae  aocto- 


1001  UBCR  HETRACTATIOiNlS  KN  ACTil^  APOSTOLORUM 

riutcm,  tenebras  iii  suam  UM|iielaiii  pluraliler  pro-  k  qnidein  iinmineiite  pMtiont  dieebal 


iort 

irMiif 


ferre ;  sed  poiius  singulariier,  cum  et  hoc  aeqoe 
poshit  propier  Graecam  nimirum  ancloritatem»  unde 
in  L:tt'n.im  scripiuram  Iranslaia  est. 

Uunc  definlio  contilio  «I  pr^trMiilte  Dei,  iraditum 
per  nuinut  iniquorum  Qffigcn'et  tNl«r»mi<lti.  In 
Grxco  liabel  iino  verho  plua,  qiiod  tanien  muliuro 
ad  causam  pertinei :  fil  prmteiontia  Dei  trmiiinm  ac- 
eipieniet.  Tradilua  naroque  e^t  a  prreside  in  po« 
tesiaiem  eorum  illa  conditiono,  ut  sive  bunc  sife 
btronem  eligerent;  et  ilii,  accepia  bac  opilone, 
doiiaveruiit  latroni  vitam,  Jesum  vero  f9i*  manus 
militum  suis  tamcn  clamoribus  ac  precibus  Intere- 
merunl. 

Quem  Deus  iuuitaui  $oluii$  doloribus^  juxta  quod 


e$t  anima  mea  utque  ad  morlem^  cmpitque  pamra  et 
uedere  (Marc.  iiv).  Sed  contrisubaiur,  ut  ▼erum  s« 
esse  bomineui  in  anima  et  corpore,  ac  Yfraelttr 
IMtesibilem  dcmonstraret ;  eisultaYit  vero  anima  et 
liiigiia,  quia  passione  sua  sal?andum  e^so  noverat 
genus  buroaniim. 

Insuper  et  caro  requietcet  in  $pe,  Gaudebtt  qui« 
df  m,  quod  ab  inimicis  moveri  ac  saperari  nequibat ; 
seJ  euro  super  boc  gaudiMra  adbuc  sibi  dicit  cre- 
visse  liTtiiiaro,  qnod  in  carne  siia,  cujus  nos  mone 
salvavii,  exeniplum  quoque  resurrectionis  esset 
I*raebituru8. 

Qiiofi/aiii  nen  derelinquet  animam  meam  in  infarna^ 

nec  dabit  tanctum  tuum  ridera  carruptionam,  Constat 

impottibile  erat  timri  iitum  ab  eo.  Videiur  sensus  ^  quidem  aniroam  Doraini  iion  ease  derelictam  apiid 


esse  biijus  sentenii«,  quia  soluti  sunl,  Domino  ad 
inreros  desccndente,  dolores  pcanarum,  id  est,  ian« 
gere  illuin  minime  valoerunt.  Yeruro  sl  Grsecam 
ins|ieierimus  auctoritatcm,  ub:  scri|ilnm  est :  Quem 
Deut  tutciiavit  tertia  die,  tolveut  par  iptum  doloret 
wortis,  juxla  quod  non  erat  pottibile  ieneri  ittum  ak 
00,  patet  prorecto  quia  soluios  per  Dominum  diclt 
dolores  infiirui,  sive  morti<,  boc  est«  per  descen* 
siim  ejas  ad  inferos  liberatos  a  locia  inferorum 
saiictns,  qui,  quamvia  in  sinu  Abrahx,  id  eat,  in 
(onsolatione  secretje  quieiia  lenebantnr,  eo  ipso  ta- 
msn  a  dolore  moriis  sive  inferni  non  erant  in 
totum  iiberi.  Quo  necdum  superna  in  ecelis  gaudia 


inferos,  quap,  ablaiis  eis  prnpter  quos  ibi  descende- 
rat,  mox  ad  superiia  rediit;  con&tat  nec  carnem 
ejus  e»se  corruptam,  quas  cita  resurreciione  glori- 
flcaia  e^t. 

Sed  quaprendum  quomodo  ipse  in  alio  psalmo 
improperans  im^Keniientibus  et  coniumacibiu«  labo« 
rem  sux  paMionii  dicat  :  Qum  utititat  in  tangmna 
iMO,  dicm  detcenda  in  eorruptionem  {Ptat.  ssix)  f 
Qiiod  ita  solvilur,  quia  ibi  se  dicit  descendere  ia 
corriiptionem,  cum  corpus  ejos  arOgentium  elavo* 
niro  et  lanceae  Irmpiione  penetratur,  quia  et  ipan 
solidi  corporis  transverberatio  non  immerilo  qu«« 
d;iu  probaiur  dicla  corroptio.  Uic  autem  corruptio- 


videre  et  intrare  merueruiii,    donec  fieret  qood  ^  "««"• '^  «»^  lutiefactionem  jusienogat  fieH,  qum 
dictum  est  per  proplieiam  D  'inino  :  Tu  quoque  in      gcneraliter  camem  vaslat  bumaniim,  seJ  sacroaancto 


tanguine  tettamenli  eduxitti  vinctot  tuoi  da  tacu  m 
qua  non  cii  aqua  {Zach,  ii).  Si  enim  in  lacu  iocorum 
iiiferiialium  liberi  prorsua  •  dolore  mortls  erant 
aancti,  quare  dicit  eos  vinelos,  donec  educerentur 
in  sanguine  Cbristi  f  Sofvti  ergo  per  ittum  doloret 
morUt,  juxta  quod  impottibite  erat  teneri  ittum  ab  ea. 
Nam  sicot  immonis  eral  ipae  a  poiestale  mortis,  iu 
erat  p»tens  etiaro  qaoscunque  vellet  a  dominio 
mortis  eruere. 

Davfd  enim  dicii  in  eum^  id  ettt  in  pntonam  tjut : 
Proffidebam  Dominum  coram  me  umper^  quoniam  a 
dextrit  eti  miliit  ne  commonear.  EiponendoMetliatnr 
Dei  et  bominum  quid  ipse  fecerit,  dat  nobis  qul 


ejua  corporl  nullalenus  valoit  pmvenire. 

Notat  miki  fecitti  tiat  uitet,  reptcbit  me  jueundiluta 
eum  facie  tua.  Ilaee  non  solum  de  Domino  recto 
intelliguntur,  qui  non  alio  duce  ad  aupeiandum 
roortis  regnum  egebat,  sed,  arcepia  somel  pleoitu- 
dine  divinae  virtutis  et  sapientise,  per  se  mortem 
destruere,  ad  vitam  resurgere,  aique  id  df  iteram 
Pairis  aacendere  vaiebat  9  veraro  eiiam  de  elecils 
eju9y  qiii,  ipso  donante»  viam  veriiaiis  invenioni,  per 
qunro  ad  vium  quam  in  protoplasto  perdidere  re- 
deant,  qui  et  ipsi  replebontur  jiicundiiate  c«m  fac ie 
Dei  Patris ;  qaia  bsc  est  perfeeto  nostra  beatitndo, 
cum  Ipsuni  meruertiiHis  .facie  ad   fiseloffl  videre. 


puri  bomiiies  sumus,  eon»itiuin  quo  fieccala  viiemus.  «^  aieut  optimo  inlelletit  Pbllippas  eum  ait :  Damine, 

Nam  qtii  ancu>ris  Snt  praei^enriam  jiigiter  oculo  men*      atiende  noki»  Patrem  ei  tuf/idt  {Joan.  iiv).  Sttffieit 

lis  iniueinr,  nuilatenus  bunc  id  delicu  cooverllt* 

Dicit  eiiam  causam  qua  motus  no«  est.  Domino  ai- 

qiii Jeni  a  dcitris  opitiiUnie,  sini>tra  non  pra»valeot ; 

scd  aniinus  quein  ille  custodit  in  eo  flriuiiii  perse- 

veral.  Cougrue  aiitem  sibi  Dominum  a  deitris  e^ise 

dicebat,  quia  si  non  ille  banc  parir m  Uiiuerit,  sta- 

tiin  eam  ins*dians  diabolua  occupabit,  sicut  de  Juda 

rcriptom  est  :  Et  diabotut  ttet  a  dextrit  ejut  {Ptat. 

GVIIl). 

Propier  ftoc  detectaium  ett  ear  meum^  et  extultamt 
Bagua  mea,  Propter  bbc,  quod  illo  scilicet  a  driirle 
asiitit,  et  in  cogilationibus  suis  jucundiutem  et  ei- 
sulutionein  in  lingua  oborum  sibi  esae  testatur.  Ei 

Patrol.  XCIL 


eoim  illa  jiicuDdiiae  faciem  Dominl  vklere,  neqno 
niiiid  aiupliiia  requiritiir,  qoia  nec  ertt  qoid  «nplius 
requiraiur,  cum  viaoa  fuerit  ille  qoi  est  super 
omnia.  Et  baee  iont  quae  iu  paalroo  sequuntor  :  De^ 
lectatianet  in  dextera  tua  utque  in  ftnem  {Ptal.  iv). 

Propketa  igitur  cum  ettel,  et  tciret  quia  jurejurando 
jurattet  itti  Deut  de  fructu  tumbi  ejut  tadere  $uper 
tedem  ejut^  prowident  tacutut  ett  de  returreciione 
(Jkrisif,  elc.  In  Gr«co  babetur  plus  :  De  ftuetu  tumbi 
ejue  tut^tare  Ckrittum^  et  tedere  smiNr  eedm  ejut. 
Sed  in  eo  qood  seqoltar  :  PreMent  laeuiut  ett  de 
returrectiane  CkrUti  ejus^  quiu  neque  daretktue  csi  in 
inferna;  \n  Grwto  conseqaentloi  htbeiar  :  Qoio 

8i 


1005  DEDiK  VENCRABILIS  OPP.  PARS  11. 

n$qn$  derelkta  ett  ammnt)u$  tn  inferno.  Et  tanct^is  A 
Fiilgentias  ad  TnsamuHdiim  scrilient.  iia  ponit  : 
<  Naro  et  de  corporis  ejas  excitatione  a  monois  con- 
liouo  subjecit  dicens  :  Neque  caro  ejus  vidit  corrupiiO' 
mm»  I  Juita  quod  et  propbeta  utramque  complexus 
esi  dicens  :  Quoniam  non  derelinquet  animam  meam 
in  tnferno,  nec  dabi$  sanctum  tuum  videre  cormprio- 

iiem  {^9al.  xv). 

•fil  promimone  Spiritus  tancti  aceepta  a  Patre, 
efudit  kunc  quem  vos  videtis  et  audilis,  fn  Grxco  ba- 
Ipetur  ita  :  EJfudit  hoc  donum,  quod  nunc  vos  videiis 
et  auditis.  Et  quidem  super  Jesum,  quem  crucifixere 
Judxi  resusciiatum  a  Deo»  et  esse  Chrislum  edo- 
ciiit ;  nunc  aotem  ad  aliiora  paulatim  fldem  provo- 
eaos  audieniium,  el  Deum  ituoc  esse  ^eromdesifnai, 
dom  eam  sancii  Spirilus  donum  effudisse  confirmat,  B 
^od  divinae  tantum  esse  potentise  sapiens  quisque 
eognoscit.  Ct  pulchre  eodem  verbo  effusionis  usus 
esl,  quod  superius  commemorata  prophetae  sentemia 
Dominum  dixisse  prsmiserat,  ut  ex  hoc  quoque  el 
ilhMl  audiiores  colligerenl,  ipsom  esse  Dominom 
Jesom  Cbrlslom,  qol  et  anteqoam  carnem  assomerel, 
loqni  consoessel  In  prophetis ;  qui  fuiura  saeculi 
lempora»  proul  ipse  fellel  disponeret ;  qul  slgna  el 
prodigia  iii  ccelo  dMrel,  el  in  lerra  ;  qiii  omnes  nb- 
men  •euum  iiivocaiites  salvos  faceret,  cseteraque  qoje 
fropheilcue  sermo  dcKrib.i  quasi  Dei  Filius  ac  Deus 
f eros  explei^l. 

,Non  enim  Dauid  aseendit  in  eetlos,  dieit  autem  ipse: 
Diaat  Dominns  Domino  meOt  sede  a  deslris  meis,  ^ 
(luadaro  codices  babent,  Dicii  Dominus  :  sed  Gr»ca  ^ 
cxemplaria,  et  in  lioc  libroel  in  Psalterio  babeut : 
Dixit  Domiiius.  IIaDife>tissime  aotembeaios  Pelrus 
f  er  bunc  psalmumexponit  quoniodosil  iBtelligendutn 
qiiod  de  alio  psalnio  superius  assumpserai,  jurasse 
i)<uuiiittm  DtTid  de  fructu  lumbi  ejos  suscitare 
'Cbrisium,  el  sedere  soper  sedem  ejus,  quia,  viJe- 
iictl»  et  bax  sedes  regni  non  in  lerrena  Jerusalem, 
in  qiia  regnavit  David,  sed  ad  dexteram  intelligenda 
fsaet  m^jesiatis  cjus  in  -ecelis.  Ubi  uiramqiie  unius 
ejusdemqoe  IVedemptoris  nosirl  naloram,  de  Scri- 
l>iuris  propheiicis  ewdenter  asiruxit :  el  bumanam» 
videlicei,  qo»  de  froctu  lumbi  David  per  virgioem 
4>rta  esi,  eldivinafn  propter  qiuim  aseendens  in  cce- 
lom  homo  ud  dexieram  Patr is  assumpius  est.  In  bac  p 
naroqoe  ^eraciter  filios  David,  in  illa  Dominos 
David  exslitil,  propier  quod  etcongruenter  adjonxil : 

CertUsime  erqo  seiat  omnis  donms  lerael^  quia  tt 
J>oiHinum  eum  el  Ckrislum  Deut  fedt.  Doininom 
naroqne  iiiuro  esse  probavil,  ex  verbo  David,  qood 
ait :  Dixit  Dominus  Domino  meo;  el  ex  eo  qued 
dixil  propbeta  Joel  :  Et  erit^  in  novissimis  diehuSf 
dicit  Dominus  :  effundam  de  Spiritu  uho  tuper 
'Omnem  carnem  (Joet.  u),  cum  boc  eom  veraciter 
ipso  dle  perfecisse  declaraMei;  Cbrisloro  vero  illum 
esse  docuiL,  verbo  ejusdem  David,  4|oo  ei  dieiom  a 
Domino  eecinil :  Sede  a  demris  meis^  simul  el  ex  eo 
qood  per  propbeUro  loqoens  Spiriium  sanciom 
suuin  esse  Spiritoro  declaravii,  qoodqoe  bunc  sua 


SECr.  I.  —  EXEGGTICA  CENUINA.  lOOi 

potestate  horoinibos  dare  potoiu  Ht»c  denim  nulll 
prorsus  baminum  competere,  excepto  Meiliainre 
Dei  cl  bominum  liomine  Jesu  Chri>lo  ,  qiiis  nisi 
iufidelis  dubitat?  Nam  qiiomodo  esse  poiuii,  ut  ill« 
non  vere  Christus,  id  esl,  omni  plenitndine  Spirilus 
sancti  oncius  esse  recte  crederetur,  qui  de  eodeni 
Spiriio  potenlialiter  quibus  voioll  dare  probatus  est  ? 
Ail  ergo  ^tita  et  Dominum  ewm  et  Chrislum  Deua 
feeiL  Nunquid  Dominus  Cbristoa  el  Deus  ei  liomo 
est,  una  In  duabus  naluris  exislente  persona  1  !n 
divinltale  ouideni  xiernaliler  a  Patre  natus  est,  in 
bumantiafPauiem  ex  tempore  ab  ipso  Patre  facius 
esty  cum  eum  operante  Spiritu  sanclo  in  oiero 
Virginis  incaniari  disponil. 

Et  Dominum^  iriquil,  eum  el  Chrittum  Deus  fccit^ 
hune  Jesum  quem  erueifixisiis.  Quia  Jesus  propriom 
Donien  est  liominis  illios  quem  crocifixere  Jodxi, 
sicul  Aaron,  sive  David  propria  sunt  nomina  bomi- 
num  :  Dominus  auiem  polestaiis  ac  majestatis 
vocabuluro  esl,  cui  roerito  debeal  omnis  creatura 
subjici,  de  qna  ipse  disclpulis  posi  reMjrreciJon^^m 
appareiis  ait  :  Data  ett  mihi  omnh  peieiCts  tn  cmlo 
et  in  lerra.  Porro  Cbrisius  regic  sive  pomificaris 
appellaUo  dignilalis  esi.  Namque  ponlifiecs  el  reges 
perlrgero  oleo  sanclo  ungi,  et  ob  id  christi  noiico- 
pari  solebani,  in  Ugoraro  nlmirum  ejus  qoi  oleo 
laelitias,  id  esi,  Spirito  sanclo  prae  consoriibos  sois 
a  Deo  onctos  rex  nobisi  et  sacerdos  magniis  fieri 
digoaios  est :  sacerdos,  videlicei,  nt  bostia  uos  su» 
passionis  emundei  ab  omnl  peccaio,  ul  ad  dexteraro 
Dei  positos  eliam  nonc  interpellel  pro  oobis ;  rex 
aotem,  oi,  devictis  oninibos  adversariis  noslris,  ad 
regnom  nos  imroortale  perdocat. 

dtddfaekmut, viri  fratres?  In  Grceo  habelor  plus  : 
Monttrate  nobis.  Uaod  verbum  in  opusculis  eorum 
qui  Scripturas  saoctas  exposuerunt,  scpioi  bulc  sen- 
leniiae  adjeclum  invenimus. 

£t  aceipietis  donum  Spiritut  taneti.  Yobit  enim  eti 
promism,  et  filiis  vestris^  dicente  per  prophetam  Do- 
mino :  Effundam  de  Spirltu  meo  super  omnem  remm, 
et  prophetahunt  filii  veslri,  et  filim  voitree  (Jeel  n), 
Qood  vero  addidit  :  Et  omnitus  qui  longe  tum^ 
quotcunque  advocaverit  Dominut  Dem  notter,  ad  illiid 
lesiimooiuro  respicit  quod  de  propheta  uliiaum  po- 
soerat,  qoia  omnit  qukunque  inwoeaverit  nomen  De- 
mini,  talvut  erU  (Ibid.),  Qood  ad  gentioro  Yocaiionem 
spceialiter  periinet,  qo»  a  societaie  filiorom  Israel 
et  eognatioiie  et  merito  longe  foerani  segregatae,  ei 
lamen  pcr  invocaiionem  nominis  Domini  joxla  pro- 
roit«ienem  propbetae  a  suo  erani  errore  salv^indc 

Qai  erqo  receperunt  sermonem  ejus,  baptiuas  sunt* 
Huoc  locom  alia  Iranslaiio  juxta  proprietaiero  Grae- 
ex  veritaiis  ila  babel  :  Uti  qmdem  recipiente$  liben^ 
ter  verbum  ejut  baptiaati  tunt.  Qua  ioterprelaliooa 
videiur  manifestius  expressum  quia  non  quidam  ei 
eb  qoi  audieranl  verbom  Peiri,  sed  omnra  qoi 
ad  aodlendoin  convenerant  libenter  hoc  audfentes 
baptixatl  sonl. 

i>ofiif nM  autem  augebat  qui  saM  perent  quotidie  in 


tr05  LIUE(\  HeraAGTATIONIS   IN  ACTUS  APOSTOLORUM.  lOM 

idiptunt.  In  Graeco  ila  legilur  :  Dominut  autem  au-  A  pt*i  humaniuite  veRUiriis  e»t  Ue  obIo  ad  ji  di'^iMlttm 


gebat  qui  tabi  fiereut   Eccletice,   ac  ^itiiMle  allera 
iiarratio  incipil. 

CAPUT  III. 

/n  idiptum  autem  Petrut  et  Jeannet  atcendebaut 
in  templum  ad  horam  orationit  nonam.  Ouod  supe- 
riori  sententis  iti  poie»t  aptari  :  Cum  Doniinus 
qootidie  praedicanlSbus  aposti>lis  in  Ecclesiain  suam 
credentes  aggragaret,  ascendebant  apostoloriim 
primi  in  lemplum,  Deum  rogaturi  in  idipsum,  id  est, 
ui  Ecclesiae  suaa  semper  augmenta  procuraret. 

Et  protinut  eontelidatm  tuut  batet  ejut  et  plantce, 
Bases  nomen  Gruicum  est,  et  in  ipso  Graeeo  sic 
positiim,  quod  Latine  [ulturat  signiflcat :  qao  nomine 
gressus  ejos  confirmatos  indicat,  sicut  etiain  Latine  qui- 


f  ivos  et  iiiortuos,  qiiaodo  omnes  iniroici  ejus  sob- 
dentur  pedibus  ejus,  et  restitueiiiur  oinnia  qua  loeo* 
liisest  Deus  per  omnes  proplietas  ab  initio  saecyli; 
quia,  ciim  sanctis  oninibus  ad  aeternam  vitaro  evni 
Doniino  iir.rantibus ,  reprobi  cum  diabolo  orones 
perpeluas  poenas  subibunt,  nihil  re^tabit  omnino» 
quod  propbeiae  nobis  oltra  speniiidum  proroittant« 
eoquod  ulraque  pars,  ct  boni  scilicet  et  mali  irre- 
vocabilom  in  uliimo  examine  sententiam  a  josto 
jiidice  perceperint.  Multumque  rallitur  et  fallit  Ori- 
genes,  qui  se  post  boc  judiciuiii  longissiroo  licet 
temporum  distanle  intervallo,  curo  caeteris  peccato- 
ribus,  qui  a-sinistra  judicis  cuin  diabolo  missi  fue* 
riiit  in  gehennaro,  liberanilum  putal,  et  ad  regnuni 


daminterpreiaiisunLSed  sciondumestqnodgressus  B  coeleste  perducendum,  quasi  hoc  eis  promittenta 


preprie-apud  Graecos  ^taL^iQtiuru,  vel  iropiac  vocantur. 

Et  mpieti  tunt  ttupore  et  esstati.  Alia  Editio  pro 
exttati^  id  est,  eicessu  mentis,  a</mtraifo»ieiii  non 
proprie  posait;  quia  inajor  admiraiio  solet  non- 
nunquam  roenlem  ad  •leessom  deducere,  et  ultra 
consueturo  cogitandi  ■lodum  ad  altiora  transferre. 

Deut  patrum  nottromm  glonficavit  Filium  $:^um 
Jetum^  quem  vot  qvidem  tradidittit^  etc.  In  Grjeco 
habeliir  ronseqneiiiius  :  Deut  patrum  nottrorum 
glorificavit  puerum  tuum  Jetum,  (jOiiveniebat  nam- 
que  utsermonem  de  Domiiio  his  qui  eum  occidcrant, 
facions  docior  sapiens»  primo  huinanitatis»  quae 
tradi  ei  interflci  potuit,  recordaretur ;  deinde  pau* 
latim  resurreciionis  gloria  ejus  patefacta,  Deura 
qtinque  hunc  et  Dei  Filium  esse  dcclararei.  Deniqoe  C 
paulo  post  Auctorem  eoiu  viiae  appellat.  Et  in  claii- 
sula  sermonis  apertius  :  Vo^ts,  iiiqtiily  primum  Deut 
tuuitant  Fiiium  •Ntfin,  niiiii  eiim  benedieentem  robit^ 
«1  dgieantur  wettra  pectjta^  ut  cum  veueriHt  iempora 
relrigerii  a  conepectu  Domini^  tmnc  vettra  deieantur 
peccaia,  Tenipora  autero  refrigerii  disciretionein 
uiiivertalis  jodicii  et  justorum  redemptionii  dicit, 
de  qoo  ipsi  iribolaiiones  qoidem  passi,  sed  spe  salvi 
farti  dicunt  Domino  in  psalmo  :  Traniioiiiiiis  per 
ignem  et  aquam^  et  iuduxitti  not  in  refri.^erium  {Ptal. 
Lxv).  Tunc  etenim  plene  delebuniur  nostra  peecaia, 
cnni  viriute  resurrectionis  novlssima  inimica  des- 
iructa  fuerit  mors  (/  Cor.  xv).  In  quadam  iransla- 
lione  bunc  versuin  ita  propler  explanationem  seiisus 
posiiom  inveniinu6  :  Ut  cum  renerint  lempora  refri' 
gerii^  ventoitl  <t  vobit  a  fucie  Domini,  Et  revera  in 
Giaeco  sic  scriptom  est.  cum  addiiameiito  pronominis 
illius  :  Ut  cum  veneriut  volnt  tempora  refrigerii  a 
facie  Dotnini* 

Quem  oporiet  arlam  quidem  tutcipere  utque  in  tem- 
pora  rettitutionit  omuium,  qua  locutut  est  per  ot  tan- 
c  lorum  tuorum  a  teBculo  prophetarum.  Hoc  cst  quod  ei- 
dem  Doraino  JesuChri^toa  DeoPalre  dictum  Psaimista 
testatur  :  Sede  a  dextrit  meit^  donec  ponam  inimicot 
tuot  tcabeUum  pedum  tuorum  {Ptal.  cix).  Assumpiiis 
namque  est  in  coeluin,  et  sedet  a  dexms  Dei.  In  qua 
nimirom  sede  paternas  majcstaiis  semper  divinitus 
naoet»  Mqoe  inde  onquara  abfuity  veruiu  in  assum- 


0 


propheta  qoi  ait :  Et  claudentur  ibi  in  carcerem^  et 
pott  diet  multot  vititabuntur  {Itai.  xxiv),  cora  raaiii* 
lesta  sit  Juxia  sanos  sensus  prophetae  sententia«  qua 
bostes  ac  persecutorea  sanctae  Ecclesiae  singolos  \m 
die  eiitos  sui  in  gehennam  rapiendos  praedixii,  fod 
cunclos  iii  die  judicii  ad  modicum  inde  relaxandoi 
praevidii,  dum,  recepto  corpore  imrooriali,  denoo 
d«|iliccm  in  pocnam  moriis  praecipiieniur  aeternuf. 
Mam  et  hoc  prophetam  in  hac  senteiitia  intendisso 
sequentia  ipbius  verba  deJarani,  qui  cuin  dixisset : 
Et  pott  diet  multot  vititabuntur^  continoo  sobjeeit  : 
Et  erubetcet  luna^  et  confundetur  tol  {ibid, ),  qood  in  die 
jiidicii  foturum  non  solum  prophetia ,  sed  et  evange- 
lica  verba  declurant. 

Mogtet  qutdem  dixit  :  Quia  prophetam  voH$  tuui* 
tavit  Dominut  Deut  vetter  de  fratribut  vettrit^  lanfiMiii 
meiptum  audietit  juxta  omnia  qua  loeutut  fuerit  §•• 
bit,  etc.  Iniiium  hiijiis  loci  in  Gracco  plos  kabat : 
Moytet  quidem  disat  ad  patret  vettrot  :  Quim  propke^ 
tam  vobit  tutcitavit  Dominut  Deut  vetter,  Patet  auMa 
virius  seiitentiae,  quia  Doroinos  noster  de  popolo 
Israel  veritaiem  carnis  assompsit,  apparens  in  siml- 
lltudinem  Moysi,  ot  sicut  ille  carnalem  Israel  esre- 
moniis  et  saciis  legalibus  instructum  ac  purificaiom. 
iii  terram  repromissionis  iniroduxit,  ita  et  DonisM 
per  gratiam  Evaiigelii  spirilalem  israel  de  tolo  orbtt 
coiigregans,  ad  coelestia  regiia  perduceret.  Et  sleul 
illiqui  legeinSloysi  coniem|iseruntdelerrareproroit« 
sionis  suiit  ab  iiiiinicis  naiionibus  ejecii,  sic  et  bi  qul 
doctrinam  evungelicai  graiiae  despexeront  da  eoeiu 
sanctoruin  per  uliores  spiriios  expellantur.  Hoe  ost 
eniin  quod  sequitur  : 

£rtt  autem^  omnit  anima  queecunque  non  emdkfit 
prophctam  ilium^  exterminabitur  de  plebe. ytmm  nolan- 
dum  quia  bentiis  Pelrus  hic  non  verha  Mosaicae  seii- 
teiitiae,  sed  sensum  tencre  curavit.  Scriptoio  namqne 
est  in  Deiiterofioniio,  dicente  Moyse  ad  fllios  Israel  * 
Prophetam  de  gente  liia,  et  de  fralribut  tuit  eicut  «#,  s«f  - 
citnbit  libi  Dominut  Deut  tuut,  iptum  audiet^  ut  petitti 
a  Domino  Deo  luo  in  Horeb  (beut.  xviii).  El  paolo 
posl  :  Et  ait  Demwut  Deut  mihi^  Bene  omnia  ioentt 
tuni :  Pjrophelam  tutdtabo  eit  de  medio  fratrum  s«#* 
rum  timHem  tui^  ef  ponam  verba  mea  in  ore  eiuMy,  i»a^^ 


1007  DEn^  VENERABILIS  OPP.  PARS  II 

tfwfii  ad$oi  omma  ^um  pracepero  illi. Qnt au'$m  verba  A 
eju$  ^ucs  loquetur  in  nomine  meo  audire  noluerit^  ego 
tdtorexiitam  (Ibid.).  Pro  quo  Petrus  posuil :  £xler- 
vunakitur  de  ptebe^  maniresiius  iiisinuant  hunc  csse 
foodum  diviiix  ultionis,  ut  qui  coBleslia  mandaia 
coniemnunt  ab  eleclorum  sorie  reddaatur  eitorres. 
«  £l  bic  ergo  et  moltis  aliis  in  locis,  ubi  aposluli  et 
efiBgelistae  de  Veieii  Tcsiamenio  exempla  posue- 
runt,  perspicuum  esteosScripiurarum  sensum  qux- 
aisse,  non  verba,  Rce  mngnopcre  de  ordine  sernio- 
iiibusque  curasse,  ui  inieileciui  res  pateret. 

iHcene  ad  Abraha  n  :  El  in  semine  tuo  benedicentur 
omnee  {amilia!  terrm,  Ex  utroqiie  boc  lestimonio  ct 
illo  Tidelicet  qaod  ad  Moysen,  el  illo  quod  ad  Abra- 
ham  a  Doniiiio  promulgatum  esl,  et  severiias  ejtis 
et  booitas  declaratur :  bonilas  quidem  in  eis  qui,  ^ 
accepta  flde  Christi,bcnedici  merentur  ab  illu;  seve- 
rilas  fcro  in  illis  qui  meriio  sui  contemptus  etinobe* 
dientiac  de  plebe  benedictorum  exterminantur,  id 
esl,  exlra  terminos  seternae  beatitudinis  ejiciuntur. 
Ra  autem  dictum  est  :  In  semine  tuo  benedieentur 
omnei  familice  terrce,  quomodo  in  Evangelio  diclum 
est :  Erat  lux  vera  quce  illuminat  omnem  hominem 
tenientem  in  mundum  (Joan,  i).  Non  enim  vel  omnes 
temiliae  terrs  bcnedicnntur  iu  Gbristo,  vcl  omnis 
liomo  veniens  ia  uiundum  illuminatur  a  Christo.cum 
pliires  multo  sint  qux  in  tenebris  el  maledicti  >np, 
qua  nali  sunt,  priitis  transgressioois  vitam  tninsi* 
gentes,  vel  etiam  pejora  addentes,  in  xiernum  dain- 
nentur.  Sed  intelligeiidum  quod  in  semine  Abrahap,  ^ 
hoeest,inChristo  benedicantur  omnes  familw  terrnn, 
^uxcQiique  benedicendx  sunt ;  ejusqiie  gratia  illu- 
mlnetur  oinnis  lomo,  quicunque  ad  sortem  sancto« 
r4iro,  quae  esi  iii  luce,  peninet :nec  sit  aiiud  ncmen  $ub 
rmlo  datum  hominibui  in  quo  o^rteat  not  $alvo$  fieri 
iAet.  iv).  Quamvis  et  ita  recte  possil  inlelligi,  nullain 
essecognationem,  sive  faniiliam  terrsp,  in  qua  non 
aliqui  benediciiotieiii  supcrn»  haeredilaiis  acci- 
piant  :  ex  illis  dico  raiiiilii$,  sive  cognationibus 
sepCuaginta  et  duobus,  in  quas  post  diluvium  in  con- 
•trnclione  lurris  divisum  esse  genus  humanum  legi- 
mua.  Bcnedicontur  ergo  in  seniine  Abraha;,videlicet 
Mediatore  Dei  et  houiinum  homine  Jesu  Christo, 
oames  electi,  non  soluin  qui  post  Incarnationem  ejiis 
in  enm  crediderunt,  verum  etiam  hi  qui  Incariiatio-  n 
nis  ejiis  tcmpora  nascendo  in  carne  prxcesseriint. 
Uinnibiis  iiamque  idem  hoino  Deusadcwlosascendens, 
Januas  regni  coelestis  aperuit,  oninibus  in  die  judicii 
fljctorus  est  :  Veniie,  benedicti  Pairit  mei,  percipittt 
regnum  {Maith.  xxv). 

CAPUT  IV. 

Supervenerunt  tacerdotes  et  magistratut  tempti,  Ma- 
gistralns  numero  singulnri  legendum  est,  qu<*d  ex 
Cr»co  (acillime  clarei,  ubi  axpccTnyh:  singulariier 
seriplam  esi  :  pro  quo  Latine  in  quibusdam  Codi- 
cibtts  preposiium  lempli  ,  in  aliis  rectiiis  praetorcra 
lempli  scriptuni  inveuiraus.  Nam  Graece  praeior  ot/scc- 
Tvyor.magUtralosautemslveprinceps  Sipx^^  Uicitur. 

Mxit  ad  eot :  Principet  pof.uliet  tenioret.  In  Crsco 


SECT.  L  —  E1E6ETICA  GENCINA.  tiOOS 

h.ibetur  plus,  Et  seniores  hrael  audite.  Simililer  in 
sequentibus,  ubi  dictum  est :  /n  hoe  i$te  attat  eoram 
vobit  $anut :  in  Graeco  babetur  :  Coram  vobit  $emu$ , 
hodie^  et  in  alio  nuUo. 

Videntee  autem  Pelri  conttantiam  $t  JoaHm$f  com* 
pertoquod  honun£$  etunt  $ine  Utterie  $l  idiotee^adnii* 
rabantur.  Sine  liiierit  dicitur,non  qnod  iitteraa  nes« 
cirent,  sed  qiiod  grammaticae  artis  peritiam  imni 
baberenl.  Nam  in  Gracco  apertius,  pro  hoc  verbo, 
ecy/saju/Aaroc,  lioc  est,  illltlerali,  babetur,  idiolae  aotem 
proprie  imperiii  vocantor.  Deniqiie  in  Ep*8tola  ad 
Corinthios,  ubi  scriptum  est  :  Et  ti  imperitut  «  rmo* 
ne,  ud  non  tcientia  (//  Cor.  xi),  pro  imperito  in  Graeco 
cdiwn}?  babeiur. 

Qttta  omnet  elarifieabant^  id  quod  factum  juerat. 
Melius  habetur  in  Grxco  :  Omnet  emm  glorificabaut 
Deum^  in  eo  quod  factum  fuerot.  Et  quod  in  iioe- 
tris  Codicibus  additnm  est,  /n  eo  quod  acdderai^ 
in  Graeco  uon  babetur.  £l  qiiidem  glorifiiaboHi 
ei  etarificabant  ex  uno,  Gra^co,  quod  esi  J^dS«C«y , 
solent  iitdiiTerenter  in  Latinum  transferre»  sed 
distat  iiiter  clarificari  factum  ,  et  Deum  in  facio 
clariGcari,  sive  glorificari.  Clariflcari  iiamque  facta 
sive  dicia  aliqna,  esi  in  iiotitiain  haec  pliirimorom 
lama  vulgante  defcrri,  quod  etiam  de  humanls  rebus 
miriflce  gestis  liei  i  potest ;  Deuin  auiem  clarificari, 
sivegloriflcari,  in  factis  hominuin»  propriuin  eat 
christianx  pieiatis  et  bumilitatis,  praacipiente  ipto 
ac  dicenle  :  Vtdeanl  opera  veetra  bona^  et  glorificeni 
Patrem  vettrumquiin  ceelie  ett  (Matth.  v). 

Quare  fremuerunt  gentet,  $t  poputi  meditati  $umt 
inantaf  Non  quasi  nescius  interrogat  prophetaysod 
vesaniam  mirando  impiorum  corripil  eos  qui  adver- 
sus  Doniinum  Salvaturem,  nihirabeo  laesi,  imomuitia 
beneflciis  adjuti,  consurrexeruni.  Genles  •eiem  pro- 
pier  miliies  Romanorum,  pnpulos  propter  Judaeos 
posoiL  Unde  apte  gentes  fremuisse,  populi  aulem 
meditati  esse  inania  adversus  Deum  dicuntnr.  Ju- 
dsorum  namque  proceres  seditla  meditatiane,  quo- 
modo  Dominum  niorii  traderent,  iraciabant ;  milites 
veronihil  ei  intulisse,  nihil  insidiarum  tetendisso 
reperiuntur,  sed  lantum  in  contumeliam  et  rooriom 
ejus  imperiis  obiemperasse  prssidis.  Unde  et  fro* 
mere  dicti  suiit,  imperito  scilicet  motn  atque  incon* 
dito  agitati ;  ct  quia  fremiius  proprie  ferirum  est, 
merito  fremere  dicti  sunt  qui,  ratione  postposiu» 
belluino  furore  succensi  sun*.  Quod  soiem  popall 
inania  medilati  esse  lerhihentur,  respicit  ad  hoc 
qund  in  prdcedenie  psalmo  de  beato  viro  dicitur  : 
Si'd  in  lcge  Dominivo!untat  ejus^  et  in  legeejut  meH' 
ttbitur  die  ac  nocte  {P$at.  i).  Sicot  enim  beatusest 
qui  in  meditalione  divinx  legis  snuin  lempui  onino 
transigit,  ita  perpetuis  est  miseriis  jure  depolandns 
ille  populus,  qui  non  solum  a  ineditands  Del  lege  se 
superbicns  svertll,  sed  ei  contra  ipsum  legis  soeio* 
rem  Deum  ac  Dominom  ^uum  crebra  sese  mediis* 
lioiie  insanus  exercuiL 

A$titerunt  rege$  terree^  et  principet  eonnsiermu  iu 
unumadcertttt  Bominumet  adtertut  Chrietmm  ojua. 


1000 


LIBER  RKTRACTATIONIS  IN  ACTIS  AI»OSTOf.OR|]M. 


loto» 


Priiicipes  Judtforum,  el  ipftuin  Pilatuni  didi;refet  A  cios  Dei  rdiiiulos  xeivo^cTac  Grece,   id  etl,  enni^- 


autem  plurali  numero  propier  llerodem  tetrarcbam 
ponlt,  sieut  tequentia  apostolorum  verba  leslanlur. 
Qiiamvts  poMii  rccie  plurali  regum  appellaiione  de- 
aignari  ipse  Herodes  teirarcha,  qui  in  neco  Domini 
consensum  prxbuit  Pilalo,  et  iile  ejuadein  nomiuis 
et  malilix,  qui  io  persequendo  Doroinum  mox  natum 
puerea  necavit  in  Bethleliem.  Qui  eui  noti  eodem  tem- 
pore,  eodem  tamen  odio  ac  nequiiia  mentis,  cum  princi* 
pibtis  Judcorum  adwenui  Dominum  aitilcruni  el  conve- 
mrunt  m  aniiiii.  Notandum  auiem  quod  bomm 
fersuum  talis  est  concatenatio,  ut  et  prior  de  ae- 
eundo  aecipiatclausulam,qua  dicitur  miveriui  Demt- 
num  el  advenui  Chriitum  ejui^  et  scciindiM  de  primo 
aecipiat  adverbium  quare,  ut  s!t  plena  ulriusqiie  po- 


mtiniier  ▼ivenies ,  et  xctvoCcx  habitacula  eoruiai 
esse  vocata ;  j^iov  namque  lingu.i  eorum  vitam- 
eoiistat  appellari,  non  cam  vitam  quae  morti  coii* 
iraria  esi ;  sed  illain  dum  quaeriinus,  qua  quts  conver* 
saiione  vitam  ducnt,  in  miiitia,  an  in  agricullura,an  In 
arie  qoalibet  honesta,  vel  turpi,  monachus  {lil,  aa 
laicus,  an  clericus.  C^elerum,  viia  qua  a  mnrtiiia 
discernimur  (w«i  niincitpalur  a  Graecis.  Qui  ergo  ita 
vivunt  ut  sint  eis  omnia  commuiiia  in  Douiino,  recte 
composito  ex  duobus  uno  iiomine^  xotvo^crac  vocao* 
tur.  Quae  iiiniirum  vila  lau!o  caeteiis  sHeuli  koJM» 
conversaiioiiibus  felicior  esl,  qnanlo  siatiim  futuri 
s.vculi  eiiain  in  praesenti  inillntur,  uhi  suiit  oinnia 
omnibas  coinmunia  bona  beatis,  cerncnlihus  ejiia 


si  io  :  Quare  fremuerunl  genlei^  et   populi  meditaU  B  gloriam,  a  qiio  omnia  bona  suut ;  et  quia  ibi  summi 


iunl  inania  advenui  Dominum  et  adomui  Chriitum 
ejuif  Quare  oitierunt  regei  terros^  et  ptincipei  cante- 
neruut  in  vnum  ,  advenui  Dominum  et  adomui  Ckti' 
itum  ejtti  f  Reges  autem  lerrai  dicit  ad  distincliooem 
eonini  quihus  in  terra  pereg'  inantilxis  regitum  ser* 
valur  in  coslis. 

In  eo  quod  manam  tuam  e»tendai,  ianitatei  ai  ei" 
gna  el  prodigia  fieri  per  nomen  sancti  FilH  tui  Jee».  Iii 
Gr«eo  babetur,  Per  nomen  iancii  Pueri  iiii  iiftt  : 
qood  magis  apostolorum  voiis  coagrueie  videtur, 
qui  r^f  omnia  aatagebant  ut  hoino  quem  crudixe- 
runt  Judsi.claresceiitibiis  pernomen  ejos  miraeulo- 
rum  sigtiis,  in  coelum  assuinptus,  et  Dei  esse  Filius 
innotesceret. 


pacis  et  securilaiis  graiia  regnai,  recie  cviias  Ui 
qiia  hiijus  viix  lypus  prxcessit  Jcrusalem,  Id  est 
Visio  pacis,  dicla  est.  Uiide  noianda  rerum  «imul  lo- 
corumqiie  distmtia,  siquiJem  in  opere  snpi^iias 
turris,  lingua  et  mens  bumani  generis  cum  es^tt 
iiiia,merito  iniquiiaiisdiscissa  est,  ita  ut  cum  oiii- 
nibus  ibi  linguis  loqiierenlur  homines,  nemo  tamen 
preximl  sui  voluniaiem  aui  verba  cognoscer.i.  Porro 
iii  Jerusalem  exdeni  sunt  linguas  merito  huiiii!itaiia 
unitnp,  uiiaque  omnibus  lingua,  eadem  crai  voluutaa 
et  anima.  Qaod  nimirum  usque  hodie  loio  orbe  ge- 
riiur,  dum  elecii  in  mulilfaria  divisione  loqiielarum» 
ono  ac  oon  diviso  corde  ei  inlentione  Douiino  f^niu* 
lantor ;  at  vero  reprobl  iia  omnes  diabolodiserviuui. 


Et  loqueffantur  verbum  Dei  cum  fiducia.  In  Grawo  ^  "*  ^^^^  servitus  menie  et  pognaci  plerumque  jiitf r 


halM*lur  additiim  :  OriiiM  volenii  credere.  Sed  et  io 
sequenti  lei iioie,  cnm  dictiim  esset :  Muiliiudinii 
aulem  credentium  erai  cor  unum  ti  anima  una^  et  bic 
iii  Graecis  esemplaribiis,  quod  nostrl  Codicea  noii 
habent,  adjunctum  est :  £f  non  erat  eeparatio  in  eii 
ulla,  Ac  deinde,  quod  el  in  nostru  Codicibus  conti- 
netur  subillatum  :  Nec  quiiquam  illorum  qum  potiid^ 
bnnt  aiiquid  iuumeiiedicebani,  Quam  sententiam  eilam 
beaius  Cyprianns  in  libro  Testimoniorum  tertio  alc 
posuil,  dicens :  c  Turba  aotem  eomm  qai  credideronl 
inima  ana  ae  mente  agebatur ;  nee  erat  inter  illos  olluni 
discrimen,  nec  qolsqaam  soam  jndicabal  ex  bonlaqoae 
eis  erant.  i  Conveiiit  aulem  hic  locas  ct  aptlsftlma 


se  siudio  et  ceriamine  geratur,  propter  qu»  eorum 
civiias  recte  Dabylon,  id  est,  confusio  nominatur. 

Joeeph  autem  qui  cognowinatui  ea  Barnabai  ab 
apoitolii^  quod  ai  inierpretatum  fHiui  comotatianii^ 
levitei  Cgpriui  genere,  cum  haberet  agrum  wendidit 
Ulum,  elc.  Ilirum  quomodo  hunc  Barnabam,  qiil 
postea  cum  Paulo  geuiium  est  ordinaius  aposlolus, 
ac  posl  longum  ejus  contuberiiium  denuo  Cjproni», 
unde  ortus  fueral,  prxdicalurus  rediil,  Eusebius,  iu 
Hisloria  ecclesiaslica,  de  nuinero  esse  sepJuaginla. 
discipulorum  Domini  Salvatoris  arbilratur,  cum  ma» 
uifeste  scribal  bealus  Lacas  eum  post  ascensionom 
Domini  ad  discipulatum  apostolorum  venisse ;  nisi 


rationeconeinit  eiquodsnpradleturo  esl,  quia  qal  Spi-  p  ^*^""*^  poiandum  est  eum  prius  iia  discipulaium  CUriaii 


riium  sanctum  acceperonl  in  die  sancto  Peniecostes, 
cum  unines  Galil»!  esseiil,cuncionim  qui  de  diversis 
niundi  parllbus  aderant  el  ludsorum  ei  proselylo- 
rum  linguis  loquebantur.  Illlc  eienim  per  adunatio- 
iiem  linguarum  discrepaniium  pulcherrimo  prcaagio 
df signabaiur «  quod  a:«ncia  Eeclesia  per  doBaui 
e}iisdem  Spirilus  in  diversis  per  orbem  nalkmibus 
el  liiiguis  unum  essel  ros  ct  animam  habilura.  Non 
enim  omninm  credentiuin  est  liiiguis  loqui  omnibus, 
sed  diversarum  admiatio  hngiiaram  ia  flde  Chriaii 
indlcio  fuit»  quia  Bvntinui  unus^  una  fidei^  untm  ba- 
pti&ma^UHiu  Doum  ei  Pater  omnium  {Epha,  iv)» 

Sed  erani  Ulii  omnia  communia.  I«atine  commania 
GraLxedicootur  xtuw,  a  qae  nonine  eoiiiiai  perfe- 


secuium ,  ui  necdum  renuniiaveril  omnibus  qa« 
possidebai.  Quod  oirum  evangelic»  ductiinae  conve- 
nerit,  cuivis  facillime  paieu 

CAPUT  V. 

Exturgem  autem  prineept  iacerdotum,  et  omnei  qui 
cum  illoerani^  etc.  liaec  leciio  in  Graeco  iia  incipit,. 
respiciens  ad  priora  :  Ei  videm  heect  exturgeui  priii- 
r#pt  tacerdotum. 

Vt  audierunt  autem  hoe  termonee  magiitratui  Iruh' 
pti,  et  principet  tacerdotum,  ambiebani  de  ilUi  qM» 
nam  fieret.  Ct  bic  magislratos  singulari  numero  le- 
gcndum,  sicui  eliain  in  sequentlbiis  ubi  dicitar  : 
Tunc  abiit  magittralut  in  iemplum  cum  miiiis/ris.  Gra- 
cum  iianH|uo  exemplar  utroque  in  loco  singttlari-cr 


101! 


DEDiG  VENERABIL1S  OPP.  PABS  IK  SCCT.  L  —  EX£(;ETICA  GENULNA. 


lOli 


rt^cTvyicf  id  <^st,   prmt&r^  liabet.    Veriiin  scienduin  A  in  Gneco  liic  plut  habelnr  :  Nequs  V0Sf  nequi  princi' 
qnod  bic  Inciis  plus  babet  in  Grxco,  ita   eninn  scrl-      pei  reHru 


ptDm  est :  Ut  audiernM  autem  verba  hcrc  tacerdQiei 
el  magiitratui  templit  et  principei  iaeerdotnm  ,  mira- 
boniur^  et  ambi§ebnnt  de  illii,  quidnam  vult  hoe  ene  ? 

El  interrogavit  eoi  prineepi  iaceidotum  dicens:  Prm- 
eipiendo  preecepmui  vMi^  e(c.  Conseqiieniius  habe.lur 
in  GraBCO :  Nonne  pra^^cipiendo  prwcepimui  vobii  f 
Namque  ila  loqui  magis  interrogaiili  convenit. 

Bbedire  oportei  Deo  magii  quam  hominibnt.  Inler- 
rogatiTe  legilur  in  Graeco :  Obedire  oportet  Deo  magii, 
an  hominibui  ?  et  aple  Siuliaro  ac  lemerAriam  pon- 
lificis  inierrogationem  Apostoli  fixa  ac  priideini  re- 
sponsione  refutarunt. 

Deui  patrum  noilrorvm  iutcilavit  Jeium,  lii  Graeco 


Se  [orte  et  Deo  repugnare  hiveniamini.  Pro  eo  quod 
nos  habenins  Deo  repitgnare  ,  vel ,  sicul  quidaiu  iii- 
terpreiati  sunt ,  Deo  repugnantei ,  iii  Gr«co  «num 
noinen  esl  posilum,  OsofAaxoc*  Quod  ideo  commemo- 
randum  putavi ,  ut  cum  in  historiis  OeojuUcxoc  am 
6co|ui«}^iav  invenimus,  virlutem  nominis  ceriiiis  scire 
possiinus. 

CAPDT  VL 

lloi  itatverunt  ante  compectum  apoilolorum  ,  et 
orantei  impotuerunt  eti  niiiniii.  Non  illi  qui  eos  sia* 
taeriiiii,  sed  aposioli,  imposuerunl  eis  maniift.  Ete- 
nim  communis  quidem  dispensatio  exigebat  el  inioi- 
stri  pro  viduis  viri  eligerentur ;  verom  ubl  inTeuli 


kabet  Ptierum  tuum  Jesum^  juxta  illiid  Psalmislae :  B  ^mii  qui  digni  ad  boc  minisierium  esse  viderentur , 


Da  poteitatem  puero  tuo ;  ialvum  [ac  filium  ancitla 
iuce  (Piat,  Lxxxv). 

Et  noi  terei  iumm  horum  v<rborum  ,  et  Sptrifni 
soiiefM  quem  dedit  Deui  omnibui  obedleniibui  iibi. 
Nos  suinus  tesles  ,  quia  gloriam  resurreciionis  ejus 
fidimus,  quia  ascendentem  in  coelos  ocuiis  prosecuti 

sumiis. 

Teit':i  est  et  Spiritui  tanctut ,  quia  ut  magnalia  Dei 
vobii  lirel  reiultantibut  invincibiliter  prosdicemui ,  i>ie 
ttos  tua  prwicntia  roboravit^  ipte  in  nobii  loquent  liac 
quoque  verba  [ormavit,  Et  lioc  est  quod  eis  Dominus 
l»romisil  dicens  :  Cum  aulem  venerit  Paracletui,  quem 
€jo  mitlam  vobii  a  Patre  ,  Spirilum  veritatii  ,  ^tii  a 


crescente  gradalim,  utsolet,  provideniia  consilii  aalu- 
laris,  ptacuit  eosdem  lectores  ipsosaltariaquoqaesaeri 
ac  dominici  sanguinis,  sicui  el  refeciionis  meusaequo 
communia  multitudiiiis  credeniium  minislroi  ordi- 
nar i  :  quod  probatum  est  verbo  quo  dirtuni  eai :  Et 
orantet  impotverunt  eii  manui.  Hoc  etenim  propriom 
est  eorum  qui  de  conimuni  fidelium  nuniero  ad  sa- 
crosancti  allaris  promovenlur  orficium. 

Stephanui  autem  plenui  gratia  et  fortitudine  [aciebat 
prodigia  et  iigna  magna  in  populo,  In  Grcco  habelur 
additum  /n  nomine  Domini  noHri  Jeeu  Chriiii.  Scripsi 
autem  in  prxcedenii  lihro  Stephanum  Interpretari 


coronatum,  nec  longe  esi  a  vero  quod  scripsi.  Veron 
Palrt  procedit ,  iUe  tenimonium  perhibebit  deme.et  solerlius  ediscens,  inveni  non  coronaium  Graece,  sed 
voi  ffiitVnonittm  perhibebiiis  ( Joan.  xv ) ,  id  e^t ,  ille  ^  coronam  significare  Stepbanum.  Esl  enim  boc  noneo 


vos  inspirando  ul  lo^inamini ,  voa  auiem  foras  testi- 
luoniiim  loquendo,  perliibebitis  de  mc. 

Surgemautem  quidam  in  concilio  Pharineui^  nomim 
Gamaliel ,  legii  doctor  ,  etc.  De  boc  Gamaliele  el  in 
libro  aancti  Clemeiitis  legimus ,  quia  discipulus  apo- 
aolurum  occulie  rueril ,  sed  eorum  consilio  inier 
Judros  ad  mitigandum  eorum  furorem  ,  ubi  neces- 
silas  ingrueret ,  sil  manere  praeceptus ;  sed  hoc  ila 
ease  veraciter  gestum  cenissime  liodie  per  revela- 
lionem  reliquiarum  beatissimi  proiomarlyris  Sle- 
pbani  cunctis  laie  Cbristi  Ecclesiac  innotuit,  quae  per 
eumdem  Tirum  divina  dispositione  Tacia  est.  Appa- 
ruii  oaniqiie  in  visione  sancto  Dei  fainulo  et  presby- 


gnificare  Stepbani 
generis  masculini  apud  eos,  ideoque  viro  cooTeniena ; 
coronatun  aotem  oxtfK\mf6pw  appellari,qoasi,  eoro- 
nam  ferentenu  Deuiqoe  in  psalmo  ubi  eaiiinoi: 
Benedieei  eoronam  anni  beniguitatii  nug  {P$mL  lxiv), 
versus  ille  apud  Graccoa  ita  incipil  eSkrfiffn^^  tov 
oTi^avoy.  Cujos  myslerium  ndminis  pulchro  exponons 
Eusebius :  c  Siatim,  inquit,  posl  ordinalionem  soan 
lapidalus  ab  his  qui  el  Domiuum  occiderunt ,  per 
quod  et  noroinis  sui  Stepbano  corona  datiir  a  Chri- 
slo.  I  Vocaiur  autem  corona  apod  Gnecos  eliaro 
neutro  genere  orifipM.  Qiiod  ideo  conmenorandum 
puiavi,  qiiia  sscpe  Latinis  eliam  libris  noinen  boc  in- 
ditum  reperimus. 


tero  Luciano ,  ul  idem  Lucianus  presbyter  postmo-  0      Surrexerunt  autem  quidam  de  iynagogu^  qumappel* 


dum  oiiinibtis  Ecclesiis  scripsit ;  el  iibi  sanctus  Sle- 
phanus  essei  lumulatus ,  simul  et  Nicodemus  ,  qui 
Dominum  cum  Joseph  sepelivii,  neciion  et  ipse  Ga- 
inuliel  cum  filio  suo  Abibam  ,  suavissima  osiensioiie 
perdocu!!. 

Poit  hunc  exititii  Judat  Galilaui  in  diebui  pro[eS' 
iionii.  In  Graeco  habetiir,  In  diebut  antiypa^iii  ,  hoc 
est,  tn  diebus  eomcriptionii  eentut ,  qnomodo  eliam 
in  historia  ecclesiasiica  Laline  iiiicrpretatum  ha- 
bemus. 

Et  nune  itaque  dico  vobii :  DiiceiUle  ab  hominihui 
iitii^  et  iinite  illoi.  In  6ra*co  plus  habeiur :  Non 
coinquinanlei  manut  vnlrai. 

Si  VMfo  ex  Deo  ett ,  non  potentii  distolvere  eot^  £l 


latur  libertinorum  et  Cyrenentium ,  eic.  Et  in  ipsc 
Gneco  nomen  libertinorum  scripium  est.  Dicuniur 
autem  liberlini  filii  liberloruin  ,  boc  esl,  eoruiu  qui 
post  serviiutem  manuniissi  ac  liberiate  donati  suut 
Constat  ergo  quia  de  servili  erani  siirpe  procreaii , 
qui  primi  adversus  fidem  Clirisii  rebellarunl ;  qui 
eisi  emancipali  snnt  a  dominis  bominibus,  scrvi  la* 
men  esse  peccati  nequaquam  de»titerunt.  In  quorum 
persona  decenler  figuraii  sunl  nequissimi  fidei  ei 
loiios  sanctiuitis  persccuiores  liacretici ,  de  quibus 
ail  Peirus  :  Superbia  enim  tanitatio  loquenta^  pttli» 
ciunt  in  detidtrm  carnio  tuxurie^  eoi  ^nt  paululum  effu- 
giunt^  qui  in  errore  converiantur ,  libertatem  Wii  pro^ 
oifff en.yi,  ciim  ipti  tervi  linf  corruplionii  {II  Pttr.  a). 


1015  LIBER  R£TRACTI0N1S  IN  ACTUS  APOSTOLOROir.  lOtl 

Ciii  ikimirum  serviiiiti  conirariaesiliberias  Spiritiit,  A  proplieiarum.  Miliiia  eceli  autem  aliqaando  ifuld^m 


qiiani  bal)eb:*nt  Rerocnsea ,  in  qnnruro  laude  praedi* 
eanlibas  Pauio  et  Sila  diciiur  :  Hi  attlem-enmt  tiM" 
iiore»  eorum  qui  $uni  TkessatoniecB ,  qui  $u$eeperunt 
9erbum  eum  omni  afidUaie ,  quotidie  $crulanle$  Seri* 
pfMras. 

Et  noH  poterant  renstere  $apienti(iB ,  et  Sfnritm  mn- 
eto  qui  loquehatur.  Iii  iSraco  babelur  plus :  Et  non 
poterant  re$i$tere  fopfVnrtar,  qum  erat  in  eo,  ei  Spiritui 
$ancto  qui  ioquebatur:  propter  quod  redarguerenlur  ab 
eo  cum  emtii  fidueia,  Cum  ergo  non  poete^a  contradi' 
cere  teritati,  tune  $ubmi$erunt  oirof  qm  dicerent,  eic. 

CAPUT  Yll. 

Disit  aulem  princepe  $aeerdotum,  In  Grvcn  additom 
est  Suphano  ,  ac  deiiide  subjunctam :  Si  hmc  ita  $e 
habent. 

Qui  nit:  Viri  fratra  ei  pelr^f,  avdtl^:  Deiif  glorim 
apparuit  pairi  no$tro  Abrakmn,  Quia  beatas  Stepbanas 
ii.simulnbaiur  dikisse  verba  blaspbemiae  inlloysen  et 
Deam » in  ipso  inilio  suj^  seriponis  vigilantissinio  il- 
lorum  citlumniae  oecurrit  dicens « ipsum  Ueum  ,  qui 
loquebaiur  patribus  et  propbetis  *  Deum  esse  maje- 
siaiis  ei  glorix.  Qui  etiam  ubi  ad  Moysi  osqae  lem- 
pora  loqueiido  pervenit ,  ipsum  qaidem  diguis  lau- 
dibus  eitulit ;  sed  illos  rebelles,  ejasqae  verliis  sem- 
per  inobedienies  eutitisse  probavit.  Sed  nuiandum, 
quania  utatur  arte  loquendi ;  sic  eienim  ad  saos  per- 
secutores  coepit  loqui ,  qaasi  timeret  eos :  Kirt  fra- 
tre$  et  paire$^  audile.  Quid  leoius ,  qiiid  clementlus 
eonciltabat  aaditorem,  quam  at  commeiidaret  Salfa- 


angelorum  exercitus  appellaiur :  boc  tamen  iii  loee 
videiur  consequeniius «  quia  militiam  ecsli  sidera 
dixerit,  cum  protinus  addit  lesiimonHim  propbctart 
in  quo  sidus  Dei  sui  pro  Deu ;  tabernaculum  Moloctr^ 
pro  taberoaculo  Dei  veri  suseepisse  eoarguantur. 

Dura  cerviee  et  ineircumciei  cordibue  et  auribue,  rer 
stfni^Mr  Spiritui  eaneto  re$tili$ti$.  Osieiidit  eis  circam- 
cisionem  praepuiii,  de  qua  conlra  gratiam  EvangeHi 
gloriabaniur  uibil  valere  ad  salulem  ,  qui  cogilaiio- 
nem  et  audiium  babere  probabautar  immundam.  El 
siroul  bxc  loqueudo  quasi  inlerpreians  exponit  eia 
quid  signiflcaveril  Angelus,  cum  Moysi  in  igne  flan- 
mx  rubi  apparuii »  ita  ol  rulHis  arderet  nee  combu-> 
reretur.  Ignis  namque  Spiritum  sanctum  designat ;. 
B  rubus  y  quod  esl  genus  quoddam  spinarum ,  peccaia 
illius  populi  figurate  denuntlabai.  Apparuil  eigt» 
Moysi  Doiniiius  in  rubo  ignem  babenle ,  sed  no» 
combusta,  ut  indicarei  quod  ipse  qaidem  com  itta- 
stratione  atque  ardore  saiicti  Spirilae  ad  eradiendMOB 
poptiloni  venir<:t|  nec  lamen  peccata  cjusdem  popiili 
essetconsamplurus,  quin  potius  ejus  piis  beueftciis  ille 
den:»issimi$  saae  ncquitl»  spineiis  semper  olieisienrU 
Ecce  video  cmlo$  aperio$.  QooJ  Laiiiie  dicimus  ai- 
deo ,  Graece  dicilur  tffwf  &  ,  a  quo  vcrbo  derivaloli» 
est  nomen  tbeoricae,  id  est  conieniptativas  vii».  rei 
quam  nonnalU  electorum,  in  bae  adbuc  vKa  retenii» 
mutidato  dlligentius  oculo  cordis,  futurae  vit»  gaudi» 
speculari  divinitus  a<blimaii,  meruerunt^  quomodc 
in  praeaenii  sanctoa  Stepbanua »  quotiiodo  Paaloa ». 


lorem  ?  Blande  (capit ,  at  dlu  audireiur.  El  quia  bic  G  quandoad  tertiumccelumraptas  eai,  et  multialiialiu» 

ruerat  accusatas,  qnod  verba  dixerit  contra  Deam  et 

legem  »  sicat  veram  se  Deum  prsdicare  prloeipio 

moustravii  coneionia « iia  quoque  legislatlonem  illla 

eiposuit,  ut  ejus  legis  esset  prsdicator,  cujas  acc%- 

sabaiur  esse  vasuior.  Verum  in  processu  sermonis 

cum  errores  eorum  ei  novos  rcdargueret  et  veterea, 

nianifestissiroe  quani»  auctoriiatis  animum  baberet» 

qiiantum  a  timore  iniiuici  libera  esset  sua  anima 

perdocuit. 

Et  po$iti  $unt  in  $epulcro,  quod  emit  Abraham  pretio 
argenti,  in  Graeco  habetur  Paier  noeter  Abraham , 
quod  ipsum  beatus  Stephanas  auditoribus  blandieu- 
do,  ut  diuiius  ae  libeuiius  audiretur  adjecit. 

Ctcm  appropinquaret  autem  tempue  remtfftontf .  ^fmim 


Unde  etiam  Deua  Graece  6coc  vocalurveo  quodnNii^ 
aa  videat,  omniaqoe  uuda  et  aperia  sint  oealis  ^{oa» 

Donitite,  ne  $talua$  iUi$  hoc  peceatum.  Et  cum  hee 
disi$$etf  obdorwUoH,  Puiehre  dicii  obdormint^  et  no» 
dixit  llortaaa  est.  Obtalit  enim  aacriflciam  dilectio* 
nis,  et  obdormivil  in  spe  resurreciionis. 

CAPIT  Ylll. 

yaela  e$t  autem  in  illa  die  pereeeutio  magna  tn  £c- 
cle$ia ,  qum  erat  Jero$olgmi$ ,  et  omnee  di$per$i  erant 
per  regioneo  Judmm  et  Samarim  prmter  apootolou  9k^ 
dispersa  Ecclesia  apostoii  remanserunt  in  Jerasalens». 
al  Lucas  ait ,  constat  quia  mendacium  scripsit  lllo- 
qui  ex  persona  Melitonis  episcopi  Asiae  libram  expo» 
nens  de  obitu  beaifs  Genilricis  Dei ,  dicit  quod  ae- 


eonfe$$u$  erat  Deu»  Abrahm.  Melius  babetur  in  Gr«€o:  0  cundo  poat  aseensionem  Domini  anno  apostoli  faerial 


Quam  polUciiu$  erat  Deu$  Abrahm, 

Et  accedente  iiio  ut  coneideraret ,  faela  e$l  vox  Do^ 
mini  :  Ego  Deui  patrum  tuorum.  Iii  Graeco  'ta  scri- 
ptum  esl :  Faeta  es I  vox  de  cmio  dicen$  ad  eum :  Ego 
$um  Deu$  fiairum  ncoram,  so/ve  cakeamenia  de  pedi" 
bu$  tui$,  Loeu$  entm  in  quo  $ta$  terra  $ancta  e  J.  Eiic 
locus  joxla  nioralem  sensum  hoc  adroonet,  ut  stantes 
in  Ecclesia,  qu»  merito  terra  sancia  vocatur ,  mor- 
tuls  operibas  renantiemus. 

Et  trudidU  eo$'$ervire  miluim  cmU  ,  $ieut  $criptum 
e$t  in  Ubro  Prophetarnm,  Nuroero  singulari  dicit  qoia 
duodeciro  prophetaram  anas  apud  Uebraeos  liber  ea(, 
el  non  libri  doodeciro ,  juiia  numerum  corumdem 


omnes  toto  orbe  ad  praedicandum  in  suam  qalaqae 
provindam  divisi  :  qui  aniversl ,  appropinqoaiite 
obito  beaiae  Mariae,  de  locis  in  quibus  praedicabant 
verbum  Dei,  elevati  In  nubibus  rapti  sunt  Jerosolf- 
maro,  ae  depositi  ante  oatium  donius  ejus,  inler  qooa 
etiam  Paulua,  naper  ex  perseeotore  ad  fidem  Cbrini 
conversus,  qui  assumpias  est  cum  Barnaba  in  mini* 
sleriam  gentium :  quae  seripiura  eiiam  speciaiiler  de 
Joanne  apostolo  referi,  quod  eo  tempore  Epliesi  prm- 
dicaverit:  quae  cuiicta  verbis  beati  Lacae  aperie  een- 
tradicunt,  quibos  narral  apostolos,  casteria  ttdelibtta 
a  Jerosolymis  propalsis^renianalsse  ibidem,  el 
dlcasse  pcr  omnia ,  donec  Ecclesla  pep  UiUsk 


1018  BED^  VENERABILIS  OPP.  PARS  11.  SECT.  1.  -'EIEGETICA  GENUINA.  1016 

il^am  et  Samariam  el  Galileam  pacem  bi«beret.  A  iius,  el  de  ^uibus  Duminus  in  parabola  Evangelii  : 


Qund  iii  uno  anno  perQei  noD  poluisse  nulli  dubium 
esl.  Qui  eiiam  maniresie  in&innac  Paolum  non  sc- 
cjimlo  post  ascensionein  Domini  anno,  sed  longo  posi 
lempere  in  minislerium  gentiuin  cum  Barnaba  ordi- 
uatum»  Absil  autem  ut  credamus  bealum  Joaiinem 
aposioium,  cui  Dominus  in  cruce  niairem  suam  vir- 
ginem  virgini  comineiidaTit »  pofil  ununi  aniium  re- 
eetsisse,  et  esm  reliquisse  solam,  ac  lanto  lempore 
dejecl.im ,  nt  eiiam  corpus  suuin  deruiictas  lioieret 
ab  liostibus  esse  comburendum ;  euroqiie ,  post- 
quam  raptus  esl  in  oubibus,  ad  se  redisse  velut  obli- 
lom  sive  incariosnni  sui,  sollicita  precareiur  diceiis  : 
c  Rogo  te,  nii  Joaniies,  utmemor  sis  verbi  niagisiritui 
Domiiii  mei  Jesu  Chrisii,  qui  me  commendavit  I  b*. 


Semcn  aulem  bwum^  ki  iuni  fUii  ngni  (Matth,  %in), 
Disseminatum  est  crgo  boc  seroen  per  regiones  iii 
messi.s  fidei ,  qu»  in  Jerosolymis  ccepta  est ,  priiuo 
Judxam  et  Samariam,  deliide  totuin  orbeu  implerel. 
Denique  do  eisdem  dispersis  sive  polius  disseininatia 
in  sequciitibus  legimus  qiiia  non  solum  Judjeis,  seJ 
el  Graecis  loquebaolur  verbum ,  nascentisque  in  Aq« 
tiocbia  Ecclesiae  per  lios  nobilissima  suol  funda- 
menta  posiia. 

Philippui  autim  descenderat  in  dviiatem  Sameria^ 
et  priBdicabat  illis  Chriitum.  Et  liic  ex  iiuincro  disse- 
minaiornm  erat,  qui  primus  Samariae  Cbristuni  pne- 
dicahal ,  cceplumi|ue  per  diaconum  ,  quod  alt  apo- 
slolii  Cbrisius  :  Et  eritit  mHu  teifieM  in  Jenualem^  et 


,  ,_.  —  . 

Eece  cnim  vocata  ingrediar  viani  oniverss  lerne.  Au-      in  omni  Judtea  ei  Samaria  {Act,  i). 


divi  autrro  consilia  Judxorum  dicentiuro  :  Eispecie- 
ffius  diem  quando  rooriatur  quse  poriavil  Jesum  N^txa* 
reniim,  et  corpus  ejus  comburamus;  nunc  erg'^,  fill, 
curam  babetoexsequiarum  mearum.i  Hsecideoconi- 
meroorare  curavi,  quia  nonnulios  novi  praTato  volu- 
minicootra  auctoritaiero  beati  Lucae  incauta  teineri- 
taie  asseiisum  priebere. 

Curaverunt  autem  viri  limorati  Stephanum^  et  fece^ 
runt  planctum  magnum  tuper  Hlum,  llujiis  planclus 
et  interrectionis  beali  Stephani  bene  meminit  liber 
revelationis  leliquiarum  ejus  ,  ciijus  et  snpra  rocn- 
lionein  fccinius,  in  qua  refeitur  Gamaiiel  dixisse  in 
fiaione  iuler  alia  Lucixno  presbytcro  :  c  Ego  sum 


Vir  autem  quidam^  qui  anie  fuerat  in  civiiete  mayut 
eednceni  gentem  Samarias.  Pro  eo  quod  esi  iedMceu.t^ 
in  Graeco  scripturo  est  cgtTrwv ,  qnod  significat  iii 
exstasin,  id  est,  roentis  ex^ssum,  sive  sinporera  et 
aimiralionero,  eonverteos,  per osteiita  vjdelicei prje- 
siigioniro  suorum. 

Ctti  a«scii/f  a6aRl  omfies  a  minim^  Uiqtu  ad  masimum. 
dieentei :  Hic  at  virtui  Dei.  Hic,  non  adverbium  loci, 
sed  pronomen  cst.  Qiiasi  dieeretur :  Isie  est  virtus  Dei. 

Pecunia  tua  tecum  vt  in  perditione.  Rectius  scri- 
bitur,  fn  perditionem^  juxla  attcioriutem  Grscam, 
qaam  in  perditione,  Neque  eniro  in  ea  perdiuooOt 
qtia  bomo  nefarius  erat  damnandus ,  pecunia  ejua 


Camaliel,  qui  Paiilum  Clirisli  aposlolum  nutrivi ,  el  n  simul  erat  cnm  illo  futura,   sed  pecunia  quam  pro 


legem  docui  in  Jerusalero.  ilic  niecuin  in  Oricntali 
parie  roonuiuenti  jacei ;  ipse  esl  doininiis  meu«  Ste- 
pbanus,  qui  lapidalus  est  a  Judaeis  et  principibus  sa- 
cerdotuin  in  Jerusalem  pro  flile  Chrisli  foras  portum 
quiB  est  ad  Aquiloneni,  quae  ducit  ad  Cedar;  ubi  die 
ac  nocte  jncuit  projecius,  ut  sepuhura  ei  uon  darelur, 
secuodum  mandaium  iiupioruin  pi  incipuin,  ut  a  feris 
coiisuincrelur  corpus  ejus.  Ex  Dei  aulcm  voiuiilate 
Ron  teligii  eum  uuus  ex  his,  noo  fera,  non  avis,  non 
canis.  Ego  Ganialiel  compatiens  Chrisli  niinisterio, 
#1  Cestiiians  babere  mercedem  et  parteiu  cuni  sancio 
viro  fidei,  roisi  per  noctcro  qumtos  n.>veraro  religio- 
$09,  el  in  Ciiristo  Jesu  credeutes,  h.'ibi:anies  io  ie- 
rusabro  in  metliti  Judaeoruin  :  et  horiatus  suiu  eos , 


sacriiego  merealu  offerebat  aposiolis»  aecum  reiiiiere, 
illis  accipere  noleniibus,  jussus  est,  et  hoc  in  perdi- 
tionem  sui,  ut  bujus  nimiruni  eausa  pecvai«,  quain 
obinjiistaro  enipiionero  congregaverai,  poaaas  laerei 

afitenias. 

CAPUT  IX. 

Ecce  enim  orat,  et  videt  virum  Ananiam  uomine  tn- 
troeuntem  et  imponentem  tibi  manui,  In  Graeco  ba- 
betur  ila  :  Et  vidit  in  vitu  virum^  boe  est,  t»  •/B«furrt, 
quod  nomeu  ei  Juvencus  pre^byter  in  evaugelico 
carmine  posuit  dicens : 

Horamatis  bojosce  expertes  reddite  cunclos. 

Apparet  ergo  quia  per  triduuro  illud,  quo  caecatus 
futuraro  lucis  graliaro  exspectabat,  nequaquam  otio- 


cl  necessaiia  substauii:ir  iniiiistravi,  ac  per&uasi  illis  0  sus  lorpebat,  sed  diviaa  polius  illustratione  aiibli- 


occnlie  ire  ,  ut  poriareni  ejus  cori  us  uieo  vehiculo 
in  villani  me aro,  boc  e&t,  in  Caphar  Ganialan  (  quod 
interpretatur,  viUa  GamalieUt),  viginta  millia  babens 
u  civilate ;  ei  ibi  feci  iili  planclum  fieri  diebus  qua- 
draginta  quiiique  ,  et  poni  euin  in  meo  monumento 
aovo  iii  Orientali  theca,  ei  pruicepi  eis  qua^cunque 
necesaaria  erant,  pro  ejus*planctu  ex  roeo  dari.  i 

Jgitur  qui  ditperu  crant^  pertraniibant  evaugelimn» 
fes  verbum  Uei.  Pro  diiperti^  in  Gra^co  babeiur  <fts- 
eeminati^  id  est,  disparentes  '.  Nam  ipsi  erant  de 
quibua  dixit  Isaias :  Omrtff  qui  viderint  ees  ,  cogno- 
uent  iUot^  quia  isti  suni  semen  cui  bcncdixit  Doini- 

*  Ferie  scribendiiffl  diaiparentet,  quod  in  exeroplari  Grxco  egilur  ^tatvTtmpimf,  sonatque  Laline  difsrini- 
maii.  Emt. 


malus  arcana  ccelesiia  rimabatur ;  e.^lque ,  ui  f.illor, 
credibile,  quod  eo  tempore  Diysteriuro  evangelicx 
dispen^ationis  edoctus  fuerit,  de  quo  ipse  gloriatur 
ad  Galaias  diceus  :  Neque  enim  e§o  ub  homine  nccepi 
iUud,  neque  didici^  ted  per  revelaUonem  Jetu  Cliriui 
{Galal.  i).  El  paulo  post :  Cum  uulem  piacuit  ei  qui 
me  tegregavit  de  utero  mairii  meegf  et  vocavit  m  yro- 
liaiti  iuam^  ut  revelaret  Filium  iuum  in  nia,  ut  evau' 
geUzarem  iUum  in  yenlibuif  continuo  uon  acqtuevi  eartd 
et  ianguini^  neque  veni  Jeraolgmam^  elc.  {lUd.y,  Scd 
et  bujiis  libelli  lextus  quo  subditur  :  Fttit  aukm  eum 
diicipulii  qui  eranl  Damaeci  per  dtee  aUquot ,  et  ron- 


1017 


LIDER  RKTIiACTATIONIS  IN  ACTUS  APOSTOLOIIUII. 


101« 


tinuo  in  syn^§ogi$  prafdi<abat  m  Jesum,  quoHMm  hic  A  Ubat  se  jungere  ditcipulis,  ei  omoes  limebam  entii. 


tit  Filius  Dei(Aei.  »)» iicquaquain  euin  ab  bomiiiibus 
aliquid  didicisse  a^seTeril.ied  tantum  p<»ti  baplitma 
slatim  docloris  eiimii  ministf  riom  suscepiase  confir- 
mal.  llli  utique  comparaiidus,  de  quo  scripiom  ett : 
Quim  elotfmum  Domini  infiommavit  eum  (Pm/.  civ). 

Coiutttiim  (eeeruni  Juden,  «1  «iiiii  interfieerent.  iVo- 
Ue  faelQS  mmI  aNleiii  Paii/0  inMia  eorum ;  euetodiebanl 
auiem  f*  poriat  cfvtUHti  die  ae  nocie^  ui  eum  tniorfee' 
rent.  Non  Judxi  custodiebanl,  sed  ipsi  cives  cum 
rege  suo  Areiba,  ut  ipse  qui  obsessus  esi  el  evasii 
Aposiolus  sciibii  ad  Galatas.  Et  geiililes  namque  el 
Jiida-i  quamvis  iMtersediscordeni,  in  Cbrisiiatiorum 
Sfiiipcr  iusecuiione  concordanu 

Cifiii  am^ifi  SffiMiel  in  Jeruealem^  ientahat  jun§ere 


iion  credeiiles  quia  essei  discipolus  ,  doiiec  Baniaba 
narranle  didicerunt.  Cum  ergo  oonslel  qiiod  l^auiua 
posl  annos  ires  su»  eonversiouis  venerii  Jero^oly- 
roam,  el  aposlolorum  fueril  numtiro  sociaius,  esi- 
sitfns  adliuc,  ut  ipse  scrtbil,  i§noiu$  (ttcie  Eeaiaem 
Judasee^  qucB  eranl  in  Ckriito,  erraiil  mulliMi  qni 
apocryphonim  libros  sedando  pulaiil  eum,  seeaiHlo 
posi  passioiiem  Domini  anno,  in  apMSlolaium  gc»- 
liiim  cum  Rarnaba  jam  fuisse  ordinatum. 

Eccle$ia  quidem  per  totam  Judaam  #r  6'a/i7#Mi  «1 
Samariam  hahebai  pacem.  Ubi  Laliue  dicitur  pcf  lo- 
tam^  in  Gra>co  Uabemr  xc9*oX«c.  Uiide  nolaiidum  qiiodl 
es  e<>  caiitolica  cognominaiur  Ecclesia,  quod  per 
lolum  orbem  diflusa  in  uiia  pace  versatur 


$c  diuipulit,  In  hoc  versu  iii  Grxco  Pauli  nomen  esl  B     Ei  eoneoUuione  eancii  Spiriitu  replebaiHr,  sive  miilif- 


apposiluin  :  Cum  venisui  auiem  Paultu  in  Jcruealem^ 
iion  qnia  illo  adhuc  lemiore  sic  vocarelur, piiusquam 
Sergluin  Paulum,  Cypri  pruconsulem  ad  fldem  Cbri- 
sii  converlerei,  sed  prasuccupando  nuuc  iia  vocaiur, 
opportuue  diceute  beaio  Luca :  ibi  prssigiiare,  qnia 
Paulus  essel  Tocandus,  ubi  euni  priuio  po&i  conver- 
sioiieiu  Jerosolymam  veuire,  ei  apostolis  junctoiD 
esse  narrarcl,  ul  unde  paulo  anie  superbos  Ccdesi» 
persecotor  exieral,  ille  iiunc  buinilis  Ecciisiae  pro- 
pugnaior  intranu.  Nam  quia  paulum  Laiiiie  «oi/i- 
eum  significaiy  jure  Paulus  ille  vucari  roaluil,  qui 
inter  maxiinas  virtutom  operaliones  bumilis  perma* 
nere  non  oniisil.  Neque  enl.u  |)utandiim  cst  Paiiluin 
sive  Peiruro  Uebrxa,  el  non  poiius  Latina  vel  Graeca 
esse  vocabula,  cuiu  coustei  llebrxos  p  litteram  noo 
babere  omnibus  modis. 

Barnahae  aulam  apprehenium  eum  duxU  adapo* 
fie/os,  et  narravii  UU$  quomodo  in  via  vidieeei  Domi' 
itifm,  etc.  Quando  bsec  facia  siui,  ei  ad  quos  aposlolos 
Pauluin  deduxerit  Bamabas,  ipse  Paulus  ostCDdii, 
scribens  ad  Galalas  :  Ciim  aMism  plaeuii  d  qui  me 
tegregavii  de  uiero  mairie  mcce^  ei  voeavii  per  grmiiam 
SMoiif,  «I  revelarci  Filitun  euum  tn  »<>,  ei  cxtera,  us» 
qiie  dum  ait :  Deiniie  poit  annoc  ire$  veni  Jeroeolff' 
mam  videre  Peirumt  ei  maneiapud  eum  diehuc  xv. 
Alium  auiem  apoelolorum  ncminem  vidi,  ntsi  Jacohum 
(ralrem  Domini  (Galai.  1).  Quod  ergo  Lucas  subse- 
quenler  dicit :  Erai  autem  cum  iUi$  intran$  ei  exiene 


plieahaittr,  ui  iii  Graeco  scriplum  est.  Pro  eo  quod  ooa 
diciuios  coiiso/alitfiM,  Grxce  diciior  njLpmjikivet  *  iioda 
darel  manifesle,  qood  ideo  Spiritus  sanclus  Para- 
cletus  cognominatiir,  quia,  fldelium  corda  illuslraoa^ 
Ecclesiam  luio  orbe  inultiplicai,  et  sua  graiia  replti. 

CAPUT  X. 

Et  aceerei  Simoncm^  qui  cognaminaiur  Peirue ;  k^a 
hoepitatur  apud  Sirmmem  quemdnm  correwium ,  citfos 
domue  cetjttria  marc,  Omuia  plona  figuris  spiriliia- 
libus  ia  Scriplura  sancla,  eliam  nomina  el  pesitio 
locorum.  Ilospiiaiur  Petrus  in  domo  Simonis,  id  est, 
obedieiilis;  ei  ipse  est  coiiarius,  quia  docior  Ecele- 
sise;  ibi  gratam  habei  mansionem  ei  bospilium  dile- 
ctom»  ubi  obedienies  invenerit  aoditores,  obl  eos 
qoi  casligenl  corpus  sutim,  et  servituii  subjieiaiii 
(/  Cor.  ix);  qui  a  I>eo  muniti  In  virtotom  aroe  eoii- 
sisuiit,  ui  omiies  sxcuti  labeniis  undas  traosgmsi 
Iranqoilla  oMniis  liberiale  desplciaiil.  Il«re  enin  esf» 
Simouem  eoriarlom  domum ,  in  qua  Pelrum  reclpial 
in  oiia  parie  eiviuiis,  qu»  esi  joxta  mare,  babere» 
perfecios  verbi  aodltores  illa  in  sancta  Ecelesia  eon- 
versationem  tenere,  qux  vel  fluxam  sseculi  gloriam, 
vel  lemporales  ac  volubiles  ejos  terrores ,  «oa  idei 
non  ficiSB  consUntta  spernanl. 

Cecidii  $upcr  cum  mcniie  tscctcue^  ei  vidii  ccdum 
apcrtum.  Aperiio  coeli  fotoram  i.-im  proxime  genll- 
bos  revelalionem  coelesiioro  sacrameniorHro,el  ipsoro 
regni  cceleslis  pandendom  designai  introitum. 


in  Jerusalem^  boc  per  dies  quindecim  quibus  securo  |\     Surgc^  Peirc^  occide  ci  manduea.  Quod  Latine  di- 


Petro  ei  Jacobo  iuansis>e  asseverat,  actiutom  esse 
crtdibile  est.  Ei  quod  sequilur,  ipse  in  Epislola :  Dm- 
de  veni  in  partee  SfprieB  ci  Cilieiee  (Calat.  1) ,  ei  hoc 
quomodo  sit  faclum ,  Lucu  aic  consequenlcr  Insi- 
iiual  diceiis :  Loquehatur  quoquc  ei  dicpuiahai  cum 
Grtvci$,  ilii  autcm  qumrehani  ocddere  eum*  Quod  eum 
cognovieecni  (rairee^  doduxtrwU  eum  Ceeeaream ,  ci 
dimiurmii  Thartum.  Hsec  esi  enim  civitas  Cilidae,  ei 
C:csarea  quoque  Philippi  civiias  est  Syriae.  Quod- 
que  adjungit :  Erai  autem  ignotue  (aeie  Eeele$ii$  Ju^ 
deeee^  qum  erani  in  Chrioto;  iantum  auiem  OMdJlMm  Ae- 
hehant^  quoniam  qui  pcrecquehaiur  no$  aiiquemdot 
nunc  cvangelizal  fidem,  quam  aliquando  expugnahai 
(Ibid.).  Uoc  esi»  quod  bic  Lucas  pro^misil,  qiiia  Uo- 


cilur  oceidc^  boc  Grs^ce  boc  in  loco.  dicitur  ^90*» 
qtiod  noii  geiierale  oecisionis  verbum  esi,  sed  lllioa 
occisionis  propriuin,  quo  bosliae  Deo  immolanlnr. 
Nam  el  hostia  sive  sacriUciiim  Graece  d¥«>ia,  ei  alUro 
Bvotaiornpt»v  vocaiur.  El  iu  psalmo  ubi  canloMM  : 
SaarificaU  eacrificium  jueiiiim  (P$ai.  it),  Grsecodi- 
citnr,  OvoiiTc  6ueuev,et,  Immola  Dco  $acrificium  laodis 
(lhid.),Bxf9wx&  etw  Bvaun.  JusU  faanc  ergo  aigiii- 
ficaiionem  dicilur  Petro :  euvov  et  manduca^  q^ 
noster  inurpres  traiisUlil  Oecide  ei  mandHca.  JRqn» 
auiem  iuierpreiari  poleral  Immola  ef  manduoa^  nl 
inulligercl  ad  boe  sibi  oblala  cselitus  diversi  generia 
aiiimaniia  »  at  eos  qui  per  hojusinodi  auimaolla  de* 
si^uabautur,  prcdicaodo  bosliam  Uomiiii  6i€erel, 


fOlO  BCDj;  VGNER4BIL1S  OPP.  PAUS  II.  SECT   I.  —  EXEGGTICA  GENLINA.  i(M 

emtos  viJeliceC  de  nAxia  viia  patern,'e  iraditionis,  at-  A  einirsiif,  in  his  qai  vocaniar  per  gratiam  ad  etitii. 


(|tie  in  oovam  vilam  diviiix  servituUs  per  sacranienta 
Doniinicae  passionis  translatos. 

(^0  Deu$  purifieamt ,  iu  commune  ne  dixeris.  Fa- 
eilis  quidem  hiijus  diviiiai  vocit  palet  sensiis,  quia 
geiililesquosPeirusadhucimmnndos  putabai,  iiitcriia 
tei  Conditoris  provislo  jam  liiter  mundos  compuia- 
liat.  Sed  noianda  Scriptur;e  tanct«  coosueiudo,  qu» 
inniiunda  solet  appellare  commuuia,  quia  Diminim 
qiii  variis  servire  vvli  illecebris,  mundus  esse  non 
falet,  diceiile  Scriptura  :  Nemo  poteet  tluobui  domi" 
ni$  tervire  {Matih,  vi).  Et  iterum  :  Dominum  Deum 
tuum  adorahit,  et  illi  ioli  $ervie$  (Luc.  iv).  Qui  ergo 
nnuidus  esse  desiderat,  non  diversis  et  muUirarlit 
cogiiatioiiibtts  mentcm  dividat,  sed  in  sola  sui  Con- 
dilorit  tequenda  voluniaie  se  constriiigal. 

Bi  Corneliu$  ait :  A  nudiutquarta  die  u$que  in  hane 
kmram  oran$  eram  hora  nona  in  domo  mca,  In  Gr«<  o 
plofiiot  et  apertiiit  scriptum  ett :  A  quaria  die  usqne 
io  lumc  horam  eram  jejunana  ei  adorant,  a  texta 
bora  utqtte  ad  nonam.  Lbi  aperte  ostendiiur  qnit 
qiiarta  die  anteqtiam  bafc  cum  Petro  loqueretur,  je- 
JHnut  ad  horam  usque  nonam  permaiiebat ;  et  ul 
{ejunium  Deo  accepiabile  lieri  posset,  a  sexta  diei 
hora  usquc  ad  nonain,  dfvcilis  precibus  agebai;  ideo- 
qoe  qiiod  tanla  jejnnii  et  orationis  inttantia  quTre- 
baiy  obtinere  pntmeruii. 

Bie  hoipilatur  in  domo  Simoni$  coriarii  juxla 
irare,  Confeilim  ergo  miii  ad  te^  et  lu  bene  feciiii  ve- 


B 


qui  non  veiiit  Ifgeiii  solvere,  sed  adiinplere.  Decera 
iiamque  pr.Tcepta  sunt  legis  jsm  Christi  graiia  dif- 
futa  per  mundum,  et  qu:idripartitu8  est  niundut,  et 
decem  qiiadruplicata  quadraginia  faciuni,  quoniam 
qui  redempii  siinl  a  Domino,  de  regionibus  congrc' 
g:ivit  eos,  ab  Oriente  et  Occidenle,  ab  Aquilone  et 
roari  (Ptal,  cvi).  Jejunant  itaque  qaadragiiiia  diebut 
ante  moriem  carnit  velut  damabat :  Abitineie  vo$  a 
de$iderii$  hujui  icecuU  (/  Petr.  ii):  manducant  auiem 
et  bibent  qiiadragiuta  diebus  posl  resurrectioncm 
camit  velut  clamabal :  Ecce  ego  vobiicum  ium  mque 
ad  coniummalionem  iteculi.  Jejuniuni  quippe  est  in 
tribulatione  certaminit,  quoninm  qui  iu  agonc  esl 
ab  omDibus  abtliiient  Csl ;  cibus  aiitcm  in  tpe  pacis, 
qiise  perfecta  non  erit,  nisi  cuin  corpus  no^truni  cu- 
jut  exspectamut  redempiionem,  induerit  iminortali* 
tatem,  quod  nondum  adipiscendo  gloriamttr,  sed  spe- 
rando  jain  patcimur.  Utramqtte  Apotlolut  siuiut  noa 
agere  ostendit  dicens  :  Spe  gaudenfei^  in  tribulalione 
patienieif  Unquam  illud  esset  in  cibo,  boc  in  jrju- 
nio.  Simul  enim  cuin  viam  Domini  carpimut,  ei  a 
vanitate  pr»sentis  sa^cuti  jejnnamut,  et  futuri  pro- 
mittione  relicimur,  bic  non  apptmeDtet  cor»  illic 
pAtcenies  sursum. 

Et  $lupuerunt  ex  circumdiiofU  fidelee  qiui  venerani 
cum  Peiro,  quia  et  in  gentibui  donum  $aneti  Spiritu$ 
effu$um  eit.  Audiebant  enim  illot  loqueniet  tinguit ,  etc. 
Huic  simile  est  illud  ejusdem  aposloli  Pelri.  ruiu 


niendo.  Soquitur  in  Grxco  :  Qui  cum  adtenerii,  /o-  q  ratioiiem  redderet  Jud«is,  quare  in  circumcitit  sa- 


quitur  tibi, 

Nunc  erga  anme$  tm  in  contpeciu  tuo  adeiumut^ 
tm^te  omma  queecunque  libi  preteepta  tunt  a  Domina» 
In  Gr»co  babetur  :  In  conipeetu  Dei  adtumut.  Quod 
reeie  dicebaiur  ab  eo  qui  prompium  habebat  aoi- 
mum  divinat  voluntaii,  mox  ul  eam  discerei,  obtem- 
p«*rare,  et  ejut  ubiqae  majestatem  credcbat  e^te 
prsetentem. 

Nobit  qui  manducavimut  et  bibimut  cum  ilto,  pofl- 
^ttam  returrexit  a  mortuit,  In  Graeco  addiium  ett  Per 
diet  quadraginta;  et  sanctut  Aiigusiiuus  in  suo  Co- 
dice  ita  haberi  declaravit,  atque  exponendo  sub- 
junxjl :  c  Non  quod  quolldie  per  dles  quadraginu  cum 


cramenu  bapiismi  cominisittet. 

Si  ergo^  inquit,  aquale  donum  dedit  UHt  Deut,  tiaU 
m  nobit^  etc.  Et  mulu  alla  toat  leftimonia  Seripto- 
rarumy  quse  eoneorditer  atiettantur  dooom  Dei  ette 
Spiritum  tanctnm,  In  quantom  dator  eit  qni  per  euni 
diligunt  Deoni.  In  tantum  ergo  donum  Dei  esi,  in 
qoantum  datur  eis  quibus  dalur ;  apiid  se  auteni  Dent 
ett,  etsi  neminl  detur,  quia  Deot  erat  Patri  et  Filio 
coaeteruus,  antequam  cuiquara  daretur;  necquia  illi 
daiil,  ipse  datur,  ideo  minor  ett  lllis.  Iia  enim  dalur, 
ticut  Dei  douum,  ut  etiam  seipsum  det  sicul  Deut. 
Spiriiui  enim  i.bi  vult  ipirat  {Joan.  iii). 

CAPUT  XI. 


illo  manducastent  aique  bibitseiit.  Nam  erit  contra* 

rium  Joaiini,  qui  oclo  dies  illos  inierposuii,   quibut  D     Diidpua  autem  prout  quit  habebat^  propotueruH  in 

eit  vittis   noii  est,  ut  terlio  manifesiareiur  ad  inare     miniiterium  miuere  habitantibut  in  Judrna  fratribut. 


Tiberiadis.  i  Cujus  sacranientum  refectionis  simul  et 
jt-Junii  ejus  per  lolidem  dies  alibi  exponens  ait : 
c  Jejiinavit  cum  tenUretur  ante  mortem,  cibo  adhnc 
indigens  ;  maiiducavil  autem  et  bibit,  cnni  glorifica- 
reiur,  jaro  cibo  non  indigens.  Illic  enim  osteiidebat 
in  se  laborem  nostruni,  hic  autcm  in  nobis  suam 
contolaiionem  quadragenit  diebut  uiruinf|iie  defi- 
nient.  Nam  quadraginta  Jiebut  jejunavit,  cuin  ten- 
taretur  in  cremo,  titat  in  iLvangelio  Ecripium  est, 
aute  mortem  carnit  tus  ;  et  rurtus  quadiaginta  die- 
biit  cum  ditcipulit  fuit  iuiraui  ti  exiens,  uiaiiducant 
et  bibent  pott  returrectionem  carolt  tu«.i  Quo  oo« 
mero  «oadragetimo  hojus  ixculi  tigniic^iri  videtor 


Quod  et  feceruni  mittentei  ad  tenioret  per  manut  Rer* 
naba  el  Pauli.  Yidentur  hic  male  inielligentibut  di- 
Fcipuli  non  servasse  manda:nm  Doroini,  quo  ait :  No- 
lite  iotliciii  eae  de  cranino  {Matth.  vi),  vel  quod  Pao- 
lut  taspe  de  te  ipso  lestatur,  quod  manlbus  suis 
operatus  est,  ne  quem  gravaret,  non  videtor  juxta 
mandatum  Domini  imilatus  volatilia  cobM  et  lilia  agri. 
Sed  his  et  hujnsmodi  Scriptiirarum  locis  tatis  ap- 
parei  Dominum  nostruiu  nou  hoc  improbare,  ti  qnis 
huinano  roore  ista  proruret ;  sed  si  quit  propler  iau 
Deo  militet,  ut  in  operibut  tuis  non  regiium  Dei»  sed 
ittorum  acqoisitionem  inloeatur.  Ad  hanc  ergo  re- 
giilam  boc  tomm  prcceplom  ledigitor,  ut  etiam  iii 


1011  LlftEfl  RETRACTATIONIS 

isiTum  provisione  regnum  Del  cogiieiniis,  in  miliiia 
▼ero  regni  Dei  ista  non  cogiiemus. 

CAPUT  xir. 

Pracingere,  tl  caleea  le  caliguiai  tuai.  Pro  calicurs 
sive  ctfligis,  ut  quidam  Codice<  liabenl,  in  Graeco 
saiidalia  hjbenlur.  Calriamenti  genus  in  F.v.ingelio 
Irgiinus  aposUilis  esse  permissum,  non  ulique  absqiie 
ligura  my>tici  sensus.  Habebant  enim  pedeni  aposloli 
nec  leclum  neque  nudum  ad  lerram,  uladmonerentur 
neque  occultandum  esse  evangeliom,  neque  terrenis 
commodis  impendendum«  ut  possil  esse  quod  scrl- 
ptuiA  esi :  Quam  ipecioii  iupar  rnontti  f^edei  evangelU 
tanlhm  bonal 

Seditqne  pro  tribunati^  et  eoneionabatur  ad  eos.  Pro 
tribunali,  dicil  in  iribunali.  Est  enim  Latinu;  con- 
siietudinis,  ut  ia  hoc  nomine  ponant  pro,  ut  signi- 
ficent  tM. 

CAPUT  XIII. 

Dixit  Spiritui  ionclui  :  Segregatt  mihi  BarHabam  ei 
Paulum  in  ofnii  ad  piod  aaump»  ee«.  Huc  pfist  mor- 
tem  llerodis  factum  este  vldelor,  qiii  morluns  est 
teriio  Claudii  principis  anno,  qui,  est  juxia  fidcm 
chronicorum,  ieriius  decimus  a  p.issioiie  Domini  aii- 
niis.  Cum  ergo  consiet  Pauhim  cuiu  Bariiaba  post 
lanlum  lempus  peract«  doniiiiicaB  passionis  in  apo- 
siolaium  esse  sogregaiom,  paiet  pn»re(*to  eos  miiltom 
errare,  qui  libruin  cujus  supra  meroinimus  de  obito 
sanct»  Mariae  compoauerunt  vel  susceierunt.  Scri- 
piuin  namque  est  in  eodem  figmeulo,  ui  sappe  com- 
memoravimus,  quod  secundo  anoo  post  iscensionem 
Doiiiini,  curo  morilun  esset  etdem  beatisslma  Dei 
gcnitrii,  aposioli  Jam  tunc  per  orbem  ad  praedican- 
dum  dlsperai,  sBbilo  ad  ean  visitandam  omoet  io 
Dobc  rapti  coaveiierint ;  in  quibus  et  Paulus  Doper 
ad  fidem  conversus,  ac  oioi  cnm  Bamaba  geotium 
facius  apostoloi.  Quod  longe  aliter  radum  esse,  id 
est,  noci  eum  secundo  anno  poai  passionem  Domioi, 
sed  decimo  leriio  eise  ordioatiim  apnstolum  ,  omnii 
qiii  befllo  Lucae  credif,  inleiligli ;  ac  per  boc  pr«ra- 
lum  de  obiiu  bcatae  Mariae  llbellum,  cum  manireate 
erret  In  teiiipore,  io  caeierls  qoo<|ne  suspecia;  fidei 
esse  comperii. 

Inunerunt  quemdam  virum  magum^  pteudopro» 
phetam  Judaum ,  cat  nomen  erat  Barjeiu.  In  Grasco 
b:ibelur  plus :  Quod  inlerpretatur  Elimai. 

netisubat  autem  illii  Elimai  magui  (tic  enim  in- 
terpretatur  nomen  eius)quareni  at/eriere  procomulem  a 
fide.  Et  bic  quoque  iii  Graeco  habetur  plus  :  Qiioiiiaiii 
audiebat  libenter  eei. 

Saului  autem,  qui  eit  Paului,  repletui  Spiritu  isn' 
r/0,  ei  caeierii.  Qiioniodo  Barnabae  moi  posl  abre- 
nuiiiiationem  muiatum  esl  nomen,  ut  pro  Jooepk 
vocarelur  Bamabai,  id  est,  pro  aucto,  filiui  consota^ 
tionii.  Posiquam  enim  aucius  et  appositus  est  ou- 
nicro  eleclornm ,  continuo  per  acceptam  Spirttui 
gratiam  filius  ncfftxX«7CMC»  id  esl,  coniolaiionii  H 
vocari  ei  esse  meruii;  iia  Saului  poii  acceptom 
aposiiilatus  gradnm  Pauli  nomen  accepil.  Qnia  enim 
de  buperbo  bumilis  factus  ruerat,  recle  pro  Saulo 


IN  ACTUS  EPOSTOLORU.M.  1031 

A  Piulos  vocalus  e^i :  Snulus  qnippe  pro  Saole  impio 
el  perseculore  rege,  Paulus  vero  ab  humili  aplriio 
et  modico  nominatur.  Paululinn  enim  Modicom  eai. 
Unde  nomen  suuni  quodammodo  interprelans  Ipse 
di<  ebat :  Ego  enim  ium  minimui  apoUolorum^  qnk 
non  sum  dignm  vocari  apostolue,  quia  penecwui  inm 
EccUiiam  Hei  (/  Cor.  iv). 

Et  confatfm  cecidit  in  eum  caligo  «I  lenebrm.  No- 
m«^n  lenebrarom  iu  Graeeo  stiigulari  niimero  poiiioiB 
ej»t  9X0T0C,  quod  Laiinus  iuterprei  ideo  non  est  mi» 
cutus,  quia  noinen  hoc  Latine  singuhrcm  numerom 
non  habet,  quod  idem  ei  sopra  sioiililer  positam 
docuimos, 

Et  datmeHi  gentu  ioptem  in  terra  Ckanaan,  oartg 
dittribuit  m  terram  eorum  quad  poit  quadringentoo 

B  et  quinquaginta  anjiM,  et  po$t  kmc  dedit  judica.  Quo* 
roodo  bic  ooroeros  poisil  Intelligi  iu  pnreedenii  11- 
bro  noilrae  eipoiiilooiiy  diiimui.  Sed  iciendnm 
quod  in  Grceo  aliter  acriplum  est :  Et  deittmena 
gentei  in  lerra  Ckannan  oeptem^  oorU  diitribuit  tia 
terram  eorum.  Et  poit  keea  quati  annoi  quadrin^ 
genlot  et  quinquaginta,  dedit  eii  judicei  utque  ed 
Samuel  propketam.  Quod  qoomodo  conYcniat  aeo- 
tentiae,  quae  io  libro  Regum  eontineiur,  quia  abeiiUi 
Israelii  ei  i£fnrplo  Oiqiie  ad  aedificalionem  templiy 
ruerint  anni  quadringenti  nonaginta,  non  est  nosira» 
racultalis  eiponere,  iiisi  fbrle  vutgarem  in  loqueodo 
ramam  secuius  esl,  quod  recisse  beatus  'Stepliauoi 
iu  concione  cum  Jud.ris  babita  de  sepuliura  duoJe- 
cim  patriarcharom  probatur 

^  Et  dedit  lllii  Dem  Sani  filium  CU,  nrom  da  trlkm 
Benjmnin  anuit  quadraginta.  El  hoe  io  loeo  de  r^- 
foo  Saolii  videtor  apoi^toloi>vnlgl  oplolooem  uam- 
toi,  iicol  in  prmeedeoii  libro  jaro  diiirous ;  vervoi 
qood  ibi  disl,  qoia  Euaebioi  Joiephoro  iecoliii  prio- 
cipttui  Samuelii  et  Saolii  qoadraglnta  annon  dode- 
rii,  cqoali  inter  eoa  nomero  dispertiloi,  postmoduoi 
historias  Josephl  diligentius  ei  lempore  perspicieni, 
vidi  quod  oon  ipee  quadraginta  aooos  ei  praeraiae 
aetalis  icripseril,  sed  doodeeim  lanliim  Samueli,  vi« 
ginii  aotem  annoi  aaiignaverii  Saoli.  Sed  el,  releciti 
iolertiui  librii  Chronicorom,  aoimadverti  quaie  £o- 
seblui  hoc  loco  aocloriiatem  Joiephi  iequi  nolueriit 
iicut  nec  in  annis  Joaue,  coi  coro  Joiephus  vigioti 

l^sei  annoi  tribuai,  ipse  potius  viginli  septeni  aoiio- 
tandos  puiavit.  Hoc  ergo  in  causa  ruil,  quia  si  ilium 
sequerelur,  iiequaquam  praef^criptuin  quadringeoto- 
rum  el  ocloginia  aiinorum  numerum  ab  exlu  Israe* 
lis  ei  iEg5plo,  usi|ue  dnm  templum  aedific^ri  ioci- 
perei,  plenom  posset  babere,  sed  decem  minus  ao- 
nos  ejosdem  aeiatis  in  sois  Codicibus  iovcuireu 
Quod  idto  passus  esl,  quia  Septuagiola  interprelci 
seqiiens,  Ahialou  judicem,  qui  post  Abessam  decem 
annii  populuin  rciii,  in  suis  Cbronicis  ponere  io- 
pereedit.  Verom  dcprebeodeni  decem  iibi  anooa 
praeflnili  ca'coli  io  hiitoria  aacra  juita  Editiooem, 
qoam  aeqoeliaiorv  deeaie»  cora\ii  hoi  de  ioe,  ohi 
comnMdom  et  hiiloriaB  iaera  mlnoi  cootririom  vl* 
dehaior,  adjlcere.  Adjiclt  ergo  temporiboiJoioe  oo» 


10»  BEDiE  VENERABILIS  OPP.  PABS  H.  SECT.  I.  -  EX&CETICA  GKNUIISA.  tf>i4 

AUNi  unacn,  teniporibus  Samuelis  ei  Sdulis  aouo  oc-  A  sacrincantes»  ftciniereiii  c<>ronJS  viclimis  simul  ro- 
livo,  el  ul  deciiiius  nnmerus  iroplealur,  quariuiu 


Ipsiim  annuin  regni  Salomonis,  in  quo  lemplura  sedi- 
ficari  coeptum  est,  annuHnerat :  qiiod  iion  esse  fa- 
denduiii  qnisqiils  Heliraicam  veritatem  sequitiir  in* 
fenit.  Qiiod  aulem  ipse  iii  pra*cedenle  libro  scripsl, 
Judices  populum  a  Miiys!  usque  ad  Samuel  trecentis 
ei  nonaginta  sex  annis  reiisse,  Chronicornm  aucto- 
rltatem  secutus  sum,  nccdum  anni  adverteiis  eain 
Hebraie»  veHtaii  iton  esse  consonam. 

Dkeb^it :  Quem  me  arbitramini  eae^  non  %um  ego. 
In  Greco  plenius  dicitur  :  A'oii  sum  ego  Chiistue. 

Yiri  fratree,  filii  generis  Abrahw,  et  qui  in  vobis 
timent  deum.  Iii  Graeco  baibetur  additum  Audiie, 

Et  ttos  vobis  annuntiamus  eam  quee  ad  patres  nO" 


roiiaiis. 

Supervenerunt  autem  quidam  ab  Antlechia  et  lconin 
Jndmi,  In  Gr;eco  ita  incipit  bxc  narraiio  :  Demoran- 
tibus  autem  eis  et  dorentibuSt  supervenerunt  a::lcm 
quidam  ab  Antiocha  et  lconia  Judcei, 

CAPUT  XV. 

Nunc  ergo  quid  tentatis  Deum  imponere  jugum  super 
eervices  diseipulorum^  quod  neque  patres  nostri^  neque 
nos  portare  potuimus.  Constat  muliipliclier  inleiligen- 
dum  qund  dictum  est :  Non  tentabis  Dominum  Deum 
luum  {Matth.  iv).  Et  ille  ergo  tentat  Deuro,  qui  aU> 
ter  qiiam  ipse  prxcepit  ramulari  ac  placere  nititur, 
qui  prxcepta  ejus  absqoe  anxilio  gratiae  ejus  senrare 
se  posse  coiifidil.  Yerum   beatus  Petrus   gravissi- 


ifres  repromissio  facta  esl^  quemam  Deus  hane  adim-  B  mum  legis  observaiilis  jogum  vult  cervicibus  di- 


ptevit  filiis  nostris.  In  Graico  conseqtienliiis  legitur  : 
(Jiioiitaiii  Deus  hanc  adimplevit  filiis  eorum.  Se« 
quiuir  : 

ResuscUans  Jesum^  sieut  et  in  psalmo  ueundo  seri* 
pium  «if.Hujifs  loci  sanctus  Pater  Hilarius  iia  me- 
nmit :  c  Sed  id  quod  nonc  iii  psalmo  est :  Ft7fiM 
meiif  es  tu^  ego  hodie  genui  te  (Psat.  ii),  nun  a.1  Vir- 
finis  partumy  neqtie  ad  lavacri  regeiieraiioiiem,  sed 
Primogenitum  a  moriuis  pertinere,  apostolica  aucto- 
ritas  est.  Namque  In  libro  Aciuuin  apostoloruin  ita 
dictom  est  :  Nos  vobis  evangelizamus  #am,  qute  ad 
paires  nostros  faeta  est  repromissio;  hane  Deut  fxplevil 
fiUis  nostris,  suscitans  Dominum  nostrutn  Jesum  Chri- 


tcipulorum  tollere,  ut  eis  suave  jugum  evangelicjs 
libertaiis  imponat.  De  quo  et  Paulus  ejusdem  graiine 
consortibus  ait:  Non  enim  acciepistis  spiritum  servi- 
tutis  iterum  in  timore,  sed  aecepistis  Spiritum  adoplio- 
nls  filiorum,  in  quo  clamamus  Abba  Pater  (ttom. 

Vlil  ). 

Ut  abstmeant  se  a  contaminatinnibus  simulacrorum^ 
el  forncatione^  et  suffocatis  et  sanguine.  SulTocatutn 
roorlicinuin  dicit,  de  quo  Ezecbiel  scribii :  Omne 
morticinum  et  captum  a  bestiUt  et  de  avibus  et  peeorl^ 
bus  non  comedent  tacerdoles  (Euch.  xuv).  Qiiod  ex- 
ponens  Hieronymus  :  c  Et  juxta  liiteram,  inquil,  omni 
geiieri  electo  rcgali  et  sacerdotali,  quod  proprie  ad 


$tum,  sicut  et  in  psalmo  scripium  ett :  Filius  meu$  ^  Cbristiaoos  referiur,  qui  unctl  sunt  oleo  spiriuli,  de 
0$  ln,  ego  hodie  genui  te^  cum  suicitavit  eum  a  mor-      ^^^  scriptum  est :  Unxit  te  Deus^  Deus  tuus  oleo  Ue- 


mis,  amplius  non  regressurum  ia  inleritum  (Aet. 
lu).  Vox  ergo  baec  Dei  Patris  secundum  Apostolum 
in  die  resurrectionis  existit.  i  Et  paulo  post  com- 
memorata  Aposioli  senientia,  qua  dicit  de  illo  :  Qui 
cum  in  forma  Dei  esset^  non  rapinam  existimavil  se  esse 
aqualem  Deo^  $ed  se  exinanivil  formam  servi  accipiens 
(Philipp.  II),  el  cajlera  :  c  El  in  gloria,  inquit,  Dei 
Pitrlt  hodie  genitus  nascitur,  id  est,  in  maneniem 
antea  Dei  formam  per  prcmium  mortis  form»  ser* 
tliis  assumptio  honestatur,  filqoe  sub  lempore  nova, 
nec  tamen  inositata  nativitas,  cum  ad  resuroendam 
gloriani  Dei  Patris,  qui  ex  forma  Dei  in  forina  servi 
erat  reperlus,  primogenitus  ex  mortuis  nascere- 
Ittr.  I 

Videte,  eontemplores,  et  admiramini ,  et  disperdi- 
mint.  In  Grapco  ita  scripium  est :  Audile^  contempto^ 
re$t  et  admiramini;  respieite,  et  disperdimini. 

Qui  loquentes  suadebant  eis  ut  permanerent  in  gra- 
fia  Dei.  Hinc  in  Grxco  sequitur  versus,  qoem  nostri 
Godlces  non  habent :  Factum  est  autem  per  univet' 
sam  civitaiem  diffamari  v.T^um ,  ac  deinde  qnod 
et  nos  habemus,  adjungitur  :  Sequente  Sabbato  pene 
universa  civiias  convenit  audire  verbum  Dei. 

CAPUT  XIV. 

Saardos  quoque  Jvvis,  qui  erat  anie  civtatem,  lau- 
ros  et  coronas  ante  januas  offerens^  eic.  Morit  erat 
femiliiun,  lestc  Plinio,  ui  deoruui  saorum  bonori 


tilioe  pras  eonsortilus  /tiii,  haec  prxcepta  conveniunt« 
ut  morticinuin  non  comedant  tam  de  afibus  quam 
de  pecoribus,  cujus  nequaquam  sanguit  effusus  esi, 
quod  in  Actibus  apostolorum  dicitur  tuffocalum;  et 
qiias  necessario  observanda  apostolonim  de  ierusa- 
lem  Episiola  monei;  et  captum  a  bestia,  quia  ei  ip- 
sum  similiter  suffocatum  est;  et  condemnat  sacer- 
dotes,  qiii  in  turdis,  ficedulis,  gliribus,  el  c«teris  htt* 
jusmodi  hxc  aviditate  giilae  custodiunt.  i 

7ttr6averiinl  vos  evertenles  animas  veslras^  quibus 
non  mandavimus.  In  Graico  plus  habetur  :  Evertentes 
animas  vesiras  dicentet :  Circumcidi  oportet,  et  ob- 
servare  tegemt  quibus  non  mandavimus. 
|v  Qui  tradiderunt  animas  tuas  pro  nomine  Domini 
nostri  Jesu  Christi.  In  Grasco  additum  /n  omnem  len- 
tatiwem. 

Visum  est  enim.  Spiritui  sanclo^  et  nobis.  Iii  Graeco 
scrrptum  est  :  Placuit  enim  Spiritui  sancto,  et 
nobis. 

Dimissi  sunt  cum  pace  a  fratribus  ad  eos ,  ^tit  mist' 
runt  illos.  Pro  eo  quod  esi  Ad  eos  qui  miurunt  illos^ 
in  Gr£CO  habetur  Ad  Apostolos. 

CAPUT  XVI 

Et  assumens  circumcidit  eum  propter  Judceos,  Ife- 
rito  quxriiur,  quare  Aposiolus,  qui  Timotheuui  cir- 
curacidit,  Tilum  circumcidere  nolueril,  ut  ipse  sori- 
bit  ad  Galiitas.  Sed  intelligenduin  quia  Tiinotheum 
circumciJil  propier  scandaluiu  Judxorum    ul  per 


1025  LIBER  RETRACTATIONIS 

ipstim  osienderet  non  se  Mogaicae  l<'gis  sacramenta 
damiiare,  se<l  ea  geiilibus  tanqiiam  saluii  necesst- 
ria  non  imponere.  Sed  posieaquam  circumcidil 
Timoilieum,  qniilam  ex  Jiidxis,  qui  proplerea  vole- 
baiit  ctrcumcidi  genles,  quod  dicerenl  sine  illis  sa- 
crairieiilis  salulem  eis  esse  non  posse,  jiclare  se  cos- 
periint,  fl  dicere  :  Quia  et  Panlun  hoc  lenei^  guod  ei 
nos  d.cfmiit,  quod  $ine  hii  sucramenlis  $alu$  e$$$  non 
potc$t,  Nam  $i  hoe  non  credit^  quare  Timothcum  cir" 
cumcidit?  Hoc  cum  Paiilus  audisset,  qui  hoc  ftceral 
lil«crt;)ie,  non  necessilate,  propler  scnndalum  Ju- 
dsRoriim,  non  propter  salulem  Timothei,  vidil  illos 
accopi^se  occasionem  alierius  praedicaiionis,  el  mo- 
veiiiix  in  Paiilum  m»lae  suspicionis,  et  noluit  cir* 
cumciilcre  Tiiuin.  Apparei  ergo  quare  illiim  voluerit, 
qunre  isliim  nolnerit :  illum  proptcr  scandalum  Ju« 
diroruin  voliiii,  istum  propter  occasionem  male  cre* 
deiilium  iioliiii. 

Ei  quasdam  mulier,  nomine  Lydia  purpuraria^  civt* 
taiis  Thyalirenorum,  colen$  Deum,  andivit,  etc.  Purpu- 
raria  dicii  purpurae  vendiirieem,  sicut  eiiam  in  alia 
transhitione  (rositum  invenimiis,  quod  Graece  dicitur 
Topfyjponfuiktc.  I^ene  auiem  mulier,  qilae  prima»  prae- 
dicante  Aposlolo,  in  lllyrico  credidit,  piirpuraria 
esse  diciliir.  Significal  namque  Ecclesiam »  quae 
quasi  purpuram  vendere  solei,  quia  san^uinem  suum 
pro  Christo  dare  non  dubital,  ut  per  boc  vikim  mer« 
cari  p  tssil  aelernam.  Si  quidem  purpiira  recie  san- 
guinis  fusionem  et  colorem,  et  ipsa  niilurae  suae  pro- 
prieiale,  qiia  de  sanguiue  conchyliorum  conficitur, 
desiynat.  Lydia  autem  Aposiolum  cnm  comitibus 
Biiis  domuin  suam  inlrarp,  ibique  maocre  coegit, 
quia  repiilsam  a  Judasis  Evangelii  praedicalionem  Ec- 
clesia  interna  devolione  cordis  suscepit. 

Faclum  est  autem  euntibu$  nobi$  cd  orationem^  pv«/- 
lam  gwimdam  habentem  $piritum  Pythouie,  obmarg 
nobis,  elc.  Qui  purpurariam  credeolem  Ecclesiae 
sanciae  membris  misericorditer  adunavil,  ipse  mox 
pyilionissam  immumJo  ore  Dei  magualia  pradlcan- 
tem,  disiiicte  judicans  arte  nefaria  privavit.  Uxc  esi 
namqiie  p  itestas  illa,  quam  a  Domino  saiicti  acce- 
periint  aposloli,  cum  ait  :  Qumcunque  aUigaveriti$ 
$up  r  lerram^  erunt  ligata  et  in  cotli$;  el  qumcunque 
$ol9eritis  $uper  terram,  erunt  $oluta  et  in  catli$  {Matth. 
xviii).  Qiiod  autein  scripsi  in  libro  priore»  quia  |>y- 
thoiia  Uebraice  o$  aby$$i  posset  significare,  scripsi 
qnod  in  libro  Hebraeorum  nominuro  inveni.  Yeruin 
sciat  lecior  quod  Grxcum  est  hoc  iiomen,  et  viole.i- 
icr  jiixta  linguam  llebraeam  intepretatum,  quod  etiam 
ipse  nominum  llibracorum  interpres  Hieronymus 
non  tacuil,  f|iiasi  Fylhona  diceretur  :  p  namque  lit- 
lcram  llebraei  non  habent,  sed  in  ferbis  barbaris 
f  pro  illa  utuntur.  Sane  notandiim  quia  In  bac  le- 
clionc,  ubi  scripium  est  pueltam  obviare  Hobi$,  pro 
ro  qiiod  est  Latine  obviare,  iu  Graeco  scriplum  esi« 
Ci7roeyT^«-ac,  quod  ideo  commemorandum  putavi,  ut 
nnimadvertat  lector  dominicam  solemnitatem,  quae 
vocatur  'Yir«yni  Dcmini,  inde  noroen  accepisse  Gra^- 
ce»  quod  allato  in  teinplum  Domino  Simeon  ct 


IN  ACTtS  APOSTOLORIM.  fCSS 

A  Aiina,  cxterique  lldeles  qiii  erant   ibi,  et  electi 
cjtts,  obviam  ei  dcvolo  corde  et  obsequio  venerant. 

Et  cum  die$  (aclus  esset,  mi$erunt  magistratu$  /t- 
ctoree,  Lictores  dicebantur,  qui  reis  puulendis  pr«- 
cranL  Unde  el  Graece  a  virga  pa€Sovxo<  dicuntur. 
Graeci  enim  pa6d«v  virgam  appellant ,  ciijus  offi.  ii 
ineniinit  llilailus  iu  exposilione  senteniiae  Aposioli, 
qua  dicit :  Qtid  vultii?  in  virga  venium  ad  ros,  am 
in  $piritu  maii$uetudini$  {I  Cor,  iv)?  NunquitJ.  in* 
qiiieiis,  Paulo  jus  pracloriuin  erat,  ul  virga  commi- 
iiareiur»  et  cum  oflicio  licloris  ad  EccUiaui  Chiisti 
adesset  T 

CAPUr  XVIL 

Et  cum  non  inveniuet  eos^  t  ahebant  Jasottem^  at 

quo$dam  [raire$  ad  principee  civitatie,  lii  Graeco  scri- 

B  piiim  est :  El  quoidam  alio$  fratre$ ;  unde  inielligen- 

duin  est  Jasoiiem  quoque  fratreui,  hoc  tst,  lidelem 

Clirisio  fuisse. 

ilii//i  quidem  crediderunt  ex  e'$  et  gf^ntium  mii/itf- 
rum  hont-etarum^  et  viri  non  pauci,  Meliiis  et  consa- 
quentius  babent  quidam  Codices  jiixU  ezemplar 
Graecum  :  Et  virorum  non  pauci» 

Et  quidam  dicebant :  Qnid  vuU  $^miniverbiu$  ku 
dicere.  De  hoc  nomiiie  saucius  Augusiinus :  c  Legt- 
mus,  inquU^  a)>osloIuin  Paulum  d  ciiiiu  fuisse  ver- 
borum  seminatorcm.  Dictum  est  quidem  ab  irrdco- 
tibus,  sed  non  respuendum  est  a  credeiilibiis.  Erat 
enim  ille  revera  seniinatur  verborum,  sed  mess*  r 
niorum.  Et  nos  licet  laniilli,  et  neqiiaquam  illius 
.  exccllentiae  comparamli,  iii  agro  Dei,  qiiod  est  cor 
^  ▼estrum,  verbuin  Dei  seiniu^miis,  et  ubereui  messeui 
de  vestris  moribus  cxspectauius.i 

Fecitque  ex  uno  omne  genu$  hominum,  Quod  dicit 
ex  uno,  patel,  quia  ex  uiio  hominc  i  guifical.  Sed 
pleuius  habeiur  in  Graeco :  Fecit  ex  uno  ^^ngmna^ 
quod  idcm  significare  nulli  dui>iuin  est.  Noiiiin« 
eniui  sauguinis  propagiuem  cariiis  desiguat;  et  per 
carnem,  more  soliio  Scripturarum ,  homnein  vult 
iiilelligi  juxta  iliud  Psalinisiae :  Ad  t$  omiii$  coro 
veniet  {Psal,  lxiv). 

CAPUT  XVIII. 

El  migrans  inde  iniravU  in  domum  cujusdam  no* 
miife  Titi  Justi,  Ju^ti  iiomen  eiiani  in  Graeco  scripluni 
est,quia  autpropriuin  hoc  nomen  viro  fuil,  aut  loe- 
rito  justiiiae  a  Romanis,  qui  eum  noverant,  iia  co- 
gnomin.batur.  Non  autem  puiaiiduni  est  buiic esso 
Tiium  discij  ulum  aposioli  Paiili,  cui  ipse  scripsit 
tpistolam,  et  euin  Crelensium  crJinavit  episcopum. 
Ille  etenim  Titus  inullo  ante  hoc  tempore  cum  illo 
fuii,  ciim  de  Antiocliia  Jerosolyuiam  pro  quaesiioiie 
circuinci^ionis,  Barnaha  adliuc  securo  comiiante»  ve- 
nirel.  Ait  nanii|ue  idera  Paulus  ad  Galatas :  Deindg 
post  anno$  quatuordecim  iterum  a$cendi  Jero$olymam 
cum  Uarnaba,  et  a^sumpto  Tito ,  et  coniuli  eum  iUii 
EvangeUum,  quod  prasdico  in  gentibu$.  Contulit  enim 
cuiu  iilis  Eviiugeliiim  quod  priifdicabat,  solerler  \n 
cunsilio  aposiolorum  disquirens  an  recie  faceret 
praedicando,  quod  genies  per  baptisma  fiJei  sioe 
circurocibioiie  posscnt  ad  salutem  pervenire;  oaa 


D 


1027  BKDilS  VENEKABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EXSGETICA  GENUINA.  im 

q«ad  ipse  de  hac  re  a'iquid  dubil:ire(,  sed  u(  menles  A  o^sei  adbue  «rcliidiacouus,  sciscitanti  amieo  de  Bri» 

tannia,  et  hoc  iuter  alia  reseripsil,  genus  esse  sudarii, 
quo  llebr  nt  utunlur  in  capite. 


dubilantium  apostolicui  synodi  aucioriiuto  conArma- 
renlur. 

Crtfpt»  autem  archisyjingogu*  erfdidii  Domino  eum 
onint  domo  sua^  etc.  II ic  esse  Crispns  credilur,  (|nein 
a  se  baplizalnm  Panlos  ad  Corinthios  scribens  insi- 
nuat :  Gratias,  inquiens,  ago  Om,  quod  nfminem  ve- 
sfrtim  baptizavt,  nisi  Cri  pum  et  Gaium. 

Apprehendentes  aHiem  omnes  Sosthenen  ffrineipem 
Synagogte^  percutiebant  eum  ante  tribun^i,  U\  Gneco 
nielius  scriplum  esl :  Apprehendentes  autem  omnes 
Greeei  Sosihenen.  Jud^fis  enim  cum  iguOHiinia  ex- 
piilsis  a  tribunali,  gentiles  eti.iin  priticipein  eonim 
majore  contatnelia  Terberaiitrs  arflciehdnt. 

Fratribus  valefaciens  migravit  in  Sytiam^  et  cum 


CAPUT  XX. 

Comitattts  est  autem  cum  eo  Sosipaler  Pyrri  Bereeen- 
sis.  ilic  HeroBiisis,  non  hujus  Beiosensis.  Plosautein 
haheiur  iii  Gr;£Co :  Comitatus  est  autem  cum  eo  u»qua 
Asiam, 

E'tucttts  somno  cecidit  de  tertio  eeenaeulo.  Pro  tertio 
cceiiaculu  in  Gr»co  scripium  csl »  rptariYw^  quod 
eo  comu»emorare  volui,  ul  acire  possil  iector  qnod 
sit  in  Genesi,  qnod  de  area  facieoda  jubetur  :  Cob- 
nacula  ei  tristega  facies  in  ea  {Gen.  f  i) ;  otsth  eiiiHi 
Graece  teetum^  et  xpmsyu  triplieia  iecia  dicnntnr. 

Assumpto  eo  venimus   MytHenan.  Scripslmttfl  ia 


eo  PriuHla  et  Aquila,  qui  kibi  totonderat  cnput  in  Cen-  ^  ''^■'<>  P"i"0  lequenies  Plinium  Secundutn,  Myiilenea 


ehrist  etc.  Anibiguc  vidclur  diciuin  uiiuin  sibi  Pau- 
liis  an  Aquila  Cencbris  capui  totnnderU ;  sed  Hiero- 
nymua  presbyier  manifeste,  nt  iil  praecedenti  libro 
plenius  docuimus,  boc  de  Paulo  dietum  intelligii. 
Puaiu  namque  aenientia  bac  in  epistola  ad  Auguaii* 
nuin,  conlinuo  subjecit  ei  ait :  c  Esto  ui  ibi  idew  in 
circiiinciaioiie  Tiinotb»!  Jodaeorum  tiinore  coiiipul- 
tua  ail  faeere  qood  licebai,  qunre  cotn&m  nutrivii  ex 
▼010 ,  et  postea  earo  in  Crnchris  tolondil  ex  lege  ?  i 
Ciijiis  si  boe  In  locosensum  volumus  sequl,  nusquam 
omnino  legimus  Aquilain  fuisse  aiiensom.  Si  in 
hoc  loco  Aquilam  esse  altonsum  dixcrimus,  restni 
in  fine  hujus  libelli  locus  iibi  eiiam  rauliim  aitori- 
sum,  sive  rasum,  legimus.  Fallnnlur  aiilem  inendosi- 


insiilain  esse  conira  Asiain  ;  sed  et  idein  Plinius  alio 
loco  scribit  Myiilenen  es-e  civiiatero  In  Cypru  in* 
sul;i.  Quod  uirumque  Terura  eaae  credeiiduin  e»i, 
non  tainen  iiunc  Paulum  cum  sociia  in  civiialem 
Cypri,  sed  in  inaulam  Asi«  veniase.  ffaro  loiifo 
poat  hcc  et  roultia  peragratia  refionibus,  Cypro  ap- 
paroisaey  aed  non  hanc  inira^ae,  perhibetur, 

Festinabat  enim  si  pos^ibiie  sibi  assat  ul  diem  PentO' 
costen  faceret  Jtrosolymis.  In  Graecoscriplum  est  Diam 
Pentecostes,  id  ttst,  quimiuagr^simae.  Nola  ergo  et 
Pascbx  tenipus  et  Peiitecostea  ipifis  eiiani  apostolorun 
temporibus  esse  ceiebraiuw.  Sed  uirum  inier  Jodaeoa 
aeniulaiores  legis  ad  diem  quo  immolatus  eat  agnus 
in  i£gyplo,  ei  t^uo  lex  duta  esl  in  nionie  Sinai,  aa 


laie  codicis,  qui  dicunt  Aquilam  cum  Priscilla  con-      ^^^^  ^^  ^'^">  Duniiiiicae   resurrectionis,  el  adveoina 


juge  sua  esse  attonsum.  In  Graeco  enim  est  eviden* 
ter  xtcpaiavoc,  id  eat,  aitoiisus,  nuniero  singulari 
habetur,  et  habebat  voium^  non  habebant^  aive  de 
Paulo,  sive  de  Aquila,  aecipiendum  esse  putelur. 

Yektmemter  emm  Judeeos  reuincibai^  pubiiea  osteH" 
den$  per  Srripluras  uu  Ckristum  Jesum.  In  Graeco 
iu  acriptum  eat :  Publiu  et  per  domos  osiendens ; 
qiiod  eal  opiimi  docloris,  Ita  docere  niultoa  geiiera- 
liier,  ut  singulos  viriliter  exbortari  non  dcsistat. 

CAPUT  XIX. 

Segregavit  discipulos  quotidia  disptttans  in  schota 
euptsdam  tyranni,  hoc  autem  facium  eii  per  triennium^ 
eic.  Hoc  temp<ire,  commorante  Paulo  in   Epbeso, 


Spirilus  aancii  celebrala  aunt,  dicanl  qni  novertni. 
Coii»ut  unieu  apuslolum  Petrum  Rom»  die  IHMni» 
uico  resurreciiouis  Cbriati  Paacha  eelebrasae ;  con* 
stat  boc  evangeliaUin  Marcum  ab  eo  iiiisautii  in 
^gypto  docuistte. 

CAPIJT  XXI. 
El  intranles  in  domum  Pkilippiavangilista,  qui  erai 
de  septem^  mansimus  apud  euwtf  eic.  Ob  priroNin 
prsedlcatioiiis  oflicium  evangelisu  nieruit  appellari, 
quaiuvls  omnea  hoc  agerenl.  lliijus  domus  et  filia- 
rum  ejus  longo  ex  hinc  tempore  in  eadem  civiiate 
inanebat.  Denique  hujus  et  Hieroiiyinua  meroinit  in 
Histoiia  sanciae  Paulae,  cum  eam  Cacaaream  venisso 


dicitur  priinam  ad  Corinthios  Cpistolain  acripsisae,  |^  deacriberei  :   c  In    qua  (inqnit)  Cornelii   doinnm 


lu  qiia  eliam  Prisrillae  el  Aquiljs  memiuif,  diceiis : 
Saiutanl  vos  in  Domino  multum  Aquila  ifl  Priuilla  cum 
domestica  sua  Ecclesia  (/  Cor,  xvi).  Quri  verbo  eliam 
hoc  oaienditnr,  quia  nnn  illi  aolummodo  fideliter 
Christo  servierint,  sed  el  fideliuin  in  domo  sua  con- 
gregationemhjbuerint.  Secundain  vero,  cum  esset  in 
Tro:ide ,  scrip^isse  ferlnr  Epistolam  :  Porro  Roma- 
norum  Epistolam  posiea  scriplaro  ratio  manifesut. 
Namque  banc  se  ipse  proficiscentem  Jerosolymam 
8(  ripisse  test^iiiir. 

!ta  ut  etiam  super  languidos  defenentnr  a  cor- 
pore  ejus  sudaria  vel  semicinctia.  Mulii  nostrum 
qnid  semicinctia  significent,  ignorant ;  verum  Gre- 
gorius  qMi  nunc  est  aposlolicae  sedis  aotiatet,  cnm 


Christl  vidit  Eccleaiam,  et  Pbilippi  aediculas  el  cu- 
biculoni  quatuor  virginiiro  prophelaruni.  i 

De  his  autem^  qui  crediderunt  ex  gentibus  nos  srrt- 
psfmrft,  judicantes  ut  abstituanl  u  ab  idolie,  tdimo- 
laiione ,  etc.  In  Graeco  babelur  distinetius :  De  his 
aut(m,  qui  credtderuni  kominibus^  nos  seripaimus^ 
judieantes  nihil  iale  eusiodire  eat^  nisi  «I  o^servcNl  ss 
ab  idolothytis,  etc.  Non  ergo  prohibiti  sunl  eo  tem- 
poie  credentes  iu  Christum  Judaei,  secundum  cor 
suetudinem  legis  ingredi ,  stanle  adbuc  lemido  ae 
religiuiie  suii,  quainlibet  iii  solis  novi  tesumenli 
sacramentis  »alutem  habituri ;  sed  probititi  sont  hi 
qui  ex  gentibus  credidenini,  et  Evangelii  aacramen- 
tia  erant  irobuiii  ad  suscipienda  legis  aacrtmenu 


im  LIBER  RETRACTATIONIS 

coiiverti,  qui  lameii  ilfa  legis  fiiandata,  qa«  ad  in- 
sliiutionem  niorum  et  eiiiuudaiiunem  cordis  perti- 
nent,  ut  est :  Non  concupiieei  (Rom.  Tii),  diligenler 
Qbservare  jiibeniar.  Quarla  b«c  synodus  apostolica 
Jerosoiymis  habita  est.  Prima  namqoe  de  electione 
diiodecimi  apostoli  pro  Juda,  secunda  de  elcctione 
septem  diaconorum,  tertia  de  circumcisione,  necre- 
dentibas  ex  geniibus  Imponeretur ,  qunrta  hapc  de 
credentibiis  fsicta  esi  ex  Judxis  illo  tempore,  ne 
probibercntur,  ubi  necessitas  exigeret  etiam  legali- 
bus  csremoniis  initiari,  ob  devitandum  videlicet 
eorum  scandalum,  qui  putabant  eos  ita  Mosaica  de- 
creta  tanquam  idololatriae  dcgmala  damnasse,  qu«d 
eo8  etiam  ante  facere  consuevisse,  Timothel  maxime 
circumcisione  probatnm  est. 

Jussit  duH  eum  in  castra.  Et  in  hoc  loco »  et  in 
hac  tota  narratione,  ubicunque  castrorum  nomen  po- 
situni  est,  in  Grxco  boc  singulariter  positum  esse 
docendum  est :  quod  ideo  Latinus  interpres  plura- 
liier  ponere  maluit,  ne  si  singulariter  poneret,  sen* 
sum  legentis  longe  in  aliud  mitieret ,  et  pro  con- 
veiitu  esercitus  ac  roilitum,  locom  nunitnm  facereC 
inieliigi.  Sic  et  in  psilmo  ubi  didlar :  Et  c$eidirMnt 
in  meS9  eaUrorum  eomm ;  iii  Grxeo  ntipm^Qkk  acri- 
pium  est  numero  singalari. 

Qiii  cum  verusiel  ad  graduM^  eonligit  ut  portaretur^ 
et  ciiiera  Gradus  non  descensionis  de  lempto,  sed 
ascensionis  in  cistra  significai.  Quod  ex  Gnrco  ma* 
iiifestum  est,  ubl  waMfioc^  »on  xtira^eS^of  :  id  esl, 
ascensut  habet,  non  deicentui, 

Ego  homo  ium  quidem  Judmii  a  Tano  Ci/ie/o;,  noii 
ignotm  eivkalii  municeps.  Pro  m  micipe  quidam  Co- 
dices  civem  habent ,  quod  ex  uno  Graeco  wo^ivnt 
transrertor,  derivato  nomine  a  civitate,  quae  Graeca 
iro)cc  vocaiur.  Unde  boc  quod  Apostolus  ail :  Noitra 
aulem  eonvenaiio  in  calii  eet  (Philipp,  iii),  quidam 
interpretati  sunt :  IVofic/  autem  municipatui  in  ealii 
eit.  Et  llieronymut  ad  lleliodorum  scribeiia  Ita  po- 
suil :  c  Quia  non  aliud  monicipatum,  quam  civilem 
converaaiionem,  quod  Graece  dicitur  iroXfrcufAK,  in- 
telligi  voluerit.  > 

CAPUT  XXII. 

Ericdiliu  juxta  veritatem ,  paterwB  tegii  eemulator 
exiitem.  In  Graeco  babettir  plus  :  jEmulator  exiiten$ 
Deif  juxta  illud  ad  Romanos  :  Tmtmoiitttm  enim  ittii 
perhiheo,  quod  eemulationem  Dei  habent,  ud  non  i«- 
eundum  identiam. 

SauUf  Saule,  quid  me  penequeriif  In  Graeco  el  in 
hoc  loco  additum  est :  Dttricmeil  tibi  contra  itimulum 
ealcitrare, 

Et  qui  meeum  fuerunt,  tumen  quidem  viderunt,  Et 
in  GraBCO  habetur  plos  :  Et  in  timore  facti  iunt, 

Faetum  eit  autem  revertenU  mihi  in  Jeruiatam,  et 
oranli  in  tempto  fieri  me  in  Uupore  mentii,  et  videre 
itlum,  Pro  itupare  menlii  qoidam  Codiees  babent 
mentii  exceuum,  alii  pavorem^  alii  atienationem,  Di- 
verse  enim  ihterpretaiur  Latine,  quod  Grxce  dicitur 
exsiasis.  Quod  verbum  et  in  visione  Petri  supra  po- 
situm  o»t,  ubi  ad  docendum  Comolium  erat  cvocao- 


IN  ACTUS  APOSTOLORUM.  1050 

A  dns.  Cecidit  namque  super  eum  exstasis,  et  vidit 
C€B!um  aperipm.  Alienata  est  autem  mens  oranlium 
aposiolorum,  sed  ab  infiinis  ad  superna ,  non  ut  de- 
viarent,  sed  ut  videreni. 

Egomulta  pecunia  eioitatem  hane  eonieeutunnm. 
Pro  civiute  in  Gr.TCi>  iro>cTci«y  hubel  :  qiiod  inagis 
civilitateui,  id  est,  socialem  inter  cives  coiiversatio- 
nem,  vel  adininistraiionem  reipublicae,  quam  civita- 
tem  signittcat.  Non  enim  tribunus  civiialeni  Roma- 
nam,  cojus  essei  possessor,  sed  consonium  civiiatis 
Itomaiiae,  cujus  esset  particeps,  einerat.  Sed  Paulua 
eo  magis  erat  civis  Romanus,  quia  nou  hoc  compa- 
rando,  sed  nascendo  babebat. 

Tribunui  quoque  timuit^  poitquam  reuivit  qma  d- 
vif  Romanui  euel.  Pro  cive  idem  verbum  in  Graeco 
B  posituro  est ,  quod  supra  pro  municipe »  id  csi» 
iroltiia;. 

CAPUT  XXIIL 

Et  devo.  erunt  u  dicentee  neque  mandueaturoi  im- 
qua  bibituroi^  donee  oeciderent  Paulum.  Devoverunt^ 
maledixerunt  slgnittcat.  Siquidem  pro  boc  vorbo  fai 
Grcoo  acriptum  eai,  iLH^iiimxioK»  :  led  !■  sequeiiti* 
b«s  9  obl  dieebont  :  Devotiona  devovimm  noi  nikU 
gnitatmroi^  in  Graeco  acriptiim  eat,  ktMfutxt  avctfc- 
|AaT^cificv.  Quod  quantae  austeritaiis  sit  verbom, 
norunt  qui  anaiberoate  sacerdolali  a  ao.  ietate  Cbri- 
sti  ei  Ecclesiae  alienaniur. 

CAPUT  XXIV. 

Poit  annoi  autem  plurimoi  elumoiyuai  facturui  in 
gentem  meam  veni^  et  oblationet  et  vota  facturui, 
C  Eleemosynae  pertinent  ad  ea  quae  usibus  sanct  >ruin 
aitulerat,  quorum  in  Epistolis  suis  crebram  faeft 
mentionem  ;  oblationes  vero  et  vota  ad  ea  quae  ad 
auasiotiom  Jacobi  et  seniorum  Deo  in  templo  obtu* 
lerat.  Quamvis  in  Graeco  non  sint  voia  addiu.  Etii 
ergo  Lucas  in  historlaB  ordine  noo  dixit  quod  Pau- 
Iu4  cum  eloemoaynis  panperum  Cbristi  de  Graeeia 
Jeroaolymam  venerii ,  ex  verbia  Umen,  quae  Ipsoip 
dixisse  rereri,  quia  hoc  fecerit  ostendit. 

CAPUT  XXV. 

Feitui  autem  retpondit  ienari  Paulum  in  Casmea^ 
u  autem  maturiat  profeeturum.  Maluriui  utique  dicit 
celcrius,  quainvis  aliqiiando  roaturius  fieri  dicaiur 
quod  Urdlus  ei  coro  maturiute  consilii  agitur.  In 
Graeco  enim  scriptum  est  i-»  xuxnt  id  esi,  io  cele- 
D  riute. 

Cttm  vemiut  Agrlppa  et  Bernice  cum  multa  ambi* 
Itone,  elc.  Pro  ambitione  iii  Graeco  fcnxaaia  scri- 
ptum  est,  quo  nomine  designatur  muliiplex  appara- 
tus,  et  pompa  regalis  officii,  qiio  ille  ambiente»  id 
est  circumdanle  se  undique,  stipatur. 

CAPUT  XXVL 

Ottoniom  ueundum  urtiuimam  teetam  noilree  reli- 
gionii  vixi  PhariiCBUi.  Pro  secu  in  Graeco  hmretim 
habel.  Unde  probaiur,  quod  eo  tempore  eliam  bona 
secu  hoc  apud  Graecos  vocabulum  habebat ,  quod 
nonc  apud  nos  mala  Untum  habere  consuevit. 

CAPUT  XXVII. 

Ot  autemjudicatum  est  eum  navignre  in  f  ecutUm^v. 


10^1 


BEDifi  VENERABILIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  —  EX£GETlC\  GENUIPCA. 


i032 


tradi  Paulum  cum  reliijuh  cuslodiit  centurioni.  Coii-  A  et  nos  arbilraaiur  primo  sic  inierprelaium  esse  iii 


sequenlius  legilur  in  Grxco :  (Jt  autem  judicalum 
eil  navigare  na§  in  Ituliam^  tradideruni  Pautum  it 
qnosdam  aliotvinctos  centurioni. 

F,t  Pelagui  OUda!  et  Pamphilim  navigantes^  veni' 
mut  Lystram,  tiuee  ett  Lycice,  Pro  Lystra  in  Graero 
Smyrna  pMsitum  esl,  pro  quo  llicronymiis  in  libro 
Hebracoruui  nnminum  Myram  poiiil :  quod  idcirco 
reor  in  quibusdam  Godicibiis  ita  reperiri,  qws^ii^ppu 
Grapce  Sniyrna  sppellatur.  Deniqiic  in  psalmo,  ubi 
caniinus  :  Myrrha,  etgutta^  et  eatia  (P<a/.  ilit)« 
in  Grapco  ita  scriptum  est :  Smyrnaf  et  ttacie^  et 
ctitia, 

VtHimut  in  locum  iiuemdamy  qui  vocatur  Poni  por^ 
tut,  lli  boni  poitiis,  non  hujus  boni  porius. 


Lalimim,  s*  d  liiirariorum  negligentia  muiaium. 

Contigit  autem  patrem  Pubiii  febribut  et  dytenteria 
vexalum  j,icera,  Dysenleria  esi  pas»io  inlestinornni, 
causaiio  cum  ulccratione,  quia  exctuditur  egestio 
sanguiiiolenta,  aul  felliia,  aut  ali;i  immutatio  huino- 
ris ;  sed  noxia  a  veteribii»  jndi&itur ,  qa«  nigram 
fgestionein  ab  inilio  osienderit.  N.im  Hippocrates  in 
Apliorismis  sic  ait :  c  Bysentoria  Ik  felle  nigra  inci* 
piens,  mortlfera  est.  i  Sequitur  autem  patienies  ju* 
gis  assellaiio  inreritiris  venlris ,  aliqoando  Tiridis, 
aliquando  mucilaginosa  :  etium  el  rasuras  cu:ii  gul* 
tis  sanguinis  emiilunt,  cum  morsu  intesiini  el  unil*i* 
lici,  insoiiinieiatem  paliuntur,  elfastidium,  rieqweii- 
icr  et  rebriculain,  quani  patcr  hic  Publii  pasf^os  esso 


Ei  uauclero  magit  credebai,  Naucieros  Grxce  do-  B  narratiir ;  ali(|uando  etiain  eilalis  exclusio  contin- 


ininiis  navis  vocatiir. 

Si  qiomodo pottent  devenientet  Phanicem  hiemare^ 
portum  CretcB  retpicientem  ad  Africum  et  ad  Corum, 
Ventus  Arriciis,  qui  Griece  vocaturXi^,  flat  inler 
Meridianam  plagam,  et  Occidentalem  vergens  ;  Co- 
rus  %'ero  ad  Septentrionein  et  Occideiitem,  sed  plua 
ad  Occideiitem  dellexus.  Liquet  ergo,  quia  provin* 
cia  Phoenicis,  Crclam  ad  Occidentem  babebai,  ideo- 
que  p.irtum  ejusdem  Crciae  de  iinibusdam  suis  locis 
contra  Africum  ;  do  quibiisdam  vero  conira  Corum 
aspi^iebat ,  et  propterea  sive  Africus  seu  Corus 
aspirarel,  a  Creia  funem  solventes,  Pboenicen  pote« 
mnt  pervenire.  Sed  elsi  auster  ipse,  id  esi,  meri- 
diaiiusarnaret  venttis,  nibilominus  anciplli  directione 


git,  mauioe  in  infantibus :  efficitiir  aliquando  ex 
perfrictione  aut  ex  corrupiione  acriorum  haioorutn. 
Meminit  liiijus  morbi  et  Gregorius  in  llbro  Historia- 
rum  snaruin  qulnto,  ila  dicens  :  c  Temporilios  li* 
berii  imperatoris  dysenlericns  norb  is  pene  lotis 
Gallias  praeocciipavil.  Erai  enim  in  \iis  qui  patie- 
bantiir  valida  cum  vomitu  febris  renumqne  uiimus 
dolor,  capilis  gravedo,  vel  cerricis ;  ea  vero  quaB  ex 
ore  projiciebantur  colore  croceo,  aul  cerie  viridia 
eraitl.  A  multis  auiem  asserebalur  veoenum  occuU 
lum  esse ;  sed  herbx  quas  veiienis  medentur,  poia 
snmpt»,  plerisque  praesidia  comuleruni.  i 

Mantil  autem  biennio  toto  in  tuo  conductu^  et  ncset- 
piebat  cmnet  qui  ingrediebantur  ad  eum^  pretdicanM 


giibernaculorum   et  sinuaroine  velorum  Pi»€enicen  ^  regnum  Dei,  ilieronynius  biijiis  loci  ita  meminll  in 
adiiavigare,  si  non  divina  obsisterenl  judicia,  vale* 
bant.  Unde  suhsequentcr  adjnngiiur : 

Atpirante  autem  Auttro  exittimantet  propotitum  ta 
tenare^  etc,  potuimu*  vix  obtinere  tcapham,  Scripsi- 
rous  iu  libro  primo,  kidorum  sequentes,  scapham 
ease  naviculain  levem,  ex  vimine  contexlam,  crudo* 
qiie  eorio  teciam  ;  veruw  deinccps  aliorum  scripta 
percurrtntes,  invenimiis  scapbas  vocari  naviculas 
etinm  una  de  arbore  eavaia.«,  qiias  fAovoSvW  Graeci 
appellanl, 

CAPUT  XXVIIL 

Accenta  enim  pruna  reficiebant  not  omnet,  In 
GrsDco  scrlpiuni  est :  Recipiebant  not  omnet,  Quod 


epistola  ad  Lncinium  :  c  Paulus  Romam  vincius  in* 
grcditur,  ul  vinclos  superstilionis  erroribus  liberos 
faciat ;  mniiet  in  hospitio  conducto  per  biennium» 
ul  iiobis  uiriusque  inslrumenii  aeternum  reddat  do- 
num  I  Qua  expositione  docuil  cxtera  quoque  quae  in 
boc  volumine  vel  de  ipso  Paulo  aposlolo,  vel  de  aliis 
quibusquc  scripta  sunl,  nou  in  superllcie  lanlum  lil- 
lerae  fructum  nobis  ecclesiasiics  iirsroonstrare  do- 
ctrinae  :  verum  cliam  si  quis  perfecie  inlellexerit, 
niedullam  sensos  spiritalis  virlute  hulieie  gravi- 
daiii. 

EETRACTA.TI0II1S  LIBRl  riNIS. 


IN  ACTA  APOSTOLORUM 

QUiESTIONES  QUINQUE. 


QUi£STIO  PRIMA. 

licTERROGATio.  Quid  Indicat  illud  quod  legimus  : 
Tiiitc  reverti  tunt  Jerotolymam  a  monle  qui  vocatur 
Oiveti^  qui  ettjuxta  Jerutalem^  Sabbati  habent  il«r,  id 
est,  millepassusT 

Respomsio.  Sabbaio  enim  usqae  ad  montem  Oli- 
Tcii  ire  Judxis  licitum  erai,  vel  cerle  sicubi  fulssent, 
I.11110  spaiio  dcambulamli  licentiim  praesomebaoL 


QUiESTIO  IL 

I21TEBROGAT10.  Spiritus  sancltts  quomodo  anie  As- 
censioncm  a  Salvalore  secundum  evangelisiam  Joan- 
nem  aposiolis  insulHiiur,  cum  secundum  Adao  opo- 
siolorum  posi  decimum  ascensionis  diem  in  iposio- 
los  missus  sii? 

Bbsponsio.  Mullae  sancti  Spiriius  graiiarom  doiia- 
lionet  lURl,  secuiidum  illud  quod  Aposioliu  dicii : 


f055  DK  NOSllNIBUS  DCORUM  Ql3iE 

Alii  quidem  daiur  per  Spiriium  urmo  $apieH'i(V,  alii  A 
termo  teientio!  $ecundHm  eumdem  Spiriium^  aln  gra" 
lia  $amt:tlvm  in  uno  Spiritu,  clc.  (/  Cor.  iii).  Igiiur 
aiile  Asceitsiniietii  gratiam  saiicii  Spir.tiis  accepe- 
luiil,  qiia  possenl  peccata  diniiilere  el  haptizaie,  ei 
cre<lenlil)iis  spiritnin  adoptionis  infundere,  secundnm 
<|uod  et  tunc,  fum  eis  a  Salvatore  Spiritus  insurn.i- 
rctiir,  dictum  fucral :  Quarum  remiteritis  peccata^  re- 
mittentur  ek:  et  quarum  retinueritit,  retenla  erunt.  At 
vero  po8t  A&censioiiem  muito  roajorero  sancti  Spiri- 
tus  gntiam  perceperunt  in  operatione  virtulum ,  et 
(;ratia  sanitiiluni,  et  diversarum  perceptione  lingua- 
rum,  juvla  illud  quod  eisdem  eodem  die  proroissum 
fuerat,  iii  baptizarentur  Spiritu  sanclo,  et  indiieren- 
tur  virtiite,  qiia  Evangelium  Christi  universi^  possint 
geiitibus  pra^dicare.  Tn  liac  ergo  perce|ttione  saneii  ^ 
Spiritiis  secundutn  Doroinica:  gratis  dibtribuiioneni 
^postoloniro  demons>tratur  profectus,  iioii  couipu- 
gnanlium  diversitas  Scriptararum ;  et  aliter,  qtiare 
bisdaliis  sit  Spiritus  sanctus,  egregie  qu  dam  docior 
fxposuii,  dicens  : « Deeo,  quem  primum  hic  Salvator 
per  seipsum  dedit,  et  de  coplis  po<itea  misir,  ut  signi- 
ficareiur  dilectia  proximi,  et  dilectio  Dci,  ()Hse  iii 
cordibus  sanctonim  per  Spiritum  sanclum  diflbndi- 
tur,  qui  daiiis  est  eis  ad  evangelizanduni  Dei  ver- 
bum.  I  Per  quod  apostoli  sese  in  orbis  partes  inlu- 
ItTuiii ,  qiiantiim  narrat  historia,  Bartholoinaeos  in 
IndoSyThomas  tetendit  in  Parthos;  Mattbxus  JSihio- 
pes,  Andreits  Scylhas  prxdicilione  niollivit  :  Joan- 
ncs  Asiain  divino  serinone  correiit,  Petrus  Cappa-  p 
dociain  aique  Galatiam,  Bithyniani  pariteretPonluin, 
proviiiciasiiuecoiinnes,  duin  Judawsprxdicai,  circuit, 
postremo  Itomam  illustralurus  accessii.  P.iuliis  a 
Jerusalem  usque  lllyricuni  cum  Cvangelio  replevisset 
lam  inoumeras  ac  di.«pares  nationcs  prj  cepiis  taii- 
quam  armis  victor  edomuit. 

UUiEsno  III. 

iKTERROCATio.  Cum  10  Aciibus  apostoloruin  pri 


LEGUNTUR  LH  ACT.  APO&T.  t05i 

miim  legatur  :  Viri  autem  qui  comitabantur  cum  eo, 
hoc  est,  cum  Apostolo,  ttabant  ttupentet^  audientet 
quidem  voeein^  neminem  autem  videntet,  quomodo  pO' 
stea  Apostoliis  dicit  :  Et  qui  mecum  erant^  lumen  qui" 
dem  viderunt^  voeem  au(em  non  audierunt  ejut^  qui 
loquebatur  mecum  ? 

Responfio.  Superiusubia<idisse  vocem  rercrunliir, 
a  Deo  non  vocem,  sed  incondiliim  sonuro  vocis  ac- 
ceperunt,  ut  eos  postea  dicat  voceiu  non  audisse,  id 
est,  eipressam  verborum  signincantiam,  qua  possint 
intelligere  qiiod  sonabat,  ac  peritide  idcirco  diversa 
vice  et  audisse  et  non  audisse  referantur ,  quia, 
quantum  ad  sonuro  pertinel,  aiidieruiit ;  quanturo  ad 
\crb:i,  iion  audierunt. 

QUiESTIO  IV 

Interrogatio.  Quare  prius  communis  cibus  voca  • 
batur,  qui  putaretnr  iromundiis? 

Respomsio.  Quod  conira  interdicturo  lunc  Dei  in 
comniune  cxleris  pateret  hominibus,  qui  in  cibonim 
discretione  legis  observaitiam  non  tenebmi,  per 
qoaro  Judxi  partem  Dei  se  esse  jactabant.  Purificaius 
est  autem  etiam  Douiino  dicente  ad  Petrum  :  QutB 
Deut  purificavit ,  fic  ne  commune  dixerit  {Act,  x). 

QUJESTiO  V. 

iNTERROGATi'».  Quid  cst  illud  quoJ  io  Actibus 
aposiolorum  duodecim  illi  qui  Joinuis  baptismo  ba- 
ptizati  fuerunt  baptiaantur  a  Paulo? 

Rbspoiisio.  IIoc  idcirco,  quia  non  i»  iiomine  Tri- 

nitaiis  baptizati  erant.  Bapiismus  eniro  Joanni^,  licet 

in  euro  qui  venturus  est  baptizaret,  taroen  proprie 

Joannis  baptismus  diceliaiur.  Unde  et  ab  liasreticis 

veiiieiiies  non  rebapiizantur  a  nobis,  si  baptizatos 

constat  in  iiomine  Triniiaiis,  nisl  imposiiio  manus 

ad  fidem  reciam  conver-ift  adhilietur, 

Mt  per  hanc  sancii  Spiritus 

soscipiatnr  infusio. 


EXPOSITIO 

DE  NOMINIBUS  LOCORUM,  VEL  CIVITATUM, 

QUiE  LEGUNTUR  IN  LIBRO  ACTUUM  APOSTOLORUM. 


Achchlemach,  hoc  estager  sanguinis,  qui  hodieque 
denionstratur  in  llelia  ad  Ausiralero  plagam  montis 
&ion,el  hacienus  juxta  Jodaeomm  consiliitm  morliios 
Ignobiles  nlios  lerra  legtt,  alios  sub  dio  piitrefacit. 

^gyptus  a  Septentrione  mare  Magnnm  sinumque 
Arabicuin,  ab  Orienie  roarc  Rubmni,  a  Meridie 
Oceanuni,  ah  Occasu  Lihyam  babet.  Cujus  infertd- 
rero  pariem  Nilus  dextera  Ixvaque  divisus  ainplexu 
siio  disterniiiiat,  Conopico  ostio  ab  Africa.abAsta  Pe- 
liisiaco  cenluin  sexaginta  millia  passuum  inlervallo. 
^{uam  ob  causam,  inter  insulas  qnidem  ^gyptuin 
PATaOL.   XCll. 


D  retulere,  tti  se  fiiidente  Nilo,  ul  a  litterx  ffguram 
efllciat.  Ideo.tue  multi  Grcc.T  litlerae  vocabulo  Del- 
tam  appellavere  iEgyptum.  Mensura  ab  unitate  alvei 
unde  se  rindit  prirouoi  In  latera  ad  Canopicuui 
ostiuni  centum  sexaginta  millia  passiiuro,  ad  Pelu- 
siacum  duceiiti  quinquaginta  sex. 

iEthiopuin  regio  ab  Indo  fluffline  consnrgetis  juita 
iGgyptuin,  inter  Niliiro  et  Oceanum,  in  Meridie,  sub 
ipsa  sotis  viciniutejacet.  Quorum  sunt  tres  populi, 
Ileaperii  Occidentis ,  Garamantes  Tripolis ,  Indl 
Orientis^ 

Aleiaodria,  civitas  iE^^pti ,   qux  quoiidaiD  Na 

33 


i055 


BI!:D.«:  VENEHABILIS  OPP.  PAR8  II.  SECT.  1.—  EIEGETICA  GENUINA. 


:05« 


(licebatiir;   incer  i£gyptuio,  Africain  et  mare  tiii.tsi  A     Biiiiynia,  proTincia  Asi»  minoris,  qux  eiquondani 


clattstnim  posita,  in  qua  l>eau  evaiigelisia  Marci  tu* 
nitilus  bodieque  in  Ecclesia  veneratur. 

Amphipolis,  civilas  Macedoniae.  Estet  altcra  ejut- 
deui  noniinis  in  Syria. 

Anliochia,  civitas  Syriae  GgbIcs,  in  qua  Barnabas 
et  Pauhis  apostoli  sunt  ordinati.  Est  et  alia  in  Pisi- 
Jia  profiucia  Asiae,  in  qua  iidem  praedlcantes  Ju- 
dxis  dixerunl :  Vobis  oporlebat  primum  loqui  vgrbum 
Dei,  sed  qmoHiam  repuli$^$  Hludf  etc.  (Aet.  iiii). 

Antipairis,  civilas  Palestina',  nuuc  dirupia,  quain 
Herodes  rex  Judaeae  ei  patris  sui  nomine  vocaverat. 

Appii  rorum,  nomen  fori  Honix  ab  Appio  quon- 
dam  consule  iraclum,  a  quo  et  via  Appia  cognumi- 
naia  es:. 


Bebrycia,  ci  deinde  Mygilonia  dicla  est.  Ipsa  e*i 
et  iiiajor  Phrygia,  Hiera  fluinint;  a  GalaUa  distemii- 
uala.  Il:ibri  civiiaiem  ejusdem  nominis. 

C 
Cassarea:  civiiates  duaesunt  in  terra  repromissioiiis. 
Ciia  Cse^area  Palxstina*,  in  lillore  maris  Magui  sila. 
<|iia!  quondain  Pyrgos,  id  est  turril,  Stratonis  dicta 
et,  led  ab  HenKie  rege  Jude»  nobilius  et  pulcbrius 
et  contra  viui  maris  mullo  ulilius  iuitructa  :  in  lio- 
norem  Cxsaris  Augusti,  Caesarea  cogiiominala  esl. 
Cui  eiiam  teiiipiuiu  iii  ea  marinore  :lbo  constrnxti. 
In  qua  nepos  e]us  llerodes  ah  aiigelo  perc>issu«, 
Cornelius  cenlurio  haplizitus ,  et  Agabus  propbela 
lona   Pauli  li;;aius  est.    Altera   vero  Caesarea  Phi- 


ApoHonia,  civitis  esi  Macedoui».  Esl  el  aiiera  iu  B  lippi,  cujus  Evaugelii  Scriptura  memiuti,  ad  radicem 


proviitcia  Arrica;,  quae  diciiur  Pentapolis. 

Ariopagus,  Alhenanim  curia,  qux  inlorpretaiiir 
villa  Marlis,  quod  ipse  ihi  quoiidaui  a  duodecim 
dils  judicaius  sit. 

Arahia,  regio  inier  sinum  maris  Ruhri,  qui  Per- 
sicus,  et  eum  qui  Arahicus  vocatur.  Hahei  genies 
multas,  Moabitis,  Amraoniias,  lduina;os,  Sarrace- 
nos,  alias<|iie  quainpiurimas.  Arahia  autem  sacra 
inierpreiari  diciiur ,  eu  quod  sil  rcgio  tburifera, 
odores  creans.  Hinc  eaui  Gneci  Eudaemoiia,  nostri 
Beatam  vocaveruiM. 

Asia  regio ,  quae  mtnor  cognomiiiaiur,  absque 
orieniali  parte  qu.i  ad  Cappadociaro  Syriamque  pro- 
gi^itur,  undique  circumdata  est  niari.  Cujus  pro- 


vinciiK  sunt,  Pltrygia,  Pamphylia,  Cllicia,  Chaonia,  ^  Tigrin  ei  Enphraieni. 
Gaiaiia,  et  aliae  roullae.  Sed  specialiter  ubi  Ephesus 
civitus  est,  Asia  vocaiur. 

Asos,  civilas  Asiae  m:irV)ma,  eadem  Apollonia 
dicta. 

Atlien»,  civiias  In  Aehaia,  philosophiae  dicata 
•iiidiis.  Qua  cum  una  slt,  plurali  numero  semper 
appellari80let,cuju8  Pireusporlus  septemplici  quon- 
dam  muro  communitas  fuisse  describiiur. 

Altalia,  civiias  Pampbyli»  mariiima. 

Azoius,  tippidum  insigne  Palesliiiae,  qu(»d  Hebraice 
Vucaiur  Esdod,  et  esl  una  de  quinque  oiini  civilali- 
bus  Aliopbylorum. 


inonlis  Lihaui,  uhi  Jordanis  rtuites  sunt,  a  Philip|io 
teirarcha  ejusdem  regionis  racta,  el  io  bnnureiii  Ti- 
herii  Caesaris  cogiioininata  est.  Sed  et  tcrtia  CaeKare» 
Cappadoci»  meiropolis  est,  ciijus  Lueas  iia  m^minit : 
FVoferiiis  ab  Epbcso  et  deseeiideiii  Ga-saream , 
accitdii,  el  saiutavit  EcciesiaiU. 

Cappadocia,  regio  in  capiie  Sy riaei  iilest,  ad  Septt;n- 
irionem. 

Carrha ,  civiias  Mesopotamiae,  apud  Uomaiios* 
Crassi  clade ,  apud  nos  aolem  ^hoaiitio  Abraliauii 
patriarch.ne,  ei  parentis  ejosy  morlc  oobilis. 

Ccntbre,  porius  Coriiithionim  eiviiaiis  Tamofls- 
siinu:. 

Chaldaeorum  regio  inter  Bahylniam  et  Arabi>m» 


B 

Bahylon,  metropolisregiii  Chaldxorum,  uhi  eorum 


Chanaan  (ilius  Cham  obtiiiuil  teiram  a  Sidone 
usque  ad  Gazam,  quam  Judaei  deinceps  poseederunt 
ojectis  Chananvis. 

Chius,  iiisula  anie  Biihyniam,  cujns  oomen  Syra 
liugua  mastichem  desiguai ,  eo  qiiod  ibi  mastix 
giguilur.  Hanc  ali  }ui  Chiaui  appeliavere,  a  Cbione 
nympha. 

Ciiicia,  provincia  Astje,  qiiani  Cygnus  auinis  inter- 
st;cat,  et  nious  Anianus,  cujus  uieiuiuii  SalumoOy  a 
Syiia  Ctjele  scparat. 

Cyprus,  insulii  in  inari  Pam|*hylio  ,  qiiindecim 
quoiidaiu  oppidis  insignis  ,  rauiosaque  divitiis,  et 
maxiiiie  aTis.  Ibi  euiin  priiua  hujus  metalli  inveniio 
et  uiiliLis  luit.  Cui  in  proximuin  esi  iu  (iuihus  Cili- 


•  "  ' » ^^- T\     , 

quiaidiGcare  turrem  liiigux  divis»  sunl,  a  qua  et      ciib  proiuoutoriuin,  el  oppiduin  Yeneris. 


regio  circuinposita,  Bahylonia  vocatur.  Hanc  ruisse 
poteAtissiwam,  et  campestribus  per  quadrum  silam, 
ab  aiigulo  usque  ad  anguluni  muri,  duodecim  miliia 
lenuisse  passuum»  id  est,  simul  per  circuilum  sexa- 
ginta  quatuor  millia,  referi  Herodoius»  et  niulii  alii 
<iui  Graecas  bisiorias  conscripserunt.  Arx  autem,  id 
esi,Capiiolhim  illius  urbis,  est  lurris, qiiae,  posi  ditu- 
viuiii  aedificaia,  quatttor  millia  passuum  tenere  dici- 
tur.  Cujos  post  ruiiuim  muri  taotum  (lctiles  reman- 
sitst",  et  ob  bastias  qua  illic  abundaot  eapiandas 
recttperati  esse  traduntur.     Q 

Beroia,  civitas  in  Macedonia,  quae  verbum  Domini 
nohiliter  accepit. 


Cyreiie,  civitas  iii  Lihya,  cujus  regio  etiam  Penta- 
politana  vocatur,  eo  quod  quinque  urhihus  maxime 
rulgeat,  Beronice ,  Arsiiioe,  Piolemaide,  Apollouia, 
ipsaque  Cyreue. 

Cuidus,  insula  conira  Asiam. 

Coos,  nol)iiis8ima  contra  Asiani  insula,  adjacens 
provinciae  Aitic£,  et  est  ejusdem  uouuuis  oppidttiii 
io  iusula  Calamna. 

Coriiiibus,  civitas  Achaiae  maritima. 

Creta,  Graeciae  insula  ceotum  quood.-im  urbibus 
nobilis,  uode  Hecaiopolis  dicta  esi. 

D 

DamsMus^  oolilis  urbs  PbcBnicis,  quae  et  quoo> 


I3S7  I>e  NOMINIBUS  LOCOliUy  QUifi  LCGUNTUR  IN  ACT.  APOST.  <038 

dain  in  oniiii  Syria   lenuit  irrincip&lnm ,   et  nnne  A  vocabnlnm  traliens,  qnse  sth  Africo  et  a  Borea  marl 


Sarracenorum  nietropolis  esse  perliilietur.  UuJe  et 
rex  eorum  Manmas  fainosam  sibi  in  ea  snapqne  genti 
ba&ilicam  dicavit »  Chiisti^nts  in  circnitu  ctvibna 
tieati  Bapiist^e  Joaniiis  Kcclesiain  freqiientanirbns. 
Derbe,  civitas  Lycaoni.c  provincix*. 

fi 
Elaniiia?,  princi|te8  Persidis,  ab  Glaiu  filio  Sem 
appeUati. 

Ephesiis  Ainazonuin  opns»  civitas  in  Asia,  iibi  re- 
quie&cit  beatus  evangelista  Joaiiiies. 

F 
Ab  F  incipientia  non  sunl,  vd  a  ♦  htcc  duo, 
Pbiy<;ia,  provincia  AsiseTroadi  8npp>jecia,  septciH 
trioiiali  sna  parte  Galaliae  Ciniterniina  ,  Meridiana 


Magno  cincta,  n^liqua  Alpium  oliicibus  obstruitur. 

Jndaea,  aliquando  tnta  lerra  diioileciro  iribuiim 
app  llatur,  aliqu:indo  dnae  laiilum  tribus,  quae  quon- 
dam  Juda  vocabaniur,  ad  i!i<itiiictionem  Galilaeae  et 
Samaria*,  aiianiniqiie  in  terra  reproinissionts  reglo- 
iinm.  Et  notaiidiim  apnd  hisloriros  qiind  Jud^ea  ad 
Palx*stinain,  Calilxa  vero  et  Sainaria  ad  rbaeniceni 
pcrlineaiii. 

L 

Lasea,  civrias  liltoraria  Cret.i;  insislur,  jnxta  lornni 
qui  vi>calur  Boiii  portus,  ut  ipse  Lucas  exponit.  Pro 
qua  qnidain  corrupte  Tlialassa  loguiit. 

Libyae  provinci»  duae  suni.  Una  Libya  Cyrenaiea, 
de  qua  dictuin  c^t :  Fa  part  LibijxquteeMt  eirca  Cyrenen 


Lycaoiiia!  et  Pisidiae ,    Mygdouia*qoe  ,   ab  Orienie  B  (Acl.  ii).  Hu^c  po8ti£gypluin  in  tKtrie  Africae  pnnia 


Cnp  adociarn   atliiigit.    Dui?  sunt  autein   Pbrygi»  , 
qnaium  major  Sniyrnam  babet,  miiior  vero   llion. 

Phienicia,  provincia  Syrix  cnjiis  panes  sunt  Sa- 
niaria  Galilaea,  et  ali»s  pliii-iin;e  rcgioiius. 

C 

GaliL-ce  diiae  sunt.  Una  Galil.nca  gentinm,  vicina 
niiibns  Tyriomm  in  tribu  Mephihaliin.  Aitera  cirra 
Tibeiiadeiii  et  siagnum  GenezaretU  in  tribu  Za- 
bulori. 

Gnluiia,  provincia  Asi»,  a  Gallis  vocabuliim  tra- 
hoiis,  qui  auxiliuin  a  rege  Billiynio;  evocaii,  regnifin 
cum  eo  perracla  victoria  liivi^eninl.  Sicque  deiode 
Grjecis  aduiisti,  primo  Gailogrier.i,  postea  Galatae  sunt 
appeliati. 


est,  et  inari  Libyco  cognomeii  de'dil.  Post  qnain  Li- 
bya  i£lhi<ipun) ,  usque  ad  Meridiinuin  pertin^ens 
Oceanum. 

Lycaonia,  provlncia  A&ix.  Est  etiam  ojus^Iem  no- 
minis  civitas  iii  Pbrygia  ininore 

Lycin,  provincia  Asia^ 

Lydda,  civitas  P.ilxstinu!  in   littore  inaris  nnigni 
sita,  qua;  mnic  Diospolis  appellatur. 

Lystra,  civltas  Lycaoniae. 

M 

MacediHiia,  piovin'-ia  Greconnn  nobilisfima,  el 
viriuie  Alexandri  Magni  noMlior  farta. 

Madian  ,  civitas  juxta  Armonem  et  Areopolim, 
nijus  ruina*  tantuininodo  deinoiisirantur,  ubi  Moyses 


Gaza,  civilas  iitsignis  Pal:i>slina>,  qu;K  apiid  vetcios  C  apud  Jplro  f;oci'riiin  suuin  ex<nl.ibat. 


erat  torminns  Cliaiian:eo  niu  ad  iiicridifin.  Sed  an- 
tiqu:e  Gazae  lociini  vix  fundanienloruni  vesligia  dc- 
inonsirant.  Hac  auteni  i^u»  nunc  cornilur  in  alio 
l»co,  pni  illa  qiije  curruii  a*d:ficata  est. 

Gru'cia,  pioviiKij  quxdam  Achaif,  qux  a  Graecis 
scriptoribus  llellas  v.icala  est.  In  qua  Athenarum 
civius  est  quondam  Altica  dicta. 

II 

lladrunietus,  civitas  in  Bizantio  regione  Arricp. 

Hadria,  seu  Adria,  noinen  inaiis  contra  Ravanain, 
q«»Ofl  |.«»r  osiia  Padi  fliiminis  iotratur,  suinpto  voca- 
biilo  ah  lladiia  proxima  civitate,  qii;e  eidein  mari 
nonicii  etiain  lladriaiici  dedit.  Jerusalcm  nie(r<»polig 
quondam  toiius  Judaia?,  qn^  nunc  ah  <filio  Hadriano 


Medi,  a  Madai  filio  Japhet  appolhiti.  Sunt  antem 
intiT  nniiien  Induin  et  fl:iincn  Tigrifii  rcgi  nios  istc 
a  niooie  Cnucaso,  nsqiie  ad  niare  Bubrun  pertiii- 
gentes,  Aracusia,  Parthia,  Assyrin,  Persida,  ei  Me- 
dia,  qnas  Scriptura  sncra  univci-sas  83epe  Hadiw 
«oinine  voral. 

Mesopotamia,  regio  inter  flumina  Tigrim  ef  Eu- 
phraten  ,  qua;  el  ipso  vocabulo  Gnrce  in  me«lio  fln- 
roiniim  esse  poMta  monstratur.  Huic  ad  meridiern 
succedit  Babylonia,  doindc  (ihaldasa,  novissiaie  Ar.i- 
bia  Ciidacniuii. 

Miletus,  civitas  in  Asia  marltima,  decem  stadjs 
ab  osiio  Ma^anilri  aiuiiis  secreia,  ubi  Pnulns  Rpbesio- 
ruro  majores  alloquiiur.  Est  el  iiisula  ignohilis  nonii- 


C;i*sare,  quod   eani  a  Tiio  dosiructain   laiiore  situ  ^  nis  ejusdein,  in  inari  ifigeo  vel  lonio. 


restauraveiit,  ifilia  cognoniiiialn  c^'.  Cujris  opiTa 
faclum  cbl,  ut  loca  sancia,  id  esi,  doiii>iiio:i^  passioms 
et  resurrectitmis,  scd  et  inveiitionis  sanctae  Crucis, 
quoiidain  extra  uibem  jaceutia,  nunc  ejusdem  urbis 
miiro  Septentrionali  circumdenlnr. 

I 

lconium  ,  clvilas  celoberriina  Lycaonia; ,  et  CKt 
altera  in  Cilicia. 

Jopjie,  oppidum  Palaestinin  maritimiim,  in  iribii 
Dan,  ubi  bodie<|uc  saxa  iu<>n^tiantiir  in  l.tiore,  iii 
quibiis  Andromeda  religatu,  Persei  qtiondam  viri  siii 
fertur  liberaia  fuisse  praesidio. 

iialia,  rcgio  iu  patri-i  Romanorutu,  ab  Italo  rcge 


Mysia,  provincia  Asi:p,  nunc  yEolis  dicia.  Kst  et 
altera  ejusdem  nomjius  ju\ta  flunien  Danuhium. 
Suntqiie  auctores  transisse  e\  lCuropa  Mosas ,  et 
hrygas,  et  Tliynos,  a  quibus  appeilantur  In  Asia 
Mysi,  rhrygps  et  Kithyni. 

Mitylene,  insula  contra  Asiam,  qii»  a  proximo 
conlinente  abest  septein  millia  quingenlos  |»assiis. 

N 

Nazareth,  vicnlus  in  Galilaei  pxta  montem  Tha- 
bor,  unde  et  Dominiis  iiostcr  Jesus  Cbristns  est  Na- 
zareiis  vocatus.  Habeique  eccle^iam  in  U»c«i  quo 
ang*^lu8  ad  bcaiam  M  iriam  evnngelizatunis  intravit, 
scd  et  aliam  ubi  Dominus  est  iiutr'tus. 


1339 


BEDi£  VbNLRAbiLIS  OPP.  PARS  II.  SECT.  I.  -  EXGGETICA  GEMJINA. 


io;e 


KeapoliSf  civius  Caris,  qus  esl  proTiucia  Asiae. 

0 

OHveti  mons,  ad  Orientem  Jeroflol^inx  lorrente  Cedron 
«mernur.nti*.  tl>i  uitiiiia  Doiuini  vesligia  bomo  impreas) 
hOiiiitqiift  inonslraiitur.  Cnmqiie  lcrra  c<Mlem  (|uutidie  a 
credeDiibus  bauriilur,  nitiiioiiiinus  t^inicii  eadem  sauda 
veMigi»  iihsliDUin  siaium  o4)iiiinoo  roci|iiuiil.  Oeiii(|oe 
cun  ecdesia  in  uiijus  medio  suui ,  roluiido  scbeinate  et 
pulcburrimo  0(>ere  coiideretur,  summum  taniuin  cacu- 
meh,  ui  perbibent,  propter  dominici  curporis  meatutn 
nnllofiiodoronie;:!  etcnncaiiierari  |H)iuit,  sed  trai«itus 
oius  iter  ad  coJum  usque  paiel  aperlum. 

V 

Paiir|.b7lis  provincta  est  Aslx. 

Papliiis,  civitasmaritima  in  Cypro  insula,  Veiieris  qiion- 
daoisacris,  carininibUMine  poetiruin  famosa,  que  frftfiuenti 
lerrse  uiotu  l^psa  ,  nuuc  ruiuaruiii  lanlum  vesiigiis  qiiod 
olim  fufrit  o^^tentl  t. 

Partbi,  iiiter  (luiiicn  Indnm.  quo<l  esl  :tb  Orionle,  et  in- 
ler  flunieii  '1  igriiu,  quod  est  ab  occasu,  siii  suiil,  iit  supra 
Jieium  esl. 

Patara,  civitas  LycisB  pro\inr.iie  in  Asia. 

Perg  •.  civilas  Pamphyli»  provind». 

Pbilippi,  rivilas  in  |irima  p:irte  Maceiionie. 

Pisidia,  provimia  Asia;. 

Pontus,  reett  multariiin  giMiiium  jnxla  mar»  1'onticum, 
nuod  Asia  II  f  l  Kuro|iam  dist  erminat,  ei  propier  pluriiiiam  os- 
(lunim  DanulHi  infu»it)nt*RvduUiusca^teris  cssecognoscitur. 

Plolemai-s,  mitas  JiuJx^a;  iiiariiima  prope  moniem  Car- 
ineiuui,  qux  qiioiiJam  Acho  dicia  esi.  Ksi  altera  Ptolemais 
io  Pentapoli  provincia  Afrirae,  cuius  bur>ru  mpiniiii. 

Puteoli  civlias,  colooia  Cuiiipauis,  ea  lcm  dictJ  DicaBar- 

chea. 

R 

Rhegium,  civiias  Siriliae  maritima  ,  viginli  millibus  p»i- 
mnm  a  promoiilorio  Peloro  secreta  ,  oujus  noinen  Grapco 
interiiretatur  diniptio,  eo  (|iind  hsc  Sirili:e  p^irs  quoiid^in 
U^ulioagro  ltali;e  cohaereo«,  mux  iiiierfiiso  mari  mI  avulM, 
cinindecim  miiiia  pa^uum  iii  longiluJine  freto,  iu  laiitu- 
uine  auieui  mille  quiiigcnta  juxta  columnaiii  regiam.  In 
quofreto  est  scopuius  Scylbi,  iieiu  Charybdis,  mare  vor- 
ticosiim,  amt)0  fueviiia  clara. 

Hlioiis,  Cycl  duin  insularum  nolulissima,  etab  Orientc 
Iirima,  quondam  ()|ihius--i  vo<'ala.  Iii  qiia  urbs  ejiisdem  no- 
ininis  fuit  aereo  roiosso  famosa,  septusKinta  ciibiLoriini  alti- 
tudinis.  Dislat  autf*m  a  |iortu  Aaiu;  vigiiiti  iiiillitMis  passuum. 

Rouia,  urbs  iii  Italia,  lotiiis  (|iiou<tani  orliis  domiua  ,  a 
ooiiditoris  sui  Romuli  noniinc  sic  vocaia.  C^uam,  propter 
eximiam  virtiitein,  pleriquescriptorum,  (piasi  sola  essct, 
IJrbem  appellare  iiialekMiiit. 

S 

Salamis,  dvitas  in  Qypro  hisula.  uunc  Const»ntia  dicta, 
qnam,  Trajani  iirincipis  tempore,  Judaei,  inierfecti4  0:ii..t- 
biM  aocolis,  deieveniiit. 

Sniunon,  eivitas  maritima  Crel»  iiisul.T. 

Samaria,  rivilas  regalis  in  l.Nracl,  in  v  rtice  montisSo- 
mer  posita.  Sid  el  omiii.s  reifioquaeciica  eani  fuit,  a  civi- 
lale  qiiond:im  iiomcu  acceiieral,  media  iu'er  Judiieani  el 
(lahlieaui  jacens.  Haec  ab  ilerode  Aulipatri  iil.o  in  hoiio- 
rcm  AujiuMi  Caisaris  Grasco  uouiibe  21?«««^,  id  est,  Augii- 
sla,  v(M;ata  est. 

Samos,  iiisula  iu  mari  if^ego,  iii  (piareperta  prius  flctilia 
vasa  iraduiilur.  Lnde  et  vasa  Samia  appeliaia  sunL 


Samothrac  a,  hisub  in  Carpalliico  siou. 

Sarona,qnod  interprelatur  campesiris,  regio  est  a  Cap- 
sarea  Palaestin»,  usque  ad  oppidum  Joppe  pertinyenii.  Et 
est  hodieqiic  locus  |>ascendis  gregibus  aptus,  (|iiie  juna 
M)li  qunlitatem,  Petro  praH]ic.«nte.  tidei  conliiiuo  iructus 
geririiuavit.  Sed  ct  w\or  monieiu  Thabor  etstaguum  Tibtt- 
riadis  regio  Saronis  appeliaiur. 

Seli'u«'ia,  civitas  Syria;  nobilis,  io  promontorio  Sxrix 
Anliocliiie  sita. 

Stchem,  civitas  Jacob,  niinc  Neafiolis  diria,  juxia  sopul- 
crum  Joseph,  qua;  a  (iiiu  Kinor  regi<  sui  \ocal)uliiiii 
Sttmpsit,  Juxta  quain  Doiiiiiius  Saniarrtao:e  umlien  a>l  pu- 
teum  lo(juitur,  ubi  uuoc  ecclesia  C«bricata  esi  cx  laiere 
mouUH  Garizim. 

Slcilia  tribose.st  distincia  promontoriis,  unde  et  a  trian- 
^ula  specie  Triiiarria  (|nondam  tcieala,  inox  a  Siciilo  rcRe 
Sicilbi  dicia  est.  Prniiuui  pnrtnoiitorium  dicitur  Pelorum,  ' 
et  aspectai  ad  A(|uiinneni.  Ciii  Messana  civita^  proxiina  esl 
Italia  (sie)  proiiiouioriiim  Onys  duiKJecim  stadioruio  in- 
lervallo.  Sccundum  d:cit«ir  rachviiuin,  ({uod  rc.<picit  ad 
Kuroiiotnm.  Teriiiim  appdlaiur  Lilybsum,  ci\it3iemejus- 
deni  noninis  li»bciis,  cl  dinj^iiur  iii  ocrassnu 

Sidoii,  urbs  iMi  I  iiins  iiisipiis,  olim  i(*rminu(  Chana- 
ntf^oruni,  ad  Ai]iii'oueu  jusia  ijbuni  uioutisoriuio  siia,  ei 
\\m  ariifex  vitri. 

.Siua,  iiions  in  rr*f^ione  Madia:i  suner  Arabiam  iudes»>iio 
qui  alio  iioniiue  Ilort^b  ap|>cllatur.  tode  diciior  :  Et  ffCt*- 
rwit  vuulitm  in  lloreb  [Puai.  cv),  cuui  h  «  Hises  iu  ."^.na 
(aclum  SC'  ip>eriu 

Svracusui,  metro|iol!sSicili«  sub|«roiiioiitnrio  PaHivno. 

Syria,  (|U!e  Hebra  ce  Aram  dicilur,  regio  esi  luicr  11  u- 
meu  Eupliratein  el  mare  Maguuin,  ustiue  ad  jfilfoiiioiu 
perlingens.  Hab- 1  unximas  provincias  Cumagenani  IMu»- 
uiriaiii,  et  Pala*siiiiaiii,  abs^pie  Sarraceuis  et  Nabjtliu;is, 
quorum  gi-uies  suui  du'Kieeiin. 

Syrtes,  arenosa  in  mriri  MuKnn  lora,  multum  terribiii 
etmetueiida,  eo  qiiod  ad  se  oinuia  ilirip-  re  sol(*aut,  et  ap- 
propinqiiaiili  vailo^  iiiari  ha*reaul.  H»;  auiem  ad  iiiartf 
yCgyiAium  vicin^e  snni,  et  pariter  adiiiiscenlur. 

Smyriia,  civitas  Lycio)  proviuiMas  in  A^ia,  rujiis  Lucis 
ita  mfminii  :  Ei  peUigm  CAiciae  et  Pamptiyliw  iiaviganfcs, 
venimus  m  Simjrnam  LyciiV  {Act.  xxvii),  pro  i|uo  alii|ui 
Oidices  lubeiii  veiiimm  in  Ly.^^tramtquw  est  Cilicice.  Porro 
Hieronymiis,  in  libro  ilciiraicoruui  Noiuinuni,  Jii\rrham 
|Miuit,  et  interjiretatur  umara. 

T 

Tarsu<,  civiias  im  tropolis  Ciliris  proviiicia!,  Paulo  Apo- 
stolo  giuriosa. 

Tlieairuiii,  locus  a  spertaculo  vocibuluin  mutnans,  qucHl 
in  eo  |iopiiIiis  desuper  alque  speclaus  iuJos  sceiucus  i-t<fi- 
lemplarelnr. 

Thehsalonica,  civitas  Macedouia*. 

Tliyaihira,  civuas  Lvdi%,(iu»>  esi f Tovincia  Asiap,  lemplo 
qiiuuilaiu  i-FIs«  til.ipii  fanKsa.  (iiijusciviserat  illa  L\dia  |>or- 
pliyropolis,  id  est,  purpur»;  veiiditrix,  quac  in  Pliiliipis 
tideiu  CUiisli  sus  epit. 

Tyrus.  mciropolis  IMi<ruicis  in  iribu  Nephthaliin,  vii;e- 
biiiio  prope  Hiiiiiario  a  Osare  1  IMiilippi.  Hiec  qnundam 
iusuU  f.iit  pr.M>alio  ui.iri  sepLiiigeulis  passilms  divisji,  ial 
ab  Alexaudro  terrn?  contiueiis  faeia  est,  propier  eipugua- 
lionem  uiultis  in  bre\i  trtfto  aggeribus  cuuiptrialis.  Cujus 
maxiiiie  nobilitas  conchylio  atque  piirpiirj  conslai. 

Troas,  civiias  Asiae  manliuia,  cadem  Auiigoiiia  dicta 


ORDO  REllUM  QUM  IN  HOC  TOMO  CONTINENTLR. 


BED.E  OPRJIA  BXRGETICa  GRSUfNA, 
EXP0>1 1 10  IN  KVANGELIl  M  S.  MATTH.«I.  9 

LiBBA  iniMrs.  —  Expoiiiur  Matihaeusa  capile  1  ad  viii. 

9-3J) 
LiuEH  II  —  A  capite  viii  a<1  capul  xiv.  59-fi9 

LiBER  111.  —  A  capiie  XIV  ad  caput  xxiii.  1)9-97 

LiBEn  IV.  —  A  capile  xxiu  ad  tinrm.  97-151 

OraTIO  DomIMCA  RXPLA.<<(ATA.  I3l 

EXPO.<I  f  10  I.N  MAUCi  EVANGPJ.nM.  Ibid, 

Fpiatola  ad  Accam.  Ibid, 

EMHiaiTiuNis  LiiiKR  pRiMrs. — Expouiiur  KvaogeliMin  Marci 
>pitt*  (iriiiio  :id  ul  imaui  partein  capiiis  iv.  155-173 

LiBER  II.— Abuliiiiiaiuirlecapitisivadraputviii.  175-il.1 
LiBER  III.  —  A  c^pile  vui  ad  capnt  xiii.  2r>-!2tj9 

LiiiER  IV. —  A  capile  wn  ad  fineiii.  !2ri9-3m 

KXPOSITIO IN  LLC.E  EVANCELILM.  501 

Ettistoltt  uUHoi tiloria  AccfV episcopi ad Bedum  presbijfe- 


Epislola  rcsponsoria  venerabUis  Bedce. 


ruin. 


J 


\ 


'*>■  '■f 


Ihid. 


503 
LxposiTio.MS  LiBER  PRiMUs.  —  E\|)onitiir  Evanjreliiim 

Lucae  a  capite  pnino  ad  i"  pariem  capiti>  iv.  oO?-.'?^! 
LiBEH  II.  —  A  i'  p*irtP  capilis  iv  aii  cap.  viii.  37l-4i3 
LiBER  ill.—  A  caplle  viiiad2""parieuicapitisxi.4i>-4;5 
LiBER  IV.— A  y  parte  capitis  m  ad  ciput  xvi.  47;)-5i7 
LiBER  V,  — A  capilc  XVI  adi"  parte.n  cap.  xxii.  iiS5 
l.iBER  VI.  —  A  2'parlecapilis  xxn  ad  fluiMn.  *j8.'i-«.V; 
E\I»OSITIO  IS  S.  JOANMS  EVAMltLILM.  055 
Aucloris  coinmendtttio. 
Ureviartum  Evumjelii  Joannis. 
Incipit  expo^itio. 

EXPOSITIO  IN  ACTUS    APOSTOLOBLM. 
Retractalio  in  1  osdem  Artiis. 
In  eosdein  Aclus  (jUKSiiones  quinque. 
De  Nominibiis  Locorum  vel  Civiuium  qu«   lcguiilnr 

in  libro  Actuum.  1053 


Uwt, 
<.5i 

Ibid. 
957 

1<|.5I 


Parisii».  —  E\  Typls  J.-P.  MIGNE, 
nNIS  TONl  NONAGESIMl  SECUNDl. 


3  2044  054  758  941 


• '  f> 


Tii:5> 


t    i 


DOES  NOT 
OU"!Sil>£  T^: 


i 


I  • 


r 


3  2044  054  758  941 


DOES 


OUIo;l^Z  T^: