Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats



Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 15 expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


- Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


alhttb://books.;coodle.comj 


C osso.J(ve 
aes 










ΠΠ 5 | 
à 5j 
d Q^ 


ΙΙΙ 
mS 


e 






e 











HARVARD 
COLLEGE 
LIBRARY 


| 
| 
| 
man ; 


Digitized by Google 





ΡΑΤΑΟΙΟΕΙΤ 


BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA , UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA 


ΜΗΝ SS. PATRUM, DOCTORUM, SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, 


SIVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM, 


QUI AB ΔΥΟ APOSTOLICO AD TATEM INNOCENTI] III (ANN.1216) PRO LATINIS 
ET AD ΡΗΟΤΙΙ TEMPORA (ANN. 865) PRO GRAECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA " 


OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA 
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS, 


JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, 
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ; 
PISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; 
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES οὐ: TRIBUS NOYISSIMIS S/CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS 
DETECTIS AUCTA ; 
INDICIBUS PARTICULARIBUR ANALYTICIS, SINGULOS 6ΙΥΕ TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI 
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; 
CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM 
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; 
OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM 
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 
DUCENTIS ET AMPLIUS INDICIBUS LOCUPLETATA; SED PRAESERTIM DUOBUS IMMENSIS ET  GENERALIBUS, ALTERO 
sciLIceT RERUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE 
PATRUM, ARSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO JNTUITU CONSPICIATUR ; 
ALTERO SCRIPTURE SACHE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET 
JN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR/E£ VERSUS, 
Α PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT. - 
£DITIO ACCURATISSIMA, CATERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIBITAS, 
CHART/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, ΡΕΒΕΕΟΤΙΟ CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS 
TUM NUMBRUS, FÜRMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER 
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRAESERTJMQUE ISTA COLLECTIQ, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, 
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM QPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM , 
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES /ETATÉS, 
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. 


SERIES GRJECA 
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE GRECE 
À S. BARNABA AD PHOTIUM, 


AGCURANTE J.-P. MIGNE, 
Biblifothece Cleri universe, 


SIVE 
GURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICZE RAMOS EDITORE. 





PATROLOGIA, AD INSTAR 1961086 ECCLESLE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GIUECO-LATINA ; LATINA, 
JAM INTEGRE EXARATA, VIGINTI ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE SUA STAT, CENTUMQUE ET WILLE FRANCIS VENIT. GIUECA 
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GRELECUM TEXTUM CUM VERSIONE LATINA LATERALIS COMPLECTITUR, ET 
FORSAN CENTUM VOLUMINUM EXCEDET NUMERUM. POSTERIOR AUTEM YERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET IDEOQUE IN- 
TRA QUINQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITUR. UNUMQUUDQUE VOLUMEN GRJECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE 
MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETII HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR, 
COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GIUECAM SIVE LATINAM COMPARET NECESSE ERIT ; SECUS ENIM, CUJUSQUE VOLUMINIS AM- 
PLITUDINEM NEGNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA JEQUABUNT. 


men or CE EE τς ο ο cron 


PATROLOG IE GR/ECZE TOMUS XLVI. 


* 





S. GREGORIUS NYSSENUS. 
. ος REESE rur 
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


JN VIA DICTA D'AMBOISE, PRODE POQRTAM LUTETLE PATNISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM 
J.KU PETIT-MONTROUGE. 


1808 





A. 
4. 
| 
| 
| 
4 
4 
PY Q3 
4 V 
"a 


νψ 


ib debt 
^ ν 


SAEKCULUMJF. 


TOY EN ATIOIX ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ 


ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ. 


S. P. Ν. GREGORII 


" EPISCOPI NYSSENI 


OPERA οὗ REPERIRI POTUERUNT OMNIA. 


( Ed. Morell. 1658.) 


4 


NUNG DENUO CORRECTIUS ET ACCURATIUS EDITA ET MULTIS AUCTA. 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 


BIBLIOTHEC/AE CLERI UNIVERSE, 
8IYE 
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITOBRE. 


TOMUS TERTIUS. 


prisca DE ERESS FESTOS ESPERCRORN E GL ca RR QD adi aea "ον gm crc 


VENEUNT TRIA VOLUMINA JÀ FRANCIS GALLICIS. 


o 


C/ EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICT A D'AMBOISE,PROPEPORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, 


SEU PETIT-MONTROUGE. 
1858 


uu ον 


C, 450, ἐ-ί 4). ELENCHUS 


OPERUM QU.£ IN HOC ΤΟΝΟ XLVI CONTINENTUR. 





De Anima et Resurrectione. col. 


De Infantibus qui premature ahliripturtur. 
Testimonia adversus Judeos. 

De sancta Trinitate, quod Spiritus sanctus sit Deus. 
De Differentia Essentic et Hypostaseos. 
De Anima. 

De Professione Christiana. 

De Perfecta Christiani forma. 

De Instituto Christiano, 

De Castígatione. 

De Yir ginitate, 

De Baptismo. 


1 
161 
193 
235 
235 
235 
231 
291 
287 


2387 


318 
415 


Orationes.— Contra usurarios, col. 434.—1 De pauperibus amandis, &54.— II De pauperibus 


amandis, 454. — Contra fornicarios, 490. — De mortuis, 498. — Adhortatoria ad ρᾳ-. 


nitentiam , 539. — In principium jejuniorum, 539. — In apostolos Petrum et Paulum, 
539. — Contra Manicheos, 541. — In suam ordinationem, 543. — De deitate Filii et Spi- 
ritus sancti, 554. — In Baptismum Christi, 977. — In Christi Resurrectionem (adsunt 
quinque), 590, — In Ascensionem Christi, 090. — De Spiritu :ancto, 69$. — In 5. Ste- 
phanum protomartyrem, 702. — In eumdem, 722, — De S. Theodoro martyre, 735. — 
In XL martyres, 749. — In eosdem, 774. — In laudem fratris Basilii, 787. — De Vita 
S. Patris Ephreem Syri, 819. — De Meletie episcopo, 851. — In funere Pulcherise, 863. 
— Jn funere Placill&e imp., 878. — De Vita B. Gregorii Thaumaturgi, 893. — De Vita 


S. Macrinee, 959. 
Epistolee. col. 
Fragmenta. 
Jn diem Natalem. 
De occursu Domini, etc. 
Variorum note. 
Index analyticus. 


Vide ad calcem tomi 111 collationem ordinis novi cum veteri. 


HARVARD US 


MAY ϐ 1952 





999 
1107 


1123 . 


1151 
1182 
1250 


Ex typis MIGNE, au Peti-Montrovge. 




















. 





IN OPUSCULUM SEQUENS 


MONITUM 


(Jo. Chuist. Worr, Anecdota Graca sacra et profana, tom. ll, Hamburgi 1 72, in-8* ) 


Dialogus qui inter Gregorium Nyssenum et Macrinam, sororem ejus, de Anima et Resurrectione , facta 
ex obitu Basilii M. occasione, intercessisse fingitur, semper lectu dignus mihi visus est, ob industriam 
et doctrinam, quam ad argumenti hujus tractationem Pater optimus attulit. Perspexi autem, totam com- 
mentationem pluribus locis in utraque editione Parisiensi, imprimis vero in priore, pessime' acceptam 
et habitam esse. Quod ut appareret, partem illius totam cum versione Latina pristina notisque meis 
exbibendam censui, deinde vero satis me fecisse putavi, si varietates lectionum tantum subindicarem. 
Ceterum ipse ille varietates exhibentur a me ex duobus diversis codicibus, iisque bona notse, et 
ut plurimum, saltem in iis, que alicujus sunt momenti, secum invicem conspirantibus. Alter eorum 
ornamentum est insignis Bibliotbece, quam illustris Zacharias Conradus a&b Uffenbach, Reipublicee 
Mono-Francofurtansm seuator meritissimus, statorque rei litterari& hodie precipuus, non tam sibi 
servat, quam eruditis quod ad usum communem esse jubet. Seriptus is est seculo xiv in charta, formam- 
que refert quarti ordinis, prout describitur a doctissimo J. Henrico Maio, in Bibliotheca Uffenbachiana 
msta parte 1, pag. 425. Folio codicis illius 457 incipit hsec disputatio et decurrit usque ad p. 257. 
Et hic (verba habes Cl. Maii) addite marginibus sunt varietates. lectionum, calligraphi primam manum 
calamumque agnoscentes. Ad calcem disputationis, nempe folio 251, b, occurrunt παρασημειώσεις τι- 
víc, Scholia quadarm, ad hunc ipsum tractatum. Horum scholiorum aliqua e regione textus poni ceperunt, 
mox cum marginis spolium non caperet omnia, rejecta ad. hunc postremum fuere. locum. Denique paulo 
post monetur, scholis ipso codice ease recentiora, et. sero. addita. Atque istud quidem exemplum cum 
edito, cel. Uffenbachii precibus adductus, contulit illustris Steinbelius, serenissimi Poloniarum regis 
minister residens in urbe ad Meum Francofurtana, eaque opera pro singulari, qua pollet, harum 
emnisque generis litterarum notitia et dexteritate diligenter e£ feliciter defenrtus est, raro omnino 
rostra zetate exemplo, et vel ideo ad posteritatem omnino memorando. Ego vero pari virorum incom- 
parabili non minus meo, quam publico, nomine pro isto litteras provohendi studio gratias decenter et 
officiose persolvo, Alter.codex pervenit ad me beneficio Rev. Zacharis Hasselmanni, verbi divini apud 
Üidenburgenses in Wagria ministri solertissimi dexterrimique, qui ejus mihi.copiam liberaliter fecit. 
Est ille, meo judicio, ejuedem et satis et forms cum priore, in .charta diligenter et curate exaratus, 
atque id babens precipuum, quod, eum commentatio hzc disputetionis fermam referat, colloquentium 
sermones descriptis rubro colore disputantium Gregorii et Macrinze nominibus, a se invicem distin- 


. fuantur. Qux quidem res subinde contextus seriem egregie ρίγα, quemadmodum vel ex specimine 
quod ipse dedi, patebit. | 


PaTRoL. Gn. XLVI. 4 





8. GREGORII NYSSENI 





TOY EN ATIOIX ! ΠΛΤΡΟΣ HMON 


l'PHrTOPIOY 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΗΡΙ VYXHX ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Ο ΛΟΓΟΣ 


0 ΛΕΓΟΜΕΝΟΣ z 


TA MAKPINIA. 


S. P. N. GREGORII 


EPISCOPI] NYSSENI 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE DIALOGUS 


QUI INSCRIBITUR 


MACRINIA. 


(Textum eontnlimus cum editione Joan. Georgii Krabingcri, qu: prodiit Landishuti, 1840, in-8*. EDIT.) 


Cum ingens ille inter sanctos Basiliusex humana A — "Exit; τοῦ ἀνθρωπίνου βίου πρὸς 8ebv µετέστη ὁ 


vita ad Deum migrasset, et cominunis causa luctus 
Ecclesiis exstitisset, atque etiani nunc soror et 
magistra vitz» superstes esset, ogo quidem studiose 
ibam, ut cum illa communicarem calamitatem, 
morte. fratris acceptam. Ac mihi, tanto accepto 
detrimento , animus vehementer anxius atque do- 
"lqre confectus erat, et aliquem socium lacrymarum 
requirebam qui seque magnum :egritudinis onus 
$usciperet atque ego. Ut autem alter alteri fuimus 
in conspeetu, mihi quidem magistra visa refricuit 
animi dolorem: etenim jam eliom ipsa mortifero 
morbo correpta erat. At illa quemadmodum equo- 
rum regendorum artis periti facere solent, cum 
permisisset mihi ut impetu doloris paulieper trans- 


πολὺς ἓν ἁγίοις Βασίλειος, xat xotyh πένθους ἀφορμὴ (2) 
ταῖς Ἑκκχλησίαις ἀγένετο, περιῆν δὲ ἔτι τῷ βίῳ f 
ἀδελφὴ xat διδάσκαλος, ἐγὼ μὲν ειν (3) χατὰ σπου- 
δἣν χοινυνήσων ἐχείνῃ τῆς ἐπὶ τῷ ἁδελφῷ συμφορᾶς. 
Καί μοι (4) περιώδυνος ἣν ἡ Φνχῆ, πρὸς τοιαύτην 
ζημίαν ὑπεραλγοῦσα, xal τινα τῶν δαχρύὼν χοινω- 
νὸν ἐπεζήτουν τὸν ἴσον ἔχοντά µοι τῆς λύπης ἄχθος. 
Ὡς δὲ &v ὀφθαλμοῖς μεν (5) ἀλλήλων, ἐμοὶ μὲν 
ἀνεχίνει τὸ πάθος προφανεῖσα τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡ δι- 
δάσχαλος ’ καὶ γὰρ ἤδη xal αὑτὴ τῇ πρὸς θάνατον 
ἀῤῥωστίᾳ συνεἴχετο. Ἡ δὲ χατὰ τοὺς τῆς ἱππικῆς 
ἐπιστήμονας ἐνδοῦσά pot πρὸς ὀλίγον παρενεχθῆναι 
τῇ ῥύμῃ (6) τοῦ πάθους, ἀναστομοῦν ἐπεχείρει μετὰ 
ταῦτα τῷ λόγῳ, καθάπερ χαλινῷ τινιτῷ Ibl λογισμῷ 


versus agerer, postea oratione me reprimere atque p τὸ ἀταχτοῦν τῆς φυχῆς (7) ἀπευθύνουσα , xal fjv 


4) Too. ἐν ἁγίοις. Inscriptio cod. ms. Α, sive 
Uffenbachiani,cum ea quie in editis comparet, consen- 
tit, nisi quod pro Νύσσης legitur Ννσσαέως, eodem 
sensu, nec prztec scriptorum ecclesiasticorum mo- 
rem, qui sepe Gregorium nostrum τὸν Nuocaéa ab 
episcopatus sede appellant. Deinde desunt ibidem 
verba extrema, ὁ λεγόμενος λόγος τὰ Μακχρίνια. Ti- 
tulus in ms. B. seu Hasselmaniano obvius, alio 
modo conceptus, ita habet : Audde£tic της ὁσίας 
Μακρίγης μετὰ τοῦ ἱἰδίου dógAgov τοῦ ἁγίου Γρη- 

ρίου περὶ γνυχῆς. Eodem modo Suidas refert, 
Gregorium nostrum scripsisse µαχρόν τινα xal περι- 
καλλη πρὸς τὴν ἁδελφὴν Maxplvnv περὶ ψυχῆς λό- 
yov. Ex quo etiam manifestum est, quod et res ipsa 
credere jubet, dialogum hunc non. quidem revera 
inter Gregorium et Macrinam habitum, sed instar 
disscrtatjonis a. Gregorio conscriptum esse. 


(2) Ἀφορμή. Ita rescripsi pro χαὶόρμή, quod in 
editis erat, auctoritate ms. utriusque, sicut el versio 
Latina eamdem vocem recte expressit, quod etiam 
alias fleri observavi. 

(9) "Het. lta recte ms. utrumque pro edito εἴην. 

(4) Mor agnoscit neuter codex, quod tamen lo- 
cum babere potest. 

(8) "Ημεν. lta omnino scribendum est, przeunte 
ulroque ms. pro ἡμῶν, quod edita exhibent, 


(6) Ρύμῃ. Permutavi lioc cum lectione edita. 


ῥώμῃ, ad exemplum ms. utriusque. De affectus 
enim impetu, de quo hic sermo est, rectius hsec 
quidem vox usurpatur, quam altera illa ῥώμη. 


(7) Τῆς yvxnc. Hoc rationes grammatiez requi- 


runt pro vulgata lectione τῇ φυχῇ, quam «5 àca.- 
κτοῦν, £ui vox illa jungitur, non admitüt. 


12 


m 


X 
4, 








T3 


I$ DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 44 
αὐτῇ τὸ ἀποστολιχὸν λόγιον (8) προφερόµενον (9), A cohibere conabatur rationibus suis, tanquam aliquo 


1) μὴ δεῖν ἐπὶ τῶν χεχοιμημένων λυπεῖσθαι' µόνων 
Tip τοῦτο τῶν οὐχ ἑχόντων ἐλπίδα (10) τὸ πἆθος 


3 


freno incompositum, indecorum et inordinatum 
animi dirigens affectum, ac proferebat aposto- 
licum illud dictum, quod non angi el moerere 


oporteat propter illos, qui obdormiverunt; solis enim iis qui spem non habefent, id accidere solere. 


Λ. Ké&v περιζεούσης ἔτι µοι τῆς καρδίας τῇ λύπῃ 
(41)Πῶς ἔστιν, εἶπον, ἓν ἀνθρώποις τοῦτο χατορθωθῆη- 
vat, οὕτως ἓν ἑχάστῳ φυσιχοῦ τινος πρὸς τὸν θάνατον 
ες διαδολῆς ὑπαρχούσης. xal οὔτε τῶν ὀρώντων 
τοὺς ἀποθνήσχοντας (13) εὐχόλως καταδεχοµένων τὴν 
θέαν, ol τε ἂν προσίῃ (15) ὁ θάνατος ἀποφευγόντων 
ἐφ᾽ ὅτον οἵόντε; Αλλά xaY τῶν ἐπιχρατούντων νόµον 
ἔσχατον ἓν ἁδιχίαις xaX ἔσχατον ἓν τιµωρίαις τοῦτο 
χρινόντων, τὶς μηχα)ὴ τὸ μηδὲν ἡγεῖσθαι τὴν τοῦ Cv 
ἀναχώρησιν, καὶ ἐπὶ τῶν ἔξω τινὸς (14) μὴ ὅτι γετῶν 
ἐπιτηδείων, ὅταν τοῦ βίου λήγωσιν, ἹΟρῶμεν δὲ, εἶπον, 
xal πᾶσαν xlv ἀνθρωπίνην σπουδὴν (15) πρὸς τοῦτο 
β)έπουσαν, ὅπως ἂν ἐν τῷ ζῇν διαµένοιµεν (10). Διά 
τοῦτο γὰρ χαὶ οἶχοι πρὸς διαγωγὴν (47) ἡμῖν ἐπινενόην- 


6. Atqueego cum cor mihi egritudine atque do- 
lore etiam -tunc undique ferveret et sstuaret, 
Quo pacto, inquam , potest id inter homines pre- 
stari, cum adeo "naturalis quedam unicuique ad- 
versus mortem calumnia atque querela insita sit, 
ac neque qui vident morientes, speclare facile 
sustineant, et, quibus mors imminet, quoad ejus 
fieri potest, eam refugiant? Quin etjam cum leges, 
quibus utimur ac regimur, ut in maleficiis, ita in 
suppliciis hanc extremam judicent, quo pacto, qui- 
busve rationibus effici potest, ut quis vel in externo 
et alieno aliquo vilze separationem et recessum pre 
nihilo ducat, nedum in propinquis ac necessariis, 
vitam finientibus ? Videmus autem, inquam, omne 


ται (18). ὡς ἂν μὴ τῷ περιέχοντι (19) διὰ φύξεως f) B quoque studium hominum eo spectare, utin vita per- 


θερµότητος χαταπονοῖτο τὰ σώματα. Γεωπονία δὲ τί 
ἄλλο xaX οὐχὶ τοῦ ζᾖν ἐστι παρασχευή; Ἡ δὲ τῆς ζωῆς 
φροντὶς πάντως διὰ τὸν τοῦ θανάτου φόδον γίνεται (90). 
Ἡ δὲ ἰατρικὴ πόθεν τιµία τοῖς ἀνθρώποις ἐστίν ; Οὐκ 
ἐπειδὴ µάχεσθαί πως διὰ τῆς τέχνης δοχεῖ πρὸς τὸν 
θάνατον; θώραχες δὲ, xat θυρεοὶ (21), καὶ κνημῖδες, 
xal χράγη, xai τὰ ἁμυντήρια (22) τῶν ὅπλων, xat αἱ 
τῶν τειχῶν περιδολαὶ, xa σιδηρόδετοι πύλαι, xa 1 
τῶν τάφρων ἀσφάλεια καὶ τὰ τοιαῦτα, «i ἄλλο πλὴν 
διὰ τὸν τοῦ θανάτου γίνεται φόδον (23) ; Οὕτως οὖν 
ὄντος φοθεροῦ φυσιχῶς (24) τοῦ θανάτου, πῶς ἔστι 


ῥᾳδίως πεισθῆναι τῷ χελεύοντι ἄλυπον (25) διαµέ-6 


(8) Λόγιον. Ms. À in textu habet θαῦμα. In priori 
omnino est acquiescendum. 

(9) Ilpogspóusvov. Ms. Α praemittit εὐθύς, i. e. 
e restigio, slalim, non inconcinne quidem, sed ta- 
men prater nccessitatem. 

(10) 'E-1xi6a. Ms, B. addit ἀναστάαεως. Fortasse 


Gregorius explicationis loco addidit. Paulus enim, 3 


Thess. 1v, 15, qui locus hic respicitur, non diserte 
memorat resurrectionem, sed tamen procul dubio 
respicit. Fortasse olim glossema fuit, et ex margine 
in textum hic irrepsit. 

(11) Tq Aózq in textu ms. A desideratur, at in 


. margiae restituitur. 


(12) Ἀποθγήσκοντας. Ms. B pro composito sim- 
plex habet θνῄσχοντας. 

(13) Προσίῃ. lta scripsi auctoritate ms. utriusque, 
cum in editis legatur προσγει. Qus quidem varietas 


ex«pronuntiatione, diversas vocales eodem modo . 


efferente, orta est. ; 


(14) Ἐπὶ τῶν ἔξω cwóc. In exiremo : ita versio 


Latina an. 1615 edita, non interpretis, sed librarii 


'" aut typographi vitio, qui pro externo, quod restitui, 


, obvio errore legit exiremo. Eadem emendatio facta 


est. in edit. Paris. an. 1658. 

(15) Σπουδή». |n utraque editione legitur. ζωήν, 
in versione autem verlilur per studium, adeoque 
ixprimitur τὸ σπουδήν, quod fide utriusque ms. in 


lextum recepi. Fortasse sequens verbum (fv hu-. 


*us erroris occasio fuit librario. 


, (46) Διαμένοιμεν. lta utrumque ms. in textu. At 
in margine τοῦ À legitur &uxpévotev, i. e. permaneant. 


. Utraque lectio locum tueri potest. Placet tamen 


non parum lectio margivalis. 
(17) Διαγωγήν. lta uterque codex. At margo τοῦ 
A exhibet διαµονήν, przter rem. Διαγωγή enim de 


maneamus, Nam idcirco domicilia quoque a nobig, 
ne vel per :stum vel frigus ab aere circeumfuso corpus 


affligeretur et conliceretur, ad inbabitandum excogi- 


tata sunt. Agricultura vero quid est aliud, quam vitae 
apparatus et subsidium ? Nam cura atque sollicitudo 
vitz» metu inortis prorsus adhibetur. Quid item me- 
dicina ? qua de causa ab hominibus in honore ha- 
betur ? Annon propterea quia pugnare quodam- 
modo cum inorte ea ars videtur? Thoraces vero, 
loricze, clypei, ocrez , galee et innumera arma, 
quibus vim homines a corpore propulsent, muro- 
rum item ambitus, porte ferrez, fossarum muni- 


vit:e rationibus et. statu usurpari solet, quo hic re- 
spicitur. Criticus, quicunque is fuit, antecedente 
verbo διαµένειν, ad hanc emendationem auscipien- 
dam perduei se passus est. 

(48) ᾿Ἐπινεγόηνται. Edit. Paris. 1615, mendose 
Labet ἐπινενόηται, quod in altera anni 1628 recte 
emendatum est. 

(19): Περιέχοντι. Sic. rescripsi ex Α et B, pro 
περιόντι, quod est in editis : scilicet τὸ περιέχον, 
etiam sine addito, usurpari solet de aere eircumfdo. 
ceu Latina versio recte expressit. Loca veterum lege 
in notis Gatakeri ad Marci Antonini lib. 1v, $ 59. 
ubi legis οὐδὲ μὲν Év τινι sport καὶ ἑτερώσει τοῦ 
περιέχοντος. ldem Marcus lib. vini, ὃ 54, phrasin 
elipticam supplet, ubi legis τὸν περιέχοντα ἀέρα. 
Ita noster paulo post ἕως ἂν περιχρατηται τὸ πνεῦμα 
τῷ περιέχοντι. 

(20) Διὰ τὸν τοῦ θανάτου φόδον γίνεται. Tta 
recie editio anni 1658 consentiente ms. utroque, 
pro eo quod in altera illaanni 1615 legitur, διὰ τὸν 
τοῦ θανάτου: μη ΤΙ δὲ ἰατριχὴ φόθον πόθεν, etc. 
Scilicet vox φόδον quas statim post τί δὲ ἰατριχή se- 
quitur, locum suum, nescio quomodo, mutavit, qua 
proprie sedi vindicata cztera bene fluunt. 

(21) Gvpsol. Hoc restitui przeeunte cod. B. pro 
χνραῖοι. 

(32) Ἁμυγντήρια. Cod. À in margine exhibet 
popía ἁμυντῆρια. 

(25) Διὰ τὸν τοῦ θανάτου γίνεται φόδον. la 
recte editio anni 1633, pro eo quod illa anni 1615 
liabet διὰ τῶν ---φόδων, Eadem phrasis proxime an- 
tecedens una cum codd. inss. nostram hanc vindicat. 

. (24) dwetzóxc. In textu cod. À omittityr, in mar- 
gine vero restituitur. 

(25) "AAvaor. Codex A legit ἁλύπως ἄλνπον, 








345 


δ. GREGORH NYSSENI t6 


tiones, c:eteraque ejusdem modi qua alia de causa Α νειν ἐπὶ τοῦ κατοιχοµένου «ty mepióvca]; — M. TC δὲ, 


fiunt, preterquam metu mortis? Cum igitur natu- 
raliter mors adeo terribilis ac formidabilis sit, qui 
facile obtemperari potest ei, qui jubeat superstitem 
οὗ alterius mortem expertem :gritudinis perma- 
nere? —M. Quid veroqua maxime de causa tibi , 
inquit magistra, ipsa per.sese mortis necessitas 
acerba atque molesta videtur ? Non enim satis est 
ad criminandum et conquerendum consuetudo 
eorum, qui ratione minus utontur.—G- Quid enim- 
' Vero , annon res digna meeroris est, ad eam inquam 
ego, cum videmus eum, qui paulo ante vivebat οἱ 
loquebatur, sine spiritu, sine voce, immobilem 
repente factum, omniaque ei sensuum naturalia 
vasa et instrumenta exstineta, non oculis, non au- 
ribus, non alio quoquam eorum, quorum appre- 
: hensionem, subsidium atque auxilium sensus habet, 
opefante atque officium suum faciente? cui sive 
ignem sive ferrum adinoveas, sive gladio corpus 
'incidas, sive carnivoris feris objicias, sive humi 
defodias, ad ommia similiter jacens efficitur. Cum 
" igitur in his consistere inutatio videatur, vitalisque 
'illacausa, quecunque tandem illa erat, repente 
visui subducta atque exstincta incertum quo con- 
cesserit, ubi vel lateat, quemadmodum in lucerna 
exstincta (it, cum flamma, quie modo in ea aecensa 
erat, neque in ellyehnio manet, neque alio quopiam 
transit ac recedit, sed ad extremum interitum et 
abolitionem redigitur atque transmigrat, qui fleri 
pessit, ut tantam mutationem, qui nulla re certa 
confirinetur, síne animi dolore lerre possit? Exiu 
enim anims audito, quod quidem relictum est, vi- 
demus, quod autem separatum atque disjunctum 


φησὶν fj διδάσκαλος, τἰ σοι μαλιστα λυπηρὸν αὐτὸ 
ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, τὸ τοῦ θανάτου (26) δοχεῖ; οὐ γὰρ ἵκα- 
vv εἰς διαδολην ἡ τῶν ἁλογωτέρων συνήθεια.---Τ. 
Τί μὲν οὖν οὐκ ἔστι λύπης ἄξιον, πρὸς αὐτὴν εἶπον 
ἐγὼ , ὅταν βλέπωµεν (27) τὸν τέως ζῶντά τε xal 
φθεγγόµενον, ἄπνουν καὶ ἄνανδον (28) χαὶ ἀχίνηῖον 
ἀθρόως γενόμενον, xal πάντα αὐτῶν αθεσθέντα tà 
φυσικὰ αἰσθητήρια, οὐχ ὄψεως, οὐχ ἀχοῆς ἐνεργού- 
σης, οὐχ ἄλλου τινὸς ὧν fj αἴσθησις τὴν ἀντίληψιν 
ἔχει; "Q (29) x&v πῦρ προσενέγχῃς, x&v σίδηρον, 
κἂν ἀνατέμῃς (30) διὰ ξίφους «b σῶμα, xàv τοῖς 
σαρκοθόροις προθῇς (51), x&v ἐγχρύψῃης χώµατι, 
πρὸς ἅπαντα (53) ὁμοίως 6 xefpevoc ἔχει (56). "Όταν 
οὖν iy τούτοις βλέπηται (54) ἡ µεταθολὴ, τὸ δὲ 
ζωτιχὸν ἐχεῖνο αἴτιον, ὃ τί οτε ἣν, ἀφανές τε xal 
ἄδολον ἀθρόως γένηται (35), καθάπερ ἐπὶ λύχνου 
σθεσθέντος τῆς τέως ἑξαπτομένης ἑἐφ᾽ ἑαυτοῦ (26) 
φλογὺς οὔτε ἐπὶ τῆς θρυαλλίδος µενούσης, οὔτε Ecé- 
ρωθί που µεθισταµένης, à εἰς ἀφανισμὸν παντελῆ 
µεταχωρούσης , πῶς ἂν γένοιτο την τοσαύτην µετα- 
θολὴν ἑνεγχεῖν ἁλύπως μηδενὶ, προδήλως ἑπερειδό» 
µενον (57); Ἔξοδον γὰρ φυχῆς (38) ἀχούσαντες , τὸ 
μὲν ὑπολειφθὲν (59) ὁρῶμεν, τὸ δὲ χωρισθὲν ἀγνοοῦ- 
μεν, αὐτό τε ὅ τί (40) ποτε κατὰ τὴν φύσιν ἐστὶ, 
χαὶ εἰς ὅ τι μεταχεχώρηχεν, οὗ γῆς, οὐκ ἀέρος , οὐχ 
ὕδατος , oUx ἄλλου τινὸς τῶν στοιχείων ἐν ἑαυτῷ 
δειχνύντος ἐχείνην τὴν (44) δύναμιν τὴν τοῦ σώμα- 
τος ἐχχωρήσασαν * f. ὑπεξελθούσης νεχρόν ἐστι τὸ 
ὑπολειφθὲν (42) xal πρὸς διαφθορὰν (45) ἤδη Exxst- 
μενον (43). 


est, tum ipsum quid tandem secundum naturam sit, tum in quid concesserit, atque redactum eit, 
ignoramus, non aere, non terra, non aqua, non alio quopiam elemento in sese ostendente illam 


proter rem, et vitio librarii, qui priorem vocis 
ejusdem formam incondite scriptam delere .ne- 
glexerat. 

(20) Τὸ τοῦ θανάτου. lta lege cum ms. utroque 
sine voce ἀναγχαῖον, quam edita habent. Neque 
enim hic ad necessitatem mortis simpliciter, sed 
ad ea, qua mortis sunt in universum, respicitur. 

21) Β.Ίέπωμεγ. lta utrumque ms. pro fAéropev. 

n -αἱ ἄγαιυδον. Ita ms. utrumque, quod et 
versio Latina recte expressit, quamvis in Grzco 
edito non exstet. 

(29) 'Q uterque codex habet in editis omissum, 
quod tamen versio Latina habet. 

(80) 'Avaréymc. Ms. A ἀνατέμνῃς. Prius przfe- 
rendum suadent sequentia verba cjusdem temporis 
ποοθῇς et ἐγχρύφης. : 

(51) Προθῇς. Ma ex ms. B et ex lectione margi- 
nali τοῦ À, qui in textu exhibet «poco? minus 
yecte. Nam de rebus in cibum proposilis non προσ- 
τίθημι, sed προτίθημι usurpatur; v.c. apud Sopho- 
clem : . 


Προθέντ ἁδελφῷ Osizvor οἰχείων céxvow. 


39) "Απαντα. Vodex Α habet ἅπαν. 

$5) Ὁ κε/µενος ἔχει. Posteriorem vocem ex 
utroque €6d. restitui. Eam enim sensus omnino 
qequirit. 

(94) Βλέπηται. lia Herum pro βλέπεται, quod 


est in edito. 

(35) Γόγηται. Ms. B babet γεγένηται. 

(36) 'Eg' ἑαυτοῦ. Sic lego pro edito αὐτοῦ cum co- 
dicibus Α et B, quorum hic lectionem istam iu ipso 
textu, hic vero in margine exhibet, cujus loco in 
contextu mendose legitur ἐπ᾽ αὐτῶν. 

(31) Μηδενὶ προδή.λως ἑπερειδόμενον. Hanc le- 
ctionem restituo ex ms. ultroque, pro editis μὴ 
προδήλως ὑπερειδόμενον, in quibus sensum frustra 
quieras. Imo ipsa versio Latina eamdem expressit ita 
reddens : qui nulla re certa confirmetur. Loquitur 
enim Gregorius de lugente ejusmodi, qui nullum 
habet spei przesidium. 

(58) Ψυχῆς. Restitui ex utroque cod., sicut et 
versio Latiua exprimit. 

(39) Ὑποειφθέν. Sic legendum pro ὑποληφθέν, 
quod estin edit. 1615, jubente ms. B et postulantibus 
grammatice rationibus, imo emendante edit. anni 
4618. Derivari enim debet ex ὑπολείπω, non ex ὑπο- 
λαμθάνω. 

(40) Αὐτό τε ὅ τι. "Ott non agnoscit Α, quo ta- 
men ad sensum perficiendum opis est. 

(M) Tí». interserui ex ms. utroque. 

(2) "YzxoAeip0év. Ma. scribo iterum pro ὑπολη-- 
φθέν, quod est in edit. 1615. 

(45) Διαφθυράν. Codex A habet simplex φθοράν. 
. (44) "Exxeipsrov. Ms. B habet ἐγχείμενον men- 

ose. 





Ld 














5] DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


“1. 


wm, quz excesserit e corpore : qua egressa atque subducta, quod relinquitur, mortuum esl et cor- 


mptioni jam expositum. 


T. Ταὔταδέμου διεξιόντος (45) μεταξυ xavacel- A — G. Hzc cum ego dixissem, manu interim silentio 


σασα (46) τῇ χειρὶἡ διδάσκαλος ---Μ. Mf, τίς σε τοιοῦ- 
τος, Qroi, Φφόδος ὑποταράσσει xai συνέχει (41) 
viv δ.άνοιαν, ὡς οὗ διαμενού της εἰς &e (48) τῆς ψυ- 
χῆς, ἀλλὰ συγχαταληχούσης τῇ διαλύσει τοῦ σώμα- 
τος: ---Ὁ. "Exc δὲ (xaX γὰρ οὕπω τοῦ πάθους «bv λογι- 
σμὸν ἀνεδεξάμην) (49) θρασύτερόν πως ἀπεχρινάμην, 
οὐ πάνυ περισχεφάµενος τὸ λεγόμενον. Εἴπον γὰρ 
ἐπιτάγμασιν ξοιχέναι τὰς θείας φωνὰς, δι ὧν τὸ μὲν 
δεῖν πεπεῖσθαι τὴν φυχὴν εἰσαεὶ διαµένειν ἀναγκα- 
ζόμεθα, οὗ μὴν λόγῳ τινὶ τῷ τοιούτῳ προσἠχθηµεν 
ὀόγματι ἸΑλλ' ἔοικεν ἡμῖν (50) δαυλικῶς ἔνδοθεν ὁ 
νους φόθῳ τὸ χελευόµενον δέχεσθαι, οὐχ (51) ἐχουσίᾳ 
«twi ὁρμῆ τοῖς λεγομένοις συντίθεσθαι. "Όθεν καὶ 
βαρύτεραι ἡμῖν ἐπὶ τῶν κατοιχουµένων ab. λύπαι 
γίνονται [οὐχ] ἀχριδῶς ἐπισταμένων (52) ἡμῶν, εἴτ ἔτι 
ἑστὶ (53) καθ) αὑτὸ τοῦτο τὸ ζωοποιὸν αἴτιον, xal 
ὅπη, xai ὅπως , εἴτε οὐκ ἔστιν οὐδαμή οὐδαμῶς. 
Ἴσας (54) γὰρ ποιεῖ τοῦ ἀληθῶς ὄντος ἁδηλία (55) 
τὰς ἐφ᾽ ἑχάτερον ὑπολείψεις. Καὶ πολλοῖς μὲν τοῦτο, 
πολλοῖς δὲ τὸ ἑναντίον (50) δοχεῖ. Καὶ εἰσί v6 τινες 
παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ob μικρὰν ἔχοντες ἐπὶ φιλοσο- 
φίᾳ (57) τὴν δόξαν , ol ταῦτα ᾠφήθησάν τε xai ἁπ- 
εφήναντο. — M. "Ea, φησι, τοὺς ἔξωθεν λήρους, Ev 
olg 6 τοῦ ψεύδους εὑρέτης ἐπὶ βλάδῃ τῆς ἀληθείας 
πιθανῶς τὰς ἡπατημένας ὑπολήψεις συντίθησιν’ σὺ 
& πρὸς τοῦτο βλέπε, ὅτι τὸ οὕτως περὶ ψυχῆς ἔχειν, 
οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ ἀλλότριον (58) πρὸς τὴν ἀρετὴν 
ἔχειν, χαὶ πρὸς τὸ παρὸν ἡδὺ µόνον βλέπειν * τὴν δὲ 
τοῖς αἱῶσιν (59) ἐνθεωρουμένην ζωὴν ἀπ᾿ ἐλπίδος 


ςοιεῖσθαι , χαθ᾽ ἣν μόνη (60) fj ἀρετὴ τὸ πλεῖον ἔχει. σ 


—T. Καὶ πῶς, ἔφην, γένοιτ ἂν ἡμῖν παγία (64) τις 
χαὶ ἀμετάθετος ἡ περὶ τοῦ διαµένειν τὴν Φυχὴν δόξα; 


(45) Διεξιόντος. Hoc malim cum ms. DB pro ἑἐξ- 
ύντος, quod est in editis. Au&évat enim de enarra- 
tione rerum copiosa et luculenta usurpari solet. 
Yide B. Godofr. Olearii notas ad Philoswatum 1,20, 

9 De Vitis sophistarum, et Ludov. Cresollium in 

heatro rhetorum wn, 6. 17. 

(46) Kazacelcaca. Sic scribendum puto cum ced. 
A qui in textu hanc lectionem diserte, ih margine 
vero χαζασιγάσασα exhibet, quod terius explicat 
alterum illud. Utrumque enim silentium infert, et 
nostra quidem leclio tale, quod quis, facto per ma- 


mum indicio, vel suadet vel imperat. Vide Actor,' 


xu, 47; xin, 16, ete. et confer Lambert Bos. aJ 
Nov. "Testam. p. 79. Codex B in ipso textu legit 
χατασιγάσασα. 

(47) Συνέχει. Codex Α habet συγχεῖ, eodem fere 
$enstu. 

(48) Διαμενούσης εἰσαεί. Codex A legit μενούσης 
εἶσαεί * DB vero poete ἀεί. 

u9) Ἀγεδεξάμη». Codex. uterque legit άνελε- 
ξάµην, quod malim. Videtur etiam interpres Latinus 
lec verbum ante oculos habuisse. Vertit enim, 
cvilegeram. 

(50) "Ημ deest in codice B. 

(31) Oby. Malo hoc, quam οὐδέ, quod est in 
editis. Alterum illud tuetur ms. utrumque. 

(33) "Exiecapéror. Edilio anni 1615, mendose 
ἐπισ-αµένως, quod in altera anni 1658 emendatum, 
, Wvbaute ms, ultroque. 


imperato, magisira. — M. Nunquid ejusmodi, in- 
quit, metus te perturbat, et mentem tuam angit, 


edu25i anima non semper maneat, sed una cum dis- 


solutione corporis ipsa quoque esse desinat? — G. 
Ego vero (etenim nondum ab zxgritudine et pertur- 
batione rationem collegeram) audacius protervius- 
que quodammodo, quid diceretur, non admodum 
considerans, respondi. Dixi enim, divinas voces 
preceptis et edictis esse similes, quibus credere 
quidem cogamur, animam oportere in perpetuum 
permanere , non autem aliqua ratione ad ejusmodi 
sententiam. adducamur. Sed videtur nobis mens 
intra nos servilem in medum metu probare quod: 
jubetur, non voluntario quodam motu iis, quz di- 


D cautur, assentiri. Unde etiam fit, ut gravius mor- 


tuorum nomine doleamus, cum plene et exacle non 
$ciamus , sitne adhuc per sese hiec vivifica causa ,. 
et ubi, et quomodo, an vero nusquam sit ullo mo- 
do. Nam incertitudo ejus, quod revera est , pares. 
efficit in utramque partem opiniones. Ac multis qui- 
dem hoc, multis vero contrarium videtur : et sunt 
sane apud Graecos quidam non in parva propter 
philosepliam existimatiene, qui hzc οἱ opinati 
sunt et pronuntiaverunt, —M. Mitte, inquit, exter- 
nas nugas, in quibus mendacii inventor in de- 
trimentum veritatis probabiliter" falsas opiniones 
componit. Τα vero huc respice, quod ita de anima 
sentire nihil est aliud, quam a virtute alienum 
esse, et id quod in presentia suave et jucundum. 
est, solum spectare, eam autem vitam, quas in 
infinitis seculis consideratur, per quam sola 
virtus eminet atque superior est, desperare.—G, Et 


(B3) Etc! ἔτι ἐστι. Manc lectionem et ms. Α sug- 
gerit, et sensus requirit pro εἴτε τί ἐστι quod est in 
editis. Huic enim opponitur in sequentibus ἑζτε οὐχ. 
ἔστιν. Varietas orta est ex duabus vocibus ez" ἔτι 
et εἴτε τι facile inter legendum inter se permutan- 
dis. Versio Latina nostram lectionem sequitur. 

(54) "Icac. Ma scribere jubet et ms. utrumque 
et sensus pro ἴσως, quod est in editis. ; 

(55) 'AOmA(a. Hoc reposui ex ms. uwoque p 
$ δειλία, quam vocem edita maleexlibent. Interpres 
Laünus per incertitudinem vertens, vel eamdem. 
vocem prz eculis habuit, vel conjectura assecutus 
est. 
(56) Τὸ évavzlov. Ms. Blegit cobvavttov. 

(57) Ἐπὶ φιοσοφίᾳ. Ma scripsi ex cod. B pro 
ἐπὶ φιλοσοφίαν quod est in edit. anni 1615. Nam ea 
qus est anni 1668, mendosam scriptionem emen- 

avit 


(58) 'AAAócpiov. Ms. A habet ἁλλοτρίως, idque 
melius. 

(59). Τοῖς αἰῶσι». Ms. Ain margine τοῖς ἆτελθυ- 
τήτοις αἰῶσιν. 

(60) Μόνη. Sic scripsi pro µόνην ex ms. Α. Virtuti 
enim soli hec prarogativa hocloco vindicatur. 

(61) Παγία. Ka recte ms. utrumque, ut et editio 
anni 1638, pro πλαγία, quod .est in edit. ánni. 
die Derivatur enim a T^yvuuc, ct soliditateny 
infert. 


t9 


fixam et immobilem habere possimus opinionem, 
qua animam credamus permanere? Nai et ipse 
sentio, quod re omnium pulcherrima in vita ( de 
virtute loquor ) vita hominum caritura fuerit, nisi 
aliqua certa et non ambigua de hac re fides in 
- Μορίς firmata (uerit. Quomodo enim virtus habere 
locum possit in iis, qui id quod est, prxsenti vita 
circumscribi sibi persuasum habent, et post eam 
nihil ampliussperant? —M. Ergo querere, magi- 
stra inquit, oportet , unde nobis conveniens et ido- 
neum de hac quzstione principium oratio, sumere 
possit. Ac, si placet , abs te contrariarum opinio- 
num atque sententiarum propugnatio atque defen- 
sio suscipiatur. (Nam video quod etiam animus tibi 
motus est , ac gestit eas tibi deferri partes.) Deinde 
hoc modc post oppositionem veritatis ratio requi- 
retur. — G, Posteaquam autem ita facere jussit, de- 

precatus ab ea, ne, qux? a nobis contradicerentur, 
ideirco proferri, ut doctrina de anima ürmniter 
intentionem solutis : 


Nonne, inquam, hec dixerint qui contra- 
riam opinionem defendunt, quod corpus, cum 
compositum sit, prorsus, ex quibus constat, in 
ea dissolvatur ? Soluta autem ea qui.est in cor- 
pore, elementorum coalitione atque concretione , 
unumquedque, ut par est, ad proprium fertur, 
vergit et inclinat, ipsa natura elementorum per 
attractionem quamdam necessariam ei, quod est 
ejusdem generis, suum reddente. Nam et cum ca- 
lido rursus unietur id quod in nobis est calidum, 
et cum solido ac duro terreum ; atque ex reliquis 
unumquodque ad cognatum redigitur et recedit. 
Auima ergo postmodum ubi erit ? Nam siquidem 
aliquis dicat eam in elementis esse, eamdem illam 
esse cum  hís necessario concedet, atque assen- 
tietur. Non enim aliqua cum alieno mistio fleri 
possit ejus, quod est diverse nature, εἰ si hzc 
ita sint, varia quedam prorsus videbitur, ut que 
cum eontrariis sit mista qualitatibus : quod autem 


(62) Αἱσθάνομαι. Sic rescripsi pro αἴσθομαν utrius- 
que editionis, vi lingue ef auctoritate utrius- 
que ms. 

(65) Tv κατὰ τὴν ζωήν. lta scripsi τῶν pro 
τόν quod: habet editio anni 1615. 

(64) ᾽Αναμϕίδοβος. Manc vocem pro ἀμφίδο- 
λος, quod est in utraque editione, requirit et sensus 
et nis. utrumque. 

(45) Περιγράφει τὸ slrai. Wa editioParis. 1658, 
m^lius quam altera ubi legis περιγραφεῖν, qua: tamen 
iu eo rectius habet, quod pro ζωήν ponit ζωή. In- 
terim aliam et ut puto, veriorem lectionem exhibet 
ms, utrumque, ubi ita habent verba : 'H παροῦσα 
Cw περιγραφὴ τοῦ εἶναι ὑπείληπται. Sensus utrin- 
que idem est, sed posterior phrasis Grecismo ac- 
commodatior. 

(66) Λάδῃ. Ms. utrumque A&6ot. 

(61) Πρὸς τοιαύτην. Mss. Α Ε πρὸς th» τοιαύτην. 

(68) Παρ) ἡμῶν. Hoc restitui pro παρ ἡμῖν vulgato. 
Consentit ms. utrumque, οἱ rationes grammatica 
requirunt. ) 

(69) Τῶν ἀντειπιπτόγτωγ. Articulum praemisi au- 
etoritate mss. 


S. GREGORII NYSSENI 
(10 pacto, inquam, firmam aliquam, stabilem, A Λἰσθάνομαι (63) γὰρ χαὶ αὐτὸς, ὅτι τοῦ καλλίστευ 


τῶν χατὰ τὴν ζωὴν (62) (τῆς ἀρετῆς λέγω) ὁ τῶν 


ἀνθρώπων χηρεύσει βίος εἰ µή τις ἀναμφίδολος (64) ᾿ 


ἡ περὶ τούτου πίστις Ev ἡμῖν χρατυνθείη. Πῶς γὰρ 
ἔστι τὴν ἀρετὴν χώραν ἔχειν ἐφ᾽ ὧν f) παροῦσα Qui 
περιγράφειν τὸ εἶναι (05) ὑπείληπται, καὶ πλέον 
ἐλπίζεται μετὰ ταύτην οὐδέν ; —M. Οὐχοῦν ζητῆσαι 
χρῆ, φησὶν fj διδάσκαλος, ὅθεν ἂν ἡμῖν τὴν δέουσαν 
περὶ τούτων ἀρχῆὴν ὁ λόγος λάδῃ (06). Καὶ εἰ δοχεῖ, 
παρὰ σοῦ γενέσθω τῶν ἑναντίων δογμάτων ἡ συµ- 
payla* ὁρῶ γὰρ ὅτι σοι καὶ ὑποχεχίνηται πρὸς τοιαὺ- 
την (67) καταφορὰν ἡ διάνοια. Εἴθ᾽ οὕτως ὁ τῆς ἀλη- 
θείας μετὰ τὴν ἀντίθεσιν ἀναζητηθήσεταιλόγος.-- T. 
Ἐπειδὴ τοῦτο ἐχέλευσε, παραιτησάµενος αὐτὴν μὴ 
κατὰ ἀλήθειαν οἱηθῆναι τὰ παρ ἡμῶν (6068) ἀντιλέ- 


B γεσθαι, ἀλλ ὑπὲρ τοῦ βεθαίως χατασχγευασθῆναι τὸ 


περὶ ψυχῆς δόγµα, τῶν ἀντιπιπτόντων (09) πρὺς τὸν 
σχοπὸν τοῦτον ὑπεχλυθέντων (70): 


pro seria ac vera contradictione acciperet , sed 
constitueretur, ac probaretur, oppositis ad hanc 


"H που (71), ἔφην, ταῦτα ἂν εἴποιεν οἱ τῷ 
ἑναντίῳ παριστάμενοι λόγῳ, ὅτι τὸ σῶμα αύνθετον ὃν, 
πάντως εἰς τὰ, ἐξ ὧν συνέστηχε, διαλύεται; Λυθείσης 
δὲ τῶν στοιχείων τῆς ἐν τῷ σώματισυμφυῖας (72), Ert 
τὸ οἰχεῖον kv (73) ἑχάστῳ Ὑίνεται κατὰ τὸ εἰχὸς ἡ 
ῥοπὴ αὐτῆς φύσεως τῶν στοιχείων, δι’ ὀλχῆς (14) τινος 
ἀναγκαίας τῇ ὁμογενεῖ τὸ οἰχεῖον ἀποδιδούσης. Τῷ τε 
γὰρ θερμῷ πάλιν τὸ ἐν ἡμῖν (75) ἑνωθήσεται, xal 
τῷ στεῤῥῷ τὸ γεῶδες, xat τῶν λοιπῶν ἑχάστῳ (76) 
πρὸς τὸ συγγενὲς ἡ µεταχώρησις γίνεται. Ἡ οὖν 
ψυχἠ μετὰ τοῦτο ποῦ ἔσται; El μὲν γὰρ (77) ἐν τοῖς 
στοιχείοις εἶναίτις λέγοι, την αὐτὴν εἶναι τούτοις 
κατ ἀνάγχῆν συνθήσεται. Οὐ γὰρ ἂν γἐνοιτὀ τις τοῦ 
ἑτεροφυοῦς πρὺς τὸ ἀλλότριον μίξις, xat, εἰ ταῦτα 
εἴη, ποιχίλη τις πάντως ἀναφανήσεται fj πρὸς τὰς 
ἑναντίας μεμιγµένη ποιότητας, τὸ δὲ ποιχίλον ἁπλοῦν 
οὐκ ἔστιν, ἁλλ ἓν αυνθέσει θεωρεῖται πάντως. Πᾶν 
δὲ τὸ σύνθετον xat διαλυτὸν ἐξ ἀνάγχης ΄ ἡ δὲ διάλυ-- 
σις φθορὰ τοῦ συνεστῶτός ἐστι. Τὸ δὲ φθειρόµενον 


( 0) 'YasxAv0Oévcrov. Sic legendum omnino est 
pro edito ὑποχληθέντων jubente ms. utroque. ldem 
expressit interpres Latinus, et possim observes, 
genuinam lectionem in versione exstare, non autem 
in textu. . E 

(11)"H που. Ad hzc verba in margine codicis A 
hzc leguntur : Ἔνθα ἄρχεται ὡς ἀπὸ τῶν ἑναντίων ὁ 
ἐπίσχοπος , πρὸς τὴν οἰχείαν ἁδελφὴν διαλέγεσθαι : 
i. e. Hic incipit episcopus tanquam in contrariam 
sententiam contra sororem euam disputare. 

(79) Συμφυΐας. Codex À in textu habet συµφο- 
ρᾶς, mendose : at in margine restituitur lectio ge- 


nuina. 
(15) 'Ev delet ms. utrumque : neque eo opus 


est. 
(14) Ac ὁλκῆς. Sic scribere sensus jubet, et La- . 
tina quoque versio expressit. Habet vero etiam mns, 


uirumque. 

(15) "Ev ἡμῖν. Yta recte ed. anni 1658, pro men- 
doso alterius ἐν ὑμῖν. 

(16) 'Exdoto. Pro ἑχάστου edito, probante na- 
strum ms. utroque. 

(17) I'ág. Addidi ex ms. A. 


ooo ως 





* 


8 DE ANIMA ΕΤ RESURRECTIONE. ο 
οὐχ ἀθάνατον ' fj οὕτως ve ἂν (78) καὶ ἡ σὰρξ ἀθά- A varium est, simplex non est, sed in compositione 


νατος λέγοιτο, εἰς τὰ, ἐξ ὧν συνέστηχε, λυοµένη. El 
δὶ ἄλλο τί που παρὰ ταῦτά ἔστι, ποῦ λόγος αὐτὴν 
εἶναι ὑποτίθεταε, ἓν μὲν τοῖς στοιχείοις διὰ τοῦ ἔτε- 
ροφυῶς αὑτὴν (79) ἔχειν οὐχ εὑρισχομένην , ἄλλου 
δὲ οὐδενὸς ἓν τῷ xóspup ὄντος (80), ἐν ᾧ Υένοιτ ἂν 
ἡ doy καταλλήλως (81) τῇ ἰδίᾳ φύσει ἑμδιοτεύουσα ; 
Ὅ δὲ µηδαμή (82) ἐστιν, οὐδέ (85) ἐστι πάντως. 


prorsus consideratur. Quidquid autem compositun: 
est, necessario quoque dissolubile est. At disso- ' 
lutio corruptio est ejus, quod compositum est ; 
quod autem corrumpitur, non est immortale ; nam 
alioquin caro quoque immortalis diceretur, ut quae 
solvatur in ea ex quibus constat. Sin autem ali- 
quid diversum est ab elementis, ubinam ratió eam 


esse ponit, quz in elementis quidem propterea, quod diverse atque alterius naturze sit, non invenia- 
tur, aliud autem nibil sit in mundo, in quo esse anima possit, convenienter et ad suam naturam 
accommodate vivens ? Quod autem nusquam est, ne prorsus quidem est. 


Μ. Καὶ ἠδιδάσχαλος ἠρέμα τοῖς ῥηθεῖσιν ἔπιστε- 
νάξασα, Ἰάχα που ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα, φησὶ, 


M. Et magistra, ubi paululum dictis ingemuis- 
set : Hec talia fortassis adversus Apostolum, 


πρὸς τὸν ᾿Απόστολον bv ᾿Αθήναις ποτὲ συστάντες p inquit, olim Athenis coeuntes Stoici et Epicurei 


προέφερον (84) Στωϊκοί τε xal Ἐπικούρειοι. Καὶ γὰρ 
ἀχούω πρὸς ταῦτα μάλιστα τὸν Ἐπίχουρον ταῖς 
ὑπολήψεσι φέρεσθαι, ὡς (85) τυχαία (86) τις xol 
αὐτόματος ἡ τῶν ὄντων ὑπενοήθη (87) φύσις, ὡς οὐ- 
δεμιᾶς mpovola; (88) διὰ τῶν πραγμάτων διηχού- 
σης (89). Καὶ διὰ τοῦτο κατὰ τὸ ἀχόλουθον xol τὴν 
ἀνθρωπίνην ζωὴἣν πομφόλυγος (90) δίχην (svo πνεύ - 
past τινι (91) τοῦ σώματος ἡμῶν περιταθέντος (99), 
ἕως ἂν περιχρατῆται τὸ πνεῦμα τῷ περιέχοντι, τῇ 
δὲ διαπτώσει τοῦ ὄγχου χαὶ τὸ ἐναπειλημμένον (92) 
συγχατασθέννυσθαι. Ὄρος γὰρ τούτῳ (94) τῆς τῶν 
ὄντων φύσεως (05) τὸ φαινόμενον (96) ἣν, καὶ µέτρον 
της τοῦ παντὸς καταλήψεως ἐποιείτο τὴν αἴσθησιν (97), 
μεμυχὼς παντάπασι τὰ τῆς φυχῆς αἰσθητήρια , καὶ 


πρὸς οὐδὲν τῶν νοητῶν τε xat ἀσωμάτων βλέπειν οἷός € 


τε ὧν (98), ὥσπερ ὁ (99) οἰχίσχῳ «tv χαθειργµένος 

τῶν οὑρανίων θαυμάτων ἀθέατος μένει , τοῖς τοἰχοις 

καὶ τῷ ὀρόφῳ πρὸς τὴν τῶν ἔξω θέαν (1) ἐμποδιζό- 

µενος. ᾽Ατεχνῶς γὰρ γἠϊνοί τινές εἰσι τοῖχοι τὰ al- 

σθητὰ πάντα, ὅσα ἓν τῷ παντὶ χαθορᾶται, πρὺς τὴν 
- - .. 

τῶν νοητῶν θεωρίαν δι’ ἑαυτῶν τοὺς µιχροψυχοτέ- 


(78) Οὕτως γε dy. Ms. A in margine exhibet 
οὕτω γὰρ ἄν. 

(79) A ὑτήν delet ms. utrumque. 

(80) "AAJov δὲ οὐδεγνὸς ἐν τῷ κόσµῳ ὄντος. 
Elit. anni 1615 habet ὄντως, male. Ma. B legit : 
ἁλλ᾽ οὐδὲ οὐδενὸς ὄντος Ev τῷ χόσμῳ. 

(81) Kata Ail Aoc. Ms. B legit κατάλληλος. Utrum- 


que reete. 
(82) Μηδαµή. Ms. À μηδαμοῦ, B οὐδαμοῦ. 
(55) Ov£. Ms, B legit οὐδέν eodein sensu. 
(84) Προέφερον. Ms. À προσέφερον, sensu non 
dissimili. 
(85) Ὡς. Sic reseripsi pro ᾧ, jubente ms. utro- 


cue. 

(86) Τυχαία. Ita recte edit. anni 1658, male. al- 
tera 1a xata. 

(87) 'Υπενοήθη. Ms. À ἐπενοήθη. 

(88) Προνοίας. Ms. A mendose παρανοίας in textu : 
at recte in margine προνοίας. 

(89) Διηκούσης. tà scribendum est cum edit. 
1638 et mss. pro διοιχούσῃς prioris illius. Sermo 
enim bie est de providentia divina, ounnia per- 
mmeante. | 

(90) Πομφάλυγος. 1n calce cod. ms. Α παραση- 

(ώσεις τινές seu. notula ntur, inteP quas ad 

nc vocem ista occurrunt : Ἡ πομφόλυξ οὕτω γίνε» 
ται. Πνεύματι τὸ ὕδωρ παριτείνεται͵ xi περι (d) μέ- 
νυ διαφορεῖται τὸ πνεῦμα, xal dj ποµφόλυξ ἀφανί- 
ζετας, vouv' ἔστιν dj φυχἠ. Video idem hoc scholion 


proferebant. Etenim audio in hanc sententiam Epi- 
curum maxime in opinionibus ferri et inclinari, 
quod casu ac fortuito concursu quodani per se ex- 
8literit atque effecta sit rerum natura, quasi nulla 
providentia per res pertranseat et permeet ; et id- 
circo per consequens humanam quoque vitam in 
modum bulle putabat spiritu quodam corpore no- 
stro inflato, esse tandiu, quandiu cobiberetur et 
coerceretur spiritus ab aere, quo continetur ; si- 
mul autem atque tumor ille collapsus et dissolutus 
esset , id quod intus cohibitum et interceptum fuisg- 
set, exstingui. Terminus enim οἱ ac linis rerum. 
nature id , quod appareret, erat, οἱ modum com- 
prehensionis rerum universitatis sensum esse pu- 
tabat, et cum clausa penitus et obtusa habeat 
anima sensuum vasa atque instrumenta, et nihil 
eorum , qu: incorporea sunt, et mente percipiun- 
tur, intueri possit, domuncula quzdam coercitus 
et absirusus , expers spectaculi coelestium miracu- 
lorum manet, parietibus et tecto contemplari ex- 
terna prohibitus. Nam terrei quidam plane parie- 


Ad marginem editionis anni 1658 ita Latine exhi- 
beri : Bulla ita exsistit : flatwaqua undique intendi- 
iur, qua rumpente flatus. dissipatur, et bulla eva-- 
nescit. ita ali: quoque annotatiuncule in sequenti- 
bus ex cod. Α afferentur, quarum plerzque ad oram. 
editionis Latinz exstant. 

91) Τινι addidi ex ms. B. 

») Περιταθέντος. Sic scribendum putavi pro ve 
ῥριτεθέντος. Sermo enim est de corpore spiritu quo- 
dam inflato, et sic extenso ac dilatato. Vocem ipsam 
ex περιταννύω vel περιτάννυµι derivatam constat. 
Edita habent περιτεθέντος. Ms. B παρατεθέντας. 
Utrinque mendose. 

(93) "Erazetinppérov. Ita recte ed. 1658, pro 
ἐναπειλημμένην in priore. 

(94) Ἰούτφ. Sie scripsi ex ms. B pro edito 
τοῦτο. 

(95) Τῶν ὄντων φύσεως. Sic scripsi ex ms. B 
pro τῆς ὄντως φύσεως quod est in editione auni 
615. Posterior legit ὄντων, sed sinearticulo. 

(96) Τὸ φαινόμενον. Ms. À in textu habet. γινό- 
μενον, in margine vero genuinam illam lectionem. 

(97) Thx αἴσθησυ'. |n margine cod. A scbolii 
loco legitur: τουτέστιν ἡ To- 

98) Olóc τε 6v. Sicscribere jubet ms. utrumque. 

99) 'O inserui ex mas. 

(4) Πρὸς τὴν τῶν ἕξω 0fav. Ms. A πρὺς τὴν 
ἔξωθεν, mendose. 


25 ) S. GREGORII. NYSSENI 24 
tes sunt omnia, quz in universitate rerum sub Α pou; (2) διατειχίζοντες. Γῆν ὁ οοιοῦτας βλέπει µό- 


sensum cadentia conspiciuntur, minus alto animo 
. praeditis quasi pariete per sese objecto earum re- 
rum, qua mente atque intelligentia cernuntur, 
causa contemplationi ollicientia et obstantia. Ter- 
Tam , qui talis est , aquam , aerem, ignem duntaxat 
intuetur ; unde autem horum unumquodque sit , 
aut per quod, aut à quo coerceatur, compreben- 
datur αἱ contineatur, perspicere] prz animi exi- 
guitate non potest. Ac vestem quidem aliquis con- 
spicatus, rationibus eo adducitur, ut textorem 
aguoscat ; per navem fabricatorem ejus intelligit, 
itemque simul atque zedificium cobspeetunr fuerit , 
manus opiflcis spectantium menti obversatur : isti 
vero dum munduin intuentur, ad eum , qui per il- 
Ium 4Jeclaratur, cecutiunt et hallucinantur. Unde 
fit, ut scila ista acuta ab iis, qui interitum οἳ abo- 
litionem aniinze suis decretis tradunt, proferantur, 
corpas nimirum ex elementis, et elementa esse 
ex corpore, item animan per sese esse non posse, 
nisi vel horum aliquid , vel in his sit. Nam si pro- 
pterea nusquam eam esse adversarii opinantur, 
quod anima non sit ejusdem generis et nature 
cuim elementis : hi primum quidem etiam , quz in 
carne degitur, vitam inanimam esse tradant (non 
enim aliud quidquam corpus est, atque concursus 
elementorum ), ergo nec in his quidem animam esse 
dicant , qua per sese vivificet eam concretionem 
atque eoimistionem : siquidem fleri posthac non 
potest, quemadmodum opinantur, ut manentibus 
elementis eliam anima sit, quo efficiatur, ut nihil 
aliud , quam mortuam esse vitam nostram demon- 
strent. Sin autem nunc in corpore animam esse 
non dubitant , quo pacto corpore dissoluto in ele- 
menta animam aboleri atque interire censent ac 
tradunt ? Deinde vero adversus divinam quoque 
naturam paria audeant obloqui et oblatrare. Quo- 
modo enim dicent invisibilem , incorpoream, ma- 
terie expertem , et eam qui mente sola percipi- 
tur, naturam in hamida molliaque et calida atque 


νην (9), xal ὕδωρ, καὶ ἀέρα, xaX πῦρ ᾽ ὅθεν δὲ τού- 
των. ἕχαστον, ἢ ἓν τίνι ἐστν, 1] ὑπὸ τίνος (A) περι- 
χρατεῖταν, διιδεῖν ὑπὸ μιχροψυχίας οὐ δύναται. Καὶ 
ἱμάτιον μέν (5) τις ἰδὼν τὸν ὑφάντην ἀνελογίσατο, 
xai διὰ τῆς vmbe (6) τὸν ναυπηγὸν ἐνενόησεν, ἡ τε 
αὐτοῦ οἰχοδόμου χεὶρ ὁμοῦ τῇ τοῦ οἰχοδομήματος (7) 
ὄψει τῇ ὅ,ανοίᾳ τῶν θεωµένων ἑγγίνεται. Οἱ 65 πρὸς 
τὸν χόσμον ὁρῶντες πρὸς τὸν διὰ τούτων (8) δηλού- 
μενον ἀμθλυωποῦσιν (9), ὅθεν τὰ σοφὰ (10) ταῦτα 
καὶ δριµέα παρὰ τῶν τὸν ἀφανισμὸν φυχῆς δογµατι- 
ζόντων προφέρεται’ σῶμα Ex στοιχείων, xal στοιχεῖα 
ἐκ σώματος, xol τὸ μὴ δύνασθαι τὴν φυχὴν καθ) 
ἑαυτὴν εἶναι, εἰ μήτε τούτων τι εἴη, µήτε Ev. τοῦ- 
τοις. El γὰρ ὅτι μὴ ὁμοφυ]ς τοῖς στοιχείοις ἐστὶν ἡ 


B φυχἠ, διὰ τοῦτο (11) οὐδαμοῦ εἶναι αὐτὴν οἱ ἀντιλέ 


Ίοντες οἴονται, οὗτοι πρῶτον μὲν xal τὴν ἐν σαρχὶ 
ξωὴν ἄψυχον εἶναι δογµατιζέτωσαν. 00 γὰρ ἄλλο τι 
τὸ σῶμά ἔστιν, εἰ μὴ] αυνδρομ] τῶν στοιχείων: μὴ 
τοίννν μηδ ἓν τούτοις τὴν ψυχὴν εἶναι λεγέτωσαν δι 
ἑαυτῆς ζωοποιοῦσαν (13) τὸ σύγχριμα ' εἴπερ οὐχ 
ἔστι μετὰ ταῦτα δυνατὸν, χαθὼς οἵονται , τῶν στοι- 
χείων ὄντων χαὶ τὴ ψυχὴν εἶναι, ὡς μηδὲν ἄλλο ἡ 
νεχρὰν τὴν ζωὴν ἡμῶν παρ᾽ αὐτῶν ἀποδείχνυσθαι. 
Ei δὲ νῦν ἓν τῷ σώματι shy ψυχὴν εἶναι (15) οὐκ 
ἀμφιδάλλουσι, πῶς τοῦ σώματος (14) εἰς τὰ στοι- 
χεῖα τὸν ἀφανισμὸν αὑτῆς δογµατίζουσι , ἔπειτα δὲ 
xai χατὰ ταύτης ({9) τῆς θείας φύσεως τὰ loa. τολ- 
µάτωσαν, Πῶς yàp ἐροῦσι τὴν vospáv τε (16) xot 
ἄθλον καὶ ἀειδῆῇ φύσιν εἰς τὰ ὑγρά τε xal μαλαχὰ 
καὶ στερέµνια διαδυοµένην (17) ἓν τῷ εἶναι συνέχειν 
τὰ ὄντα, οὔτε συγγενῶς ἔχουσαν πρὸς τὰ Ev οἷς γίνε - 
ται, οὔτε διὰ τὸ ἑτερογενὲς Ev αὐτοῖς εἶναι ἀδυνατοῦ- 
σαν; Οὐχοῦν ἐξηρήσθω (18) χαθόλου τοῦ δόγματος αὖ- 
τῶν καὶ αὐτὸ «b θεῖον, ᾧδιακρατεϊταιτὰ ὄντα.---ἳ. 
Δὺτὺ δὲ (19) τοῦτο, εἶπον (20) ἐγὼ, πῶς ἂν τοῖς ἀντι- 
λέγουσιν ἀναμφίδολον γένοιτο, τὸ ἐκ Θεοῦ εἶναι τὰ 
πάντα , χαὶ kv αὐτῷ περικρατεῖσθαι τὰ ὄντα , f) καὶ 
ὅλως τὸ εἶναί τι θεῖον τῆς τῶν ὄντων ὑπερχείμενον 


φύσεως; 


(ura penetrantem in essentia continere reg universas, quae sunt : cum neque cognita ejusdemve gc- 
neris cum iis sit, in quibus versatur, neque propterea quod alterius ac diversi generis sit, in eis 
esse nen possit? Ergo penitus ex eorum docírina eximatur eliazn ipsum divinum Numen, quo res 


(2) Mixpoyoxorépove. Ms. B legit. μικροφύχους. 
(3) Μόνην. Ms. utrunque µόνον, eodem sensu. 
(4) Ev τίνι ἐστὶν, 1] ὑπὸ τίνος. lta ms. utrumque 

et editio anni 1658 pro mendosa lectione ἐν τινί 

υἱ ὑπό τινος editionis prioris. 

(5) Mév δεοδὶ nis. A. 

(6) Nnóc. Ms. B legit νεώς. 

οκ ο Sic utrumque legit ms. pro 
elxobopfjoavto, quod edita babent.Latinus interpres 
genuinam banc lectionem expressit. ᾿ 

8) Τούτων. Sic δὲ uirumque ms.; at codex Α in 
margine legit τούτου, quod praestat, quia sermo est 
de mundo, per quem creator ejus demonstratur. 

(9) ᾽ΑμόΛυωποῦσυ. Ms. uirumque ἀμθλυώττου- 
ety sensu eodem. OQ 

(10) Σοφά. Sic utrumque ms. pro σαφά in editis; 
paulo post δριµέα recte edit. 1658, pro δριμαῖα, 
quod cst in priore. 

(14) Aid τοῦτο. Hoc rescripsi ex mss. pro 5:à 


φούτων quod est in editis. | 

(42) Ζωοποιυῦσαων. lta recte editio an. 1638, 
pro ζωοποιοῦσα prioris , consentientibus mss. 

(15) Εἶναι inserui ex mss. Deest enim in editis 
male. 

(14) ToU σώματος deest in ms. utroque, quia 
scilicet ex antecedentibus facile intelligi poterat. 

(15) Κατὰ ταύτης. Ms. utrumque χατ αὐτῆς, 
rTectius, ut puto. 

(46) Νοεράν τε. Ms. B addit bic vocem φύσιν, 
quam in editis post ἀειδή invenis. 

(47) Διαδυομένην. Sic lego ex misa. pro διαλυο- 
pévnv quod est in editis. De penetratione enin, 
non autem solutione, sermo est. 

(18) ᾿Εξηρήσθω. Hoc malim ex mss. pro &£at- 
ρέσθω quod editum est. 

(19) A4. Ms. B legit in textu δή, À vero in mar- 
gine idem habet. 

(20) Εἶπον. Ms. B εἰπών. 





2 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 26 


"wiversze continentur, alque eoaservantur. —G.Dehocipsonimirum, inquam ego, quomodo ad» 
«tarii non ambigere, nec duhílare possint, quod ex Deo omnia sint, et per eum contineantur et 
renserventur res universe ; aut sitne aliquod omnino Numen, quod in superis przsit rerum 


naturae ? 


M. Ἡ δὲ σιωπᾷν μὲν (21) ἣν, φησὶν, ἐπὶ τοῖς A 


τοιούτοις ἁρμοδιώτερον, μηδὲ ἀξιοῦν ἁποκρίσεως τὰς 
µωράς τε xat ἀσεθεῖς τῶν προτάσεων (22), ἐπεὶ καί 
τις τῶν θείων ἁπαγορεύει λόγος pd] ἀποχρίνεσθαι 
ἄρρονι ἓν τῇ ἀφροσύνῃ (25) αὐτοῦ. ἄφρων δὲ πάντως. 
ἐστὶ, χατὰ τὸν Προφήτην, ὁ μὴ εἶναι λέγων θεόν. Ἐπεὶ 
ὃς xpi xal τοῦτο εἰπεῖν, ἐρῶ Got, φησὶ, λόγον, 
ἐμὸν (24) οὐχὶ, ἀλλ᾽ (25) οὐδὲ ἄλλου τινὸς ἀνθρώπον * 
μιχρὸς γὰρ οὗτος, ὅστις (20) δ' ἂν ᾗ (27): ἀλλ αὐτὸν (23) 
ὃν dj χτίαις τῶν ὄντων διὰ τῶν ἐν αὐτῇ θαυμάτων 
διέξεισ.ν, ἀχροατὴς ὀφθαλμὸς γίνεται, διὰ τῶν φαι- 
γοµένων, ἐνηχοῦντος τῇ χαρδίᾳ τοῦ σοφοῦ τς καὶ τε- 
χνιχοῦ λόγον. Bod γὰρ ἄντιχρυ (29) εὺν ποιητὴν f| 
χτίσις , αὐτῶν τῶν οὐρανῶν, χαθώς φησιν ὁ Προφή- 
της (230), ταῖς ἁλαλήτοις (31) φωναῖς τὴν δόξαν τοῦ 
Βεοῦ διηγουµένων (22). Τίς γὰρ βλέπων τὴν τοῦ 
παντὸς ἁρμονίαν, τῶν τε οὐρανίων χαὶ τῶν χατὰ 
Th» θαυμάτων, xa (53) ὡς ἑναντίως ἔχοντα πρὸς 
ἄλληλα τὰ στοιχεῖα χατὰ τὴν φύσιν, πρὸς τὸν αὐτὸν 
τὰ πάντα σχοπὺν διά τινος ἁῤῥήτου χοινωνίας συµ- 
πλέκετατ, τὴν παρ᾽ ἑαυτοῦ δύναμιν ἕχαστον πρὸς τὸν 
τοῦ παντὸς διαμονῆν συνδµσφέροντα, xal οὔτε τὰ 
ἅμιχτά τε χαὶ ἀχοινώνητα χατὰ τὴν ἱδιότητα τῶν 
αοιοτήτων (34) διαχωρεῖ àv? ἀλλήλων, οὔτε ἐν ἀλλή- 
λοις φθείρεται χαταχιρνάµενα πρὸς ἄλληλα ταῖς ἑναν- 
τίαις ποιότησιν, ἀλλὰ xai ofc ἀνωφερής ἐστιν fj φύ- 
σις, ἐπὶ τὰ χάτω φέρεται, τῆς ἡλιαχῆς θερµότητος 
διὰ τῶν ἀχτίνων χαταῤῥεούσης * τά τε ἐμδριθή τῶν 
σωμάτων ἀναχουφίζεται διὰ τῶν t piv λεπτυνόμενα, 
ὡς χαὶ τὸ ὕδωρ παρὰ τὴν ἑαντοῦ φύσιν ἀνωφερὲς 
γίνεσθαε, 8) ἀέρος ἐπὶ πνέυµάτων ὀχούμενον (55), 
χαὶ τὸ αἱθέριον πΌρ πρὀσγειον γίνεσθαι, ὡς xaX τὸ 
βάθος μὴ ἀμοιρεῖν (36) τῆς θερµότητος, ἐπιχεομένην 
6k τῇ γῇ τὴν £x (97) τῶν ὄμδρων χμάδα μἰὰν οὖσαν 
τῇ φύσει, µυρίας γεννᾷν βλαστημάτων διαφορὰς 
πᾶσι χατάλληλον (38) τοῖς ὑποχειμένοις ἐμφυομένην * 
τὴν τε ὀξυτάτην τοῦ πόλου περιφορὰν (59) xal τῶν 


(21) Μὲν deest in ms. B. 

(35) Προτάσεων. Recte ita editio anni 1058, pro 
αροτέσεων in priore. 

(23) Ἐν τῇ ἀφροσύγῃ. Ms. utramque κατὰ «hy 
ἀφροσύνην. 

(24) Εμόν. Ms. uteumque addit μέν. 

(25) AAA" omittit uterque codex, 

(26) "Ὄστις. "Ococ habet A et B non paulo melius 
altero illo. Agitur eniin hic de rationis pondere 
qualicunque. 

(27) 'H. Codex B habet εἴη. 

(28) Αὐτόν. Ita scripsi ex mss. pro οὐ τόν, quod 
esi in editis imse.. 

29) "Αγτικρυ, "Αντιχρυς Α et B. 

30) Αὐτῶν c. οὐ. κ. 9. ὁ προφήτης desunt in 
ms. B mendose. 

(34) 'AJaAdrotc. Ms. B mendose ἁλάλοις. 

(33) Διηγουμέγων, Ms. B inendose διηγουμένη, 
ex ingenio lorte librarii, qui cum τῶν οὐρανῶν omi- 
s$isset, nec videret, quo illud διηγουµένων referen- 
dum esset, ad vocem φύσις hoc verbum aeconimo- 
dandutn putavit. 


—M. Atilla,Commodius et convenientius, imquit» 
essel super talibus silere, ac non dignati [re- 
sponso stulias pariter et impias propositiones : 
quippe divinum etiam quoddam dietum vetat re- 
spondere dementi juxta dementiam suam.. Stultus 
aulem οἱ insipiens, ut ait Prophetia, prorsus est 
is, qui Deum esse negat. Sed quoniam. oportet 
etiam de his dicere, dicam tibi ra£ionem, in- 
quit, non meam nec alterius bominum cujnsquam 
(quippe exigua hee quaecunque (aedem fuerit ), 
sed eam quam creatura rerum per ea, qua in ea 
sunt miracula, explicat et enarrat, cujus crea- 
ture auditor est oculus, per ea, qux apparent, 
resonante , in corde selerte pariter et artifice ser- 
mone. Clamore enim palam creatura indicat facto- 
rem, ipsis calis, ut inquit Propheta, ineflfabili- 
bus vocibus gloriam Dei enarrantibus. Quis enint 
intuens et animadvertens harmoniam (id est. con- 
spirauteimn , consentientem e£ quasi concinentem 
copulationem atque coagmentationem) rerum uni- 
versitatis ceelestiumque ac terrestrium miraculo- 
rum, el quemadinodum elementa natura inter sese 
contraria ineffabili et occulta quadam societate at- 
que communione ad eumdem omnia scopum atque 
intentionem unumquodque suam vim ad rerum 
universitatis permansionem , durationem et inco- 
lumitatem simul conferentia atque contribuentia 
conferuntur, implicantur et connectuntur; cumque 
juxta qualitatum proprietatem neque comuiisceri 


C neque consociari possint, non tamen secedunt ab 


invicein, neque contrariis qualitatibus inter sese 
commista atque contemperata aliud per aliud cor-. 
rumpuntur, sed et illa, quibus ea natura est, ut iu 
subline ferantur, deorsum vergunt atque feruntur, 
calore solis per radios deorsum fluente ; corporaque 
gravia ac ponderosa sublevantur et attolluntur per 
vapores extenuata, ut et aqua praeter ου] naturam 


(53) Καὶ. Addidi ex ms. utroque particulam hanc, 
ab interprete Latino-recte expressam. Codex Α post- 
penit eam τῷ ὡς minus recte, at τό B praumittit. 

(54) Ποιοτήτων. Ms. B legit ἰδιοτήτων, male. 
Librarii memoria adhuc in praecedente voce ἰδιό- 

oceupata erai. a 

(35) 'Ezxl πνευμάτων ὀχούμενον. lta scripsi ex 
utroque codice pro editis ἐπουρανίων ὀχουμένων. 
Scilicet τὸ ἑπουρανίων ex compendio scriptionis 
ἐπι πνων matum  vidétur. Latina versio lectionem 
nostram etiam hic repraesentat. 

(56) 'Apuotpsir. lta recte editio anni 1638, pro 
ἀπομοιρεῖν, quod est in edito. — ) 

( 'Ex omittit ms. B meudose. 

(38) Kaczd.AAnAov. Uterque codex liabet. καταλ- 
λήλως, idque rectius. 

(99) ToU aóAov περιφοράν. In calce ms. Α ad has 
voces hoc legitur scholion : Πόλος χαλεῖται τὸ οὐρά- 
νιον σῶμα, παρὰ τὸ πολεῖσθαε, τουτέστι στρέφεσύα.. 
Τοῦτό φησιν Ex πλειόνων συγχεῖσθαι σφαιρών, ὧν 
zy pr ἑξωτέραν χαὶ τὰς λαιπὰς περιέχουσαν την 
&z' ἀνατολῶν ἐπὶ δυσμὰς χινεῖσθαι Χίνησιν, τὰς 


21 — &. GREGORII NYSSENI 
ad supera feratur, per aerem (latibus vecta, et ethe- , 


reus ignis ad terram deferatur, adeo ut et. infimz 
partes caloris expertes non sint, et terrz superfusus 
imbrium humor, cum unus natura sit, innumeras 
geriminum producat differentias omnibus subjectis 
apie atque accommodate inhzrens, atque insidens: 
eelerrimam item axis in orbem cireumque rotundum 
conversionem atque revolutionem , interiorumque 
circulorum in contrarium motionem , subjectiones- 
que et congressus coitusve atque concinnas, aptas, 
ratas, constantes , convenientes et sequales digres- 
siones distantiasque siderum : hzc si quis oculis 
intelligentiz atque acie inenlis intuetur, annon 
aperte per ea qux apparent , docetur quod divina 
vis artificiosa solersque in rebus universis appa- 


ἑντὸς χόχλων τὴν ἐπὶ τὸ ἔμπαλιν κίνησιν, τάς τε 
ὑποδρομάς xal τὰς συνόδους, xal τὰς ἑναρμονίους 
ἁποστάσεις τῶν ἄστρων ὁ ταῦτα βλέπων τῷ δια- 
νοητιχῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμῷ , ἄρα οὐχὶ φανερῶς Ex 
τῶν φαινομένων διδάσκεται, ὅτι θεία δύναµις ἔντεχνός 
τε xai σοφὴ τοῖς οὖσιν ἐμφαινομένη, xat διὰ πάντων 
ἤχουσα τὰ µέρη (40) αυναρµόζει τῷ OX, χαὶ τὸ ὅλον 
συμπληροϊ ἓν τοῖς µέρεσι, xat μιᾷ τινι περιχρατεῖ- 
ται δυνάµει τὸ πᾶν (41), αὐτὸ àv ἑαυτῷ μένον [xat 
περὶ ἑαυτὸ χινούμενον] (43), καὶ οὔτε λῃγόν ποτε τῆς 
κινήσεως, οὔτε εἰς ἄλλον τινὰ τόπον παρὰ τὸν, àv ᾧ 
ἐστι, μεβιστάμενον;--Γ.Καἱ πῶς, εἴπον, f) περὶ τὸ εἶναι 
τὸν θεὸν πίστις, xaX τὴν φυχὴν εἶναι τὴν ἀνθρωπίνην 
συναποδείχνυσιν; Οὐ γὰρ δη ταὐτόν ἐστι τῷ θεῷ ἡ 
φυχὴ, ὥστε εἰ τὸ ἓν ὁμολογοῖτο (45) εἶναι συνοµολο- 


ren$, alque per omnia perünens ac fusa cum B Υεῖσθαι πάντως χαὶ τὸ λειπόµενον. 

partes accommodat et adaptat toti , tum totum partibus explet, atque una quadam vi rerum urniver- 
sitas coercetur et continetur, dum ipsa in se ipsa manet, et circum se ipsa movetur, ac moveri nun- 
quam desinit, neque in alium quemdam locum, preter eum, in quo est, transmigrat1—G. Ei quo 
pacto, inquam , argumentum , quo Deum esse fides fit, simul etiam animam bumanam esse demonstrat ? 
Non enim utique eadem cum Deo res anima est, ut si unum esse concedatur, prorsus etiam de altero 


non dubitetur. 


M. Atilla :Dicitur, inquit, a sapientibus homo 
parvus quidam esse mundus, qui in sese hec 
elementa contineat, ex quibus rerum universitas 
constat atque completa est. Quod si h:ec opinio 
vera est, ut esse videlur, forsitan non opus ha- 
buerimus alio auxilio ad confirmandam eam quain 
de anima concepimus opinionem : censemus au- 
tem eam per sese preditam esse natura propria, 
peculiari, eximia, diversa atque alia quam corpus 
quod ex crassis parlibus constat. Ut enim univer- 
sum mundum auxilio sensuum cegnoscentes, per 
ipsam nostrorum sensuum actionem atque efficien- 
tiam deducimur ,ad considerationem notionemque 
rei, opinionis et intellectus sensum  superantis, 
atque oculus nobis exsistit interpres omnipotentis 
sapientiz:, qux in rerum quidem universilate cer- 
nitur, eum vero, qui per ipsam solus res univer- 
36 undique comprehendit atque complexus est, 
per sese Jndicat : ita dum, eum quoque, qui in 
nobis est, mundum intuemur, haud parva subsidia 
habemus per ea qua apparent, etiam ad id quod 


M. Ἡ δὲ, Λέγεται (44), qnot, παρὰ τῶν σοφῶν 
µιχρός τις εἶναι κόσμος ὁ ἄνθρωπος, ταῦτα περι; 
έχων ἐν ἑαυτῷ΄ τὰ στοιχεῖα, olg τὸ πᾶν συµπε- 
πλήρωται. El δὲ ἀληθὴς οὗτος ὁ λόγος (ἔοιχε δὲ), τάχα 
οὐχ ἂν ἑτέρας ἐδεήθημεν (45) συμμαχίας εἰς τὸ βε- 
6αιωθῆναι ἡμῖν ὃ περὶ ψυχῆς ὑπειλήφαμεν (46). Ὑπει- 
λήφαμεν δὲ τὸ εἶναι αὑτὴν χαθ᾽ ἑαυτὴν ἐν ἐξηλλαγμέν ῃ 
τε xal ἰδιαζούσῃ φύσει, παρὰ τὴν σωματιχὴν παχυ- 
µέρειαν. Ὡς Y&p πάντα τὸν χόσμον διὰ τῆς αἰσθητι- 
χῆς ἀντιλήψεως ἐπιγινώσχοντες , δι αὐτῆς τῆς χατὰ 
τὴν αἴσθησιν ἡμῶν ἑνερχείας εἰς τὴν ^; ὑπὲρ at- 
σθησιν πράγματος (47) καὶ νοήματος ἔγνοιαν ὁδηγού- 


µεθα (48), καὶ γίνεται ἡμῖν ὁ ὀφθαλμὸς ἑρμηνεὺς . 


τῆς παντοδυνάµου σοφίας, τῆς τῷ παντὶ μὲν ἐνθεω- 
ρουµένης, τὸν δὲ κατ᾿ αὐτὴν (49) τοῦ παντὸς περιδε; 
δραγµένον δι ἑαυτῆς μηνυούσης,' οὕτω xai πρὸς τὸν 
ἐν ἡμῖν βλέποντες κόσμον, οὐ μιχρὰς ἔχομεν ἀφορμάς 
πρὸς τὸ διὰ τῶν φαινομένων xal τοῦ χεχρυμμένου (90) 
καταστοχάσασθαι. Κέκρυπται δὲ ἐχεῖνο, ὃ ἐφ᾽ ἑαυτοῦ 
ὃν νοητόν τε (54) καὶ ἀειδὲς διαφεύχει τὴν αἰσθητικὴν 
χατανόησιν. 


occultum est, conjectura perveniendi. Id autem in sese occultum et absconditum est, quod et mente 
et intelligentia percipitur formaque expers est, quod sensuum effugit animadversionem. 


G. Atqueego: Verum sapientia quidem, inquam, D T. Κάγὼ εἶπον' Αλλά τὴν (53) τοῦ παντὸς ὑπερ- 


que in superis partibus quasi in arce rerum 


λοιπὰς τὴν ἑναντίαν. --Περιφοράν. Ταῦτα πάντα δια- 
jet εἰσιν χινήσεων xal σχέσεων πρὸς ἄλληλα τῶν 


στρων. 

(40) Τὰ µέρη. Ms. utrumque τάτε. 

(M) Δυνάμει τὸ xdv. Ma recte editio anni 1638. 
Miter hahet interpuncetio in editione 1615, sed 
neudose, (:odex B pro sequenti αὐτό legit male αὐτῷ. 

49) Περὶ ἑαυτὸ κινούµδγον. lta scripsi ex ms. 
& pro edito περὶ αὐτὸ vwópsvov. Cod. B mendose 
τερὶ ÉéauxoU, Gxetera consentit. 

45) '᾿Ομολογοῖτο. lta uterque codex pro eo 
«6d editio 1628 habet ὠμολοχεῖτο, eL altera prior 
v 40ÀóvOVtO, 


χειµένην σοφίαν διὰ τῶν ἐνθέωρουμένων τῇ φύσει τῶν 


(44) Ἡ δὲ, Λέγεται. 1n calce codicis À hanc in- 
venis notam, ἐντεῦθεν τὰς περὶ ψυχῆς ἀποδείδεις 


t. 
rns Ἑδεήθημε». À B Den Acme, 
(46) ὙπειΛλήφαμεν, etc. B. ὑπειλήφαμεν * ύπει- 
aio rc gl δὲ ἑαυτὴν ἐξηλλαγμένη. 
4T) Πράγµατος. A B "PISIUACS τε. 
48) 'Οδηγούµεθα. B. ποδηγούµεθα. 
(49) Και αὐτήν. Α καθ ἑαυτόν. 
(50) Τοῦ κεκρυµµένου. in calce codicis Α τῆς 
ψυχῆς δηλονότι. 
o5 ) Ὃν vontór te. A ὃ νοητόν τε. 
(52) 'A.L1à τήν. A B ἀλλὰ τὴν μέν. 


ea^ X 


«9 


J 


99 —. DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 20 
ὕνιων οοφῶν τε xal τεχνικῶν λόγων, bv τῇ ἁρμονίᾳ (55) A preside universitati per eas, qux apectantur in 


εαύτῃ xat διακοσµήσει δυνατόν ἐστιν ἀναλογίσασθαι : 
φυχῆς δὲ γνῶσις διὰ τῶν χατὰ τὸ σῶμα δεικνυµένων 
εἰς ἂν γένοιτο τοῖς ἀπὸ τῶν φαινομένων τὸ χρυπτὸν 
ἀνιχνεύουσιν; —M. Καὶ μάλιστα (54) µέν τοι, φησὶν 
ἡ παρθένος, τοῖς χατὰ τὸ σοφὸν ἐχεῖνο παράγγελµα 
γινώσχειν ἑαυτοὺς ἐπιθυμοῦσιν * εἰ xàv fj (55) διδά- 
σχαλος τῶν περὶ φυχῆς ὑπολήψεων αὐτὴ f) φυχῆ, ὅτι 
ἄθλός τις (ὅ6) xal ἀσώματος, καταλλήλως τῇ ἰδίᾳ 
φύσει ἐνεργοῦσά (57) τε xat χινουµένη, xat διὰ τῶν 
σωματιχῶν ὀργάνων τὰς ἰδίας χινήσεις ἑνδειχνυμένη. 
Ἡ γὰρ ὀργανιχὴ τοῦ σώματος αὕτη διασχευὴ, ἔστι 
μὲν οὐδὲν ἧττον xal ἐπὶ τῶν ἀπονεχρωθέντων (58) 
διὰ θανάτου, ἀλλ᾽ ἀχίνητος (59) μένει χαὶ ἀνενέρ- 
Υπτος, τῆς φυχιχῆς δυνάµεως ἐν αὐτῇ μὴ οὔσης. Κινεῖ- 


natura rerum, solertes et artiíiciosas rationes, in 
bac apta, concinna, consentienti atque conspiranti 
distinctione, descriptione atque digestione polest 
animadverti atque estimari : anima vero cognitio 
per ea qua in corpore ostenduntur, quanam con- 
tingere possit iis qui per apparentia quod oc- 
cultum est, investigant?M. Atque adimodum sane, 
inquit virgo, vel ipsa anima, juxta scitum illud prz- 
ceptum, seipsos noscere cupientibus, opinionum 
atque persuasionum de anima satis idonea suffi- 
ciengque magistra est, nempe quod expers materia 
et incorporea quadam sit, que ad suain naturam 
accommodate et operetur et movealur, et per in- 
$trumenta corporalia suas motiones ostendat. 


ται δὲ τότε ὅταν fj τε (00) αἴσθησις ἐν τοῖς ὀργάνοις ᾗ, B Instrumentorum enim corporis hac digestio atque 


xai διὰ τῆς αἰσθήσεως f) vont) δύναμις διήχῃ (61) 
«ai, ἰδίαις ὁρμαϊς σνγχινοῦσα πρὸς vb δοχοῦν τὰ 
ὀργανικὰ αἰσθητήρια. —T . Τἰοῦν,εἴπον ἐστὶν ἡ Φυχἠ; 
εἰ δυνατὸν λόγῳ τινὶ τὴν φύσιν ὑπογραφῆναι, ὡς ἄν 
τις ένοιτο ἡμῖν τοῦ ὑποχειμένου διὰ τῆς ὑπογραφῆς 
χατανόησις. Καὶ ἡ ὃ.δάσχαλος,---Μ.” Αλλοι μὲν ἄλλως, 
quoi, τὸν περὶ αὐτῆς ἀπεφήναντο λόγον, xavà τὸ 
δοχκοῦν ἕχαστος ὁριζόμενοι, ἡ δὲ ἡμετέρα περὶ αὐτῆς 
δόξα οὕτως ἔχει" Ῥυχή ἐστιν οὐσία γεννητὴ (02), 
οὐσία ζῶσα, νοερὰ, σώματι ὀργανιχῷ xaX αἰσθητιχῷ, 
δύναμιν ζωτιχὴν xaX τῶν αἱἰσθητῶν ἀντιληπτιχὴν δι’ 
ἑαυτῆς ἐνιοῦσα (05), ἕως ἂν fj δεχτικὴ τούτων συν- 
έστηχε (64) φύσις. Καὶ ἅμα ταῦτα λέγουσα δείχνυσι 
«fj χειρὶ τὸν lazpby τὸν ἐπὶ θεραπείᾳ τοῦ σώματος 
αὐτῇῃ προσχαθήµενον , xal φησιν Ἐγγὺς ἡμῖν τῶν 
εἰρημένων ἡ μαρτυρία. Πῶς γὰρ, εἶπεν (651, οὗτος 
ἐπιδαλὼν τῇ ἀρτηρίᾳ τὴν τῶν δακτύλων ἀφὴν, ἀχούει 
τρόπον τινὰ διὰ τῆς ἀπτικῆς αἰσθήσεως τῆς φύσεως 
πρὸς αὐτὸν βοώσης, xal τὰ ἴδια πάθη διηγουµένης , 
ὅτι ἐν ἐπιτάσει ἐστὶ τῷ σώματι τὸ ἁῤῥώστημα, xal 
ἀπὸ τῶνδε τῶν σπλάγχνων ἡ νόσος ὥρμηται , xal 
ἐπὶ τοσόνδε παρατείνει τοῦ φλογμοῦ ἡ ἐπίτασις; 
Διδάσχεται δὲ xal ὑπὸ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἄλλα τοιαῦτα , 
πρός τε τὸ σχῆμα τῆς χαταχλίσεως βλέπων, χαὶ πρὸς 
τὴν τῶν σαρχῶν τηκεδόνα. Καὶ ὡς ἐπισημαίνει τὴν 
ἔνδον διάθεσιν, τό τε εἶδος τοῦ χρώματος, ὕπωχρόν 
τε ὃν xal χολῶδες, χαὶ ἡ τῶν ὀμμάτων βολὴ περὶ 
τῶν λυπούντων (66) xat ἀλγύνον αὐτομάτως ἐγχλι- 
νοµένη. Ὡσαύτως δὲ xa ἡ ἀχοὴ (601) τῶν ὁμοίων 
διδάσχαλος Υίνεται, τῷ δὲ (68) πυχνῷ τοῦ ἄσθματος, 
καὶ τῷ συνεχδιδοµένῳ μετὰ τῆς ἀναπνοῆς στεναγμῷ 
«b πάθος ἐπιγινώσχουσα. Εἴποι δ' ἄν τις μηδὲ τὴν 
ὄσφρησιν τοῦ ἐπιστήμονος ἀνεπίσχεπτον εἶναι τοῦ 
πάθους, ἀλλά διὰ τῆς ποιᾶς τοῦ ἄσθματος ἰδιότητος 
ἐπιγινώσκειν τὸ ἐγχεκρυμμένον τοῖς σπλάγχνοις ἁῤ- 

e Apneria eie. Yap peto ταύτῃ διαχοσµήσει. 
El xàv 4. A'B ἱκανή. 
Ἰπναργοῦσα, B ἑνεργρυμένη 

: θυμένη. 

τονπιρώθάνεων.. ο οριωδένών, 
Ἁχίνητος. Α B ἀχίνητός τα. 
Ὅταν fj τε. Bóv ἂν ἡ τε. 
Διήχῃ. À διήχηται. 
Γενγητή. B γενηνή. 


-EELEEBEE 


apparatus est quidem nibilominus in morte perem- 
ptis et exstinctis, sed quod animz vis in ea non sit, 
expers manet et motionis et actionis. Movetur autem 
tunc, eum et sensus instrumenti est, eL per sen- 
&ixn intelligendi vis atque facultas pertinet atque 
pervadit una cum suis conatibus εἰ appetitionibus 
quo visum fuerit, simul movens sensuum instru 
menta. —6G. Quidigitur, inquam,estanima? si forte 
potest aliqua ratione natura ejus designari atque 
describi, ut ex ipsa delineatione atque descri- 
ptione aliquo modo quod propositum es!, anim- 
advertatur etceognowcatur.—M.Et magistra, Alii 
quidem aliter, inquit, rationem ejus edideruut, 
prout cuique videretur, definientes : nostra vero 
de ea sententia talis est : Anima est essentia 
generata, essentia vivens, intellectualis, corporeig 
gensuum instrumentis vivendi, atque ea qua ca- 
dunt sub sensus percipiendi facultatem ac vim 
per sese suggerens et immittens, quandiu capax 
earum rerum natura constare videatur. Et simul 
bxc dicens, medicum, qui ei curandi corporis 
causa assidebat, manu ostendit, et ait: Prasto 
nobis est eorum qua dicia suut testimonium. Quo- 
nam enim modo, inquit, bic tactu digitorum ad 
arteriam adhibito, per tangendi sensum quodam. 
modo audit ad ipsum clamantem naturan, suasque 
affectiones et zgritudines enarrantem, quod ia 
incremento nimirum et in intentione corporis in- 


D ürmitas sit, et ab his visceribus morbus exortus 


Sit, et tandiu prorogetur ac duret ardoris vehe- 
mentia? Atque alia quoque talia discit ab oculo, 
dum vel ad figuram et habitum decumbentis, vel 
ad carnium tabem atque collapsionem respicit. Et 
quemadmodum et species coloris vel subpallidi 
vel biliosi, et oculorum ictus ad habitum doloris 


(63) "Erxiovc'a. À B ivutca. 

(64) Zvréccnxs. Α in margine συνεστηχνῖα gal- 
νοιτο. 

(65) Πῶς γὰρ εἶπεν, in calce codicis A lane 
notar invenies : Σηµείωσαι ὅπως ἰατρὺν εἰς µαρ- 
ευρίαν χαλεῖ. 

(66) Τῶν ἱυπούγτων, etc. A B «b λυποῦν τς xal 


$7) Ἡ ἁκοή. Β 
[i Τῷ δὲ. B τῷ LM 


$i 


8. GREGORII NYSSENI 


e£ 


Indicem atque .ristie suas. sponte inclinans inter- & ῥώστημα. "Ap" οὖν εἰ µή τις δύναμις qv» vonth fj 


nan significat affectionem, atque itidem auditus 
qiioque similium magister exsistit, tum ex fre- 
quenti ac crebra anhelatione, tum ex gemitu simul 
cum respiratione edito zgritudinem cognoscens. 
bixerit autem aliquis, ne odoratam quidem periti 
«on posse animadvertere et notare morbum, aed 
per certam quamdam anhelitus qualitatem agno- 
cere in visceribus Jatentem infirmitatem. Nunquid 
igitur hzc fieri possent, nisi aliqua vis quae mente 
cernitur et sub intelligentiam: eadit, unieuique 
sensuum adessel instrumento? ()uid nes manus 
ab se ipsa docere potuisset, nisi cogitatio mentis 
et intelligentia ad subjecti cognitionem tactum 
deduceret ? Quid item auditus a mente sejunctus, 
aut oculus, aut nasus, aut aliquod aliud sensuum 
instrumentum ad cognitionem rei qussitze adjuva- 
ret, 8i per sese soluni horum unumquodque esset? 
Sed omnium est verissinum, quod quidam exter- 
nis litteris ac. disciplinis eruditus precl.re ac recte 


ἑχάστῳ τῶν αἰσθητηρίων «apousa ; Τί ἂν ἡμᾶς f 
χεὶρ ἀφ᾽ ἑαυτῆς ἐδιδάξατο, μὴ τῆς ἐννοίας πρὸς τὴν 


ποῦ ὑποχειμένου γνῶσιν τὴν ἀφὴν ὁδηγούσης., TL 5" 


ἂν ἡ ἀχοὴ (69) διανοίας διοξἑυγµένη, fj ὀφθαλμὸς, 
Y μυχτὴρ (70), fj ἄλλο τι αἰσθητήριον pos τὴν ἐπί- 
γνωσιν τοῦ ζητουµένου συνήργησεν, αἱ ἐφ᾽ ἑαυτοῦ 
μόνου τούτων Éxascoy jv ; 'AXX' ὃ πάντων ὁστὶν ἆλη- 
θέστατον (74), B καλῶς τις τῶν ἔξω πεπαιδευµένων 
εἰπὼν μνημονεύεται, τὸν νοῦν εἶναι τὸν ὁρῶντα (73), 
καὶ νοῦν τὸν ἀκούοντα. El γὰρ μὴ τοῦτο δοίη τις (75) 
ἀληθὲς εἶναι, πῶς, εἰπὲ σὺ, πρὸς τὸν fiov βλέπων, 
καθὼς ἐδιδάχθης παρὰ τοῦ διδασκάλου βλέπειν, οὐχ 
ὅσος φαίνεται τοῖς πολλοῖς, τοσοῦτον αὐτὸν φὴς εἶνα, 
τῷ µεγέθει τοῦ χύκλου, ἀλλ᾽ ὑπερδαλεῖν πολλαπλά- 


B. c. (74) τῷ µέτρφ πᾶσαν τὴν γῆν; Οὐκ ἐπειδὴ τῇ 


mola κινήσει, xa τοῖς χρονικοῖς τε καὶ τοπιχοῖς δια” 
στήµασι, χαὶ ταῖς ἐχλειπτιχαῖς αἰτίαις τῇ διανοίᾳ 
διὰ τῶν φαινομένων ἀκολουθήσας, θαῤῥῶν ἀποφαί- 
νων (75) τὸ οὕτως ἔχειν; 


dixisse memoratur, mentem esse nimirum quis videat, mentem item que audiat. Nam nisi quis 
lioc dederit esse verum, quo pacto, dic tu, cum solem intueris, quemadmodum a magistro intuert 
didicisti, non quantus ,vulgo bominibus apparet, tantum eum esse ais, sed amplitudine ac magni- 
tudine orbis multis partibus superare terram universam? annon quod certum quemdam motum, 
temporumque pariter ac locorum distantias et intervalla, defectionumque causas per apparentia 


mente secutus sis, confidenter pronuntias atque censes, ita se rem habere? 


Atque etiam lupe diminutionem εί incremen- 
fum cum vides, per eam quie apparet in ele- 
mento figuram alia discis, videlicet eam et ex 
sui nalura splendoris expertem esse et circum 
terrze proximum orbem versari atque vagari ; lucem 
autem atque splendorem aceipere ab radiis solis, 
quemadmodum naturaliter fieri solet in. speculis, 
qu: solem in sese recipientia non proprios red- 
dunt splendores, sed lumánis solaris, quod lu- 
men ex aevi glabreque 40 nitido corpore in 
eoutrarium reflectitur atque reverberatur. Quam 
rem, qui sine scrutatione atque judicio intuentur, 
ex ipsa luna splendorem exsistere arbitrantur; 
Quod autem id ita nom sit, hine demonstratur, 
qued ex diametro quidem e regione solis facta 
teto qui ad nos speetat orbe illuminatur ; in bre- 
viori autem et angustiori suo loco citius Iustrato 


Καὶ τῆς σελήνης (16) µείωσίν τε καὶ αὔξησιν βλέ- 
πων, ἄλλα διδάσκει (77) διὰ τοῦ φαινομένου περὶ τὸ 
στοιχεῖον σχημάτων (78) , τὸ, ἀφεγχῆ τε εἶναι αὐτὴν 
κατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν, καὶ τὸν πρόσχειον κύχλον περι 
πολεῖν. λάµπει (79) δὲ (80) ἀπὸ τῶν ἡλιακῶν ἀχτί. 
νων, ὡς ἐπὶ τῶν κατόπτρων γίνεσθαι πεφυχέναι (8) 
τὸν Tiuoy, ἐφ᾽ ἑαυτῶν δεχόµενα oüx (82) ἰδίας αὐγὰς 
ἀντιδίδωσιν, ἀλλὰ (85) τοῦ ἠλιακοῦ φωτὸς Ex τοῦ λείου 
καὶ στίλδοντος σώματος εἰς τὸ ἔμπαλιν ἀνακλωμένου. 
Ὥσπερ (84) τοῖς ἀνεξετάστως βλέπουσιν ἐς αὐτῆς 
δυχεῖ τῆς σελήνης εἶναι τὸ φέγγος. Δείχνυται 6b τὸ 
μὴ ἔχειν (85) , ὅτι γινοµένη (86) μὲν ἀντιπρόσωπος 
vip ἡλίψ κατὰ διάµετρον ὅλῳ τῷ πρὸς ἡμᾶς βλέποντι 
κύκλῳ χαταφωτίζεται ἐν ἑλάττονι δὲ τῷ κατ αὖ- 
τὴν (87) τόπῳ θᾶττον περιοῦσα (58) τὸν ἓν ᾧ ἐστι 
κύχλον, πρὶν ἅπαξ τὸν Άλιον περιοδεῦσαι τὸν ἴδιον 
δρόµον, πλέον 1| δωδεχάκις αὐτὴ (89) τὸν κατ’ αὐ- 


circulo in quo versatur, peiusquam sol semel D τὴν (90) περιέρχεται. Διὸ συμδαίνει μὴ às πεπλη- 


(69) Ἡ ἁἀχοή. A χαὶ &votj. 
n Μυκτήρ. Α & μυκτὴρ. 
(71) Ἀ.Ίηθέστατον. B ἀληθέστερον. S 
(19) Tór νοῦν εἶναι τ. ὁρῶντα. In calce codi- 
eis A ita : οἶμαι τὸν Μένανδρον εἶναι. 
75) Τοῦτο δοίη tic. Δοίη τις τοῦτθ. 
(4) Ὑπερθαεἴν xoAAazA. A B ὑπερθάλλειν 
πολλαπλασίονι. 
(15) ᾽Αποϕαίνων. Α ἀποφαίνῃ. B ἀποφαίνητο. 
(16) Σελήνης. !n wargiue τοῦ Α scholii loce * 
Ἐπείσαχτον ἓχ τοῦ ἠλίου τὸ φῶς f, σελήνη ἔχει καὶ 
προσγείως περιπολεῖζ. In calce vero ejusdem codicis 
eadem fere observatio, mutatis aliquantulum ver- 
bis, recurrit ita : Σηµείωσαι περὶ σελήνης, ὅτι προσ- 
γείως περιπολεῖ. Ἐν γὰρ τῇ ἑνδοτέρᾳ σφαίρᾳ, ἥτες 
* σγειοτέρα, Φασὶν εἶναι xaX χινεῖσθαι d σε- 
νην 


11) Διδάσχει. B διδάσχῃ- 

78) Σχηµάστων. Α B σχήματος, 

(19) λάμπει. Α λάμπειν. 

80) Δέ. B ὃδ αὑτὴν. : 

ttn Πεφυκέναι, etc. A méquxey * ἃ τοῦ ἡλίου ἐφ᾽ 
ἑαυτῶν. B πέφυχεν B. . 

e 
. (83) 

(84) "Ωσπερ. À ὅπερ. 

(io Mi ἔχειν. A B μὴ οὕτως ἔχειν. 

86) Γινοµένη. A γενοµένη. : 

87) Κατ αὐτὴν. B. καθ ἑαυτὴν. Α in margine 
καθ ἑαυτὴν. νά. 

(88) Περιοῦσα. B περιωνσα. 

(89) Αὐτή. B αὕτη. 

(900) Κατ) αὐτήν. Α et B χαθ' ἑαυτήν. 


'AAAd deest B. 


κ.. 


4e 


3 DE ANMMA ET NEESUBRECTIONE. 


$1 


ρῶσθαι φωτος (91) τὸ στοιχεῖον * οὗ γὰρ μένει ἓν tip A suum conficiat cursum, ipsa suum amplius duo- 


πυχνῷ τῆς περιόδου «διηνεχῶς ἀντιπρόσωπος (938) 
θέσις, ἆπαν «b πρὸς ἡμᾶς τῆς σελήνης µέρος διά τῶν 
ἡλιακῶν :ἀκτίνων πεφωτισμένον ἐποίησεν, οὕτως 
ὅταν ἐπὶ τὰ πλάγια γίνεται (95) τοῦ ἡλίου τοῦ ἀεὶ 
xav αὐτὸν Ὑινομένου (94) τῆς σελήνης ἡμισφαιρίου 
διαλαμδανοµένου τῇ τοῦ (35) ἀκτίνων περιδολῇ , τὸ 
πρὸς ἡμᾶς xav ἀνάγχην ἀποσχιάζεται, ἀντιμεθιστα- 
µένης τῆς λαμπηδόνος ἀπὸ τοῦ μὴ «δυναµένου πρὸς 
τὸν Ίλιον βλέπειν µέρους ἐπὶ τὸν (96) ἀεὶ χατ’᾽ ἐχεξ- 
vov γινόµενον, ἕως ἂν ὑποθᾶσα (07) xa οὐθεῖαν τὸν 
ἠἡλιαχὸν χύχλον κατὰ νώτου τὴν ἀκτῖνα δέξηται, xol 
οὕτω τοῦ ἄνωθεν ἡμισφαιρίου περιλαμφθέντος ἁόρα- 
τον ποιεῖ τὸ πρὸς ἡμᾶς µέρος, τὸ εἶναι (98) καθόλου 
τῇ ἰδίᾳ φύσει ἀφεγγὲς καὶ ἀφώτιστον  ὅπερ δὴ παν- 


'decies complet orbem. Quamobrem accidit, ut non 


'semper elementum lunz plenum luminis sit; nam 


quie suum cursum exiguo temporis spatio spe 
conflcit, cerebro cireditu ei, qui longo temporis 
intervallu suum orbem lustrat, adversa pérpetuo non 
manet, sed quemadmodum directe soli adversus lunze 
situs efficit ut omnis illius ea pars, qu:e ad nos spectat, 
a radiis solis lumen accipiat atque collustretur : ita 
ubi ex transverso soll fuerit opposita, quoniam ea di- 
midia'globi lumaris pars, quz semper ipsi soli oppo- 
gita est amplexuradiorum intercepta collucet ; altera, 
qus ad nos pertinet, umbra necessario obducitur, 
transeunte nimirum splendore ab ea parte quz solem 
'aspicere non potest, ad illam partem quie semper illi 


τελὴς €00 στοιχείου µείωσις λέγεται. El δὲ παρέἐλθη p est adversa, donec directo subiens orbem sofisa tergo 


πάλιν tbv ἤλιον χατὰ τὴν ἰδίαν τοῦ δρόµου xlvnot, 
καὶ kx πλαγίου γένοιτο τῇ ἀπχτῖνι, τὸ πρὸ ὀλίγου 


radium accipiat, atque ita collustrata ea dimidia parte 
sphaerg, qua supra est, illam qux ad nos spectat, 


ἁλαμπὲς ὑπολάμπειν ἄρχεται (99) , τῆς ἀχτῖνος ἀπὸ : quoniam ex sui natura prorsus splendoris et luminis 
τοῦ πεφωτισµένου πρὸς τὸ τέως ἀφανὲς (4) μετιούσης. — expers est, visui subducit : quod nimirum plena 
atque perfecta ipsius elementi diminutio dicitur. Quod. si rursus sui cursus motu solem przterierit; 
el ex transverso radio fuerit opposita, quod paulo »nte lumine carebat, lucere incipit, transeunte radio 


sb illuminata parie ad esm, quae hactenus splendoris expers erat. 


'Opd; οἷόν (2) σοι γίνεται ἡ ὄψις διδάσχαλος, οὐχ 
ἄν σοι παρασχοµένη δι ἑαυτῆς τῶν τοιούτων τὴν 
θεωρίαν (3), εἰ µή τι οὖν (4) τὸ διὰ τῶν ὄψεων 
βλέπων (5) , ὃ τοῖς κατ) αἴσθησιν γινωσκομένοις οἷόν 
τισιν ὁδηγοῖς χεχρημένον διὰ τῶν φαινομένων , ἐπὶ 
τὰ μὴ βλεπόμενα (6) διαδύεται; Τί δεῖ προστιθέναι 


Videsne qualium rerum (ibi visus magister sil, 
qui per sese talium rerum tibi considerationem 
aique cognitionem non przbuisset, nisi aliquid 
essel quod per oculos cerneret, quod iis qus sensu 
percipiuntur tanquam ducibus quibusdam utens 
per apparentia penetraret ad ea, quz non ap- 


τὰς γεωμετρικὰς ἑφόδους Otà τῶν αἰσθητῶν χαρα- C parent ? Quid opus est addere instrumenta geo- 


γµάτων, πρὸς τὰ ὑπὲρ αἴσθησιν ἡμᾶς χειραγωχού- 
σας, xai µυρία ἐπὶ τούτοις ἄλλα, δι ὧν συνίστα- 
ται (7) διὰ τῶν ἐν ἡμῖν σωματικῶς ἐνεργουμένων 
τῃς ἐγχεχρυμμένης (8) τῇ φύσει ἡμῶν νοερᾶς οὐσίας 
τὴν χατάληψιν γίνεσθαι;--Γ. Τ(δὲ, εἶπον, εἰ ὥσπερ 
χοινὸν μέν ἐστιν bm τῆς αἰσθητῆς τῶν στοιχείων 
φύσεως τὸ ὑλῶδες, διαφορὰ δὲ κατὰ τὸ ἰδίαξον Ey 
ἑχάστῳ εἶδει τῆς Όλης mo (Ἡ τε γὰρ χίνηαις αὐ- 
τοῖς Ex τοῦ ἑναντίου ἐστὶν, τοῦ μὲν ἀνωφεροὺς ὄντος, 
τοῦ δὲ ἐπὶ τοῦ (9) κάτω βρίθοντος., τὸ δὲ (10) εἶδος 
οὗ τὸ αὐτὸ, καὶ ἡ ποιότης διάφορος Év τιγι), τού- 
των (11) χατὰ τὸν λόγον συνουσιωμένην τις εἶναι 
λέγοι δύναμιν, τὴν τὰς νοητικὰς ταύτας φαντασίας 
τε χαὶ χινήσεις, ἐκ φυσιχῆς ἰἱδιότητός τε xal δυνά- 
µεως ἐνεργοῦσαν; Οἷα δη πολλὰ βλέπομεν ὑπὸ τῶν 
μηχανοποιῶν ἑνεργούμενα , bg" ὧν d) ὕλη τεχνικῶς 


(91) Πεπ.Ίηρῶσθαι φωτός. In calce codicis Α 
banc lego anuotationem : "Oct ἑλάττονα τόπον τοῦ 
ἡλιαχοῦ τοοοῦτον ἡ σελήνη περιπολεῖ, ὥστε Eae 
μὲν χατὰ uva τὸν ἴδιον ἐχτελεῖν τόπον, τὸν ἥλιον δὲ 
6r ἐνιαυτοῦ. 

(92) Ἁντιπρόσωπος. Post hanc vocem in mss. Α 
et B sequuntur ista in editis omissa : τῷ διὰ 
πολλοῦ περιιόντι τὸν ἴδιον πόλον f| δι ὀλίγου πολλάχις 
t5. ἑαυτῆς περιθέθυσα' ἀλλ ὥσπερ fj xav' εὐθεῖαν 
ὡς πρὸς τὸν ἤλιον ἀντιπρόσωπος θέσις. 

(93) Γίνεται. Α γένηται. 

(94) Γυοµένου. B γενοµένου. 

(95) Tg τοῦ. B τῇ τῶν. 

(96) Καὶ τόν. Α in textu ἐπεὶ τό, in margine 
ἐπὶ τό. 


melrica, qua per sensibiles figuras ad ea quo 
supra sensum sunt, nos quasi manuducunt, ae 
preter hac alia sexcenta, quibus ostenditur at- 
que probatur per ea quz corporaliter in nobis 
operantur, comprebensionem alque perceptionem 
fleri iutellectualis et invisibilis essentiz:e, qua in 
natura nostra infusa , immista, contemperata 
atque abscondita est?G. Quid vero, inquam, ai, 
qxemadmodum  miateriale quidem commune est 
insensibili elementorum naturae, differentia au- 
(em singulatim in unaquaque specie materia 
magna ( motus enim iis contrarius est, cum aliud 
quidem sursum feratur, aliud vero deorsum ver- 
pat, species ilem non eadem et qualitas diver- 


D sa ), si quis his elementis vim quamdam ratione 


atque proportione contemperatam , insitam et 


97) 'Yxo6aca. B Ὑποθᾶσαν. 

98) Τὸ εἶναι. Α τῷ τὸ εἶναι. B τῷ εἶναι. 
(99) Ἄρχεται. B ὄρχεται τότε. 

(1) 'Agaréc. A B ἀφεγγές. 

(2) Oiov. A B οἵων. 

(3) Θεωρίαν. B θεραπείαν. 

4) Obv. B ἣν. 

b) Β1έπων. A B BAénov. 

(6) Μὴ β. επόμενα. Mf, deest B. 

(71) Συνίσταται. B συνίσταται nó. 


(8) 'Eyxexpvppérnc. Α in margine ἔγχεχρα- 


Ἡς. 
(9) Ἐπὶ τοῦ. Α B ἐπὶ τό. 
. 40) Τὸ 66. Α B τὀ σε. 
11) "Ev trt, τούτων. Α B Ey «tw τούτων. 





3b 


& GREGORII NYSSENI 


36 


quasi incorporatam atque consubstantiatam esse di- A Διατεθεῖσα μιμεῖται τὴν φύσιν, οὐχ kv τῷ σχήµατι 


cat, qua» hec, que mente percipiuntur, visa 
atque motiones ex naturali proprietate atque fa- 
cultate efficiaL? qualia :multa nimirum a macbi- 
narum artificibus effici videmus, vbi materia 
arte disposita naturam imitatur, mon in forma 
solum similitudinem estendens, verum eliam in 
motu vereatur, et fictam quamdam vocem repra- 
sentat, resonante macbina in parte vocali: ac 
non utrique vim quamdam intelligentia praeditam 
in iis que funt inesse animadvertimus, que 
singulatim quasque res efficiat οἱ operetur, fi- 
guram, speciem, sonum, motum. Si hzc dica- 
mus etiam in hoe mechanico nature nosire (leri 
iustrumento, nulla separatim, que mente cer. 


µόνῳ (12) δουωῦσα τὸ ὅμοιον, ἀλλὰ (15) καὶ kv xif- 
σει γίνεται, xal φθόγγον τινὰ ὑποχρίνθται, ἠχοῦντος 
ἐν τῷ φωνητικῷ µέρει τοῦ μηχανήματος, χαὶ οὐδέ 
που (14) νοητήν τινα δύναμιν γινοµένοις (45) ἆνθεω- 
ροῦμεν τὴν χαθ᾽ ἕχαστον (16) ἐργαζομένην τὸ σχΏ- 
μα, τὸ εἶδος (16), τὸν ἦχον, τὴν κίένησιν. El ταῦτα 
λέγοµεν (17) χαὶ περὶ τὸ μηχανιχὸν τοῦτο τῆς φύσεως 
ἡμῶν ὄργανον, μηδεμιᾶς κατὰ τὸ ἰδιάζον νοητῆς οὗ- 
σίας ἑἐγχεχραμένης (18) τΥίνεσθαι, ἀλλά τινος τῇ 
φύσει τῶν ἐν ἡμῖν στοιχείων χινητικῆς δυνάμεως 
ἐγχειμένης , καὶ τὴν τοιαύτην ἑνέργειαν ἁποτέλεσμα 
εἶναι (19) ἐφ᾽ ἑαντῆς' τὴν νοητὴν ἐκείνην καὶ ἀσώ- 
µατον τῆς φυχῆς οὐσίαν ἀποδειχνύοιτο, ἢ τὸ µηδόλως 
εἶναι ; 


nalyr, natura infusa, sed quadam facultate movendi insita nature eorum qus in nobis sunt 
elementorum, urgente, atque ejusmodi actionem esse rei effectum, qux nihil aliud est quam mo- 


tus quidam impulsivus, qui versatur 


et occupatur circa cognitionem earum rerum, quibus stu- 
demus et. operam damus : utrum magis per haec, essene illam 


in sese rationalem intelligenti: 


que participem et incorpoream anime naturam, an me prorsus quidem esse, demonstretur? 
M. At illa: Cumsimilitudo, inquit, adjuvat at- B — M. Ἡ δὲ, Συμμαχεῖ, qnot, ti λόγῳ καὶ τὸ ὑπό- 


que defendit nostram orationem , tum structura 
atque compqsilie omnis ex adverso nobis illatz 
contradictionis non parum conferet ad senten- 
ti: nostrae confirmationem. —t. (ui hoc dicis ? in- 
quam. —M. Quoniam, inquit, ita scire, tractare, dis- 
ponere οἱ accommodare imateriam inaniniam, ut 
ars, que ad machinas adhibita est, loco anima 
propemodum materie sit , propterea quod et 
motum, et sonum, et figuram et talia reprz- 
sentat, satis fuerit ad demonstrandum, quod sit 
aliquid in homine tale quod per contemplatei- 
cem et inventricem facultatem cum naturaliter 
possit hxc in seipso considerare, mente conci- 
pere et animadvertere, tum ante cogitatione 
instituere ac preparare macbhinas, atque ita de- 
inde eas per artem ad actionem perducere ac per 
materiam ostendere mentis conceptum. Primum 
enim quod ad vocem edendam spiritu opus sit 
animadvertit ; deinde quo pacto machinz spiritus 
excogitaretur, considerata elementorum natura , 
ratione ante perpendit , quod nimirum nihil va- 
cuum sit in rerum natura, sed comparatione 
cum graviori, leve vacuum putetur atque dica- 
tur, quoniam et ipse aer in sese sui natura so- 
lidus ac plenus est. Vacuum enim vas dicitur 
per abusionem, cum ab humore vacuum fuerit , 
nihilominus aeris plenum eruditus etiam hoc es- 


(12) Mór«. À in margine µόνων. 

13) 'AAAd. À ἀλλὰ γἀρ. 

14) 0ὐδέ xov. À 09 6fn*v. 

15) P'rojéroic. B τοῖς γινωσχοµένοις. 

16) Καθ' ἕχαστον. Β Τὸ xa0' ἕχαστον. 

16*) Tó σχῆμα, τὸ εἶδος. B τὸ εἶδος, τὸ σχΏμα. 

11) Λέγομεν. Α B λέγοιμεν. 

18) Εγκλκραμέγης. B 5yxexpopqiévis. 

(19) Αποτέλεσμα εἶναι. Α et D postea hzc ex- 
hibet: Ἡ οὐδὲν ἄλλο $ χίνησίς cl; ἐστιν ὁρμητικὴ 
περὶ τὴν γνῶσιν τῶν σπουδαζοµένων ἑνεργουμένη. 
Τί ἂν μᾶλλον διὰ τούτου (διὰ τούτων Α) fj τὸ εἶναι. 

(20) Μεταχειρίζεσθαἰ τι. B. µεταχειρίκεσθαί τε. 


δειγµα, xaX ἡ κατασκευ] πᾶσα τῆς ἀνθυπενεχθείσης 
ἡμῖν ἀντιῤῥήσεως οὐ μιχρὰ συντελέσει πρὸς τὴν 
τῶν νοηθέντων ἡμῖν βεδαιότητα. --Γ. [ἱῶς οὖν τοῦτο 
λέχεις; --Μ. Ὅτιτοι, φησὶ, τὸ οὕτως εἰδέναι µεταχειρί- 
ζεσθαί τι (20) xaX διατιθέναι thv. ἄφυχον ὕλην , ὡς 
τὴν ἑναποτιθεῖσαν (21) τοῖς μµηχανήμασι τέχνην 
μιχροῦ δεῖν ἀντὶ τῆς ψυχῆς τῇ ὕλῃ Υίνεσθαι, δι’ ὧν 
κίνησ!ν τε χαὶ yov, xal σχήµατα , xa τὰ τοιαῦτα 
καθυποχρἰνεται , ἀπόδειξις ἂν εἴη τοῦ εἶναί τι τοιοῦ- 
τον (99) ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ip ταῦτα (30) πέφυχε διὰ 
τῆς θεωρητικῆς καὶ ἐφευρετιχῆς δυνάµεως χατανοεῖν 
τε ty ἑαυντῷ (24) καὶ προχατασχευάξειν τῇ διανοίᾳ 
τὰ μηχανήματα , εἶθ οὕτως slc ἑνέργειαν διὰ τῆς 
τέχνης ἄγειν, xal διὰ τῆς ὕλης δειχνύειν τὸ νόηµα. 
Πρῶτον γὰρ ὅτι πνεύματός ἔστι χρεία πρὸς τὴν ἐχ- 
φώνησιν, χατενόησεν * εἶθ᾽ ὅπως ἂν ἐπινοηθείη πνεῦ- 
pa τῷ µηχανήµατι τῷ λογισμῷ προεξήτασε, τὴν τῶν 
στοιχείων φύσιν ἐπισχεφάμενος, ὅτι οὐδὲν χενὸν ἐν 
τοῖς οὖσίν ἔστιν, ἀλλὰ πρὸς (25) τὸ βαρύτερον παρα- 
θέσει χενὸν τὸ χοῦφον νοµίζεται , ἐπεὶ xol αὐτὺς ἐφ᾽ 
ἑαυτοῦ χατ ἰδίαν ὑπόστασιν µεστός το ὁ ἀἡρ xol 
πλήρης ἐστί (26). Διάχενον γὰρ «b ἀγγεῖον Ex χατα- 
χρήσεως λέγεται, "Όταν γὰρ τοῦ ὑγροῦ χενὸν 1 
οὐδὲν Ίττον (27) μεστὸν ἀέρος πεπαιδευµένος (28) 
xaX τοῦτο λέγει. Σημεῖον δὲ τὸν ἐπαχθέντα τῇ λίμνῃ 
ἀμφορέα (29) μὴ εὐθὺς πληροῦσθαι τοῦ ὕδατος, ἁλλ' 
ἐπιπολάζειν τὰ πρῶτα, τοῦ ἑναπειλημμένου ἀέρος 


(31) Ἐναποτιθεῖσαν. À in textu ἐναποληφθεῖ- 
σαν, in margine ἐναποτεθεῖσαν. B ἐναποτεθεῖΐσαν. 

(22) Τι τοιοῦνον. B τοιοῦτόν τι. 

(25) *Q ταῦτα. A ὃ ταῦτα. 

24) Ἐν ἑαυτῷ. B £v αὐτῷ. 

(os Πρός. B τῇ yr 

(26) Μεστόςτε ὁ dp x. 2.8. A 6 &hp ναστός τε 
καὶ πλήρης. B eumdem ordinem servat, sed pro 
ναστός relinet µεστός. 

(27) 0ὐδὲν ἧττον. A B οὐδὲν δὲ ἧττον. 

(38) Πεπαιδευµένος. Α B 6 πεπαιδ. 

(29) 'Augopéa. B τὸν ἀμφ. Α in textu idem ba- 
bet, in margine vero τὸν χεοαµέα. 


οι 








το 


. τω *À 4.) 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


ἐπὶ t5 ἄνω «b κοῖλον ἀνέχοντος, ἕως ἂν πιεσθεὶς ὁ Α se dicit. Cujus rei signum est, quod amphora 


ἀμφορεὺς «fj χειρὶ τοῦ ἀρυομένου ky τῷ βάθει γίνε- 
ται (30) , xaX τοῦτο (51) δέξηται τῷ στόµατι (52) «b 
ὕδωρ " οὗ γινομένου δείχνυται τὸ μὴ χενὺν αὐτὸν 
εἶναι xal πρὸ τοῦ ὕδατος. Μάχη (25) γάρ τις περὶ 
τῷ ατόµατι (54) τῶν δύο στοιχείων ὁρᾶται , τοῦ μὲν 
ὕδατος ὑπὸ βάρους ἐπὶ τὸ χοῖλον βιαζομένου τε xal 


- εἰσρέοντος, τοῦ δὲ ἀέρος τοῦ ἐναπειλημμένου τῷ 


xoDup διὰ τοῦ αὑτοῦ στόματος (29) ἐπὶ «b ἔμπαλιν 
συνθλιδοµένου περὶ τὸ ὕδωρ , xal ἀναῤῥέοντος , ὡς 
χαὶ (36) ἀνακόπτεσθαι διὰ τούτου (57) xat ἀναχοχλά- 
ζειν (98) τὸ ὕδωρ περιαφρίζον (59) τῇ Bla τοῦ πνεύ- 
µατος. Ταῦτα (40) οὖν κατενόησε, xat ὅπως ἂν ἓν- 
τεθε[η πνεῦμα τῷ µηχανήµατι διὰ τῆς τῶν στοιχείων 
φύσεως ἐπενόησε. Κοῖλον γάρ τι (41) ἐχ στεγανῆς 
Όλης κατασχευάσας, xoi πανταχόθεν τὸν kv αὐτῷ 
ἀέρα περισχὼν ἁδιάπνευστον, ἑπάχει τὸ ὕδωρ διὰ 
στόματος (43) τῷ χοίλῳ, χατὰ τὸ µέτρον τῆς χρείας 
τὸ ποσὺν συµµετρήῄήσας τοῦ ὕδατος, εἶθ᾽ οὕτως ἐπὶ 
τὸν παραχείµενον αὐλὸν δίδωσι χατὰ τὸ ἀντιχείμενον 
τῷ ἀέρι τὴν δίοδον, Σχθλιθόµενος δὲ τῷ ὕδατι βιαιό- 
τερον ὁ &hp πνεῦμα γίνεται’ ὅπερ ἐχπίπτον (45) τῇ 
χατασχευῃ τοῦ αὐλοῦ τὸν Ίχον motel. 


ducit, deinde sic ad oppositam [fistulam ex adverso transitum aeri 


admota stagno non statim aqua repletur, sed 
primum, coacto ac deprehenso intus aere concavum 
sursum tollente, innatat , quoad haurientis ma- 
nu amphora pressa in fundo fuerit, ac tunc per 
os accipiat aquam: quo facto ostenditur, quod 
nec antequam aqua repleretur, vacua esset. 
Nam pugna quaedam duorum circa os elemen- 
torum cernitur, dum aqua quidem propter gra- 
vitatem et ponderositatem vi in concavum influit 
atque irrumpit: aer vero, qui in concavo inter- 
ceptus deprehenditur, per jdem os in cgntra- 
rium circa aquam coarctatus dilabitur ac retro 
fluit, adeo ut per hunc aqua quasi interrumpa- 
tur et impediatur, ac vi spiritus refracta reci- 
procataque ac spumans quasi e conchylio sonum 
edat. Et hoc igitur animadvertit , et quomodo 
spiritus machinis immittatur, per elementorum 
naturam excogitavit. Nam concavo quodam ex so- 
lida duraque materia facto, atque aere intus 
concluso undique cohibito atque compresso ne 
exspiret, aquam, pro modo presentis usus quan- 
titatem ejus dimensus, per os in concavuin in- 
dat, expressus autem ve- 


hemenüus οἱ elisus ab aqua violentius aer, spiritus fit : qui spiritus irruens et incunibens 


in structuram fistule sonum elit. 

"Ap' ob (44) φανερῶς δείχνυται διὰ τῶν φαινομέ- 
vov, ὅτι ἔστι τις By τῷ ἀνθρώπῳ νοῦς ἄλλο τι (45) 
παρὰ τὸ φαινόµενον, ὁ τῷ (46) ἀειδεῖ τε καὶ νοερῷ 
τῆς ἰδίας φύσεως ταῦτα Ev ἑαυτῷ προχατασχευάζων 
ταῖς ἐπινοῖαις , εἶθ᾽ οὕτως διὰ τῆς ὑλιχῆς ὑπηρεσίας 
εἰς τὸ ἐμφανὲς ἄγων τὴν ἔνδον συστᾶσαν διάνοιαν ; 
El γὰρ ἣν χατὰ τὸν ἀντιτεθέντα λόγον ἡμῖν τῇ φύσει 
«uv στοιχείων τὰς τοιαύτας θαυµατοποιίας λογίζε- 
σθαι (47) , αὑτομάτως ἂν ἡμῖν συνέστη πάντως τὰ 
μηχανήματα * καὶ οὔτε ὁ χαλκὸς τὴν τέχνην ἀνέμε- 
νεν εἰς τὸ γενέσθαι ἀνδροείχελον (48) , ἀλλ᾽ εὐθὺ (49) 
ἂν τοιοῦτος Ex φύσεως (50) ἣν ' οὐδ ἂν τοῦ αὐλοῦ 
πρὸς τὸν ἦχον 6 &hp ἐδεήθη, ἀλλὰ πάντοτε ἂν ἐφ᾽ 
ἑαυτοῦ (54) fet κατὰ «b συμθᾶν (52), ῥέων τε χαὶ 
χινούµενος᾽ τοῦ τε (55) ὕδατος οὐχ ἂν ἣν βεδιασµένη 
διὰ σωλῆνος, ἡ πρὸς τὴν ἀναφορὰν (54) τῆς τέχνης 
ἐχ πιεσµάτων εἰς τὸ παρὰ φύσιν ἀναθλιθούσης «hv 
Χίνησιν * ἀλλ' αὐτομάτως ἀνίη (55) «b ὕδωρ πάντως 


Annon igitur per ea qua apparent manifesto 
ostenditur quod sit quaedam in homine mens 
aliquid aliud atque apparet, quz invisibili atque 
informi et intelligentia predita natura sua hsc 
intra seipsam excogitata praeparans, sic deinceps 
per materiale ministerium in propatuium atque 
apertum educit intus agitatam et conflatam in- 
telligentiam ? Nam si juxta oppositam nobis ora- 
tionem elementorum nature talia mirifica opera 
ascribere atque assignare liceret, sua sponte ca- 
suque fortuito nobis prorsus machinz condereutur ; 
ac neque e$ artem exspectaret ad hoc ut statua 
virilis evaderet, sed protinus a natura tale esset, 
neque ad sonum edendum aer tubo opus haberet, 
sed semper per sese resonaret, quippe qui fortuito 
casu flueret et. moveretur, neque aqua per fistu- 
lam cursus in sublime, arte motum prater na- 
turam per expressiónes ad supera elidente atque 


πρὸς τὸ μηχάνημα, τῇ ἰδίᾳ φύσει ἐπὶ τὸ ἄνω όχετη- p cogente, ut conficeretur, sed sponte sua prorsus 


Ὑούμενον. El δὲ τούτων κατὰ τὸ αὐτόματόν ἐστιν οὐ- 
(£v ὑπὸ τῆς τῶν στοιχείων φύσεως ἑνεργούμενον, 
ἀλλὰ τέχνη πρὸς τὸ δοκοῦν ἔχαστον ἄγεται ' ἡ δὲ 


(50) Γίνεται. A B γένηται. 
(52) Ti σεύµατι, A B τῷ στομί 

(p στόµατι. τῷ στοµίῳ. 
(33) Μάχη. B. μηχανή: 
(34) To στόµατι. Α B τὸ στόµιον, 
(35) Στόµατος. Α B στοµίου. 
(56) Ὡς xal. Kal deest A. 
37) Διὰ τούτου. B διὰ τοῦτο fj. 
98) Αγαχοχ.λάζδιν. A B ἀναχογχυλιάζειν. 
(69) Περιαφρίζον. B περιαφρίζοντι. 
(40) Tavra. Α B ταῦτά τε. 
(1) ΚοΙλον γάρ τι. B delet γάρ. 
(42) Στόµατος. & B στοµίου. 


aqua ad machinam ascenderet, quippe sui natura 
sursum evecta. Sin autem lorum nihil sua sponte 
ab elementorum natura efficitur, sed arte, quor- 


(43) Ἐκπίπτον. Α B ἐμπίπτον. 
(44) "Ap' οὐ. Α in margine &p' οὖν οὐ. 

(40) "A440 τι. B ἄλλος τις. 

46) Ὁ τῷ. Λ ὃς τῷ. 

(41) Λογίζεσθαι. À in margine χαταλογίζεσθαι. 
(48) 'Avópos[xsAov. Α ἀνδρείχελον. 

(49) Εὐθύ. A B εὐθύς. 

(50) Τοιοῦτος ἐκ φύσεως. B ix φύσεως τοιοῦτο. 
(51) "Ax r4 ἑαυτοῦ. Ἐφ' ἑαυτοῦ ἄν. 

(59) Συµόᾶ». B cup6áv. 

(93) Tov τε. B τοῦ δέ. 

94) ᾽Αγαφοράν. A B «b ἄνω φορά. 

(55) Ἁνγίη. Aintextuy εἴη in marg., fec. B ἀνείει 





36 S. GREGOTMI NYSSENI 48 
sum visum fuerit unumquodque ducitur : ars au- Α τέχνη διάνοιά (86) clc ἐστι ποἰα χἰνησίς τε xot ἓνέρ- 


tem est intelligentia quzdam stabilis ac firma, 
quz ad aliquod propositum et institutum per ma- 
teriam exercetur, atque intelligentia mentis quidam 


γεια, ἄρα xal διὰ τῶν ἀντιθέτων ἡμῖν τὸ ἄλλο τι 
παρά τὸ φαινόµενον εἶναι τὸν νοῦν ἡ ἀχολουθία τῶν 
εἰρημένων ἀπέδειξεν. 


proprius motus et efficientia est, nimirum etiam per opposHa nobis aliquid aliud atque apparet, 


esse mentem, consequentia dictorum demonstravit. 


. M. Egovero: Hocquidem, inquam, etiam ipse 
dico ita se habere, quod nimirum id quod non 
apparet, non idem sit cum eo quod apparet : non 
tamen in hac oratione video id quod quzritur : 
nondum enim mihi liquet quid tandem existimare 


oporteat illud esse quod non apparet, sed quod 


materiale quidem aliquid non sit, didici ex ser- 
mone : nondum autein cognovi quid de eo dicere 
conveniat. Ego hoc maxime desiderabam discere, 
non quid non sit, sed quid sit. —M. Atilla : Multa, 
inquit, etiam de iultis ita discimus, duin dici- 
mus non hoc aliquid esse ipsam essentiam rei 
. quazsit:e, quidnam tandem ea res sit significantes. 
Cum enim ἀπόνηρον, id est non praeum vel haud 
malum dicimus, bonum ostendimus ; cum item ἄναν- 
6pov, id est, non virum nominaverimus, timidum 
desigoavimus, ac multa his similia atque ejusdem 
niodi dici possunt, per qua vel benigniorem per 
malorum negationem excipimus intellectum, vel 
contra ad deteriorem opinionem deflectimus, ad- 
eniptione bonorum id quod pravum et malum est 


T. Ἐγὼδὲ, Τοῦτο μὲν οὕτως ἔχειν φημὶ xal αὐ- 


τὸς, τὸ μὴ ταὐτὸν εἶναι τῷ φαινομένῳ τὸ μὴ φαινόµε- 
vov* οὗ μὴν τὸ ζξητούμενον Ev τῷ λόγῳ τούτῳ βλέπω, 
οὕπω γάρ µοι δηλὀν ἐστιν, ὃ τί ποτε χρὴ νοµίζειν 
ἐχεῖνο εἶναι τὸ μὴ φαινόµενον, ἀλλ᾽ ὅτι μὲν ὑλικόν τι 
οὐχ ἔστιν ἐδιδάχθην τῷ λόγῳ ' οὐδέπω δὲ ἔγνων , ὅ 
τι περὶ αὑτοῦ προσήχει λέγειν ἐγὼ δὲ τοῦτο µάλι- 
στα ἐδεόμην μαθεῖν, οὐχ ὅτι οὐχ ἔστιν, ἀλλ ὅπερ 
ἑστίν. —M. 'Η δὲ,Πολλὰ, φησὶ, xal περὶ πολλῶν οὕτω 


B µανθάνοµεν ἐν τῷ μὴ τόδε τι λέχειν εἶναι αὐτὸ τὸ 


εἶναι τοῦ ζητουμένου, ὃ tl ποτέ ἐστι διερμηνεύοντες. 
Ἀπόνηρον γὰρ εἰπόντες τὸν ἀγαθὸν παρεστήχα- 
μεν (57), xal ἄνανδρον ὀνομάσαντες τὸν δειλὸν 
ἑγνωρίσαμεν , καὶ πολλὰ τούτοις (68) ἔστιν εἰπεῖν 
ὁμοιότροπα. AU ὧν f] τὸ χρηστότερον ἀναλαμθάνομεν 
νόηµα διὰ τῆς τῶν πονηρῶν ἀποφάσεως (59), ἢ τὸ 
ἔμπαλιν ἐπὶ τὸ χεῖρον ταῖς ὑπονοίαις τρεπόµεθα, τῇ 
τῶν χαλῶν ἀφαιρέσει τὸ πονηρὸν ἑνδειξάμενοι. Οὕτω 
τοίνυν xai ἐπὶ τοῦ παρόντος τις λόγου χατανοῄσας, 
οὐχ ἂν τῆς δεούσης περὶ τὸ ζητούμενον ἐννοίας 
ἁποσφαλείη. 


indicantes. Ad hunc igitur modum si quis ex presenti quoque quaestione rem consideraverit, ab 
ea cogitatione atque opinione quam res ad querendum eL scrutandum proposita requirit atque 


desiderat, non aberrabit. 


Qu:sritur autem, quid mentem esse oporteat C. ᾖΖητεῖται δὲ τὲ χρῆ τὸν νοῦν οἴεσθαι xaz' αὐτὴν 


arbitrari secundum ipsam essentiam. Qui igitur 
quin sit quidem id, de quo qu:sestio est, propter 
eam, quee ab ipso nobis ostenditur, efficientiam, 
non dubitat hoc quid sit, scire si vult, abunde 
ac sufficienter id assequi poterit. Nam si didicerit 
id non esse hoc quod sensu percipitur, non co- 
lorem, non figuram, non duritlem, non gravitatem, 
»on quantitatem, non eam, qu in tria fit, divisio- 
nem, non in loco positionem, neque quidquam 
prorsus eorum quz circa materiam deprehendun- 
tur, novitquod aliud adque hzcsit.—G. Ego autem 
ejus interpellato sermone, Nescio, inquam, si 
omnia hec ex sermone detrahantur, qui fleri 
possit, ut non una cum his tollatur et aboleatur 


τὴν οὐσίαν. Ὁ τοίνυν τὸ μὲν εἶναι τοῦτο, περὶ οὗ à 
λόγος ἐστὶ, διὰ τῆς παρ) αὐτοῦ δειχνυµένης ἡμῖν 
ἑνεργείας μὴ ἀμφιδάλλων, τὸ δὲ ὅ τί (00) ἐστι γνῶ- 
ναι βουλόµενος, ixavüg ἂν εὕροιτο (61), μὴ τοῦτο 
μαθεῖν elvat αὐτὸ ὃ χαταλάμδάνει fj αἴσθησις, μὴ 
χρῶμα, μὴ σχῆμα, ph ἀντιτυπίαν, μὴ βάρος, ph 
πηλικότητα, μὴ τὴν εἰς τρία διάστασιν , μὴ τὴν ἐπὶ 
τόπου θέσιν (62) , μηδέ τι (65) τῶν περὶ τὴν ὕλην 
καταλαμθανοµένων ὅλως μηδὲν ἴδῃ (64), τί ἄλλο παρὰ 
ταῦτά ἐστιν. Ἐγὼ δὲ μεταξὺ διεξιούσης,---ἒ. Οὐκ 
οἶδα, ἔφην, πῶς ἔστι, πάντων τούτων ἀφαιρουμέ- 
vov (65) τοῦ λόγου, μὴ συνεξαλειφθΏναι τούτοις xal 
τὸ ζητούμενον. Τίνι γὰρ προσφυῇ (66) δίχα τούτων f 
χαταληπτιχὴ περιεργία , κατά γε τὴν ἐμλν ὑπόλιφιν 


id quod queritur. Quidnam enim absque his per- D οὕπω ὁρᾶται. Ἠανταχῆὴ (67) γὰρ &v τῇ τῶν ὄννων 


cipiendi cura atque sedulitas amplectatur, cui in- 
hireat, mea quidem opinione, nondum apparet. 


56) Post διάνοια in A et B sequuntur ista : ἐστὶν 
ἀσφαλὴς πρός τινα σχοπὺν ἐνεργουμένη διὰ τῆς ὕλης, 
ἡ δὲ (in margine fj τε) διάνοια νοῦ τίς ἐστιν οἰχεία 
πἰγηαίς τε, in margine ἐστὶ ποιὰ χἰνησίς «s. Tn B 
ita : ἐστὶν ἀσφαλὴς 1j δὲ διάνοια vob, Pro ποία idem 
legit ποιά. 

(51) Παρεστήκαμεγ. Α B παρεστήσαυεν. 

C, Τούτοις. B. τοιούτοις. ' 

(59) ᾿Αποϕάσεως. Α in margine ἀπεμφάσεως. 

(60) Τὸ eb Ó ct. À in Hag τοῦθ) ὅτι, - 

(61) Ebpoico. A B εὕροι τὀ. 


ἀναζητήσει διὰ τῆς ἐξεταστικῆς διανοίας ὅσον τε (68) 
τὸ ζητούμενον, ὥσπερ τινὲς τυφλοὶ διὰ τοίχων ἐπὶ 


(62) θέσι’. A B διάθεσιν. 
n Μηδέτι. Α μηδὲν τῶν. 
(64) "ως μηδὲν ἵδῃ. Α ὅμως μηδὲν εἰ δή τι. 
B μηδέν. Βἱ δή τι. In margine τοῦ A tota illa senten- 
tia ita scribitur : θέσιν * μηδέ τι τῶν περὶ τὴν ὕλην 
καταλαμδανοµένων ὅλως μηδὲν οἶδεν, ὅτι ἄλλο παρὰ 
ας ἐστιν. ii 

(65) Agaupovpérow. φαιρουμἐένου. 

66 Προσρυς k προσφνῄς. B ἂν προσφυῇ. 

67) Πανταχη. À in margine Πανταχον. 

68) "Oc'ov «s. Α B ἀφάσσοντες. 








i 
4 ' DE ANIMA ΕΤ RESURRECTIONE. {9 
τὴν θύραν χειραγωγούμενοι, ἑνὸς τῶν εἰρημένων A Nam ubique in rerum investigatione examinatrice 


πάντως Ü:yy&vopev (69), ἢ χρῶμα εὑρίσχοντες, ἢ 
σχῆμα, 3j πηλικότητα, fj τι τῶν παρὰ σοῦ νῦν ἁπη- 
ριθμηµένων ἕτερον” ὅταν δὲ τούτων priv εἶναι M- 
γηται ἂν (70), εἰς τὸ µηδόλως τι εἶναι οἵεσθαι ὑπὸ 


µιχροψυχίας περιαγόµεθα. 


atque scrutatrice intelligentia, quasi palpantes id, 
quod quaritut, tanquam οδοί quidam ducibus pa- 
rietibus ad ostium tendentes, prorsus unum ex 
dietis attingimus, vel colorem, vel figuram, vel 
quantitatem, vel aliquid aliud eorum qus abs te 


enumerata sunt offendentes : cum autem dicitur nihil horum esse, pre animi exiguitlate eoredigimur ut 


se prorsus quidem aliquid esse putemus. 

M. Ἡ δὲ σχετλιάσασα μεταξὺ τοῦ λόγου , Φεῦ τῆς 
ἁτοπίας , φησὶν, εἰς οἷον (71) καταστρέφει πέρας ἡ 
μιχροφυὴς αὕτη καὶ χαμαίζηλος περὶ τῶν ὄντων xpl- 
ew! Ei γὰρ ἑξήρηται τοῦ ὄντος ἅπαν ὃ μὴ τῇ αἱ: 
σθήσει γνωρίζεται, οὐδ ἂν αὐτὴν τὴν τοῦ παντὸς 


ἱπιστατοῦσαν xal περιδεδραγµένην τῶν ὄντων δύνα- B 


µμιν ὁμολαχοίη (72) πάντως ὁ τοῦτο λέγων, ἀλλὰ τὸ 
ἀσύματόν τε καὶ ἀειδὲς περὶ τῆς θείας φύσεως δι- 
ἑαχθεὶς, τὸ μὴ εἶναι αὐτὴν ὅλως Ex τῆς τοιαότης 
πάντως (70) ἀχολουθίας λογίζεται 714). EL δὲ ἐχεῖ vb 
«auca μὴ εἶναι περιγραφὴ (15) τοῦ εἶναι οὗ γίνεται, 
κῶς ὁ ἀνθρώπινος νοῦς τοῦ ὄντος ἐχθλίδεται τῇ 
ἀφαιρέσει τῶν σωματικῶν ἰδιωμάτων συνδαπανώµε- 
v9; ; —T'. Οὐκοῦν, εἶπον, ἐξ ἁτόπων (76) µεταλαμδάνο- 
μεν ἕτερον ἄτοπον διὰ τῆς ἀχολουθίας ταύτης. Περί- 
χειται γὰρ ὁ λόχος ἡμῖν εἰς τὸ ταὐτὸν οἴεσθαι (TT) 
τῇ θείᾳ φύσει, καὶ τὸν νοῦν τὸν ἡμέτερον, εἴπερ τῇ 
ὑπεξαιρέσει τῶν xav' αἴσθησιν εὑρισχομένων vost- 
ται (78) ἑχάτερον.---Μ. Mi ταῦτόν (19) εἴπης, φησὶν f 
διδάσχαλος (ἀσεδὴς γὰρ xal οὗτος ὁ λόγος), ἀλλ’ ὡς 


M. At iila, dum hzc dicerem indignata, Proh res 
importuna, inquit, et, absurda! ad quem finem 
redigitur ac desinit exigui ingenii, pusillanimum- 
que et abjectum istud de rebus qux mente noscun- 
lur judicium ! Nam si ex rerum natura exemptum 
est quidquid sengu non cognoscitur, ne ipsam qui- 
dem rerum universitatis reetricem atque prs fectam, 
qui res universas complexa est, vim atque po- 
testatem confiteri prorsus potuerit is qui hoc dicit : 
sed ubi incorpoream, informem et invisibilem esse 
divinam acceperit naturam, non esse eam penitus, 
ex hujusmodi prorsus consequentia existimabit. 
Sin autem illic propterea quod bac non sint, 
ipsius essentiz prescriptio atque peremptio non 
exsistit, quo pacto mens humana er natura rerum, 
ut quz» una eum ademptione corporalium proprie- 
tatum consumatur, eliditur atque excluditur? —G. Ergo 
ex absurdo, inquam, per hanc consequentiam, 
aliud invicem arripimus absurdum ; nam eo nobis 
oratio redacta est, ut nostram quoque mentem 


MibáyOnc παρὰ τῆς θείας T'oaqn; (80), ὅμοιον εἰπὲ ϱ eamdem rem esse cum divina natura putemus, 


τοῦτο ἑκείνῳ. Τὸ γὰρ xat' εἰχόνα (81) γενόµενον διὰ 
πάντων ἔχει πάντως τὴν πρὺς τὸ ἀρχότυπον (83) 
ὁμοιότητα , νοερὰν τοῦ νοεροῦ., καὶ τοῦ ἁἀσωμάτου 
ἀσώματον, ὄγχου τε παντὸς (82) ἀπηλλαγμένον ὥσ- 
περ ἐχεῖνο, xal πᾶσαν ἐχφεῦγον διὰ σημαντικὴν (84) 
χαταμέτρησιν ὁμοίως ἑχείνῳ * ἄλλο δὲ τι παρ' 
ἐχεῖνο χατὰ τὴν τῆς φύσεως ἰδιότητα. Οὐχέτι γὰρ 
ἂν εἴη εἰχὼν, εἰ ἐχείνῳ δι ἁπάντων (89) εἴη ταὐτὸν (80), 
ἀλλ ἐν οἷς ἐν τῇ ἀχτίστῳ φύσει καθορᾶται ἐχεῖνο, 
ἐν τοῖς αὐτοῖς ἡ χτιστὴ φύσις δείχνυσι τοῦτο. xal 
ὥσπερ πολλάκις Ev μιχρῷ ψήγµατι ὑελίνῃ (87), ὅταν 
οὐχῃ πρὸς ἀχτῖνα χείµεναν, ὅλος ἐναρᾶται τοῦ ἡλίου 
ὁ χύχλος , οὗ χατὰ τὸ ἴδιον μέγεθος αὐτῷ ἐμφαινό- 
µενος , ἀλλ' ὡς χωρεῖ βραχύτης (88) του ψήγματος 


siquidem subtractione eoruni qua sensu deprehen- 
duntur, intelligitur, utrumque.—M. Ne idem dicas, in- 
quit magistra (impia enim bzc quoque oratio est), 
sed quemadmodum a divina voce doctus es, simíle 
esse hoc illi dic. Nam quod secundum imaginem 
factum est, per omnia penitus principalis exem- 
p'aris atque formze similitudinem habet; intelle- 
etualem, ejus quod est intellectuale ; Incorpoream, 
incorporei; atque ab omni mole corporea liberum 
est itidem, ut illud ; et omnem intervallarem dimen- 
sionem effugit similiter atque illud : sed est aliquid 
aliud atque illud quod ad natur: attinet proprieta- 
tem. Non enim amplius imago fuerit, si per omnia, 
per intellectualem, incorpoream, intervalli expertem 


τοῦ κύχλου τὴν ἔμφασιν * οὕτως ἐν τῇ βραχύτητι D naturamidem cum illo essel, sed per qu: in. natura 


της ἡμετέρας φύσεως τῶν ἀφράστων ἐχείνων τῆς 
θεότητος ἰδιωμάτων αἱ εἰχόνες ἐχλάμπαυσιν , ὥστε 
&X τούτων τὸν λόγον χειραγωχγούμενον, μήτε ἆπο- 


(69) θιγγἀνοµεν. In textu A. additur ἁπτόμεθα, 
in margine vero monetur : Λείπει τὸ ἁπτόμεθα. 

(70) Λέγηται ἄν. A et B delent ἄν. 

(71) Elc olov. Α in textu εἰς 6v, sed in margine 
εἰς olov. 

(42) "OpoAoroln. À ὁμολογείη. 

(73) Πάντως delet B. 

(74) Aoritszat. À λογίσεται, quod. et babet editio 


. ànni 1615. 


(15) Περιγραφή. A παραγραφ/ᾳ. 
(76) Ἐξ ἁτόπων. B é ο. 


(77) Οἶεσθαι. Α in margine νοεῖσῆαι. 
(78) Nosicat delet B. 
(79) Mi) ταὐτόν. 'AXY f$ ταὺτὸν εἴπης. 


ΒΑΤΑΟΙ. Gn. ΧΙ ΤΙ. 


non creata illud perspicitur, per eadem natura creata 
lioc osteudit ; et quemadmodum in parvo szpe frusto 
vitri, eum ad radium expositum jacet, totus solis 


φῆς. A B φωνῆ : 
tn n γὰρ xac Blxóvu. In calce codicis À hzec 
il explicautur,"Oct Duos ie στι τῷθεῷ ὁ ἡμέ- 
τερος νοὺς, οὐχέτι δὲ ὁμοούσ 
(82) Τὸ ἀρχέτ. Α τὸν ργέουπον. 
(85) "Orxov τε παντός. B ὄγχου πάντως [sic| et A 
habet qe και ii 4 
Δι Y od ». ώς ιαστηματικήν. 
85) Δι ἁπάντων. B διὰ πάντω ο 
86) Ἐκείνφ. ln A additur, iy τῷ νοερῷ xal 
ἀσωμάτῳ xal ἁδιαστάτῳ. 
(87) Ὑελίνῃ. A B ὑελίνῳ. 


(88) Βραχύτης. U ἡ βραχύτης. 





45 S. GREGORII NYSSENI 44 


erbis conspicitur, nun pro sua magnitudine in eo A πίπτειν τῆς χατὰ την οὐσίαν τοῦ νοῦ χαταλήψεως, 


apparens, sed prout brevitas frusti circuli simu- 
lacrum aique reprasentationem capit et admittit: 
sic in exiguitate nostra naturae inexplicabilium 
illarum deitatis proprietatum imagines elucent, ut 
per haec manu quasi ducta ratio neque excidat 
et aberret ab naturz mentis deprehensione aique 


ἀποκαθαιρομένης Ev τῇ ἐξετάσει τοῦ σχέµµατος τῆς 
σωματικχῆς ἱδιότητος * μηδ αὗ πάλιν εἰς ἴσον (89) 


ἄγειν τῇ ἀορίστῳ τε (90) καὶ ἀκηράτῳ φύσει , τὴν . 


'μικρὰν xaX ἐπίχηρον * ἀλλὰ νοητήν μὲν οἴεσθαι τὴν 
οὐσίαν * ἐπειδὴ xal νοητῆς οὐσίας ἑἐστὶν εἰκὼν , μὴ 
μέντοι τὴν αὐτὴν τῷ ἀρχετύπῳ τὴν eixóva λέχειν. 


cognitione, si in examinatione quzstionis corporalis proprietase xcernatur et rejiciatur; neque rursus ex 
diverso eamdem cum invisibili simul et immortali natura parvam mortalemque naturam esse ducat, sed 
ratione et intelligentia quidem cerni naturam ejus existimet : quoniam etiam mente comprehensibilis 
nature imago est, non tamen eomdem cum principali et originali forma imaginem esse dicat. 


Ut igitur per arcanam et ineffabilem Dei sapien- 
tiam quae in universitate rerum apparet, divinam 
naWiram pariter ac potestatem in rebus universis 
esse non dubitamus, ut in sua omnia maneant 
essentia (quanquam si quis naturz rationem exigat 
et exquirat, longe plurimum natura Dei distat 
alque diversa est a singularibus rebus que in 
creatura et ostenduntur et intelliguntur : attamen 
in his esse constat id quod natura distat atque 
diversum est), ita nullo modo incredibile est animae 
quoque naturam quas per sese aliquid aliud est 
(quodeunque tandem etiam esse pulatur), non 
impediri quin sit, etiamsi ea quae in mundo tan- 
quam elementa considerantur, ei, ratione naturz, 
non conveniant : quemadmodum enim jam ante 
dictum est, nec in viventibus quidem corporibus, 
quorum Datura constat ex elementorum contem- 


Ὥσπερ οὖν διὰ τῆς ἀποῤῥήτου σοφίας τοῦ θεοῦ 
τῆς τῷ παντὶ ἑμφαινομένης τὴν θείαν φύσιν τε xal 
δύναμιν ἐν πᾶσι τοῖς οὖσιν εἶναι οὖχ ἀμφιβάλλομεν, 
ὡς ἂν Ev τῷ εἶναι τὰ πάντα µένοι' xal τοί γε εἰ (91) 
τὸν τῆς φύσεως (92) ἁπαιτοίης λόγον, παμπλήθως (95) 
ἀπέχει οὐσία θεοῦ πρὸς τὰ xa0' ἕχαστον ἐν τῇ xsl- 
σει δειχνύμενά τε xal νοούμενα * ἀλλ' ὅμως ἐν τού- 
τοις εἶναι τὸ διεστὸς (94) κατὰ τὴν φύσιν ὁμολογεῖ- 
ται' οὕτως οὐδὲν ἄπιστον xal τὴν τῆς φυχῆς οὐσίαν, 
ἄλλο τι χαθ᾽ ἑαυτὴν οὖσαν, ὅ τί ποτε χαὶ εἶναι εἰχά- 
ζεται, ph ἐμποδίζεσθαι πρὸς τὸ εἶναι, τῶν στοι- 
χειωδῶς ἓν τῷ χόσµῳ θεωρουµένων οὐ συµδαινόντων 
αὐτῇ χατὰ τὸν λόγον τῆς φύσεως ' οὐδὲ (95) ἐπὶ τῶν 
ζώντων σωμάτων, χαθὼς δη προείρηται, olg ἡ 
ὑπόστασις EX τῆς τῶν στοιχείων ἐστὶ συγκράσεως, 
χοινωνία τις xarà τὸν τῆς οὐσίας λόγον ἐστὶ τῷ ἁπ)ῷ 
τε καὶ ἀειδεῖ τῆς ψυχῆς πρὸς τὴν σωματικὴν παχυ- 


peratione, simplici pariter et informi invisibilique (C µερίαν (96) * ἀλλ' ὅμως τὸ Ev τούτοις εἶναι τὴν ζω- 


anime ratione nature, aliqua cutn crassa corporum 
congerie atque concretione communitas est; ve- 
rumtamen vitalem animz efficientiam ratione qua- 
dam humanam animadversionem atque cognitionem 
superante, permistam ac diffusam in his esse mon 
dubitatur. Ergo ne resolutis quidem in sese, qua 
in corpore sunt, elementis, periit id quod per vi- 
talem efficientiam ea colligat atque connectit. Sed 
quemadmodum, cousiante ac durante adhuc ele- 
mentorum concretione, omnes pariter atque simi- 
liter partes corpus complentes atque constituen- 
tes anima penetrante, singulatim unumquodque 
animatur, neque aliquis vel solidam esse animam 
dixerit ac duram, que cum terreo commista atque 


τιχὴν τῆς φυχῆς ἑνέργειαν, οὐκ ἀμφιθάλλεται, λόγῳ 
τινὶ χρείττονι τῆς ἀνθρωπίνης κατανοῄσεως ἄνα- 
κραθεῖσαν. Οὐχοῦν οὐδὲ ἀναλυσάντων πρὸς ἑαυτὰ 
τῶν ἐν τοῖς σώμασι (97) στοιχείων, τὸ συνδέον αὐτά διὰ 
τῆς ῥωτιχῆς ἐνεργείας ἀἁπόλωλεν. ᾽Αλλ᾽ ὥσπερ συν- 
εστῶτος ἔτι τοῦ τῶν στοιχείων συγχρίµατος ψυχοῦ- 
ται xal τὰ (08) καθ) ἕκαστον, ἴσως τε xai ὁμοίως 
πᾶσι τοῖς µέρεσι τοῖς συμπληροῦσι τὸ σῶμα τῆς ϕυ- 
χῆς ἑνδυομένης (99), xal οὐχ ἄν τις εἴποι, οὔτε 
στεῤῥὰἁν αὐτὴν xal ἀντίτυπον εἶναι, τῷ γεώδει συγ- 
κεχραµένην, οὔτε ὑγρὰν, ἢ φυχρὰν f) τὴν τῷ φυχρῷ 
ἀντιχειμένην ποιότητα, τὴν ἐν πᾶσιν (1) οὖσαν τού- 
τοις, καὶ ἑχάστῳ τὴν ξωτιχὴν δύναμιν ἑνιοῦσαν (3): 
οὕτω, xai λυθέντος τοῦ συγχρίµατος, καὶ εἰς τὰ 


contemperata sit, vel humidam, vel frigidam aut D οἰχεῖα πάλιν ἀναδραμόντος , τὴν ἁπλῆν ἐχείνην xa 


frigido opposita qualitate preditam, qui in his 
universis sit, et unicuique vim vitalem imnittat : 
ita soluta quoque illa coagmentatione et ad pro- 
prias cognatasque res iterum redacta, simplicem 
et incompositam illam naturam unicuique parti 
etiam post dissolutionem adesse, atque eam qua 


89) Eic ἴσον. B εἰς Ev. 
90) "Aopict(p τε. Α ἀορατῳ τε, B ἀρίστῳ τε. 
91) Ei delet B. 
(93) Φύσεως. À in niargiue: φύσεώς τις ἁπαιτοίη 
λόγον, B φύσεως εἶτις ἀπαιτοίη λόγον. 
(95) Παμπ.ϊήθως. À B. παμπληθές. 
(94) Διεστός B διεστώς. 
5| 0ὐδέ. Α B οὐδὲ γάρ. 
96) Παχυμερίαν. Α παχυµέρειαν. 





ἀσύνθετον φύσιν ἑχάστῳ παρεῖναι τῶν μερῶν, χαὶ 
μετὰ τὴν διάλυσιν οἴἵεσθαι , οὐδὲν τοῦ (3) εἰχότος 
ἐἑστίν * ἀλλά τὴν ἅπαξ ἀῤῥήτῳ tw συμφνεῖσαν λό- 
γῳ τῷ τῶν στοιχείων (1) συγχρίµατι (5) , καὶ εἰσαεὶ 
παραµένειν, οἷς χατεµἰίχθη , μηδενὶ τρόπῳ τῆς Υινο- 
µένης ἅπαξ αὐτῇ συμφυῖας ἁπυσπωμένην. Οὐ γὰρ 


97) Τοῖς σώμασι. Λ Β τῷ σωµατι. 
» μα τὰ. Καὶ o 5 y B. 
99) ᾿Ενδυομέγης. B ἐνδεομένης. 
ih Tiw ἐν πᾶσιν. Τὴν tv πάσι 
(2) Ἐγιοῦσαν. Ἐνιεῖΐσαν. 

(5) Οὐἱδὲν τοῦ. Α B οὐδὲν ἔξω. 

(4) T τῶν στ. B διὰ τῆς. 

(0) Συγκρίµατι. B συγκράσεως. 








A5 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 4o 


, : ; , sii $ 
ἐπειδὴ λύστται τὸ συγχειµενον, χινδυνεύει (6) συν- Α simul occulta atque ineffabili quadam ratione cura 
διαλυθΏναι τῷ συνθέτῳ τὸ ph συγχείµενον. elementorum concremento coaluerit etiam in per- 
petuum permanere cum iis quibus commista est, neque ullo modo ab ea coalitione atque concretione, 498 
semel ei conligerit, avelli putare, nullo modo est a verisimilitudine atque probabilitate alienum. Non enim 
quia solvitur compositum, inde etiam necessario consequitur una cum composito dissolvi id quod compo* 
situm non est. 

T. K&yo εἴπον, ᾽Αλλὰ τὰ μὲν στοιχεῖα συμπίπτειν τε 6. Atque ego : Verum elementa quidem, inquam, 
πρὸς ἄλληλα (T) xai πρὸς ἀλλήλων διακρίνεσθαι, — inter sese tum coire et cohzrescere, tum alterum 
xa τοῦτο εἶναι τὴν τοῦ σώματος σὐστασίν τε xat — ab altero separari atque disjungi, et id corporis 
διάλυσιν, οὖδεὶς ἂν ἀντείποι. Ἐπειδὴ δὲ πολὺ τὸ — essetum constitutionem tum dissolutionem, nemo 
μέσον ἑχάστῳ (8) νοεῖται τοῦτο τῶν (9) ἑτερογενῶς — contradixerit. Quoniam autem multum interesse 
ἑχόντων πρὸς ἄλληλα, χατά τε τὴν τοπικην θέσιν, intelligitur inter unumquodque horum, qus tum 
xaX τὴν τῶν ποιημάτων (10) διαφοράν τε xax ἰδιότητα, p secundum localem positionem, tum qualitatum dif- 
συνδεδραµηκότων μὲν (14) ἀλλήλοις περὶ τὸ ὑποκεί- ^ ferentiam pariter ac proprietatem diversi inter sese 
µενον τῶν στοιχείων, τὴν νοερὰν ταύτην xal ἁδιάστα- — generis sunt, siquidem circa subjectum inter sese 
τον φύσιν fiv. καλοῦμεν (13) duyhv, ἀχόλουθον συµ- | concurrerint elementa, consentaneum est, intelle- 
φυῶς πρὸς τὸ ἠνωμένον ἔχειν * εἰ δὲ ἀπ᾿ ἀλλήλων | ctualem hanc dimensionisque expertem naturam, 
διακριθείη ταῦτα, κἀχεῖσε (15) Ὑένοιτο, ὅπηπερ ἂν quam animam vocamus, ο0ἱΡετθ atque conjun- 
ἔχαστον 1) quat ἄγοι (14), τὶ πείσεται (19) 1j Ψυχἠὴ ctam esse cum eo, quod (it2) unitum est; sin 
πολλαχῆ τοῦ ὀχήματος αὐτῇῃ διασπαρέντος ὥσπερτις — 3utem hzc alterum ab altero separata atque illo 
ναύτης τῆς ὀλχάδος Ev vavaylp διαλυθείσης ἆδυνα- redacta fuerint, quocunque unumquodque natura 
τῶν πᾶσι τοῖς τοῦ πλοίου µορίοις ἄλλοις ἀλλαχή τοῦ — ducit, patietur etiam anima, in multas partes pas- 
πελάγους ἐσκεδασμένοις κατ) αὐτὸν (16) ἐπινήξασθαι — sim vehiculo ejus disjecto: et quemadmodum ali- 
(παντὸς (17) γὰρ τοῦ ἐπιτυχοῦντος (18) λαθόµενος quis nauta, ubi naufragio dissoluta fuerit navis, 
τὰ λοιπὰ φἑρειν (19) χαταλείψει τοῖς χύµασι), τὸν — ad omnes ejus partes, aliis in aliam pelagi partem 
αὐτὸν τρόπον ἡ ψυχἠ (20) τῇ διαχρἰσει τῶν στοιχείων — dissipatis, eodem tempore adnare non potest (nam 
συνδιασχισθῆναι τὴν φύσιν οὐκ ἔχουσα, εἴπερ Ouc- δἱ quidquid primum occurrerit et obviam. fuerit, 
απαλλάκτως Éysc τοῦ σώματος, ἐνέ τινι πάντως προσ- , apprehenderit, reliqua fluctibus ferri plane permit- 
φυεῖσα στοιχείων (21), τῶν ἄλλων ἁἀποσχισθήσεται, ΄ tet), eodem inodo anima qua ea natura przdita 
χαὶ οὐδὲν μᾶλλον ἀθάνατον αὐτὴν διὰ τὸ Ev ἑνὶ (fjv, — non est, ut una cum separatione elementorum 
ἡ θνητὴν, διὰ τὸ ἓν τοῖς πλείοσι μὲ, elvat, ἡ ἆχολου-  scindatur, siquidem a corpore liberari alque expe- 
θία τοῦ λόγου δίδωσιν οἴεσθαι. diri non potest, si uni alicui prorsus ἱπ]ορβογίέ ele- 
mento, ab aliis avelletur οἱ intereludetur, et ut nihilo magis immortalis quz in uno vivat, quam mortalis 
putetur quz in pluribus nou sit, consequenlia sermonis dat. 


M. 'AXX' οὔτε συστέλλεται, φησὶν, οὔτε διαχῖται τὸ M. At neque, contrahitur, inquit neque diffunditur 
νοητόν τε xat ἁδιάστατον (σωμάτων Y&p ἴδιον συστολὴ — id quod et. mente noscitur, cogitationeque perci- 
καὶ διάχυσις), ἑπίσης δὲ κατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν την — pitur, et disjunctionis separationisque expers est 
ἀειδή xaX ἀσώματον τῇ τε συγχρίσει τῶν στοιχείων — (corporum enim contrahi atque diffundi proprium 
περὶ τὸ σῶμα xai τῇ διαχρίσει πἀρεστιν, συνεσφι- — est), sed zqualiter juxta sui naturam, qus et in- 
γµένων (22) &v τῷ συγκρίµατι τῶν στοιχείων στενο- — visibilis, informis et incorporea est, cum coalitis 
χωρουμένη, οὔτε ἀποφοιτῃσάντων ἑπὶ τὰ συγγενΏ (20), — atque coneretis circa corpus elementis, tum sepa- 
xal χατὰ φύσιν αὐτοῖς ἀπολιμπανομένη, xàv πολὺ τὸ — ratis atque disjunctis adest, ac neque constrictis in 
µέσον εἶναι δοχεῖ τὸ τῆς ἑτερότητος (24) τῶν στοι- ϱ concretione elementis premitur atque coarctatur, 
χείων ἐνθεωρούμενον. Πολλὴ γὰρ fj διαφορὰ (25) τοῦ - neque ad cognata sibique naturalia reversis, relin- 
ἀνωφεροῦς τε xal χούφου πρὸς τὸ βαρὺ xai γεῶδες, — quitur, etiamsi magnum illud discrimen esse videa- 
τοῦ θερμοῦ (26) πρὸς τὸ duypbv, xal τοῦ ὑγροῦ mph; tur, quod cernitur et animadvertitur in elemento- 
τὸ ἑναντίον * ἀλλ᾽ ὅμως οὐδεὶς πόνος τῇῃ νοερᾷ φύσει — rum diversitate; magna enim differentia est. inter 


(6) Κιδυγεύει. Καὶ x6. 18) Ἐπιτυχουντος. A B ἐπιτυχόντος. 
(7) Πρὸς ἁι λήΟ. A B ἀπ' ἀλλήλ. Pe Φφέ μιά À in margine : Τοῖς κύµασι χαταλεί- 
(8) 'Exáctq. Α B ἑχάστου. vet φ 
(9) Tovro cov. AD τούτων. qu. H vip B xa ἡ φυχἠ. 
10 "li pini A B ποιοτήτων, 21) Προσφυεῖσα στοιχδίων. B προσφυεῖσα στοι- 
11) Méx deest A χείῳ. À στοιχείῳ. 
un "Hv xaA. À τὴν xa. 22) ος À et B premittunt οὔτε. 
135) Káxsic's. B χαὶ ἐχεῖσε. 25) ZurTev 1. B συγγενῆ τε. 
44) "Ayoi. À dre B &y3. (24) Δοχεῖ τὸ τῆς Ἐττροτητος, A B δοχῇ τῇ ἑτερό- 
ο. m in margine . ΄Αγεται, πείσεται πα. " 

καὶ ἡ doy ( Η διαφορά, À in textu ἀναφορά, in margine 
i Kac' αὑτό. À χατὰ ταύὐτόὀν, δια e Pe ui : 


ü 1) Παντός. Α πάντως. ( 6j Tov θερμοῦ. B xa τοῦ θερμοῦ. 


4] S. GREGORII NYSSENI 48 
id quod cum leve sit, sursum fertur, et grave ter- A ἑχάστῳ παρεῖναι, οἷς ἅπας ἐνδφύη, διὰ χράσεως (27) 


reumque : item inter calidum et frigidum, bumidum- 
que et ei contrarium, auamen nullo negotio intel- 
.lectualis natura, eaque qux mente sola constat et 
^ eogitatione percipitur, adest unicuique eorum, qui- 
"bus semel inhzserit, nec per refusionem, discus- 
'Sionem ac distractionem una cum contrarietate 
scinditur elementorum. Non enim quia dispositione 
loci certaque quadam proprietate, procul hzc inter 
sese distare existimantur, idcirco inseparabilis, 
disjunctionisque ac spatii expers natura magno ne- 
gotio ac difficulter conjungitur cum iis qua loco 


μὴ συνδιασχιζοµένη τῇ τῶν στοιχείων ἑναντιότητι, 
Οὐ γὰρ ἐπειδὴ κατὰ τὴν τοπιχὴν διάστασιν, xal τὸ» 
ποίαν (28) ἰδιότητα, πὀῤῥωθεν ἀλλήλων ταῦτα (25) 
νοµίζεται, διὰ τοῦτο χάµνει ἡ ἁδιάστατος φύσις τοῖς 
τοπιχῶς διεστηχόσι συναπτοµένη, ἐπεὶ xat νῦν ἔξεστι 
τῇ διανοίᾳ ὁμοῦ τε τὸν οὐρανὸν θεωρεῖν, χαὶ ἐπὶ τὰ 
πέρατα τοῦ χόσµου ταῖς πολυπραγμοσύναις ἐχτείνε- 
σθαι ' xal οὐ διασπᾶται πρὸς τοσαῦτα µήχη τὸ θεω» 
ρητιχὸν τῆς ψυχῆς ἡμῶν διατεινόµενον. Οὐχοῦν οὐδ- 
ἓν ἐμπόδιόν ἐστι τῇ ψυχῇ χατὰ τὸ ἴσον παρεῖναι τοῖς 


, τοῦ σώματος στοιχείοις, xal συγχεχραµένοις διὰ τῆς 


distant, quoniam etiam nunc iens simul et coelum ' συνδρομῆς, xai ἀπολυομένοις διὰ (30) τῆς ἀναχρά- 
contemplari, et ad terminos mundi curiosa inqui- | σεως. Καθάπερ Υὰρ χρυσοῦ xal ἀργύρου συντετηκό- 
sitione extendi potest; ac non divellitur contem- ' των ἐνθεωρεῖταί τις veyvixh δύναµις fj τὰς Όλας 
plativa anim: nostre pars, dum ad tantas disten- D συντήξασα ΄ καὶ εἰ πάλιν ἀποταχείη τοῦ ἑτέρου τὸ 


? 4 


ditur longitudines. Ergo nihil impedit animam, 
quin zqualiter corporis adsit elementis, tum per 
concursum contemperatis, tum per discussionem, 
distractionem, atque disjunctionem resolutis. Quem- 


— admodum enim auro et argento colliquefactis, 


artificiosa vis quzedam cernitur, qua inaterias eas 
conflaverit; et si rursus per liquefactionem alterum 
ab altero separatuw fuerit, nihilominus rotio artis 
in utroque manet ; ac materia quidem divisa fuerit, 
ars autem una cum maleria non dissecatur ; quo- 
nam enim modo dividi poterit individuum ? eadem 


ratione ea qua mente constat, alque cogitatione 


ἕτερον, οὐδὲν ἔλαττον ὁ τῆς τέχνης λόγος ἓν ἑχατέρῳ 
μένει: καὶ dj μὲν ὕλη διεµερίσθη, dj δὲ τέχνη o0 συν- 
διετµήθη τῇ ὕλη mg γὰρ ἂν διαιρεθείη τὸ ἄτμητον ; 
κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον χαὶ ἡ νοερὰ τῆς φυχῆς φύσες» 
καὶ τῇ συνδρομῇ τῶν στοιχείων ἐνθεωρεῖται, xal δια- 
λυθέντων (61) οὐκ ἀποχρίνεται, ἀλλὰ xal ἓν αὐτοῖς 
μένει xal kv τῷ χωρισμῷ αὐτῶν συμπαρεκτεινοµένη 
ob διαχόπτεται, οὐδὲ πρὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν στοιχείων 
εἰς μεριχὰ (52) τµήµατα χαταχερµατίζεται (55). 
Τοῦτο γὰρ ἴδιον τῆς σωματικῆς καὶ διαστηματικΏς 
ἐστι φύσεως ἡ δὲ νοερά τε xal ἀδιάστατος Φύσις 
τὰ ἐχ διαστάσεως οὐκ ἀναδέχεται πάθη. 


percipitur, animze natura, εξ in concursu elementorum cernitur, οἱ resolutis iis, non secernitur nec 
Begregatur; sed et manet in iis, e& una cum separatione eorum extensa non interciditur, nec inter- 
rumpitur, neque pro numero elementorum in partes et frusta conciditur : id enim corporez paritec 
οἱ intervallaris nature proprium est : at incorporea intellectualisque et invisibilis pariter, atque divi- 
sionis dimensionisque expers natura passiones et casus ex distantia atque intervallo contingentes non 


recipit, neque admittit, 


Ergo anima est in iis in quibus semel fuit, nulla C Οὐχοῦν εστιν ἐν αὐτοῖς ἡ Φυχῆ, ἐν οἷς ἅπαξ ἐγέ- 


necessitate eam 4 coh:erentia, qua cum illis con- 
juneta est atque concrevit, avellente. Quid igitur 
jn his triste, acerbum atque animi demissione di- 
gnum est, si id quod videtur, eum invisibili com- 
mutatur? Et cujus rei gratia adeo mens tua ujorti 
infensa est? — G. Ego vero, ubi deflnitionem anime, 
quam in superiori sermone fecerat, animo revol- 
vissem atque repetivissem, dixi non satis mihi con- 
sideranti atque animo reputanti potentias et vires, 
quae in anima cernuntur, illam orationem esse de- 
monstratam : quz dicit eam intellectualem esse na- 
turam, et in instrumentario corpore vitalem vim ad 
sensuuni efficientiam atque adjectionem ingenerare. 
Nam non solum circa eam mentis nosir& agitatio- 
nem, qua scientias percipimus ac speculamur, efli- 
cax et acinosa anima nostra est, per eam qua 
mente constat et intelligentia suz natura vim talia 


(27) Διὰ κράσεως. Α Β δι’ ἀναχράσεως. 
(98) Ποίαν. B Ποιάν. 
(50 Ad serica διά. B ἁπολ. ὃ νὸ 
Αποιυο ις διά. πολ. δ. τῆς συνδρο- 
ps καὶ ἀπολλυμένης. 
91) Δια Ιυθέγτων. Α in margine, ἀναλυθέντων. 
92) Μερικά. B µέρη xat. 





νετο, οὐδεμιᾶς ἀνάγχης τῆς πρὸς ἐχεῖνα συ μφυῖας 
αὐτὴν ἀποσπώσης. Τί οὖν τὸ σχνθρωπὸὺν ἓν τούτοις 
ἐστὴν, εἰ τοῦ ὀρωμένου τὸ ἀειᾶδξὲς ἀνταλλάσσεται ; xol 
ὑπὲρ τίνος οὕτω διαθἐθληταί σοι πρὸς τὸν θάνατον ἡ 
διάνοια ; —T', ' I: à δὲ, ἀναλαθὼν (54) τῇ διανοίᾳ τὸν ὁρι- 
σμὸν, ὃν Ev τοῖς πρὰ τούτου λόγοις περὶ φυχῆς ἔποι- 
ᾖσατο, οὐχ ἰχανῶς εἶπον ἑνδεδεῖχθαί µοι τὸν λόγον 
ἐχεῖνον τὰς ἑνθεωρουμένας τῇ φυχῄ δυνάμεις (35) * 
ὅς φησι νοερὰν αὐτὴν εἶναι οὐσίαν, xaX τῷ ὀργανικῷ 
σώματι ζωτιχὴν δύναμιν πρὸς τὴν τῶν αἱσθήσεων 
ἑνέργειαν ἐμποιεῖν * οὗ γὰρ µόνον περὶ τὴν ἐπιστημο- 
νιχἠν τε xat θεωρητιχὴν διάνοιαν ἑνεργός ἐστιν ἡμῶν 
ἡ duy, ἓν τῷ νοερῷ τῆς οὐσίας τὸ τοιοῦτον ἐργαζο- 
µένη, οὐδὲ τὰ αἰσθητήρια μόνα πρὸς τὴν χατὰ φύσιν 
ἑνέργειαν οἰχονομεῖ: ἀλλὰ πολλὴ μὲν ἡ χατὰ ἐπιθυ- 
μίαν (36), πολλὴ δὲ xai ἡ χατὰ θυμὸν χίνησις iv- 
θεωρεῖται τῇ φύσει ' ἑχατέρας (97) δὲ τούτων γενι- 


(353) Κατακερμµατίζεται. B. καταμερίξεται. 

(54) Εγὼ 6$ ἀγα.αδών. Scholia in calce codicis 
Α explicant, Γρηγόριως ἐπίσχοπος ὡς ἐν ἀντιθέσε.. 
In margine scribitur. Παραθέσει. 

(35) Δυνάμεις. À addit ἐννοουμένφ. 
(56] Κατὰ ézxiüvyulay. B κατ’ ἐπιθνμ. 
(37) 'Exarépac. Α ἑχα-έρον. 


19 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 50 
xb ἡμῖν ἐνυπαρχούσης (38), εις πολλάς τε xa A efficiens, neque sensoria vasa instrumentaque sola. 


ποιχίλας διαφορὰς ὁρῶμεν προϊοῦσαν ταῖς ἑνεργείαις 


, ἀμφοτέρων τὴν κίνησιν. Πολλὰ μὲν γὰρ ἔστιν ἰδεῖν, ὧν 


vb ἐπιθυμητικὺν καθηγεῖται' πολλά γε (59) πἀλιν.ἃ τῆς 
θυµοειδοὺς αἰτίας ἐκφύεται, xal οὐδὲν τοῦτο σῶμά 
ἐστι «440), τὸ δὲ ἀσώματον νοερὸν πάντως : νοερὸν δέ 
τι (41) τὴν φυχὴν ὁ ὁρισμὸς ἀπεφήνατο, ὥστε δυοῖν 
ἀτόποις τὸ ἕτερον ἐκ τῆς ἀχολουθίας ἀνακύπτειν τοῦ 
λόγου, ?) xaX τὸν θυμὸν xai τὴν ἐπιθυμίαν ἄλλας ἓν 
ἡμῖν εἶναι φυχὰς, καὶ πλῆθος φυχῶν dvi μιᾶς καθ- 
ορᾶσθαι, ἢ μηδὲ τὸ διανοητικὸν τὸ ἐν ἡμῖν φοχὴν 
οἴεαθαι. Τὸ yàp νοερὺν ἐπίσής πᾶσιν ἐφαρμοζόμε- 
vov, 3) πάντας (43) ψυχὰς ἀποδείξει ταῦτα, 1) ἕχαστον 
τούτων ἐκ τοῦ (oo; τοῦ (40) ἰδιώματος τῆς φνχῆς 
ἑξαιρήσει. 


ad naturalem efficientiam, operationemque guber- 
nat; sed multus quidem cupiditatis, multus item 
iracundiz quoque motus cerritur in ejus natura; 
cum aulem horum utrumque generaliter in nobis 
insit, in multas pariter ac varias differentias actio- 
nibus, efficientiisque amborum progredi motum 
videmus. Nam multa quidem videre licet, quorum 
concupiscendi vis auctor ac dux est ;. rursus item 
multa a causa irz concitatrice nascuntur, ac nullum 
horum corpus est; quod autem incorporeum est, 
intellectuale prorsus est, solaque mente constat; 
porro intellectualem quamdam solaque mente con- 
stantem et comprehensibilem rem esse animam 
definitio declaravit, ut duorum absurdorum alterum 


ex consequentia orationis exsistat aique emergat, aut ut iracundia quoque atque cupiditas alim in 
nobis animz sint, et pro una multitudo animarum deprehendatur atque animadvertatur, aut ne mentis 
quideni agitatrix et intelligendi vis in nobis, anima esse putetur. Nam intellectuale solaque mente con- 
sins et comprebensibile aequaliter omnibus accommodatum, aut omnia hzc animas esse denonstra- 
bit, aut unumquodque horum ex zquo eximet atque excipiet ex hac anims» proprietate. 

Μ. Ἡ δὲ Πολλοῖς φησὶν, (44), ἤδη xax ἄλλοις ἐζητη- Β M. Atque illa, Hanc, inquit, rationem jam a mulis 


μένον τὸν λόγον τοῦτον ἀχολούθως xai αὐτὸς ἔπιζη- 
τεῖς (45), 6, τι (46) ποτὲ χρὴ ταῦτα νοµίζειν εἶναι τὸ 
ἐπιθυμητιχὸν (47) xal τὸ θυμοειδὲς, εἴτε συνουσιω- 
μενα τῇῃ φυχῇ, xaX παρὰ τὴν αὐτὴν (48) εὐθὺς τῇ 
τασχευῇ συνυπάρχοντα, εἴτε τι ἄλλο παρ) αὐτὴν 
ὄντα xaX Όστερον ἡμῖν ἐπιγινόμενα (49). Τὸ μὲν γὰρ 
ἐνορᾶσθαι τῇ ψυχῇ ταῦτα, παρὰ πάντων ἐπίσης ὁμο- 
λοχεῖται” τὸ δὲ ὅ, τι χρὴ περὶ αὐτῶν οἴεσθαι, οὕπω 5c 
ἀχριθείας εὗρεν ὁ λόγος, ὥστε βεδαίἰαν τὴν περὶ τού- 
των ὑπόληφιν ἔχειν, ἀλλ ἔτι πεπλανημέναις οἱ πολλοὶ 
xai διαφόροις ταῖς περὶ τούτων δόδαις ἐπιδιστάζου- 
σιν. Ἡ μὲν δὲ εἰ μὲν ἱκανῆ πρὸς ἀπόδειξιν ἀληθῶς (50) 
f» f ἔξω φιλοσοφία, ἡ τεχνιχῶς περὶ τούτων διαλα- 
θοῦσα, περιττὸν ἂν ἣν ἴσως τὸν περὶ ψυχῆς λόγον 
προτιθέναι (51) τῷ σχκέµµατ.. Ἐπεὶ (52) δὲ τοῖς μὲν 
χατὰ τνὺ φανὲν ἀχόλουθον κατ ἐξουσίαν προῆλθεν d 
περὶ ψυχῆς θεωρία. ἡμεῖς δὲ τῆς (66) ἑξουσίας ἅμοι- 
por ταύτης ἑσμὲν, τῆς λέγειν (54) φημὶι ἅπερ βον- 
λόμεθα, χανόνι παντὺς δόγματος (55) xal νόµῳ κε- 
χρηµένοι τῇ ἁγίᾳ Γραφῇ (60). ἀναγκαίως πρὸς 
ταύτην βλέποντες, τοῦτο δεγόµεθα µόνον, b, τι περ ἂν 
ᾗ συμφωνοῦν (57) τῷ τῶν γεγραμµένων σχοπῷφ. Οὐκ- 
οὖν παρέντες τὸ Πλατωνιχὸν ἅρμα (58), xal τὴν 
Όπε»ευγμένην αὐτῷ ξυνωρίδα τῶν πώλων, οὐχ ὁμοίως 
ταῖς ὁρμαϊῖς πρὸς ἀλλίλους ἑχόντων, χαὶ τὸν ὑπὲρ 
τούτων ἠνίοχον, δι ὧν ἁπάντων τὰ τοιαῦτα περὶ 


(38) ἘἙνυπαρχούσης. À B ἐἑνυπάρχοντος. 

(39) IloAAd γε. Α B πολλὰ δὲ. 

(40) Τοῦτο σῶμά ἐστι. B τούτων σῶμά ἐστι, 

(4 1) Δότι. B δέ τι χρῆμα. 

(432) Πάντας. A B πάντα. 

(435) Ἴσου τοῦ. A B ἴσου τούτου. 

(44) Ἡ δὲ πο.1Λοῖς. In calce codicis Α hoc habes 
srholion,'H διδάσκαλος ἁπαντᾷ τῇ ἀντιθέσει, γραφι- 
xt τὸ ἄπορον θεραπεύουσα. 

(45) ᾽Επιζητεῖς. Α D ἐπεζήτησας. 

(45) "0, τι. B ὅτι. 

47) Ἐπιθυμητικόν. Α B ἐπιθυμητιχόν τε. 
48) Ilap^ εν αὐτήν. A B παρὰ τὴν πρώτην. 
49) Ἐπιγνόμενα. Β ἐπιγενόμενα. 

Ἴχαν πρὸς ἁπόδ. ἀληθῶς. D. πρὸς ἁπόδ. 


etiam aliis quesitam, consequenter ipse quoque 
requisivisti, quidnam tandem hc esse oporteat 
existimare , «b ἐπιθνμητιχόν, id est, vim. concupi- 
&cendi ; τὸ θυµοειδές, id est, vim ire concitratricem : 
simulne insita iu animae natura et quasi coessentia 
alque consubetaptia, et ab initio cum ea sint, atque 
3 principio statim una cum creatione et constitu- 
tione ejus exstiterint, an etiam aliquid aliud atque 
ipsa sint, el posterius nobis accesserint? Nam quod 
bxc quidein in anima cernantur, ex sequo constat 
inter omnes ; quid autem de eis existimare opor- 
teat, nondum plene alique perfecte ratio assecuta 
est, ut firmam de his babeat opinionem, sed vuigus 
etiam nunc vagis, falsisque ac diversis opinionibus 
de his ambigit. Nobis vero, siquidem sufficiens 
essel ad demonstrationem veritatis externa philo- 
sopbia, qus de bis rebus artificiose disputavit, at- 
que traciavit, supervacaneum forsitan esset illorum 
comimentationi de anima adjicere sermonem. Sed 
quoniam ab illis quidem prout consequens el con- 
sentaneum visum esset, ex licentia atque ad arbi- 
trium prodita est de anima cominentalio; nos au- 
tem bujus licentiz: expertes sumus, dicendi, inquam, 
qus volumus ; quippe qui regula prorsus divinz 
doctrinz et pro lege utimur sancta Scriptura, atque 
ad hanc necessario respicimus, hoc solum recipi- 


ἀληθείας ἱχανή. A ἀληθείας pro ἁληθῶς. 

(51) Προτιβέναι. B περιτιθέναι. 

(52) Ἐπεί. B ἐπειδή. 

(55) Ἡμεῖς δὲ τῆς, etc., hzc verba in calce codi- 
cis Α ita illustrantur,"Oc χατὰ thv τῆς θείας Γρα” 
φῆς σχοπὸν ἡ περὶ ψυχῆς διδασχαλία τῷ συγγραφεῖ 


ραφη. 

(57) Συμφωνοῦν. B σύµφωνον. 

(58) Πλατωνικὸν ἅρμα. 1n catee codicis Α hoc 
legitur scholion, Διάλογον ὁ Πλάτων ἑποιῃσατο περὶ 
Φυγῆς, ὃν Φαίδωνα ἑπέγραφεν, Ev ᾧ τὸ μὲν θυμοειδὲς 


^. SMR ρα. n di. 


5t S. GREGORII NYSSENI 53 
mus et approbamus, quodcunque eum Scripture A dvuyiic φιλοσοφεῖ δι᾽ αἰνίγματος * ὅσα 9' 6 (59) paz 


convenerit et concordaverit intentione. Igitur omis- 
so Platonis curru, eique subjunctis bijugis pullis 
equorum, non eadem inter se affectione et impetu 
praeditis, iisque praefecto auriga, quibus omnibus 
ille per enigma atque involucrum talia de anima 
philosophatur (a); omissis item iis, qua tradit is 
qui post eum philosophus fuit, qui res apparentes 
artificiose persequitur, eaque quz» nunc nobis pro- 
posita sunt diligenter examinans ae tractans, mor- 
talem per hec animam esse censuit atque pronun- 
tíavit; relictis item omnibus iis qui et ante et post 
hos fuerant, qui vel prosa solutaque, vel numero 
quodam ac mensura astricla oratione res philoso- 
phicas tradiderunt, divinitus proditam Scripturam, 


ἐχεῖνον φιλόσοφος 6 τεχνιχῶς (00) τοῖς qatvopévotc 
ἀχολουθῶν, xaX τὰ νῦν ἡμῖν προχείµενα δι ἔπιμε- 
λείας κατεξετάζων, θνητὴν εἶναι διὰ τούτων τὴν Φν- 
χἣν ἀπεφήνατο, xal πάντας τούς τε πρὸ τούτων, xal 
τοὺς ὀφεξης, τούς te καταλογάδην xaX τοὺς ἐν 
ῥυθμῷ (61) τινι χαὶ μέτρῳ φιλοσοφήσαντας καταλι- 
πόντες, σχοπὺν τοῦ λόγου τὴν θεόπνευνστον Γραφὴν 
ποιησώµεθα (62), 4 φυχῆς ἑἐξαίρετον μηδὲν νοµίζειν 
εἶναι νομοθετεῖ, ὃ μὴ xal τῆς θείας φύσεώς ἐστιν 
ἴδιον. Ὅ γὰρ ὁμοίωμα θεοῦ τὴν ψυχὴν εἶναι φἠ- 
σας (05), πᾶν ὃ ἀλλότριόν ἐστι θεοῦ, ἑχτὸς εἶναι τοῦ 
ὅρου τῆς ψΨυχῆς ἀπεφήνατο. Οὐδὲ γὰρ (64) ἂν Ev τοῖς 
παρηλλαγμένοις διασωθείη τὸ ὅμοιον. Οὐχοῦν ἐπειδὴ 
τοιοῦτον οὐδὲ τῇ θείᾳ (65) συνθεωρεῖται φύσει, οὐδὲ 


quo spectet ei intendat, erationi proponamus, D τῇ φυχῇ συνουσιοῦσθαι (66) ταῦτα κατὰ λόγον ἄν τις 


quique divina Scriptura statuit, ut nihil in anima 


ὑπονοῄσειε. 


esse putemus eximium et insigne, quod non etiam divine nature proprium sit. Qui enim similitudinem 
Dei animam esse dixit, quidquid a Deo alienum est, extra definitionem animas esse declaravit. Etenim 
in diversis ac differentibus similitudo conservari uon possit, Ergo quoniam ejusmodi nibil cum divina 
cernitur natura, ne animze quidem baec insita et quasi coessenliata esse recle quis existimaverit. 


Jam vero dialectica quidem arte, per rationum et 
argumentorum collectricem ac resolutricem scien- 
tiam, nostra quoque dogmata atque decreta confíir- 
11416 : quod hujusmodi species orationis ad demou- 
strandam veritatem, tum debilis, tum suspecta sit : 
recusabimus ac przetermittemus. Patet enim omni- 
bus ac liquet quod dialectica curiosa subtilitas pa- 


res in utramque partem vires habpat, vel ad ever- C 


sionem veritatis, vel ad mendacium judicandum. 
Unde etiam ipsam veritatem, ubi hujusmodi aliqua 
adhibita arte profertur, szpenumero suspectam 
habemus, quasi harum artium subtilitas atque 
versutia mentem nostram seducat, et in fraudem 
impellat atque a veritate avertat, Sed si quis in- 
compositam et inconditani, atque ab omni velamine 
et amietu nudam admittat orationem, dicemus, ut 
poterimus, juxta seriem et contextum Scriptura 
traditionis, commentationem de his rebus inferentes. 
Quid igitur est quod dicimus? Quod hoc rationis 
particeps animal homo, nimirum intelligentie atque 
scientie capax sit, vel eorum qui a ratione nostrze 
fidei atque religionis alieni sunt, testimonio cou - 
probatum est : quippe non ita naturam nostram de- 
scriptura ac designatura definitio fuisset, si quidem 


Τὸ μὲν οὖν κατὰ τὴν διαλεχτιχὴν τέχνην διὰ συλ- 
λογιστικής τε xa ἀναλυτιχῖς ἔπιστήμης βεθαιοῦσθαι 
χαὶ τὰ ἡμέτερα δόγµατα, ὡς σαθρόν τε καὶ ὕποπτον 
εἰς ἀπόδειξιν ἀληθείας τὸ τοιοῦτον εἶδος τοῦ λόγου 
παραιτησόµεθα. Πᾶσι γάρ ἐστι πρόδηλον τὸ τὴν δια- 
λεχτιχὴν περιεργἰαν ἴσην Eg' ἑχάτερα τὴν ἰσχὺν ἔχειν, 
πρός τε thv τῆς ἁληθείας ἀνατροπὴν, xal πρὸς τὴν 
τοῦ ψεύδους χατηγορίαν (67). "Οθεν xaX αὐτὴν τὴν 
ἀλήθειαν, ὅταν µετά τινος τοιαύτης τέχνης προάγη- 
ται, δι ὑποψίας πολλάχις ποιούµεθα, ὡς τῆς περὶ 
ταύτης (68) δεινότητος παραχρουοµένης ἡμῶν τὴν 
διάνοιαν, καὶ τῆς ἀληθείας ἀποσφαλείσης (69). Ei δέ 
τις τὸν ἁκατάσχευόν τε xai γυμνὸν πάσης περιθολΏς 
προσίοιτο λόγον, ἐροῦμεν ὡς ἂν (10) οἷόν τε ᾗ κατὰ 
τὸν εἰρμὸν τῆς γραφιχῆς ὑφηγήσεως τὴν περὶ τούτων 
θεωρἰαν προσάγοντες. Τί οὖν ἐστιν 6 φαµεν (11) ; Τὸ 
λογιχὸν τοῦτο ζῶον ὁ ἄνθρωπος νοῦ τε xal ἐπιστή- 
µης δεκτιχόν εἶναι, f| (72) παρὰ τῶν ἔξω τοῦ λόγον 
τοῦ καθ) ἡμᾶς μεμαρτύρηται , οὐχ ἂν οὕτω τοῦ ὁρι- 
σμοῦ τὴν φύσιν ἡμῶν ὑπογράφοντος, εἴπερ ἑνεώρα 
θυµόν τε καὶ ἐπιθυμίαν xat τὰ τοιαῦτα πάντα συν- 
ουσιωμένα τῇ φύσει. 0ὐδὲ γὰρ ἐπ) ἄλλου τινὺς ὃρον 
ἄν τις ἀποδοίη τοῦ ὑποχειμένου, τὸ χοινὸν ἀντὶ τοῦ 
ἰδίου λέγων, 


et iracundiam , et concupiscentiam el hujusmodi omnia cum nostra natura unita et quasi coessentiata 


xai ἐπιθυμητικὸν νῆς Ψψυχῆς συζυγία πώλων 
ἀπείχασε, τὸ δὲ Savon ιν, Ap τὸν Si fivióyo. 
Ibidem ad verba textus, quz paulo post sequuntur, 
ὁ µετ) ἐχεῖνον φιλόσοφος, legis, Αριστοτέλης. 

t "Oca 6" ὁ. B ὅσα τ οὖν. 

$1) Τεχνικῶς. B τεχνικός. 

( , 
(62 
(65 
(04 


Ῥυθμφτινι x. µ. B εὑρύθμῳ τινὶ µέτρῳ. 
Ποιησώµεθα. B παιησόµεθα. 

Φήσας. B εἰπών. 

Οὐδὲ γάρ. B οὐ ιἀρ. 





(a) Scholion in Greco appositum : Plato de anima 
dialogum fecit, quem Ph:edonem | inscripsit ; in quo 
eas quidem aninwr partes, in quibus et concupiscendi 
gis et irarum ardor exsistit, pari pullorum equino- 


(65) Os v. 0. B οὐδὲν x. 0. 
66) Συ»ουσιοῦσθαι. B συνουσιῶσθαι. 
61) Τὴν c. y. κατηγ. B τὴν χατηγ. τ. q. 
(68) Περὶ ταύτης. A B net ταῦτα. 
(69) ᾽Αποσφα.ἰείσης. Α B ἀποσφαλλούσης. 
(70) ας dv. A Β ὅπως ἄν. 
(71) Τί οὖν ἐστιν ὅ φαμεν. In calce codicis À banc 
invenis notam, ὁρισμὸς τῆς οὐσίας. 
(12) 'H. B xat. 


rum currui subjunctorum : mentem autem seu illam 
απίηια vim, qua οἱ animo agitamus, cogitamus ει 
animadvertimus, aurige assimilavit. Hoe autem. ἐν 
Phadone nonu sunt, sed in Phaedro. 


A — LLL 5Aa————ma*A--. 





wt 


55 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. ni 
atque consubstanüala esse videret. Nam nec in ulla quidem alia re, loco proprii commune ponens, 


subjecti quisquam ediderit definitionem. 


Ἐπεὶ οὖν τὸ ἐπιθυμητιχόν τε καὶ θυμοειδὲς χατὰ A Quoniam igitur et concupiscendi et irasecudi 


τὸ ἴσον καὶ ἐπὶ τῆς ἀλόγου τε xoi λογιχῆς φύσεως 
χαθορᾶται, οὐχ ἄν τις εὐλόγως ἐχ τοῦ χοινοῦ χαραχτη- 
ῥένει (75) τὸ ἴδιον. "0 δὲ πρὸς τὴν τῆς φύσεως ὑπο- 
χραγἣν περιττόν (14) τε xal ἀπόθλητον, πῶς ἕν- 
εστιν (15) ὡς µέρος τῆς φύσεως, ἐπ᾽ ἀνατροπῇ (76) 
τοῦ ὅρου την ἰσχὺν ἔχειν, Πᾶς γάρ ὁρισμὸς οὐσίας 
πρὸς τὸ ἴδιον τοῦ ὑποχειμένου βλέπει. Ὅ, τι 5' ἂν Eo) 
τοῦ ἰδιάζοντος Tj, ὡς ἁλλότριον παρορᾶται τοῦ ὅρου, 
᾽Αλλὰ μὴν fj κατὰ θυμὀν τε xa ἐπιθυμίαν ἑνέργεια 
χοινὴ πάσης εἶναι τῆς λογιχῆς τε xal (77) ἀλόγου 
φύσεως ὁμολογεῖται. Πᾶν δὲ τὸ χοινὸν, οὐ ταὐτόν ἐστι 
*ip ἱδιάζοντι. ᾿Ανάγχη ἄρα διὰ τούτων bovi, μὴ tv 
τούτοις εἶναι ταῦτα λογίζεσθαι, Ev οἷς κατεξα[ρε- 
τον (78) fj ἀνθρωπίνη χαραχτηρίζεται φύσις. ἸΑλλ’ 


vis equaliter quoque tam in rationis experte quam 
rationis compote cernitur natura, nulla ratione 
nec recie quis per conimunem notam, id quod pro- 
prium est designaverit. Quod autem ad matur: 
designationem supervacuum ac rejiciendum est, 
quo pacto tanquam pars nature, potest ad ever- 
sionem definitionis vires habere? Omnis enim deti- 
nitio substantiz, proprium subjecti spectat. Quid- 
quid autem extra peculiaritatem ac proprietatem 
fuerit, tanquam α definitione alienum despicitur 


.aque contemnitur. Atqui tam jrascendi quam 


concupiscendi vim atque efficientiam cum omni 
natura tam rationali quam irrationali commune 
esse constat. Quidquid: autem commune est, non 


ὥσπερ τὸ αἰσθητιχὸν xai τὸ θρεπτικὸν xat αὑξητιχὸν B idem cum peculiari est. Necessario igitur per liec 


ἐν ἡμῖν τις ἰδὼν οὐχ ἀναλύει διὰ τούτων tbv. ἁποδο- 
θέντα τῆς φυχῆς (79) ὅρον (οὐ γὰρ ἐπειδὴ τοῦτό ἐστιν 
ἐν τῇ φυχῇ, ἐχεῖνο οὐχ ἔστιν), οὕτω καὶ τὰ περὶ τὸν 
θυμὸν xal τὴν ἐπιθυμίαν κατανοῄσας τῆς φύσεως 
Tuv κινήματα, οὐχ ἂν (80) εὐλόγως τῷ ὄρῳ µάχοιτο, 
ὡς ἑλλειπῶς (81) ἑνδειξαμένῳ τὴν φύσιν, 


sequitur ut hzc in illis non esse existimemus per 
qua przcipue desiguatur humana natura. Sed quem- 
admodum si quis sentiendi, nutriendi οἱ augendi 
vim in nobis conspicatus, per hzc non resolvit 
anima demonstratam definitionem (non enim quo- 
niam hoc est in anima, illud non est), eodem modo 


si quis nature nostre circa iracundiam et concupiscentiam motus animadvertit, non etiam recte 
deünitionem oppugnet, ut qua minus sufficienter naturam ostenderit. 


T. TK οὖν χρὴ περὶ τούτου (82) γινώσχειν, εἶπον πρὸς 
τὴν διδάσχαλον: Οὕπω γὰρ οἷάς τέ εἰμι χατιδεῖν ὅπως 
προσήχει τὰ Ev ἡμῖν ὄντα, ὡς ἀλλότρια τῆς φύσεως 
ἡμῶν ἁποποιεῖσθαι. —M. ὍΟρᾶς, φησὶν, ὅτι μάχη τἰς 
ἐστι τοῦ λογισμοῦ πρὸς ταῦτα, xal σπουδὴ τοῦ µονω- 
Ürvat «hv dyhv τούτων, ὡς ἂν οἷόν τις (85) ᾗ. Καὶ 
εἰσί vé τινες olg χατώρθωται ἡ σπουδὴ, χαθάπερ ἐπὶ 
τοῦ Μωῦὔσέως ἀχούομεν, ὅτι χρείττων ἣν θυμοῦ τε xal 
ἐπιθυμίας ἐχεῖνος, ἁμφότερα μαρτυρούσης αὐτῷ 
τῆς ἱστορίας, ὅτι (84) πρᾷος ἣν παρὰ πάντας ἀνθρώ- 
πους (ἐνδείχνυται δὲ τὸ ἀόργητον διὰ τοῦ mpáou, xal 
τὴν πρὸς τὸν θυμὺν ἀλλοτρίωσιν), xal ὅτι οὐχ ἔπε- 
θύμησε τούτων τινὸς, περὶ ἃ ὁρῶμεν Ev τοῖς πολλοῖς 
75 ἐπιθυμττιχὸν ἐνεργούμενον. "Όπερ οὐχ ἂν ἐγένε- 
«o (85), εἰ φύσις ἦν ταῦτα, xal εἰς τὸν λόγον τῆς οὐσίας 
ἀνήγετο. Οὐ Υάρ ἔστι δυνατὸν «bv ἔξω γεγονότα τῆς 
φύσεως ἓν τῷ εἶναι µένειν. ᾽Αλλὰ μὴν el Μωσῆς (86) 
xai £v τῷ εἶναι fjv, καὶ ἓν τούτοις οὐχ ἣν, ἄλλο τι 
ἄρα παρὰ τὴν φύσιν ἐστὶ ταῦτα, χαὶ οὐχὶ φύσις. El 
χὰρ (81) ἀληθῶς φύσις τοῦτό ἐστιν (88), ἐν ᾧ τὸ εἶναι 
τῆς οὐσίας χαταλαμθάνεται, τούτων δὲ fj ἀλλοτρίωσις 
ἐφ᾽ ἡμῖν χεῖται, ὣς uh µόνον ἀζήμιον, ἀλλὰ χαὶ ἔπι- 
χερδὲς (89) εἶναι τῇ φύσει τὸν ἀφανισμὸν τῶν τοιού- 
των. Δῆλον οὖν ὅτι τῶν ἔξωθεν ἐπιθεωρουμένων ἐστὶ 


(75) Χαρακτηρίξι. B χαρακτηρίξοι. 
(74) Περιστόν. A περιττὀν ἔστι xal. 
(75) Ἔνεστιν. B ἐστίν. 
16) 'Ez'. Α B ἐπί. 
T1) Της Aoquxnc τε xai deleut A B. 
18) Κατεξαίρετον. B χατ ἐξαίρετον 

(79) Της ψυχῆς. Α in textu. περὶ τῆς φυχῆς, in 
margine τῇ doy. 

Ovx ἄν. À in margine οὐκ ἔτ ἄν, 
81) 'EAAstzOc. Α B ἑλλιπῶς. 





G. Quid igitur, inquam ad magistram, dehis sta. 
tuere et sentire oportet? nondum enim animadver- 
tere possum quo pacto conveniat ea qus in nobis 
iusunt, tanquam aliena a natura nostra segregare 
alquerepudiare.—M. Vides, inquit, quod pugna quz- 
dam rationis adversus hzc sit,et studium, quoad ejus 
fieri possit, animam ab his separandi atque segre- 
gandi. Λο sunt sane nonnulli, quibus hoc studium 
prospere successit, quique id quod quasiverunt 
assecuti sunt, quemadmodum de Moyse audivi- 
mus, quod is nec ab ira nec a concupiscentia vinci 
ac superari posset, utriusque rei testimonium ei 
perhibente historia, quod et lenis mitisque esset su- 


pra omnes homines (per lenitatem autem et clemen- 


tiam irz vacuitas et ab iracundia alienus animus 
ostenditur), εξ quod non coneupiseeret quidquam 
eorum eirca que iu plerisque hominibus vim con- 
cupiscendi occupatam esse videmus. Quod non ei 
contingeret, si natura hac essent, et ad rationem es- 
sentix referrentur. Fieri enim non potest, ut extra 
naturam constitutus in esse maneat. Atqui si Moyses 
et in esse erat, et in his non erat, aliud ergo quid- 
piam atque natura, hzec sunt, et non natura. Quie 
enim vere natura est, hoc est, in quo ipsum esse 


(82) Περὶ τούτου. B περὶ τούτων. 
80) Olóv τις. Α οἷόν τι, B οἷόν τε. 

l4] "οτι. B ὅτι τε. 

(85) Ὅπερ οὐκ àv ἐγένετο. In calce Α ad bic 
verba ista legunLur,"Uct οὐ φυσικός ἐστιν Ev τῷ ἆν- 
θρώπῳ ὁ θυμὸς καὶ fj ἐπιθυμία. 

. (86) Μωσῆς. Α B Μωνσῆς. 

(87) El γάρ. B ἡ yóp. 

(88) Τοῦτό ἐστιν. À τοῦτ ἔττιν 

(89) Ἐπικερδές. Α ἐπικερδη. 


55 S. GREGORII NYSSEN 56 
substantie deprehenditur ; horum autem alienatio A ταῦτα τὰ πάθη τῆς φύσεως ὄντα xal οὐχ οὐσία. Ἡ 


jn nobis sita est, ut non solumnon noceat, verum- 
eliam lucrosa atque qusstuosa nature talium 
motuum abolitio sit. Palam est ergo quod ex iis 
que extrinsecus in rebus considerantur, hzc sint 
áffectus et perturbationes nature, et non natura. 
Nam hzc quidem est, quod est; iracundia autem 
vulgo fervor sanguinis, qui circa cor est, esse 
plerisque videtur. Aliis vero, appetitio ulciscendi 
eum, a quo lacessitus et ante lesus sis. Sed, ut 
nos arbitramur, iracundia est appelitio nocendi ei 
qui ^oncitaverit et ad iram provocaverit. Horum 
autem nibil convenit animi definitioni. Hemque si 
per sese concupiscentiam definiamus, appetitio- 


μὲν γάρ (90) ἐστιν ὅπερ ἑστίν' θυμὸν 65 ζέσιν εἶναι 
τοῦ περὶ χαρδίαν αἵματος τοῖς πολλοῖς δοχεῖ. Ἔτε- 
ροι δὲ (91), ὄρεξιν (92) τοῦ ἀντιλυπῆσαι τὸν προχατ- 
ἁρξαντα (95). Ὡς δ' ἂν ἡμεῖς ὑπολάδοιμεν (94), 
θυμός ἔστιν ὁρμὴ τοῦ χαχῶσαι τὸν παροξύνοντα. "Qv 
οὐδὲν τῷ περὶ φυχῆς ὄρῳ συµθαίνει. Kv τὴν ἔπιθυ- 
μίαν (95) ἐφ᾽ ἑαυτῆς διορισώµεθα (96), ἔφεσιν λὲ- 
ξομεν τοῦ ἑνδέοντος, 1] πόθον τῆς καθ) ἡδονὴν &no- 
λαύσεως, f] λύπην ἐπὶ τῷ μὴ κατ ἐξουσίαν ὄντι χατα- 
θυμητικῷ (7): Ἡ τινα πρὸς «b ἡδὺ σχέσιν, οὗ μὴ 
πἀρξστιν ἡ ἁπόλαυσις. Ἰαῦὖτα γὰρ πάντα xal τὰ 
τοιαῦτα τὴν μὲν ἐπιθυμίαν ἑνδείχνυται, τοῦ δὲ ὁρι- 
σμοῦ τοῦ περὶ φυχῆς οὐ προσάπτεται. 


nem esse dicemus ejus quod deest, vel desiderium fruenda voluptatis, vel dolorem ob id quod nun poti- 
mur eo quod cordi est, atque animo gratum et acceptum, aut aliquam affectionem ad id quod est suave 
et jucundum, quo frui non licet. Bzec enim et ejusdem modi omnia cupiditatem quidem ostendunt, ad 


definitionem autem anime non pertinent. 


Quinetiam alia quoque qua circa animam cer- p 


nuntur, quz sibi invicem ex adverso posita viden- 
tur, veluti timiditas et audacia, dolor δὲ voluptas, 
metus et contemptus, et quecunque talia sunt, 
quorum unumquodque cognatum quidem esse vide- 
tur cum irascendi atque coneupiscendi vi, peculiari 
autem definitione euam designat naturam. Nam 
et audacia et contemptio demonstrationem ac re- 
presentationem indicat ad iram propenss appelti- 
tionis, diminutionem vero quamdam et remissionein 
hujus ejusdem, is qui per timiditstem et metum 
jngeneratur babitus et affectus. Dolor autem ex 
uiroque materias hahet. Nam et irs ineflicacia, 
durh non potest quis ulcisci eos a quibus ante lz- 
sus sit, dolor et exsistit et est; itemque de- 


Αλλὰ xat ὅσα ἄλλα περὶ φυχὴν χαθορᾶται, τὰ ἐξ 
ἀντιθέτου ἀλλήλοις ὀρώμενα, οἷον δειλίαν (98) καὶ (99) 
θράσος, λύπην καὶ ἡδονὴν, φόδον xai χαταφρόνησιν, 
xaX (4) ὅσα τοιαῦτα, ὧν ἕχαστον συγγενῶς (2) ἔχειν 
δοχεῖ πρὸς τὸ ἐπιθυμητικὸν (3) f) θυμοειδὲς, ἰδιάζοντε 
δὲ ὅρῳ τὴν ἱδίαν ἀνυπογράφει (4) φύσιν. Τό τε γὰρ 
θράσος χαὶ ἡ χαταφρόνησις ἔμφασιν ὑποσημαίνει τινὰ 
τῆς θυµώδους ὁρμῆς * ἑλάττωσιν δέ τινα xaX ὄφεσιν 
τοῦ αὐτοῦ τούτου ἡ χατὰ δειλίαν xaX φόδον ἐγγινο- 
µένη σχέσις. Ἡ δὲ λύπη &E ἀμφοτέρων (5) ἔχει τὰς 
ὕλας. Ἡ τε (6) γὰρ τοῦ θυμοῦ ἁτονία, bv τῷ τοῦ 
ἀμύνασθαι τοὺς προλελυπηχότας ἀδυνάτῳ (T) λύπη 
γίνεται’ xal fj ἁπόγνωσις τῶν ἐπιθυμουμένων, xat 
ἡ στέρῃσις τῶν χαταθυµίων, «hv σχυθρωπὴν ταύτην 
ἐμποιεῖ τῇ διανοίᾳ διάθεσιν. Καὶ τὸ ἀντιθεωρούμενον 


&peralio eorum qus cencupiscuntur, privatioque ϱ τῇ λύπῃ, τὸ χαθ) ἡδονὴν λέγω νόημα, ὁμοίως τῷ 


eorum quis cordi sunt atque placent, tristem hanc 
ac tetricam in mente ingenerat affectionem. Atque 
etiam id quod contrarium dolori videtur, volupta- 
tis sensum dico, similiter et in iram οἱ concupis- 
centiam dividitur. Voluptas enim utriusque horum 
ex quo principatum tenet. (s) Qus omnia, cum 
circa animam sunt, twm anima non sunt, sed ve- 
luti qusedam verrucz ex cogitatrice parte anima 


(90) ΕΙ μὲν dp. B 5j μὲν áp. 
(81) Ἕτεροι νά Α B ἑτέροις δὲ. 
(92) "Ops£w. A ὄρεξις . 
95) Ilpoxacdptarca. B παροξύναντα. 
(o4 'Ὑπολάδοιμεν. Α ὑπολαμθάνοιμεν, 
(95) Kàr τὴν ἐπιθυμίαν. In. calce Α hasc nota 
occurrit, ὄρος ἐπιθυμίας. 
96) Διορισώμεθα. Β ὁρισώμεθα. 
97) Καταθυμητικῷ. A B καταθυµίῳ. 
98) ΔειΛίαν. Α δειλἰα-- λύπη, ρόδος xai καταφρό- 


νησις. 
(99) Kai. Delet D. 
(1). Kal. Delet B. 


(3) Συγγενῶς. A B συγγενῶς pév. 


(a) Scholion : Vitium quoddam in cute corporis 
mostri exsistit, quod veruca vocatur. Carnosum 
enim parvum quoddam (uberculum exsistit in. cute 
quod culis quidem pars esse videtur, quippe ei in- 


θυμῷ τε xal τῇ ἐπιθυμίᾳ Επιμερίζεται. 'Hóovh γὰρ 
ἑχατέρου τούτων κατὰ τὸ ἴσον Ἠγεμονεύει . "A. (8) 
πάντα καὶ περὶ τὴν φνχἠν ἐστι, χαὶ Ψυχη οὐχ ἔστιν, 
ἀλλ) οἷον μυρμηχίαι τινὲς τοῦ διανοητιχοῦ µέρους τῆς 
ψυχῆς ἐχφυόμεναι (9). *A µέρη μὲν αὐτῆς εἶναι διὰ 
τὸ προσπεφυχέναι νοµίζεται, οὐ μὴν ἐχε]νό εἰσιν (10), 
ὅπερ ἐστὶν fj φυχἠ xas' οὐσίαν, — T. Καὶμὴν ὁρῶμεν, 
φημὶ πρὸς τὴν παρθένον, οὗ μιχρὰν Ex τούτων γινο- 


(9) Ἐπιθυμητιλόν. À in margine, ἐπιθυμητιχόν τε 
xai θυµοειδές. 

4^ ᾽Αγυπογράρει. A Β ὑπογράφει. 

5) H δὲ Azo ὁξ ἁμφοτέρων. In calce τοῦ Α 
hoc legitur scholion, Περὶ δειλίας xai θράσους, xal 
φόδου xai χαταφρονῄσεως, xai λύπης xai ἡδονῆς, 
καὶ ὅτι πάντα περὶ τὸ θυμοειδὲς χαὶ τὸ ἐπιθυ μητιχὸν 
συνίστανται. 

(6) Εἴτε. B 5 τε. Ihid.'Ev c. B ἐν -ᾖ. 

(7) Ἀδυνάτῳ. B ἀδυναμίᾳ. 

(8) "A. A B ἅπερ. 

(9) Ἐκφυόμεναι. B ἐχφνυόμενα. 

(10) Εἰσίν. Α in margine εἶναι. 


harescens : revera tamen ita se res non habet, Unde 
si quis curare velit, opus est ut tollatur. Hac simili- 
tudine ad. rem propositam admodum commoda usus 
65/. 











57 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 55 
µένην την πρὸς τὸ κρεῖττον σα εισφορὰν τοῖς Evapé- A enascentes. Qu: partes quidem ipsius esse, eo quod 


τοις. Ti τε γὰρ Δανι]λ ἔπαινος hv d ἐπιθυμία - 
xai ὁ Φινεὲς τῷ θυμῷ τὸν θεὸν ἱλεώσατο (14) * xal 
ἀρχὴν σοφίας φόδον ἐμάθομεν, xal τῆς χατὰ Gebv 
λύπης σωτηρίαν εἶναι τὸ πέρας (12) παρὰ τοῦ Παύ- 
λου ἠχρύσαμεν΄ τῶν τε δεινῶν τὴν καταφρόνητσιν νου- 
θετεῖ (15) ἡμῖν τὸ Εὐαγγέλιον' xal τὸ μὴ φοθεῖσθαι 
πτόησιν οὐδὲν (o f) τοῦ θράσους ἑἐστὶν ὑπογραφή * 
ὅπερ bv ἀγαθοῖς ὑπὸ τῆς Σοφίας χατείλεχται (14). 
Δείχνυσι τοίνυν διὰ τῶν τοιούτων (15) ὁ λόγος, τὸ μὴ 
πάθη τὰ τοιαῦτα (16) δεῖν (17) οἴεσθαι * οὐ γὰρ ἂν 
πρὸς ἀρετῆς χατόρθωσιν συµπαραληφθείη (18) τὰ 
πάθη. 


, agnatze &int, non tamen id esse existimantur quud 


anima ex sui natura atque essentia est. — G. Atqui, 
non parvum, inqu»m ad virginem, virtute przditis ab 
hís afferri videmus ad bonum adjumentum. Nam 
et Danieli laudi cupiditas crat ; et Phinees ira Deum 
placavit ; et initium sapientiz, timorem esse didici- 
mus : atque ejus, qui secundum Deui est. doloris 
finem a Paulo audivimus; et rerum adversarum 
a&que asperarum contemptum Evangelium nobis 
praescribit : et non expavescere ad res terribiles et 
casus adversos, nihil est aliud quam audaci prz 
scriptio : qux audacia in bonis a Sapientia con- 


numeratur. Ostendit igitur Scriptura per hzc, quod non existimandum sit, talia afectiones esseat que per- 
Urbationes : non enim ad virtutis actionem perturbationes unà adhibite essent. 


M. Καὶ ἡ διδάσχαλος, Ἔοιχα, φησί, τῆς τοιαύτης τῶν B 


λογισμῶν σνγχόσεως αὐτὴν (19) τὴν αἰτίαν παρέχειν, 
μὴ διακρίνασα τὸν περὶ τούτου (80) λόγον, ὥατε τινὰ 
τάξιν ἀχόλουθον ἀπιτεθῆναι τῇ θεωρίᾳ. NOv οὖν, ὅπως 
ἂν οἵόν τε Tj, ἐπινοηθήσεταί τις τάξις τῷ σχέµµατι, 
ὡς ἂν δι ἀχολούθου προϊούσης τῆς θεωρίας, ut xao" 
ἡμῶν (21) αἱ τοιαῦται τῶν ἀντιθέσεων (23) ἔχοιεν 
χώραν. Φαμὲν γὰρ τῆς Ψυχῆς τὴν μὲν θεωρητικἠν τε 
xaX διαχριτιχὴν xal τῶν. ὄντων ἐποπτιχὴν δύναμιν 
οἰχείαν εἶναι καὶ xac φύσιν αὐτὴν (25), καὶ διὰ (84) 
τῆς θεοειδοῦς χάριτος, διὰ τοῦτο (25) σώξδειν ἐν αὖ- 
τῇ (26) τὴν εἰχόνα. Ἐπεὶ καὶ τὸ θεῖον, 6, «l ποτε 
χατὰ τὴν φύσιν ἑστὶν, Ev τούτοις ὁ λογισμὸς εἶναι 
στοχάζεται * ἐν τῷ ἀφορᾷν (27) τε τὰ πάντα χαὶ δια- 


M, Et magistra, Videor, inquit, talis rationum con- 
fusionis ipsa causam pr:ebere, qua non distinxe- 
rim ac discreverim sermonem de hac re, quo ali- 
quis ordo consentaneus speculationi atque tracta- 
tioni adhiberetur, Nunc igitur quoad ejus (firi 
poterit, excogitabitur aliquis ordo commentationi, 
ut per consequentiam procedente speculatione, ta- 
les contradictiones amplius locum inter nos non ba- 
beant. Dicimus enim animz quidem speculatricem 
et dijudicatricem, rerumque inspectricem vim ejus 
propriam esse ac naturalem, ejusque gratie qua 
Deo similis est, per hec illam in sese imaginem 
conservare. Quoniam ra'iocinatione et conjectura 
colligitur divinum quoque numen (quodcunque 


χρίνειν τὸ xaAby ἀπὸ τοῦ χείρονος. "Όσα δὲ τῆς Φυ- (C; tandem id ex sui natura est) in hisoccupatum esse, 


χῆς àv µεθορίῳ χεῖται πρὸς ἑχάτερον τῶν ἑναντίων 
ἐπιῤῥεπῶς χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν ἔχοντα (48). ὧν fj 
ποία (29) χρῆσις, Ἆ πρὸς τὸ χαλὸν ἡ πρὸς τὸ ἕναν - 
τίον ἄγει τὴν ἔχδασιν, olov τὸν θυμὸν, ἢ τὸν φόδον, 
$ εἴ τι τὸ τοιοῦτον (50) τῶν ἐν τῇ duy?) χινηµάτων 
ἐστὶν, ὧν ἄνευ οὐχ ἔστιν ἀνθρωπίνην θεωρηθῆναι φύ- 
c:v* ταῦτα ἔξωθεν ἐπιγενέσθαι (51) αὐτῇ λογιζό- 
μεθα (32), διὰ τὸ τῷ ἀρχετύπιρ χάλλει µηδένα τοιοῦ- 
£y ἐνθεωρηθῆναι (33) χαραχτηρα. 'O δὲ bh περὶ 
τούτων λόγος ἡμῖν (54) ὡς kv γυμνασίῳ προκείσθω, 
ὡς ἂν διαφύγοι τῶν συχοφαντικῶς ἀχουόντων τὰς 
ἑπηρείαις, ὁδῷ τινι xal τάξεως ἀχολουθίᾳ πρὸς τὴν 
ἀνθρωποποίίαν ὁρμῆσαι τὸ θεῖον διηγεῖται ὁ λόγος. 


e 


(14) 'I4socaco. Α ἐξιλεώσατο. 

(19) Τὸ πἐρας delet B. 

(13) Novósrei. À B νομοθετεῖ. 

(14) ΚατείΊεκται. Β χαταλέλειχται. 

(15) Tov τοιούτων. B τούτων. Ceterum ad Όσο 
verba in calce codicis À hanc notam invenis : Aoxet 

Ev τῷ χειµένῳ ἑλλείπειν, οὗπέρ ἐστιν fj διασάφησις. 
"Πάθος τι περὶ τὸ δέρµα τοῦ σώματος ἡμῶν γίνεται, 
ὃ μυρμηχὰν [μυρμηχία] χαλεῖται ' σαρχώδης γάρ τις 
ἐπίφυσις μικρὰ ἑπανίσταται τῷ δέρµατι, ul δοχεῖ 
μὲν µέρος εἶναι τοῦ δέρματος, ὡς προσπεφυχυῖα αὐτῷ, 
οὐ μὲν χατ’ ἀλήθειαν οὕτως ἔχει, ὅθεν xal «hv ἄρσιν 
πρὸς τὴν θεραπείαν ἐπιζητεῖ. Τούτφ ὑποδείγμα- 
S ἐχρήσατο πρὸς €b προχείµενον σφόδρα κχαταλ- 

(16) Τὰ τοιαῦτα δεῖ οἴεσθαι. Α in textu ταῦτα 
δεῖν οἵεσθαι, in margine τὰ τοιαῦτα διανοεῖσθαι. 

(11) Asc delet B. 


nempe tum in inspiciendo omnia, tum iu discer- 
nendo bonum a malo. Quzecunque autem in animae 
confinio posita sunt ad alterutrum ex contranis 
propensionem et inclinationem juxta sui naturam 
habentia : quorum certus quidam usus vel ad id 
quod bonum vel bono contrarium est ducit even- 
tum, veluti ira vel metus, ac si quid ex motibus, 
qui in anima sunt, ejusmodi est, sine quibus hu- 
mana natura considerari non potest: hsc extrin- 
secus ei accessisse existimamus, propterea quod 
in principali et originali pulchritudine nullum ejus- 
modi signum cernatur. Λο disputatio sane de bis 
rebus a nobis interim tanquam in gymnasio pro- 


(18) Συµπαραληφθέον. B οὗ συμπαραλ. 
e Αὐτήν». B αὐτή. 
20) Τούτου. B τούτων. 
21) M) xa0' ἡμῶν. Α B µηκέθ᾽ ἡμῖν. 
22) Ἀφτιθέσεων. Α in margiue ἀντιῤῥήσεων. 
35) Φύσιν αὐτήν». Α φύσιν αὐτῇ. 
24) Διά delent A B. 
95) Διὰ τοῦτο. B διὰ τούτων. 
26) 'Ev αὑτῃ. Α in margine ἑαυτῷ. 
91 Ἀφορᾷν. B μα 
98) Φύσυ ὄχοντα. B ἔχοντα φύσιν. 
(29) Ποία. B ποιά. 
S1) Τὸ cotovtov. Τό delent A B. 
(91) Ἐπιγεγέσθαι. Α in margine ἐπιγεγενῆ- 
σθαι, B idem in textu. 
(32) Λογιζόμεθα. B διαλογιζόµεθα. 
(33) ᾿Ενθεωρηόηναι. B θεωρεῖν. 
(34) Ἡμιν. À D ἡμῖν τέως. 





-—-— —M γ.ν « 


29 / 


S. GREGORII NYSSENI 


e 


ponatur, ut effugere possit eorum qui calumniandi A Ἐπειδὴ Υὰρ ouvéotn τὸ πᾶν, χαθὼς ἡ ἱστορία qv. 


causa auscultant incursus et offensiones, via qua- 
dam et ordinis consequentia ad creationem hominis 
divinum numen accessisse Scriptura docet. Postea- 
quam enim condita sunt res univers, quemad- 
modum historia dicii, non utique statim homo 
exslitit jn terra, àed hunc quidem ratione caren- 
tium nalura przcessit; ante illa vero germina ac 
plantz fuerunt. Ostendit, opinor, per hec Scriptura, 


ci, οὑκ εὐθὺς (55) 6 ἄνθρωπος tv τῇ YT], γίνεται, 
ἀλλὰ τούτου μὲν ἡ τῶν ἁλόγων προηγἠσατο φύσις' 
ἑχείνων δὲ τὰ βλαστήµατα. Δείχνυσιν, οἶμαι, διὰ 
πούτων ὁ λόγος, ὅτι dj ζωτιχὴ δύναμις ἀχολουθίᾳ 
«WV τῇ σωματικῇ χαταμίγνυται φύσει, πρῶτον μὲν 
τοῖς ἀναισθήτοις ἑἐνδύουσα (36), κατὰ (37) τοῦτο ὃΣ 
ἐπὶ τὸ αἰσθητιχὸν προῖοῦσα, εἶθ᾽ οὕτως πρὸς τὸ vos- 
ρὸν καὶ λογιστιχὸν (58) ἀναθαίνουσα. 


quod vis vitalis ordine ac vicissitudine quadam corporali commiscetur nature, primum quidem in 
sensu carentia sese penelrans et infundens, postea vero ad sensu preditum progrediens : ita deinceps 
ad id quod mente atque intelligentia preditum rationisque particeps est, ascendens. 


Jgltur eorum qua sunt, aliud quidem corpo- 
reum, aliud vero mente atque intelligentia pre- 
ditum prorsus; corporeum autem aliud quidem 
inanimum , aliud vero animatum est. Animalium 
autem dico quod vitie particeps est. Atque eo- 
rum qus vivunt, alia quidem in sensu vivunt, 
alia vero ejus expertia sunt. Rursus sensu prz- 
ditorum alia quidem ratione predita, alia vero 
rationis expertia sunt. Quoniam ergo sensu prz- 
dita vita absque materia consistere non possit , 
et quod mente preditum est aliter in corpore 
esse nequeat, nisi vi sentiendi inhzrescat, hac de 
causa homo postremo loco conditus esse tradi- 
tur, u& qui omnem vitalem speciem , et. eam qua 
in germinibus, et cam qux inu brutis animadver- 
titur, in sese complexus sit. Nam ali quidem et 
aucescere atque crescere , ex vila plantarum οἱ 
stirpium habet : licet. enim tale quiddam ctiam 
in illis videre, quippe cum et attrahatur  nutri- 
mentum per radices, et per fructus simul ac 
folia excernatur et rejiciatur : quod autem sensu 
gubernatur, a brutis ct ratione carentibus habet. 
it vis cogitandi ac ratiocinandi in hac natura 
nulla admistione concreta, sed pcculiaris esl, 
que per se separatim consideratur. Sed. quemad- 
modum necessariorum  attractricem vim nalura 
nabet a vita materiali, qux vis si in nobis fue- 
vit, appetitus dicitur. Eam autem vim de planta- 
rum vitz: specie csse dicimus : quippe cum et in 
illis liceat videre tanquam facultates quasdam 
naturaliter vim suam exercentes, dum et replentur 
eo quod cuique proprium et commodum fuerit, et 
impelluntur ac turgent ad crescendum et germinan- 
dum : eodem etiam modo quecunque ratione ca- 


θὐκοῦν τῶν ὄντων τὸ μὲν σωματιχὸν, τὸ δὲ νοερόν 
ἐστι πάντως τοῦ δὲ σωματικοῦ, τὸ μὲν ἔμφυχόν 
ἔστι, τὸ δὲ ἄφυχον. Ἔμψυχον δὲ λέγω τὸ μµετέχον 


p ζωῆς” τῶν δὲ ζώντων (59), τὰ μὲν αἰσθήσει συτῇ (40), 


τὰ ἁμοιρεῖ ταύτης. Πάλιν τῶν αἱσθητικῶν, τὰ μὲν 
λογιχά ἐστι, τὰ δὲ ἄλογα. Ἐπεὶ οὖν fj αἰσθητικὴ Qu 
οὐχ ἂν δίχα τῆς ὕλης συσταίη, οὐδ' ἂν τὸ νοερὸν 
ἄλλως ἓν σώματι γένοιτο, μὴ τῷ αἴσθητιχῷ (M) ἐμ- 
φυόμενον, τούτου χάριν τελευταία f) τοῦ ἀνθρώπου 
χατασχευὴ ἱστορεῖται, ὡς πᾶσαν ἑχπεριειληφότος (42) 
τὴν ζωτιχὴν ἰδέαν, τήν τε ἐν τοῖς βλαστήµασι xai 
τὴν ἐν τοῖς ἀλόγοις θεωρουµένην. Τὸ μὲν τρέφε- 
σθαί (45) τε αὔξεσθαι (44) ἐχ τῆς φυτικῆς ἔχει ζωῆς᾽ 
ἔστι γὰρ τὸ τοιοῦτον xal ἓν ἐχείνοις ἰδεῖν, ἑλκομένης 
πε xai διὰ ῥιζῶν τῆς τροφῆς xat ἁποποιουμένης διὰ 
καρπῶν τε xai φύλλων * τὸ δὲ κατ’ αἴσθησιν οἴχονο- 
µεῖσθαι Ex τῶν ἁλόγων ἔχει. Τὸ δὲ διανοητικόν τε χαὶ 
λογιχὸν ἅμιχτόν ἐστι ἰδιάζον (45), ἐπὶ ταύτης τῆς 


C φύσεως ἐφ᾽ ἑαυτῇ (46) θεωρούμένον. "AXI ὥσπερ τὸ 


ἐφελχτιχὸν τῶν ἀναγχαίων πρὸς τὴν ὑλικὴν (47) 
ζωὴν f) φύσις ἔχει, ὅπερ Ev ἡμῖν γενόµενον ὄρεξις λέ- 
γεται. Τοῦτο bé φαμεν τοῦ φυσικοῦ (48) τῆς ζωῆς 
εἴδους εἶναι: ἐπεὶ δὲ (49) καὶ ἓν Σχείνοις ἔστιν ἰδεῖν, 
οἷόν τινας ὁρμὰς (DU) φυσιχῶς ἐνεργουμένας ἓν τῷ 
πληροῦσθαί τε τοῦ οἰχείου καὶ ὀργᾷν (51) πρὸς τὴν 
ἔχφυσιν * οὕτω xal ὅσα τῆς ἀλόγου (52) φὐσεώς ἔστιν 
ἴδια, ταῦτα τῷ νοερῷ τῆς φυχῆς κατεµίχθη. Ἐκει- 
νων, φησὶν, ὁ θυμὸς, ἐχείνων ὁ φόδος, ἐχείνων τὰ 
ἄλλα πάντα ὅσα κατὰ τὸ ἑναντίον &v ἡμῖν (55) ἑνερ- 
γεῖται, πλὴν τῆς λογικῆς τε xal διανοητικής δυνά- 
µεως' ὃ δη µόνον τῆς ἡμετέρας ζωῆς (64) ἐξαίρετον 
ἐν ἑαυτῷ (55), καθὼς εἴρηται, τοῦ θείου χαραχτΏρος 
ἔχον τν µίµησιν. "AX ἐπειδῆῃ κατὰ τὸν δη mpo- 
αποδοθέντα (56) λόγον, οὐχ ἔστιν ἄλλως τὴν λοχι- 


rentis naturx propria sunt, hzc intelligentia prae- D χὴν δύναμιν ἐγγενέσθαι τῇ σωματικῇ ζωῇ, μὴ διὰ 


dite anime parli permista sunt. Hinc, inquit, est 


(55) Εὐθύς. B εὐθὺς δέ. 
(56) ᾿Ενδύουσα. A B ἐνδύνουσα. 
(57) Κατά. B µετά. 
(58) Πρὸς τὸ νγοερὀγ καὶ .Ίογισ. À πρὺς τὸ λογι- 
χὀν τε xai νοερὀν, B πρὸς τὸ νοερόν τε λογιχόν. 
(59) Ζώντων. B ζώων. 
(40) Συζῃ. Α δή, τὰ δὲ. 
(41) Αἰσθητικφ. B αἰσθττικῶς. 
(42) Εκπεριειληφότος. B ἑμπεριειληφ. 
45) Τρέφεσθαι. B γὰρ τρέφ. 
44) Αὔξεσθαι. Α χαὶ abE. B χαὶ αὐξάνεσθαι. 
19) Ἰδιάζον. A B xat ἰδιάζον, 
(do) Εαυτῇ. À DB ἑαντου. 


τῶν αἰσθήσεων ἐγγινομένην (57)* dj δὲ αἴσθησις ἐν | 


AT) Ὑμλικήν. In margine τῆς ὑλιχῆς ζωῆς. 
49) Φυσικοῦ. Α φυτιχοὺ. 

(49) ᾿Επεὶ δέ. A D ἐπειδή. 

(50) Ὁρμάς. Α in margine ἀφορμάς 

(51) Οργᾷ». A iu margine ὁρμᾶν. 

(52) Tic ἆ Ίόγου. B xot τ. ἁλ. 

(53) Ἐν ἡμῖν. A delet ἐν. 

(54) ζωῆς. Α B addunt ἐστίν. 

(S6 Ἐν ἑαυτῷ. B ἓν αὑτῷ. 


56) Προαποδοθέντα. ^ in margine mpoau9- - 


δειχθέντα. 
(57) Εγγωσομένην. B. ἐγγινομένη. 








64 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. e2 


τῇ τῶν ἁλόγων προὐπέστη φύσει’ ὡς (58) ἀναγχαίως A ira, ex illis metus, binc omnia alia quacunque in 
διὰ τοῦ ἑνὸς καὶ πρὸς (58*) τὰ συνημμένα τούτων (59) — contrarium a nobis exercentur, excepta rationis par- 
γίνεται τῆς dye ἡμῶν 1) χοινωνία. ticipe atque cogitandi facultate : quz:e sola nimirum 
precipua vitz nostra pars est in sese divinz figura, sicuti Üictum est, imaginem continens, Sed quo- 
niam juxta jam ante redditam rationem, ratione przdita vis corpereee vitze non aliter inesse potest, nisi 
per sensus insit, atque sensus in bruta atque rationis experte natura ante substitit atque constilutus est, 
necessario per unum etiam cum cohzrentibus huic atque conjunctis anim: nosuze communio exsistit. 


Ταῦτα δέ ἐστιν ὅσα ἓν ἡμῖν γινόμενα πάθη λέγε- Hzc autem sunt, quxcuuque in nobis existentia, 
ται, ἃ οὐχὶ πάντως ἐπὶ χαχῷ τινι ^f), ἀνθρωπίνη πάθη, id est affectus, passiones, sive perturbationes, 
συνεχληρώθη ζωῇ - Ἡ (60) γὰρ ἂν ὁ Δημιουργὺς τῶν οἱ molus dicuntur : que non omnino mali alieujus 
χακῶν τὴν αἰτίαν ἔχῃ (61), εἰ ἐχεῖθεν αἱ τῶν πλημ- causa humais contributa nature sunt. (nam alio- 
μελημάτων σαν ἀνάγχαι αυγκαταθεθληµέναι τῇ — qui Creatori causa malorum assignari possel, si il- 
φύσει ἀλλὰ τῇ ποιᾷ χρήσει τῆς προαιρέσεως, fj &pe- — linc peccatorum necessarie causz simul in naturam 
τῆς, f] xaxíac ὄργανα τὰ τοιαῦτα τῆς ψυχῆς χινἠµα- — collati essent ), sed certo quodam usu voluntatis 
τα Ὑίνεται. Καθάπερ ὁ σίδηρος χατὰ γνώμην τοῦ B et arbitrii, vel virtutis vel vitii instrumenta tales 
τεχνίτου τυπούµενος, πρὺς ὅπερ ἂν ἔθετο (62) τοῦ οηἱπηὶ motus exsistunt. Quemadmodum ferrum dum 
τεχνιτεύοντος ἡ ἐνθύμῆσις, πρὸς τοῦτο xal σχηµατί- εκ sententia artificis euditur, quocunque ferramen- 
ζεται, ἢ ξίφος, fj τι (65) γεωργιχὸν ἐργαλεῖον γινόµε- (ἴωιη artificis animo voluntas destinaverit, ad id 
vog (64). θὐχοῦν εἰ μὲν ὁ λόγος, ὃ 65 τῆς φύσεώς (05) — eUam formatur, el. vel gladius vel rustici alicujus 
ἐστιν ἐξαίρετον, τῶν ἔξωθεν (66) ἐπεισκριθέντων τὴν — operis instrumentum fit. Ergo siquidem ratio qua 
Ἰγεμονίαν ἔχοι, καθὼς xat δι) αἰνίγματος ὁ τῆς Tpa- — precipua nimirum nature nostre pars est eorum 
φῆς παρεδήλωσε λόγος, ἄρχειν ἑγχελευόμενος πάντων «(18 extrinsecus nobis superinducta el insinuata 
τῶν ἁλόγων, οὐκ ἄν τι πρὸς χαχίας ὑπηρεσίαν τῶν — sunt principatum obtineat ( quemadmodum etiam 
ποιούτων κινημάτων (67) ἡμῖν ἑνεργήσειε, τοῦ μὲν — Scripturz sermo per znigma tectamque orationem 
φόδου τὸ ὑπήκοον ἐμποιοῦντος, τοῦ δὲ θυμοῦ τὸ ἀν-  Subinnuit, omnibus brutis et rationis expertibus 
δρεῖον, τῆς δειλίας δὲ τὴν ἀσφάλειαν, τῆς δὲ ἔπιθυ- — preesse jubens), nullus ejusmodi motus noLis ad 
μητιχῆς ὁρμῆς τὴν θείαν τε καὶ ἀχήρατον ἡμῖν bo. — vitii ministerium efficax fuerit : metu quidem obe- 
viv προξενούσης. Ei δὲ ἀποδάλοι (68) τὰς ἡνίας —dientiam, ira vero fortitudinem ; timiditatle cautio- 
ὁ λόγος. xat οἷόν τις fivloyoo ἐμπλακεὶς τῷ ἅρματι nem alque securitatem ingenerante; cupiditatis 
χατόπιν ὑπ αὐτοῦ σύροιτο, ἐχεῖ (69) ἁπαγόμενος C item impetu divinam simul el immortalem nobis 
ὄπουπερ ἂν ἡ ἄλογος χίνησις τῶν ὑπεζευγμένων φέ- — voluptatem: coneiliante. Sin autem ratio habenas 
pec (70), τότα εἰς πάθος αἱ ὁρμαὶ καταστρέφονται, — amittat et tanquam auriga aliquis implicitus cur- 
οἷον δὴ καὶ ἐπὶ τοῖς (11) ἀλόγοις ἔστιν ἰδεῖν. Ἐπεὶ (72) — rui retro ab eo trahatur, illoque abripiatur quo- 
Tip οὐκ ἐπιστατεῖ λογισμοῖς (75) τοῖς φυσικῶς αὑ- cunque eum rationis expers motus jumentorum 
τοῖς ἐγχωμιαζομένης (74) χινῄσεως, τὰ μὲν θυμώδη — auferat, tunc. in perturbationem appetitiones con- 
τῶν δώων ἐν ἀλλήλοις φθείρεται (75) τῷ θυμῷ στρα- — vertuntur, quale nimirum etiam in brutis videre 
τηγούµενα ' τὰ δὲ πηλύὐσαρχά τε xal δυνατὰ εἰς o0- — licet. Quoniam enim ratio naturaliter eis insitze 
δὲν οἰχεῖον &va0b) ἁπώνατο τῆς δυνάµεως, χτῆμα — motioni non preest, ea quidem animalia, quz ad 
τοῦ λογικοῦ διὰ τὴν ἁλογίαν γινόμενα fj τε τῆς ἐπι- iram prona atque proclivia sunt, ira ducente atque 
δυµίας xa τῆς ἡδονῆς ἑνέργεια περὶ οὐδὲν τῶν ὑψη- — concitante sese invicem conficiunt; qua autem 
Mov (76) ἀσχολοῦται (77): οὔτε ἄλλο τι τῶν bv aó- carnosa sunt ac viribus pollent, dum propter 
τοῖς (78) θεωρουµένων λόγῳ τινὶ πρὸς τὸ λυσιτελοῦν — rationis defectum ratione praediti quasi mancipia 
διεξάγεται. Οὕτω καὶ ἐν ἡμῖν εἰ p πρὸς τὸ δέον ac pred» fiunt, nullum proprium suarum virium 
kyovco ταῦτα διὰ τοῦ λογισμοῦ, ἀλλ᾽ Emixpatoln τῆς — commodum sentiunt; cupiditatis quoque atque 
τοῦ voU δυναστείας τὰ πάθη, πρὸς «b ἄλογόν τε xal " voluptatis efficientia in nulla re sublimi occupa- 
ἀνόητον µαταθαίνων (79) ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ τοῦ δια- — (a est; neque aliud quidquam eorum quz in iis 
νοητικοῦ xal θεοειδοῦς τῇ ὁρμῇ τῶν τοιούτων παθη- — animadvertuntur, ratione aliqua ad id quod pro- 


(58) £c delent A B. €9) 'Exei. B ἐχεῖθεν. 

(98) Καὶ πρός. Kat delet D. (o) Φέρει. À B φἑρῃ. 

(59) Τούτων. Α τούτῳ. 11) 'Exi τοῖς. À B ἐν τοῖς. 

"Y Ένα, & in textu sTyev, in ma i E 33! πο. e ds 

E : £iyev, rgine ἔχοι. Λογισμµοῖς. ισμός. 

62) "Εθετο. A B £053. n Ἐγκυμιαῶ NI B APPS 

65) 'H τί. B5 x. | Το) Φθείρεται. B φέρεται. 

(64) Γιόμενος. B Ὑιόμενον. Α in. textu. κινού- 76) 'Yy-nAov. Α in margine ὑψηλοτέρων. 
µενος. in margine [pepe - 11) ᾿Ασχολοῦται. A B ἀσχολεῖται. 

(65) Φύσεως. À B addunt ἡμῶν. (i) Αὐτοῖς. À in margine ἑαυτοῖς. 

(66) "E£c0szv. Α addit ἡμῖν. 19) Μεταδαίγωγ. B uexva6alvav. Α in margine &z- 


(67) Κινημάτων. Β νοημάτων £v. Calvet. 
(68) 'Axo6d.Aoi. A ἀποθάλλοι, alvet 


65 S. GREGORII NYSSENI 04 
sit et expediat deducitur. Itidem in nobis nisi A µάτων ἀποκτηνούμενος,-- Ὁ. Ἑγὼ δὲ xol σφόδρα (80) 


por rationem hzc ad id quod res postulat, ac 
rectum est ducantur, sed potentatum mentis su- 
perent affectus ac perturbationes, ab cogitatrice 
atque divina natura, dum impetu et ardore ejusmodi 


περὶ τὰ εἰρημένα διατεθεὶς, Αρχεῖ (84) μὲν, ἔφην, 
παντὶ τῷ Ye νοῦν ἔχοντι ψιλῶς οὑτωσὶ xaX ἁχατα- 
σχεύως δι’ ἀχολούθου προελθὼν ὁ λόγος, εὖ ἔχειν δό- 
ξαι xat μτδαμοῦ παρεσφἀλθαι τῆς ἁληθείας. 


affectuum atque perturbationum. in pecudem degenerat et efferatur, ad rationis expertem, stultam et amen- 
tem naturam. homo transit atque transformatur. — G. Ego vero admodum bene erga ea qus dicta 
e-ant affectus, Sufficit quidem, inquam, cuivis certe cordato ita nude atque eimpliciter, nulla adhibita 
probatione, per consequentia consentaneaque progressa oratio, Ut recla esse, et nusquam a veritate 


aberrare videatur. 

Sed quoniam iis qui in artium quidem compen- 
diis atque instrumentis  artificiosis argumentis 
exercitati sunt, ratio demonstrationum ad fidem 
fa: iendam sufficere videtur : nobis vero dubium 


Ἐπεὶ δὲ τοῖς μὲν τὰς τεχχιὰς ἐφόδους μεμελε» 
τηχόσι τῶν ἀποδείξεων, ὁ συλλογισμὸς ἱκανὸς (82) 
εἰς πίστιν δοχεῖ. ἡμῖν δὲ πάντων τῶν τεχνικῶν συµ- 
περασµάτων ἕξις (80) πιστότερον εἶναι ὦμὂλο- 


non est, quin omnibus artificiosis conclusionibus B γεῖτο (84) «5 διὰ τῶν ἱερῶν τῆς Γραφῆς (85) δι- 


ad fidem faciendam magis idoneum sit, ac plus 
virium habere debeat id, quod per sacra  Scriptu- 
re documenta apparel : prater ea qua dicta sunt, 
quaerendum esse opinor, an diviuitus suggesta ac 
tradita doctrina concordet atque ab iis non dis- 
crepet. —M. Atque illa : Ecquis, inquit, contradixerit, 
quia in eo solo, cui Scripturarum testimonii ad- 
est sigillum, veritas ponenda sit? Quocirca si 
oportet etiam evangelice doctrine nonnihil ad 
patrocinium atque defensionem hujus dogmatis 
atque sententie adhibere, non intempestiva nobis 
fuerit zizaniorum similitudinis consideratio. Spar- 
gebat enim illic paterfamilias bonum &emen ( nos 
autem familia plane sumus) ; observato autem tem- 


pore quo homines dormireut, inimicus in eo, quod E 


aptum erat ad nutriendum, interjecto inter (ru- 
mentum zizanio, semen inutile sparsit. Eaque se- 
mina alteruni una cum altero simul germinaverunt 
οἱ enata sunt. Fieri enim non poterat, ut semen, 
quod inter ipsum frumentum conjectum erat, una 
cum illo non exsisteret ac germinaret. Vetat au- 
tem preses et inspector segetis ministros evellere 
id quod inutile erat, propterea quod in radice 
contraria inter se coaluissent atque concreta es- 
sent, ne una cum alieno id quod ad nutriendum 
aptum esset evelleretur. Tales enim anims asppe- 
titus οἱ impetus per bona semina Seripturam 
ostendere putamus : quorum seminum unuinquod- 
que οἱ ad bonum duntaxat ezcoleretur, virtutis 
tructum nobis prorsus  produceret. Sel quoniam 
juxta hac inspersus est error circa judicium boni 


(81) Ἁρχει. Α B ἀρχεῖν. 

(82) 'Ixavóc. À ἱχανῶς. 

(85) Ἔξις πιστότερο». Α B ἀτιοπιστότερον. 

(84) Ὡμο.ογεῖτο. Α B ὁμολοχεῖται. 

(86) Της Γραφῆς. B delet. 

(86) Τούτοις. A B delent. 

n Συµφέρεται. Α in margine ἐμφέρεται. 

(88) 'H δέ. A εἰ δὲ xal τις ἄν, in margine ij δὲ xot 
τις. B delet ἄν. 

89) Τιθέσθω. B τίθεσθαι. 

90) 'Q. Α in textu ὡς, in margine ᾧ. 

(91) Tuc Ίραφικης. B ἐκ τῆς Υρ. 

(92) Ὁ οἶχος. Α in margine 6 χόκχος, 


nj Καὶ σφόδρα. Kal delent A D. 


δαγµάτων ἀναφαινόμενον * ζητεῖν οἶμαι δεῖν ἐπὶ τοῖς 
εἰρημένοις, εἰ ἡ θεόπνευστος διδασχαλία τούτοις (86) 
αυμφέρεται (87).---Μ. Ἡ δὲ (88), K&y τίς ἂν ἀντείποί, 
φησὶ, μὴ οὐχὶ ἓν τούτῳ μόνῳ τὴν ἀλήθειαν τιθέ- 
σθω (89), ᾧ (90) σφραγὶς ἔπεστι τῆς γραφιχῆς 191) 
μαρτυρίας» Οὐκοῦν εἰ χρἠ τι xal τῆς τοῦ Εὐαγγελίου 
διδασχαλίας πρὸς τὴν τοῦ δόγματος τούτου σννηγορίαν 
παραληφθῆναι, οὐχ ἀπὸ χαιροῦ γένοιτ ἂν ἡμῖν τῆς 
παραθολῆς τῶν ζιζανίων ἡ θεωρία. Ἔσπειρε γὰρ 
ἐχαῖ τὸ χαλὸν σπέρµα ὁ οἰκοδεσπότης ( ἡμεῖς δὲ πάν» 
τως ὁ οἶχός [92] ἔσμεν) : καθεύδοντας δὲ τοὺς ἀνθρώ- 
πους ἐπιφυλάξας ἑνέσπειρεν ὁ ἐχθρὸς τῷ τροφίµῳ τὸ 
ἄχρηστον, αὐτῷ τῷ σίτῳ κατὰ «b μέσον ἐνθεὶς τὸ ζι- 
ζάνιον. Καὶ συνεθλάστησαν (95) ἀλλήλοις τὰ σπἐρ- 
para. O0 γὰρ ἣν δυνατὸν τὸ αὐτῷ τῷ σίτῳ ἐντεθὰν 
σπέρµα (94) μὴ σὺν ἐχείνῳ βλαστῆσαι. Κωλύει δὲ τοὺς 
ὑπηρέτας ὁ τῆς γεωργίας ἔφορος μὴ (95) ἀποτίλλειν 
τὸ ἄχρηστον διὰ τὴν ἐν τῇ ῥίζῃ τῶν ἑναντίων συµ- 
φυῖαν, ὡς ἂν μὴ τὸ ἀλλότριον (96) συνεχτίνει (97) 
τὸ τρόφιµον. Τὰς γὰρ τοιαύτας τῆς ψυχῆς ὁρμὰς διὰ 
τῶν καλῶν σπερµάτων οἱόμεθα τὸν λόγον ἑνδείχνυ- 
σθαι, ὧν ἕχαστον, εἰ µόνον πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἔγεωρ- 
γεῖτο, τὸν τῆς ἀρετῆς ἐν ἡμῖν (98) χαρπὸν πάντως 
ἑθλάστησεν. Ἐπειδὴ (99) δὰ παρενεσπάρη τούτοις ἡ 
περὶ τὴν τοῦ χαλοῦ χρίσιν δι ἁμαρτίαν (1), xoX τὸ 
ὄντως xai µόνον xavà τὴν ἰδίαν φύσιν χαλὸν, διὰ τοῦ 
συναναφνέντος βλαστοῦ τῆς ἁπάτης ἐπεσχοτίσθη (2): 
(τὸ γὰρ ἐπιθυμητιχὸν οὗ πρὸς τὸ φύσει (3) καλὸν οὗ 


p χάριν (4) χατεσπάρη ἡμῖν ἐφύη (D) τε καὶ ἀνέδρα- 


μεν, ἁλλὰ πρὸς τὸ κτηνῶδες χαὶ ἄλογον τὸν βλαστὸν 
µετεποίησε τῆς περὶ τὸ χαλὸν ἀχρισίας, πρὸς τοῦτο 


in Συνεόθλάστησα». À B συνεθλάστησεν. 
94) Σπέρµα delet B. 
(95) Μή. A μὴ xav σὺν, B μὴ οὐ σύν. 

(46) Τὸ d.AAótpiov. Α τῷ ἀλλοτρίῳ. 

(97) Συνεκτίνει. À iu textu συγχαταλύῃ, in mar- 
gine συνεχτελῇ. B συνεχταλαίτ. 

(98) Ἐν Qtr. À ἂν ἡμῖν. 

(99) Ἐπειδή. B ἑπεί. 

(1) Ac dpaptlay. À B διαµαρτία. 

(2) Ἐπεσκοτίσθη. Α in textu ἐπεσχοτώθη, in 
margine intesiedn 

5j 1ó φύσει. À τὸ χαὶ τῇ φύσει, D τὸ τῇ φύσει. 

(4) Οὗ χάριν. B οὗ xaY χάριν. 

(5) Ερύη. B ἐνεφύη. 


, 


b 


» 


ας) 


] DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


06 


«;» τῆς ἐπιθυμίας ἑνεγχοῦταν (6) ὁρμήν. Ὡσαύτως A οἱ honesti, atque id quod reipsa ac solum ex sui 


χαὶ τὸ τοῦ θυμοῦ σπέρμα οὐ πρὺς ἀνδρείαν Ἱστόμω- 
σεν (7), ἀλλὰ πρὸς την τῶν (8) ὁμοφύλων µάχην 
ἐξώπλισεν ' fj τε τῆς ἀγάπης δύναμις τῶν νοητῶν (9) 
ἀπέστη, περὶ τὴν τῶν αἰσθητῶν ἁπόλαυσιν πέρα τοῦ 
µέτρου ὁλομανήσασα (10), καὶ τὰ ἄλλα τὸν αὐτὸν (11) 
ερόπον, τοὺς χείρονας βλαστοὺς ἀντὶ τῶν χκρειττόνων 
ἐξήνθησεν ’ ) τούτου χάριν ἀφίησιν ὁ σοφὸς γεωργὸς 
* ἐμφυὲν τῷ σπέρµατι βλάστηµα iv αὐτῷ εἵναι, 
προµηθείᾳ τοῦ μὴ γυμνωθῆναι τῶν χρειττόνων ἡμᾶς, 
καθόλου τῆς ἐπιθυμίας τῷ ἀχρῄστῳ βλαστῷ συνεχρι- 
ζωθείσης. El γὰρ τοῦτο πάθη (12) fj φύσις (15), τί 
ἔσται τὸ ἑπαῖρον ἡμᾶς πρὸς τὴν τῶν ἑπουρανίων (14) 
συνάφειαν; ἣ τῆς ἀγάπης ἀφαιρεθείσης (15), τίνι 
τφότῳ πρὸς τὸ θεῖον συναφθγσόµεθα; Tou δὲ θυμοῦ 


natura bonum ac rectum est, per germen fraudis 
elerroris, quod una excrevit, obtenebratum et 
obscuratum est : (nam concupiscendi vis non ad 
id, quod natura bonum et bonestum est, cujus 
gratia nobis etiam insita est, enata est οἱ excrevit, 
sed ad bestialem pecorinamque et rationis exper- 
tem naturam, co appetitum et imperium cupidi- 
tatis rapiente, pravo circa bonum ac rectum ju- 
dicio, germen transmutavit. Itidem ire quoque 
semen non ad fortitudinem exacuit, sed ad pu- 
gnandum cum popularibus ac proximis nos arma- 
vit; itemque dilectionis vis ab iis, αμ mente 
percipiuntur, discessit, et in fruendo rebus sub 
sensum cadentihus et inaterialibus ultra. moduim 


κατασκευασθέντος (16), ποῖον ὅπλον κατὰ τοῦ προσ- B insanivit atque debaccbata est, cxieraque eodem 


παλαΐοντος ἔξομεν; Ἐφίησι (17) τοίνυν τὰ νόθα τῶν 
σπερµάτων ἓν ἡμῖν ὁ γεωργὸς, οὐχ ὡς ἀεὶ (18) χατα- 
χρατεῖν τῆς τιµιωτέρας σπορᾶς, ἀλλ' ὡς αὐτὴν τὴν 
ἄρουραν ( οὕτω γὰρ τὴν καρδίαν τροπικῶς (19) 2vo- 
μάσει) διὰ τῆς ἐγχειμένης αὐτῇ φυσιχῆς (20) δυνά- 
εως, Ἆτις ἐστὶν ὁ λογισμὸς, τὸ μὲν ξηρᾶναι τῶν 
βλαστηµάτων, τὸ δὲ κάρπιµον καὶ εὐθαλὲς ἀπεργά- 
σασθαι. Ei δὲ μὴ τοῦτο Υένοιτο, τῷ πυρὶ τὴν τῆς 
γεωργίας διάχρισιν ταμιεύεται. 


modo pejora pro melioribus germina produxe- 
ruut:) idcirco prudens agricola germen innatum 
semini in co inesse sinit, id providens at4ue ca- 
vens né melioribus nudemur, si una cum iuutili 
germine cupiditas penitus fuerit exstirpata. Si 
loc enim acciderit humanz naturz, quid erit quod 
nos erigat el incitet ad coelestium conjunctionem 
atque propinquitatem? aut sublata dilectione, qua 
ratione cum divino numine copulabimur et conjuu- 


gemur ? Ira item exsüncta, quibus armis adversus reluctantem utemur? Relinquit igitur in nobis agri- 
cola semina adulterina, non ul semper przevaleant adversus pretiosioreu segetem, sed ut ipsa tellus (ita 
enim allegorice ac per modum translationis cor nominat ) per insitam ei vim naturalem, qua est ratio, 
aliud qui.lem germen arefaciat el exsiccet, aliud vero floridum atque frugiferum efficiat : quodsi id factum 


- pon fuerit, igni discrimen agri proventus faciendum reservat. 


Οὐχοῦν el µέν τις τούτοις χατὰ τὸν δέοντα ypf- C — Quocirea si quidem aliquis his recte et ita ut ratio 


ἴσαι (21) λόγον, ἓν αὐτῷ (32) λαμθάνηται (23) ἐχεῖνα, 
καὶ μὴ αὐτὸς ἓν ἐκείνοις, ἀλλ' (24) οἷόν τις βασιλεὺς 
«f πολυχειρίᾳ τῶν ὑπηχόων συνεργῷ χρώµενος, ῥᾷον 
χατορθώσει (25) τὸ κατ ἀρετὴν σπουδαζόµενον. El 
& ἐχείνοις (26) γένοιτο, χαθάπερ δούλων τινῶν Exa- 
γαστάντιων τῷ χεκτηµένῳ, xal ἐξ ὧν δραποδισθείη (27) 
^l; δουλιχαῖς ἐπινοίαις (28) ἁγεννῶς ὑποχύψαι (29), 
ααἱ χτῖτµα γένηιτο τῶν ὑπεζευγμένων κατὰ τὴν φύ- 
σιν αὐτῷ, πρὸς ἐχεῖνα χατ ἀνάγχην µετατεθῄσεται, 
4p; ἅπερ ἂν ἡ ἔἐπιχράτησις τῶν χαθηγουµένων 
Μιάνεται (30). Ei δὲ (51) ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρό- 
309, οὔτε ἀρετην, οὔτε xoxíay ἐφ᾽ ἑαυτῶν ταῦτα ἀπο- 
«ραιύμεθα, ὅτα χινήµατα τῆς ψυχῆς ὄντα ἐπὶ τῇ 


«Ἑ ξρυσίᾳ τῶν χρωµένων χεῖται, ἡ καλῶς 7| ἑτέρως (32) 
Έχει. AX ὅταν μὲν αὐτοῖς πρὸς τὸ χρεῖττον ἡ 


(6) Ἐνεγκοῦσαν. A B ἐνεγχούσης. 
0) ᾿Εστόμωσεγ. B ἀνεστόμωσεν. 
(8) Tiv των. Τήν delet A. 

(9) Τῶν vontor delet B. 

- (10) 'OAogav1jcaca. A B ὑλομανήσασα. 
(11) Τὸν αὐτόν. Α et B praemittunt. κατά. 
(12) Πάθη. À πάθοι. 

(13) 'H φύσις. À addit ἀνθρωπίνη. 

(14) Ἐπουραγίων. À οὐρανίων. 

(15) Άφαιρεθ. Α ἀναγρεθείσης. 

{«46) Κατασχευασθέντος. Àin textu Χατασ΄ς- 


g€» έντος, in margine ἀποσθεσθέντος. 


«11) Ἐφίησι. Α ἀφίησι. 
€18) Ἆεί. Α εἶσαεί. 
«19) Τήν καρδ. τροαπ. B τροπικῶς τ. χαρδ. 


postulat utatur, et in 9686 quidem recipiat e», non 
autem ipse in potestatem illorum redigatur, sed 
tanquam rex aliquis magna manu subditorum ad; 
jutrice utatur, facilius »ssecutus fuerit id ης 
cum virtute efficere conetur. Sin autem quemad- 
modum fleri solet, cum servi aliqui adversus do- 
minum insurgunt, illis obnoxius" fuerit, et servili 
arroganti» atque confidentiz: degeneri abjectoque 
animo succumbens, servus et mancipium eoruni 
factus sit, quae natura ei subjecta sunt, ad ca ne- 
cessario traducetur, quo vís regentium eum impu- 
lerit. Quod si hzc ita sunt, neque virtutem neque 
vitium per sese hzc esse pronuntiabimus, quie 
cum animae motus sint, in potestate οἱ arbitrio 
ulentium situm est, rectine an pravi sint. Sed 


(20) Αὐτῇ φυσιχῆς. Αὐτῷ φυσιχῶς. 

(21) Χρήσαι. À intextu χρήσεται, in margine χρή- 
όαιτο. 

93) Ἐν αὐτῷ. Α ἐν ἑαυτῷ. 

15) Λαμόάνεται. Α B λαμάάνων. 

24) 'AAA". B γενόμενος. 

25) Κατορθώσει. Α in margine χαρτορθώσοει. 

20) Ἐχείνοις. Β ἐπ ἐχείνοις. 
. (37) Ἐξ ὧν δραποδ. Α ἑξανδραποδισθείη xd, B ἐξ- 
α einn 

) 'Eztolatc. À ἁπονοίαις. 

(a9 'Υποκύγαι. Α B ὑποχύψας. 
30) Βιάζεται. Α βιάζηται. 
gu Δέ. B δή. 


32) ᾿Ετέρως. Α profigit ὡς. 


NE 


$7 S. GREGORII NYSSENI 608 
quando motus eorum ad bonum inclinat, laudum A κίνησις f, ἐπαίνων γίνεσθαι (25) Όλην, ὡς τῷ Δανιζλ 


materia exsistunt, ut Danieli cupiditas ac deside- 
rium, et ira Phineeso, eique qui recte luget, dolor. 
Sin autem ad deterius propendent, tunc affectus 
ac perturbationes et sunt et dicis d — G. Ego 
vero, cum bis expositis quievissel, et exiguum 
quiddam spatii intercedere sermoni passa essel, 
atque ipse mente collegissem ea qua dicta erant, 
rursus ad priorem consequentiam sermonis cu- 
curri, quo asserebatur fieri posse ut dissolulo cor- 
pore anima esset in elementis ; atque ita ad ma- 
gistrain : Uhi est, inquam, illud quod vulgo passiin 
jactatur Orci et inferni nomen : quod multum 
quidem in consuetudine vite, multum item in 
scriptis tum externis tum nostris circumfertur; 
in quem infernum tanquam in quoddam recepta- 
eulum omnes hine putant animas transmigrare? 
Non enim elementa Orcum et infernum dixeris. 
—M. Ac magistra : Videris, inquit, non admodum at- 
tendisse, et animum sermoni adhibuisse. Cum enim 
diverem translationem anim: ex eo quod videtur, 
üeri ad id quod non videtur, nihil putabam me 
praetermisisse quod de inferno quareretur. Nec 
enim aliud quidpiam mihi videtur tum in externo- 
rum libris, tum in divina Scriptura per hoc no- 
men significari, in quo animas esse dicunt, pre- 
terquam in id quod et obscurum est et non vide. 
tur, transitionem.—G. Et qua ratione subterraneum, 
inquam, locum nonnulli ita diei existimant, atque 


illum in sese animas quasi hospitio excipere, tan- € u:voy; 


τὴν ἐπιθυμίαν, xai τῷ Φινεὲς τὸν θυμὸν, xo τῷ 
χαλῶς πενθοῦντι τὴν λύπην. Ki δὲ πρὸς τὸ χεῖρον 
γένοιτο ἡ porch, τότε πάθη Ὑίνεσθαι ταῦτα xal ὀνο- 
µάζεσθαι ὀ4).--Ό. Ἐγὼ(ὅδ), ταῦτα διεξελθούσης (56), 
ἐπειδὴ παυσαµένη βραχό τι ἔδωχε τῷ λόγῳ δ.αλιπεῖν, 
xaX συνελεξάµην τῇ διανοίᾳ τὰ εἰρημένα, πάλιν ἐπὶ 
τὴν προτέραν διέδραµον (57) ἀχολουθίαν τοῦ λόγου, 
bv ᾧ κατεσχευάζετο, μὴ ἀδύνατον εἶναι την Quyhy 
διαλυθέντος τοῦ σώματος ἓν τοῖς στοιχείοις εἶναι. 
Καὶ τοῦτο εἴπον πρὸς τὴν διδάσκαλον ($8): Hou ἐχεῖνο 
τὸ πολυθρύλλητον τοῦ ἅδου ὄνομα * πολὺ μὲν iv τῇ 
συνηθείᾳ τοῦ βίου ,. πολὺ δὲ ἐν ταῖς συγγραφαῖς ταῖς 
τε ἔξωθεν xal ταῖς ἡμετέραις περιφερόµενον, εἰς ὃ 
πάντες οἵἴονται χαθάπερ δοχεῖον (39) ἐνθένδε τὰς ψυ- 
χὰς µετανίστασθαι;, O0 γὰρ ἂν τὰ στοιχεῖα τὸν ᾷδην 
λέγοις. —M. Καὶ ἡ διδάσκαλος (40), Δῆλος f) (41).φησὶ, 
ph λίαν προσεσχηχὼς τῷ λόγῳ. Thy γὰρ ix τοῦ 
ὀρωμένου πρὸς τὸ ἀειδὲς µετάστασιν τῆς ψυχῆς εἰ- 
ποῦσα, οὐδὲν ὤμην ἀπολελοιπέναι (A2) εἰς τὸ περὶ 
τοῦ ἅδου ζητούμενον. Οὐδὲν (43) ἄλλο τί μοι δοχεῖ 
παρά τε τῶν ἔξωθεν xai παρὰ τῆς θείας Γραφῆς τὸ 
ὄνομα τοῦτο διασηµαϊἰνειν, ἓν ᾧ τὰς ψυχὰς γίνεσθαι 
λέγουσι, πλὴν (44) εἰς τὸ ἀειδὲς καὶ ἀφανὲς (45) 
µΣτέἐχουσιν. — T. Καὶ πῶς, εἶπον (46), τὸν ὑποχθό- 
νιον χῶρον οἵονταί τινες οὕτω λέγεσθαι, xaX Ev αὐτῷ 
χλχείνων (17) τὰς ψφυχὰς πανδοχεύειν, χαθάπερ τι 
χώρημα τῆς τοιαύτης φύσεως δεχτιχὸν τὰς ἀἁποττά- 
σας ἔδη τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς πρὸς ἑαυτὸν ἐφελκό-- 


ae 





p PLE ERN reir e ile » p 


Le du: 


quam receptaculum quoddam ad recipiendum ejusmodi naturam aptum et idoneum, quod eas quejam οχ 


humana vita evolaverint, ad se attrahat ? 

M. At nihilo magis, inquit magistra, per hanc opi- 
nionem sententia atque doctrina nostra infirma- 
bitur et ledetur, etiamsi vera tua oratio est, Nam 
propterea quod vertex ccelestis secum continuus 
et indissolubilis est, omnia intra suum circulum 
el ambitum  cobibens atque coercens, el terra 
queue circa eam animadvertuntur in medio &us- 
pensa sunt, et omnium qui in orbem volvuntur 
inotus circa id quod stabile firmumque ac soliduin 
est fit, omnino necesse est, inquit, ut quidquid 
unicuique elementorum circa superam partem 
lerra: accidit, id etiam circa oppositam contingat, 


(85) Pivec0at. Α γίνεται. 

(54) Ὀνομάζεσθαι. À ὀνομάσεται. 

(95) Εγώ. B ἑγὼ δέ. 

(56) Διεξελθούσης. Α in margine διεξιούσης. 

: (57) Διέδραμο». À in textu ἀνέδραμον, in margine 


ἕόραμον. 

(88) Εἶπον π. t. 0. B πρὸς τ. 5. c. 

(59) Δοχεῖον. À B pramittunt εἴς τι. ; 

(40) Kal ἡ διδάσκ. 1n textu, καὶ εἰ δῆλος εἶ μὴ 
λίαν. in margine xa ἡ διδάσκαλος φησὶ, Δηλος εἰ μὴ 
^iav. 

(41) 'H. B εἶ, ubi et deest sequens qnot. 

(42) 'AxoAeAoizévau. Α ἑλλελοιπέναι. 

(45) Obbér. Α. οὐδὲ váp. 

(44) ΠΛήν. À πλὴν τήν. 

(46) Elc có à. xal d. A B εἰς τὸ ἀφανές τε xoi 
ἁ:ιδὲς µεταχώρησιν. 


M. AAA οὐδὲν μᾶλλον, φησὶν fj διδάσκαλος, τὸ DO p. 
διὰ τῆς ὑπονοιας ταυτης παραθλαθῄσεται (48), xàv (49) 
ἀληθὴς 6 λόγος Ó χατὰ cé. El γὰρ συνεχή (50) τε 


πρὸς ἑαυτὸν xal ἁδιάσπαστον εἶναι τὸν οὐράνιον πόλον . 


τῷ ἱδίῳ χύχλῳ πάντα ἐμπεριέχοντα, xal ἐν τῷ µέσῳ 
τὴν γῆν xal τὰ περι αὐτὴν αἱωρεῖσθαι, καὶ πάν- 
τως (51) κυχλοφορουµένων τὴν χίνησιν περὶ τὸ ἑστὼς 
xaX πάγιον γίνεσθαε, ἀνάγχη πᾶσα, φησὶν (52), ὅτι- 


περ ἂν ἑχάστῳ (53) ἐκ τῶν στοιχείων f) κατὰ τὸ ἄνω 
τῆς γῆς µέρος, τοῦτο (54) κατὰ τὸ ἀντιχείμενον εἴἷ-- ' 
ναι, μιᾶς τῆς οὐσίας (55) ὅλον αὐτῆς τὸν ὄγχον Ev κύ- ' 
xÀt περιθεούσης. Καὶ ὥσπερ ὑπὲρ (56) τοῦ ἡλίου | 
quippe cum una eademque matura cireutu. totam py φανέντος ἐπὶ τὸ ὑποχείμενον αὐτῆς στρέφεται (571 ἡ | 


(46) Εἶπον. A addit ἐγὼ. 


(47) Ἐν αὐτῷ χἀκείνων. B κἀχεῖνον ἓν αὐτῷ. lta | 


et Α qui in margine liabet, £v ἑαυντῷ τε χἀχεῖνον τὰς 
φυχὰς πανδοχεύειν͵, 
48) Παραδ.λαδήσεται. B. 530262001. 
49) Kdv. A Bel γάρ. 
(50) El γὰρ συνεχῆ. À τὸ συνεχΏ. " 
on Πάντως. A B πάντων τῶν. | 
(92) Φησίν. B φῆς. | 
(53) Ἑκάστῳφ delent Α B. A in margine ἑκάστῳ 
στοιχείων». 
(54) Τοῦτο. Α τοῦτο xal. 
(55) Οὐσίας. Α χαὶ τῆς αὐτῆς. | 
(56) 'Υπέρ. A ὑπὸρ γῆς in textu; in margine ὑπὲρ 
γῆν, quod idem habet et B. : 
(57) Στρέφεται. Α τρέπεται, B τρέφεται, 








ga DE ANIMA ET RESURRECTIONE. TU 
σχιὰ τοῦ σφαιροειδοῦς σχήματος, οὐ δυναµένου κατ’ A ejus molem feratur atque volvatur. Et quemadmo- 


αὐτὸν (58) ἐν χύχλῳ διαληφθηναι τῇ τῆς ἀχτῖνος πε- 
ριδολῇ. ἀλλὰ κατὰ πᾶσαν ἀνάγχην, καθ ὅπερ ἂν τῆς 
γῆς µέρος προσθάλλῃ (59) ταῖς ἀχτῖσιν ὁ ἥλιος, χατά 
τινης Χέντρου πάντως ἐπὶ τῆς σφαίρας Ὑινόμενος, 
πρὰς τὴν (60) εὐθεῖαν διάµετρον κατὰ τὸ ἕτερον πέ- 
pac σχότος ἕωται' xal οὕτω χατὰ τὸ διηνεχὲς, τῷ 
ἑλιακῷ δρύμῳ (61) ἐπὶ τὸ ἀντιχείμενον τῇ τῆς ἀχτῖνος 
εὐθείᾳ συμπεριοδεύει τὸ σχότος, ὥστε χατὰ τὸ ἴσον, 
τόν τε ὑπέργειον, χαὶ τὸν ὑπόγειον τόπον ἀνὰ µέρος 
χίνεσθαι ἐν φωτί τε xal σχκότει (02) ' οὕτως εἰχὸς 
xai τἆλλα (05) πάντα ὕτιπερ ἂν στοιχειωδῶς ἓν τῷ 
χαθ) ἡμᾶς ἡμισφαιρίῳ τῆς γῆς θεωρεῖται, τὸ αὐτὸ 
xat περὶ τὸ ἕτερον εἶναι μὴ ἀμφιθάλλειν. Mid; δὲ 
χαὶ τῆς αὐτῆς οὔσης κατὰ πᾶν (01) τῆς γῆς µέρος 
τῆς τῶν στοιχείων περιθολῆς, οὔτε ἀντιλέγειν, οὔτε 
συναγορεύειν οἶμαι δεῖν τοῖς περὶ τούτων ἑνισταμέ- 
νοις, ὡς δέον f| τοῦτον, f| τὸν χαταχθόνιον τόπον ἆπο- 
τετάχθαι οἴεσθαι ταῖς τῶν σωµάτων ἐχλυθείσαις du- 
χαῖς. Ἔως γὰρ ἂν μὴ παραχινοίη τὸ προηγούμενον 
δόγμα ἡ ἕνστασις περὶ τοῦ εἶναι μετὰ τὴν ἐν σαρχὶ 
ζωὴν τὰς φυχὰάς, οὐδὲν περὶ τόπου ὁ ἡμέτερος λόγος 
δ.ενεχθήσεται, µόνον (60) σωµάτων ἴδιον εἶναι τὴν 
ἐπὶ τόπου θέσιν χαταλαμθάνων * ψυχὴν δὲ ἀσώματον 
οὗσαν, μηδεµίαν ἀνάγκην ἔχειν ix φύσεως τόποις 
τισὶν ἐγχατέχεσθαι. 


dum super terram apparente sole, ad subjectam οἱ 
infernam ejus partem πηγα versatur, propterea 
quod globosa figura non possit undique eodem 
tempore ab radii amplexu comprehendi, sed pror- 
sus necesse est ut ad quamcunque terra partem 90) 
radio admoverit, in quodam puncto prorsus in 
globo terrz versans, ad rectam lineam demetien- 
tem, qui διάμετρος dicitur, circa alteram terrae 
exiremitatem tenebre sint; atque ita perpetuo 
una cum cursu solari supra oppositam rectz radii 
lineze partem tenebrz vagentur, adeo ut zequabili- 
ter et inferus et superus terre locus invicem tum 
tenebris obducti, tum luce illustrati sint : ita par 
el consentaneum est non dubitare quinetiam in 
cxteris omnihus quodcunque juxta naturam ele- 
mentorum in nostro hemisphzrio terre animad- 
verüitur, idem etiam in altero quoque hemisphzrio 
sit. Cum autem per omnei partem terra unus et 
idem amplexus elementorum sit, neque cont adi- 
cendum, meque patrocinandum arbitror iis qui 
banc quaestionem urgent, quod oportet existimare 
vel hunc, vel subterraneum locum destinatum et 
attributum esse animis corpore solutis. Nam quan- 
diu urgendo el instando primariam przecipuamue 
doctrinam, nempe quod post vilain quie in carne 


degitur, anima sint, perverlere ac labefactare non conabitur, nullam de loco controversiam nostra 
movebit oratio, qua corporum duntaxat propriam esse in loco positionem comprehendit, animam vero 
que incorporea sit, nulla nature necessitate certis quibusdam locis detineri. 

P. Τί οὖν, εἶπον, el τὸν ᾿Απόστολον ὁ ἀντιλέγω. C. G. Quidigitur, inquam, si Apostolum adversarius 


προθάλλοιτο (66), πᾶσαν λέγοντα τὴν λογιχἣν χτίσιν 
ἐν τῇ τοῦ παντὸς ἀποχαταστάσει πρὸς τὸν τοῦ παντὸς 
ἑξηγούμενον βλέπειν, Ev οἷς (67) χαταχθονίων µνη- 
μονεύει τινῶν δι Ἐπιστολῆς πρὸς Φιλιππησίους εἰ- 
7199 ὅτι Αὐτῷ xdv Υόνυ γάμφει ἑπουρανίων καὶ ἅπι- 
γείων xaX χαταχθονίων; — M. Ἐπιμενοῦμεν τῷ δόγ- 

τι, φῃησὶν ἡ διδάσχαλος, xàv ταῦτα λεγόντων ἀχούω- 
μεν, περὶ μέντοι (08) τοῦ εἶναι τὴν Ψυχὴν xal τὸν ἀν- 
τιλέγοντα σύμφηφον ἔχοντες, περὶ τόπου (69), χαθὼς 
ἓν τοῖς φθάσασιν εἴρηται, οὐκ ἑενιστάµενοι. ---ἵ. Τοῖς 
οὖν ἐπιρητοῦσιν, εἶπον, τὴν ἁποστολιχὴν (70) ἐν τῇ 
qw, ταύτῃ (11) διάνοιαν, τί ἄν τις εἴπῃ, «Prep τῆς 
τοπιχῖτς σημασίας ἀποχινοίης (72) τὴν λέξιν:--Μ. Ἡ 


producat, dicentem quod omnis creatura particeps 
rationis in restitutioneuniversitatis przssidem univer- 
sarum rerum observatura sit : ubi eiiam subterra- 
neorum nonnullorum Epistola ad Philippenses me- 
minit his verbis : Ipsi omne genu (lectetur, coelestium, 
terrestrium et subterraneorum *—M. Permanebimus 
ac perseverabimus, inquit magistra, in certa 8labili- 
que sententia, eliamsi audiainus haec dicentes, quippe 
cum de eo quidem quod anima sit, etiam adversa- 
rium concordautem et assentientem habeamus, de 
loco autem ubi versatura sit, sicut in superioribus 
dictum est, non repugnemus. — G. Quid ergo re- 
quirentibus, inquam, apostolicam in liae voce sen- 


δὲ, O5 µοι δοκεῖ, φησὶν, ὁ θεῖος ᾿Απόστολος, τοπιχῶς p tentiam aliquis dixerit, an quod attinet ad loci si- 


«ἣν Ννοερὰν διαχρίνων οὐσίαν, τὸ μὲν ἐπουράνιον, τὸ 
δὲ ἐτέέχειον, τὸ δὲ χαταχθόνιον ὀνομάσαι (15). ᾽Αλλ’ 
ἐπειδὴ τρεῖς τῆς λογιχῆης φύσεώς εἰσι καταστάσεις 
ἡμῖν (74), ἐξ ἀρχῆς τὴν ἀσώματον λαχοῦσαι (75) 
tujv, ἦν ἀγγελιχὴν ὀνομάζομεν * ἡ δὲ πρὸς «hv σάρκα 


(55) Κατ) αὑτόν. Α κατὰ ταὐτόν. 

(59) Προσδάλ1ῃ. A B προσθάλῃ. 

(60) Πρὸς τήν. B ἐπὶ τήν. 

(601) Tq ἡ-ιακῷ δρόμφ. D χχτὰ τὸν ἡλιακὸν 
ἑρόμον. 

(62) Σκχότει. À et D σχότω. 

(65) Τᾶ1.α, Α τὰ ἄλλα. 

(64) Πα». B πάντα. 
(65) Μόνο». B µόνων, À in margine µόνων. 
(66) Hpo6d.AAoio. Α B προθάλοιτο. 
(67) "Ex olc. A £v of; xai. 


gnilicationem, dictionem reuoveat? — M. llla vero : 
Non videtur mihi divinus, inquit, Apostolus ra- 
tioneloci naturam mente atque intelligentia przedi- 
tam discernens atque distioguens, aliud quidem cce- 
leste, aliud vero terrestre, aliud item subterraneum 


(68) Μέντοι. Λ μέν. 

(69) Περὶ τόπου. Α περὶ δὲ τοῦ τόπου ὅπου χαθως. 
B itidem habet δέ. 

(70) 'AzoecoAiuxi)v. B praemittit αὐτὴν. 

(11) Ταύτῃ. B ταύτην. 

(72) Ἀποκινοίης. Α B ἀποχινοίη. 

(75) Ὡνόμασται. B ὀνομάσαι. 

(74) Ἡμιν. ΒΛ dant 

(76) Λαχοῦσαι. B λαχοῦσα, À in textu τὸ ἀσώματν) 
ἔχουσα, in margine λαχοῦσα. 


* 





74 S. GREGORII NYSSENI 72 
nominasse. Sed queniam nature ratione przditzs A συμπεπλεγμένην (16) ἀνθρωπίντν φαμέν.' ἡ δὲ διὰ 


(res status atque. conditiones sunt : uiia quidem, 
cui ab inilio vita contingit incorporea quam ange- 
licam nominamus; altera vero cum carne conserta 
atque connexa, quam humanam dicimus; alia au- 
tem per mortem a carnalibus absoluta. Quse res in 
animabus animadvertitur, hoc opinor, altitudine 
sapientie videntem divinum Apostolum, eum qui 
aliquando futurus est, universe ratione Ρο 
natures in bono consensum significare ; ac cceeleste 
quidem vocare, angelicum et incorporeum ; ter- 
restre vero, implicitum et consertum cum corpore ; 
subterraneum autem id quod jam a corpore sepa- 
ratum atque disjunctum sit, aut certe si alia quo- 
que preter enumeratas natura, inter ratione przdi- 
tas animadvertitur; quam sive quis dzemonas, sive 
spiritus, sive aliquid aliud tale voluerit denomi- 
nare, non contendemus, sed susque deque feremus. 
Persuasum est enim tam ex communi opinione, 
quam ex Scripturarum traditione, esse quamdam na- 
turam extLra talia corpora, quz recto atque honesto 
adversa contrariaque $it, et in humanae nature 
detrimentum atque perniciem incumbat, que 
sponte sua a meliore sorte exciderit atque defluxe- 
rit, et in locum boni et honesti, a quo defecit, id 


θανάτου τῶν σαρκιχῶν (17) ἀπολελυμένη. Ὅπερ iv 
Ψυχαῖς θεωρεῖται, τοῦτο οἶμαι, τῷ Ρβάθει τῆς αοφίσς 
βλέποντα τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, πάσης τῆς λογιχῖς 
φύσεως τὴν àv τῷ ἀγαθῷ ποτε γενησοµένην συ- 
φωνίαν ἀποσημαίνειν * ἐπουράνιον μὲν χαλοῦντα τὸ 
ἀγγελιχὸν καὶ ἀσώματον"' ἐπίγειον δὲ τὸ συµπεπ)ε- 
γμένον τῷ σώµατι’ χαταχθόνιον δὲ τὸ διαχεχρυµ.έ- 
vov (78) fn τοῦ σώματος, f| Oto τις (79) καὶ ἄλλη 
παρὰ τὰ εἰρημένα φύσις tv λογιχῇ (80) θεωρεῖται, 
ἣν εἴτε δαίμονας εἴτε πνεύματα, εἴτε τοιοῦτον (81) 
ἐθέλοι τις χατονοµάζειν, οὗ διοισόµεθα. Πσπίστε»- 
ται (82) γὰρ Ex τε τῆς χοινῆς ὑπολήψφεως, xat &x τῆς 
τῶν (85) Γραφῶν παραδόσεως, εἶναί τινα φύσιν ἔξω 
τῶν τοιούτων σωμάτων ὑπεναντίως πρὸς τὸ χαλὸν 
διαχειµένην, καὶ βλαπτιχὴν τῆς ἀνθρωπίνης ζωῖς, 
ἑχουσίως τῆς χρείττονος ὑπολήψεως (84) ἀποῤῥυεῖσαν" 
xa τῇ ἁποστάσει τοῦ καλοῦ τὸ Ex τοῦ ἑναντίου νουύ- 
µενον ἐν αὐτῇ (83) ὑποστήσασαν * ἥνπερ qaot χατα- 
χθονίοις ἑναριθμεῖν τὸν ᾽Απόστολον, τοῦτο ἐν ἑἐχεί- 
vp (86) τῷ λόγῳ σημαίνοντα, ὅτι τῆς χαχίας moss 
ταῖς μακραῖς τῶν αἰώνων περιόδοις ἀφανισθείσης, 
οὐδὲν ἔξω τοῦ ἀγαθοῦ χαταλειφθήσεται. ᾽Αλλά χαὶ 
παρ ἐχείνων ὁμοφώνως (87) 4j ὁμολογία τῆς τοῦ 
Χριστοῦ χυριότητος ἔσται. 


quod ex contrario intelligitur, in sese substituerit : quam aiunt Apostolum inter subterranea et inferna 
numerare, id illo sermone significantem quod vitiositate longis saeculorum anfractibus et circuition bus 
aliquando abolita atque exstincta, nihil pr:ter bonum relinquetur. Sed etiam daemones concorditer et 


consentienter dominationem Christi confitebuntur. 


Quocirca cum hec ita sint, nemo nos coegefIt C Τούτων (88) οὕτως ἑχόντων, οὐχέτ' ἄν τις ἡμᾶς 


s"bterraneorum et infernorum nomine subterra- 
neum intelligere locum, quippe cum aer zqualiter 
undique terre cireumfusus sit, ut nulla ejus pars 
ab aeris amplexu vacua 4ο nuda deprehendatur. 
—G. Hxc ubi magistra exposuit, paulisper cunctatus, 
Nouduim, inquam, sa3tis quaesivi, nec mihi quzrenti 
satisfactum est : sed etiam nunc super iis qu: 
dicta sunt mens ambigua mihi quodammodo manet, 
ac rogo, ut omissis quidem iis de quibus jam con- 
venit inter nos, ad eamdem consequentiam iterum 
oratio mihi reducatur. Nam haud difficulter arbitror 
eos, qui non admodum 'duri ac pervicaces sint, per ea 
quae dieta sunt inductum iri, ne post corporum dis- 
solutionem, animam ducant ad interitum et aboli- 


ἀναγκάζοι τῷ τῶν χαταχθονίων ὀνόματι tbv ὑπόγειον 
ἐννοεῖν χῶρον' ἐπίσης τοῦ ἀέρος πανταχόθεν περιχε- 
χυµένου τῇ Y, ὡς μηδὲν αὑτῆς µέρης γυμνὸν τῆς περι- 
θολῆς τοῦ ἀέρος χαταλαμθάνεσθαι. ---Γ. Ταῦτα δὲ (89) 
διεξελθούσης τῆς διδασκάλου, μιχρὸν ἐπισχών, OUT» 
ἰχανῶς ἔχω, φημὶ, τοῦ ζητουµένου ᾿ ἀλλ᾽ ἔτι µοι τοῖς 
εἰρημένοις ἐπιδιστάζει πως ἡ διάνοια, xat δέοµαι πά- 
λιν ἐπαναχθῆναί µοι πρὸς τὴν αὐτὴν ἀχολονθίαν τὸν 
λόγον, τῶν μὲν ἤδη συµθιθασθέντων ἡμῖν ἁπαλλα- 
γέντα. Μέτριον (90) γὰρ οἶμαι διὰ τῶν εἰρημένων 
τοὺς μὴ λίαν ἀντιτύπως ἔχοντας ἐναχθῆσεσθαι μὴ εἷς 
ἀναίρεσιν καὶ ἀνυπαρξίαν τὴν φυχὴν μετὰ τὴν διἀ- 
λυσιν τῶν σωμάτων ἄγειν, μηδὲ χατασχενάζειν µη- 
δαμοῦ δύνασθαι αὐτὴν ἓν τοῖς οὖσιν εἶναι διὰ τὸ | 


tionem, neu, quod ab elementorum natura diversa D ἑτεροειδῶς (91) ἔχαιν πρὸς τὴν τῶν στοιχείων οὐ- 


est, idcirco affirment, eam nusquam in rebus uni- 
versis esse posse. Licet enim cum elementis non 
congruat atque conveniat intelligentiz particeps et 
materi: expers natura, esse tamen in eis non 
probibetur : quippe duplici ratione nobis hzc opi- 
nio confirmatur, tum ex eo. quod nunc in bac vita, 


(76) Συμπεπλεγμ. À B συμπετλεγμένη, fjv. 
(11) Zapxixov. A σαρχὼν. 

(18) Araxexpvupév ov. Α B διαχεχριµένον. 
7901 Ἡ δή τις. B εἰ δέ τις. 

80) Λογχιχῇ. B λογιχοῖς. 

81) Τοιοῦτο». B ἄλλο τι τοιοῦτ. 

(82) Πεπίστευται. Α πέπεισται. 

(83) Τῆς τῶν. A delet τῆς. 

(84) 'Υπολήψεως. Α λήδεως. 


σίαν. Κἂν μὴ συμθδαΐνῃ Υὰρ τούτοις fj νοερά τε xal 
ἄθλος φύσις, τὸ εἶναι αὑτοῖς (92, οὗ χωλύεται, δι- 
χόθεν ἡμῖν τῆς ὑπολήψεως ταύτης βεδαιουµένης , Ex 
τε τοῦ νῦν Ev τῇ Cof] ταύτῃ τὴν φυχὴν ἐν τοῖς σώ- 
µασιν εἶναι, ἄλλο τι παρὰ τὸ σώμα χατὰ τὴν οὐσίαν 
ὑπάρχουσαν, καὶ ἐχ τοῦ τὴν θείαν φύσιν ἀποδεῖξαι 


(85) Ἐν acci. B ἓν ἑαντῇ. Α in margine &a οτῇ. 
86) Ἐν ἐχείνφ. Ἐν delet B. 

87) 'Ouogaóruoc. À in margine ὀμόφωνος, 

(88) Τυύτων. B τούτιυν οὖν. 

(89) Ταῦτα δέ. Δέ delent A B. 

(90) Μέτριο». Α B μετρίως. 

(91) ᾿Ετεροειδῶς. Α B ἑτεροφυῶς. 

(92) Εἶναι αὐτοῖς. Α εἵναι ἐν αὐτοῖς. 











P 


D: DE ANIMA ET RÉSURRECTIONE. " 
thy λόγον, ἄλλο τι παντάπασιν οὖσαν tfc αἰσθητιχῆς A cum natura aliud quiddam anima atque corpus sit, 


τε xal ὑλιχῆς οὐσίας * ὅμως 6b ἑχάστου τῶν ὄντων 
διήχειν, xal τῇ πρὸς xb πᾶν ἀνακράσει συνέχειν Ev 
τῷ εἶναι τὰ ὕντα, ὡς διὰ τούτων χατὰ τὸ ἀχόλουθον 
μηδὲ τὴν doyhv ἔξω τῶν ὄντων οἴεσθαι &rb τῖς 
ἐν (95) εἴδει θεωρουµένης ζωῖς εἰς τὸ ἀειδὲς µετα- 
στᾶσαν. 


Ín corporibus tamen est ; tum ex eo quod oratio de- 
monstravit, divinam naturam, licet omnino alía 
$it alque ea quie sensus materizque particeps est, 
tamen per unumquodque eorum quz sunt in rerum 
natura, fundi, permeare atque permanare, eaque 
vi qua cum universitate contemperata atque coóm- 


mista est, in essentia continere ea qua sunt inrerum matura, ut. per hzc, prout consequentia ser- 
monis Ostendit , existimandum sit, ne animam quidem extra res universas csse, cum ex ea vita» 
qui in forma ac specie animadvertitur, ad eam, αι conspici non potest transmigraverit. 


Αλλὰ πῶς, εἶπον, τῆς τῶν στοιχείων ἑνώσεως 
ἕτερόν τι διὰ τῆς πρὸς ἄλληλα µίξεως εἶδος (94) 
ἀναλαθόντων (95), πρὸς ἃ (96) τῆς ψυχῆς Υέγονεν 
ἡ οἰχείωσις (97), ἐπειδὰν τῇ διαλύσει τῶν στοιχείων 
κατὰ τὸ εἰχὸς συναφανισθῇ καὶ τὸ εἴδος, Tiw ση- 
pei χαταχολουθήσει ἡ φυχἠ μετὰ τοῦ (98) ἐγνωσμέ- 
νου μὴ παραµε/ίναντος;---Μ. Ἡ 66 μιχρὸν ἐπισχοῦσα, 
Δεδόσθω pot, φησὶ, χατ ἐξουσίαν (90) πλάσαι τινὰ 
λόγον ἓν ὑποδείγματι, πρὸς τὴν τοῦ προκειµένου 
σαφήνειαν, xà) ἔξω τοῦ δυνατοῦ δοχκῆ τὸ λεγόµενον. 
Δεδόσθω γὰρ δυνατὸν εἶναι τῇ τοῦ ζωγράφου τέχνῃ, 
μὴ µόνον µιγνύειν ἐξ ἐναντίου τὰ χρώματα, χαθὼς 
ἔθος ποιεῖν αὐτοῖς πρὸς τὴν τῆς μορφῆς ὁμοιότητα, 
ἀλλὰ καὶ διαχρίνειν τὰ µεμιγµένα, καὶ τὴν κατὰ 
φύσιν πάλιν ἑχάστῳ τῶν χρωμάτων ἁποδιδόναι βα- 
ef». Οὐχοῦν τὸ λευχὸν, xa τὸ μέλαν, 7| τὸ ἐρυθρὸ», 
χαὶ τὸ χρυσοειδὲς, ?) εἴ τις ἄλλη βαφὴ πρὺς τὴν 
ὁμοιότητα τοῦ προκειµένου συγχρίνεται (1), εἰ πάλιν 
ἀποχριθείη τῆς πρὸς ἕτερον (2) µίξεως, xal ig. 
ἑτέρου (3) γένοιτο, οὐδὲν ἧττον γινώσχεσθαι ὑπὸ τοῦ 
τεχνίτου φαμὲν αὐτὸ τὸ εἶδος τοῦ χρώματος, καὶ μὴ 
μίαν (4) ἐγγίνεσθαι λήθην αὐτῷ, µήτε τοῦ ἐρυθροῦ 
µήτε τοῦ µέλανος, εἰ (5) ἑτερόχρωα (60) κατὰ τὴν 
τοῦ (7) πρὸς ἄλληλα plz γινόμενα (8), πάλιν εἰς 
€hv χατὰ φύσιν ἐπανέλθῃ (9) βαφήν * µεμνημένου (10) 
δὲ τοῦ τρόπου τῆς πρὸς ἄλληλα τῶν χρωμάτων συγ- 
χράσεως * εἰδέναι ποῖον Ev τινι (11) γινόµενον (12) 
olov ἀπειργάσατο χρῶμα, χαὶ ὅπως ἐχδληθέντος (13) 
ἐκ τοῦ ἀπολυθῆναι τοῦ ἑτέρου πάλιν εἰς τὸ οἰχεῖον 
ἑκανέδραμεν ἄνθος, xat el πάλιν δέοι διὰ τῆς µίξεως 
τὸ ἴσον ἐργάσασθαι, ἁπονωτέρα ἔσται αὐτῷ f) χατα- 
σχευὴ Ev τῇ προλαθούσῃ δηµιουργίᾳ μελετηθεῖσα. 
Ei δέ τι (14) ἀχόλουθον kv τῷ ὑποδείγματι, φησὶν, à 
ὀόγος ἔχει, ἐξεταστέον Ίδη ἡμῖν αὐτὸ τὸ mpoxslpevov. 
ἉΑντὶ γὰρ τῆς γραφικῆς τέχνης (45) fj τῶν στοιχείων 
νοείσθω φύσις (16), ἡ δὲ µίξις τῆς ποιχίλης τῶν 
ἑτεροχροούντων βαφῆς, xal πάλιν dj δοβεῖσα ἡμῖν 
χαθ᾽ ὑπόθεσιν εἰς τὰ οἰχοῖα τούτων ἐπάνοδος, τὴν 
συνδροµήν τε xai διάστασιν τῶν στοιχείων ὑπογρα- 


(95) Της év. B τῶν iv. 

(94) Elóoc delet B. 

(95) Ἀναϊαδόντων. B ἀναλαμθανόντων. 

(96) Πρὸς á. AB n je 6. 

(97) Οἰκείωσις. B διοίχησις. 

(98) Μετὰ τοῦ. B μετὰ τοῦτο τοῦ. 
99) Κατ ἑξουσίαν. À χατεξουσίαν. 
4) Συγκρίνγεται. A B συγχιρνᾶται. 

2) Πρὸς &cspor. Α B πρὺς τὸ ἕτερονο 

) Eg" ἑτέρου. A ἐφ᾽ ἑαυτοῦ. 
&) MT) µίαν. Α B µηδεμίαν. 
5) E! delet A. 


PaTROL. Gn. XLVI. 


Sed quo pacto, inquam, eum elementorem unitio 
per mutuam mistionem aliam quamdam speciém 
assumpserit, cum qua anima conciliata atque con- 
sociata fuit, posteaquam una cum elementorum dis- 
solutione, species quoquc, ut est verisimile atque 
consentaneum, abolita atque deleta fuerit? quod si- 
gnum anima posthac sequetur, cum id quod notum 
fuerat, non permanserit ? — M. Hzxc vero paulum 110- 
rata : Detur, inquit, mibi ut ad arbitrium commini« 
&car ac fingam aliquam similitudinis atque exempli 
gratia rationem ad proposita quazstioais perspicuita- 
tem atque declarationem, etiamsi quod dicetur, fieri 
non posse videatur. Detur enim fleri posse per ar- 
tem pingendi, ut. non solum colores ex contrariis, 
quod pictores facere solent ad similitudinem forma 
misceantur; verumetiam misti separentur, ac rur- 
sus unicuique colori naturalis tinctura reddatur. ΄ 
Si igituralbus et niger, aut ruber et fulvus color, 


C aut si qua alia tinctura ad similitudinem argumenti 


teinperatus , rursus a commistione qua eum 
allero colore contemperatus est, secretus ac 
per se singulatim separatus fuerit, nibilominus 
ipsam speciem coloris ab artifice agnosci dicimus, 
nullamque ej oblivionem obrepere vel rubri vel ni- 
gri, si diversi colores invicem commisti rursus ad 
naturalem redacti fuerint tincturam : itemque οἱ 
modi colorum ad invicem contemperandorum et 
commiscendorum recordetur , scire , quis cui color 
permistus quem colorem effecerit, et quo pacto altero 
eluto atque secreto, rursus ad proprium florem re- 
dactus sit : ac si rursus permistione opus sit idem 
efficere, minore cum negotio atque labore conficiet 


D id, quod in priore compositione meditatus exercue- 


rat. Si igitur aliquid in similitudine consentaneum, 
inquit, oratio babet, ecrutanda atque perpendenda 
jam nobis erit proposita questio. Nam pro parte 
pingendi, anima orationi proposita sit; οἱ loco co- 
lorum artis, intelligatur elementorum natura : niistio 
autem varie diversorum colorum (incture, aq 


(6 
1) Τὴν cov. Τοῦ delet A. 
8) Γιόμενα. Α γενόµενα. 
ρα, B πῶς 
FIT ου. υηµένον. 
(41) "Ev civi. B ἐν ο νά T 
(12) Γινόμεγον. A B γενόµενον. 
15) 'Ex6An0£rcoc. A B ἐχκλνθέντος τοῦ ἑτέρω. 
14) El 66 τι. Α εἰ δή τι. 
d Τέχνης. : jungit lic : b ψυχη προχείσθω 
€ip λόγῳ, xaX ἀντὶ χρωμάτων τῆς τέχνης. 
(16) Φύσις delet A. e 
3: 


Ετερόχρωα. Α B ἑτερόχροα, 





»p 
io 


5, GREGORII NYSSENI "8 


rursus exempli gratia nobis data horum ad propria A φέτω, Ὥσπερ ουν φαµεν (17) v τῷ ὑποδείγματι μὴ 


cujusque redactio, tum coneursum, tum diremptio- 
uein elementorum designet. Ut igitur in similitudine 
dieimus artificem non ignorare coloris tinctuiram, 
qua post mistionem rursus ad proprium florem re- 
dacta sit, sed agnoscere tum rubrum, tum nigrum, 
et si quis alius color per certam quamdam cum 
diversi generis colore communionem, formam effe- 
cit, qualis quidem esset in commistura, qualis item 
nunc sit, cum sux naturali tincturz restitutus est : 
qualis item futurus sit, si eodem modo rursus co- 
lores inter ee misceantur : ita animam elemento - 
rum qui coierint ad constitutionem corporis cui 
ipsa inbzserit, etiam post dissolutionem eorum na- 
turalem scire proprietatem censemus. Ác tametsi 


ἀγνοεῖν τὴν βαφὴν τοῦ χρώματος (18) τὸν τεχνίτην, 
μετὰ (19) µίξιν πάλιν εἰς τὸ οἰχεῖον ἄνθος ἐπανελ- 
θοῦσαν, ἀλλ’ ἐπιγινώσχειν τό τε (20) ἐρυθρὸν xat τὸ 
μέλαν, xa εἴ τι ἕτερον διὰ τῆς ποιᾶς πρὸς τὸ ἑτερο- 
γενὲς κοινωνίας τὴν μορφὴν ἀπειργάσατο, olov 
μὲν (21) ἐν τῇ µίξει, οἷον (22) καὶ νῦν ἐστιν ἓν τῷ 
χατὰ τὴν φύσιν γινοµένῳ (90) *. olov δὲ πάλιν ἔσται, 
el ὁμοιοτρόπως (24) αὖθις ἀλλήλοις ἀναμιχθείη τὰ 
χρώματα * obti; εἰδέναι τὴν ψυχὴν τῶν συνδραµόν- 
των στοιχείων πρὸς τὴν τοῦ σώματος χατασχευὴν, ᾧ 
ἐνεφύη (25), χαὶ μετὰ τὴν διάλυσιν αὐτῶν τὴν φυσι- 
xhv ἰδιότητα. Kàv πόῤῥωθεν ἀπ' ἀλλήλων αὐτὰ di 
φύσις ἀφέλχῃ διὰ τὰς ἐγχειμένας ἑναντιότητας, ἕκα- 
στον αὐτῶν τῆς πρὸς τὸ ἑναντίον ἐπιμιξίας (26) 


natura procul ab invicem abstrahat elementa propter B ἀπείργουσα, οὐδὲν ἧττον παρ᾽ ἑχάστῳ ἔσται τῇ γνω- 


énsitas contrarietates, unumquodque eorum arcens 
a commistione contrarii, nihilominus cognoscendi 
et explorandi vi proprium amplectens anima, apud 
unumquodque erit ac manebit, donec rursus in idem 
concursus diremptorum ad instaurationem dissoluti 
corporis ex elementis coacti factus fuerit, que 
proprie resurrectio et est et nominatur. 

G. Atqueego: Videris, inquam, egregie mihi obiter 
et in transitu defendisse doctrinam et fldem resur- 
rectionis. Arbitror enim per haec sensim adduci 
posse eos qui eam fidem oppugnant, ne putent fieri 
nom. posse ut rursus elementa inter se coeant, et 
eumdem hominem efficiant.— M.Nempehoc vere, in- 
quit magistra, dicis. Licel enim audire dicentes eos 
qui buic opinioni adversantur, Cum in universita- 
tem pro cujusque cognatione elementorüm resolu- 
tio flat, qui fieri potest ut Calor, qui in hoc est, 
ubi ad universitatem vedaclus fuerit, rursus nulla 
adinistione cum eo quod est ejusdem generis con- 
oretus, segregelur ét abstrahatur, ad coDstituen- 
dum hominem, qui vita défunctus refleiatur et 
instauretur? Nam nisi perfecte proprium redierit, 
sed pro peculiari aliquid aliud ex eodem genere as- 
sumptum fuerit, alterum pro altero flet, stque id non 
ilem resurrectio fuerit, sed novi bominis creatio. 
Quod αἱ eumdem rureus ad seipsum reverti oportet, 
penitus ac prorsus eumdem secum esse convenit, 
omnibus elementorum partibus recipientem pristi- 
nam naturam.—6G. Ergo, sicut dixi, etiam adversus 
hanc, inquam, oppositionem et contradictionem 
ejusmodi de anima nobis opinio suffecerit : nempe 


1) Φαμέγ. B ἔφαμεν. 
18). Tov χρώματος. B τῶν χρωμάτων. 
19) Μετά. B μετὰ τήν. 

E ciii P " s foy μὲν $ 

(21) Oiov. μέν. οἷον μὲν v. 

(22) Olov. Α οἷον δέ. m 

95) Γι’ομµένῳ. B γινόµενον. 

24) 'Οµοιοζρέπως. A B ὁμοτρόπως. 
25) *Q évegun. B ᾧ ἀνεφύη. 

96) Ἐπιμιξίας. B ἀπιμοιρίας. 

2 Elc ταὐτό. Α B εἰς ταὺτόν. 

28) Kal ἑγώ. B κἀγώ. 

(29) Τὸ παρόν. À B πἀροδον. 

50) Zvupepaynxérat. B συμμεμιχέναι. 
91) Kal. B vat. 


στιχῇ δυνάµει τοῦ αἰχείου ἐφαπτομένη, xat παρα- 
µένουσα ἕως ἂν εἰς ταὺτὸ (27) πάλιν ἡ τῶν διεστώ- 
των γένηται αυνδρομὴ πρὸς τὴν τοῦ διαλυθέντος 
ἀναστοιχείωσιν, ὅπερ ἀνάστασις χυρίως xal ἔσται xal 
ὀνομάζεται. 


^ 


l'. Καὶ ἐγὼ (28) εἶπον, ᾿Αριστά µθι δοχεῖς χατὰ τὸ 
«apbv (29) συμμεμαχηχέναι (30). τῷ λόγῳ τῆς ἆνα- 
στάσεως. Δύνασθαι γὰρ ἂν διὰ τούτων ἠρέμα προσ- 
ἀχθῆναι τοὺς ἀπομαχομένους τῇ πίστει, πρὸς τὸ μὴ 
Όἴεσθαι τῶν ἀδυνάτων εἶναι πάλιν ἀλλήλοις συνελθεῖν 
τὰ στοιχεῖα, xat τὸν αὐτὸν ἁπεργάσασθαι ἄνθρωπον, 
— M. Καὶ (51) φησιν ἡ διδάσχαλος ᾽Αληθὸς τοῦτο λέ- 
χεις. Ἔστι Υὰρ λεγόντων ἀχούειν τῶν (32) πρὸς τὸν 
λόγον toUtoy ἐνισταμένων, ὅτι Εἰς τὸ πᾶν (99) χατὰ τὸ 
δυγγενὲς γ;νοµένης τῶν στοιχείων τῆς ἀναλύσεως (34): 
tlc μηχανὴ τὸ &v τῷδε θερμὸν Ev τῷ καθόλου γενό- 
µενον συμμιγὲς (55), τοῦ συγγενοῦς πάλιν ἀποχρι- 
θῆναι πρὸς τὸ συστῆναι τὸν ἁπαλλασσόμενον (56) 


ἄνθρωπον; El γὰρ μὴ ἀχριθῶς τὸ ἴδιον ἐπανέλθοι, Ex. 


δὲ τοῦ ὁμογενοῦς ἀντὶ τοῦ ἱδιάξοντός τι παραλη- 
φθείη (67). ἕτερον ἀνθ᾽ ἑτέρου γενῄσεται, xaX ὀύκ- 
ἔτι ἂν εἴη τὸ ἐοιοῦτον ἀνάστασις, ἀλλὰ καινοῦ &v- 
θρώπου δηµιουργία. El δὲ χρὴ τὸν αὐτὸν εἰς ἑαυτὸν 
πάλιν ἑ πανελθεϊν, δι’ ὅλου (28) εἶναι προσήχει τὸν αὖ- 
&by, ἑαυτοῖς (09) πᾶσι τοῖς τῶν στοιχείων µέρεσι την 
ἐξ ἀρχῆς ἑπαναλαθόντα (40) φύσιν. —T. Οὐχοῦν, 


px (44) εἶπον, αὐτάρχης ἡμῖν πρὸς (42) ταύτην τὴν 


ἕνστασιν ἡ τοιαύτη περὶ τῆς ψυχῆς ἂν εἴη ὑπόληψις τὸ 
οἷς ἐξ ἀρχῆς ἐνεφύη ἁτοιχείοις τούτοις (45), καὶ μετὰ 


(52) Αχούειν τὀν. Α B ἀχούειν τῶν. 
(05) Hav. B πᾶσαν. 


(04) Ἀναλύσεως, À in textu ἀναχύσεως” in 


margine τῆς τῶν P gewis ἀναλύσεως. 
99) Συμμιγές. A B ἁμιχές. 
36) ᾽ΑπαλΛασσομένων. A B ἀναπλασσόμενον. 
91) Haga tee Παραλειφθείη. 
38) Ar Ó4ov. B δι’ ὅλων. 
(59) Αὐσὺν ἑαυτοῖς. A B αὑτὺν ἑαυτῷ 


(40) ᾿Επανα ἰαδόντα. |n margine ἐπαναλαμθδά- 


νοντας. 
(41) 'Qc delet B. 
(43) ᾿Ημῖν πρός. Α ἡμῖν fj xaX πρὸς 
(A3) Στοιχεἰοις τούτοις. B Στοιχείοις, τούτοις. 














77 DE ANIMA £T RESUHRECT;ONE. 18 
dy διάλύσιν παραμένειν, οἷον εἰ φύλαχα τῶν ol- Α quod iri quibus elementis ab initio inhzgerit, apud 


χείων (44) xaützapévnv, xa iv τῇ ἀναχράσει τῇ 
πρὸς τὸ ὀμόφυλον οὐ διαφιεῖσαν (45) τὸ ἴδιον Ev τῷ 
λεπτῷ τε xa εὐχινήτῳ τῆς νοερᾶς δυνάμεως, οὐδε- 
µίαν ἐν «y λεπτομερίᾳ τῶν στοιχείων ὑπομένουσαν 
πλάνην * ἀλλὰ συνδιαλύεσθαι (46) τοῖς ἰδίοις χαταµι- 
Ἰνυμένοις (41) πρὸς τὸ ὀμόφυλον, xal μὴ ἀτονεῖν 
ουνδιεξωῦσαν αὐτοῖς, ὅταν πρὸς τὸ πᾶν ἀναχέων- 
ται (48), ἀλλ' ἐν αὑτῷ (49) ἀεὶ µένειν ὄποιπερ (50) 
αὐτὰ, χαὶ ὅπως παρασχευάσῃ ἡ φύσις. 


El δὲ γένοιτο πάλιν παρὰ τῆς τὸ πᾶν οἰχονομούσης 
δυνάµεως τοῖς διαλυθεῖσι πρὸς τὴν συνδρομὴν τὸ ἓν- 
δόσιµον * τότε χαθάπερ εἰ μιᾶς ἀρχῆς (51) ἐξαφθεῖεν 
σχοῖνοι διάφοροι, ὁμοῦ (52) καὶ xax αὑτὸν αἱ πᾶσαι 
τῷ ἐφελχομένῳ συνέπονται * οὕτως ἐν μιᾷ τῇ τῆς (55) 
φυχῆς δυνάµει, τῆς τῶν ὁτοιχείων διαφορᾶς ἕλκο- 
µένης, ἀθρόως &v τῇ συνδρομῇ τῶν οἰχείων, fj τοῦ 
σώματος ἡμῶν σειρὰ διὰ τῆς ψυχῆς συµπλαχήσεται, 
καταλλήλως ἑχάστου πάλιν πρὸς τὸ ἀρχαῖον xoi 
σύνηθες πλαχουμένου (54). καὶ περιπτυσσοµένου τὸ 
γνώριµον (55).—M. ᾽Αλλὰ καὶ τοῦτο (56) τὸ ὑπόδειγμα, 
φπσὶν ἡ διδάσχαλος (51), εἰκότως ἂν προστεθεί τοῖς 
ἑξηταχμένοις (58) εἰς ἀπόδειξιν τοῦ μὴ πολλὴν εἶναι 
τῇ φυχῇ τὴν διδαὀχαλἰαν (59) ἓν τοῖς στοιχείοις δια- 
χρίνειν (60) τοῦ ἀλλοτρίου τὸ ἴδιον. Ἡροχείσθω γὰρ 
τῷ κεραμέύοντι (61) πηλὸς χαθ᾽ ὑπόθεσιν, πολὺς δὲ 
οὗτος εἶναι δεδόσθω, οὗ τὸ μέν τοι πρὸς τὴν τῶν 


ea post dissolutionem quoque permaneat, quasi 
custos :dium, qua in resolutione elementorum in 
suum cujusque genus, per subtilitatem et agilita- 
tem intelligentia przditse facultatis proprium non 
dimittat, nec erroris quidquam in exilitate atque 
tenuitate elementorum sustineat , sed una cum 
propriis, dum cum suo quoquegenere commiscetur, 
penetret ac permeet, nec deficiat una cum eis per- 
means, dum in rerum naturam universam refun- 
duntur, sed semper in eis maneat, quocunque loci 
ac quomodocunque ea natura redegesit. 


Quod si rursus ab ea potentia atque virtute, 
qui rerum universitatem "gubernat, dissolutis ele- 


p mentis ad concursum, signum atque occasio data 


fuerit, tunc quemadmodum fit, si ab uno principio 
diversi funes suspensi sint, ut simul eodemque 
tempore cuncti attrahentem sequantur : eodem 
modo, dum per unam virtutem et potentiam animae 
diversa trahuntur elementa , repente unoquoque 
momento statim per coitionem atque concursum 
propriorum, corporis nostri catena per animam 
conserelur, atque concinnabitur, et unumquodque 
se commode rursus ad pristinum et consuetum 
applicabit, et tanquam sibi notum amplectetur. 
' —M. Quinetiam hzc quoque similitudo, magistra in- 
quit, haud immerito adjungi possit iis quz quz- 
sita, tractata alque examinata sunt ad demon- 
strandum, quod haud magno negotio anima possit 


σχευῶν ἀπεργασίαν (62) Ίδη τετύπωται, τὸ δὲ µέλ- C Inter elementa suum ab alieno discernere. Propo- 


Joy (63). Tà δὲ σχεύη πάντα μὴ ὁμοειδῶς (64) ἀλλή- 
Ἶοις διεσχηµατίσθω, ἀλλὰ τὸ μὲν πίθος, τὸ δὲ ἀμφο- 
ρεὺς, ἕτερον δὲ πινάκιον, ἢ τριδλίον, Ἡ ἄλλο τι τῶν 
χατὰ τὴν χρῆσιν ἐπιτηδείων ἕστω, ταῦτα δὲ πάντα 
μὴ εἷς χεχτήσθω, ἀλλ᾽ ἴδιον ἑκάδτου (65) δεσπότου, 
ὑποχείσθω τῷ λόγῳ. 


natur enim exempli gratia figulo lutum, idque 
multum esse detur, cujus alia quxdam pars ad 
vasorum confectionem jam formata, alia vero for- 
manda sit, vasa autem omnia non eadem forma 
sint, sed aliud quidem dolium, aliud vero am- 
phora, aliud autem scutella, vel patella, aut quid- 


vis aliud sit ex iis quae ad usum apta ac necessaria sunt, atque hsc omnia non unus possideat , sed 


suus cujusque dominus orationi proponatur. 


Οὐχοῦν ἕως ἂν συνεστήχει, ταῦτα φανερά cc (66) 
voi; ἔχουσι γίνεται ' κἂν συντριδείη πάλιν, οὐδὲν 
ἧττον Ὑνώριµα (67) ἀπὸ τῶν (68) συνεριµµάτων 
τοῖς κεκτηµένοις ἕσται, τὸ μὲν (69) τὸ ix τοῦ 
πίθου, ποῖον δὲ (70) τὸ àx τοῦ ποτηρίου τρύφος 
ἐστίν. El δ xal πρὸς τὸν ἀχατέργαστον χαταµι- 


Quandiu igitur hzc constiterint et integra fue- 
rint, haud difficulter a suis dominis agnoscuntu& 
Atque etiamsi collisa confractaque fuerint, rure 
sum nibilominus ex fragmentiis note signaque pos- 
sessoribus exstabunt, quibus judicare possint quod 
frustum ex dolio, quod ex poculo sit. Quod si 


χθεξη πηλὸν, πολὺ μᾶλλον ἁπλανὴς dj διάγνωσις τῶν p etiam cum rudi massa luti commista fuerint , 


fj, χατειργασµένων ànv' ἐκείνου γίνεται. Οὕτως οἷόν 


(44) Οἰχείων. Α οἰχιῶν. 

(45) Διαριεῖσαν. B διαφυεῖΐσαν. 

(46) Συνδιαλύεσθαι. A συνδιαδύεσθαι. 

(47) Καταμιγνυµένοις. B καὶ οὐ µιγνυμ. 
48) Ἀναχέωνται. A in margine ἀναχέηται, 
49) Ἐν αὐτῷ. Α B ἐν αὐτοῖς. 

50) Ὅποιπερ. A B ὄποιπερ ἄν. 
(o2 Ἀρχῆς. B ἐξ ἀρχῆς. 
52; 'Opgov. Α pos τε. 

(55) Tq τῆς. Delet A τῇ. 

(54 πο dong Ao B πλεχομένου τε. 
55) Pv« . B γνώρισμα. 

(56) A 14À καὶ τοῦτο delet B. 

1) Ἡ διδάσκα.ος delet À. 

(58) ᾿Εξητασμέγοις. À in textu ἑδισταμένοις, in 


multo magis certa dijudicatio eorum qux jam ad 


margine ἐξητασμένοις. 

59) Διδάσκα.ἰία». A B δ»σχολίαν, 

e Auaxplvew. ΛΑ τοῦ διαχρίνειν. 

61) Κεραμεύοντι B κεραμεῖ. 
(ο Ἀπεργάσίαν. B &pyaalav. 

65) MéAAov. B μέλλει, 

(64) ᾿Ομοειδῶς. À in margine ópototibox. 

(65) Ἴδιον ἑκάστου δεσαότου. Α ἴδιος ἑχάστοι 
δεσπότης. B ἰδίως ἑχάστου δεσπότης. 

(66) Φαγερά τε. B φανερά. 

(07) Γ)νώριµα. Β γνώρισμα. Α in margine γνώ. 


μαμα. 1 

(68) ᾽Απὸ τῶν. Α B xai ἀπὸ τῶν. 
69) Τὸ μέν. B τί μέν. 
10) Ποιον 66. A in margine τι. 


"CE — M — —M MM 





49 S. GREGORII NYSSENI 80 
opus redacta fuerint ex rudi materia fit. Ita tan- A τι σχεῦος, ὁ xa0' Ἑχαστόν Batty ἄνθοωπος, Ex τῆς 


quam vas quoddam homo quisque singularis est, 
ex elementorum concursu a communi materia for- 
matus, peculiari prorsus figura multum differens 
ab eo quod ejusdem generis est. Quo dissoluto, 
nibilominus etiam ex reliquiis anima qu» possidet 
vas, proprium agnoscit, neque in communione 
atque confusione fragmentorum, neque si eadem 
cum rudi elementorum materia commisceatur, a 
proprio discedens, sed semper sciens suum, quale 
esset tum cum in forma consisteret, et post dis- 
solutionem ex signis qua in reliquiis manserunt, 
circa proprium non errans.—G. Ego vero approbatis 
jis quae dicla erant, ut apposite, apte atque ac- 
commodate ad propositum argumentum inventa, 
Hac quidem, inquam, hoc modo tum dici, tum 
credi rectum el z2quum est, sed si quis narrationem 
Domini eam, qua est in Evangelio de iis qui sunt 
in inferno, adversus ea qui dicta sunt proferat, 


quasi non congruentem et convenientem cum iis 


praeparare nos ad responsionem oportet ? 

M. At illa, Ad corpus quidem accommodatius, in- 
quit, sermo narrationem exponit, multas tamen 
inspergit materias et causas, per quas ad subti- 
liorem speculationem invitat, si quis accurate 
exquisiteque rem intellexerit, Nam qui hiatu vasto 
malum a bono dirimit atque discludit, qui guttam 
aliquam qua per digitum admoveatur, desideran- 
tem fecil eum qui cruciabatur, qui patriarcha 
sinum ei qui per banc vitam malis et incominodis 
vexatus fuerat, ad quietem proposuit, qui item 
antea mortuos eos ac sepulture íiraditos expo- 
$uit, non parum avocat οἱ abducit ab ea senten- 
tia que in promptu est eum qui haud stulte et 
hnperite, sed intedigenter verba sequatur. Quos 
enim oculos attollit in inferno dives ille, qui car- 
neos oculos in sepulcro reliqnerat? Quo pacto 
item üammam sentit id quod incorporeum est? 
Quam vero linguam refrigerari per guttam cupie- 
bat, cum ei carnea lingua non adesset? quis au- 
tem ille digitus, qui preferret ei guttam? Ipse 
item sinus requietis, quis? Cum enim corpora 
essent in sepulcris, anima vero neque in corpore 
esset, neque ex párlibus constaret, difficile fuerit 
narrationis strucluram, prout protinus ae prima 


fronte intelligitur, ad veritatem accommodare , y 


nisi quis singulatim quzque verba a corpore tra- 
ducat ad cam qua mente percipitur speculationem, 
ut hiatus, qui dirimit atque disjungit communio- 


m ᾽Αγατετυπωμένος. À in margine τετυπωµέ- 
vos, B in textu. 
(12) Δια λυθέντος. À in textu διαγνωσθέντος, in 
margine διαλυθέντος. 

79) Οὔτε cl. El delet B. 

7À) Συγεστώς. B συνετῶς. 

75) "Azopewártur. Α ἐναπομεινάντων. 

76) Προσφέροι. B. προφέρει. 

(77) Εξητασμένοις. À in textu ἐξισταμένοις, in 
margine ἐξητασμένοις, 

' $ Ἡ διδάσχα.λος. Α B delent. 


συνδρομῆς τῶν στοιχείων ἀπὸ τῆς κοινῆς Όλης áva- 
πετυπωµένος (71), ὃν ἰδιάνοντι πάντως τῷ σχήµατι 
πολλὴν πρὸς τὸ ὁμογενὲς τὴν διαφορὰν ἔχων. 0ὗ 
διαλυθέντος (72) οὐδὲν ἧττον καὶ ἀπὸ .τῶν λειφάνων 
fj χεχτηµένη τὸ σχεῦος ψυχἠ τὸ οἰχεῖον ἐπιγινώσκει, 
οὔτε ἓν (73) τῇ χοινωνίᾳ τῶν συντριµµάτων, οὔτε εἰ 
πρὸς τὸ ἀχατέργαστον τῆς τῶν στοιχείων ὕλης χατα- 
µιχθείη, τοῦ οἰχείου ἀφισιαμένη, ἀλλ᾽ ἀεὶ ὄπιστα- 
µένη τὸ ἴδιον, οἷόν τε συνεστὼς (74) kv τῷ σχήµατι 
Tv, καὶ μετὰ τὴν διάλυσιν ἐκ τῶν ἁπομεινάντων (15) 
σημείων τοῖς λειφάνοις οὗ πλανωμένη περὶ τὸ ἴδιον. 
—T. Ἐπιδεξάμενος δὲ τὰ εἱἰρημένα ὡς προσφνῶς τε 
xa οἰχείως πρὸς τὸν προχείµενον εὑρεθέντα σκοπὺν, 
Ταῦτα μὲν οὕτως, εἶπον, λἐγεσθαί τε xal πιστεύεσθαι 


DB καλῶς ἔχει εἰ δέτις τὸ ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ τοῦ Κυρίου 


περὶ τῶν ἓν ᾷδου διήγημα πρὸς τὰ εἱρημένα προσ- 
φέροι (76), ὡς οὐ συμθαῖνον τοῖς ἐξητασμένοις (17), 
πῶς χρὴ παρασχευάσασθαι πρὸς τὴν ἀπόχρισιν ; 

qui examinata atque perpensa sunt, quo pacto 


M. ἨἩ δ:δάσχαλος(18) δὲ, Σωματικώὠτερον pev, φησὶν, 
ὁ λόγος ἐχτίθεται τὸ διἠγημᾶ, πολλὰς δὲ κατασπείρει 
τὰς ἀφορμὰς, δι ὧν εἰς λεπτοτέραν θεωρίαν ἔχχα- 
λεῖται τὸν ἐξεταστὴν (79) ἐπαῖοντα. 'O γὰρ χά- 
σµατι (80) μεγάλῳ διείργων τὸ καχὸν 6x τοῦ χρείτ- 
τονος, σταγόνος té τινος δαχτύλῳ (81) χομιζομένης 
ἐπιδεᾶ ποιήσας τὸν ὀδυνώμενον, xal πατριάρχου 
χόλπον τῷ διὰ τῆς ζωῆς ταύτης χεχαχωμένῳ ὑποθεὶς 
ἀνάπανσιν (82) , πρὸ τούτων δὲ xal τὸ τεθνᾶναι αὖ- 
τοὺς, xal ταφῇ δοθῆναι διηγησάµενος, οὐ μιχρῶς 


C ἀφίστησι τῆς χατὰ πρόχειρον (85) διανοίας τὸν μὴ 


ἀσυνέτως (84) τοῖς λεγοµένοις ἑπόμενον. Ποίους γὰρ 
ὀφθαλμοὺς ἑπαίρει ἓν τῷ ἅδῃ ὁ πλούσιος, τοὺς τῆς 


σαρχὸς ἑναφεὶς (89) τῷ τάφῳ; Ilo; δὲ φλογὸς 


ἠσθάνετο (86) τὸ ἀσώματον ; Ποίαν 65 γλῶσσαν xaza- 
Ψυχθῆναι διὰ τῆς σταγόνος ἐπιθυμεῖ, τῆς σαρχίνης 
αὐτῷ μὴ παρούσης; Τίς δὲ ὁ διαχομίζων αὑτῷ τὴν 
ῥανίδα δάχτυλος ; Αὐτὸς δὲ ὁ χόλπος τῆς ἀναπαύσεως, 
τίς; Τῶν γὰρ σωμάτων ἓν τάφοις ὕντων, τῆς δὲ 
Ψυχῆς οὔτε ἓν σώματι οὔσης, οὔτε ἐχ μερῶν σνν- 
εστώσης, ἄπορον ἂν εἴη τὴν τοῦ διηγήματος διασχευὴν 
χατὰ τὸ προχείρως νορύμενον ἐφαρμόσαι τῇ ἀληθείᾳ, 
εἰ µή τις µεταλάθῃη (87) τὰ xa0' ἔχαστον el; νοητὴν 
θεωρίαν * ὥστε χάσμα τὸ διεῖργον τῶν ἀμίχτων τὴν 
χοινωνίαν, μὴ γῆς δ.άστασιν (68) οἴεσθαι' τῷ γὰρ ἆσω- 
µάτῳ xaX νοερῷ, τίς πόνος διαπτηναι τὸ χάσμα, xal 
εἰ µήχιστον ἣν; Διότι τὸ νοερὸν τῇ φύσει, Ev ᾧπερ 
ἂν ἐθέλη ἀχρόνως γίνεται. --- T. Τί οὖν ἂν εἴη, φημὶ, 


(79) Ἐξεταστήν. A B ἐξεταστιχῶς. 
An Χχάσμαει. À in textu σχήµατι, in margine 

χάσµαιτι. 

(81) Δακτύ.1ῳ. A B διὰ δαχτύλου. 

(82) ᾽Ανάπαυσο. Α B εἰς ἀνάπαυσιν. 

83) Πρόχειρο». Α B pradgit τό. 

84) Ἀσυγέτως. A B συνετῶς. 

85) Εναφείς. B ἀφείς. 

86) Ἡσθάνετο. B ἑπαισθάνεται, 

(87) Μετα]άδῃ. Α µεταλάθοι. 

(88) Διάστασιν. Α in margine διάστηµα. 


θα 


$1 E 


DE ANIMA ET RESURUECTION;:. 


$2 


τὸ n3g, fj τὸ χάσμα, 3| τὰ λοιπὰ τῶν εἰρημένων, tj A nem eorum, inter quos nulla socictas intercedere 


μὴ (89) ἃ λέγεται (90) ; — M. "Epot δοχεῖ, qot, δό- 
fpas& τινα περὶ τῶν κατὰ φυχὴν (91) ζητουµένων δι’ 
ἑκάστου τούτων ὑποσημαίνειν τὸ Ἐύαγγέλιον. Ἡροει- 
πὼν (92) γὰρ πρὸς τὸν πλούσιον ὁ πατριάρχης, ὅτι 
Απέσχες τῷ διὰ σαρχὸς βίῳ τῶν ἀγαθῶν τὴν μοῖ- 
ραν͵ xal περὶ τοῦ πτωχοῦ τὸ ἴσον εἰπὼν, ὅτι Καὶ 
οὗτος ἀἁπέπλησε παρὰ τὸν βίον τῆς τῶν χαχῶν µετου- 
σίας λειτουργίας (93) * εἶθ᾽ οὕτως ἐπαγαγὼν περὶ τοῦ 
χάσµατος, ὡς ἀπ᾿ (94) ἀλλήλων διατειχίζονται, μέγα 
τ. (95) διὰ (96) τούτων ἔοιχεν ὑποδειχνύειν τῷ λόγω. 
αυ circa animam quaruntur, per unumquodque 
ila ad divitem patriarcha ante dixisset : 
norum, atque eodem niodo de mendico dixisset : 


Recepisti in vita, quam in carne transegisti, 
Et hic in vita malorum οἱ incommodorum partici- 


potest, non terra spatium et intervallum existime- 
tur; nam quid negotii fuerit οἱ quod incorporeum 
ei sola mente przditum est, transvolare hiatum, 
eilamsi vastissiwus sit, quippe cum id quod natura 
tale est, ut mente sola constet, ubicunque esse velit. 
nullo temporis intercedente spatio, illo penetret αἱ - 
que evadat ? — G. Quid igitur fuerit, inquam, ignis, 
vcl hiatus, vel c;etera quie dicta sunt, si non sunt 
ea que dicantur? — M. Mihi quidem, inquit, 
certas stabilesque quasdam sententias de iis rebus 
borum Evangelium significare videtur. Cum enim 
portionem  bo- 


pationis munere functus est ; el sic deinceps subjecisset de hiatu, quo alteri ab alteris discluderentur, 
magnam quamdam doctrinam, certamque ac stabilem sententiam per baec verba orationis siguificare 


videtur. 


B 
Τὸ δὲ δόγµα, χατά ve τὸν ἐμὸν λόγον, τοιοῦτόν 


isc- λΜάονοειδὰς (917) Ἡν ἡ τῶν (98) ἀνθρώπων ζωὴ, 
μονοειδὲς δὲ (99) λέγω τὴν ἐν µόνῳ τῷ ἀγαθφ 
ὀρωμένην (4), καὶ πρὺς τὸ xaxbv ἀνεπίμιχτον. Τὸν δὲ 
κοιοῦτον λόγον Ó πρῶτος τοῦ Θεοῦ νόμος µαρτυ- 
ρεῖται (2), 6 τοῦ παντὸς μὲν δοὺς τῶν bv τῷ παρα- 
δείσῳ χαλῶν ἄφθονον τῷ ἀνθρώπῳ τὴν µετουσίαν, 
ἀπείργων δὲ µόνου ἐχείνου ip σύμμιχτος ἣν ἐκ τῶν 
ἑναντίων dj φύσις, τοῦ κακοῦ πρὸς τὸ χαλὸν συγχε- 
χραµένου, θάνατον ἐπιθεὶς τῷ παρανοµήααντι τὴν 
ζηµίαν. "AXX ἐχουσίως ὁ ἄνθρωπος ἐν τῷ αὗτεξου- 
Sip χινήµατι καταλιπὼν thv ἁμιγή τοῦ χείρονος 
μοῖραν , τὴν ix τῶν ἑναντίων σύὐγκρατον ζωὴν Ev- 
εσπάσατο. Οὐ μὴν ἀφηχεν fj θεία προμήθεια τὴν 


liec autem sententia, mea quidem opinione, 
talis est : Ab initio vila bumana simplex et uni- 
formis erat. Simplicem autem et uniusmodi dico 
eam quia in solo bono animadvertitur, et nullius 
mali communione permista est. Talem autem opi- 
nionem prima lex divina testimonio 8uo compro- 
bat, quae cum omnibus quidem bonis, que erant in 
paradiso, hominem abunde frui et uli permisisset, 
&b illo solo probibebat, cujus, cum malum cum 
bono contemperatum esset, commisla ex contrariis 
erat nalura, mortemque ei, qui contra hanc legem 
fecisset, poenam apposuit. Sed homo sponte sua 
propriaque voluntate et arbitrio relicta sorte, que 
4 malo integra erat, eam que ex contrariis con- 


ἀθουλίαν ἡμῶν ἁδιόρθωτον. ᾽Αλλ’ ἀπειδὴ τοῖς παρα- (; temperata erat, vitam ascivit et amplexus est. Sed 


θεθηχόσι τὸν vópoy 6 xpiücl; ἐπ αὐτῷ θάνατος 
ἀναγχαίως ἐπηχολούθησε, διχῆ µερίσας τὴν ἀνθρω- 
πίνην ζωὴν, εἴς τε τὴν διὰ σαρχὸς ταύτην, xot εἰς 
τὴν ἔξω τοῦ σώματος μετὰ ταύτην, οὗ κατὰ τὸ ἴσον 
µέτρον τοῦ διαστήματος, ἀλλά τὴν μὲν βραχνυτάτφ 
φινὶ «p χρονικῷ περιγράψας ὄρῳψ΄ τὴν δὰὶ παρατεί- 


να- (5) εἰς τὸ ἁῑδιον, ἐξουσίαν ἔδωκεν ὑπὸ φιλαν- 


θρωπίας, tv ᾧ τις βούλεται, τούτων ἑχάτερον ἔχειν 
(τό τς ἀγαθὸν λέγω χαὶ τὸ χαχὸν), ἡ κατὰ τὸν βραχὺν 
τοῦτον xà ὠχύμορον βίον, ἡ χατὰ τοὺς ἀτελευτήτους 
ἐχείνους αἰῶνας, ὧν πέρας ἡ ἀπειρία ὲστίν. Όμω- 
νύµως δὲ Aeyopévou τοῦ τε ἀγαθοῦ xal τοῦ χακοῦ, 
xai ἑχατέρου τούτων (A) πρὸς διπλῆν ἔννοιαν µερι- 
ζοµένου (πρὸς νοῦν τε λέγω xal αἴσθησιν), xa τῶν 


non absque correctione et emendatione temera . 
rium et stolidum illud consilium nostrum divina 
providentia reliquit. Sed quoniam transgressores 
legis pena mortis, qui legi judicio latoris et au- 
etoris ejus apposita erat, necessario consecuta est, 
posteaquam vitam humanam bifariam partitus es- 
set, et in hanc qus per carnem transigitur, et in 
illam qux post hanc extra corpus degitur, non 
pari intervalli modo atque mensura, sed illam qui- 
dera brevissimo quodam termino temporis et spa- 
tio circumseripsit ; hanc vero ad zternitatem usque 
extendit atque produxit, ac benigno atque humano 
consilie ugus, potestatem dedit, ut in utra quis 
vita velit, horum alterutrum habeat (bonum in- . 


μὲν τοῦτο bv ἀγαθοῦ μοίρα κρινόντων ὅπερ ἂν ἡδὺ D quam et malum), vcl per brevem hanc fluxamque et 


τῇ αἰσθήσει δόξῃ * τῶν δὲ µόνον τὸ χατὰ διάνοιαν (5) 
θεωρούμµεναν πεπιστευχότων ἀγαθὸν εἶναι xal ὀνο- 
µάζεσθαι. Ofc μὲν ἀγύμναατός ἐστιν ὁ λογισμὸς, καὶ 


ο) 1 μή. Α el μ 
Τεται. À UM ἑστίν. 

ὧν Kari ψυχήν. B κατὰ τὴν q. 
ροειπών. À προσειπών. 

(os Mamroop rac E B τὴν λειτουργίαν. 

ο tre 

9) τι. x. addit 
(o6 re da xb à 


δόγμα. 
(97 Κονοειδές. Α µονοειδη. 


caduceam vitam, vel per illa sempiterna s:cula, 
quorum terminus est inlnitus. Cum autem zqui- 
voce dicatur et bonum et malum, atque horum 


(98) 'H τῶν. B τὸ xaz' ἀρχὰς ἡ τῶν. 
(09) Μονοειδὲς 66. A B μονοειδή δέ, 
(1) Ορωμένην. Α B 0copoug£vnv. 
2) Μαρτυρεῖται. Α B µαρτύρεται. 
$) Παρατείνας. Α in textu παραγράφας, in 
margine παρατείνας. 
4) Τοὐύτων. B τουτου. 
9) Audroiar. À addit, ὅπερ ἂν ἣν θεωρούµενον. 


83 S. GREGORII NYSSENI 8 
utrumque in duplicem intellectum dividatur (tum Α τοῦ βελτίονος ἀνεπίσχεπτας, οὗτοι ὑπὸ λαιµαργιαν (6) 


in mentem, inquam, tum in sensum), atque alii 
quidem, quod sensui suave ct jucundum visum 
fuerit, id loco boni habeant : alii vero, id solum 
bonum et esse et nominari credant, quod cogita- 
tione ac mentis agitatione animadvertitur et con- 
sideratur, quibus quidem inexercitata ratio est, 
ut quid melius sit considerare non possint, hi, per 
ingluviem et intemperantiam, in cornali vita eam 


tv τῷ σαρχίνῳ Bl τὴν χρεωστουμένην τῇ φύσει τοῦ 
ἀγαθοῦ μοῖραν προαναλἰόκονσιν, οὐδὲν τῷ μετὰ 
ταῦτα βίῳ ταμιευόµενοι ol. δὲ λογισμῷ διαχριτιχῷ 
τε χαὶ σώφρονι τὴν ἑαυτῶν οἰχονομοῦντες ζωῇὴν, Ev 
τῷ βραχεῖ τούτῳ βίῳ, διὰ τῶν «hv αἴσθησιν λυπούν- 
των ἀνιαθέντες, τῷ ἑφεξῆς αἰῶνι τὸ ἀγαθὸν ταμιεύον- 
ται, ὥστε αὐτοῖς τῇ ἀῑδίῳ ζωῇ τὴν χρείττω λῆξιν 
συμπαρατείνεσθαι. 


que nature debetur boni sortem ante tempus consumunt atque profundunt, nibil in eam qua 


posthac futura est 


vitam  reservantes et comparcentes; alii vero ratione sana ac dijudicatrice 


suam vitam gubernantes, in hac brevi vita perea qua sensum ledunt contristati atque vexati, in 
futurum seculum bonum comparcunt atque recondunt, ut sibi una cum sempiterna vita melior 


&0rs extendatur atque prorogetur, 


Hic igitur, ut mea quidem opinio fert, biatus 
ille est, qui non terra discedente atque diducta fit, 
sed quem judicium per hanc vitam in contraria 
studia atque instituta divisum atque diductum 
facit. Nam qui semel quidquid in hac vita suave ac 
jucundum est elegerit, nec poenitentia ductus sto- 
lidum ac temerarium suum consilium corrigit 
"atque emendat, inaccessum et invium sibi locum 
bonorum posthac efficit, cum hanc inevitabilem, 
qua transiri non possit, necessitatem, tanquam 
barathruro quoddam vastum et invium, qua trans- 
iri non possit, adversus sese perfoderit. Quam- 
obrem bonum quoque anima statum, in quo pa- 
tientia athletam sermo requiescere facit, sinum 


Τοῦτο οὗν ἐστιν, ὥς Ye ὁ ἐμὸς λόγος, τὸ χάσµαι 
ὃ οὐχὶ γῆς διασχούσης γίνεται, ἁλλ' fj (7) παρὰ τὸν 
βίον χρίσις πρὸς τὰς ἑναντίας Ἱπροαιρέσεις διασχι- 
σθεῖσα Toti. 'O γὰρ ἅπαξ τὸ ἡδὺ κατὰ «bv βίον 
τοῦτον ἑλχόμενος (8), καὶ μὴ θεραπεύσας (9) ix µε- 
ταµελείας τὴν ἀθουλίαν, ἄθατον ἑαυτῷ μετὰ ταῦτα 
τὴν τῶν ἀγαθῶν χώραν (140) ἐργάζεται, τὴν ἁδιάδα- 
τον ταύτην ἀνάγχην, χαθάπερ τι βάραθρον ἀχανές 
τε xal ἁπαρόδευτον καθ) ἑαυτοῦ διορύξας. Διό pot 
δοχεῖ χαὶ τὴν ἀγαθὴν τῆς ψυχῆς χατάστασιν, ἐν fj 
τὸν τῆς ὑπομονῆς ἀθλητὴν ἀναπαύει ὁ λόγος, χόλπον 
τοῦ ᾿Αόραὰμ ὀνομάσαι. Πρῶτος γὰρ οὗτος ὁ πα- 
τριάρχης τῶν πώποτε γεγονότων ἱστόρηται τὴν 
ἐλπίδα τῶν µελλόντων νῆς ἀπολαύσεως τῶν παρόνς 


: Abrahae nominasse mibi videtur. Primus enim hic ( των ἀνταλλαξάμενος, ὅς ye πάντων γυμνωθεὶς, tv 


patriarcha ex iis qui olim fuerunt, cum spe futu- 
Torum, presentium commodorum usum atque vo- 
luptatem commutasse memoratur, qui quidem om- 
nibus nudatus, in quibus ei vita ab initio consiste- 
bat, inter aljenos conversabatur, et domicilium 
habebat, per. afflictiones et incommoda presentis 
. vita, eam qua speratur beatitudinem quorens. Ut 
igitur certam aliquam pelagi partem circumscri- 
ptam, per abusum quemdam, sinum nominamus, 
ita mihi sermo nomine sinus iramensorum illorum 
nostrarum) bonorum demonsiralionem significare 
videtur : in quo sinu bono omnes, qui per virtu- 
tem prasentis νὶ cursum conficiunt, cum binc 
solverint, tanquam in portu non obnoxio fluciuum 
procellis, animas appulaas ac quasi subduetas sta- 
tuunt. Reliquis autem eorum quse bona videntur 
eis ejectio privatioque flamma animam perurens 
exsistit, guitam aliquam ex pelago bonorum, qui- 
bus sancti aflluunt et abundant, ad consolationem 
desiderans, et non adipiscens, Porro cum linguam 
et oculum et digitum, reliquaque nomina ad cor- 
pus pertinentia in colloquio incorporeorum anim- 


(6) Λαιμαργίαν. A B λαιμαργίας. 

(1) Aa d A ἀλλ ὃ $. ii 

(8l 'EAxópevoc. Α B ἑλόμενος. 

(9) θεραπεύσας, À in textu θεραπεύσας ἐκ µετα- 
θουλίας ἄδατον ' in ΠΙΔΙΡΙηΘ:: xal μὴ £x µετανοίας 
θεραπεύων τὴν ἀθουλίαν. 

(10) Tir χώραν. A B τὸν χῶρον. 

(1) Οὕτω. Α B οὕτω po. 


οἷς ἣν αὐτῷ χαταρχὰς ἡ ζωὴ, ἐν ἀλλοτρίοις εἶχε τὴν 
δίαιταν, διὰ τῆς παρούσης χαχοπαθείας, τὴν ἔλπι- 
ῥομένην εὐχληρίαν ἐμπορευόμενος. Ὥσπερ οὖν τὴν 
ποιὰν τοῦ πελάγους περιγραφὴν ἐκ χαταχρἠσεώς 
τινος ὀνομάξομεν χόλπον, οὕτω (11) δοχεῖ τῶν ἆμε- 
πρήτων ἐχείνων ἀγαθῶν τὴν ἕνδειξιν ὁ λόγος τῷ τοῦ 
κόλπου διασημαίνειν ὀνόματι, ᾧ πάντες οἱ δι ἀρετῆς 
τόν παρόντα διαπλέοντες βίον, ὅταν ἐντεῦθεν ἁπαί- 
ρωσιν (12), ὥσπερ iv ἀχατακλύστῳ Λλιμένι τῷ 
ἀγαθῷ κόλπῳ τὰς ψυχὰς ἑνορμίζονται (15), τοῖς δὲ 
λοιποῖς ἡ τῶν φαινομένων αὑτοῖς ἀγαθῶν στέρησις 
φλὸξ γίνεται τὴν ψυχὴν διασμύχουσα (14), ῥανίδος τι- 
νὸς ἐκ τοῦ πελάγους τῶν τοὺς ὁσίους περιχλνζόντων 
ἀγαθῶν εἰς παραμυθίαν προσδεοµένη, xaX οὐ τυγχά- 


D νουσα. Γλῶασαν δὲ καὶ ὀφθαλμὸν, καὶ δάκτυλον, xal 


τὰ λοιπὰ τῶν σωματικῶν ὀνομάτων ἓν τῷ διαλόγῳ 
τῶν ἁσωμάλων Λλέπων , τὸν καταστοχασμὸν (15), 
ἡμῖν Ίδη νοηθέντι περὶ ψυχῆς λόγφῳ ασυμφώνως 
ἔχειν ὁμολογήσεις, ἐπισχεφάμενος τῶν ῥητῶν (16-17) 
τὴν διάνοιαν. Ὥσπερ γὰρ (18) ὅλου τοῦ σώματος ἡ 
τῶν στοιχείων συνδρομὴ ποιεῖ τὴν οὐσίανι, οὕτως 
elxbg xai τῶν iv τῷ σώματι μερῶν Ex τῆς αὐτῆς 


(13) ᾽Απαίρωσυ”. À B ἁπόρωσιν. 
15) ἙΕνγορμίζανται. A in margine ἐνορμίζονσι. 
ib Διασμύχουσα. A διασµήχουσα. — 
(15) Tóv καταστοχασμόν, etc. A B τῷ κατὰ στο» 
χασμὸν Ίδη νοηθέντι, 

(16-17) Ρητῶ». B ῥημάτων. 
48) "Ώσπερ γάρ. À ὡς váp. 














85 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 86 
αἰτίας (19) συμπληροῦσθαι τὴν φύσιν. El οὖν πάρ- A advertis, αἱ verhorum sententiam inspexcris, cum 


εστιν ἡ φυχἠ τοῖς Ex τοῦ σώματος στοιχείοις πρὸς τὸ 
πᾶν ἀναμιχθεῖσιν (20), οὗ µόνον τὸ πλήρωμα τῶν 
εἰς ὅλον τὸ σύγχριμα συνδεδραµηχότων γνωρίσει, 
xai ἓν αὐτοῖς ἔσται' ἀλλ οὐ τὴν (91) ἰδιάζουσαν 
ἑκάστου τῶν μερῶν αύστασιν ἀγνοήσει, διὰ ποίων 
τῶν ἓν τοῖς στοιχείοις µορίων ἀποτελεσθῇ (22) τὰ àv 
ἡμῖν µέλη. 


reversis, non modo congeriem 


opinione quam jam per conjecturam de anima 
mente concepta exposuimus convenire non nega- 
bis, Ut enim concursus elementorum totius corpo- 
ris efficit naturam : ita probabile est, etiam par- 
lium corporis ex eadem causa compleri naturaim. 
Si igitur anima adest elementis ex corpore disso- 
luto ad rerum universam naturam refusis atque 


et complementum eorum qua ad totam eoagmentationem constituen- 


dam concurrerunt agnoscet, et in eis erit; sed ne peculiarem quidem eujusque parlis constitutionem 
et concretionem ignorabit, per quas nimirum particulas elementorum membra nostra absoluta sint. 


Τὴν οὖν (25) ἓν παντὶ οὖσαν τῷ τῶν στοιχείων 
πληρώματι, xa bv τοῖς χαθ᾽ ἔχαστον εἶναι, οὐδὲν 
ἔξω τοῦ εἰχότος ἐστιν xaX οὕτω πρὸς τὰ στοιχεῖά 
τις βλέπων, ofc ἑνυπάρχει τῇ δυνάμει τὰ καθ) Exa- 
στον µέλη τοῦ σώματος, δάχτυλόν τε περὶ αὑτὴν 
εἶναι xal ὀφθαλμὸν καὶ γλῶσσαν, xat τὰ ἄλλα πάντα 
μετὰ τὴν διάλυσιν τοῦ συγχρἰµατος τὴν T'oaghy λέ- 
etw. ὑπονοῶν, τοῦ εἰχότος οὐχ ἁμαρτήσεται. El οὖν 
«à καθ ἕχαστον ἀπάγει (24) τὸν νοῦν τῆς σωματιχῆς 
περὶ τοῦ διηγήματος ὑπολήφεως, εἰχὸς δήπου xai 
τὺν μνημονευθέντα νῦν ἤδην μὴ τόπον τινὰ οὕτως 
ὀναμαζόμενον οἴεσθαι, ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς 
ἀειδή καὶ ἀσώματον, f, τὴν Φνχὴν ἑἐμδιοτεύειν παρὰ 
τῆς Γραφῆς ἑἐχδιδασχόμεθα (25). Αλλά xal ἕτερον 
iy τῷ κατὰ τὸν πλούσιον xal πτωχὸν διηγήµατι 
δόγμα µανθάνοµεν, ὃ πολλὴν ἔχει (20) πρὸς τὰ ἔξη- 
τασµένα τὴν οἰχειότητα, Ἐποίησεν ἐχεῖνον τὸν ἐμ- 
παθῇ xai φιλόσαρχον, ἐπειδὴ τὸ ἄφυκτον εἶδε τῆς 


Quocirca qux in universo elementorum comple» 
mento fit, eam eliam in singularibus esse, nullo 
modoa probabilitate ac verisimilitudine alienum 
est ; alque ita si quis spectet ad elementa, in qui- 
bus singularia membra corporis insunt ipsa poten- 
tia, atque Scripturam dicere arbitretur, et digitum, 
cirea ipsam animam esse et oculum et linguam, 
ceteraque omnia etiam post dissolutionem  con- 
οτοιῖ, a probabilitate ac verisimilitudine non aber- 
rabit, Si igitur singularia mentem abducunt ab eo 
qui ad corpus refertur narrationis intellectu, par 
et consentaneum nimirum est, uL etiam mo/to me- 
moratum infernum, non locum qui sic nominetur 
esse putemus, sed quemdam vite statum incorpo- 
reum, qui videri non possit, in quo animam vitam 
degere a Scriptura docemur. Atque etiam aljam 
in narratione que ad divitem et mendicum pertinet, 
certam firmamque discimus sententiam, qus ma- 


παρ ἑαυτοῦ (27) συμφορᾶς, φροντίδα τῶν ὑπὲρ γῆς C gnam cum iis que scrutati sufnus et. excussimus, 


αὐτῷ χατὰ τὸ yévog προσεχτῶν (28) ἔχειν, xal τοῦ 
ΑἈθραὰμ εἰπόντος μὴ ἀπρονόητον εἶναι τῶν ἐν σαρχὶ 
ζώντων βίον (29), ἀλλὰ xav' ἐξουσίαν προχεῖσθαι 
αὐτοῖς τὴν ix τοῦ νόµου χαὶ τῶν προφητῶν χειρ- 
αγωγίαν΄ ἔτι παραµένειν προσλιπαροῦντα τὸν δί- 
χαιον (30), ὅπως ἂν Ex τοῦ παραδόξου πιθανὸν αὖ- 
τοῖς τὸ χήρυγµα Υένοιτο, ὑπό τινος ἐκ τῶν νεχρῶν 
ἀναθεθιωχότος χαταγγελλόµενον. 


affinitatem habet. Facit illum humanis affectibus 
ac perturbationibus obnoxium, carnisque studiosum 
divitem, posteaquam ex sua calamitate se non 
posse expediri et effugere animadvertit, curam ha- 
bere eorum qui super terram eum genere coritin- 
gebant; eumque Abraham negasset eorum qui in 
carne viverent vitam provisionis expertem, esse, sed 
abunde eis propositam esse doctrinam atque insti- 


tutionem legis ac prophetarum; adhuc perseverare divitem instantem ac flagitantem, ut ex improviso 
εἰ inopinato oredibilis eis przedicatio fteret, quz ab aliquo qui ex mortuis revixisset annuntia- 


retur. 

F. Τί οὖν, εἴπον, Ev. τούτοις ἐστὶ τὸ δόγµα (21); 
— M. Ἐπειδὴ, qnot, τοῦ μὲν Λαζάρου πρὸς τοῖς πα” 
ροῦσιν ἄσχολός στιν 1) Ψυχἠ, χαὶ πρὸς οὐδὲν τῶν χα- 
ταλειφθέντων ἑαυτὴν δπιστρέφει, Ó δὲ πλούσιος olo- 
vel ($2) ἰξῷ τινι τῇ σαρχίνῃ Qufj χαὶ μετὰ θάνατον 
ἔτι προσίσχεται (35), fjv οὐδὲ παυσάµενος τοῦ ζήν χα- 
θαρῶς ἀπεδύσατο, ἀλλ’ ἔτι αὐτῷ διὰ φροντίδος ἑστὶν 
ἡ σὰρξ xai τὸ αἷμα (δι ὧν γὰρ τοὺς κοινωνοῦντας 
αὐνῷ τοῦ γένους ἐξαιρεθῆναι τῶν χακῶν δεῖται, δη- 
χός ἐστι µήπω τῆς σαρκιχῆς (94) ἐχλυθεὶς προσπα- 


(19) Αὐτῆς αἰείας. B οὐσίας. 

(30) Ἀναμιχθεῖσι. Α in textu ἀνελθαῦσιν ' in 
margine : ἀναχθεῖσε. B ἀνασχεθεῖσι, 

(21) οὐ τήν. A B οὐδὲ τήν. 

(22) Ἁποτε]εσθῇ. À ἀπετελέσθη. 

(30) Τὴν οὗ». Α τί οὖν. 

(24) Απάχγει. A ἀπόχειν. 

(25) Ἑκδιδασκόμεθα. Α.διδασχόµεθα. 

(26) "Εχει. A B Eget. 


' G. Quznam igitur in his, inquam, sententia est? 
— M. Quoniam, inquit, Lazari quidem anima circa 
presentia occupata est, et ad nullam earum rerum 
quas reliquerat sese convertit; dives autem, tan- 
quam vis$co cuidam, carnali vit:e etiam post mor- 
tem adhuc adhzret : quam nec cum vivere quidem 
desiisset penitus exuerat, sed adbuc ei curze caro 
et, sanguis erat (per hoc enim quod rogat ut illi qui 
communione generis eum contingebant, malis ezi- 
merentur, perspicuum est quod nondum carnali 


(27) Παρ) ἑαυτοῦ. À xa*' αὐτόν. 
(98) Προσεκτῶ». A B προσηχόντων, 
(29) Βἰον. M τὸν βίον. 

(30) Δίκαιο». Α πλούσιον. 

(51) Τὸ δόγµα. B delet 46. 

(59) Οἰονεί. Α B olov. 

(33) Προσίσχεται. Α προσέχεται. 
(94) Σαρχικής. B σαρχίνης, 


8 s. GREGORII NYSSENI 88 
affectu exsolutus erat), per has, inquit, narrationes A θείας), &x τούτων, qnoi, τῶν διηγημάτων οἱόμεθα 


existimamus censere Dominum quod oporteat eos 
qui in carnevivunt, quam maxime seeundum virtu- 
tem vivendo, quodammodo separari et expediri ab 
affectu carnis, ne post mortei alia morte rursus 
opus habeamus, quz reliquias carnalis glutinis se- 
paret, excernat et expurget; sed tanquam vineulis 
circum animam ruptis, nulla rorporea molestia cam 
ad sese attrahente, celer et expeditus ei cursus ad 
bonum contingat. Nam si quis mente carnalis peni- 
tus totus redditus fuerit, et omni animi motu atque 
efficientia in voluntatibus carnis occupetur, is nec 
si extra carnem quidem evascrit, ab affectibus ac 
perturbationibus ejus recedit, sed quemadmodum 
illi, qui in feetidioribus locis diutius commorati 


sunt, ncc αἱ in purum quidem, suavem et amcenum p 


aerem iransierint, integri ac vacui sunt ab illo in- 
grato et injucundo odore quem propter diuturnio- 
rem in eo commorationem contraxerunt : ita ne 
tum quidem, eum carnalis vita, cum subtili et in- 
visibili commutata fuerit, fleri possit quin carnis 
amantes prorsus attrahant aliquid ex. graveolentia 
atque fetore carnali.Unde gravioreis dolor exsistit , 
cum ex hujusmodi circumstantia anima magis ma- 
terialis evaserit. Videtur autem aliquo modo cum 
hujusmodi opinione concinere atque convenire, 
quod s:epenumero a nonnullis dicitur, conspici vide- 
licet circa conditoria atque repositoria corporum 
umbratilia quadam spectra mortuorum. Nam sí 


revera ita (It, argumentum est animam ultra modum: 


nunc in bac vita fuisse erga carnalem vitam affe- 
ctam, adeo ut ne carne quidem extrusa plane ab ea 
velit avolare, neque concedere ut absolota [figura 
ad id quod conspici non potest et form: expers 
est, trausmutatio flat, sed circa speciem postquam 
species dissoluta fuerit etiam nunc maneat, et eum 
jam extra eam evaserit, illius desiderio materiz 
locis oberret, cirrumque ea versetur atque va- 
getur. 


G.Ego vero paululum commoratus, repetita &enten- 
tia eorum qua dicta erant, Videtur, inquam, mihi 
ex iis quie modo dicta sunt, exsistere quiddam con- 
trarium iis quz de affectibus ac perturbationibus 
antea excussa atque examinata sunt. Nam si ex ea 


qua cum brutis est cognatione tales in nobis anim:e D 


motus elfici putantur, quales superior enumeravit 


2d Τοῦτο delet A. 
96) Τὰ Aslyr. Α τοῦ τὰ λείΨ. 
91) ᾽Αποκαθάίροντος. À in margine ἀπρδιιστῶν- 


φος. 

58) Τὴν γυχήν. AB « e 
39. Αὐτόν. * αὐτὴν. Bac 
40) 'AATn6Órvoc. Β ἀχθηδόνος. 

M) Ἀφελκούσης. B ἐφελκούσης. 
(42) Καθάπερ. À B ἀλλὰ καθάπερ. 
(45) τω TO. Α B ἀνεμάξαντο. 
(44) ᾽Αηδῆ. A B ἀειδῆ. 

45) "A6Jaxcor. A, λεπτόν. 
n^ 'AgéAxscÓut, A Β ἐφέλχεσθαι. 

4T) Σαρκικῆς. B σαρκίνης. 


48) Av' ὧν. À in margine δ οὗ. 


τοῦτο (35) δογµατίζειν τὸν Κύριον, τὸ δεῖν ὅτι µά- 
λιστα τοὺς Ev aapxY βιοτεύοντας, διἁ τῆς χατὰ ἀρε- 
τὴν ζωῆς , χωρίξεσθαί πως xal ἀπολύεσθαι τῆς πρὸς 
αὐτὴν σχέσεως, ἵνα μετὰ τὸν θάνατον μὴ πάλιν ἅλ- 
λου θανάτου δεώµεθα, τὰ λείψανα (30) τῆς σαρχώ- 
δους χόλλης ἀποχαθαίροντος (57): ἀλλὰ χαθάπερ 
δεσμῶν την φυχὴν (58) περιῤῥαγέντων, χοῦφος αὐτῇ 
καὶ ἄνετος ὁ πρὸς τὸ ἀγαθὸν γένηται ὀρόμος, οὔδε- 
μιᾶς αὐτὸν (39) σωματιχῆς ἀλγηδόνος (40) πρὺς 
ἑαυτὴν ἀφελχούσης (41). Ὡς c τις ὅλος δι’ ὅλων 
ἁποσαρχωθείη τῇ διανοίᾳ, πᾶσαν ψυχῆς χἰνησίν τε 
xai ἑνέργειαν ἐν τοῖς θελήµασι τῆς σαρχὺς ácyo- 
λῶν, ὁ τοιοῦτος οὐδὲ τῆς capxbc ἔξω γενόμενος τῶν 
κατ αὐτὴν παθηµάτων χωρίζεται, καθάπερ (43) οἱ 
ἐπὶ πλέον ἑνδιατρίφαντες τοῖς δυσωδεστέροις τῶν 
τόπων, οὐδὲ εἰ πρὸς τὸν εὔπνουν ἀέρα µετέλθοιεν 
καθαρεύουσι τῆς ἀηδείας, fjv διὰ τῆς χρονιωτέρας Ev 
αὐτῇ διαγωγῆς ἀναμίξαντο (45) ' οὕτως οὐδὲ πρὺς 
τὸν ἀηδῆ (44) καὶ ἄδλεπτον (45) βίον τῆς µεταθολῆς 
γενοµένης, δυνατὸν ἂν «fp τοὺς Φφιλοσάρχους μὴ 
ἀφέλκεσθαί (46) τι πάντως τῆς σαρχικῆς (47) ὄνα- 
ᾠδίας, δι ὧν (48) πλέον αὐτοῖς ἡ ὀδύνη βαρύνεται, 
ῥλωδεστέρας ἐχ τοιαύτης (49) περιστάσεως τῆς φυ- 
χῆς Υινοµένης (50). Δοχεῖ δέ πως πρὸς τοιαύτην (51) 
ὑπόληψιν συνῴδειν ὃ παρά τινων λέγεται (92), πολ- 
λάχις ὁρᾶσθαι τὰς περὶ (55) τῶν σωμάτων θέσεις, 
σχιοειδῃ τινα τῶν χκατοιχοµένων φαντάσματα. El 
γὰρ τοῖόν τι (54) γίνεται, οὕτως ἑλέγχεται τῆς ψυχής 
i πέρα τοῦ δέοντος Υινοµένη (55) νῦν πρὸς τὸν σαρ- 
xen βίον προσπάθεια, ὡς μηδὲ ἐξωσθεῖσαν τῆς 
σαρχὸς χαθαρῶς αὐτὴν (56) ἐθέλειν ἀφίπτασθαι (57), 
μηδὲ συγχωρεῖν τὴν παντελῆ Τίνεσθαι (58) πρὸς τὸ 
ἀειδὲς τοῦ σχήματος µεταποίησιν, ἀλλὰ παραμένειν 
ἔτι τῷ εἴδει μετὰ τὸ λνθῆναι τὸ εἶδος, xat ἔξω γε- 
νοµένην Ίδη τούτου πόθῳ τοῖς τῆς ὕλης ἐπιπλανᾶσθαι 
τόποις, χαὶ περὶ αὐτοὺς ἀναστρέφεαθαι. 


P, Ἐγὼ δὶ μικρὲν ἐπισχὼν καὶ ἀναλαθὼν τὴν τῶν 
εἰρημένων διάνοιαν, Δοχεῖ pot, εἶπον, τοῖς περὶ πα- 
θῶν (59) προεξητασµένοις ἀναχύπτειν ἐκ τῶν εἱρη- 
µένων τις ἑναντίωσις. El γὰρ ἐκ τῆς πρὸς τὰ ἄλογα 
συγγενεἰας ἑνομίσθη τὰ τοιαῦτα τῆς ψυχῆς ἐν ἡμῖν 
ἑνεργεῖσθαι χινήµατα, ὅσα προσλαδὼν (00) ὁ λόγος 
ἀπηριθμήσατο, θυµόν τε xal φόδον, xa ἡδονὴν xal 


(49) Τοιαύτης. Β τῆς τοιαύτης. 
σι Γιοµένης. À γενομένης. 
91) Πρὸς τοιαύτη». Α πρὸς τὴν τοιαύτην. 
(69) Ὁ παρά των «Ἀέγεται. B. τὸ «. τ. λέγε- 
σθαι. Α in margine cb πολλάχις παρά τινων λεγόμε- 
νον ὁρᾶσθαι, | 
(53) Tàc περἰ. Α B περὶ τάς. 
(54) Τοῖόν τι. B τῷ ὄντι γίνεται οὕτως, 
(55) Γινοµένη. Α γενοµένη. 
(56) Αὐτήν. B αὐτῆς. 
(57) Ἀφίπεασθαι. Α ἐφίπτασθαι. 
(58) Γ/νεσθαι. B. γενέσθαι. 
59) Παθῶν. Α B τῶν παθῶν. 
60) Προσ.λαθών. À προλαθών, 





89 DE ANIMA ET RESUBRECTIONE. 00 
ἰπιθυμίαν, καὶ τὰ τοιαῦτα * εἴρηται δὲ τὴν μὲν &ya- A oratio, iram videlicet et. metum, et. cupiditatem, 


θὴν τῶν τοιούτων χρῆσιν ἀρετὴν εἶναι, διὰ δὲ τῆς 
ἐσφαλμένης τὴν χαχίαν Ὑγίνεσθαι (6{): προσέθηχε 
δὲ ὁ λόγος ἑχάατου τε τῶν ἄλλων τὴν πρὸς τὸν xa 
ἀρετὴν βίον συνεισφορὰν, ὅτι δι’ (62) ἐπιθυμίαν (65) 
πρὸς τὸν Θεὸν ἀναγόμεθα, οἷόν τινα σειρὰν (64) 
χάτωθεν πρὸς αὐτὸν ἀνελχόμενοι, Δοχεξ πως, ἔφην, 
ἐναντιοῦσθαι πρὸς τὸν σχοπὸν ὁ λόγος. — M. Πῶς 
τοῦτον (65) λέγεις; φησἰν. — T. "Ot τοι, εἶπον, τῆς 
ἀλόγου πάσης κινήσεως μετὰ τὴν χάθαρσιν ἐν ἡμῖν 
ἀποσθεσθείσης, οὐδὲ τὸ ἐπιθυμητικὸν πάντως ἔσται ' 
τούτου δὲ μὴ ὄντος οὐδ' ἂν ἡ τοῦ κρείστονας ἔφεσις 
εἴη, μτδενὸς ὑπολειφθέντος τῇ φυχῇ τοιούτου χινηµα- 
τος. τοῦ πρὸς τὴν ὄρεξιν (66) τῶν ἀγαθῶν ἐπεγείρον - 
τος.---Μ. ᾽Αλλὰ πρὸς τοῦτο, φησὶν (67), ἐχεῖνό φαμεν, 
ὅτι ϱὁ θεωρητικάν τε xot διαχριτιχὸν ἴδιόν ἐστι τοῦ 
θεοειδοὺς τῆς φυχῆς, ἐπεὶ καὶ τὸ θεῖον ἐν τούτοις χα. 
ταλαμθάνοµεν. El τοίνυν εἴτε ἐχ τῆς vov ἐπιμελείας, 
εἴτε àx τῆς μετὰ ταῦτα καθάρσεως (08) ἐλευθέρα 
Υένοιτο ἡμῖν ἡ φυχὴ τῆς πρὸς τὰ ἄλογα τῶν παθῶν 
σοµφυῖας, οὐδὲν πρὸς τὴν τοῦ καλοῦ θεωρίαν iv- 
αποδισθήσεται (69). Τὸ γὰρ χαλὸν ἑλχτικόν πως (70) 
χατὰ τὴν ἑαντοῦ (71) φύσιν παντὸς τοῦ πρὸς ἐχεῖνο 
Βλέποντος, Ei οὖν πάσης καχίας tj ψυχἠ χκαθαρεύ- 
σειεν, ἓν τῷ χαλῷ πάντως ἔσται. Καλὸν δὲ τῇ éav- 
του φύσει τὸ θεῖον πρὸς 0 διὰ τῆς χαθαρότητος τὴν 
συνάφειαν E£ex τῷ οἰχείῳ συναπτοµένη. 


el voluptatem, creteraqueejusdem modi,atqui dictum 
est bonum quidem horum usum virtutem esse, 
per pravum vero vitium exsistere : adjecit item 
oratio cum cseterorum ad eam vitam que cum vir-- 
tute transigeretur contributionem et adjuméntum, f 
tum quod per concupiscentiam ad Demm tollimur - 
atque erigimur, veluti catena quadam ex inferiori 
loco sursum ad eum auracti, videtur nimirum, in- 
quam, aliquo modo oratio sibi contraria esse atque 
proposito adversari. — M. Quo pacto hoc dicis ? in- 
quit magistra. — G. Quoniam omni rationisexperte, 
jnquam, motu post purgationem in nobis exstincto, 
ne concupiscendi quidem vis prorsus erit : qua de- 
Élciente, nusquam boni desiderium (uerit, cum nul- 
lus ejusmodi motus animz relictus sit qui excitet ad 
appetitum bonorum. -— M. At adversus hoc, inquit, 
illud dicimus, quod speculandi ac dijudieandi vis 
propria est ejus animw partis qu: Deo similis est, 
quoniam etiam divinum numen per hzc comprehen- 
dimus. (a) Si ergo vel nunc adhibita cura atque dili- 
gentia, vel posthac perignis purgationem anima nostra 
libera fuerit ab ea conjunctione qua cemratione ca- 
rentibus affectibus eoaluit atqueconerevit,nulla read 
boni et honesti contemplationem impedietur : bonum 
autem et honestum eam vim ex eui natura habet, ut 
quidquid in illud intueatur, id ad se quodammodo 


atrabat. Si igitur anima ab omni vitiositate pura fuerit, in bono et nonesto prorsüs erit. Bonum autem 
ei honestum ex sui natura numen divinum est, cum quo per puritatem anima conjunctionem habebit, 


quppe cum proprio cohxrens atque coalescens, 


El οὖν τοῦτο Υένοιτο, οὐχέτι ἔσται χρεία τῆς κατ) 
ἐπιθυμίαν χινῄσεως, f| πρὸς τὸ χαλὸν (73) ἡγεμο- 
γεύσει. 'O γὰρ ἐν σκότει τὴν διαγωγὴν ἔχων, οὗτος 
tv ἐπιθυμίᾳ τοῦ φωτὸς ἔσται' εἰ δὲ by τῷ φωτὶ 
γένοιτο, τὴν ἐπιθυμίαν ἐκδέξεται ἡ ἁπόλαυσις, fj δὲ 
ἐξουσία τῆς ἀπολαύσεως ἀργὴν καὶ ἕωλον τὴν ἐπιθυ- 
μίαν ἑργάζεται. Οὐχοῦν οὐδεμία τις ἕσται διὰ τούτων 
ζημία πρὸς τὴν τοῦ ἀγαθοῦ µετουσίαν, εἰ τοιού- 
των (15) f) φνχῆ κινημάτων ἐλευθέρα γένοιτα, πρὸς 
ἑαυτὴν πάλιν ἐπανελθοῦσα, xal ἑαυτὴν ἀχριόθῶς el- 
ὄρῦσα (14), ola. τῇ φύσει ἐστὶ, χαὶ οἷον àv κατόπτρῳ 
χαὶ εἰχόνι διὰ τοῦ οἰχε[ου χάλλους πρὸς τὸ ἀρχέτυπον 
βλέπουσα. ᾽Αληθῶς γὰρ ἐν τούτῳ ἔστιν εἰπεῖν τὴν 


Si igitur hoc acciderit, non smplius cupiditatis 
motus opus erit, qui nobis praeeat ac dux sit ad id 
quod bonum et honestum est: nam qui in tenebris 
vitam degit, is lucem desideraverit, qui siin lucem 
pervenerit, eaque frui ac potiri ceperit, concu- 
piscere atque desiderare desinet. Facultas enim 


atque potestas potiendi atque fruendi vanam et in- 


utilem efficit cupiditatem. Quocirca per híc nullum 
detrimentum accidet ad boni participationem, si 
rursus ad sese anima reversa, ac plene sese nescens 
qua natura przdita sit, et velut in speculo et ima- 
gine per propriam pulchritudinem ad principalem 
respiciens, a talibus moribus libera fuerit. 1n boc 


ἀχριδῆ πρὸς «b θεῖον εἶναι ὁμοίωσιν, ἓν τῷ μιμεῖ- D enim verelicet dieere plenam et absolutam esse di- 


pH Γίνεσθαι. Β γενέσθαι. 

(62) Ότι δι. B καὶ ὅτι δι’, Α ὅτι xal. 
65) ᾿Επιθυμίαν. B ἐπιθυμίας. 

(t) Τιγὰ c&ipáv. Α B τινὶ σειρᾷ. 

65) Πῶς τοῦτον. Α πῶς τοῦτο, 

(66) "Ορεξυ". B ὄρεξιν λέγω. 

(617) Φησίν. À φησὶν ἡ διδάσκαλος. 


(a) Σχό.1ιον. Ne de omnibus hoc eum dixisse exi- 
stimes, sed de illis in quibus parue quedam vitio- 
se vile [werint reliquie, que propler infirmitatem 
carnis venia digne sint : a quo. animas purgari ait : 
quemadmodum — etiam alii quidam Patres censent : 
fm quibus est. eliam — Dionysius Areopagita. ltem 
Diadochus Photice episcopus. Nisi enim id intellexeri- 
πιως, et omnibus aliis doc(oribus, et sibi ipsi coutra- 


(68) Καθάρσεως. À in πιαγρὶπο᾿πυρώσεως. 
να, Ἐνγωποδισθήσεται. Δ B ἐμποδισθήσεται. 
70) 'Ε.Ίχτιλόν πως. Α addit ἐστί. 
71) 'Eavcov. B αὐτοῦ. 
72) Πρὸς τὸ καλόν. Α et B addunt ἡμῖν, 
78) Τοιούτων sequitur in Α τῶν. 
(74) Ei&ovca. A B ἰδοῦσα, À in margino εἰδυῖα. 


ria dicentem ostendemus. Dicebat enim ante hec in- 
vium el inaccessum peccaloribus esse bonorum usum 
[ructum, atque etiam cum divinis verbis pugnare de- 
monsirabitur , quibus ostenditur illorum ponam fine 
carere. Erit igitur peccatoribus eorum bonorum, qua 
juetis recondita sunt usus (rucius, ezperiibus abolivs 
vitiositate desiderium boni, Memento supra dictg- 
rum. 


et S. GREGORII NYSSENI 93 
viui numinis similitudinem, nempe si anima nostra A σθαί πως τὴν ἡμεεέραν ζωὴν (15) τὴν ὑπερχειμένην 


quodammodo superam rerumque universarum pra- 
sidem naturam imitetur. Nam natura quz superat 
omnem intellectum, procul ab iis quae in nobis 
cernuntar sita, alio quodammodo suam exigit vi- 
tam, ei non quemadmoduin nos nunc, dum vivimus, 
agimus. Nam homines quidem propterea quod 
prorsus in motu semper natura est, quocunque im- 
petus voluntatis inclinaverit, jllo rapimur : eum 
non similiter anima áb anteriore sui parte, ut aliquis 
dixerit, atque a posteriore affecta sit. (a) Nam spes 
quidem precedit motum, qui ulterius tendit atque 
progreditur ; memoria vero excipit atque subsequi- 
tur motum ad spem progredientem, ac si quidem 
ad id quod natura bonum et honestum est spes 


animam ducat, jucundum quasi vestigium memo- D 


rie imprimit motus voluntatis : sin autem ab eo 
quod melius et prestabilius est aberratum et offen- 
sum fuerit, cum simulacro quodam pulchritudinis 
spes animam deceperit ac frustra fueril 49ο rem 
actam consecuta fuerit recordatio, pudor efficitur. 
Atque ita bellum hoc intestinum in anima confla- 
tur, memoria adversus spem puguante, quod male 
voluntati praierit, Nam ejusmodi quemdam animi 
sensum aperte indicat affectus pudoris, cum poeni- 


οὐσίαν (76). Ἡ γὰρ ὑπεράνω παντὸς νοήματος φύσις 
πὀῤῥω τῶν kv ἡμῖν θεωρουµένων ἀφιδρυμένη, ἄλλῳ 
«tt πρόπῳ τὴν ἰδίαν ἐξοδεύει ζωὴν, χαὶ οὗ χαθὼς 
ἡμεῖς νῦν &v τῷ ζῇν (TT) ἑσμεν. "Άνθρωποι μὲν γὰρ, 
διὰ τὸ ἀεὶ πάντως ἐν χινῆσει τὴν φύσιν εἶναι (18), 
χαθάπερ (79) ἂν fj ὁρμὴ τῆς προαιρέσεως γένηται, 
xav ἐχεῖνο φερόµεθα, οὐχ ὁμοίως τῆς φυχῆς κατὰ 
τὸ ἔμπροσθεν αὑτῆς (80), ὡς ἂν εἴποι τις, καὶ τὸ 
ὀπίσω διαχειµένης. Ἐλπὶς μὲν γὰρ χαθηγεῖται τῆς 
ἐπὶ τὸ πρόσω κινήσεως, μνήμη δὲ δέχεται (81) πρὸς 
«hv ἑλπίδα προϊοῦσαν τὴν χίνησιν  ἀλλ᾽ εἰ μὲν πρὸς 
τὸ φύσει xaAÀby ἡ ἑλπὶς τὴν φυχὴν ἄγοι, φαιδρὸὲν Ev- 
σηµαίνεται τῇ μνήμη τὸ ἴχνος ἡ τῆς προαιρέσεως 
χίνησις * el; δὲ διαφευσθείη τοῦ χρείττονος, εἰδόλῳ 
τινὶ χαλοῦ, (82) παρασοφισαµένης τὴν φυχὴν τῆς 
ἑλπίδος, ἡ ἐἑπαχολουθοῦσα (85) τοῖς γινοµένοις μνήμη 
αἰσχύνη γίνεται. Καὶ ἐμφύλως (84) οὗτος ὁ πόλε- 
pog £v τῇ φυχῇ συνίσταται, µαχομένης τῇ ἐλπίδι 
τῆς µνήµης, ὡς κακῶς καθηγησαµένης τῆς προαι- 
ῥέσεως. Τοιοῦτον váp τινα νοῦν ἑρμηνεύει σαφῶς 
τὸ xav' αἰσχύνην πάθος, ὅταν δάκνηται πρὸς τὸ 
ἀποθὰν ἡ ψυχη, οἷόν τινι µάστιχι τῇ µεταμελείᾳ χαθ- 
απτοµένη τῆς ἀθουλήτου ὁρμῆς, χαὶ εἰς συμμαχίαν 
χατὰ ποῦ λυποῦντος ἐφελκομένη την λήθην 


tentia tanquam flagello quodam inconsultum ac temerarium ἱπροίυμι perstringens οἱ incessens, ΔΠ.. 


ma mordetur propter eventum, et in auxilium adversus id quod angit et offendit 


asciscit. 


Sed nobis quidem propterea quod boni egena C 


est natura, semper fertur atque contendit ad id 
quod deest, ac desiderium ejus quod dellcit, ipse 
nature nostre concupiscendi affectus est, qui vel 
aberrat propter sinistrum judicium ab eo quod vere 
bonum et honestum est, vel etiam consequitur et 
adipiscitur id quo potiri bonum est. At ea que 
superat omnem bonam cogitationem natura, quaz- 
que super omnem potentiam eminet, ut quz nul- 


19) Ζωήν. À B φυχἠν. 
16) Οὐσίαν. À in margine φύσιν. 
T1) 'Ev τῷ Civ. B ἐν τῇ ζωῇ. 
us é)civ εἶναι. A inserit. áàxvrvog Υάρ ἐστιν ὁ 
ἀνθρώπινος νοῦς, pes 

9) Καθάπερ. B χαθ) ὃπερ. 

80) Αὐτῆς. B ἑαυτῆς. Ceterum ad hzec verba : 
οὐχ ὁμοίως τῆς φυχῆς κατὰ τὸ ἔμπροσθεν, hzc in calce 

icis A inter notas leguntur : Μὴ ἐπὶ πάντων τοῦτο 
νοῄσῃς αὐτὸν εἰρηχέναι, ἀλλ’ ἐπ᾽ ἐχείνων, ἐν ol; px á 
τινα τῆς ἐμπαθοῦς ζωῆς 7] νέα λείµμματα, δι im 
σαρχιχὴν ἀσθένειαν συγγυώµης ἄξια, Qv M. 
σθαι τὰς duyác φῃσι, xaüà xal ἄλλοις τισὶ τῶν Ha- 
τέρων δοχεῖ, àv xai Αιονύσιος ὁ Aptesavkns, xai 
Διάδοχος Ó Φωτιχῆς ἐπίσχοπός ἔστιν. El γὰρ μὴ 
οὕτω νοήσωμεν, xaX πᾶσι τοῖς ἄλλοις διδασκάλοις xat 
ἑαυτῷ τὰ ἑναντία λέγειν δείξοµεν. Ἔφη γὰρ ἔμπρο- 
σθεν, ἄδατον χαὶ ἀπαρόδευτον εἶναι τοῖς ἁμαρτωλοῖς 
τὴν τῶν ἀγαθῶν ἀπόλανσιν, καὶ τοῖς θείοις δὲ ῥήμασι 
μαχόμενος ἀποφανθῇ, ἀπέραντον εἶναι τούτοις τὴν 
χόλασιν ἁποφαινόμενος. Ἔσται γοῦν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, 
ἀφανισθείσης τῆς χαχίας, τοῦ ἀγαθοῦ f] ἔφεσις, τῆς 





(a) Exó.kov. Reprehendit et incusat memoria qui- 
Yem spem per reputalionem et astimationem actorum : 
spes autem (fraudem ad defensionem producit, ut que 


oblivionem 


Ἁλλ' ἡμῖν μὲν, διὰ τὸ πτωχὴν (85) εἶναι τοῦ χα- 


λοῦ, ἡ φύσις ἀεὶ πρὸς τὸ ἐνδέον ἵεται (86), xat fj τοῦ 


λαίποντος (87) ἔφεσις αὕτη ἐστὶν ἡ ἐπιθυμητιχὴ τῆς 
φύσεως ἡμῶν διάθεσις, ἤτοι σφαλλοµένη δι ἀχρισίαν 
«oU ὄντος (88) καλοῦ, ἢ χαὶ τυγχάνουσα οὗ τυχεῖν (89) 
ἀγαθόν. Ἡ δὲ ὑπερέχουσα πᾶσαν ἀγαθὴν ἔννοιαν 
Φύσις, xal πάσης ὑπερχειμένη δυνάμεως, ἅτε µηδε- 
νὸς ἑνδεῶς ἔχουσα τῶν πρὸς τὸ ἀγαθὸν νοουµένων, 
αὕτη (90) τῶν ἀγαθῶν οὖσα τὸ πλήρωμα, οὐδὲ χατὰ 


τῶν ἀποχειμένων τοῖς διχαἰοις ἀγαθῶν ἁπολαύσεως 
ἀμετόχοις * μέμνησο τῶν ἔμπροσθεν. 
(84) Δέχεται. Α B διαδέχεται. In calce À scholion. 
legitur istud : ὁμοιώματι xal οὗ xav! ἀλήθειαν ὄντι. 
.(82) KaAov. À B χάλλους. 
83) Ἐπακοουθοῦσα. À in margine &xaxoAou- 


D θήσασα. 


(84) Kal àppóAwc, ete. Καὶ οὕτως ὁ ἐμφύλιος 
οὗτος ὃν Αά d verba in gu edic A E le- 
is : Μέμφεται μὲν dj µνήµη τὴν ἑλπίδα ἐπὶ τοῖς 
ολο γενοῖς τῶν πεπραγμένων; ἡ δὲ ἑλπὶς τὴν ἁπά- 
την εἰς ἀπολογίαν προθάλλεται, ὑπὸ τοῦ φαινομένου 
καλοῦ σοφισθεῖσα, xai χατ ἀλήθειαν αὐτὸ προελο- 


μενη. 
(85) Πτωχή». A B πτωχἠ. 
(86) "Iecat. B ἵσταται. 
87) Λείποντος. B λοίποντος [sic]. 
88) "Ovtoc. A ὄντως. 
m Tvxsiv. Α prefigit xat. 
; , ) Αὕτη. B αὐτή. Α ip textu αὐτὴ, in margine 
αὑτό. 


ab eo quod bonum et honestum appareret decepta sit, 
idque pro eo quod vere bonum est elegerit 


93 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 04 
μετοχὴν καλοῦ τινος ἓν τῷ χαλῷ κινουµένη (91), ἀλλ’ A lius indigeat earum rerum qu» cirea bonun «t 


αὐτὴ οὔσα 1j τοῦ κἀαλοῦ φύσις, ὃ τί ποτε xa εἶναι τὸ 
χαλὸν ὁ νοῦς ὑποτίθεται, οὔτε τὴν ἐλπιστιχὴν χίνησιν 
ἐν ἑαυτῇ δέχεται. Πρὸς γὰρ τὸ μὴ mapby ἡ ἑἐλπὶς 
ἑνήργηται (92) µόνον. “Ὁ δὲ ἔχει τις, τί xat ἑλπίζει; 
φησὶν ὁ Απόστολος (95). Οὔτε τῆς Ηνημονευτιχῆς 
ἐνεργείας πρὸς τὴν. τῶν ὄντων ἐπιστήμην ἐπιδεῆς 


ἐστι τὸ γὰρ βλεπόμενον τοῦ μνημονευθῆναι (94) οὐκ. 


ἐπιδέεται. 
reminiscendi ac recordandi efficientia ad rerum 
datione non indiget. 


Ἐπεὶ (95) δὲ (96) οὖν παντὸς ἀγαθοῦ ἐπέχεινα 1) 


θεία φύσις, τὸ δὲ ἀγαθὸν ἀγαθοῦ φίλον πάντως, διὰ 


ςοῦτο ἐν ἑαυτῇ (97) βλέπουσα, καὶ ὃ ἔχει θέλει, xal 
ὃ θέλει ἔχει, οὐδὲν τῶν ἔξωθεν εἰς ἑαυτὴν δεχοµένη, 
ἔξω δὲ αὐτῆς οὐδὲν, ὅτι μὴ d) καχἰα μόνη, ἥτις, εἰ 
κἂν (98) παράδοξον εἰπεῖν, ἐν τῷ μὴ εἶναι τὸ εἶναι 
ἔχει’ οὗ γὰρ ἄλλη τίς ἐστι xaX χαχίας (90) γένεσις, 
εἰ μὴ τοῦ ὄντος (99) στέρησις. Τὸ δὲ χυρίως ὃν ἡ 
τοῦ ἀγαθοῦ φύσις ἐστίν. "O οὖν ἓν τῷ ὄντι οὖκ ἔστω, 
ἐν τῷ μὴ εἶναι πάντως ἑστίν. Ἐπειδὰν οὖν καὶ ἡ 
doyh πάντα τὰ ποικίλα τῆς φύσεως ἀποσχευασαμένη 
χινηµατα θεοειδῆς γίνεται (1), χαὶ ὑπερθᾶσα τὴν 
ἐπιθυμίαν ἐν ἐχείνῳ f, πρὸς ὃ ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας 
τέως ὑπῄρετο (2), οὐχέτι τινὰ (3) σχολὴν δίδωσιν ἐν 
ἑαυτῇ, οὔτε τῇ ἐλπίδι, οὔτε τῇ (4) μνήμη , τὸ γὰρ (5) 
ἐλπιζόμενον ἔχει ἡ δὲ (6) περὶ τὴν ἀπόλαυσιν τῶν 
ἀγαθῶν ἀσχολία τὴν μνήμην ἐχχρούει τῆς διανοίας" 


honestum intelliguntur, cum ipsa sit bonorum ple- 
nitudo, neque tanquam particeps alicujus boni et 
honesti in bono versetur, sed ipsa sit ipsius boni 
et honesti natura (quodcunque tandem etiam bo- 
num et honestum esse mens ponit), neque sperandi ( 
motum in sese admittit (spes enim ad id quod non' 
adest duntaxat adbibetur, quod autem quis habet' 
cur etiam speret ? inqnit divinus Apostolus), neque ' | 


scientiam opus babet. Quod enim videtur recor- 


Quoniam igitur divina! natura supra omne bo- 
num est, ac bono bonum prorsus amicum est, 
idcirco cum seipsam intuetur, et quod habet vult, 
et quod vult habet, nihil externum in sese ad- 
mittens. Extra eam autem nihil preterquam sola 
vitiositas est, quae, etsi dictu absurdum et a vulgari 
opinione alienum est, in eo quod non est, suum 
esse habet. Non enim ulla alia generatio vitiositas 
est, quam ejus quod est privatio (a). Quod autem 
proprie est, boni natura est. Quod igitur in ente 
non est, in eo quod non est prorsus est. Postquam 
igitur anima quoque, segregalis omnibus variis 
nature molibus, Deo similis effecta fuerit, atque 
superata eupiditate in illo fuerit, ad quod olim 
a cupiditate erigebatur οἱ incitabatur non amplius 
consistendi locum in sese dat, neque spei, neque 
recordationi , nam quod quidem sperabatur babet; 


xai οὕτω τὴν ὑπερέχουσαν μιμεῖται ζωὴν τοῖς ἰδιώ- ᾳ occupatione autem fruendorum bonorum memo- 


µασι τῆς θείας φύσεως ἑμμορφωθεῖσα, ὡς μηδὲν 
ὑπολειφθῆναι τῶν ἄλλων αὐτῇ, πλὴν τῆς ἀγαπητικῆς 
διαθέσεως, φυσικῶς τῷ χαλῷ προσφυοµένης. Τοῦτο 
γάρ ἐστιν ἡ ἀγάπη, fj πρὸς «b καταθύμιον ἑνδιάθε- 
τος σχέσις. "ταν οὖν ἡ ἁπλῆ (7) καὶ μονοειδῆς xal 
ἀχριθῶς θεοείχελος (8) ἡ φυχἠ γινοµένη (9) εὕροιτο 
ὁληθῶς ἁπλοῦν τε xal ἄθλον ἀγαθὸν, ἐχεῖνο τὸ µόνον 
τοιόν τι (40) ἀγαπητὸν xol ἑράσµιον προσφύεταί τε 
αὐτῷ xai σννανακιρνᾶται (14) διὰ τῆς ἀγαπητῆς 
χινἠσεώς τε xal ἑνεργείας, πρὸς τὸ ἀεὶ καταλαµόθα- 
νόμενόν τε xal εὑρισχόμενον ἑαυτὰν μορφοῦσα΄ καὶ 


(91) Κινουμµένη. A B γινοµένη. 

(92) ᾿Εγήργηται. Δ B ἐνεργεῖται. 

(93) ᾽Απόστολος. À przmittit θεῖος. 

94) Μγηµονευθῆναι. A B μνη ονεύεσθαι. 

95) Ἐπεί. A in margine ἔπε t οὖν. 

(96) A£ delet B. 

(97) Ἐν ἑαυτῇ. À B ἑαυτήν. 

(98) El x&v. Ei delet B. Caeterum ad verba, Ἶτις, 
εἰ xaY παράδοξον εἰπεῖν, in calce codicis À ista legas: 
Εἰσί τινα, ἅπερ οἱ ἔξω φασὶν ἐν τῷ riveatas ἔχειν τὸ 
εἶναι, οὐκ Ev τῷ γεγονέναι, ὥσπερ τὴν σκιὰν τῶν au- 
µάτων. Αὕτη γὰρ χωρισθεῖσα τῆς ποιούσης αἰτίας, 
ἀφανὴς Ὑίνεται, οὐ καθάπερ αἱ οὐσίαι χαὶ τῶν ποι- 
οὕντων αἰτίων χωρισθέντων µένουσι " τοιαύτη xal fj 
xaxía ἓν τῷ γίγνεσθαι xal πράττεσθαι µόνον ἔχει τὸ 
εἶναι, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῷ μὴ εἶναι. 


(a) Σχό.Ίιον. Sunt nonnulla que dicuntur ab 
externis, in eo quod fiant essentiam habere, non 
in eo quod facia. sint; quamadmodum umbram cor- 
porum. llac enim remota causa efficiente evanescit, 


riam a mente removet ac missam facit; atque ita 
vitam superam et excelsam', informata divine, 
naturz proprietatibus imitatur, adeo ut nihil aliud 
ei relinquatur preterquam dilectionis affectus, qui 
naturaliter ei quod bonum et hoaestam est 
adharet. ld enim dilectio est, animo, videlicet, 
insitus habitus et affectus ad id quod placet atque 
cordi est. Cum igitur simplex et uniformis ac plane 
similis Deo anima facta, nacta fuerit illud vere 
simplex εἰ uiaterize dolique expers bonum, quod 
solum revera dignum quod diligatur et amabile est, 


annotatio legebatur: Ka6' ὁμοίωσιν δηλονότι xa 
μετοχὴν, οὗ xav' οὐσίαν γινοµένη. | 
(9) Γινοµένη. Α et B γενοµένη. 
| 10) Τοιόν τι. B τῷ ὄντι. 
11) Συνανακιρνᾶται. Α B συναναχίρναται. 


non sicut substantie remotls etiam causis e[ficien- 
tibus manent. Talis etiam  viliositas in eo quod 
fit et agitur. duntaxat. essentiam habet, quod. idem 
cum «0 est quod mon est. 





95 8, GREGORII NYSSENI 96 
cum adhzret eidem, tum uaa commiscetur atque À τοῦτο γινοµένη διὰ τῆς τοῦ ἀγαθοῦ ὁμοιότητος, ὅπερ 


. contemperstur, per dilectionis motum οἱ actio- 


nem, ad id quod semper et comprebenditur et 
invenitur sese formans, atque id per similitudi- 
nem boni evadens quod ejus quod participatur 
atque percipitur, nalura est: cum autem in illo 
cupiditas non git, propterea quod nec ullius qui- 
dem boni defectus in eo sit, consequens fueril, 


ἡ τοῦ qeTeyopívou φύσις ἐστὶν, ἐπιθυμίας (12) ἐν 
ἐχείνῳ μὴ οὔσης διὰ τὸ μηδέ τινος τῶν ἀγαθῶν ἕν- 
δειαν ἂν αὑτῷ εἶναι, ἀχόλουθον ἂν εἴη xaX τὴν φυχὴν 
ἐν τῷ ἀνενδεεῖ Υινομένην (13) ἐχθάλλειν dp! ἑαυτῆς 
xat τὴν ἐπιθυμητιχὴν χἰνησίν τε xai διάθεσιν, fj (14) 
τότε γίνεται µόνον, ὅταν (15) μὴ παρῇ τὸ ποθού- 
μενον. | 


etiam animam, cem eo evaserit, ubi rei nullius egestas est, ex sese eJicere quoque concupiscendi 
motum atque affectum, qui tunc duntaxat exsistit, cum non adfuerit id quod desideratur. 


Talis autem doctriuz atque sententie divinus 
quoque nobis Apostolus auctor est. Cum enim 
omuium rerum quarum nunc in nobis boni quo- 
que causa studia vigent abolitionem et quietem 
quamdam atque sedationem et (inem futurum ante 
denuntiasset, solius dilectionis et charitatis ter- 
minum non Invenit. Nam prophetix abolebuntwur, 
inquit, et cognitiones et scientie quiescemt, et 
filiem habebunt; charitas autem ac dileetio nun- 
quam excidit, Quod perinde est ae si dixisset, 


Semper eadem est ; quin etiam cum fidem et spem. 


una cum charitate atque dilectione permanere di- 
ceret, rursus eam etiam illis prefert atque prse- 
ponit, neque injuria. Nam spes interim movetur, 
dum non licet frui atque potiri iis rebus qus 
sperantur. Et itidem fides sustentaculum ac fir- 
mamentum est incertitudinis earum rerum quse 
sperantur. Nam et ita eam deflnivit, cum diceret : 
Est autem fides rerum, qus sperantur, substantia. 
Cum autem venerit id quod speratur, aliis omnibus 
, quiescentibus, charitatis ac dilectionis efficentia 
manet, quippe cum non inveniat quod eam ex- 
cipiat et in locum ejus succedat. Quamobrem etiam 
universarum actionum qua cum virtute perficiun- 
tur atque etiam legis preceptorum principatum 
tenet. Si igitur ad hunc finem aliquando anima 
pervenerit, aliarum rerum non erit egena, quippe 
rerum nimirum universarum plenitudinem com- 
plexa, per quam solam quodammodo ipsius divina 
beatitudinis in sese conservare insigne videtur. 
Nam οἱ vita supere nature charitas atque di- 
lectio est, quoniam quod bonum et bonestum est, 


(12) Επιθυμίας. Α B ἐπιθυμίας δέ. 
(10 Πρώην B γενοµένην. 

(14) Ἡ. B f. 

15) "Οταν. Α ὅτ ἄν. 

16) Αά delet A. 

17) Εὑρών. Α in margine εὗρε. 

(18) Dvóceic. B γλῶσσαι. 

(19) Πίπτει. Α B ἐχπίπτει. 

(20) Συµπαραμµεμενηκέναι. À in margine ey 
δεδραμηχέναι. 

21) Παρείη. Α B παρῇῦ fj. 

22) Καὶ ἡ πἰστις. Ad Ίο verba in calce co- 
dicis À ista legebantur, "Οτι πᾶσαι τῆς φυχῆς al 
πρὸς τὸ χρεΐῖττον ἑνέρχειαι παύσονται’ ἑλπὶς, ἔφεσις, 
ÉL xaX ὅσαι τοιαῦται, πλὴν τῆς ἀγα Ἁητικῆς κι- 
νῄσεως. 

(25) Εὐτηρεμόντων. Α in textu ἀτρεμούντων, in 
eargine Ἱἠρεμούντων. 

(24) Ενέργεια. B. ἑνέργειαν. 

(25) Εὑρίσκουσαν. A B εὑρίσχουσα, 


ToU δὲ τοῦ τοιούτου δόγματος καὶ 6 θεῖος ᾿Απόστο- 
λος ἡμῖν καθηγήσατο, πάντων τῶν νῦν ἐν ἡμῖν καὶ 
ἐπὶ τῷ κρείττονι σκουδαζοµένων παῦλάν τινα xai 
καταστολὴν προαγχείλας, µόνης δὰ (16) τῆς ἀγάπης 
οὐχ εὑρὼν (17) «bv ὅραν. Προφητεῖαι γὰρ, endi, xas- 


B αργηθήσονται, xaX γνώσεις (18) παύσονται. ἡ δὲ 


ἀγάπη οὖὐδέ ποτε πίπτει (19): ὅπερ ἴσον ἐστι τῷ ἀεὶ 
ὡσαύτως ἔχειν' ἁλλά xal πίστιν xol ἁλπίδα συµπα- 
ῥκμεμενηχέναι (20) τῇ ἀγάπῃ λέγων, πάλιν xal τού- 
των αὐτὴν ὑπερτίθησιν εἰχότως. Ἡ γὰρ ἑλπὶς µέχρι 
ἐκείνου χινεῖται, ἕως ἂν p παρείη (31) τῶν ἐἀλπιζο- 
µένων ἁπόλαυσις, χαὶ ἡ πίστις (22) ὡσαύτως ἔρεισμα 
ος τῶν ἐλπιξομένων ἁδηλίας Ὑίνεται. Οὕτω γὰρ 
αὐτὴν xai ὠρίσατυ λέγων "Ἔστι δὲ πίατις ἐλπιζο- 
µένων ὑπόστασις. Ἐπειδὰν δὲ ἔλθῃ «b ἐλπιξόμενον, 
τῶν ἄλλων εὐτηρεμόντων (25) πάντων, ἡ κατὰ τὴν 
ἀγάπην ἑνέρχεια (24) μένει, τὸ διαδεχόµενον αὐτὴν 
οὐχ εὑρίσχουσαν (25). Διὸ xai προτερεύει τῶν τα 
χατ᾽ ἀρετὴν χατορθουµένων ἁπάντων, xai τῶν τοῦ 
νόµου παραγγελµάτων. El οὖν ἐπὶ τοῦτό ποτε τὸ τέ- 
λος φθάσειεν f) quyh, ἀνενδεῶς ἕξει τῶν ἄλλων, ἅτε 
Oh τοῦ πληρώματος περιδεδραγµένη τῶν ὄντων, xal 
δοχεῖ (26) µόνη πως αὐτῆς (27) τῆς θείας µαχαριά- 
τητος ἐν αὐτῇ (28) σώσειν τὸν χαρακτῆρα. Ἡ τε γὰρ 
Coh τῆς ἄνω φύσεως ἀγάπη ὁστὶν, ἐπειδὴ τὸ καλὸν 
ἀγαπητὸν (29) πάντως ἑστὶ (60) τοῖς Υινώσχουσι χι- 
νώσχει δὲ αὐτὸ (51) τὸ θεῖον. ἡ δὲ γνῶσις ἀγάπη }γί- 
vetat. Διὸ τὸ (59) χαλόν ἐστι τῇ φύσει τὸ γινωσχά- 
µενον, τοῦ δὲ ἀληθῶς (55) χαλοῦ ὁ ὑθριστὴς οὐ προσ- 
άπτεται χάρος (34): xópou δὲ τὴν ἀγαπητικὴν πρὸς 
τὸ καλὸν σχέσιν (55) οὐ διαχόπτοντος, ἀεὶ dj θεία 
ζωὴ δι) ἀγάπης ὀνεργηθήσεται, f| χαλἠ τε κατὰ od- 


(26) Kal δοκεῖ. Α in margine καὶ &. 
(27) Αὐτῆς. À in margine αὑτή. B αὕτη. 
(28) Ἐν αὐτῇ. A B ἐν ἑαυτῇ. 
(29) Ἁγαπηςόν. B ἀγαπητόν ἐστι. 
(20) Πάντως àccl. Ἐστί delet B. 
(51) Αὐτό. B ἑαυτό. ] 
(52) Διὸ τό. B διότι. Ad verba διότι χαλόν ἐστι in 
ealce codicis À hzec notàntur : Ὅτι χόρον οὐκ ἔχει d) 
πρὸς τὸν Θεὸν τῶν ἁγίων ἀγαπητιχὴ σχέσις, Λῆρος 
οὖν ἔστιν ὁ map" Ώριγένους ἀναπλασθεὶς τῶν νόων χό- 
, καὶ ἡ £x. τούτου χατάπτωσις αὐτῶν xal ἀνάχλησις, 
io οὗ τὸ πολυθρύλλητον ad Ln τῆς νῶν ψυχῶν προ- 
υπάρξεώς τε xal ἁποχαταστάσεως τόα, φορᾷ περι- 
φεροµένων χατασχευάζει τὰ Ἑλληνικὰ μυθεύµατα τῇ 
ἐχχλησιαστιχῇ ἀληθείᾳ ὡς χαχῶν παστιγχάπηλος 
προσµίξαι σπουδάσας. 
(33) Ἀ.1ηθᾶς. B ἁληθοῦς 
(55 Οὐ προσάπτεται x. B xópoc οὗ προσάπτεται. 
i53) Πρὸς τὸ xaAór cxécw. B σχέσιν πρὸς τὸ 
Καλον. 











9017 . DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


σιν ἐστὶ, xol ἀγαπητιχκῶς πρὸς τὸ καλὸν Ex φύσεως A prorsus ab iis qul id cogtoseunt i 

ἔχει, xat ὅρον (56) τῆς κατὰ τὴν ἀγάπην ἑνερχείας — gnum habetur : cognoscitut autem ii 

οὐχ ἔχει , ἐπειδὴ οὐδὲ τοῦ καλου τι πέρας χαταλαµ- — divino; notitia vero in dilectionem cot 
6άνεται, ὡς συναπολήχειν τῷ πέρατι τοῦ καλοῦ τὴν — propterea quod natura bonum et honest, 
ἀγάπην * uówp γὰρ τῷ (97) ἐναντίῳ τὸ xa)bv περ — id quod cognoscitur ; id autem quoó 
ειοῦται: οὗ δὲ (58) ἡ φύσις ἀνεπίδεκτός ἐστι τοῦ — bonum et honestum est, a petulanti atque" pro- 
χείρονος, πρὸς τὸ ἀπέραντόν τε xal ἀόριστον τὸ ἀγα- — lerva satietate non attingitur. Porro satictate di- 
05v προελεύσεται (99). lectionis, habitum et affectum ad id quod bonum 
οἱ honestum est, non interrumpente, divina vita semper per charitatem ac dilectionem exigelur, 
que viia cum natura bona atque honesta est, tum erga id quod bonum et honestum est, dilectionis 
allectu natura przdita est, ac terminum et satietatem. diligendi actionis non habet, quoníam nec boni 
et honesti quidem aliquis finis deprehenditur, ut una cum fine boni et honesti charitas atque dilectio 
quoque desinat. Nam solo contrario bonum atque honestum terminatur atque finitur. Cujus autem 
boni ea natura est, quz deterius non admittat, id in infinitum οἱ indeterminatum usque progredietur. 


3 


Ἔπεὶ οὖν ἑλχτιχὴ} τῶν οἰχείων πᾶσα φύσις ἐστὶν, 
οἰχεῖον δὲ πως τῷ θεῷ τὸ ἀνθρώπενον, ἅτε δὴ φέρον 
ἐν ἑαυτῷ τοῦ ἀρχετόπου µιμήματα (40), ἕλχεται 
χατὰ πᾶσαν ἀνάγχην πρὸς τὸ θεῖόν τε xal συγγενὸς 
ἡ φυχἠ. Act γὰρ πάντη xat πάντως τῷ ei ἀποσω- 
θῆναι τὸ ἴδιον ἁλλ᾽ εἰ μὲν χούφη xai ἀπέριττος 
τύχη (41), μηδεμιᾶς σωματικής ἀχθηδόνος αὐτὴν 
πιεζούσης, ἠδεῖα καὶ εὔχολος αὑτῇ (42) fj πρὸς τὸν 
ἐπισπώμενον προσχώρησις γίνεται. ^ El δὲ τοῖς τῆς 
προσκαθείας Ἆλοις εἰς τὴν πρὰς τὰ ὑλώδη σχάσιν (45) 
καταπαρῇ (448), οἷόν τινα (40) πάσχειν εἰχὸς Ev. τοῖς 
συμπτώµασι τῶν σεισμῶν, τὰ ἐμπιεσθέντα τοῖς χώ- 
µασι σώματα προχείσθω δὲ ναθ ὑπόθεσιν τὸ 
μὴ (46) βεθαρΏσθαι µόνον αὐτὰ τοῖς συμπτώμασιν, 


ἁλλὰ χαὶ δίαπεπερονῃσθαί τισιν ὀδελοῖς ἢ ξύλοις τοῖς σ habei affiza fuerit : 


ἐνευρεθεῖσι (47) τῷ χώµατι (48) * ὅπερ οὖν εἰχὸς 
ὀπομεῖναι τὰ οὕτω διακείµενα σώματα, παρὰ τῶν 
οἰκείων τῆς συμπτώσεως ὁσίας (490) ἕνεχεν ἐξελχό» 
μενα” ξανθήσεται γὰρ πάντως, xaX σπαραχθήσεται, 
xa πᾶν ὁτιοῦν τῶν χαλοπωτάτων πείσεται, τοῦ χώ- 
partos αὐτὰ χαὶ τῶν ἥλων διὰ τἩν τῶν ὀφελκομένων 
βίαν χαταξαινόντων * τοιοῦτόν vt µοι δοχεῖ xal περὶ 
εν ψυχἠν Ὑίνεσθαι πάθος, ὅταν ἡ θεία δύναµις ὑπὸ 
φιλανθρωπίας bx viv ἁλόγων τε καὶ ÜAtxür συµ» 
πτωμάτων ἐφέλχηται (50) τὸ ἴδιον. OO γὰρ (51) pe 
σῶν οὐδ ἀμυνόμενος ἐπὶ τῇ χαχῇ ζωῇ, κατά γε τὸν 
ἐμὸν λόγον, ἑπάγει τοῖς ἑξημαρτηχόσι τὰς ὀδυνηρὰς 
διαθέσεις ὁ θεὸς, (52) ὁ ἀντιποιούμενός τε xal πρὸς 
ἑαυτὸν ἕλχων πᾶν ὄτιπερ αὐτοῦ χάριν ἆλθεν εἰς γέ- 


Quoniam igiur cujusque nature ea vis est, 
ut aflinia, propria, atque cognata attrabat, pro- 


 pinquum autem quodammodo alque conjunetum 


Deo genus humanum est, quippe ferens in se ni- 
mirum imaginem principalis figure, necessarium 
plane est ut anima &rahatur ad id quod divinum 
simul atque cognatum est (opurtey enim usque- 
quaque penitus ac prorsus Dee suum reservari ) ; 
sed si quidem levis, expedita atque sincera fuerit, 
ei nibil redundanti? superfluitatisque in se ha- 
buerit, nulla corporea molestia eam peremente, 
jueundus ac facilis ei ad attrahentem accessus fit. 
Sin autem affectionis clavis ad eum habitum qui 
cum materialibus conjunctus est et affinitatem 
quale quiddam terre motu 
collapsis :edificiis, corporibus mole atque aggere 
oppressis atque obtritis, accidere par ac verisimile 
est (ponatur autem exempli gratia, non solum ea 
gravata esse molibus, ruina,. atque labe locorum, 
verumetiaur verubus quibusdam, aul clavis et H- 
gnis in ruinis et aggeribus inventis trajecta stque 
transfixa esse) ; quod igitur ita affecta corpora suf- 
ferre verisimile αρ, derb, ut parentetur eis ac 


justa exsequiarum persolvantur, 4 propinquis et 


mecessariis ex labe atque ruina extrahuntur (la- 
cerabuntur enim prorsus dilaniabunturque, et quam 
atroeissime aeerbissifneque tracsabuntur, aggere 
&imul et clavis eapropter vim attrahentium dila- 
cerantibus) * ejusmedi quoddam ineommodum circa 


veaty * à) ὁ μὲν ἐπὶ τῷ χρείττονι exoxip πρὸς éau- D animam quoque mibt accidere videtur, eum hu- 


tiv, ὃς ἔστι πηγἡ πάσης µαχαριότητος, ἐπισπᾶται 
thv φυχἠν (55): ἐπισυμδαίνει δὲ κατ ἀνάγχην fj 
ἀλγεινὴ διάθεσις τῷ ἑλχομένψ. 


manitate meta divina potentiae ez γαοπίς exper- 
tibus et materialibus quod suum est attrahit rui- 
nis. Nec enim odio ac vindicande prave vite 


causa, mea quidem opinione, Deus iis qui peccaverint dolorem  faeientes adhibet affectiones, qui 
et apprehendit et vindicat, et ad se trahit quidquid jpsius gratia provenit in rerum naturam; sed 


6) "Opov. À B χήρον. 
QU Móvo γὰρ τῷ, elc. B μόνον γὰρ τὸ ἑναντίον 
περατοῦται. y περατοῦται. 

"58 οὗ d. A B οὐδέ 

(39) IlposAsvosca:. Ἡ προσελεύσεται. 

(40) Μιμήματα. B. µί uma. 

(41) Τύχῃ. Α B τύχοι. Ceterum ad verba, ἀλλ’ el 
μὲν χούφη, in marginecodicis B haec erant notata : 
0 μίας Γερμανὸς ὠδέλισε µέοος τῶν ἔμπροσθεν, 


ὡς 
(42) Αὐτῃ. B αὕτη. 


43) Εἰς τὴ»... Φχέσυ’. dp σχέσει. 
44) Καταπαρῇῃ. B καταπαρείη. 

45) Tiva. B τι. 
46) Τὸ µή. B τῷ 9 μή 

417) Ἐνευρεθεῖοι. B εὑρεθεῖσι. 

48) To χώματι. A ἓν t. x. 

49) ᾿Οσίας. B τῆς ὁσίας. 

0j μιας Α ος Β T 
5 Οὐ γάρ. B οὐδὲ γάρ. 





92) 'O θεός B delet. 
59) ᾿Επισπᾶται τὴν y. B τ. d. rto, 





95 


S. GREGORII! NYSSENI 


106 


ile quidem meliore animo atque consilio ad sese, qui omnis beatitudinis fons est, animam attrahil : 
er necessitate autem ei quod attrahitur accidit illa affectio acerba. | 
Ac quemadmodum illi, qui auro materiam im- A Καὶ ὥσπερ τὴν ἐμμιχθεῖσαν τῷ χρυσίῳ (54) Όλην 


mistam per ignem expurgant, non solum id quod 
adulterinum est igne liquefaciunt, sed omnino 
necessarium est, uf purum quoque una cum adul- 
terino, improbo atque corrupto liquefiat, atque hoc 
consumpto illud maneat : eodem modo plane necesse 
est, ul dum vitiositas purgatorio igni absumitur, 
2nina quoque, qua cum vitiositate unita est, in 
igne sit, donec id quod inspersum est adulterinum, 
materiale atque fucatum et corruptum totum abo- 
leatur {ρᾶρ consumptum. Item quemadmodum si 
cui fuuiculo lutum tenacius penitus circumlinatur, 
deinde per quoddam angustum foramen initium 
funis trajiciatur, ac violenter aliquis introrsus a 
summitate funem attrahat, omnino necesse est ut 
funis quidem sequatur attrahentem, lutum vero 
circumlitum ex violenta tractione extra foramen 
maneat, a fune detersum et abrasim, eique causa 
exsistii, ut cum eo in transitu non commode 
agatur, sed violentam sufferat ab attrabente ex- 
tensionem : tale quiddam mihi videtur circa ani- 
mam quoque cogitari atque intelligi oportere, eam 
videlicet materialibus atque terrenis affectibus in- 
volutam laborare atque distendi, dum Deus qui- 
dem quod suum estad sese trahit : quod autem 
alienum est, propterea quod cuim anima quo- 
dammodo coaluerit, violenter abraditur et abstergi- 
tur, acresque ei atque intolerabiles affert dolores. 
— G. Ergo judicium, inquam, divinum, ut videtur, 
non ex causa principali atque precipua cruciatum 
adhibet iis qui deliquerunt, sed illud quidem, ut 
oratio demonstravit, bonum duntaxat, dum id a 
malo secernit et eximit, et ad ecommunienem 
beatitudinis attrahit, operatur; divulsio autem 
coalitionis εἰ coagmentationis ei quod trahitur do- 
lorem facit.— M. Idem, inquit magistra, ego quoque 
sentio, et quod pro quaniitate vitiositatis quae 
in unoquoque fuerit, cruciatus 4ο doloris modus 
adhibeatur. Non enim par est utrumque, tum eum 
qui in malis vetitis tandiu versatus sit, tum eum 
qui in mediocria delicta quxdam inciderit, per 
. purgationem vitiosi habitus ex zquo discruciari 
atque dolere, sed pro modo ac quantitate mate- 


οἱ διὰ πυρὸς ἐκχαθαροῦντες (55) οὐ µόνον τὸ νόθον 
τῷ πυρὶ τήκουσιν, ἀλλὰ xavà πᾶσαν ἀνάγχην καὶ τὸ 
χαθαρὸν τῷ χιδδήλῳ συγκατατήκχεται, χἀκείνου δὲ (56) 
δαπανωµένου τοῦτο μένει’ οὕτω xat τῆς χαχίας τῷ 
ἀχοιμήτῳ (57) πυρὶ δαπανωµένης, ἀνάγχη πᾶσα xat 
τὴν ἑνωθεῖσαν αὐτῇ ψυχὴν iv τῷ πυρὶ elvat , ὡς 
ἂν (58) τὸ χατεσπαρµένον νόθον xal ὑλῶδες, xal κί- 
6δηλον ἁπαναλωθῇ (60) τῷ αἰωνίῳ (60) πυρὶδαπανώ- 
µενον. Καὶ καθάπερ εἴ τινι σχοινίῳ πηλὸς τῶν χολ- 
λωδεστέρων διὰ βάθους περιπλασθείη , εἶτα διά τινος 
λεπτοῦ χωρήµατος ἡ ἀρχὴ διεξαχθείη τῆς σχοίνου , 
καὶ βιαίως (61) τις ἐπὶ τὰ ἐντὺς Ex τοῦ ἄχρου τῆν 
σχοῖνον ἐφέλκοιτο, ἀνάγχη πᾶσα τὴν μὲν ἔπεσθαι τῷ 
ἐπισπωμένῳ, τὸν δὲ παραπλασθέντα (63) πηλὸν ἐκ 


B τῆς βιαἰας ὀλχῆς ἔξω τῆς τρυμαλιᾶς µένειν τῆς σχοί- 


νου Ἀποξυόμενον, xat αἴτιον αὐτῇ γίνεσθαι (63) του 
μὴ εὐοδοῦσθαι χατὰ τὴν πάροδον, ἀλλὰ βιαίαν ὑπο- 
µένειν Ex τοῦ ἐφελκομένου τὴν vácty* τοιοῦτόν τί uot 
δοχεῖ xal τὸ περὶ τὴν ψυχὴν ἐννοεῖν ταῖς ὑλιχαῖς τό 
καὶ γεώδεσι προσπαθείαις ἑνδιληθεῖσαν, χάμνειν 
καὶ διατείνεσθαι͵, τοῦ μὲν Θεοῦ τὸ ἴδιον πρὸς ἑαυτὸν 
ἕλχοντος ' τοῦ &' ἀλλοτρίου, διὰ τὸ συμφυῖναί πως 
αὐτῇ, βιαίως ἀποξυρομένου (64-65), καὶ τὰς δριµείας 
αὐτῇ χαὶ ἀνυποστάτους ἀλγηδόνας ἑπάγοντος. — T. 
Οὐχοῦν, εἶπου, οὐχ ἡ θεία (66) χρίσις, ὡς ἔοιχε, xacà 
«b (67) προηγούµενον, τοῖς ἐξημαρτηκόσιν ἐἑπάχει τὴν 
Χόλασιν, ἀλλὰ τὸ μὲν (68) ὡς ὁ λόγος ἀπέδειξεν (69), 
ἀγαθὸν ἐνεργεῖ µόνον τοῦ xaxov &nbxplvouca, xal 


C πρὸς τὴν τῆς µακαριότητος χοινωνίαν ἐπισπωμένη - 6 


δὲ τῆς συμφυῖας διασπασμὸς ὀδύνη τῷ ἑλχομένῳ γίνε- 
«αι. — M. Οὕτω, φησὶν fj διδάσκαλος, χαὶ 6 ἐμός ἐστι 
λόγος, xal ὅτι μέτρον τῆς ἀλγηδόνος fj τῆς καχίας &v 
ἑχάστῳ ποσότης ἐστίν. Οὐ γὰρ εἰχὸς ἐκ τοῦ ἴσου τὸν εἰς 
τοσοῦτον (70) ἐν ἁπηγορευμένοις γεγονότα χαχοῖς, xat 
κὺν µετρίοις (11) συνενεχθέντα πλημμελήμασιν, ἐν 
8j] χρίσει (72) τῆς μοχθηρᾶς ἕξεως ἀνιάθῆναι. AMA 
παρὰ τὸ ποσὺν τῆς ὕλης, ἡ πλεῖον fj ἕλαττον (75) f 
ὀδυνηρά ἑχείνη φλὸξ ἐξαφθήσεται, ὡς ἂν (11) τὸ ὑπο- 
τρέφον fj. "Q τοίνυν πολὺς ὁ ὑλώδης ἔπεστι φόρτος, 
πολλὴν ἀνάγχη xal διαρχεστέραν ἐπ αὐτῷ (79) γί- 
'νεσθαι τὴν ἀναλίσχουσαν φλόγα. ᾧ δὲ ἐπ᾽ ἔλαττον ἡ 
τοῦ πυρὺς δαπάνη ἐγχαταμέμικται, τοσοῦτον ὑποχα- 


rie, vel longiore vel breviore temporis spatio illa p ταθαίΐνει τῆς σφοδροτέρας τε xat δριµυτέρας ἑνεργείας 


54) Χρυσίφ. B χρυσῷ. 

95) ᾿Εκκαθαρούντες. B Σχκαθαίροντες. 

56) A6 delet B. Ad verba, χἀχείνου ο ας. 
νου, in calce codicis A hac notantur: Κατὰ τὴν άνω- 
τέρω παρ' ἡμῖν λεχθεῖσαν διάταξιν, ἔνθα περὶ τῆς 
ἀφανισθείσης χαχίας διαλαµθάνει, νοητέον χαὶ và 
παρόντα xai τὰ ἑξῆς. ᾽Ανάγνωθι ταῦτα κἀχεῖνα ἐπι- 

a 





p5^oX. 

(57) Αχοιμήτῳ. À in textu χαθαρσίῳ, in. mar- 
gine ἀχοιμήτῳ. B χαθαρσίῳ. 

98) Ὡς ἄν. A ἕως ἄν. 

59) ᾿᾽Απαγαλωθῇ. Α in textu ἅπαν ἀναλωθείη, 
in margine ἀναλωθῇῃ. 

ne Αἰωνίῳ delet A. 

61) Βιαίως. Α in textu βεθαίωσις τῶν ἐπί, in 


iners βιαίως. 
62) ΠαραπἸασθέντα. A περιπλασθέντα. 
65) Γίνεσθαι. B γενέσθαι. 
04-65) 'Axo£vpopérov. Α B ἀποξυομένου, 
(66) Οὐχ ἡ θεία. A delet οὐχ. 
67) Κατὰ τὀ. Α οὐ χατά. 
68) 'AAAà τὸ μέν. À B ἀλλ 1. 
69) Απέδειξεν. B ὑπέδειξεν. 
10) Elc τοσοῦτον B delet. 
Μετρίοις. B addit τισἰν. 
Κρίσει. B χαθάρσει.. 
(75) Π.εῖον ἢ EAaccov. B πλείων fj ἑλάττων. 
) Ὡς ἅν. A B ἕως ἄν. 
(15) "Ex' αὐτῷ. Α B ἐπ᾽ αὐτοῦ. 

















101 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


102 


ἡ χόλασις, ὅσον ἠλάττωται τῷ τῆς χαχίας µέτρῳ τὸ A flamma dolorifica, quandiu fuerit id quod eam alat, 


ὑπαχείμενον. Xph γὰρ ttàver, xai πάντως ἑξαιρεθῆ- 
val ποτε τὸ καχὸν &x τοῦ ὄντος, χαὶ ὅπερ ἐν τοῖς 
φθάσασιν εἴρηται, τὸ ὄντως (76) μὴ ὃν, μηδ εἶναι (77) 
ἔλως. Ἐπειδὴ yàp ἔξω τῆς προαιρέσεως ἡ xaxia 
εἶναι φύδιν οὐχ ἔχει, ὅταν πᾶόα προαίρεσις (78) v 
«ip θεῷ γένηται, εἰς παντελή ἀφανισμὸν ἡ κακία μὴ 
χωρήσει (79). τῷ μηδὲν αὐτῆς ὑπολειφθῆναι δοχεῖον. 


accendetur. Cui igitur magnum inhzserit onus 
materiale, in eo necesse est magnam ac diutius 
durantem esse flammam, qux» materiam eam con- 
sumat : in eo vero, cui minori spatio temporis 
ignis ille consumens admovetur, tantum de vehe- 
mentiore alque acriore operatione poma remittit, 
quantum, quod ad modum vitiositatis attinet, sub- 





jectum fuerit diminutum. Oportet enim penitus ac prorsus aliquando m&lum eximi ex eo quod est 
et quod in superioribus dictum est, id quod reipsa non est, ne esse quidem omnino. Quoniam 
enim ea vitii nequitizeque natura est, ut extra voluntatem et arbitrium non sit, cum omnis vo- 
luntas et omne arbitrium in Deo fuerit, ad absolutam atque perfectam et extremam — abolitionem 


el interitum vitiositas redigetur, ut nullum ejus receptaculum relinquatur. 


Γ. λλὰ τί χέρδο; (80) τῆς χρηστῆς ἐλπίδος (81), εἷ- 
πον ἐγὼ, τῷ λοχιζομένῳ ὅσον ἐστὶ xaxby xai ἔνιαν- 


G. Sed quod lucrum οἱ operz pretium est, 1nquam 


ego, hujus honz spei reputanti quantum sit malum, 


c:alav (82) µόνην ὁ ποσχεῖν ἀλγηδόνα, εἰ δ εἰς αἰώ- B vel annuum solum sustinere cruciatum, quod οἱ 


νιόν τι διάστηµα ἡ ἄσχετος ἐχείνη ὀδύνη παραταθείη, 
τὶς Ex (83) τής ὕστερον ἑλπίδος ὑπολέλειπται (84) πα- 
ραµυθία, ᾧ πρὸς ὅλον αἰῶνα συνδιαμετρεῖται ἡ xó- 
λασις; ----Μ. fave (85) προνοητέον ἡ καθόλου τῶν τῆς 
χαχίας (86) µολυσμάτων φυλάξαι τὴν ψυχὴν ἁμιγῆ τε 
xaX ἀχοινώνητον. ἢ εἰ τοῦτο πάντη ἀμῆχανον διὰ 
&b ἔμπαθες (87) τῆς φύσεως ἡμῶν, ὡς ὅτι μάχιστα 
ἐν µετρίοις τισὶ xal εὐθεραπεύτοις εἶναι τὰ τῆς 
ἀρετῆς ἀποτεύγματα. Οἷδε γὰρ fj εὐαγγελιχὴῇ διδα- 
σχαλία xai µυρίων ὀφειλέτην τινὰ ταλάντων (88-89), 
καὶ πενταχοσίων δηναρίων, xal πεντήχοντα, xat χο” 
δράντου τινὸς (90), ὅπερ τὸ ἔσχατόν ἐστιν (91) ἓν 
νοµέσμασι * τὴν δὲ τοῦ θεοῦ δικαίαν κρίσιν διὰ máv- 
tuv διεξιέναις χαὶ τῷ βάρει τοῦ ὀφλήματος συνεπι- 
τείνουσαν τὴν ἀνάγχην τῆς ἀπαιτήσεως, χαὶ οὐδὲ (92) 
«v αµιχροτάτων ὑπερορῶσαν. Τὴν δὲ ἁπόδοσιν τῶν 
ὀρλημάτων τὸ Εὐαγχέλιον εἶπεν οὐκ Ex. χρημάτων 
διαλύσεως Ὑίνεσθαι, ἀλλὰ παραδίδοσθαι τοῖς βασανι- 
σταῖς τὸν ὑπόχρεων, ἕως ἂν, φησὶν, ἀποδῷ πᾶν τὸ 
ὀφειλόμενον * ὅπερ οὐδὲν ἕτερόν ἔστιν, 1] διὰ τῆς βα- 
σάνου τὴν ἀναγχαίαν ὀφειλὴν ἀποτίσαι, τὸ ὅρλημα τῆς 
τῶν λυπηρῶν µετουσίας, ὧν (95) παρὰ τὸν βίον ὑπό» 
χρεως ἐγένετο, ἁμιγῆ τε καὶ ἄχρατον τοῦ ἑναντίου τὴν 
ἡδονὴν ὑπὺ ἀδουλίας ἑλόμενος, καὶ οὕτως, ἅπαν (94) 
ἀτοθέμενος τὸ ἀλλότριον ἑαυτοῦ, ὅπερ ἐστὶν ἡ ἆμαρ- 
τία, xat τὴν Ex τῶν ὀφλημάτων αἰσχύνην ἀποδυσάμε- 
voc, Ey ἐλευθερίᾳ τε xaX παῤῥησίᾳ γένηται. Ἡ δ᾽ ἔλευ- 
θερία ἐστιν fj πρὺς τὸ ἀδέσποτόν τε xat αὐτοχρατὲς 


usque ad :tcrnum quoddam intervallum intolera- 
bilis ille dolor prorogetur , quanam ex posterius 
futura spe consolatio relinquitur ei cui ad totam 
sternitalem pense modus 46 miensura redigitur ? 
—M. ltaque providendum fuerit üt vel penitus et in 
universum ab inquinamentis vitiositalis integra 
atque omnis cognationis expers anima conservetur ; 
aut si id propter affectus et vitia, quibus natura 
nostra obnoxia est, nulla ratione prorsus expediri 
ac fleri polest, ut in quam maxime mediocribus 
quibusdam curatuque facilibus delictis consistant 
virtutis incommoda atque detrimenta. Novit enim 
evangelica doctrina et decies mille talentorum, et 
quingentorum denariorum et quinquaginta, et qua- 
drantis alicujus, quod in moneta extremum est, 
quemdam debitorem : ac justum Dei judicium om- 
nia persequi, proque magnitudine zris alieni pro- 
rogare et extendere necessitatem solutionis, ac ne 
minima quidem despicere ac przeterire. Solutionem 
autem debitorum non ex pecuniarum decisione ac 
dissolutione fleri Evangelium dixit, sed tradi tor- 
toribus oberatum, donec solverit, inquit, quidquid 
debet ( quod nibil aliud est, nisi per tormentum 
necessarium zs alienum solvere, debitum, inquam, 
participationis rerum tristium et acerbarum, qua- 
rum participationis per tempus vitzx* debitor factus 
est, cum meram contrariique admistione non tem- 
peratam voluptatem consilii stoliditate expetivit 


ἐξομοίωσις, ἡ xav' ἀρχὰς μὲν ἡμῖν παρὰ θεοῦ (95) p atque elegit), atque ita ubi quidquid a se alienum 


δεδωρηµένη, συγκαλυφθεῖσα τῇ τῶν ὀφλημάτων αἰσχύ- 
vn. Πᾶσα δ ἐλευθερία µία τίς ἔστι τῇ φύσει xat πρὸς 
ἑαυτὴν οἰχείως ἔχει. Ακολούθως οὖν πᾶν (90) τὸ ἑλεύ« 
θερον τῷ ὁμοίῳ συναρµοσθήσεται * ἀρετὴ δὲ ἀδέσπο- 


(16) Τὸ ὄντως. Α B τῷ ὄντι. 

(11) Εἶναι delet B. 

(78) Πᾶσα προαίρεσις delet B. 

(79) Mi) χωρήσει. A B. µεταχωρήσειδ. 
(80) Κέρδος. A B τὸ χέρδος. 

(81) "EAziCoc. À B ταύτης ἑλπίδος. 
(82) ᾿Εγιαυσιαίαν. B ἑνιαύσιον. 

(86) Τίς ἐκ. Α τίς f; £x. 

(81) 'Υπολέλειπται.Β ὑπολείπεται. 
(55) "Ωστε. Β ὅτι. 

8d. Τῆς κακίας. Της delelL A, sed D habet ἐκ 


est, id est peccatum deposuerit οἱ abjecerit, pudo- 
remque, quem ex debitis contraxerat, exuerit, in 
libertate simul et fiducia versetur. Porro libertas 
est assimilatio et exzquatio cum eo quod domi- 


χαχίας. 
81) "Εμπαθες. A B. ἐμπαθές, 
88-80) Twà caAárvov. B τα)άντων τινά. 


90) Τινός. B ᾿Ενὸς. 
(91) Ὅπερ τὸ Ec y. à. B ὅπερ bati τὸ ἔσχατον, 
92) Ov68. B 0ὐδέν. 


95) "Qr. B $. 

(94) "ὐεαν delet B. 

(95) Παρὰ θεοῦ. A B ὑπὸ τοῦ θεοῦ. 
(96) Ha» delet B. 


405 S. GREGORII NYSSENI 401 


num now habet, ac sui juris et in sua polestate est: A τον. Οὐκοῦν ἐν ταύτῃ Ὑενήσεται πᾶν τὸ Ελεύθερον, 
qu» libertas ab initio quidem nobis a Deo data est: ἀδέσποτον γὰρ τὸ ἐλεύθερον (97). 

Sed uia cum pudore ob debita contracta in occultum sese abdidit atque recessit, Omnis autem li- 
bertas una quxdam natura secumque conveniens, conjuncta atque cognata est. Consequenter igitur 
quidquid liberum est, cum sui simili copulabitur atque conjungetur: porro virtus dominum non 


habet. Ergo in hac versabitur quidquid liberum fuerit : dominum enim libertaz uon babet. 


Atqui divina natura omnis virtutis fons est. In 
hac igitur erunt, qui à vitiositate expediti ac liberati 
fuerint, ut, quemadmodum inquit Apostolus, Deus 
sit omnia in omnibus. Hzc enim vox quz dicit, et 
in omnibus, et Joco omnium esse Deum, aperte 
ac plane confirmare mihi videlur ante excussam ac 
disquisitam sententiam. Nam cum vita quam in 
presentia tránsigimus varie pariter ac multifariam 
a nobis exigatur, et mulize quidem res sunt qua- 


'AXAÀ μὴν ἡ θεία φύδις fj πηγὴ πάσης ἑατὶ τῆς 
ἀρετῆς (98). Ἐν ταύτῃ ἄρα (99) οἱ τῆς χαχίας ἁπτλ- 
λαγμένοι γενῄσονται, ἵνα, χαθὼς φΏσιν ὁ Απόστολος, 
6 θεὸς τὰ πάντα ἓν πᾶσιν. Αὕτη γὰρ f) φωνὴ σαφῶς 
μοι δοχεῖ βεθαιοῦν τὴν προεξητασµένην διάνοιαν, 1) 
λέγουσα, xaX εἰς πάντα (1) γενέσθαι (2) τὸν θεὸν, xal 
ἐν πᾶσι. Tro γὰρ ἓν τῷ παρόντι ζωῆς ποιχίλως τς 
xai πολνειδῶς ἡμῖν ἑνεργουμένης, πολλὰ μέν ἐστιν 
ὧν µετέχοµεν, olov χρόνου xai ἀέρος xaX τόπου, βρύ- 


rum participes sumus, ut temporis, ut aeris, ut B σεώς τε xal πόσεως, xat σχεπασµάτων (3), xat ἠλίου, 


Joci, cibique ac potus, ut tegumentorum, et solis, 
lacernarumque, ut aliarum rerum multarum ad 
usum vitz necessariarum, quarum rerum nulla 
Deus est ; beatitudo vero, 48 exspectatur, nullius 
quidem harum rerum egena est, omnia autem no- 
bis locoque omnium erit divina natura, ad oninem 
usum ac necessitatem illius vit: sese convenienter 
et apte impartieus. (a) Atque id planum ac mani- 
festum est ex sacris oraculis, quod Deus et locus 
exsistit iis, qui digni sunt, et domus, et indumen- 
tum, et cibus, et potus, et lumen, et divilie, εἰ 
regnum, ac quidquid vel mente concipi, vel nomi- 
nari potest, quod nobis conferat et conducat ad 
benam vitam. Porro qui omnia exsistit, etiam ín 
ortnibus exsistit. Atque in hoc mibi videtur per- 
fectum et absolutum interítum viltiositatis ac ne- 
quitiz iradere Scriptura. Si enim in omnibus rebus 


97) ᾽Αδέσποτον r t. &. Α οἱ B delent. 

98) Τῆς ἀρετῆς. Τῆς delet D. 

99) "Apa. B ρα. Ot delet B. Ad verba : tv 
ταύτῃ ἄρα, eic. haec notat codex A in calce : ᾽Απηλ» 
λαγμενοι prr ἔσονται οἱ μηδὲ ἐνεργεῖν τι χακὸν bu- 
νάμενοι, ἀλλ οὐ πάντες ἔξω κολάσεως. ἕως διάξουσιν, 
ἡ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἀπολαύσουσιν. 'Avá- 

t τὰ ἑδης, xal µαθήσῃ, πὶ ἐστι τὰ πάντα ἓν 
σα θεὸς, xaX µέμνησο τῶν εἰρημένων περὶ τῆς xa- 
χίας. 

1) Εἰς πάντα A B ἀε]οῖ. 

3) Γογέόθαι. A B. Ὑίνεσθαι,. 

3) Καὶ σκεπασµ. Kal delet B. 

4) Μακαριότης. B addit τούτων. 

5) Λόγω». Α B λογίων. 

6) Πρός delet B. 

71) Ἡμν delet B. 

8) '0066. Β ὁ δὲ τά. 

9) "Ev τούτῳ δ6 uot δοχεῖ. ln. calce. codicis Α 
scholii loco bzec legas : Οὐχοῦν καὶ ἓν δαίµοσι καὶ ἐν 
ἁμαρτωλοῖς ἀνθρώποις ἔσται. Καὶ ποῦ τὸ δίκαιον, εἰ 
τοῖς διχαίοις ἑπίσης χἀχεῖνοι τύχωσι τἀγαθοῦ; ᾽Αλλ 


(a) Σχό.ιον. Ergo etiam in demonibus et homini- 
6us peccatoribus erit. Et. ubi justitia , si illi quoque 
eque atque justi bonum assequentur ? Sed non. simili- 
ter, dixerit aliquis, sed et longe diversa ratione. Ubi 
enim ponemus supplicii poenas ? ignem |qui non ezatin- 
guatur, vermem, qui non emoriatur, el similia? atque 
adeo in duas partes equales dissectionem? quod nihil 
aliud esse opinor, quam a Deo sejunctum. atque rc- 


καὶ λύχνου, xal ἄλλων πρὺς τὴν χρείαν τοῦ βίου 
πολλῶν, ὧν οὐδέν ἐστιν ὁ θεός ἡ δὲ προσδοχωµένη 
µακχαριότης (4) μὲν οὐδενός ἐστιν ἐπιδεῆς, πάντα δὲ 
ἡμῖν χαὶ ἀντὶ πάντων ἡ θεία γενῄσεται φύσις, πρὸς 
πᾶσαν χρείαν τῆς ζωῆς ἐχείνης ἑαυτὴν ἁρμοδίως 
ἐπιμερίζουσα, Καὶ τοῦτο δηλόν ἐστιν ἐκ τῶν θείων 
λόγων (B), ὅτι xal τόπος Ὑίνεται ὁ θεὺς τοῖς ἀξίοις, 
καὶ οἶχος, xai ἕνδυμα, xai τροφὴ, xai πόσις, xai 
φῶς, xal πλοῦτος, xai βασιλεία, xai πᾶν νόηµά τα 
καὶ ὄνομα τῶν πρὸς (6) τὴν ἀγαθὴν ἡμῖν (7) συντε- 
λούντων ζωήν. Ὁ δὲ (8) πάντα Ὑινόμενος χαὶ ἐν 
To: γίνεται. Ἐν τούτῳ δέ pov δοχεῖ (9) τὸν παντελΏ 
τῆς χαχίας ἀφανισμὸν δογµατίζειν ὁ λόγος. El γὰρ 
ἐν πᾶσι τοῖς οὖσιν ὁ Geb; ἔσται, ἡ xaxla δηλαδη ἐν 
τοῖς οὖσιν οὐχ ἔσται. El γάρ τις ὑπόθοιτο χἀχείνην 
εἶναι, πῶς σωθήῄσεται τὸ ἐν (10) πᾶσι τὸν θεὸν εἶναι ; 
Μ γὰρ ὐπεξαίρεσις ἐχείνης, ἑλλιπῃ τῶν πάντων ποιεῖ 


οὐχ όμοιως, φῄσειεν ἄν τις, ἀλλὰ xal λίαν διαφορώτε- 
po». Ποῦ γὰρ θήσομεν τὰ τῆς χολάσεως ἐπιτίμια, 
πυρ ἄσθεστον, καὶ ἀτελεύτητον σχώληχα, καὶ τὰ 
ὅμοια; καὶ γὰρ τὴν διχοτόµησιν εἶναι οἶμαι μηδὲν 
ἕτερον, 1) τὸ κεχωρῖσθαι Θεοῦ. (ὐχοῦν ἐν πᾶσι μὲν 


ἔσται δοξαζόµενος, xaX προσχυνούμενος ὁ Osbc, ἀλλὰ 
τοῖς μὲν ἀπόλανσις τῆς βασιλείας, τοῖς δὲ τῆς χολά- 


σεως. El γὰρ μὴ τοῦτο δῶμεν, καὶ θείᾳ Γραφῇ 
καὶ τοῖς oos Πατράσι ορ, δείξοµεν ii 
διδάσκαλον, καὶ uiv καὶ ἑαυτῷ. Δείχνυται γὰρ ἑτέ- 
pw. χόλασιν αἰωνίαν διδάξας, xal µηδεμίαν πάρ- 
0δ0ν ἔχειν τοὺς ἁμαρτωλοὺς εἰς τὰ τῶν ναών ἀγαθά. 
Τί δὲ φαμεν ἑτέρωθι; x&v τῷ παρόντι διαλόγῳ (ὡς 
ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἔγνωμεν), t) τοίνυν κατὰ s ε- 
χθέντα νοῦν τὰ προειρηµένα νοητέον, ἃ ὅτι παρεν- 
ετέθη ταῦτα ὑπὸ παραχαρακτῶν τινων τῇ ἀληθείᾳ μὴ 
πειθοµένων, ἢ ἀλλόχοτος ὁδιδάσχαλος φανεῖται. ὅπερ 
εἶπεν (lege εἰπεῖν) ἄτοπον. (ὐκοῦν ἐχείνως πάντως 
ἐχλειπτέον τὰ παρόντα. ᾽Ανάγνωθι τὰ ἑξῆς ' µέμνησαο 
τῶν ομως, 
(10) Τὸ ἐν. Τό delet B. 


motum esse. Ergo in omnibus quidem glorificabitur 
et adorabitur Deus, sed his quidem regno (rentibus, 
illis vero supplicium sufferentibus. Nam visi hoc de- 
mus, el cum divina Scriptura, et cum aliis Patribus, 
atque adeo secum pugnantem doctorem. ostendemus. 
Ostendilur enim alib: supplicium. cternum docuisse, 
et quod. nullum aditum peccatores habeant ad bona 
justorum. 





w— 


- — 


uS DE ANIMA ET RESURRECTIONE i68 
ey περίληψιν. "AIO" 6 Ev τοῖς πᾶσιν ἑσόμενος, ἐν τοῖς A Deus erit, vitiositas nequitiaque nimirum in rerum 


μὴ οὖσιν οὐκ ἔστα:. — T'. Τί οὖν χρὴ λέγειν, εἶπον, 
πρὸς τοὺς µικροψύχως ταῖς συμδολαῖς (11) διαχειµέ- 
Yu; ; — M. Εἴπωμεν πρὸς αὐτοὺς, φησὶν ἡ διδάσκα- 
λος, ὅτι Μάτην, ὦ οὗτοι, δυσανασχετεῖτε xa^ δυσχεραί- 
wt τῷ εἰρμῷ τῆς ἀναγχαίας πραγμάτων (12) ἆκο- 
λθίας, ἁγνοοῦντες πρὸς ὄντινα σχοπὸν τὰ καθ' ἕκα- 
στον ἐν τῷ παντὶ οἰχονομούμενα φέρεται, ὅτι πάντα 
yo τάξει τινὶ καὶ ἀχολονθίᾳ χατὰ τὴν τεχνικὴν τοῦ 
χαθηγεμόνος σοφίαν τῇ θείᾳ προσοικειωθῆναι φύσει, 
Ἰώτου γὰρ Évexev ἡ λογικὴ quot; ἦλθεν εἰς γένεσιν, 
ὡς τὸν (15) πλοῦτον τῶν θείων ἀγαθῶν μὴ ἀργὸν εἶναι 
à) olov ἀγγεῖά τινα προαιρετικὰ (14) τῶν ψυχῶν (15) 
ὠχεῖα, παρὰ τῆς τὸ πᾶν συστηδαµένης σοφίας χατ- 
εχάσθη (16), ἐφ᾽ ᾧτε elvat τι χώρηµα δεχτικὸν ἀγα- 


natura non erit. Nam si quis vitiositatem etiam et 
nequitiam esse posuerit, quomodo servabitur ea 
sententia qua dicitur quod in omnibus Deus sit? 
lilius enim, videlicet vitiositatis nequitissque exen- 
ptio atque subiractio, imperfectam ac non plenam 
efücit omniam comprehensionem.Verumqui in om- 
uibus erit, in iis qua non sunt uon erit. — G. Quid 
igitur oportet dicere, inquam, ad eos qui calami- 
tates et incommoda parvo ac demisso animo ferunt? 
— M. Dicamus ad eos, inquit magistra, Heus vos! 
frustra vos afflictatis et excruciatis atque offendimini 
et angimini serie necessariz rerum vicissitudinis et 
consequentis, ignorantes ad quodnam propositum 
atque consilium singulatim res queque referantur, 


(ov, τὸ ἀεὶ τῇ προσθήχῃ τοῦ εἰσχεομένου μεῖζον B quie in universitate administrantur, quoniam opor- 


Twóp.evov. 


tet omnia ordine ac vicissitudine quadam secun- 


dum artiüciosam creatoris et. auctoris sapientiam divine conciliari atque conjungi nature. Nam 


idireo ratione  predita matura provenit in rerum naturam, 


ne divitie divinorum bonorum 


oliosze atque inutiles essent, sed quasi vasa quzedam et libero arbitrio predita animarum  recepta- 
cula a sapientia, quz condidit el constitull. rerum naturam universam, parata sunt, ut esset aliquod 
us ct conceplaculum capax bonorum, quod semper accessione ejus quod ínfunderetur, majus effice- 


reur. 

Τοιαύτη γὰρ ἡ τοῦ θείου ἀγαθοῦ Μετουσία, ὥστε 
μείζονα xal δεχτιχώτερον ποιεῖν τὸν ἐν ᾧ γίνεται, 
lx δυνάµεως (47) καὶ μεγέθους προσθήχην ἀναλαμ” 
ανοµένη τῷ δεχοµένῳ, ὡς ἂν (18) αὔξεσθαι τὸν 
ερεφόμενον, xaX μὴ λήγειν ποτὲ τῆς αὐξήσεως. Tre 
Tip (19) πηγῆς τῶν ἀγαθῶν ἀνέχλειπτα πηγαζού- 
σης, ἡ τοῦ µετέχοντος φύσις, διὰ τὸ μηδὲν τοῦ λαµμ- 
ζανοµένου περιττωματικόν τὰ (20) εἶναι κάὶ ἄχρη» 


Hujusmodi enim est divini boni participatio, ut 
majorem atque capaciorem faciat eum in quo 
exeistit, dum ad potentie magnitudinisque incre- 
mentum sumitur a recipiente, ut semper crescat ig 
qui alitur, ct nunquam crescere desinat. Nam fonte 
bonorum continenter et indesinenter scaturiente 
atque mánante, natura participants, quia nihil ex 
eo quod somitur, excrementosum et imutile est, 


evov, ὅλον τὸ slapéov προαθήχην τοῦ ἰδίου ποιουµένου C, dum quidquid influit, sum magmnitodini adjicit, si- 


(M) μεγέθους, ἑλκτιχωτέρα το ἅμα τοῦ κρείττονος, 
καὶ πολυχωρητοτέρα γἰνεταιιἁμφοτέρων ἀλλήλοις συν. 


᾿.επιδιδόντων, τῆς τε τρεφοµένης δυνάµεως ky τῇ (82) 


τῶν ἀγαθῶν ἀφθονίᾳ πρὸς τὸ μεῖζον ἐπιδιδούσης, καὶ 
τῆς τρεφούσης χορηγίας, τῇ τῶν αὐξανομένων (23) 


. imbócst συμπλημμυρούσης (44). Ἔστιν οὖν εἰκὸς εἰς 


τοιοῦτον ἀναθήσεσθαι μέγεθος, ἐφ᾽ ὃν (25) ὄρος οὐδεὶς 
ἱπιχόπτει (26) τὴν αὔξησιν. Εἶτα τοιούτων ἡμῖν προ- 
χεµένων, χαλεπαίνετε διὰ τῆς τεταγµένης ἡμῖν ὁδοῦ 
πρὸς τὸν ἴδιον σκοπὸν προϊούσης τῆς φύσεως; Οὐ 
Τὰρ ἔστιν ἄλλως ἐπέχεινα (27) Υενέσθαι τὸν δρόµον 


ἡμῖν, μὴ τοῦ βαροῦντος ἡμᾶς, τοῦ ἐμδριθοὺς λέγω 


τούτου xai γεώδους φορτίου, τῆς φυχῆς ἡμῶν &no- 
εεισθέντος, τῆς τε πρὸς αὐτὸ συµπαθείας, ἣν ἐν τῷ- 
ὃς τῷ (38) Bip ἐσχήχαμεν, διὰ κρείττονος ἐπιμελείας 
ἐγχαθαρθέντας (39), ἓν τῷ χαθαρῷ δυνηθΏνάι Ίροσ- 


᾿οιχειωθῆναι τὸ ὅμοιον. El δέ col τις καὶ πρὸς τὸ σῶμα 


τοῦτο σχέσις ἐστ], xal λυπεῖ σε ἡ τοῦ ἠγαπημένου (60) 
(14) Συμδολαῖς. A συμφοραῖς. Β πρὸς τὰς συµ- 


( 12) Ilparpázov. A, B τῶν pau. 
(15) Ὡς τόν. A, B ὥστε τόν. 
(44) Προαιρετικά. Α, B xai πρραιρ. 
(15) Tor ν. B τὰ τῶν qp. 
(16) Κατεσκάσθη. Κατεσχευάσθαι. 
(17) Ἐκ δυνἀμ. Α, Β εἰς δυνἀμ. 
(18) "Ax. B ἀει. 
o Τῆς γάρ. B πῶς γάρ. 
20) Περιστωματικόν τε. "5 περιττωμµατιχόντι. 


PATROL. σα. XLVI. 


mul et ad attrahendum quod melius est aptior et 
ad id capiendum spatioslor flt, utroque invicem 
altero una cum aliero crescente, tum virtute, quie 
alitur propter copiam et abundantiam bonorut in 
majus proficiente, tum vi alimentorum suppedita- 
trice una cum incremento atque profectu crescen- 
tium abundante. Eat igitur verisimile in eam eva- 
suros esse magnitudinem, in qua nullus terminus 
interrumpat et impedíat incrementum. Et cum talia 
nobis proposita sint, indignamini, sí per ordinatam 
certamque viam quo destinavit, natura nostra pro- 


D greditur? Non enim aliter ad illa cursum nobis in- 


tendere atque instituere licet, quam si id quo gra- 
vamur, hoc molestum inquam ac terreum onus, 
ab anima nostra excusserimus, ut per meliorem 
curam ac diligentiam expurgati atque expiati ab 
ea, quam in hac vita cum illo onere habuimus, 
convenientia, conjunctione atque consensu per puri 


(a3) (ee cadi À, B ποιουµένη. 

Ἐν τῃ. Α B ἐπὶ τῇ. 

Hn Αὐξανομένων. À αὐξομένων, 
Συμα.1ημμυρούσης.Β. cv Uo". 

e s Ep P ὃν, ἆ δν ὧν v. μπε 

(26) πικόαται, Β ἐπισχόπτει, 





(27) Ἐπέχεινα. A ἐπ᾽ ἐχεῖνα. 
(28) Τῷ δὲ τῷ. Β τῷ τῇδε. 
20) ᾿Εγκαθαρθέντας. A, B ἑχκαθαρθέντας. 


(20) ᾿Ηγαπημένου. A in margine ἀγαπωμένους. 
B in textu eodem modo. 
[^ 





197 


5. GREGORII NYSSENI 


103 


tatem cum simili possimus conciliari atque conjungi. A διάζευξις, μηδὲ τοῦτό σοι ἀπ ἑλπίδος ἔσται (34). 


Quod si aliqua tibi etiam ad hoc corpus affectio est, 
e& angit te ac male habet, quod disjungeris ab eo 
qood diligis, ne hoc quidem spem tibi adimat. 
Videbis enim corporeum boc amiculum, quod nunc 
morte dissolutum fuerit, ex iisdem rursus contezi 
atque componi, non hac erassa gravique textura, 
sed ad aeriam tenuitatem atque subtilitatem filo 
reconcinnato atque refecto, ut et adsit tibi quod 
diligis, et in meliori atque amabili magis pulchri- 
tudine denuo restituatur. — G. Ac videtur, inquam , 
ex serie atque continuatione dictorum nobis doctrina 
resurrectionis quodammodo in orationem irrepsisse, 
de qua mihi non dubitandum quidem esse videtur, 
quin vera et ex doctrina Scripturarum credibilis et 


"Ὄψει (82) γὰρ τοῦτο τὸ σωματιχὸν περιθόλαιον τὺν 
νῦν (53) διαλυθὲν τῷ θανάτῳ Ex τῶν αὐτῶν πάλιν 
ἐξυφαινόμενον, οὐ κατὰ chv παχυμερῃ ταύτην xai 
βαρεῖαν κατασπενὴν, ἁλλ' ἐπὶ «b λεπτότερόν τε καὶ 
ἀερῶδει µεταχλωσθέντος τοῦ νήματος (54), ὥστε σοι 
xai παρεῖναι τὸ ἀγαπώμενον, καὶ Ev ἀμείνονι καὶ 
ἑρασμιωτέρῳ κἆλλει (35) πάλιν ἀποχαθ.ατασθαι. 
—T. 'AX' ξοιχέ πως, εἶπον, ἐξ ἀχολουθίας ἡμῖν τὸ 
δόγµα τῆς ἀναστάσεως ἐπεισεληλυθέναι (56) τῷ λόγῳ, 
ὅ pot δοχεῖ ἰδεῖν (37) ἀληθὲς μὲν χαὶ πιστὸν ἐκ τῆς τῶν 
Γραφῶν διδασχαλίας, ἵνα μὴ ἀμφιδάλλη (58) * ὄπει- 
δᾳ (39) πῶς fj ἀσθένεια τῆς ἀνθρωπίνης διανοίας, τοῖς 
χωρητοῖς (40) ἡμῖν λογισμοῖς, μᾶλλον πρὸς τοιαύτην 
(41) πίστιν ἑπιστηρίζεται, χαλῶς ἂν ἔχοι μηδὲ τοῦτ» 


explorata sit; sed quoniam human: mentis infir- D «5 µέρος παραδραμεῖν ἀθεώρητον. TL οὖν χρὴ λέγεο», 


mitas rationibus, quas capere possimus, magis 


περισχεφώμεθα (42). 


quodammodo ad hujusmodi aliquid eredendum conürmatur, haud alienum fuerit, ne hanc quidem partem 
indiscwssam οἱ inexplicatam praeterire.Quid igitur dicere oporteat, videamus. 


M. Ac magistra : Qui a nostra quidem , inquit, 
philosophia alieni sunt, in diversis opinionibus 
alius aliter ex parte quadam de resurrectione 
doctrinam attigerunt, nec plane cum nostris sen- 
tientes, nec penitus ab ejusmodi spe aberran- 
tes. Nam nonnulli quidem rem communicando 
contumelia afficiunt, ac dehonestant humanum ge- 
pus, eamdem animam censentes invicem tum ho- 
minis, tum ralione carentis, ac bruti fleri ani- 


' M. Καὶ 4j διδάσκαλος , Οἱ μὲν ἔξω, φησὶ, τῆς κςθ’ 
ἡμᾶς φιλοσοφίας ἓν διαφόροις ὑπολήψεσιν, ἄλλος ἄλ- 
λως(ἐδ)μέρει(44) τιν) τοῦ χατὰ τὴν ἀνάστασιν ἑφήφαντο 
δόγµατος, οὔτε δι ἀχριδείας τοῖς ἡμετέροις συνενεχθέν- 
τες, οὔτε πάντη τῆς τοιαύτης ἀποσφαλέντες ἑλπίδος. 
Τινὲς μὲν γὰρ ὑθρίξουσι τῇ χοινότητι τὸ ἀνθρώπινσν, 
τὴν αὐτὴν ἀνὰ µέρος ἀνθρώπου τε xal ἀλόγου φυχην 
διοριζόµενοι γίνεσθαι, μετενδυομένην τὰ σώματα, xat 
πρὸς τὸ ἀρέσχον ἀεὶ µεταδαίνουσαν, f πτηνὸν, f) ἕν- 


malis , alia post alia subinde corpora induentem,, (; υδρον, f| χερσαῖόν τι ζῶον γινοµένην μετὰ τὸν ἄν- 


et ad id quod placeat semper transeuntem, vel 
volatile, vel aquatile, vel terrestre animal post 
hominem Geri, ac rursus 3b his ad humanam 
redire naturam. Alij vero etiam ad frutices ejus- 
modi deliramentum eztendunt, ut etiam arbo- 
ream ac ligneam οἱ vitam convenientem atque 
accommodatam esse putent. Nonnullis vero hoc 80- 
jum videtur, videlicet quod ex homime semper 
alium hominem invicem sumat, et per easdem 
omni tempore humana vita exigatur atque rega- 
tur: eum nunc quidem in his, rursus item in 
aliis ezdem in perpetuum anima sint. Nos au- 
tem commodissimum esse censemue , ut 3b ec- 
elesiasticis sententiis atque deerelis exordientes, 
iisque quasi fundamentis nixi, tantum dun- 
taxat de opinionibus eorum , qui hxc philosophico 
more tractaverunt , accipiamus , quantum satis 
sit ad demonstrandum eos aliquo modo convenire 


(51) "Ec'ta,. Α, B ἔστω. 
92) Ὄγει. B ὄψῃ. 
:: Tor d B Maus 
Tov toc. toU νοήµατος. 
35 Κάλλει B τῷ χάλλει. i 
90) Ἐπεισελη.υθέναι. B ἐπειολλυθέναι. 
34) Ἰδειν. B δεῖν. 
98) "Iva μὴ ἀμφιδάλάῃ. Α εἶναι (sic et B) μὴ 
ἀμφιθάλλειν. 
$9) Ἐπειδή. A, B ἐπειδὴ δέ. 
40) Χωρητοῖς. A χωρητιχοῖς. 
(4M) Τοιαύτην. B τὴν τοιαύτην. 


θρωπον, xa πάλιν ἀπὸ τούτων πρὸς τὴν ἀγθρωπίνην 
ἑπανιέναι φύσιν. Ἕτεροι δὲ μέχρι τῶν θάμνων τὸν 
τοιοῦτον λῆρον ἐχτείνουσιν, ὡς xai τὸν ξυλώδη βίον 
αὐτῇῃ κατάλληλόν τε xa οἰχεῖον νοµίζειν. Τοῖς δὲ 
τοῦτο δοχεῖ µόνον τὸ EE ἀνθρώπου (45) ἕτερον ἄνθρο- 
πον ἀεὶ µεταλαμθάνειν, xoi διὰ τῶν αὐτῶν πάντοτε 
τὸν ἀνθρώπινον διεξάγεσθαι βίον, νῦν μὲν ἓν τούτοις, 
πόλιν δὲ (46) ἓν ἑτέροες τῶν αὑτῶν ψΨυχῶν εἰς τὸ διηνε- 
χὲς Υινοµένων. Ἡμεῖς δὲ xac ἔχειν φαμὲν, b» τῶν 
ἐχχλησιαστιχῶν δογμάτων ὁρμώμενοι, τοσοῦτον πα- 
ῥαδέξασθαι µόνον τῶν τοιαῦτα πεφιλοσοφηχότων, ὅσον 
συμφωνοῦντας αὐτοὺς τρόπον τινὰ δεῖξαι τῷ τῆς ἀνα- | 
στάσεως δόγµατι. Τὸ γὰρ λέγειν αὐτοὺς πάλιν τιοὶν 
(47) ἐπεισχρίνεσθαι δόγµασιν (48) μετὰ τὴν (49) ἀπὸ | 
τούτου (50) διἆλνσιν τὴν ψυχην, οὐ λίαν ἀπάδει τῆς 
ἐλπιζομένης ἡμῖν ἀναθιώσεως, ὅτι (51) γὰρ ἡμέτερος 
λόγος Ex τῶν τοῦ χόσµου στοιχείων, νῦν τε xal εἰσαῦ- 
θες τὸ σῶμα ἡμῶν συνίστασθαι λέγει, xoi τοῖς ἔξιω- 


i Περισχεγ’. A.B ἔπισχε θα. 
ο. B ἄλῳ. ims 


t, A Ev. µέρες. 
E ta; ἀνθρώκεν, d ἐξ ἀνθρ. πάντοτε. 
(46) Πάω 06. A πάλιν νῦν δέ. 
(17) Πάω’ τισέν. Α πάλιν αὐτὴν τισιν. 

48) Δόγμασιν. A, B σώμασιν. 

49) Μετὰ τήν. Α in texlu : Μετὰ τὴν ἀπὸ τούτων 
διάλυσιν τὴν φυχὴν λίαν ἀπάδει' in margine, τοῦ 
σώματος διάζευξιν οὗ λίαν ἁπάδει. 

(90) Τούτου. B τούτων. 

(91) "ότι. A, B ὅτε. 


' 
2H. Am o. 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


110 


Μν τὸ ἴσον δοχεῖ. OO γὰρ (59) ἄλλην τινὰ τοῦ σώματος A Cum doctrina resurrectionis, Nam quod dicunt , 


ἠπινοῄσεις (55) φύσιν ἕξω τῆς δρομῆς (54) τῶν στοι- 
χίων. Διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅσον παρ) ἡμῶν μὲν τὸ 
αὐτὸ λέγεσθαι πάλιν περὶ τὴν ψυχὴν (55) συμπήγνυσθαι 
opu, kx τῶν αὐτῶν στοιχείων συναρμοζόµενον’ Exsi- 
wc δὲ οἴεσθαι πρὸς ἄλλα τινὰ σώματα λογικά τε xal 
Deva, xaX ἀναίσθητα τὴν ψυχὴν χαταπίπτειν (56) * 
dc τὸ μὲν ix τῶν τοῦ χόσµου μερῶν εἶναι τὴν σύ- 
στᾶσιν ὁμολογεῖταε, διαφωνεῖ δὲ τὸ μὴ Ex τῶν αὐτῶν 
ἄεσθαι τῶν κατ’ ἀρχὰς (57) ἐν τῇ διὰ σαρχὸς ζωῇ τῇ 
Voy] προσφυέντων. Οὐκοῦν τὸ μὲν μὴ ἔξω τοῦ cixó- 
τος εἶναι τὸ πάλιν τὴν φυχὴν ἐν σώματι (58) γενέ- 
οθάι, παρὰ τῆς ἔξω φιλοσοφίας μεμαρτυρήσθω’ τὸ 
& ἀσύστάατον τοῦ ἐχείνων δόγµατος (59) χαιρὸς ἂν 
εἴη διασχορπίσααθαι (60), xai 5 αὐτῆς δὲ (61) τῆς 


animam postquam a corpore disjuneta fuerit , rur- 
sus penetrare, et insinuare se inaliqua corpora, 
non admodum discrepat ab ea quam speramus 
resurrectione, quoniam et nostra quoque scriptura 
dicit, ex elementis mundi et nunc constare mno- 
strum corpus, et in posterum conflatum et con- 
gtitutum iri : et idem externis philosophis placet. - 
Nen enim aliunde conflari corpus excogitare pos- 
sint, quam ex concursu elementorum. Differen- 
tia autem et controversia in eo consistit quod 
a nobis quidem dicitar, idem rursus circa ani- 
mam eamdem concrescere corpus, quod ex iis- 
dem elementis eoeat et concinnetur; illi vero 
putant, ad alia quzdam corpora, tum ratione 


χατὰ τὸ εὔλογον ἀναχυπτούσης ἡμῖν ἀχολουθίας, φα- B praedita, tum rationis atque adeo sensus experlid 


νερῶσαι ῥᾳδίως ἐστὶ (62) δυνατὸν τὴν ἀλήθειαν. 


animam redigi atque transire : quis quidem cor- 


pra quin ex parlibus mundi conflentur non dubitatur, nec de ea re controversia est; sed in eo 
dissensio est, quod illi non putant ex iisdem partibus ca conflari qua partes ab initio in carna* 
li vita anime adhbsserant. Ergo veri quidem non absimile esse quod anima rursus in corpore ex^ 


sistat, 


externe philosophie testimonio comprobatum esto. Quod autem eotum doctrina consie 


stre non possit, tempestivum fuerit dispicere, atque per eam qus ex recía ratione nobis ex* 
sstitL consequentiam , quoad ejus fleri potest, ostendere ac dcclarare veritatem. 


Τίς οὖν ὁ περὶ τούτων λόχος; Οἱ πρὸς διαφόρους 
οὖσεις τὴν dughv µετοιχίζοντες, συσχεῖν (05) pot 
δοκοῦσι τὰς τῆς φύσεως ἱδιότητας' xai πάντα χρὴ 
(61) χαταμιγνύειν τε xal ἀναφύρειν πρὸς ἄλληλα, τὸ 
ἆλογον, τὸ λογιχὸν, τὸ αἰσθητιχὸν (65) , τὸ ἀναίσθη- 
τον  εἶπερ kv ἀλλήλοις ταῦτα γένοιτο, μηδέ τινι (66) 
φύσεως εἱρμῷ χατὰ τὸ ἁμετάπτωτον dm ἀλλήλων 
— διαστοιχιζόμενα (07). Τὸ γὰρ τὴν αὐτὴν φυχὴν λέχειν, 
νῦν μὲν λογιχήν τε xal διανοητικἣν, διὰ τῆς τοιᾶσδε 
τοῦ σώματος περιθολῆς Υίνεσθαι' πάλιν δὲ μετὰ τῶν 
ἑρκετῶν φωλεύειν (68), τοῖς ὀρνέοις συναγελάσε- 
σθαι, fj ἀχθοφορεῖν, ἡ σαρκοθορεῖν, Ἡ ὑποθρύχιον 
εἶναι, f] καὶ πρὺς τὸ ἀναίσθητον µεταπίπτειν, ῥιζου- 
μένην τε xal ἀποδενδρουμένην, xal κλάδων ἐχφύ- 
σεις (09) ἀναθλαστάνουόαν. καὶ ἐν τούτοις ἢ ἄνθος, 
3| ἀκάνθην (10), ἢ τρόφιμάν τι φυομένὴν, ἡ δηλητήριον, 
οὐδὲν ἕτερόν ἔστιν, ἡ ταὐτὸν ἡγεῖσθαι τὰ πάντα, χαὶ 
µίαν ἓν τοῖς οὖσιν εἶναι τὴν (11) φύσιν ἓν συγχεχυμάέ- 
νῃτινὶ χαὶ ἁδιακρίτῳ κοινωνἰᾳ πεφυρµένην (13), µηδε- 


Quaenam igitur bisce de rebus oratio est ? Qui- 
bus ad diversas naturas animam transire alque 
migrare placet, hi mihi proprietates nalur:z con- 
fundere videntur ; omnesque res inter sese con* 
fundere atque commiscere, ratione carens, ratione 
preditum, sensu praeditum, sensu carens; siqui- 
defn hzc invicem aliud in alio sint, nullo natu- 
re quasi carcere et claustro immutabiliter altc- 
rem ab altero dirempta. Nam eamdem animam 
dicere nunc quidem et ratione el intelligentia 
atque cogitandi vi przditam, per talem quemdam 
corporis amictum fieri; rursum vero eum repti- 
libus in cavernis latitare, aut cum aviculis con- 
gregari, aut sárcinas gestare, aut crudis carni- 
bus vesci, aut submersam esse, aut etiam in sensu 
carentem naturam degenerare , ut vel radices 
agat, vel arbor evadat, ramorumque germina pro- 
ducat, ei in his vel flos, vel spina, vel aliquid 
nutriendi vi preditum , vel noxium flat atque 


μιᾶς ἱδιότητος τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου ἀποχρινούσης. Ὁ p evadat, nihil aliud est; nisi omnia idem esse pu- 


vàp λέγων τὸ αὐτὸ ἐν παντὶ γίνεσθαι, οὐδὲν ἕτερον, 
3v εἶναι τὰ πάντα βούλεται, τῆς ἐμφαινομένης δια- 
φορᾶς τοῖς οὖσιν οὐδὲν πρὸς (9) ἐπιμιξίαν τῶν ἀκοι- 
νωνῄτων ἐμποδιζούσης' ὡς ἀνάγχην εἶναι, κἄν τι 
τῶν φοθόλων, xat σαρχοδόρων (74) θεάσηται, ὁμόφυ- 


(55) Ἐπινσήσεις. Α, B ἐπινοῆσανεν. 
(54) Δρομῆς. B αννδρομῆς. 
(55) Ψυχήν. Β αὐτὴν ον ών. 

56) Καταπίπτευ’. À, B. µεταπίπτειν, 
91) Κατ’ ἀρχάς. À xaX χατ ἀρχ. 


Si Oo γάρ. B οὗ γὰρ ἄν. 


(53) Σώματι. À τῷ σώματι. 
(59) Ἐκείνων δόγματος. A, B κατ αὑτοὺς δόΥµ. 


(60) Διασχορπίσασθαι. ΑΛ, B διασχκοπήσασθαι. 
(61) Δέ. Delet Α. Β. 

(602) '᾿Ρᾳδίως ἑστί. Α ὡς bal, 

(63) Συσχεῖ. Β συγχέειν. A. συγχεῖν, 

(4) Πάντα χρή. B πανταχῆ. Α in textu. πάντα 


tare , unamque in rebus universis esse naturam , 
inconfusa quadam et indistincta atque indiscreta 
communione secüm commistam , nulla proprie- 
tate alterum ab altero secernente. Qui enim di- 
cit idem in universa natura rerum fieri , nihil 


χρηματα, in margine πάντα τὰ ἰδιώματα. 

(5) AloOntixdr. B αἰσθητόν. ; 

(66) Μηδέ tiri. A , Β µηδενί τι. 

(67) Διαστοιχιζόμενα.Λ, B διατειχιςόµενα, 

(08) Φω-εύει». À in margine ὀμφωλεύειγ. 

(49) "Exg$csc. B ἐμφύσεις. 

(70) 'Axdv0nv. B ἄχανθαν. 

(74, Elra tjv. Elvat delet A. 

(72) Κοινωνίᾳ πεφ. À, B χοινότητι πρὸς ἑαυτὴν 
πεφυρµένην. B. συμπεφυρμένην. 

(13) Πρός. B πρὸς τὴν. 

(14) Ku) capxo6. B 1) σαρκοθ. 





anu 


11 S. GREGORII NYSSENI με 
aMud, quam omnia unum esse vult, ea qua in A Xov νοµίζειν ἑαυτῷ xai συγγενὲς ϱὸ φαινόµενον, 


rebus universis apparet differeutia nullo modo 
earum rerum, quibus inter se nulla eommunio est, 


permistienem impediente, ut necesse sit, ut 


etiamsi aliquam bestiam venenatam et carnivo- 
ram videat, sui generis atque cognatum sibi pu- 
tet id, quod videtür , nequa cicutam «quidem is 
taüquam alienam a sua natura aspiciet : si qui- 


οὐδὲ τὸ xmystov ὁ τοιοῦτος ὡς ἀλλότριον «ne ἰδίας 
ὄψεται (15) φύσεως ' εἴπερ βλέπει xal ἐν φυτοῖς τὸ 
ἀνθρώπινον ' ἀλλ᾽ οὐδὲ πρὸς αὐτὸν ἀνο πόκτως ἕξει 
τὸν βότρυν τὸν ἐπὶ τῇ χρείᾳ τῆς ζωῆς γεωργούμενον. 
Καὶ γὰρ xai αὐτὸς (76) τῶν φυοµένων ἐστίν ΄ φντὰ 
δὲ ἡμῖν καὶ τὰ τῶν ἁσταχύων γεννήµατα, δι ὧν τρε- 
φόμεθα. 


dem etiam in plantis cernit humanam naturam, 4ο ne tali quidem suspicione de ipso  racemo ca- 
rebit, qui racemus ad usum vite prodacitur. Etenim is quoque de genere germinum, stirpium 
3c plautarum ex terra enascentium atque provenientium est; germina autem etiam nobis sunt 
fruges spicarum , quibus putrimur. 


Quomodo igitur faleem admovebit spicis secandis ? 
Quomodo item exprimel racemum, aut ex arvo spi- 
nam effodiet, aut florem decerpet, aut aves venabi- 


Πῶς ouv ἐπάξειτὴν δρεπάνην (77) ἁσταχόων τοµῇ ; 
πῶς δὲ ἀποθλίφει τὸν βότρυν, 9| ἀνορύξει τῆς ἀρού- 
ptc τὴν ἄχανθαν, f| τὸ ἄνθος δρέψει (78), f| θηρεύσει 


tur, aut ex lignis rogum accendet, cum incertum p τοὺς ὄρνιθας, ἢ ἀπὸ ξύλων ἀναχαύσει πυρὰν, ἅδηλον 

sit anne cognatis, aut parentibus, aut popularibus — 8v εἰ p χατὰ συγγενῶν, fj προγόνων, fj ὁμοφύλων, 

nianus afferantur, et. per eorum corpus vel ignis — fj χεὶρ φέρεται, xa διὰ τοῦ σώματος αὐτῶν ἢ τὸ mop 

accendatur, vel crater temperetur, vel cibus paretur? ἀνάπτεται, 1| ὁ χρατὴρ χιρνᾶται (79), 4 ἡ «pog 

Nam si quis putet animam hominis per unumquod- παρασχευάζεται; Τὸ γὰρ οἴεσθαι Bt ἑχάστου τούτων 

que horum plantam vel animal fleri, ac nulla appo- τὴν φυχὴν τοῦ ἀνθρώπου γίνεσθαι φυτὸν f| ζῶον, ση- 

sita esse signa quibus notetur qualis quidem si$ ex µμεῖα δὲ μὴ ἐπιχεῖσθαι, ποῖον μὲν τὸ ἐξ ἀνθρώπου 
homine planta vel animal, qualeitem id quod aliter φυτὸν 3 ζῶον, ποῖον (80) δὲ τὸ ἑτέρως γενόµενον, 

factum sit, adversus omnia pariter et eodem mo- πρὸς Πάντα χατὰ τὸ ἴσον ὁ τῇ τοιαύτῃ (81) προει- 
do, qui ejusmodi persuasionem przceperit, affectus λημμένος ὑπολήψει διατεθήσεται, ὡς χατ (82) ἀνάγ- 

οἱ animatus erit, ut etiam necessario, vel adversus ην, Ἡ xai χατ αὐτῶν τῶν Ev τῇ φύσει ζώντων 
eos quoque qui in. rerum natura vivunt homines, ἀνθρώπων ἀπηνῶς ἔχειν, ἢ εἴπερ ἐπὶ τῶν ὁμοφύλων 
asper et immitis sit, aut siquidem natura adversus πρὸς φιλανθρωπίαν ἓχ φύσεως ῥέποι, ὁμοίως αὐτὸν 
propinquos et populares ad humanitatem propensus : διαχεῖσθαι πρὸς πᾶν ἔμψυχον, χὰν ἓν ἑρπετοῖς (85), 
et inclinatus est, eodem modo adversus omne ani- — xiv ἓν θηρίοις τύχοι' ἀλλά κἂν ἐν Όλῃ δένδρον γίνε- 
matum affectus sit, sive id inter reptilia, sive inter C ται (84), ὁ τὸ δόγμα τοῦτο παραδεξάµενος, δῆμον ἂν- 
feras fuerit : quinetiam st in silvam arborum per- θρώπων τὰ δένδρα οἱήσεται (85). Τίς οὖνόὁ τοιοῦτος (86) 
venerit is qui hanc doctrinam amplezus sit, ceetum — Bloz fi xo^; πάντα εὐλαθῶς διὰ τὸ ὀμόφυλον, f) xax 
atque conventum hominum arbores existimabit. πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἁπηνῶς διὰ τὴν ἐπὶ τῶν ἄλλων 
Quanam ergo vitz ratio est ejus qui vel adversus ἁδιαφορίαν ἔχοντος; Οὐχοῦν ἀπόδλητος ἐκ τῶν εἰρη- 
omnia propter neeessitudinem ac propinquitatem µένων ὁ τοιοῦτος ἂν εἴη λόγος, πολλῶν καὶ ἄλλων τῆς 
quam subesse putet pius, officiosus ac sollicitus, vel τοιαύτης ἡμᾶς ὑπολήφεως κατὰ «5 εὔλογον ἁπαγόν- 
etiam adversus homines, propterea quod inter eos — «v. "Hxouca γὰρ τῶν τοιαῦτα δογµατιζόντων, ὅτι 
ceterasque res nihil interesse existimet, asper, im- — E8vr, τινὰ τῶν φυχῶν ἀποτίθεται (81) ἓν ἱδιαζούσῃ 
mitis, inhumanus et inofficiosus sit? Ergo, utex cw (88) πολιτείᾳ πρὸς τὴν (89) àv σώματι Cohv (90) 
jam dictis apparet, rejicienda fuerit ejusmodioratio µβιοτεύοντα (91), ἐν τῷ λεπτῷ τε xat εὐχινήτῳ τΏς 
atque doctrina, multis etiam aliis rebus haud im- φύσεως ἑαυτῶν (99) τῇ τοῦ παντὸς συμπεριπολοῦν. 
merito nos abducentibus ab hujusmodi opinione. τος (98) δινῄσει, ῥοπῇ δέ τινι τῇ πρὸς χαχίαν πτε- 
Nam audivi ex iis qui talia tradunt, quod nationes µροῤῥοούσας (84) τὰς φυχὰς &v σώματι (95) γένεσθαι 
quasdam amimarum esse ponant in peculiari qua- πρῶτον μὲν ἀνθρώποις (96), εἶθ᾽ οὕτως διὰ τῆς πρὸς 
dam civitate, antequam ad corpoream vitam deve- " «à ἄλογα τῶν παθῶν ὀμελίας, psck τοῦ (97) ἀνθρω- 
niant, viventes : quz in tenui atque agili sua natura — (vou βίου ἐγχώρησιν (98) ἀποχτηνοῦσθαι, χἀχεῖθεν 
una cum revolutioneatqueconversione universitatig µέχρι τῆς φυσιχῆς ταύτης xai ἀναισθήτου χαταπί- 


(15) "Οψεται. À in margine οἵεται, ὄψεται, 87) ᾽Αποτίθεται. À B ὑπατίθενται. 
(16) Καὶ αὐτός. À, B xat οὗτος. 88) Tw. B τῇ. 
(11) Δρεπάνηγ. À, B τῇ τῶν. (90 Πρὸς τήν. B πρὸ τῆς. 
(78) Δρέγει. Α, Β ρα. 90) Ἐν σώματι ζωή». A iv σώμασι ζωῆς, B ἐν 
(19) Κιρνᾶται. À, B χίρναται. σώµατι ζωῆς. 
(80) Ποῖον. Α ἕτεραν Ὑενόμενον, ποῖον δὲ τὸ Exé- (91) Βιοτεύοντα. Α in margine ἑμθιοτεύοντα. 
ρως Υενόµενον. (92) ἹΕαυτῶν. Δ αὐτῶν. 
81) Tq κε, Tf; delet B. (95) Συμπεριπολοῦντος. Α B αυμπεριπολοῦνταε. 
(82) Ὡς κατ. À ὡς xat κατ. (94) Πτεροῤῥοούσας, B πτεροῤῥυούσας. 
ts Kür ἐν ἁρπετοῖς. Delet B. (95) Zopazi. B. σώµασι. 
84) l'ivecai. B. γένηται, (96) ᾽Αγθρώποις. B. ἀνθρωπίνοις. 
(85) Οἰήσεται. A ηἰηθήσεται. (97) Μετὰ vov. À μετὰ νι. τοῦ. B μετὰ «tv ϱου. 
(86) Τοιοῦτος. Α τοῦ τοιούτου. (98) ᾿Εγχώρησι. Α B ἐκχώρησιν. 








413 DE ANIMA EY RESURRECTIONE. 115 
πτειν ζωῆς, ὡς τὸ τῇ φύσει λεπτὸν xal εὐχίνητον, Α vagentur atque oberrent, propensione vero quadam 


ὅπερ ἐστιν d duyh, πρῶτον μὲν ἐμθριθές τε καὶ 
χατωφερὶς Ὑίνεσθαι τοῖς ἀνθρωπίνοις σώμασι διὰ 
χαχίας εἰσοικιζόμενον ' εἶτα τῆς λογικῆς δυνάμεως 
ἀποσθεσθείσης τοῖς ἀλόγοις ἐμθιοτεύειν * ἐκεῖθεν δὲ 
xai τῆς τοιαύτης (99) τῶν αἰσθήσεων χάριτος ἆφαι- 
ρεθείσης, τὴν ἀναίσθητον ταύτην ζωὴν τὴν Ev φυτοῖς 
µεταλαμδάνειν * ἀπὺ τούτου δὲ πάλιν διὰ τῶν αὐτῶν 
ἀνιέναι βαθμῶν, χαὶ πρὸς οὑράνιον (1) χῶρον ἀποχκαθ- 
(στασθαι. 


ad vitium atque nequitiam, quasi defluentibus pennis 
animas intra corpora redigi, primum quidem huma- 
na, deinde eodem modo propter consuetudinem ra- 
lione carentium affectuum ae perturbationum, post- 
quam e vita humana ex&esserint, in pecora dege- 
Derare, atque inde usque ad hanc plantarum sensu- 
que carentem vitam delabi, adeo uli matura tenue 
atque agile, sicut anima est, primum quidem pon- 
derosum ac deorsum vergens efliciatur in eorpora 


humana propter vitium atque mequitiam jimmigrans : deinde ratione predita vi exstincta, in ratione 
carentibus vitam degere; illinc vero sensuum quoque dono adempio hanc plantarum vitam, qus 
sensus expers cst, invicem suscipere, ac postea rursus per eosdem gradus ascendere, et restitui in 


locum ealestem. 


Τὸ δὲ τοιοῦτον δόγµα τοῖς χαὶ μετρίως χρίνειν Β Atque ejusmodi doctrina ab iig qui vel medio- 


ἐπεσχεμμένοις αὐτόθεν ἑλέγχεται, unbsplav ἔχειν (2) 
ἐν ἑαυτοῖς (2") στάσιν. El γὰρ ἀπὸ τῆς οὑρανίας ζωῆς 
διὰ χαχίας (5) ἐπὶ τὸν ξυλώδη βίον f) duy) κατασύ- 
peat, ἀπὸ τούτου δὲ πάλιν δι ἀρετῆς ἐπὶ τὸν οὑράνιον 
ἀνατρέχει, εὑρίσχεται ὁ λόγος αὐτῶν ἀπορῶν, ὅ τι (4) 
πρὀτιµότερον οἵεται (5), εἴτε τὴν ξυλίνην, εἴτε τὴν 
οὐρανίαν ζωήν. Κύχλος Y&p τίς ἔστι διὰ τῶν ὁμοίων 
περιχωρῶν, ἀεὶ τῆς φυχῆς, ἓν ᾧπερ ἂν Tj, ἁστατοῦ- 
σης. Ei γὰρ Ex «fj; ἀσωμάτου ζωῆς πρὸς τὴν σωµα- 
τιχὴν ἀναπίπτει (6), καὶ Ex ταύτης πρὸς τὴν ἀναί- 
σθητον- ἐχεῖθεν δὲ πάλιν πρὸς τὴν (7) ἀσώματον 
ἀνατρέχει, οὐδὲν ἕτερον 7) ἁδιάκριτος xaxov τε καὶ 
ἀγαθῶν, σύγχυσις παρὰ τοῖς ταῦτα δογματίζουαιν 
ὑπονηεῖται. Οὖτε γὰρ ἡ οὐρανία διαγωγὴὺ ἓν τῷ µαχα- 


ρισμῷ διαµένει, εἴπερ xaxía τῶν ἐχεῖ ζώντων (8) C 


καθάπτεται (9) ' οὔτε τὰ ξύλα τῆς ἀρετῆς ἁμοιρὴ- 
σει (40), εἴπερ ἐντεῦθεν μὲν ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν παλιν - 
δρομεῖν οἵονται τὴν ψυχὴν, ἐχεῖθεν δὲ τοῦ κατὰ xa- 
χίαν ἀνάρχεσθαι (11). El γὰρ &v τῷ οὐρανῷ (12) 1 
Φυχἠ συμπεριπολοῦσα τῇ χαχίᾳ συµπλέκεται, xal 
διὰ ταύτης ἐπὶ τὸν ὑλώδη καθελκυσθεῖσα βίον, &v- 
ωθεῖται πάλιν ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν ἐν ὄψει διαγωγἠν ᾿ 
ἄρα τὸ ἔμπαλιν παρ᾽ ἐχείνων χατασχενάζεται, τὸ τὴν 
μὲν ὑλικὴν ζωὴν xaxlag εἶναι κάθαρσιν (15), τὴν 
δὲ ἁπλανῆ περιφορὰν κακῶν ἀρχηγὸν καὶ αἰτίαν ταῖς 
φυχαῖς γίνεσθαι, εἴπερ ἐντεῦθεν (14) δι’ ἀρετῆς πτε- 
ρουήσασαι μετεωροποροῦσιν (15), Σχεῖθεν (16) δὲ 
διὰ χαχίας τῶν πτερῶν ἐχπιπιόντων χαμαιπετεῖς 
πρόσγειοι (17) γίνονται, τῇ παχύτητι τῆς ὑλιχῆς 
παταμιγνύµεναι φύσεως. Καὶ οὐ µέχρι τούτων ἴστα- 
«αι τῶν τοιούτων δογμάτων ἡ ἁτοπία, τῷ ἀντεστρά- 
φθαι (18) πρὸς τοὐναντίον τὰς ὑπολήψεις. ᾿Αλλ’ οὐδὲ 


(99) Τοιαύτης. Delent A B. 

(1) Οὐράνιον. Α, B τὸν οὐράνιον. Πρὸς τὸν οὐρά- 
wwv χῶρον. Sub asterisci signo in margine codicis 
A ad calcem prefigitur οὐ. Τάχα xal τὰ τοιαύτα 
Ὡριγένης Ev τοῖς οἰχείοις ἀνεπλάσατο συγγράµµασιν, 
ὣς τᾶσιν ὑπάρχει σαφὲς τοῖς χἂν πρὸς βραχύτατον 
αὐτοῖς ἐπισχήψασιν. 

(2) "Εχει. Ἑ ἔχον. 

(2^) 'Eavtoic. À, B ἑαυτῳ. 

(3) Καχίας. À χαχίαν. 

(4) "6 ti. Bet. 

(5) Οἵεται. B οἵῆσεται. ! 

(6) ἸΑναπίπτει. Α, B χαταφἑρέται, &x δὲ ταύτης. 

(9 H ἐς cir. A πρὸς τὸ τήν, 


criter exercitato judicio Íuerint, ex seipsa facile 
deprehenditur, nullum in $ese stabile firmamentum 
habere. Nam si a celesti vita propler vitium et 
nequiliam ad ligneam vitam anima detrahitur ; ab 
ea vero rursus propler virtutem ad celestem Το” 
currit, reperitur eorum oratio dubitare quid prze- 
stabilius, magisque praeferendum putet, ligneamne 
&n colestem vitam. Circuitus enim et quasi orbis 
quidam est, qui per similia peragitur atque conficitur 
anima semper, ubicunque fuerit, nullum firmum cer- 
tumque conaistendi locum habente. Nam si ex iucor- 
porea vita ad corpoream delabitur,et ex illa ad eam quz 
sensu caret ; itemque illinc rursus ad incorpoream re- 
currit, nihil aliud nisi indistincta atque indiscreta tum 
malorum tum bonorum confusio ab iis, qui bzc tra- 
dunt, fingitur et existimatur. Neque enim coelestis 
vita in beatitudine permanebit, siquideiu vitiositasg 
illic viventes invadit : neque ligna ac stipites vir- 
tutis expertes erunt, siquidem binc ad bonum recur- 
rere, illinc vero vitiose vitz initium sumere ani- 
mam putant, Nam si anima,quze una cum ccelo versa- 
tur cum vitio atque nequitia conflictatur, ac propte? 
vitiositatem ad materialem ac silvestrem vitam detrusa 
rursus hinc subvehitur, ut vitam degat in sublimi : re& 
nimirum inversa ab illis asseritur atque affirmatur. 
nempe quod materialis quidem vita vitiositatis expia- 
tricem vim contineat : stellarum vero inerrantium 
ceeloque inhzerentium conversio atque revolutio, 1na- 
lorum causa atque principium animabus existat, si- 
quidem hinc per virtutem alas adep!'z sublimes 
abeunt atque coelestia contemplantur ; illinc vero 
per vitium atque nequitiam quási alis amissis, hu- 


(8) Εκεῖ ζώντων. B ζώντων ἐκεῖ, 

9) Καθάπτεται. B. καταθάπτεται, 

(40 Αμοιρήσει. B ἁμοιρήσειεν. | 

(4) Αγάρχεσθαι. Α in textu. ἄρχεσθαι Ρίου, in 
margine ἀπάρχεσθαι. Β ἄρχεσθαι βίου. — " 

(12) Ἐν cpobparq. À in margine ei γὰρ τῷ οὐ- 


ρανίῳ. 
(13) Κάβαρσιν. Α, B καθάρσιον. 
(44) ᾿Ε»τεῦθεν. Α, B ἐντεῦθεν µέν. 
(15) Μετεωροποροῦσιν. Μετεωροπολοῦσιν. 
(6) Εκεῖθεν. A ἐχεῖθεν δὲ. 
t 7) Πρόσγειοι. À, B καὶ πρόσγ. 
(18) Τῷ ἀντεσερ. Δ. τὸ ἀντεστρ. 


115 


8. GREGORII! NYSSENI 


- -——— 


116 


miles et abjecti fiunt, et ad terram depressi cum A αὐτὴ (19) παγία διαμένει µέχρι πᾶντων (20) αὐτοῖς 


crassitudine materialis naturze commiseentur. Atque 
hactenus. nondum consistit ejusmodi sententiarum 
atque doctrinarum absurditas, ut in contrarium in- 
ver$z sint opiniones. Sed ne h:ec quidem perpetuo 
certa stabilisque eis imaginatio opinioque permanet. 
Nam si immutabilem dicunt coelestem esse naturam, 
quo pacto in immntabili passio et affectio locum 
habet? itemque si affectibus et vitiis obnoxia est 
inferna natura, quo pacto in eo quod affectibus 
obnoxium est, passionum atque affectuum vacuitas 
et abolitio confici atque expediri potest? Verum 
permiseent ea quz misceri non possunt, atque 


1j ὑπόνοια. El γὰρ ἄτρεπτον τὴν οὐράνιον (21) λέγουσε 
φύσιν (22), πῶς χώραν ἔχει (20) ἓν τῷ ἀτρέπτῳ τὸ 
πάθος; Καὶ εἰ ἐμπαθὴς (24) fj κάτω φύσις, πῶς ἐν 
τῷ παθητῷ χατορθοῦται Ἡ ἀπάθεια: ᾽Αλλὰ qu- 
ροῦσι (25) τὰ ἅμιχτα, καὶ ἐνοῦσι τὰ ἁἀχοινώνητα, Ev 
πάθει τὸ ἄτρεπτον, καὶ ἐν τῷ τρεπτῷ (36) πάλιν 


, καθορῶντες τὴν ἀπάθειαν. Καὶ οὐδὲ τούτοις (21) εἰσαεὶ 


διαµένουσιν (28). ἀλλ ὅθεν τὴν φυχὴν διὰ χαχίας 
ἀπφῴχησαν (29), ἐχεῖσε πάλιν αὐτὴν ὡς ἀσφαλῆ (30) 
καὶ ἀχήρατον ζωὴν ix τῆς ὑλιχῆς ἀνοιχίζουσιν , 
ὥσπερ ἐπιλαθόμενοι τὸ ἐχεῖθεν αὐτὴν f) xaxla (51) 
βρύσασα (52), τῇ κάτω χαταμιχθῆναι φόσει. 


uuiuntea quibus inter se nulla communio est; in affectione immutabilitatem, in mutabili rursus pas- 
sionum et affectuum abolitionem et vacuitatem imaginantes. Ac ne in his quidem semper permanent 
ac perseverant; sed unde animam per vitium et nequitiam deduxerunt, illo rursus eam tanquam in 
tutam et immortalem vitam ex materiali reducunt, quasi obliti quod — vitiositate gravata illinc quasi 


pennis amissis inferee commista naturz sit, 


Itaque obtrectatio et vituperatio hujus vite, cc- B 


lestiumque ac superorum laus inter sese confundun- 
tur et commiscentur, quippe cum illa quidem vita 
que male audit et infamia laborat, boni (ut illorum 
opinio fert) auctor οἱ dux sit ; quz autem pro meliore 
habetur, propensionis ad malum ansam et 0008” 
sionera anims det. Quocirca ejicienda ex doctrina 
veritatis omnis falsa pariter et instabilis de hujus- 
modi rebus persuasio est : ac ne illos quidem se- 
quamur, quibus animas ex muliebribus corporibus 
ad virilem vitam transire placet ; aut contra a vi- 
rilibus corporibus separatas animas intra mu- 
lieres redigi, aut etiam ad viros ex viris transire, 
et ex mulieribus rursus fieri mulieres, sed illos, ut 
eos qui a veritate aberraverint, missos faciamus. 


"H τε οὖν διαθολὴ τοῦ τῇδε βίου, χαὶ 6 τῶν obpa- 
νίων (ὅ5) ἔπαινος Ev ἀλλήλοις συγχέονται, xal &vta- 
φεροῦνται (54), τοῦ μὲν διαθεθληµένου χατὰ τὴν 
ἑχείνων δόξαν πρὸς τὸ χαλὸν χαθηγουµένου * τοῦ δὲ 
πρὸς χρεἰττονος (35) ὑπειλημμένου τὴν ἀφορμὴν ἑνδε- 
δόντος (56) τῇ duy] τῆς πρὸς τὸ χεῖρον ῥοπῆς. Οὐκ- 
οὔν ἐχόλητέα τῶν τῆς ἁληθείας δογμάτων πᾶσᾶὰ πε- 
πλανημένη τε xal ἁστατοῦσα περὶ τῶν τοιούτων ὑπό- 
ληψις  μὴθ᾽ ὅσοι (57) καταδαίνειν Ex. (58) γυναι- 
κείων σωµάτων πρὸς τὴν ἀνδρώδη ζωὴν τὰς φυχὰς 
δοχείη (59) τὸ ἔμπαλιν ἓν γυναιξὶ γίνεσθαι τὰς τῶν 
ἀνδριχῶν σωμάτων χωρισθείσας Ψψυχὰς, f?) καὶ πρὸς 
ἄνδρας ἐξ ἀνδρῶν µεταθαίνειν, xal γυναῖχας Ex Υυ- 
ναιχων Υίνεσθαι λέγουσιν (40), ὡς τῆς ἀληθείας ἔστο - 
χασµένους ἀχολουθήσωμεν (41). 'O μὲν γὰρ πρότερος 


Nam prior quidem opinio, non solum quod et in- C οὐ µόνον τῷ (443) ἄστατος (43) καὶ ἁπατηλὸς εἶναι 


stabilis et fallax sit, reprobata est, cum ipsa per 
sese propter contrarias op'niones evertatur, verum 
etiam quod impia est, ut que tradat, nihil in rerum 
naturam produci, nisi vitiositas principium cujus- 
que nature det. Nam si neque homines, neque 
plante, neque pecora, nisi superne in hac anima 
delapsa fuerit, nascuntur, lapsus autem is propter 
vitiositatem fit, utique vitium ac nequitiam praeesse 
putant rerum creationi. Ac circa idem quodammo- 
. do tempus utraque accidunt, ut et homo ex nuptiis 
procreetur, et anim: delapsus cum nuptiarum stu- 


(19) 0508 αὐτή. À οὐδὲ αὕτη. 

μή Πάντων. Α, Β παντός. 

(41) Tiv οὐράνιον. B τὸ οὐράνιον, 

22) dict. Delet B. 

25) Χώρα» ὄχει. B ἔχει xgav. 

(24) El ἐμπαθής. À ἡ ἐμπαθής 

(25) Φυροῦσι. Α, B φύρουσι. 

(26) Τρεπτῷ. B ἀτρέπτῳ. 

(27) Τούτοις. B ἓν τούτοις. 

(28) Διαμέγουσιν. B παραμένουσιν. 

(99) Ἀπφχησαν. A, B ἀπφχισαν. 

(30) Ασφα.ῆ. B εἰς àag. 

(31) 'H κακία. A, B ἐν xaxía. 

(32) Ηρύσασα. A βρίσασαν. B, βρύσασαν. 
(33) Obpariwv. B ἐπουρανίων. 

(91) Αγωφεροῦνται. A Β ἀναφύρονται. 
(99) Πρὸς κρείττογος. A B πρὸς τὸ κρεϊττου. 





ἀπεδοχιμάσθη ὁ λόγος (45), αὐτὸς Ev ἑαυτῷ (44) πρὸς 
τὰς ἑναντίας ὑπολήψεις περιτρεπόµενος, ἀλλ' ὅτι xat 
ἀσεθῶς ἔχει, μηδὲν τῶν ὄντων εἰς γένεσιν ἄγεσθαι 
δογµατίζων, καὶ χαχίας (45) τῇ] ἑχάστου φύσει τὴν 
ἀρχὴν ἑνδιδούσης. El γὰρ οὔτε ἄνθρωποι, οὔτε φυτὰ, 
οὔτε βοσχήµατα, μὴ ψυχῆς ἄνωθεν ἐπὶ ταῦτα ἔμπε- 
σούσης (46) φύονται (47) * fj δὲ πτῶσις διὰ χαχίας 
γίνεται, ἄρα χατάρχειν οἴονται τὴν χαχίαν τῆς τῶν 
ὄντων συστάσεως. Kal πως συμθαῖίνει χατὰ τὸν αὑ - 
τὸν χρόνον ἀμεότερα (48), χαὶ ἄνθρωπον ἐκ γάμου 
φύεσθαι, καὶ τῆς ψνχῆς τὴν κατάπτωσιν τῇ τοῦ γἀ- 


(360) Ενδιδόγτος. B ἑνδιδόντες. 
(91) Μήθ᾽ ὅσοι. Α ἀλλὰ qno ὅσοις µεταθαίνειν. B 
eodem modo, nisi quod omittit ἀλλά. 

(38) Ἐκ. B £x «tov. 

(69) Δοχείη. A, B δοχεῖ fj τὸ ἔμπαλιν. 

(40) Λέγχουσιν. Α λέγειν πάλιν ὡς τῆς ἀληθείας 
ἡστοχηκέναι. B λέγειν, ὡς τῆς ἆληθ. ἑστοχασμέ- 
νοις. 

(4M) ᾿Αχολουθήσωμεν. Β ἀχολουθήσομεν. 

(41*) Οὐ µόνον τῷ. Οὐ µόνον διὰ τό 

(42) Ἄστατος. B ἄστατός ts. 

(45) 'O Aóyoc. 6 delet À. 

(44) 'Eavco. B αὐτῷ. 

e Καὶ κακίας. A, B p χαχἰας. 

(46) ᾽Εμπεσούσης. À, B πεσούσης. 

(41) Φύονται. B. φύοντας. 

(48) Χρόνο» ἁμιρότερα. D ἁμφύτερα. χρόνον. 








117 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


418 


μον συµθδαίΐνειν σπουδῇ. Καὶ τὸ ἔτι τούτου παραλο- A dio conveniat et concurrat. Ft duod absurdius est 


γώτερον (49), εἴ ἔαρι τὰ πολλὰ τῆς ἀλόγου φύσεως 
συνδυάξεται. "Ap' οὖν ἔστιν εἰπεῖν ὅτι χαὶ τῇ ἄνω 
περιφορᾷ τὸ Éap ἐμφύεσθαι, τὴν xaxlav ποιεῖ, ὥστε 
συμθαΐνει (50) ὁμοῦ τε τοῦ καχοῦ τὰς ψυχὰς πληρου- 
ένας πίπτειν, xal τὰς γαστέρας τῶν ἁλόγων κυῖ- 
σχεσθαι ; TUO ἂν εἴπῃτις (51) περὶ τοῦ γεωπόνου (52) 
που καταπηγνύοντος (53) τῇ vj] τὰς τῶν φυτῶν ἀπο- 
σπάδας; Πῶς ἡ τούτου χεὶρ συγχατέχωσε τῷ φυτῷ 
την ἀνθρωπίνην φυχὴν, συντρεχούσης πτεροῤῥυή- 
σεως (54) τῇ τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὴν φυτείαν ὁρμῇ ; 
Τὸ αὐτὸ τοίνυν ἄτοπον xo ἐπὶ τοῦ ἑτέρου τῶν λό- 
Tov (S5), ἐπὶ τὸ οἴεσθαι τὴν ψυχὴν τὰς συνόδους ἓν 
συξυγίᾳ (56) ζώντων περιεργάσασθαι (57), 3 τὰς λο- 
χείας ἐπιτηρεῖν, ἵνα τοῖς φυοµένοις σώμασιν ἔπεισχρι- 
θῶσιν (58). El. δὲ ἀπείποι ὁ ἀνὴρ τὸν γάµον, f δὲ 
Tov ξαυτῆν τῆς τῶν ὀδυνῶν (59) ἀνάγχης ἐλευθερώ- 
σειν. ἄρ᾽ οὗ βαρῄσει τὴν φυχὴν ἡ καχία; Οὐχοῦν 
ὁ γάμος τῇ ἄνω xaxa τὸ χατὰ τῶν ψυχῶν ἐνδώσι- 
μον (60) δίδωσιν, ἢ xax δίχα τούτου καθάπτεται τῆς 
Φυχῆς ἡ πρὸς τὸ ἑναντίον σχἑσις., Οὐχοῦν ἄοιχος àv τῷ 
µέσῳ xa ἁλῆτις ἡ φυχἠ πεπλανήσεται, τῶν μὲν 
οὑρανίων ἀποῤῥυεῖσα, σώματος δὲ ἂν οὕτω τύχοι 
πρὸς ὑποδοχὴν ἀμοιρήσασα. Elsa. xoi πῶς διὰ τού- 
των ἐπιστατεϊν τὸ θεῖον τῶν ὄντων ὑπονοῄσουσι, τῇ 
τυχαίᾳ ταύτῃ xai ἁλόγῳ τῶν Φυχῶν καταπτώσει τὰς 
ἀρχὰς τῆς ἀνθρωπίνης ἀνατιθέντες (01) ζωῆς; 
Ανάγχη Ὑὰρ πᾶσα τῇ ἀρχῇ xai τὰ (62) μετὰ ταύ- 
την (65) συμφώνως ἔχειν. El γὰρ ἐκ συντυχίας αὖ- 


τοµάτου τινὸς ὁ βίος ἥρξατο, τυχέα (64) πάντως xa C 


fj χατ αὐτῶν (65) διέξοδος Υίνεται. Καὶ µάτην τῆς 
θείας δυνάµεως οἱ τοιοῦτοι τὰ ὄντα ἑξάπτουσιν, οἱ μὴ 
βουλήματι θείῳ τὰ bv τῷ χόσµῳ φύεσθαι λέγοντες, 
ἀλλ εἰς πονηράν τινων (66) συντυχίαν τὰς ἀρχὰς 
τῶν γινοµένων ἀνάχοντες, ὡς οὐχ ἂν συστάσης τῆς 
ὀνθρωπίνης ζωῆς μὴ τοῦ χαχοῦ δόντος τῇ ζωῇ τὸ 
ἐνδόσιμον. Εἰοὖν ἡ ἀρχὴ τοῦ βίου τοιαύτη, δηλαδὴ xa 
τὰ ἐφεξῆς κατὰ τὴν ἀρχὴν κινηθήσεται. Οὐ γὰρ ἄν τις 
ix xaxoU καλὸν, οὐδὲ ἐξ ἀγαθοῦ τὸ ἑναντίον φύεσθαι 
Mot, ᾽Αλλὰ κατὰ τὴν τοῦ σπέρµατος φύσιν, χαὶ τοὺς 
καρποὺς ἀναμένομεν (07). Οὐχοῦν πάσης τῆς ζωῆς 
Ἡ αὐτόματος αὕτη καὶ συντυχιχὴ κχίνησις ἡγεμο- 
γεύει (68), μηδεμιᾶς προνοίας διὰ τῶν ὄντων οἰχού- 
σης (69). 


bono contrarium nasci. Sed prout fuerit seminis n 


et adhuc magis abhorret a communi sensu atque 
opinione, vere pleraque animalia rationis experti 
natura predita coeuntet conjunguntur. Ergone dici 
potest quod νου efficiat ut. supere queque revolu- 
tioni atque conversioni vitiositas innascatur, ut con- 
tingat simul et animas vitio compleri atque delabi, 
et uteros brutorum animantium concipere ? Quid au- 
tem dixerit aliquis de agricola resectog et avulsos 
plantarum surculos m terram defigente ? quo pacto 
manus hujas una cum planta »nimam humanam 
terra obruit atque defodit, concurrente cum hominis 
studio plantandi defluxione pennarum, quibus ani- 
ma spolietur ? Eadem item absurditas est etiam in 
altera opinione, si quis putet animas coitus eorum 
qui in conjugio vivunt, explorare atque rimari, vel 
pariendi tempus observare, ut in corpora nascentia 
seseinsinuent. ()uod si vir nuptias reeusaverit, mu- 
lier item 66 ab necessitate pariendi liberaverit, an- 
non animam vitiositas gravabit? Quocirca nuptie 
superz- vitiositati ansam et occasionem adversus 
animas dant : aut etiam absque nuptiis affectus 
adversus id quod contrarium est, animam invadit. 
Ergo domicilio carens interim et vagabunda anima 
Oberrabit, cum e celestibus quidem defluxerit et 
exciderit, corporis vero (si ita aeciderit) recepta- 
culi expers sit. Et quomodo deinde per hzc pre- 
esse rebus universis divinum Numen ín animum 
inducent, qui huic fortuit:e et ratione carenti ani- 
morum delapsioni principia vit» humanz assignant? 
Prorsus enim necesse est, ut. id quod principium 
consequitur, etiam cum ipso conveniat. Si enim à 
casu aliquo temerario vita alicujus initium ceperit, 
fortuitus etiam omnino cursus et exitus ejus exsi- — 
stit. Ac stulte et inepte atque absurde ab divina po- 
tentia tales homines res universas pendere volunt 
quinon voluntate djvina res mundanas produci ac 
provenire dicunt, sed ad pravum quemdam casum 
referunt principia eorum qua nascuntur, quasi vita 
humana constitui et conflari non potuisset, nisi 
vitium occasionem et initium vitz dedisset. Quo- 
circa si principium vitz tale est, consequentia 
quoque nimirum sicuti principium movebuntur. 
Non enim aliquis dixerit ex malo bonum, neque ex 
atura, ita fructus quoque exspectare solemus. Ergo 


temerarius hic atque fortuitus motus omni vitz praerit atque przibit, nulla providentia per res universas 


pertinente atque permeante. 


"Axenavoc δὲ παντάπασι καὶ ἡ τῶν λογισμῶν ἔσται D 


προμήθεια" τῆς δὲ ἀρετῆς κέρδος οὐδὲν, καὶ πρὸς 
τὸ (70) καχὺν ἀἁλλοτρίως ἔχειν &vv' οὐδενὸς ἂν εἴη. 


(49) Παρα λογώτερο». Α in marg. παραδοξότερον. 
Er Συµδαίνει. 4 Β Su pifa isi. dE 
(21) Εἴπῃ τις. B εἴποι τις. 

(32) Γεωπόνου. B γεηπόνου. 

(23) Καταπηγγύοντος. A, B χαταπηγνῦντος 
(4) Πτεροῤῥυήσ. Λ. B τῆς ψυχικῆς mte. 

en Tov «Ἰόγων. A, B τ. λόγ. ἐστι. 

(98) Ἐν συζυγ. B. τῶν ἐν συζυγ. 

(27) Περιεργάσασθαι. A, B περιεργάζεσσαι. 
(58) Ἐπεισκριθώσιν. A, B εἰσχριθῶσιν. 

(ὃν) 'Ocvror. Β ὠδίνων. 


Inutilis item prorsus erit rationibus nixa pru- 
dentia, cautio atque cura : virtutis emolumentum 
nullum ; et a vitio integrum et alienum esse pro 


(60) Ἐνδόσι 
(01) Ἁγατιόθ 
(el Τά. B. «6. 
63) Μετὰ ταύτην». À ust! αὐτὴν. 
64) Τυχέα. A, B τυχαία. 

si Κατ αὐτῶν. À, B χατ) αὐτόν. 


. Ὦ ἓν δόγµασιν. 
ες. B ἀνατίθενται. 


(66) Πονηράν τινων. Πονηράν τινα. 
(67) Ἀναμένομεν. Α ἀναμένοιμεν. 
68) 'Ηγεμονεύει. Α ἡγεμονεύσει. 
69) Οἰχούσης. ΝΔ, B ἠχούσης. 
(70) Καὶ αρὸς có. B καὶ τὸ πρὸς 16. 


$. ΟΛΕΟΟΒΗ ΝΥΘΗΕΝΙ 


ως .- 


190 


mihüe dacetur. Nam omnia prorsus in potestate À Πάνια γὰρ πάνους. ἐπὶ ci φέροντι κείσεται, χαὶ 


tamere rapientis et auferentis fortune sita erunt ; 
neque vita quidquam differet a navibus guberna- 
tore carentibus, armamentorumve expertibus, que 
fortuitis cesibus tanquam fluctibus quibusdam alias 
ad alium bonorum malorumve casum quasi traji- 
ciatur atque teaducatur. Non enim lucrum, quod ex 
virtute contingit, inesse potest iis quorum natura 
ex coBtrario principium habet. Nam siquidem vita 
nostra divinitus gubernatur,.dubium non amplius 
esse poterit quin vitiositas τῷ nostre non pra- 
sit. Sin autem per vilium ac nequitiam nascimur, 
penitus ac prorsus vitiose ac nequiter vivemus. 
Quocirca nugw ac deliramenta per hec esse de- 
monstrabuniur post hanc vitam futura judicia , et 
pro merito compensatio atque remuneratio, et 
quacunque alia ad tollendam vitiositatem dicuntur 
et creduntur. Nam qui fleri potest αἱ homo nequi- 
tie vitiique expers sit, qui per vitiositaten natus 
sit? Quomodo item alacritas animi quedam stu- 
diumque ad vilam cum virtute agendam bomini 
innasci possit , cujus natura a vitiositate, ut aiunt, 
principium habet? Ut enim nullum ex brutis ani- 
malibus hominum more loqui conatur, ac naturali 
consuetaque et in qua innutrita sunt voce utentia, 
nihil sibi detrimenti accidisse putant, si orationis 
ac sermonis expertia sint : eodem modo etiam illi, 
qui vitium ac nequitiam exietimant esse principium 
€t causam vite , ad expetendam virtutem , utpote 


οὐδὲν ὁ βίος διοίσει τῶν ἀνερματίστων (71) πλοίων, 
ταῖς αὐτομάτοις σνντυχίαις, οἷόν τισι χύμασιν, ἅλ- 
λοτα (72) πρὸς ἄλλην καλῶν f| φαύλων σὺν τύχῃ (76) 
μεθορμιζόμενος. O0 γὰρ ἔστι τὸ &E ἀρετῆς (74) ἔγγε- 
γέσθαι xépboc, oc ἡ φύσις Ex τῶν ἑναντίων (75) τὴν 
ἀρχὴν ἔχει. El μὲν γὰρ θεόθεν οἰπονομεῖται ἡμῶν f) 
ζωὴ, τὸ δὲ (10) χαχίαν κατάρχειν τῆς ζωῆς ἡμῶν 
συνομολοχεῖται. Εἰ δὲ δι ἑχείνης φυόµεθα, πάντη τε 
xai πάντως κατ αὐτὴν βιοτεύσομεν. Λῆρος οὖν διὰ 
τούτων ἀποδειχθήσεται, τὰ μετὰ τὸν τδε βίον δι- 
καιωτήρια ' xaX fj πρὸς (77) ἀξίαν ἀνταπόδοσις (78), 
καὶ ὅσα ἄλλα πρὸς ἀναίρεσιν τῆς χαχίας λέγεται xal 
πεπίστευται (79). Πῶς γὰρ δυνατὸν ἔξω οαύτης εἶναι 
τὸν ἄνθρωπον τὸν δι ἐχείνης φύντα, Πῶς δὲ xal (80) 
ὁρμή τις ἐγένετο (81) προαιρετιχκὴ τῷολνθρώπῳ 
πρὸς τὸν xa' ἀρετὴν βίον, οὗ ἡ φύσις Ex xaxlac, 
ὡς λέγουσ:, τὴν ἀρχὴν ἔχει; Ὡς γὰρ οὐχ ἐπιχειρεῖ 
τι τῶν ἁλόγων (82) ἀνθρωπιχῶς φθέγξασθαι, τῇ δὲ 
συντρόφῳ xal κατὰ φύσιν χεχρηµένα φωνῇ, οὐδε- 
μίαν ἡγεῖται ζημέαν ἁμοιροῦντα τῷ λόγῳ (85) * χατὰ 
αὺν αὐτὸν τρόπον, xal οἷς fj xaxía (84) νοµίζεται 
εἶναι τῆς ζωῆς ἀρχὴ (85) χαὶ αἰτία , οὐκ ἂν εἰς ἔπι- 
θυµίαν ἔλθοιεν τῆς ἀρετῆς, ὡς ἔξω τῆς φύσεως αὖ- 
τῶν οὔσης. ᾽Αλλὰ μὴν πᾶσι τοῖς χεχαθαρµένοις ἐκ 
λογισαμῶν τὴν ψυχὴν διὰ σπουδῆς τε xai ἐπιθυμίας ὁ 
χατ᾽ (80) ἀρετὴν βίος ἐστίν (87). "Apa διὰ τού- 
των (88) σαφῶς ἀποδείχνυται, τὸ μὴ πρεσθυτέραν 
εἶναι τῆς ζωῆς τὴν χαχίαν, μήτ (89) ἐχεῖθεν τὰς 


αυ extra naturam eorum sit, adduci non pos- c πρώτας ἀρχὰς ἐσχηχέναι τὴν φύσιν, ἀλλά κατάρχειν 


sint. Atqui omnes qui rationibus animam purga- 
tam babent, vitam quz cum virtute transigatur, 
summo $£udio appelunt atque concupiscunt, Ergo 
per hoc aperte demonstratur vitiositatem vita an- 
tiquiorem non esse : neque illine primam originem 
naturam habuisse, sed vite nature auctorem οἱ 
causam esse sapientiam Dei , quae rerum naturam 
universam administrat atque gubernat. Cum autem 
anima quemadmodum creatori placet, ig rerum 
nailuram provenerit, tunc ad arbitrium eam eli- 
gere, quod placeat atque cordi sit, et quidquid 
per facultatem eligendi arbitrarium esse voluerit , 
jd etiam evadere. Hanc autem sententiam discere 
possimus ab similitudine oculi, qui ut videat qui- 


dem a natura habet, ut autem non vidcat, ex arbi- D 


trio ac przcedente voluntate, vel etiam ex vitio 
atque calamitate. Pro natura enim aliquando fieri 
potest etiam id quod preter naturam est, aut vo- 


( 1) Αγερματίσεων. À in margine ἀχυδερνήτων. 
(12) “Α.1λοτα. B. ἄλλο τι. 
(15) Σὺν εύχῃ. À, B συντυχίαν. 
74) Ἂρετης. B ἀρχ 
15) Tov ἐγαντίωγ. ju 5 τοῦ ἑναντίου. 
16) Τὸ 66. A, B τὸ μηδέ 
T) 'H πρός. AL m 





ιδ) Ἁγταπόδοσις. B ἀνταποβόσεις. 
(79) Πεπίστευται. Β πιστεύεται. 
(80) Δὲ xal. A B9' ἂν vat. 

(81) ᾿Εγένετο. A, B ἐγγένοιτο. 
(52) 'A.lóyov. A, B. addunt ζώων. 
(56) To .1όγφ. A, B τοῦ λόγου. 


ἡμῶν τῆς ζωῆς τὴν τὸ πᾶν οἰκονομοῦσαν τοῦ Θεοῦ 
σοφίαν. Ἐλθοῦσαν δὲ εἰς γένεσιν τὴν Ψνχὴν χατὰ 
τὸν ἀρέσχοντα τρόπον τῷ κτίσαντι, τότε χατ᾽ ἔξου- 
clay αὐτὴν αἱρεῖσθαι τὸ χατὰ γνώμην ix τῆς (90) 
προαιρετιχῆς δυνάμεως, Ó τἰ περ ἂν ἐθέλει (91) τοῦτο 
χαὶ γινοµένην. Μάθοιμεν δ' ἂν τὸν λόγον Ex τοῦ τῶν 
ὀφθαλμῶν (92) ὑποδείγματος, ᾧ τὸ μὲν ὁρᾷν ἔστιν £x 
φύσεως, τὸ δὲ μὴ ὁρᾷν ἓχ προαιρέσεως 7] xat πάθους. 
Γένοιτο γὰρ ἄν ποτε χαὶ τὸ παρὰ φύσιν (05) ἀντὶ 
τῆς φύσεως, 7| ἐχονσίως)τινὸς τὸν ὀφθαλμὸν µύοντος, 
Ἡ £x πάθους στερηθέντος τῆς ὄψεως. Οὕτως ἔστιν 
εἰπεῖν, xai τῇ duy] θεόθεν μὲν εἶναι τὴν σύστα- 
σιν (94), μηδεμιᾶς δὲ νοουµένης περὶ τὸ θεῖον χα- 
χίας, ἔξω τῆς κατ αὐτὴν ἀνάγχης εἶναι. γενομένην 
δὶ οὕτως τῇ ἰδίᾳ γνώµῃ πρὸς τὸ δοχοῦν ἄγεσθαι, 13) 
ἐχ προαιρέσεως πρὸς τὸ χαλὸν ἐπιμύουσαν, f) ἐξ ἐπι- 
θουλῆς τοῦ συνοικοῦντος ἡμῶν τῇ ζωῇ πολέμου (98) 
τὸν ὀφθαλμὸν βλαπτομένην, καὶ iv τῷ τῆς ἁπάτης 


(as Ἡ bran B xaxa. 

Αρχή. A ἡ ἀρχ 

(86) 'O ^T ας ή κατ 

(87) ᾿Εστίγ. Delet B. 

(88) Τούτων. Α, B τούτου. 

(89) Αήτ’. A, B. μηδέ, 

(90) 'Ex τῆς. À in Harp ue διά. 

(91) Ἐθέαει. A, Ὁ ἐθέλ T 

(92) To» ἀφθαλμῶν. Α, B χατὰ τὸν ὀφθαλμόν. 
(96) Φύσιν. Α τὴν φύσιν. 

(04) Σύσταστιν. A, B σὐστασιν αὐτῆς. 
(95) Πο.έμου. A, Β m0).$ p.192. 








pt DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 123 


β.οτεύουσαν (96) σχότει, xaX x5 (97) ἔμπαλιν χαθα- A luntate sua oculos aliquo claudeute , aut ex infor- 
ρῶς πρὸς τὴν ἀλήθειαν βλέπουσαν, πόῤῥω Ὑίνε-  tunio atque calamitate usu oculorum adempto. Ita 
σθαι (96) τῶν σχοτεινῶν παθηµάτων. dici polest de anima , a Deo quidem eam conditam 
3ique ereatam esse, ac cum nulla viliositas circa divjiaum numem animadvertatur, eam extra vitio- 
sitatis esse necessitatem. Cum autem hac conditione creata sit, sua voluntate atque arbitrio ducj 
eam quo visum fuerit, aut ex libera voluntate ad bonum et honestum oculos claudentem, aut ex in- 
sidiis vitae nostra» cobabitantis hostis, vitium et jacturam oculorun: sustinentem , etin. fraudis tenebris 
viventem : aut etiam ex contrario pure in veritatem iutuentem proeul a tenebrosis affectibus et vi. 





tis abesse. 
Πότε ov ἐρεῖ τις γινοµένην (99), καὶ πῶς: ᾽Αλλὰ 
tiv μὲν ζήτησιν τὴν περὶ τοῦ πῶς τὰ (1) καθ) Exa- 


στον γέγονεν, ἐξαιρετέον πάντνη τοῦ λόγου. Οὔτε γὰρ 
περὶ τῶν προχείρων ἡμῖν elg κατανόησιν, ὧν τὴν 


Quando igitur dicet aliquis eam nasci , aut quo- 
modo ? Atque ea quidem quzstio, qua scire desi- 
deratur, qua ratione unaquzeque res facta sit, ex 
oratione penitus eximenda est. Neque enim de iia, 


ἀντίληψιν $t αἰσθήσειος ἔχομεν, δυνατὸν ἂν γένοιτο β quie nobis animadversu cognituque facilia et exe 


τῷ διερευνωµένῳ λόγῳ, τὸ πῶς ὑπέστη τὸ φσινόμε- 
vov κατἀνοῆσαι, ὡς µήὲε τοῖς θεοφορουµένοις xai 
ἁγίοις ἀνδράσι εὺ τοιοῦτον ληπτὸν νοµισθῆναι. Πί- 
στει γὰρ νοοῦμεν, φησὶν (3) ὁ ᾽Απόστολος (5), χατ- 
ἠρτίσθαι τοὺς αἰῶνας ῥήματι θεοῦ, εἰς τὸ μὴ &p- 
φαινομένων (4) τὰ ὀρώμενα (5) γεγονέναι' οὐχ ἂν, 
ὡς οἵομαι (6), τοῦτο εἰπὼν (7), εἴπερ (pexo γνώστὸν, 
εἶναι διὰ τῶν λογισμῶν τὸ ζητούμενον. "AX! ὅτι 
μὲν θελήµατι θείῳ χατήρτισται αὐτός «ε ὁ αἰὼν, xai 
πάντα ὅσα by αὐτῷ γεχένηται (ὁστισοῦν ἂν εἴη (8) 
οὗτος ὁ αἰὼν, ᾧ παραθεωρεῖται πᾶσα ὁρατή τε χαὶ 
ἁόρατος xtlot; ) , τοῦτο πεπιστευχέναι φησὶν ὁ 'Από- 
στολος, τὸ δὲ πῶς ἀφῆχεν ἁδιερεύνητον. Οὐδὲ γὰρ 
ἑφιχτὸν τὸ τοιοῦτον οἶμαι τοῖς ἀναζητοῦσιν εἶναι, 


pedita sunt, quorum perceptionem per sensum 
adipiscimur, fleri possit, ut ralio scrütatrix et 

inquisitriz, quomodo id qued apparet, in rerum — 
maturam productum sit, animadvertat atque ϱ0” 
gnoscat, adeo ut nec spiritu quidem ac numine 
divino raptis et afflatis sanctisque viris id compre- 
bensibile esse existimetur. Fide enim intelligimus 
composita ac perfecta esse szcula verbo Dei, in- 
quit Apostolus, ut ex non apparentibus ea quse con. 
spiciuntur atque cernuntur, facta esse inteligan- 
tur. Non, ut opinor, boe dieturus, si quidem per 
ratiocinationes , id quod quaritur, cognosci posse 
putaret. Sed quod volunlate quidem divina, tam 
ipsam sceeulum, tuni: omnia quas ex iHo facta sunt, 


πολλὰς ἁμηχανίας του περὶ τούτων ζητήματος ἡμῖν (* composita atque perfecta sint ( quodcunque tau- 


xpobs:xvüvtog;, πῶς ix τῆς ἑστώσης φύσεως τὸ χι- 
νούµεγον ἐκ τῆς ἁπλῆς τε καὶ ἁδιαστάτου τὸ διαστη- 
µατικόν τε καὶ αύνθετον; "Apa (9) ἐξ αὐτῆς τῆς 
ὑπερχειμένης οὐσίας; "AJ οὐχ ὁμολογεῖ τὸ ἑτερο- 
γενὲς (40) ἔχειν πρὸς ἐχείνην τὰ ὄντα, ἀλλ ἑτέρωθεν 
πύθεν (14). Καὶ μὴν οὐδὲν ἔξωθεν τῆς θείας φύσεως 


' 6 λόγος βλέπει "H γὰρ ἂν διασχισθείη πρὸς δια- 


φόρους ἀρχὰς tj ὑπόληψις, ct ει τῆς ποιητικῆς αἰτίας 
ἔξω νοµισθείη, map' οὗ fj τεχνικχὴ σοφία, τὰς πρὸς 
τὴν xvíav παρασχευὰς ἑἐρανίζεται. Ἐπεὶ οὖν ἓν μὲν 
τῶν ὄντων τὸ αἴτιον, οὐχ ὁμογενή δὲ τῇ ὑπερχει- 
pévn φύσει τὰ δι) ἑχείνης παραχθέντα εἰς γένεσιν ’ 


, ἴση δὲ καθ’ ἑχάτερον (12) ἓν τοῖς ὑπονοουμένοις f) 


ia^ 


ἀτοχία, τό τε ix τῆς φύσεως τοῦ θεοῦ τὴν xtlaw 


: οἴεσθαε, xa τὸ ἐξ ἑτέρας τινὸς οὐσέας ὑποστῆναι τὰ 


πάντα η γὰρ καὶ (15) τὸ θεῖον ἐν τοῖς τῆς κτίσεως 
ἐδιώμασιν εἶναι ὑπονοηθήῄσεται, εἴπερ ὁμογενῶς (14) 
πρὸς τὸν θεὸν ἔκοι (15) τὰ γεγονότα" 8$ τις ὑλιχὴ 
Φύσις ἕἔξω τῆς θείας οὐσίας ἀντεξαχθήσεται (46) τῷ 


(96) Βιοεεύουσα» σκχότει,. A, B Bv. σχότφ f. 
(97) Kal có. Α ?*) xai τό. 

(98) Γίνεσθαι. B γενέσθαι. 

(99) Γινοµένην. Β γενοµένην. 

(1) Hac td. À κῶς τό. 

B Νοοῦμεν, φησἰν. A, B φησὶ, νοοῦμεν. 

9) 'O Απόστολος. Delent A, B. 

(4) 'Epgawopévov. Α, B ἐχφαινομένων. 

n) Ὀρώμενα. À in margine επήρεια. 

(o) Οἶομαι. Α in wmarginc oa: τοὺτ’, 

(7) Εἰπών. B olyat, 

(8) "Oca, ctc. A, B τὰ ἐξ ἐκξίνου νενόμανα ὃ si 


dem etiam seculum est, cum quo una intelligitur 
omnis et visibilis eL invisibilis creatura ), huc se 
eredere dicit Apostolus, sed quomodo composita 
atque perfecta sint, scrutari atque investigare.prze- 
termisit. Neque enim arbitror id quemquam inve- 
stigando assequi atque comprehendere posse, cum 
multas nobis quastio de his rebus prima fronte 
difficultates ac perplexitates estendat : quo. pacto 
ex consistente ac stabili natura id quod movetur, 
exstiterit ? Item ex simplici pariter id quod dimen- 
sionibus intervallisque obnoxium el compositum 
est? Nunquid ex ipsa suprema natura? At non 
conceditur neque constat, propterea quod diversi 
generis ab illa res ewtere siut, an aliunde ali- 


D eunde. Atqui nihil extra divinam naturam ratio 


cernit. Nam scissa nimirum ac divisa esset opinio 
in principia diversa, si quid extra causam effectri - 
cem esse existimaretur , a quo artificiosa sapientia 
apparatus ad «reaodum euwmeret et corrogaret. 


ποτε χαὶ ἔστιν. 

(9) Ἄρα. Α in eargino ρα. a 

(10) Ἑτερογενές. À in margine ὁμολογεῖται τῷ 
"e ενῶς ἔχειν. 

jj 'Ecépu0&r. πὀθε». B ἑτέρωθέν ποθεν. 

(9) 'E 
ἑχάτερον. 

15) Ἡ γὰρ καί. Α ἡ γὰρ ἂν xat, 

14, ᾽᾿Ομογεγῶς. Α ὁμοιωγενῶς. 

15) "Ἔχοι. B ἔχει, 

16) Αντεξαχθήσεται. À in textu ἀντεισαχθήσε» 
τα", in margine ἀντξξετασθ/σέτα.. 


τερον. À in textu. ἕτερον, in margine 


125 


S. GREGORII NYSSENI 


124. 


Quoniam igitur una quidem rerum universarum A θεῷ χατὰ τὸ ἀγέννητον (17) τῇ ἀῑδιότητι τοῦ ὄντος 


causa est, nec ejusdem cum suprema natura gene- 
ris sunt ea quie per illain procreata sunt : par ni- 
mirum utriusque opinionis absurditas est, sive 


παρισουµένη * ὅπερ δὴ xaX Μανιχαῖοι φαντασθέντες, 
xal τινες τῆς Ἑλληνιχῆς φιλοσοφίας (18) ταῖς ἴσαις 
ὑπονοίαις συνενεχθέντες, δύγµα «hv φαντασίαν ταύ- 


quis pntet ex natura Dei creaturam, sive ex alia την πεποίηνται. 

quapiam essentia res cunctas in rerum naturam productas esse : aut enim umen quoque divinum 
proprietatibus natur: praeditum esse existimabitur, siquidem ejusdem cum Deo generis sunt ea qua 
facta atque creata sunt : aut aliqua natura materialis extra divinam essentiam adversus Deum in- 
troducetur, et cum eo comparabitur, qua» ratione non genit proprietatis, cum sempiternitate ejus 
qui est, adzequetur: quod nimirum etiam Manichzi imaginati, et nonnulli ex Grecanica sapientia 





eisdem opinionibus assensi, pro certa stabilique sententia lianc imaginationem habuerunt. 


Ut ergo maxime effugiamus οἱ evitemus eam qua» 
es utraque parte exsistit absurditatem in quaestione 


Ὡς ἂν µάλισια οὖν ἐχφύγοιμεν τὴν áp! ἑχατέ- 
ρου (19) ἀτοπίαν £v τῇ ζητήσει τῶν ὄντων, χατὰ τὸ 


de rebus universis, exemplo Pauli, rationem , quo- B τοῦ Αποστόλου (20) ὑπόδειγμα, ἀπολυπραγμόνητον 


modo unumquodque creatum sit, explorare atque 
scrutari pretermittamus, tantum obiter duntaxat 
iudicantes, quod motus divine voluntatis ac de- 
stinationis, cum voluerit, res fit et voluntas ad es- 
sentiam et effectum redigitur, protinus natura eva- 
dens, quia quodcunque divina potestas sapienter 
pariter et artificiose voluerit, id voluntatem vanam , 
inefficacem et absque effectu esse non patitur. Vo- 
luntatis autem exsistentia atque substantia , essen- 
tia est. Cum autem bifariam divisze sint res ubi- 
verse, tum in intellectuale (quod cum mente sola 
constat eL intelligens est, tum mente sola atque 
intelligentia cernitur et comprehenditur ), tum in 
rorporale, intellectaalium quidem creatura non 


τὸν λόγον τὸν περὶ τοῦ, πῶς Σχαστόν ἐστιν, xata- 
λείφοµεν, τοσοῦτον παρασηµαινόµενοι (21) μόνον, 
ὅτι ἡ ὁρμὴ τῆς θείας προαιρέσεως, ὅταν ἐθέλει (22), 
πρᾶγμα Ὑίνεται, xol οὐσιοῦται τὸ βούλευμα (25) 
εὐθὺς fj φύσις (34) Ὑινόµενον, τῆς παντοδυνάµου 
ἑξουσίας, ὅπερ ἂν σοφῶς τε καὶ τεχνιχῶς ἐθέλη (25), 
μὴ ἀνυπόστατον ποιούσης τὸ θέληµα. Ἡ δὶ «ῦ θὲε- 
ληματος Όπαρξις οὐσία ἐστί. Auf δὲ διαχρινοµά- 
νων (26) τῶν ὄντων, εἰς τὸ νοερόν τε xal awpatixóy: 
ἡ μὲν τῶν νοερῶν χτίσις οὗ δοχεῖ πως ἀπάδειν τῆς 
τοῦ ἀσωμάτου φύσεως, ἁλλ᾽ Ex τοῦ σύνεγγυς εἶναι τὸ 
ἀειδές τε xai ἀναφὲς xaX ἁδιάστατον δειχνύουσα (2T). 
Ὅπερ δὴ καὶ περὶ τὴν ὑπερχειμένην φύσιν ὑπονοῶν 
τις οὐχ ἁμαρτήσεται. Τῆς δὲ σωματιχῆς κτίσεως iv 


videtur aliquo modo discrepare ac diversa esse ab  ἀκοινωνήτοις ὡς πρὸς τὸ θεῖον τοῖς ἱδιώμασι θεωρου- 


incorporci natura , sed esse ex propinquo, quippe 
cum id, quod visum et tactum, dimensionem atque 
intervallum effugit, ostendat. Quod utique si quis 
eliam de suprema natura suspicetur, non errabit. 
Porro cum corporea ereatura ipter eas proprieta- 
Les quie nullam cum divino Numine communionem 
babent , spectetur atque consideretur , eaque po- 
tissinium magnam illam difficultatem ac perplexi- 
latem rationi ingeneret , quz ratio perspicere atque 
animadvertere non petest, quo pacto ex invisibili 
exstiterit id quod videtur ? ex eo quod tactum effu- 


git , solidum atque durum ; ex indefinito defipitum ; - 


ex eo quod et quantitatis οἱ magnitudinis expers 
est, id quod omnino mensuris quibusdam, que 
per quantitatem intelliguntur, continetur ? Et quz- 
cunque alia singulatim circa corpoream naturam 
comprehenduntur de quibus tantum dicimus, quod 
nihil earum rerum , qua circa corpus consideran- 
tur, per.sese corpus est, non figura, non color, 


(7) Αγόννητον. B. ἀγένητον. 

(18) Φιλοσοφίας. Α in margine σοφίας. 

(19) Ἀφ' ἑκατέρου. A, B ἐφ᾽ ἑχάτερον. 

(20) Κωτὰ τὸ τοῦ Αποστόϊ. B κατὰ τὸν ᾿Από- 
στολον. 

(24) Παρασηµαιγόµενοι. Α παρασημµαινάμενοι. 
B παρασγμηνάμενοι. 

(22) 'EUéAst. Α, B ἐθέλῃ. 

(25) BovU.ievpa. A, B. βρύλημα. 

(25) Ἡ gvcic. Ἡ delent A, B. 

(35) 'E0&An. A, B ἐθελήση. 

(26) Aiax(cropéy ov. B διῃρημένων. 


µένης' καὶ ταύτην (28) μάλιστα τὴν πολλὴν &pm- 
χανίαν ἐμποιούσης τῷ λόγῳ, μὴ δυναµένου χατιδεῖν, 
πῶς ἐκ τοῦ ἀοράτου τὸ ὁρώμενον; Ex τοῦ ἀναφοῦς τὸ 
στεῤῥὸν xaX ἀντίτυπον, ἐχ τοῦ ἀορίστου τὸ ὡρισμένον, 
Ex τοῦ ἀπόσου τε καὶ ἀμεγέθου (29) τὸ πάντως µέτροις. 
τισὶ τοῖς (20) κατὰ τὸ ποαὺν θεωρουµένοις περιεῖιῃ- 
γόµενον; Καὶ τὰ xa0' ἔχαστον ὅσα περὶ thv σωµατι- 
χὴν χαταλαμθάνεται φύσιν, περὶ ὧν τοσοῦτόν ς«αμεν, 
ὅτι οὐδὲν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τῶν περὶ τὸ σῶμα θεωρουµένων 
σῶμά ἐστιν, οὗ σχῆμα, οὐ χρῶμα (51), o0 βάρος, οὗ 
διάστηµα, οὐ πηλιχότης (32), οὐκ ἄλλο τι τῶν ἐν 
ποιότητι (39) θεωρουµένων οὐδὲν, ἀλλὰ τούτων έχα- 
στον (34) λόγος ἑστίν' ἡ δὲ πρὸς ἄλληλα συνδρομὴ 
τούτων καὶ ἕνωσις σῶμα Ὑίνεται. Ἐπεὶ οὖν αἱ συµ- 
πληρωματιχαὶ τοῦ σώματος ποιότητες vip (50) xa- 
παλαμθάνονται καὶ οὐκ αἰσθήσει, νοερὸν δὲ τὸ θεῖον, 
εἰς πόνος (50) τῶν νοητῶν τὰ νοήµατα χατεργάσα- 
σθαι; "Qv ἡ πρὸς ἄλληλα συνδρομὴ τὴν τοῦ σώματος 
ἡμῖν ἀπεγέννησε φύσιν. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν ἔξω του 


(27) Δειχγύουσα. A delet. B habet. δεικνύουσαε. 

(29) Ταύτην. ΑΔ, B ταύτης. 

29) ΑἉμεγέθου. Α ἀμεγέθους. 

30) Τοῖς. B τοῦ. h 

31) Ob σχῆμα, οὗ χρῶμα. B οὗ χρ., οὗ oy. 

$2) Οὐ πη.Ίιακότης. Α ἡ ντι 

(53) "Ev ποιότητι. Α xddit χαταλαμθανομένων. — 
(54) "Exac'rov. B ἑχάστῳ. | 
(5) NQ. B ἐν wp. : ] 1 
(50) Τίς πόνος. A, B. εἰς πονος τῷ νοητῷ τὰ νοητὰ 

χατερΥ. 








DE ANIMA ET RESURRECTIONE, 


126 


προχειµένου παρεξετάσθη (57). Τὸ δὲ ζητούµενον fjv, A non gravitas et pondus , non dimensio atque iuter 


εἰ (38) προὔφεστήχασιν al ψυχαὶ τῶν σωμάτων, πότε 
ἥπως Ὑίνονται. Καὶ τούτου χάριν ἡμῖν περὶ (59) 
Ὀῦ πως ζήτησιν ὡς ἀνέφικτον οὖσαν ἁπολυπραγμό- 
vivo ἀφῆχεν ὁ λόγος, Περὶ τοῦ (40) πότε τὰς ἀρχὰς 
αἱ φυχαὶ τῆς ὑπάρξεως ἔχουσιν, ὡς ἀχόλουθον ὃν 
τοῖς προεξητασµένοις, ζητεῖν χαταλείπεται. El γὰρ 
δοθείη τὸ πρὸ τοῦ σώματος ἐν ἰδιαζούσῃ τινὶ χατα- 
στάσει τὴν φυχὴν βιοτεύειν’ ἀνάγχη πᾶσα τὰς ἁτό- 
πους ἑχείνας δογµατοποιίας ἰσχὺν ἔχειν νοµίζειν (M) 
τῶν διὰ χαχίας τὰς φυχὰς εἰσοιχιζόντων (49) τοῖς 
σώμασιν. ᾽Αλλὰ μὴν ἑφυστερίζειν τὰς φυχὰς (43) 
τὴν Υένεσιν, xal νεωτέρας (A4) τῆς τῶν σωμάτων 
εἶναι συµπλάσεως (45), οὐδεὶς ἂν τῶν εὖ φρονούν- 
των ὑπονοῄσειεν, φανεροῦ πᾶσιν ὄντος ὅτι οὐδὲν τῶν 


vallum , non quantitas , non aliud quidquam pror- 
sus eorum, qua per qualitatem comprehenduntur, 
aut intelliguntur, sed unumquodque horum ratio 
atque proportio est, horum autem inter sese con- 
cursus atque unitio, corpus fit. Quoniam igitur ος 
qualitates, ex quibus corpus constat, mente, non 
sensu comprehenduntur, atque intellectuale ae 
mente constans, menteque comprehensibile, Numen 
divinum est: quid negotii est ei quod et. mente 
constat, et intelligentia comprehenditur , efficere 
ea quz mente cernuntur et intelliguntur ? quorum 
inter ipsa concursus corporis nobis generavit nae 
turam. Sed hzc quidem extra propositum obiteg 
examinata, explicata atque excussa sint, Quoestio 


ἀφύχων κινητιχήν τε xa αὐξητιχὴν ἓν αὐτῷ (46) δύ- B autem erat, annon anime ante corpora exstile- 


ναμιν ἔχει. Τῶν δ᾽ ἐν νηδύῖ (47) ἐγτρεφαμένων, οὔτε 
1 αὔξησις, οὔτε ἡ τοπιχὴ χἰνησίς ἐστιν (48) ἀμφί- 
όολος. | 


rint, et in rerum naturam producta sint, quando, 
et quomodo exsistant, atque idcirco eam quzstio- 
nem, quomodo ha exsisterent, ut quam assequi 


atque expedire non posset, curiose investigare atque scrutari oratio nostra pradermijsit, Restat 
autem secundum ea, quee antehac examinavimus, ut qu:eratur, quando anim: principia sui ortus ef 
exsistentiz babeant? Nam si datum (fuerit quod ante corpus in peculiari quadam statione anima 
vivat, omnino necesse est ut absurdas illas sententias et fictas opiniones corum qui propter vitio- 
sitatem animas in corpora deduci volunt, vires habere putemus. Enimvero posteriorem esse orie 
ginem animarum, jpsasque recentiores esse corporum compositione nemo sana mente praeditus in 
animum ijnduxerit, cuim manifestum ac perspicuum sit omnibus quod nihil ex inanimis habeat 
in sese vim movendi pariter atque crescendi. At eorum qui in utero nutriuntur, neque augmentum 
et incrementum, neque de loco ad locum motus controversus et ambiguus csl. 

Λείπεται οὖν μίαν xal την αὐτὴν ψυχῆς τε xal; Relinquitur igitur, ut putemus, unum οἱ idem 


σώματος ἀρχὴν τῆς συστάσεως οἴεσθαι. Καὶ ὥσπερ 
τῆς ῥίζης τὴν ἁποσπάδα λαθοῦσα παρὰ τῶν γεηπό- 
νυν ἡ ΥΠ δένδρον ἐποίησεν, οὖκ αὐτὴ τὴν αὐξητιχὴν 
ἐνθεῖσα τῷ τρεφομένῳ δύναμιν, ἀλλὰ µόνον τὰς πρὸς 
την αὔξησιν ἀφορμὰς ἑνιεῖσα τῷ ἐχχειμένῳ (49): οὕτω 
σαμὲν, χαὶ τὸ ἐχ τοῦ ἀνθρώπου ἁποσπώμενον πρὸς 
ἀνθρώπου φυτείαν͵ xal αὐτὸ τρόπον τινὰ ζῶαν εἶναι 
ἐξ ἐμφύχου ἔμφυχον, &x τρεφοµένου τρεφόµενον. El 
δὲ μὴ πάσας τὰς τῆς φυχῆς ἑνεργείας καὶ κινήσεις 
ἡ ῥραχύτης ἀποσπάδος (50) ἑχώρησε, θαυμαστὸν οὐ- 
δὲν. Οὐδὲ γὰρ (51) ἓν τῷ σπέρµατι σἵτος εὐθὺς χατά 
τὸ φαινόµενον στάχυς ἐστὶ ( πῶς γὰρ (52) τοσοῦτον 
Ev τοσούτῳ χωρήσειεν); ἀλλὰ τῆς γῆς αὐτὺν ταῖς 
χαταλλήλοις τιθηνουµένης τροφαῖς, στάχυς ὁ σἵτος 


anima οἱ corporis constitutionis principium esse, 
Αο quemadmodum terra si surculum ab radice 
avulsum, ab agricolis acceperit, arborem inde efli- 
cit, non ipsa vim augescendiei quod nutritur in- 
Jiciens, sed incrementi duntaxat materiam atque 
subsidium sibi insito immittens : ita dicimus etiam 
id quod ex homine avellitur ad bominis sationem, 
jpsum quoque aliquo modo animal esse, ex anima- 
to animatum, ex eo quod nutritur id quod nutritur. 
Quod si non omnis anim: elficientias pariter ac 
motus exiguitas surculi avulsi capere potuit, nihil 
mirum. Neque enim in semine frumentum, quod 
quidem appareat, protiuus spica est ( nam quo 
pacto tantum in tantillo locum habere poterit ?), 


ívexat, οὐχ ἐξαλλάσσων (55) &v τῇ βολή (54) τὴν φύ- D sed terra frumentum convenientibus el aptis. nu- 
σιν, ἀλλ ἐμφαίνων (93) ἑαυτὸν xal τελειοῦν (56) τῇ triente alimentis, in spicam frumentum evadit, 


τῆς τροφῆς (97) ἑνεργείᾳ. Ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν φυοµέ- 
oy σπερµάτων χατὰ λόγον (58) ἡ αὔξῆσις ἐπὶ τὸ 
τέλος (99) πρόεισι " τὸν αὐτὸν τρόπον xal ἐπὶ τῆς 


n Παρεξετάσθη. A παρεξετάσθω. B παρεξ- 
τάσθη. 
(58) να A, B εἰ p. Al duyat τῶν σωμµ. B. τῶν 


σωμ.α 
1 69) Περί. B τὴν περι. 
: (40) Περὶ τοῦ. B περὶ δὲ τοῦ. 

(41) Νομίξειν. B νοµίσαι. 

(413) Εἰσοιχιζόγτων. B ἑνοιχιζόντων. 

(451 Τὰς ψυχάς. B τῶν φυχῶν, 

(14) Νεωτέρας. A, B νεωτέραν. 

(45) Συµα.Ιάσεως. Α δ.απλάσ. 

(05) Εν αὐτῷ. Α. B ἐν ἑαυτῷ. 

(41) A' £v νηδύῖζ. A τῇ νηδύϊ. B 6E τῇ νπδῖ. 


n 


non immuflans in gleba naturam, sed exserens ae 
prodens, et absolutum ac perfectum sese reddens 
auxilio nutrimenti. Quemadmodum igitur in na- 


(48) K/vnc(c ἐστιν. Κἰνησίς ἐστιν ἀμφισθητίοι- 
µός τε xaX ἀμφίθ. 
49) Ἐκχειμένφ. Α, B ἐγκειμένῳ. 
90) ᾽Αποσπάδος. Α τῆς ἀποστ. 
(51) Οὐδὲ γὰρ. À, B οὐδὲ γὰρ ὁ. 
92) Πῶς γάρ. A, B πῶς yis ἂν 1Ó. 
99) 'ECaAJdáccwr. B ἐξαλλάττων. 
(54) DoAq. A, B βώλῳ. 
(55) Ἐμφαίνων. A, É hecdtvus 
(56) ΤεΛειοῦν. A, B τειλειῶν. 
(97) Τροφῆς. & in margine φύσεως συγεργίφ. 
(58) Kacá Aóyov, Α, B χατ᾽ ὀλίγον. 
(99) Τέλος. A, B τέλειον. 


-- 


121 


S. GREGORII NYSSENI 


128 


scenlibus seminibus incrementuin paulatim ad per- A ἀνθρωπίνης συστάσεως, πρὸς λόγον (00) τῆς σωμα” 


fectionem progreditur : eodem modo in hominum 
quoque formatione atque constitutione pro ratione 
ac proportione corporez magnitudinis, animz quo- 
que potentia apparet atque elucet : primum quidem 
per vim alendi simul atque augendi iis qux in utero 
eflinguntur, sese insinuans atque innascens (a); 
post h:ec vero donum sentiendi in lucem productis 
inducens, atque ita deinceps quasi fructum quem- 
dam, aucta jam planta mediocriter exserens ac pro- 
dens ratione preditam vim, non universam simul 
in unum: conductam repente, sed una cum sur- 
gente et excrescente planta, per consentaneum et 
competentem progressum atque profectum crescen- 
tem et augescentem. Quoniam igitur id quod ab 


wnimalis ad materiam et causam animati consti- B 


tationis avellitur, mortuum esse non potest (mor- 
talitas enim per anim: privationem fit; non autem 
privatio babitum anücipaverit), ex his deprehen- 
dimus communem et in unum idemque tempus col- 
Jatum ingressum et aditum ad essentiam patefieri 
εἰ coagmentationi atque coalitioni, qux» ex ambo- 
bus (corpore scilicet et anima) constat et coalescit : 
neque hoc prius exsistente, neque illa posterius 
accedente. Porro ratio necessario futurum previ- 
det, ut aliquando incrementum animarum numeri 
consistat, nec ulterius progrediatur, ne perpetuo 
fluat natura, semper in eas, qua aliz post alias exsi- 
stant, manans ulterius 3c nunquam moveri desinens. 
Causam autem cur nostram quoqse prorsus ali- 
quando naturam stabilem fieri oporteat, hanc esse 
putamus, quod cum omnis natura qux sensus effu- 
giens mente sola comprehenditur, in suo comple- 
mento ac plenitudine consistat, probabile ac par 
est humanum quoqae aliquando genus ad flnem esse 
perventarum (nam ne hoc quidem ab ea natura, 
quas non sensu, sed mente cernitur, alienum est), 
ne semper in defectu conspici existimetur. Nam 
aliorum post alia subinde exsistentium semper ac- 
cessio arguit naturam esse imperfectam. Cum igitur 
genus humanum ad suam plenitudinem pervenerit, 
consistet omnino fluxus hic natur: motus, quippe 


τικῆς ποσότητος, καὶ ἡ τῆς φυκῆς διαφαίνεται δύνα- 
µις πρῶτον μὲν διὰ τοῦ θρεπτικοῦ xal αὐξητικου 
τοῖς ἔνδοθεν πλασσοµένοις ἐγγινομένη. Μετὰ ταῦτα 
δὲ τὴν αἰσθητικὴν χάριν τοῖς εἰς φῶς προελθοῦσιν 
ἐπάχγουσα, εἶθ᾽ οὕτω, χαθάπερ τινὰ χαρπὸν, αὐξηθέν- 
τος ἤδη τοῦ φυτοῦ, μετρίως (61) τὴν λογιχὴν ἐμφαί- 
νουσα δύναμιν, οὐ «ᾶσαν χατὰ τὸ ἀθρόον, ἀλλὰ τῇ 
ἀναδρομῇ τοῦ φυτοῦ δι) ἀχολούθου προχοκῆς συναυ- 
ξανομένην (62). Ἐπειδὴ volvov τὸ ἐκ τῶν ἑμφύ- 
χων εἷς ἀφορμὴν ἐμφύχου (63) συστάσεως ἀποσπώ- 
µενον, νεχρὸν εἶναι οὗ δύναται (ἡ γὰρ νεχρότης κατὰ 
ψυχῆς στέρησιν γίνεται" οὐκ ἂν δὴ (64) προσλάθῃ 
(05) τὴν ἔξιν ἡ στέρησις ): ix τούτων χαταλαµθά- 
νομεν τὸ χοινὴν τῷ ἓξ ἀμφοτέρων (66) συνισταµένῳ 
συγχρίµατι, τὴν elg τὸ εἶναι πάροδον γίνεσθαι (67), 
οὔτε τούτου προτερεύοντος, οὔτ' ἐχείνου ἐφυστερί- 
ζοντος’ στᾶσιν δὲ ποτε τῆς τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ψυχῶν 
αὐξήσεως, ἀναγχαίως προορᾷ ὁ λόγος. Ὡς ἂν μὴ δια- 
παντὸς ῥέοι ἡ φύσις, ἀεὶ διὰ τῶν ἐπιγινομένων ἐπὶ 
τὸ πρόσω χεοµένη, xal οὐδέποτε τῆς χινῄσεως λήγου- 
σα. Την δὲ αἰτίαν τοῦ δεῖν πάντως στἀσιµόν ποτε xal 
τὴν ἡμετέραν Ὑίνεσθαι φύσιν, ταύτην οἰόμεθα, ὅτι 
πάσης τῆς νοητῆς φύσεως ἐν τῷ ἰδίῳ πληρώµατι 
ἑστώσης , εἰχός ποτε xal τὸ ἀνθρώπινον εἰς πἐρας 
ἐλθεῖν, οὐδὲ γὰρ τοῦτο τῆς νοητῆς ἡλλοτρίωται φὺ- 
σεως' ὡς pi πάντοτε δοχεῖν kv. τῷ λείποντι (68) 
καθορᾶσθαι. Ἡ γὰρ ἀεὶ τῶν ἐπιχινομένων προσθήκη, 
χατηγορίἰα τοῦ ἑλλείποντος (69) ἔχειν τὴν φύσιν γί- 
vexat, Ἐπειδὰν οὖν εἰς τὸ οἰχεῖον πλήρωμα τὸ &v- 
θρώπινον φθάσῃ, στήσεται πάντως fj ῥοώδης (70) 


αὕτη τῆς φύσεως χίνησις, elc τὸ ἀναγχαῖον χαταντή- 
caca πἑρας, xal τις ἑτέρα κατάστασις τὴν Gerry δια- 


δέχεται (71), τῆς vov ἓν γενέσει χαὶ φθορᾷ διεζαγο- 
µένης χεχωρισµένη. Mh oboe γὰρ Υενέσεως, χατὰ 
πᾶσαν ἀνάγχην οὐδὲ τὸ φθειρόμενον ἔσται. El γὰρ 
πρὸ τῆς διαλύσεως αὖνθεσις (72) ἄρχεται, σύνθεσιν 
δὲ φαμεν τὴν διὰ γενέσεως πάροδον * ἀχόλουθον πάν- 
τως μὴ] χαθηγουµένης τῆς συνθέσεως, μηδὲ τὴν διά- 
λνσιν ἔπεσθαι. Οὐχοῦν ἑστῶσά τις (15) xal ἁδιάλυτος 
Ἡ μετὰ ταῦτα Qo δι) ἀχολουθίας (74) προφαίνεται 
(15), οὔτε ὑπὸ γενέσεως, οὔτε ὑπὸ φθορᾶς ἀλλοιουμένη. 


necessarium finem assecutus ; atque alius quidam status vitam excipiet, diversus ab eo, qui nunc per 
generationem atque corruptionem invicem exigitur. Ubi enim ortus el generatio non erit, omnino necesse 
est ut ne sit quidem quod intereat et corrumpatur. Nam $i dissolutionem compositio precedit (com- 
positionem autem dicimus, accessum per generationem), omnino consequitur, quod, non precedente com- 
positione, nec dissolutio quidem sequatur. Ergo stabilis quedam, ac dissolutionis expers post hanc 
futura (prout credere par est) vita prxsignatur, qua neque per ortum, neque per interitum immuletur. 


- Πρὸς Aópov. B πρὸς ἀνάλοχον. 
61) Μετρίως. Ὀολοὶ 
(62) Συνανξανοµένην. À συναυξανοµένη. 
64) had ^id A ἔμφυχον. 
65) DM À προλάθ 
η Τὸ κοινὸν τῷ ἐξ Pg Delet B. 
(67) Γίνεσθαι. À γενέσθαι. 
(88) Λείποντι. Α ἑλλείποντι. 
, (69) Ἐλείποντος. A ἑλλιπῶς. 


D Jn Ῥοώδης. À in margine, in textu antem ῥι- 


yi Διαδέχεται. À, B δ.αδέξεται. 

(12) Σύνθεσις. Α. B ἡ σύνθ. 

(15) Οὐκοῦν ἑστῶσά cic. In eis codicis À.hanc 
invenio observationem : Ότι κατὰ τὴν τοῦ Εὐαγ- 
γελίου ἀχαλουθίαν η μέλλουσα ζωὴ ἀπέραντος ἔσται. 

(74 Δι ἀχολουθίας. A. B v ἀχολούθου. 

(15) Προφαίνεται. A, B addunt πίστεως. 


(a) Scholion. Unde nec redit quidem. unquam privatio ad habitum : veluti caecitas ad visum: contra namque 
habitus, privatione antiquior est, ac solet eum privatio mulare. 


- 







DE ANIM 

T'. Ἐγὼ δὲ ταῦτο διεξελθούσης διδασχάλον( 
&à εοῖς πολλοῖς παβακαθηµένοις (TT) ἐδόχει τὸ προσ- 
ἥων ἑἐσχηχέναι πέρας ὁ λόγος, φοδηθεὶς μὴ οὐχ 
ἔτι ὁ διαλύων (78) ἡμῖν τὰ περὶ τῆς ἁἀναστάσεως 
παρὰ τῶν ἔξωθεν προφερόµενα, et τι Ex τῆς ἁῤῥω- 
οτίας ἡ διδάσκαλος πάθοι, ὃ δὴ xal ἐγένετο (79) : 
εὕπω, φτμὶ, τοῦ κυριωτάτου (80) τῶν κατὰ 
δόγμα (84) Ὀητουμένων ὁ λόγος ἤφατο. Φησὶ γὰρ 
à θεόπνενστος Γραφη, xatá τε τὴν νέαν xoi áp- 
χαίαν (63) διδασχαλίαν, πάντως ποτὲ τάξει τινὶ 
χαὶ εἰρμῷ τῆς φύσεως ἡμῶν χατὰ τὴν παροδι- 
χὴν (85) τοῦ χρόνου κχίνησιν διεξιούσης, στῄσεσθαι 


piv τὴν ῥοώδη ταύτην φορὰν τὴν διὰ τῆς τῶν ἐπι- B 


γνοµένων (84) διαδοχῆς προϊοῦσαν, τῆς δὲ τοῦ παν- 
τὸς συμπληρώσεως µηχέτι τὴν ἐπὶ τὸ πλεῖον (85) 
ἐπαύξησιν προδεχοµένης (B6), ἅπαν τὸ τῶν ψυχῶν 
πλέρωμα, πάλιν Ex τοῦ ἀειδοῦς καὶ ἑσχεδασμένου (87) 
αρὸς t5 συνεστὸς καὶ φαινόμενον ἐπανελεύσεσθαι, τῶν 
αὐτῶν στοιχείων χατὰ τὸν αὐτὸν εἶρμὸν πρὸς ἄλληλα 
πάλιν ἀναδραμόντων. Ἡ δὲ τοιαύτη τῆς ξωῆς χατά- 
στασις, περὶ τῶν τῆς θείας διδασχαλίας Γραφῶν (88) 
ἀνάστασις λέγεται, τῇ τοῦ γεώδους ἀνορθώσει, 
πάτης τῆς τῶν στοιγείων χινῄσεως συνονοµαζοµένης. 
— M. Τί οὖν, φησι, τούτων ἀμνημόνευτον ἓν τοῖς 
εἰρημένοις Eaxiv ; — T. Αὑτὸ, φημὶ, τὸ δόγµα τῆς 
ἁἀναστάσεως. 


RESURRECTIONE. 
,ime:- Α G. Ego vero, cum hxc magistra exposuisset , ac 


150 


plerisque eoru:n qui assidebant, convenientem 
fidem oratio adepta esse videretur, veritus ne, si 
ex morbo magistre humanitus aliquid accideret 
(quod nimirum etiam accidit), non amplius esset 
qui dissolveret ea qua ab externis nobis de resur- 
rectione objiciuntur : Nondum, inquam, id quod 
est maxime proprium atque praecipuum, maxime- 
que ad rem pertinel ex iis. qua cirea banc senten- 
tiam atque doctrinam queruntur, attigit oratio, 
Dicit enim divinitus prodita Scriptura, et secun- 
dum novam et secundum anüquam doctrinam, cum 
natura nostra ordine quodam ac serie per traps- 
itorium et in orbem redeuntem temporis motum, 
expedita atque explicita fuerit, prorsus aliquando 
fore, ut fluxus quidein hic cursus per successioneza 
et conlinuationem aliorum post alios invicem 
exsistenlium et exorientium progrediens consistat ; 
complemento autem rerum universarum natura 
non amplius incrementum in majus admittente, . 
universam plenitudinem et ccelum animarum rur- 
sus ex invisibili ac dissipato statu ad eum statum, 
in quo collectus consistere stabilisque permanere 
atque apparere et conspici possit, rediturum es8e,. 
iisdem elementis, per eamdem seriem rursus aliis 
ad alia regressis. Talis autem vilae status ab divi- 
na doctring Scripturis resurreclio dicitur, sub ne- 


mine ejus quod terreum est, erectionis et instaurationis omni elementorum motu comprehenso. 
— M. Quid igitur horum, inquit, est, cujus in supradictis mentio facta non sit? — G. Ipsa, inquam,. 


doctrina resurrectionis. 


M. Kat μὴν πολλὰ, qnot, τῶν νῦν διεξοδιχῶς εἰρημέ- C 


νων, πρὸς τοῦτον τὸν σχαπὸν φέρει. — T. Οὐ γὰρ οἳ- 
δας, εἶπον, ὅσον (89) παρὰ τῶν ἀντιτεταγμένων ἡ μῖν 
παρὰ τῆς (90) ἑλπίδος ταύτης ἀντιθέσεως (917 ἀνθυπο- 
φέρεται σμῆνος; Καὶ ἅμα λέγειν ἐπεχείρουν, ὅσα 
πρὸς ἀνατροπὴν τῆς ἀναστάσεως παρὰ τῶν ἐριστικῶν 
ἐφευρίσχεται, — M. Ἡ δὲ, Aoxsi pot, qnot, χρΏναι 
πρότερον τὰ σποράδην παρὰ τῆς θείας T'paqte περὶ 
τούτου τοῦ δόγµατος ἑχτεθέντα (92) δι’ ὀλίγων ἔπι- 
δραμεῖν, ὡς ἂν ἐχεῖθεν ἡμῖν fj χορωνὶς ἐπιτεθεξη τῷ 
Mw. "Hxouc& τοίνυν (93) τοῦ Δαθὶδ ὑμνολογοῦντος 
ἐν θείαις ᾠδαῖς, ὅτε τὴν τοῦ παντὺς διαχόσµησιν 
ὑπόθεσιν τοῦ ὕμνου πεποιηµένος Ev ἑχατοστῷ τρίτῳ 
Φαλμῷ πρὺς τῷ τέλει τῆς ὑμνῳδίας τοῦτό φησιν, ὅτι 
« ᾽Αντανελεῖς (94) vb πνεῦμα αὐτῶν, xal ἐχλείψουσιε, 
xai εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέφουσιν. Ἐξαποστελεῖς 


M. Atqui multa, inquit, ex iís quz» nunc fuse, 
prolixe atque copiose dicta sunt, ad eam pertinent 
sententiam, — G. Annon nosti, inquam, quan- 
tum ab adversariis de liac spe nobis oppositio- 
hum et subjectionum quasi examen inferatur? ac 
simul dicere conabar, quzcunque ad eversionem 
resurrectionis homines contentiosi. comminiscun- 
tur. — M. At illa, Opusesse mihi videtur, inquit, ea, 
qui passim ac sparsim ab divina Scriptura de bac 
sententia atque docirina exposita sunt, paucis 
prius percurrere, ut inde nobis finis orationi impo- 
natur. Audivi igitur divinis cantionibus Davidem 
laudes Dei predicantem, cum sumpta occasione 
praedicandi ab rerum universarum natüre dige- 
stione et administratione ; in centesimo tertio psalmo 
circa finem cantionis ita ait : « Auferes spiritum eo- 


tb Πνεῦμά σου, xai χτισθήσονται, xal ἀνακαινιεῖς D rum, et. deficient, et. in pulverem suum conver. 


AufaexáAov. À B, τῆς διδασχ. In scholiis ad 
EA hu! codieis A, hzc lego : Περὶ τῆς ἀναστάσεως 
πάλιν διαλέχεται, l 
(21) Ih οις. Α, B τῶν παρακαθηµένων. 
78) '0 6:34. B ᾗ ὁ διαλ. 
9) Ἰγένετο. B γέχονε. 
80) Κυριωτάτον. B χαιριωτ. 
(51 Δόγμα. B. τὸ δόγμα. 
89) ᾽Αρχαίαν. Α, B τὴν ἀρχ. 
55) Παροδικήν. À περιοδιχἠν. 
« (84) Tov ἐπιγιν. B v τῶν ἔπιχ. 
) Τὸ xJAsier. B. πλέον. 
(86) Προδεχοµένης. B προσδεχοµ. 


87) ᾿Εσχεδασμέγου. B διεσκαδασ.. — 
[δν Περὶ τῶν τῆς 0. ὃ. py. Α περὶ τῆς θείας 
m ραφῶν. B παρὰ τῆς θείας τῶν l'gaguy διδα- 
σχαλίας. 

(89) "Οσον. B νόσον. 

(90) Παρὰ εῆς. Β περὶ τῆς. 

91) ᾽Αντιθέσεως. Α, B ἀντιθέσεων. 

92) Εγτεθέντα. B ἑἐχτεθέντα. 

(95) "Hxovca τοίνυν». Scbheliastes in calce co- 
dicis Α ita, περὶ τῆς χατὰ «bv Δαδὶὸ &vagcáccts. 

(94) 'AvcaveAsic. A ita im margine ;' in textu 
vero, ἀνατελεῖς. 





15! 


S. GREGORII NYSSENI 


452 


tentur. Emittes Spiritum tuum, et. creabuntur, et A τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. » Πάνία (95) ἐν πᾶσιν (90) 


renovabis faciem terre. » Omnia in omnibus ope- 
rantem virtutem spiritus eog, in quibus fuerit vivi- 
ficare dicens, conttaque vita privare eos a quibus 


abfuerit. Quoniam igitur recedente quidem spiritu - 


viventium defectum; accedente autem eo atque 
presente eorum qui defecerint, renovationem fieri 
dicit : et in ordine orationis, eorum qui renovan- 
tur, defectus prcedit, hoc ipso dicimus myste- 
rium resurrectionis Ecclesi? annuhtiari, spiritu ac 
munere prophetico hahc gratiam Davide prei- 
cente, Atque etiam alibi dieit idem hie Propheta, 
rerum universarum naturx Deus, rerum cunctarum 
Dominus apparuit nobis, ut constitueremus festum 
nostrum inter tegentes et ornantes, festum taber- 
naculorum fixionis indicans per ejusmodi vocem 
φοῦ πυχασμοῦ, id est, feclionis, et orndtionis el com- 
positioris * quod olim quidem ex traditione Mosis 
institutum etat : prophetarum, opinor, more futura 
legislatore przedicente, cum autem semper fleret, 
nondum factum erat. Nam prasignificabatur qui- 
dem veritas typice atque figurate per znigmata at- 
que involucra eorum qu» flebant; ipsum autem 
vernm (tabernaculorum  fixionis festum hondum 
erat, sed hac de causa ]ωτία propheticum sermo- 
nem, Deus summ: rerum ac Dominus seipsum 
ostendit nobis, ut. constitueretur humanz naturz 
dissoluti nostri domieilii scenopegia, hoc est, taber- 
uaculorum fixio, qux: rursus per coitionem et con- 


ἐνεργοῦσαν τοῦ πνεύματος δύναμιν, Qioomotelv τε 
λέγων, olg ἂν ἐγγένηταε, χαὶ ἀφιστᾷν cid ζωῆς πάλιν 
ὧν ἂν (97-98) ἀπογένηται. Ἐπεὶ οὖν τῇ (99) ἄναχω- 
ρήσει τοῦ πνεύματος τὴν τῶν ζώντων (1) ἔχλειφιν, 
τῇ δὲ τούτου (3) παρουσίᾳ tbv τῶν ἐχλειπόν- 
των (5) ἀνακαινισμὺν γίνεσθαι λέγει, προηγεῖται δὲ 
χατὰ τὴν τοῦ λόγου τάξιν τῶν ἀναχαινιζομένων f) 
ἔχλειψις τούτῳ ἐχείνῳ φαμὲν τὸ κατὰ τὴν ἀνάστα- 
σι’ καταγγέλλεσθαι τῇ Ἐχχλησίᾳ (4) µυστήρἰον, τῷ 
προφητικῷ πνεύματι (5) τοῦ Δαθὶδ τὴν χάριν ταύτην 
προεχφωνῄσαντος. ᾽Αλλὰ xat ἑτέρωθέν (6) φησιν 6 
αὐτὸς οὗτος (7) προφήτης, ὅτι ὁ τοῦ mavit, θεὺς, ὁ 
πῶν ὄντων Κύριος ἐπέφανεν ἡμῖν ἐπὶ τῷ (8) συστή- 
σασθαι τὴν ἑορτὴν ἓν τοῖς πνχάξουσι τὴν τῶν Σχηνο- 
πηγίων (9) ἑορτὴν διὰ τῆς (10) τοῦ πνκασμοῦ λέξεως 
ἑρμηνεύων, f) πάλαι μὲν ἐκ τῆς παραδόσεως τοῦ 
Μωῦσέως νενόμιστο" προφητιχῶς, οἶμαι, τὰ μέλλοντα 
τοῦ νοµοθέτου προαγορεύοντος’ ἀεὶ δὲ γενόμενος (11), 
οὕπω ἑἐγεγόνει. Προεδηλοῦτο μὲν γὰρ τοῖς τῶν γινο- 
µένων ἀἰνίγμασι τυπικῶς ἡ ἀλήθεια * αὕτη δὲ ἡ ἁλη- 
θὴς σχηνοπηγία οὕπω 9v, ἀλλὰ τούτου χάριν (12), 
χατὰ τὸν προφητιχὸν λόγον, ὁ θεὺς τῶν ὅλων xal 
Κύριος ἑαυτὸν ἐπέφανεν ἡμῖν, ὡς ἂν συσταίη (12) τῇ 
ἀνθρωπίνῃ φύσει ἡ τοῦ διαλυθέντος ἡμῶν οἰχητηρίου 
σχηνοπηγία, πάλιν διὰ τῆς συνόδου τῶν στοιχείων 
σωματιχῶς πυχαζοµένη. Την γὰρ περιθολὴν καὶ 
τὸν ix ταύτης κόσμον d τοῦ πυκασμοῦ Meu χατὰ 
τὴν ἰδίαν ἄμφασιν διασηµαίνει. 


cursum elementorum corporaliler componeretur et ornaretur. Amictum enim et ambitum ejusque 
cultum et ornatam propria significatione vox πυχασµός, id est, tectio compositiogue designat. 


Dictio autem psalinodia ad bunc modum sese C 


liabet : Dominus Deus et apparuit nobis ad consti- 
tuendum festum inter tegentes el componentes us- 
que ad cornua altaris : quibus verbis per zpigma, 
hoc est, per involucrà et quasi integumenta verbo- 
rum, predicere mihi videtur unum festum constitui 
omni ratione prsedite creature, inferioribus una 
cum eminenlibus et excellentibus in ecetu et con- 
ventu bonorum choreas ducentibus. Quandoquidem 
chim in flgurata ac mystica templi fabricatione non 
omnibus, qui foris erant, permissum erat intra am- 
bitum parietum penetrare, sed ab ingressu prohi- 
bebantur quicunque gentiles, et alterius generis et 
nationis erant : itemque ex iis qui ingressi erant, 
non omnes ex zquo jus ad interiorem loeum acce« 


e. Πάντα. B τὴν τὰ πάντα. Α τὴν πάντα. 
96) Πασιν. PW ἅπασιν. 

(91-98) "Qv ἄν. B ὡς ἄν. A delet ἄν. 
(99) ΤΠ. A, Badd. μέν. 

1) Ζώντων. À ξώων. 

2) Τούτου. Delet B. 

(3) Εκλειπόντων. Α ἐχλελοιπότων, 

(4) Τῃ ἐκκλησίᾳ. À τῆς ἐχχλησίας. 

5) Πνεύματι. Α in margine χαρίσµατι. 
6) 'Ετέρωθεγ. A, B ἑτέρωθι. 

7) Οὗτος. Uelet B. 

8) Ἐπὶ cj. À in margine £v τῷ. 

9) Σκηνοπητίων. B Σχηνοπηχιὼν. 

10) Αιὰ τῆς. Α διὰ τῆς τοιαυτης. 

(41) Pevópsroc. A, B γινοµένη. 


"Exec δὲ ἡ ῥῆσις τῆς φαλμῳδίας τοῦτον τὸν τρό- 
πον * θεὸς Κύριος xal ἐπέφανεν ἡμῖν συφτῄσασθαι 
ἑορτὴν ἐν τοῖς πυχάζουσιν ἕως τῶν χεράτων τοῦ θνυ- 
σιαστηρίον. "Ὅπερ δοχεῖ µοι προαναφωνεῖν δι αἰνί- 
γµατος, τὸ µίαν ἑορτὴν πάσῃ τῇ λογικῇ χτίσει συν- 
ἰστασθαι τῶν ὑποδεεστέρων τοῖς ὑπερέχουσιν ἓν τῇ 
τῶν ἀγαθῶν cuyóbp (44) συγχορενόντων. Ἐπειδὴ 
γὰρ ἐν τῇ τυπιχῇ τοῦ ναοῦ κατασκευῇ, οὗ (15) πᾶσιν 
ἐφεῖτο τῆς ἔξωθεν περιδολῆς ἑντὸς γενέσθαι, ἀλλὰ 
περιχέχριτο (16) τῆς εἰσόδου πᾶν ὅσον ἐθνιχὸν xol 
ἀλλόφνλον, τῶν τε αὖ ἑντὸς γινοµένων (47), οὗ µε- 
τῆν (18) ἐχ τοῦ (aou πᾶσι τῆς ἐπὶ τὸ ἑνδότερον παρ- 
όδον, μή τινι χαθαρωτέρᾳ διαίτῃ, xal τισ: περιῤῥαν- 
τηρίοις ἀφαγνισθεῖσι (19) πάλιν δὲ καὶ ἐν αὐτοῖς 
τούτοις οὗ πᾶσι βάσιµος ἣν ὁ ἔνδον ναὺς, ἀλλὰ 


(12) Α.11ὰ τούτυν χἀρυ. Nota hoc scholion co- 
dicis À : Zngslucac* διὰ τὴν τοῦ σώματος ἡμῶν 
ἀνάστάσιν τὴν ἑνανθρώπησιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
γεγενησθαι. 

(13) Συσταίη. Α in textu ἑνσταίη. 

t Συγόδῳ. Α, B συνοδίᾳ. 

(15) Κατασχευῇ. οὐ. Delet B. Inter scholia codi- 
cis Α. ista occurrebant ad has voces, Οτι: οὗ πᾶσιν 
ἐφετὸν ἐντὸς τοῦ ναοῦ γενέσθαι, xaX διάφορος ἣν ἡ Ev 
ir: πάροδος. 

(16) 'AAJ4à περιχέχριτο. Α, B ἁλλ' ἀπεχέχριτο. 

(17) Γινοµένων. Λ γενοµένων, 

(18) Μετὰ τή». B μετῆν. 

(19) Ἀφα]γισθεῖσι. B ἀφανισθεῖσι. 


(me 





a P 





165 


ΡΕ ΑΝίΜΑ ET RESÜRRECTÍONE. 


τι 


εοῖς (90) ἱερεῦσι µόνοις «νόμιµον ἣν κατὰ χρείαν ἵδ- A deudi habebant, nisi puriore quadam victus ratio- 


ρουργίας ἐντὸς τοῦ χαταπετάσµατος γίνεσθαι, τὸ δὲ 
ἀπόκρυφόν τε xai ἄδυτον τοῦ ναοῦ, ἐν ᾧ τὸ θυσια - 
στήριον ἵδρυτο χεράτων «tot προσθολαῖς (21) χεχαλ- 
λωπτσμένον, xai αὐτοῖς τοῖς ἱερεῦσιν ἀνεπίδατον Tiv, 
πλὴν ἑνὸς τοῦ προτεταγµένου τῆς ἱερωσύνης, ὡς (23) 
ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ xavá τινα νόµιμον ἡμέραν, µόνος 
ἀποῤῥητοτέραν τινὰ xal μυστιχωτέραν προσάγων 
ἱερουρτίαν ἐπὶ τὸ ἐντὸς παρεδύετο. Τοσαύτης οὖν οὔ- 
σης (23) περὶ τὸν vabv τοῦτον διαφορᾶς, ὅτι τις (24) 
εἰχὼν (25) καὶ µίµηµα τῆς νοητῆς ἣν κχαταστά- 
σεως, 10010 τῆς σωματιχῆς παρατηρῄήσεως διδασχού- 
σης. ὅτι οὔτε πᾶσα ἡ λογικὴ φύσις τῷ ναῷ τοῦ 
θεοῦ, τουτέστι τῇ ὁμολογίᾳ τοῦ μεγάλου θεοῦ προσ- 
εγγίζεε" ἀλλ' ob πρὺς τὰς Φευδεῖς ὑπολήψεις πε- 
πλανημένοι ἀχτός clot τοῦ θείου περισχοινίσµατος. 
Tes δὲ διὰ τῆς ὁμολογίας ἑντὸς γεγενηµένων προτι- 
µοτέρων (26) τῶν ἄλλων, ol περιῤῥαντηρίοις xal 
ἁγνείαις προχαθαιρόµενοι (27), xaX τούτων οἱ ἀφιε- 
ρωθέντες ἤδη τὸ πλέον ἔχουσιν, ὥστε τῆς ἐσωτεριχῆς 
ἀξιοῦσθαι µνσταγωγίας, ὡς δ᾽ ἄν τις ἐπὶ τὸ φανερώ- 
τερον προάγοι (28) τὴν τοῦ αἰνίγματος ἔμφασιν. 
Ταῦτα ἔστι μαθεῖν τοῦ λόγου διδάσχοντος, ὅτι τῶν λο- 
γιχῶν δυνάμεων, αἱ μέν τινές eloty οἷον τὸ ἅγιον θυ- 
σιαστῄήριον ἐν τῷ ἁδύτῳ τῆς θεότητος χαθιδρυµέναι" 
αἱ δέ τινες πάλιν καὶ τούτων. ἐν ἐξοχῇ θεωροῦνται, 
χεράτων δίκην προδεθληµέναι , xol Gat περὶ Exel- 
νας χατά τινα τάξεως ἀχολουθίαν προτερεύονσί τε 
(39) xai δευτερεύουσι. Τὸ δὲ τῶν ἀνθρώπων γένος διὰ 
την ἑἐγγινομένην χαχίαν ἔξω τῆς θείας περιθολῆς 
ἀπεώσθη' ὅπερ τῷ περιράντρφ (50) λουτρῷ χαθη- 
ράμµενον ἑντὸς γίνεται. 


ne, ac quibusdam aspersionibus essent expíati ; ae 
rursus etiam ex his ipsis non omnibus internum 
templum ingredi licebat, sed sacerdotibus duntaxat 
sacrificandi causa intra velum versandi jus erat : 
occultus vero et arcanus templi locus ( quem ἅδυ- 
τον vocant), in quo altare collocatum cornuum qui- 
busdam prominentiis adornatum erat, ipsis sacer- 
dotibus inaccessus erat, proterquam uni qui sacer- 
dotio prepositus.erat, qui semel jn anno legitimo 
quodam, certo atque solemni die, solus, ut arcanum 
ei reconditum quoddam magis et occultum sacrifi- 
cium offerret, introibat. Cum igilur tanta esset 
circa boc templum differentia, quod imago pariter 
ac simulacrum ejus, qui mente comprehenditur, 


B status erat, boc nimirum docente corporali obser- 


vàtione, quod non omnis creatura ratione praedita 
templo Dei, hoc est confessioni magni Dei appro- 
pinquet ; sed qui falsis opinionibus ac persuasioni- 
bus seducti sunt, prohibeantur a septis divinis 
atque cancellia. Ex iis autem qui per confessio- 
nem intro admissi fuerint, czteris anteferantur ac 
praestent qui aspersionibus, puritate et a venereis 
abstinentia ante fuerint expiati, atque his illi qui 
sacrificiis destinati sunt, exinde jam meliore con- 
ditione sint, ut interiorum sacrorum administra- 
tione ac przsulatu digni babeantur. Sed prout ali- 
quis ad evidentiorem ac magis perspicuam expli- 
cationem znigmatis atque involucri significationem 
proferre possit, hzc discere licet docente ratione, 
quod ex ratione preditis virtutibus alie quidem 
veluti sanctum altare sint in adyto Deitatis collo. 


ελἰ, nonnulle vero rursus etiam ex his in excellentia conspiciantur cornuum instar prominentes, 
alque alie rursus circa illas competenti consentaneoque quodam ordine tum primum, tum secun- 
dum locum obtineant. Genus autem humanum propter vitiositatem inpatam extra parietam divi- 
norum ambitum summoveatur : quod ubi conspersorio lavacro expiatum fuerit, intro mittatur. 


OCA. ἐπειδὴ μέλλει ποτὲ τὰ μετὰ (51) ταῦτα πα- 
ῥραφράγµατα λύεσθαι, δι ὧν (52) ἡμᾶς f) xaxla πρὸς 
τὰ ἐντὸς τοῦ χαταπετάσµατος ἀπετείχισεν, ὅταν σκη- 
νοπηχθῇ (55) πάλιν διὰ τῆς ἁναστάδεως ἡμῶν fj φύ- 
σις, καὶ πᾶσα ἡ χατὰ χαχίαν Σγγινοµένη (54) διαφθο- 
ρὰ ἐξαφανισοθῇ τῶν ὄντων, τότε xowh συστήσεται f 
περὶ τὸν Θεὸν ἑορτὴ τοῖς διὰ τῆς ἀναστάσεως πυχα- 
σθεῖσιν , ὡς µίαν τε xal τὴν αὐτὴν προχεῖσθαι πᾶσι 


Sed quoniam hzc in medio opposita septa, per 
quas vitiositas nos ab eo loco qui intra velum est 
dirimit, aliquando solventur, cum per resurrectio- 
nem natura nostra rursus quasi tabernaculum fixa, 
atque omnis per vitiositatem innata corruptio, ex 
rerum natura abolita atque sublata fuerit, tunc iis 
qui per resurrectionem tecti, ornati atque compo- 
siti fuerint, commune festum circa Deum consii- 


τὴν εὐφροσύνην µηχέτι διαφορᾶς τινος τῆς τῶν D tuetur, ut omnibus una atque eadem latitia propo- 


ἴσων µετουσίας, τὴν λογικὴν φύσιν διατεμνούσης, 
ἀλλὰ τῶν νῦν ἔξω διὰ τὴν χακίαν ὄντων ἐντὸς τῶν 
ἁδύτων τῆς θείας µαχαριότητός ποτε Ὑενησομένων, 
καὶ τοῖς χέρασι τοῦ θυσιαστηρίου, τουτέστι, ταῖς 
ἐξεχούσαις τῶν ὑπερκοσμίων δυνάµεσιν ἑαυτοὺς (05) 


(20) ᾽Α.Λὰ τοῖς. Α, B fj τοῖς. 

(24) Ipoc6oAaic. Α, B προθολαῖς. 

(92) Ὡς. B ὅς. T 

(25) Τοσαύτης οὖν οὔσης. Ad hxc scholion illud 
legebam in calce codicis A : "Oct τύπος ἣν καὶ εἰχὼν 
τῆς νέας ταύτης χαταστάσεως fj τῆς Ev τῷ ναῷ ela- 
ὁδου διαφορά. 

(234) "Ori τις. À, B fie. 

(25) Εἰκών. Α εἰχών τε. 

(26) Προτιμοτέρων. A, B προτιµότεροι 


natur, nulla amplius differentia ratione praeditam 
naturam a participatione zqui juris atque corum- 
dem bonorum diriniente, sed iis qui nune. propter 
vitiositatem extra sunt, tandem aliquando intra 
adyta divinz beatitudinis futuris, et cornibus alta- 


A) Προκαθαιρόµεγοι. À in. margine προχαθη- 
ενοι. 

28) Προάγοι. B προσἀγοι. . 

29) Προτερεύουσί τε. B προτερεύουσι δέ τε. 

901 Περιράγτρῳ. Α, B περιῤῥαντηρίῳ, 
94) Μετά. B µέσα. 
33) ra àv. B τὰ δι’ ὧν. 

χηνγοπτηχύῇ. Α, B σχηνοπαγηθῇ. 

(55 "ES WYOHEVH. A WARE i 
$5) Ἑανυτούς. B tv ἑαυτοῖς. 





S. GREGORII NYSSENI 


156 


ris, boc est, excellentibus supramundanis virtuti- Α συναπτόντων. Όπερ Oh vopvótepóv (20) φησιν ὁ 


bus sese conjuncturis. Quod nimirum apertius 
dicit Apostolus, universitatis cum bono concordiam 
atque consensum significans, nempe quod ei omne 
genu flectetur ecelestium, terrestrium et. inferno- 
rum, atque omnis lingua confitebitur, quod Domi- 
nus Jesus Christus sit in gloria Dei Patris: pro 
cornibus quidem angelicum atque coeleste genus 
dicens *, per reliquos vero eam qua post illos 
intelligitur creaturam, nos videlicet significans, qui 
omnes in uno concordi atque consentienti festo 
erimus occupati. Festum autem est ejus qui revera 
esi tum confessio, tum cognitio. Possunt autem, 
inquit, alia quoque multa sanctz Scriptur:e loca 
colligi ad commendationem et confirmationem ejus 


Απόστολος, τὴν τοῦ πανιὺς πρὸς τὸ ἀγαθὸν συµφω- 
νίαν διερμηνεύων, ὅτι αὐτῷ πᾶν Τόνυ χάμφει ἔπου- 
ῥρανίων καὶ ἐπιχείων καὶ καταχθονίων, xal πᾶσα 
γλῶσσα ἐξομολογήσεται, ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς 
εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός * ἀντὶ μὲν τῶν χεράτων λέγων 
τὸ ἀγγελιχόν τε χαὶ ἑπουράνιον , διὰ Gk τῶν λοιπών 
σηµαίνων τὴν μετ ἐχείνους νοουµένην χτίσιν ἡμᾶς, 
οὓς πάντας (01) µία χαὶ σύμφωνος (78) ἑορτὴ χατα- 
κρατήσει. Εορτή ἐστιν (29) fj τοῦ ὄντως (40) ὄντος 
ὁμολογία τε (41) καὶ ἑπίγνωσις. Ἔστι (43) δὲ, φησι, 
χαὶ ἄλλα πολλὰ τῆς ἁγίας Γραφῆς πρὸς σύστασιν τον 
χατὰ τὴν ἀνάστασιν δόγµατος ἀναλέξασθαι. "O τεγὰρ 
Ἐζεχιὴλ (45) τῷ προφητικῷ πνεύματι τὸν ἐν τῷ 
µέσῳ πάντα χρόνον, xai τὺ ἓν τούτῳ διάστηµα ὑπερ- 


qua circa resurrectionem doctrina atque sententia D 6&c, ἐπ αὐτοῦ ἵσταται τοῦ καιροῦ τῆς ἀναστάσεως 


certa stabilisque babetur. Nam et Ezechiel prophe- 
tico spiritu omne quod in medio tempus est, quod- 
que inter hoc intercedit intervallum transgressus, 
iu ipso articulo ac puncto resurrectionis przno- 
scendi virtute consistit, eL futurum tanquam jam 
presens conspiciens, narrando oculis subjicil. 
Campum enim ingentem, οἱ in infinitum et immen- 
sum exporrectum atque patentem vidit, ossiunique 
in eo multorum cumulum ei acervum, aliorum 
alibi, fortuito casu disjectorum, qus deinde divina 


τῇ προγνωστικῇ δυνάµει xat τὸ ἑσόμενον ὡς ἤδη (44) 
τεθεαµένος ὑπ ὄψιν ἄγει τῷ διηγήµατι. Πεδίον (45) 
μέγα xal εἰς ἄπειρον εἶδε διηπλωµένον, ὁστέων (40) 
σωρείαν br τούτῳ (47) πολλὴν, ἄλλων ἀλλαχη πρὸς 
5) συμδὰν διεῤῥιμμένων * εἶτα θείᾳ δυνάμει πρὸς τὰ 
συγγενῆ xal ἴδια συγχινουµένων, xat ταῖς οἰχείαις 
ἁρμονίαις ἁμφυομένων. Εἶτα νεύροις xai σαρξι xai 
δέρµασι χαλυπτοµένων (ὅπερ ἡ φαλμῳδία πυχαξο- 
µένων λέχει), xal πνεῦμα ζωοποιοῦν τε xal διεγεῖρον 
ἅπαν τὸ κείµενον (48). 


potentia ad cognata prepriaque una moverentur, et propriis couvenientibusque compagibus iubere" 


scerent, postea nervis, carnibus, pellibus integerentur e& operirentur (quod psalmodia, 


tegerentur 


sive corporarentur οἱ constiparentur per verbum πνχάζεσθαι, dicit) et. spiritum vivilücantem simul 


et exsuscitantem quidquid jaceret. 


Porro Apostoli eorum qus circa resurrectionem { Thv δὲ τοῦ ᾿Ἀποστόλου χατὰ (49) τὴν ἀνάστασιν 


exsisient, miraculorum deseriptionem, ut quas ex- 
pedita, facilis et in promptu legentibus sit, -quid 
attinet. aliquem exponere, quemadmodum cum 
hortatu quodam et tubarum sono Scriptura dicat 
in momente temporis mortuos 2tque jacentes 
universos repente in immorlalis naturse statum 
immotatum iri. Quinetiam evangelicas voces, ut 
quz cunctis manifest: sint, pretermiuam. Non 
enim verbo solo Dominus mortuos resurrecturos 
esse dicit, verum etiam ipsam quoque resurrectio- 
nem reprzesentat ac prestat ab iis, quae nobis 


(56) Γυμνότερον. B Yopvótepóv πως. 

(51) οὓς πάντας. Α, E. ὧν των. 

(38) Mía καὶ σύμφωνος. Ad has voces ita in 
calce codicis À seribebatur, Ποίαν εἶναί «uev τὴν 
μέλλουσαν ἆθλων ἑορτὴν ἀγγέλων xaX ἀνθρώπων ; Ἰὸ 
πάντας συμφώνως ὁμολογεῖν εἶναι Θεόν * οὐχοῦν περὶ 
μὲν τὴν θεογνωσίαν πάντες ὁμογνωμονῆσουσιν μα 8 
τωλοὶ xe δίκαιοι, οὗ μὴν δὲ μιᾶς ἔσονται χαταστ 
σεως. Ἐπτεὶ ποῦ τὸ δίχαιον; ᾿Αλλ' οἱ μὲν kv ἀπολαύ- 
σει τῆς τῶν οὐρανῶν γενῄσονται βασιλείας, οἱ δὲ 
ταύτης ἑχτὸς κατὰ τὴν Αποστολιχὴν ἀπόφασιν, 

($9) 'Ecc. B δέ ἐστιν. 

d P inu Delet B ὁμολ m 
Ομο.ογία τε. ογία ὃς, 
42) "Ec. B ἔσται. 


θαυμάτων διασχευὴν, ὡς mpóyttpov οὖσαν «olg ἓν- 
τυγχἀνουσιν, τί ἄν τις λέγοι (50) ; Ὅπως ἐν χελεύ- 
σµατί τινι καὶ σαλπίγγων Ίχει (51) φησὶν ὁ λόγος ἐν 
ἀχαρεῖ τοῦ χρόνου ἅπαν ἀθρόως τὸ τεθνηκός.τε xat 
κείµενον, εἰς ἀθανάτου φύσιν (8) ὑπαμειφθή- 
σεσθαι (55); ᾿Αλλὰ xal τὰς ἀγγελικὰς (54) φωνὰς, 
ὡς προδήλους ἅπασιν (55) οὔσας, παρήσαμεν (56). OO 
γὰρ uóvo λόγῳ (97) φηοὶν ὁ Κύριος τοὺς νεχροὺς 
ἀναστῄσεσθαι, ἀλλὰ χαὶ αὐτὴν ἐνεργεὶ τὴν ἀνάστασιν, 
ἀπὸ τῶν ἐγγυτέρων ἡμῖν xai ἧττον ἀπιστεῖσθαι 6u- 
ναµένων τῆς θαυματοποιίας ἀρξάμενος. Πρῶτον μὲν 


(a Εζεχιή. B. Ἱεζεχιήλ. 

44) ας ἤδη. Α ὡς ἤδη παρόν. 

45) Πεδίον. Α πεδίον γάρ. 

46) Ὀστέων. À ὁστέων τε. 

(i8 Torre. À P margine τούτου. 
Ksipsvov. À in margine χινούμενο... 

(49) Κατά. Α, B τῶν χατά. άν 


50) Π .B : 
(51) Md Arv. B ΜΤῳ μόνῳ. | 


α Scholion. Quale futurum ail festum. angelorum et hominum, ut omnes concorditer οἱ consenticnter 
unum Deum confiteantur. Ergo circa cognitionem quidem Dei omnes consentient εἰ concordabuni pec- 
catores et justi : veerumtamen non. erunt ejusdem status et conditionis (nam ubi. justitia?) ; sed hi quidem 


regno colorum (ruentur : illi aw'em, juxta 


postolicam sententiam, ab ος arcebuntur, 








151 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. (σα 
Χρ Ev tolg ῥκιθαναδίοις (58) τῶν νοσημάτων τὴν A propinquiora sani, quibusve fides minus sbrogani 


ζωοπιὸν όείχνυσι δύναμιν, ἀπελαύνων προστάγµατι 
καὶ Υψ (59) τὰ κάθη” sita. ἀρτιθανὰς ἐγείρει (60) 
ρειδίον, εἶτα νεανίαν τοῖς τάφοις ἤδη προσποµιζόµε- 
νον τῆς σοροῦ διαναΦτήσας τῇ μητρὶ δίδωσι’ μετὰ 
«ῦτο διαπεπτωκότα Ίδη τετραηµέρῳ χρόνῳ τὸν Λά- 
ζαρον νεχρὸν ἐξάγει (61) τοῦ «άφου (62) φωνῇ (65) 
xai προὀτάγµατι ζωοποιήσας τὸν χείµενον * εἶτα τὸν 
ἑαυτοῦ ἄνθρωπον (64) Ίλοις xat λόγχῃ διαπεπαρµέ- 
vov ix νεχρῶν διὰ τρίτης ἡμέρας διανίστησι (65), 
εοὺς τύπους φῶν Έλων xal τὴν πληγην τῆς λόγχης 
εἰς μαρτυρίαν (66) τῆς ἀναστάσεως ἐπαγόμενος (07). 
Περὶ ὧν οὐδὲν οἴἶμαι χρΏναι διεξιέναι, μῆ μιᾶς (68) 
ἀμφιδολίας ἓν τοῖς τὰ προγεγραµµένα (69) παραδε- 
δειγµένοις εἰπούσης (70). 


ac detrahi possit, hujus mirifici operis initio facto. 
Nam primum quidem in mortiferis morbis vivifi- 
cam vim demonstrat, jussu ae verbo sbigens affe- 
ctiopes ; deinde paulo ante mortuam puellam re- 
suscitat, postea adolescentem qui jam ad sepul- 
crum efferebatur excitatum e loeulo matri dat; 
post hunc, Lazarum qui ;jam quatridui tempore 
mortuus diffluebat et olebat, vivum edacit ex se- 
pulcro, voce periter ac juseu viviflcans jacestem ; 
postea suum ipeius hominem clavie ac lancea 
trans(ixum tertio die resuscitat, vestigia clavoram 
80 lancezx in testimonium resurrectionis adducen- 
tem. De quibus nihil arbitror opus esse dicere, 
cum nulla subsit ambiguitas inter eos qui ea que 
scripta sunt acceperunt et approbaverunt. 


Γ. 'AXX'o0 τοῦςο (71), sUxov ἐγὼ, τὸ ζητούµενον fjv. Ὦ 6. Verum non hoc oat, inquam ego, quod quere- 


τὸ γὰρ ἔσεσθαί ποτε τὴν ἀνάστασιν, χαὶ τὸ ὑπαχθή- 
σεσθαι τῇ ἀδεχάστῳ χρίσει τὸν ἄνθρωπον, διά τε τῶν 
γραφιχῶν ἀποδείξεων, χαὶ τῶν ἤδη προεξητασµένων, 
οἱ πυλλοὶ τῶν ἀχονόντων,συνθήσονταε. Ὑ πόλοιπον (72) 
ἂν ct σχοπεῖν, φησὶν, εἰ ὥσπερ τὸ νῦν (13) καὶ τὸ 
ἐλπιζόμενον ἔσται, Ὅπερ εἰ ὄντως (74) εἴη, φευ- 
τὸν (15) εἶπον τοῖς ἀνθρώποις τὴν ἐλπίδα τῆς ἄνα- 
στάσεως εἶνὰι (76). Ei γὰρ ola γίνεται, ὅταν λήγα- 
ται (77) τοῦ C] v. τὰ ἀνθρώπινα σώματα, τοιαῦτα τῇ 
(oj πάλιν ἀποχαθίσταται * ἄρα τις ἀτέλεστος συµ- 
φορὰ διὰ τῆς ἀνασιάσεως τοῖς ἀνθρώποις ἐλπίζεται. 
Tí γὰρ ἂν ἐλεειότερον Ὑένοιτο θέαµα, f$) ὅταν ἐν 
ἑσχάτῳ Υήρᾳ παταῤῥιγνυθέντα (78) τὰ σώματα µετα- 
ποτηθῇ πρὸς t5 εἰδέχθές τε xal ἄμορφον, τῆς μὲν 


δαρκὸς αὐτῆς (19) ἀναλιοθείσης τῷ χρόνῳ, ῥυσοῦ δὲ 6 


40i; ὁστέοις περιεσχληχότος (80) τοῦ δέρματος; Τῶν 
δὲ δὴ νεύρων ουνεσπασµένων διὰ τὸ μηχέτι τῇ φυ- 
exxjj ἰχμάδι ὑποπιαϊνεσθαι, καὶ διὰ τοῦτο παντὸς duy- 
ελχομένου τοῦ σώματος, ἄτοπόν τι xat ἐλεεινὺν θέαμα 
γίνεται, τῆς μὲν χεφαλῆς ἐπὶ τὸ γόνυ συγχοχλιµένης * 
της δὲ χειρὺς ἔνθεν xat ὄνθεν αρὸς μὲν τὴν κατὰ φύ- 
civ ἑνέργειαν ἀβραχνούσης, ἑντρομῆς (84) δὲ κατὰ 
4ὺ ἀχούσιον (83) ἀεὶ κραδαινοµένης. Οἷα 6 πάλιν 
τῶν ταῖς χρονίαις vócout ἑχτετηκότων τὰ σώματα; 
ΔΑ τοσὀῦτον διαφέρει τῶν γυµνωθέντων ὀστέων, ὅσον 
ἐπικαλύφθαι δοχεῖ λεπτῷ, xal ἐχδεδαπανημένῳ ἤδη 


» τῷ δέρµατι (83). Οἷα δὲ (84) xal τῶν àv ταῖς ὑδερι- 


(58) Επιθανασίοις. Α ἐπιθανατίοις. 
59) Καὶ Aóy. Α χαὶ λόγου. B λόγου, 
60) Εγείρεοι. Α in imargine ἀνεγείρει. 
61) Ἐξάγει. Α B ἐξάχει ζῶντα. 

(62) Tov el 4 τῶν τάφων. 

5) dr à. À φωνῇ τε. 
(61) Εἶτα τὸν ἑαυτοῦ ἄνθρωπον. In calce. codi- 
cis Aista leges, Ότι διὰ Ιτἰστεως τῆς τοῦ σώματος 


'" ἀναστάσεως τὰ σημεῖα τοῦ ἰδίου πάθους εἴασεν &v τῷ 


ἰδίω σώματι ὁ Κύριος. 
(65) Διανίστησι. B ἀνίστησε. 
(66) Μαρτυρία». B ντο 
(67) 'Exarógsroc. ἑπαγόμενον. 
Ὁδ) M? μιᾶς. Α B μηδεμιᾶς. 
169) Προγεγραμμένα. Α B γεγραμμένα. 
(79) Παραδεδειγµέγοις ὑπ. Παραδεδειγμένη» ὑπού- 
, ετς- B ταραδεδειγµένα ὑπρύσης. 
(71) Ov τοῦτο. B οὐδὶ τοῦτο. 


PaATROL. GR. XLVI. 


batur an teaurrectio aliquando futura sit, et qued 
bomo incorrupto judicio sistetür, ctm preptet 
Scripturarum demonstrationes, tum propiet es 
qui jam ante exquisita átque escu$sa sunt, ple- 
riqué audientigm assenatientur; reliquum autem 
fuerit considerare an prout est id quod nusc est, 
ita etiain quod speratur futurum sit. (uod si ita 
fuerit, fugiendam dixerim hominibus esse spem 
fesurrectionis. Nam si qualia eradünt humana 
eorpora dum vivére desinunt, (alia rurtum vite 
restituyntur : nimirum perpetua quadam calami- 
tas ab omnibus per resurrectionem eperatur. Quod 
enim miserabile magis spectaculum fuerit, quem 
cum jn extrema senectuie iacurvata atque contra- 
cia corpora ad turpitudinem ας deformitatem re- 
dacta fuerint, catne quidem eorum tempore eon- 
summata, rugosa autem et arida cute oasibus 
adherente ? Etenim nervis, quod naturali nimirum 
non amplius humore imbugdntur ac pimgueflant, 
convulsis, οἱ idcirco toto corpore contracto, res 
quedam inflrma ac s&pectstu miserabilis exsistit, 
cum caput quidem in genus inelinatura ait ; manus 
autem ultripque ad naturalem quidem usum inva- 
lide sint, prz tremore vero semper invilae micent 
ac moveantur. Qualia vero rureus eorum corpore 
sunt qui diuturnis ac longinquis morbis extabge- 
Tunt? qua corpora hoc differunt a nudatis ossibus, 


AM Ὑπόλοιπον. B ὑπόλοιπον 5 ἄν. Hac In eaice 
codieis Α ita illastrabantur : "Ev0cv ἄρχειαι ὡς ἐξ 
ἑαυτοῦ ἀνθυποφέρειν τὰς περὶ τῶν τῇ ἀναστάσει µα- 
χοµένων ἀντιθέσεις. 

(13) "Ώσπερ τὸ νῦν. À πρὸς τὸ νῦν by. 

(74) Όντως. A οὕτως. 

(19) Φευκτόν. Α B φευχτήν. 

76) Εἶναι. Dclet B. 

T1) "0cax' Aj yecat. A B ληγονται,. 

(18) Καταῤῥιγυθέντα. Α B χαταρικνωθέντα. 

(19) Αὐτῆς. À B αὐτοῖς. 
nr Περιεσχ.ληκότος. B περισχληκότος, 
(81) Ἐντρομῆς. Α ἐν τρόµῳ. B ἐν τρόπῳ. 

(82) Ακούσιον. B ἐχούσιον. 

(85) "0σον ἐπικεχαλύφθαι. Usque ad τῷ δέρµατι 
deleta sunt iu Ms. A et in margine legitur σχόλια. 

(84) Οἷα δέ. Ad hzc verba in calce codicis À hz»e 
nola ascripta erat, ζήνησις περὶ τῶν ἀνθοωπίνων 





459 


S. GREGORH NYSSENI 


110 


quod tenwi 46 jam consumpta cute obtecta esse A xat; (85) ἀῤῥωστίαις ἐξῳδηχότων (886). τῶν δλ τᾗ 


videntur. Qualia item eorum qui aquas intercutis 
morbo intumuerunt ? Qux vero oratio indecoram 
eorum jaeturam ac detrimentum, qui sacro morbo 
correpti sunt, anto oculos ponere possit ut eis 
omnia membra, tam instrumentaria quam sensoria 
paulatim putredo progrediens depascat? qualia 
item eorum corpora sint, qui in terre motibus, 
vel bellis, vel ος alia causa quapiam mutilati sunt, 
et ante mortetn aliquo tempore post eam calamita- 


ἱερᾷ νόσῳ χεκρατηµένων τὴν ἀσχήμονα λώθην τίς ἂν 
ὑπ) ὄψιν ἀγάγοι λόχος, ὡς χατ᾽ ὀλίγον αὗτοῖς πάντα 
τὰ µέλη τὰ ὀργανιχά τε xat αἰσθητὰ προσιοῦσα (51) 
ἡ σηπεδὼν ἐπιθόσχεται ; τῶν δὲ Ey σεισμοῖς, ἢ πολέ- 
pote, ἢ ἐξ ἑτέρας τινὸς αἰτίας Ἱχροτηριασμένων, xoi 
πρὸ τοῦ θανάτου χρόνον τινὰ ἐν τῇ συμφορᾷ ταύτῃ 
ἐπιθιούντων, ἢ τῶν ἀπὸ γενέσεως λώδῃ τινὶ συνώπο- 
τελεσθέντων ἓν διαστρόφοις(θθ)τοῖς µέλεσι, περιόν (89), 
τι ἄν τις λέγοι; 


iem acceptam adhuc vivunt, aut eorum qui a Πλ γἰιαίο adverso aliquo casu lesi ac vitiati cum 
distortis membris adoleverunt, et ad «tatem perfectam evaserunt, quid opus esL dicere? 


De modo genitis autem infantibus, qui vel 
exponuntur, vel suffocantur, vel fortuito casu 
pereunt, quid existimandum est, si rursus tales ad 
vitam reducantur, utrum in infantia remanebunt, 
et quid miserius, an ad setatis modum perfectum 
evadent, ct quali lacte natura rursus eos enutriet ? 
ltaque si quidem per omnia idem nobis corpus 
rursum reviviscet, calamitas et incommodum est id 
quod exspectatur ; sit autem non idem, alius atque 
is qui jacet mortuus, erit ille qui resuscitetur atque 
resurgat. Nam si jacuit quidem puellus, resurgit au- 


tem homo perfectze zetatis, aut contra, quo pactotlicere | 


possumus ipsum qui jaceret excitatum esse atque 
etsurréxisse, cum quod attinet ad differentiam xta- 
tis, isqui oecidisset, immutatus sit? Si quis enini pro 
puello adultum, et pro sene, in vigore setatis ac 
flore constitutum videt, alterum pro altero conspi- 


Περὶ τῶν (90) ἀρτιγενῶν νηπίων τῶν τε ἔχτιθεμέ- 
νων, χαὶ τῶν χαταπνιγοµένων, καὶ τῶν χατὰ τὸ ab- 
τόµατον ἀπολλυμένων, τί ἔστι λογίσασθαι, εἰ τὰ 
τοιαῦτα (91) πάλιν πρὸς τὴν ζωὴν ἐπανάγοιτο, ἄρα 
ἑναπομένῃ (92) τῇ νηπιότητι, καὶ τί ἀθλιώτερον; 
ἀλλ ἐπὶ τὸ ἄχρον (95) Ίξει τῆς ἡλιχίας, xaX molo 
γάλαχτι πάλιν dj φύσις αὐτὰ τιθηνῄσεται; "Doce εἰ 
μὲν διὰ πάντων ταὺτὸν ἡμῖν τὸ σῶμα πάλιν ἀναθιώ- 
σεται, συμφορὰ ἕἔσται τὸ προσδοχώµενον"' εἰ δὲ μὴ 
παὺτὸν, ἄλλος τις Ó ἐγειρόμενος ἔσται παρὰ τὸν xtl- 
μενον. El γὰρ πέπτωχε μὲν τὸ παιδίον, ἀνίσταται δὲ 
τέλειος (94), 7| τὸ ἔμπαλιν, πῶς ἔστιν εἰπεῖν αὐτὸν 
ἀνωρθῶσθαι τὸν χείµενον, ἐν τῇ τῆς ἡλιχίας διαφορᾶᾷ 
τοῦ πεπτωχότος ὑπηλλαγμένου ὄντος, ἀντὶ yàp τοῦ 
παιδίου τέλειον, χαὶ ἀντὶ τοῦ πρεσθυτέρου τὸν ἀχμη- 
στὸν (95) τίς ὁρῶν, ἕτερον ἀνθ᾽ ἑτέρου τεθέαται͵ xat 
ἀντὶ τοῦ λελωθηµένου τὸν ἄρτιον, xal ἀντὶτοῦ ἕκτετη- 


tatur, pro mutitato quequeet aliquo vitio labo- ( χότος τὸν εὔσαρχον, καὶ τὰ ἄλλα πάντα ὡσαύτως, ἵνα 


Yante integrum ac sanum, pro macie confecto 
eorpulentum, et in czteri$ omnibus eodem modo, 
ne si quis omnia singulatim eommemoráre velit, 
molestiam ac tedium orationi inducat *? Nisi igitur 
rursus tale corpus revixerit quale erat eum terre 
mandaretur, hon id quod mortuum fuisset resur— 
get, sed in alium hominem terra rursus formabi- 
tur. Quid igitur ad me resurrectio pertinet, si pro 
mealius reviviscet? Nam qua rationo ipse me 
agnovero, si non cernam in meipso meipsum? 
Non enim ego Pevera fuero, nisi per omnia idem 
mecum sim. Quemadmodum enim in presenti 
vita, si cujus memoria teneam figuram, ponatur 


σωμάτων, sl οἷα τῶν τελευτώντων ἐστὶ τὰ σώματα, 
«Όιαῦτα xal ἀνίσταται χατὰ τὸν τῆς ἀνάστάσεως χαι- 
póv ; καὶ διάφοροι ἑπαπορήσεις πρὸς τὸ τῆς ἀναστά» 
σεως Sra: — B ola δή. 

e Ὑδερικαῖς. B μας, 


86) Εξοιδηκότων. B ἐξφδηχότων. 
(81) Αἰσθητὰ προσιοῦσα. Α B αἰσθητήρια mpoi- 
οὔσα. 


(88) Διαστρόφοις. B διαφόροις. 
85, Περιόν. Delet A. A 

90) Περὶ τῶν. A περὶ δὲ τῶν. Cx»terum ad haec 
verba in calce codicis Α inter scholia baec leguntur : 
Αντίθεσις * ὅτι οὗ ταὐτὸν ἀναστίήσεται τὸ σῶμα, f) 
ἄλλο παρὰ τὸ πεσὸν, si μὴ τὰς ἐπισυμθάσας αὑτῷ 
διαφόρους ἀλλοιώσεις ἔχον ἐγείρεται. Tolvuv δὶς χατὰ 
ταὐτὸν τῆς φλογὸς θίγοντα ὥσπερ τὸ μὲν ἐπίῤῥυτον 
διὰ τῶν τροφών γίνεται προστιθεµένων τῇ οὐσίᾳ / ων 
ἀντὶ τοῦ διαφορηθέντος µέρους αὐτῆς. Τὸ δὲ ἀπόῤῥυ- 
τον ὑπὸ τοῦ περιέχοντος ἡμᾶς ἀέρος Ex διαφοροῦντος 


Ul τὰ καθ) ἕχαστόν τις διεξιὼν, ὄχλον ἐπεισάγῃ(9ϐ) τῷ 


λόγῳ; Ei μὴ οὖν (97) τοιοῦτον ἀναθιώσῃ (98) τὸ σῶμα 


πάλιν, οἷον ἣν ὅτε τῇ T] χατεμίγνυτο, οὐ τὸ τεθνηχὸς 
ἀναστήσεται, ἀλλ" εἰς ἄλλον ἄνθρωπον ἡ rf; διαπλα- 
σθήσεται. Τί οὖν πρὸς Ep fj ἀνάστασις, εἰ ἀντ᾽ ἐμοῦτις 
ἄλλος ἀναθιώσεται; Πῶς γὰρ ἂν ἐπιγνοίην αὐτὸς 


--. 


—— 





ἐμαυτὸν, βλέπων (99) ἐν ἐμαυτῷ (1) οὐχ ἐμαυτόν; Οὐ - 


γὰρ ἂν εἴην ἀληθῶς ἐγὼ, εἰ μὴ διὰ πάντων εἴην 6 αὐτὸς 
ἐμαυτῷφ. Καθάπερ γὰρ xavà τὸν παρόντα βίον ct 
τινος ἔχοιμι διὰ µνήµης τὺν χαρακτῆρα , Ὀποχείσθω 
δὲ χατὰ τὸν λόγον ψεδνὸς ὁ τοιοῦτος εἶναι, προχειλῆς, 
ὑποσιμὸς (2), λευχόχρους (3), γλαυχόμματος, ἐν πο- 


Aci τῇ τριχὶ, καὶ ῥυσῷ τῷ σώματι ’ εἶτα ζητῶν τὸν - 


ἑχδήλως οὐκ ὀλίγον τῆς οὐσίας τοῦ σωµατος ἡμῶν, - 


ἀμφότερα δὲ ἁπ᾿ ἀλλοιώσεως γίνεται, τοῦτο μὲν τῶν 
τροφῶν ἁλλοιουμένων, ἐν τῷ νεύρῳ νεύρων, xat ἐν 


'πῷ ὁστῷ ὁστῶν, τοῦτο δὲ πάντων τών Ey ἡμῖν ὑγρῶν 
υ 


τε καὶ στερεῶν σωµάτων ὑπὸ τῆς ἐμφύτου θερµασίας 
6tà παντὸς ἀλλοιουμένων, καὶ οὕτω Boo pU Rivas. 
(91) Τὰ τοιαῦτα. Α ταῦτα B τοιαῦτα. 
92) "Apa ἐναπομένῃ. A B ἄρ᾽ ἐναπομένει. 
95) "Axpov. Α uécpoy. 
94) TéAstoc. Α 6 τόλειος. 
(95) Ἁκμηστόν. À B ἀχμαστήν. 
Ἐπεισάγῃ. À in margine ἐπισυνάγοι. 
97) Mj οὖν. Α uif. 
(98) Ανγαδιώσῃ. À B ἀναδιώῃ. 
(99) ΒΛέπων. À iu inan. 
ἑμαυτόν π. Yàp ἂν εἴην ἀληθῶς ἐγὼ, cl μὴ διά. 
P 'Epgavtq. B ἑαυτῷ. 
(2) Ὑποσιμός. B ὑπόσιμος. 
(5) Λευχόχρους. Α λευχόχρως. 








οὐ βλέπων ἐν ἑμαυτῷ | 


ii 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


143 


οιοῦτον, εντυχοιµι νέῳ, χομήτῃ (4), γρυπῷ. µελανο- A verbi gratia is esse raro capillo, labiis prominen- 


yo (5), xai τὰ λοιπὰ πάντα τοῦ χατὰ τὴν popehy 
χαραχκτῆρος ἑτέρως ἔχοντι. "Αρα τοῦτον εἰδὼς (6) 
ἐχεῖνον οἱήσομαι ; μᾶλλον δὲ τί χρὴ ταῖς ἑλάττοσι τῶν 
ἑνστάσεων ἑνδιατρίδειν τὸν ἰσχυρότερον (T) ἀφιέμε- 
νο (8); Τίς γὰρ οὐχ οἵδεν, ὅτι ῥοῇ τινε προσέοιχεν 
ἡ ἀνθρωκίνη Φφύσις, ἀπὸ γενέσεως εἰς θάνατον ἀεὶ 
διά τινος ἀινήόδεως προϊοῦσα, τότε τῆς κινήσεως λή- 
Ίουσα, ὅταν xai τοῦ εἶναι παύδεταί (9) ; 

instantium oppositionibus immorari ? Quisnam 
assimiletur, ab nativitate ad mortem per motum 
hens, cum etiam esse desierit? 

Ἡ δὲ χίνησις αὕτη οὗ τοπιχἠ τἰς bot µετάστασις (10) 
(ὦ γὰρ ἐχδαίνει ἑαυτὴν ἡ quot), ἀλλὰ δι) ἀλλοιώσεως 
ἔχει τὴν πρὀοδον. Ἡ $& ἀλλοίωσις ἕως ἂν ᾗ τοῦτο 
ὃ Myexüt, οὐδέποτε Exi τοῦ αὐτοῦ μένει: (πῶς γὰρ 
ἂν kv ταὐτότητι φυλαχθείη τὸ ἀλλοιούμενον ; ) ἀλλ 
ὥσπερ τὸ ἐπὶ τῆς θρυαλλίδος πῦρ, τῷ μὲν δοχεῖν 
ἀεὶ τὸ αὐτὸ φαίνεται (τὸ γὰρ συνεχὲς ἀεὶ τῆς χινἠ- 
σεως ἁδιάσπαστον (41) αὐτὸ καὶ ἠνωμένον πρὸς Éav- 
«b (12) δείχνυσι), τῇ δὲ ἀληθείᾳ πάντως (15) πάντοτε 
ἑαυτὸν (14) αὐτὸ (15) διαδεχόµενον, οὐδέποτε αὐτὸ 
μένει (ἡ γὰρ ἐξελχυσθεῖσα διὰ τῆς θερµότητος ἰχμὰς, 
ὁμοῦ *s ἐξεφλογώθη xa εἰς λέγνην (16) ἐχχαυθεῖσα 
µεϊεποιήθη, καὶ ἀεὶ τῇ ἀλλοιωτικῇ δυνάµει fj τῆς 
φλογὸς κίνησις (17) ἑνεργεῖται, εἰς λέγνην (18) δι' 
ἑαυτῆς ἀλλοιοῦσα (19) τὸ ὑποκείμενον) ' ὥσπερ τοί- 
νυν (20) δὶς χατὰ ταὐτὸν τῆς Φλογὺς θίγοντα, οὐχ 
ἔστι τῆς αὐτῆς τὸ δὶς ἄήασθαι : (τὸ Υὰρ ὀξὺ τῆς ἆλ- 


tibus atque demissis, naribus nonnihil: pressis, 
albus, e:x$iis oculis, cano capillo; corpore rugoso ; 
deinde si querens eum incidam in juvenem, capil- 
Alum, adunco n3s0, nigrum, οἱ in ezteris omni- 
bus, quod attinet ad forma figuram ac lineamen- 
ta, diversum , nunquid bunc conspicatus illum 
esse putabo ? Enimvero quid opus est, validioribua 
omissis, minoribus ac levioribus urgentium et 


enim ignorat quod flumini cuipiam humana pnatura 
quemdam semper progrediens, tunc moveri desi- 


Porro motus hic non est de loco ad locum 
transitus atque translatio ( non enim natura seip- 


p s&m excedit), sed per alterationem 30 mula- 


tionem progressum habet. At mutatio quandiu 
id fuerit quod dicitur, nunquam in eodem ma- 
net ( nam quo pacto in eodem statu conservari 
poterit id quod  alteratur οἱ immutatur ? ) sed 
quemadmodum ignis, qui est in ellychnio, prout 
videtur quidem, semper idem apparet ( continuus 
enim semper motus; nullo intervallo didu- 
etum atque diremptum, sed eum secum unitum 
reddit), revera autem ipse sese semper exci- 
piens, nunquam idem manet ( humor enim, quí 
per ealorem extractus fuerit, simul et in flam- 
mam convertitur, exustus in fumum 8c fuligi- 
nem redigitur ; ac semper alterativa vi motus 
flammas perdgitur in funium ac fuliginem per se- 


λοιώσεως οὐκ ἀναμένει οὺν ἐκ δευτέρου πάλιν ἔπι- C se subjectum. immutans ): quemadmodum igitur 
'.θιγγάνοντα, xkv ὡς τάχιοτα τοῦτο πονῇ), ἁλλ᾽ ἀεὶ 


χαινἠ τε xal πρόσφατός ἐστιν ἡ φλὸξ πάντοτε γινο- 
µένη (21), xal ἀεὶ ἑαυτὴν διαδεχοµένη, καὶ οὐδέποτε 


si quis bis simul flammam contingat, non pos- 
sit eamdem tangere bis (celeritas enim altera- 
tionis atque mutationis non exspectat eum qui 
flammam iterum rursus attingat, etiamsi quam 





Επὶ τοῦ αὐτοῦ pávouca* τοιοῦτόν τι καὶ περὶ εν τοῦ 
σώματος ἡμῶν φύσιν ἑατί. Τὸ γὰρ ἑπίῤῥυτον (22) 
«f φύσεως ἡμῶν, xai τὸ ἀπόῤῥυτον διὰ τῆς ἀλλοιω- 
succ χενήδεως ἀεὶ πορευόµενον (25), τότε χινούμε- 
voy ἵσταται, ὅταν καὶ τῆς ζωῆς ἀπολήδῃ ἕως δ' ἂν 
ἐν τῷ ζήν f, στάσιν οὖκ ἔχει. Ἡ γὰρ πληροῦται, ἢ 
διαπνέοται (24), 7) δι ἑκατέρων πάντως εἰσασὶ διεξά- 
γεται. El τοίνυν οὐδὲ τῷ χθιζῷ τις ὁ αὐτός ἁστιν, ἀλλ' 
ἕτερος τῇ ἁπαλλαγῇ (25) Ὑίνεται, ὅταν ἐπαναγάγῃ 
πάλιν tb σῶμα ἡμῶν πρὸς τὴν ζωὴν fj ἀνάστασις, 
δημός τις ἀνθρώπων πάντως ὁ εἷς γενήσεται, ὡς ἂν 
μηδὲν ἑλλείποι τοῦ ἀνισταμένου τὸ βρέφος, τὸ νήπιον, 
' 6 mate, τὸ µειράχιον, ὁ ἀνηρ, ὁ πατὴρ, ὁ πρεσδύτης, 

xa τὰ διὰ μέσου πάντα. Σωφροσύνης δὲ xai àxola- 

σίας διὰ σαρχὺς ἑνεργουμένης, τῶν δὲ (26) ὕπομε- 


celerrime id faciat); sed flamma semper nova ac 
recens est, omni tempore nascens, &c semper 
seipsam excipiens, et nunquam in eodem manens: 
hujusmodi quiddam cirea naturam nostri quoque 
eorporis est. Nam cum tum influens, tum efflu- 
ens natura nostra per alterandi motum semper 
et ambulet et moveatar, tunc consistet , eum 
etiam vivere desierit; quandiu vero in vita fue- 
rit, statum et locum consistendi non habet. Aut 
enim impletur aut difflatur atque evanescit et ex- 
inanitur, aut per utramque in perpetuum pror- 
sus transigitur. Si igitur nec qui natus quidem 
est, interim dum vivit, idem est, nec is manet 
qui heri fuisset, sed per immutationem alius eva- 


(4) Κομήτῃ. À in margine χομῶντι. 
(5) MeAaroxpot. A B usXavóypot. . 
(6; Εἰδώς. Α ἰδὼν kxelvov. εἶναι., B ἰδὼν ἐκεῖνον 


. tu. 
i for loxvpócepor. Α B τῶν ἰσχυροτέρων. 
(8) ΑἉφιέμενον. Α ἀφέμενον. 
9) Παύσεται. À B παύσηται. 
(10) Mecáozacic. À ἡ ο 
(41) Αδιάσπαστον. Α ἆδ 
(12) Καυτό. Α ἑαυτῳ. 
(13) Πάντως. Delent. A B. 
(14) Ἑανυτόν. À B ἑαντό. 
^ (ιδ) Αὐτό. B τὸ αὐτό. 


| 
t 


(16) Aiyvny. A B λιγνῦν. 
H Κίνησις. Delet IN 
18) Aiyrny. B λιγνῦν. 
19) 'AAA4ocovca. B ἀλλοτριοῦσα. 
20) Τοίνυν δίς. À τινί εις. 
21) Γωομέγη. À in textu γενησοµένη, in margine 
γεννωµένη, B μη. 
22) 'Exippvcor. Α ἐπίῤῥηνον. 
25) Πορευόμενον. Α B in margine πορευόμενόν 
τε xai χινούµενον τότε lata at. 
Διαπγέεται. B διαπνεΐται. 
25) ᾽ΑπαΛαγῇ. À B ὑπαλλαγῇ. 
(26) Tow δὲ. À B τῶν τε. 


ιάστατον. 


145 


dit : cum resurrectio 
ad vitam reduserit, populus quidam hominum 
prorsus unus evadet, ut Hihil absit ab eo qui 
resurgit, infans videlicet, pusio, puer, adolescen- 
tulus, vir, pater, senex, et omnia aus inter hzc 
intercedunt. Porro cum continentia atque incon- 
tinentia per carnem exerceatur, tum propter 
pietatem gravia atque acerba supplicia sustinen- 
Uum, (tum animi mollitia refugientium hzc at- 
que vitantium , et per sensum corporeum horum 
utrumque designantium : qui fieri potest, ut id 
quod justum est, in judicio servetur ? Aut cum 
idem nunc quidem peccaverit, postea vero per 
poenitentiam sese expiaverit, ac fortasse rursus in 
peccatum ac delictum lapsus sit, cum item per 


nature vicissitudinem, tum inquinatnm, tum ab B 


inquinatione vaeuum corpus immutatum fuerit ; 
et neutrum horum in perpetuum  suffecerit at- 


S. GREGORII NYSSENI 


corpus nostrum rursus Α νόντων ὑπὲρ της εὐσεθείας τὰς ἀλγεινὰς (27) τῶν 


11 


χολάσεων, τῶν τε αὖ μαλακιζομένων πρὸς ταῦτα (28j 
διὰ τῆς σωματικῆς αἰσθήσεως, ἑχατέρων (39) τούτων 
ἐπιδειχνυμένων, πῶς ἔστι παρὰ τὴν (30) χρίσιν δια- 
σωθῆναι τὸ δίχαιον (31) ; Ἡ τοῦ (52) αὐτοῦ νῦν μὲν 
πεπλημμεληκότος, αὖθις δὲ διὰ µεταμελείας ἑαυτὸν 
ἐκχαθάραντος (55), κἂν οὕτω τύὐχῃ πάλιν ἐπὶ τὸ 
πλημμελὲς ὁλισθήσαντος, ὑπαμειφθέντος δὲ χατὰ την 
ἀχολουθίαν τῆς φύσεως, xal τοῦ µεμολυσμένου καὶ 
τοῦ ἀμολύντου σώματος, xai μήθ) ἑτέρου (54) τούτων 
εἰς τὸ διηνεχὲς ἐξαρχέσαντος , ποῖον τῷ ἀχολάστῳ 
σῶμα συγχολασθήσεται, τὸ ῥιχνωθὲν iv τῷ γήρα 
πρὸς τῷ θανάτῳ; 'AXX ἕτερον fy τοῦτο παρὰ τὸ τὴν 
ἁμαρτίαν κατειργασμἐνον (05). ἀλλ᾽ ὅπερ χατεµο- 
λύνθη τῷ πάθει; xal ποῦ ὁ πρεσθύτης; Ἡ γὰρ οὐκ 
ἀναστῆσεται οὗτος, χαὶ οὖχ ἐνεργὸς ἡ ἀνάστασις * 1j 
οὗτος ἐγερθήσεται, xaX διαφεύξεται τὴν δίκην ὁ ὑπο- 
χείµενος. 


que duraverit, qualenam corpus una cum intemperante, atque incontnente punietur; utrum id 
quod in senéetuté morti. vieinum contractum et. incurvatlum fuerit ? At boc aliud essel atque id 
quod peccatum perpetraverit an id quod vitio coinquinatum fuerit? Et ubi senex ? Nam aut hic 
non resurget, et resurrectio non representabitur, nec ad effectum deducetur, sed inefficax erit ; 
aut hic resurget , et judicium ac pcenam effugiet obnoxius atque subjectus. 


Dicam etiam aliquid ex iis qua objiciuntur 
nobis ab illis qui hanc doctrinam non approbant. 
Nihil, inquiunt, ex partibus et membris corporis 
otiosum et sinc aliquo officio atque usu natura fe- 
vit. Nam alia quidem vivendi causam in nobis 
ac vim continent, sine quibus fleri non potest , 
ut vita quam in carne transigimus consistat : ut 
cor, jecur, cerebrum, pulmo, venter, eL reli- 
qua viscera ; alia vero sentiendi motui destinata 
atque attributa sunt: alia item agendi ac trang- 
eundi οΏοίο funguntur; alia item ad successionem 
posterorum idogea atque $ccomiodata sunt. Si 
eigitur per eadem quidem nobis vita, qute post 
hae erit, excereebitur atque transigetur, ad nihi) 
traduclio atque immulatio fiL; sin autem vera 
est oratio ( ut nimirum véra est ) qua neque ma- 
trimonium in θὰ vita qua resurrectionem exce» 
ptura sit amplius locum habere affirmat, neque 
cibo ac potione eam vilam qua tunc futura sit 
conservari: quis erit usus corporis partium, cum 
Bon ainplius ea propter que nunc membra ha- 
bemus per illam vitam sperentur ? Nam si nu- 
parum causa suut ea menibra, qua ad matri- 
menium pertinent, cum nüuptia non fueriat , nibil 
opus habemus iis qux ad illas parata sunt. Sic 
ad opus immanus, ad cursum pedes, ad sumptio- 


(27) 'AAyetrác. B ἀλγηδόνας. 

(28) Ταῦτα. Λ ταῦτα xat. B ταύτας. 
(29) Ἑκατέρων. A ἑκάτερον. 

(60) Παρὰ civ. À in margine περὶ τὴν, 
(81) Τὸ δίκαιο». B τὸν δίχαιον. 

52) Ἡ τοῦ. B. εἰ x τοῦ. 

99) 'Exxa0dpartoc. Λ. ἐχχαθήραντος. 
94) Μήθ' écépov. B. μηδ’ ἑτέρου. 

92) Καθειργασ . À χατεργασάµενον, 
ta Φησίν. À in margine φασίν. 

37) Διά. A B τὴν δ.ά. 


Εἴπω τι χαὶ ἄλλο τῶν προφεροµένων ἡμἒν παρὰ 
τῶν οὗ δεδεγµένων τὸν λόγον, Οὐδὰν, φησὶν (36), 
ἄπρακτον τῶν by τῷ αώματι μορίων f) φύσις ἐποίησε. 
1ὰ μὲν γὰρτὴν τοῦ ζῇν αἰτίαν xai δύναμιν &v ἡμῖν 
ἔχει, ὧν ἄνευ συστῆναι διὰ (81) σαρκὸς ζωὴν ἡμῶν (58), 
οὐκ ἑνδέχεται, olov, καρδία, παρ, ἐγκέφαλος, πνεύ- 
pe, γαστὴρ, χαὶ τὰ λοιπὰ σπλάγχνα * τὰ δὲ τῇ al- 
σθητικῇ κινήσει ἀποχεκλήρωται * τὰ δὲ viis παρεχτι- 
κῆς (59) καὶ μεταθατικῆς ἑνεργείας &oc(v: ἄλλα δὲ 
πρὸς τὴν διαδοχἠν τῶν ἐπιγινομένων ἑπιτηδείως ἔχει. 
El μὲν οὖν ἐν τοῖς αὐτοῖς ἡμῖν ὁ μετὰ ταῦτα βίος 
ὅσται, πρὺς οὐδὲν ἡ µετάστασις γίνεται" εἰδὲ ἀληθὴς 








ὁ λόγος (ὥσπερ οὖν ἐστιν ἀληθὴς), ὁ μήτε γάμον ἐμ- 


πολιτεύεσθαι τῷ μετὰ τὴν ἀνάστασιν βίῳ διοριξόµε- 
voz, μήτε διὰ βρώσεως χαὶ πόσεως τὴν τότε διαχρα- 
τεῖσθαι Quhy, clc ἔσται χρῆσις τῶν μερῶν τοῦ σώμα- 
τος, οὐχέτι τῶν δι’ ἃ νῦν ἐστι τὰ µέλη χατὰ τὴν ζωὴν 


ἐχείνην ἑλπιζομένων; El γὰρ τοῦ vápov χάριν τὰ πρὸς 


τὸν γάμων ἁστὶ µέλη (40), ὅταν (41) ἐκεῖνος μὴ ᾗ, 


οὐδὲ τῶν πρὸς ἐχεῖνον (43) δεόµεθα. Οὕτω (45) πρὺς ' 
τὸ ἔργον αἱ χεῖρες, xa πρὸς τὸν δρόµον οἱ πόδες, καὶ - 
πρὸς τὴν παραδοχὴν (44) τῶν σιτίων tb στόμα, καὶ | 
οἱ ὁδόντες πρὸς τὴν τῆς τροφῆς ὑπηρεσίαν, xal πρὸς - 


τὴν πέφιν τὰ σπλάγχνα, xai πρὸς τὴν ἀποθολὴν τῶν 
ἀχρειωθέντων οἱ ἑξοδιχοὶ (45) τῶν πόρων (46). "Ὅταν 





οὖν (41) ἐκεῖνα μὴ fj, τὰ δι’ ἐχεῖνα ινομένα πῶς ἢ 


(38) 'Hyow. Delet B. 

(59) Παρεκεικῆς. A Β πρακτικῆς. 
(40) Mé.In. Delent A B. 

41) Οὐδέ. Α οὐδέν. 

Εκεῖνον. Α B ἐχεῖνο. 

ο τος s e iud 
Παραδοχήν. B πα μην. 
45) Ἐξοδιχοί. À B διε AER, 
(46) Πόρων. B πόρνων. 

(47) Ov. Delect B. 


15 


ΡΕ ANIMA ET RESURRECTIONE. 


146 


ὑπὲρ τίνος ἔσται, ὡς ἀνάγχην εἶναι, el μὲν (48) εἴη A nem ciborum os, dentes ad ministerium alimenti, 


περιττὰ τὰ σώματα πρὸς οὐδὲν πρὸς τὴν ζωὴν ἐχεί- 
ντν συνεργεῖν μέλλοντα, μηδὲ (49) etval τι τῶν (50) 
νῦν συμπληρούντων ἡμῖν (51) τὸ σῶμα (£v ἄλλοις γὰρ 
ἡ ζωὴ), xaX οὐχέτι (02) τὸ τοιοῦτον ἀνάστασιν ὀνο- 
µάσειε, τῶν καθ᾽ ἕχαστον μελῶν διὰ τὴν ἐχείνῃ (52) 
τῇ Co] ἀχρηστίαν οὐ συνανισταµένων τῷ αώματι; 
El δὲ διὰ πάντων ἔσται τούτων ἑναργὴς (54) ἡ ἀνάστα- 
σις, μάταια ἡμῖν xal ἀνόνητα (56) πρὸς τὴν ζωὴν 
ἐχείνην δημιουργήσει ὁ ἐνεργῶν τὴν ἀνάστασιν. ᾽Αλλὰ 
μὴν καὶ εἶναι πιστεύειν χρὴ τὴν ἀνάστασιν, xal ui 


µαταίαν εἶναι. Οὐχοῦν προσεκτέον τῷ λόγῳ, ὅπως (56) ᾿ 


ἂν ἡμῖν διὰ πάντων Ev τῷ δόγµατι τὸ εἰχὸς διασώ- 
ζοιτὸ. 
cum 


corpore resurgant? Sin autem per hec omnia resurrectio 


ad concoctionein atque digestionem viscera , et 
ad rejectionem οἱ excretionem eorum qiue cor- 


rupta atque inutilia facta sunt , meatus illi per 
quos transcunt οἱ excernuntur. 
non fuerint ea qua propter illa facta sunt, quo- 
modo cujusve gratia erunt, ut necesse sil, si qui 
dem circa corpus non fuerint ca , qux? nihil adju- 
menti iis qux ad illam vitam pertinent allatura 
sint, nihil fore eorum qua corpus nostrum nuuc 


Cum igitur illa 


constituunt οἱ complent ( in aliis enim vita fu- 
erit), idque non amplius aliquis resurrectionem 
nominaverit , cum singularia queque membra 
propter eorum in illa vita inulilitatem, non una 
representabitur, οἱ exerce- 


biur, vana nobis et inutilia ad illam vitam procreabit is qui resurrectionem exercet atque re- 
przsentat. Atqui et esse resurrectionem et non frustra eam esse credere oportet. Ergo orationi 
diligenter animus atlendendus erit, quo per omnia nobis in hac sententia aque doctrina id- 
quod probabile et consentaneum est, conservetur. 

M. Ἐμοῦ δὲ ταῦτα διἐξελθόντος, Οὐκ ἁγεννῶς, φησὶν Β M. Ilis a mc expositis, Egregic eatis atque przclare, 


} διδάσκαλος, κατὰ τὴν Aeopévny ῥητορικὴν τῶν τῆς 
ἀναστάσεως δογμάτων χατἐπεχείρησας (ὅἼ), πιθανῶς 
τοῖς ἁνασκευαστιχοῖς τῶν λόγων ἐν χύχλῳ περιδραμὼν 
τὴν ἀλήθειαν, ὥστε τοὺς μὴ λίαν ἐπεσχεμμένους τὸ 
τῆς ἀληθείας µυστήριον παθεῖν ἄν πως (58) τὸ κατὰ 
45 εἰχὸς πρὸς τὸν λόγον, καὶ οἱηθῆναι μὴ ἔξω τοῦ δέον - 
τος ἐπῆχθαι (59) τοῖς εἰρημένοις τὴν ἑπαπόρησιν (60). 
Ἔχει δὲ οὐχ οὕτω, quot, ἡ ἀλήθεια, κἂν ἀδυνάτως 

ἔχωμεν Ex τῶν ὁμοίων ἀντιρητορεύειν τῷ λόγῳ, à 
— ὁ μὲν ἀληθῆς περὶ τούτων λόγος bv τοῖς ἀποχρύφοις 
σοφίας (61) θησαυροῖς τεταµίευται, τότε εἰς τὸ ἐἓμ- 
cavi ἤξων, ὅταν ἔργῳ τὸ τῆς ἀναστάσεως διδαχθῶμεν 
µυστήριον, ὅτε οὐχέτι δεῆσει ῥημάτων ἡμῖν πρὸς τὴν 
ἐλπιζομένων (62) φανέρωσιν. ᾿Άλλ' ὥσπερ ἐν νυχτὶ 
πολλῶν κινουμένων τοῖς διαγρυπνοῦσι λόγοις (05) 
περὶ τῆς τοῦ ἡλίου λαμπηδόνος, ofa ἐστὶν, ἀργὴν 
ποιεῖ τὴν τοῦ λόγου ὑπογραφὴν προφανεῖσα µόνον τῆς 
ἀχκτῖνος ἡ χάρις, οὕτω πάντα λογισμὸν στοχαστικῶς 
«fe μελλούσης καταστάσέως ἐφαπτόμενον, ἀντ᾽ οὐδε- 
vog ὑποδείχνυσιν, ὅτε (04) γένηται ἡμῖν ἐν τῇ πείρᾳ 
τὸ προσδοχώµενον. Ἐπειδὴ (66) δὲ χρὴ (06) μὴ παν- 
τάπασιν ἀνεξετάστους (07) ἑαθῆναι τὰς ἀἄντυπεν. 
" εχθείσας ἡμῖν ἑνστάσεις, οὑὐτωσὶ τὸν περὶ τούτων λό- 
(ον διαληψόµεθα (68). Νοῆσαι xph πρῶτον τίς ὁ oxo- 
πὺς τοῦ κατὰ τὴν ἀνάστασιν δόγµατος, xal (69) ὅτου 
χάριν καὶ εἴρηται τοῦτο παρὰ τῆς ἁγίας φωνῆς (10) 
xai πεπἰστευται, Οὐχοῦν, ὡς ἄν τις Ópu τινὶ τὸ 
ςοιοῦτον (71) περιλαθὼν ὑπογράψειεν, οὕτως ἑἐροῦ- 


48) El pév. Α εἰ 
π διν τον πρὸς P". 


των. 
(49) Μηδέ. A μηδέν. 
(50) Τί τῶν. Τί delet B. 
) 'Hyiv. À in margine ὑμῶν. 
οὐκέτι. À B οὐχ Ev ἄν τις. 
Ἐκείνῃ. Α ἓν ἐχείνῃ. 
"Εναργός. Α ἑνεργός. 
53) ᾿Ανόνητα. À ἀνόνητα ἅ. 
(56) "Όπως. Α in margine ὡς. 
(57) Κατεπεχείρ. B κατενεχείρησας. 
(58) "Ar πως. Α B ἄν τι κατά, 


μὴ εἴη περὶ τὸ σῶμα τὰ 
s B εἰ μὲν uh οὐδὲν 


inquit magistra, per eam artem, quz oratoria di- 
citur, sententiam atque doctrinam resurrectionis 
aggressus atque adortus es$, probabiliterque re- 
futatoriis verbis et argumentis undique *eritateim 
circeumeundo tentasti, ut nou mirum 7uerit, si ii 
qui non adinodum veritatis mysterium considera- 
tum atque perspectum habuerint, aliquo modo per 
ista verba atque argumenta pro eorum probabi- 
litate atque verisimilitudine commoyeantur, ac pu- 
tent. non absurde neque abs re iis, quz dicta sunt, 
inductam esse dubitationem. Veritas autem, inquit, 
non ita sese habet, etiamsi contra Bon possimus 
a similibus argumentis officio oratoris in hac 
disceptatione fungi, sed vera quidem ratio liarum 
rerum in abditis et occultis arcanisque sapientia 
thesauris recondita conservatur, tunc in propa- 
tulum et apertum ventura, cum reipsa didicerimus 
mysterium resurreclionis, cum verbis nobis nog 
amplius opus fuerit, ad earum rerum quz spe- 
rantur manifestationem. Sed quemadmodum inultas 
quzesliones de splendore solis, qualis is sit, mo- 
ventibus iis qui noctem pervigilem traducunt, radii 
decor procul duntaxat apparens frustratur, vanam- 
que ei otiosam atque inutilem efficit propositam 
disputationem : codem modo omnis ratio per con- 
jecturas futurum statum attingens, pro nihilo csse 
ostendetur, cum reipsa experti fuerimus, id quod 
exspectatur. Quoniam autem ex adverso objecta 


i Ἐπῆχδαι. Α ἐπαχθῆηναι. 

60) Ἐπαπόρησι». uvm 

(61) Της σοφίας. Delet B. 

Pet 'EAzitop. B τῶν ἐλπιζομ. 

63) Λόγοις. A B λόγων. 

(04) 'Υποδείκνυσιν ὅτε. À B. ἁποδείχνυσιν ὅταν. 
(05) Ἐπειδή. À Ent. 

(66) Aà χρή. Delect B. 

(07) ᾽Ανεξετάστους. Α ἀνεξετάστως. 

(68) Δια-1ηψόμεθα. A διαληφώμεθα. 

(69) Kai. Delet B. 

(70) Φωνῆς. À in margine Υραφῆς. B delet, 
(*1) Τοιοῦτον, À 5010510. B τῷ τοιούτῳ. 








351 


S. GREGORII NYSSENI 


118 


nobis argumenta non penitus inexcussa atque in- A μεν’ ὅτι ἀνάστασίς ἐστιν ἡ εἰς τὸ ἀρχαῖον τῆς φύ- 


caminata przterniittere oportet, ita disceptationem 
de his rebus disponamus. Considerare atque in- 
telligere primum oportet quo pertineat ac spectet 
resurrectionis doctrina, cujusve rei gratia a sancta 
Seriptura prodita, introducta et. credita sit. Quo- 
eirca, prout aliquis definitione quadam talem 
qu:zstionem complexus designaverit, ita dicemus : 
resurrectio est naturze nosira in antiquum statum 
restitutio. At in prima vits cujus Deus ipse creator 
fuit, neque senectus, ut probabile ac verisimile 
est, neque infantia erat, neque ea qua per varias 
infirmitates ac morbos accidunt incommoda, neque 
decebat ac par erat, Deum ejusmodi res creare), 
quam genus, humanum vitium appetere cepisset. 


σεως (72) ἡμῶν &roxaxá&stacig. Ἁλλ' Ev τῇ πρώτῃ 
ζωῇ, ἧς αὐτὸς Υέγονε δημιουργὸς ὁ θεὸς, οὔτε (75) 
γῆρας ἣν, ὡς εἰχὸς, οὔτε νηπιότης, οὔτε χατὰ (14) 
τὰς πολυτρόπους ἀῤῥωστίας πάθη, οὔτε ἄλλο (75) τῆς 
σωματιχῆς ταλαιπωρἰας οὐδὲν (76) (οὔτε γὰρ εἰχὸς ἣν 
τὰ τοιαῦτα (77) δημιουργεῖν τὸν θεὰν), ἀλλὰ θεῖάν τι 
χζῆμα ἣν ἡ ἀνθρωπίνη φύσις πρὶν ἐν ὁρμῇ Υίνεσθαι 
τοῦ χαχοῦ τὸ ἀνθρώπινον. Ταῦτα δὲ πάντα τῇ εἰσόδῳ 
τῆς χαχίας ἡμῖν συνεισέδαλεν. Οὐχοῦν οὐδεμίαν 
ἀνάγχην ἕξει ὁ ἄνευ χαχίας βίος ἓν τοῖς διὰ ταῦτα (78) 
συµθεθηχόσιν εἶναι, 


ulla molestia atque serumna corporea (neque enim 
sed divina qusedam res erat bumana matura, prius- 
Hxc autem omnía una cum jngressu vitiositatis 


in nos invaserunt et irruperunt. Ergo vita vitiositatis expers in jis quie propter hanc acciderunt, 


versari nullo modo necesse habebit. 


Quemadmodum enim per gelu ac glaciem iter B σπερ γὰρ ἐπαχολουθεῖ τῷ διὰ χρυμῶν ὁδοιπο- 


facienti accidit, ut corpus ejus frigore laboret, 
3ut per calidos radios inambulanti, ut facies ac 


summa cutis aduratur atque nigrescat ; sin autem - 


extra horum utrumque fuerit, protinus ab adustione 
atque refrigeratione prorsus liberatur, ac nulla 
probabili ratione quispiam requisiverit id quod 
ex aliqua ces*sa contingit, causa non exstante : 
eodem modo natura nostra passionibus, vitiis, per- 
turbationibus atque affectibus obnoxia facta iis quse 
patibilem vitam necessario consequuntur, con- 
flictata est. Ubi autem ad eam, que a perturba- 
tionibus, tyitiis, passionibusque vacua est, bea- 
titudinem  recurrer?? non amplius conflictabitur 
lis qus vitiositatem — consequuntur. Quoniam 
igitur quecunque ex ea qus rationis expers est 
vita humane nature commiste sunt, non prius 
in nobis erant, quam jn affectiones ac perturba- 
tiones per vitiositatem delapsum esset humanum 
genus, necessario relictis affectionibus ac pertur- 
bationibus, etlam omnia quiecunque cum jis cer- 
nuntur, simul relinquemus. Itaque non recte nulla- 
que probabili ratiope quis in illa vita quzsiverit 
ea que ex affectione ac yitio nobis posterius 
acciderunt. Quemadmodum enim si quis lacera 
tunica cireumdatus, eo amictu nudatus sit, non 
amplius in sese abjecti turpitudinem ac dedecus 
indumenti yidel : eodem modo cum nos quoque 
exuerimus mortuam ac turpem illam tunicam, ex 
ratione carentibus pellibus nobis injectam (pelles 

(79) Φύσεως. À in margine xlaccox. 

(19) Οὔτα. À addit τί ἄλλο, 

(74) Obcs κατά. Α οὔτε τὰ xazá. 

οἱ Οὔτε ἅ- 1ο. Α οὔτε τι ἄλλο. 

(76) οὐδὲν οὔτε. À in margine οὐδέ. 

5] Τὰ τοιαῦτα. B delet cá. 

tH Διὰ ταῦτα. A B διὰ ταύτην. 

(79) θερμῶν ἀκτίνων. Α B θερμῆς ἀχτῖνος. 

(80) Εκτός. Α in textu ἐχ τοῦ, in margine ἑχτός. 

(81) Συναπα.ἲλ1αγήσεται. B συναπαλλαγῇ. Β συν- 
απηλλάγη. 

(82) "Εκ τινος. B ἓκ τίνος. 

83) l'evouérn. B γινοµένη. 

84) ᾿Αναδραμοῦσα. B ἀναδραμούσης. 

(85) Ἐπακο.1ουθοῦσι. B ἑπαχολουθήμασι. 


ροῦντι τὸ Ψύχεσθαι τὸ σῶμα, 7] τῷ διὰ θερμῶν ἀκτ[- 
νων (79) πορευομένῳ τὸ µελαίνεσθαι τὴν ἐπιφάνειαν' 
εἰ δὲ ὀχτὸς (80) ἑχατέρου γένοιτο τούτων συναπαλλα- 
γήσεται (81) πάντως xal τοῦ μελασμοῦ xal τῆς dó- 
ξεως, xal οὖχ ἄν τις εὐλόγως ἐπιζητοίη τὸ Ex τι- 
vos (82) αἰτίας συµδαῖνον, τῆς αἰτίας οὐχ οὔσης * οὔ- 
τως ἡ φύσις ἡμῶν ἐμπαθὴς γενοµένη (85), τοῖς ἄνατ- 
χαΐως ἐπαχολουθοῦσι τῇ παθητιχῇ ζωῇ συνηνέχθη. 
Πρὸς δὲ τὴν ἁπαθη µαχαριότητα πάλιν ἄναδρα- 
μοῦσα (84), οὐχέτι τοῖς ἐπαχολουθοῦσι (85) τῆς χα- 
χίας συνενεχθήσετᾳι, Ἐπεὶ οὖν ὅσα ix. τῆς ἀλόγου 
ξωῆς τῇ ἀνθρωπίνῃ κατεµίχθη φύσει, οὗ πρὀτερον ἣν 
ἐν ἡμῖν πρὶν εἰς πάθος διὰ κακίας (86) πεσεῖν (86*) τὸ 
ἀνθρώπινον, ἀναγχαίως χαταλιπόντες «b πάθος, xat 
πᾶντα ὅσα μετ αὐτοῦ χαθορᾶται συγχαταλείφοµεν. 
"oce οὐχ ἄν τις εὐλόγως ἐν τῷ Bit ἐχείνῳ τὰ x τοῦ 
πάθους ἡμῖν συµδεδηχάτα (87) ζητήσειεν. Ὥσπερ γὰρ 
εἶ τις ῥωγαλέον (88) περὶ αὐτὸν (89) ἔχων χιτῶνα, 
γυµνωθείη τοῦ περιθλήµατος, οὐχέτι ἂν τὴν τοῦ 
ἁποῤῥιφέντος ἀσχημοσύνην ἐφ᾽ ἑαυτοῦ βλέποι, οὕτω 
χαὶ ἡμῶν ἁποδυσαμένων τὸν νεχρὸν ἐχεῖνον χαὶ εἰ- 
δεχθῃ χιτῶνα, τὸν Ex τῶν ἁλόγων δερμάτων ἡμῖν 
ἐπιδληθέντα (δέρµα (90) δὲ ἀχδύων τὸ σχῆμα τῆς 
ἀλόγου φύσεως νοεῖν pot δοχῶ, i (91) πρὸς τὸ πάθος 
οἰχειωθάντες (92) περιεθλήθηµεν),. πάντα ὅσα (95) 
τοῦ ἀλόγου δέρματος περὶ ἡμᾶς ἣν ἓν τῇ ἀπεχδύσει 
τοῦ χιτῶνος συναποδαλλόµεθα (94). Ἔστι δὲ ἃ προσ- 
ἐλαδεν (95) &n τοῦ (96) ἁλόγου δέρματος, ἡ µίξις, 3 
σύλληψις, ὁ τόχος, ὁ ῥύπος, ἡ θηλῃ, fj τροφὴ, ty &x- 

(56) Διὰ κακίας. Delet B. Α legit χαχίαν. 

(863) Πεσεῖν. B παθεῖν. 

(87) Συμδεδηκότα. B ἐπισυμβεδηχότα, quod et 
habet A in margine. 3 

88) 'P ον. À in margine addit διεσχισµένον, 

89) Αὐτόν. Α B ἑαυτόν. 

90) Δέρμα. Α δέρματα. 

91) Ὦ. B ὅ. 

92) Οἰκειωθέντες. À ὁ οἰχειωσάμδνος. 

95) Πάντα ὅσα. Α xaX πάνθ᾽ ὅσα. 

94 
ώ τα autem συναπεχδυθήσεται, quod et habct B. 

(95) IpocéAa6sv. A B προσελάθοµεν. 

(96) ᾽Απὸ τοῦ. Α ἀπὸ δέ γε. 





Συναποθα-ΛΛόμεθα. À ita in margine : in ' 








119 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 100 


φοΐησις, dj χατ ὀλίγον ἐπὶ τὸ τέλειον αὔξησις, fj A autem audiens, flguram ac habitum ratione ca- 
ἀχμὴ, τὸ ὝγἼρας, ἡ νόσος, ὁ θάνατος (97). El οὖν rentis nature, quo cum afífeciione ac vitio con- 
ἐχεῖνο περὶ ἡμᾶς οὐχ ἔσται, πῶς ἡμῖν τὰ ἐξ ἑἐχείνου juncti atque consociali cireumdati. fuimus, mihi 
.ὑπολειφθήσεται (98); "Qoce µάταιον ἄλλης τινὸς — videor intelligere), etiam omnia, quaecunque de 
“καταστάσεως κατὰ τὴν µέλλουσαν ζωὴν ἐλπιζομένης, — rationis experte pelle cirea nos erant, una cum 
διὰ τῶν μηδὲν αὐτῇ κχοινωνούντων ἑνίστασθαι πρὺς — exutione tunice simni exuentur. Sunt autem haec 
τὸ δόγµα τῆς ἀναστάσεως. ea que sumpsimus a pelle rationis experte, mistio 
corporum, conceplio, partus, sordes, mamma, cibus, egestio, quod paulatim fit, ad adultam 
atque perfectam: síatem incrementum, summus vigor otalis, semectus, morbus, mors. Si igMut 
pellis illa eirca nos non erit, quomodo in nobis, qua ex illa exstiterent, relinquentur? itaque, eum 
alius quidem status in futura vita speretur, si quis per ea qux mihil cum illa vita commwne 
habent, contra doctrinam resurrectionis nitetur, frustra et in vanum laborabit. 

Τί γὰρ χοινὸν ἔχει ἡ ῥιχνότης (99) καὶ πολυσαρχία D — Quid enim incurvatio οἱ corpulentis, macies 


xal τηχεδὼν, καὶ πληθώρα, καὶ εἴ τι ἄλλο «f. ῥευστῇ 
φύσει τῶν σωμάτων ἐπισυμθαίνει πρὸς τὴν ζωὴν 
ἐχείνην, ἢ τῆς (1) ῥοώδους τε xa παροδιχῆς τοῦ βίου 
διαγωγᾶς ἡλλοτρίωται; "Ev ζητεῖ µόνον ὁ τῆς ἄνα- 
στάσεως Ἀόγος, «b φυῆναι διὰ γενέαεως (3) ἄνθρω- 


mov * μᾶλλον δὲ, καὶ καθώς (3) φησι «b Εὐαγγέλαν,' 


εἰ Σγενήθη (4) ἄνθρωπος εἰς «by χόσμον, τὸ δὲ µα- 
χρόδιον f; ὠχύμορον, ἢ τὸν τοῦ θανάτου τρόπον τοιῶς- 
δε (5) fj ἑτέρως συµθεδηχέναι, µάταιον τῷ «xc &va- 
στάσεως λόγῳ συνεξετάξειν. Ὅπως γὰρ ἂν τοῦτο 
ἑῶμεν καθ) ὑπόθεσιν ἔχειν, ἓν τῷ ὁμοίῳ πάντως ἐστὶν, 
οὔτε δυσχολίας, οὔτε (6) ῥᾳστώνης ἐκ. τῆς 'τοιαύτης 
διαφορᾶς περὶ τὴν ἀνάστασιν οὕσης. Tóv γὰρ' τοῦ 
ζήν ἀρξάμενον, ζήσαι χρὴ πάντως, τῆς ἓν τῷ péoy 
διὰ τοῦ θανάτου συµθάσης αὐτῷ διαλύσεως iv τῇ 
ἀναστάσει διορθωθείσης. Τὸ δὲ πῶς f] πότε ἡ διάλυ - 
cw Ὑένεται, τί νοῦτο πρὸς τὴν ἀνάστασιν; Πρὸς 
ἕτερον Y 3p σκοπὸν βλέπει ἡ περὶ τούτου σχέψις, οἷον 
χαθ᾽ ἡδονήν τις ἐδίω, 7) ἀνιώμενος, κατ ἀρετὴν f 
χαχίαν, ἐπαινετὸς (7) ἢ ὑπαίτιος (8), ἐλεεινῶς 7) µα- 
χαρίως παρΏλθε τὸν χρόνον. Ταῦτα γὰρ πάντα καὶ 
τὰ τοιαῦτα ix τοῦ μέτρου τῆς ζωῆς καὶ ix τοῦ εἷ- 
Cou; (9) κατὰ τὸν βίον εὑρίσχεται, χαὶ οὕτω πρὸς 
εν Χρίσιν τῶν βεθιωμένων, ἀναγκαῖον ἂν εἴη τῷ 
χριτῃ πάθος καὶ λώθην, xal νόσον, xai γΏρας, xat 
ἀχμὴν, xat νεότητα, καὶ πλοῦτον, xat πενίαν διερευ- 
νᾶσθαι * ὅπως τις δι ἑχάστου τούτων γενόμενος, 1) 
εὖ ἢ χαχῶς τὸν συγχληρωθέντα βίον παρέδραµε, xat 


et tabes, et abundantia humorum, ac si quid aliud 
fluxe corporum accidit nature, commume habet 
cum illa vita que a fluxa pariter atque transí- 
torie vite ratione aliena est? Unum duntaxat 
ratio resurrectionis ' quserit, ut. productus ome 
videlicet; per. nativitatem sit - imo vero, ut inquit 
Evangelium, ut homo matus sit in mundo, lon- 
ginquitatem: autem vite, aut mortis ac fati. eele- 
ritatem, 2ut modum mortis an taliter vel aliter 
contigerit, una €um ratione resurrectionis exqui- 
nere, vanum et meptum est, ac nihil pertinet ad 
rem. Nam quomodocunque id sese exempli gratia 
dederimus habere, in idem omnino res redit, ac 
nibil refert, cum neque difficultas et incommodi- 
tas, neque commoditas atque facilitas ex tali 
differentia circa resurrectionem sit. Nam eum qui 
vivere coeperit, vivere prorsus oportet, ea qu: 
medio tempore per mortem ei contigerit dissolu- 
tione per resurrectionem correcta atque eniendata. 
Csterum qua ratione aut quando dissolutio fiat, 
quid hoc ad resurreetionem? Ad aliud enim propo- 
situm spectat hujus rei consideratio, verbi gratia, 
in voluptate, vel in tristitià atque dolore aliquis 
vixit, secundum virtutem vel vitiose, cum laude, 
vel crimini obnoxius, miserabiliter, ve! beate tem- 
pus transegit. Hzc enim atque ejusmodi omnia 
ex mensura modoque atque ex genere vitz» depre- 
henduntur, et quantum attinet ad faciendum acte 


3] (10) πολλῶν ἐγένετο δεχτιχὸς ἀγαθῶν, ἢ xaxov (M), p vitse judicium, necessatium judici fuerit, de vitio, 


ἐν μαχρῷ τῷ χρόνῳ, 7] οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ὅλως ἑχατέρου 
τούτων ἐφήφατο, kv ἀτελεῖ τῇ διανοίᾳ τοῦ ζῇν παυ- 
σάµενος; Όταν δὲ πρὸς τὴν πρώτην τοῦ ἀνθρώπου 
χατασχενὴν δι’ ἀναστάσεως ὁ θεὸὺς ἑπανάγῃ (12) τὴν 
φύσιν, ἀργὸν (13) ἂν εἴη τὰ τοιαῦτα λέγειν, xal τὸ 
δ:ὰ τῶν τοιούτων ἑνστάσεων (14) οἴεσθαι τὴν τοῦ 
Θεοῦ δύναμιν πρὸς τὸν σχοπὸν ἑμποδίζεσθαι. 

prorsus horum utrumque attigerit, quippe nondum 


de jactura ac detrimento, de morbo, de senectute, 
de ztatis vigore, de juventute, de divitiis, de 
paupertate inquirere atque sciscitari : quo pacto 
quis per horum unumquodque versatns bene an 
male vitz, quam sortitus sit, cursum confecerit, 
ei an multorum capax bonorum, vel malorum 
fuerit, temporc longinquo, an nec ab initio quidem 


mente atque ingenio perfecto vita defunctus? Cum 


autem ad primam fabricationem et constitutionem hominis per resurrectionem — Deug naturam re- 


(97) 'H ἁχμή - ὀθάνατος. Delet B. 

(98) 'Υπο.ειφθήσεται. B ἀπολειφθ. 

(99) 'H ῥιανότης. À delet ἡ. 

(1) *H τῆς. À Ἡ τῆς τις. 

(9) 1 ενέσεως. Α γεννήσεως. 

(3) Καὶ καθώς. Kal delet A. 

(4) Ei ἐγεγήθη. Α in margine ὅτε, 

(5) Τοιῶς 06. Α in margine cl τοιῶσδε f) ἑτέοως 
2οµθέδηχε. 


(6) οὔτε - οὔτε. Α οὐδὲ - οὐδέ. 

(1) Ἐπαιετάς. À B ἐπαινετῶς. 

(8) 'Ὑπαίτιός. A D ὑπαιτίως. 

(9) Εἴδους. À addit τοῦ. 

(10) Καὶ f. A καὶ el. 

(11) "H κακῶν. Delet B. 

(12) ᾿Επαωγάγῃ. À in margine ἑπαναγάγῃ. 
(13) ᾽Αργόν. B ἔργον. 

(14) Ἑγστάσεωγ. B avatácctov. 


vd 


8. GREGOIUI NYSSENI 


uxerit, otiosum, vanum οἱ inutile fuerit talia dicere ac putare, quod per hujusmodi ebjecta orgu- 
menta potentia Dei a suo preposito atque consilio prohibeatur atque impediatur. 
Perro propositam atque consilium ejus hoc unum À ἍΣκοπὺς δὶ αὐτῷ εἷς, τὸ τελειωθέντος f) διὰ (15) 


est, ut omni naturae nostre plenitudine singulatim 
per quosque homines jam perfecta atque absoluta, 
cum alii quidem jam statim per hane vitam a vitio- 
stato expiati, alii vero posthae, convenientibus 
temporibus per ignem curati fuerint, alii autem ex 
squo beni simul ac mali scientiam alque expe- 
rientiam per hanc vitam mon babuerint, omnibug 
proponat participationem et usum bonorum, qua 
in ipso sunt, que bona Scriptura neque oculum 
vidisse, neque aures accepisse, neque ocogütatio- 
nibus et ratiocinatienibus assequi atque oompre- 
hendi posse dicit. Id autem nihil est aliud, ut mea 
quidem opinio fert, quam in ipso Deo esse; bonum 
enim quod superat auditum et oculum et cor, id 


fuerit quod in superis nature rerum przaidet uui- P 


worse. Porro differentia vite, qum vel cum virtu- 
te, vel eum nequitia vitiogue transigitur, posthac 
maxime per hoc ostenditur, quod citius aut tar- 
dius quis beatitudinis qux speratur, particeps fiet. 
Nam pro modo uaieuique insits vitiositatis propor- 
tiene respondens accommodabitut prorsus etiam 
produciio medicins. Medicina autem anima fue- 
rí& vitiesifatis expiatio; ea vero sine dolorifica 
alectione perfici non petest, quemadmodum in 
superioribus qu:situm stque ostensum est. Magis 
autem saperfluitatem, ineptitudinem et inconvenien- 
tíam objcctorum argumentorum agnoverit, si quie 
profanditatem apostolies sapientke contemplatus 
fueris. Nam Corinthiis mysterium hujus rei decla- 
rans, eum et illi ipsi eulem forsitan objicerent, 
qut nune sb llis qui hanc. doctrinam oppugnant, 
ad eversionem fidei eorem qui credunt, proferun- 
tur, sua auetoritate illorum imperiti: atque in- 
scitiaa coeroons audaciam, ita dieit: «Dices igitur 
mihi: Quo modo mortwi resurgunt t quali item 
corpore venient ? Ssulte, » inquit, « tu quod seminas, 
pon viviflcatur, nlsi mortuum fuerit, et id quod 
seminas, non quod nascetur, corpus seminas, sed 
pudum granum, verbi gratia, tritici, aut alicpjus 
ex emteris seminibus. Deus autem dat οἱ corpus, 
vt vult. Hicenim miht os obturare, atque silentium 
imponere iis videtur, qui proprias mensuras natu- 


πῶν καθ) ἕχαστον ἀνθρώπων, παντὺς τοῦ τῆς φύσεως 
ἡμῶν πληρώματος, τῶν μὸν εὐθὺ ἤδη χατὰ τὸν 
βίον τοῦτον ἀπὸ χαχίας κεχαθαρµένων, τῶν δὲ μετὰ 
ταῦτα διὰ τοῦ πυρὸς (16) «τοῖς χαθήκουσι χρόνοις 
ἱατρευθέντων, τῶν δὲ ἐπίσης καὶ τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ 
κακοῦ τὴν πεῖραν παρὰ τὸν τ]δε βίον ἁγνοηάαάντων, 
φᾶσι προθεῖναι τὴν µετοναίαν τῶν ἐν αὑτῷ καλῶν, 
ἅπερ φησὶν ἡ Γραφὴ, μήτε ὀφθαλμὸν ἰδεῖν, μήτε 
ἁποὴν δέξασθαι, μήτε λογιαμοῖς ἐφιχτὸν (91) γενέ- 
σθαι, Τοῦυυ δὲ οὐδὲν ἄλλο ἐστὶ, χατά ye ον ἐμὸν 
λόγον, f «ὁ ἓν αὐτῷ τῷ θεῷ γενέσθαι - τὸ γὰρ &ya- 
θὸν τὸ ὑπὲρ &xohv καὶ ὀφθαλμὸν xal καρδίαν, αὐτὸ 
ἂν εἴη «b τοῦ παντὸς ὑπερχείμενον. Ἡ δὲ τοῦ κατ' 
ἀρετὴν f καχίαν βίου δικφορὰ kv «ip μετὰ ταῦτα κατὰ 
ταῦτο δειχθήσετσι μάλιστα, ἐν τῷ θᾶτντον ἢ αχολαιό» 
τερον (18) μετρσχεῖν τῆς ἑληιζομάνης pagum vec. 
τῷ γὰρ µέτρῳ εἲς ὀγγενομένης (19) ἑκάστῳ κακίας 
ἀναλογήσεται (30) κάνοως xai ἡ τῆς ἱαέρείας παρά- 
τᾶσις. Ἰατρεία δὲ ἂν εἴη φυχῆς τὸ τῆς (31) χαχίας 
καθάρσιον * τοῦτο δὲ ἄνευ ἁλγεινῆς διαθέσεως κατορ- 
θωθῆναι οὐχ οἷόν «s, χαθὼς ἓν τοῖς προλαθοῦσιν 
ἐξήτασται. Μόλλον δὲ ἄν τις ἑπιγνοίη τῶν ἑνατάσεων 
*b περιττὸν xal ἀνοίχειον, εἰς tb βάθος τῆς ἆποστο- 
λικῆς διαχύψας σοφἰας. Τοῖς γὰρ Κορινθίοις τὸ περὶ 
τούτων ααφηνίζων μυστῄριον, τάχα ταῦτα (22) 
προτεινόντων αὐτῷ χἀχείνων, ἃ παρὰ τῶν vuv χατ- 
επιχειρούντων τοῦ δόγµατος ἐπὶ ἀνατροπῇ τῶν πε- 
πιστευµένων προφέρεται, τῷ ἰδίῳ ἀξιώματι τὸ τῆς 


C ἁμαθίας αὐτῶν ἐπύκόπτων (35) θράσος, οὑτωσὶ λέχει. 


ε Ἐρεῖς οὖν μοι’ Πῶς ἐγείρονται ol νεκροί ; (*) Ποίῳ δὲ 
αώµατι ἔρχονται», Άφρων, » qnot, « ab ὃ σπείρεις οὗ 
ζωοποιεῖται ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ, καὶ ὃ σπείρεις, οὗ τὸ 
αῶμα «b γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν χόχχον, 
el τύχοι σίτου, f| ἄλλου σινὸς τῶν σπερµάτων ' ὁ δὲ 
Θεὸς δίδωσιν αὐτῷ αῶμα χαθὼς Ἠθέλησεν.» Ἐνταῦθα 
γὰρ ἐπιστομίζειν µοι δοχεῖ τοὺς ἀγνοοῦντας τὰ οἰχεῖα 
µότρα τῆς φύσεως, χαὶ πρὸς τὴν ἑαντῶν ἰσχὺν τὴν 
θείαν ἀντεξετάζοντας δύναμιν, χαὶ οἱομένους τοσοῦ- 
τον εἶναι τῷ θεῷ δυνατὰν, ὅσον (24) χωρεῖ χαὶ (25) ἡ 
ἀνθρωπίνη κατάληφις * τὸ δὲ ὑπὲρ ἡμᾶς ὃν, καὶ τοῦ 
Θεοῦ παριέναι «hv δύναμιν, Ὁ γὰρ ἑρωτήσας τὸν 
Απόστολον τὸ πῶς (26) ἐγείρονται οἱ νεχροὶ, ὣς 


Τι ignorant, et cum suis viribus divinam ex adverso D ἀμήχανον ὃν τὸ ἑσχεδασμένων τῶν τοῦ σώματος στοι- 


fomparant petentiam, stique existimant tantum 
Deum posse, quantum humanum ingenium capere 
a9que comprehendere possit: quod autem supra 
66 sit, etiam divinam potentiam pracedere atque 
superare. (ui enim interrogaverant Apostolum, qua 

δν | Cor. xv. $5 sqq. 

(45) "H διά. A B ἤδη διά. 

(16) Διὰ τοῦ πυρός. Α in margine τῷ αἰωνίῳ 
πυρὶ καταδιχασθέντων τῶν δὲ ἐπίσης τοῦ χαλοῦ τε. 

17) Ἐφιχτόν. A ἐφιχτά. 

(18) Σχο.]αιότερον. Α in margine σχλλαίτερον. 

(19) ᾿Εγγένομ. B ἐγγινομ. 

(20) ᾽Αναλοχήσεται. Α B ἀναλογήτε!. 

(21) Τὸ τῆς. À τὸ ἀπὸ τῖς. 

(22) Τάχα ταῦτα. A B τάχα τὰ αὐτά. 


E * 


χείων εἰς συνδρομὴν πάλιν ἐλθεῖν ἀποφαίνεται " xol 
ὡς τούτου μὴ δυναµένου, ἄλλου δὲ (27) σώματος παρὰ 
τὴν (28) συνδρομὴν τῶν στοιχείων οὐχ ὑπολειπομένου, 
ποῦτόν φησι χατὰ τοὺς δεινοὺς τῶν δεαλεγοµένων 
συµπεράνας (39) διά εἴνος ἀχολουθίας ἅπερ ὑπέθετο 


(25) Ἐπιχόπτων. Α in margine ἐπισχήπτων. 
() Ἐρεῖς - οἱ γεχροί. Delet B. 

(24) Ὅσον. Α ὅσον xal. 

(25) Και. Delet ο. 

960) Τὸ πῶς. À in margine ὅπως. 

27) fos ad decir 

28) Π τήν. Bx την. 

(29) Συμπεράνας. À. addit λόγῳ . 








155 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


154 


El σώμά ἐστι συνδρομὴ ατοιχείών, τούτων δὲ ἁμῆ- A ratione mortui resargerent, quasi fleri hon posse 


Χανος (30) Ex δευτέρου d αύναδος, ποίῳ χρήσονται 
σώματι οἱ ἀνιστάμενοι; Τοῦτο τοίνυν τὸ δοκοῦν διά 
τινος τεχνιχῆς σοφίας αὐτοῖς συµποκλέχθαι, άφρα- 
σύνην ὠνόμαας, τῶν μὴ κατιδόντων bv τῇ λοιπῇ 
χτίσει τὸ ὑπερέχαν «fic θείας δυνάμεως. Καταλιπὼν 
Υὰρ τὰ ὀψηλότερα τοῦ Θεοῦ θαύματα (51), δι ὧν fv 
el; ἀἁπορίαν ἀγαγεῖν «by ἀχούοντα, olov, τί τὸ οὐρά- 
νιον σῶμα, xol πόθεν, τἰ δὲ τὸ ἡλιαχὸν, fj τὸ σεχηναῖον, 
3| τὸ ἐν τοῖς ὥστροις φαινόµενον, ὁ αἰθὴρ, ὁ &hp, τὸ 
(esp, ἡ γῆς ἁλλ᾽ ἐκ (32) cav συντρόφων ἡμῖν xal 
χοινοτέρων ἑλέγχει τῶν ἁἑνισοαμένων τὸ ἀνεπί- 
σχεπτον., 


eenserent, ut corporis elementa dissipata rursum 
veniam ad concursum ; et eum boc quasi fleri non 
pesset, nec aliud preter id quod ex concursu 
oanfletur elementorum, corpus relinqueretur, 
m»re eorum qui subtiliter et callide disserunt 
ac disputant, per quamdam consequentiam ea que 
preposserat, oratione concludens, hoe dici: Si 
corpus est. eoncurgus elementorum, 3c fleri non 
potest, ut iterom en eoeant οἱ convéniant: quo cor- 
pore utentur ii qui resurgunt? Hoc igitur, quod per 
artificiosum quamdam caliiditatem ab iis connexum 
et concinnatum videbetor , stultitiam nominavit, 


qui non animadvertissent in reliqua ereature preestantiam et excellentiam potentis divinz. Ovsissis enim 
enblimioribus miraculis Dei perque ad dubitationem ac perplexitatem adduci poterat auditor , veluti, 
quidnam sit corpus celeste, aut unde sit, quidnam item corpus solis aut lunss, aut. id qued ín sideri- 
bes spperei, quid :siher, quid aer, quid aqwa, torra, per. ea, quo frequenti conswetudine — nobis 
neta magisque communia suat, erguit in. considerantiam adversariorum. 


OU8t ᾗ γεωργία σε διδάσχει, φηαῖν, ὅτι µάταιός Ὦ An nec. agricultura quidem te docet, inquit, 


ἐστιν ὁ πρὸς τὺ ἑαυτοῦ µέτρον τῆς θείας δυνάµεως τὸ 
ὑπερέχον στοχαζόµενος, πόθεν τοῖς σπέρµασι τὰ 
περιφυόµενα σώματα; cl δὲ καθηγεῖται τῆς βλάστης 
αὐτῶν ; οὐχὶ θάνατος, εἴπερ θάνατός ἐστιν fj τοῦ 
συνεστηκότος διάλυσις: Ίδ γὰρ σπέρμα μὴ ἀνέλ- 
θοι (35) εἰς ἔχφυσιν μὴ διαλυθὲν tv. τῇ βώλῳ (54), 
χαὶ Ὑενόμενον ἁραιδν (385) καὶ πολύπορον, ὥστε 
χαταμιχθῆναι πρὺς τὴν παρακειµένην ἱχμάδα τῇ 
οἰκείᾳ ποιάτητι, xal οὕτως εἰς ῥίζαν xoi βλάστην 
μεταποιηθῆναι, καὶ μηδὲ ἐν τούτῳ (36) μεῖναι, ἀλλὰ 
μεταθαλεῖν εἲς χαλάμην, ποῖς διὰ µέσου Ὑόνασιν, 
οἷόν τισι συνδέσµοις ὑπεζωσμένην, πρὸς τὸ δύνασθαι 
φέρειν ἐν ὁρθίῳ τῷ αχήματι τὸν στάχυν τῷ καρπῷ 
Papuvópevov. Ποῦ τοΐνων ταῦτα περὶ τὸν σἴἵτον ἣν 
πρὸ τῆς iv τῇ βώλῳ αὐτοῦ διαλύσεως; Αλλὰ μὴν 
ἐχεῖθεν τοῦτό ἐστιν. El. γὰρ ud ἐχεῖνο πρότερον Tiv, 
οὐδ' ἂν (51) ὁ στάἆχυς ἐγένετο. ΄ἼὭσπερ τοίνυν τὸ χατὰ 
οὖν στάχυν σῶμα (28) ix τοῦ σπέρµατος Φφαίνε- 
ται (39), τῆς θείας δυνάμεως ἐξ αὐτοῦ ἐχείνου τοῦτο 
φιλοτεχνούσης, xal οὔτε δι ὅλου (40) ταὐτόν ἐστι 
τῷ στπέρµατι, οὔτε παντάπααιν ἕτερον * οὕτω, φησὶ, 
xaX τὸ µυστήριον τῆς ἀναστάσεως ἤδη σοι διὰ τῶν 
ἓν τοῖς σπέρµασι θαυματοποιουµένων προερμηνεύ- 
εται (41), ὡς τῆς θείας δυνάµεως ἓν τῷ περιόντι τῆς 
ἐξουσίας, οὗ µόνον ἐχεῖνο τὸ διαλνθέν σαι πάλιν ἆπα- 
διδ.ύσης, ἀλλά (42) μεγάλα τε χαὶ χαλὰ προστιθεί(- 
σης, δι ὧν σοι πρὸς τὸ (46) µεγαλοπρεπέστερον 1j 
φύσις χατασχευάξεται. « Σπείρεται, » qno, «àv 


quod stultus et ineptus sit is qui ex modo ac men- 
sura suarum virium divinz potenti sestimat excel- 
lentiam ? unde seminibus ea qua» nascuntur, cor- 
pora?quid item praecedit eorum germinationem? 
an non mors, si quidem mors est, compacti atque 
coagmentati dissolutio ? Nam semen non perveniret 
ad germinationem, nfsi in gleba dissolutum, molli- 
tum et rarum effectum, atque in plures meatus dif- 
fusum fuerit, ut sua propria qualitate permisceatur 
cum adjacente humore, aique ita in radicem οἱ 
germeo trassmuteiur, ac ne in his quidem 
maneat, sed in medio enatis geniculis, veluti 
quibusdam nodis et vinculis, succinctum in 
culmum  memtetur, uL in figura ardua atque 
erecta spicam fruge gravatam ferre possit. Ubi 
igitur hac qua circa frumentum conspiciuntur 
erant, antequam id in gleba diesolutum ac diffusum 
esset ? Atqui illinc hoc ortum est, Nam nisi illud 
peius fuisaet, ne spica quidem nata essel. Quem- 
admodum igüur corpus spica ex semine prove- 
nit, divina potentia ex illo ipso hoc efliciente, ac 
neque penitus idem cum semine, neque omnino 
ab eo diversum est: eodem modo, inquit, myste- 
rium quoque resurrectionis jam tibi per ea, que 
mirabiliter fiunt in seminibus presignifücalur, quod 
divina nimirum potentia per suz polestatis excel- 
lentiam non solum illud dissolutum tibi denuo red- 
dat, verumetiam alia tibi magna aique przclara 


φθορᾷ, ἐγείρεται Ev ἀφθαρσίᾳ σπείρεται ἓν ἀσθενείᾳ, p adjiciat, per quz übi natura ad augusüorem ct 


ἐγείρεται ἓν δυνάμει’ σπείρεταν(41) ἓν ἀτιμίᾳ, ἐγείρε- 
ται ἐν δόξῃ * απείρεται σῶμα Φφυχιχὸν, ἐγείρεται σῶμα 
πνευματιχόν. Ὡς γὰρ χαταλιπὼν μετὰ tb διαλυ- 


(30) Ἀμήχανος. Α addit ἑατὶν f. 
(31) Tov Θ. θαύμ. Tw τοῦ Θεοῦ θαυμάτων, D 


μµάτων. | 
(32) ᾽Α.11 ἐκ. Delet Α. 
(33) M?) áráA001. A B οὐχ dv ἕλθοι. 
(34) Βό1ῳφ. B βώλῳ. 
(35) l'svóp. áp. R vewópevov ἀραιόν. 
(96) 'Ev τούτῳ. À ἐν τούτοις 


ampliorem decorem instruitur et exornatur. «Se- 
minatur enim,» inquil, «in corruptione, resurgit 
in incorruptibilitate; seminatur in infirmitate, re- 


(57) 0ὐδ' dr. Α οὐδεν. 

(38) Τὸ-σῶμα. B τὰ σώματα. 

39) Φαίνεται. À DB φύεται. 

m Δι ὅλου. B δι ὅλων. 

41) Ilpozpunvsóscat. B προηρµήνευται, 

(42) 'A.LAà ctc. Α B ἀλλά σοι καὶ ἕτερα μεγάλα. 
(40) Πρὸς τό. Τό delet A. 

(M) Σπείρεται. À addit γάρ. 


AS6 


S. GREGOR NYSSENI 156 


surgit in potentia; seminatur in ignominia, resur- A θῆναι (45) ἐν τῇ βώλῳ οἵτος τὴν ἓν τῷ ποσῷ βρα- 


git in gloria; seminatur corpus animale, re- 
surgit corpus spirituale. » ** Ut enim postea- 
quam in gleba dissolutum 2c diffusum triticum 
fuerit, relicta ea qus in quantitate considera- 
tur exiguilate, et ea quas in qualitate specta- 
tur figure sus proprietate, seipsum non dimittit, 
sed in seipso manens spica evadit, longe piuri- 
mum ipse sese et magnitudine, et pulchritudine, 
et varietate, et figura superans aique priecedens : 
ita natura quoque humana omnibus suis in morte 
relictis proprietaübus, quas per affectionem ac Jis- 
positionem passionibus, motibusque et animi per- 
turbationibus obnoxiam acquisiverat, dedecore, 
inquam, et ignominia, corraptione, infirmitate, 
ztatum differeutia, seipsam non dimittit, sed (41. 
quam in spicam quamdam, in incorruptibilitatem 
immutatur, in gloriam, in honorem, in potentiam, 
et in omni re perfectionem, et in eam conditionem, 
ut vita ejus non amplius naturalibus proprietati- 
bus administretur, sed in spiritualem quemdam, et 
a passionibuset animi motibus perturbationibusque 


χύτητα, xai τὴν ἓν τῷ ποιῷ σχήματος (46) αὗτου 
ἰδιότητα, ἑαυτὸν οὐκ ἀφῆχεν, ἀλλ' ἐν αὐτῷ (47) µένων 
σιάχυς Ὑίνεται, πάμπολλα (48) διαφέρων αὐτὸς 
ἑαυτοῦ, µεγέθει, καὶ χάλλει, xal ποιχιλίᾳ, xai σχη- 
ματι (49) * κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον χαὶ ἡ ἀνθρωπίνη 
φύσις ἐναφεῖδα τῷ θανάτῳ πάντα τὰ περὶ αὐτὴν (50) 
ἰδιώματα, ὅσα διὰ τῆς ἐμπαθοῦς διαθέσεως ἐπεχτή- 
σατο, τὴν ἀτιμίαν λέγω, τὴν φθορὰν, την ἀσθένειαν, 
«ἣν χατὰ τῆς (51) ἡλιχίας διαφορὰν, ἑαυτὴν οὖκ 
ἀφίησιν, ἀλλ’ ὥσπερ εἰς στάχυν τινὰ πρὸς τὴν ἆφθαρ- 
σίαν µεθίσταται, καὶ τὴν δόξαν, xaX τὴν τιμὴν, xal 
τὴν δύναμιν, xai τὴν Ey παντὶ τελειότητα, xal τὸ 
μηκέτι τὴν ζωὴν αὐτῆς οἰχονομεῖσθαι τοῖς φυσιχοῖς 
ἰδιώμασιν, ἀλλ᾽ εἰς πνευµατιχήν τινα χαὶ ἀπαθη µε- 


DB ταθῆναι χατάστασιν. Αὕτη γάρ ἐστιν fj τοῦ φυχικοῦ 


σώματος ἰδίοτης, ἆεὶ (52) διά τινος ῥοῆς xat xwh- 
σεως ἀπὸ «οῦ ἐν dp ἑστιν ἀλλοιοῦσθαι, xai µεταθάλ- 
λειν εἰς ἕτερον. *À γὰρ οὖν (55) οὐχ ἐπ᾽ (94) àv- 
θρώποις µόνον ὀρῶμεν, ἀλλὰ καὶ ἓν φυτοῖς καὶ ἓν 
βοσχήμασι (55), τούτων οὐδὲν Ev τῷ τῷδε (56) Blu 
ὑπολειφθήσεται. 


immunem statum transeat. Hzc est enim animalis corporis proprietas, ut semper per fluxum quem- 
dam et motum ab.eo in quo versatur, diversum fiat, et in aliud ,immutetur. Nam que nune noa 
golum in hominibus, sed etiam in plantis et stirpibus atque pecoribus bona videmus, horum nihil in 


illa qux tunc erit vita relinquetur- 


Videtur autem mihi per omnia sermo quoque 
apostolicus cum nostra de resurrectione opinione 
concordare, atque id ostendere, quod etiam nostra 


continet definitio, qui dicit, nihil aliud esse re- C 


surrectionem, quam in antiquum statum οἱ condi- 
tionem nature nostre restitutionem. Quoniam 
enim in prima origine mundi, hoc a Scriptura di. 
dicimus, quod primum graminis herbam terra pro- 
duxit, ut in narratione continetur, deinde ex ger- 
mine semen provenit: quod postquam in terram 
defluxisset, eadem rursus species ejus quod ab 
initio provenerat, enata est: id nimirum divinus 
Apostolus in resurrectione quoque fleri dicit. Non 
solum autem hoc ab eo docemur, videlicet quod 
humanum genus ad magnificentiorem οἱ augustio- 
rem statum et conditionem immutetur; verum etiam 
quod nibil aliud sit id quod speratur, nisi id quod 
crat in principio. Quoniam enim ab initio non 
spica ex semine, sed ex illa semen provenit : postea 
vero deinceps semini spica accrescit, consequentia 
similitudinis aperte ostendit, quod ubi omnis per 
resurrectionem nobis beatitudo repullulaverit, in 
antiquam gratiam atque decorem restituetur. Cum 


** [ Cor. xv, 42. 


(45) Aun dvO vat. Α διαλυθῆναι Ó. 

(46) Σχήµατος. À τοῦ ox. 

47) Ἐν αὐτῷ. À B ty ἑαυτῷ. 

48) IldpzoAAa. À πάμπολυ. 

(49) Σχήµατι. À in textu χάριτι. 

(50) Περὶ αὐτήν. Λ περὶ ἑαντὴν. 

(51) Κατὰ τῆς. A B. xaxà τάς. 

(52) Αεί. Α U τὸ ἀεί. 

(539: Οὖν Α νῦν. 

(£4 "Ex Α Ό ἐν ἀρῶμεν. Α addit χαλἀ. 


Δοχεϊ δὲ uot xa διὰ πάντων συναγορεύειν Ó &mo- 
στολιχὸς λόγος τῇ καθ ἡμᾶς ὑπολήψει τῆς ἆνα- 
στάσεως, xal τοῦτο δειχνύειν ὅπερ ὃ ἡμέτερος ὁρι- 
epe περιέχει λέγων, Μηδὲν ἕτερον εἶναι ἀνάστασιν, 
$ τὴν εἰς τὸ ἀρχαῖον τῆς φύσεως ἡμῶν ἀποχατά- 
στασιν. Ἐπειδὴ γὰρ tv τῇ πρώτῃ χοσμογονίᾳ τοῦτο 
παρὰ τῆς Τραφῆς µεμαθήχαμεν, ὅτι πρῶτον ἐδλά- 
στησεν ἡ γη βοτάνην χόρτου, καθὼς ὁ λόγος φησὶν, 
tla ἐχ τῆς βλάστης σπέρμα (57) ἐγένετο, οὗπερ 
ἐπὶ τὴν γῆν καταῤῥυέντος, τὸ αὐτὸ πάλιν εἶδος τοῦ 
t£ ἀρχῆς φυέντος ἀνέδραμε * φησὶ δὲ τοῦτο ὁ θεῖος (58) 
Απόστολος xaX ἐπὶ τῆς ἁναστάσεως Ὑίνεσβαι. OD 
µόνον δὲ (59) τοῦτο παρ) αὑτοῦ διδασχόµεθα, τὸ πρὸς 
τὸ µεγαλοπρεπέστατον (60) µεθίστασθαι τὸ ἀνθρώ- 
πινον, ἁλλ᾽ ἅτι τὸ ἐλπιζόμενον οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 13) 
ὅπερ bv πρώτοις ἣν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ τὸ xat' ἀρχὰς οὐχ 
ὡς (01) στάχυς ἀπὸ τοῦ σπέρµατος, ἀἁλλ᾽ ἐχεῖθεν τὸ 
σπέρμα μετὰ ταῦτα δὲ οὗτος τῷ σπέρµατι περι- 
φύεται, ἡ τοῦ ὑποδείγματος ἀχολουθία σαφῶς ἐπιδεῖ- 
χνυσι (02), τὸ πᾶσαν τὴν διὰ τῆς ἀναστάσεως ναι - 
ϐλαστήσουσαν ἡμῖν µαχαριότητα, πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς 
ἑπανιέναι χάριν. Στάχυς γὰρ ὄντες χαταρχὰς (65) 
τρόπον τινὰ καὶ ἡμεῖς, ἐπειδὴ (04) τῷ καύσωνι τῆς 


(B5) Εὐδοσχήμασι. R delet. 

(56) TQ δέ. À τότε. 

(57) Σπόρµα. À B τὸ σπέρµα. 
58) Ὁ θεῖος. B xaX 6 θεῖος. 
59) Δ6. delet Α. 

(00) Mera. lozpsz£ctazor. B µεγαλοπρεπέστερον. 

(61) Οὐχ ὡς. À οὐχ ὁ. B' οὐχί. 

(602) ᾿Επιδείκνυσι. Α ὑποδείχνυσι. 

(65) Καταρχάς. Α B τὸ καταρχ. 

(64) Ἐπειδή. Delect D. 











107 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


458 


xaxíac κατεξηράνθηµεν, ὑπολαθοῦσα (65) ἡμᾶς (66) A enim spica quodammodo nos quoque ab initio esse- 


ἡ γῆ διὰ τοῦ θανάτου (67) λυθέντας, πάλιν χατὰ τὸ 
ἔαρ τῆς ἀναστάσεως στἆχυν ἀναδείξει τὸν γυμνὸν 
τοῦτον χόχχον τοῦ σώματος, εὐμεγέθη τε xa ἀμφι- 


λαφῆ xai ὅρθιον,! xaX εἰς τὸ οὐράνιον ὄφος ἀνατεινό- 


µενον, ἀντὶ χαλάµης 3| ἀνθέριχος (66) τῇ ἀφθαρσίᾳ 
xa τοῖς λοιποῖς τῶν θεοπρεπῶν γνωρισμάτων ὡραἵ- 
ζόμενον. « Ast γὰρ (69) τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἑνδύσασθαι 
ἀφθαρσίαν.» Ἡ δὲ ἀφθαραία, χαὶ t δόξα, καὶ d 
τιμὴ, καὶ ἡ δύναμις, ἴδια τῆς θείας φύσεως elvat 
ὁμολογεῖται, ἅπερ πρότερό» τε περὶ τὸν xac εἰχόνα 
γενόµενον ἦν, xaX εἰσαῦθις ἑλπίζεται. Ὁ γὰρ πρῶτος 
στάχυς ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἣν Αδάμ (10). ἸΑλλ' 
ἐπειδὴ τῇ τῆς xaxlag εἰσόδῳ εἰς πλῆθος f) φύσις 
κατεµερίσθη, χαθὼς γίνεται ὁ χαρπὸς ἓν τῷ στἀχυῖ 
οὕτως οἱ χαθ' ἔχαστον γυμνωθέύτες τοῦ κατὰ τὸν 
στάχυν ἐχεῖνον εἴδους, καὶ τῇ v?) καταµιχθέντες, 
πόλιν bv τῇ ἀναστάσει χατὰ τὸ ἀρχέγονον χάλλος 
ἀναφυόμεθα, ἀντὶ ἑνὺς τοῦ πρώτου στάχνος ἀνάπει- 
. pot (71) μυριάδες τῶν ληΐων γενόµενοι (73). 


Ὁ δὲ xav ἀρετὴν βίος kv τούτῳ πρὸς τὴν χαχιαν 
τὸ διάφορον ἔχει (15), ὅτι ol. μὲν ἐνταῦθα παρὰ «by 
βίον δι ἀρετῆς ἑαυτοὺς γεωργήσαντες, οὐθὺς ἐν 
τελείῳ τῷ avéyut φαίνονται (74) * elc δὲ διὰ χαχίας 
ἐξίτηλός τε (75) xal ἀνεμόφθορος 6 χόχχος Υέγονε 
παρὰ τὸν βίον τοῦτον ἡ ἐν τῷ φυχικῷ σπέρµατι δύνα- 


mus, posteaquam zstu vitiosilatis exaruimus, ex- 
Ceptos nos terra per mortem dissolutos rursus in 
vere resurrectionis, hoc nudum eorporis granum 
spicam efficiet proceram, ingentem et copiosam, 
arduam et erectam, et ad altitudinem usque coeli 
pertingentem, pro culmo vel aristis, incorruptibi- 
litate reliquisque divinis et augustis insignibus con- 
spicuam - et. ornatam. «Oportet enim,» inquit, 
corruptibile hoc induere incorruptibilitatem. » Con- 
$iat autem quod incorruptibilitas, et honor, et 
gloria, et potentia, propria divine nature sint, 
qus cum prius aderant ei, qui ad imaginem factus 
est, tun Ín posterum reditura sperantur. Nam 
prima spica, primus homo Adam erat ; sed postea- 
quam per introitum vitiositatis in multitudinem 
natura divisa est, sicut in spica fructus exsistit, 
ita singulatim unusquisque homo illius spicze forma 
nudatí et cum terra commisti, rursus in resurre- 
ctione in antiquam pulchritudinem renascimur, pro 
una ila prima spica, infinita millia segetum ef- 
fecti. 

Porro vita qux per virtutem transigitur, ín hoc 
differt a vitiosa vita, quod illi qui in hac vita per 
virtutem sese excoluerint, statim in perfecta spica 
apparent : quibus autem pfopter vitiositatem exilis; 
evanida, adultérina, ignava, ventorumque injurize 





pic, χαθάπερ (16) τὰ λεγόμενα κεράσθολα (77) οἱ — obnoxia vis per banc vitam in animali semine fuit, 
τῶν τοιούτων ἐπιστήμονες λέγουσι γίνεσθαι οὕτω — quemadmodum ea, qua χεράσδολα, id est dura at- 
καὶ οὗτοι (78), x&v φύωσι (79) διὰ τῆς ἀναστάσεως, C que immitia dicuntur, talium rerum periti nascl 


πολλὴν (79*) ἁποτομίαν παρὰ τῷ χριτῇ ἔξουσιν, ἅτε 
55 οὐκ ἰσχύοντες ἀναδραμεῖν ἐπὶ τὸ εἶδος τοῦ στά- 
χνος, xai γενέσθαι ἐχεῖνο (80) ὅπερ ἃμεν πρὸ τῆς 


ἐπὶ τὴν γῆν χαταπτώσεως. Ἡ δὲ θεραπεία τοῦ ἔπι- 


στατοῦντος τῶν γεννηµάτων, f) τῶν ζιζδανίων τε καὶ 


τῶν ἀχανθῶν ἔστι συλλογὴ, τῶν συναναφυέντων τῷ 
σπέρµατι, πἀσης τῆς ὑποτρεφούσης τὴν ῥίζαν δυνά- 


εως πρὸς τὸν νόθον (81) µεταῤῥυείσης, δι ὧν ἄτρο- 
φόν τε xat ἀτελεσφόρητον τὸ γνήσιον ἔμεινα σπέρμα 
τῇ παρὰ φύσιν βλαστῃ (82) αυμπεπλεγμένον (85). 


Ἐπειδὰν οὖν πᾶν ὅσον νόθον τε xal ἀλλότριον Extt- 
Af, (84) τοῦ τροφίµου, xai εἰς ἀφανισμὸν ἕλθῃ, τοῦ 


πυρὺὸς τὸ παρὰ φύσιν ἑχδαπανήσαντος τῷ αἰωνίῳ 
πευρὶ παραδοθὲν (85), τότε xol τούτοις εὐτροφήσει f) 


dicunt : hi etiamsi per resurrectionem nati fuerint, 
magnam duritiam et scvcritatem judicis experien- 
tur, ut qui nimirum non valeant excrescere et sur- 
gere ad formam spicz, οἱ evadere illud quod erae 
mus antequam in terram delapsi essemus. Porro 
curatura atque remedium, quod adhibet is qui ger- 
minibus przest, hoc est, ut nimirum zizania simul 
ac spinas colligat, qua una cum semine enata 
fuerint, omni vi radicem subtus alente in adulteri- 
nam naturam transfusa : quibus rebus accidit ut et 
genuinum ac germanum semen nom nutriretur, et 
idcirco, quod ab eo germine quod praster naturam 
juxta enatum esset, suffoearetur, nihil unquam per- 
fecti producere posset. Posteaquam igitur quidquid 


φύσις, xal εἰς καρπὺν ἀδρυνθήσεται (86) διὰ τῆς D non. sincerum ac germanum, sed adulterinum et 


τοιαύτης ἐπιμελείας, μαχραῖς ποτε περιδδοις τὸ 
φρινὸν εἶδος τὸ ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν θεόθεν ἐπιδληθὲν ἀπο. 
λαθοῦσα. Μαχάριοι δέ εἶσιν (87) ofc εὐθὺς τὸ τἐλειον 


(65) 'YzoJAa60vca. B ὑπολαθ. δέ. 
(66) 'Huàc. Delet B. 
(67) Θανάτου AvO£rrac. B ἀναλυθέντας. 
(68) ᾽Αγθέριχος. Α B ἀνθερίχων. 
(69) Δεῖ o. Α B addunt φησι. 
70) 'Aédy. B delet. A 6 ) VM 
74) ΑἈνάπθιρον. Α οἱ ἄποροι, B αἱ ἄπειροι. 
(72) Γενόμεγοι. Β γινόµενοι. 
(75) Έχει. Α B ἕξει. 
(74) Φαίγονται. B φύονται. 
(79) 'E£lcnAóc τε. Α B ἐξίτηλός τις, 
(76) Καθάπερ. B χαθάπερ γάρ. 
(711) Κεράσδο.α. B χερασθόλαια. 
(78) Οὕτω xal οὗτοι. À in margine οὗτοι χᾶν 


alienum est, ex eo quod sincerum est, ac vim nu- 


"triendi habet, evulsum et ad interitum redactum 


fuerit, atque ignis id quod naturale non est, assum- 


φυῶσι διὰ τῆς ἀναστάσεως πολλὴν ἀποτομίαν. 
19) Φύωσι. D φνῶσι. . ti " 
19') HoAAQ* - χρόνοις. B. ΠΗολλῆς τῆς παρὰ τοῦ 
γεωργοῦντος θεραπείας προσδέονται πρὸς τὸ μόλις 
ποτὰ τοῖς χαθήχουσι χρόνοις., 
80) 'Exsiro. B ἐχεῖνον. 
81) Τὸν νόθον. A B τὸ νόθον. 
82) ΒΛαστῇ. B. βλάστῃ. 
83) Συμπεπ.εγμένον. Λ B συμπεπνιγμ, 
84) 'ExciAmQ. B ἑχταλῇ. 
En To) a. π. e eig. A B. 
86) Ἀδρυνθ. Ἀνδρυνθ. 
(87) Δό εἰσιν. Α B delent εἰσιν. 


159 


S. GREGORII NYSSENI 


pserit, tunc etiam horum natura copioso nutri- Α κάλλος τῶν ἁσταχύων συνανατελεῖ (88) τοῖς (88) quo 


mento accepto grandescet, ac fructum producere 


μένοις διὰ τῆς ἀναστάσεως. 


maturabit per ejusmodi curam longo tandem circuitu temporum, communi specie qua ab initio nobis 
a Deo impressa atque attributa est, recuperata. Beati autem, quibus per resusreciionem nascentibus 
protinus simul perfecta atque absoluta spicarum pulchritudo exorietur. i 


Hzc autem dicimus, non quod ulla corporalis in 
resurrectione differentia apparitura sit in iis qui 
cum virtute vel vitio nequitiaque vitam trangege- 
runt, ut alium quidem, quod ad corpus aitinet, 
imperfectum putemus, alium autem perfectionem 
liabere existimemus ; sed quemadmodum per hanc 
vitam οἱ vinctus et solutus simili quidem ambo 
corporis habitu sunt, inultum autem inter utrum- 
que quantum ad voluptatem et dolorem attinet, 
interest, eodem modo puto ia futuro posthac tem- 
pore differentiam bonorum pariter ac malorum 
sestimari oportere, Nam perfectio corporum ος 
semente renascentium cum incorruptibilitate pari- 
ter 3€ gloria, cum honore ac potentia futura dici- 
tur ab Apostolo ; harum vero rerum diminutio, non 
corporalem quamdam renati mulilationem αἱροὶί- 
cat, sed uniuscujusque eorum quie per bonum in- 
telliguntur, privationem simnl et alienationem. 
Quoniam igitur alterum cirea nos prorsus esse 
eportet eorum quie per oppositionem intelliguntur, 
vel bonum, vei malum, perspicuum est quod, cum 
aliquis non in bono versari dicitur, prorsus eum ia 


Ταῦτα δέ φαµεν οὐχ ὡς σωματικῆς τινος διαφορᾶς 
àv τοῖς κατ' ἀρετὴν 1| καχίαν βεθιωχόσιν ἐν τῇ ἄνα- 
στάσει φανηαοµένης, ὡς τὸν μὲν ἀτελῆ χατὰ τὸ σωμα 
νοµίζειν, τὸν δὲ τὸ τέλειον ἔχειν οἴεσθαι * ἁλλ᾽ ὥσπερ 
παρὰ τὸν βίον ὁ δεσμώτης τε καὶ ἄνετος, ἔχουσι μὲν 
ἀμφότεροι παραπλησίως τῷ σώματε, πολλὴ δὲ μεταξὺ 
ἁ]ιφοτέρων ἡ καθ ἡδονήν τε χαὶ λύπην διαφορά * 
οὕτως οἴμαι χρῆναι τῶν ἀγαθῶν τε καὶ καχῶν ἐν τῷ 
μεταξὺ (90) ταῦτα χρόνῳ λογίζεσθαι τὸ διάφορον (91). 
Ἡ γὰρ τελείωσις (92) τῶν ἐκ e φθορᾶς ἄναφυο- 
µένων σωμάτων ἓν ἀφθαρσίᾳ τε xol δόξῃ. xal τιμῇ. 
xai δυνάµει (05) παρὰ τοῦ ᾿Αποστόλου γενέσθαι (94) 
λάγεται * ἡ δὲ τῶν τοιούτων ἑλάττωσις οὗ σωµατιχήν 
τινα τοῦ φυέντος διασηµαίνει χολόδωσιν, ἀλλ' ἑκάστου 
τῶν xarà τὸ ἀγαθὸν νοουµένων (95) στἐρησίἰν τε xai 
ἀλλοτρίωσιν. Ἐπεὶ οὖν ἓν τι χρὴ πάντως περὶ 1j μᾶς 
εἶναι τῶν xav! ἀντίθεσιν νουυµένων, ἢ ἀγαθὸν, 1i 
κἀφὺν, δηλονότι τὸ ἐν τῷ ἀγαθῷ τινα λέχειν μὴ elvat, 
ἀπόδειξες γίνεται τοῦ Ev τῷ κακῷ πάντως (96). ᾽Αλλὰ 
μὴν περὶ «iy καχίαν, οὐ τιμὴ, οὗ δόξα, obx ἀφθαρ- 
cla, οὐ δύναµες. Ανάγκη πᾶσα (97), περὶ ὃν μὴ fiv 
ταῦτα, τὰ φούτοις (08) ἓξ ἀντιθέτου νοούμενα παρεῖ- 


melo versari demonstratur. Atqui circa vitiosilatesá C ναι, μὴ ἀμφιδάλλειν, ἀσθένειαν, ἀτιμίαν, φθορὰν, 


non honos, non gloria, non incorruptibilitas, nos 
potentia est. Prorsus igitur necesse est ut circa 
quem hzc non sint, huic ea qux» ex opposito in- 
telliguntur, adesse non dubitetur, infirmitatem sci- 
licet, ignominiam, corruplionem, et quacunque 
ejus generis sunt, cujus in superioribus scriptis 
mentionem fecimus, cum diceremus quod ii qui ex 
vitiositate contracti sunt animx morbi atque affe- 
ctus, cum per eam totam diffusi eoaluerint, et cum 
ea uniti fuerint, ejusmodi evadunt, ut difficulter 
tolli atque aboleri posaint. Talibus igitur cura 
conveniente expurgatis et expiatis, quidquid in 
eorum &uccedet, incorruptibilitas, vita, honor, 


καὶ ὅσα τοιούτου (99) γένους ἐστλν, ἃ (1). ἐν τοῖς 
ἔμπροσαθεν εἴρηται λόγοις, ὅσα (8) δυσαπάλλαχτα vt- 
vetat τῇ Φυχῇ τὰ ix. χαχίας πάθη, δι ὅλης αὐτῆς 
ἀνακραθέντα xaX συμφυέντα, καὶ ἓν πρὸς ἑχείνην 
qevópsva. Τῶν τοιούτων οὖν (3) ταῖς διὰ πυρὺς (4) 
ἰατρείαις ἑχκαθαρθέντων τε χαὶ ἀφανισθέντων, ἕχα- 
στον τῶν πρὸς τὸ χρεῖττον νοουµένων ἀντεπελεύσε- 
«ax (5), ἡ ἀφθαρσία, fj ζωὴ (6), fj th, ἡ χάρις, Ἡ 
δόξα, ἡ δύναµις (7), xai et «t ἄλλο τοιοῦτον (8) Év τε 
τῷ θεῷ (9) ἐπιθεωρεῖσθαι εἰκάζομεν, καὶ τῇ εἰκόνι 
αὐτοῦ, Ἡ τὶς ἔστιν ἡ ἀνθρωπίνη φύσις (10). 


meliorem partem intelligitur, invicem et in. locum 
gratia, gloria, potentia: et st quid aliud ejusdem 


modi vel in ipso Deo, vel in. imagine ejus qux est humana natura cerni conjicimus et existimamus. 


Ei gloria in szcula, Amen. 


(88) ZvravacsAsi. B συνανατέλλει. 
pe Τοῖς. A B delent. 
(91) Audpepor. À big 
gopor. φορον. 
fs Τολξίωσις. B πλεύσης 
95) Δυγάμει. B δυναστείᾳ. 
(94) Γενέσθαι. A B γίνεσθαι. 
(95) Νοουμένων. B νοουµένου. 
. 496) Πάντως. Α B addunt εἶναι. 
(97) Πᾶσα. À πᾶσα οὖν. 
- (98) Τὰ τούτοις. À in margine τούτῳ. 
99) Τοιούτου. À τοῦ τοιούτου. 


4) "A. A ἅπερ. 
9) "Oca. Α B ὅτι. 
3) Τῶν τ. οὖν. D τῶν οὖν τ. 
4) Ταῖς διὰ πυρός. Α in margine τῇ προσηχούὺσῃ 
ἐπιμελείᾳ ἑκχαθαρθέντων. 
(5) Ἀντεπελεύσεται. Α DB ἀντεισελεύσεται. 
(6) 'H ζωή. in B sequitur ἡ δύναμις. 
1) 'H δύναμις. Delet B. 
8) Totobrov. B. τοιούτη, 
9) Ev τετῷ 0. Β αὐτῷ τε v. θ. | 
(40) B Λὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς alovac. Αμήν. 


401 


ΡΕ INFANTIBUS QUI PREMATURE ADRIPIUNTUR. 


402 


RELIER MM HÁÉ—EEN 


TOY AYTOY 
ΠΕΡΙ TON NHIIION 


ΠΡΟ QPAXZ'ASAPIIAZOMENQN, 


ΠΡΟΣ IEPION 


-— ' 


EJUSDEM 
DE INFANTIBUS | 


QUI PRJEMATURE  ABRIPIUNTUR, 


AD IHERIUM. 


Lawrentio Sifano interprete. 


Eo μὲν, ὦ ἄριστε, πάντες αἐφισταί τε xal λογο Α Dicendi quidem vim, qua quisque prxditus foe- 


γράφοι τὴν τοῦ λέχειν πάντως ἐπιδείξονται δύναμιν, 
οἷόν τινι σταδίῳ τῷ πλάτει τῶν σῶν θαυμάτων ἑνδια- 
θέοντες. Καὶ γάρ πως οἶδεν µεγαλοφωνόνερον ποιαῖν 
«by λόγον γενναία εις ἀμφιλαφὴς προτεθεῖσα τοῖς δυ- 
ναμένοις ὑπόθεσις, περὶ ἣν ὑφοῦται ὁ λόγος, τῷ µε- 
γέθει οῶν πραγμάτων συνεπαιρόµενος. Ἡμεῖς δὲ 
κατὰ τοὺς γηραιοὺς εῶν ἵππων ἔξω τοῦ σταδίου τῆς 
ὑποθέσεως µένοντες, τὸ οὓς µόνον ταῖς ἐπὶ cot τῶν 
λόγων ἀμίλλαις διαναστήσοµεν, εἴ πού τις καὶ μέχρις 
ἡμῶν φθάσειεν ἦχας, ti σφοδρῷ ct καὶ σύνεετα- 
pévp οῷ ἅρματι διὰ τῶν σῶν θαυμάτων τὸν λόγον 
ἑλαύνων. Ἐπειδὴ δὲ συµθαίνει xÀy ὑπὸ γήρως ἔξω 
µένῃ τῶν ἀγώνων ὁ ἵππος, πολλάκις αὐτὸν τῷ χεύπῳ 
τῶν χατακροαινόντων elg προθυµίαν διεγειρόµενον, 


Ti, omnes et oratores et reram scriptores haud 


: difieuiter tibi, o vir optime, veluti in stadio quo- 
'dam per amplitudinem miraculorum tuorum dis- 


currentes ufiqua demonetrabunt : etenim preela- 
rum et egregium copiosumi[ue dicendi peritis pro- 
pesitum argumentum erigere, ei utà. cum magni- 
tudine rerum quasi in alMem tollere, et magis 
quodammodo grandiloquam atque sonoram efficere 
solet orationem. Nes vero tanquam equi veloti 
extra stadium argumenti manentes, aurem dun- 
taxat iis qux propter te flant, orationum certami- 
mibus prebebimuws, si forte etiam ad neg weque 
veheimnenti impetu et incitato curru per tua mira-- 
cula agitans oraomem aliquis sonus pervenire 


τήν τε χεφαλὴν ἀνέχειν, xal ὁρᾷν ἐναγώνιον, πνέειν B possit. Sed quoniam accidit ul, etiam οἱ propter 


τε θυμῶδες xol ὑποχινεῖν τοὺς “πόδας πυχνῶς τῷ 
ἑδάφει τὰς ὁπλὰς ἑπαύσαοντα, ᾧ προθυμία µόνη πρὸς 
τοὺς ἀγῶνας ἑἐστὶν, ἡ δὲ «od τρέχοιν δύναµις προαν- 
ηλώθη tQ χρόνφ' τὸν αὐτὸν χρόπον καὶ ὁ ἡμέτερος 
λόγος ἑξαγώνιος µένων διὰ τὸ ΥἌρας, καὶ παραχωρῶν 
τοῦ σταδίου τοῖς ἀχμαίοις χατὰ τὴν παίδευσιν, µόνην 
σοι δείχνυσι τὴν προθυµίαν τοῦ ἐθέλευ ἂν καὶ ἐπὶ 
σου ἁγωνίσασθαι:, εἴπερ ἡθῶσιν οἱ χατὰ τοὺς vov τοῖς 
λόγοεις ἀχμάζοντες. "Oan δὲ μρι τῆς προθυμµίας ἑστὶν 
ἠἐπίδειξις, οὐχ kv τῷ δεηγεῖσθαί τι τῶν oiv. Τούτου 
γὰρ µόγις ἂν χαὶ ὁ σφριγῶν τε xal συντεταµένος τύχοι 
λόγος, ὡς μὴ «ολὺ κατόπιν «ic ἀξίας ἀπολειφθῆναι, 
ὁ την ἀμήχανον ταύτην ἁρμονίαν τοῦ ἤθους διερ- 
μηνεύων ἐκ τῶν ἐναντίων αυγχεχραµένην. Πῶς κα- 


θάπερ ταῖς τῶν βλεφάρων προθολαῖς τὸ τῶν ἀκτί- C 


νων ἄχρατον dj φύσις ἐπισχιάξαουσα, xtxpapávoy 
προσάχει τὸ φέγγος ταῖς ὄμμααω, ὡς ἂν προσ- 
"vhs ὁ Άλιος γένοιτο , πρὸς τὴν ὁκ τῶν βλεφάρων 
σχιὰν σνµµέτρως τῇ χρείφ καταχιρνάµανὸς, οὕτως 
τὸ σεμνόν «s καὶ µεγαλοφυὲς τοῦ ἤθους τῇ ἐμμέτρῳ 
ταπεινοφροσύνῃ χαταμιχνύμενον, οὐχ ὁοστρέφει τὰς 


senectutem ezira certamina maneat equus, sspe 
tamen fremitu pulsoque ac sonitu laseivientium 
insultantiumque sd alacritatem erectus et caput 
lollat, et veluti in certamine versane, tum arde- 
rem in oculis, tum in spirits flateque auimos 
ostentet, et erebro motu pedum ungulas identidem 
solo illidat, eui sola alacritas ad certamina adest, 
faeulas auiem curpendi ante lapso tempere ab- 
sampta est: eodem modo nostra quoque oratio 
propter senectutem exira certamina manens, stadio 
cedegs eruditione florentibus, solam tibi alaerita- 
tem et voluntatem in gratiam tuam certandi oeten- 
dit, siquidem ita floreret, μὲ qui nunc eloquentia 
vigent. Sed quam estendo prompta volantes οἱ 
animi propensio, non eo pertinet, ut ex tuis rebus 
aliquid exponere velim. ld enim vehemens, €opio- 
saque et elaborata vix assequatur orétio, quin 
multa noa assequatur quo pro dignitate rei non. 
iractet, que immensaso et omni imitatione supe- 
riorem bane morum et ingenii egneordantiam et 
consonantiam ex contrariis rebus compositam ei 








103 


S. GREGORII NYSSENI 


16i 


contemperatam susceperit explicandam. Quo pa- A ὄψεις τῶν προσορώντων, ἀλλὰ δι ἡδονῆς βλέπει, 


cto, sicut palpébrarum prominentibus pilis, quasi 
vallo objecto, puritatem et vehementiam radiorum 
natura obumbrans et frangens, temperatum ac di- 
lutum splendorem oculis infert, quo placidus sol 
pro eo modo quem usus poscit, cum umbra quam 
palpebra faciunt, contemperatus exsistat, ita mo- 
rum gravitas atque majestas cum moderata animi 
demissione commista, non avertat oculos intuen- 
tium, sed jucundum efficiat obtutum, ut neque 
gravitatis ac severitatis splendor obscuretur, ne- 


que latens in animo vis propter humilitatem de- . 


spiciatur, sed alterum zequaliter in utroque, tum 
n eelsitudine ac sublimitate comitas et humani- 
tas, tum in humilitate vice versa gravitas et ϱ6- 


veritas animádvertatur. Alius hec exponat, et D 


animum istum compluribus oculis insignitum , 


παρασκευάζει, ὡς μήτε τῆς σεµνότητος τὴν µαρµα- 
ρυγὴν ἁμαυροῦσθαι, μήτε διὰ ταπεινότητος xaza- 
φρονεῖσθαι τὸ ἑνδιάθετον, ἀλλὰ χατὰ τὸ [oov ἐν Exa- 
τέρῳ θεωρεῖσθαι τὸ ἕτερον, Ev τε τῷ ὑψηλῷ τὴν κοι- 
νότητα, xa ky τῷ ταπεινῷ τὸ ἔμπαλιν τὴν σεμνότητα. 
Άλλος τἀῦτα διεξεῤχέσθω, xal τὸ πολυόµµατον τῆς 
ψυχῆς ἀνυμνείτω. Ἱσάριθμοι ταῖς θριξὶ τάχα τῆς 
χεφαλῆς οἱ τῆς φυχῆς ὀφθαλμοὶ, πανταχόθεν ἑπίσης 
ὀξύ τε καὶ ἁπλανὲς δεδορχότες, ὥστε πόὀῤῥωθέν τς 
προϊδεῖν * καὶ μὴ ἀγνοεῖν ix τοῦ σύνεγχυς, μηδὲ 
τὴν πεῖραν ἀναμένειν τοῦ λνσιτελοῦντος διδάσκαλον : 
ἀλλὰ τὸ μὲν τοῖς τῶν ἑλπίδων ὀφθαλμοῖς προορᾷν, τὸ 
δὲ θεωρεῖν διὰ τῆς µνήµης, ἄλλο τε δὲ κατὰ τὸ kv£- 
στὼς Ev χύχλῳ περιαθρεῖν, πάντα δὲ χατὰ ταὐτὸν Ev- 
εργεῖν ἀσυγχύτως πάσαις ταῖς τοιαύταις ἐνερχεῖαις 
«by νοῦν καταλλήλως ἐπιμερίζοντα. 


laudibus prosequatur. Forsitan enim pilos capitis numero zquant animi oculi, undique pariter et ος 
sequo certum ei acutum cernentes, ut et ex longinquo  prospiciant, nihilque fugiat ac lateat eos 
ex propinquo, nec experientiam utilitatis e: tommodi magistram exspectent; sed aliud quidem 
oculis spei provideant, aliud vero per memoriam cernant, aliud item in praesentia undique circum- 
que circa animadvertant, omnia vero simul et eodem tempore omnibus hujusmodi actionibus abs 
que confusione convenienter et apte mens sese distribuens accommodansque efficiat et operetur. 


Venmerandas item paupertatis divitias admire- 
tur, si quis nostra stato est qui ejusmodi rem cum 
laude et admiratione cciebrare sciat. Ac forsitan 
etiamsi prius non erat, at nunc propter te pauper- 
fads quoque desiderium florebit, iuaque tenui- 
tas atque frugalitas ingentibus Croesi auri ponde- 
ribus beatior habebitur. Quemnam enim vel terra 
vel mare ambo suos proventus benigne impartien- 
tes ita beatum reddiderunt, ut tuam vitam animus 
iste materialium facultatum et mundanarum opum 
&eontemptor? Ut enim illi qui a ferro rubiginem 
abstergunt οἱ abradunt, splendidum id et ad ar- 
genti decus accedens afficiunt, ita tibi vite ra- 
dius, dum semper a rubigine pecuniarum diligen- 
ter ezpurgatur, clarior evasit. Hac quoque elo- 
quentibus ac dicendi facultate przditis relinquan- 
tur; et quod pulchre calles, in quibus rebus ex 
sumpüone et aoceptione, quam ex abstinentia 
lacri plus laudis ac glorie quis ferre possit. Li- 


Τόν τε σεμνὸν τῆς πενίας πλοῦτον θαυμαξέτω πά- 
λιν ἐχεῖνος, εἴ τίς ἔστιν ἐν τῷ χαθ᾽ ἡμᾶς βίῳ εἰδὼς 
οὐ τοιοῦτον ἐν ἐπαίνῳ ποιεῖσθαι xal θαύματι. Τάχα 
δὲ εἰ xal μὴ πρότερον ἦν, ἀλλὰ νῦν διὰ σὲ καὶ πενίας 
ἀνθήσει πόθος, xa! πρὸ τῶν πολυταλάντων τοῦ Κροί- 
σου πλίνθων, ἡ ch πλινθότης µακαρισθήσεται. Τίνσ 
γὰρ μαχαριστὸν οὕτως ἀπέδεις γη τε xal θάλασσα, 
ταῖς ἰδίαις ἑχατόρα προσόδοις δεξιουµένη, T) ὡς τὸν 
σὺν βίον ἡ πρὸς τὴν ὑλιχὴν περιουσίαν ἀποδιάθεσις; 
Ὡς γὰρ οἱ τοῦ σιδήρου τὸν ἰὸν ἀποξέοντες, στιλ- 
πνὸν αὐτὸν xal ἀργυροειδή χατεργάζονται, οὕτως col 
φανερωτέρά Ὑέγονεν dj τοῦ βίου ἀχτὶς, ἀεὶ δι ἐπιμε- 
λείας τοῦ loU τῶν χρημάτων χαθαιροµένη. Καὶ ταῦτα 
παρείσθω τοῖς εἰπεῖν δυναµένοις, xai ὅτι χαλῶς ἐπί- 
στασαι bv τίσιν ἐστὶ τὸ λαθεῖν τοῦ χαθαρεῦσαι λἡμ- 
µατος ἑνδοξότερον. Abc áp pot μετὰ παῤῥησίας εἰ- 
πεῖν, ὅτι οὗ πάντων ὑπερορᾷς τῶν ληµµάτων, ἁλλ' 
ὧν οὕπω τις ἄφασθαι τῶν προλαθόντων δεδύνηται, 
μόνος περιεδράζξω διπλῇ τῇ χειρί[. ᾽Αντὶ γὰρ ἐσθῆτός 


ceat enim mihi cam bona venia tua dicere, quod [ τινος ἡ ἀνδραπόδων ἡ χρημάτων, αὑτὰς τῶν ἀνθρώ- 


non omnia lucra despicis atque contemnis, sed quse 
nemo superiorum adhuc attingere et assequi po- 
(uit, ea ambabus manibus solus complexus es. Pro 
*este enim aliqua pretiosa, pro manciplis, pro 
pecwniis ipsas hominum animas captas, “οί in di- 
lectionis thesauro depositas tenes. Hzc scriptores 
et eratores, quibus hujusmodi res pulchre de- 
ecrihere ornamenlo est, exponant; nostra autem 
senilis oratio tantum 8600 moveat οἱ excitet, ut 
pedetentim persequatur a tua sapientia nobis pro- 
positam quastionem, nempe quid statuere et judi- 
care oporteat de iis qui premature abripiuntur, in 
quibus nativitas morti. propemodum conjungitur. 
Quas res etiam sapiens ille inter externos Plato, 
cum multa ex persona ejus, qui revizisset, de ju- 
diciis qus illic apud inferos exerceantur, 'philoso- 


πων τὰς φυχὰς λαθὼν ἔχεις, τῷ θησαυρῷ τῆς ἀγάπης 
ἐναποθέμενος. Ταῦτα λογογράφοι xaX σοφισταὶ διεξί- 
τωσαν, οἷς χόσµος χαλῶς τὰ τοιαῦτα Υράφειν’ ὁ δὲ 
γήρειος ἡμῶν λόγος, τοσοῦτον ἑαυτὸν ὑποχινείτω, 
ὅσον βάδην ἐπεξελθεῖν τῷ προτεθέντι ἡμῖν παρὰ τῆς 
σῆς σοφίας προθλήµατι, τί χρὴ Υινώσχειν περὶ τῶν 
πρὸ ὥρας ἀναρπαζομένων, ko' ὧν μικροῦ δεῖν ἡ Υέ- 
νεσις τῷ θανάτῳ ουνάπτεται», xal ὃ σοφὸς iv τοῖς 
ἔξω Πλάτων πολλὰς kx προσώπου ἀναθεδιωχότος 
περὶ τῶν ἐχεῖθεν δικαστηρίων φιλοσοφήσας, ἀφῆχεν 
ἀπόῤῥητα, ὡς χβείττονα ὄντα δηλαδη, ἢ ὥστε ὑπὸ 
λογισμὸν ἀνθρώπινον ἀλθεῖν. Ei μὲν οὖν τι τοιοῦνον 
ἐν τοῖς ἐδησασμένοις ἐστὶν, ὡς λύειν τὰς 400 προδλή- 
µατος ἀμφιθολίας, δέξῃ δηλαδὴ τὸν εὑρεθέντα λόγον» 
εἰ δὲ μὴ, συγγνώσῃ πάντως τῷ γήρᾳ,μόνην τὴν προθν- 
μίαν ἡμῶν εἰς τὸ παρασχεῖν τί σοι τῶν χεχαρισµένων 


ων 0 - 


465 


DE INFANTIBUS QUI PRJ/EMATURE ABRIPIUNTUR, 


168 : 


ἀποδεξάμενος. Καὶ γὰρ τὸν Ξέρξην ἐχεῖνον τὸν πᾶσαν Α phico more disseruisset, reliquit inexplleatas, ut 


τὴν ὄφ᾽ ἡλίῳ μιχροῦ δεῖν Bv στρατόπεδον ποιησᾶµενον, 
xai πᾶσαν ἑαυτῷ σνγχινοῦντα τὴν οἰχουμένην, ὅτε 
χατὰ τῶν Ἑλλήνων ἑστράτευσε, μεθ) ἡδονῆς δέξασθαί 
Φησιν ó λόγος πἐνητός τινος δῶρον. 'Ύδωρ δὲ τὸ ξένωον 
ἦν, xai οὔτο οὖχ kv χεράµῳ φερόµενον, ἀἁλλ' ἓν τῷ 
xoDup τῆς τῶν χειρῶν παλάμης περιεχόµενον. Οὕτως 
οὖν xal σὺ κατὰ τὴν προσοῦσάν σοι µεγαλοφυῖαν 
µιμήσῃ πάντως ἐχεῖνον, ᾧ δῶρον ἐγένετο ἡ προαίρε- 
atc, εἴπερ ἡμῶν βραχύ τε χαὶ ὑδατῶδες εὑρεθείη τὸ 
δῶρον. Ὥσπερ ἐπὶ τῶν οὐρανίων θαυμάτων ὁρᾷ μὲν 
ἐπίσης τὰ φαινόμενα χάλλη, x&v πεπαιδευµένος, χἂν 
ἰδιώτης τὐχῃ τις ὧν ὁ πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀναθλέπων' 
διανοεῖται δὲ τὰ περὶ αὐτῶν οὐχ ὁμοίως, ὅτι ἀπὸ 
φιλοσοφίας ὁρμώμενος , καὶ ὁ µόναις ταῖς αἰἱσθήσεσι 


qui majores videlicet essent, quam quz» sub ra- 
tiocinationem et eonjecturam humanam cadere 
possent. Si igitur aliquid quidem tale est in iis 
qui perpendimus atque scrutati sumus, quod sol- 
vat proposit:e quistionis ambiguitates, amplecte- 
ris et approbabis, nimirum inventam rationem : 
sin minus, senectuti prorsus ignosces, solamque 
animi nostri propensionem, qua tibi gratum facera 
cupimus, approbabis. Etenim Xerxem illum, qui 
universam propemodum qu2 sub sole est terram 
una easira fecit, et omnem terrarum orbem se- 
eum movit, cum adversus Grecos expeditionem 
fecit, tenet fama pauperis cujusdam munus cum 
voluptate accepisse. ld autem denum aqua erat, 


«b φαινόμενον ἀπιτρέπων, Οὗτος μὲν yàp !| ταῖς B eaque non in fictili vase ferebatur, sed in cava 


ἀχτῖσιν Ίδεται τοῦ ἡλίου, f| τὸ χάλλος τῶν ἄστρων 
θαύματος ἄξιον χρίνει, ἢ τὸν ἀριθμὸν τοῦ σεληνιαίου 
δρόμου ἐπὶ τοῦ μηνὸς παρετήρησεν. | 


manuum palma continebatur : sic ergo tu. quoque 
pto ea, qua przeditus es animi magnitudine, pror. 
$us illum imitaberis, cui pro munere voluntas fuit, 





$i nostrum donum et exiguum et aqueum fuerit inventum. Quemadmodum in colestibus miraculis" - 
apparentes pulehritudines ex wequo quidem videt, sive eruditus, sive rudis et idiota fuerit, is qui in 
cadum suspicit : sed aliter de illis cogitatis, qui a philosophia ad contemplationem earum venit, ali- 


ler item is qui solis sensibus id quod apparet permittit. Ilic enim vel 


ra diis solis delectatur, vel 


pulchritudinem siderum miraculo dignam judicat, vel numerum iunaris cursus in mense observat. 


'U δὲ διορατικὸς τὴν duyhv, xat διὰ παιδεύσεως 
πρὸς τὴν κατανόησιν τῶν οὐρανίων χεχαθαρµένος, 
χαταλιπὼν ταῦτα δι ὧν εὐφραίνεται τῶν ἁλογωτέρων 
ἡ αἴσθησις, πρὸς τὴν τοῦ παντὸς ἁρμονίαν βλέπει, 
xaX Ex τῆς éyxuxMou χινήσεως τὴν 6x τῶν ἑναντίων 
εὑαρμοστίαν ἐπισκοπεῖ, πῶς τῇ ἁπλανεῖ περιφορᾷ ol 
ἐντὰς χύχλοι πρὸς τὸ ἔμπαλιν ἀνελίσσονται * πῶς τὰ 
iv αὑτοῖς θεωρούμενα τῶν ἄστρων πολυαιδῶς σχηµα- 
τίζεται kv προσεγγιαμοῖς τε xai ἁποατάσεσι, xal ὑπο- 
δρομαῖς τε xat ἐχλείψεσι, χαὶ ταῖς kr τὰ πλάγια πα- 
ραδρομαῖς, τὴν ἁδιάλειπτον ἐχείνην ἁρμονίαν ἀεὶ 
χατὰ τὰ αὐτὰ xal ὡσαύτως ἐξεργαζόμενα, οἷς οὐδὲ 


τοῦ βραχυτάτου τῶν ἄστρων ἡ θέσις ἀθεώρητος περι”. 


ορᾶται, ἀλλὰ πάντα τὴν ἴσην παρέχει φροντίδα τοῖς 
διὰ τῆς σοφίας ἐπὶ τὰ ἄνω τὸν νοῦν µετοιχἰσασι. Τὸν 
αὐτὸν τρόπον καὶ σὺ, ὦ τιµία pot χεφαλὴ, τὴν àv 
τοῖς οὖσι τοῦ Θεοῦ οἰχονομίαν βλέπων, ἀφεὶς ἐχεῖνα 
περὶ ἃ τῶν πολλῶν ἄσχολός ἐστιν ἡ διάνοια { πλοῦτον 
λέγω xal τύφον, xai δόξης ἐπιθυμίαν χενῆς, ἅπερ ἄν- 
σιχρυς ἀκτίνων δίχην περιαστράπτοντα τοὺς ἆλογω- 
τέρους ἐκπλήττειν εἴωθεν), οὐδὲ τὰ δοχοῦντα µιχρότερα 
τῶν ἓν τοῖς οὖσι θεωρουµένων ἀνεξέταστα χαταλεί- 
πεις, ἀνερευνῶν τε xal διασχοπούµενος τὴν ἀνωμαλίαν 
τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς ΄ οὗ µόνον τὴν χατὰ πλοῦτον 


"καὶ πενίαν θεωρουµένην, ἢ τὰς κατὰ τὰ ἀξιώματα χαὶ 


τὰ γένη διαφορὰς ( οἶδας γὰρ ἀντ οὐδενὸς εἶναι τοῦτα 
οἷς τὸ εἶναι οὐ χαθ᾽ ὑπόστασιν οἰχείαν ἐστὶν, ἁλλ᾽ ἓν 
τῇ µαταίᾳ ὑπολήψει τῶν τοῖς μὴ οὖσιν ὡς ὑφεστῶσι 
περοσκεχηνότων * εἰ οὖν τις ἀφέλοιτο τοῦ λαµπρυνο- 
µένου τῇ δόξῃ τῶν εἰς αὐτὰ βλεπόντων τὴν μύησιν, 
οὐδὲν ὑπολειφθήσεται τῷ μεγαλοφρονοῦντι ἐπὶ τῷ δια- 
χένφ Φφυσήµατι, xàv πᾶσα χρημάτων dj Όλη παρ) 
αὐτῷ χατορωρυγµένη τὐχῇ)}, ἀλλά σοι διἁ φροντίδος 
ἐστὶ γνῶναι τά τε ἄλλα τῆς θείας οἰχονομίας πρὸς 5 
ει τῶν γινοµένων ἕχαστον βλέπει, καὶ τίνος χάριν τῷ 


Άι is qui animo perspicax et per eruditionem a4 
eontemplationem coelestium purgatus et excultus 
est, omissis his quibus ratione minus utentium 
sensus delectatur, rerum universarum harmoniam, 
hoc est censentientem et quasi concinentem con- 
spiratienem, copulationem aique cosgmentationem 
intuetur, et ex circulari atque in orbem redeunte 
motu eam quie ex contrariis fit, aptitudinem et 
congruentiam contemplatur : quo pacto orbes inte- — 
rioreg revolutione motuque contrario, alque iner-- 
rantium coloque inheerentium et infixarum stel- 
larum ambitus rotundus, retro versentur atque 
ferantur ; quomodo sidera quz in iis conspiclun- 
tur, multiformiter figurentur, tum in appropinqua- 
tionibus, aecessibus, congressibusve, tum recessi- 
bus, digressibus, distantiis, elongationibusve, tum 
subjectionibus atque defectibus, οἱ obliquis trans- 
cursibus indefleientem, indesinentem, stahilem, 
perpetuamque illam concordantiam et harmoniam 


p 8emper equaliter et eodem modo efficientia, a qui- 


bus ne minimi quidem sideris situs quem non con- 
templetur pretermiltitur, sed omnia parem cu- 
ram prebent iis qui per sapientiam ad supera 
mentem traduxerunt : eodem modo tu quoque, 
ϱ charum mihi caput,cum administrationem Dei in 
rebus universis consideras omissis illis circa que 
vulgi mens occupata est (de divitiis loquor, et dcli- 
ciis, et van: glorie cupidilate, qu: res plane ra- 
diorum in modum quasi fulgure prastringentes eos 
qui ratione minus utuntur, obstupefacere, atque per- 
culsos, attonitos et consternatos reddere solent), 
nec ea quidem, qua minima videntur, ex iis qua 
in rebus univerais considerantur, inexeussa relin- 
quis, considerans, dispiciens et scrutans inzquali- 
tatem humane vitz : non eam duntaxat, quie circa 





161 S, GREGORH NYSSENT 468 


divitias et paupertatem consideratur, vel dignita- A μὲν εἰς γῆρας μαχρὸν παρατείνεται ἡ ζωὴ, ὁ δὲ «o- 


tum ei generum differentias (nosti enim hae pro 
nihilo esse, quibus .essentia non est secundum pro- 
priam subsistentiam, sed in vana opinione eorum 
qui rebus nonentibus, quasi subsistentibus inhiant : 
nam οἱ quis adimat ei qui glori; splendoro inflatus 


est, opinionem el existimationem eorum qui bas 


res intueri solent, nibil relinquetur ei qui magnos 
sibi ob res vanas spiritus sumit, et inepte inflatus 
est, etiamsi vel universa pecuniarum materia 
penes eum  defossa sit). Sed tibi curse eet 
scire, cum reliqua divine administrationis, quo 
quidque spectet eorum qua flunt, tum qua de eausa 
alii quidem in longam senectutem vita prorogetur, 
alius vero haetenus vitae particeps sit, quatenus 
per respirationem aerem hauriat , ot. protinus vi- 
tam finiat, Nam si nihil eorum qux in mundo sunt, 
non a Deo est, sed omnia a divina voluntale peg- 
dent, ac sapientia providendique virtute preditum 
numen divinum est, prorsus etiam bis aliqua ratio 
subest, qux sapientie Dei simul et ejus curs, qua 
prospicitur ac providetur rebus universis , insiguia 
ferat. Quod enim temere ac sine ratione fit, opus 
Dei non fuerit. Dei namque proprium est, queniad- 
modum inquit Scriptura, omnia cum sapientia 
facere, Quod igitur sapienter factum in illo? Pro- 
diit bomo per nativitatem in vitam; hausit aerem, 
a gemitu vitam incboavit, lacrymas nature muneris 
wiee impendit, primitias vitse solvit et libamina 


σοῦτον µεσέχει τοῦ Qv, ὅσον δι’ ἀναπνοῖς bv ἀέρα 
σπᾶσαι, χαὶ οὐθὺς χαταλΏξαι τὸν βίον. El γὰρ οὐδὲν 
ἀθεεὶ τῶν ἐν χόσμῳ ἐστὶ, πάντα δὲ σῆς θείας ἐδήλται 
βουλήσεως, σοφὸν δὲ χαὶ προνοητιχὸν τὸ θεῖον, πάν- 
τως tug ἔπεστι καὶ τούτοις λόγος, τῆς σοφίας ἅμα 
τοῦ Θεοῦ χαὶ τῆς προνοητιχῆς ἐπιμαλείας νὰ Υνο- 
ῥίσµατα φέρων. Τὸ γὰρ εἰχῆ τε καὶ ἁλόγως γινόµενον, 
οὐκ ἂν Epyov εἴη θεοῦ. Θεοῦ γὰρ ἴδιον, χαθώς φησιν 


ἡ Γραφὴ, τὺ πάντα Ev σοφίᾳ ποιεῖν. TÉ οὖν τὸ σοφὸν 


bv ἐχείνῳ; Παρῆηλθε διὰ γεννήσεως εἰς τὸν βίον ὁ 
ἄνθρωπος, ἕσπαδε τὸν ἀέρα, ἀπὸ οἰἱμωγῆς τὸ ζῆν 
ἤρξατο, ἐλειτούργηςσε τῇ φύσει τὸ δάχρνον, ἀπήρξατο 
τῷ Bp τῶν θρήνων, πρίν τινος μετασχεῖν τῶν χατὰ 
τὸν βίον ἠδέων, πρὶν τονωθῆναι τὴν αἴσθησιν, ἔτι 
λελυμένος ταῖς τῶν μελῶν ἁρμονίαις, ἁπαλός τε xal 
διαχεχυµένος, καὶ ἁδιᾶρθρωτος, xa τὸ ὅλον εἰπεῖν, 
πρὶν γενέσθαι ἄνθρωπος (εἶπερ ἀνθρώπου ἴδιον ἡ 
λογικὴ χάρις kavty* ὁ δὲ οὕπω ἓν ἑαυτῷ τὸν λόγον 
ἐχώρησεν), οὗτος ὁ μηδὲν πλέον ὄχων, τοῦ ky τῇ κη- 
tpi νηδΌι συνεχοµένου, πλὴν «b. ἐν ἀέρι γενέσθαι, 
by τούτῳ τῆς ἡλιχίας bv, διὰ θανάτου λύεται, ἢ Ex- 
τεθεὶς, 1) καταπνιχεὶς, 3) κατὰ τὸ αὐτόματον δι ἀῤ- 
ῥωστίας τοῦ ζὴν παυσάµενος, τί χρὴ περὶ αὐτοῦ 
ἐννοεῖν ; Πῶς περὶ οῶν οὕτω τετελευτηκότων ἔχειν; 
Ὄψειαι ρα χἀχείνη fj roy τὸν χριτὴν, παραστήσε- 
ται μετὰ τῶν ἄλλων τῷ βήµατι, ὀφέξει τῶν βεδιω- 
µένων τὴν κρίαιν, λήψεται τὴν κατ ἀξίαν ἀντίδοσιν, 
ἢ πυρὶ χαθαιρουµένη κατὰ τὰς τοῦ Εὐαγγελίου φω- 


fecit de fletu, priusquam alicujus rei ia vita jucunde C νὰς, 8 τῇ δρόσῳ τῆς εὐλογίας ἑναποφύχουσα ; 


particeps fuisset, priusquam sensibus vegetatas et firmatus esset : etiam nunc membrorum compag, 
atque cosagmentalione solutus, tener ac diffusms, inarticulatus, sartwbus nondum compositis atque 
formatis, οἱ ut summatim dicam, priusquam homo factus esset, siquidem hominis proprium denum rationis 
est; a& hie rationis nondum capax erat, hic. qui nihilo plus babebat quam is qui materno vtero con- 
tinetur, praterquam quod in aere fuit, in ea &tate cum sit per mortem solvitur, vel expositus, vet 
suffocatus, vel sponte per infirmitatem vivere desinens, quid de eo cogitare oportet? Quomodo itent 
de iis qui hunc exitum vitte habuerunt sentire? An illa quoque anima judicem videbit, tribmnali cunt 
aliis sistetur, subibit acte vite judicium, accipiet pro merito retributionem et compensationem, vel igni 


purgata, juxta Evangelii verba, vel in rore benedictionis refrigerata atque refocillata ? 


EXPLICATIO. 

Hinc plane manifestum est quod purgatorium ignem 
Pater hic. tormenta. eruciatusque dicit, quibus post 
mortem quisque eorum qui peccaverunt et ante mor- 
tem, non ut. dignum et par erat, penitentiam ege- 
runt in flamma afficiuntur, juxta parabolam Evange- 
licam de divite et Lazaro *. Perspicuum est enim 
quod hujus lic parabole meminit dum dicit, vel igne 
purgata (hoc propter divitem), vel in rore benedictionis 
refrigerata, (hoc propter Lazarum). At illa justi judicii 
sententia, « Abibunt hi quidem ad cernum suppli- 
cium, justi vero ad vitam eternam ? *» nondum ante 
judicium locum habet in his 

Sed haud scio quoniodo hzc de hujusmodi ani- 
ma cogitare oporteat. Nomen enim retributionis et 
remunerationis aliquid oportere prorsus ante prz- 
bitum essesignificat ; at ei qui omnino non vixit?ma- 
teriaaliquid przebendi prarepta est. In quibus autem 


* Luc, xvi, 19 sqq. 3 Mattli. xxv, 46. 


Ἐντεῦθεν OnAov τρανῶς, ὅτι xa0dpowor πὺρ 
ὁ Πατὴρ, τὰς μετὰ τὴν τε]λευτὴν ἑκάστου tor 
ἡμαρτηχότων», xal μὴ pecavoncárcov ἀξίως πρὸ 
τελευτῆς, ὃν gAorl βασάνους φησί" κατὰ τὴν &v 
τῷ Εὐάγγελίφ παραθοὴν, περὶ τε τοῦ π.Ιουσίου, 
xal τοῦ Λαζάρου. Δῆ.Ίον γὰρ ὅτι ταῦτα ὧδε µέμνη- 


D ται τῆς παραθοῆς τῷ εἰπεῖν, ἢ πυρὶ καθαιροµένη 


(τοῦτο διὰ τὺν π.Ίούσιογ), ἢ τῇ δρόσῳ τής εὖ.ο- 
χίας ἑναποψύχουσα (τοῦτο διὰ τὸν Λάζαρον). 
Ἡ δὲ ἀπόφασις τοῦ δικαίου κριτοῦν «'AasAsócov- 
ται οὗτοι μὲν elc αἰώγιον κόλασιν, οἱ δὲ δίχαιοι 
εἰς ζωὴν αἰώγιον' » οὕπω πρὸ τῆς χρίσεως χώρα» 


ἔχει ἂν τούτοις. . 


'AXA' οὐκ οἶδα πῶς χρὴ ταῦτα περὶ τῆς τοιαύτης, 
ἐννοῆσαι φυχῆς. Τὸ γὰρ τῆς ἀντιδόσεως ὄνωμα, τὰ 
χρῆναί τι πάντως προπαρασχεθῆναι σηµαίνει, τοῦ M 
ph βεθιωχότος ὅλως, ἡ ὕλη τοῦ τι παρασχεῖν παραφγ- 
gnat. Ἐφ ὧν δὲ δόσις οὐκ ἔστιν, οὐδὲ ἀντίδοσις χυρέως 





DE INFANTIBUS QUI PRIEMATURE ABRIPIUNTUR. 


170 


ὀνομασθήσεται, ΜΙ οὕσης δὲ τῆς ἀντιδόσεως, οὔτε ἆγα- A datio non est, nec compensatio quidem et retribu. 


θόν ἐστιν οὔτε χαχὸν τὸ xax" ἐλπίδα mpoxsipsvov. Τὸ 
yàp ὄνομα τοῦτο, τῶν χαθ᾽ ἑκάτερον νόουµένων την 
ἁμοιθῆν ἐπαγχέλλεται' τὸ δὲ μήτε ἂν ἀγαθῷ µήτς 5v 
χακῷ εὑρισχόμενον, by οὐδενὶ πάντως ἑστίν * ἄμεσος 
Υὰρ ἡ τῆς τοιαύτης ἀντιθέσεως ἑναντιότης, ἡ τοῦ ἆτα- 
(οὗ xa vou καχοῦ, λέγω, ὧν οὐθέτερον ἔσται, τῷ μὴ 
θατέρου κατάρξαντι.Τὸ οὖν ἓν μηδενὶ ὃν, οὐδὲν εἶναί τίς 
εἶποι ὅλως. El δέ τις τὸ τοιοῦτον καὶ εἶναι λέγοι, καὶ 
ἐν ἀγαθοῖς εἶναι, διδόντος, οὐχ ἁποδιδόντος τοῦ θεοοῦ 
τὰ ἀγαθὰ τοῖς τοιούτοις, ποίαν λέγει τῆς ἀποχληρώ- 
σεως ταύτης αἰτίαν, Ποῦ τὸ δίκαιον σνναποδείξει 
τῷ λόγῳ; Πῶς δὲ ταῖς Εὐαγγελικαῖς φωναῖς δύμφω- 
vov δείᾷει τὸ νόηµα; Ἐχεϊ συναλλαγμµατιχὴν τινα τῆς 
βασιλείας τὴν ἑμπορίαν τοῖς ἀξιουμένοις πρὀσγίνεσθαι 


tio proprie nominabitur. Übi autem retributio non 
esi, neque bonum neque malum, quod vel spere. 
tur, vel meiuatur, propositum esL. Id enim nomen 
eorum, quas in alterutram partem intelliguntur, com- 
pensationem et retribulionem promiuit ; quod au- 
tem neque in bono neque in malo invenitur, in nulla 
Te prorsus est : «ine medio est enim ejusmodi oppo- 
sitionis conlrarietas, boni et mali inquam, quotum 
neutrum contiungel ei qui non alterius exemplum 
et specimen przbuerit. Quod igitur in nulla re est, 
ne esse quidem prorsus aliquis dixerit. Quod si quis 
tale et esse οἱ in bonis esse dicat, Deo bona tali- 
bus dante, non reddente, quam hujus atiributionis 
causam afleret ? ubi justitiam in hac attributione 


λέχει. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ καὶ τὸ, qnoi, πεποιήχατε, τὴν B simul inesse oratione demonstrabit? Quomodo au-. 


βασιλείαν ἀντιλαθαῖν ἆστε δίχαιοι. Ἐνταῦβά δὲ µηδε- 
μιᾶς, µήτε πράξεως, μήτε προαιρέσεως ὑπούσης, τίνα 
χαιρὸν ἔχει xal τούτοις παρὰ τοῦ Θεοῦ Τίνοσθαι Xé- 
γειν τὸ ἐξ ἀμοιθῆς ἐλπιζόμενον; εἰ δέ τις ἁδασανί- 
στως τὸν τοιοῦτον δέξεται λόγον, ὡς πάντως bv &va- 


» 


tem hanc opinionem eum Evangelieis vocibus con- 
cordantem ostendel ? Illic quidem tattiquam ex nego 
tio contracto regnum eos qui digni babentur «08» 
secuturos esse dicit. Quoniam enim hoc et hoc, in- 
quit. fecistis, equum est, ut regnum loco remune- 


ol; ἐσομένου τοῦ παρελθόντος οὕτως ἐπὶ τὸν Diov, * rationis accipiatis. Hie vero cure nullum neque fa- 


ἐκ τούτου µαχαριστότερον ἀναφανήσεται τῆς ζωῆς 
τὸ uh µετέχειν ζωῆς, εἴπερ ἑχείνῳ μὲν ἀναμφίθολος 
ἡ τῶν ἀγαθῶν µετουσία, κἂν βαρθάρων τύχῃ γονέων, 
χαὶ ph νενομισμένῳ χυηθῇ γάμῳφ * τῷ 6k βεδιωχότι 
τὸν χωρητόν τε χαὶ νόμιμον τῇ φύσει χρόνον, πάν- 
τως T) πλέον f| ἔλασσον ὁ τῆς χαχίας μολυσμὸς τῇ 
ζωῇ χαταμίγνυται * fj, εἰ μέλλοι παντελῶς τῆς πρὺς 
" *b χαχὸν χοινωνίας ὀχτὺς εἶναι, πολλῶν αὐτῷ δεῖ[ν] 
ἱδρώτων πρὸς αὐτὸ τοῦτο χαὶ πόνων, Οὐ γὰρ ἀχμητν 
κατορθοῦται τοῖς μετιοῦσιν ἀρετὴ[ν], οὐδὲ ἅπονός ἐστό 
τοῖς ἀνθρώποις ἡ τῶν χαθ ἡδονὴν ἀλλοτρίωσις, ὥστε ὀνὶ 
τῶν ἀνιαρῶν ἐξ ἀμφοτέρων σννενεχθΏναι δεῖν πάντιυς 
τὸν μετασχόντατοῦ χρονιωτέρου βίου, f) νῦν τῷ ἐπιόνῳ 
. ττς ἀρετῆς ἐναθλοῦντα, T) τότε διὰ τήν Ev χαχἰᾳ ζωὴν 
τῇ ἀντιδόσει τῶν ἀλγεινῶν ὀδυνώμενον * ἐπὶ δὲ τῶν 
ἀκώρων τοιοῦτόν ἐστιν οὐδεν. ἁλλ' εὐθέως fj ἀγαθὴ 
Άτξες τοὺς ἓν àopla µεταστάντας ἐχδέχεται, εἴπερ 
ἀληθεύει τῶν οὕτως ὑπειληφότων ὁ λόγος. Οὐχοῦν &x 
τοῦ ἀχολούθου καὶ τοῦ λόγου προτιµοτέρα δειχθᾳσε- 
ται 3| ἁλογία, χαὶ ἡ ἀρετὴ οὐδενὸς ἀξία διὰ τούτων 
Γἀναφανήσεται. El γὰρ μηδεµία vévovs ζημία πρὸς 
, την τῶν ἀγαθῶν µετουσίαν τῷ μὴ µετασχόντι τῆς 
ἀρετῃης. µάταιον ἂν cm τὸ περὶ ταύτην πονεῖν καὶ 
ἁ,όνττον, τῆς ἁλόγου καταστάσεως ἐν τῇ τοῦ θεοῦ 
κρίσει προτερευούσης. 


ctum neque voluntas subsit, qua ratione et occa- 
sione quis dicel etiam lis a Deo contingere id quod 
ex retributione et compensatione speratur? Quod 
si quis sine ulla excussione et exarninatione hujus- 
modi opinionem amplectetur, quasi prorsus in bo- 
ni$ futurus sit is qui hoe modo prodierit in vitam, 
ex hac opinione meliore conditione heatiorque esse 
videbitur qui vitae particeps omnino non est, (01Η. 
qui vivit, si quidem ille proeul dubio bonorum par- 
ticeps erit, eliam si Barbaros parentes habent et 
justis legitimisque nuptiis comeeptus non sit ; Mliws 
autem vita, qui id quod natufa capit atque eon- 
suevit, vivendo tempus exegerit, prorsus vel tajór 
vel minor coinquinatio vitiositatis admiscebittr; 
aut si penitus a communione mati vacuns erit, iul- 
tis ei ad hec ipsum sudoribus et laboribus opus 
erit. Non enim absque negotio qui virtuti student 
eam assequuntur; neque absque labore hominibus 
contingit, ut a inalis. voluptatibas alieni sint, adeo 
ut prorsus oporteat eum qui diutius i^ vita fututus 
sit, altero ex duobus molestis implicatum confli- 
eiari, vel nunc in laboríoso exercitio virtutis decer- 
tantem, vel tunc propier vitam per malitiam et ne- 
quitiam transactam, im retributione tristium εί 


D acerbarum rerum cruciatus et dolores tolerantem : 


in praematuris autem nihil est ejusmodi. Sed protinus eos, qui immatura ztate ex hac vita translati 8uut, 
i modo vera eorum qui ita auspicantur et creduni, opinio est, bona sors alque conditio excipit. 
Ergo ex consequenüi rationis carentia eliam ipsa ratione esse prestantior el optabiliot ostendetur , 
οι virtus nullius pretii per bsc apparebit. Nam si nullum damnum ac detrimentum, quantam — ad 
usums et partieipationem bonorum attinel, accidit ei qui particeps virtuüis nón fuit, vanum ei inutile 
ejus studium fuetit, cum siatus οἱ ordo rationis expers priores partes in judiclo Del óbtineat. 
Taot:a συ πάντα xal τὰ τοιαύῦτα διανοούμενος, Hoc et ejusmodi omnia, eum animo ΑΡιίατες, 
Εετάσα: τὸν περὶ τούτου λόγον διεχελεύσω, ὡς ἂν hortatus es me, ul hujus rei r&ionem $crutarer, ut 
fui διὰ τῆς ἀχολούθου ζητήἠσέως ἐπί τινος βεθαίου — per consequenter et consentanéam quistionem ac 
yo? µατος ἡ περὶ αὑτοῦ ἱδρυνθείη διάνοια. Ἐγὼ 6k disputationem nobis in aliqua κ. opinione de hac 
hz τὸ δυσθεώρητον τοῦ προτεθέντος ἡμῖν σχέµµα- — remens statueretur. Ego vero animadvertens quanta 
io; GAéxov, ἁρμόσειν μὲν οἶμαι xal τὴν τοῦ Απο — difficultas ac perplexitas insit. in ea quz nobis ad 


e PATROL. Gn. XLVI. 6 


411 S. CREGORII NYSSENI 179 
considerandum et contemplandum proposita quze- Α στόλου φωνὴν τῷ παρόντι λόγῳ, fj» ἐπὶ τῶν ἀνεφ- 


ΦΕΟ est, convenire quidem opinor eliam przsenti 
commentalioni apostolicam vocem, qua ille usus 
est in arduis et mentis cogitationi inaccessis et in- 
comprehensibilibus questionibus. « O altitudo, » 
inquiens, « divitiarum et sapientie et cognitionis 
Dei ! Quam inscrutabilia judicia ejus, et investiga- 
biles vie ejus ! Quis enim cognovit mentem Do- 
mini *? » Sed quoniam rursus Apostolus ait *, pro- 
prium spiritualis esse omnia scrutari, indagare, 
exquirere et examinare , atque commendat eos qui a 
divina gratia in. omni ratione omnique cognitione 
ditati sunt, recte me facturum esse censeo, si, 
quoad ejus fleri poterit, inquisitionem et investi- 
gationem non negligam, neque quod in his quz- 


ritur, ita despiciam atque contemnam, ut id absque P θυµίᾳ τῶν πρὸς τὴν ζήτησιν τῆς ἀληθείας ἀτονούν- 


scrutatione atque contemplatione pretermittam; 
ne ad similitudinem argumenti propositze quzestio- 
nis, oratio quoque de ea re imperfecta evanescat, 
vel etiam ante tempus veluti infans aliquis modo 
natus, priusquam in lucem prodeat et augescat, 
tanquam morte quadam, in quaestione veritatis 
deficientium ignavia atque socordia intereat at- 
que corrumpatur. Haud igitur incommodum existi- 
mo, non statim a fonte et initio more oratorum 
in judiciis decertantium cum oppositionibus impli- 
cari atque confligere, sed quodam orationi imposito 
ordine, per consequentiam proposit:e questionis 
producere commentationem. Quisnam igitur est ille 
ordo ? Nosse primum unde natura humana, et cujus C 
vei gratia procreata sit. Si enim hzc nos non fu- 
gerint, nec a proposita quidem nobis commentatione 
aberraverimus. Jam vero supervacuum fuerit ora- 
tione probare, quod quidquid secunduni Deum in 
rerum natura, tum menle percipitur, tum videtur, 
ex ipso Deo essentiam habeat : cum nemo, opinor, 
eorum qui utcunque rerum veritatem contemplati 
fuerint, hujusmodi opinionem oppugnaturus sit. 
Constat enim inter omnes ος una cousa pendere 
res universas, nullamque rem ipsam ex sese essen- - 
tiam habere, neque sui ipsius principium et cau- 
sam esse, sed unam quidem esse naturam non 
crealam et sempiternam, quis semper similiter 
et eodem niodo sese habeat, omni intervallari in- 


tellectu superior, incrementi diminutionisque ex- p Υενῶν συγχεχραµένον τὴν φύσιν, τῆς θείας τε xat 


pers, quz ultra omnem terminum esse conspiciatur 
et intelligatur : cujus opus sit et tempus et locus 
et his consequentia omnia, ac si quid aute hzec co- 
gitatio comprehendit, tum sola mente comprehen- 
sibile, tum supramundanum. Unum autem ex iis 
αυ facta sunt, naturam quoque humanam esse 
dicimus, oratione quadam divinz doctrine duce 
ad hoc utentes : quz ait, omnibus a Deo ad genera- 
tionem productis, hominem quoque super terram 
creatum esse, cujus natura ex diversi generis rebus 
contemperata sit, divina intellectualique natura ad 
eam qua cujusque elementi ei contributa est, por- 


'Rom. x1, 35. * I Cor. ui, 10. 


ἔχτων Exelvog πεποίηται λέγων ' «"Q βάθος πλούτου 
xa σοφίας xal γνώσεως θεοῦ ! Ὡς ἀνεξερεύνητα τὰ 
χρίµατα αὐτοῦ, xai ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ ! Τίς 
γὰρ ἔγνω νοῦν Κυρίου; » Ἐπειδὴ δὲ πάλιν ὁ ᾿Από- 
στολος ἴδιον τοῦ πνευματικοῦ φησι τὸ ἀναχρίνειν τὰ 
πάντα, xal ἀποδέχεται τοὺς παρὰ τῆς θείας χάριτος 
πλουτισθέντας Ev παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει’ χα- 
Aog ἔχειν φημὶ μὴ χατολιγωρῆσαι τῆς δυνατῆς EE- 
ετάσεως, μηδὲ περιιδεῖν τὸ ζητούμενων ἓν τούτοις 
ἀνερεύνητό» τε xai ἀθεώρητον, ὡς ἂν ph καθ) 
ὁμοιότητα τῆς τοῦ προθλήµατος ὑποθέσεως, καὶ ὁ 
περὶ αὐτοῦ λόγος ἀτελὴς ἀφανισθείη, f) xol ἄωρος, 
χαθάπερ τι viov τῶν ἁρτιτόχων «piv εἰς qux 
προελθεῖν xal ἀδρυνθῆναι, οἷόν τινι θανάτῳ τῇ ῥᾳ- 





των διαφθειρόµενος. Φημὶ τοίνυν καλῶς ἔχειν μὴ 
ῥητορικῶς τε xaX ἀγωνιστικῶς εὐθὺς κατὰ στόµα 
πρὸς ἀντιθέσεις συµτλέχεσθαι, ἀλλά τινα τάξιν 
ἐπιθέντας τῷ λόγῳ, δι ἀχολούθου προάγειν τὴν περὶ — 
τοῦ προθλήµατος θεωρἰαν. Tic; οὖν f τάξις; Τὸ 
γνῶναι πρῶτον ὅθεν dj ἀνθρωπίνη φύσις, xal ὅτου | 
χάριν ᾖλθεν εἰς γένεσιν. El γὰρ τούτων μὴ διαµάρ- 
τοιµεν, οὐδὲ τῆς προχειµένης ἡμῖν θεωρίας ἡμαρ- 
τηχότες ἑσόμεθα. Τὸ μὲν οὖν Ex Θεοῦ πᾶν ὅ τί πἐρ 
ἐστι μετ’ αὐτὸν kv τοῖς οὖσιν ἐν τῇ φύσει νοούμενόν 
τε xal ὀρώμενον τὸ εἶναι ἔχειν, περιττὸν ἂν εἴη 
λόγῳ χατασχενάζεσθαι, οὐδενὸς, οἶμαι, τῶν ὁπωσοῦν 
ἐπεσχεμμένων τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν πρὸς τὴν 
τοιαύτην ὑπόληψιν ἑνισταμένου. Ὁμολογεῖται γὰρ 
παρὰ πάντων, μιᾶς αἰτίας ἐξῆφθαι τὸ πᾶν, xaX οὔ- 
δὲν τῶν ὄντων αὐτοῦ ἐξ ἑαυτοῦ τὸ εἶναι ἔχειν, οὐδὲ 
ἑαυτοῦ εἶναι ἀρχὴν xaX αἰτίαν, ἀλλά µίαν μὲν φύσιν 
εἶναι ἄκτιστον xal ἀῑδιον, ἀεὶ χατὰ τὰ αὐτὰ xa 
ὡσαύτως ἔχουσαν, παντὸς διαστηματιχοῦ νοήµατος 
ὑπερχειμένην, ἀναυξῆ τινα xal ἀμείωτον, xal παν- | 
τὸς ὅρου ἐπέχεινα θεωρουµένην fic ἔργον, χαὶ χρό- 
voe, xal τόπος, xal τὰ ἐπὶ τούτοις πάντα, xai εἴ τι 
πρὸ τούτων χαταλαμθάνει t| ἕννοια νοητόν τε xal 
ὑπερχόσμιον. "Ev δὲ τῶν γεγονότων χαὶ τὴν ἀνθρω- 
πίνην φύσιν elvat φαμεν, λόγῳ τινὶ τῆς θεοπνεύστου | 
διδασχαλίας ὁδηγῷ πρὸς τοῦτο συγχρώμενοι; ὃς φησι 
πάντων παρὰ τοῦ Θεοῦ παραχθέντων εἰς γένεσιν, καὶ 
τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς γῆς ἀναδειχθῆναι, ἐξ ἕτερο- 


νοερᾶς οὐσίας, πρὸς τὴν ἑχάστου τῶν στοιχείων αὐτῷ 
συνερανισθεῖταν μοῖραν χαταμιχθείσης ΄ γενέσθαι δὲ - 
τοῦτον παρὰ τοῦ πεποιηκότος, ἐφ᾽ ᾧτε εἶναι tmc 

θείας το χαὶ ὑπερχειμένης δυνάµεως ἔμψυχόν τε” 
ὁμοίωμα. Βέλτιον δ ἂν εἴη xaX αὐτὴν παραθέσθαε 

τὴν λέξιν ἔχουσαν οὕτως" « Καὶ ἐποέησε, » φησὶν., 
« ὁ Geb; τὸν ἄνθρωπον * xat' εἰχόνα θεοῦ ἐποίησεν 
αὐτόν. » Τὴν δὲ αἰτίαν τῆς τοῦ ζώου τούτου xaca- 


^ m P 


σχευῆς, τῶν πρὺ ἡμῶν τινες ταύτην ἀποδεδώχασιν., | 
ὅτι διχη διῃρηµένης τῆς κτίσεως πάσης, χαθιώς ' 
φησιν ὁ ᾽Απόστολος, εἰς τὸ ὁρατόν τα xal ἀόρατον -- 
σημαίνεταιδιὰ μὲν τοῦ ἀοράτου, τὸ νοητὸν χαὶ ἀσώμ.;- 








s 


DE INFANTIBUS QUI PRAEMATURE ABRIPIUNTUR. 


114 


ον’ διὰ δὲ τοῦ ὁρατοῦ,τὸ αἰσθητόν τε xal σωματῶδες. À tionem. admista : hunc autem idcirco factum esse 
s Creatore, ut esset divine atque superz virtutis animatum quoddam simulacrum. Commodius auteni 


luerit etiam ipsam in medium afferre dictionem, qua talis est : 


« Et fecit, » inquit, « Deus hominem, se- 


eundum imaginem Dei fecit eum *. » Porro causam creationis hujus animalis, quidam eorum qui ante 
nos fnerumi, hanc reddiderunt, quod cun: bifariam divisa sit omnis creaturas, quemadmodum inquit 
Apostolus, in visibile scilicet et invisibile : per invisibile quidem, id quod mente percipi potest, et 
jncorporeum ; per visibile autem sensibile et corporeum significatur. 


Eig δύο τοίνυν ταῦτα δι ν πάντων τῶν by- 
των, εἷς τε τὸ αἰσθητὸν, λέγω, xal εἰς «b xav ἔννοιαν 
θεωρούμενον/’ χαὶ τῆς μὲν ἀγγελιχῆς τε xal ἁσωμά- 
του φύσεως, Ἶτις τῶν ἀοράτων, ἐν τοῖς ὑπερχοαμίοις 
*£ xa ὑπερουρανίοις διαιτωµένης, διὰ τὸ χατάλληλαν 
εἶναι τῇ φύσει τὸ ἑνδιαίτημα (f, τε yàp νοερὰ φύσις 


λεπτή τις xal χαθαρὰ xal ἁδαρῆς xal εὐχίνητος, Β 


τό τε οὑράνιον σῶμα λεπτόν τε xal χοῦφον καὶ &et- 
χίνητον) * τῆς δὲ γῆς, 0 65 τῶν αἰσθητῶν ἐστιν ἔσχα- 
τον, οἰχείως τε xal καταλλήλως πρὸς τὴν τῶν νοητῶν 
ἐν αὑτῇ διαγωγἣν οὐχ ἐχούσης, (τίς γὰρ ἂν γένοιτο 
τοῦ ἀνωφεροῦς τε xal χούφου πρὸς τὸ βαρυ τε xal 
ἐμθριθὲς χοινωνία:) ὡς ἂν ph τελείως ἅμοιρός τε 

χαὶ ἁπύχληρος ἡ Y) τῆς νοερᾶς τε χαὶ ἀσωμάτου δι- 
" ᾽αγωτῆς εἴη, τούτου χάριν προµηθείᾳ κρείττονι τὴν 
ἀνθρωπίνην συστῆναι γένεσιν, τῇ νοερᾷ τε xai θείᾳ 
τῆς φυχῆς οὐσίᾳ τῆς Υηῖνης μοίρας περιπλασθείσης, 
ὡς ἂν τῇ πρὸς τὸ ἐμθριθέςτεχαὶ σωματῶδες συμφυῖᾳ 
χαταλλῄλως ἡ ὀνχὴ τῷ στοιχείῳ τῆς γῆς ἐμθιοτεύοι, 
ἐχούσης τι πρὸς τὴν τῆς σαρχὸς οὐσίαν συγγενὲς 
χαὶ ὁμόφυλον. Σκοχὺς δὲ τῶν γινοµένων ἑἐστὶ, τὸ ἓν 


πάτῃ τῇ χτίσει διὰ τῆς νοερᾶς φύσεως τὴν τοῦρς 


^ παντὸς ὑπερχειμένην δοξάξεσθαι δύναμιν, τῶν τε 
ἑπουρανίων xaX τῶν ἐπιχθονίων διὰ τῆς αὐτῆς ἑνερ- 
γείας (λέγω δὲ διὰ τοῦ πρὸς τὸν θεὸν βλέπειν) ἀλλή- 
ἎἾοις πρὸς τὸν αὐτὸν Gxonbv συναπτοµένων. Ἡ δὲ 
τοῦ βλέπειν πρὸς τὸν θεὸν ἑνέρχεια οὐδὲν ἄλλο 
ἐστὶν, 3) ζωὴ τῇ νοερᾷ φύσει ἑοιχνυῖά τε xol χατάἀλ- 
| Άτλος. Ὥσπερ yàp τὰ σώματα víiva ὄντα, ταῖς 
Υηῖναις διαχρατεῖται τροφαῖς, xal τι σωματῶδες 
ζωῆς εἶδος ἓν τούτοις χαταλαμθάνοµεν, ὁμοίως Ev 
ἀλόχοις τε xal λογιχοῖς ἑνεργούμενον * οὕτως slvat 
τινα χρἠ xat νοητὴν ζωὴν ὑποτίθεσθαι, δι ἧς ἐν τῷ 
ὄντι συντηρεῖται dj φύσις. El δὲ ἡ τῆς σαρχὸς τροφῇ, 
ἐπίῤῥντός τις οὖσα xaX ἀποῤῥέουσα, δι αὐτῆς παρ- 
; 6δου δύναμίν τινα ζωτιχὴν ἑναπητίθεται ofc ἂν Υένη- 


Cum igitur in hec duo divisa sint omnia quz 
sunt, in sensibile, inquam, et in id quod per 
mentis agitationem et cogitationem consideratur 
et intelligitur, atque angelica quidem et incorpo- 
rea natura, que ex invisibilibus est, in supra- 
mundanis et superccelestibus partibus domicilium 
habeat, propterea quod ea sedes illi nature con- 
veniena et accommodata sit (nam sicut natura 
intellectualis tenuis quzedam, pura, ponderis expers 
et agilis est, ita corpus quoque eoleste, tenue, 
leve et semper mohile est) : terra autem, quz ex- 
tremum nimirum ex sensibilibus est, cum ad hec 
apta atque accommodata non sit, ut in ea degant 
ea qua sola mente comprehenduntur : (quam enim 
communionem habeat id quod leve est ac sursum 
fertur, cum eo quod grave ac ponderosum est?) 
ne terra penitus expers 3c vacua esset ab in- 
tellectuali et incorporea conversatione, idcirco 
providentia meliori, cum intellectuali divineque 
anima nalure terrena portio circumdata et ob- 
ducta esset, aiunt humanam conflatam esse na- 
turam, ui per eam qua cum pondere corporis 
coaluit conjunctionem, apte atque accommodate 
viveret anima in elemento terre, qus nonnihil 
cognationis et affinitatis habet cum natura carnis. 
Hac autem omnia huc spectant, ut nimirum ín 
omni creatura per intellectualem naturam glori- 
ficaretur et celebraretur ea virtus et potestas quae 
supra presidet rebus universis, tum coelestibus, 
tum terrestribus, per eamdem efficientiam (dico 
autem per hoc, ut ad Deum respiciant) ad eam- 
dem intentionem inter sese conjunctis. Porro effi- 
cientia respiciendi ad Deum, nihil est aliud quam 
vita intellectuali naturse conveniens et accommo- 
data. Quemadmodum enim terrena corpora terrenis 
conservantur cibis, ac corpoream quamdam in his 


ται. πόσῳ μᾶλλον ἡ µετουσία τοῦ ὄντως ὄντος, τοῦ p vite speciem deprehendimus, quz in brutis pariter 


" à µένοντος xal πάντοτε ὡσαύτως ἔχοντος, ἓν τῷ 
εἶναι φυλάσσει τὸν µετασχόντα! El οὖν αὕτη ἐστὶν 


ᾗ οἴχεία τε xal χατάλληλος τῇ νοερᾷ φύσει ζωὴ, τὸ 


τοῦ θεοῦ µετέχειν, οὑχ ἂν διὰ τῶν ἑναντίων γένοιτο 
αι µετουσία, εἰ ud τρόπον τινὰ συγγενὲς εἴη τῷ ὁρε- 
᾿ γοµένῳ τὸ µετεχόμενον. Ὡς γὰρ ὀφθαλμῷ γίνεται 


et ratione preditis exercetur : ita ponere oportet 
esse quamdam etiam mentis intellectu comprehen- 
sibilem et invisibilem vitam, per quam in sua 
essentia natura conservatur. Quod si carnis ali- 
mentum aflluere ac defluere solitum, per transi- 
tum ipsum vim quamdam vitalem subministrat 


. τῆς αὐγῆς dj ἀπόλανσις τῷ φυσικὴν αὐγὴν ἐν ἑαυτῷ 

τρὸς την τοῦ ὁμογενοῦς ἀντίληψιν ἔχειν, xal οὔτε 

δάκτυλος, οὔτε ἅλλο τι τῶν μελῶν τοῦ σώματος 

ἐνεργεῖ τὴν ὅρασιν, διὰ τὸ µηδεµίαν ἐχ φύσεως αὖ- 

yhv ἐν Kup ct τῶν μελῶν χατεσχευάσθαι. οὕτως 
«ἀνάγχη πᾶσα xai ἐπὶ τῆς τοῦ θεοῦ µετουσίας elvat 
*t συγγενὲς πρὸς τὸ µετεχόμενον ἐν τῇ φύσει τοῦ 
4 


quibus ingestum fuerit, quanto magis participa- 
tio ejus qui revera est, qui semper manet atque 
eodem modo semper se habet, in sua essentia 
conservat eum qui parliceps ejus fuerit! Si igitur 
hzc propria eonveniensque intellectuali naturz vita 
est, si Dei particeps sit, nequaquam per contraria 
participatio contigerit, nisi aliquo modo id cujus 


5 Gen. 1, 27. 


115 


S. GREGORII NYSSENI 


116 


participatio est cognatum luerit οἱ quod. appetit A ἀπολαύοντος. At& τοῦτό φησιν ἡ l'oagh, xat! εἰχόνα 


et particeps esse cupit. Ut enim oculo usus atque 
fruitio splendoris contingit ex eo quod natura- 
lei in sese splendorem habet ad apprehensionem 
ac perceptionem ejus quod ejusdem generis est ; 
ac neque digitus, neque aliud ullum corporis 
membrum visum exercet, propterea quod nullus 
in alio quopiam membrorum a natura inditus sit 
splendor : ita plane necesse est etiam in partici- 
patione Dei quiddam cum eo cujus fruitio atque 
participatio est cognatum esse in natura fruentis. 
ldeirco Scriptura dicit, secundum imaginem Dei 


hominem esse factum, ut per id quod simile st, - 


simile, opinor, .videret. Deum autem videre, vita 


θεοῦ γεγενῆσθαι τὸν ἄνθρωπον * ὡς ἂν, οἶμαι, τῷ 
ὁμοίῳ βλέπειν τὸ ὅμοιον. Τὸ δὲ βλέπειν τὸν θεὸν. 
ἐστὶν dj ζωὴ τῆς ψυχῆς, καθὼς ἐν τοῖς φθάσασιν 
εἴρηται. Ἐπεὶ δέ πως ἡ τοῦ ἀληθῶς ἀγαθοῦ ἄγνοια 
χαθάπερ τις ὀμίχλη τῷ διορατιχῷ τῆς ψυχῆς ἐπ- 
εσχότησεν, παχυνθεῖσα δὲ ἡ ὀμίχλη νέφος ἐγένετο, 
ὥστε διὰ τοῦ βάθους τῆς ἀγνοίας, τὴν ἀχτῖνα τῆς 
ἀληθείας μὴ διαδύεσθαι’ ἀναγχαίως τῷ χωρισμῷ τοῦ 
φωτὸς xai fj ζωὴ αὑτῆς συνεξέλιπεν. Εἴρηται γὰρ 
τὴν ἀληθῃ ζωὴν τῆς φυχῆς Ev τῇ µετουόἰᾳα τοῦ ἀγα- 
θοῦ ἐνεργεῖσθαι, τῆς δὲ ἀγνοίας πρὸς τὴν θείαν 
κατανόησιν ἐμποδιζούσης ἐχκπεσεῖν τῆς ζωῆς τὴν 
ψυχὴν τὴν τοῦ θεοῦ ui µετέχουπαν. 


anima est, quemadmodum in precedentibus dictum est Quoniam autem ejus, quod vere bonum 
est, ignorantia, veluti nebula quzdam perspective anim: facultati teaebras offudit; nebula vero den. 
sata nubes facta est, adeo ut per profunditatem ignorantix€ radius veritatis penetrare non possit, 
necessario una cum privatione lucis etiam vita ipsius defecit. Dictum est enim veram anime 
vitam per boni participationem exerceri, ignorantia vero Dei contemplationi atque cognitioni of- 
ficiente vita excidisse animam quz Dei particeps non sit. 

Porro nemo nobis necessitatem imponat originem B ᾗΜηδεὶς δὲ Ὑενεαλογεῖν ἡμᾶς ἀναγχαξέτω τὴν 


ignorantix exponendi, unde hzc inquiens, et a quo; 
sed ex ipsa signiflcatione nominis intelligat quod 
Scientia atque ignorantia indicent animam aliquo 
modo sese ad aliquid habere. Nihil autem eorum 
que ad aliquid et intelliguntur et dicuntur, sub- 
stantiam exprimit atque demonstrat, Alia enim est 
ejus quod ad aliquid dicitur, et alia substantie 
ratio. Si igitur scientia substantia non est, sed 
mentis circa aliquam rem actio, multo magis certum 


' atqueextra controversiam est ignorantiam longe ab- 


esse ab eo ut substantia sit. Quod autem secundum 
substantiam nonest, nec omnino quidem est, Absur- 
dum igitur et vanum fuerit de eo quod non est, 
unde sit, curiose inquirere. Quoniam igitur vitam 
quidem anim:e Dei participationem esse sermo 
dicit, eaque participatio in eo versatur, ut quan- 
tum ei licet et capit, scientia przdita sit; igno-. 
rantia autem non alicujus substantia, sed ejus quae 
per scientiam fit, actionis interitus atque perem- 
ptio est; ac necessarío consequitur, ut ubi par- 
ticipatio Dei non exercetur, privatio 'οἱ alienatio 
vita ait (id autem malorum fuerit extremum) : 
consequenter omnis boui factor curationem mali 
in nobis operatur. Bona enim res curatio est; at 
modum curationis prorsus ignorat, qui non respi- 
cit ad mysterium Evangelicum. Cum igitur malum 
eese demonstratum sit, si a Deo, qui est vila, 
alienati simus, curatio ejuscemodi infirmitatis erat, 
Deo rursus conjungi atque conciliari, et in vita 
versari, Cum ergo haec vita per spem humane 
nature proposita sit, non proprie dici potest re- 
munerationem eorum qui bene vixerunt, partici- 
pationem el usum vitz: fore, et supplicium vice 
versa. .Sed quod dicitur simile est ei quam de 
oculis in medium afferimus similitudini. Neque 
enim ei qui oculos purgatos habet, przenmium quod- 
dam et honorariun) esse dicimus eorum qua cerni 
possunt animadversionern : aut oculis laboranti con- 


ἄγνοιαν, πόθεν αὕτη λέγων xal ἀπὸ τίνος *. 002 ἐξ 
αὐτῆς νοείτω τῆς τοῦ ὀνόματος σηµασίας, ὅτι fj γνῶ- 
σις χαὶ ἡ ἄγνοια τῶν πρὀς tl πως ἔχειν τὴν ψυχὴν 
ἐνδείχνυται. 0ὐδὲν δὲ τῶν πρός τι νοουµένων τε xat 
λεγομένων, οὐσίαν παρἰστησιν. "Άλλος γὰρ ὁ τοῦ πρός 
τι, χαὶ ἕτερος ὁ τῆς οὐσίας λόγος. El οὖν f) γνῶσις 
οὐσία οὐκ ἔστιν, ἀλλά περιττὴ τῆς διανοίας ἑνέργεια' 
πολὺ μᾶλλον fj ἄγνοια πόῤῥω τοῦ χατ’ οὐσίαν εἶναι 
ὡμολόγηται. Τὸ δὲ μὴ κατ οὐσίαν ὃν, οὐδὲ ἔστιν 
ὅλως. Μάταιον τοίνυν ἂν εἴη περὶ τοῦ μὴ ὄντος, τὸ 


.ὅθεν ἐστὶ περιεργάζεσθαι. Ἐπειδῇ τοίνυν. ζωὴν μὲν 


φυχῆς τὴν τοῦ Θεοῦ µετουσίαν ὁ λόγος εἶναί φησ:, 
γνῶσις δὲ κατὰ τὸ ἐγχωροῦν ἐστιν ἡ µετουσία ^ ἡ δὲ 
ἄγνοια οὐχί τινός ἐστιν ὕπαρξις, ἀλλά τῆς χατὰ τὴν 
γνῶσιν ἑνεργείας ἀναίρεσις * τῷ δὲ μὴ ἐνεργεῖσθαι 
τοῦ Θεοῦ τὴν µετουσίαν fj τῆς ζωῆς ἁλλοτρίωσις 
ἀναγχαίως ἐπηκολούθησεν (τοῦτο 9' ἂν ef τῶν χαχῶν 
τὸ ἔσχατον) ΄ ἀχολούθως ὁ τοῦ παντὸς ἀγαθοῦ ποιττὴς 
την τοῦ χαχοῦ θεραπείαν Bv ἡμῖν κατεργάζεται. 
Ἀγαθὸν γὰρ ἡ θεραπεία, τὸν δὲ τρόπον τῆς θερα- 
πείας ἀγνοεῖ πάντως ὁ μὴ πρὸς τὸ Εὐαγγελιχὸν βλέ- 
πυν µνστήριον. Καχοῦ φοίνυν ἀποδειχθέντος τοῦ ἆλ-- 
λοτριωθῆναι θεοῦ, ὅστις ἐστὶν ἡ ζωὴ, ἡ θεραπεία τοῦ 
τοιούτου ἁῤῥωστήματος ἣν τὸ πάλιν οἰχειωθῆναι 
θεῷ, καὶ Ev. τῇ ζωῇ γενέσθαι. Ταύτης οὖν τῆς ζωῆς 
κατ’ ἐλπίδα προχειµένης τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, οὐχ 
ἔστιν εἰπεῖν χυρίως ἀντίδοσιν τῶν εὖ βεδιωχότων 
γενέσθαι τὴν τῆς ζωῆς µετουσίαν, xal τιµωρίαν τὸ 
ἔμπαλιν. "AX ὅμοιόν ἐστι τῷ κατά τοὺς ὀφθαλμοὺς 
ὑποδείγματι τὸ λεγόµενον. Οὐδὲ γὰρ τῷ χεχαθαρμένῳ 
τὰς ὄψεις ἔπαθλόν τί φαμεν εἶναι καὶ πρεσθεῖον τὴν 
τῶν ὁρατῶν χατανόησιν, ἢ τῷ νοσοῦντι, τὸ ἔμπαλιν, 
χαταδίκην τινὰ xoi τιμωρητικὶν ἁπόθασιν τὸ μὴ 
µετέχειν τῆς ὁρατιχῆς ἐνεργείας. 'AXY ὡς ἀναγχαίως 
ἕπεται τῷ xazà φύσιν διακειµένῳ τὸ βλέπειν, τῷ τε 
ἁπὸ πάθους παρενεχθέντι τῆς φύσεως, τὸ μὴ ivep- 
γεῖν τὴν ὅρασιν ' τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἡ µαχαρία. 
ζωῇ συµφυής ἐστι xal οἰχεία τοῖς κεχαθαρµένοις xà 











17 


DE INFANTIBUS QUI ΡΕ ΕΜΛΤΟΗΕ ABRIPIUNTUR. 


118 


τῆς ψυχῆς αἰσθητήρια * ἐφ᾽ ὧν δὲ καθάπερ τις λήµη A tra, condemnationem quamdam et pemnalem sen- 


τὸ κατὰ τὴν ἄγνοιαν πάθος ἐμπόδιον πρὺς τὴν µετον- 
σίαν τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς Ὑένεται, ἀναγκαίως ἔπεται 
τὸ p) µετέχειν ἐκείνου, οὗ τὴν µετουσίαν ζωὴν εἶναί 
φἀαμ.ὲν τοῦ µετέχοντος. 


tentiam, quod non compos est efficienti» videndi. 
Bed ut necessario consequitur, ut is qui secundum 
naturam dispositus est videat, is vero cujus ex 
morbo natura vitiata ac depravata est, visionem 


non exerceat : eodem modo beata quoque vita cognata ac propria eorum est quibus anims sen- 


sOria purgata sunt : 
luminis officit, 
vitam esse dicimus participantis. 

Τούτων τοίννν οὕτως ἡμῖν διῃρημένων, χαιρὸς ἂν 
εἴη διεξετάσαι τῷ λόγῳ τὸ προτεθὲν ἡμῖν πρόθληµα : 
τοιούτον δέ τι λεγόμενον ἦν, El χατὰ τὸ δίχαιον γί- 
γεται τῶν ἀγαθῶν f) ἀνταπόδοσις, ἓν τἰσιν ἔσται ὁ ἓν 
νηπίέῳ τελευτήσας τὸν βίον, μήτε χαχὺν ἓν τῇ ζωῇ p 
ταύτῃ καταθαλόµενος, µήτε ἀγαθὸν, ὥστε διὰ τούτων 
γενέσθαι αὐτῷ τὴν κατ ἀξίαν ἀντίδοσιν ; *Q πρὺς 
thv ἀχολουθίαν τῶν ἐξητασμένων ὀρῶντες ἀποκρινού- 
µεθα ὅτι τὸ προσδοχώµενον ἀγαθὸν, οἰχεῖον μέν ἐστι 
κατὰ φύσιν τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει, λέγεται δὲ χατά 
τινα διάνοιαν τὸ αὐτὸ καὶ ἀντίδοσις: τῷ δὲ αὐτῷ 
ὑποδείγματι πάλιν τὸ νόηµα τοῦτο σαφηνισθήῄσεται. 
Δύο γάρ τινες ὑποχείσθωσαν τῷ λόγῳ ἁῤῥωστήματί 
τινι χατὰ τὰς ὄψεις σσυνενεχθέντες, τούτων δὲ ὁ μὲν 
σπουδαιότερον ἑαυτὸν ἐπιδιδότω τῇ θεραπείᾳ, πάντα 
ὑπομένων τὰ παρὰ τῆς ἰατριχῆς προσαγόµενα, x&v 
ἐπίπονα ᾗ ' ὁ δὲ πρὸς λουτρά τε καὶ οἰνοφλυγίας 
ἀχρατέστερον διαχείσθω, µηδεµίαν τοῦ ἱατρεύοντος 
συμθουλὴν πρὸς τὴν τῶν ὀφθαλμῶν ὑγίειαν παρα- 


in quibus autem ignorantie vitium, quasi quzdam lippitudo participationi veri 
necessario sequitur, ut non ερ sint ejus cujus participationem οἱ usum 


His igitur a nobis hoc modo distiuctis et expli- 
catis, tempestivum fuerit propositam nobis oratione 
tractare atque discutere quastionem : hujusmodi 
autem quiddam erat quod proponebatur : Si pro 
eo quod justum est, bonorum renumeratio aique 
B iribiitio fit, in quibus versabitur is qui infans 
in tenera ziate vitam finivit, neque boni in bac 
vita neque imali quidquam conatus et exorsus, ut 
per hzc ei pro merito retributio fiat? Cui ad con- 
sequentiam eorum qua examinata sunt respicientes 
respondebimus quod bonum, quod exspectatur, . 
secundum naturam quidem humani generis proc 
prium est : dicilur autem secundum quemdam ' 
intelleetutn, idem etiam retributio : atque eadem 
rursus similitudine sensus hic explieabitur. Po- 
nantur enim in oratione nostra duo quidam, qui 


in morbum quemdam inciderint oculorum, quorum . . 


unus majori cum estudio magisque sedulo sese 
curationi permittat, omnia qua ab arte medica 


δεξάµενος. Φαμὸν τοίνυν, πρὸς τὸ πέρας ἑχατέρου C adhibeantur, quantumvis etiam dolorem facientia, 


βλέποντες, ἀξίως ἀντιλαθεῖν ἑχάτερον τῆς προαιρέ- 
σεως αὐτοῦ τοὺς καρπούς ΄ πὸν μὲν τὴν στέρησιν 
τοῦ φωτὸς, τὸν δὲ την ἁπόλανσιν. Τὸ γὰρ ἀναγχαίως 
ἑπόμενον , ἀντίδοσιν Ex καταχρήῄσεως ὀνομάζομεν. 
Ταῦτα xaY ἐπὶ τῶν νηπίων ζητουµένων ἔστιν εἰπεῖν, 
ὅτι ἡ τῆς ζωῆς ἑχείνης ἀπόλαυσις, οἰχεία μέν ἐστι τῇ 
ἀνθρωπίνῃ φύσει ΄ τῆς δὲ χατὰ τὴν ἄγνοιαν νόσου, 
πάντων σχεδὸὺν τῶν ἐν *fj σαρχὶ ζώντων ἐπικρατού- 
σης, Ó μὲν ταῖς χαθηχούσαις θεραπείαις ἑαυτὸν Ex- 
παθάρας, xai οἷόν τινα λήμην τοῦ διορατικοῦ τῆς 
φυχης ἀποχλύσας τὴν ἄγνοιαν, ἄξιον τῆς σπουδῆς 
ἔχει τὸ χέρδος, Ev τῇ ζωῇ τῇ κατὰ φύσιν γενόμενος’ ὁ 
δὲ τὰ διὰ τῆς ἀρετῆς φεύγων χαθάρσια, καὶ δυσίατον 
ἑαυτῷ διὰ τῶν ἁπατηλῶν ἡδονῶν χατασκευάζων τῆς 
ἀγνοίας τὴν νόσον, παρὰ φύσιν διατεθεὶς, ἡλλοτρίω- 
ται τοῦ χατὰ φύσιν, καὶ ἀμέτοχος γίνεται τῆς οἰκείας 
ἡμῖν xat καταλλήλου ζωῆς. Τὸ δὲ ἀπειρόκακον νήπιον 
μηδεμιᾶς νόσου τῶν τῆς Ψψυχῆς ὀμμάτων πρὸς τὴν 
τοῦ φωτὸς µετουσίαν ἐπιπροσθούσης, iv τῷ χατὰ 
φύσιν γένεται, ph δεόμενον τῆς Ex τοῦ χαθαρθῆναι 
ὑγκαίας, ὅτι μηδὲ tv ἀρχὴν τὴν νόσον τῇ φυχῃ παρ- 
εδέξατο. 

ram dispositus et affectus alienus est ab eo quod 


&ecundum naturam est, 


sustinens : alter vero a balneis et nimio viai usu 
sese minus abstinere possit, nullum medici con- 
silium quod ad sanitatem oculorum pertineat 


. admittens. Dicimus igitur ad finem et eventum 


utriusque spectantes, utrumque sue voluntatis 
dignos recipere fructus ; hunc quidem privationem, 
illum vero usum et fruitionem lucis. Quod enim 
necessario sequitur, id per abusionem, retribu- 
tionem et compensatlonem nominamus. Hzc otiam 
κά ea qus de infantibus quaeruntur diei possunt, 
quod illius vite usus atque fruitio, propria qui- 
dem humang nature sit, sed cum ignorantie 
morbo omnes propemodum qui in carne vivunt 
correpti sint : qui quidem idoneis et competentibus 
curationibus sese expurgaverit, et veluti lippitudi- 
nem quamdam a perspecüva vi anime igRhoran- 
tiam quasi derivaverit, abluerit stque sustulerit, 
dignum studio Juerum consecutus in ea qus se- 
cundum naturam est, vita versatur; qui autem 
ea qua per virtutem adhibentur, purgatoria fugit 
remedia, curatuque difficilem sibi per fallaces vo- 
luptates ignorantie roorbum eicit, preter natu- 
el expers fi ejus vile 


qus nobis proprie convenit et accommodata est. At. puellus infans simplex omnisque malitie ex. 
pers, nullo etiam nunc oculorum animi morbo participationi lucis officiente, in eo quod naturale 
est versatur, sanitate qus per purgationem contingit, non indigens, quippe qui nec ab iuitio 


quidem prorsus in animum morbum admisit. 
Kat µοι δοχεῖ διά τινος ἀναλογίας οἰχείως ἔχειν ὁ 

σταρὼν τοῦ βίου τρόπος τῇ προσδοχωµένῃ ζωῇ. Καθ- 

περ γὰρ θηλῇ xat γάλακτι ἡ πρώτη τῶν νηπίων 


Ac mihi presens vite ratio per quamaam cén- 
venientiam atque proportionem affinis et propinqua 
esse videlur ei vite quam exspectamus, Quemad- 





LI 


1"0 


S. GREGORII NYSSENI 


450 


modum enim prima infantium stas mamma ac lacte A ἠλιχία τιθηνουµένη ἑχτρέφεται * εἶτα διαδέχεται ταύ- 


nutrita educatur; deinde alius conveniens ei cni 
adhibetur excipit cibus, qui idoneus ac proprius 
sit ejus qui enutritur, donec ad perfectam perve- 
nerit etatem : ita opinor etiam animam per ea qua 
semper competentia sibi atque accommodata sint, 
ordine atque consequentia quadam participem fieri 
ejus vitze, quae secundum naturam est, quantam 
capit ac potest, de iis qux in beatitudine proposita 
sunt, partem capientem, quemadmodum etiam id 
a Paulo didicimus, aliter nutriente eum qui jam 
per virtutem creverit, aliter infantem et imperfe. 
etiorem : nam ad hujusmodi quidem dicit : « Lactis 
potu vos alui, et non cibo; nondum enim potera- 
tis *. » Ád eos autem qui jam impleverant mensuram 
salis, quze ratione ac mente percipitur : « Perfe- 
ctorum autem est, » inquit, «solidus cibus *, » qui 
per habitum sensoria habent exercitata. Quemad- 
modu igitur dici non potest, In similibus esse 
virum et infantem, etiamsi neuter eorum morbo 
aliquo implicetur : (quo pacto enim in paribus ver- 
sari deliciis possint, qui earumdem rerum partici- 
pes non sunt?) sed morbo quidem nullo affligi, et 
in hoe et in illo similiter dicitur, quandiu passio- 
nis et afflictionis uterque expers est, sed fructus 
deliciarum non amplius ab iisdem similiter perci- 
pitur (nam huic quidem licet vel orationibus dele- 
ctari, vel rebus preesse, vel cum laude ac gloria 
magistratus gerere, vel benefaelendo hominibus 


την χατάλληλος ἑτέρα τῷ ὑποχειμένῳ τροφῇ, οἰχείως 
τε xai ἐπιτηδείως πρὸς τὸ τρεφόµενον ἔχουσα, ἕως 
ἂν ἐπὶ τὸ τέλειον φθάσῃ * οὕτως οἶμαι χαὶ την φυχὴν 
διὰ τῶν ἀεὶ καταλλήλων τάξει ct xal ἀχολουθίᾳ 
µετέχειν τῆς κατὰ φύσιν ζωῆς, ὡς χωρεῖ xat δύναται 
τῶν ἐν τῇ µαχαριότητι προχειµένων µεταλαμθάνον- 
σα, χαθὼς χαὶ παρὰ τοῦ Παύλου τὸ τοιοῦτον ἐμάθο- 
psv, ἄλλως τρέφοντος τὸν ἤδη διὰ τῆς ἀρετῆς αὖξ»- 
θέντα, xal ἑτέρως τὸ νήπιον καὶ ἀτελέστερον. Ἡ ρὺς 
μὲν γὰρ τοὺς τοιούτους φησὶν, ὅτι «Τάλα ὑμδς 


ἑπότισα, οὐ βρῶμα * οὕπω γὰρ Ἰδύνασθε: » πρὸς δὲ - 


τοὺς πεπληρωχότας τὸ µέτρον τῆς νοητῆς ἡλιχίας, 
€ Τελείων δέ ἐστι,» φησὶν, « fj στερεὰ τροφὴ, » τῶν 
διὰ τὴν ἕξιν τὰ αἰσθητήρια γεγυμνασμµένα ἑχόντων. 


Β Καθάπερ τοίνυν οὐκ ἔστιν Ev τοῖς ὁμοίοις εἰπεῖν εἶναι 


τὺν ἄνδρα τε xai τὸ νήπιον, χἂν µηδεµία νόσος 
ἑχατέρῳ τούτων προσάπτηται ' (πῶς γὰρ ἂν Ev τῷ 
ἴσῳ τῆς τρυφῆς Ὑένοιντο, οἱ τῶν αὐτῶν ut µετ- 
έχοντες :) ἀλλὰ τὸ μὲν μὴ χαχοῦσθαι νόσῳ τινὶ, xal 
ἐπὶ τούτου xal &m' ἐχείνου λέγεται παραπλησίως, 
ἕως ἂν ἔξω πάθους ἑχάτερος T] * τῶν δὲ χατὰ τρυφὴν 


4 ἁπόλαυσις οὐχέτι ὁμοίως παρὰ τῶν αὐτῶν ἔνερ- 


egentibus clarescere, vel si re$ ita tulerit, cum C 


uxore, qua cordi sit, matrimonio junctum esse, 
ac domui praeesse; ae si qua alia per hanc vitam 
una cum his jucunda licet invenire, tum acroamata, 
tum spectacula, venaliones, lavacra, gymbpasia, 
convivales animi delectationes, ac si quid aliud 
ejusmodi est: at infanti delicie sunt lac, nutricis 
ulnz, quieta ac placida motio, que somnum invitet 
et demulceat ; nam imperfecte etatis ea natura est, 
ut qua superet hanc oblectationem non capiat): 
eodem modo, qui per virtutem in hac vita animas 
nutriverunt, et, ut inquit Apostolus, mentis sue 
sensuum instrumenta exercuerunt, si ad incorpo- 
ream illam vitam traducantur, pro ratione habitus 
ac potentiz, quz in ipsis insit, divinarum delicia- 


γεῖται (τῷ μὲν γὰρ ὑπάρχει χαὶ διὰ λόγων εὖ- 
φραίνεσθαι, χαὶ πραγμάτων ἐπιστατεῖν, xat εὐδοχί- 
µως ἀρχὰς µετιέναι, καὶ ταῖς τῶν δεοµένων εὔεργε- 
σίαις λαμπρύνεσθαι, γαμετῇ τε συνοικεῖν, ἂν οὕτω 
τύχη καταθυµία, xa οἴχον ἄρχειν, xai ὅσα κατὰ 
τοῦτον ἔστιν ἡδέα τὸν παραθδατὺν βίον εὑρεῖν, ἀχροά- 
µατά τε xat θεάµατα, θῆραι xal λουτρὰ, xa γυμνά- 
cia, καὶ συμπόσια, xai θυµηδίαι, καὶ ef τι τοιοῦτον 
ἕτερον τῷ δὲ νηπἰῳ ἡ τρυφὴ, τὸ γάλα ἐστὶ, xal ἡ 
τῆς τιθήνης ἀγχάλη, καὶ Ἠρεμαία χίνησις τὸν ὕπνον 
ἐφελχομένη τε xal ἠδύνουσα * τὴν yàp ὑπὲρ τοῦτο 
εὐφροσύνην, τὸ ἀτελὲς τῆς ἡλιχίας χωρῆσαι φύσιν 


οὖν ἔχει) - τὸν αὐτὸν τρόπον οἱ διὰ τῆς ἀρετῆς Ev τῷ | 


τῇδε βίῳ τὰς φυχὰς θρέψαντες, xot, χαθώς φησιν ὁ 
Απόστολος, καταγυµνάσαντες ἑαυτῶν τὰ νοητὰ αἱ- 
σθητήρια, εἰ πρὸς τν ἀσώματον ἐχείνην µετοιχι- 
σθεῖεν Quiv , πρὸς λόγον τῆς ἐνυπαρχούσης αὐτοῖς 
Σξεώς τε xai δυνάµεως, τῆς θείας ερυφῆς µεταλή- 
Ψονται, ἢ πλείονος, ἡ ἑλάττονος, χατὰ τὴν παροῦσαν 
ἑχάστου δύναμιν τῶν προχειµένων µετέχοντες. Ἡ δὲ 
ἄχευστος τῆς ἀρετῆς ψυχη, τῶν μὲν ix πονηρίας 


rum participes erunt, vel majorem vel minorem D καχῶν, ἅτε µήτε ctv &pyhv συνενεχθεῖσα τῇ τῆς κα - 


secundum przsentem cujusque potentiam proposi- 
torum partem capientes. At anima qus virtutem 
nondum gustavit, eorum quidem malorum quz ex 
improbitate ac nequitia oriuntur, ut quz ab initio 
prorsus in malitie morbum non inciderit, expers 
inanet ; illius autem vite, quam Dei tum cognitio- 
nem tum participationem esse oratio superior de- 


χίας νόσῳ, διαμένει ἀμέτοχος τῆς ζωῆς ἑχείνης, ἣν - 
θεοῦ γνῶσίν τε xal µετουσίαν ὁ πρὸ τούτων λόγος 
ὠρίσατο, τοσοῦτον μετέχει παρὰ τὴν πρώτην, ὅσον , 
χωρεῖ *b τρεφόμενον, ἕως ἂν, χαθάπερ tw τροφῃ 
χαταλλήλῳ τῇ θεωρίᾳ τοῦ ὄντος ἑναδρυνθεῖσα, χωρη- - 





τικὴ τοῦ πλείονος γἕνηται, bv δαψιλείᾳ τοῦ ὄντως 


ὄντος χας᾽ &&ouciav µετέχουσα. 











finivit, tantam in initio partem capit, quantas capax est id quod enutritur, quoad tanquam cibo quodam - 
"convenienti et accommodato ad contemplationem ejus, qui revera est, grandis effecta majoris partis 
capax efficiatur, largiter et abunde pro arbitrio partem capiens ejus qui revera est. 

Ad hec respicientes nialorum quidem, qua ex Πρὸς ταῦτα βλέποντες, ἔξω μὲν τῶν ix πονηρίας ͵ 
improbitate ac nequitia exsistunt, pariter expertem — xaxüv ὁμοίως εἶναί φαµεν τὴν quyhv, τοῦ τε διὰ 


Pd 


? Hebr. v, 14. s 





1 Cor. n1, 9. 


184 


DE INFANTIBUS QUI PRAMATURE ABRIPIUNTUR. 


182 


πάσης ἀρετῆς Ίχοντος, xa τοῦ μηδὲ ὅλως µετεσχη- A animam esse dicimus tum ejus qui per omnem 


χότος τοῦ βίου. Oó μὴν ἐν τῷ ὁμοίῳ τὴν ἑχατέρου 
τούτων διαγωγὴν ἐννοοῦμεν. Ὁ μὲν γὰρ ἤκουσε, 
χαθὼς ὁ Προφήτης qnot, τῶν οὐρανίων διηγημάτων, 
δι ὧν ἡ δόξα τοῦ θεοῦ χαταγγέλλεται, xal διὰ τῆς 

τίσεως πρὸς τὴν χατανόησιν ὡδηγήθη τοῦ Δεσπότου 
τῆς Χτίσεως, xal διδασκάλῳ τῇ ὄντως σοφίᾳ ἑχρή- 
σατο, τῇ ἐν τοῖς οὖσι θεωρουµένῃ σοφίᾳ, τό τε τοῦ 
φωτὸς τούτου κάλλος χατανοῄσας, ἀναλογικῶς τὸ τοῦ 
᾿ἀληθινοῦ φωτὸς χάλλος ἐνόησε, καὶ àv τῷ παγἰῳ τῆς 
Ὑπς τὸ τοῦ πεποιηχότος αὐτὴν ἀμετάθετον ἐπαιδεύθη - 
xa τὸ ἀμέτρητον τοῦ οὐρανοῦ μέγεθος χατανοῄσας, 
[πρὸς tb ἄπειρόν τε xal ἀόριστον τῆς ἐμπεριεχούσης 
τὸ πᾶν δυνάµεως ὡδηγήθη, τάς τε ἀχτῖνας ἰδὼν τοῦ 
ἡλίου ix τῶν τοσούτων ὑψωμάτων μέχρις ἡμῶν 


δτηχούσας, τὸ ul] &zovelV τὰς νοητικὰς τοῦ θεοῦ ἐν- B 


εργείας πρὸς ἕχαστον ἡμῶν &mb τοῦ τῆς θεότητος 
ὄψους χατιέναι διὰ τῶν φαινομένων ἐπίστευσεν. El 
Υὰρ εἷς ὢν φωστὴρ χοινῃ τε τὸ ὑποχείμενον ἅπαν τῇ 
Ἰφωτιστικῇ δυνάµει διαλαµθάνει, καὶ πᾶσι τοῖς µει- 
έχουσιν ἑαυτὸν ἐπινέμων, ὅλος ἑχάστῳ xaX ἁδιαίρετος 
πάρεστι’ πόσῳ μᾶλλον ὁ τοῦ φωστῆρος δημιουργὸς, 
xai πάντα ἓν πᾶσι Ὑίνεται, χαθώς φησιν ὁ 'Anó- 
στολος, xal ἑχάστῳ πἀρεστι, τοσοῦτον ἑαυτὸν διδοὺς, 
ὅσον τὸ ὑποχείμενον δέχεται Ἰ 'AX)à χαὶ στάχυν τις 
ἰδὼν ἐπὶ γῆς, καὶ τὴν Ex φυτοῦ βλάστην, καὶ βότρυν 
ὥριμον, καὶ τὸ τῆς ὁπώρας κάλλος, ἢ Ev καρποῖς, ἢ 
ἐν ἄνθεσι, xai τὴν αὑτόματον πόαν, χαὶ ὄρος ἐπὶ τὸ 
αἰθέριον ὕψος &nb τῆς ἄχρας ἀνατεινόμενον, xal τὰς 
ἓν ὑπωρείαις πηγἁάς, μαζῶν δίχην ἐκ τῶν λαγόνων 
τοῦ ὅρους ἐπιῤῥεούσας, ποταμούς τε διὰ τῶν κοίλων 
ῥέοντας, xaX θάλασσαν ὑποδεχομένην τὰ πανταχόθεν 
ῥεύματα, xax iv τῷ µέτρῳ µένουσαν, χύματά τε τοῖς 
αἰγιαλοῖς ὁριξόμενα, xal οὐχ ἐπεξιοῦσαν ὑπὲρ τοὺς 
τεταγµένους ὅρους xatà τΏς Ἠπείρου τὴν θάλασσαν * 
ταῦτα xai τὰ τοιαῦτα βλέπων, πῶς οὐχ ἅπαντα δ.α- 
λάδοι τῷ λόγῳ, δι ὧν γίνεται ἡ διδασκαλία τοῦ ὄντος, 
εἰ μιχρὰν ἑαυτῷ δύναμιν πρὸς τὴν µετουσίαν τῆς 
τρυφῆς ἑἐχείνης παρεσχενάσατο; "Iva δὲ παρῶ τὰ 
µαθήµατα, ὅθεν θήγεται πρὸς ἀρετὴν ἡ διάνοια, γεω- 
µετρίαν τε xaX ἀστρονομίαν, xaX τὴν διὰ τοῦ ἀριθμοῦ 
χατανόησιν τῆς ἀληθείας, πᾶσάν τε μέθοδον ἀποδει- 
χτιχην τῶν ἀγνοουμένων χαὶ βεδαιωτιχὴν τῶν χατει- 
ληµµένων, xai πρό γε τούτων, τὴν τῆς θεοπνεύστου 


virtutem progressus facit, tum ejus qui ne vite 
quidem penitus particeps fuit, non tamen in eodem 
statu atque conditione pari utriusque horum con- 
versationem vitzeque traductionem esse inteiligi- 
mus. Hic enim ccolestes, ut ait Propheta, narratio- 
nes, per quas gloria Dei annuntiatur, audivit, et 
per creaturam ad considerationem Domini creature 
deductus est, et ad cognoscendam eam quae vere 
sapientia est, magistra usus est ea sapientia quee 
in rebus universis consideratur, et inesse intelli- 
gitur, atque hujus lucis pulchritudine animadversa, 
per convenientem similitudinem ac proportionem, 
vere lucis pulchritudinem consideravit et intelle- 
xii ; et per soliditatem ac firmitudinem terre, ejus 
qui fecit eam, didicit immobilitatem ac stabilitatem. 
lmmensa quoque cceli magnitudine animadversa, 
ad infinitam et indeterminatam potentiam res uni- 
versas jn se continentem deductus est ; conspectis- 
que radiis solis e tantis altitudinibus ad nos usque 
pertinentibus, per ea qui apparent, providentiam 
divinz eflicientiis facultatem non deesse credidit, 
ut ab altitudine deitatis ad unumquemque nostrum 
descendat. Nam si unum luminare ct. communiter 
quidquid subjectum est illuminatrice vi occupat et 
comprehendit, et omnibus utentibus atque fruer.- 
tibus seipsum impertiens, totus unicuique et ia- 
divisus adest, quanto magis luminaris fabricator, 
et omnia in omnibus, ut Apostolus inquit *, exsi- 
stit et unicuique adest, tantum sese exhibens, 
quantum subjectum capit! Quinetiam si quis vel 
spicam super terram couspexerit, vel ex planta 
germen enatum, vel racemum maturum, vel au- 
tumni pulchritudinem, tum in fruetibus tum in 
floribus, vel sponte provenientem herbam, vel 
montem ad ztheream altitudinem a cacumine per- 
tinentem, et fontes in locis depressis uberum in 
modum ex lateribus et hiatibus montis affluentes, 
tum amnes per concava loca fluentes, tum mare 
quod et omnia undique flumina excipit, et ih sua 
mensura manet, fluctusque littoribus terminat, et 
non ultra constitutos fines in continentem mare 
erumpens: hzc et hujusmodi si quis consideret, 
quo pacto non omnia ratione comprehendat, per 


Γραφἢῆς φιλοσοφίαν, τελείαν ἐπάγουσαν κάθαρσιν τοῖς p qux theologis cognitio exsistit ejus qui est? Nun- 


δι αὐτῆς τὰ θεῖα πεπαιδενµένοις µμυστήρ.α. 


quid parvam sibi vim ad participationem illarum 


deliciarum comparavit ? Ut omittam interim disciplinas, quibus mens ad virtutem acuitur, geome- 
triam, astronomiamque, et eam quz per numerum contingit cognitionein veritatis, atque omnem ratio- 
nem ac viam demonstrativam eorum qua ignorantur, et confirmativam eorum que comprehensa et 
intellecta sunt: ad bec item diviue Scripture philosophiam, quz perfectam iis qui per eam di- 


viua fueriut edocti mysteria, affert purgationem. 
ο δὲ μηδενὸς τούτων ἓν γνώσει γενόμενος, μηδὲ 
χειραγωγηθεὶς διὰ τοῦ χόαµου πρὸς τὴν τῶν ὑπερ- 
χοσµίων ἀγαθῶν χατανόησιν, ἁπαλός τις xal ἀγύμνα- 
στος xai ἀτριδὴς τὴν διάνοιαν παρελθὼν τὸν βίον, 
ἀχεῖνος οὐχ ἂν iv τοῖς αὐτοῖς εἴη, ἐν otc ὁ λόγος τὸν 
προλαθόντα ἀπέδειξεν, ὡς μηχέτι διὰ τοῦτο µακχαρι- 


6 | Cor. xv, 28. 


At 18 qui harum rerum nullius cognitionem ade- 
ptus est, neque per mundum ad cognitionem supra- 
mundanarum rerum quasi manu ductus est, sim- 
plex adeo, tener et inexercitatus menteque incultus 
vitam transiens, non in iisdem versetur, in quibus 
superiorem illum versaiurum oratio demonstravit, 


185 


5. GREGORII NYSSENI 


184 


ut idcirco non amplius juxta prolatam a nobis A στότερον ἀποδείχνυσθαι, χατὰ τὴν προενεχθεῖσαν ἡμῖν 


oppositionem beatior esse ostendatur is qui vitz 
particeps non fuit, eo qui preelare particeps .ejug 
fuit, Nam eo quidem qui cum vitio nequitiaque 
.vixit, non modo simplex, vitiique ac malitiz expers, 
verumetiam is foreitan , qui nec prorsus quidem ab 
initio prodiit in vitam, beatior fuerit, Tale enim de 
Juda quoque per Evangelicam yocem didicimus *, 
quod in talibus is qui penitus in rerum natura non 
E8l, eo qui cum vitiositate pervenit in reruu natu- 
ram, meliore conditione sit. Nam illi quidem ob 


ἀντίθεσιν, τὸν μὴ µετασχόντα τοῦ βίου τοῦ µετασχόν» 
τος χαλῶς. Tob μὲν γὰρ xax(x συνεζηκότος οὗ µόνον 
ὁ ἀπειρόχαχας ἂν εἴη µαχαριστότερος, ἀλλὰ xai 5 
μηδὲ «ἣν ἀρχὴν παρελθὼν εἰς τὸν βίον. Τοιοῦτον γὰρ 
καὶ περὶ τοῦ Ἰούδα διὰ τῆς Εὐαγγελωχῆς φωνῆς ἐδιδά- 
χθηµεν, ὅτι ἐπὶ τῶν τοιούτων χρεῖττον τοῦ κατὰ 
χαχίαν ὑφεστῶτός ἐστι «b παντελῶς ἀνυπόστατον. 
Tip μὲν γὰρ διὰ τὸ βάθος τῆς ἐμφυείσης Χακίας εἰς 
ἄπειρον παρατείνδται ἡ διὰ τῆς καθάρσεως κόλασις, 
τοῦ δὲ μὴ ὄντος πῶς ἂν ὀδύνη καθάῄοιτο; 


profunditatem ἱημαία vitiositatis in infinitum prorogatur ea qua per purgationem ft pena, eum vero 


qui non est, quomodo dolor attingere possit ? 


Quod si quis comparat jmmaluram infantium Ὦ El 8E vig πρὸς τὸν κατ ἀρετῆν βίον κρίνοι τὸν vn- 


vitam cum ea qua secundum virtutem agitur, is 
reverg infans et jmportuous est. qui bujusmodi 
judicio de rebu& utatur. Interrogas ergo cujus rei 
gratia in ea ztate quis e vita subdueitur, quid per 
hoc divina eapientia providendo cavet ? Quod si de 
lis quidem dicas qua illegitimum partum arguunt, 
et idcireo a parentibus de medio tolluntur, im- 
merite malitia: operum a Deo rationem reposcas, 
«ui ea quie in hac parte non recte facta sunt, in 
judicium adducit, Sin autem aliquis, etiamsi dili- 
gegter edücetur et curetur 4 parentibus, votaque ab 
lisdem pro eo studiose suscipiantur, vitte tamen 
particeps non est, morbo ad mortem usque inva- 
lescente (quod solius haud dubie causs est), hánc 
de talibus conjecturam facimus, quod perfeete 
providentiz sit, non modo morbos eontractos cu- 
rare, verum etiam ne ab initio quidem prorsus ali- 
quis ip rebus vetitis versetur, providere. Verisimile 
enim est eum qui id quod fulurum est seque atque 
preteritum cognovit, progressum vitz infantis ad 
perfectienem prohibere, ne quod vi prescia malum 
animadversum est in eo qui i(a victurus fuisset, 
peráüciatur, atque ei qui ea volunsate arbitrioque 
victurus fuisset, vitii nequiti:;que materia vita fiat. 
Awue hune intelleetum similitudine quadam facile 
fuerit exprimere atque representare. Sit enim, 
exempli gratia, es omni genere ciborum opiparum 
quoddam ας dubium convivis epulum propositum ; 
bnjc praesit ex convivis is. qui exacte cujusque 
nature proprietatem noverit, quid tali quidem 
temperamento atque complexioni commodum, quid 
item noxium et. incommodum sit, addita sit item 
huic cum auctoritate potestas et officium quoddam, 
ut ad suum arbitrium alium quidem uti οἱ frui 
appositis sinat, alium vero prohibeat, et omnia 
faciat ad hoc, quo quisque suo temperamento 
atque complexioni commoda convenientiaque at- 
Gngat, ne vel morbo obnoxius per esculenta mate- 
riata morbo adjiriens conüciatur, vel robustior 
incommodo cibo molestiam ex humorum abundan- 
tia contrahat atque laboret; in his aliquis vinolen- 
ise addictus, vel ex medio convivio educatur, vel 
eum incipiat inebriari, vel in finem usque perma- 


! Matth. xxvi , 34. 


πιώδη xaX ἄωρον, ἄωρος ὁ τοιοῦτός ἐστι τοιαύτῃ xpl- 
σει περὶ πῶν ὄνιων χρώμενος. Ἐρωτᾷς οὖν ὅτον 
χάριν ἐν τούτῳ τῆς ἠλιχίας àv τῆς ζωῆς ὑπεξάγε- 
«at, τί διὰ τούτου τῆς θείας σοφίας προµηθουµένης. 
Αλλ) εἰ μὲν περὶ τλύτων λέχοις, ὅσα τῆς παρανόµου 
κυῄήσεως ἔλεγχος Ὑίνεται, xay διὰ τοῦτο παρὰ τῶν 
γεννησαµένων ἐξαφανίζεται, οὐκ εἰχότως ἂν τῶν τῆς 
καχίας ἔργων τὸν Bcby ἀπαιτοίης τὸν λόγον, τὺν τὰ 
μὴ χαλῶς ἐπὶ τούτῳ γεγενηµένα εἰς χρίσιν ἄγοντα. 
Ei δἑέτις χαὶ ἀνατρεφομένων τῶν γεννητόρων, χαὶ óc 
ἐπιμελείας θεραπευόντων, xai δι’ εὐχῆς σπουδαξύν- 
των, ὅμως οὗ μετέχει τοῦ βίου, χαταχρατοῦντος µέ- 
χρι θανάτου τοῦ ἁῤῥωστήματος (ὃ µόνης τῆς αἰτίας 
ἀναμφιθόλως ἐστὶ), ταῦτα περὶ τῶν τοιούτων εἰχά» 
ζθμεν, ὅτι τελείας ἁστὶ προνοίας, οὗ µόνον γεγονότα 
θεραπεύειν τὰ πάθη, ἀλλ' ὅπως ἂν μηδὲ τὴν ἀρχὴν 
πις τοῖς ἀπηγορευμένοις ἐγγένοιτο προνοεῖν. Τὸν γὰρ 
ἐγνωχότα ἑπίσης τῷ παρεληλνθότι τὸ µέλλον, ἐπι- 
χωλύειν εἰκὸς τὴν ἐπὶ τὸ τέλειον τῆς ῥωῆς τοῦ νηπίου 
πρόοδον, ὡς ἂν μὴ τῇ προγνωστιχῇ δυνάμει τὸ χατα- 
νοηθὲν xaxbv ἐπὶ τοῦ μέλλοντος οὕτως βιώσεσθαι 
τελειωθείη, xol γένηται τῷ τῇ τοιαύτῃ προαιρέαει 
σνζήσεσθαι μέλλοντι ὕλη χαχίας ὁ βίος, "Y ποδείγµατι 
δέ vvv ῥάδιον ἂν εἴη παραστῆσαι τὸ νόηµα. Ἕστω γὰρ 
καθ᾽ ὑπόθεσιν παντοδαπἡ τις εὐωχία προχέιμένη τῷ 
συµποσίῳ, ἐπιατατείτω δέ τις τοιοῦτος τῶν δαιτυµό- 
νων, οἷος ἀχριθῶς εἰδέναι τὰ τῆς ἑκάστου φύσεως 
ἰδιώματα, καὶ τί μὲν χατάλληλον τῇ τοιαύτῃ χράσει. 
τί δὲ ἐπιθλαθὲς χαὶ ἀνοίχειον * προσχείσθω δὲ τούτῳ 
καὶ αὐθεντιχή τις ἐξουσία, τοῦ κατὰ «τὸ ἴδιον Bovir ua 
τὸν μέν τινα µετέχειν τῶν προκειµένων ἐᾷν, τὸν δὲ 
ἀποτρέπειν, χαὶ πάντα ποιεῖν, ὡς ἂν κατὰ τὴν ἑαν- 
τοῦ χρᾶσιν ἕχαστος τῶν χαταλλήλων προσάπτοιςο, 
ἵνα µήτε ὁ νοσώδης ἐπιτριθείη, προσθεὶς Όλην διὰ 
τῶν ἐδωδίµων τῇ νόσῳ, μήτε ὁ εὑρωστότερος κάµοι, 
εἰς πληθωριχὴν ἀηδίαν ἐχπίπτων τῇ καταλλήλῳ τρο- 
qi ἓν τούτοις j| μεσοῦντος τοῦ συμποσίου τις τῶν 
τῇ οἰνοφλυγίᾳ προσκειµένων ἑξάγηται, ἢ ἐν ἀρχῇ ὢν 
τῆς µέθης, Ἡ μέχρι τέλους παραμένῃ τῷ δείπνῳ, 
ταῦτα τοῦ ἐπιστάτου οἰχονομοῦντος, ὡς ἂν εὔσχημο 

vol διαρχῶς ἡ τράπεζα τῶν ἐκ πληθώρας xal μέθη. 
xal παραφορᾶς χαχῶν καθαρεύουσα. Ὥσπερ οὖν τῆς 
τῶν ἡδυσμάτων Χνίσης ἀποσπώμενος οὐκ ἓν Ἠδουῇ 








185 


DE INFANTIBUS QUI PREMATURE ABRIPIUNTUR. 


140 


ποιεῖναι τῶν καταθυµίων τὴν στέρησιν, ἀλλ ἀχρισίαν A neat in coena, hzc ita prafecto administrante, ut 


τινὰ τοῦ ἐπιστατοῦντος χαταγινώσχει, ὡς φθόνῳ cu 
καὶ οὐ προνοίᾳ τῶν προκειµένων ἀπείργοντος. Ei δὲ 
πρὸς τοὺς ἔτι ἆσχη μονοῦντας τῇ παρατάσει τῆς µέθης 
βλέποι ἐν ἐμέτοις καὶ χαρηδαρίαις χαὶ τῷ παραφθέγ- 
εσθαί τι τῶν οὗ δεόντων, χάριν ἁμολογεῖ τῷ πρὸ τοῦ 
τοιούτου πάθους τῆς ἀμέτρου πλησμονῆς ἀποστή- 
σαντι, El δὴ νενόηται ἡμῖν τὸ ῥπόδειγμα, ῥᾷδιον ἂν 
er, προσαγαγεῖν τὸ ἐν τούτῳ χαταληφθὲν ἡμῖν θεώ- 
(npa τῷ προχειµένῳ νοήµατι, Τί γὰρ τὸ προχείµενον 
Tv; Ὅτου χάριν ὁ θεὺς, πολλῆς οὕσης τοῖς πατράσι 
σπουδῆς φυλαχθηναι ἑαυτοῖς τὸν τοῦ βίον διάδοχον, 
ἄωρον πολλάχις ἐν τῷ τέλει τῆς ἡλιχίας Bd τὸ τεχθὲν 
ἀναρπάζεσθαι, Πρὸς οὓς ἐροῦμεν «b συμποτινὺν 
ἐχεῖνο ὑπόδειγμα, ὅτι τῆς τοῦ βίον τεραπέζης πολλήντε 
χαὶ παντροδαπὴν τῶν ἑδωδίμων τὴν παρασκευὴν ἐχού- 
σης (νόει δέ µοι χατὰ τὴν ὀψαρτυτιχὴν ἐμπειρίαν μὴ 
πάντα τῷ της ἡδονῆς µάλιτι τὰ τοῦ βίου χαταγλυχαἰ(- 
νεσθαι, ἀλλ᾽ ἔστιν ὅπου xal τοῖς αὑστηροτέροις τῶν 
δυμπομάτων τὴν tuv ἐἑπαρτύεσθαι, οἷα δὴ φιλοτεχνοῦ. 
συ οἱ τῶν περὶ Υαστέρα χαὶ θοίνην ἡδονῶν τεχνίται, 
τοῖς δριμντέρρις, 3) ἁλμῶσιν, T] παραστύφουσιν τὰς 
ὀρέξεις τῶν δαιτυμόνων ἀναῤῥιπίζοντες)' ἐπεὶ οὖν οὐ 
à: X πάντων ἐστὶ τῶν πραγμάτων μελιειδῆς ὁ βίος, ἀλλ 
ἔστιν ἐν οἷς ἄλμη τὸ ὄψον ἐστὶν, f] στύψις, f] ὀξώδης, 
3 δηχτιχἠ τις xaX δριμεῖα ποιότης ἑντριθεῖσα τοῖς 
πράγµασι, δύσληπτον πονεῖ τὴν xapuxelav τοῦ βίου, 
πλήρεις δὲ οἱ τῆς ἁπάτης χρατῆρες παντοδαποῦ χρά- 
µατος- ὧν οἱ μὲν τὸ φνσῶδες πάθος διὰ τοῦ στύφον τῆς 
ἁπάτης ἑμποιοῦσιν, οἱ δὲ εἰς παραφορὰν τοὺς ἐμπιόν- 
τας ἐξεχαλέσαντο, ἄλλοις δὲ τῶν πονηρῶς κτηθέντων 
τὸν ἔμετον διὰ τῆς αἰσχρᾶς ἀποτίσεως ἀνεχίνησαν. 
Ὡς ἂν οὖν μὴ ἐπιχρονίζοι τῇ τοιαύτῃ τῆς τραπέ- 
Une παρασχευῇ ὁ μὴ δεόντως τῷ συμποσίῳφ χρησά” 
µενος, θἄττον ἐξάγεται τοῦ τῶν δαιτυµόνων πληρ- 
µατος, χερδαίνων τὸ μὴ ἐν ἐχείνοις Ὑενέσθαι, ὧν ἡ 
ἀμετρία τῆς ἁπολαύσεως τοῖς λαιμαργοῦσι πρόξενος 
Yivezat, Τοῦτό ἐστιν ὅ φημι τελείας οἴναι προνοίας 
κατόρθωμα, τὸ μὴ µόνον συστάντα θεραπεύειν τὰ 
πάθη, ἀλλὰ xal χωλύειν πρὸ τῆς συστάσεως. "O δὴ 
χαὶ περὶ τοῦ θανάτου τῶν ἁρτιτόκων ὑπενοήσαμεν, 
ὅτι ὁ Ἀόγῳ τὰ πάντα ποιῶν ὑπὸ φιλανθρωπίας ἀφ- 
αιρεῖται τῆς χαχίας τὴν ὕλην, uh διδοὺς χαιρὸν τῇ 
προα.ρέσει τῇ διὰ τῆς προγνωστιχῆς δυνάµεως γνω- 
ρισθείσῃ διὰ τῶν ἔργων ἐν χαχίας ἐξοχῇ δειχθῆναι 
oia ἐστὶν, ὅταν πρὸς τὸ xaxbv τὴν ὁρμὴν ἔχοι. Πολ- 
ἀάχις δὲ τὴν σεσοφισµένην τῆς φιλαργυρίας ἀνάγχην 


διὰ τῶν τοιούτων ἑλέγχει ὁ συνιστῶν τὸ τοῦ βίου συµ-. 


πόσιον, ὡς ἂν, οἶμαι, γυμνὸν τῶν εὑὐπροσώπων προ- 
χαλυμµάτων τὸ τῆς φιλαργυρίας ἁῤῥώστημα φαί- 
γοιτο, μηδενι παραπετάσµατι πεπλανηµένῳ σνσχια- 
ζόμενον. Φασὶ γὰρ οἱ πολλοὶ διὰ τοῦτο ταῖς τοῦ πλείονος 
ἐπιθυμίαις ἐπιπλατύνεσθαι, ὡς ἂν πλονσιωτέρους τοὺς 
ἐξ αὐτῶν γεγονότας ποιήσαιεν, ὧν ὀλέγχει τὴν νόσον 
ἰδίαν οὖσαν, οὐκ ἐξ ἀνάγχης ἐγγινομένην, ἡ ἀπροφάσι- 
στού τῶν ἀτέχνων πλεονεξία, Πολλοὶ (ὰρ οὔτε ἔχοντες 
basa y ἐπὶ πολλοῖςιοἷς ἐμόχθησαν, οὔτε ky ἐλπίσι τοῦ 
σχεῖν ὄντες, ἀντὶ µυρίων τέχνων πολλὰς ἐπιθυμίας ἐν 
ἐσοτοῖς παιδοτροςοῦσιν, οὐχ ἔχοντες ποῦ τὴν ἀνάγ- 


nullum ex abundantia atque ebrietate mentisque 
depravatione malum exsistens in. medio relinqua- 
tur, sed perpetuus decor et honestas in mensa 
servetur. Quemadmodum igitur ei qui a nidore 
eondimentorum avellitur, privatio eorum quz cordi 
suat, ingrata atque injucunda est, atque importu- 
nitatis ac temeritatis cujusdam praefectum condem- 
nat, quasi invidia quadam et non providentia ab 
appositis arcentem. Sed si ad eos qui prorogatio- 
ne ebrietatis vomendo, caputque gravatum jactan- 
do, ac temere qux» non decet profereudo, etiam 
nung se turpiter gerentes respiciat, gratiam habet 
ei qui, antequam talia sibi acciderent, ab iumode- 
rata repletione eum prohibuerit, Si igitur simili- 


B tudo a nobis intellecta est, facile fuerit in ea com- 


prehensam a nobis speculationem ad propositum 
sensum accommodare. Quid enim erat propositum? 
Cujus rei gratia, cum plurimum $tudii parentes iin 
hoc ponant, ut suarum sibi facultatum successor 
reservetur, Deus szpe ante lempus 4ο premature 
in imperfecta zetate abripi sinit id quod natum est ? 
His qui ita interrogant, referemus convivalem il- 
lam similitudinem, quod cum multum ac varium 
esculentorum apparatum vitze mensa habeat (in- 
telligeautei mihi secundum peritiam rei culipnarize 
arlisque coydiendorum ciborum, non omnes vite 
partes voluptatis melle dulcescere, sed alicubi 
etiam acerbioribus casibus vilam condiri, qualia 
nimirum artifices voluptatum ad epulas et ventrem 


. pertinentium excogitant et tractant, vel acrioribus, 


vel salsuginosis, vel astringentibus appelitus con- 
vivarum excilantes) : quoniam ergo non per omnia 
negotia officiaque vita suavis et jucunda est, sed 
in aliquibus etiam salsamentum obsonium est, vel 
astrictiva, vel acetosa, vel mordax quidam et acris 
qualitas ingesta, et rebus intrita sumptu diffiei- 
lem efficit vite cibum conditum, pleni item ναι 
misture fraudis crateres sunt : quorum alii 
quidem inflationis vitium per fastus fraudem inge- 
nerant, alii vero in temeritatem 4ο vecordiam 
devocant eos qui imbiberint, aliis item male qus- 
sitorum vomitum per turpem solutionem movent. 
Ne ergo in tali mepsx apparatu diutjus immore- 


p Ur, qui non recte ac decenter convivio utatur, ci- 


tius educitur ex coetu atque consessu convivarum, 
id lucri faciens, quod in illa molestia atque tur- 
pitudine non versetur, quarum rerum iminoderata 
sumptio helluonibus conciliatrix exsistit. Hoc est, 
quod dico perfecta atque absolute providentiae 
opus esse, non solum contractios curare morbos, 
verum etiam prohibere antequam contrahantur. 
Quam adeo opinionem etiam de morle infantium 
modo natorum babemus, quod is qui ratione 
omnia facit, humanitate adductus vitjis materjam 
aufert, spatium temporis voluntati per vim ργῷ- 
&ciam notataB et animadverse non dans, ut per 
opera in nequitiz vitiique excellentia ostendatur 
qualis sit, cum ad malum impetum babeat et effe- 





187 5. GREGORII NYSSENI 488 
etum. Sepenumero autem per hujusmodi etiam A xxv τῆς ἀἁῤῥωστίας ταύτης ἐπανενέγκωσιν. El δέ τινες 


casus simulatam atque prztensam avaritiz? neces- 
sitatem arguiL is qui vite convivium constituit, ut, 
opinor, nudatus speciosis prztextübus ac velamen- 
tis avarilie morbus appareat nullo falso tegu- 
mento obumbratus. Nam vulgo plerique aiunt, 
idcirco se cupiditati rem augendi indulgere, ut 
ditiores ex sese natos reddant, quorum morbum 
proprium esse, et ex necessitate non innasci arguit 
inexcusabilis avaritia eorum qui liberis carent. 
Multi enim cum nec habeant multorum iabore 
partorum bonorum successores, nec aliquando 
habituros esse se sperent, pro infinitis liberis mul- 
tas intra sese cupiditates alunt, non habentes in 
quos conferant hujus morbi necessitatem. Quod si 
qui male in vita versantur, ac dedita opera consul- 
toque crudeles, truces atque tyrannici sunt, omni- 


χαχῶς ἐπιδημοῦντες τῷ Bip, τυραννικοί τε xal πι- 
κροὶ τὴν προαίρεσιν, πάσαις ἀχολασίαις δεδουλωµέ- 


' vot, θυμῷ παραπλήγες, φειδόµενοι τῶν ἀνηχέστων 


χαχῶν οὐδενὸς, λῃσταὶ χαὶ ἀνδροφόνοι, xaX πατρίδων 
προδόταε, T) εἴ τι τούτων ἐστὶν ἑναγέστερον ( olov 
πατροφόνοι τε xal µητρολῷαι, xal παιδοχτόνοι, xal 
ταῖς παρανόµοις µίξεσιν ἐπιλυσσῶντες), οἱ τοιοῦτοί 
τινες ὄντες, ἓν τῇ xaxa ταύτῃ Υηράσχουσιν. πῶς 
ἐρεῖ τις όυμθαίνειν ταῦτα τοῖς προεξητασµένοις ; El 
γὰρ τὸ πρὸ ὥρας ἀνάρπαστον, ὡς ἂν μὴ εἰς τέλος 
χατὰ τὸ ὑπόδειγμα τοῦ συμποσίου τοῖς πάθεσι τῆς 
ζωῆς ταὐτῆς ἑλλαιμαργήσειεν, προνοητικῶς ὑπεξ- 
άγεται τοῦ βιωτικοῦ συμποσίου * τίνος χάριν ὁ τοι- 
οὔτος μέχρι γήρως ἐμπαροινεῖ τῷ συμ.ποσίῳ, πονη- 
ρὰν ἑαυτῷ τε xal τοῖς συµπόταις τὸν τῶν xaxov 
ἑωλοχρασίαν ἐπισχεδάζων; 


bus libidinibus obnoxii, iracundia przcipites, a" nullo incurabili. malo abstinentes, latrones, homicide, 
patriz proditores, ac si quid his est detestabilius, magisve nefarium et exsecrandum ( veluti parricidz, 
matrum pulsatores, liberorum: interfectores, et quadam quasi rabie mentis legibus vetitos concubitus 
sectantes : qui cuim tales adeo sint, in hac nequitia atque vitiositate cousenescunt : quomodo dicet 
aliquis hec congruere et convenire cum iis que supra quzsita atque tractata sunt ? Nam si is qui prz- 
mature abripitur, ne juxta similitudinem convivii ad finem usque in vitiis hujus vitz quasi helluetur 
atque debacchetur, provida quadam cautione ac benevolentia ex vitali subducitur convivio : qua de 
causa, qui talis est, usque ad senectutem in convivio debacchatur, noxiam tum sibi, tum compotoribus 


et convivis malorum crapulam offundens ? 

Sed cur, prorsus inquis, hunc quidem provida 
benevolentia subducit ex vita priusquam per 
malum voluntas perficiatur, illum vero relinquit 
talem fieri, ut melius ipsi esset penitus natum non 
esse ? Ad hoc item ejusmodi quamdam benignio- 
ribus et equioribus rationem reddemus, quod sz- 
penumero vita eorum qui bene vixerint, etiam iis 
qui ex ipsis nati sunt, causa melioris conditionis 
est. Átque sexcenta horum ex divina Scriptura 
testimonia sunt, quibus aperte doceimur ejus cure 
beneficiique quod digni a Deo consequuntur, etiam 
ex ipsis progenitos una participes esse. Haud con- 
temnenda autem sors fuerit etiam alicui impedi- 
mento fuisse ad malitiam et nequitiam qui juxta 
illac omnino victurus fuisset. Sed quoniam hiec 
in rebus incertis oratio conjecturis utitur, nullus 
omnino reprehendet, si in multas partes conje- 
ctura mentem diducit. Non solum enim auctoribus 
generis gratificantem Deum dixerit aliquis ex im- 
proba vita subducere eum qui in ea victurus fuis- 
set, verum etiam si nihil ejusmodi sit in iis, qui 
premature abripiuntur , haud absurdum fuerit 
opinari atrocius ac periculosius illos sese in vitiosa 
vita gesturos fuisse, quam illorum quemquam, qui 
ob vitam nequam atque improbam nobilitati fue- 
rint. Nam nihil fleri sine Deo ex muitis rebus di- 
dicimus : rursum vero non fortuita esse, nec 
ratione carere ea qua divinitus administrantur, 
nemo non concesserit, sciens quod Deus ratio ac 
sapientia est, εἰ omnis virtus ac veritas. Nihil 
autem rationis, ratione caret, neque sapientis ali- 
quid insipiens est, neque tum virtus, tum veritas 
admiserit atque sustinuerit id quod cum virtute 


Αλλά διὰ τί, πάντως Σρεῖς, τὸν μὲν προνοητιχῶς 
ὑπεξάχει τοῦ βίου πρὶν τελειωθῆναι διὰ τοῦ χαχοῦ τὴν 
προαίρεσιν, τὸν δὲ χαταλείπει γενέσθαι τοιοῦτον, ὡς 
ἄμεινον αὐτῷ εἶναι τὸ μὴ γενέσθαι ὅλως; Πρὸς δὲ τοῦτο 
τοιοῦτόν τινα τοῖς εὐγνωμονεστέροις ἀποδῴσομεν 
λόγον, ὅτι πολλάχις d Qu] τῶν εὖ βεδιωχότων xat 
τοῖς ἐξ αὐτῶν αἰτία τοῦ βελτίονος γίνεται. Καὶ µυρίαι 
τούτων Ex τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς αἱ µαρτνρίαι, 
δι ὧν σαφῶς διδασχόµεθα τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ γενο- 
µένης τοῖς ἀξίοις χηδεµονἰας καὶ τοὺς ἓξ αὐτῶν συµ- 
µετέχειν. Αγαθὸν δ ἂν εἴη χεφάλαιον χαὶ τὸ ἔμπο- 
δών τινι πρὸς χαχίαν γενέσθαι τῷ μέλλοντι πάντως 
κατ ἑχείνην βιώσεσθαι. Ἐπεὶ δὲ τῶν ἁδήλων ὁ λό- 
γος ἐνταῦθα χαταστοχάζεται, πάντως οὐδεὶς αἰτιάσε-- 
ται, πολλαχη τοῦ στοχασμοῦ τὴν διάνοιαν ἄγοντος. 
Οὐ µόνον γὰρ τοῖς χαθηγουµένοις "coU γένους εἴποι 
τις ἂν τὸν Θεὸν χαριζόμενον ὑπεξάχειν τῆς χαχῆς 
ζωῆς τὸν χατ᾽ αὐτὴν βιωσόμενον, ἀλλ᾽ εἰ χαὶ μηδὲν 


p εἴη τοιοῦτον ἐπὶ τῶν πρὺ ὥρας ἀναρπαζομένων, οὐ - 


δὲν ἀπειχὸς οἴεσθαι, τὸ χαλεπώτερον ἂν ἐχείνους &v- 
τιλαµόθάνεσθαι τοῦ κατὰ xaxlav βίου, ἢ τούτων ἔχα- 
στον τῶν ἐπὶ πονηρίᾳ γνωρισθέντων παρὰ «bv. βίον. 


Τὸ γὰρ μηδὲν ἀθεεὶ γίνεσθαι, διὰ πολλῶν ἐγνώχαμεν »- 


τὸ δὲ ab πάλιν μὴ τυχαῖἀ τε χαὶ ἄλογα εἶναι τὰ θεό-- 
θεν οἰχονομούμενα, πᾶς ἂν ὁμολογήσειεν, εἰδὼς ὅτε 
ὁ θεὺς λόγος ἑἐστὶ, καὶ σοφία, xal πᾶσα ἀρετῆ xal 
ἀλήθεια,... τὸ pi ἑνάρετόν τε xaX ἔξω τοῦ ἀλτθοὺς 
καταδέδαιτο. Εἴτε οὖν χατὰ τὰς εἱρημένας αἰτίας 
ἄωροί τινες ἀναρπάζονται, εἶτε τι καὶ ἅτερον παρὰ 
τὰ εἰρημένα ἐστὶ, τὸ πάντως ἐπὶ σχοπῷ τῷ βελτίονι 
ταῦτα Ὑίνεσθαι συνομολογεῖσθαι προσέχει. Οἶδα δέ 
τινα χαὶ λόγον ἕτερον παρὰ τῆς τοῦ Αποστόλου σο- 
φίας μαθὼν, 5: ὃν τινες τῶν κατὰ xaxlav ὑπερδαλ- 





. x&v λίαν ἀντίτυπος ὁ σίδηρος ᾗ, xàv μὴ ῥᾳδίως διὰ - 


i 


DE INFANTIBUS QUI PREMATURE ABRIPIUNTUR. 


190 


Άοντων χατὰ τὴν ἑαυτῶν προαίρεσιν ζῆσαι ἀφείθη- A conjunctum, ac veritatis particeps non (uerit. Sive 


σαν. lT'up.vácag γὰρ ἐπὶ πλέον τὴν τοιαύτην διάνοιαν 
ἓν τῷ πρὸς Ῥωμαίους λόγῳ, xaX ἀνθυπενεγχὼν ἑαυτῷ 
τὸ ix τοῦ ἀχολούθου ἀντιτιθέμενον, τὸ μὴ ἂν εὐλόγως 
iv αἰτίᾳ τὸν xaxbv ἔτι γενέσθαι, εἴπερ θεόθεν ἔχει 
τὸ xaxbc εἶναι, οὐκ ἂν γενόμενος πάντως, εἴπερ ἀθού- 
λητον ἣν τῷ ἐπιχρατοῦντι τῶν ὄντων ' οὕτως ΄ἀἁπαντᾷ 
τῷ λόγῳ, διὰ βαθυτέρας τινὸς θεωρίας τὴν ἀνθυπο- 
copáv ὑπεχλύων. Φησὶ γὰρ τὸν 8cby ἑχάστῳ «b xaz' 
ἀξίαν νέµοντα, ἔστιν ὅπου xal τῇ χαχίᾳ διδόναι χώραν 
ἐπὶ σχοπῷ τῷ βελτίονι. Τούτου γὰρ ἔνεχεν εἴασε γενέ- 
σθαι, χαὶ τοιοῦτον γενέσθαι τὸν Αἰγύπτιον τύραννον, 
ὡς ἂν τῇ ἐχείνου πληγῇ ὁ Ἱσραὴἡλ παιδευθείη, ὁ πο- 
λὺς ἐχεῖνος Aabc, xai πᾶσαν τὴν ἐξ ἀριθμοῦ περίλη- 
ψιν διαθαίνων. Ἴσως γὰρ τῆς θείας δυνάµεως διὰ 
πάντων Ὑγνωριζοµένης, xal πρὸς τὸ εὐεργετεῖν τοὺς 
ἀξίους ἰχανῶς ἐχούσης * ἐπεὶ δὲ πάντως ἐχρῆν ἆποι- 
γισθΏναι τῆς Αἱγύπτου τὸν λαὸν ἐχεῖνον, ὡς ἂν uif) 
τις αὐτοῖς Υένοιτο τῶν Αἰγυπτίων κακῶν xavà τὴν 
τοῦ βίου πλάνην Χοινωνία, τούτου χάριν ὃ θεοµάχος 
ἐχεῖνος ὁ ἐπὶ παντὶ xaxip ὀνομαστὸς Φαραὼ τῇ ζωῇ 
τῶν εὀεργετουμένων συνανέσχεν τε xal συνήχµασεν, 
ὡς ἂν τῆς διπλής τοῦ θεοῦ ἑνεργείας ἐφ) ἑχατέρων 
μεριζομένης ἀξίως τὴν γνῶσιν τῶν δύο λάδῃ ὁ Ἱσραὴλ, 
«b μὲν χρεΐττον ἐφ᾽ ἑαυτοῦ διδασχόµενος, τὸ δὲ σχυ- 
θρωπότερον ἐπὶ τῶν διὰ καχίαν µαστιγουµένων ὁρῶν, 
ὡς τῷ ὑπερθάλλοντι τῆς σοφίας εἰδότος τοῦ θεοῦ xal 
τὸ xaxby τῇ τοῦ ἀγαθοῦ suvspyla µεταχειρίζεσθαι. 
Χρεία γὰρ τῷ τεχνίτῃ (sl χρὴ τὸν ἁποστολιχὸν λόγον 
καὶ διὰ τῶν ἡμετέρων λόγων βεθαιωθῆναι),χρεία col- 


νυν τῷ διὰ τῆς τέχνης πρός τι τῶν βιωφελῶν &pya- C 


λείων τυποῦντι τὸν σίδηρον, οὗ µόνον τοῦ εὐχόλως τῇ 
τάχνῃ εἴχοντος Éx τινος φυσικῆς ἁπαλότητος, ἀλλὰ 


πυρὸς ἐχμαλάσσηται, xat πρὸς τὸ σχεῦος τῶν χρησἰί- 
µων τοῦ βίου τυπωθῆναι τῷ ἀνυπείχτῳ τε xal στεῤῥῷ 
48! οἷός τε Tj, xal τούτου dj τέχνη ἐπιςητεῖ τὴν συν- 
εργίαν. "ΆΑχμηνι γὰρ χρῄσεται τῷ τοιούτῳ, ὡς ταῖς 
ἐπὶ τούτου T m yate τὸν ἐγεργή τε xat ἁπαλὸν πρός τι 
τῶν χρησίµων ἀποτυποῦσθαι. 


modare sciat. Opus enim erat artifici (si etiam 


igitur, secundum jam diclas causas, preemature et 
ante tempus aliqui abripiuntur, sive quid etiam 
aliud prater ea qui dicta sunt, est , assentiri con- 
venit, hec tntentione atque prorsus consilio fieri 
meliore. Novi autem quamdam etiam ajiam ratio- 
nem, quam a sapientia Ápostoli didici, per quam 
nonnullis, qui nequitia excellerent, ad arbitrium 
suum vivere permissum fuit. Cum tractasset enim 
diutius ejusmodi sententiam in Epistola ad Roma- 
nos, et ex adverso subjecissel sibi id quod ex 
consequentia opponebatur, non jam amplius recte 
accusari malum, siquidem divinitus habeat, ut 
malus sit, qui prorsus futurus non fuisset, αἱ no- 
luisset is qui potitur rerum universarum : sic ec- 


B currit orationi per profundiorem quamdam specu- 


lationem, oppositionem solvens. Ait enim Deum 
cuique id quo dignus sit, tribuentem , alicubi 
nequitiz: quoque intentione atque consilio quodam 
meliore locum dare. ldcirco enim passum esse 


^ nasci, atque adeo talem nasci 4Egvptium illum 


tyrannum, vut illius plaga Israel multus ille popu- 
lus omnemque ex numeris collectam comprehen- 
sionem excedens, erudiretur et instilueretur. Nam 
cum squaliter divina potentia per omnia cogno- 
Scatur, et ad benefaciendum iis qui digni sunt, 
sufficiens sit, et ad punitionem nequitie facultas 
ei non desit, quoniam omnino oportebat populum 
illum deduci ex ZEgypto, ne qua eis /"Egyptiorum 
malorum, quod ad vitz errorem attinet, communio 
contagioque accideret, idcirco adversarius ille Dei 
propter omnem nequitiam nominatus et nobilitatus 
Pharao, in vita eorum quibus bene flebat, et exor- 
tus est, et floruit, ut duplici efficientia Dei in 
utrisque distributa justam utriusque cognitionem 
Israel acciperet, dum id quidem, quod melius erat 
in seipso disceret, tristius autem in iis qui ob 
nequitiam et malitiam flagellabantur, videret, com 
excellentia sapientie ευ Deus nimirum etiam 
malum ad adjuvandum bonum tractare et aecome ' 
nostris verbis apostolicum sermonem confirmari 


oportet), opus igitur erat per artem excudenti ferrum ad utile quoddam vitz: instrumentum, non 
Solum eo quod ez naturali quadam teneritate ac mollitudine facile arti cederet, verumetiam si ad- 
modum durum, rigidum atque resistens ferrum sit, etiamsi non facile per ignem mollescat, et ad 
aliquod vitz necessarium instrumentum ob renitentiam ac firmitudinem suam excudi ac formari 
non possit, etiam hujus ars adjumentum requirit. Nam pro incude tali utetur, ut ictibus in ea ferrum 
tenerum et ad opus aptum ad aliquod utile instrumentum excudatur et efformetur. 

Αλλ' ἐρεῖ τις, Utt οὗ πάντες παρὰ τὸν βίον τοῦτον D — Sed dicet aliquis, quod non omnes in hac vita 


τῆς ἑαυτῶν µοχθηρίας ἀπέλαυσαν ' οὐδὲ γὰρ οἱ κατ) 
ἀρετὴν βιοτεύοντες ἓν τῇ ζωῇ ταύτῃ τῶν τῆς ἀρετῆς 
ἱδρώτων ἀπώναντο. Τί οὖν, φησὶ, τούτων εἶναι τὸ 
χρήσιµον ἐπὶ τῶν ἐν χαχίᾳ ἀτιμωρήτως βεθιωχότων; 
Παραθήσομαί σοι xaX πρὸς τοῦτο λόγον, τῶν ἀνθρω- 
vuv λογισμών ὑψηλότερον. Φησὶ γάρ που τῆς ἑαυτοῦ 
προφητείας ὁ µέγας Aa615, µέρος τι τοῖς ἑναρέτοις 
εὐ ρροσύνης xat τὸ τοιοῦτον εἶναι, ὅταν ἀντιπαραθεω- 
post τοῖς οἰχείοις ἀγαθοῖς τὴν τῶν χαταχρίτων ἆἁπ- 
ὤλειαν. « Εὐφρανθήσεται» γὰρ, qnot, « δίχαιος, ὅταν 
ἴδῃ ἐχδίχησιν ἀσεδοῦς, τὰς χεῖρας αὑτοῦ νίψεται ἓν 


su: nequitiz poenas dent : nam nec qui secundum 
virtutem quidem vivunt, in hac vita virtutis sudo- 


'rum fructus capiunt. Quam ergo, inquit, in his 


utilitatem qui in nequitia impune vixerunt esse 
dicemus ? Adducam tibi in mcdium rationem etiam 
ad hoc humanis cogitationibus ac ratiocinationi- 
bus sublimiorem. Àit enim magnus David in quo- 
dam loco sux prophetizee, partem quamdam lstitize 
boc quoque virtute przditis esse, si e regione suo- 
rum bonorum opposita damnatorum pernicie utra- 
que considerent et inter se €omparent atque con- 


191 


S. GREGORII NYSSENI 


192 


tendant, « Letabitur » enim, inquit, « justus, cum Α τῷ αἵματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ * » οὐχ ὡς ἐπιχαίρων ταῖς 


viderit ultionem impli ; manue suas lavabit In san- 
guine peecatoris ** : » non quod insultet doloribus 
morrentium, sed quod tunc maxime cognoscat et 
animadvertat id quod ex virtute dignis accedit. 
Significat enim per dicta verba, quod contrariorum 
ex adverso comparatio accessio lztítíe atque inere- 
mentum virtute praeditis exsistit. Nam per id, quod 
dixit, « Manus in sanguine peecatoris lavat, » hu- 
jusmodi nobis prebet sententiam, quod puritas 
ejus in vita actionis in perditione peccatorum 
demonstratur. Nam lavandi dietlo puritatis spe- 
ciem et. imaginem signilicat. In eanguine autem 
nemo lavatur, sed polluitur et inquinatur : itaque 
per hoc planum fit, quod rerum acerbarum ex ad- 


verso comparatio virtutis beatitudinem demon- B 


strat. Contrahenda est igitur oratio in capita, ut 
intellectus atque sententie, quas traetavimus atque 
scrutati sumus, memori: haud difficulter mandari 
pessint. Nam iminatura mors infantium neque in 
doloribus ac maestitia esse eum qui sic vivere desiit, 
intelligendum esse nobis suggerit, neque ín pari 
ipsum et eadem conditione 4ο sorte versari euim 
jis qui per omnem vírtutem in hace vita purgati 
sunt, providentia meliori exsuperantiam vitiorum 
prohibente Deo in iis qui ita. victuri fuissent. Quod 
autem nonnulil malorum diutius vivunt, id reddi- 
tam sententiam non subvertit. Nam in gratiam pa- 
rentum malum ín illis impeditur ae prohibetur : 
quibus autem nullus a parentibus ad Deum aditus 
erat, ne ad eos quidem qui ex ipsis prognati sunt, 
amplius ejusmodi beneficli genus una transmitti- 
tur; aut multo sevior εἰ atrocior illis qui ob ne- 
quitiam nobiles sunt, visus fuisset is qui per mor- 
tem malus fleri prohibitus est, siquidem liberam, 
expeditam, et non przclusam nequitiam habuisset : 
aut si qui eliam ad summum nequitie modum 
progressi sunt, apostolica contemplatio rem, de qua 
quarimus, consolatur, quod nimirum is qui omnia 
cum sapientia facit, etiam per malum aliquid boni 
efficere sciat. Quod si quis etiam in nequitia atque 


τῶν ἀνιωμένων ὀδύναις, ἀλλ ὡς τότε μᾶλιστα γνωρί- 
ζων τὸ ἐξ ἀρετῆς τοῖς ἀξίοις παραγινόµενον. Yn. 
µαίνει γὰρ διὰ τῶν εἰρημένων, ὅτι προσθήχη τος εὖ- 
φροσύνης xal ἐπίτασις τοῖς ἑναρέτοις γίνεται f) τῶν 
ἐναντίων ἀντιπαράθεσις. Τὸ γὰρ εἰπεῖν, ὅτι « Τὰς 
χεῖρας tv τῷ αἴματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ νίπτεται, » 
αοιαύτην παρἰστησι τὴν διάνοιαν, ὅτι τὸ καθαιρόµενον 
αὐτοῦ τῆς κατὰ τὴν ζωὴν ἑνεργείας, Ev τῇ ἁπωλείᾳ 
τῶν ἀμαρτωλῶν διαδείχνυται. 'Ἡ γὰρ τοῦ νίψασθαι 
λέξις, καθαρότητος ἔμφασιν διερµηνεύει. "Ev αἵματι 
δὲ οὐχὶ νέπτεταί εις, ἀλλὰ µολύνεται * ὥστε διὰ τού- 
«ou δῆλον γενέαθαι, ὅτι fj τῶν σχυθρωποτέρων ἀντι- 
παράθασις την τῆς ἀρετῆς µαχαριότητα δείχνυσιν. 
Συναπτέον τοίνυν ἐπὶ κεφαλαίῳ τὸν λόγον, ὡς ἂν 
εὐμνημόνευτα Υένοιτο τὰ ἑδητασμένα νοήιιατα. Ἡ 
γὰρ ἄωρος τελευτὴ τῶν νηπίων οὔτε ἐν ἀλγεινοῖς 
εἶναι τὸν οὕτω τὴν ζωὴν παυσάμενον νοεῖν ὑποτίθε- 
ται, οὔτε κατὰ τὸ [σον τοῖς διὰ πάσης ἀρετῆς κατὰ 
τὸν τῇῆδε βίον κεχαθαρµένοις Ὑίνεται, προµηθείᾳ 
χρείττονι τοῦ Θεοῦ τὴν τῶν χαχών ἀμετρίαν χωλύον- 
τος ἐπὶ τῶν µελλόντων οὕτω βιώσεσθαι. Τὸ δὲ ἐπι- 
6ιῶναί τινας τῶν χαχῶν, οὐκ ἀνατρέπει τὴν ἁποδο- 
θεῖσαν διάνοιαν. Ty γὰρ πρὸς τοὺς γεννησαμµένους 
χάριτι τὸ χαχὸν ἀπ᾿ ἐχείνων ἑνεποδίσθη” ofc δὲ οὖκ ἣν 
τις Ex γονέων πρὸς τὸν Θεὸν παῤῥησία, οὐδὲ τοῖς ἐξ 
ἑχείνων τὸ «εοιοῦτον ἐπὶ τῆς εὐεργεσίας εἶδος συµ- 
παρεπέµφθη; ἡ πολλῷ χαλεπώτερος τῶν ἐπὶ χαχίᾳ 
γνωρίµων ὁ χωλυθεὶς διὰ τοῦ θανάτου γενέσθαι χαχὸς 
ἑφάνη ἂν, εἴπερ ἀχώλυτον ἔσχε «hv movnplav: ἢ ct 
τινες χαὶ εἰς τὸ ἁκρότατον τῆς πονηρίας µέτρον 
προσεληλύθασιν, ἡ ἁποστολικὴ θεωρία παραμυθεῖται 
τὸ ζήτημα, ὡς εἰδότος τοῦ πάντα ἓν σοφἰᾳ ποιοῦντος 
xai διὰ τοῦ xaxoü τι τῶν ἀγαθῶν κατεῴγάσασθαι. 
Εἰ δέ τις καὶ Ev πονηρίᾳ τὸ ἄχρον ἔχει, xal ἐπ᾽ οὗ- 
δενὶ χρησίµῳ, χατὰ τὸ ῥηθὲν ἡμῖν ὑπόδειγμα, παρὰ 
τῆς τοῦ Θεοῦ τέχνης χατεχαλχεύθη, τοῦτο προσθήκη 
ες εὐφροσύνης τῶν εὖ βεθιωκότων γίνεται, καθὼς 
à προφητεία νοεῖν ὑποτίθεται, ὅπερ οὐ μικρὸν ἐν 
ἀγαθοῖς ἄν τις λογίσαιτο, οὐδὲ «fc τοῦ Θεοῦ προµη;: 
θείας ἀνάξιον. 


improbitate fastigium ace verticem tenet, et juxta propositam a nobis similitudinem, ad nullum usum 
ab arte Dei fabricatus est, hoc letitia eorum qui bene vixerunt appendix et additamentum exsistit, 
quemadmodum prophetia intelligendum proponit, quod in bonis haud parvum quis existimaverit, nec 


providentia Dei indignum. 


19 Psal. νι. J.. 


155 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/£OS. 


191 





DOGMATICA DUBIA. 


TOY EN ATIOIX l'PHI'OPIOY 


EHIZKOIOY ΝΥΣΣΗΣ 


ΕΚΛΟΓΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ ΠΡΟΣ IOYAAIOYZ 


ΑΠΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ 


Μετά τινος ἐπεξεργασίας περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος * ὅτι Λόγο», καὶ Πνεῦμα ἔχει ὁ θεὸς, κατὰ τὰς 
Γραφάς Λόγο» ἐνγυπόστατον xal (ovra, xal Πγεῦμα ὡσαύτως. 


S. P. N. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


 DELECTA TESTIMONIA ADVERSUS JUDJEOS 0 


EX VETERE TESTAMENTO 


Cum adjecta quadam uberiori probatione de sancta Trinitate; quod nempe Verbum et Spiritum habeat Deus 
secundum Scripturas, Verbum subsistens atque vivens, et Spiritum similiter. 


(Interprete et scholiaste Laurentio Zacagnio v. cl.— Gallaud., Vet. Bibi. Patr. t. VI, p. 518.) 


Αέγει Δαθ)δ ἐν δευτέρῳ xai τριαχκοστῷ φαλμῷ. Α — Dicit David in psalmo tricesimo secundo : «Verbo 


« TQ Λόγῳ Κωυρίου οἱ οὐρανοὶ ἑστερεώθησαν, xaX τῷ 
Πνεύματι τοῦ στόµατος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὖ- 
τῶν. » Οὐ Λόγος οὖν ὑπάρχει ἀέρος τύπωσις σηµαν- 
«xh διὰ φωνητικῶν ὀργάνων ἐχφερομένη, οὔτε 
Πνεῦμα στόματος ἀτμὸς, ἐκ τῶν ἀναπνευστιχῶν µε- 
ρῶν ἑξωθούμενος, ἀλλὰ Λόγος μὲν ὁ πρὺς θεὸν ἓν 
&pyl, καὶ θεὸς ὤν' Πνεῦμα δὲ στόματος θεοῦ, τὸ 
Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐχπορεύε- 
ται. Τρία τοίνυν νόει, τὸν προστάττοντα Κύριον, τὸν 
δημιουργοῦντα Λόχον, τὸν στερεοῦντα, τουτέστι τὸ 
Πνεῦμα * τὴν γὰρ στερέωσιν, τὸν ἁγιασμὸν εἶπε xal 
τὴν συμπλήρωσιν. "Iva δὲ µάθῃς ὅτι o0 τούτῳ λέγει 
τῷ προφοριχῷ, ἀλλὰ τῷ ἐἑνυποστάτψ, ὁ αὐτὸς ἆλλα- 
χοῦ λέγει’ € Αποστελεῖ τὸν Λόγον αὐτοῦ, χαὶ τήδει 
αὐτά' πνεύσει τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, καὶ ῥυῇσεται ὕδατα.ι 
Λόγος 6b ἀνυπόστατος οὐκ ἁποστέλλεται. Καὶ má- 
Atv « ᾽Απέστειλε τὸν Λόγον αὐτοῦ, xaX |άαατο αὑ- 
τοὺς, xaX ἑῤῥύσατο αὐτοὺς Ex τῶν διαφθορῶν αὐτῶν. » 


! Pgal. xxxis, ϐ. * Psal. cxLvi, 18. 


(4) Exstat hoe Nysseni opus in duobus Vaticanz 
bibliothecz codicibus signatis num. 451 et num. 
190;, quorum primus ducentis circiter abhinc 
annis scriptus esi, et cura Sifani versione in ome 
nibus fere concordat; alter vero sexcentos et am- 


Domini co!i firmati sunt , et Spiritu oris ejus om- 
nis virtus eorum * »]lgitur Verbum non est aeris 
percussio, rei cujuslibet significativa, qua per 
instrumenta vocis edatur, neque Spiritus est oris 
anima , qua ex partibus respirationis servientibus 
emittatur, sed Verbuin quidem est id quod in prin- 
cipio erat apud Deum, et Deus est ; Spiritus vero 
oris Dei, Spiritus veritatis, qui a Patre procedit. 
Tria igitur intellige, jubentem et imperantem Do- 
minum, creans Verbum, firmantem et solidantem, 
nempe Spiritum ; firmare enim dixit pro sanctid- 
care, et complere. Ut autem scias Davidem di- 
cere, colos non hoc verbo, quod in pronuntia- 
tione consistit, irmatos esse, sed eo quod reipsa 


B subsistit , idem alibi ait, « Emittet Verbum suum, 


et liquefaciet ea ; spirabit Spiritus ejus, et fluent 
aquas *. » Verbum autem , quod subsistentia earet , 
non emittitur. Et rursus, « Misit Verbum suum , et 


plius annos antiquitate superat. ltaque horum qui 
dem primum in Notis nostris recentiorem vocamus; 
secundum vero vetustiorem ; nam ad utriusque 
codicis fidem, editionem versionemque nostram eon- 
cinnavimus. 


195 


S. GREGORII NYSSENI 


sanavit eos, et eripuit eos de corruptelis eorum *.» A Καὶ πάλιν. « Ἐξαποστελεῖς τὸ Πνεύμά σου, xai 


Et rursus, « Emittes Spiritum tuum, et creabuntur, 
et renovabis faciem terre *. » « Quis stetit in fir- 
mamento Domini , et vidit Verbum ejus ** » At ver- 
bum hominis non cernitur. Vides a Davide Verbum 
dici , non quod auditu , sed quod visu percipitur, 
nimirum, «quud reipsa subsistit, quandoquidem 
verbum substantia carens, locum , ut par est , iu 
Deo nequit habere. Nos enim sermone ad mutuam 
consuetudinem Creator instruxit, et ut per sermo- 
nem alter aiterius mentem intelligeremus. Confert 
autem nobis spiritus ad corporis quoque constitu- 
tionem conservandam , dum nempe attrahitur atque 
bauritur, idemque respiratur ac redditur ; veru 
de Deo , qui solus incorporeus est, non possumus 
hujusmodi quidpiam opinari. « Anuos perficis, Deus, 
virtute tua. Christus autem Dei virtus, Deique 
sapientia est *. » Ex persona Sapientia, id est Filii ; 
« Cum pararet celum , aderam illi : et ego eram, 
qua delectabatun : quotidie oblectabar facie ejus ".» 

Quomodo hzc stare poterunt , si non subsistens 
revera facies erit? neque enim alius esse potest , 
cum quo collocuta fuerit : « Quis enim cognovit 
mentem Domini, aut quis consiliarius ejus fuit *?» 
Sed satis fuit ei sola voluntas ad omnium rerum 
creationem. Àit enim Seriptura , « Et Spiritus Do- 
mini ferebatur super aquas *. » Quibus verbis sub- 
sistentiam Spiritus sancti omnia foventis, et ad 
futuram generationem viviflcantis, Scriptura si- 
gnificat. Quz cum ita se habeant, perspicua et 
clara est Sancte Trinitatis, Patris, inquam, et 
Filii, et Spiritus sancti demonstratio. Quippe hu- 
jus sanetze et. consubstantialis Trinitatis, seipsam 
alloquentis, est illud : « Faciamus hominem ad ima- 
ginem nostram et ad similitudinem. Et fecit Deus 
hominem , ad imaginem Dei fecit eum '*. » Formati 
enim sumus, prout intelligentia percipi potest , ad 
imaginem Unigeniti. Et rursus : « Ecce Adam fa- 
ctus est tanquam unus ex nobis **. » Deus autem 
omnia per Verbum creasse, ex eo manifestum est , 
quod singularum rerum creationibus ascriptum est 
illud : « Et dixit Deus, Fiat; »quo loquendi genere, 
eam qui per Verbum facta est , creationem Scerip- 
tura significat ; nisi enim hoc esset, satis fuisset 


κτισθήσονται, xal ἀναχαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. » 
«Tig ἕστη &v ὑποστηρίγματι (2) Κυρίου, xat εἶδε «bv 
Λόγον αὐτοῦ; » Λόχος δὲ ἀνθρώπου οὐ θεωρεῖται. 
Ὁρᾷᾶς, ὅτι οὐχ ἀκουστὸν, ἀλλ' ὁρατὺν Λόγον λέγει, 
ὅήῆλον τὸν ἑνυπόστατον, ὁπότε χατὰ τὸν εἰχότα λογι- 
σμὸν, οὐδὲ χώραν ἔχει ἐπὶ Θεοῦ τὸ τοῦ ἀνυποστάτου 
λόγου. Ἡμᾶς γὰρ ἑκόσμησεν ὁ Δημιουργὸς λόγῳ, 
διὰ τὰς πρὺς ἀλλήλους συνουσίας, χαὶ τὸ Υγινώσχειν 
ἡμᾶς τὰ ἀλλήλων διὰ τοῦ λόγου. Συντελεῖ δὲ ἡμῖν 
χαὶ τὸ πνεῦμα πρὺς τὴν τοῦ σώματος σύστασιν, διὰ 
τὸ προσίεσθαι, xal πάλιν ἁπωθεῖσθαι αὐτό: ἐπὶ δὲ 
θεοῦ, τοῦ xal µόνου ἀσωμάτου, οὗ δυνατὸν ὁπολαθεῖν 
ταῦτα. € Ἔτη τελεῖς, ὁ θεὺς, τῇ δυνάμει σου. Χριστὸς 
δὲ θεοῦ δύναμις, xal θεοῦ σοφία. » Ἐκ προσώπου 


B τῆς Σοφίας, τουτέστι τοῦ Υἱοῦ, « Ἠνίχα ἠτοίμαζε τὸν 


οὐρανὸν, συµπαρήµην αὐτῷ ' χαὶ ἐγὼ fun, f 
ἔχαιρε (5) ' χαθ) ἡμέραν ηὐφραινόμην τῷ προσώπῳφ 


αὐτοῦ. » 


Ποίαν ουν εχει χωραν ταυτα, ει µη ην ἐνυπόστατον 
πρόσωπον ; Οὐ γάρ ἐστιν ἄλλος, πρὸς ὃν διαλεχθή : 
€ Τίς γὰρ ἔγνω νοῦν Κυρίου, 7| τίς σύμδουλος αὐτοῦ 
ἐγένετο; » Αλλ' ἤρχεσεν αὑτῷ µόνη βούλησις εἰς τῖν 
τῶν πάντων δηµιουρχίαν. Εἴρηται γάρ; «Καὶ Πνεύμα 
Θεοῦ ἐπεφέρετο ἑπάνω τῶν ὑδάτων. » Τὸ ἑνυπόστατον 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος θάλποντος χαὶ ζωογονοῦντος εἰς 
τὴν µέλλουσαν γονὴν τὰ πάντα, τῆς Γραφῆς δηλούσης. 
*Qv οὕτως ἑχόντων, σαφἠς ἡ τῆς ἁγίας Τριάδος, Πα- 
τρὸς, φημλ, xai Υἱοῦ, xat ἁγίου Πνεύματος ἀπόδειξις. 
Αὕτη γοῦν πρὸς ἑαυτὴν dj ἁγία xai ὁμοούσιος Τριὰς 
τὸ, « Ποιῄσωμεν ἄνθρωπον χατ εἰχόνα ἡμετέραν καὶ 
xa ὁμοίωσιν. Καὶ ἐποίησεν ὁ Geb; τὸν ἄνθρωπον ; 
xav' εἰχόνα θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν. » Μεμορφώμεθα 
γὰρ νοητῶς πρὸς τὴν εἰχόνα τοῦ Μονογενοῦς. Καὶ 
πάλιν. € Ἴδοὺ ᾿Αδὰμ γέγονεν ὡς εἷς ἓξ ἡμῶν. » "Οτι 
δὲ διὰ τοῦ Λόγου τὰ πάντα ἑδημιούργησεν ὁ θεὸς, 
σαφὲς ἀφ᾿ ὧν ἐπὶ ἑχάστου τῶν δημιουργηµάτων 
γέγραπται τὸ, « Καὶ εἶπεν ὁ θεός ' Γενηθήτω, » τῆς 
Γραφῆς σημαινούσης τὴν διὰ τοῦ Λόγου δηµιουργίαν' 
εἰ γὰρ μὴ τοῦτο Tv, ἤρχει εἰπεῖν ' Καὶ ἐποίησεν ὁ 
Θεὸς οὑρανὸὺν, xai γην, xal τὰ λοιπά, xal πάλιν" 
Ἡροστάξαντος τοῦ Θεοῦ ἐγενήθη τὸ στερέωμα’ xal 
πάλιν, Διεχώρισεν ὁ θεός. Καὶ ὅταν ἀχούσῃς τὸ, 


dicere , Et fecit Deus coelum et terram, et reliqua; p « Εἶπεν ὁ 8ebc, » εὐθὺς τῇ ἐννοίᾳ σύναγε τὸν ἀχού- 


et rursus, Jussu Dei factum est firmamentum ; et 
rursus , Divisit Deus. Praeterea cum audieris, « Di- 
xit Deus , »statim animo simul concipe eum, qui 
obaudiverit dicenti : « Et dixit Deus, Fiant lumi- 
naria. Et fecit Deus luminaria !*. » Quis dixit, et 
quis dicto obediens fuit? Quin et in pluribus Ve- 
teris Testamenti locis subobscure indicatam repe- 


* Psal. cvi, 20. * Psal. cui, 50. 5 Jerem. xxi, 18, juxta LXX. 
19 ibid. 26 , 27. 


. δα xL, 15; Ron. xi, δ4. ? Gen. 1, 2, 


(2) Ὑποστηρίγματι. LXX, Jer. xxui, 18, ὑποστή- 
µατι. Quem in locum Nobilium adire juverit, 
(5) Romana LXX Interpretum editio cum Ju- 


slino Martyre in Dialogo cum. Tryphone Judo, 
Pug. 284, legit, f, προσέχαιρεν, et mox, ἐν mpoa- 


σαντα τοῦ εἰπόντος « Καὶ εἶπεν ὁ θεός" Γενηθήτωσαν 
φωστῆρες. Καὶ ἐποίησεν ὁ θΘεὸς τοὺς φωστῆρας. » 
Τίς εἶπε, καὶ τίς Ίκουσε; Καὶ ἐπὶ πλείοσι τόποις 
τῆς Παλαιᾶς ἔστιν εὑρεῖν, Σρέμα ὑποδειχνυμένης τῆς 
ἁγίας Τριάδος τὴν ὑπόστασιν χαὶ τὸ ὁμοούσιον αὐτῆς " 
οἷον ὡς ἐπὶ τοῦ ᾽Αθραάμ΄ « Ὥφθη » γὰρ, φησὶν, 
ε αὐτῷ ὁ θεὺς πρὺς τῇ δρυϊ τῇ Μαμθρῇ , χαθηµένου 


5] Cor. 1, 94. 
!! Gen. wi, 92. 


' Prov. vin, 30. 
1. Gen. 1, 14. 


ώπῳ αὐτοῦ. Quam lectionem sequuntur etiam ire- 
nzus Adversus hereses lib. 1v, cap. 57 ; Cyprianus 
lib. n. Testim. adversus Jud., c. 1; et Tertullianus 
adv. Hermogenem, cap. 48. - 





197 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS. 


αὐτοῦ ἐπὶ τῆς θύρας τῆς σχηνῆς αὐτοῦ µεσηµθρίας. A ries sancte Trinitatis subsistentiam ejusque con- 


Ἀναθλέψας δὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς, εἶδε' καὶ ἰδοὺ «pelo 
ἄνδρες παρειστήχεισαν ἑπάνω αὐτοῦ * χαὶ ἰδοὺ προσ- 
έδραμεν (4) εἰς συνάντησιν αὐτῶν, xal προσεχύνησεν 
ἐπὶ τὴν γῆν. Καὶ εἶπε' Κύριε, εἰ εὗρον χάριν &vav- 
τἰον σου, μὴ παρέλθῃς τὸν παϊδά σου, » Καὶ μεθ᾽ 
ἕτερα * « Etre δὲ πρὸς αὐτόν ' Ποῦ Σάῤῥα ἡ γυνἠ aov ; 
'O δὲ εἶπεν" Ἰδοὺ ἐν τῇ σχηνῇ. Εἶπε δέ: Ἐπαναστρέ- 
φων Έξω πρὸς σὲ, κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον εἰς ὥρας, 
xai Έξει υἱὸν Σάῤῥα ἡ γυνή σου. » Ἰδοὺ 6h φησὶν 
ὀφθῆναι μὲν αὐτῷ τὸν θεὸν, εἶναί γε μὴν τρεῖς ἄν- 
ὅρας τοὺς ἑωραμένους) αὐτὸν δὲ πάλιν οὐχ ὡς τρισὶν 
εἰπεῖν: Κύριοι, εἰ εὕρηκα χάριν ἑναντίον ὑμῶν, uh 
παρέλθητε τὸν παῖδα ὑμῶν. Κύριον δὲ μοναδικῶς 
τοὺς ερεῖς ὀνομάζοντα, xaX ὡς ἕνα χαταίρειν ἀξιοῦντα, 


xaX ὡς εἷς φωνεῖ - "Hau. "Opa οὖν τοὺς ὀφθέντας τρεῖς B 


μὲν ὄντας, χαι ὑφεστῶτας ἱδιοσυστάτως Exaccoy* 
τῷ γε μὴν τῆς ὁμοουσίας λόγῳ συνειληµµένους εἰς 
ἕνα, xai τὰς διαλέξεις ποιησαµένους. Τίς δὲ πρὸς τίνα 
ἔλεγεν’ « Δεῦτε, χαταθάντες συγχέωµεν τὴν γλῶσσαν 
αὐτῶν» » "H oXov πρὸς ὃν εἶπεν, « "Ex γαστρὸς πρὸ 
ἑωσφόρου ἐγέννησά σε". xal, « Πρὸ τοῦ ἡλίου τὸ 
ὄνομα αὐτοῦ (5), xaX πρὸ τῆς σελήνης! » xal πάλιν * 
ε Κύριος εἶπε πρός µε’ Υἱός µου eL σὺ, ἐγὼ σήμερον 
γεγἐννηχά σε. Αἴτησαι παρ) ἐμοῦ, xat δώσω σοι ἔθνη 
τὴν χληρονοµμίαν σον, καὶ τὴν κατάσχεσἰν σου τὰ 
πέρατα τῆς γῆς » xai πάλιν; € Ἐγὼ ἔσομαι αὐτῷ 
εἰς Πατέρα, καὶ αὐτὸς ἔσται pot εἰς Yióv ; » Τί δὲ τὸ, 
« Ἔδρεξε Κύριος πῦρ xaX θεῖον παρὰ Κυρίου: » Τί 
δὲ 9) ἐχ προσώπου τοῦ θεοῦ (6), « Καὶ πᾶς ὁ ἐχχέων 
αἷμα., ἀντὶ τοῦ αἵματος αὐτοῦ ἐκχνθήσεταε, ὅτι ἓν 
εἰχόνι θεοῦ ἑποίησα τὸν ἄνθρωπον;, » ὉΟρᾷς ὅτι ὁ 
θεὺς àv εἰχόγιτοῦ θεοῦ ἐποίησε ; 


substautialitatem, quemadmodum in Abrabamo ; 
nam inquit , « Apparuit ei Deus ad quercum Mam- 
bre, cum ille sederet in ostio tabernaculi sui in 
meridie. Et respiciens oculis euis vidit ; et ecce tres 
viri astabant super eum ; et ecce procurrit obviam 
illis, et adoravit pronus in terram. Et dixit : Do- 
mine, si inveni gratiam ante te , ne pretereas ser- 
vum tuum **, » Et post alia, « Dixit autem ad eum: 
Ubi est Sara uxor tua? Ille autem dixit : Ecce in 
tabernaculo. Dixit autem : Revertens veniam ad te 
in tempore hoc in horas, et habebit filium Sara 
uxor tua !*. » En utique refert Scriptura apparuisse 
quidem Abrahamo Deum ; et sane tres exstitisse 
viros illos, quos conspexit , ipsum vero non quasi 
tribus dixisse : Domini, si inveni gratiam coram 
vobis, ne prztereatis puerum vestrum ; sed tres, 
tanquam unus essent, nominasse, et lanquam 
unum, ut apud ipsum diverterent rogasse, iique 
tanquam unus dixere, Veniam. Vides igitur illos, 
qui apparuerunt tres quidem exstitisse, et eorum 
singulos in propria hypostasi substitisse ; sed con- 
substantialitatis ratione in unum fuisse contractos ,. 
ef tanquam unum collocutos fuisse. Quisnam au- 
tem, et ad quemnam dicebat, « Venite, descen- 
dentes confundamus linguas eorum '* ? » Nun eum 
allocutum fuisse constet, ad quem dixit: « Ex 
ulero ante luciferum genui te !*;»et, « Aute so- 
lem nomen ejus, et ante lunam *'; » et rursus, 
« Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego 
hodie genui te. Postula a me, et dabo tibi gcntee 
hzreditatem tuam , et possessionem tuam terminos 
terrz 1^: » et rursus, « Ego ero ei in Patrem, et 


ipse erit mibi in Filium !*? » Quid item illud, « Dominus pluit ignem et sulphur a Domino **?» Quid 


vero ex persona Dei etiam illud, « Et omnis qui effuderit sanguinem hominis, pro sanguine ejus 
effundetur, quia in imagine Dei feci hominem *!?» Vides Deum ἐπ imagine Dei fecisse ? 


T^ δὲ ἐν τῇ Ἐξόδῳ πῶς νοητέον’ « Καὶ ὀρθρίσας 
Μωῦσῆς ἀνέδη εἰς τὸ ὄρος τὸ Σινᾶ, χαθότι συνέταξεν 
αὐτῷ Κύριος. Καὶ ἔλαθε Μωῦσῆς τὰς πλάχας τὰς 
χιθίνας. Καὶ χατέδη Κύριος ἓν νεφέλῃ , xal παρέστη 
ἐχεῖ, xaX ἑλάλησε (7) τῷ ὀνόματι Κυρίου. Καὶ παρ- 
ῆλθε Κύριος ἀπὺ προσώπου Κνρίου (8). » Ποῖος ἄρα 
ἑλάλησε Κύριος tv ὀνόματι Κυρίου; xal ποῖος παρ- 
Έλθε Κύριος ἀπὸ προσώπου Κυρίου; Τί δὲ τὸ πρὸς 
Ἰακὼδ (9) εἰρημένον, ε« Ἐγώ εἰμι ὁ ὀφθείς σοι ἐν 


13 Gen. xvni, 1-5. 


!* ibid. 9, 10. 
1, 8. 


1 ]| Reg. vit, 14. ο Gen. xix , 24. 


(4) Romana LXX interpretum editio el Justinus 
Martyr legit, εἰστήχεισαν ἑπάνώ αὐτοῦ, καὶ ἰδὼν 
προσέδραµεν. ία etiam legit. Euseb. Dem. evangel. 
lib. v, c. 9, et alii. 

(5) In Romana LXX Interpretum editione est tan- 
tum, Ante solem permanebit nomen ejus. Vel ut alii 
codd., Nobilio teste, legunt, permanet ; sed in editione 
illa Psalterii ex eorumdem LXX interpretum trans- 
latione, quam Romanam vocant, et ltalz antiquis- 
simae versionis partem esse credunt, legitur, Ante 
solem permanebit nomen ejus: et ante. (unam sedes 
ejus, ut videre est in duplicis Psalterii editione a 
clarissimo viro Joscphio Maria Caro, alias Thoiasio 
procurata. Hanc itaque lectionem Nyssenus se- 


!5 Gen. xi, 7. 
*! Gep. ix, 6. 


Quomodo autem intelligendum est illud, quod in 
Exodo scriptum est : « Et mane surgens Moyses 
ascendit in montem Sina, sicut precepit ei .Domi- 
nus. Et sumpsit Moyses tabulas lapideas. Et de- 
scendit Dominus in nube, et astitit illic, et locu- 
tus est nomine Domini. Et transiit Dominus a fa- 
cie Domini **? » Quis ergo Dominus locutus est in 
nomine Domini. et quis Dominus transivit a facie 
Domini ? Quid etiam simi vuit illud quod ad Jacob 


16 Psal. cix, 9. !* Psal. rxxi, 17. 


16 Psa], 11, 
15! Exod. xxxiv, 4-6. 
uitur. 

(6) In Vaticano codice est, £x προσώπου τοῦ θεοῦ, 
xai τὸ, xai πᾶς, etc. : nos postremum illud, xa τό, 
delendum censuimus, cum nec in Siphani versione 
reperiatur. 

(7) Romana LXX Interpretum eoitio, segit, &xá- 
λεσε’ sed et Eusebium Casariensem, ἐλάλησε, le- 
gisse notat ibidem Nobilius. 

(8) Eadem editio, καὶ x2p1X0e Κύριος προ προσ- 
ώπου αὑτοῦ. Et transiit Dominus ante faciem. ejus. 

(9) In Vaticano codice recentiori, et in alio, quo 
usus est Siphanus, scribitur, πρὸς ᾿Αθραάμ, mani- 
festo librarii errore; nam hic locus in iis Gene- 
seos capitibus, in auibus de Abrahamo sermo est, 


199 


$. GREGORH NYSSENI 


200 


dixit ,« Ego sum, qui appárui tibl ia loco Dei **?» A τόπῳ «o0; » Πῶς δε t5, 1 IIpoaxuvnoáttcav αὐτῷ 


Quomodo item illud, « Adorent eum omnes angeli 
Dei ** ? » Quem , et cujus Dei ? Dicit Moyses : « Et 
dedit Dominus terminum, dicens: Cras faciet Do- 
minus verbum hoc super terram **; » οἱ rursus, 
t Confórtare, Zorobabel, quoniam egó vobiscum 
sum, et Verbum meum bonum, et Spiritus meus 
in medio vestrum **. » Quid opus erat trium men- 
tionem facere, nisi unumquodque in propria per.» 
sona subsisteret ? Et rursus: «Dixit Dominus ad 
Moysem : Deacendens testare populo, et purifica 
ilos hodie et cras, et ἱατεπί vestimenta, ϱἱ sint 
parati in diem tertiam. Tertia autera die descendet 
Dominus in montem Sina coram omni populo *', » 
Non dizit, Descendam. « Et erit in novissimis die- 
bus, dicit Dominus : effundam de Spiritu meo su- 
per omnem earnem, et prophetabunt filii vestri , 
οἱ filia vestrz? somhia somniabunt 15.2 EL. post 
nonnulla : « Sol convertetur in tenebras, et luna ia 
sanguinem , antequam veniat dies Domini magnus 
et illustris **,» Non dixit, Diem meum. « Et erit, qui- 
cunque invocaverit nomen Doruini , ealvus erit **, » 
Nou dixit, Nomen meum. Et rursus , « Dominus de 
cavo in terram aspexit, ut videret gemiLum coinpe- 
ditoruin ; ut solvat filios mortificetorum ; ut annun- 
tiet in Sion noinen Domini **. » Non ditit, Nomen 
ejus, Et rursus , « Qui babitat in ccelis irridebit eos, 
et Dominus subsannabit eos 13.2 Et. iterum, «Ad 
te, Domine, clamabo , et ad Deum meuin depreca- 
bor ?. Quis igitur Dominus apud Deum ? Ex per- 
sona Dei ; « Subverti vos, sicut subvertit Deus So- 
domam, et Gomorrham **, [Et lsaias] quando vi- 
dit gloriam ejus 15 (11). Domine, quis credidit »u- 
ditui nostro ? et brachium Domini eui revelatum 
est ** 1» Non dixit, Et brachium tuum. En , Deo ju- 
vante, hypostases sanctze et substantialis Trinita- 
tis, pluribus sunt demonstratz. 


Ul. Ejusoem. alia. de adventu Domini in carne. 


« Hie est. Deus noster, et non xstimabitur alius 
ad eum. Adinvenii omhem viam scientie , et 


dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto suo. D 


Post hzc autem in terris visus fuit , et cum ho- 
minibus conversatus est". » ltem, « Deus ma- 
nifeste veniet, Deus noster, et non silebit *?. » 
Et rursus, « Videbitur Deus deorum in Sion 55.0 


15 Gen, xxxt,. 45. 
xix, 10, 44. '5 Joel ui, 28. 
xxix, 9,  ** Ámos rv, 11. 
3? Psal. ΙΧ λσΙΙΙ, 8. 


*? ibid. $1. 
*5 Joan. xu, 11. 


non reperitsr; nos autem mendum istud sustu- 
limus, ex Gen. €ap. xxxi, 15, in quo Ιῶο verba 
Dominum Jacobo dixisse legimus. 

(10) Eadem editio, τοῦ ἀχοῦσαι, ut audiret. 

(«1) Hxc verba nil. ad rem facere videntur. Si- 
phanus in sua versione sic habet, Subverti vos, 
quemadmodum saboertit Deus Sodomam, et Gomor- 
ram. (Et 1saias) quando vidit gloriam ejus; sed 
quia Isai: nomen semicirculis includit, clare satis 
indicare videtur, vcrba illa non exstitisse in scripto 


** Psal. xcvi, 7; Hebr. 1, 6. 
ο ibid. 32. 
** [sa. Lini, 4. 


πάντες ἄγγελοι 8800 ; » Τίνι, xaX ποίου θεοῦ; Λέγει 
Μωσῆς « Καὶ ἔδωχε Μύριος ὅρον, λέγων "Ev τῇ αἴ- 
prov ἡμέρᾳ ποιῆσει Κύριος τὸ ῥῆμα τὀῦτο ἐπὶ τῆς 
γῆς » καὶ πάλιν’ c Ἴσχυε, Ζοροθάδελ, διότι ἑγὼ μεθ) 
ὑμῶν εἰμι, καὶ ὁ Λόγος yov ὁ ἀγαθὸς, χαὶ τὸ Πνεῦμά 
μου ἐν pou ὑμῶν.» Tc οὖν ypela τριῶν µνησθῆναι, 
εἰ uh ἕχαστον ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει; Καὶ πάλιν « Καὶ 
eie Κύριος πρὸς ἹΜωῦσην Καταθὰς διαμάρτυραι 
τῷ λαῷ, καὶ ἅγνισον αὐτοὺς σήμερον καὶ abpiov, 
xal πλυνάτωσαν τὰ ἱμάτια αὐτῶν, xat ἔστωσαν ἔτοι- 
μοι εἰς τὴν ἡμέραν τὴν τερίτην. Tf) Υὰρ ἡμέρᾳ τρίτῃ 
Χαταθῄήσεται Κύριος ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ Σινᾶ, ἑναντίον 
παντὺς τοῦ λαοῦ. » Καὶ οὐχ εἶπε' Καταθήσομαι. 
« Kai ἔσται £v. ταῖς ἑσχάταις ἡμέραις, λέγει Κύριος, 
ἐχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός µου ἐπὶ πᾶσαν σάρχα, 
xu προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὑμῶν, xal αἱ θυγατέρες 
ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται. » Καὶ µετά τινα’ 
ε 'O fioc µεταστραφήσεται εἰς σχότος, καὶ dj σε- 
λήνη εἰς αἷμα, πρὶν ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν 
μεγάλην xai ἐπιφανῆ. » Οὐκ εἶπε' Τὴν ἡμέραν µου. 
e Καὶ ἔσται, ὃς ἂν ἐπιχαλότηται «b ovoya Κυρίου, 
σωθήσεται. » Καὶ οὐχ εἶπε᾽ Τὸ ὄνομά µου. Καὶ πάλιν’ 
« Κύριος Éx τοῦ οὐρανοῦ ἐπὰ τὴν Tfjv ἐπέθλεψε, τοῦ 
ἐδεῖν (10) «bv στεναγμὸν τῶν πεπκεδηµάνων, τοῦ λῦσαι 
τοὺς υἱοὺς τῶν τεθανατωµένων, τοῦ ἀναγγεῖλαι ἐν 
Σιὼν τὸ ὄνομα Κυρίου. » Οὐχ εἶπο Τὸ ὕνομα αὐτοῦ. 
Καὶ πάλιν: ε 'O κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐχγελάσεται 
αὑτοὺς, xat ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεξ αὐτούς. » Καὶ xá- 
λιν * € Πρὸς σὲ, Κύριε, κεχράζοµαι, χαὶ πρὸς τὸν 


C Θεόν µου δεηθήσοµαι. » Τίς οὖν ὁ Κύριος παρὰ τῷ 


Qc; Ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ’ « Κατέστρεφαἁ ὑμᾶς, 
καθὼς κατέστρεψεν ὁ θεὸς Σόδομα καὶ Γόμοῤῥα, ὅτε 
εἶδε τὴν δόᾷαν αὐτοῦ. Κύριε, τίς ἑπίστευαεν τῇ ἀχοῇ 
ἡμῶν; xaX ὁ βραχίων Κυρίου, τίνι ἀπεχαλύφθη ; » 
Ox εἶπε' Καὶ ὁ βραχίων σου. Ἰδου ἀποδέδειχται 
σὺν θεῷ διὰ πλειόνων τῆς ἁγίας xat ὁμοουσίον Τριά- 
δος αἱ ὑποστάσεις, 


B. Τοῦ αὐτοῦ ἕτερα περὶ τῆς ἐγσάρκον τοῦ Κυρίυν 
παρουσίας. 

« Οὗτος ὁ θεὺς ἡμῶν * οὗ λογισθλόεται ἕτερος πρὸς 
αὐτόν. Ἑξεῦρε πᾶσαν ὁδὺν ἐπιάότήμης, xal ἔδωχεν 
αὐτὴν "laxi τῷ παιδὶ αὐτοῦ, καὶ "Iopah (12) τῷ 
ἠγαπημένῳ αὐτοῦ. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐπὶ τῆς τῆς ὤφθη, 
παὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη. » — «'O θεὸς ὃμ- 
φανῶς δει, ὁ θεὸς ἡμῶν, xaX οὐ παρασιωπήσεταε. » 
Καὶ πάλιν’ « Ὀφθήσεται ὁ θεὺς τῶν θεῶν Ev Σιών. » 


*5 Exod ix, 5. 6 Aggrei n,5, 6. *' Exod. 
*! Psal. ci, 90, 99. ** Psal, 11, 4... 9 Psal. 
5 Baruch 11, 256-38, ** Psal. χιχ, 5. 


codice, quo utebatur; sed ex canjectura a se fuisse 
addita. — Zacagnio minime assentior, cui verba 
hec, Quando vidit gloriam ejus, nil ad rem facere 
vis» sunt. Ea enim 5. Pater desumpsit ex Joan. xi, 
4, ubi 8ic : Ταῦτα εἶπεν "Haatas, ὅτε εἶδε τὴν δόξαν 
αὐτοῦ". ut proinde recte Siphanus iis premiserit 
in sua versione, Et Isaies, quie in textu librario 
exeiderint. 

(12) Romana editio, eodem sensu remanente , 
nonnihil variat in verbis. 


' 
κ 


21 


TESTIMONIA ADVERSUS JUDJEOS. 


- 


500 


Καὶ πάλιν, 4 62 Nope καὶ ἐπέφανεν Ἠμῖν. κ A Et rursus, « Deus Üominus οἱ illuxit. nobis **. » 


« Ἑξχίφνης fi: εἷς τὸν vabv ἑαυτοῦ Küpto;, ὃν 
ὑμεῖς ζττεῖτε, χαὶ ὁ Άγγελος τῆς διαθἤχης, ὃν ὑμεῖς 
θέλετε. » Χαῑρε σφόδρα, θὐγὰτερ X:ov* χῆρυσσε, θύ- 
γατερ Ἱερουσαλήμ.. Ἰδου ὁ Βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι 
πραῦς., xal ἐπιθεθηχὼς ἐπὶ ὑποζύγιον καὶ πῶλον 
ὄνου (19). » Τίς δὲ ποτε τῶν βασιλέων, ὄνῳ χαθημε- 
vog, εἰς Ἱερουσαλὴμ εἰσηλθε; Rai πάλιν, ε«Τέρπου 
xaX εὐφραίνου, θύγατερ Suv, διότ, ἐγὼ Έρχομαι, καὶ 
χατασχηνώσω ἐν μέσῳ σου, λέγε, Κύριος. Καὶ χατὰ- 
φεύξονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ τὸν Κύριον àv. tij ἡμέρα 
ἐχείνη, καὶ ἔσονται αὐτῷ εἰς λαόν. » Καὶ πάλιν, 
« Ἰδου ἐγὼ ἁἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν pou πρὸ προσ- 
ὦπου σου, ὃς χατασχευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν 
σου (14). » Καὶ πάλιν, « Στήῆσονται ot πόδες αὐτόῦ Ey 
τῇ ἡμέρα ἐχείνῃ ἐπὶ τὸ δρος τῶν Ἰλαιῶν,τὸ κατέναντι 
Ἱερουσαλὴμ ἐξ ἀνατολῶν. » Καὶ μετὰ βραχέα, 
ε Ἐδειξέ µοι Κύριος τὸν Ἰησοῦν (45), τὸν ἱερέα τὸν 
µέγαν, ἑάτῶτα πρὸ προσώπου ἀγγέλου Kuplou* καὶ 
ὁ διάβολος εἰστήχει Ex δεξιῶν αὐτοῦ τοῦ ἀντιχεῖσθαι 
αὐτῷ. Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς τὸν διάδολον’ Ἐπιτι- 
μήσαι Κύρως ἐν σοι, διάδολε. Καὶ διεµμαρτύρατο ὁ 
ἄγγελος Κυρίου πρὸς τὸν Ἰτσοῦν, λέγων ΄ Τάδε λέγει 
Κύριος παντοχράτωρ  Ἐάν ταῖς ὁδοῖς (16) µου πο- 
ρεύσῃ., καὶ ἐὰν τὰ προστἀγµατά µου φυλάδῃ, καὶ 
αυ διαχρινεῖς (17) τὸν oixóv µου. Καὶ πάλιν, 
« "Axoue δὴ, Ἰησοὺς, ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας. » Ἡσαῖας, 
« Ἐμφανῆς ἑγενόμην τοῖς ἐμὲ ph ζητοῦσι (18), 
χαὶ εὑρέθην τοῖς ἐμὲ pij ἑπερωτῶσι (19). » (Καὶ 
πάλιν, « Καὶ βασιλέα μέγαν ὕψεσθε. » Θὲὸν δὲ 
οὖδεὶς ὁρᾷ.) Καὶ πάλιν’ 5. Ἐπιφανήσεται Κύριος ἐτ' 
αὐτοὺς, xal ἐξολοθρεύσει πάντας τοὺς θεοὺς τῶν 
ἐθνῶν. » Καὶ πάλιν’ « Ἰδοὺ πάρειµι τῷ ἔθνει, o? oóx 
ἑπεχαλέσαντο τὸ ὄνομάἀ µου.) Δαθὶδ, « 'O καθήµε- 
vog ἐπὶ τῶν χδρουδὶµ, ἐμφάνηθι. Ἐξέτχειρον εὺν δ»- 
ναστείαν σου, xal ἐλθὲ εἰς τὸ σῶδαι ἡμᾶς. » Kal 
πάλιν, εΚαταθήσεται ὡς ὑετὸς Ev móxov. » 'T5 ἀτά- 
ραχον καὶ ἄνευ Ψόφου τῆς καταθάσεως σηµαϊνων» 
ἐπὶ γὰρ τὴν γῆν ὑετὸς καταθαἰνων, ψόφον xoti: ἐπὶ 
65 πόχον ἑρίου χαταθαίνων, οὐ ποιεῖ. Μιχαίας, « Καὶ 
so, Βηθλεὲμ vij Ἰούδα, οὑδαμῶξ ἑλαχίστη et ἐν τοῖς 
ἡγεμόσιν Ἰοῦδα' ἐκ γὰρ σοῦ ἐξελεύσεταί uot ἡγούμε- 
voc, (20) ὃς ποιμανεῖ τὸν λαόν µου τὸν Ἱσραὴλ' xal 


** Psal. οστιι, 27. 
xi, 40. "Zach. xiv, 4. 


*! Maàlach. n1, 4. 
*$ Zach. ii, 14,2. 


9 Zach. ix, 9. 
» ibid. 6. 


ltem , « Subito veniet in templum suum Domi- 
nus quem vos quxritis, οἱ Angelus testamenti 
quém vos vultis *'. » ltem, « Gacde vehementer, 
filia Sion , przdico, filia Jerusalem. Eccc fex tuus 
venit libi mausuetus, el ascendens supet suhji- 
galem ct pullum asinze 9. » Quis vero regum un- 
quam asimo insidens, Hierosolymam —inesressus 
est? Et rursus, «Litare et gaude, fllia. Sion , 
quia ego vehió, et habitabo in medio tui, dicit 
Dominus. Et confugient gentes multze ad. Domi- 
num in die illa, et erunt ci it popalum **. » Ft 
rursus, « Écce ego milto angelum mewm ante f4- 
ciem taam, qui proparabit viam triam. ante te **.» 
Et rursus , « Stabunt pedes ejus in die illa super 


D montem olivarum, qui est. contra. flierusalem ab 


Oriente **. » Et post pauca, « Ostendit mihi Do- 
minus Jesum sacerdotem magnum stantem ante 
faciem angeli Domini ; et diabolus stabat a det- 
teris cjus, αἱ adversaretur ei, Et dixit Dominus 
ad diabolum : Increpet Dominus in te, diabole **, 
Et contestabatur angelus Domini ad Jesum, 
dicens: Ihec dicit Dominus omnipotens : Si vii« 
neis ambulavetis, ét procepla mea eustodieris , 
et tu judicabis domum wream 7. » Et rursus, « Au- 
di ergo, Jesu sac:tdos magne **. » Isafas, « Ma- 
nifestus factus sum non quzrentibus re; inven- 
tus sum ab his qui me noh interrogabant 9. » 
(Et rursus : « Et. Regem magnum videbitis **. , 
Deum autem nemo videt.) Et ruürsus, « Appare- 
bit Duminus super eos, el disperdet ómnes deos 
gentium δὲ Tt rursus ,* Ecce. adsum geuti, qui 
non invocaverunt nomen meum **, ; David , t Qoi 
sedes super Cherubim, appàre . Ετάία potentiam 
tuam, et veni, ut salvos facizs nos **, » Et rursus, 
« Descendet sicut pluvia |n vellus "*; ». Quibus 
verbis significat descensionem cjus fore quietam, 
ac sine strepitu ; pluvia enim super terram de- 
scendens, strepitum facit, secus vero, si super la- 
ne vellus descendat. Michzeás, v Et tu, Bethle- 
hem terra Juda, nequaquam finima ge in prin- 


 Cipibus Juda ; ex te enim exibit mihi dux , qui 


pascat populum meum lsraél ; et egressus cjus 


V3 Zach. n, 10, 14. 
*5 ibid. 8. 


^ Malach. nr, 3 ; Matth. 
*! [sa, 1 xv, 4. "* Isa. xa xin, 11. 


" Soph. n, 11. *"' Isa. Lv, 1. "* Psal. rxxix, 2, 5. "* Psal. xxi, 6. 


(15) Ita et apud Justinum Martyrem legitur; sed D 


in editione LXX. Interpretum est, πῶλον νέον, pul- 
' ium novum, ntque ita etiam. legitut apud Euseb. 
Demonstr. evang. lib. Ην c. 2, n. 28. Justini tamen 
lectiouem sequi videlur lrenzus lib. iv. Adecrsus 
heres. cap. 66, et Uyprianus lib. wu, Testim., ο. 29. 
(14) Hic incipit antiquior Vaticanus codetz nuu. 
1997. 
(15) Male recentior codex Vaticanus, ἔδειξέ µε 
τὸν Ἰησοῦν. 

(16) Godex antiquior, ἐὰν iv ταῖς ὁδοῖς, quam 
lectionem in aliquibus codicibus, et apud Hierony- 
nnm Quoque reperiri notat Νους. 

(17) Male recentior codex, xai σὺ δὲ διαχρινεῖς. 


PaTROL. Gn, XLVI, 


(18) In Romana LXX Interpretum editione priore 
loco est, ἑπερωτῶσιν, posteriore, ζητοῦσιν, secus 
atque lcgit Justinus Martyr in Dialogo cum Tryphone 
pag. 242; D. IMierounymus, et 5. Cyprianus lib. i 
Testimon. adversus Judaeos cap. 21; itemque fre- 
meus lib. ui Adversus. haereses, cap. 5, qui cum 
Nvsseno concordant, 

(19) Quie semicirculis incluauntur, aesunt in re- 
centiori Vaticano codicc, et in alio, quo usus est 
Siplianus. Videtur autem respicere Nyssenus ad lo- 
cum, ni fallor, lsaiz xxxin, ' ubi ait, flegem cum 
gloria videbüis. 

(20) Connna istud usque ad illa verba, xa* ἔξοδοι, 
non habetur in Romana LXX Interpretum editione, 


ei 


202 


8. GREGORII NYSSENI 


204 


ab initio, ex diebus szculi 55, » Moyses, « Pro- A ἔξοδοι αὑτοῦ ἁπ᾿ àpyrc ἀφ ἡμερῶν αἰῶνος (21). » 


phetam suscitabit vobis Dominus Deus vester ex 
fratribus vestris, sicut me; ipsum audietis juxta 
omnia, quacunque loculus fuerit vobis : et 
erit, quieunque non audierit prophetam illum , 
disperdetur 56, 

Multi prophete suscitati sunt. De quo ergo 
eorum loquitur ? Qui vero suscitibitur, legem ne 
Moysis docebit, an aliam? Si Moysis quidem le- 
gem, ad quid supervacanea alterius suscitatio, 
cum Moyses sufíliciat? Siu autem aliam, dicant 
qua sit, e£ quanam ejus doctrina, et quinam 
Propheta ipse? Nemo enim alienigena quidquam 
earum rerum quz ad legem pertinent, vcl petiit, 
ve) edoctus fuit ab eis. Quin et universi Deus 


predictionem de semetipso factam confirmavit , B 


dum inquit, « Recte omnia locuti sunt. Prophe- 
lam eis suscitabo ex 1nedio fratrum ipsorum, sic- 
ut te : et dabo verbum meum in ore ejus ?". » 
Perpende igitur vim hujus dicti ; neque enim alii 
prophetz dixit se dedisse verbum ; nam illi ser- 
vorum more ministrautes, dicebant : « Ilazc dicit 
Dominus. » Hic vero eadem , qua Pater, aucto- 
ritate leproso dicebat , « Volo, mundus esto **. » 
Mortuis quoque dicebat, « Adolescens, tibi dico, 
surge 592 et, « Lazare, veni foras **. » Commina- 
tur mari; et spiritibus cum potestate dicit, « Ta- 
ce, obmutesce **. » Quid autem sibi velit illud, 
« Prophetam sicut te,» si Moysis legem cum Chri- 
&ti lege comparaverimus, nullo negotio intellige- 
mus, simulque eorum verborum mentem  asse- 
quemur, quae Moyses in lege protulit, dum ait, 
Non licere ad ejus mandata quidpiam adjicere, 
nec ab eisdem auferre **. Praeterea dum ait, 
« Ipsum audietis justa omnia, quacunque locu- 
tus fuerit vobis **, » significat excellentiaain ejus 
de quo predicebatur. Isaias , « Ecce Deus noster, 
ecce Dominus cum fortitudine venit, et brachium 
cum dominatione **. » David , « Juravit Dominus 
David veritatem, et non frustrabitur eam : De fru- 
ctu ventris tui ponam super sedem tuam **. » Et 
rursus, « Disposui Lestamentum electis meis. Jura- 
vi David servo meo : Usque in zternum przpa- 
rábo semen (uum, et sdificabo in. generationem, 


Μωσῆς, « Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος (22) ὁ 
Geb; ἡμῶν ἐχ τῶν ἁδελφῶν ὑμῶν, ὡς ἐμέ αὑτυῦ 
ἀχούσεσθε χατὰ πάντα, ὅσα ἂν λαλῄσει «pic ὑμᾶς' 
xa ἔσται, ὃς ἂν μὴ ἀχούστ τοῦ προφῄήτου ἐκείνου, 
ἐξολοθρευθήσεται. » 

Π.λλοὶ ἀνέστησαν προφῆται. "Δρα περὶ ποίου αὖ- 
τῶν λέγει; Ὀὗτος δὲ ὁ ἀναστησόμενος, &pa τὰ Μω- 
σέως διδάξει, f) ἕτερα: El μὲν τὰ Μωσέως, τί τὸ 
περίεργον, ἄλλον ἀναστῆναι ἀρχοῦντο Μωσέως; 
Ei δὲ ἕτερα, εἰπάτωσαν, xal «ota ἣν τὰ διδάγµατα 
αὑτοῦ, xai τίς ὁ προφήτης; τῶν γὰρ νενοµισµένων 
οὐδεὶς ἔξωθεν, f| ἐδίδαξεν, ἡ ἤτησε παρ) αὑτῶν τι. 
Καὶ αὐτὸς δὲ ὁ τῶν ὅλων θεὸς ἐχύρωσε (39) τὴν περὶ 
ἑαυτοῦ προφητείαν, εἰπὼν, « ὐρθῶς πάντα ἑλάλτ- 
σαν * Προφήτην αὐτοῖς ἀναστήσω Ex μέσου τῶν ἁδελ- 
φῶν αὐτῶν, ὥσπερ σἑ' xal δώσω τὸ ῥήῆμά µου ἐν τῷ 
στόµατι αὐτοῦ. » Σχόπει οὖν τὴν δύναμιν τοῦ ῥητοῦ. 
0ὐδὲ γὰρ ἅλλῳ προφήτῃ εἶπε δεδωχέναι ῥῆμα” αὗτοὶ 
γὰρ δουλοπρεπῶς διαχονοῦντες ἔλεγον * « Τάδε λέγει 
Κύριος. » Αὐτὸς δὲ κατὰ τὰ πατοιχὸν ἀξίωμα, ἔλεγε 
τῷ λεπρῷ, « θέλω, χαθαρίσθητι. » Toi; τεθνεῶσι, 
« Νεανίσχε (24), σοὶ λέγω, ἀγέρδητιν xaX, « Λάζαρς, 
δεῦρο ἔξω, » Τῇ θαλάσσῃ ἐπιτιμᾷ, καὶ τοῖς πνεύμασιν 
ἐν ἐξουσίᾳ , λέγων, « Σιώπα, περίµωσο. » Τί δὲ τὸ. 
t Προφήτην ὥσπερ σἐ; » Αντιπαραθέντες τὰ Μωσέως 
τοῖς Χριστοῦ (25) εὐρήσομεν ἐπὶ σχολῆς, χαὶ aoro 
δὲ τὸ εἰρημένον ὑπὸ Μωσέως ἐν τῷ vópup, ὅτι o5x 
ἔστιν Er! αὐτῶν προσθεῖναι, xat οὐχ ἔστιν ἀπ᾿ αὐτῶν 
ἀφελεῖν. Elta: xal εἰπὼν, « Αὐτοῦ ἀχούσεσθε χατὰ 
πάντα, ὅσα ἂν λαλῆσῃ πρὸς ὑμᾶς, » σημαίνει τὸ 
ὑπέροχον (26) τοῦ προφητευοµένου. Ἡσαῖας (27), 
« Ἰδοὺ 6 θεὺς ἡμῶν (38): Ιδοὺ Κύριος μετὰ ἰσχύος 
ἔρχεται, καὶ ὁ βραχίων μετὰ κυρίας. » Δαδὶδ, 
€ Ὥμοσε Κύριος τῷ Δαθὶδ ἀλήθειαν, xat οὗ μὴ ἆθε- 
τῇσει αὐτὴν (29): "Ex χαρποῦ τῆς χοιλίας σου θήσο- 
pat ἐπὶ τοῦ θρόνου σου. » Καὶ πάλιν, « Διεθέμην 
διαθήχην τοῖς ἐχλεχτοῖς µου. Ὅμοσα Δαθὶὸ τῷ δούλῳ 
μου * Ἔως τοῦ αἰῶνος ἑτοιμάσω τὸ σπέρμα σου, xat 
οἰχοδομήσω εἰς γενεὰν καὶ γενεὰν τὸν θρόνον σου. » 
Ἐν τοῖς Παραλειπομένοις' « Καὶ ἔσται ὅταν πληρω- 
θῶσιν αἱ ἡμέραι σου, xal χοιμηθήσῃ μετὰ τῶν πα- 
τέρων σου. Καὶ ἀναστήσω τὸ σπέρµα σου μετὰ σὀ. 
ὃ (50) ἔσται ἐκ τῆς κοιλίας σου, χαὶ ἑτοιμάσω τὴν 


et generationem sedem tuam **, » In Paralipome- p) βασιλείαν αὐτοῦ. Αὐτὸς οἰχοδομήσει µοι olxov* xal 


ε6 Mieh. v, 9. 5 Deut. xviii, 15, 19. 
** Joan. xi, 45... *' Marc. 1, 25. ** Deut. xii, 22. 
66 Psal. Lxxxvin, 4, 5. 


nec apud Cyprisnum lib. n Testim. adversus Ju- 
dcos, cap. t sed nihilominus exstant apud Justi- 
num in Dialogo cum Tryphone pag. 505, et Tertul- 
lianum Adversus Judaos, cap. 15. Caeterum antiquior 
Vaticanus codex ante verbum, ἔξοδοι, articulum 
nit. : 
(24) Codex recentior, ἕως αἰῶνος. Ita et Siphani 
codex. 
(23) Hzc de Christo prophetia diversis verbis 
exprinitur in Romana LXX lnterpretum. editione ; 
sed Nyssenus lectionem sequitur, quz habetur Act. 
1i, 22. , 
(23) Codex recentior, τὴν περὶ αὐτου, quo pacto 


9S Deut. xviir, 15, 18. 
$3 Deut, xvii, 48. 


κ Matth. vnt, 2. 5* Luc. vit, f4. 
** [ρα xL, 10. ** Psal. cxxxi, 44. 


et. Siphanus legit. 

(24) In eodem codice deest, νεανίσχε, nec ista 
vox in Siphani versione apparet. 

(25) Codex antiquior, τοῖς τοῦ Κυρίου. 

(26) Codex vetustior, ὑπερέχον. 

(27) Male recentior codex, Σοφονίας. 

(28) Sipliani codex, ὑμῶν, vester, juxta LXX In- 
terpretum editionem. 

(29) Codex recentior, et Siphanus legit, αὐτόν, 
ut ctiam legitur apud lrenzum lib. ni Adversus he- 
reses eap. 9. 

(56) In editione LXX Interpretum est, óc, qui. 


*$05 


TESTIMONIA ADVERSUS 000405, 


966 


ἀνορθώσω τὴν βασιλείαν αὐτοῦ εἰς τὸν αἰώνα (51). A nis, « Et erit, quando impleti $uerint dies tni, 


Ἐγὼ ἔσομαι αὑτῷ εἰς Πατέρα, χαὶ αὐτὸς ἔσται pot 
εἰς Υἱὸν, xai τὸ ἔλεός µου οὐκ ἀποστήσω à αὑτοῦ, 
χαθὼς ἀπέστησα ἀπὸ τῶν ἔμπροσθέν σου. Καὶ πι- 
στώσω αὐτὸν àv οἴχῳ µου * καὶ ἡ βασιλεία αὐτοῦ (52) 
ἕως αἱῶνος' καὶ ὁ θρόνος αὐτοῦ ἔσται ἀνωρθωμένος 
ἕως αἰῶνος. » Σολομὼν, « Καὶ νῦν, Κύριε ὁ θιὸς 
spei, πιστωθήτω δὴ τὸ ῥῆμά cio τῷ Δαδὶὸ τῷ 
Πατρί µου" εἰ ἀληθῶς (53) χατοιχήσει ὁ eb, μετὰ 
ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς. » Ἱερεμίας, « Καὶ ἄνθρωπός 
ἐστι, xai τίς γνώσεται a0xóv ; » ᾽Αμώς' € Ἐπικαλεῖ- 
στο (24) τὸν Θεόν σου’ ἑτοιμάζου, Ἱερουσαλὴμ , ὅτι 
ἐγὼ στερεῶν βροντὴν, xat χτίζων πνεῦμα , xal ἆπο- 
στέλλων εἰς ἀνθρώπους τὸν Χριστόν µου (55), ποιῶν 
ὄρθρον, χαὶ ὀμίχλην, χαὶ ἐπιθαίνων ἐπὶ τὰ ὑψηλὰ τῆς 


ei dofmieris cum patribus tuis, et suscitabo se- 
men tuum Ρος te, quod erit de ventre tuo, et 
parabo regnum ejus. Ipse sdiflcabit mihi domum, 
et eripam regnum ejus in $zcula: Ego ero ei 
in Patrem, et ipse eri mihi Ín Filium, et mise- 
ricordiam meam non remot?ebo ab eo, sicut re 
movi ab iis qui erant ante te. Et fideliter sta- 
tuam eum in domo mea; et regnuin cjus usque 
in seculum : et thronus ejus erit erectus usque 
in seculum *, » Salomon , « Et nune Domine 
Deus Israel, fidele sit quaso verbum tuum Da- 
vid patri neo: si vere habitavit Deus, cum ho- 
minibüs super terram **. » Jeremias, « Et homo 
est, el quis cognoscet eum** ?» Amos, «Invoca Deum 


γῆς. » Μιχαίας, « ᾿Αχούσατε, λαοὶ πάντες, λόγον, B tuum : preparare, Jerusalem, quoniam ego fir- 


χαὶ προσεχέτω ἡ r7, (56), xat πάντες οἱ χατοικοῦντες 
ἐν αὐτῇ ' χαὶ ἔσται Κύριος ἐν ἡμῖν εἰς μαρτύριον, 


mans tonitruum, et creans spiritum, οἱ mittens 
ad homires Christum meum, faciens mane et 


Κύριος &x ναοῦ ἁγίου αὐτοῦ, διότι ἰδοὺ Κύριος ἔχπο- — nebulam, et ascendens super excelsa terrze*. » 


Ρεύεται &x τοῦ τόπου αὐτοῦ, xavaÓfcerat ἐπὶ τὰ 
ὑψηλὰ τῆς γῆς. » 


Michzas, « Audite, populi omnes, verba, et au- 
scultet terra, et omnes qui hàbitant in eg. Ft erit 


Dominus in vobis in testimonium, Dominus ex templo sancto suo ; quoniam ecce Dominus egre- 
ditur de loco suo, et descendet super excessa terre". » 


'O Ἰαχὼδ ἐν ταῖς ἐντολαῖς, « Οὐκ ἐχλείψει ἄρχων 
ἐς Ἰούδα xai ἠγούμενος &x τῶν μηρῶν αὑτοῦ, ἕω 
οὗ Ελθῃ ($7) ᾧ ἀπόχειται. Καὶ αὐτὸς προσδοχία ἐθνῶν. 
Βαλαὰμ, « ᾽Ανατελεῖ ἄστρον ἐξ Ἰακὼδ, καὶ ἄνθρω- 
πος ἐξ Ἱσραὴλ, xai θραύσει τοὺς ἀρχηγοὺς Μωάθ, 


Jacob in mandatis, « Non deficiet princeps ex 
Juda, nec dux de femoribus ejus, donec veniat cui 
repositum est. Et ipse est exspectatio gentium ?*. » 
Balaam, « Orietur stella ex Jacob, et homo ex Is- 
rael : et percutiet duces Moab, et predabitur filios 


xai προνομεύσει τοὺς υἱοὺς 10 (58): xai ἔσται Ἐδὼμ C Seth, et erit. Edom hereditas gentium 5. » David 


χληρονοµία ἑθνῶν.» Δαθὶδ δὲ (59) τούτων οὐ περιεγέ- 
veto. El δὲ περὶ τῶν ἐξ αὐτοῦ ἔδει εἰπεῖν, ᾿Ανατελοῦσιν 
ἄστρα ἐξ Ἰακὼδ, καὶ ἠγόύμενοι ἐξ Ἱσραήλ. Ἡσαῖας, 
« Ἰδοὺ ὁ δεσπότης Κύριος λαδαὼθ συνταράξει τοὺς 
ἑνδόξους μετὰ ἰσχύος, xal οἱ ὑψηλοὶ τῇ ὕδρει συν- 
αριδῄσονται, xal ταπεινωθήσονται ol. ὑψηλοὶ, καὶ πε- 
eoovtat µαχαίρᾳ. '€) δὲ Λίδανος σὺν τοῖς ὑψηλοῖς πε- 
σεῖται. Καὶ ἐξελεύσεται ῥάθδος Ex. τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ, 
Sai ἄνθος ἐχ τῆς ῥίζης ἀναθήσεται, xal ἀναπαύσεται 
ἐπ αὐτὸν πνεῦμα θεοῦ, πνεῦμα σοφἰας χαὶ σννέσεως, 
φνεῦμα βουλῆς χαὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως xal 
εὐσεθείας * ἑμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόδου θεοῦ. O0 
κατὰ- τὴν δόξαν χρινεῖ, οὐδὲ κατὰ τὴν λαλιὰν ἑλέγξει * 
ἀλλὰ χρινεῖ (40) ταπεινῷ χρίσιν, καὶ ἑλέγδει τοὺς &v- 


οἱ | Paral. xvii, 11, 414. 
τι Mich. 1, 32. '* Gen. χεις, 10. 


(31) Cedex antiquior, ἕως εἰς τοὺς αἰῶνας. 

192) Editio Romans LXX lInterpretum, xat ἐν βα- 
Gus(q αὐτοῦ, el in regno ejus. , : 

(35) Eadem editie, à ἐἑλάλησας τῷ παιδί σου τῷ 
Δαδὶδ, ὅτι εἰ ἀληθῶς, quod locutus es puero tuo Da- 
vid, quoniam si, etc. . 

(24) Codex recentior, et Siphanus, ἐπιχαλεῖσθαι, 
ut et sacer textus, qui habet, ἑτοιμάζου τοῦ kmxa- 
λεῖσθαι τὸν Θεόν σου, "Icpat - διότι ἰδοὺ ἐγώ, etc. 
Prepara te ui invoces Deum tuum, lsrael. Quia ecce 


. eic. . 
ος) In LXX Interpretum editione legitur. xai 
ἁπαγγέλλων εἰς ἀνθρώπους τὸν Χριστὺν αὐτοῦ et 
annuntians ἐν homines Christum suum, quam lectio— 
new sequitur Tertullianus adversus Hermogenem 
esp. 52, adversus Marc. lib. «i, c. 6, et alibi. — 

(36) Locus iste Michzze variat nonuihil in editis, 
presertim in fine, ubi legunt edita, xa καταθήσε- 


autem hos non devicit. Quod si de ejus posteris 
hec intelligenda essent dicere oportebat, Orien- 
tur sidera ex Jacob, et duces ex Israel. Isaias, 
« Ecce dominator Dominus Sabaoth conturbabit 
gloriosos cum fortitudine, et excelsi superbia 
conterentur, et sublimes humiliabuntur , et ca- 
dent gladio. Libanus autem cum excelsis ca- 
det "*. Et egredietur virga de radice Jesse , e 
fos de radice ascendet: et requiescet super 
eum Spiritus Dei, spiritus sapientis et intellectus, 
spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientis 
et pietatis : replebjt eum spiritus timoris Dei. Non 
secundum opinionem judicabit, neque juxta ser- 
monem arguet ; sed judicabit humili judicium , 


** |J] Paral. vi, 12, 48. ** Jer. xvii, 9, juxta ΙΧΧ. '* Amos iv, 12, 45, 
** Num. xxiv, 17, 18. 


"^ 194. x, 23, 24. 


ται, xal ἐπιδήσεται, et descendet, et. ascendet super 
excelsa terra. 

(37) Codex Sipbani, et Vaticanus recentior ὅ &vó- 
χειται, quod reservatur, quam lectionem in Theodo- 
reti scriptis codicibus servari testatur doctissimus 
Nobilius in notis ad hunc locum. 

(38) Codex recentior Vaticanus, et alius Siphani 
codex, τοὺς υἱοὺς Σούρ * sed banc lectionem nec 
Vulgaia, nee LXX luterpretes probant. 

9) Male codex recentior, περὶ τούτων οὗ πα 
εγένετο, quam leetionem secuudé.esl Siphanus: ver- 
tit enim, David autem de his rebus. non. advenit. 

(40) lta antiquior codex Vaticanus, et LXX In- 
terpretum editio. In recentiori, et apud Siphanuin 
est, vaxetytuv.. Sed mox LXX babent, ἐλέγξει τοὺς 
ταπεινοὺς τῆς γῆς. lrenseus tamen lib. 11 Adversus 
hereses, cap. 10, legit, Judicabit humili judieium, et 
arguet gloriosos terre. 


201 

et arguet gloriosos terri, 
verlo oris sui, et in spiritu per labia interficict 
impium, EL erit justitia. cinctus Tumbum suum , 
et veritate involutus costas sias "5, » Et post pauca, 
« Et erit. in. die illa radix Jesse, et qui consur- 
git, ut princeps sit gentium ; in ipso gentes spe- 
rabunt, οἱ erit requies ejus honor*?*. » David , 
« Sedes tua, Deus, in. saeculum seculi ; virga di- 
rectionis virga regni tui. Dilexisti justitiam , et 
odisti iniquitatem ; propterea unxit te Deus, Deus 
tnus, oleo exsultationis pr» participibus tuis τν 
Vides a Deo Deum ungi; humana enim caruc 
assumpta, factus est « pontifex οἱ apostolus con- 
fessionis nostre "5. » Et paulo post , « Et tu, Do- 
mine, terram fundasti, et opera manuum tuarum 
sunt cceli. Ipsi. peribunt, tu autem pernmances ; 
et omnes sicut. vestimentum veterascent. Ft ^si- 
eut opertorium volves cos, ct mutabuntur. Tu 
autem idem ipse es: et anni tui non deficient "*, » 
qui , videlicet, unctus cs. 


lll. De nativitate ejus ex Virgine. 


Isaias, « Ecce virgo in utero habebit, ct pariet 
filium, et voceabunt nomen ejus Emmanuel 5, ν 
quod interpretatur Nobiscum Deus *'. « Et prias- 
quam cognoscat patrem, vel matrem, tollet vir- 
tutem Damasci, et spolia Samarie comedet ?*. » 
Et Salomon prophetice, « Puer eram ingenio- 


S. GREGORII NYSSENI 7 


et pereutict terram A δόξους τῆς y5c, xal πατάξει thv qv τῷ λύγῳ τοῦ 


2 $8 


στόµατος αὐτοῦ, καὶ Ev Πνεύμµατι διὰ γειλέων ἀνελεῖ 
ἀσεθη (41): καὶ ἔσται δικαιοσύνη ἐζωσμένος τὴν ὁσφὺν 
αὑτοῦ, καὶ ἀλήθειαν ἠλειμμένος τὰς πλευράς αὖ- 
τοῦ.» Κα μετ ὀλίγα' « Kai Έσται kv τῇ ἡμέρα 
ἐχείνῃ fj ῥίζα τοῦ Ίεσσα!ι, καὶ ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν 
ἐθνῶν ' ἐπ᾽ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι, xal ἔσται ἡ ἀνάπαν- 
σις αὑτοῦ «tfj. » Δαθὶδ, ε 'O θρόνος σου, ὁ θεὺς, 
εἰς hv αἰῶνα τοῦ αἰῶνος * ῥάθδος εὐθύτητος, ἡ ῥάθδος 
τῆς βασιλείας σου. Ἡγάπησας δικαιοσύνην xa ἐμί- 
σησας ἀνομίαν, διὰ τοῦτο ἔχρισέ σε 6 coz, ὁ θεός 
σου, ἔλαιον ἀγαλλιάσεως περὶ τοὺς μετόχους σου. ? 
Ορᾶς ὅτι 6 Θεὺς χμίεται παρὰ τοῦ Θεοῦ ' ἔνανθρω- 
πίσας γὰρ γέγονεν « ἀρχιερεὺς, xal ἀπόστολὸς τῆς 
ὁμολογίας ἡμῶν. » KaY μετ ὀλίγα, « Καὶ ob, Κύριε. 


D την γῆν ἐθεμελίωσας, xai ἔργα xov χεῖρῶν σοι 


εἰσὶν ot οὐρανοί, Λὐτο) ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαµένεις ' 
χαὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθῆσονται, xaX ὧσει 
Ἱπεριθόλαιον ἑλίξεις αὐτοὺς, xat ἀλλαγήσονται. Eu δὲ 
ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὑχ ἐχλείφουσιν, » τοῦ χρι- 
σθέντος δηλαδη. 


Γ’. Περὶ τῆς γεννήσεως αὐτοῦ τῆς ex Παρθένου. 


Ἡσαῖας, « Ἰδου 4| παρθένος £v γαστρὶ Έξει , xo* 
τέξεται υἱὸν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὑτον "E( µ]μα- 
νουήλ. » ὃ ἑρμηνεύεται, Με ἡμῶν ὁ θεός « Ka* 
πρὶν ἐπιγνῶναι πατέρα, ἡ μητέρα, λήφεται δύνα- 
µιν Δαμασχοῦ, καὶ τὰ σχῦλα Σαµαρείας ἔδεται.. 
Καὶ Σολομὼν προφητιχῶς, (43) « Haic Ώμην εὑφνῆς, 


sus, et sortitus sum animam bonam : magis au- C φυχῆς τε ἔλαχον ἀγαθῆς' μᾶλλον δὲ ἀἁγαθὸς dv, 


tem cum essem bonus, veni ad corpus incoinqui- 
natum 9*, » (Quis igitur ante nativitatem bonus 
erat, et quis venit in corpus incontaminatum ?) 
Isaias, « Et cupient, si fiant igne combusti. Quia 
parvulus natus est nobis, filius et datus est nobis, 
cujus principàtus supet humerum ejus, et vocatur 
nomen ejus magni consilii Angelus, Admirabilis, 
Consiliarins, Uews fortis, potens, Princeps pa- 
cis, Pater futuri szxeuli 5*. » Et rursus, « Ecce 
juvenca peperit et non peperit. » Hoc autem virt- 
ginem denotat. Et. rursus, « Batvruin, et mel co- 
wmedet **, » [lis enim rebus alebatur, cum descen- 
deret mater ejus a cengu; nam poétea abundavit 
lacte, Et rursus, « Sic dicit Dominus Sabaoth : 
Laboravit /Egyptas et negotiatio /;Ethiopum ; οἱ 


'51sa, xy, 4-5. "* ibid. 10. "" Psal. xriv, 7, 8. 

ει Matth. ), 2ο. * Ίνα. viii, 4, 
(4M) Codex receniior, ἀσεθεῖς. 

. (42) Male in velustiori codice Vaticano πῶς 


v. 

uro Quse semicirculis includnntur, desunt in 
αρα codice Vaticano, librarii errore mani- 
esto. : 
(44) In recentiori codice Vaticano, et in eo, quo 
usus est Siphanus, καὶ χαλεῖται τῆς μεγάλης Bov- 
λῆς ἄγγελο», θεὸς loyopóc* sed vetustioris Vaticani 
codicis lectionem, quam secuti sumus, plerique co- 
dices, eL non pauci antiqui Patres exhibent. Vide 

Nobilium in adnotationibus ad eum locum. 
(45) Locum hunc non. memini mc lcgisse apud 


Ἴλθον tig σῶμα ἁμίαντον, » (&5) (Τίς οὖν πρὸ γεννἠ- 
σεως ἦν ἀγαθός; χαὶ τίς Άλθεν εἰς σῶμα ἀμίαντον ;) 
Ἡσαῖας, « Καὶ θελήσονσιν ei ἐγενήθησαν σπυρίχαυ- 
στοι, ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη fuis, 
οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, (44) καὶ χαλεῖται τὸ 
ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς ΄Ἄγγελας, Θθαυμαστὸς, 
"Σύμβουλος, θεὸς ἰσχυρὸς, ἐξουσιαστὴς, "Apyov εἰ- 
ῥήνης, Πατὴρ τοῦ : μέλλοντος αἰῶνος. Καὶ πάλιν, 
't Ἰδοὺ tj δάµαλις' τέτοχΒ, xat οὗ τέτοχε (45). » Τοῦτο 
'δὲ δηλοῖ τὴν Παρθένον. Καὶ πᾶλιν, « Βὀύτνρον, καὶ 
μέλι φάγεται (46). » Τούτῳ γὰρ ἑτρέφετο χἀτιούσής 
τῆς μητρὸς αὐτοῦ ἀπὸ τῆς ἀπογραφῆς ' ὕστερον γὰρ 
εὐπάρησεν γάλακτος. Καὶ πάλιν, « Οὕτως λέγει Κύ- 
ριος Σαδαύθ' Ἑκοπίάσεν Αίγυπτος, xoi ἑμπορία 


D Αἰθιόπων * καὶ οἱ Σαδαεὶμ ὄνδρες ὑψηλοὶ Ex σὲ δια- 


τα febr. nm, 4. 7 Psal. ci, 36-98. 99 15a. γη, 14. 
83 Sap, vri, 19, 20. 


5*]sa. ax, 5, 6. 55 laa. vii, 45. 


.Asaiam, amt alium quempiam prophetam. Δάμα- 
λις autem vox, pro juvenca, sape reperitur apud 
LXX interpretes. Quare mirum est velid ignorasse 
Siphanum, vel legendum censuisse δύναμις nan 
alieno prorsus sensu interpretatus est virtss. 
(46) Similia habet Nyssenus in oratione in illu:l 
Apostoli, Quando sibi subjecerit omnia, tunc ipse 
uogwue filius subjicietur οἱ : ubi non longe ab initia 
ιο inquit, Et quomodo cum esset infans, infantile. 
accipit. cibum, butyrum οἱ mel comedens ; ita etiain 
.eum processisset ad adolescentiam, non recusavit id 
:quod huic etati erat congruens οἱ conveniens, 


20) 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS. 


210 


67, σονται (37), xal σοὶ ἔσονται δοῦλοι, xal ὁπίσω cou A Sabaim viri excelsi ad te transibunt, et tui. erunt 


αχυλουθήσουσι δεδεµένοι χειροπέδαις, xot διαθήσον- ^ 


τα: πρὸς σὲ, καὶ προσχυνήἠσουσί σοι καὶ ἐν αοὶ προσ- 
εὐζονται ὅτι ὁ θεὺς ἐν σοί ἐστι, καὶ οὐχ ἔστι θεὸς 
πλην σοῦ. Σὺ Ἱὰρ sl θεὸς, καὶ οὐχ Ίδειμεν, θεὸς 
799 Ἱσραὴλ Σωτήρ (48). » Ἰεζεκιὴλ, « Kal ἐπέτρεφέ 
μὲ Κύριος χατὰ τὴν ὁδὸν τῆς πύλης τῆς βλεπούσης 
“κατὰ ἀνατολὰς, xal αὕτη ἣν κεχλεισµένη: καὶ εἶπε 
.Koptog πρὸς µέ. Υἱὲ ἀνθρώπου, ἡ πύλη αὕτη κε- 
᾿κλεισμένη ἔσται, καὶ οὐδεὶς οὐ μὴ διέλθῃ δι) αὐτῆς, ὅτι 
. kogtog ὁ 855g Ἰσραὴλ εἰσελεύσεται (49), καὶ ἐξελεύ- 
«σεται Or αὐτῆς, xat ἔσται κεχλεισµένη. » Ἡσαῖας, 
« Ἐκ χοιλίας μητρὸς Σχάλεσα τὸ ὄνομα αὐτοῦ Máyat- 
«βαν ὀξεῖαν (59). » Δανιὴλ, « Ιδοὺ ἐτμήθη λίθος ἄνευ 
χειρῶν, xaX ἑπάταξε τὸν ἀνδριάντα , xaX ἐγένετο εἰς 


ὄρος μέγα, xaX ἐπλήρωσε τὴν οἰκουμένην. » 'O οὖν B 


εμηθεὶς λίθος ἄνευ χειρὸς, ἔστιν ὁ γεννηθεὶς ἄνευ 
:απορᾶς ἀνδρός. Ἡσαῖας πάλιν, « "Axous, οὐρανὲ, 
᾿χαὶ ἑνωτίζου, fj, γῆ, ὅτι Κύριος ἐλάλησεν ' Υἱοὺς 
ἐγέννησα, χαὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ µε ἠθέτησαν. "Eyvto 
Bou, τὸν χτησάµενον, xa ὄνος τὴν φάτνην τοῦ χυ- 
ῥρίου αὐτοῦ. Ἰσραὴλ δέ µε οὐχ ἔγνω, οὐδὲ ὁ λαός µε 
αννῃηχε. » Καὶ πάλιν, ε Λάθε τόμον xatvou χάρτου 
μεγάλου (51), καὶ γράφον ἓν αὐτῷ γραφίδι ἀνθρώπου, 
τοῦ ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι σκύλων. Καὶ προσῆλ- 
θον πρὸς thv προφήτιν, xci ἐν γαστρὶ ἕλαθε, xol 
ἔτεχεν υἱόν' καὶ εἶπέ poi Κύριος ' Κάλεσον τὸ ὄνομα 
35100, Ἰαχέως σκύλευσον, ἸὈξέως προνόμευσον. » 
T4pov οὖν χαινὸν νοοῦμεν τὴν Ηαρθένον' ὥσπερ γὰρ 


ὁ χάρτης χαινός ἐστι καθαρὸς, ἄγραφος ὢν, οὕτως C 


καὶ ἡ Παρθένος ἁγία ἁμύητος ἀνδρός. Καὶ πάλιν (b3), 
* lixv. ἄρσεν διανοῖγον µήτραν, &yvov τῷ Κυρίῳ 
καπζήσεται. » θὐδὲν δὲ ἅρσεν διανοίγαι µήεραν, ἀλλ 
4 κοινωνία ἀνδρὸς πρὸς γνναῖχα. Τὸ γοῦν εἰρημένον 
περι τοῦ Κυρίόυ νοητέον. Συµθαίνει δὲ πολλοὺς τῶν 
πρωτοτόκων εἶναι ἀσεθεῖς, xal ἁμαρτωλους, Bo; 
ej» οὗτοι ἅγιοι τῷ Κυρίῳ, διὰ τοῦτο χαὶ ἅμωμοι ; 
διὰ τί δὲ μὴ xai πᾶν θηλυ; Δῆλον οὖν, ὅτι αὐτὸς 
ἅγιος (53) χα) ἅμωμας μόνος, Δαθίδ. « Μήτηρ Σιὼν 
ἐρεῖ, "Ανθρωπος, xaX ἄνθρωπος ἐγεννήθη ἐν αὐτῇ, 
zai αὐτὸς ἐθεμελίωσεν αὐτὴν ὁ "Ὕψιστος. » 


servi, et post tc sequentur vincti. manicis, οἱ 
transibunt ad tc, et adorabunt te, et in te orabunt, 
quoniam in te Deus est, et non est. Deus absque 
te. 'Tu enim Deus es, et nesciebamus, Deus Isracl 
Salvator 58, : Ezechicl, « Et convertit me Dominus 
ad viàm porte respicientis ad Orientem, et πο 
erat clausa. Et dixit Dominus ad me : Fili hominis, 
porta lic clausa er?t, el. nemo transibit per eam, 
. quoniam Doniuus Deus Jsrael ingredietur, et eire. 
dietur per eam, et erit clausa ". » Isaias, « E« 
utero matris vocavi nomen ejus gladium acu- 
tum ^^. » Daniel, « Ecce. abscissus est lapis sine 
nianibus, et percussit statuam **, οἱ factus est in 
niontem. magnum ,' et implevit universam ter- 
rani**, » Làpis igitur. abscissus sine manibus, i'« 
lum utique significat qui genitus est absque viri 
semine. Isaias iterum, « Audi, ccelum, et auribus 
' percipe, terra, quis Dominus locutus est : Filios ge- 
nui et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. Cogno- 
vit bos possessorem, ct asinus prwscepe domini 
Sui ; Israel autem nie non cognovit, οἱ populus me 
nou intellexit ?!*. » Et rursus, « Sume tibi tomum 
nov: charte owagnme, et scribe iu co bominis 
siylo, ut velociter depredalionem faciat spolie- 
rum. Et accessi ad prophetissam ; οἱ in utero 
concepit et peperit. filium. Et dixit Dominus mihi : 
Voca nomen cjus, Cito spolia, Velociter depr:ze- 
dare *?, » Tomum igitur novum de Virgine intelli- 
gimus ; qnemadmoduin enim nova charta pura est, 
cum nihil in ca scriptum est, ita et sancla Virgo 
viri eonsuetudinis expers est. Et. iterum, « Omne 
masculinum adaperiens vulvam, sanctum Domino 
voeabitur ο. » Nullus autem 10asculus aperit vul- 
vaut, sed consuetudo viri cum muliere : igitur di- 
etui illud de Domino est intelligendum. Contingit 
autem ut primogeBili nen pauci impii sint οἱ pec- 
catores, Quomodo igitur omnes it saneG;. erunt 
Demino, ct propierea inculpati? Cur ilem non 
omne etiam femininum sanctum Domino vocabitur ? 
Manifestum igitur est, ipsum solui sanelum esse, 


et inculpatum. David, « Mater Sion diect : lomo et liomo natus est. in ea, οἱ ipse fundavit. eain AL- 


tissimus **, 5 
N, Περὶ θαυμάτων, ὧν ἔμε λε ποιεῖν ἐναγθρω- 
πίσας ὁ Ιύριος. 
Ἰ:ρεμίας (545), « Ἰδοὺ τἐθΏεικά σε εἰς διαθήχην γέ- 
νους, χαὶ slg φῶς ἐθνῶν, τοῦ χαταστῆσαι τῆν γῆν, 


*61sa. xLv, 14, 15. " Ezech. ταν. 14, 3. Hsa. 
**]sa. vri, 1-9... 9 Exod. xin, 2; Num, vin, 17. 


(17) Codex recentior, καταθήσονται. lta ct Si- 
phani cedex. — — . 

(£5) lidem. codices legunt θεὺς τοῦ "lopanà καὶ 
Σωτήρ. dE 

(19) Romana LXX Interpretum editio, εἰσελεύ- 
σ-τα: δι αὐτῆς, ingredietur per eam; extera. de- 
»'uit. 


(50) Romana LXX Interpr. editio aliter legit, Ex 


Νότο matris mew vocavit. nomen ncunm, et posuit os 

i. cum quasi gladium acuti. 
(51) Hane. fectionem à. LNX. fnterpr.. editione 

d.versam . inm quibusdam co a«ibus reperiri testatur 


31x, 1l. 


D 1V. De miraculis, qua humana curue assumpta. D«- 


minus edilurus erat. 
Jeremias, « Écce posui te in testamentum σι- 
ncris, in jucem gentium, ut. eonstitucres terrani, 


8? Dan. n, 55. ?* ibid. οὐ. ?* Isa. 1, 2, 3. 


δ. Psal. LxSNvt, 5. 


Nobilius in notis ad hunc locum. 

(52) Exodi locnm iisdem prope verbis laudat 
Tertullianus in Hb. 6 carne Christi, eap. 22. 

(53) Codex recentior, ἅγιος μόνος. lta et Sipliani 
codex. i 

(54) Locus iste non Jeremie, sed lsaie est; 
eum tamen pro Jeremie loco accepisse Nyssenum, 
vel inde patet, quod Baruch testimonium, Cunquaim 
unius ejusdem. prophetze siubjuugat : Barucli anten 
saepe ab. antiquis sub Jerem: nomine laudari so- 
let. 


211 


S. GREGORII. NYSSENI 


219 


οἱ possideres hzreditatem deserti, dicens his qui A xat χληρονομῆσαι xAnpovopiev (55) &pfipoo, Ἄξγων 


in vinculis sunt : Exite; et his, qui In tenebris, 
Revelamini **. , Ilzc autem de puro putoque ho- 
iine ab ipso non dici, inde patet quod ipse erat 
qui dixit, « Hic est Deus noster, et non zstimabi- 
tur alius ad eum **. » Isaios, « Confortamini, 
mahus remisse et genua dissoluta; consolamini 
vos, pusillanimes mente, confortamini, nolite ti- 
merce **, Ecce Deus noster. Ecce Dominus cum for- 
titudine venit **. » Et rursus, « Tuac aperientur 
oculi cdecorum, et aures surdorum audient; tunc 
saliet claudus, sicut cervus, et expedita erit lingua 
balborum **, » Et rursus, « Spiritus Domini super 
me, propter quod junxit me; evangelizare pauperi- 


bus misit me, praedicare captivis remissionem et B 


czcis visum. » 


V. De proditione. 

David, « Qui comedebat panes meos, magnifica- 

yit super me supplantationem *. » 
Vl. De Passione. 

« Popule meus, qui beatos vos dicunt decipiunt 
yos, et. semitam pedum vestrorum turbant. Sed 
nunc stabit in judicio Dominus, et statuet ad judi- 
cium populum suum. lpse Dominus ad judicium 
veniet cun senioribus populi, et cum principibus 
ejus *. » David, « Quare fremucrunt gentes, et 
populi meditati sunt inania? Astiterunt reges ter- 
re, et principes convenerunt in unum adversus 
Dominum et adversus Christum ejus *. » Hiere- 


mias, « Spiritus faciei nustrze Deus Dominus captus C 


estin corrupiionibus ipsorum, de quo diximus: 
]u umbra ejus vivemus in gentibus*, » Isaias, « Ip- 
3e peccata nostra portat, et pre nobis dolet, et nos 
reputavimus eum esse in labore, et in plaga, et in 
afflictione. Ipse autem vulneratus est propter pec- 
cala nostra, et inflrmatus est propter iniquitates 
nostras. Disciplina pacis nogtree super eum : livore 
ejus nos sanati sumus. Omnes quasi oves erravi- 
mus ; unusquisque a yia sua aberravit. Et Dominus 
tradidit ipsum propter peccata nostra: et ipse 
propter afflictionem 'non aperit os. Sicut oyis ad 
victimam ductus est, et. sicut agnus coram ton- 
dente se mutus, sic non aperit 08 suum in humi- 
liatione ejus, quia tollitur de terra vita ejus; ab 


*5 Isa, xrix, 6-8; Bar. 11, 96. ** [δα. xxxv, 5,4 
1. ! Psal. xL, 10. * lga. wi, 12-14. 


(55) Codex recentior, xat povopglav, λέγων. Ita et D lem lectionem ος 


Sipbani codex. Sed in editione LXX Iuterpr.. est, 
χληρονοµίας ἑρήμους, hareditates deserlas. 

(56) Codex antiquior, µογιλάλου. 

(57] Codex antiquior, τὸν λαὸν εἰς χρίσιν. 

(58) Codex recentjor, itemque codex quo usus 
est Siphanus, habet ἡμῶν Κύριος * sed in editione 
LXX Ínterpr. est, Χριστὸς Κύριος, quam lectio- 
nem Justinus, lrenzus, Cyprianus, et Tertullianus 
sequmintur. 

' (59) In editione LXX Interpretum est, ἄνθρωπος 
τῇ ὁδῷ αὐτοῦ, ek mox, παρέδωχεν αὐτὸν ταῖς ἆμαρ- 
τίαις ἡμῶν : lectionem utramque sequitur Jusjipus 
Martyr in Apol. 3, pag. 86, et iu Dialogo cum Try- 
phone, pag. 250, itemque alii; sed posteriori simi- 


* Psal. 3i, 4, 9. 


τοῖς ἐν δεσμοῖς, Ἐξέλθετε χαὶ τοῖς bv τῷ σχότει, 
Αναχαλύφθητε. » Καὶ ὅτι οὗ περὶ φιλου ἀνθρώπου 
λέχει, αὐτὸς ἦν ὁ εἰπὼν, «€ Οὗτος ὁ θεὺς ἡμῶν, οὐ 
λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν. » Ἡσαῖας, « Ἰσχό- 
cate, χεῖρες ἀνειμέναι xav γόνατα παραλελυμένα” 
παρακαλέσατε , οἱ ὁλιγόψυχοι τῇ διανοίφ * Ισχύσατε, 
μὴ φοδεῖσθε. Ἰδοὺ ὁ θεὸς ἡμῶν, lou Κύριος μεγὰ 
ἰσχύος ἔρχεται. » Καὶ πάλιν, «€ Τότε ἀνοιχθήσονται 
ὀφθαλμοὶ τυφλῶν, καὶ ὥτα χωφῶν ἀχούσονται ' τότε 
ἀλεῖται, ὡς ἔλαφος, ὁ χωλὸς, καὶ τρανἡ ἔσται γλῶσσα 


᾽μοχιλάλων (56). » Καὶ πάλιν, « Πνεῦμα Κυρίου ἐπ' 


ἐμὲ, οὗ εἴνεχεν ἔχρισέ µε’ εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς 
ἀπέσταλχέ µε, χηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν xai tue 
φλοῖς ἀνάθλεψιν. 


! E. Περὶ προδοσίας. 
λαθιδ, « Ὁ ἐσθίων ἄρτους µου, ἐμεγάλυνεν Ext 
ἐμὲ πτερνισµόν. » 
G'. Περὶ Πάθους. 
« Λαός µου, ol. µακαρίξοντες ὑμᾶς πλανῶσιν ὑμᾶς, 
καὶ τὴν τρίδον τῶν ποδῶν ὑμῶν ἑκταράσσουσιν. 
'AXA& νῦν χαταστήσεται Κύριος εἰς χρίσιν, καὶ στή- 


- 8st τὸν λαὸν αὐτοῦ εἰς χρίσιν (57). Αὐτὸς Κύριος εἰς 


κρίσιν fet. μετὰ τῶν πρεσθυτέρων τοῦ λαοῦ , καὶ 
μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν. » Δαθὶδ, « "Iva τί ἐφρύα- 
tay ἔθνη, xai λαοὶ ἐμελέτησαν χενά; Ἡαρέστησαν ol 
βασιλεῖς τῆς γῆς. xa οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν Lv 
τὸ αὐτὸ χατὰ τοῦ Κυρίου xal κατὰ τοῦ Χριστοῦ aü- 
τοῦ. » Ἱερεμίας, « livsüpa προσώπου ἡμῶν Gehe 
Κύριος (ὅ8) συνελήφθη ἐν ταῖς διαφθοραῖς αὐτῶν, οὗ 
εἴπομεν "Ev τῇ σχιᾷ αὐτοῦ ζησόμεθα ἓν τοῖς Eüvc- 
ctv, » Ησαΐας, « Αὐτὸς τὰς ἀνομίας ἡμῶν φέρε:, 
καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται καὶ ἡμεῖς ἑλογισάμεθα αὖ- 
τὸν bv πόνῳ, xal iv πληγῇ, xoi ἐν καχώσει. Αὐτὸς 
δὲ ἑτραυματίαθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, xat µεμα- 
λάχισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν. Παιδεία εἰρήνης 


- 


ἡμῶν bz αὐτὸν, τῷ µώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν. 


Πάντες ὡς πρόθατα ἑπλανήθημεν ' ἕχαστος τὴν ὁδὸν 
αὐτοῦ (59) ἐπλανήθη. Καὶ Κύριος παρέδωχεν αὐτὸν 
διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν * καὶ αὐτὸς διὰ «5 χεχακῶσθαι 
οὐχ ἀνοίγει τὸ στόμα. Ὡς πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν 
ἤχθη, καὶ ὡς ἁμνὸς ἐναντίον τοῦ χείρσντος αὐτὸν 


ἄφωνος, οὕτως οὐχ ἀνοίνει τὺ στόµα (00) αὐτοῦ ἐν — 


95 isa. xL, 9, 10. ** Isa. xxxv, 5, 6. Ὁ δα. Lxx, 
* Thren. 1v, 20. 


Hieronymo et Cypriano lib. n 


Testim, adversus Judaeos, cap. 15, refert Nobilius 


in notis ad hunc locum. Ceterum in recentiori Ὑα- 


ticano, et in alio Siphani codice male legitur, παρ- 
έδωχεν ἑανυτόν. 

(60) Hoc in 
pretum editio, quz ita se liabet, οὕτως οὐχ &votyet 
τὸ στόμα. Ἐν τῇ ταπεινώσει ἡ Χρίσις αὐτοῦ fjpOv. 
Sic non aperit os. In humilitate judicium ejus sub- 
latum est. 
hus Martyr, lrenzug, Tertullianus et. Cyprianus 


c:eterique, nisi quod habent, οὐχ. ἀνοίγει τὸ στόµα 
tos suum. Sed Nyssenus videtur | 


αὐτοῦ, Non aperi 
hic jn epitomen redegisse Isaize verba. 





loco longe diversa est LXX  Inter- 


Ilanc autem lectionem sequuntur Justi- . 


215 


TESTIMONIA ADVERSUS 2001105. 


214 


τῇ ταπεινώσει αὐτοῦ, ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς τῆς ἡ ζωὴ A iniquitatibus populí mei ductus est ad mortem, Et 


αὐτοῦ ' ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ µου Ίχθη εἰς 
θάνατον. Καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ ταφῆς αὐτοῦ, 
xaX τοὺς πλουαίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ὅτι ἆνο- 
µίαν οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη (61) δόλος ἐν τῷ 
σίόµατι αὐτοῦ. » Καὶ µετά τινα, » Διὰ τοῦτο αὐτὸς 
κληρονομήσει πολλοὺς, καὶ. τῶν ἰσχυρῶν μεριεῖ 
σχῦλα, ἀνθ᾽ ὧν παρεδόθη εἰς θάνατον fj doy t] αὐτοῦ, 
ὅτι ἀνομίαν οὐκ ἐποίησε , xal ἓν τοῖς ἀνόμοις ἑλογί- 
$0n* χαὶ αὐτὸς ἁμαρτίας πολλῶν ἀνήνεγχε, καὶ διὰ 
τὰς ἁμαρτίας αὑτῶν παρεδόθη. » "Ex τούτων (69) 
ὀήλον ὅτι οὐ περὶ τοῦ λαοῦ τοῦ ἀπαχθέντος tv Βα- 
6υλῶνι ὁ Προφήτης λέχει, ὣς τινες ὑπέλαδον. Πῶς 
γὰρ ἂν ὁ λαὺς, ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ Ίχθη εἰς 
θάνατον; f| ποῖος λαὸς, χαὶ ποίου λαοῦ; Καὶ πάλιν, 


dabo malos pro sepultura ejus, et divites pro morte 
illius, quia iniquitatem non fecit, neque dolus in- 
ventus est jn ore suo *. » Et. paulo post, « Pro- 
pterea ipse possidebit multos, et fortium dividet 
spolia, pro eo quod tradita est ad mortem anima 
ejus quoniam iniquitatem non fecit, et in iniquis 
reputatus est: et ipse peccata multorum tulit, et 
propter iniquitates eorum traditus est *. » Ex his 
patet prophetam non loqui de populo, qui in Baby- 
lonem adductus est, sicut nonnulli suspicati sunt. 
Quomodo enim populus propter peccata populi 
ductus est ad mortem, aut quis populus, et ob cu- 
jus populi peccata id passus est ? Et iterum, « Dor- 
sum meum dedi ad flagella, et genas meas ad 


« Τὸν νῶτόν µου ἔδωχα εἰς µάστιχας, τὰς δὲ σιαγόνας B alapas, et faciern meam non averti a confusiona 


pov εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσωπύν µου οὐκ ἁπ- 
ἑστρεφα ἀπὸ αἰσχύνης ἑἐμπτυσμάτων. » Καὶ πάλιν, 
« Οὐκ εἶχεν εἶδος, οὐδὲ χάλλος, ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ 
ἄτιμον, ἐχλεῖπον παρὰ τοὺς νἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. » 
Καὶ πάλιν ὁ ταῦτα εἰπὼν, εἶπε, « Τὴν δὲ γενεὰν αὐτοῦ 
τὶς διηγήσεται; » Δαθὶδ, « Ὅτι ἐχύχλωσάν µε χύ- 
vec πολλοί» συναγωγὴ πονηρενοµέόνων περιέσχον µε. 
Ὄρυξαν χεῖράς µου, χαὶ πόδας µου; ἐξηρίθμησαν 
πάντα τὰ ὁστᾶ µου. Αὐτοὶ 6b χατενόησαν, καὶ ἐπεῖδόν 
µε” διεµερίσαντο τὰ ἱμάτιά µου ἑαντοῖς, καὶ ἐπὶ τὸν 
ματισμόν µου ἔδαλον χλῆρον.» Ἱερεμία, ι "Evo 
δὲ ὣς ἀρνίον ἄκαχον ἀγόμενον τοῦ θύεσθαι, οὐχ 
ἔγνων. » Καὶ πάλιν, « Δεῦτε, καὶ ἐμθάλλωμεν ξύλον 
εἷς τὸν ἄρτον αὐτοῦ * xat ἐχτρίψωμεν αὑτὸν ἀπὸ τῶν 
ζώντων (65), xaX τὸ ὄνομα αὑτοῦ οὐ μὴ μνησθῇ ἔτι. » 
Ζαχαρίας, « Καὶ ἔλαδον τὰ τριάχοντα ἀργύρια τὴν 
σιμὴν τοῦ τετιµηµένου, ὃν ἑτιμήσαντο ἀπὸ vlov 
Ἱσραήλ  χαὶ ἔδωχαν αὐτὰ εἰς τὸν ἀγρὸν τοῦ χερα- 
µέως, καθὰ συνέταξέ µοι Κύριος. » 

7’. Περὶ τοῦ ctavpov, xal τοῦ γενοµέγου σχκό- 

τους. 

« (64) Ὄψεσθε τὴν ζωὴν ὑμῶν κρεµαμένην ἁπ- 
έναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν, xat οὐ μὴ πιστεύσητε, 
ἑάν τις ἐχδιηγεῖται ὑμῖν. Τὸ πρωϊ ἐρεῖς' Πῶς ἐγένετο 
Ea £a; xaX τὸ ἑσπέρας' Πῶς ἐγένετο πρωῖΐ» » ᾽Αμὼς, 
« Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, λέγει Κύριος ὁ θεὸς, 
Δύσεται ὁ fiio; µεσηµόρίας, xa συσχοτάσει iv 
ἡμέρα τὸ φῶς. » Ἱερεμίας, « Ἐπέδυσεν ὁ ἥλιος ἔτι 


sputorum *. » Et rursus, « Non babebat speciem, 
neque decorem, sed species ejus inhonorata, et 
deficiens prz filiis hominum *. » Et rursus cuin 
haec dixisset, ait, « Generationem ejus quis enar- 
rabit *? « David, « Quoniam circumdederunt me 
canes multi, concilium malignantium obsedit me. 
Foderunt manus meas, et pedes meos ; dinumera- 
verunt omnia ossa mea. lpsi vero consideraverunt 
el inspexerunt me; diviserunt. sibi vestimenta 
mea, et super vestem meam miserunt sortem '*. » 
Jeremias, « Ego autem quasi agnus innocens du- 
cetus οὐ immolandum, non cognoscebam *'. » Et 
rursus, « Venite, et mittamus lignum in panem 
ejus, et exteramus eum e viventibus, et nomen . 
ejus non memoretur amplius '*. » Zacharias, « Et 
acceperunt triginta argenteos pretium appretiati, 
quem appretiaverunt a filiis Israel; et dederunt 
eos in agrum figuli, sicut constituit mihi Do- 
inus !*.» 


' Vll. De cruce, et tenebris que in Christi morte fa- 


ci sunt. 


ε Videbitis vitam vestram pendentem ante oculos 
vestros, et non credetis, si quis enarraverit vobis. 
Mane dices : Quomodo facta est. vespera? Et ve- 
speri : Quomodo factum est mane :*? » Amos, « Ft 
erit in die illa, dicit Dominus Deus, Occidet sol me- 
ridie, et contenebrescet in die lux 15, » Jeremias, 
« Occidit sol, cum adhuc medius dies esset. » 


μεσούσης τῆς ἡμέρας. » Ἡσαῖας, « Ὅλην τὴν ἡμέ- D Isaias, « Tota die expandi manus meas ad populum 


ραν διεπέτασα τὰς Ὑχεῖράς pou πρὺς λαὸὺν ἀντι- 
λέγοντα, xat ἀπειθοῦντα. » Καὶ πάλιν, « "Αρατε 
σύσσημον εἰς τὰ ἔθνη. » Καὶ πάλιν, ε Καὶ τότε 
ταῦτα συντελεσθήσεται, λέχει Κύριος, ὅταν ξύλον 
ξύλων χλιθῇ, χαὶ ἀναστῇ, xa ὅταν ἐχ ξύλου αἷμα 


5 [sa. Lid, 4-9. 
xi, 19. 
!  [sa. Lxv, 2, 19. 


(61) Verbum, εὑρέθη, deest in editione LXX ]In- 
terpretum, sed 
ados, quos laudat Nobilius iu notis, quibus adde 
Tertullianum Adversus Judaos, cap. 10. 

(62) Codex antiquior, &x τούτου. 

(62) Editio LXX Interpr. &rb γῆς ζώντων, quam 


*[sa. Lut, 42. "sa. ν, 6. 


15 [ga. σι, 10. 


? [sa. Litr, 2. ! 
1* ibid. :* Zach. xi, 412; Matth. xxvn, 10. !* Deut. xxvini, 66, 67. 15 Amos vint, 9. !* oer. xv,9. 
15 Zach. xiv, 6, 7. 


habetur apud Justinum, et apud - 


incredulum, et contradicentem 17. »: Et rursus, 
« Levate signum in gentes !*. » Et rursus, « Et tunc 
hacconsumnabuntur,dicit Dominus, quando lignum 
lignorum inclinatus fuerit, et resurget, et quandoe 
ligno sanguis distillabit !*. » Zacharias, «Et erit, in die 
1! Jer, 


Vibid. 8. — !*Psal. xxt, 15-19. 


- Jectionem sequuntur. Justinus in Dialog. cum Try- 


phone, pag. 999, Tertullianus, Cyprianus et ali. 
(64) Diversa est liujus luci lectio tam in editione 


- LXX Interpretum, quam apud Justinum, Terti - 


lianum et alios. 


3219 


S. GREGORII NYSSENL 


916 


ilJa non erit Jux : et dies illa nota Dco: et non dies, A στάξει (65). » Ζαχαρίας, « Καὶ ἔσται, ἓν τῇ pipa 


neque nox ; ad vesperam erit lux, » David,« Et sus- 
tiuuí, qui simul contristaretur, et qui cansolaretur, 
et non inveni, et dederunt in escam meam fel, et 
in siti mea polaverunt me aceto *?. » Quorum om- 
uium nihil Davidi contigisse possunt ostendere. Et 
rursus , « Posuerunt me iu laca infimo 11. Zacha- 
rias, «.Framea, consurge super pastarem, et in vi- 
rum populi mei. Percute pastorem meum, et dis- 
pergentur oves gregis **. » Et rursus, « Et in die 


illa erit, quod supér frenum equi est sanctum 
Domino ??, » 


VI. De Christi resurrectione. 


David resurrectionem: ejus praevidens dicebat, 
ο Exsurge, quare ebdormis, Domine? exsurge, et 
ne repellas in finem **. » Et rursus, « Exsurge, 
Domine, salvum me fac, Deus meus **, » Et iterum, 
« Exsurge, Domine, adjuva nos, et redime nos 
propter nomen tuum **, » Et rursus, « Exsurge, 
Domine, judiea terram; quoniam tu  hzreditabis 
in omnibus gentibus ?'. » Isaias, « Nunc exsur- 
gam, dicit Dominus, nunc glorificabor, nunc exal- 
tabor, aunc videbitis, nunc salvabimini. Vana erit 
fortitudo spiritus vestri **. » Osee, « Et quzrent 
faciem meam in tribulatione sua, et mane vigi- 
labunt ad me, dicentes : Eamus, et revertamur ad 


Dominum Deum nostrum, quia ipse rapuit, et sa- € 


nabit nos; percutiet, οἱ curabit nos; sanos nos 


39 Άρα). Lxvitri, 21,22. 


Psal txwuxvin, 7. 
*5 Psal. 111, 7. 


3$ Psal. xL, 36. 


(65) In Vaticano recentiori, et in alio Siphani 
codice legitur, λέγει Κύριος, ὅτι &x ξύλων αἷμα 
στάξει. Dicit Dominus, quia de lignis sanguis. süil- 
labit. Ceterum hic locus apud Jeremiam non le- 
gitur; sed verba illa, Et deligno sanguis distillabit, 
reperiuntur in Esdr:z lib. IV, cap. v, 5. Àn autem 
Nyssenus ad hunc Esdr: locui respexerit, videant 
eruditi. Antiquos sane Patres quartum EEsdrz li- 
brum fusiorem, quam nuoc sit, babuisse, ex locis 

uos ex eodem libro laudat Ambrosius in libro 

e bono mortis, lucide apparet. 


(66) Codex antiquior, καὶ οὐχὶ νύξ. Sequitur in 
editione LXX Interpretui, xat πρὸς ἑσπέραν, atque 
ita Cyprianus queque legit. 

(67) In. recentiori Vaticano, οἱ apud. Siphanum 
male, παρφχαλοῦντας, καὶ οὐχ εὗρον : ἔδωχαν. 


(08) In vulgata LXX Interpr. editione legitur, ἐπὶ 
τοὺς ποιμένας µου, xal &rY ἄνδρα πολίτην pov: Su- 
per pastores meus, et super virum civem meum. Sed 
spud Theoderetum, e& alios a. Nobilio in notis 
memoratos, legitur ut hic, ἐπὶ τὸν ποιμένα µου, et 
D30X, πάταξον τὸν ποιμένα. Justinus autem in. Dia- 
logo cum Tryphone pag. 275 habet, Ῥομφαία,ἐξεγέρ- 
θητι ἐπὶ τὸν ποιμένα µου, ἐπ᾽ ἄνδρα τοῦ λαοῦ 
µου, elc. πάταξον τὸν ποιμένα xal διασχορπισθή- 


σονται τὰ πρόβατα αὐτωώ qua lectio similis est ἐ0- 


etoni, quam bic sequitur Nyssenus, nisi quod. ha- 
bet, τὰ πρόθατα τΏς ποίµνης ' llieronyuus quoque 
legit, Dispergentur.. Nyssenus. (amen. iu. Ακίί- 
rhetico adversus Apollinarem cap. 18, legit, Framea 
gusvitare super pastorem meum, et super virum con- 


33 Z3ch. xut, 7. 
U Psal. xxxi, 8. 


ἐχείνῃη οὐκ ἔσται φῶς' xai ἡ ἡμέρα ἐκείνη γνωστὴ 
τῷ Kuplp * καὶ οὐχ ἡμέρα, xaX οὐ νὺξ (60): «b πρὸς 
ἑσπέραν ἔσται φῶς. 3. Δαίλδ, « Καὶ ὑπέμοινα συλλν- 
πούμεναν, xoi οὐχ ἀπῆρξε, xol παραχαλοῦντα , καὶ 
οὐχ εὗραν * χαὶ ἔδωχαν (61) εἰς 7b βρῶμά pou yov, 
xoi εἰς τὴν δίφαν µου ἑπότισάν µε ὅπος.» "Bv οὐδὲν 
ἔχουσι ἐπὶ Δαθιὸ δεῖξα, vavópavov. Mat κάλιν, 
« "Εθεντό µε ἂν λάχκῳ κατωτάτῳ. » ἘΧαχαρίας, 
« Ῥομφαία, ἐξεχέρθητι ἐπὶ τὸν αοιµένα, καὶ ἐπ 
ὄνᾶρα τοῦ λαοῦ µου (68) * πάταξον τὸν ποιµέγα µου, 
xat διασχηρπισθήαοντα: τὰ πράθατα τῆς ποίμνηφ.! Καὶ 
vá), « Καὶ ἐν τῇ ἡμέρα ἐχείνῃ, ἔστφι vb. ἐπὶ τὸν 
χαλινὸν (69) τοῦ ἕππου ἅγιον τῷ Kuplp. » 


W. Περὶ ἀναστάσεως Χριστοῦ. 


'. Δαθὶδ τὴν ἀνάστασιν abro] προορῶν ἔλεγεν ᾿ 
« Ἐξεγέρθητι, ἵνα τὶ ὑπνοῖς, Κύρις; ἀνάστηθι, καὶ 
μὴ ἁπώσῃ εἰς τέλος. » Καὶ πάλιν, € ᾿Ανάστα. Ko- 
pis" σῷσόν µε, ὁ θεός µου. » Καὶ πάλιν, « ᾿Ανάστα, 
Κύριε, βοήθησον ἡμῖν, καὶ λύτρωσαι ἡμᾶς ἕνεχεν 
τοῦ ὀνόματός σου, » Καὶ πάλιν, « ᾿Λνάστα, Πύριε, 
κρῖνον τὴν γῆν, ὅτι σὺ χαταχληρονοµᾖσεις ἐν πᾶσι 
τοῖς ἕθνεσι, » Ἡσαΐας, « Νῦν ἀναστήῆσομαι, λέγει 
Κύριος, νῦν δοξασθήσοµαι, νῦν ὑψωθήσομαι, νῦν 
ἕψεσθε, νῦν σωθήσεσθε (70)* µαταία ἔσται 1; ἰτχὺς 
τοῦ πνεύματος ὑμῶν. » Ὡστὲ, « Kal ζητήσωυσι τὸ 
πρόσωπόν µου ἓν θλίψει αὐτῶν, καὶ (11) ὀρθριοῦσι 
πρὸς μὲ, λέγοντες, Πορευθῶμεν xai ἐπιστρέφωμεν 
πρὸς Κύριον τὸν Θεὺν ἡμῶν, ὅτι αὐτὸς ἥρπαχε, xav 


"ἱάσετα. (72) ἡμᾶς" πατάξει, χαὶ µοτώσει fnit 


91ο), xiv, 20. **Psalh Σω, 25. 
1 |sn, xxxii, 10, 11. 


tribulem meum, hoc est, σύμφυλόν pou, quod post- 
remum verbum ex Αη versione desumptum 
est. 

(69) Male in reeentiori Vaticano, et apud Sipha- 
num ἐπὶ τῶν χαλινῶν. 

(70) Codex Siphani et Vaticanus recentior ha- 
bent νῦν ὑψωθήσομαι, νῦν σωθήἠσεσθε. Sed iu edi- 
tione LXX Interpr. est, vàv ὑψωθήσαμαι, νῦν ὑψεσῦς, 
νῦν αἰσθηθήσεσθε. In nonnullis autem libris, ait Nobi- 
lius, est, aic0fjsec0s. Ἡ una est, ed 
cui lectioni suffragatur Hieronymus, Sed Cyprianus 
lib. i1. Adversus Judeos, cap. 26, utramque reti- 


p nuit ; legit enim, Nunc videbitis, nunc intelligetis, 


nune confundemini. Sed lectio quam hic sequitur 
Nyssenus, nescio an apud alium quemprau Scri- 
ptorem reperiatur. 

(74) In editione LXX Interpr. deest xat, et in- 
terpingitur ante, ἐν θλίψει, quibus verbis incipit 
eaput 6. Tertullianus tamen lib. 1v Adversus Marc. 
€. 49, Nysseni interpuuetionem sequi videtur ; naim 
legit, Ut querant. [aciem meam, ante. lucem. vigi- 
labunt, ctc. 


i 

(72) Iu recentiori Vaticano codice, et apud Si- | 
phanum est, ὅτι αὐτὸς πέπαικε, xal i&caxo. Postrema 
vex librarii videtur error; sed, πέπαικει licet cum 
Mebraiea lectione non eoncordet. in exteris tauien 
libris ita scribi testatur Nobilius. Tertullianus al- 
teram lectionem exprimit in lib. Adversus Judeos 
eap. 45; scribit enim, (Quoniam ipse eripiet, et 
liberabit nos, Vide eumdem in lib. 1v Adeersus Mure., 
c. 42. 


217 


TESTIMONIA ADVERSDIS JUD/EOS. 


913 


ὑγιάσει ἡμᾶς μετὰ δύρ ἡμέρας ' ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ À faciet post dies duos; in die tertio resurgetmus 


tpi71 ἀναστησόμεθα ἑνώπιρν αὐτοῦ, καὶ γνωσόμεθα, 
διώξωµεν τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον (75) , ὡς ὄρθραν 
ἔτοιμον εὑρήσομεν (74) αὐτόν. ». Δαθὶδ, « "τι οὐκ 
ἐγχαταλείψεις τὴν ψυχήν pou εἰς ἄδην, οὐδξ δώσεις 
τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν. » Καὶ πάλιν, « Ἐγε- 
νήθην ὡσεὶ ἄνθρωπος ἀθοήθητος, bv νεχροῖς ἐλεύ- 
θερος. » Τίς δὲ ἐλεύθερος θανάτου, εἰ ph ὁ θεός; 
Γέγονβ γὰρ ὣσεὶ ἄνθρωπος ἀδοήθητος, ταπεινώσας 
τὴν Εαυτοῦ «σάρχα μέχρι θανάτου, θΟανάτου δὲ 
σταυροῦ. Ἡσαῖας, e Ἰδοὺ (15) αἴθημι ἐν Σιὼν λίθον 
ἀχρογωνιαῖον, ἐχλεχτὺν, ἔντιμον * καὶ ὃ πιστεύων elg 
αὐτὸν οὗ χαταισχυνθῄσεται. » Γέγονε γὰρ « εἰς χεφα- 
λην γωνίας, v ἑτέρας δηλαδη ο]χοδομῆς (76) τῆς κατὰ 
“την Ἐκκλησίᾳν, ficte ἐστὶ (77) θαυμαστὴ ἐπὶ ὀφθαλ- 
uot. ἡμῶν. 
&. Περὶ τῆς ἀταλήψεως. | 
Δαθὶδ, « "Avión, ὁ θεὸς ἐν ἀλάλαγμῷ, Κύριος ἓν 
φωνῇ σάλπιχγος. » "Urt δὲ περὶ τοῦ ΣωτΆρος ἡμῶν 
λέλεχται, Δανιηλλέχει,ε Ἐθεώρουν, » qnot, « καὶ ἰδοὺ 
θρόνοι ἐτέθησαν, xal Παλαιὸς ἡμερῶν ἐχάθητρ. » 
Καὶ µετά τινα, « Καὶ ἰδοο μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ 
οὐρανοῦ, ὡς Υἱὸς ἀνθρώπου ἐρχόμενος * xaX ἕως τοῦ 
Παλαιου τῶν ἡμερῶν ἔφθασε, καὶ προσήχθη (78) 
αὑτῷ ἐδόθη ἡ τιμή, καὶ ἡ ἀρχὴ, xo ἡ βασιλεία" xol 
πάντες ob λαοὶ, Φυλαὶ, χαὶ γλῶσσαι δουλεύσουαιν 
αὐτῷ  ἡ ἐξουσία αὑτοῦ, ἐξουσία σἰώνιος' Ἶτις οὗ 
παρελεύσει, xai βασιλεία αὐτοῦ οὗ διαφθαρήσε- 
ται. » Καὶ ἀλλαχοῦ Δαθὶδ, « Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ 
µου. Κάθου ἐκ δεξιῶν pou, ἕως ἂν 60 τοὺς ἐχθρούς 
σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. » 
l'. Περὶ τῆς δόξης τής "ExxAnctac. 
42615, « Παρέστη ἡ βασίλισσα Ex Λεξιῶν σου, 
ἐν ἱματ.σμῷ διαχρύσῳ, περιθεζληµένη, πεποικιλ- 
μένη. 
ΙΛ’. Περὶ τῆς περιτομῆς. 
Ἑροῦσι ü& πάντες αἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι El τὸν αὐτὸν 
Θεὸν σέθεσθε, τί μὴ περιτέµνεσθε, f| ζῶα προσφέ- 
ετε εἰς Ovolav, 7) σαθθατίζετε, τῶν ΙΓ ραρῶν περὶ 
τούτων διαγορευουσῶν; ᾿Αχούσωνται οὖν (79), ὅτι ἡ 
περιτομῆ οὐχ ἣν ἐξ ἀρχῆς, ἀλλ’ ἓν χρόνῳ ἐγένετο, 
ὡς χαὶ ἐν χρόνῳ παυσοµένη * ἔπειτα, ὅτι ὁ θεὸς δια- 
ταξάµενος τοῖς πατράσι τὴν περιτομὴν, αὐτὸς εἶπεν, 
À Ιδοὺ ἡμέραι ἔρχονται λέχει Κύριος, καὶ διαΏῆσομαι 
τῷ o£xt (80) Ἰσραὴλ διαθήχην καινΏν, οὗ κατὰ τὴν 
διαθήχην, ἣν διεθέµην ταῖς πατράσιν αὑτῶν (81), 
ἐπιλαθομένου µου τῖς χειρὸς αὐτῶν, τοῦ ἐξαγαγεῖν 
αὑτοὺς Ex γῆς Λγύπτου, ὅτι αὑτοὶι οὐκ ἑνέμειναν τῇ 
διαθήγῃ µου, χἀγὼ ἡμέλησα αὐτῶν, λέγει Κύριος. » 
Καὶ πάλιν αἰτιώμενος τοὺς Ἰουδαίους λέγε., « Πάντα 


coram eo, et sciemus. Persequamur αἱ cognósca- 
mus Dominum, quasi maue paratum inveniens 
eum *, » David, « Quoniam non derelinques aui- 
mam meam in inferno : neque dabis sanctum tuum 
videre corruptionem **, » Et rursug, « Factus sum 
sicut homo sine adjutorio inter mortuos liber ?!. » 
Quis vero liber a morte nisi Deus? Factus est 
enim sicut homo auxilio destitutus, cum humiliavit 
earnem suam usque ad morlem, mortem autem 
crucis, lsaias, « Ecce ego pouo in Sion lapidem 
gummurin angulareum, electum, honorabilem ; et qui 
crediderit in eum, non confundetur ?*. » Factum 
est enim cin caput anguli ,?? », alterius videlicet 
zdificii- Ecclesi& quie est wiirabilis in oculis 
nostris. 
IX. De Ascensione. 

David, « Ascendit Deus in jubilo, Duminus in 
'voce tubo ?*. » lec autem dg Salvatore nostro 
asseri, ex eo colligitur, quod Daniel dicat, « Ecce 
throni positi sunt, et Antiquus dierum sedit ?*. » 
Et paulo post, « Et ecce cum nubibus coli quasi 


Filius huminis veniens, et usque ad Antiquum 


dierum pervenit et adductus est. Ipsi. datus est 
honor, principatus, ct regnum, et omncs populi, 
tribus, et lingua ipsi servient. Potestas cjus, po- 
testas sempiterna, qux non perteousibit : el regnum 
ejus non corrumpetur 36, « Et alicubi David, « Dixit 
Dominus Domino ineo : Sede a dextris meis, donec 


c ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum 11.9 


X. De gloria Ecclesia. 
David, « Astilit regina a dextris tuis in vestitu 


" deauratQ, cirqumamicta, variegata 35. » 


ΧΙ. De circumcisione. 

Dicent autem Judzxi omnes : Si eumdem aec nos 
Deum veneramini, cur non circumcidimini, anima- 
lia non offertis ad sacrificium, nec Sabbatum ϱ6- 
lebratis, cum Seripturi& de his rcbus expresse 
przcipiant ? Sciant igitur eireumcisionem non fuisse 
ab initio, sed certo tempore institutam fuisse, ut 
qui eliam certo tempore finem habitura esset ; 
deinde Deum, qui patribus, ut circumciderentur, 
mandaverat, ipsum dixisse : « Ecce dies veniunt, 
ait Dominus, et disponam domui Israel testamen- 
tum novum, non juxta testamentam quod. disposui 
patribus eorum, cum apgrehendi ego manum 
eorum ad educendum cos de terra "Egypti, quia 
ipsi non mauser&nt iw testamento inco, ct ego 


** Osee v, 15; vi, AÀ-5.. 3? Psal. xv, 10. .3ἱ Psal; gxxxvri, 0. 9? Isa. xxviur, 16. 9? Psal, οχνιι, 22, 98. 


Nl Psal. A1vi, 0. ? Dau. vii, 9.. 79 Dau. 19, 14. 9? psal. cix, T. 


(75) Siphani codex et Vaticanus recentior, &v- 
ώπιον αὐτοῦ διῴξωμεν. 

(14) Cod. antiquior Vatic. xaY εὑρήσομεν, 

(15) Imeditione LXX Interpr. diversa sunt hujus 
loci verba ; sed idem fere sensus. 

(76) Codex Siphani, et Vaticanus recentior, oixo- 
νομίας. 

(77) Codex antiquior, 1:21: καὶ ἕττε, 


56 Psal. Σιν, 10. 


p In editione LXX J]nterpr. est προσηνέχθη, 
oblatus est ; sed Nobilius in notis pr:fert lectionem 
quam hie Nyssenus sequitur. 

(19) Codex recentior, γοῦν. 

(80) Codex antiquior, £v τῷ οἴχῳ. 

(81) Siphani eudex, et recentior Vaticanus, ὑμῶν. 
Sed mox antiquior codex legit, ἐπιλαθόμενος τῆς 
tps. 


219 


S. GREGORII NYSSENI 


neglexi eese, "ait Dominus **. » Et rursus incusans A τὰ ἔθνη ἀπερίτμητα σαρχὶ, ὁ δὲ λαὺς οὗτος τῇ χαρ- 


Judzos ait, « Omnes gentes incircumciez carpe, 
populus autem iste incircumcisus est corde **-**, 
Et rursus, « Circumcidite cor vestrum, et non car- 
nem preputii vestri. » Et iterum, « Novate !vobis 
novalia, et nelite serere super spinas; sed cir- 
cumcidite duritiam cordis vestri. » Jeremias, « Et 
circumcidite Deo preputium cordis vestri. » Porro 
per circumcisionem neminem justificari, ex his 
perspicuum est; Abraham incircumcisus placuit 
Deo; nam prius visus est gratus et acceptus Deo 
esse, οἱ tunc demum ipsi circumcisionem dedit. 
Qui etiam in deserto quadraginta annorum spatio 
nati sunt, οί ipsi circumcisione caruerunt ; quique 
ab Adam usque ad Abrahamum Deo placuerunt, 


6g. » Καὶ πάλιν, « Περιτέμνεσθε τὴν χαρδίαν 
ὑμῶν, xai μὴ τὴν σάρχα τῆς ἀχροθυστίας ὑμῶν (82). » 
Καὶ πάλιν (85), « Νεώσατε ἑαυτοῖς νεώµατα., xal 
μὴ σπείρετε ἀπ) ἀχάνθαις (84) ' ἀλλὰ περιτἐμνεσθς 
τὸ σχληρὸν τῆς καρδίας ὑμῶν. » Ἱερεμίας (δὺΙ, 
« Καὶ περιτέµνεσθε τῷ θεῷ τὴν ἀχροθυστίαν τῆς 
καρδίας ὑμῶν. » "Oct δὲ οὐδένα διχαιοῖ ἡ περιτομὴ, 
δῆλον ix τούτων" ᾿Αθραὰμ ἀπερίτμητος εὐηρέ- 
στησε (86) τῷ θεῷ;' πρῶτον γὰρ ὤφθη εὐαρεστῶν, 
xa τότε αὑτῷ τὴν περιτομὴν δίδωσι. Καὶ οἱ ἐν τῇ 
ἑρήμῳ δὲ γεννηθέντες, Ev. τοῖς τεσσαράκοντα ἔτεσιν 
ἀπερίτμητοι σαν. xal οἱ ἀπὸ ᾿Αδὰμ ὁμοίως ἕως 
Αθραὰμ εὐηρέστησαν τῷ θεῷ, πάντες ἀπερίτμητοι 
σαν ' διὰ γὰρ τὸ ἐπιμίγνυσθαι τὸν λαὺν εἰς τὰ ἔθνη, 


similiter omnes incircumeisi erant ; nam quia po- B ἐδόθη ἡ περιτομὴ, xol ἡ αἰτία δήλη * εἴληφε γὰρ τὴν 


pulus gentibus immisceri debebat, idcirco data est 
circumcisio. Hujus autem rei ratio manifesta est. 
Circumcisionis quippe usus ab Abrabamo initium 
liabuit, quem cum Deus supra omoes illius setatis 
homines dilexisset, ex ipso Christum quoque se- 
cundum carnem nasci predestinavit. Itaque ut id 
quod fleri voluerat, posset etiam sincere et legi- 
time fleri, idcirco opus fuit circumcisione et se- 
gregatione a reliquis gentibus, ut veluti quodam 
septo lex ipsos a caeteris hominibus separaret. 


&pyhv τὰ τῆς περιτομῆς Ex τοῦ ᾿Αθραὰμ, ὃν ἀγαπήὴ- 
σας ὑπὲρ πάντας τοὺς τότε ὁ θεὺς, ἐξ αὐτοῦ γεννη- 
θήσεσθαι xai τὸν Χριστὺν χατὰ σάρχα προέθετο. "Iva 
οὖν (87) ὅπερ ἐδουλήθη, χαθαρῶς γενέσθαι δυνηθῇ, 
xai ἀνοθεύτως, τούτου χάριν ἑδέησε (88) περιτοµῆς, 
χαὶ τῆς περὶ τὰ λοιπὰ γένη ἁμιξίας, ἵνα ὥσπερ τι 
διάφραγμα, τῶν λοιπῶν αὐτοὺς ἀνθρώπων χωρίςῃ (89) 
ὁ νόμος. Ὅθεν xa τεχθέντος τοῦ δι’ Bv ταῦτα γέγονε, 
λοιπὸν ὡς περιττὰ τῷ θεῷ τὰ παρὰ τὴν ἀρχαίαν 
ξενίζοντα χατάστασιν ἐχδέθληνται. 


Quamobrem eo nato ob quem hzc facta sunt, tunc utique illa abrogata fuere, quz a Deo preter 


antiquum rerum ordinem instituta fuerant. 


Xll. De sacrificiis. 


Similiter Deus clamat, dicens, « Vivo ego, dicit € 


. Dominus, quoniam de sacrificiis et holocaustis non 
mandavi patribus vestris, ex quo die reduxi eos 
de terra Egypti et usque ad hunc diem **. » Isaías, 
« Nunquid ego precepi patribus vestris exeuntibus 
e terra JEgypti, ut offerrent mihi holocausta et 
sacrificium ?» Et rursus, «Quo mihi multitudinem 
sacrificiorum vestrorum, dicit Dominus ? Plenus suu 
lolocaustis arietum, et adipem agnorum, et san- 
guinem taurorum, et hircorum nolo: neque ve- 
niatis, ut appareatis mihi. Quis enim quaesivit haec 
de manibus vestris? Calcare atrium meum non 
apponetis. Si afferatis similam ; vanum incensum 
abominatio mihi est. Neomenias vestras, et sab- 
bata vestra, et diem magnum non fero ; jejunium, 
et otium, et festivitates vestras odit anima mea **.» 
Et rursus, « Lavamini, mundi estote, auferte mala 


IB. Περὶ θυσιῶν. 


Ὁμοίως ὁ θεὸς Bod, λέγων’ « Zo ἐγὼ, λέχει Ku- 
proc , ὅτι περὶ θυσιῶν, καὶ ὁλοχαντωμάτων οὐκ kv- 


ετειλάµην πρὸς τοὺς πατέρας ὑμῶν, àg fie ἡμέρας - 


ἀνήγαγον αὐτοὺς Ex γῆς Αἰγύπτου, xal ἕως τῆς ἡμέ- 
pac ταύτης. » Ἡσαῖας (90), « Mh ἐγὼ ἑἐνετειλάμην 
τοῖς πατράσιν ὑμῶν, ἐχπορενομένοις ἐχ γῆς Αἱἰγύ- 
πτου προσενεγχεῖν (91) µοι ὁλοχαυτώματα xat Ov- 
σίαν; » Καὶ πάλιν, « Τί µοι πλῆθος τῶν θυσιῶν 


ὑμῶν, λέχει Κύριος ; πλήρης εἰμὶ ὁλοχαντωμάτων (92) 


κριῶν, καὶ στέαρ ἀρνῶν xai αἷμα ταύρων, xat τρά- 
γων οὐ βούλομαι’ οὐδ' ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί pot. Τίς 
γὰρ ἐξεζήτησε ταῦτα Ex τῶν χειρῶν ὑμῶν; πατεῖν 
τὴν αὐλὴν µου o) προσθῄσεσθε. Ἐὰν φἐρητέ po: 
σεµίδαλιν, µάταιον θυµίαµα βδἐλυγµά pot ἐστί (95). 


Τὰς νεοµηνίας ὑμῶν, xal τὰ Σάθόατα ὑμῶν, χαὶ . 
ἡμέραν μεγάλην οὐχ ἀνέχομαι" νηστείαν, χαὶ ἀργίαν, 


χαὶ τὰς ἑορτὰς ὑμῶν, μισεῖ ἡ ψυχή µου. » Καὶ πά- 


ex animabus vestris **. » David, « Non comedam car- p λιν (94), « Λούσασθε, xa χαθαροὶ Υίνεσθε, ἀφέλετε 
9 Jer. xxxi, 91, 52 apud LXX; c. xxxvi, * Jer. ix, 36. "* Jer. vis, 24. "* I62. 1, 10, 14. | 


* ibid. 16. 


(82) Locum hunc in sacro Textu non reperi. 


Vide an respiciat ad locum Deut. x, 16. 
(86) In recentiori codice additur, Ἱερεμίου. 
(84) Codex recentior, &x' ἀχάνθας. 

. (85) Jeremix nomen deest hic in recentiori co- 
dice Vaticano. Vide an sit locus Deut, x,(16; nam 
apud Jeremiam hzc verba me legisse non memini. 

uel ldem codex et Siphanus, ἐδούλευσεν. 
(87) In recentiori codice deest οὖν. 

88) Idem codex ἐδεήθη. 

89) ldem codex διαχωρίζη. 


(90) Locum hunc apud Isaiam me legisse non 
memini ; similia habentur apud Jeremiam cap. v1, 


22, ex quo etiam loco praecedentia verba sumpta 


fuisse videntur. 
91) Codex antiquior προσενέγχαι. ΄ 
92) Male idem codex, ὁλολαυτώματα, — 
(95) Siphani codex, et Vaticanus recentior, pa- 
ταιόν µοι βδέλυγµα ἐστί. Siphanus vertit, Vana 
mihi, et abominatio est. | 
(94) Codex antiquior, xaV µετ ὀλίγα. 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS, 


τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν, » Δαθὶδ, « OD A nes taurorum, aut sanguinem hircorum potabo ** » 


φάγοµαι χρέα ταύρων, ἢ αἷμα τράγων πίοµαι. » Καὶ 
πάλιν, « Οὐ δέξοµαι kx τοῦ οἴχου σου µόσχους, οὐδὲ 
Ex τῶν ποιµνίων σου χιµάρους. » Καὶ πάλι, « θῦ- 
σον τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως (95). » Ἁμὼς, « Μεµί- 
σηχα, ἁπῶαμαι τὰς ἑορτὰς ὁμῶν, ( [96] xaX οὗ μὴ 
ὁσφρανθῶ Ev ταῖς πανηγύρεσιν ὑμῶν (97): διότι καὶ 
ἐὰν ἑνέγχητέ pot ὁλοχαυτώματα xat θυσίας ὑμῶν,) 
οὗ προσδέξοµαι αὐτὰ, xaV σωτηρίου ἔπιφανείας 
ὑρῶν (98) οὐκ ἐπιδλέφομαι. Μετάστησον ἀπ' ἐμοῦ 
ἦχον ᾠδῶν gov, xal φαλμὸν ὀργάνων οὐχ ἀχούσομαι.» 
(99) Μαλαχίας, « Οὐχ ἔστι µου θέληµα ἐν ὑμῖν, λέγει 
Κύριος παντοκράτωρ, xat θυσἰαν οὐ προσδέᾷοµαι Ex 
τῶν χειρῶν ὁμῶν, διότι ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου, xat ἕως 
δυσμῶν τὸ ὄνομά µου δεδόξασται Ev. τοῖς ἔθνεσι, xal 


ἐν xav τόπῳ θυμίαμα προσφέρεται (1) τῷ ὀνόματί B 


µου, χαὶ θυσία χαθαρά διότι μέγα τὸ ὄνομά µου ἐν 
τοῖς ἔθνεσι, λέγει Κύριος παντοχράτωρ. » 


ΙΓ’. Περὶ cov Σαθδατίζευ». 


Τὸ Σά6δατον E5601, αὐτοῖς, τοῦ καταπαῦσαι (3) τὴν 
φιλοχρήµατον αὐτῶν ἐπιθυμίαν. Τοῦ λαοῦ Υὰρ πενο- 
µἐνου, ἐξελθόντος kx τῆς Αἰγύπτου (3), καὶ μηδὲν ἔχον- 
τος, πλὴν ὧν ἐχρήσαντο παρὰ τῶν Αἰγυπτίων, σπου- 
δὲν ἐποιεῖτο ἕχαστος διὰ τοῦ ἀνενδότου πόνου πλοῦτον 
ἑαυτῷ περιποιῆσαι. Διὸ λέγει, € Εξ ἡμέρας ἐργᾷ. 
τῇ 56x ἡμέρα τῇ ἑθδόμῃ οὗ ποιῄσεις πᾶν ἔργον ἐν 
αὐτῇῃ. » Καὶ τὴν αἰτίαν ἑπιφέρει, ἵνα ἀναπαύσῃ οὐ, 
xaX f γυνή σου, xai ὁ υἱός σου, xai fj θυγάτηρ σου, 
xai ó παῖς σου, ὁ βοῦς σου, xal τὸ ὑποζύγιόν σου. 
Ἐπεί τοι τίνος ἔνεχεν ὁ Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῃ κυχλῶν 
τὴν Ἱεριχὼ μετὰ σαλπίγγων ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρας, οὐχ 
ἐσχόλασε τῷ Σαθδάτῳ: Πῶς δὲ τῇ ὀγδόῃ ἡμέρᾳ πε- 
ριτέµνεται παιδίον; Διὰ τί δὲ iv ημέρα Σαθδάτου 
τίχτε, γυνή; Πῶς δὲ καὶ οἱ ἱερεῖς πᾶσαν θυσίαν ἐν 
Σαθθάτω ποιοῦσι, Πῶς δὲ Ίλιος, xa σελήνη, xa. 
ἄστρα τὺν ὡρισμένον δρόμον ἐχτελεῖ καὶ τῷ Σα6- 
Cát. ; 

ΙΔ’. Περὶ τοῦ κατασφραγίζεσθαι. 

Λαδιὸ (4), « Ἐσημειώθη ἐφ᾽ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσ- 
ὦπου σου, Κύριε.» Καὶ πάλιν, « Ποίησον μετ' ἐμοῦ 
στμεῖον εἰς ἀγαθόν ' xat ἱδέτωσαν οἱ μισοῦντές µε, 
xai αἰσχυνθήτωσαν, ὅτι σὺ, Κύριε, ἐδοήθησάς µοι 
zal παρεχἀλεσάς µε. » Καὶ πάλιν, ε ΄Ἔδωχας τοῖς 


Et rursus, « Non accipiam de domo tua vitulos, 
neque de gregibus tuis hireos **. » Et rursus, «In- 
mola Deo sacrificium laudis 7. » Amos, « Odio 
habui, repuli festivitates vesttas ( nec odorabor iu 
conventionibus vestris. Quia, si obtuleritis mibi 
holocausta, et sacrificia vestra), non suscipiam 
ea, et salutare praesentiz vestire non respiciam, 
Transfer 4 me sonitum carminum luorum : et 
psalmum organorum tuorum non audiam **, » Maia- 
chias, « Non est voluntas mea in vohis, dicit Do- 
minus omnipotens : et sacrificium non suscipiam 
de manibus vestris, quia ab ortu solis, et usque ad 
occasum clarificatum est nomen meum in gentibus, 
et in omui loco incensum offertur nomini meo, et 
sacrificium mundum, quia magnum est nomen meum 
in gentibus, dicit Dominus omnipotens **, 


XIII. De Sabbati celebratione. 


Sabbatum datum est eis ad sedandum nimium, 
quo tenebantur, pecunie studium. Nam cum po- 
pulus pauper egressus esset ex Egypto, et nibil 
haberet prater ea qux: commodato acceperat ab 
JEgyptiis, unusquisque operam dabat, ut conti- 
nenti atque assiduo labore sibi divitias pararet. 
Quamobrem ait, « Sex diebus operaberis ; die au- 
tem septimo non facies ullum opus in eo **.» Causam- 
que subdit, ut requiescas tu, et uxor tua, et filius 
tuus, et filia tua, et puer tuus, et ancilla tua, bos 
tuus, et subjugale tuum. Alioqui cujus rei gratia 
Jesus filius Nave*! septem diebus circumdans Jericho 
cum tubis, in Sabbato feriatus non est ? Quomodo 
die octava circumciditur puer ? Cur- in die Sabbati 
mulier parit? Quomodo etiam sacerdotes omne 
sacrificium ín Sabbato faciunt? Quomodo item 
sol, et luna et astra definitum cursum etiam in 
Sabbato conficiunt ? 


XIV. De signi impressione. 


David, « Signatum est super nos lumen vultus 
tui, Domine **. » Et rursus, «Fac mecum signum 
in bono, et videant qui oderunt me, et confundan- 
tur, quoniam tu, Domine, adjuvisti ne, e& conso- 
latuses me **.» Et rursus, «Dedisti metuentibus te 


*5 Psal. σεις, 15. "* ibid. 9. "" ibid. 14. ** Amos v,91-95.  ** Malach. 1, 10, 14. ** Exod. xx, 10* 


ει Jos, vi, 10, ** Psal. iv, 7. 


9! Ρροἱ. Lxxxv, 17. 


(95) Codex recentior et alius Siphani, δικαιοσύ- D ronymus, ut. scite Nobilius advertit, habent σωτη- 


vre, ut videatur locus esse Psalmi iv, 6. 

(96) Quas semicirculis includuntur librarii, ut 
atet, errore deerant in Siphani codice, nec etiam 
»abentur in recentiori Vaticano, licet in utroque 
codice quzdam ex his loeo non suo inserantur. 

(97) In editione LXX Interpretum additur vox, 
θυσίας, qua tamen non habetur nec apud Justinunm 
in Dialogo cum Tryphone pag. 258, nec apud Ter- 
tullianum, qui in lib. v Adr. Marcionem babet, 
Non odorabor in frequentiis vestris. 

(98) Siphani codex et Vaticanus recentior, σωτη- 
loug ἐπιφανείας αὐτῶν' postreina vox videturesse 
ibrarii error. Priorem vocem habet etiam vulgata 
LXX Interpretum editio ; sed alii codices et D. Hlie- 


ρίου. quibus addendus est Justinus modolasudatus. 

(99) Qua semicirculis includuntur nonbhabentur 
in recentiori Vaticano, nec apud Siphanum. 

(1) In Romana LXX'TInterpretum edilione est, X00c- 
άγεται * sed apud Justinum in Díalogo cum Try- 
phone, pag. 246, legitur, θυσία προσφέρεται’ verum 
inferius pag. 260 cum Nysseno legit θυμίαμα mpoc- 
φέρεται. Cyprianus lib. 1 Adv. Jud., c. 56: Οάοι εν 
incensi offeruntur. | 

(2) Codex antiquior, παὺσαι. — 

(3) Idem codex, πενοµένου. x γῆς Αἰγύπτου. 

(4) Codex Vaticauus antiquior, Δαθὶὸ πρωτος, 
Ἐσηνειώθγ.| 


S. GRECORIE NYSSENI 


ή 


significationem, ut: fugiant a facie arcus δν. « Eze- A φοθουµένοις σε σηµείωαιν, τοῦ Φυγεῖν ánb προσς 


chiel, « Fili hominis, transi mediam Jerusalem, et 
da signum super frontes virorum gemcnüum, οἱ 
dolentium supcr iniquitatibus, quae fiunt in medio 
ipsorum *.» Et rursus, «Sex viri veniebant a 
porta excelsa, quae respieit ad aquilonem, et unius- 
cujusque securis in manu ejus. Audienles, ite in 
civitalen, οἱ percutite, ct non parcite oculis vestris, 
et non mijseremiui ; scneum, et adolescentem, οἱ 
, virginem, et parvulos, ct mulieres interlicite ad in- 
ternecionem. Super omues autem, super quos est 
signum (ueum, ne appropinquetis δε» Sacrificia 
autem illis facienda praescripsit, non quod Deus 
sacrificiis holocaustisque indigeret, sed quia qum 
.Leviiica tribus sorteu in promissionis terra non 
.baberet, quippe quod ipso Deus sors ejus erat, 
hane eig.alimenta sibi eomparandi rationem tri- 
buit ; nolebat enitn eos qui sacerdotio fungerentur, 
labore manuum, negotiationg aliisque fraudulentis 
artibus all. 


] | XV. De Evangelio. 


David, « Dominus dabit verbum cvangelizantibus 
virtute multa δν Et rursus, « Quam speciosi pedes 
evangelizantium pacem 551 

ο XVI. De incredulitete Judaorum, o& Ecelesia 
gentium. 
. ἴδαίας Dei nomine, «Neque nosti, neque scisti, 
. neque a principio aperui aures tuas ; noveram enim 
quoniam przvaricans praevaricaberis *9. » Et rursus, 
« Magnum noun ejus in geutibus, et in omni loco 
incensum offertur nomini meo, ct sacrificium mun- 
dum *.» Miclhzas, «Et erit in nevissimis dierum 
. manifestus mons Domini, praeparatus super ver- 
. tices montium, et clevabitur super celles ; οἱ festina- 
. hunt ad. eum populi, et ibunt gentes mult, ct di- 
. cent: Venite, ascendamus ad montem Domini, el 
ad domum Dei Jacob ; ct illuminabunt nos viis ejus, 
quia de Sion exiet lex, et verbum Domini de Jeru- 
salem *', » Jeremias, «Et dixit Dominus ad me; 
* £cce dedi verba mea in es tuum ; ecce constitui te 
Aiodie super gentes et super regos, ut eradices, ct 
: detrunoes, et disperdas, οἱ remdiíices et planes **. » 
Bi bee de Jeremia dicla sunt, ecquis regna iste 
everüit, aut quas gentes perdidit? Verum de Do- 


δὲ Psal. pix, 0... 95 Ezech. ix, à. δὲ ibid, 9, 5. '" Psal. xvii, 12. 
ο. Jer, 1, 10. 


xLvi, ὃ. 59 Malach. 1, 11. 9! Mich. iv, 1, 2. 


(5b) Siplhani codex, οἱ Vaticanus recentior ἐπὶ τὸ D 


μότωπον. 
- — (6) Male in recentiori Vaticano, καὶ ἕχαστος πέλυδ 
ἐστὶ τῇ χειρὶ αὐτοῦ. Siphonus legit ἑχάστῳ. 

(1) llic multum «discrepat editio Romana, quiz lia- 
bet, xai τούτοις εἶπεν ἀχούοντός pov. Apud Ter- 
tullianum Lamen ado. Jud. cap. 14 legitur, Pt in 
his dixit ad audieniem. 

(8) Codex antiquiur καὶ παρθένους” sed in sin- 
gulari, παρθένον, habet etiam. "'ertull. adv. Jud. 
cap. 44, Cyprianus adv. eosdeni lib. , cap. 22 el 
alibi. 

(9) Siphani codex et recentior Vat. xat &oxicí- 
vax:e * sed eam particulam nec editio LXX Hi.terpr., 
nec Tertullianus, nec Cvprianus babent. 


c xou τόξου. » Ἰεξεχκιὴλ, « Υἱὲ ἀνθρώπου, δίελθε µέ- 
σον τὴν Ἱερουσαλὴμ, xat δὺς τὸ σημεῖον ἐπὶ τὰ µέτ- 
ωπα (5) τῶν ἀνθρώπων, τῶν στεναξόντω», xat κατ- 
ωδυγωμένων ἐπὶ ταῖς ἁδιχίαις, ταῖς Υινοµέάναις £v 
pop αὐτῶν. » Καὶ πάλιν, « Ες ἄνδρες ἤρχοντο ἀπὸ 


τῆς πύλης τῆς ῥλεπούσης πρὸς βοῤῥᾶν, καὶ ἑκάστου 


ἡ πέλνξ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ (0): ἀχούοντες (7) πορεύε- 
σθε εἰς τὴν πόλιν, xal χόπτετε, xat ph φείσασθε τοῖς 
ὀφθαλμοῖς ὑμῶν, καὶ μὴ ἐλεήσητε᾽ πρεσθύτερον, 
χαὶ νεανίσχον, xai παρθένον (8), xaX νήπια, xaX Υν- 


ψαῖχας ἀποπτείνατε (9) elc ἑξάλειψιν' ὁπὶ δὲ πάντας, 


ἐφ᾽ οὕς ἐστι τὸ σημεῖόν µου, μὴ ἐγγίσηςς. » Περὶ δὲ 
τοῦ θύειν αὐτοὺς εἴρηται, οὐχ ὅτι ὁ θτὸς ἐδεῖτο θν - 


p σιῶν, T] ὁλοκαυτωμάτων, ἀλλ' ἐπειδὴ ἡ Δενιτιχὴ φυλὴ 


οὐκ εἶχε κλΏρον ἐν τῇ γῇ τῆς ἐπαγγελίας, ὅτι αὐτὸς 
ὁ θεὺς χλῆρος αὐτῆς, ταύτην ἔδωχεν αὐτοῖς εἰς τὸ 
τρέφεσθαι πρόφασιν’ οὐχ. ἐθούλετο γὰρ αὑτοὺς ἵερα- 
τεύοντας, ἀἁπὺ πόνου xal πραγµατείας, Ίγουν χαπι- 
λείας, τρἐφεσθαι. 
]E. Περὶ τοῦ Εὐαγγε.1ἷου. 

Δαθὶδ, « Κύριος δώσει ῥῆμα τοῖς εὐαγγελιζομέ- 

νοις δυνάµει πολλή. » Καὶ πάλιν, « Ὡς ὡραῖο: οἱ 


πόδες τῶν εὐαγγελιζομένων εἰρήνην ! » 


IG'. Περὶ τῆς ἀπιστίας τῶν Ἱουδαίων, καὶ περὶ 
τῶν ἐθνῶν Εκκ.ησίας. 

Ἡτσαῖας £x προσώπου τοῦ Θεοῦ, « Οὔτε ἔγνως, obcz 
tlacaoo (10), οὔτε ἀπ ἀρχῆς Ἠνοιξά (11) σου τὰ 
τα, ᾖδειν yàp , ὅτι ἀπειθῶν ἀπειθήσεις (13). » Καὶ 
πάλιν, « Μέγα τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν τοῖς ἔθνεσι (15) καὶ 
ἓν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσφέρετα. τῷ ὀνόμστί 


"μου, xaX θυσία καθαρά. » Μιχαίας, « Καὶ ἔσται £77 


ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐμφανὲς τὸ ὄρος Κυρίου, ἔτοι - 
μον ἐπὶ τὰς χαρυφὰς τῶν ὀρέων, καὶ µετεωρισθήσε- 
ται ὑπεράνω τῶν βουνῶν' xal σπεύσουσι (14) πρὸς 


"αὐτὸ λαοὶ, καὶ πορεύσονται ἔθνη πολλὰ, καὶ ἐροῦσεν 


δεῦτε ἀναθῶμεν εἰς τὸ ὄρος Κυρίου, xai εἰς τὸν οἴχον 
ποῦ Θεοῦ Ἰαχώόδ ᾽ χαὶ φωτιοῦσιν ἡμᾶς ταῖς ὁδοῖς 
αὑτοῦ (45): ὅτι ἐκ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος, xal λόγος 
Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ. » Ἱερεμίας (46) , «Καὶ εἶπε 
Κύριος πρός µε. ἰδοὺ δέδωχα τοὺς λόγους µου Ev τῷ 
ατόματί σου i600 κατέστησά ας σήμερον ἐπ' ἔθνη. 
καὶ βασιλεῖς ἐχρικοῦν, xal χατακόπτειν, xai ἁπωλ- 
λύειν, καὶ ὀνοιχαδομεῖν, xaX χαταφυτεύξιν. » Καὶ εἰ 


*5 δα, Lir, 7; Bom. x, Το. 5 Isa. 


(10) Romana editio ἠπίστω. 
(11) Siphani codex, et Vaticagus recentior, fjvcc- 
ξας, aperuisti. 

(12) Ediuo Romana LXX Interpr. ἔγνων γὰρ ὅτι 
ἀθετῶν ἀθετῆσεις. 

(15) Codex Vaticanus recentior, ἐπὶ ταῖς ἔθνεσε. 
Mox in vetustiori deest. τότῳν librarii, u& videtur, 
errore. 

(14) Male codex antiquior σπεεσουσι. 

(15) lta. et Justinus legit in Dial. cum Tryphanc 
pag. 330, sed habet τὴν ὀδὸν αὑτοῦ. 

(16) Locus iste Jeremie paulo. diversis verbis, 


ο $ed code. fere sensu legitur in Bomana LXX. la- 


(erpretum cdiliune. 





335 


TESTIMONIA ADVERSUS 4850105. 


ταῦτα T (A Ἱερεμίου, mofag Baaxieiog ἑξεῤῥίζωσεν, f] A mino dicta sunt, qui ih. omni fidci *himà adver- 


ποῖα ἔθνη ἁπώλεσεν; ᾽Αλλὰ περὶ τοῦ Κυρίου εἴρηται, 
ἐχριςώσαντος ἀπὸ πάσης φυχῆς πιατενούσης αὐτῷ 
«i» βασιλεἰαν τοῦ Αντικειμένου, ὃς χατέστροφε τὰ 
οἰχοδομήματα τῆς χαχίας, καὶ τῶν μοχθηρῶν δογμά» 
των (17), καταφυτεύσας τὰ χρείττονα. Δαδὶδ, « ᾿Ρῦ- 
ca! µε ἐξ ἀντιλογίας λαοῦ, χαταστήσεις µε εἰς κε” 
φαλὴν Σθνῶν. Λαὺς, ὃν οὐχ ἔγνων, ἐδούλευσέ μοι’ εἰς 
ἀχοὴν ὠτίου ὑπήχουσέ µου; viol ἀλλότριοι ἐφεύσαντό 
μοι (18) * υἱοὶ ἀλλότριοι ἐπαλαιώθησαν xat ἐχώλαναν 
ἀπὸ τῶν τρίθων αὐτῶν. » Μωῦσης &x προσώπον τοῦ 
Θεοῦ πρὸς ᾿Αθραὰμ., « Καὶ ἐνευλογηθήσονται tv cd, 
πάντα τὰ πέρατα (19) τῆς γῆς.) Καὶ πάλιν, ε Απη- 
στρὀ!ω τὸ πρόσωπόν pou ἀπ αὐτῶν, καὶ Oslo «f 
ἔσται αὐτοῖς ἐπ ἑσχάτων (20), ὅτι γενεὰ ἔξεστραμ- 


sarii regnum evértit, qui naliti molimina detthit, 
et perversorum loco meliora ἀοπποία plamtat: 
David, «Erue me de coniradictiontbus ορ! ; 
tonstitues me In eaput. gentium. Pópulus quom 
hon cognovi, servivit mihi; i& audita aeris obedi* 
vit mihi. Filii alieni fnentitá sunt mihi; filii. alienk 
inveterati sunt et claudicaverunt 3 semitis Etuis €.» 
Moyses Dei nomine ad Abraham, « Et benedicentur 
jn te omnes termini terr:ze **. » Et rursus, c Averiam 
faciem meam ab cis ; et ostendam quid erit dis ia 
novissimis, quoniam generatio perversa est. Filii 
quibus non cst fides in eis ; ipsi ad zelum provoca- 
verunt me in non Deo, exacerhaverunt me (n idelis 
suis, et ego provocabo cos ad zelum in not gentoc 


p£vr Σστίν. Ylot of; οὐκ ἔστι πίστις kv αὐτοῖς' αὐτοὶ D ín gente siulia irritabo iilos *5, » Et Mihi, « Dabit,» 


παρξζ fjMocáv (21) µε ἐπ᾽ οὐ θεῷ, παρώργισάν µε ἐν 
τοῖς σἰδώλοις αὐτῶν, κἀγὼ παβαζηλώσω αὐτοὺς bx 
tox ἔθνει ἐπ᾽ ἔθνει ἀσυνέτῳ παρορχιῶ αὐτούς. » Καὶ 
ἀλλαχοῦ, « (22)λώσει,ν φηό)ν, «τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς 
ταφῆς αὐτοῦ. » Ἡσαῖας (28), « Ἐμφανῆς ἐγενόμην 
τοῖς ἐμὲ μὴ] ζητοῦσιν, εὖὐρβθην τοῖς ἐμὲ μὴ ἑκερωτῦ- 
atv. ([34] Εἶπα, "Bob πάρειµι ἔθνει (25), ot οὐκ &ro- 
εχαλέσαντο τὸ ὄνομά µου. ») Ααθὶδ,ε Απηλλυτριυ- 
μένος ἐγενήθην τοῖς ἁδελφοῖς µου, xat ξένος τοῖς 
υἱοῖς τῆς μητρός pou. » Περν ὃδ τῶν ἐθνῶν λέγει, 
t. ᾿Απαγγελῶ (36) τὸ ὄνομά so» tei; ἁδελφοῖς µου, 
ἐν µέσῳ Ἐκχλησίας ὑμνήσω σε. » Ἡορὶ Ἰονδαίων, 
ε Av ὑμᾶς βλασφημεῖται τὸ ὄνομά poo διὰ παντὸς ὃν 
τοῖς ἔθνεσι. » Μαλαχίας, « Οὐκ ἔστι µου θέλημα ὃν 
δαῖν, λέγει Κύριος παντοκράτωρ, » ([31]Περὶ Ἐθνῶν 
δὲ, e "Ότι ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου µέχρι δυσμῶν τὸ ὄνομά 
µου δεδόξασται tv τοῖς Ἔθνεσι, λέγει Κύριος παν- 
τοχράτωρ:» ) « xot ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσ- 
ἀγεται τῷ ὀνδματί µου, καὶ uéya τὸ ὄνόμά µου ὃν 
τοῖς Ἔθνεσι, λέχει Κύριος παντοκράτωρ. » (Περὶ δὲ 
Ἱουδαίων λέχει͵) « "Yuste δὲ βεθηλοῦνε αὐτό. » Δᾶ- 
6ἱδ, « Αἴτησαι παρ) ἐμοῦ, χαὶ δώσω σοι ἕθνη τὴν 
χληρονομίαν σου, xal τὴν κατάἀσχεσἰν σου τὰ πὲρατα 
τῆς γῆς. » Muere (28), «"Βασόν µε Σξαλεῖψαι «hw 
λαὺν τοῦτον, xai δώσω σοι ἔθνος μέγα, xal πολὺ, 


inquit, «pessimos pro sepultura ejus δέ» lsnias, 
« Manifestus factus sum non quxrenübus me : ite 
ventus sum ab his, qui me non interrosabnht, 
(Dixi, Ecce adsum genti, qui ^on ínvoebvermmt 
nomen meum)*!.» David, cAlienatus factus sum 
fratribus meis, et hospes filiis matvis mee **, » Db 
gentibus autem ait, «Annuntiabo nomen tuum fra- 
tribus meis, in medio Ecclesi: laudabo te **. » te 
Judsis, «Propter vos blasphematur nomen meutn 
semper in gentibus"? » Malachias, «Non est vo- 
luntas mea in vobis, dicit Dominus ommipoterts ?*.» 
(De Gentibus autem, « Quia a solis ortu usque ad 
occasum clarificatum est nomen meum in gentibus, 
dicit Dominus omnipotens : ) et in omni toco ἵποει- 
sum offertur nomini meo, et magnum est. nomen 
"meum in Gentibus, dicit omnipotens ?*. » / De Ju- 
d:eis autem dicit,) « Vos autem eontamínatisillud ^*.» 
David, « Postela à me, et dabo tibi gentes horedí- 
tatem tuam, et possessionem tuam terminosterre"*. 
Moyses, «Sine me delere populum hune, et áabo 
tibi geritem magnam, et multo: magis qutm hie **,» 
fsaiás de éudmis, «Audito* verbum Domini, fiii 
-Sodomoram ; àtfendíte legi. Déi populus Gonror- 
rlie Τον Et rursus, « Sabbata vestra, et neomeniae 
vestras odit anima mea : vbta vestra ron exaudiani. 


* Pss. xvn, 44-46. ** Gen. xi, 8. '* Deut, xxxn, 20, 21. *^ isa. tur, 9. * fa. vxy, 1. *5 Psal. 


79 Isa. Lu, 5. 
7? ibid, 102-148. 


Living, 0. 5? Psal. χει, 95. 
*5 Exed. x«xn, 10. "* Isa. 1, 10. 


*! Malath, 1. 10. 


7 jbid. 11. "^ ibid. 12, "* Psal. u, 8. 


* 


(0T) In recentiori codice Vaticano est δοµηµά- D — (25) De hoc Isaize loco vide supra in Notis ad 


«uv, inepta leetie. Siphanus legiss^ videtur, BAa- 
στηµάτων, vortit enim stolones et malleoli ; sed legen- 
dum δογμάτων iuxta vetustiorem Vaticanum codi- 


(18) In antiquiori Vaticano, μὲ. 

9 In Romana editione, πᾶσαι αἱ φυλαί, quem- 
admodum etiam legit Justinus in Dial. pag. 548, 
et Cyprianus. 

(20) Romana LXX  Interpr. editio, ἐπ᾽ ἑσχάτων 
ἐμερῶν. Sed Justinus in Dial. cum Tryph. pag. 547, 
non habet ἡμερῶν, neque etiam Tertul, adv. Marc. 
lib. iv, c. 31. | 

(21) Ita Justinus quoque modo relatns legit, atque 
ita legisse videtur Tertullianus; nam habet hic pro- 
socavertnt, et mox provocabo: sed in editione Roma- 
na LXX Interpretum est παρώξυναν. 

(22) De hac lectione vide Nobilium in Notis. 


«ap. 8, hn. B. . I . 
(24) Qux semiciroulis includuntur desunt in 
recentiori Vaticano, sed habentur apud Sipha- 


num, 

(25) In Vaticano cod. est ἔθνου, manifesto librarii 
errore. Editio Romana, et alii legunt, ἰδου εἰμὶ 
ἔθνει, et Justinus in Dialogo cum Tryph. pag. 242, 
εἰμὶ ἔθνεσιν. 

(26) Editio Romana, διηγἠσομαι, eamque lectio- 
nem sequuntur Tertullianus et Cyprianus, 

(27) Quze tam hic, quam infra semicireulis tnclu- 
duntur desunt in recentiori Vaticano et apud Sipha- 
num. - 

(28) Videtur Nyssenus respicere" ad locum 
rd xxxn, 10, cjusque referre sensum, ΠΟΠ 
verba. 


en 


S. GREGORII NYSSENI 


228 


Lavamini, puri estote. Manus vestre inquinatz A μᾶλλον τούτου.» Ἡσαῖας περὶ Ἰουδαίων, » ᾿Αχούετε 


sunt sanguine". » Et.cum lex aperte dicat non 
oportere festum extra Jerosolymain ac templum 
celebrare, juxta illud, « Te decet hymnus, Deus 
in Sion ; et tibi reddetur votum in Jerusalem '* ; » 
nihilominus scriptum est, «Adorabunt Dominum 
unusquisque de loco suo '*. » Et rursus Propheta, 
« Magnum nomen ejus in Gentibus, et in omui loco 
incensum offertur nomini ejus, et sacrificium mun- 
dum . » « Vos autem interficiet Dominus , servien- 
tibus autem mihi vocabitur nomen novum, cui 
benedicetur super omnem terram *. » At quid ma- 
gis novum, quam nomen Christianorum ? Et David, 
« Annuntiabunt justitiam ejus populo qui nascetur, 
quem fecit Dominus *', » Cum autem David ait, 
«Deus inhabitare facit unius moris in domo*?*,» 
morem illum significat, quo Mosaiez legi addicti 
ceterarum gentium consortia vitabant. Ἰδαίλ», 
« Implebitur omnis terra cognitione Domini, ut aqua 
multa ad operiendum mare **.» David, « Memores 
erunt, et convertentur dd Dominum omnes termini 
terr:e, et adorabunt coram eo omnes patria: Gentium, 
quoniam Domini est regnum, et ipse dominatur iu 
Gentes **.» Haud alienum autem fuerit sciscitari 
etiam a Judsis, qus nunc forte lex vigeat ; Mosaica 
ne, qua obsolevit, atque negligitur, propterea quod 
nec templum nunc sit, nec locus, nec propheta, 
qui futurorum quidpiam prenuntiet ; nec arca, in 
qua legis tabul:&. atque Decalogus servabantur, in 
quibus tres illos solemnes celebritates peragere 
oportebat, et non alibi. Item, «Quia auferetur a 
Judzis regnum Dei, et dabitur genti facienti fru- 
ctus ejus *5.» Hzc autem non alia fuerit, quam 
' Christianorum gens, quz vitz legis divinse institutis 
consons [fructus exhibet. David, «Confessio et 
magnificentia opus ejus, et justitia ejus manet in 
seculum saculi **.» Conütetur. autem Patri non 
sua ipsius peccata, qui innocens est, sed eorum 
peccata, qui in ipsum eredunt : nam cum dicat 
David, «Dixit Dominus Domino neo, sede 4 dex- 
tris meis *', » et reliqua, Isaias clarius ait, «Dicit 
Dominus Christo meo Cyro **.» Aiunt autem hzc 
de Cyro Persarum rege dicta esse, sed ridicula est 


λόγον Κυρίου υἱοὶ Σοδόµων (29): προσέχετε vóyov 
θεοῦ, λαὸς Γομόῤῥας. » Καὶ πάλω, « Tà Σάδθατα 
ὑμῶν, καὶ τὰς νεοµηνίας μὶσεῖ fj φυχἠ µου) xal τὰς 
εὐχὰς ὑμῶν οὐ προσδέξοµαι * λούσασθε, χαθαροὶ γί- 
νεσθε’ αἱ χεῖρες ὑμῶν pepolucpévat αἵματι. » Καὶ 
ὅτι τοῦ νόµου σαφῶς διαγορεύοντος τὸ μὴ δεῖν Eco 
Ἱερουσαλὴμ xai τοῦ ναοῦ ἑορτάζειν χατὰ τὸ, « Σοὶ 
πρέπει ὄμνος, ὁ θεὸς, ἐν Σιών’ χαὶ σοὶ ἁποδοθήσεται 
εὐχὴ àv Ἱερουσαλὴμ, » γέγραπται, « "Oct προσχυνή- 
σουαι τῷ Κυρίῳ ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ ἕκαστος (30). » 
Καὶ πάλιν ὁ Προφήτης, « Μέγα τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν 
τοῖς Ἔθνεσι, xai ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσφέρε- 
ται τῷ ὀνόματι αὐτοῦ, xal θυσία καθαρά. » « Ὑμᾶς 
δὲ ἀνελεῖ Κύριος τοῖς δὲ δουλεύουσί pot κληθήσε- 
ται ὄνομα χαινὸν, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ πάσης τῆς 
γῆς. » Τί δὲ χαινότερον τοῦ τῶν Ἀριστιανῶν ὀνόμα- 
τος» Καὶ ὁ Δαθὶδ, « ᾽Αναγγελοῦσι τὴν διχαιοσύνην 
αὐτοῦ λαῷ τῷ τεχθησοµένῳ, ὃν ἐποίησεν ὁ Κύῤιος. » 
Καὶ ὅτι μὲν τὸ εἰπεῖν τὸν Δαθὶδ τὸ, « Ὁ θεὸς κατ- 
οιχίζει µονοτρόπους Ev. obup, } σημαίνει τὸ πρὸς τὰ 
Ἔθνη τὸ τῶν ὑπὸ νόµον ἅμιχτον. Ἡσαῖας, « Πληρω- 
θήσεται πᾶσα fj Y?) τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον, ὡς ὕδωρ 
πολὺ χαταχαλῦψαι (51) θάλασσαν. » Δαθὶδ, « Μνη- 
σθῄσονται καὶ ἐπιστραφήσονται πρὸς Κύριον πάντα 
τὰ πέρατα τῆς γῆς, καὶ προσχυνῄσουσιν ἐνώπιον 
αὐτοῦ πᾶσαι αἱ πατριαὶ τῶν ἐθνῶν, ὅτι τοῦ Κυρίου 
ἡ βασιλεία , xaX αὐτὸς δεσπόζει τῶν ἐθνῶν. » Καλὸν 
δὲ καὶ τὸ πυθέσθαι τῶν Ἰουδαίων, τίς 6 χρατῶν ἐστι 
νῦν ἄρα (3), πότερον 6 Μωσαϊχὸς νόμος, οὗ παρά- 
θασίς ἐστι νῦν, xat οὐ τἠρῆσις, διὰ τὸ μηδὲ τὸν vay, 
ἢ τὸν τόπον εἶναι, f) προφήτην προμηνύοντά τι τῶν 
µελλόντων, Ἡ τὴν χιδωτὸν, ἐν f] αἱ πλάκες, xat fj Ac- 
κάλογος, ἓν olg ἔδει (35) τὰς τρεῖς ἑορτὰς πληροῦν, 
xaX οὐκ ἀλλαχοῦ. Καὶ; « "Ort ἀρθήσεται ἀπὸ τῶν 
Ἰουδαίων ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, xat δοθήσεται ἕἔθνει 
ποιοῦντι τοὺς χαρποὺς αὐτῆς. » Τοῦτο b ἂν εἴη τὸ 
Χρισξιανῶν ἔθνος, τοὺς προσῄχοντας χαρποὺς τῆς 
κατὰ θεὸν πολιτείας ἐπιδειχνύμενον. Δαθὶδ, « Ἐξ- 
οµολόγησις xat μεγαλοπρέπεια τὺ ἔργον αὐτοῦ, καὶ à 
δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. » 
Ἐξομολογεῖται δὲ τῷ Πατρὶ, o0 τὰς ἑαυτοῦ ἁμαρτίας 
ὁ ἅμωμος, ἀλλὰ τὰς τῶν ἐπ᾽ αὐτῷ πιστευόντων' ὅτι 


hujuscemodi opinio. Quomodo enim reliqua Cyro D τοῦ Δαθὶδ εἰπόντος, « Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ µου; 


conveniunt? «Apprehendi dexteram tuam; obe- 
dient ante faciem ejus gentes; et fortitudinem 
regum disrumpam ; aperiam ante eum januas, et 
civitates non claudentur. Ante te ibo, et montes 


71. Psal. Lyiv, 9. ο Soph. i, 41... 7* Malach. :,11. 
9* Psal. xxi, 28,99. ** Matth. xxi, 45... ** Psal. cx,3. 


Lxvii, 7. 9* δα. x1,9. 


(29) Ih editione Romana, et apud alios est. &pyov- 
τες Σοδόµων, post. quae verba codex Siphaui et Va- 
ticanug recentior addunt xal. Sequentia vero pro- 
phetze verba in epitomen redegit Nyssenus. 

(50) In vetustiori Vaticano deest, ἕχαστος.' sed 
habebatur in Siphani codice, et in editione Romana. 
kusebius Dem. Evang. lib. 1, c. 6, pag. 19, £xa- 
στος lx τοῦ τόπου αὐτῶν. Vide eumdem lib. ni, 
cap. 2, num. 16. 

(31) Codex recertior Vaticanus, χαλύψαι, 


Κάθου ἐκ δεξιῶν µου, » χαὶ τὰ λοιπὰ, Ἡσαῖας σα- 
φέστερον λέγει, « Λέχει ὁ Κύριος τῷ Χριστῷ µου 
Κύρῳ (54). » Λέγουσι δὲ εἰς Κύρον τὸν Πέρσην elpr- 
σθαι ταῦτα. Γελοῖον δέ ποῦ γὰρ ἁρμόζει Νύρῳ τὰ 


3* ]ga. Lxv, 15. 160. *! Psal. κσι, 22. 3 Psal. 
9' Psal. cix, 1. **0sa. Σιν, 4. 


(52) In recentiori Vaticano cst, τους Ἰουδαίους, 
τίς ὁ qoe ἐστιν ἄρα, alque ita etiam legisse vi- 
detur Siphanus; vertit enim, Quid nunc igitur obti- 
net. 

(33) Hzc verba subjungenda esse videntur t 
przcedentia illa, διὰ τὸ μηδὲ τὸν vabv, ἢ τὸν τ 
ειναι. 

(34) Hunc Isai locum intelligendum esse de 
Christo Tertullianus quoque adv. Judeos c. 7, et 
Cyprianus lib. 1 Testim., eap. 21, autumant, nomen, 


239 TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS. : 230 
ἀοιπὰ, « 'Expáítnsa τῆς δεξιᾶς (55) σου * ἐπαχούσου- A complanabo, portas areas conteram, et vectes 


aw ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, xat ἰσχὺν βασιλέων διαῤ- 
ῥήξω: ἀνοίξω ἔμπροσθεν αὐτοῦ πύλας, χαὶ πόλεις οὐ 
συγχλεισθήσονται * ἔμπροσθέν σου πορεύσομαι , xal 
bon ὁμαλιῶ' θύρας χαλκᾶς συντρίφω, xol po- 
χλοὺς σιδηροῦς συνθλάσω, xai δώσω σοι θησαυροὺς 


. σκοτεινούς; » Πῶς οὖν ἀἁρμόσει ταῦτα Κύρῳ, τῷ µι- 


» 


χρὸν ὕστερον εἰς Μασαγέτας αἰσχρῶς ἀναιρεθέντι xal 
εἰς ἀσχὸν ἐχδαρέντι ; χαὶ μετὰ μικρὸν (57) ἑρμηνεύει 
αὐτὰ ὁ αὐτὸς προφήτης, λέγων ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ, 
(38) « Ἐγὼ Κύριος ὁ 8sbc ὁ χαλέσας σε ἐν διχαιοσύνῃ’ 
ἐχράτησα τῆς χειρός σου, xat ἰσχύσω σε, xaX δώσω σε 
ei; διαθήχην vévouc, εἰς φῶς ἐθνῶν, ἀνοῖξαι ὀφθαλ- 
μοὺς τυφλῶν, xui ἐξαγαγεῖν x δεσμῶν πεπεδηµέ- 
νους (39), καὶ ἐξ οἴχου φυλαχῆς χαθηµένους (40) ἐν 


ferreos confringam. Et dabo tibi thesauros tene- 
brosos **.» Quomodo igitur hzc Cyro convenient, 
qui paulo post apud Massagelas turpiter interfectus 
est, et ex ejus detracta pelle uter confectus ? Et 
paulo post idem propheta verborum suorum sensum 
explicat, dicens ex persona Dei, «Ego Dominus 
Deus, qui vocavi te in justitia; tenui dexteram 
tuam, et confortabo te, et dabo te in testamentum 
generis, in lucem gentium, ad aperiendum oculos 
ezcorum, ad educendum de vinculis vinetos, et de 
domo carceris sedentes in tenebris **, » Et rursus 
idem Isaias, « Et dixit mihi : Magnum tibi hoc, vo- 
cari puer meus, et suscitare tribus Jacob, et dia- 
persionem Israel convertere. Et posui te in testa- 


σχότει. » Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς Ἡσαῖας, (41) «Καὶ εἶπέ B mentum generis, in lucem gentium, ut sis in salutem 


pot, Μέγα σοι τοῦτο, χληθῆναι παϊδά µου, xaX στῆσαι 


usque ad extremum terre *!.» 


τὰς φυλὰς τοῦ Ἰαχὼθ, xai τὴν διασπορὰν τοῦ Ἰσραὴἢλ στρέψαι’ xal τἐθειχά σε εἰς διαθήχην γένους, εἷς φῶς 
ἐθνῶν, τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἑσχάτου τῆς γῆς. » 


IZ'. "Oct πρὸ τῆς τοῦ Κυρίου δευτέρας παρουσίας 
ἐλεύσεται Ηλίας. 

Μαλαχίας ὁ προφήτης λέγει, « Ἰδου ἐγὼ ἆπο- 
στέλλω (42) ὑμῖν Ἡλίαν τὸν θΘεσθίτην (40), πρὶν 
ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην xal ἐπιφανη, 
ὃς ἀποχαταστήσει χαρδίας πατρῶν πρὺς υἱοὺς, xat 
χαρδίαν ἀνθρώπου πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ, μὴ ἑλ- 
6v πατάξω (44) τὴν γῆν ἄρδην. » 


IH'. "Oc. x4An0ncópe0a Χριστιανοί. 


Ἡσαῖας λέχει, « Όψονται ἔθνη τὴν δόξαν (45) 


σου, xal πάντες οἱ βασιλεῖς τὴν διχαιοαύνην σου, 
xai χαλέσει σε τὸ ὄνομα τὸ καινὸν, ὃ ὁ Κύριος óvo- 


XVII. Quod ante secundum Ὀοπιπι ααοσπίαπι 


venturus sit Elias. 

Malachias propheta dicit, « Ecce ergo mitto 
vobis Eliam "Thesbiten , antequam veniat dies 
Domini magna et illustris, qui convertet cor pa- 
trum ad filios, et cor hominis ad proximum 
suum, ne forte veniens , percutiam terram peni- 
tus **, » 


XVIII. Quod vocandi Christiani. 


Isajas dicit, « Videbunt gentes gloriam tuam, 
et omnes .reges justitiam tuam , et vocabit te 
nomen novum, quod Dominus nominabit illud *?. » 


µάσει αὐτό. » Καὶ πάλιν, « Τοῖς δὲ δουλεύουσέ µοι C Et rursus, « Servientibus autem mihi vocabitur 


χληθήσεται ὄνομα xawbv, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ τῆς 
γῆς. » Ὠσηξ, (46) « Καὶ ἔσται ἐπ᾽ ἑσχάτου τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ ἐπιφανὲς by πάσῃ τῇ vf, xat τῷ ὀνόματι αὖ- 
τοῦ ἐπιχληθήσονται λαοὶ πολλοὶ, καὶ κατὰ τὰς ὁδοὺς 
αὐτοῦ πορευθέντες, ζήσονται bv αὐταῖς. » 


9» [«3. 1-5. 0 |sa. χι, 6. Ἱ. *! isa. xLix, 6. 
45, 16. 


Kopov, Dominum  iuterpretantes. ldem faeit Theo- 
philus Alexandrinus in disputatione adhuc inedita 
cum Simone Judzo. Sed de hac veterum Patrum 
opinione, vide Hieronymum in Comm. ad hunc lo- 
cum. 

(35) In recentiori Vaticano additur, τῆς χειρός, 
quae vox eliam in Siphani codice reperiebatur. 

(96) Verba illa, xa? εἰς &axbv ἑχδαρέντι, non ex- 
siant in recentiori codice Vaticano, nec in Siphani 
versione leguntur. 

(1) Labitur memoria Nyssenus ; hec enim verba 
precedunut, capite videlicet quadragesimo se- 
cundo. 

(38) Locus iste nonnihil variat in editione Ro- 
mana, in qua Latine legitur, Ego Dominus Deus 
vocavi te in justitia, εἰ tenebo dexteram tuam et con- 
fertabo te, et dedi te in testamentum generis, etc. 
Hanc autem lectionem comprobant Justinus in 
Dial. cum Tryphone Judago pag. 245, 290 et 250, 
Cyprianus aliique. 

(39) Ita etiam legit Justinus modo laudatus. In 


nomen novum, cui benedicetur super terram **. » 
Oseas, « Et erit in extremo nomen ejus clarum 
in omni terra, et nomine ejus cognominabuntur 
populi ^multi, etin viis ejus ambulantes, vi- 
vent in eis. » 

** Ίσα, Lv, 


** Malach. τν, 5. 6. — "* Isa. αχ, 2. 


editione Romana est, ἐχ Geop. δεδεµένους. 

(40) In eadem editione Romana legitur, xal xa- 
θηµένους. Nobilius adnotat illud, xal, abesse a 
nonnullis, et a Cyrillo. Adde Justinum pag. 
245-999, Cyprianum lib, n Testim. cap. 7, Tertull, 
adversus Judeos cap. 12, Euseb. Dem. Evang. 


D lib. iv, e. 31. 


(41) Et hic locus nonnihil variat in editione Ro- 
mana, in qua Latine legitur, Magnum tibi est tt 
voceris puer. meus, ut suscites tribus Jacob, et disper- 
sionem Israel convertus. Ecce dedi te in testamen- 
tum, etc. Similem huic lectionem exhibet Tertull. 
adversus Prax. cap. 11. 

(42) In edittone Romana, ἁποστελῶ, mittam. 

(43) Codex Siphani, et Vaticanus recentior, τὸν 
προφητην. — 

44) In editione Romana est, gh ἔλθω, xal πα» 
ub Ne [orte veniam, el percutiam. 

(45) In editione Romana priore loco est, διχαιο- 
σύνην, teriore, δόξαν. 

.. (46) Locum hunc apud Oseam non reperio. 


-- 


ο 
951 S. GREGORH NYSSENI — 952 


XIX. Quod futuruim erat. ut turbaretar. Herodes, A 18. "Orc τηριχθηήσεται "Heine, καὶ ol. nec ab- 
οἱ oiines. qui cum ipso erant. του πάντες. 

Jeremias áit, « In dic illa, dicit Dorninus, Ρο» Ἱερεμίας φηαὶ, (47) « Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ὀχείψῃ, λέτει 
ribit cor regis, ct cor prineipirm, ct υ,ειαρυφεθηξ Κύριος, ἀπολεῖται f; καρδία τοῦ βασιλέως, xat f xap- 
Sacerdotes, ct prophet» tnirabuntur "^. » ^ δία τῶν ἁρχόντων, καὶ οἱ ἱερεῖς ἐχστήσονέάι, xal οἱ 

πρὀφῆται θαυμάσονεαι. » 


XX. De Baptiismate. K'. Περὶ τοῦ Bazclegacoc. 

Eneehicl , «δι dixit Dominas ad me: Aqua Ἰεφεχιῆλ, (48) «Καὶ εἶπε Κύριος πρός µε") Τὸ ὕδιορ 
qua egneditur in Galileam, sanctificabit 3quas. ἍΤοῦτο τὸ ἐχπαρευόμενον el; τὴν Γαλιλαίαν, ἁγιάσει 
Et er& , omnis snima ad quam supervenerit τὰ ὕδατα. Καὶ ἔσται, πάσῃ quyn, ἐφ᾽ ἣν ἂν ἐπ- 
aqua isth, vivel el sanabitur 28, » Jeremias , « Ec-— éA0r] τὸ ὕδωρ τοῦτο, ζήσεται xat ἰαθήσεται 7 » "le- 
ce qmasi leo ascendens de modio Jordanis ?'. » Ἅµῥρεµίας, « "ov ὡς λέων ἀναθήσεται Ex μέσου τοῦ 


Ἰορδάνου, » 
XXI. De Domini in Agyptum descensu. ΚΑ’. Περὶ τῆς εἷἲς Αἴγυπτον τοῦ Κυρίου καθέδου. 
Isaias dicit, « Ecce Dominus sedet super nu- Ἡσαῖας λέχει, (49) « Ἰδου Kop:o; κάθηται ἐπὶ 


bem levem , οἱ veniet in /Egyptum , et coneu- νεφέλης χούφης, καὶ ἥδει eig Λίγυπτον, καὶ σεισθἠ- 
tientur omnia manufacta /Egypli*5. » Et rursus , σεταὶ πάντα τὰ χειροποίητα Αἰγύπτον, » Καὶ πάλιν, 
« Notus erit Dominus /Egyptiis, et timebunt Do- — « Γνωσθήσεται Κύριος τοῖς Αἰγυπτίοις, xat qu6r03- 


mipum in .die illa **. » coyza: Κύριον ἐν τῇ ἡμέρᾳ &xsivg. » 
Χλ]. De Spiniu sancto. ΚΒ’. Περὶ τοῦ ἁγίου Ιγεύματος. 
' Ἰραίαό, « Et tunc Dominus misR me, et Bpi- Ἡσαῖας, « Kat νῦν Κύριος ἐξαπέσταλχέ (50) µε, 


ritus cjus !. » Ἐκ Exodo, « Et dixit Ώθπίηιδ — xai τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ. » Της Ἐξόδου (51), « Καὶ εἶπε 
Moysi : Adduce mihi septuaginta seniores, et su- τῷ Μωῦσεῖ"' ᾽Ανάγαγέ µοι E60oyfxovca πρεσθυτέ- 
mam de spiritu qui est ih le, et fandam super pouce, καὶ λήφομαι ἀπὸ τοῦ ἐπὶ dà Πνεύματος, καὶ 
eos, et suscipiam te*. » David, « Cor mundum ἐχχεῶ ἐπ᾽ αὐτοὺς, xal ἀντιλήφομαί σε. » Aa615, 
crea in me, Deus, οἱ Spiritum rectum iinova in. « Kapbiay χαθαρὰν χτίσον ἐν &pol, ὁ θεὸς, καὶ Πνεῦ- 
visceribus meis ; οἱ Spiritum sanctum tuum ne ga εὖθὲς ἐγχαίνισον ἓν τοῖς ἐγχάτοις µου, xai τὸ 
auferag a me: et Spiritu principali confirma ᾳ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ ἐμοῦ, xai 
sne?. ». Et. rér&ug, v Quo fbo a Spiritu tuo*. » ἍµἨΠνεύματι ἡγεμονικῷ δτήριζόν ua. » Καὶ πάλιν, 
Job, « Spfritus divinus, qui fecit me. » Et rur« — « IHlo$ πορουθῶ ἀπὸ τοῦ Ηνεύματάς σου; » Ἰὼ6, 
sus, « Spiritus estin hominibus; epiratié autem — « Πνεύμα θεῖον τὸ ποιῆσάν us. » Kol πάλιν, e Βνευ- 
Qmnipotentis est, qua docet me*. » Et rursus pá ἐστιν ἓν βροτοῖο, πνοὴ δὲ Παντοχράτορής ἐστεν $ 
v Vivit. Deus, qui sic me judienvit, οἱ Omnipó- διδάσχονδά ps (82). » Καὶ πάχιν, « Ζῇ Κύριας, ἃς 
tens, qui affecit amnarióndine Bhifakm meum. Spi- — ote ue Χέχρικε, xat 6 Tlaveop&tup, 6 πικράνας 
ritus autem divinus , qui créa me est i» n&- — poo τὴν doyf9. Πνεῦμα δὲ θεῖον τὸ περιὀν µοι ἐν 
ribus *. » Zacharias «Ego sum in vobi , et Spi- ῥισί (55). » Ζαχαρίας, « Ἐγώ εἰμι (56) Ey ὑμῖν, xai 
ritus meus stetit in. medio vestrumt*. » SS&tomon, — «b Πνεῦμά μον bgáédvimisv ἐν μέοῳ ὑμῶν. » Σολαμῶὼν, 
« Spiritus Domini replevit orbem terrarum *. » — « Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωχε τὴν οἰχουμένην. 


. Jer. 1v, 9. ?* Ezech. Σω, δ. ?" Jer. xxix, 19 apud LXX. ?* Isa. xix, 1. ?* ibid. 21.. *1aa. 
χιτ, 16.  * Nun. xi, 16. ? Psal. εν 12-14. * Psal. cxxxvin, 7... * Job xxxii, 4. * Job xxxui, 8. 
Ἱ Job xxvu, 2, ὃν 5, Agg. in, 6. ? Sap. 1, 7. 


(47) Aünot*t ad sux versionis marginem Sipha- |. aliormn seriptis Nysseni operi ab antiquis librariis 
nus, multa hic librariinegligentia, aut errore omissa D assutum, vel sola Vaticani vestustioris codicis fide 
luisse in exemplari feedissime corrupto et mutilato, — atque auctoritate comprobat. 


quo usus fuerat ; uam qua deinceps sequuntur, ait, (48) Hunc Ezechielis locum in epitomen rede- 
parum aut nihil cum titulo conveniunt. lecentiot — gisse videtur Nyssenus. 

quoque Vaticanus codex cum Siphani exemplari (49) Nyssenus refert lic partim sensum, partim 
concordat, sed in alio ejusdem Bibliotliecze. vetu- — ipsamet $siiz verba. 

stiori, et optimae not:e scripto codice, non mode nil (50) Romana LXX interpretum cditio, Κύριος K o- 
eorum reperilur, qu:e ab hoc lóco usque ad finem — piov ἀπέστειλε. 

operis leguntur in altero recentiori, et in Siphani (54) Locus iste ad F'ibrum Numerorum cap. xi, 


edilione; verum eliam qualuor subjunguntur σο- — xvi, pertinere videtur; sed ibi tutn in verbis, tum 
nuina capitula, qux integrum absoluunnque Nys- — in sensu nonnihil diversus est. 


seni opus nobis exhibent. Non est itaque ul opus (52) Pronomen, μέ, non exstat in vulgata LXX 
hoc Nysseno abjudicent quotquot de ccelesiasticis — Interpretum editione. 
Scriptoribus iractarunt, si eo tantum argumento (53) Éditio Romana LAX Interpretum, ἐν ῥινί 


nitautur, quod in hujus operis calce quzdan ex ο proprior Hebraice lectio, quam sequitur Nys- 
Chrysostomo desumpta legantur, qui post Nysseri — senus, οἱ Augustinus a Nobílio memoratus. 
tempora floruit; nam, ut diximus, qu: a capite 19 (54) Locus est Agggi n, 6, nen Zocharie, sed 
usque ad fincm operis in Siphani editione conti- in Romaua edit. esi, μεθ) ὑμῶν ἐγώ εἰμι. 
wentur. non Nysseni verba, sed pannum esse ex 


253 TESTIMONIA ADVERSUS JUD/£OS. ους 
Ἡσαῖας  ε« Παρώξυναν τὸ Ἠνεῦμα τὸ ἅγιον, xol A Ἰδαίᾶφ : « Exacerbaveremt Spiritum sanctum, οἱ 


ἱσεράφη αὐτοῖς εἰς ἔχθραν. — Ὁ οἶχος τοῦ Ἰαχὼό 
παρώξυναν τὸ Πνεῦμα Κυρίο. » Ἰωήλ' « Καὶ ἔσται 
ἐν ταῖς ἑσχάταις ἡμέραις, ἐχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός 
µου ἐπὶ πᾶσαν σάρχα,» δηλαδὴ thv πιστεύουσαν, ε xat 
ἐπὶ τοὺς νἱοὺς ὑμῶν, xaX ἐπὶ τὰς θυγατέρας ὑμῶν, » 
xdi τὰ ἑξῆς. 'Hoatac- « Πνεῦμα Κυρίου ix' ἐμὲ, οὗ 
εἵνεχεν ἔχρισέ µε (55), » καὶ,ε Ἑπαναπαύσεται ἐπ' αὐ- 
τὸν ἑπτὰ πνεύματα.» Καὶ, «Κατέδη Πνεῦμα Κυρίου, 
xal ὡδήγησεν αὐτούς. » Καὶ, « Πνεῦμα ἐπιστήμης 
ἔπλησε Βεσελεὴλ τὸν ἀρχιτέχτονα τῆς σχηνῆς' Πνεῦμα 
παροξυνόµενον, καὶ Πνεῦμα ἐξᾶραν Ἡλίαν ἓν &o- 
ματι, χαὶ ζητηθὲν παρ) Ἐλισσαίου διλλχάφιον.  Κάὶ, 
« Πνεῦμα παρ᾽ ἐμοῦ ἐξελεύσεται, xal πνοὴν πᾶσαν 
ἐγὼ ἐποέησα. » Καὶ, « Ἰδοὺ ὁ παῖς µου b ἐχλεκτὸς, ὁ 
ἀγαπητός µου, εἰς ὃν εὐδόχησεν dj φυχἠ µου, θήσω 
εὺ Πνεῦμά poo. ἐπὶ αὐτόν. » Καὶ, 1 Οὐεὴ, τέκνα ἁπο- 
στάται, τάδε λέγει Κύριος Ἐποιήσατε βουλὴν οὐ 
&' ἐμοῦ, xal συνθήχην (56) οὐ διὰ τοῦ Ἠνεύμαιὺς 
μου. » Καὶ, ε "Exet. συνήντησαν ἔλαφοι, καὶ εἶδον 
τὰ πρόσωπα ἀλλήλων ' ἀριθμῷ παρῆλθον, xaX µία 
αὐτῶν οὐχ Ὀπελείφθη (3T. διότι Κύριος ἐνετείλατο 
αὐταῖς, καὶ τὸ Ενεῦμα αὐτοῦ συνῄγαγαν αὐτάς (58). » 
Καὶ ὅτι dj ἀνάστασις διὰ τοῦ ΠἨνεύματός ἐνεργεῖται, 
, Δαθὶδ λέγει « Αντανελεῖς τὸ πνεῦμα αὐτῶν, xal ἐχλεί- 
Ψουσι, xat εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέφουσιν. Ἐξ- 
αποστελεῖς τὸ Πνεῦμά σου, xai χτισθήσανται, καὶ 
ἀναχαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. » 


ο Ísa. Lxnir, 10. ** Mich. n, 7. ** Joel τι, 28. 


conversus est eis in inimicitiam **. — Domus Jacob 
exacerbavit Spiritum Domini **. » Joel : « Et erit 
in ultimis diebus, effundam de Spiritu meo su- 
per omnem vurem, » credentium videlieet , « et 
super fios vestros, et soper filios vestras *', » 
οἱ reliqua. Isaias : « Spiritus Domini super me, 
propter quod unxit me **. » Et, « Requiescent su- 
per eum septem spiritus *. » Et , « Descendit 
Spiritus Domini et dux eorum fuit **. » Et, « Spi- 
ritus sapientize implevit Beseleel tabernaculi ar- 
chitectum **, Spiritus incitans Eliam, eumque 
4ollená ia currum, qui duplex ut in se fleret Eli- 
seus postulat **. » Et, « Spiritus e me egredietur, 
tt flatum ouem ego feci . » Et, « Ecce puer 


B meus élecius , dilectus meus, ia quo bene com- 


placuit anims meg, ponam spiritum meum su- 
per eum **, » Et, « Τα, filii desertores , hzc dicit 
Dominus : Fecistis consilium, non per me; et 
pactum, non per Spiritum meum *..» Et, « lbi 
occurrerunt cervi , et viderunt facies inter se; 
numero transierunt, et una ipiarum non reman- 
&it ; quia Deminus eis mandavit, et Spiritus ip- 
SiuB congregavit eas '*. » Greterus resurrectionem 
quoque Spiritus efficit; David enim ait, « Auferes 
Spiritum eorum , et deficlent , et in pulverem 
swum revertentur. Emittes Spiritum tuum , e£ 
créabuntur, et renovabis faciem terree 1. » 


* |ga. χι, 1. *^ Isa. x1, 2. ** Isa. Lxn, 14. 


"Exod. xxxi, 1. IV Reg. εν 10, 44. ο [sa. L1vu, 46. t Isa. χω, 1; Matth. xu, 18. ** [μα. xxr, 1.j 


*]sa, xxxiv, 15, 46. "! Psal, cin, 29, 30. 


(5) Respicere videtur ad Isai: locum in cap. xt, 

2: Et requiescet super eum. Spiritus. Dei, spiritus 
spintig, et intellectus, spiritus consilii, et foriti- 
tudinis, spiritus scientim, εἰ pietatis; repleblt eum 
spiritus timoris Domini. Septem enim spiritus hic 
supputantur, etiam a Tertulliano lib. v sdoereus 
KMarc., a 87. 

(56) In Bomana LXX interpr. editione est, συν- 


PaTROL. Gn. XLVI. - 


θήχας, quemadmodum etiam legit Irensus lib. re 
Adv. her., cap. 25. Sed Cyprianus in ep. 55 cum 
νου concordat ; legit enim, fecistis. conventio-. 

(51) Eadem Romana editio, οὐκ ἄπωλετο, mom 


(. 
(58) Eadem editio, αὐτά. 





κ κ κα ἀλλ - 


9255 S. GAEGORH NYSSENI 256 





TOY AYTOY 
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ 


ΚΑΙ ΚΑΤΑ TON ΠΝΕΥΜΑΤΟΜΑΣΩΝ, OTI ΘΕΟΣ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ TO ATION, 
ΠΡΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ. 


EJUSDEM S. GREGORII 
DE SANCTA TRINITATE 


ET IN ADVERSARIOS SPIRITUS SANCTI, QUOD SPIRITUS SANCTUS SIT DEUS 
AD EUSTATHIUM. 


Legitur inter Epistolas S. Basilii Magni, ep. 489 edit. Maurin. (Patrologia tom. XX X11, col. 682). Lucubra- 
lionem istam eodices mss. alii Basilio, alii Gregorio Nysseno ascribunt. Cf. Prudentius Maranus, Vita 
S. Basilii, c. δὲ, n. 2, in fronte operum S. Basilii nostre editionis. 





TOY AYTOY 


ΠΡΟΣ ΠΕΤΡΟΝ TON 1A1ON ΑΔΕΛΦΟΝ 


ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΙΑΣΡΩΣ. 


EJUSDEM 


AD PETRUM FRATREM SUUM 


DE DIFFERENTIA ESSENTLE ET HYPOSTASEOS 


ID EST SUBSTANTIAE SIVE SUBSISTENTLE, 


Ν 


Est Basilii Magni Epistola 98 ed. Maurin. Vide Opp. Basilii editionis nostre, Ραιεο]ορί tom. ΧΧΧ, 
col 596. Cf. Prudentii Marani nota ibid. 





TOY AYTOY, ΠΕΡΙ ΨΥΣΗΣ 


ΠΡΟΣ TATIANON. 


EJUSDEM, DE ANIMA 


AD TATIANUM. 


Esstal mter Opera S. Gregorii Thaumaturgi nostre editionis, tom. X hujusce Patrologie Grace, col. 11:59. 


251 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 





| | .. PARS III. 


ASCETIGCA ET MISCELLANEA. 


TOY AYTOY ΤΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΠΕΡΙ TOY 


TI TO ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ONOMA H ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ 


ΠΡΟΣ APMONION. 


EJUSDEM S. GREGORII 


AD HARMONIUM 


QUID NOMEN PROFESSIOVE CHRISTIANORUM 


SIBI VELIT. 


Laurentio Sifano internrete, 


"Ὅπερ ποιοῦσε πρὸς τοὺς κρατοῦντας οἱ τοῖς ἡμε- Α — Quoa apud magistratus et eos qui rerum potiun- 


. ρινοῖς ὑποχείμενοι φόροις , εἰ πλειόνων ἡμερῶν ἑλ- 
λειφθείη τὸ χρέος, ἀθρόως τῶν χατὰ µέρος ὀφλημά- 
των ἀποτιννύντες ἐν χεφαλαίῳ τὸ ὄφλημα, εἴ τινος 

«ἐπιτύχουεν εὐπορίας , τοῦτο ποιῄσω xal αὐτὸς ἐπὶ 
τῆς αεμνότητός σου. Χρεωστῶν Υάρ σοι τὸ συνεχῶς 
ἑπιττέλλειν (διότι τοῖς Χριστιανοῖς fj ἐπαγγελία χρέος 
ἐστὶ ), τὴν ἓν τῷ παρελθόντι γρόνῳ τῶν γραμμάτων 
Ἑλλειψιν, ἣν ἀχουσίως πεποίηµαι, νῦν ἀποπληρῶσαι 
Βούλομαι, τοσοῦτον ἑχτείνας τῆς ἐπιστολῆς τὸ µέτρον, 
ὥστε xal πρὸς τὰ συνήθη µέτρα τῶν γραμμάτων 

”,αιρωυµένην, ἀντὶ πολλῶν νοµισθῆναι. Ὡς δ᾽ ἂν μὴ 
μάτην ἁδολεσχοίην τῷ µήχει τοῦ γράμματος , xaX 
ἔχειν ἡγοῦμαι διὰ τῆς ἐπιστολιμαίου ταύτης φωνῆς 

Ch» κατὰ πρόσωπον ἡμῶν συνουσίαν µιµήσασθαι. 
ἩΜέμνησαι γὰρ πάντως, ὅτι τῶν πρὸς ἀλλήλους πάν- 

«ore ἡμῖν λόγων αἱ ἄφορμαὶ, µελέται πρὸς ἀρετὴν 


xai Ὑυμνασίαι πρὸς θεοσέδειαν σαν, coo μὲν Ent- 


tur, faciunt ii qui quotidianis vectigalibus obnoxii 
sunt, ut si complurium dierum zs alienum ab ipsis 
persolutum non sil, in unam summam coactum sin- 
gularium debitorum :es alienum dependant, si quam 
forte nacti fuerint pecuniz facultatem, id' etiam ipse 
faciam apud tuam amplitudinem. Nam cum debeam 
crebras ad te mittere litteras, quippe cum Chri- 
stianis promissio debitum sit, quam in preterito 
tempore invitus feci litterarum  intermissionem . 
nunc explere et compensare volo, in tantum epistola - 
modum excedens, ut si ad consuetum modum litte- 
rarum dividatur, loco multarum epistolarum haberi 
possit. Verum ne frustra litterarum prolixitate lu- 
p dam, ac nugando tempus teram, recte mihi factu- 
fus esse videor, sí per epistolarem hanc vocem 
imitatus fuero consuetudinem qua coram inter nos 
uli solemus. Meministi enim, sat scio, quod semper 


29 S. GREGORII NYSSENI 940 


argumenta sermonum, quibus inter nos uti soleba- A στατιχῶς ἀεὶ τοῖς λεγομένοις ἀνθυποφέροντος , xat 


mus, meditationes virtutis erant, et ad Dei cultum 
atque pietatem exercitationes, cum tu quidem prae- 
ceptoris ac magistri more semper iis quxe dicebantur 
ex adverso subjiceres et opponeres nihilque, quod 
diceretur absque excussione atque examinatione 
admitteres ; nos vero qui zeate prez:cederemus, quae 
per consequentiam sermonis identidem requireren- 
tur, dissolveremus. Si igitur nunc etiam ita fleri 
posset, ut a (ua prudentia omni sermoni occasio 
daretur, nihil eo melius ac przstabilius accidere 
posset. Duplex enim utrique nostrum lucrum exsi- 
steret, tum ex mutuo conspectu, (quo quid in vita 
mihi dulcius? ) tum ex eo quod plectri in modum a 
tua prudentia nostra vetusta cithara suscitaretur. 


Sed quoniam vitze necessitas facit, ut eorpore ab B 


invicem disjuncti simus, etiamsi animis semper 
conjungamur, necessarium fuerit, sicubi contradi- 
clio aliqua nobis exsistere visa fuerit, per conse- 


οὐδὲν ἀνεκετάστως παραδεχοµένου τῶν λεγομένων * 
ἡμῶν δὲ διὰ τὸ προήχειν τῷ χρόνῳ τὰ ἑχάστοτε παρὰ 
τῆς τοῦ λόγου ἀχολουθίας ἐπιζητούμενα διαλνόντων. 
EL μὲν οὖν ἣν δυνατὸν xaX νῦν γίνεσθαι οὕτως, ὥστε 
παρὰ τῆς σῆς συνέσεως δίδοσθαι λόγῳ τὴν ἀφορμὴῆν, 
τῷ παντὶ χκρεῖττον ἂν fjv τὸ τοιοῦτον. Διχόθεν γὰρ ἂν 
ὑπῆρχεν ἀμφοτέροις τὸ χέρδος , Ex τε τοῦ προσηρᾷν 
ἀλλήλους, (οὗ τί γλύχιον τῶν κατὰ τὸν βίον ἐμοί;) xat 
ix τοῦ παρὰ τῆς σῆς φρονῄήσεως, πλήχτρου δίκην, 
τὴν γηραιὰν ἡμῶν ἀνακινεῖσθαι χιθάραν. Ἐπεὶ δὲ ἡ 
τοῦ βίου ἀνάγχη διεστάναι ἡμᾶς παρασχευάζει τῷ 
σώματι, χᾶν el τὰς φυχὰς συναπτώµεθα , ἀναγχαῖον 
ἂν cq, χαὶ τὸ σὸν πρόσωπον ὑποδύεσθαι, εἴ πού τις 
ἀντίῤῥησις πρὸς τὸν λόγον, χατὰ τὸ ἀχόλουθον, ἡμῖν 
ἀναφανείη. Καλῶς 5' ἂν ἔχοι ὑπόθεσίν τινα τῶν 
Ψυχωφελῶν προθεῖναι τῷ τῶν γραμμάτων σχοπῷ. 
εἶθ᾽ οὕτω πρὸς τὸ προχείµενον ἀσχοληθῆναι τῷ λόγῳ. 
Οὐχοῦν, ὡς ἐν προθλήµατι, ζητείσθω παρ ἡμῶν; 


quentiam adversus sermonem etiam tuam subire personam. Commodum autem fuerit primum argumentum 
quoddam, unde aliquaad animum utilitas pervenire possit, proponere quasi scopum litterarum, quo spectent; 
deinde sic ad rem propositam sermoni operam dare, Igitur ad querendum a nobis propositum esto : 


Que sit Christiani hominis professio? 


Fortassis enim haud inutilis erit hujus rei consi- 
deratio. Nam si plene atque exacte inventum fuerit 
id quod per hoc nomen declaratur, magnum adju- 
mentum adepti'fuerimus a4 vitam cum virtute trans- 
igendam, si id quod nominamur, per sublimem quo- 
que vit:e rationem vere esse studeamus. Quemad- 


Ti τοῦ Χριστιαγοῦ τὸ éxdyyeApa ; 

Táya γὰρ οὐχ ἔξω τοῦ λυσιτελοῦντος ἡ περὶ τούτου 
σχέψις vevfjoexat, El γὰρ ἀχριθῶς εὑρεθείη τὸ δ.ὰ 
τοῦ ὀνόματος τούτου δηλούµενον, πολλὴν ἂν λάδοιµεν 
πρὸς τὸν xav' ἀρετὴν βίον συνεργίαν * ἀληθῶς, ὅπερ 
ὀνομαζόμεθα , τοῦτο καὶ εἶναι διὰ τῆς ὑψηλῆς πολι- 
τείας σπουδάξοντες. "Ώσπερ γὰρ eU τις ἰατρὸς, ἡ ῥᾳ - 


modum enim si quis medicus, vel oralor, vel geo- ᾳ τωρ, 7| γεωµέτρης χαλεῖσθαι ποθήσειεν, οὐχ ἂν δἐξαιτο 


metra vocari desiderasset, non admitteret, ut propter 
imperitiam cognomen reprehenderetur, si facto pe- 
riculo is non inveuiretur, cujus nomine appellaretur, 
sed qui vere harum alicujus professionum nomine 
appellari vellet, ne falso sumpta appellatio con- 
vincatur, ipso studio atque exercitio fidem faceret 
appellationi : eodem nos quoque modo,si verum homi- 
nis Christiani professionis scopum scrutando invene- 
rimus, nolimus non esse id quod illud nomen pro 
nobis pollicetur, ne in nos etiam quadret id quod 
ab externis et infidelibus de simia vulgo narratur. 
Aiunt enim quemdam in urbe Alexandria circulato- 
rem et przsstigiatorem exercuisse ac docuissesimiam, 
ut ag;litate quadam in formam et habitum saltatri- 
cis sese componeret, eique saltatricis apposuisse 
personam, ac vestem circumdedisse exercitio con- 
venientem; οἱ cum' chorum οἱ adhibuisset, pla- 
cuisse ac celebratum *'ominum sermone in pretio 
fuisse propter simiam, quie ad cantilene modos ac 
numcrum sese flecterei contorqueretque, ac per 
omnia quz et faciebal el facere videbatur, naturam 
occultaret. Cum autem capti essent rei novitate 
spectatores,quemdam caeteris astutiorem ibi fuisse, 
qui ludo quodam inhiantibus spectaculo ostenderit 
fimiam esse siiniam, Acclamantibus enim cunctis οἱ 
applaudentibus agilitati simi, ad cantum et modu- 
lationem apte se moventis et circumagentis, pro- 
Jecisse eum aiunt in orchestra e bellariis ea quz ta- 


τῇ ἀπαιδευσίᾳ civ ἐπωνυμίαν ἐλέγχεσθαι, μὴ εὑὗρι- 
σχόµενος ἐπὶ τῆς πείρας ὃ ὀνομάζεται, &)) ὁ xax 
ἀλήθειάν τι τούτων προσαγορεύεσθαι θέλων, ὡς ἂν 
μὴ ψευδώνυμος fj χλῆσις ἐλέγχοιτο, αὐτῷ τῷ ἔπιτη- 
δεύµατι τὴν προσηγορίαν πιστώσηται: τὸν αὐτὸν xal 
ἡμεῖς τρόπον, εἴπερ τὸν ἀληθῃ σχοπὸν τοῦ Χριστ.α- 
νοῦ ἐπαγγέλματος ἐξετάζοντες εὕρομεν * οὐχ ἂν ἑλοί- 


µεθα μὴ εἶναι τοῦτο, ὅπερ «b ὄνομα ὑπὲρ ἡμῶν ἐπαγ- 


γέλλεται * ὡς ἂν μὴ τὸ περὶ τοῦ πιθήχου διήγηµα τὸ 
παρὰ τοῖς ἔξω περιφερόμενον xat ἡμῖν ἐφαρμόσειε, 
Φαοαὶ Υάρ τινα τῶν θαυματοποιῶν ἐπὶ τῆς ᾽Αλεξάν- 
ὅρου πόλεως &oxfjoavxa πἰθηχον διά τινος εὔστρο- 
φίας ὀρχηστικῶς σχηµατίζεσθαι, xa περιθεῖναι αὐτῷ 
πρόσωπον ὀρχηστίκὸν, καὶ ἐσθῆτα τῷ ἐπιτηδεύματι 
πρόσφορον * xaX χορὸν αὐτῷ περιοτῄσαντα, ἕνευδοχι- 
μεῖν τῷ πιθήχῳ πρὸς τὸν τοῦ μέλους ῥυθμὸν ἑαυτὸν 
ἐχλυγίζοντι, xat διὰ πάντων ἐπικρυπτομένῳ τὴν φύ- 
σιν, οἷς ἑποίει τε xal ἐφαίνετο. Κατεχομένου δὲ τοῦ 
θεάτρου πρὸς τὸ χαινοπρεπὲς τοῦ θεάματος, παρόντα 
τινὰ τῶν ἁστειοτέρων παιδιᾷ τινι δεῖξαι τοις προσχε- 
χηνόσι τῷ θεάµατι, πίθηχον ὄντα τὸν πίθηχον. Ἐπι- 
θοώντων γὰρ πάντων, xal ἐπικροτούντων ταῖς τοῦ 
πιθήχου περιστροφαῖς, εὐρύθμως πρὸς τὴν ᾠδὴν καὶ 
τὸ µέλος συγκινουµένου , ῥίφαι φασὶν αὐτὸν ἐπὶ τῆς 
ὀρχήστρας τῶν τραγηµάτων ἐχεῖνα ὅσα τὴν λιχνεέαν 
τῶν τοιούτων θηρίων ἐφέλχεται * τὸν δὲ μηδὲν µελλή 
σαντα, ἐπειδὴ διασπαρέντα εἶδε πρὸ τοῦ χοροῦ «d 
ἀμύγδαλα , ἐκλαθόμενον τῆς τε ὀρχήστρας, xat τῶλ 





2il 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 


2:2 


κρότων, xai τῶν τῆς ἐσθῆτος χαλλωπισμῶν, ἔπιδρα- A lium bestiarum ingluviem attrahunt atque invitant ; 


μεῖν τε αὐτοῖς, xai ταῖς τῶν χειρῶν παλάμαις συλλέ- 
γειν τὰ εὑρισχόμενα ' xai ὡς ἂν μὴ ἐμποδὼν ef τὸ 
προσωπεῖον τῷ στόµατι, περιαιρεῖαθαι χατὰ σπουδὴν 
ἑαυτοῦ τοῖς ὄνυξι τὴν σεσοφισµένην μορφὴν περιθρύ- 
πτοντα , ὥστε αὐτὸν ἀθρόως γέλωτα κχινῆσαι τοῖς 
θεαταῖς, ἀντὶ τῶν ἑπαίνων τε xal θαύματος, εἶδ- 
εχθῶς xal Υελοίως kx τῶν τοῦ προσωπείου λειψάνων 
διαφαινόµενον. Ὥσπερ οὖν οὖχ ἐξήρχεσεν ὀχείνῳ τὸ 
σεσοφισµένον σχηῆμα πρὸς τὸ νοµισθῆναι ἄνθρωπον, 
ἀπελεγχθείσης ἓν τῇ λιχνείᾳ τῶν πραγηµάτων τῆς 
φύσεως" οὕτως οἱ μὴ ἀληθῶς αὐτὴν τὴν φύσιν ἑαυτῶν 
τῇ πίστει μορφώσαντες, ῥᾳδίως Ev ταῖς τοῦ διαδόλου 
λιχνείαις ἀπελεγχθήσονται ἄλλο τι ὄντες παρ’ ὃ ἕπαγ- 
γέλλονται. "Avi γὰρ ἰσχάδος, f) ἁμυγδάλης, f) τῶν 


illam vero nihil cunctatam, ut viderit ante chorum 
dispersa amygdala, oblitam et saltationis, et plau- 
suum, el vestis ornamentorum, accurrisse ad ea, 
et manuum palmis collegisse quz inveniret, et ἠθ 
impedimento esset, personam ori detraxisse cele- 
riter, atque unguibus suis assimulatam formam cor- 
Tupisse atque dilacerasse, atque ita pro laudibus 
et admiratione risum abunde spectatoribus movis- 
se, ut qua turpis ac ridicula ex persons reliquiis 
se conspiciendam praeberet. Quemadmodum igitur 
ili non satis fuit falsa atque assimulata adscitaque 
forma, ad hoc ut homo existimaretur, deprehensa 
per ingluviem bellariorum natura : ita qui non vere 
ipsam naturam suam fide formaverint, facile per 


τοιούτων τινὸς, τὸ χενόδοξον xai φιλότιμον, xa τὸ B. diaboli escam et ingluviem convincentur, quod 


φιλοχερδὲς xal φιλήδονον, xal ὅσα ἄλλα τοιαῦτα ἡ 
χαχὴ τοῦ διαδόλου ἀγορὰ, τοῖς λίχνοις τῶν ἀνθρώπων 
ἀντὶ τραγηµάτων προτιθεῖσα, ῥᾳδίως εἰς ἔλεγχον Ever 
τὰς πιθηχώδεις Ψυχὰς , ot διά µ:µήσεως ἐσχηματι- 
σµέντς τὸν Χριστιανισμὸν ὑποχρίνονται, τὸ τῆς σω- 
Φροσύνης $ τὸ τῆς πραότητος, fj τινος ἄλλης ἀρετῆς 
προσωπεῖον Ev τῷ καιρῷ τῶν παθηµάτων ἑαυτοῖς 
ἀφανίζοντες. Οὐχοῦν ἀναγχαῖον ἂν εἴη νοῆσαι τοῦ 
Χριστιανισμοῦ τὸ ἐπάγγελμα ' τάχα ἂν τοῦτο γενοί- 
µεθα, ὅπερ «b ὄνομα βούλεταε, ἵνα μὴ φιλῇ τῇ ópo- 
Jovia, καὶ τῷ προσχήµατι τοῦ ὀνόματος μόνου χατα- 
μορφούμενοι, ἄλλο τι παρὰ τὸ φαινόμενον ὄντες, τῷ 
τὰ χρυπτὰ καθορῶντι ἐπιδειχθείημεν. 


aliud sint atque pra se ferant ac profiteantur. Pro 
caricis enim vel amygdalis, aut hujusmodi aliquo 
cibo, vana gloria, apibitio, lucri voluptatisque stu- 
dium et quicunque sunt alia hujusmodi mala, dia- 
loli annona loco bellariorum avidis hominibus 
proposita, simiarum similes animos facile produnt, 
qui per fictam imitationem Christianismum simu- 
lant, temperantie, mansuetudinis, aut alicujus al- 
terius virtutis personam in tempore afflictionum et 
calamitatum sibi detrahentes et. amoventes. !gitur 
necesse fuerit considerare et intelligere Christia- 
nismi professionem : fortassis enim fieri possimus 


C id quod nomen illud sibi vult, ne dum nuJa pro- 


fessione ac specie pretextuque solius nominis insignimur, aliud atque videamur esse ab eu qui occulta 


intuetur * demonstremur. 


Τέ τοίνυν ὁ Χριστιανισμὸς ἐξ αὐτῆς τῆς προσηγο- 
ρίας νοεῖται, πρῶτον ἐπισχεφώμεθα. "Εστι μὲν οὖν 
παρὰ τῶν σοφωτέρων µείζονά τινα καὶ µεγαλοφυε- 
στέραν πάντως ἐξευρεθῆναι διάνοιαν, συνεπηρµένην 
τῷ ὑψηλῷ τοῦ ὀνόματος. "À δὲ ἡμεῖς χωροῦμεν περὶ 
τούτου τοῦ ὀνόματος, ταῦτά ἐστι Τὸ τοῦ Χριστοῦ 
ὄνομα, ek πρὸς τὸ σαφέστερόν τε xal Ἠγνωριμώτερον 
(uua µετενεχθείη, τὸν βασιλέα σηµαίνει, τῆς ἁγίας 
ΓραφῆΏς τὴν βασιλιχὴν ἀξίαν τῇ τοιαύτῃ φωνῇ κατά 
τινα ἰδιάζουσαν χρῆσιν ἑνδειχνυμένης. Αλλ’ ἐπειδὴ, 


Quamobrem imprimis quid ex ipsa appellatione 
per Christisnismum intelligatur consideremus. 
Fieri igitur potest, ut a sapientioribus quidem 
major plane et amplior intellectus, qui sublimitati 
nominis respondeat, excogitetur. Quas autem nos 
capere et intelligere de hoc nomine possumus, 
hzc sunt : Christi nomen, si ad dilucidius magisque 
perspicuum et intellectu facilius verbum transfe- 
ratur, regem significat, quippe cum sancta Scriptura 
hujusmodi voce peculiari quodam usu regiam im- 


xi0«c qnot d Γραφὴ, ἄφραστόν ἐστι τὸ θεῖον xat D dicet dignitatem. Sed quoniam, ut ait. Scriptura, 


ἀκατάληπτον, πάσης ὑπερχείμενον καταληπτιχῆς 
ἐπινοίας, ἀναγχαίως οἱ τῷ ἁγίω Πνεύματι θεοφορού- 
µενοι προφΏται xal ἁπόστολοι, πολλοῖς ὀνόμασί τε 
xai νοήµασιν ἐπὶ τὴν σύνεσιν τῆς ἀφθάρτου φύσεως 
ἡμᾶς χειραγωχοῦσιν * ἄλλου πρὸς ἄλλο τι τῶν θεο- 
πρεπῶν νοημάτων ἡμᾶς διενθύνοντος, ὥστε τὴν μὲν 
ἐπὶ πάντων ἐξουσίαν τῷ τῆς βασιλείας ὀνόματι πα- 
ραδηλοῦσθαι * τὸ δὲ πάθους παντὸς χαὶ χαχἰας πάσης 
ἁμιγὲς xal ἐλεύθερον τοῖς τῆς ἀρετῆς ὀνόμασιν ὀνο- 
μάζεσθαι, ἑχάστης πρὸς τὸ κρεῖττον νοουµένης τε 
καὶ λεγοµένης' ὥστε τὺ αὐτὸ δικαιοσύνην τε εἶναι, καὶ 
αοφίαν , xaX δύναμιν, xaX ἀλήθειαν, ἀγαθότητά τε, 
x3Y ζωὴν, καὶ σωτηρίαν, xaX ἀφθαρσίαν, χαὶ τὸ ἅμε- 
τἀθλητόν τε xax ἀναλλοίωτον, xal πᾶν ὃ τί πἐρ ἐστιν 


43 * 


* Matth. vi, 6. 


numen divinum verbis explicari ac percipi non po- 
test, quippe cum omnem superet excogitationem et 
comprehensionem, necessario qui Spiritus sancti 
nomine divinitus rapiebantur prophetz atque apo- 
stoli, multis nominibus, notionibus et considera- 
tionibus ad intelligendum incorruptibilem naturam 
nos quasi manu ducunt, alius ad aliam considera- 
tionem et intellectum Deo convenientem nos diri- 
gentes, ut ipsa quidem omnibus imposita. potestas 
regni noinine declaretur; ea vero vis qua Οπιηἰθ 
affectus perturbationisque expers, et ab omui vi- 
liosilate ac malitia vacua ac libera est, virtutis 
nominibus designetur; ita ut unaquzque virtus de 
natura excellentiore tum dicatur. tum intelligatur; 





215 


5. GREGORII NYSSENI 


214 


aique idem sit et justitia, et sapientia, et potentia, A ὑφηλὸν νόηµα διὰ τῶν τοιούτων ὀνομάτων δηλού- 


et veritas bonitasque et vita, tum salus, incorrupti- 
bilitas immortalitasque, tum immutari ac. variari 
nescia virtus, et quicunque sublimis est intellectus, 
qui per hec nomina declaretur, omnia nihil aliud 
quam Christus et sint et dicantur. Si igitur omnis 
sublimis intellectus in Christi nomine comprehendi 
intelligitur (sublimiori enim significatione reliqua 
quoque continentur, ità ut ceterorum. unumquod- 
que nomen in notione et intellectu regni conside- 
retur), fortasse per consequentiam aliquo modo quid 
per Christianismum significetur, animadvertere et 
intelligere possimus. Si enim ejus quod excellit 
inter ea nomina quibus incorruptibilis et immortalis 
maiura explicatur, nominis participes sumus, qui 


per fidem in eum cum ipso conjungimur : omnino B 


Recesse est, ut. quicunque una cum hoc nomine 
eirca immortalem illam naturam considerantur in- 
tellectus, per consequentiam cum illis quoque no- 
bis communio nominis sit. Ut enim parlicipatione 
Christi, Christiani appellationem adepti sumus : 
ita per consequens convenit omnium quoque subli- 
mium nominum nos asciscere communionem ac 
societatem. Ac quemadmodum in catena qui eam, 
qua in extf'emitate est, curvaturam altraxerit, eas 


µενον, πάντα τὸν Χριστὺν χαὶ εἶναι xat λέγεσθαι. 
El τοίνυν περίληψις παντὸς ὑψηλοῦ νοῄµατος ἐν τῷ 
τοῦ Χριστοῦ νοεῖται ὀνόματι (τῷ γὰρ ὑψηλοτέρῳ τῶν 
σηµαινοµένων xal τὰ λοιπὰ περιέχεται, ὡς ἕκαστον 
τῶν ἄλλων τῇ ἑννοίᾳ τῆς βασιλείας ἐνθεωρεῖσθαι), 
τάχα δι ἀχολούθου γένοιτο ἄν τις ἡμῖν τῆς τοῦ Χρι- 
στιανισμοῦ ἑρμηνείας dj Χατανόησις. EL γὰρ τῷ 
ὑπερέχοντι τῶν τῆς ἀφθάρτου φύσεως ἑρμηνευτιχῶν 
ὀνομάτων συνονοµαζόμεθα οἱ διὰ τῆς εἰς αὐτὺν πἰ- 
στεως πρὸς αὐτὸν συναπτόµενοε, ἀνάγχη πᾶσά ἔστι, 
καὶ ὅσα μετὰ τοῦ ὀνόματος τούτου περὶ τὴν ἄφθαρ- 
τον ἐχείνην θεωρεῖΐται φύσιν νοήματα, χαὶ πρὸς ἐχεῖνα 
ἡμῖν τὴν ὁμωνυμίαν χατὰ τὸ ἀχόλουθον γίνεσθαι. Ὡς 
γὰρ τῇ μετοχῇ τοῦ Χριστοῦ τὴν τοῦ Χριστιανοῦ προσ- 
ηγορίαν ἐσχήχαμεν, οὕτω προσήχει xavà τὸ &xó- 
λουθον, χαὶ πάντων ἡμᾶς τῶν ὑψηλῶν ὀνομάτων τὴν 
κοινωνίαν ἑφέλχεσθαι, Καὶ χαθάπερ ἐπὶ ἀλύσεως ὁ 
τὴν κατὰ «b ἄχρον ἀγχύλην ἐπισπασάμενος, τὰς 
συμφυῶς ἐχομένας ἀλλήλων διὰ τῆς μιᾶς ἂν ἐφελχύ- 
cavto * οὕτως, ἐπειδὴ τῷ τοῦ Χριστοῦ ὀνόματι συµ- 
φυῶς ἔχει χαὶ τὰ λοιπὰ τῶν ἑρμηνευτικῶν τῆς ἀφρά- 
στου καὶ πολυνειδοῦς ἐχείνης µαχαριότητος, ἐἑπάναγ- 
χες ἂν εἴη τὸν τοῦ ἑνὸς δραξάµενον, xal τὰ λοιπὰ τῷ 
ἑνὶ συνεφέλχεαθαι. 


qux continenter inter se cohzrent, per unam attraxerit : ita quoniam: Christi nomini reliqua quoque 
quibus ineffabilis ac multiformis illa beatitudo explicatur, natura coherent atque conjuncta sunt, necesse 
fuerit eum qui unum arripuerit, una cum ipso reliqua quoque attrahere. 


Si quis igitur nomen quidem Christi sumat, qus 
vero una eum hoc nomine considerantur, vita non 
exprimat neque repraesentet : is nomen ementitur, 
juxia propositam a nobis similitudinem personam 
jnanimam humane figure conlormatam et assi- 
milatam simizx apponens. Fieri enim non potest 
quin Christus sit et justitia, et puritas, et veritas, 
atque cujusvis mali vitatio, neque Christianus esse 
potest (qui quidem vere Christianus sit), qui non 
illorum nominum quoque communionem et socie- 
tatem in sese ostendat. Quocirca sicut definitione 
aliquis quid per Christianismum significetur, decla- 
vaverit : dicemus quod €hristianismus sit imitatio 
divine nature. Λό nemo definitioni tanquam im- 
modice nostreque humilitatem nature superanti 
obitrectet : non enim excessit ea naturam. Nam si 
quis prímam hominis conditionem et statum consi- 
deraverit, deprehendet ex documentis Scripturz, 


non sit. Nam et prima hominis fabricatio ad imi- 
tationem. Dei similitudinis erat, Moyse de homine 
fta philosophante, dum ait, « Fecit Deus hominem, 
secundum imaginem Dei fecit eum ** : » et Chri- 
sSstianismi professto est, ut homo reducatur ad 
pristinam et antiquam felicitatem. 

Si igitur antiquitus homo Dei similitudo erat, 
forsitan haud absurdam et a proposito alienani 
fecimus definitionem, qui imitationem divinz na- 
«urze Christianismum 23se pronuntianius, Professio 


V* Gen. 1, 21. 


El τοίνυν τὸ μὲν ὄνομά τις τοῦ Χριστοῦ ὑποδύοιτο, 
ὅσα δὲ τῷ ὀνόματι τούτῳ συνθεωρεῖται μὴ δειχνύοε 
τῷ βίῳ, χαταφεύδεται τοῦ ὀνόματος ὁ τοιοῦτος, κατὰ 
τὸ προτεθὲν ἡμῖν ὑπόδειγμα, προσωπεῖον ἄψυχον, 
ἀνθρωπίνῳ χαρακτῆρι μεμορφωμένον, περιθεὶς τῷ 
πιθἠχῳ. Οὔτε γὰρ τὸν Χριστὸν ἔστι μὴ διχαιοσύνην 
εἶναι, καὶ χαθαρότητα, χαὶ ἀλήθειαν, xal χαχοῦ παν- 
τὸς ἀλλοτρίωσιν, οὔτε Χριστιανὸν ἔστιν εἶναι (τόν 
γε ἀληθῶς Χριστιανὸν), μὴ κἀκχείνων τῶν ὀνομάτων 
τἣν κοινωνίαν ἓν ἑαυτῷ δειχνύοντα. Οὐχοῦν, ὡς ἄν τις 
ὅρῳ τοῦ Χριστιανισμοῦ τὴν διάνοιαν ἑρμηνεύσειεν , 
οὕτως ἐροῦμεν, ὅτι Χριστιανισμός ἐστι τῆς θείας 
φύσεως pignore. Καὶ μηδεὶς ὡς ὑπέρογχον xat ὑπερ- 
θαΐνοντα τὴν τῆς φύσεως ἡμῶν ταπεινότητα διαδαλ- 
λέτω τὸν ὅρον' οὐ γὰρ ἐξέδη τὴν φύσιν ὁ ὄρος. Ei 
γάρ τις τὴν πρώτην χατάστασιν τοῦ ἀνθρώπου λο- 
γἰσαιτο, εὑρήσει διὰ τῶν Γραφιχῶν διδαγµάτων, ὅτι 


οὐκ ἐξήλθε τὰ µέτρα τῆς φύσεως ἡμῶν ὁ ὄρος. Ἡ τε 
quod definitio extra modum nostr: Παίγο egressa D 


γὰρ πρώτη τοῦ ἀνθρώπου χατασχευἡ χατὰ plymotv 
τῆς τοῦ Θεοῦ ὁμοιότητος ἣν (οὕτω τοῦ Μωῦσέως περὶ 
τοῦ ἀνθρώπου φιλοσοφήσαντος, ἐν olg qnot, ὅτε 
« Ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον' xas' εἰχόνα θεοῦ 
ἐποίησεν αὐτὸν »), καὶ ἡ τοῦ Ἀριστιανισμοῦ ἐπαγγελία 
ἑστὶ 4b. εἰς τὴν ἀρχαίαν εὐχληρίαν ἐπαναχθῆναι τὸν 
ἄνθρωπον. 

Ei δὲ τὸ ἀρχαῖον Θεοῦ ὁμοίωμα ὁ ἄνθρωπο, 13v, 
τάχα οὐκ ἔξω τοῦ σχοποῦ τὸν ὁρισμὸν πεποιήµεθα , 
µίμησιν θείας φύσεως «bv Χριστιανισμὸν εἶναι ἆπο- 
Φηνάμενοι, Ἡ μὲν οὖν ὑπόσγεσις τῆς προσηγορίας 





- 


ψ 


- 


215 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 


946 


jy) µεγάλη. Καιρὸς δ’ ἂν εἴη διασχοπῆσαι, εἰ τὸ A igitur appellationis ita magna est. Non alienum 


μὴ οὕτως ἔχειν χατὰ τὸν βίον, ἀχίνδυνόν ἐστι τῷ 
προθαλλομένῳ τὸ ὄνομα. Γένοιτο δ' ἂν ἐξ ὑποδειγμά- 


' των σαφὲς τὸ ζηταύμενον Ὑποχείσθω τις γραφιχἣν 


“παγγελλόμενος τέχνην, Υενέσθω δὲ τούτφ πρόσταγμα 
5ου κπρατουντος, τοῖς πόῤῥωθεν ἀπῳχισμένοις χαρά- 
ξαι τὴν τῆς βασιλείας µορφήν. El τοίνυν εἰδεχθές τι 


xat δύσμορφον εἶδος ἐπὶ τοῦ πίναχος διαχαράξας, εἰ- 


xóva βασιλέως τὴν ἀσχήμονα ταύτην μορφὴν ὀνομά- 
σειεν * &pa οὐχ εἰχὸς ἀγανακτῆσαι τὴν ἐξουσίαν, ὡς 
του ἀρχετύπου κάλλους διὰ τῆς χακῆς ἐχείνης Υραφῆς 
iv τοῖς ἀγνοοῦσιν ὑδριζομένου; Οἷον γὰρ ἐπὶ τῆς 
εἰχόνος τὸ εἶδος δείχνυται, τοιαύτην ἀνάγχη xa τὴν 
ἀρχέτυπον νοµισθῆναι µορφήν, El οὖν Θεοῦ μίμησιν 
νὰ Ἀριστιανιαμὸν ὁ ὄρος φησὶν, ὁ µήπω δεξάµενος 
του μυστηρίου τὸν λόγον, olov ἂν ἡμῖν ἴδῃ τὸν βίον 
τὸν χατὰ µίµησιν θεοῦ χατορθοῦσθαι πεπιστευµένον, 
τοιοῦτον ἡμῶν xal τὸ Θεῖον οἰήσεται. Ὥστε εἰ μὲν 
παντὸς ἀγαθοῦ ὑποδείγματα βλέποι, ἀγαθὸν τὸ Θεῖον 
εἶναι πιστεύσει τὸ παρ᾽ ἡμῶν σεθαζόµενον; el 66 τις 
ἐμπαθὴς εἴη xoi θηριώδης, ἄλλοτε πρὸς ἄλλα πάθη 
μεµορφωμένος βηρἰων ἐν τῷ ft μορφὰς (θηρία γὰρ 
ἄντικρυς ἔστιν ἰδεῖν ταῖς τῆς φύσεως ἡμῶν παρατρο- 
παῖς ἐμμορφούμενα), ἔπειτα Χριστιανὺν ἑαυτὸν ὁ 
τοοῦτρς ὀνομάζοι, φανεροῦ πᾶσιν ὄντος, ὅτι ἡ ὑπό- 
ὄχεσις τοῦ ὀνόματος μίμησιν θεοῦ ἐπαγγέλλεται» 
ἠεχτὸν ἐν τῷ ἰδίῳ βίῳ τὰ πεπιστευµένον map' ἡμῶν 
θεῖον Ev τοῖς ἀπίστοις ποιῄσει. Διὸ xal ἀπειλήν τινα 
φοδερωτέραν ἡ ΤΓραφὴῇ τοῖς τοιούτοις ἑπαγγέλλεται, 
λέχουσα” « Oba, δι οὓς τὸ ὄνομά µου βλασφημεῖται 
tv τοῖς ἔθνεσι! » Kal pot δοχεῖ πρὸς ταύτην μάλιστα 


thv διάνοιαν ὁδηγῶν ἡμᾶς 6 Κύριος, τοῦτο πρὸς τοὺς 


ἀχοῦσαι δυναµένους εἰπεῖν, ὅτι « Γίνεσθε τέλειοι, ὡς 
καὶ ὁ Πατ]ρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τέλειός ἐστιν. » Ὁ γὰρ 
Πατέρα τῶν πεπιστευχότων, τὸν ἀληθινὸν ὀνομάσας 
Πατέρα, βούλεται πρὸς τὴν ky ἐχείνῳ θεωρουµένην τῶν 
ἀγαθῶν τελειότητα χαὶ τοὺς δι) αὐτοῦ γεννηθέντας 


. ὁμοίως ἔχειν. Ἔρεῖς οὖν µοι Καὶ πῶς ἂν γένοιτο àv- 


θρωπίνην ταπεινότητα πρὸς τὴν v τῷ θεῷ χαθορωµέ- 
viv µακαριότητα ἐπεχτείνεσθαι, ὡς αὐτόθεν τῷ προσ- 
"ἄγματι τῆς ἀμηχανίας προφαινοµένης; Πῶς γὰρ ἂν 
Τένοιτο δυνατὸν, πρὸς τὸν ἐν οὐ ρανοῖς ὁμοιωθῆναι τὸν 
Títvov, αὐτῆς τῆς κατὰ τὴν φύσιν διαφορᾶς δει- 
χυνούσης τὸ ἀνέφικτον τῆς µιµήσεως; Ἐπ' ἴσης γὰρ 


autem etintempestivum jam fuerit dispicere, an 
nihil in hoc periculi sit ei qui hoc nomen praten- 
dit, si ejus vita talis non sit. Ex | similitudinibus 
autem planum nobis ac perspicuum fuerit id quod 


querimus, Ponatur aliquis esse, qui artem pin- ' 


gendi profiteatur, atque huic impegari a magi- 
Stratu, ut iis qui procul habitant, regis imaginem 
sculpat. Si igitur turpem aliquam ac deformem 
speciem in tabula seulptam imaginem regis inde- 
ceram eam formam nominaverit, an non verisimile 
est indignaturam esse potestatem, quod pulchri- 
tudo principalis propter malam illam picturam 
vituperetur inter ignaros? Qualis enim in imagine 
species ostenditur, talem etiam formam principa- 
lem existimari necesse est. Quocirca si definitio 
Christianismum Dei imitationem esse dicit, qualem 
vitam, quam juxta imitationem Dei traduci creditum 
est, inter nos viderit is qui nondum mysterii τα” 
tionem acceperit, tale nostrum quoque numen e$86 
existimabit. Itaque siquidem omnis boni exempla 
viderit, bonum credet esse numen, quod venerá- 
mur; sin autem aliquis affectibus obnoxius aec 
bestiarum similis fuerit, atque alias in alios iden- 
tidem affectus transformetur, multasque ferarum 
formas morum atque ingenii immanitate indus 
et reprssentet (feras enim plane videre licet na- 
ture mostre depravate vitiis informari), deinde 
Christianum is se nominet, nemine ignorante, 
quod ejus nominis professio imitationem Dei pol- 
liceatur, per vitam suam efficiet, ut quod a nobis 
creditur esse numen, vituperetur ac reprehendatur 
inter infideles. Quamobrem Scriptura quoque tali- 
bus acriores ac terribiliores quodammodo minas 
denuntiat, dum dicit : « Vs, propter quos nomini 
meo obtrectatur inter gentes *. » Ác mibi videtur 
ad hanc maxime sententiam et intellectum nos du- 
cens Dominus illud dixisse ad eos qui audire pote- 
rant : « Sitis perfecti, sicut et Pater vester coelestis 


perfectus est *. » Qui enim Patrem eorum qui cre- : 


diderunt, verum patrem nominavit, vult etiam eos 
qui per ipsum geniti sunt, bonorum perfectioni qux 
in illo spectatur similes esse. Dices igitur mihi, Et 
qui fleri possit, ut humilitas humana ad eam, quz 


| εἶναι ἀμήχανον, τῷ τε οὐρανίῳ µεγέθει καὶ τοῖς ἓν D in Deo conspicitur beatitudinem enitatur, quasi 


αὐτῷ χάλλεσι τὴν ὄψιν παρισάζεσθαι, καὶ τὸν ἐχ γῆς 
ἄνθρωπον τῷ οὐρανίῳ ὁμοιοῦσθαι Θεῷ. ᾽Αλλὰ σαφὴς 
ὁ περὶ τούτου λόχος * ὅτι οὐ τῇ φύσει τῇ θείᾳ τὴν 
φύσιν την ἀνθρωπίνην συγχρίνεαθαι χελεύει τὸ Εὐ- 
αγγέλων, ἀλλὰ τὰς ἀγαθὰς ἑνεργείας, καθὼς ἂν fj 
ὀυνατὸν, μιμεῖσθαι τῷ βίῳ. "Tlvec οὖν claw αἱ παρ᾽ 
ἡμῶν ἐνέργειαι πρὸς τὰς τοῦ Θεοῦ ἑνεργείας ὁμοίως 
ἔχουσαι; Τὸ πάσης χαχίας ἀλλοτριοῦσθαε, καθὼς ἂν 
ᾗ δυνατὸν, ἔργῳ τε xaX λόγῳ xai διανοίᾳ τῶν παρ 
αὐτῆς μολνσμῶν καθαρεύοντας" τοῦτο µἰμησίς ἐστιν 
ὥς ἀληθῶς τῆς θείας τε χαὶ τῆς περὶ τὸν οὐράνιον 


θεὸν τελειότητος. 


']sa. ει, 3. * Matth. v, 48. 


in ipso videlicet przcepto, rei quse fleri nequeat, 
perplexitas atque difficultas emineat et appareat? 
Qui enim fieri possit, ut terrenus similis fiat ei qui 
in ccelis est, cum ea quas in natura consistit dif-. 
ferentia ostendat fleri non posse, ut imitando quis 
eo usque evadat? /Eque enim fleri non posse, ut 
vel coelesti magnitudini, etei qua inibi est, puls 
chritudini facie quispiam adzequetur, vel homo ter- 
renus celesti Deo assimiletur. Sed perspicua hac 
de re oratio est, nimirum quod non cum natura 
naturam, humanam inquam, cum divina comparari 
jubeat. Evangelium, sed bonas actiones, quoad ejus. 





447 


$. GREGORII NYSSENI 


248 


feri possit, vivendo imitari. Quaenam igiur 2 mobis proficiscuntur actiones, que Dei actionum similes 
sunt? kbomni vitiositate atque malitia, quoad ejus fleri possit, esse alienos, atque ab ejus inquinationibus 
tum opere, tum sermone, tum mente. vacuos ae pures esae, id revera diving et ejus que circa coelestem 


Deum spectatur, perfpetionis imitatio esi. 


Non enim mih videtar Evangelium elementum A 


ecl tanquam. geparatum quoddam dumicibum Dei 
dicoro, dum jubet. noe ita perfectos esse ajcwt. ceb- 
lestis Pater perfectus est, quippe cum numen, éivi- 
num in otnnibus.en squo sii, et per omnom itidem 
ePeaturam pesmeob atque pervadat, οἱ nihil, quod 
ab ento. seperotum, sit, in essentia. maperne possil, 
sed' eqnábili$er parique ratione 40 mode unam- 
quamque rem, aawira divisa aupleetatur οἱ auin- 
$t, omnia vi eomprebensiva intr se oonlinens 
stque ceesoene : quemadmodum Propheta quoque. 


Qà γάρ por δοχεῖ τὸ στοιχεῖον τοῦ ab ρανοῦ., χαθά» 
qp τι χεχωριαμένον ἑνδιαίτημα Geo λέχειν τὸ Εὐαγ- 
γόλιον, ὃν οἷς προατάσσει τελειοῦσθαι ἡμᾶς, χατὰ 
τὸν ἐπουράνιον. Πατέρα * διότι τὸ θ2ῖον χατὰ τὸ ἴσον 
kw πᾷαΐν ἔφτι, καὶ διὰ πάσης ὡσαύτως διῆχει τῆς 
πτίσρως, xat οὐδὲν ἂν χωριαθὲν τοῦ ὄντος Ev τῷ εἶναι 
βόνοι, ἀλλ) ὁμοτίμως ἑχάστου τῶν ὕντων d θεία φύ- 
σις ἐφάπτεται, πάντα τῇ περιεχτικῇ δυνάµει ἐντὸς 
ἑρυςῇς περιείργουσα’ χαθάπερ. καὶ Προφήτης τοῦτο 
πριδεύει λέγων, ὅτι Κὰν ἐν τῷ. οὐρανῷ γένωµαι τῇ 
διανοίᾳ, κἂν νὰ ὑπόγεια τῷ λογνσμῷ καταδυεὶς ἓξ- 


hoe docet, dicens : Sive mente fuero in colo, sive p «vésu xav ἐπὶ τὰ πέρατα τῶν ὄντων τὸδιανοητικὸν τῆς 


subterrgnea cogitatione penetrane scrutatus fuero, 
si*-ó ad termimos rerum vin» animse cogitativam ot 
imoginativam extendero, omnia video dextera tua 
comprebendi. Dictie autem ad hunc modurm sese ba- 
bet : c Si aseendero in caelum, tu illie es; si descen- 
dero in infernum, premto es; si sustulere alas meas 
κά dilueulum, et divertero ad extrema maris, etenim 
Mic menus tua deducet me, et dexteza. tua. e de- 
tinebit *. » Igitur ex his discere possumus quod. non 
peculiariter coelestis babitetio Dee separala aq 
destinata sit. Sed quoniam superpa natura a vi- 
Gositete et malitia pera esse solet (multis in locis 
hoc Scriptura saneta nobis significante per amba- 
ges et involucra), et ab hae. inferna, que ex eras- 


siork materia, conflata est vita, ea qui ex vitiosi- C 


tate exsistunt mala designantur, cum hic inventor 
vitiositatis. amyguis circa vitam terrenam serpat at- 
que volvatur, quemadraodum de eo per verba tecta 
involutaque dicit Seriptura, quod super pectus ac 
venirem ambulei, et terra vesostue semper * ( hoc 
autem. tum &gura metus, tum genus cibi nobis ex- 
plicst, quod heec terrena et inferna vita sit, que 
reptatiopem mulltiformis vitiositatis in sese admit- 
tit, et eibus irrepentis 1p. eam bestiz fii) : igitur qui 
ceplestein Patrem jubet imjtari, a terrenis affectibus 
vaAc&Po ac purum 9846 jubet : quorum vitatio non 
mutatione loci, sed ex libera voluntate ac sola 
animi destnatione fi Quocirca si uatura ita 
comparatem est, ut solo motu mentis el appetitu a 
malo elienemur, nibil laboriosum nobis przcipit 
evangelicus sermo, Neque enim labor conjuuctus 
eat. affectigni οἱ ardori mentis, sed licet nobis abs- 
que ullo negotio quocunque velimus per cogita- 
tones accedere. aque volenti facile est, coelestem 
vite traductionem. vel in terra habere, si quemad- 
modum Evangelium prescriblt, c«celestia sapiamus, 
calestibus affieiamur, et in thesauris coolestibus 
virtutis divitias deponamus, luquit enun. « Ne 
congerite vobis thesauros in terra, sed congregate 
thesauros im colis ubi neque tinea neque zrugo 
corrumpit, neque fures perfodiunt et furantur *. » 


φυχῆς ἐπεχτείνω, πάντα ὁρῶ τῇ δεζιφ.σου περιχρατού- 
μενα. Ἔχει δὲ ἡ λέξις τοῦτον τὸν τρόπον ^t Ἐὰν 
ἀναθῷ εἰς «bv οὐρανὸν, σὺ eL ἐχεῖν εἰ παταθῶ εἰς τὸν 
ἅδην, πάρει. El ἀναλάδοιμι τὰς πτἐρυγάς µου xat 
ὄρθρον, xai κατασχηνώσω εἰς τὰ ἔσχατα τῆς θαλάσ- 
σης ΄ xal γὰρ ἐχεῖ ἡ χείρ σου ὁδηγήσει pas xai χαθ- 
έξει µε ἡ δεξιά σου. » θὐχοῦν Ex τούτων. ἔστι μαθεῖν, 
αὺ μὴ ἀφωρίσθαι κατ ἐξαίρετον τῷ θεῷ τὴν οὐράνιον 
οἴχησιν. AXI. ἐπεί γε ἐπίσταται χαθαρεύειν χακίας | 
à ἄνω λῆξις (τοῦτο πολλαχῆ τῆς ἁγίας ΤραφΏς πα- 

ρασημηναμένης ἡμῖν δι᾽ αἰνίγματος), καὶ τῃ χάτω 
ταύτῃ τῇ ὑλωδεστέρᾳ ζωῇ τὰ κατὰ καχίαν ἐγεργεῖται 
πάθη, ὧδε τοῦ εὑρέτου τῆς χακίας ὄφεως περὶ τὸν 
γἠϊῖνον βίον ἱλισπωμένον xaX ἕρποντος, χαθώς φησιν 
ὁ λόγος περὶ αὐτοῦ ἓν αἰνίγματε, ὅτι ἐπὶ τὸ στήθος 
καὶ τὴν κοιλίαν πορεύεται, xal γῆν σιτεῖται διαπαν - 
τός. Τοῦτο δὲ τό τε σχῆμα τῆς Χινήσεως ἡμῖν ἑρμη- 
νεύεε, καὶ τὸ τῆς βρώσεως εἶδος * ὅτι γἠϊνος οὗτος xaX 
κατῳκισµένος βίος ἐστὶν, ἃς τὴν ἑρπηδόνα τῆς πολυ - 
ερόποὺ κακίας ἐφ᾽ ἑαυτοῦ δέχεται, καὶ τροφὴ του 
ἑφέρποντος αὐτὸν θηρίου γίνεται. ὑὐχοῦν ὁ τὸν οὗ- 
ράνιαν μιμεῖσθαι κελεύων Πατέρα, τῶν γηῖνων πα- 
θῶν καθαρεύειν κελεύει, ὧν ἡ ἀἁπόστασις οὗ διὰ 
τοπικής µεταθάσεως, ἀλλὰ διὰ πρραι ῥέσεως ἕνερ- 
γεῖται µόνης. El οὖν ἓν µόνῃ τῆς διανοίας ὁρμῇή xac- 
ορθοῦσθαι πέφυχεν 1 τοῦ καχοῦ ἀλλοτρίωσις, οὐδὲν 
ἐπίπονον ἡμῖν à εὐαγγελιχὸς ἐγχελεύεται λόγος. Οὺδὲ 
γὰρ συνέζευχται χόπος τῇ τῆς διανοίας ὁρμῃ, ἁλλ᾽ 
ἔξεστιν ἡμῖν ἀπραγματεύτως, ὅπουπερ ἂν θέλοιµεν, 
&' ἐνθυμήσεων παραγίνεσθαι’ ὥστε τἣν οὐράνιον 
διαγωγὴν ῥάδιον εἶναι τῷ βουλομένῳ xol ἐπὶ γης 
ἔχειν, χαθὼς ὑφηχεῖται τὸ Εὐαγγέλιαν, ἓν τῷ φρονεῖν 
τὰ οὐράνια, καὶ τοῖς ἐχεῖ θησαυροῖς τὸν τῆς ἀρετῆς 
πλοῦτου ἑναποτίθεσθαι. « Mi θησαυρίζετε» Υὰρ, 
qnot, « θησαυροὺς ἐπὶ τῆς τῆς, ἀλλά θησαυρίζετε 
θησανροὺς ἐν οὐρανοῖς, ὅπου αὔτε ct, οὔτε βρῶσις 
ἀφανίζει, οὔτε κλέπται διρρύσσουσι χαὶ χλέπτονυσιν.» ͵ 
Ἐνδείκνυται δὲ διὰ τούτων, τὸ μηδεμίαν τῇ ἄνω Quoi) 
φθαρτικὴν τῆς µακαριότητος ἐμπολιτεύεσθαι δύνα- 
piv. Ὁ γὰρ ἐπὶ λύμῃ τοῦ τῆδε Ρίου πολυειδῶς τὴν 
ποιχίλην ἑαυτοῦ χαχίαν κατὰ τῆς ἀνθρωπίνης ζωτς 


^ Psal, cxxxviti, $ sqq. * Gen. iu, 14. * Matth, vir, 191 Luc. xii, 55. 


249 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 


250 


ἐνεργῶν, fjvot σητὸς τρόπον ταῖς διανοίαις ἑντίχτεται, A Quibus verbis ostendit quod nulla vis, qux» beau- 


ἀχρειῶν τὸ µέρος ᾧπερ ἂν ἐμφυῇ " ἤτοι διὰ τῆς βρω- 
τικῆς -τε xal ἀφανιστιχῆς δυνάµεως, el. μὴ ταχέως 
ἁποτιναχθείη τοῦ µέρους, πρὸς τὰ παραχείµενα 
µεθέρπων , διαφθορᾶς ἴχνος, otc ἂν ἐμπελάσῃ, διὰ 
τῆς κινήσεως ἑνσημαίνεται ' f], εἴπερ τὰ ἐντὸς ἀσφα- 
λῶς Eyot, διὰ τῶν ἔξωθεν περιστάσεων ἐπιδουλεύει, 
"H γὰρ δι) ἡδονῆς τὸν θησαυρὸν τῆς καρδίας ἑτοιχω- 
θύχησεν, ἡ δι) ἑτέρου πάθους χενὸν τῆς ἀρετῆς τὸ 
τῆς ψυχῆς δοχεῖον ἐποίησε, θυμῷ f] λύπῃ f ἄλλῳ 
τινὶ τοιούτῳ πάθει τὸν λογισμὸν ὑποχλέφας. Ἐπεὶ 
οὖν iv τοῖς ἄνω θησαυροῖς, οὔτε σῆτά φῆσιν, οὔτε 
βρῶσιν ὁ Κύριος γίνεσθαι, οὔτε τὴν ἀπὸ τῆς χλεπτι- 
χῆς χαχίαν διδάσχουσαν ταῦτα, ἅπερ ὑπενοῄσαμεν 
ἐχεῖ µεταθετέον τὴν ἐμπορίαν, àv fj τὸ θησαυρίσαι οὗ 


tudinem illam corrumpere possit, in superna vita 
versetur. Nam ille qui ad corruptelam et perni- 
ciem hujus vitse mulüfariam multisque modis 
variam suam malitiam adversus humanam vitam 
exercet, vel tinez in modum mentibus innascitur, 
partem cuicunque inhzserit inutilem reddens ; vel 
per vim corrosivam e£ corruptivam , nisi celeriter 
de parte quam invaserit excussus fuerit, ad pro- 
xima queque serpendo progrediens, quicunque 
movendo se contigerit, iis vestigium corruptio- 
nis imprimit ; vel si interiora firma ac tuta sint, 
per externas circumstantias insidiatur. Aut enim 
voluptate perfodiendo cordis thesaurum invadit, 
aut per alium affectum ex animz receptaculo virtu- 


µόνον &avAóv τε xal ἀμείωτον clc ἀεὶ διαμένει, ἀλλὰ B tem eximit, vel ira, vel tristitia et angore, vel alia 


xai σπερµάτων δίχην, ἐπὶ τὸ πολλαπλάσιον χατεργά- 
ζεται τὴν ἐπαύξησιν. Χρὴ γὰρ πάντως τῇ φύσει τοῦ 
τὴν παραχαταθήχην δεχοµένου µεγαλύνεσθαι τὴν ἀν- 
εἰδοσιν. Ὥσπερ γὰρ ἡμεῖς κατὰ τὴν ἑαυτῶν ἐνεργοῦ- 
μεν φύσιν, πτωχὰ προσάγοντες διὰ τὸ πεφυχέναι 
τοιοῦτοι. οὕτως εἰχὸς, τὸν ἐν παντὶ πλούσιον ὄντα, 
ἃ πέφυχεν ἔχειν, ταῦτα τοῖς προδεδωχόσιν ἀντιχαρί- 
ζεσθαι. Μηδεὶς οὖν ἀθυμείτω, τὰ κατὰ τὴν ἑαυτοῦ 
δύναμιν τοῖς θείοις θησαυροῖς συνεισφέρων, ὡς πρὸς 
τὸ µέτρον, ὧν δέδωχε, χοµιούµενος, ἀλλ᾽ ἀναμενέτω, 
χατὰ τὴν ἐἑπαγγελίαν τοῦ εἰπόντος ὅτι μεγάλα τῶν 
μεκρῶν ἀντιχαταλλάξεται, οὑράνια μὲν τῶν γηΐνων, 
ἀῑδια δὲ τῶν ὠχυμόρων διαµειθόµενος’ B τοιαῦτα τῇ 
φύσει ἑστῖν, ὡς μήτε διανοίᾳ δυνατὺν εἶναι ληφθῆ- 
ναι, µήςε elg ἑρμηνείαν λόγου ἐλθεῖν, περὶ ὧν f 
θεόπνευστος διδάσχει Εραφ}, ὅτι « Οὔτε à ὀφθαλμὸς 
εἶδεν, οὔτε οὓς Άχουσεν, οὔτε ἐπὶ χσρδίαν. ἀνθρώπου 
ἀνέόη, ἃ Πτοίμασον ὁ Gebc τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. » 
Ταῦτά σοι, à «pila χεφαλὴ, οὐ µόνον ὑπὲρ τῶν ἑλ- 
λειφθέντων γραμμάτων ἀνεπληρώσαμαν, ἀλλὰ καὶ τὰ 
μετὰ ταῦτα Ὑινόµενα ἑλλείμματα προεξητάσαµεν. 
Σὺ δέ µοι πράττοις ἐν Kuphp καταθυµίως. Τοῦτο δέ 
σοι εἴη διαπαντὸς χαταθύµιον, ὃ καὶ τῷ Θεῷ χεχα- 
βισµένον ἐστὶ, χαὶ ἡμῖν παταθύµιον. 


simili quapiam perturbatione et affectu rationem 
subducens. Quoniam'igitur Dominus in supernis 
thesauris neque tineam neque zruginem innasci 
dicit, neque ab arte furandi malitiam inesse, quz 
doceate a αυ commemoravimus, illuc transferenda 
negotiatio est, ubi non modo compilationi atque 
diminutioni non obnoxii thesauri semper perma- 
nent, verum etiam seminum in modum multiplex 
efficiunt incrementum. Oportet enim prorsus ex na- 
tura depositarii magnam fleri remunerationem. 
Quemadmodum enim nosex natura nostra faci- 
mus, ut tenuia offeramus, quippe cum natura si- 
mus tales , ita consentaneum est eum qui in omni 
re dives est, iis quee ex notura habet eos qui sua 
ante dederint, esse remuneraturum, Me quis igitur. - 
se animo demittat, dum quie pro viribus suis po- 
test, divinis infert thesauris, quasi pro modo eo- 
rum quae dederis recepturus ; sed speret juxta pol- 
licitstionem | ejos qui dizit, quod magna parvis sit 
comparaturus, cclestibus quidem terrena, sempi- 
ternis vero cito peritura permutans, quz talia na- 
tura sunt, ut neque mente percipi, neque sermone 
explicari possint, de quibus divina decet Scrip- 
tura, quod neque eculus viderit, neque auris au- 


divesit, neque in cor hominis ascenderint, quee preparaverit Deus diligentibus se ". His tibi, o charum 
eaput, non solum pwetermissas litteras resareivimus et compensavimus, verum etiam quise posthac przeter- 
mittentur ac reliqua fient, perargumentum quzrere anticipavimus. Tu vero mihi vivas in Domino ex animi 
tui sententia. Hoe autem semper tibi cordi sit atque probetur, quod et Deo gratum et nobis jucundum est. 


ΣΙ Gor. 10, 9. 





351 


S. GREGORII NYSSENI 





| TOY AYTOY 
IIEPI TEAEIOTHTOZ, 


ΚΑΙ ΟΠΟΗΝ XPH ΕΙΝΑΙ TON XPIZTIANON, 


IIPOZ OAYMIIION MONAXON. 


EJUSDEM 
DE PERFECTIONE 


ET QUALEM OPORTEAT ESSE CHRISTIANUM, 
AD OLYMPIUM MONACHUM. 


Francisco Zino interprete. 


Querris qua ratione vita ex virtute possit insti- A Πρέπουσα τῇ προαιρέσει ἡ σπουδ] περὶ τοῦ γνῶ- 


tui, ut omnibus officiorum numeris absoluta atque 
perfecta nullis reprehensionibus sit obnoxia; digna 
profecto professione tua postulatio. Mihi vero ni- 
hil esset optatius quam ut eorum quz cupis exem- 
pla possem ex mea vita tibi depromere, ut do- 
etrinam abs te quesitam foectis potius quam ver- 
bis explicarem. Ea enim demum bene vivendi in- 
stitutio digna est, cui fides habeatur, cum docentis 
vita congruit orationi. Ceterum quoniam me id 
quod opto nondum assecutum video, ut orationis 
loco possim vitam ostendere, ne imperfectus om- 
nino videar et a signo prz inscitia penitus aber- 
rare, brevem tibi recte vivendi formulam tradam; 
atque illius quidem binc jam nascitur exordium. 


ναι πῶς ἄν τις διὰ τοῦ χατ ἀρετὴν βίου τελειωθείη, 
ὥστε διὰ πάντων χατορθωθῆναί σου τῇ ζωῇ «b ἁμώ- 
µητον. Ἐγὼ δὲ περὶ παντὸς μὲν ἂν ἐποιησάμην, ἓν 
τῷ ἐμῷ βίῳ τῶν cot σπουδαζοµένων εὑρεθῆναι τὰ 
ὑποδείγματα, ὥστε τοῖς ἔργοις πρὺ τῶν λόγων ἐπις 
ζητουµένην ὑπὸ σοῦ παρασχεῖν διδασχαλίαν. Οὕτω 
γὰρ ἂν ἀξιόπιστος ἣν τῶν ἀγαθῶν ἡ ὑφήγησις, τοῦ 
βίου τοῖς λάχοις συμφθεγγοµένου. Ἐπειδὴ δὲ τοῦτο 
μὲν εὔχομαι γενέσθαι ποτὲ, νῦν δὲ οὕπω τοιοῦτον 
ἐμανυτὸν βλέπων, ὡς ἀντὶ τοῦ λόγου προδειχνύειν 
τὸν βίον, ἵνα p χαθόλου δοχοέην ἀσνυντελῆς slvat 
col τις πρὸς τὸν σκοπὺν xaX ἀνόνητος, ἐφ᾽ ὃ δεῖ συν- 
τεῖναι τὸν ἀχριδῆ βίον, ὑποθέσθαι διενοήθην, ἐντεῦ» 
θεν τοῦ λόγου τὴν ἀρχὴν ποιησάµενος' Τοῦ ἀγαθοῦ 


Bonus Dominus noster Jesus Christus nos, qui B Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριατοῦ χαρισαµένου τὴν 


in ipsum credimus, adorandi nominis sui partici- 
pes fecit, ut sive divites, sive nobiles, sive ob- 
scuri, sive inopes, sive doctrina aut dignitatis in- 
signibus exornati simus, nulla tamen ex re que 
nobis adsit nominemur, sed his omnibus rejectis, 
de uno nomine ipsius proprie appellemur Chri- 
stjani. Cum igitur hanc nobis e colo gratiam 
attulerit, opere pretium est ut prius muneris 
wagnitudinem consideremus, quo meritas largi- 
tori Deo gratias habeamus. Deinde tales in omni 
vita nos prastemus, quales requirit hujusce nomi- 
ms excellentia. Quanta sit hujus muneris magni- 
tudo, quod illius, qui vit: nostr: Dominus est 
nomine nuncupemur, nobis perspicuum flet si quid 
nomen ipsum a Christo deductum significet anim- 
advertemus, ut intelligamus quando universi Do- 
minum in nostris precationibus hac voce nomina- 
mus, quam animis nostris notionem concipiamus, 
ant quid per hoc nomen cogitantes apte credamus 
ipsum appellare. ld ubi compertum habuerimus, 


xowoviay ἡμῖν τοῦ προσχννουµένου ὀνόματος, ὥστε 
ἡμᾶς ἐχ µηδενος ἄλλου τῶν περὶ ἡμᾶς ὀνομάζεσθαι, 
κἂν πλούσιός τις Ov τύχῃ, καὶ εὐπατρίδης, xàv δυσ- 
γενῆὴς fj 3 πένης, χαὶ ἐξ ἐπιτηδευμάτων τινῶν Ἡ 
ἀξιωμάτων τὸ γνώριµον ἔχῃ, πάντων τῶν τοιούτων 
ὀνομάτων ἀργούντων, μίαν εἶναι χυρίαν κλῆσιν τοῖς 
εἰς αὑτὸν πεπιστευχόσι δεδώρηται, τὸ Χριστιανοὺς 
ὀνομάζεσθαι. Ταύτης ἄνωθεν ἡμῖν ἐπιχυρωθείσης 
τῆς χάριτος, ἀναγχαῖον ἂν εἴη πρῶτον τῆς δωρεᾶς 
νοῆσαι τὸ μέγεθος, ὥστε κατ ἀξίαν εὐχαριστῆσαι τῷ 
τὰ τηλιχαῦτα δωρησαμένῳ θεῷ. Ἔπειτα δὲ τοιούτους 
ἑαυτοὺς διὰ τοῦ βίου δεῖξαι, olov ἐπιζητεῖ fj τοῦ µε- 
γάλου τούτου ὀνόματος δύναμις. Τὸ μὲν οὖν μέγεθος 
τῆς δωρεᾶς, Tic διὰ τοῦ συνονομασθῆναι τῷ Δεσπότῃ 
τῆς ζωῆς ἡμῶν ἠξιώθημεν, οὕτως ἂν Υένοιτο δηλον 
ἡμῖν, εἰ αὐτὸ τὸ σηµαινόµενον τοῦ χατὰ τὸν Χριστὸν 
ὀνόματος ἐπιγνοίημεν, ὥστε συνεῖναι, ὅταν διά ταύ- 
της τῆς φωνῆς τὸν τοῦ παντὸς Κύριον ἓν ταῖς εὐχαῖς 
προσχαλώμεθα, ποίαν ταῖς φυχαῖς ἡμῶν ἀἆναλαμ- 
θάνομεν ἔννοιαν, ἡ τί διὰ τοῦ ὀνόματος τούτου xa- 


255 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


254 


τανοοῦντες, εὐσεδῶς αὐτὸν ἐπιχαλεῖσθαι πιστεύοµεν. A ipso nomine ut magistro et duce ad bene beate- 


Ἐπειδὰν δὲ τοῦτο νοῄσωμµεν, τότε δι) ἀχολούθου, xal 
ofoug προσήχει ἡμᾶς διὰ τῆς περὶ «bv βίον σπουδῆς 
ἐπιδειχθῆναι, σαφῶς µαθησόµεθα, διδασχάλῳ χαὶ 
ὁδηγῷ πρὸς τὸν βίον τῷ ἀνόματι χρώµενοι. θὐχοῦν 
τὸν ἅγιον Παῦλον πρὸς τὰ δύο ταῦτα χαθηγεµόνα 
ποιούµενοι, ἀσφαλεστάτην ἔξομεν ὁδηγίαν πρὸς τὴν 
τῶν ζητουµένων σαφήνεια». Οὗτος γὰρ μάλιστα 
πάντων ἀχριθῶς, καὶ τί ἐστιν ὁ Χριστὸς χατενόησε, 
xai olov εἶναι χρὴ τὸν ἑπονομαζόμενον αὐτῷ, δι ὧν 
ἐποίησεν, ὑφηγῆσατο οὕτως ἐναργῶς αὐτὸν µιµη- 
σάμενος, ὡς ky ἑαυτῷ δεῖξαι τὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην 
μεμηρφωμένον, διὰ τῆς ἀχριδεστάτης µιµήσεως, 
µεταθληθέντος τοῦ τῆς φυχῆς αὐτοῦ εἴδους πρὸς τὸ 
πρωτότνπον, ὡς µηχέτι Παῦλον εἶναι δοχεῖν τὸν ζῶντά 
τε χαὶ φθεγγόµενον, ἀλλ᾽ αὐτὸν τὸν Χριστὸν Ev αὐτῷ 
ζῆν' χαθώς φησιν ὁ χαλὸς τῶν ἰδίων ἀγαθῶν ἑπαι- 


que vivendum utentes, quz nobis vitz; studia se- 
quenda sint, facile cognoscemus. Ád hec autem 
duo qua investigamus percipienda tutissimum adi- 
tum habebimus, si nobis D. Paulum itineris ducem 
proposuerimus. Hic enim maxime omnium exqui- 
site, et qui Christus sit novit, et qualem esse 
oporteat, qui ab eo nomen accepit, ex iis que 
gessit ipse, declaravit : nam adeo accurate illum 
imitatus est, ut iu se Dominum ipsum expressum. 
ostenderit, quippe qui diligentissima imitatione 
formam animi sui ita transtulit in ipsum exem-- 
plar, ut non amplius, qui loquebatur, Paulus, sed 
Christus esse videretur, quemadmodum ipsemet 
dicit, qui propria bona pulchre. sentiebat : « Quo- 
niam.experimentum, » inquit *, « quzritis ejus qui 
in me loquitur Christus. » Et, « Vivo ego jam 


σθόµενος, ὅτι « El δοχιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ λα-;, pon ego, vivit autem in me Christus *. » 


λοῦντος Χριστοῦ. » Καὶ, ὅτι « Ζῶ δὲ ἐγὼ οὐκ ἔτι, Cf] 
δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός. » 

Οὗτος οὖν τοῦ κατὰ Χριστὸν ὀνομάζοντος ἐγνώρι- 
σεν ἡμῖν τὸ σηµαινόμενον, εἰπὼν, ὅτι Χριστός 
ἐστι θεοῦ δύναμις χαὶ θεοῦ σοφία, ἀλλὰ xal εἰρήνην 


αὐτὸν ἐχάλεσε, χαὶ φῶς ἀπρόσιτον, Ev ᾧ οἰκεῖ ὁ θεὸς, : 


ἁγιασμόν τε xal ἁπολύτρωσιν, ἀρχιερέα τε péyav, 
χαὶ Πάσχα, ἱλαστήριον φυχῶν, ἀπαύγασμα δόξης, 
χαραχτῆρα ὑποστάσεως, xaX ποιητὴν αἰώνων, βρῶμα 
πνευματιχὸν xal πόµα, xal πἐτραν, xal ὕδωρ, θε- 
μέλιον πίστεως, καὶ γωνίας κεφαλὴν, xai Θεοῦ τοῦ 
ἀοράτου εἰχόνα, xal péyav θεὸὺν, κεφαλήν τε τοῦ 
τῆς Ἐχχλησίας σώματος, xal τῆς χαινῆς Χτίσεως 
πρωτότοχον, xat ἀπαρχὴν τῶν κεχοιµηµένων, πρω- 
τότοχον Ex νεχρῶν, xat πρωτότοχον ἐν πολλοῖς ἆδελ- 
φοῖς, xal µεαίτην θεοῦ xal ἀνθρώπων, καὶ Υἱὸν 
povyoyevr δόξῃ xaX τιμῇ ἑστεφανωμένον, καὶ Κύριον 
της δόξης, xaX ἀρχὴν τῶν ὄντων (οὕτως εἰπὼν περὶ 
αὑτοῦ' "Oz ἐστιν ἀρχὴ), βασιλέα «c δικαιοσύνης 
«pb; τούτοις, βασιλέα εἱἰρήνης, καὶ βασιλέα τῶν 
ἁπάντων, ἀπερίγραπτον ἔχοντα τῆς βασιλείας τὸ 
χράτος. Καὶ ἄλλα τοιαῦτα πολλὰ, ὧν οὐκ ἔστι τὸ 
πλῆθος ῥᾳδίως ἑξαριθμήσασθαι' ἅπερ πάντα συν- 
τεθέντα πρὸς ἄλληλα, τῆς ἑκάστου τῶν ἐπωνύμων 
διανοίας. τὸ παρ) ἑαυτῆς εἰς ἔνδειξιν τοῦ σηµαινο- 
µένου συνεισφερούσης, ἔμφασίν τινα τῆς σημασίας 


Hic igitur nobis e£ quam vim nomen hoc Chri- 
stus habeat patefecit, cum diceret Christum esse 
Dei virtutem et Dei sapientiam, cumque et. pacem 
ipsum nominaret et lucem inaccessibilem, in qua 
Deus inhabitat, expiationem, et redemptionem, et 
sacerdotem magnum, et Pascha, et propitiationem 
animarum, splendorem gloriz et figuram substantiz, 
et effectorem sxculorum, cibum ac potum spiritua- 
Jem, petram et aquam, fundamentum fidei, et anguli 
caput, et Dei invisibilis imaginem, et magnum Deum, 
capui corporis Ecclesiz, ej nove creatura primogeni- 
tum, et primitias eorum qui dormierunt, et primoge- 
nitum ex mortuis, et primogenitum in multis fratri- 
bus, et mediatorem Dei et hominum, et Filium unige- 
nitum gloria et honore coronatum, et Dominum | 
glorie, et rerum principium, et regem justitiz, ad 
hzc et regem pacis, et regem omnium, imperium ' 
regni nullis terminis circumscriptum obtinentem. * 
His et aliis id genus nominibus eum appellavit, 
qui tam multa sunt ut prz multitudine haud fa- 
file numero comprehendi possint. Qua quidem 
omnia si inter se componantur, et singulorum col- 
ligantur significationes, mirabilem nobis hujus 
nominis Christi vim aperient, et majestatis illius 


τοῦ κατὰ Χριστὺν ὀνόματος ἡμῖν ἐμποιεῖ, ὅσον D qux verbis explicari nequit, tantum ostendent, 


χωροῦμεν τῇ Φυχῇ κατανοῆσαι, τοσοῦτον τὰ τῆς 
ἀφράστου µεγαλειότητος ἡμῖν ἑνδειχνύμενα. Ἐπειδὴ 
τοίνυν πάσης ἀξίας τε χαὶ ἑξουσίας xaX δυναστείας 
ὑπέρχειται τὸ τῆς βασιλείας ἀξίωμα, τῇ δὲ τοῦ Χρι- 
στοῦ προσηγορίἰᾳ κυρίως xoi πρώτως τὸ βασιλιχὸν 
διασηµαίνεται χράτος ( προηγεῖτο γὰρ, καθὼς iv 
ταῖς ἱστορίαις ἐμάθομεν, τῆς βασιλείας ἡ χρίσις), 
τῇ δὲ βασιλείᾳ πᾶσα fj τῶν λοιπῶν ἐμπεριέχεται δύ- 
ναµις , τούτου χάριν ὁ τὰ περιεχόμενα κατανοῄσας, 
καὶ τὴν περιεκτιχὴν τῶν xavà µέρος συγχατενόησε 
δύναμιν. Λὕτη δέ ἐστιν fj βασιλεία, Ὡς ἐνδειχτιχὸν 
ἕνομα ἡ τοῦ Χριστοῦ χλῆσίς ἐστιν Οὐχοῦν ἐπειδὴ 


ΣΗ Cor. xut, 5. 1 Galat. i17, 20. 


quantum animis et cogitalione capere valuerimus. 
Verum, quoniam omni dignitati, et potentie, el 
prineipatui regia procellit amplitudo, Christi au- 
tem nomine regium significatur imperium (nam ut 
ex historiarum libris didicimus, prius unguntur, 
qui futuri sunt reges), regno autem omnis reli- 
quorum nominum vis continetur; eo flt. ut qui e3 
qui comprehenduntur cognoscit, simul etiam illa 
complectentem intelligat potestatem. Hoc autem 
regnum est, quod quidem regnum Christi appel- 
latione indicatur: Quamobrem cum omnium maxi- 
mum et divinissimum, et primum nomen Domini 





255 


mine decorati appellemur Christiani, necesse est 
ut omnia nomina, qux vocem hane interpretantur, 


.in nobis item conspiciantur expressa, ne falso 
vocati Christiani videamur, sed ex vita testimo- 


d 


nium habeamus. Neque enim ex appellatione res 
ftunt, sed earunr subjecta natura, quacunque tan- 
dem illa sit, apti nominis significatione declaratur. 
Exempli gratia, si arbori, aut. petre hominis vo- 
cabulum tríbuamus, ideone planta, aut lapis erit 
homo? Minime vero; sed oportet ut homo sit 


prius, deinde congrua ipsius nature appellatione 


nominetur : ac ne illis quidem, quz similitudinem 
aliquam habent inter se, idem nomen proprie 
convenH,-ut si quis statuam hominem dicat, aut 


S. GREGORII NYSSENI 
nostri bonitas nobis impertiverit, ut Christi cogno- Α τοῦ μεγίστου τε χαὶ θειοτάτου καὶ πρώτου τῶν óvo- 


256 


µάτων vÉyove παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ Δεσπότου ἡμῖν xot- 
νωνία, ὥστε τοὺς τἩ ἔπωνυμίᾳ τοῦ Ἀριστοῦ τιµη- 
θέντας Χριστιανοὺς ὀνομάζεσθαι΄ ἀναγχαῖον ἂν εἴη 
πάντα τὰ ἑρμηνευτιχὰ τῆς τοιαύτης φωνής ὀνόματη 
καὶ ἓν ἡμῖν χαθορᾶσθαι, ὡς μὴ φευδώνυμον id 
ἡμῖν εἶναι τὴν χλῆσιν, ἀλλ᾽ Ex τοῦ βίου τὴν µαρτν- 
play ἔχειν. Οὐ γὰρ Ex τοῦ καλείσθαί τι τὸ εἶναι γίνε- 
και: ἀλλ’ dj ὑποχειμένη quate, ofa δ ἂν οὖσα τύχη, 
διὰ τῆς προσφνοῦς τοῦ ὀνόματος σηµασίἰας Ὑνωρί- 
ζεται. Οἷόν τι λέγω’ EA δένδρῳ τις f) πέτρᾳ προσ- 
ηχορίαν ἀνθρώπου χαρίσαιτο, ἄρα ἄνθρωπος ἔσται 
διὰ τὴν κλῆσιν, f| τὸ φυτὸν, f| à λίθος; Οὐχ ἔστι 
ταῦτα. ἀλλὰ yph πρῶτον εἶναι ἄνθρωπον, εἶθ᾽ οὕτως 
ὀνομασθῆναι τῇ προσηχορίᾳ τῆς φύσεως. Οὐδὲ γαρ 


equum, illius imaginem, sed ut aliquid proprie et D ἐπὶ τῶν ὁμοιωμάτων αἱ κλήσεις ἔχουσι τὸ χύριον, 


vere nuncupelur, germanam emnino appellatio- 
nem natura demonstrabit. Si quid autem ars in 
sre, aut marmore, aut alio ejusmodi subjecto 
imitabitur, id ipsius materi: nomen obtinebit. 

ἂν οὖσα τύχῃ, τοῦτο xat ὀνομάζεται, χαλχὺς, f) λίθος, 
πρὸς τὸ δοχοῦν σχηµατίσασα. 

Quapropter qui se nominant Christianos, id prius 
oportet ut sint, quod exigit ipsum nomen, deinde 
eam:sibi appellationem accommodent. Ac quemad- 
modum si quis verum hominem ab homine scul- 
pto velit sejungere, ex utriusque proprietatibus id 


faciet, alterum asserens animal rationale atque C 


judieio preditum, alterum vero materiam inani- 
matam, qua imitatione forinam induerit : sic etiam 
vere Christianum hominem ab eo qui Christiani 
tantum speciem habet, ex propria utriusque forma 
distinguemus. Veri Christiani formam exprimunt 
illa omnia, qu» de Christo commemoravimus. Ex 
quibus ea, quie capere possumus, imitamur : qus 
vero in naturam nostram ad imitandum non ϱὰ- 
dunt, ea veneramur et colimus. Quamobrem, ut 
aliquis sit perfectus homo Dei, ut inquit Aposto- 
lus *, nullo modo per malitiam perfectionem im- 
minuens, oporlet, ut omnia nomina, qus Christi 
significationem explicant, in ejus vita partim ἱπηί- 
tatione, partim veneratione colluceant. Quemad- 


ὡς εἴ τις ἄνθρωπον λέγει τὸν ἀνδριάντα, T] ἵππον 
τὸ µίµηµα : dXX εἰ µμέλλοι τι χυρίως xal ἀφευδως 
ὀνομάζεσθαι, ἀληθῆ δείξει πάντως τὴν προσηγορίαν 
jj φύσις. Ἡ δὲ ἀναδεξαμένη τὴν µίµησιν ὕλη, ὅπερ 


fj τι τοιοῦτον ἕτερον, ip ἐπέδαλεν dj τέχνη τὸ εἶδος 


Οὐχοῦν τοὺς ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ἑαυτοὺς ὀνομάξον- 
τας, πρῶτον γενέσθαι χρὴ ὅπερ τὸ ὄνομα βούλεται, 
εἶθ᾽ οὕτως ἑαυτοῖς ἐφαρμόσαι τὴν χλῆσιν. Καὶ ὥσπερ 
e! τις διαχρίνοι ἀπὸ τοῦ ὄντος ἀνθρώπου τὸν ὁμωνύ- 
μως ἐπὶ τῆς εἰκόνος λεγόμενον, Ex. τῶν ἰδιωμάτων 
ποιῄσεται τὴν διάχρισιν (sb. μὲν γὰρ ζῶον λογικὸν 
διανοητιχὸν ὀνομάσει, τὸ δὲ ἕτερον ὕλην ἄψυχον διά 
µιµῄήσεως ὑπελθοῦσαν τὸ εἶδος) οὕτω xal τὸν Χρι- 
στιανὸν, τόν τε ἀληθῶς ὄντα xal τὸν δοχοῦντα, διὰ 
κῶν ἐπιφαινομένων τοῖς χαρακτῆρσιν ἰδιωμάτων 
ἐπιγνωσόμεθα. Χαρακτήρες δὲ τοῦ ὄντως Χριστιανοῦ 
πάντα κἀκεῖϊνά ἐστιν, ὅσα περὶ τὸν Χριστὸν ἐνοήσαμεν. 
των ὅσα μὲν χωροῦμεν, μιμούμεθα ' ὅσα δὲ οὗ χωρεῖ 
ἡ φύσις πρὸς µίµησιν, σεθόµεθά τε xa προσκυνοῦ- 
pev. Οὐχοῦν πάντα τὰ ἑρμηνευτικὰ τῆς τοῦ Χριστου 
σημασίας ὀνόματα ἐπιλάμπειν yph τῷ Χριστιανφ 
Bip, τὰ μὲν διὰ µιµήσεως, gà δὲ διὰ προσχυνῄσεως, 
εἰ μέλλοι ἄρτιος εἶναι ὁ τοῦ θεοῦ ἄνθρωπος, χαθώς 
φῃσιν ὁ ᾿Απόστολος, μηδαμοῦ διὰ τῆς χαχίας άχρω- 
τηριάζων τὴν ἀρτιότητα. Ὥσπερ yàp οἱ τὰς μυθιχὰς 


modum enim qui commentitia fabularum monstra D τερατείας 3| διὰ τῶν λόγων 1] διὰ τῆς γραφιχῆς πλάσ- 


vel oratione vel pictura con(üngunt, bucephalos 
quosdam, aut hippoeentauros, aut anguipedes, aut 
quidpiam aliud ex diversis generibus componentes, 
non ad exemplar nature dirigunt imitationem, 
sed perversa illa inventione naturam prztereuntes, 
non hominem, sed aliud quiddam effingunt ; quippe 
qui ex eo quod videtur, id formant quod non est, 
cujus licet aliqua pars cuipiam humani corporis 
parti similis videatur, nemo tamen id quod ab- 
surda illa compositione conflatum est, hominem 
dicat : eodem pacto haud recte perfectus Christia- 
nus appellabitur, qui vel a ratione abhorrens 
caput obtineat, id est i sum universi corporis οἳ- 
put, quod Verbum est fide non habeat, quamvis 


5 lW Timoth. n1, 17. 


οοντες τέχνης, βουχεφάλους τινὰς, ^1] ἱπποχενταύ- 
ρους, fi δραχοντόποδας, f) ἄλλο τι τοιοῦτον ἐξ ἕτερ»- 
γενῶν συντιθέντες, οὐ πρὸς τὸ τῆς φύσεως ἀρχέτυπον 
τὴν µέμησιν ἄγουσιν, ἀλλὰ διὰ τῆς παραλόγου ταύ- 
σης ἐπινοίας τὴν φύσιν ἐμφαίνοντες, ἄλλο τι πλάσ- 
σουσι, xal οὐχ ἄνθρωπον, σχηματίζοντες πρὺς τὸ 
δοχοῦν τὸ ἀνύπαρκτον) xal οὐκ ἄν τις ἄνθρωπον 
εἴποι τὸ πεπλασμένον διὰ τῆς ἀλλοχότου ταύτης 
συνθέσεως, κἂν µέρει τινὶ τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος 
προσεοιχὸς τύχῃ τὸ µέρος τοῦ πλάσματος * οὕτως 
οὐδ' ἂν Χριστιανὸς ἀχριδῶς ὀνομασθείη ὁ τὴν χε- 
φαλὴν ἅλογον ἔχων, τουτέστιν, ὁ την τοῦ παντὸς χε- 
φαλὴν, Ἆτις ὁ Λόγος ἐστὶν, ἓν τῇ πίστει μὴ ἔχων, 
xà iy τοῖς ἄλλοις ἄρτιος f], ἢ ὁ τῇ χεφαλῇ τῆς πῖ- 


251 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


258 


στεως pi] χατάλληλον ἐνδεικνύμενος τῆς πολιτείας τὸ A cxteris partibus absolutus sit, vel eo capite pradi- 


σῶμα, ἢ ὁραχόντων θυμοῖς συµφυόµενος, xa καθ) 


ὁμοιότητα τῶν ἑρπετῶν τούτων ἐχθηριούμενος, ἢ τὸ 


θηλυμανὲς τῶν ἵππων τῷ ἀνθρωπίνῳ χαραχτῆρι supe 
άλλων, xaX διφυἠς τις ἱπποχένταυρος Ex λογιχοῦ τε 
xaX ἀλόγου γινόµενος. Τοιούτους δὲ πολλοὺς ἔστιν ἰδεῖν 
ἐν µόσχου χεφαλῇ, τουτέστιν Ey τῷ τῆς εἰδωλολατρείας 
δόγµατι, τὸν εὐσχήμονα χατορθοῦντας βίον (οἷον τὸν 
Μινώταυρον γράφουσιν)}, οἱ ἐν Χριστιανῷ προσώπῳφ 
θηριωδῶς ὑφαρμόζοντες τῷ βίῳ «b σῶμα, otouc τοὺς 
πανταύρους ἢ τοὺς ὁρακοντόποδας πλάττουσιν. Ὡς 
ἂν *olvuv, χαθάπερ ἐπὶ σώματος ἀνθρώπου, ὁ 
Χριστιανὸς Ὑγνωρίξοιτο, πάντων προσήχει τῶν κατὰ 
τὸν Χριστὸν νοουµένων ἀγαθῶν «bv πιστὸν ἑνσημαί- 
νεσθαι τῷ βίῳ τοὺς χαρακτῆρας. Τὸ γὰρ Ev τινι μὲν 


tus reliquas corporis partes aut eapiti aut inter se 
minime convenientes possideat, hoc est vivendi 
rationem a fide alienam instituat, cum οἱ draco- 
num furiis imbutus ira excandescat, atque instar 
horum serpentium humi repat, et equinam rabiem 
apponens humange fermz feminarum amoribus in- 
saniat, et ex duplici natura, bumana videlicet et 
ferina, veluti hippocentaurus coalescat. Ejusmodi 
autem hominum genera passim licet intueri, qui 
vel in vituli capite, in idololatrix videlicet disci- 
plina, decore vitam officiis excultam agunt (qualem 
simulant esse minotaurum), vel Christianze personx 
bellum corpus, id est flagitiosum vivendi genus 
adjiciunt, quales hippocentauros, aut anguipedes 


εἶναι τοιοῦτον olov τὸ ὄνομα βούλεται, ἐν ἑτέροις δὲ D fingunt. Consentaneum igitur est ut, quemadmo- 


πρὸς τὰ ἑναντία ῥέπειν, οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, ἢ εἰς 
πολέμίου τάζιν αὐτὸν πρὸς ἑαυτὸν διατέµνεσθαι, δὺ 
ἀρετῃῆς καὶ χαχίας Ev ἑαντῷ στασιάζοντα, ἄσπονδον 
αὐτὸν αὑτῷ xal ἀσύμδατον τῷ βίῳ γινόµενον. « Τίς 
γὰρ κχοινωγία quii πρὸς σχότος; » φησὶν ὁ ᾽Από- 
στολος. 


dum in corpore humano singule partes conve- 
niunt, sic tota Christiani vita omnibus, qus in 
Christo ex fide considerantur, bonis insigniatur. 
Nam si una quidem ex parte talis sis qualem Chri- 
stianum requirit nomen, ex altera vero in contra. 
rium declines, nibil aliud facias, quam si hostis 


tui vicem obtinens in teipsum dividaris, quod eam seditionem in te per virtutem et vitium «conciles, ut 
nulla ratione tibi ipse in vita placari conciliarique possis. « Etenim quz societas luci ad tenebras? » 


ut inquit Apostolus *. 

Ἐπεὶ οὖν ἅμικτος τῷ φωτὶ xai ἀμεσίτευτός ἐστιν 
ἡ ἑναντίωσις ΄ ὁ ἁμφοτέρων ὀχόμενος, καὶ μὴ θάτε- 
pov αὐτῶν μεθιεὶς, τῇ τῶν ἀντιστοιχούντων ἀλλήλοις 
ἑναντιότητι καὶ αὐτὸς xav ἀνάγχην συνδιασχίζεται, 
φῶς κατὰ ταὐτὸν xal σχότος ἓν τῷ συμμίκτω.βίῳ 
γινόµενος * τῆς μὲν πίστεως τὸν φωτισμὸν ἐνιείσης, 
τοῦ δὸ σχοτεινοῦ βίου τὴν ἐκ τοῦ λόγου λαμπηδόνα 
χαταμελαίνοντος. Ἐπεὶ οὖν ἅμικτός ἐστι xal ἀσύμ- 
6ατος τῷ quii πρὸς τὸ σχότος ἡ κοινωνία, ὁ ἔχα- 
τέρου τῶν ἑναντίων περιεχόµενος, αὐτὸς ἑαυτῷ πο- 
λέµιος Ὑίνεται , διχή μερισθεὶς πρὸς ἀρετὴν xai 
χακίαν, καὶ ἑαντῷ πρὸς ἀντίπαλον. τάξιν ἀντιχαθιστά- 
µενος. Ὥσπερ δὲ οὐκ ἔστιν ἐν δύο πολεμίοις ἀμφοτέ- 
ρους νιχητὰς xav ἀλλήλων γενέσθαι (ἡ γὰρ τοῦ ἑνὸς 
γίχη θάνατον τοῦ ἀντιχειμένου πάντως ἐργάζεται), 
οὕτω xal ἐπὶ ταύτης τῆς ἐμφυλίου µάχης, τῆς διὰ 
τοῦ συµµίκτου βίου συνισταµένης, ob πως ἔστι νιχῆ- 
cat τὴν χρείττονα παράταξιν, ph πανωλεθρίᾳ τῆς 
ἄλλης διαφθαρείσης. Πῶς γὰρ ὁ τῆς εὐσεδείας στρα- 
«bc κρείττων τῆς χαχίας γενήσεται, τῆς πονηρᾶς 
φάλαγγος τῶν ἑναντίων ἀντιθαινούσης ; ἀλλ’ εἰ µέλ- 
λοι νικᾷν τὸ χρεΐττον, φονευθήσεται πάντως τὸ ἁν- 
τιχείµενον. Καὶ οὕτως ἡ ἀρετὴ κατὰ τῆς χαχίας 
ἕξει τὰ νιχητήρια, ὅταν πᾶν τὸ πολέμιον αὐτῇ διὰ 
τῆς τῶν λογισμῶν συμμαχίας µεταχωρῄβσῃ πρὺς τὸ 
ἀνύπαρχτον. Καὶ τότο πληροῦται vb àx προσώπου 
τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς προφητείας λεγάµενον, ὅτι « Ἐγὰ 
ἀποχτενῶ , xal ζᾗν ποιῄσω. » O0. γὰρ ὅστιν ἄλλως 
τὸ ἐν ἐμοὶ ἀγαθὸν ζῆσαι, μὴ τῷ θανάτῳ πολεμίου. 
ζωοποιούμενον, Ἕως δ ἂν τῶν δύο περιεχώµεθα, 
ἕκατέρᾳ χδιρὶ τῶν ἐναντίων ἁπτόμενοι, ἀδύνατον 
χατὰ ταὐὑτὸν τῶν ἀμφοτέρων ἔχειν τῆν µετουσίαν. 


* Jl Cor. vi, 14. * Deut. xxxii, 59. 


Cum igitur luci adeo contrari» sint tenebre ut 
nullo modo commisceri nulloque medio conjungi 
possint » qui in utrisque versatur, nee alterutram 
negligit partem , illis inter se contrariis pugnanti- 
bus, ipse quoque necessario scinditur, siquidem 
eodem tempore in ea permistus confusione et lux 
et tenebre efficitur, cum et fides lucem immittat , 
et vit:e malitia rationis splendori tenebras offun- 
dat. Quoniam igitur nulla inter lucem et tenebras 
amicitia, nulla petest osse conjunctio , qui utrum- 
gue contrarium suscipit, ipse sibi hostis evadit , 
eum ad virtutem et vitium ut duas in partes divi- 
sug inclinet, et more hostili tànquam instructa 
acie se ipsum oppugnet. Δο quemadmodum illi , 
qui capitali odio dissidentes dimieamt , utrique vi- 
etores esse nequeunt; unius enim victoria alteri 
victo prorsus interitum afferl: sic in domestico 
intestinoque dissidio, quod ex vile permistione 
nescitur, pars melior sine alterius intesnecione 


D victrix esse non potest. Qui enim &et ut pietatis 


exercitus superior sit, vitiorum multitudine veluti 
phalange hostium contra pugmante, nisi hzc uti 
debilior a prestantiore penitus deleatur ? Tunc au- 
tem virtus de malitia victa triumphabit, cum ratio- 
nis auxiliis superati omnes tibi cedent adversarii ; 
tune implebitur id quod ex persona Dei in prophe- 
tia dictum est, « Ego occidam et vivere faciam *. » 
Nullo enim pacto id quod in nobis est bonum po- 
test vivere, nisi ex adversarii morte vita illi com- 
paretur. Quandiu autem duobus inhzremus, alter- 
utra manu contraria complectentes , fleri nequit 
ut utrumque consequamur. Quantum enim ex una 


v 


/ 


259 


S. GREGORII NYSSENI 


260 


parte maliti:t capimus, tantum ex altera virtutis A Τοῦ γὰρ περιδραξαµένου τῆς χαχίας , fj ἀρετὴ τῆς 


amittimus. Sed, ut eo unde digressa est, rever- 
tatur oratio, una est ad puram divinamque vitam , 
eirtutem amantibus via, ut cognoscant quid Christi 
vocabulum significet , eique vivendi rationem ex vi 
sanctorum nominum virtute expolitam et conciu- 
nam accommodent. Qusecunque igitur verba ex 
sancta Pauli doctrina Christi significationem expli- 
cantia orationis initio recensuimus , ea si nobis ita 
proponamus , ut partim , quemadmodum diximus, 
imitemur, partim colamus, tutissimum nobis ad 
bene beateque vivendum aditum muniemus. Α pri- 
mis igitur, eum servantes ordinem , quem series eo- 
rim, qus& jam enumeravimus, suggerit, incipiamus: 
Ghristus Dei virtus et sapientia *. Ex his discimus 


ea quz divinitati conveniunt , ex quibus Christi no- B 


men nobis venerandum efficitur. Etenim quia res 
omnes, qux vel sensu percipiuntur, vel sensus su- 
perant cognitionem , per ipsum effectze sunt, et in 
ipso consistunt, necessario ad definiendam nominis 
illius, qui cuncta procreavit , significationem, sa- 
pientia et virtus conjunguntur. Nam ex duabus his 
vocibus ita copulatis id intelligimus ; neque enim 
essent hzc magna et qua nulla ratione explicari 
possunt creaturarum miracula, nisi et sapientia 
eorum procreationem excogitasset , et virtus , quz 
per sapientiam excogitata fuerant, confecisset ; 
per virtutem enim ipsius sapientie cogitationes 
opera sunt. 


λαθῆς ἐξωλίσθησεν. Οὐχοῦν πάλιν τὸν ἐξ ἀρχῆς 
ἀναλάθωμεν λόγον, ὅτι µία πρὸς τὴν καθαράν τε xat 
θείαν ζωήν ἔστι τοῖς φιλαρέτοις ὁδὺς, Υνῶναι τί ση- 
µαΐνει τοῦ Χριστοῦ τὸ ὄνομα, ᾧ xph χαὶ τὺν ἡμέ- 
τερον συμμορφωθῆναι βίον, διὰ τῆς τῶν λοιπῶν ὀνο- 
µάτων ἑἐμφάσεως εἰς ἀρετὴν ῥυθμιζόμεναν. "Oca 
τοίνυν ἓν τοῖς προοιµίοις τοῦ λόγου ῥήματά τε xal 
ὀνόματα παρὰ τῆς ἁγίας τοῦ Παύλου φωνῆς ἑἕρμη- 
veuttxà τῆς τοῦ Χριστοῦ σηµασίας συνελεξάµεθα , 
ταῦτα προθέντες εἰς τὴν προχειµένην ἡμῖν σπου- 
δην, ἀσφαλεστάτην ὁδηγίαν εἰς τὸν βίον τὸν κατ᾽ ἀρε- 
τὴν ποιησόµεθα, τὰ μὲν μιμούμενοι, καθὼς ἓν τοῖς 
φθάσασιν εἴρηται, τὰ δὲ προσχυνοῦντες χαὶ σεδαζό- 
µενοι. Γενέσθω δὲ ἡμῖν τάξις τῶν εἱρημάνων ἡ ἁπ- 
αρίθµησις. Οὐχοῦν ἀπὸ τῶν πρώτων ἀρξόμεθα: Χρι- 
στὺς, φησὶ, θεοῦ δύναμις xat θεοῦ σοφία. Διὰ τούτων 
πρῶτον μὲν τὰς θεοπρεπεῖς ἑννοίας διὰ τῆς τοῦ 
Χριοτοῦ προσηγορίας µανθάνοµεν , δι ὧν σεθάσµιον 
ἡμῖν τὸ ὄνομα Ὑίνεται. Ἐπειδὴ γὰρ πᾶσα dj χτίσις, 
ὅση τε τῇ αἰσθήσει γινώσχεται, καὶ ἡ τῆς αἰσθητικῆς 
ὑπερχειμένη χατανοῄσεως, δι αὐτοῦ γέγονε, καὶ ἓν 
αὐτῷ συνέστηχεν, ἀναγχαίως πρὸς τὸν ὁρισμὸν τῆς 
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας τοῦ τὰ πάντα ποιῄσαντος, ἡ 
σοφία τῇ δυνάµει συμπλέχεται. Τοῦτο νοούντων ἡμῶν 
διὰ τῆς τῶν δύο τούτων φωνῶν συζυγίας, τῆς δυνά- 
pec τε λέγω καὶ τῆς σοφίας, ὅτι οὖχ ἂν ἣν τὰ µε- 
γάλα ταῦτα καὶ ἄφραστα τῆς κτίσεως θαύματα , 
μὴ σοφίας μὲν τὴν γένεσιν αὐτῶν ἐπινοούσης, δυνά- 


Κεως δὲ τῇ σοφἰᾳ παρομαρτούσης πρὺς τὴν τῶν νοηθέντων τελείωσιν, δι fic Épya τὰ νοήματα γίνεται. 
Christi igitur signiticatio in banc duplicem vim , C µΜερίζεται τοίνυν χαταλλήλως εἰς διπλην ἔμφασιν 


sapientiam scilicet virtutemque , dividitur, ut, 
quando rerum universitatis magnitudinem aspici- 
mus , ex ea immensam Dei virtutem cognoscamus. 
Quando autem consideramus quonam modo ea que 
nulla fuerant, genita sint, tam multiformi natura 
iu rebus per divinum Spiritum exsistente , incre- 


dibilem ipsius qui illa excogitarit sapientiam ado-- 


remus et suspiciamus , eujus cogitata ipsa sunt fa- 
cta : neque vero ignava erit hzc fides, qua Chri- 
stum esse virtutem et sapientiam credimus, sed ad 
boni dijudicationem nobis erit adjumento. Quod 
enim quis supplicans appellat, id ad seipsum obse- 
erando trahit et ducit; atque interiorem hominem 
virtute ita corroborat, ut Apostolus ad virtutem 


respiciens dicit : Christus autem est Dei virtus. D 


Et sapiens fit, ut in Proverbiis patet, qui sapien- 
tiam invocat , qux omnino Dominus esse intelligi- 
tur ". Quare ille, qui nomen habet a Christo, qui 
virtus est et sapientia, virtus etiam cum eo appel- 
latur, cum adversus peccatum strenue ac fortiter 
pugnat : dum vero id quod melius est eligit, in 
seipso sapientiam ostendit. Qua quidem sapientiz 
virtutisque conjunctione vita perfecta constituitur : 
altera enim, qu» recta honestaque sunt, perspi- 
eimus ; altera , qug perspecta habemus, exsequi- 
mur et confirmamus. Jam vero Christum esse pa- 


*]1 Cor. 1, 24. " Prov. u1, 2 sqq. 


τὸ τοῦ Χριστοῦ σηµαινόµενον, εἰς τὴν σοφίαν τε xax 
τὴν δύναμιν, ty ὅταν μὲν πρὸς τὸ μέγεθος τῆς τῶν 
ὄντων συστάσεως ἀποθλέψφωμεν, τὴν ἄφραστον αὐτοῦ 
δύναμιν διὰ τῶν χαταλαμθανοµένων νοῄσωμεν. Ὅταν 
δὲ λογιζώμεθα ὅτι τὰ μὴ ὄντα παρΏηλθεν εἰς Υένεσιν, 
τῆς πολυειδοῦς Ev τοῖς οὖσι φύσεως διὰ «θείου νεύ- 
µατος οὐσιωθείσης , τότε τὴν ἁχατάληπτον σοφίαν 
τὸν Χριστὸν πιστεύειν, Ὅ γάρ τις ἐπιχαλεῖται προσ- 
ευχόµενος, χαὶ πρὸς ὃ βλέπει τῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλ- 
p, τοῦτο πρὸς ἑαυτὸν διὰ τῆς ἑὐχῆς ἐπισπᾶται " 
xaX οὕτω δυνάµει τε χραταιοῦται πρὸς τὸν ἔσω ἄν- 
θρωπον, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, ὁ πρὸς τὴν 
δύναμιν βλέπων (Χριστὸς δέ ἐστιν ἡ δύναμις), καὶ 
σοφὸς Ὑίνεται, χαθὼς f$ Παροιμία φησὶν, ὁ τὴν σο- 
φίαν ἐπικαλούμενος, τις πάλιν νοεῖται ὁ Κύριος. 
Οὐχοῦν à τῷ Χριστῷ συνονοµαζόµενος, ὃς ἐστι δύνα- 
µίς το xal σοφία, χαὶ τῇ δυνάµει συνονοµάξεται. 
δυναμωθεὶς χατὰ τῆς ἁμαρτίας, χαὶ τὴν σοφίαν ἐν 
ἑαυτῷ δείξει, τῇ ἐχλογῇ τοῦ βελτίονος. Σοφίας δὲ xai 
δυνάµεως ἓν ἡμῖν δειχνυµένων, τῆς μὲν τὸ καλὸν 
αἱρουμένης, τῆς δὲ δυνάµεως τὸ νοηθὲν βεθαιούσης, 
κατορθοῦται τοῦ βίου τὸ τέλειον δι’ ἀμφοῖν συμπλε- 
χόμενον. Οὕτω χαὶ εἰρήνην τὸν Χριστὺν νοῄσαντες, 
ἀληθῃ τοῦ Χριστοῦ τὴν χλῆσιν ἓφ᾽ ἑαυτῶν ἐπιδείξο- 
μεν, ἐὰν διὰ τῆς ἓν ἡμῖν εἰρήνης τὸν Χριστὺν τῷ 
βίῳ ἐπιδειξώμεθα. Ἐχεῖνος τὴν ἔχθραν ἀπέχτεινε, 


26i 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


269 


χχθώς φησιν ὁ Απόστολος. Οὐχοῦν μηδὲ ἡμεῖς ἐν A cem cogitantes , veram Christiani appellationem 


ἑαυτοῖς ταύτην ζωοποιῄσωμεν, ἀλλὰ νεχρὰν αὐτὴν ἓν 
τῷ ἡμετέρῳ δείξωµεν Bip. Μήποτε τὴν καλῶς ἐπὶ 
σωτηρίᾳ ἡμῶν παρὰ τοῦ soU νεχρωθεῖσαν, ἡμεῖς 
ἐπ᾽ ὀλέθρῳ τῶν φυχῶν ἡμῶν, δι ὀργῆς xat µνησι- 
χαχίας καθ) ἑαυτῶν ἀναστήσωμεν, πονηρὰν ἀνάστα- 
σιν τῆς χαλῶς ἀποθανούσης κατεργασάµενοι. Αλλ 
εἰ τὸν Χριστὸν ἔχομεν, óc ἐστιν ἡ εἰρήνη, καὶ ἡμεῖς 
ἐν ἑαυτοῖς τὴν ἔχθραν νεχροποιῄσωµεν, ἵν ὅπερ &v 
ἐχείνῳ πιστεύοµεν, τοῦτο xal ἐν τῷ ἡμετέρῳ xatop- 
θώσωμεν Bip. Ὡς γὰρ ἐχεῖνος τὸ µεσότοιχον τοῦ 
φραγμοῦ λύσας, τοὺς δύο ἕχτισεν ἓν ἑαυτῷ εἰς ἕνα 
χαινὸν ἄνθρωπον , ποιῶν εἱρήνην * οὕτω xa ἡμεῖς 
εἰς χαταλλαγὰς ἀγάγωμεν οὐ µόνον τοὺς ἔξωθεν ἡμῖν 
προσµαχοµένους, ἀλλὰ χαὶ τοὺς ἓν ἡμῖν αὐτοῖς στα. 
σιάζοντας, ἵνα μηχέτι dj σὰρξ ἐπιθυμῇ κατὰ τοῦ 
πνεύματος, τὸ δὲ πνεῦμα κατὰ τῆς σαρχός' ἀλλ᾽ 
ὑποταγέντος τοῦ σαρχώδους φρονήµατος τῷ θείῳ 
νόµῳ, εἰρηνεύωμεν ἐν ἑαυτοῖς, εἰς ἕνα τὸν xatvóv τα 
xai εἰρηνιχὺν ἄνθρωπον ἀναστοιχειωθέντες, xal etc 
ol δύο γενόµενοι. Εἱρήνης γὰρ ὄρος, ἡ τῶν διεστηχό- 
των ἐστὶν ὁμοφωνία. Ὅταν οὖν ἐξαιρεθῇ τῆς φύσεως 
ἡμῶν ὁ ἐμφύλιος πόλεμος, τότε xal ἡμεῖς, &v ἑαυτοῖς 
εἰρηνεύσαντες, εἰρήνη γινόµεθα, ἀληθῃ xat xvplay 
ἐφ᾽ ἡμῶν τοῦ Χριστοῦ τὴν ἐπωνυμίαν ἐπιδειχνύοντες. 
Φῶς δὲ ἁληθινὸν καὶ τῷ φεύδει ἁπρόσιτον νοῄσαντες 
τὸν Χριστὸν, τοῦτο µανθάνοµεν , ὅτι yph καὶ τὸν 
ἡμέτερον βίον ταῖς τοῦ ἀληθινοῦ Πατρὸς ἀχτῖσι χατα- 
φωτίζεσθαι. ᾿Αρεταὶ δέ εἶσιν αἱ ἀχτῖνες τοῦ ἡλίου τῆς 
διχαιοσύνης, εἰς φωτισμὸν ἡμῶν ἀποῤῥέουσαι, δι ὧν 
γίνεται «b ἀποθέσθαι τὰ ἔργα τοῦ σχότους, καὶ ὡς 
Ev ἡμέρᾳ περιπατεῖν εὐσχημόνως, xal. ἀπειπάμενον 
τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης, xal πάντα ἐν φωτὶ ποιοῦν- 
τα, xal αὐτὸν φῶς γενέσθαι, ὥστε καὶ ἄλλοις λάμ- 
κειν διὰ τῶν ἔργων, ὅπερ φωτός ἐστιν ἴδιον. Kày 
ἁγιασμὸν τὸν Χριστὸν εἶναι νοήσωμεν, τῷ πάσης βε- 
6ήλου χαὶ ἀχαθάρτου πράξεως καὶ ἑννοίας, οὐχὶ ῥή- 
ματι τοῦ ἁγιασμοῦ τὴν δύναμιν ὁμολογοῦντες, ἀλλὰ 
ppp. — — 
nominis vere participes ostendemus , quippe qui 
tionis virtutem prz nobis feramus. 

᾽Απολύτρωσιν δὲ εἶναι τὸν Χριστὸν µαθόντες, τὸν 
ἑαυτὸν δόντα λύτρον ὑπὲρ ἡμῶν, toUvo διὰ τῆς τοι- 
αύτης φωνῆς παιδευόµεθα, τὸ μαθεῖν ὅτι χαθάπερ 
τιµήν τινα τῆς Σχάστου φυχῆς παρασχόµενος ἡμῖν 
τὴν ἀθανασίαν, χτῆμα ἴδιον τοὺς ἐκ τοῦ θανάτου Tap 
αὐτοῦ διὰ τῆς ξωῆς ἐξαγορασθέντας ἐποίησεν, El τοί- 
νυν δοῦλοι τοῦ λυτρωσαμένου γεγόναµεν, πρὸς τὸν 
χυριεύοντα πάντως ὀψώμεθα, ὡς µηχέτι ἡμᾶς tav- 
τοῖς δν, ἀλλὰ τῷ χτησαμένῳ ἡμᾶς διὰ τοῦ τῆς ζωῆς 
ἀνταλλάγματος. Οὐχέτι γὰρ ἑαυτῶν ἐσμεν κύριοι, 
ἀλλ 6 ὠνησάμενός ἐστι Κύριος, ἡμεῖς δὲ αὐτοῦ τὰ 
κτήματα. Οὐκοῦν νόμος ἔσται τῆς ἡμετέρας ζωῆς, 
4b τοῦ χυριεύοντος θέλημα. Ὥσπερ γὰρ τοῦ θανά- 
του κρατοῦντος ἡμῶν, ὁ τῆς ἁμαρτίας ἐν ἡμῖν νόµος 
ἐπολιτεύετο: οὕτως ἐπειδὴ τῆς ζωῆς xtüua γεγό- 


* Ephes. r1), 14. 
** 1 Gor. vi, 90. 


*ibid. ο Joan. 1, 9. 


ec 


!! Rom. xiij, 12, 15, 


ostendemus , si per eam pacem , quz in nobis est, 
Christum vita nostra expresserimus. Ille interfecit 
inimicitiam , ut inquit Apostolus *. Ne igitur eam 
in nobis ullo modo reviviscere patiamur, sed plane . 
mortuam esse declaremus. Ne przclare pro salute 
nostra interfectam a Deo, nos in nostrorum per- 
niciem animorum irascentes, et injuriatum remi- 
niscentes excitemus, eam , qux bene mortua jacet, 
improbe in vitam revocantes. Sed cum habeamus 
Christum, qui est pax, nos item inimicitiam occi- 
damus, ut, quod in ipso credimus, id in nostra: 
vita prosequamur. Ut ille enim medium parietem 
macerie solvens duos condidit in semetipso in uno 
homine faciens pacem *, sic et nos reconciliemus 
non eos tantum qui nos extrinsecus oppugnant, 
sed illos etiam qui in nobis ipsis seditiones com- 
movent, ut ne concupiscat amplius adversus spi- 
ritum caro, et spiritus adversus carnem ; sed pru- 
dentia carnis legi divinz subjecta , in unum novum 
et pacilicum hominem rezdificati , et ex duobus 
unus effecti in nobis ipsis pacem habeamus. Hxc 
enim est pacis definitio, ut dissidentium concordia 
esse dicatur. Quamobrem , quando nature nostre 
bellum intestinum sublatum est, in nobis pacem 
colentes , pax efficimur, et veram ac propriam in 
nobis hanc Christi appellationem declaramus. At 
Christum esse lucem veram **, et a mendacio re- 
motissimam considerantes, discimus vitam quoque 
nostram vera lucis radiis illustrari oportere. Solis 
autem justitiz: radii sunt ipsz virtutes, quz ad nos 
illuminandos emanant , ut abjiciamus opera tene- 
brarum , et tanquam in die honeste ambulemus **, 
et repudiantes abscondita turpitudinis , atque om- 
nia in luce facientes, ipsi quoque lux evadamus, | 
et quod proprium est lucis, aliis per opera splen- 
deamus. Quodsi Christum ut sanctificationem con- 
siderabimus 33, ab improbis et impuris omnibus 
tum factis tum cogitationibus abstinentes, nos ejus 


non verbis, sed vitze nostre actionibus sanctifica- 


Porro cum redemptionem esse Christum disci- 
mus, qui seipsum ut nos redimeret, pretium de- 


D dit, ea voce intelligimus, eum tanquam mercedem 


cujusque animi, prebendo nobis immortalitatem, 
nos e morte 4 se per vitam coemptos propriam sibi 
possessionem effecisse !*. Quodsi ejus qui nos rede- 
mit effecti sumus, Dominum ita sequamur, omnino 
ut non amplius nobis vivamus, sed illi, qui nos vite 
su pretio comparavit * : non enim amplius nostri 
ipsorum domini sumus, sed ille qui nos coemit 
Dominus est, nos autem ejus domínio mancipati. 
Illius ergo voluntas nobis pro lege vivendi propo- 
sita sit. Ut enim cum mors impotenti dominatu nos 
premeret, peccati lex in nobis omnia adminisira- 
bat, sic, quando vitze jam addicti sumus, par uti 


'ICor. τν 50. !* 1 Timoth. µ, 6. 











205 


S. GREGORII NYSSENI 


9264 


que sit, uL ipsius rerum potientis arbitrio guberne- A vapev, ἀναγχαῖον ἂν εἴη, πρὸς τὴν κραεοῦσαν psO- 


mur, ne quaudo a vitz? voluntate per peccatum re- 
cedentes, rursus ad improbum mortis in animos 
nostros dominatum ultro delabamur. Illa vero 
cogitatio nos astringet Domino !*, si eum a Paulo 
tum Pascha 8, tum sacerdotem appellatum esse 
audiverimus : pro nobis enim vere Pascha immo- 
latus est Christus, sacerdos autem sacrificium ob- 
tulit Deo idem ipse Christus. « Seipsum enim, » 
inquit, « tradidit oblationem et hostiam pro no- 
bis *". » Qua quidem nobis documento sunt, vut 
qui Christum Deo se oblationem et hostiam dedis- 
se, et factum esse Pascha videt, ipse quoque cor- 
pus suum Deo hostiam viventem, sanctam, bene 
placentem exhibeat, rationabile obsequium fa- 
ctus !* : sacrificandi autem modus est, ut ne con- 
formetur huic sxculo, sed transfurmetur in reno- 
vationem mentis suz, ut probet qua sit voluntas 
Dei bona, et beneplacens, et perfecta 1, Neque 
enim in carne, bona Dei voluntas ostendi potest, 
nisi ex spiritus lege sacrificata sit: quandoquidem 
prudentia carnis inimica est Deo, et legi Dci nom 
est subjecta **. Quocirca, nisi prius caro inortifi- 
catis membris, que sunt super terram *!, quibus 
obsequimur appetitui, per hostiam viventem sacri- 
ficetur, beneplacens et perfecta Dei voluntas sine 
impedimento non potest in vita credentium obser- 
vari. Sic etiam dum Christus in proprio sanguine 
propitiatio consideratur, edocemur, ut nos item 
nobis ipsis propitiatio simus, et membra mortifi- 
cantes animos reddamus immortales. Quando autem 
gloriz splendor et figura substantiz Christus dici- 
tur *, his verbis adorandam ejus majestatem 
mente concipimus. Paulus enim divino Spiritu 
afflatus, et vere doctus a Deo, qui in altitudine 
divltiarum et sapientiz: et scientie Dei divinorum 
axysteriorum arcana et recondita scrutatus fue- 
rat *', cum ad divinitus sibi ostensos splendores 
earum rerum quz indagari investigarique nequeunt 
declarandos lingua imbecillior esset, quatenus 
suam ipsius in mysterio intelligentiam aures exci- 
pientium caperent, signiflcationibus quibusdam 
subindicavit, tantum videlicet loquens, quantum 
cogitationi serviens oratio poterat explicare. 


αρμοσθῆναι ἡμῶν τὴν moXvcs(ay, µή ποτε «sc ζωῆς 
παρατραπἑντες θελήµατος, πάλιν πρὸς «by πονηβὸν 
τῶν φυχῶν ἡμῶν τύραννον, τὸν θάνατον λέγω, διὰ τῆς 
ἁμαρτίας αὐτομολήσωμον. Ἡ δὲ αὐςὴ διάνοια προσ- 
οιχειώσει ἡμᾶς τῷ Χριστῷ, κἂν Πάσχα αὐτὸν εἶναι, 
κἂν ἀρχιερέα, παρὰ τοῦ Παύλου ἀχούσωμεν. Ἐτύθη 
γὰρ ὡς ἁληθῶς ὑπὲρ ἡμῶν τὸ Πάσχα Χριστός. ἀλλ 
ὁ ἱερεὺς, προσάγων τῷ Θεῷ τὴν θυσίαν, ox ἄλλος 
τίς ἐστι παρ) αὐτὸν τὸν Χριστόν. « Ἑαυτὸν γὰρ, » 
φησὶ, εἀνήνεγχε 'προσφορὰν xaX θυσίαν ὑπὲρ ἡμῶν., 
Οὐχοῦν τοῦτο διὰ ovv µανθάνοµεν, ὅτι πρὸς 
ἐχεῖνον βλέπων, τὸν ἑαυτὸν προσαγαγόντα Ἱτροαφορὰν 
xdi Qocíav, Πάσχα γενόμενον, xai αὐτὸς ξαυφὸν «παρα - 
στήσει τῷ θεῷ θυσίαν ζῶσδαν, ἁγίαν, εὐάρεστον, λο- 


Β (00) λατρεία γενόμενος ' ὁ δὲ εβόπος τῆς ἱερουργίας 


ἐστὶ, τὸ μὴ συσχηµατίζεᾶθάι τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλὰ 
μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀναχαινώσει τοῦ νοὺς αὐτοῦ, &v 
τῷ δοχιµάζειν, vl «b θέληµα 900 Θεοῦ τὸ ἀγαθὸν, xol 
εὐάρεστον, καὶ τέλειον. Οὐ γὰρ ἔστι ζώεης τῆς 
σρχὸς, xai μὴ κατὰ τὸν πνευματιχὸν ἑερουργηθείσης 
νόμον, Ὁὸ ἀγαθὸν τοῦ Θεοῦ θέλημα Ev αὑτῇ δειχθῆ- 
ναι * διότι τὸ φρόνημα τῆς σαρχὸς, ἔχθρα εἰς θεὸν, 
καὶ τῷ νόμῳ τοῦ θοοῦ οὐχ ὑποτάσαέται, 0ὐδὲ γὰρ 
δύναται, ἕως ἂν Qj dj σὰρξ, fc διὰ τῆς ζωοποιοῦ 
θυσίας Ἱερουργηθείσης, διὰ τοῦ νεχρῶσαι τὰ ἐπὶ γῆς 
µέλη, δι ὧν ἑνεργεῖται τὰ πάθη, ἀνεμποδίστως 1δ 
εὐάρεότην xai τέλειον θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ ζωῇ 
αὑτῷ πεπιστευχότων χατορθωθήσεται. Οὕτως καὶ 


c ἱλαστήριον ἐν τῷ ἰδίῳ αἵματι 6 Χριαιὺς νοούµενος, 


διδάσχει τὸν ταῦτα νοῄσαντα, αὐτὸν ἔχαστόν γενέ- 
σθαι ἑαυτῷ ἑλαστήριον, διὰ τῆς τῶν μελῶν νεχρώ- 
σεως τὴν ψυχῆν ἀφαγνίζσντα. "Όταν δὲ δόξης ἁπαύ- 
Υασµα, xai χαραχτὴρ ὑποστάσεως 6 Χριστὸς λέ- 
γητάι τῆς προσχυνουµένης αὐτοῦ µεγαλωσύνης διὰ 
τῶν ῥημάτώὼν τὀύτων «X; ἐννοίας ἀναλαμθάνομεν. Ὁ 
γὰρ θεόπνευστος ὡς ἀληθῶς χαὶ θεοδίδαχτος Παθλος, 
ὁ tv τῷ βάδει τοῦ πλούτου τῆς σοφίας χαὶ τῆς γνώ- 
σέως τοῦ θεοῦ, τὰ ἅἄδηλα xal τὰ χρύφια τῶν θείων 
Κυότηβίων διερευνῴµενος, εάν Υινοµένας αὐτῷ θεό- 
θεν ἑλλάμψεις περὶ τῆς τῶν ἀνεξερεονήτων τε καὶ 
ἀνεξιχνιάστων χατανοῄσεως, ἀπονωτέραν Έχων τῆς 
διανοίας τὴν γλῶτταν, χαθὼς ἐχώβαι f) ἀχοὴ τῶν Se- 


— χοµένων τὴν σύνεσιν αὐτοῦ, την ἐν τῷ µωστηρίῳ, δι” 


Nam eum omnia qua in naturam et potentiam D αἰνιγμάτων τινῶν ὑπέδειξεν" ὅσον ὑπουργὰν τῇ ὄνα - 


humanam cadunt de natura divina cognovisset, 
$upremz jllius essenti:e rationem nullis huma- 
nis cogitationibus capi comprehendique posse 
demonstrat. 


Itemque cum ea qus de ipsa considerautur, pa« 
cem nimirum, virtutem, et vitam, et justitiam, et 
lucem, et veritatem, et id genus alia perseque- 
retur, rationem ipsius omnino posse concipi ne- 
gavit: Deum enim nec visum unquam fuisse, nec 
visum iri. « Quem nullus » inquit, « hominum 


! ] Cor. v, 7. 


'"* Hebr. vit, 14 sq 
** Rom. viri, 6. 


q. 
*! Coloss. 11, 5. ** Hebr. 1. 3. 


" [| Timoth. n, 6; Ephes. v, 2. 
3? |] Cor. 3i, 4. 


vola δυνατῶς εἶχεν ὁ λόγος, τοσοῦτον φθεγγόµενος. 
Πάνια γὰρ ὅσα χωρεῖ fj ἀνθρωπίνη δύναµις, xata.- 
νοῄσας, ἀνέφικτόν τε xol ἀνεπ[λήπτον ἀνθρωπίνοις 
λογισμοῖς τὸν τῆς ὑπερχειμένης οὐσίας προσφέρεται 
λόγον. 

. Διὸ τὰ περὶ αὐτῶν θεωρούμένα λέγων, εἰρήνην, 
xai δύναμιν, xaX ζωὴν, καὶ δικαιοσύνην, xal gie, 
χαὶ ἀλήθειαν, καὶ τὰ τὀιαῦτα ' τὸν περὶ αὑτῆς ἑχεί-- 
ve λόγον, ἄληπ ον εἶναι παντελῶς διωρίσατο, ἐἰπὼν 
μήτε ἑωρᾶσθαί ποτε «bv θεὺν, μήτε ὀφθήσεσθαι. 


« "Ov εἶδε, » γὰρ, φησὶν, « οὐδεῖς, οὐδὲ ἰδεῖν δύνα-- 


11 Rom. xi, 1. 


" ibid, 5. 


965 


DE PERFECTA CHRISTIAN] F ORMA. 


266 


«at, » AtX τοῦτο ζητῶν, πῶς ὀνομάσει τὸ μὴ δυνά- A vidit, nec potest videre **, Idcirco quzrens quo- 


µενον λογισμοῖς «ληφθῆναι, ὡς οὐχ εὗρεν ἐμφαντιχὸν 
ὄνομα τῆς τῶν ἀκαταλή των ἑρμηνείας, δόξαν καὶ 
ὑπόστασιν ὠνόμασε τὸ ὑπερχείμενον παντὸς ἆἀγα- 
000, τὸ µήτε νοούμενον ἁξίως, μήτε φραζόμενον. 
τὴν μὲν οὖν ὑπερχειμένην τῶν ὄντων οὐσίαν ἀφῆχεν 
ἀχατονόμαστον "τὸ δὲ συναφές τε xal ἀδιάστατον 
τοῦ ἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα διερμηνεύων, καὶ 7b τῷ 
ἀορίστῳ τε xmi ἀῑδίῳ Πατρὶ ἀορίστως τε καὶ ἀῑδίως 
συνθεωρούµενον, ἀπαύγασμα δόξης καὶ χαρακτήρα 
ὑποστάσεως προσαγορεύει’ τῷ μὲν ἀπαυγάσματι, 
vb ουμφυὲς ἐνδειχνύμενος, τῷ δὲ χαρακτῆρι, τὸ 
ἰσοστάσ,ον. Οὔτε γὰρ αὐτῆς πρὺς τὴν ἁπαυγάζουσαν 
οὖσιν ἐπινοεῖναί τι μέσον , οὔτε τις τοῦ χαραχτηρος 
ἑλάττωσις πρὸς τὴν ὑπ' αὑτού χαρακτηριζοµένην 
ὑπόστασιν. Ἀλλὰ χαὶ ὁ τὴν ἁπαυγάκουσαν φύσιν 
γοΐσας, xol τὸ ἀπαύγασμα ταῦτης πάντως XGT- 
ενόησε. Καὶ ὁ τὸ μέγεθος τῆς ὑποστάσεως ἐν vip 
λαθών, τῷ ὀπιφαινομένῳ χαρακτῆηρι πάντως ἐμμετρεῖ 
τν ὑπόστασιν. Διὸ xai μορφὴν τοῦ Θεοῦ λέγει τὸν 
Κύριον, οὗ πατασμικρύνων τῇ τῆς μορφῆς ἐννοία τὸν 
Κύριον, ἄλλα cb μέγεθος τοῦ Υἱοῦ διὰ τῆς μορφῆς 
ἑνδειχνύμενος, ᾗ ἐνθεωρεῖται τοῦ Πατρὸς ἡ µεγα- 
λειότης, οὐδαμοῦ τῆς ἰδίας μορφῃῆς ὑπερπέππουσα, 
oj0i ἔξω τοῦ περὶ αὐτὴν χαρακτῆρος εὑρισχομένη. 
Ἴλμορφον γὰρ xai ἀχαλλὲς περὶ τὸν Ἡατέρα οὐδὲν, 
S μὴ τῇ ὡρατότητι τοῦ Μονογενοῦς ἐπαγάλλεται" διό 
φησιν ὁ Κύριος, ὅτι « Ὁ ἑωραχὼς ἐμὲ, ἑώραχε xal 
ὧν Πατέρα, » σηµαίνων διὰ "τούτου, μήτε ἕλλειψίν 
vw εἶναι, μήτε ὑπέρπτωσιν. ᾽Αλλὰ xal qépsty 


modo quem cogitatio non assequitur nominaret, 
quia non invenit nomen quo ejus excellentiam ex- 
primeret, gloriam eti substantiam appellavit id 
quod emnibus partibus superat omne bonum, quod 
neque octulis cerni, nec mente percipi, nec verbis 
explicari potest, atque ita prestantissimam illam 
rerum substantiam sine nomine praterivit. Arctis- 
simam autem necessitudinem, qua cum Patre nullis 
lerminis eircumscripto et. sempiterno filius ipse 
sine terminis perpetuo conjunctus consideratur, 
splenderem glorix et figuram substantiz appellat; 
splendore naturalem unionein ostendens , figura 
autem indicans zqualitatem. Etenim neque inter: 
splendorem et splendentem naturam medium intel - 


D figiter, nec figura minor illa substantia, quze sub 


ipsa signatur. Sed qui naturam splendentem cogi- 
tat, simul etiam omnino splendorem intelligit. Et 
qui substantie magnitudinem animo concipit, eam 
figura in ipaa conspicum prorsus dimetitur zequa-' 
lem. Qua de causa et formam Bei Dominum vocat, 
forma notione non imminuens Bominum, sed per 
formam ostendens magnitudinem Filii, qua intel- 
ligitur Patris amplitudo, qux propriam formam 
uon excedit, neque extra figuram, quz circa. ip- 
sau: est, invenitur. Nihil enim informe, nihil non 
pulchbnum in Patre, nihil, quod non Unigeniti de- 
elaret pulebritudinem. Quare, «Qui vidit me, » in- 
quit Dominus, « vidit Patrem **, » ex his mhil 
deesse, nihil superesse significans. Quinetiam cum 


αὐτὸν λέγων τὰ πάντα τῷ τῆς δυγάµεως ῥήματι, 'C cmnia dicat eum portare verbo virtutis suz-*5, 


lys τῶν τὰ ἀνεξερεύνητα πολνπραγμονούντων τὴν 
ἁμηχανίαν, ot τὸν περὶ τῆς ὕλης ἀναζητοῦντες λύ- 
Tov, οὐδαμοῦ της πολυπραγμοσύνης ἵστανται, Πῶς, 
'Ἠγοντες , τῷ ἁθλῳ ἡ ὕλη; καὶ πῶς τὸ ποσὸν Ex τοῦ 
ἀπόσου. καὶ ἐκ τοῦ ἁἀσχηματίσίου τὸ σχΏμα, xal 
ix τοῦ ἀοράτου τὸ χρῶμα, xoi Ex τοῦ ἀορίστου 
€) τοῖς ἰδίοις µέτροις ἐμπερατούμενον» Καὶ εἰ µη- 
ἁμία ποιότης περὶ τὸ ἁπλοῦν xai ἀσύνθετον, πό- 


(cy ἐμπλέχετα: ταῖς περὶ αὐτὴν ποιότησιν ἡ Όλη; ᾿ 


Ἠάντα yàp ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ζητουμέ- 
νών λύει ὁ εἰπὼν, ὅτι τὰ σύμπαντα τῷ ῥήματι τῆς 
ὀυνάμεως αὑτοῦ φέρει ὁ Λόγος ἐκ τοῦ μὴ ὄντος 
εἰς γένεσιν. Πάντα yàp, ὅσα τὴν ἄθλον εἴληχε φύ- 
ew, μίαν αἰτίαν ἔχει τῆς ὑποστάσεως, τὸ ῥῆμα 


solvit dubitationem eorum qui nimis diligehter et 
anxie vestigant ea qus sciri non possunt : si- 
quidem hi de materia requirentes rationem, nullo - 
modo pre nimia curiositate consistunt aut con- 
quiescunt. Ünde enim, inquiunt, materia sit illi 
qui à materia sejunctus est? Aut quonam 
pacio ducatur quantum ex eo qui caret quan- 
titate? aut ex illo figura, qui figuram non ha- 
bei? aut color ab eo qui videri non potest? aut 
ab illo qui fire vacat, id quod propriis finibus in- 
cluditur ? Quod si nulla adest qualitas simplici et in- 
compostto, unde materia suis qualitatibus est impli- 
cita ?: Has enim omnes et alias ejusmodi quzstiones 
solvit, qui dicit sic verbo virtutis ου Verbum 


τις ἀφράστου δυνάµεως. Ἐκ δὲ τούτων παιδευόδ- D omnia portare, ut generentur ex nihilo. Quzecunque 


µεθα τὸ πρὸς αὐτὸ βλέπειν, dg! οὗ τῶν ὄντων 
"ἐστιν fj γένεσις. Ei γὰρ ἐκεῖθεν εἰς τὸ εἶναι παρ- 
ἠχθτμεν, καὶ ἐν αὐτῷ συνεστήχαµεν, ἀνάγχη πᾶσα, 
μηδὲν ἔξω τῆς γνώσεως πιστεύειν εἴναι τοῦ Ev (p ἐσμεν, 
χαὶ ἀφ᾿ οὗ γεγόναµεν, καὶ εἰς ὃν ἀναλύομεν. Ταύτῃ 
ἓὲ τῇ διανοίᾳ συγχατορθοῦται, χατὰ τὸ εἰχὸς, τὸ 

τὰ την ζωὴν «ἀναμάρτητον. Τίς γὰρ ἐξ αὐτοῦ καὶ 
δι αὐτοῦ xai ἐν αὐτῷ (fv πιστεύων, μάρτυρα Ts 
ἀπεμφαινούσης ζωῆς τολμήσαι ποιῄσασθαι τὸν ἐν 
αὐτῷ τὴν ἑκάστου ζωὴν περιέχοντα; Bpopa δὲ καὶ 
πόµα πνευματιχὺν ὀνομάζων τὸν Κύριον ὁ θεῖος 


** | Tim. vi, 16. ?* Joan. xiv, 10, 
Parnot. Ga. XLVI. 


** Hebr. 1, 5. 


enim materiz vel participem vel expertem naturam 
acceperunt, unam substantiz causam babent, ver- 
bum virtutis illius quz? nullis verbis dici potest. 
'Ex quo admonemur, ut eum, unde res ogjones ortze 
generateque sunt, intueamur. Etenim si ab illo - 
preereati sumus, atque in eo consistimus, omnino 
necesse est ut nihil esse credamus, quod ejus qui 
1t0S procrearit, in quo simus, in quem resolvamur, 
eogeitionem effugiat. Qua quidem cogitatione, ut 
sequum est, inpocentia vit conservatur. Quis enim 
ex ipso, et per ipsum, et in ipso ?" se vivere cre- 


1 Rom. χι, 96. 


267 S. GREGOR]H. NYSSENI $68 
dens, turpis et flagitiose vitze testem habere velit A Απόστολος, ταῦτα διὰ τῶν λεγομένων νοεῖν ὑποτί- 


eum, quem uniuscujusque vitam in se contnere 
sciat ? Escam autem et potum spiritualem Dominum 
appellans divus Apostolus ** nos commonefacit, ut 
naturam humanam non simplicem, sed ex mente 
sensuque compositam cogitemus, eujus quidem 
utrique parti sit proprius cibus; solida enim esca 
corpus nutritur; spiritali alimento valetudo animi 
conservatur. Αο quemadmodum in corpore solida et 
humida alimenta inter se mista naturam nutriunt 
et tuentur, dum inutuo concocta singulis partibus, 
qua in nobis ex elementis concret: sunt, commi- 
scentur : sic mentis alimentum ex proportione di- 
videns Paulus, escam et potum vocat eamdem rem, 
prout apte et proprie ad accipientium usum accom- 
modatur. Nam imbecillis afflictisque panis fit, cor 
hominis confirmans ; :egris autem et bujus vitze mi- 
seria laborantibus, ac propterea sitientibus fit vi- 
num cordi laetitiam afferens ?**. 


Oportet autem per ea quz dicta sunt vim ora- 
tionis intelligere, qua animus ex prasenti usu 
gratiam aecipiens alitur, ut. indicat znigma Pro- 
phete, qui loco pascuz, et aqua refectionis conso- 
lationem significat **, qua oratione laborantibus 
et afflictis adhibetur. Sin aliquis etiam ad myste- 
rium respiciens dicat cibum et potum proprie Do- 
minum nominari, ne id quidem a germana signili- 
catione recesserit : vere enim caro ipsius est cibus, 
et sanguis ejus vere est potus 5', Atque memorata 


θεται, ὅτι οὗ µονοειδής ἔστιν ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, 
ἀλλὰ τοῦ νοητοῦ πρὸς τὸ αἰσθητὸν συγχεχραµένου, 
ἰδιάκουσα καθ᾽ ἕτερον τῶν ἐν ἡμῖν θεωρουµένων ἑστὶν 
1j τροφή. τῆς μὲν αἰσθητῆς βρώσεως τὸ σῶμα δια- 
κρατούσης, τῆς δὲ πνευματικῆς τροφῆς τὴν φυχικὴν 
ἐμποιούσης ἡμῖν εὐεξίαν. "AX ὥσπερ ἐπὶ τοῦ σώ- 
µατος, τὸ στερεόν τε xal ὑγρὸν τῆς τροφῆς, μετ 
ἄλλων μιγνύμενα, συντηρητιχἁ τῆς φύσεως γίνεται, 
διὰ τῆς χαταλλήλου πέφεως ἑχάστῳ τῶν ἐν ἡμῖν 
στοιχειωδῶς συγχεχραµένων χαταμιγνύμενα * χατὰ 
τὸν αὐτὸν τρόπον ἀναλογιχῶς ὁ Παῦλος χαὶ τὴν 
νοητὴν χαταµερίζει τροφὴν, βρῶσιν ὀνομάζων καὶ 
πόσιν τὸ αὐτὸ πρᾶγμα, πρὸς τὴν χρείαν τῶν προσ-’ 
φεροµένων οἰχείως μεθαρμονόμενον. Tol; μὲν γὰρ 


B ἀτονοῦσι xai ἐχλελυμένοις ἄρτος Ὑίνεται, ατηρίζων. 


καρδίαν ἀνθρώπου ' τοῖς δὲ χεχµηχόσι διὰ τὴν πρὺς 
τὸν βίον τοῦτον ταλαιπωρίαν, xai διὰ τοῦτο γενοµέ- 
νοις διφώδεσιν, οἶνος Ὑίνεται, τὴν καρδίαν εἰς εὖ- 
φροσύνην ἄγων. | 

Νοεῖν δὲ χρῆ διὰ τῶν εἰρημένων τοῦ λόγου τὴν 
δύναμιν, OU οὗ τρέφεται dj duyh καταλλήλως τῇ 
χρείᾳ, τὴν ἀπ᾿ αὐτοῦ χάριν προσδεχοµένη, κατὰ τὸ 
αἴνιγμα τοῦ προφῄήτου, ὃς τόπῳ Χλόης xal ὕδατος 
ἀναπαύσεως τὴν Ex τοῦ λόγου γινομένην τοῖς χε- 
χμηκόσι παραμυθίαν διασηµαϊἰνει. Ei δὲ πρὸς τὸ 
μυστήριόν τις βλέπων, βρῶμα xal πόμα χυρίως 
ὀνομάζεσθαι λέγοι τὸν Κύριον, οὐδὲ τοῦτο τῆς χυρίας 
ἐμφάσεως ἀπεξένωται ΄ ἁληθῶς γὰρ ἡ σὰρξ αὐτοῦ 
βρῶσίς στι, xaX τὸ αἷμα αὐτοῦ ἀληθῶς bett πόσις. 


quidem significatione, omnibus cum potestate fa- C Αλλ' ἐπὶ τῆς προῤῥηθείσης μὲν διανοίας, πᾶσι κατ' 


cultas datur ut participes sint Verbi, quod ab iis 
qui requirunt illud acceptum, fit cibus et potus 
sine discrimine gustatus. In altera autem signi(i- 
catiome non .sine probatione aut sine dilectu (it 
ejusmodi cibi potusque participatio, cum A»osto- 
lus ita definierit: « Probet autem, inquit, se ip- 
sum quisque, et sic de pane illo edat, et de calice 
bibat. Qui enim indigne manducat et bibit, Judi- 
cium sibi manducat et bibit **, » Huc autem re- 
spiciens evangelista plane videtur eamdem signifi- 
cationem confirmasse, cum mystice passionis tem- 
pore nobilis ille senater immaculata mundaque 
sindone involvens Domini corpus in novo et puro 
monumento posuit **. Quamobrem οἱ Apostoli 
precepto et evangelistz:e observatione commone- 
mur, ut sacrosanctum Demini corpus pura con- 
scientia suscipiamus. Quod si aliqua peccati ma- 
cula infecta sit, eam aqua laervmarum abluamus 
et expurgemus. Verum quia eliam petra dicitur 
Christus **, eam nobis id nomen afferet utilita- 
tem, ut rectam vivendi ratjunem firmam ac stabi- 
lem teneamus, et in rebus adversis fortiter per- 
ferendis constantes simus, adversusque omnem 
peccati impetum strenuos alque iuvictos animos 
prastemus : ex his enim rebus et aliis ejusmodi 


ἐξουσίαν ἐστὶν ἡ µετουσία τοῦ Aóyou, ὃς γίνετα: 
βρῶμα xal πόµα προσφερόμενον ἀδιαχρίτως, ὑπὰ 
τῶν ἐπιζητούντων αὐτὸν λαμθανόμενος. Ἐπὶ 65 τῆς 
ἑτέρας ἑννοίας, οὐχ ἔστιν ἀνεξέταστος χαὶ ἁδιάχρι- 
τος ἡ τῆς τοιαύτης τροφῆς τε xal πόσεως µετουσία, 
οὕτως τοῦ ᾽Αποστόλου προσδιόρίσαντος, ὅτι « Δοχι- 
µαζέτω δὲ ἕχαστος ἑαυτὸν, xat οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου 
ἑσθιέτω, xal ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω. 'O δὲ ἀναξίως 
ἐσθίων χαὶ πίνων , εἰς χρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει. » 
Πρὸς ὅ µοι δοχεῖ ὁ εὐαγγελιστῆς βλέπων, ἠσφαλισμέ- 
νως τὸ τοιοῦτο παρασηµήνασθαι, ὅτι bv τῷ χαιρῷ 
τοῦ μνυστιχοῦ πάθους ὁ εὐσχήμων ἐχεῖνος βουλευτὴς, 
ἁσπίλω xai χαθαρᾷ τῇ σινδόνι τὸ cupa τοῦ Κυρίου 
διαλαδὼν, καινῷ τε καὶ καθαρῷ µνήµατι ἐναπέθετο - 
ὥστε νόµον πᾶσιν ἡμῖν τό τε τοῦ ᾿Αποστόλου παρ- 
ἀγγελμα γενέσθαι, xat τὸ τοῦ εὐαγγελιστοῦ παρατή- 
ρηµα, τοῦ καθαρᾷ τῇ συνειδήσει τὸ ἅγιον ὑποδέ- 
χεσθαι σῶμα * e£ πού τις ἐξ ἁμαρτίας εἴη χηλὶς, τῷ 
ὕδατι τῶν δαχρύων ἀποῤῥύψαντας,. ᾽Αλλὰ πέτρα λε - 
γόµενος ὁ Χριστὸς, ὠφελήσει διὰ τοῦ ὀνόματος τού- 
του ἡμᾶς, £v τῷ παγίῳ τε xal ἀμεταθέτῳ τῆς xac 
ἀρετὴν ζωῆς, καὶ Ev τῷ στεῤῥῶς ἔχειν πρὸς τὴν τῶν 
παθηµάτων ὑπομονὴν, xal διὰ τοῦ πρὺς πᾶσαν 
προσθολὴν ἁμαρτίας ἀντίτυπον xai ἀνένδοτον vin 
Φνχὴν ἐπιδείχνυσθαι ' διὰ τούτων γὰρ καὶ τῶν τοιοὺ 


* [ Cor. x, 16 sqq. ?* Psal. cir, 195. ?* Psal. xxu ᾱ, ?! Joan. vi, 56. 331 Cor. χι, 2δ. * Luc. xxiii, 


59. "ICor.x,4 


ν LS *- 
.. . AA 


309 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA, 270 


των πέτρα καὶ ἡμεῖς ἐσόμεθα, µιµούμενοι, καθώς Α nos item erimus petra, in natura fragili flrmuu el 


ἐστι δυνατὸν, Ev τῇ τρεπτῇῃ φύσει τὸ ἄτρεπτον τοῦ 
Δεσπότου xal ἀμετάθετον. El δὲ ὁ αὐτὸς παρὰ τοῦ 


σοφοῦ ἀρχιτέχτονος xal θεμέλιος πίστεως, χαὶ γω- 


va, χεφαλ] ὀνομάζεται, οὐδὲ τοῦτο πρὸς την τοῦ 
κατ ἀρετὴν βίου συνεισφορὰν ἀσυντελὲς ἡμῖν ἐπι- 
δειχθήσεται. Διδασχόμεθα γὰρ διὰ τούτων, ὅτι πάσης 
ἀγαθῆς πολιτείας, καὶ παντὸς ἀγαθοῦ μαθήματός τε 
xa! ἐπιτηδεύματος, xal ἀρχὴ xal τέλος ἐστὶν ὁ Κύ- 
poc. Ἡ τε γὰρ ἐλπὶς (fiv. ἀντὶ κεφαλῆς νοοῦμεν, 
πρὸς ἣν πάντα Ἀλέπει, τὰ κατ ἀρετὴν σπουδαζό- 
μενα) ἐχεῖνός ἐστιν, οὕτως ὠνομασμένος παρὰ tou 
Παύλου, xai 3 ἀρχὴ τῆς ὑψηλῆς ταύτης τοῦ βίου 
πυργοποιίας. ἡ εἰς αὐτὸν γίνεται πίστις, ἓφ᾽ fc οἷόν 
τινᾷ θεµέλιον τὰς ἀρχὰς τοῦ βίου χαταδαλλοµένων 


θαρᾶς ἐννοίας τε xal ἐνεργείας νομοθετούντων, οὕτως 
ἡ τοῦ παντὸς χεφαλὴ xai ἡμετέρα γίνεται χεφαλῇη, 
xol; δύο τῆς ζωῆς ἡμῶν τοίχοις, τοῖς τε κατὰ τὸ 
oux xal τὴν Ψυχην, δι εὐσχημοσύνης xa) καθαρό- 
τητος ἑποιχοδομουμένοις, διὰ τῆς ἀγωνίου συμφυῖας 
ἑαυτὴν ἐφαρμόζουσα. Ὡς ἐὰν ἑλλείήῃ τὸ ἕτερον τῶν 
οἰχοδομημάτων, τοι τῆς χἀτὰ τὸ φαινόμανον εὔσχη- 
μασύνης τῇ νῆς φυχῆς καθαρότητι μ] δννοιχοδοµου- 
µένης, ἢ τῆς ψυχιχῆς ἀρετῆς τῷ φαινοµένῳ μὴ 
συμθαινούσης., οὐκ ἂν γένοιτο τοῦ ἡμιτελοῦς τούτου 
βίου χεφαλὴ ὁ Χριστὸς, ὁ µόνῃ τῇ διπλῇ τε xal δια- 
γωνίᾳ οἰχοδομίᾳ ἑαυτὸν ἐφαρμόζων ' οὐδὲ γάρ ἐστι 
δυνατὸν, χωρὶς τῆς τῶν δύο τοίχων συµθολΏς, γω- 
vac γενέσθαι. Τότε οὖν ἐπιτεθήσεται τῷ οἰχοδομή- 


inimutabile Dotini robur pro viribus imitantes. 
Quod autem a sapiente architecto * fundamentum 
fidei ** et anguli caput nuncupatur, id quoque 
nobis ad vitam ex virtute instituendam expediet. 
Sic enim bonarum omnium et administrationum 
civilium, et disciplinarum, et institutorum tum 
principium , tum etiam flhem esse Domínum di- 
scimus. Nam et spes, qüam pro capite accipimus, 
ad quam recie honesieque actiones nostre 
omnes tendunt, ille nominatus est a Paulo **; et in 
principio hujusce vits: sdificii quod ad ipsum 
dirigitur, fides**, in qua vite principia tan- 
quam fundamenta jacimus, et quotidianis offi- 
ciis puras tum cogilationes tum actiones mno- 


. ἡμῶν, xet διὰ χαθημερινῶν κατορθωµάτων τὰς xa- B stras. modertamur, atque ita, "quod universi est 


caput, nostrum etiam caput ellicitur, cum duobus 
vite nostre, corperis videlicet atque antmi, muris 
per honestatem et puritatem constructis angulari 


. conjunctione apte coharet. Quod si alterá pars de- 


sit aedificio, ut vel animi puritas conspicuam ex- 
trinsecus honestatem non habeat, vel hzc qui vi- 
detur animi virtute vacet, ejus mauncz inchoatzeque 
vite caput non erit Christus, quippe qui duplici 
angularique fabricz: tantummodo quadrat; neque 
enim, nisi duo concurrant parietes, angulus fleri 
potest. Quare tunc imponetur zdiflcio nostro sum- 
mi angularis fastigii pulchritudo, cum ex utraque 
parte ad rectam virtutis normam duplex vita et 
recta, et constans, et nihil obliqui curvique habens, 


ματι ἡμῶν τοῦ ἀκρογωνιαίου τὸ χάλλως, ὅταν &p«o- Ὁ perpendiculo concinne erit accommodata. 
χέρωθεν τὸν ὀρθὸν τοῦ βίου χανόνα τῇ τῶν ἀρετῶν απἀρτῳ ἀποταθῇ ἑναρμονίως ὁ διπλοῦς βίος, ὀρθος τε 
xai ἀδιάστροφος, χαὶ οὐδὲν ἔχων Ev ἑαυτῷ σχολιὸν f| χατηγχυλωµένον. | 


Εἰχόνα δὲ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου τὸν Χριστὸν Óvo- 
µάζων ὁ Παῦλος, τὸν ἐπὶ πάντων θεὸν xoi µέγαν 
θεύν’ xat ταύταις γὰρ ταῖς φωναὶῖς ἀναχκηρύσσει τοῦ 
ἀληθινοῦ Δεσπότου τὸ μεγαλεῖον, λέγων ' «ToU µεγά- 
Aou θεοῦ χαὶ Σκυτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» » xat, 
c Ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς, τὸ χατὰ σάρχα, 6 v ἐπὶ mávtuv 
θεὺς, εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας '» ταῦτα οὖν λέγων 
που, παιδεύει διὰ τῶν λεγομένων ἡμᾶς, ὅτι ἀεὶ ὢν 
ὅπερ ἐστιν (ἕστι δὲ ἐκεῖνο, ὅπερ ὁ ὧν ἑπίσταται 


Àt vero cum Dei invisibilis Imaginem Paulus 
Christum appellat *, et in omnibus Deum et ma- 
gnum Deum ( his enim vocibus veri Domini magni- 
tudinem przdicat , « Magni, » inquiens, « Dei , et 
Salvatoris nostri Jesu Christi ^; » et, « Ex. qui- 
bus Christus secundum carnem, qui est in 
omnibus Deus benediclus im acula** » ), nos 
docet, eum semper esse, qui est. Est autem 
ille niajor, quam ut humana mente comprehendi 


μόνος), τῆς δὲ ἀνθρωπίνης Χαταλήφεως, xàv ἀεὶ D possit, si secum ipse versetur, per felicitatem 


αὐτῷ διὰ προχοπῆς *poseyyl5m ὁ τὰ ἄνω φρονῶν, 
πάντοτε τῷ ἴσῳ µέτρῳ ὑπερανέστηχεν. Οὗτος τοίνυν 
ὑπερέχεινα "πάσης Ὑγνώδεώς τε χαὶ χαταλήψεως. ὁ 


^ ἀοραστός τε xai ἀνεχλάλητος χαὶ ἁδιήγητος, ἵνα σε 
. ποισῃ πάλιν εἰκόνα Θεοῦ. xal αὐτὸς ὑπὸ φιλανθρω- 


lag ἐγένετο εἰχὼν τοῦ Θεού τοῦ &opátou* ὥστε τῇ 
ἰδίᾳ μορφῃ., ἣν ἀνέλαδεν, ἓν σοὶ μορφωθῆναι, xat σὲ 
πάλιν δι ἑαντοῦ πρὸς τὸν χαραχτῆρα τοῦ ἀρχετύπου 
συσχηματισθῆναι χάλλους, cl; τὸ γενέσθαι, ὅπερ 


. fe ἐξ ἀρχῆς. Οὐκοῦν εἰ μέλλοιµεν γίνεσθαι καὶ ἡ μεῖς 


εἰχὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρὸς τὸ ἐχκείμενον 
fulv τοῦ βίου ὑπόδειγμα τυποῦσθαι ζωῆς προσήχει 
τῆς ἡμῶν τὸ εἶδος τοῦτο δέ ἐστι sl; τὸ σαρχὶ ζών- 


5] Cor. in, 10. ** Ephes. τι, 20, 337 Luc. xx, 17. 
| ^T. n, 10. 


*3 Rom. ασ, 5. 


eclestin sentlens , et qualem undique mensu- 
ram. Hic igitur longe przestantior, quam ut 
humans cognitione comprehendatur, qui nullis . 
verbis, nulla oratione, nulla vi dici, enarrari, 
declararive potest, ut te prorsus faceret imagi- 
nem Dei, ipse pro sua erga hominem benevo- 
lentia factus est imago Dei invisibilis, hoc est, 
ad huniane mature mensuram sese demisit, ut 
nos ad divinitatis mensuram extollamur. Ea enim 
fuerit negotiatio Filii Dei , ut propria forma, 
quam sumpsit, effectus homo, se rursus ad exem- 
plaris palchritudinis figuram effingeret, ut esset id 
quod initio fuerat. Proinde ut nos item simus 


"^ ϱο5.1, 7. ? Gal. m, 5sqq.. Col, 1, 45. 
N 


-——— an-—-- 0€ 


21 . S$. GREGORII NYSSENI 272 
imago invisibilis Dei, ad propositum nobis exewm- A τας, μὴ χατὰ σάρχα Cjv. Καὶ yàp ἡ πρωτότυπος 


plar vit:e nostra vivendi ratio exprimenda est : eo 
nimirum pacto, ut in carne viventes, minime viva- 
mis secundum carnem"5, siquidem et princeps illa 
Dei ínvisibilis iniago, qua: ad nos per Virginem ap- 


 propinquavit, per omnia ad humang nature simi- 


litudinem eatenus tentata est, ut nullum peccati 
experimentum susceperit. « Qui peccatum non fe- 
cit, nec inventus est dolus in ore ejus **. » Quem- 
admodum igitur si pingendi artem disceremus, ma- 
gister aliquam nobis pulcherrime depictam formam 
in tabula proponeret, cujus in sua queinque pictura 
oporteret pulchritudinem imitari, uL omnium tabulze 
ad propositum pulchritudinis exemplar expoliren- 
tur : sic, quoniam suz quisque vitz pictor exsistit, 


arüfex autem hujusce operis voluntas est, colores B 


vero ad exprimendam imaginem virtutes sunt, non 
mediocre periculum est, ne a pulchritudinis exem- 
plari ad turpem ac deformem aliquam personam 
recedat imitatio, et pro Dornini forma elligiein vitii 
sordidis coloribus adumbremus. Itaque pro nostra 
virili nobis enitendum est, ut virtutum colores puri 
Sint, el scienter periteque ad excipiendam imaginem 
commisceantur, ut imaginis imago simus, el quoad 
ejus fleri potest, imitatione perspicua pulchritudi- 
nis exemplum exprimamus, ut faciebat Paulus, qui 
ex virtute vitam institueus, Christi imitatur fuit **. » 
Quod si clarius ea sigillatim oratione persequi vo- 
jumus, quibus imitando imaginem reprxsentamus, 
unus color est humilitas. « Discite, » inquit, « a 
me, quia mitis sum et humilis corde ** : » alter est 
patientia, que quot modis in imayine invisibilis Dei 
conspicitur *? ubi gladii, et fustes, el vincula, ver- 
bera, alapis maxillz percussz, facies sputis oblita, 


humeri verberibus traditi, judicium impium, crn- 


delis sententia, milites subsannationibus, irrisioni- 
bus, contumeliis et calami percussionibus iinmitem 


sententiam per delicias exacerbantes, clavi, οἱ fel, 


ct acetum, et gravissima quaque ipsi sine causa 
illata, imo vero pro innumerabilibus beneficiis red- 
dita : tunc ille quo modo ista patrantes ultus est? 
« Pater, » inquit, « ignosce i'lis, quia nesciunt quid 
faciunt . » Nonne poterat contra eos superius vel 
coelum perfringere, vel ipsos ierra hiatibus abo- 


lere, vel dimovere ex propriis tereninis mare, et 


voraginibus terram submergere, vel Sodomiticum 
ignis imbrem demittere "unico verbo, vel aliquod 
aliud acerbum supplicium irrogare ? 


Aitamen hzc omnia mili patientique '&nimo 
pertulit, vitaeque tu: per seipsum leges patientia 
dedit. Sic alia oinnia in principe Dei imagine licet 
intueri, ad quam qui respicit, et ad ejus similitu- 
dinem formam exornat suam, ipse quoque fit 
imago Dei invisibilis per tolerantiam expressa. 
Qui autem Ecclesi? caput Christum esse didicit **, 


V. 


ἐχείνη τοῦ ἀοράτου Θεοῦ εἰχὼν, ἡ διὰ τῆς Παῤθένου 
ἐπιδημήσασα, ἐπειράθη μὲν κατὰ πάντα, χαθ᾽ ὁμοιό- 
τητα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, µόνης δ οὐ παρεδέξατο 
τῆς ἁμαρτίας τὴν πεῖραν. « "Oc ἁμαρτίαν γὰρ οὐχ 
ἐποίησε, » φησὶν, « οὐδ' εὑρέθη δόλος ἓν τῷ στόµατι 
αὐτοῦ. » Ὥσπερ τοίνυν, el τὴν ζωγραφιχὴν ἐπαιδευό- 
µεθα τέχνην, προθέντος ἡμῖν τοῦ διδασκάλου χεχαλ- 
λωπισμένην τινὰ µοοφ]ν ἐπὶ πίναχος ' ἔδει πάντως τὸ 
ἀπ' ἐχείνης χάλλος ἐπὶ τῆς ἰδίας Exaavoy ζωγραφίας 
µιµήσαρθαι, ὥστε τοὺς πάντων πίναχας χατὰ τὸ ἐχ- 
χείµενον τοῦ χάλλους ὑπόδειγμα χαλλωπισθῆνὰι » χατὰ 
τὸν αὑτὸν τρόπον, ἐπειδὴ τῆς ἰδίας Ἑχαστός ἔστι , 
ζωῆς ζωγράφος, τεχνῖτις δὲ τῆς δημιουργίας ταύ- 
της ἐστὶν ἡ προαίρεσις, χρώματα ob πρὸς Tel àz- 
εργασἰαν τῆς εἰχόνος αἱ ξάρεταί ' κίνδυνος οὐ μιχρὸς, 
µεταχαράξα:ι τοῦ πρωτοτύπου κάλλους τὴν μἰίμησιν 
εἰςεἰδεχθές τι xal ἄμορφον προσωπεῖον , διὰ τῶν ῥυ- 
παρῶν χρωμάτων, ἀντὶ τοῦ Δεσποτιχοῦ εἴδους τὸν 
τῆς χαχίας χαραχτηρα σχιογραφήσαντας. Αλλά ὡς 
ἔστι δυνατὸν, χαθαρὰ τῶν ἀρετῶν τὰ χρώματα, 
κατά τινα τεχνιχὴν µίξιν πρὸς ἄλληλα συγχεχρα. 
pÉva, πρὸς τὴν τοῦ χάλλους µίµησιν παραλαμθά- 
νειν, ὥστε Ὑενέσθαι ἡμᾶς τῆς εἰχόνος εἰχόνα, δι 
ἐνερχγοῦς ὡς olóv τε µιµήσεως ἐχμαξαμένους τὸ 
πρωτότυπον Χάλλος, ὡς ἐποίει ὁ Παῦλος, μιμητῆς 
τοῦ Χριστοῦ διὰ τού κατ ἀρετὴν βίου γινόµενος. 
El δὲ yph xai τὰ χαθ' ἕκαστον διευχρινῆσαι τῷ 
λόγῳ, δι ὧν ἡ τῆς εἰχόνος µίµησις γίνεται, ἓν 
χρῶμα ἡ ταπεινοφροσύνη. « Μάθετε » γὰρ, φησὶν, 
« ἀπ ἐμοῦ, ὅτι πρᾶός εἰμι, xal ταπεινὸς τῇ χαρ- 
δίᾳ. » Ἔτερον χρῶμα, !j µαχροθυµία, fj πῶς τῇ 
εἰχόνι τοῦ ἀοράτου θεοῦ ἐπιφανεῖσα; Máyatpá τε 
xai ξύλα, χαὶ δεσμὰ καὶ µάστιγες, σιαγόνες ῥαπι- 
ζόμεναι, Ἱπρόσωπον ἐμπτυόμενον, νῶτον πληγαϊῖς 
ἐχδεδομένον, χριτήριον ἀσεθὲς, ἀπόφασις ἀπηνὴς, 
στρατιῶται τῆς σχυθρωτῆς ἀποφάσεως χατατρυ- 
φῶντες, ἐν χλενασμοῖς χαὶ εἰρωνείαις xal ταῖς Ex 
χαλάμου πληγαῖς, ἦλοι, xaX χολὴ, xat ὅξος καὶ. πάντα 
τὰ δεινότατα, ἄνευ αἰτίας αὐτῷ προσαγόµενα, μᾶλλον 
δὲ ὑπὲρ τῆς πολυτρόπου εὑεργεσίας ἀντιδιδόμενα. 
Τίς οὖν xax τῶν ταῦτα ποιοὐντωνβὴ ἄμυνα, « Πάτερ, 
συγχώρησον αὐτοῖς * οὗ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι. » Mi 
οὐχ ἣν δυνατὸν ἄνωθεν αὐτοῖς αὐτὸν ἐπιῤῥηξαι τὸν 
οὐρανὸν, ἣ χάσµατι γῆς ἑξαφανίσαι τοὺς ὑδριστὰς, f) 
ἐπεχθαλεῖν ἔξω τῶν ἰδίων ὅρων τὴν θάλασσαν, καὶ 
τοῖς βυθοῖς ποιῆσαι τὴν γην ὑποθρύχιον, f) τὴν Σοδοµι. 
τιχὴν αὐτοῖς ἐπιθαλεῖν τοῦ πυρὸς ἑπομθδρίαν, 3) ἅλις 
τι ποιῆσαι τῶν σχυθρωπῶν διὰ προστάγµατος 

Αλλὰ ταῦτα ἤνεγκεν Ev. πραότητι χαὶ μµάκροθυ- 
μίᾳ, ὁ τῷ c βίῳ δι ἑαυτοῦ νομὀθετῶν τὸ pha x pó- 
θυµον. Οὕτω καὶ τὰ ἄλλα πάντα περὶ τὴν πρωτότν- 
πον τοῦ Θεοῦ εἰκύνα ἔστιν ἰδεῖν, πρὸς ἣν ὁ βλέπων 
καὶ «χατ᾽ ἑχείνην ἐναργῶς χαλλωπίζων τὴν ξαυτοὶ 
μορφὴν, εἰκὼν xat αὐτὸς γίνεται τοῦ Θεοῦ τοῦ &opá. 
του. διὰ τῆς ὑπομονῆς ζωγραφούμενος. Ὁ δὲ χεφα; 


gs M vit, I2sqq.. I Petr. n, 92. "IE (ος, αν, 16. ** Mattb. xi,29.. " Luc. σι 94.. ** Eph 


975 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


274 


λὴν τῆς Ἐχχλησίας τὸν Χριστὺν εἶναι μαθὼν, τοῦτο Α illud in primis cogitet, unam esse capitis οἱ sub- 


πρὺ πάντων διανοείσθω, ὅτι πᾶσα χεφαλὴ τῷ ὑποχει- 
µένῳ σοώμαει ὁμοφυής ἐστι xal ὁμοούσιος, xal µία 
είς Ec τῶν χαθ᾽ ἔχαστον μελῶν πρὸς τὸ ὅλον συµ- 
quia, διὰ μιᾶς αυμπνοίας χατεργαζαµένη πρὸς τὰ 
µέρη τῷ παντὶ τὴν συµπάθειαν. Οὐχρῦν εἴ τι τοῦ 
σώματός ἁστιν ἑχτὸς, τοῦτο xal πρὸς τὴν χεφαλὴν 
πάντως ἀλλοτρίῳς ἔχει. Παιδεύει ταΐίνυν διὰ τούτων 
ὁ λόγος ἡμᾶς, ὅπερ ἐστὶν ἡ χεφαλη χατὰ τὴν φύσιν, 
τοῦτο xal τὰ xa0' ἕχαστον Υίνεσθαι µέλη, ἵνα πρὰς 
τὴν χεφαλὴν οἰχείως ἔχῃ. Ἡμεῖς δέ ἔσμεν τὰ µέλη, 
οἱ slg τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ συντελοῦντες. El τοίνυν 
τις ἄρας τὸ µέλος τοῦ Χριστοῦ, ποιῄᾗση µέλος πόρνης * 
οἷόν tva µάχαιραν ἐμδαλὼν τὴν ἀχόλαστον λύσσαν, 
διὰ τοῦ πονηροῦ τούτου πάθους τὸ µέλος πάντως τῆς 
χεφαλῆς ἁλλοτρίωσεν. Οὕτω δὲ xai τὰ λοιπὰ τῆς χα- 
χίας ὄργανα, µάχαιραι γίνονται, δι ὧν τὰ µέλη τοῦ 
συμφυοῦς ἁπρτέμνεται σώματος, xal τῆς χεφαλῆς 
ἀφορίζετοι πάντα, χαθὼς ἂν τὴν τομὴν ἐνεργήσῃ τὰ. 
πάθη. να οὖν τοίνυν kv τῷ χατὰ φύσιν ὅλον διαμένῃ 
τὸ σῶμα, πρὸς τὴν χεφαλὴν οἰχδίως ἔχειν προσήχει 
καὶ τὰ παθ) ἔχαστον µέλη, οἷον καθαρὰν τῷ λόγῳ τῆς 
οὐσέας τὴν χεφαλὴν συντελοῦντα. El ἀφθαρσίαν νοοῦ- 
μεν τὴν χεφαλὴν, ἐν ἀφθαρσίᾳ χρὴ πάντως συνεστά- 
ναι τὰ µέλη. θὕτω xai τὰ ἄλλα νοήματα, ὅσᾳ ἡ χε- 
'φαλὴ νοεῖται, xai ἐπὶ τῶν μελῶν ἀχκόλουθόν ἐστι 
καθορᾶσθας, τὴν εἰρήνην, τὸν ἁγιασμὸν, viv ἀλήθειαν, 
χαὶ πάντα τὰ τοιαῦτα. Διὰ γὰρ τοῦ Χἱοῦ ταῦτα xal 
«à τοιαῦτα iv. τοῖς µέλεσι δείχνυται, τῷ συμφυῶς 


ἔχειν αὐτὰ πρὸς chv κεφαλὴν μαρτνρεῖσθαι . οὕτως σ 


εἰπόντος τοῦ Αποστόλου, ἅτι ἐχαῖνος μέν ἐστιν ἡ xe- 
φαλῃ, && αὐτοῦ δὲ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογούμενον. 
xaX συμθιδαζόμενον διὰ πάσης ἀφῆς, τῆς xav Evép- 
ειαν ἓν µέτρῳ ἑνὸς ἑχάστου µέρους, τὴν αὔξησιν 
τοῦ σώματος ποιεῖται. Καὶ τοῦτο προσἠήχει διὰ τοῦ. 
τῆς χεφαλἠς ὀνόματος παιδευθΏναι , ὅτι ὥσπερ ἐπὶ 
τῶν ξώων ἐχ τῆς χεφαλῆς ἐστι τῷ σώματι τὸ πρὺς 
τὰς ἐνεργείας ἑνδόσιμον * δι ὀφθαλμοῦ γὰρ xaX ἀχοῆς 
τὰ χαθ) Έχαστον εὐθύνεται, Ἡ τε διὰ ποδῶν χίνησις 
χα) ἡ διὰ χειρῶν ὀνέργεια * οὗ γὰρ ἔστιν T) ὀφθαλμοῦ 
pà ἑπιστατοῦντος τῶν απουδαζοµένων, f] μὴ δεχο- 
µένης τῆς ἀχαῆῖς τὴν ὑφήγησιν, δεόντως τι τῶν 
αροχειµένων γενάσθαι * οὕτω χρὴ κατὰ τὴν ἀληθινὴν 
χεφαλὴν xai ἡμᾶς τὸ σῶμα χαταλλήλως χινεῖσθαι 


jecti. corporis naturam, ;et singula meinbra cum 
toto naturali quadam  necessitudime  eonjuncta 
esse, quz» parles toti ita conciliat, ut miro oon- 
sensu inter se conveniant. Ex quo fit ut, si quid 
extra corpus est, id. etiam a capite omnino sejun- 
ctum sit, Ex hoc igitur intelligimus, quod: natura 
caput est, idem fieri singula membra, ut eum ipso 
capite proprie amiceque consentiant. Nos autem 
menibra sumus, qui iu Christi corpus coalescimus. 
Quare si quis membrum Christi tollens, efficiat 
membrum meretricis 9, hic rabiem improbe illius 
libidinis tanquam gladium arripiens, per hanc 
pravam perturbationem membrum prorsus absein- 
dit a capite. Sic item reliqua malitiz instrumenta 
sunt veluti gladii, quibus membra a proprio cor- 
pore amputantur, et omnia sejunguntur a capite, 
quorum sectionem perturbationes efficiunt. Ut igi- 
lur totum corpus in naturali amicitia cum eapile 
permaneat, aequum est ut mutua concordia singula 
item membra inter se conjungantur. Quamobrem 
cum ipsum caput non modo purum, integrum 
castumque $it, sed ipsa quodam modo puritas, 
integritas et castitas existimetur, que sub ejus- 
modi caput membra concurrunt; ea item pura, 
incorrupta castaque sint consentaneum est. De- 
nique quidquid de capite cogitamus, ut pacem, 
sanctimoniam, veritatem, et alia omnia ejusdem 
generis, in membris quoque conspicienda sunt. 
Per Filium enim hzc et talia in membris demon- 
strantur, quod ea naturali necessitudine cum ca- 
pite cohzrere sit testimonio comprobatum : cum 
sic Apostolus dixerit, Cbristum esse caput, ex 
quo totum corpus compactum et connexum pef 
omnen juncturam secundum operationem in men- 
auram uniuscujusque membri augmentum corporis 
fagit "^, lllud preterea ex hoc capitis nomine 
discere debemus : quemadmodum in animalibus ex 
capite provenit corpori ad agendum occasio atque 
incitatio, siquidem et pedum et manuum motus 
atque opera omnia oculorum et aurium ope diri- 
guntur ; etenim nisi oculi presint satagenti, et au- 
ris imperium excipiat, nihil córum qua proposita 
sunt recte fleri potest : sic ex veri capitis senten- 


zghe πᾶσαν ἁρμὴν καὶ ἑνέργειαν, ὅπουπερ ὁ πλάσας Ὦ tia corpus in rebus omnibus modo ad hoe, modo 


σὺν ὀφθαλμὸν, ἡ ὁ φυτεύσας τὸ οὓς χαθηγήσεται. 
Ἐπεὶ οὖν ἡ χεφαλὶ τὰ ἄνω βλέπει, χαὶ τὰ µέλη δεῖ 
πάντως, τὰ ὑφηρμοσμένα τῇ χεφαλῇ, ἔπεσθαι τῇ τῆς 
χεφαλῆς ὁδηγίᾳ, xai πρὺς τὰ ὄνω τὴν ῥοπὴν ἔχειν. 
Ὅταν δὲ zQuzótoxay τῆς χτίσεως εἶναι αὐτὸν ἀχαύ- 
εωµεν, xai πρωτάταχον Ex. νεκρῶν, xal πρωτότοχον 
kv πολλοῖς ἀδελφοῖς, πρῶτον μὲν τὰς αἱρετικὰς ὑπο- 
λήκεις ἀποπεμπώμεθα, ὡς οὐδεμίαν σινηχορίαν τῆς 
πονηρᾶς αὐτῶν ἁργματοπουας ἐκ τῶν προχειµένων 
ῥημάτων ἀχούσας. Μετὰ ταῦτα δὲ val τὰ πρὸς τὸν 
'βυὼὸν βίον διὰ τούτων ἡμῖν συντελοῦντα κατανοῄσω- 
εν. Ἐπειδὴ γὰρ τὸν Μοναγονη θεὰν τὸν τοῦ παντὸς 


ad illud agendum dirigi et moveri oportet, quo- 
cunque ille qui finxit oculum et plantavit aurem 8, 
ducet. Quando igitur caput qux supra sunt respi- 
cit, opus est ut qux capiti apte subnexa sunt 
membra, ipsius capitis ductum sequantur, et ad ea 
quae supra sunt tendant. Verum quoniam eum 
esse primogenitum creatur discimus ** et primo- 
genitum ex mortuis 55, et primogenitum in multis 
fratribus**, primum quidem hzreticas opiniones 
refutemus, utpote qua nullum ex propositis verbis 
pravo suo dogmati quxrere patrocinium possint ;. 
deinde vero qua nobis ad vitam et mores ex his. 


- 9i Cor. vi, 15. " Ephes, sw, 18. "' Psal. xcu, 9. "Coloss. 1, 19. "^ ibid. 18. "* Rom. viu, 23. 


Ó 


475 


5. GREGORH NYSSENI 26 


conducunt. consideremus. Hostes igitur Dei si uni- A δηµιουργὀν, τὸν ἐξ οὗ, xaX t οὗ, xaX ἓν ᾧ τὰ πάντα, 


genitum Deum , universi effectorem, ex quo et per 
quem et in quo omnia "5, factum esse dicunt et 
creatum à Deo, ideoque ut creature fratrem dici 
crealure primogenitum asserunt, eum temporis 
jure tantummodo przcellat, quemadmodum Ru- 
ben non natura, sed temporis przrogativa propriis 
fratribus preponebatur : illud imprimis contra istos 
dicendum est, eumdem non posse et unigenitum et 
primogenitum credi : aut euim unigenitus est, aut 
ex fravribus primogenitus : οἱ unigenitus, fratres 
non habet; sin fratrum primogenitus, unigenitus 
meque esse, neque dici potest omnino. 

Quare cum hzc nomina in eodem convenire con- 
jungique nequeant, quod fleri non possit ut idem 
et unigenitus et primogenitus nominetur, in Scri- 
ptura autem de Verbo illo, quod erat in principio, 
dicatur, unigenitus Deus, et rursus apud Paulum, 
Primogenitus omnis creature : veritatis judicio sic 
oportet bzc nomina separare et distinguere dili- 
genter, ut Unigenitum intelligámus id Verbum, 
quod est ante. secula; omnis autem creature in 
Christo fact», Verbum carnem factum esse Pri- 
mogenitum. Quodsi, quo modo ille et primogeni- 
tus ex mortnis, et primogenitus in multis fratribus 
intelligatur, didicerimus, simul etiam quo modo 
sit creature primogenitus, cognoseemus. Est igi- 
tur ex mortuis primogenitus aut primitie dor- 
mieutium ** factus, ut omni carpi ad resurrectio- 
nem iter aperiret 57, Cumque nos, qui natura era- 
mus fllii ire, caelesti generatione per aquam et 
Bpiritum filios lucis et diei filios esset effecturus, 
ejusmodi generatione in Jordanis flumine dux ipse 
praecessit, ut ad natur: nostre primitias Spiritus 
gratiam attraheret, id est ut omnes ex spiritali 
regeneratione ad vitam generatos fratres ipse per 
aquam et Spiritum antegenitus constitueret. Ad 
eumdem modum creature in Christo generate 
ipsum primogenitum cogitantes, ab opinione pia 
minime recesserimus. Quoniam igitur vetus crea- 
tura transiif, per peccatum inutilis reddita, neces- 
sario post transitum eorum quz deleta sunt, suc- 
cessit noya vitse creatura, qua per regenerationem 
et resurrectionem ex mortuis constituitur, cujus 


princeps auctorque vite primogenitus est et ap- D 


pellatur. Atque hzc quidem pauca studiosis ad re- 
pellendos adversarios, et ad perspiciendam verita- 
tem satis erunt. Quare jam quam utilia sint hzc 
verba ad virtutem et vitam, breviter percurramus. 
Ruben eorum qui post se geniti sunt fratres, pri- 
mogenitus fuit'* : cognationem autem, qua cum 
ipso eonjuncti erant, signum quoque in eis perspi- 
cuum primogenito simile testabatur, ut fraterna 
sanguinis conjunctio form: similitudine declarata 
ignorari non posset. Quapropter si nos item eodem 
modo per regenerationem aqua et spiritus Domini 
fratres geniti sumus, qui propter nos factus est 


"M Rom. 3.56. '*I Cor. xv, 20. 


ἔργον εἶναι τοῦ Θεοῦ, xai χτίσµα, καὶ ποίηµα, 14 
γουσιν οἱ θεοµάχοι, xat διὰ τοῦτο πάσης τῆς κτίσεως 
πρωτότοχον αὐτὸν λέγεσθαι, διορίζονται. f, ὡς 
ἁδελφὺν ὄντα τῆς κτίσεως, µόνοις τοῖς τοῦ χρόνου 
πρεσθείοις αὑτὸν προτερεύοντα, ὡς τὸν 'Ῥουθὶμ τῶν 
ἰδίωύ ἁδελφῶν, οὐ φύσει προτεταγµένον, ἀλλὰ τοῖς 
ἐκ χρόνου πρεσθείοις προτερεύοντα. πρῶτον μὲν 
τοῦτο πρὸς ἐχείνους ῥητέον, ὅτι οὐχ ἔστι τὸν αὐτὸν 
καὶ μονογενη xat πρωτότοκον πιστεύεσθαι. Οὔτε γὰρ | 
ὁ μονογενὴς μετὰ ἁδελφῶν νοεῖται' οὔτε χωρὶς 
ἁδελφῶν ὁ πρωτότοχος, μονογενὴς πάντως οὔτε ἔστιν, 
οὔτε λέγεται. d 

Οὐχοῦν ἀσύμθατά ἔστι xaX ἀχοινώνητα ταῦτα πρὸς 
ἄλληλα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ τὰ νοήµατα, ὡς ἀδύνατον εἷ- 
ναι, τὰ δύο τὸν αὐτὸν ὀνομάζεσθαι, χαὶ μονογενη καὶ 
πρωτότοκον. ᾽Αλλὰ μὴν εἴρηται παρὰ τῆς Γραφῆς 
περὶ τοῦ Ev ἀρχῇ ὄντος Λόγου, ὅτι ὁ ἹΜονογενῆς 
θεὺς, Πρωτότοχος πάσης κτίσεως. Οὐχοῦν ἐπιμερίσαι 
προσήχει τῷ µνστηρίῳ τῆς ἀληθείας, ἑχάτερον τού- 
των τῶν ὀνομάτων εὐσεθῶς διαστείλαντα * ὥστε Mo- 
νογενη μὲν εἶναι τὸν προαιώνιον Λόγον, τῆς δὲ μετὰ 
ταῦτα ἐν τῷ Χριστῷ γενομένης χτίσέως πρωτότοχον 
γενέσθαι τὸν Λόγον, σάρχα γενόμενον. Καὶ ὅπερ ἂν 
ἡμῖν ἑἐγγένηται νόηµα, πρωτότοχον αὐτὸν Ex νεχρῶν 


«εἶναι µαθόντες, xaX πρωτότοχον Ey πολλοῖς ἀδελφοῖς * 


ἐχεῖνο καὶ ἐπὶ τῷ πρωτοτόχῳ τῆς χτἰσέως ἀχολούθως 

νοῄσοµεν. Οὐκοῦν Ex νεχρῶν μὲν πρωτότοκος γίνεται, 

ὁ ἀπαρχὴ τῶν χεχοιµηµένων γενόμενος, ἵνα ὁδοποιῇ- 

σῃ σαρχὶ thv ἀνάστασιν. Καὶ µέλλων ἡμᾶς διὰ τῆς 

ἄνωθεν γεννήσεως, 5v ὕδατος χαὶ Πνεύματος, υἱοὺς 

ἡμέρας xax υἱοὺς φωτὸς ἁπεργάζεσθαι, τοὺς πρότερον 

ὄντας τέχνα φύσει ὀργῆς, αὐτὸς καθηγεῖται τῆς 

ποιαύτες Ὑεννήσεως, Ev τῷ ῥείθρῳ τοῦ Ἰορδάνου, 

ἐπὶ τὴν ἁπαρχὴν τῆς φύσεως ἡμῶν, τὴν τοῦ Πνεύματος 
χάριν ἐπισπασάμενος. Ὥστε πάντας τοὺς ἐχ τῆς 
πνευματικῆς ἀναγεννήσεως εἷς ζωὴν γεννωµένους, 
ἀδελφοὺς χρηµατἰσαι τοῦ προγεννηθέντος διὰ τοῦ 
ὑδατός τε xal Πνεύματος. Κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, 
καὶ τῆς ἓν Χριστῷ γενομένης κτίσεως πρωτότοχον 
αὐτὸν γοοῦντες, οὐχ ἔξω γινόµεθα τῆς εὐσεθοῦς ὕπο- 
λήψεως. Ἐπειδὴ γὰρ ἡ ἀρχαία χτίσις παρηλθε διὰ 
τῆς ἁμαρτίας ἀχρειωθεῖσα, ἀναγκαίως τὴν τῶν ἆφα- 
νισθέντων πάροδον διεδέξατο ἡ xatwh τῆς ζωης «κτί- 
σις, διὰ τῆς ἀναγεννῆσεως xaX τῆς Ex νεχρῶν ἆνα- 
στάσεως αυνισταµένη' fic ὁ ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς γη- 
σάµεγος, πρωτότοχος τῆς ζωῆς vivera: xat ὀνομά- 
ζεται. Αλλ' ὅπως χρὴ πρὸς τοὺς ἀντιτεταγμένους 
ἔχειν, δι’ ὀλίγων τῶν εἰρημένων ῥάδιον ἂν γένοιτε 
τοῖς φιλοπονωτέροις, αὐτάρχη συμμαχίαν πρὸς την 
ἀλήθειαν ἔχειν. Ὅπως δ᾽ ἂν φανείη συντελοῦντα πρὸς 
τὸν χατ ἀρετὴν βίον τὰ ῥήματα ταῦτα, διὰ βραχέων 
ἑπελευσόμεθα * Ἡρωτότοχος ἣν τῶν pev! αὑτὸν δε. 
γεννήσεως παραχθέντων ὁ Ἔουδίμ’ ὡς ἐμαρτύρε 
τοῖς uev! αὐτὸν γεννηθεῖσι τὴν πρὸς αὐτὸν σωγγέ 
νειαν ὁ ἐπιφαινόμενος αὑτοῖς χαραχτὴρ, οἰχείως 7r p^. 
τὸν πρωτότοχον ἔχων, ὥστε μὴ ἀγνοεῖσθαι τὴν ἆδελ 


στ | Thess. 1v, 15. 3" Gen, xxix, 92. 


e71 . . DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA, 278 
Φότητα, διὰ τῆς χατὰ τὴν μορφὴν ὁμοιότητος µαρτυ- A primogenitus in multis fratribus, sequum est ut 


ῥρουµένην. Οὐχοῦν εἰ διὰ τῆς ὁμοτρόπου ἀναγεννή - 
σεως, τῆς δι) ὕδατος xal πνεύματος, xal ἡμεῖς ἁδελ- 
qot τοῦ Κυρίου γεγόναµεν, τοῦ δι ἡμᾶς γενοµένου 
πρωτοτόχωυ bv πολλοῖς ἁδελφοῖς ' ἀχόλουθον ἂν εἴη, 
διὰ τῶν τοῦ βίου χαρακτήρων ἐπιδεικνύειν τὴν πρὸς 
αὐτὸν ἀγχιστείαν * ἐμμορφουμένου τῇ ζωῇ ἡμῶν τοῦ 
πρωτοτόχου τῆς χτίσεως. Τίνα δὲ χαρακτηρα τῆς 
ἐκείνου μορφῆς παρὰ τῆς Γραφῆς µεμαθήχαμεν; "Ov 
πολλοῖς εἰρήχαμεν, ὅτι ᾽Αμαρτίαν οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ 
εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόµατι αὐτοῦ. » Οὐχοῦν εἰ µέλ- 
λοιμεν ἀδελφοὶ χρηµατίζειν τοῦ καθηγησαµένου ἡμῶν 
τῆς Ὑεννῄσεως, τὸ ἀναμάρτητον τῆς ζωῆς ἡμῶν πι- 
στώσεται τὴν πρὸς ἐχεῖνον συγγένειαν, μηδενὸς ῥύ- 
που τῆς πρὸς τὴν καθαρότητα συναφείας ἡμᾶς 


vite signis nostram cum ipso necessitudinem 
ostendamus : vite enim nostre formam impressit 
primogenitus creature. Qus autem sit ejus forme 
nota, ex Scriptura sepe commemoravimus. « Qui 
peccatum, » inquit, « non fecit, nec inventus est 
dolus in ore ejus "*. » Proinde utrum illius qui 
generatione precessit appellari fratres debeamus, 
innocentia vita testimonium dabit, si nulla ma- 
cula a puritatis conjunctione nos separaverit. Prze- 
terea justitia est primogenitus, et sanctificatio, οἱ 
charitas, et redemptio, et alia ejusmodi. Quibus 
si vita item nostra fuerit insignita, adeo przclara. 
prabebimus nostre nobilitatis indicia, ut, qui illa 
conspexerint in nostra vita, ipsi quoque nos Chri- 


ἀφορίκοντος. ᾽Αλλὰ xai διχαιοσύνη xal ἁγιασμὸς ὁ B sti fratres esse, sint testes futuri. Ipse enim est 


πρωτότοχός ἐστι, xal ἀγάπη, xal ἀπολύτρωσις, xal 
τὰ τοιαῦτα. Οὐχοῦν εἰ διὰ τῶν τοιούτων xal ὁ ἡμέ- 
τορος χαραχτηρίζοιτο βίος, ἑναργὴή παρεξόµεθα τῆς 
εὐγενείας ἡμῶν τὰ γνωρίσματα, ὥστε τὸν ταῦτα àv 
τῇ ζωῇ χαθορῶντα τῇ ἡμετέρᾳ, προσμαρτυρεῖν ἡμῖν 


qui resurrectionis nobis aditum patefecit, et ob id 
primitie dormientium factus est. Nos igitur omnes 
resurrecturos in ictu oculi in novissima tuba ** 
per ea demonstravit, tum quz in seipso, tum quae 
in ceteris qui a morte tenebantur, effecit. 


civ πρὸς τὸν Χριστὸν ἀδελφότητα. Αὐτὺς Υάρ ἐστιν ὁ ἀνοίξας ἡμῖν τὴν θύραν τῆς ἀναστάσεως, xai διὰ 
τούτο ἀπαρχὴ τῶν κεχοιµημένων γενόμενος. Ὅτι μὲν οὖν πάντες ἀναστησόμεθα ἓν ἀτόμῳ, £v ῥοπῇ ὀφθαλ- 
μου, ἐν τῇ ἑσχάτῃ σἀλπιγγι * τοῦτο ἔδειξεν, οἷς τε ἐφ᾽ ἑαυτοῦ χαὶ οἷς ἐπὶ τῶν λοιπῶν, τῶν ὑπὸ τοῦ θα- 


.Witou. χρατηθέντων, ἐποίησεν. 

0ὐ μὴν ἴση κατάστασις ἓν τῷ μετὰ ταῦτα pup 
πάντας τοὺς Ex τοῦ τῆς γῆς χώματος ἀναστάντας 
ἐχδέξεται, ἀλλὰ « Πορευσόμεθα,» φησὶν, «οἱ μὲν τὰ 
ἐαθὰ ποιήσαντες , εἰς ἀνάστασιν ζωῆς οἱ δὲ τὰ 
᾿φαῦλα πράξαντες, εἰς ἀνάστααιν χρίσεως. » Ὥστε εἴ 
τνος πρὸς τὴν φοθερὰν ἐχείνην χατάχρισιν ὁ βίος 
βλέπει: οὗτος, xÀv διὰ τῆς ἄνωθεν γεννήσεως τοῖς 
ἀδελφοῖς τοῦ Κυρίου συναριθμούμενος τύχῃ, xata- 
φεύδεται τοῦ ὀνόματος, ἓν τῇ μορφῇ τῆς χαχίας τὴν 
πρὺς τὸν πρωτότοχον ἀγχιστείαν ἀρνούμενος. Ὁ δὲ 
μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ὁ δι’ ἑαυτοῦ συνάπτων 
τῷ θεῷ τὸ ἀνθρώπινον, ἐχεῖνο συνάπτει µόνον, ὅπὲρ 
ἂν τῆς πρὸς 8ebv συμφυῖας ἄξιον T^ Ὥσπερ οὖν τὸν 
υἑαυτοῦ ἄνθρωπον τῇ δυνάµει τῆς θεότητος ἑαυτῷ 
εροσφχείωσε, µέρος μὲν τῆς χοινῆς φύσεως ὄντα, οὗ 
μὴν τοῖς πάθεσιν ὑποπεπτωχότα τῆς φύσεως τοῖς εἰς 
ἁμαρτίαν ἐχχαλουμένοις {«᾽Αμαρτίαν, vp, φησὶν., 
«οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλὀς iv τῷ στόµατι 
αὐτοῦ » )* οὕτω χαὶ τοὺς xa0' ἔχαστον προσάξει τῇ 


Verum in ea quz futura est vita non Idem omnes. 
eterre tumulo surgentes excipit slatug, sed 
t lbunt, » inquit, « qui bona fecerunt, in resur- 
rectionem vit:e, qui vero mala egerunt, in resur- 
rectionem judicii t. » Quamobrem si cujus vita ad. 


formidandam illam spectat condemnationem, is - 


tametsi per regenerationem ad fratrum Domini 
numerum forte ascriptus sit, nomen ementitür, in 
malitiz forma nullam cum primogenito cognatio- 
nem prz se ferens. Mediator autem Dei et homi- 
num, qui per scipsum genus humanum conjungit 
Deo, solum illud conjungit quod ea conjunctione 
sit dignum. Quemadmodum virtute divina homi- 
nem induit, eatenus quidem bumanz nature parti- 
cipem, ut nullis naturz perturbationibus ad pecca- 
tum excitantibus subjaceret: « Peccatum » enim, in- 
quit, « non fecit, nec inventus est dolusinore ejus : ». 
sic homines singulos ad divinitatis connmunionem 
adducet, sj nihil ea divinitatis conjunctione in- 


συναφείᾳ τῆς θεότητος, εἰ μηδὲν ἐπάγοιντο τῆς πρὸς p dignum afferant. Si quis nimirum vere sit templum 


: $$ 8ciov συναφείας ἀνάξιον. AX)! εἴ τις ἀληθῶς εἴη 
θεοῦ ναὺς, μηδὲν χαχίας εἴδωλον χαὶ ἀφίδρυμα ἓν 
ἑαυτῷ περιέχων, οὗτος ὑπὸ τοῦ µεσίτου πρὸς µετου- 
αἰαν τῆς θεότητος παραληφθήσεται, χαθαρὸς Υενό- 
µενος πρὸς τὴν ὑποδοχὴν τῆς αὐτοῦ χαθαρότητος. 
θὔτε γὰρ εἰς χαχότεχνον φυχὴν εἰσελεύσεται σοφία, 

χαθὼς ὁ λόγος φησὶν, οὔτε ὁ χαθαρὸς τῇ χαρδίᾳ ἄλλο 
"πι παρὰ τὸν 8sby iv ἑαυτῷ βλέπει * ᾧ διὰ τῆς ἀφθαρ- 
σίας προσκολληθεὶς, ἐντὸς ἑαυτοῦ πᾶσαν τὴν ἀγαθὴν 
βαπιλείαν ἑδάέξατο. Μᾶλλον δ᾽ ἂν γένοιτο ἡμῖν χατα- 
φανὲς τὸ λεγόµενον, εἰ τὴν τοῦ Κυρίου φωνὴν, ἣν διὰ 
τῆς Μαρίας πρὸς τοὺς ἁποστόλους πεποίηται, πρὸς 


9 | Petr. 1t, 22. **1GCor. xv, 52. *! Joan. v, 90. 


Dei, nullumque malitia simulacrum aut statuam 
contineat, is a mediatore, ut divinitatis particeps 
fiat, admittetur, cum purus sit et ad puritatem 
ipsius suscipiendam idoneus. Neque enim in ma- 
levolam animam, ut scriptum est **, introibit sa- 
pientia, et qui mundus est corde, nihil in seipso 
preter Deum videns, incorrupteque ipsi cohzrens, 
omne bonum regnum in se accepit. Caeterum id 
quod dico, magis perspicuum flet, si verba quae 
Dominus apostolis per Mariam nuntiari voluit, 
considerabimus : « Ascendo, » inquit, « ad Patrem 
meum et Patrem vestrum, et Deum meum et Deum 


** Sap. 1, 4. 


EPA RE P5w-oxi a 


279 S. GREGORIT NYSSENI 290 
vestrum 95. » Fee enim ait mediator inter Patrem A τὴν ααφήνειαν τῶν εἱρλμένων συμπαραλάδοιμεν' 


ού abdbedtos fllios, qui Hrimicos Dei reeoneiliavit 
vert οἳ soli Divinitati. Natr quia per peccatum 
jifxt^ propheticum sermonem aliensti sunt homines 
a vivifica vulva, et erraverant ab utero im quo 
formati fueeraot, pro veritzte mendacium loquen- 
te$ **, idcirco netur eommunmis primitfas per cor- 
pus et amimar assamens, easque nulla malitia 
πήρες aut. contaniimatas in se conservans sanctas 
effecib : at eas ineorfupfes dedicans Patri, simal 
eant fraheref quidquid eis natura et genere co- 
ghatum esset, eU eos, qui abdicati rejectique fue- 
ránt, filios redderet, e£ inimicos Dei divinitatis 
ejus parücipes faceret. Ut ergo masse primitis 
piwitate atque innecentia vero Patri et Deo con- 
cfüdi9 sunt: sie ettam nos, qui massa sumus, 
lisdent ratioribus cum veritatis Pafre coujunge- 
imur, si mediaforis innocemtianv ef constartian 
pro "ribus fmitabimur. Sic enim erimus unige- 
nfti Dei eorotia ex lapidibus pretiosis, honor et 
gloria per vitam effeeti. Nam Pzufus dicit, quo- 
miam € Minwisti eum paulo minus ab angelis *5, » 
prepteP creelatent mortis Majores enim nostros 
in spire na(uramr ob peceatanr conversos sibi ipse 
ex mortis dispositione coronam fecit, et spinam 
ih honorem et gloriaur patiehdo cemmatavit. Quo- 
cirea ewm! senveli mundi peecatum sustulerit, et 
οπρίᾶ coronám de spinis aeeeperit, ut. ex lronore 
ef gtori2 coronam contexeref, non parvam peri- 
eium esf, ne 3liquo modo pfopter improbam vi- 
tm fribuli esse et spfnz deprehendamuür : atque 
ia im media Domini corona, qu» per communio- 
nem corporis ejus fit, inserti, vocem illam justam 
"ümftino exaudramus : « Amice, quotrodo luc in- 
frást?, tion labens vestem nuptialem **? y quomodo 
fé, cuu esses spind, inter eos qui ad coronam 
Meim ex honore et gloria cenficiendam apti sunt, 
ConteXulsti? « (jux conventio Christo ad Belial? 
(ax pdrs fideli cum infideli? (fox societas laci 
àd tenebras 1; 


ἠδμου:» Πῶς συνεπλάχης τοῖς διὰ τιμῆς xot δόξης τῷ ἐμῷ οτεφάνῳ ὀνηρβοσμένοις, ἄκανθα Gv; « Ts. 


εΠορεύομάι, ». quot, « πρὸς τὺν Πατέρα pou καὶ 
Πατέρα ὑμῶν, xal Θεόν µου καὶ θεὺν ὑμῶν. » Ταῦτα 
γὰρ ὁ μεσίτης μεταξὺ τοῦ Πατρὸς καὶ τῶν ἀποχτρύ- 
Χτων φησὶν. ὁ δι) ἑαυτοῦ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ θεοῦ κατ- 
αλλάξας τῇ ἀλτθινῇ χαὶ μόνῃ θεότητι. Ἐπειδὴ vào, 
χατὰ τὸν προφητιχν λόγον, ἁπηλλοτριώθησαν τῆς 
ζωρποιοῦ μήτρας διὰ τῆς ἁμαρτίας οἱ ἄνθρωτοι, καὶ 
ἀπὸ τῆς γαστρὸς ἐπλανήθησαν, ἐν T] ἑπλάσθησαν, τὸ 
φεῦδος ἀντὶ τῆς ἁληδείας λαλῆσαντες, τούτου χάριν 
τῃν ἁπαρχὴν τῆς χοινῆς quotes ὀναλαδὼν, διὰ ψυχῆς 
τε καὶ σώματος, ἁγίαν ἔποξησε, πάση xaxiec ἁμιγῆ 
τε χαὶ ἀπαράδεχτον αὐτὴν bv ἑαυτῷ διασώσας ' ἵνα 
ταύτην ἀναθεὶς, διὰ τῆς ἀφθαρσίας, τῷ Βατρὶ τῆς 
ἀφθαρσίας, συνεπισπάσηται δι’ αὐτῆς πᾶν τὸ συγ- 
γενὲς χατὰ τὴν φύσιν αὑτῇ καὶ ὁμόφυλον, xat προσ- 
δέξηται τοὺς ἁἀποκηρύκτους εἰς τὴν υἱοθεσέαν, xal 
τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Θεοῦ εἰς την τῆς θεότητος αὐτοῦ 
μετουσίαν. Οὔχοῦν, ὥσπερ ἡ ἄπαρχὴ τοῦ φυράµατος, 


διὰ καθαρότητός τε καὶ ἀπαθείας φκειώθη τῷ ἆλη- | 


θινῷ Πατρὶ xai θεῷ * οὕτω xaX ἡμεῖς τὸ φύραμα, 
διὰ τῶν ὁμοίων ὁδῶν τῷ Πατρὶ τῆς ἀφθαρσίας xo 
ληθησόμεθα, διὰ τοῦ µιμήσασθαι, χαθὼς ἂν ᾗ δυνα- 
τὸν, τοῦ (µεσίτου τὸ ἄπαθές τε καὶ ἀναλλοίωτον. Οὕτω 
γὰρ ἑσόμεθα τοῦ Μονογενοῦς Θεοῦ στέφανος Ex λίθων 
τιµίων, τιμὴ καὶ δόξα διὰ τοῦ βίου γενόµενοι. dol 
γὰρ ὁ Παῦλος , ὅτι εΒραχύ νι αὐτὸν ἑλαττώσας,) διὰ 
«b πάθηµα τοῦ θανάτου, « καρὰ τοὺς ἀγγέλους. ) 
Τοὺς πρὀτερον slc ἀχάνθης φύσιν µετσεθύντας διὰ 
τῆς ἁμαρτίας, στέφανον ξαντῷ διὰ τῆς χατὰ τὸν θά- 
νατον οἴκονομίας ἔποίησεν, si τιμὴν xal δόξαν µετα” 
στοιχειώσας διὰ τοῦ πάθους τὴν ἄπανθαν. Κίνδυνος 
οὖν οὗ βιχρὸς, ἅπαξ τοῦ 4ὔροντος τὴν ἁμαρτίαν τοῦ 
χόσµου , τὸν EG ἀκανθῶν Φτέφάνον ἀναλαθόντης τῇ 
κεφαλῇ, ἵνα ποιῆσῃ τὸν EX τιμῆς τς xoX δόζης συµ- 
πλεκόμενον στέφανον, εὑρεθῆναί τινα τρἰδολον £vis 
διὰ τοῦ καχοῦ βίου καὶ ἄκανθαν, εἶτα ἐν µέσῳ "ib 
Δεσποτικῷ στεφάνῳ διὰ τῆς τοῦ σύµατας αὐτοῦ 
πσινωνίας πχρενειρόµενον. ΗἩρὸς ὃν ἐρεῖ πάντως ἡ 
διχαία φωνή” « Πῶς εἰσῆλθες ὧδε, μὴ ἔχων ἔνδυμα 


Χοινώνία Ἀριστῷ πρὸς Βελίαν ; Τίς μερὶς πιστῷ μετὰ ἁἀπίστου; Τί χοινὸν τῷ φιοτὶ πρὸς τὸ σχότος»; » 


Νο quando igitur vita hostra contra nos ejus- 
modi verbis compelletut, omni studio nobis in 
eam curam est incumbendum, ut spinosa omnia 
fum facta, tum dicta, tum cogitata ex omni nostra 
vita convulsa projiciamus, ul pura innocentique 
vivendi tatione honor οί gloria eíficiamur, atque 
universi caput nobísmetipsis uti re pretiosa co- 
rcnemus. Nullius enim rei vilis vult esse Dominus 
ille, qui gloris Dominus est **. Quisquis igitur 
in homine tum abscondito tum manifesto abhor- 
ret ab omní turpitudine et vanitate, eum, qui 
glorie non ignominix Dominus est, sibi principem 
constituit. Preterea principlum est: atque adeo 
rerum omnium principium minime alienum ab iis, 
qui ex ipso consequuntur. Quamobrem si quis vi- 


: 2 Xx, 17. ** Psal. vij, 4. ο Hebr. ui, 7. 


Ὢς ἂν οὖν μὴ τ[οτ]αῦτά mete. Pfiuana καθ ἡμῶν 6 
βίος ἡμῶν ἑχχαλέσαιτο, ἐπιμελητέον ἂν cir] τοῦ πᾶν 


B αχανθῶδες ἔργον τε καὶ ῥῆμα, xal νδηµα, διὰ πάσης 


τῆς ζωῆς τοῦ βίου ἡμῶν ἁποσχευάσὰάθαι, ἵνα τῇ χα» 


θαρᾷ τε καὶ ἁπαθεῖ πολιτείᾳ «tp xai δόξα Ἱενόμενοι, 


τὴν τοῦ παντὸς χεφαλὴν δι’ ἑαυτῶν στεφανώσωμµαεν, 
ὥσπερ τι χειμήλιον xol χτῆμα τῷ Δεσπότῃ γενό- 
µενοι. Οὐδενὸς γὰρ ἁτίμου Ἀαταδέχεται Κύριος εἶναί 
τε καὶ λέγεσθαι ὁ τῆς δόξης Κύρος. θὐχοῦν ὁ πάσης 
ἀσχημοσύνης το xo βδελυρίας ἀλλότριος, χατά τε 
τὸν xpuTtby xul φαινόµενον ἄνθρωπον , δεσπότην 
ἑαυτοῦ ποιεῖται τὸν δόξης xoi οὖχ ἀτιμίας Κύριον 
ὄντα τὲ xal λεγόμενον. Ἔστι xai &pyfl* &pyh δὲ 
παντὺς πράγµατος οὐκ ἀλλοτρίως πρὸς τὰ μεθ) ἐαν- 
τὴν ἔχει. El γὰρ ζωὴν τὴν ἀρχὴν εἶναί τις ὁρίσαιτο * 
** Matib. xxii, 13. "IL Cor. vi, 15. 3 Peal. xxim, 


μενον καὶ εξ φῶς f ἀρχῃ, φῶς xb cb μετὰ τὴν. 
ἀργὴν νοηθήΦοται. Eb οὖν διὰ τοῦ πτστεύειν αὐτὸν, 
εἶναι ἀρχὴν ὠφελοάμεθα; Τὸ γενέαβαν ταιούτους 
ἡμᾶς, οἵαν οἶναι tijv ἀρχῖν ἡμῶν πεπιστεύχαμον. OU 
lg αχότους ἀρχή τὰ φῶς ὀνομάζεται : οὐδὲ τῆς ζωῆς 
εἰς ἂρχΏν «οναγμᾶένης , τὸν θάνατον τὸ συνεχὰς της 
ζωῆς ἑνσβσαρεν. 'AXX eb p] τις ὁμοφυῶς πρὸς b 
καθηγούμανον ἔχοι, δι ἀπαχθοίας xat ἀρετῃς τῇ Gpyfy 
συναπτδικενος, οὐχ ἂν voco παύτου dgyh, ἡ τῶν 
Bev ἀρχη. Σκοσυνοῦ βίου, ὁ κουσμαχράτωρ αχ 
σκάταυς, Δρχ ' τῆς θἀνατηφάρου ἁμαρτίας, i Bywe 
τοῦ θανάτου τὸ χράτος. Ox ἔότεν οὖν διᾶ μοχθηρᾶς 
ζωῆς ὑπὸ τὴν τοῦ σχότους ἀρχὴν τεταγμένον, τν 
παντὸς ἀγαθοῦ ὀρχλν ἑαυτοῦ εἶναι Ayer ἀρχην τῆς 


DE PERMPECTE CERISTEIAN] FORMA. 
ζωὴ πᾶντως καὶ τὸ μετὰ τὴν ἀρχὴν ἔαται 9000- i 


2253. 
tam: priecipium definiesit, πα emnino pest prin- 
cipum intelligelur. St lux est phincipium, et eu 
post primeipium cogitabitus. Qnid igitur eum pasim- 
cipium esee credentes assequimus? id nimirum ,. 
ub tales simes, quale primeipiume mostrum» esbe 
eredidimus. Neqwe enim tenebrarom principium» 
lwr diciur; neqne, ewm ad principium vita: sib 
jnstiteta atque directz, eum ordinem et vites con- 
tawuatiomem mortem esse didücinuss. Quod sb quis 
maturae ejmilitudine:mem sequatur prineipium, qood 
prucedit, eique apte innecentio. virtutequg colia- 
veut, ejug principiom 06 RO" poterit ille qui 
perum principium est. Obsaure tenebricosseque 
vite principimn est mmmdi isties ac tenebrarum 
princeps ; miertiferi paecati prineipium est ilie, 


Ὦ αὗτης ἔχάται διαχοίας, tok, πρὰς τὸ ἴδτον ἀγαθὸν B qui. morte habet potestatem. Bieireo non potest 


εἃς θείας φωνὰς ἐχλαμθάνονσε , τὸ xaà βασιλέα ὃν» 
χατοσύνης τε καὶ αἱρήνης αὐτὸν ὀναμάζεσθαι. "Or vp, 
χατὰ zi διδασκαλίαν vic προσευχᾶς, ἐχθεῖν ἐπ᾽ αὐ» 
tbv τὴν tov Θεοῦ βασιλείαν εὐχόμενος, μαθὼν' ὅτε 
διπατοσύνης τς xnl εἰρήνης ἔστὶ, βασιλεὺς ὅ ἀληθινὸς 
βασιλεὺς, ατορθώθοι πάντως τῷ lup pie τῆν 
διχανοσύνην τε καὶ slgfivnw, ἵνα βασιλεύσῃ, αἰτῶν, ὁ 
τῆς δικαιοσύνης βασιλεὺς xo τῆς elpfivac. Οὐχοῦν 
στρατὸς μὲν νοεῖται τοῦ βασιλέως, πᾶσα ἀρετὴ : διὰ 
γὰρ "Ac δτκαιοσύνης τε καὶ εἰρήνης πάσας οἶμαι 
δεῖν τᾶς ἀρετὰς νοεῖν * εἴ τες οὖν λειποταχτήσας ἀπὸ 
τῆς τοῦ θεοῦ στρατιᾶς, Tfj παρατάξει τῶν ἀλλοφύ- 
λῶν ἑαυτὸν καταλόξειε, τοῦ αὑρέτου τῆς χαχίας 


ὁχλίτης Υενόµενος, καὶ ἀποδυσάμενος τὸν θώρανχα ς 


τῆς δικαιοσύνης, καὶ πᾶσαν την εἰρηνιχὴν παντευ- 
χίαν * πῶς οὗτας ὅπὸ τὸν βασιλέα τῆς εἰρήνης ταχθή- 
σεται, ῥίψασπις τῆς ἀληθείας Υενόμενος ; Δηλον γὰρ, 
ὃτι τὸ ἐπίσημον αὐτοῦ τῆς ὁπλίσεως δείξει τὸν βασι- 
λεύοντα, ἀντι τῆς ἑνσχιογραφουμένης τοῖς ὅπλοις el- 
κόνος ἓν ti» χαρακτῆρι τοῦ βίου δειχνύων τὸν καθ- 
ηγούμενον. Ὡς µαχάριος ἐχεῖνος, ὁ ὑπὸ την θείαν 
ὄτρατηγίαν τεταγµένος, xa τοῖς τάγµασι τῶν Ey 
μυριᾶσιν ἀριθμλυμένων κατειλεγµένος, χαὶ μετὰ τῆς 
xaxíag διὰ τῶν ἀρετῶν ὁπλιξόμενος, aT τὴν εἰχόνα 
«o9 βασιλέως, τοῦ ἑνδυσαμένου αὐτᾶς, ἐνσημαίνονται. 
Καὶ τί χρῆ περαιτέρω τὸν λόγον προάχειν, πάσας τὰς 
φωνὰς., αἷς τὸ τοῦ Χριστοῦ διερµηνεύεται ὄνομα, 
αροτιθέντα τῇ ἀχολουθίᾳ τῆς ἐξετάσεως, δι᾽ ὧν ἔστι 


eum, qui. bewerum: omnium prineipiem est, prin- 
cipiuwr susm esse dicere, qui sub. tenebrarum prin- 
eipio ffagitiose vitam stituit ; qui voces divinas 
ad prepriam etilitatem excipiunt, eodem mode ani- 
mis affeientur, συν justitiz pacisque regem πο” 
minart Christum imtelfigent. Etenim qui ex pre- 
candi disciplima obsecrat, ut im seipsum ventat 
regnam Domini, eam eum αἱ vere est rex, justi- 
tí et paeis regem esse cognoverit, jestifiam 
prersus et pxeem im propria vita complectetur, 
wt im se rer justitize et pacis regnet. Quod si hujus 
regis exereitum virtwfes faciunt ( nam justitia. et 
pace arbitror virtutes omnes imtelfligi), qui Dei 
militiam deserens se temqwam malitim inventoris 
militem , abjecte justitie thorace et omni armatura 
pacífica , im scie adversariorum constituet, que- 
modo hic a veritate: aMenws sub justitiz rege col- 
locabitur ? Ejus enim armature insigne plane regem. 
jpsius fmdicabit, qwippe qui vivendi ratiene tarm- 
quam impressa armis imagine ducem ostendat 
gmum. Quare beatus ille, qui in divina πλ μα 
constitutus est, e. ordinibus eorum qui in millibus 
meilliam numerantur adscriptee “5, contra malitiam 
virtutibus armater, qua if eo quí ipsas imduerit 
imaginem regis demonstrant. Ceterum, qoid. est 
necesse ul eas voces, quibus Christi momen σα” 
plicatur et. ad rectam ex virtute vivendb rationem 
pervenitur, cum ea momimig prepria sib vis, ut 


πρὸς τὸν xav ἀρετῆν βίον ὀδηγηθῆναι, ἑχάστου ὁὀνό- Ὦ nobis omnino 2d vitz perfectionem conducat, pro- 


µατος, διά τῆς οἰχείας ἑμφάσεως, συνεργοῦντός τι 
πάντως ἡμῖν πρὸς τὴν τοῦ βίου τελείωσιν; ἀλλά 
χαλῶς ἔχειν φημὶ τὴν τῶν μνημονευθέντων ἀναχέ- 
φαλαιώσασθαι μνήμην | ὥστε τινὰ γενέσθαι χειρ- 
αγωγίαν ἡμῖν πρὸς τὸν τοῦ λόγου σχοπὸν, ὃν ἓξ ἀρχῆς 
ὑπεθέμεθα - ζητοῦντες, πῶς ἄν τις τὸ τέλειον ἐν 
ἑαυτῷ κατορθώσειεν. tpa: γὰρ, εἰ ἀεὶ τοῦτο λογί- 
ζοιτο, ὅτι χοινωνός ἐστι τοῦ προσχυνουµένου ὀνόμα- 
τος, χατὰ τὸ δόγµα τῶν ἀποστόλων Χριστιανὸς χρη- 
µατίζων, ἀναγχαίως xal τῶν ἄλλων ὀνομάτων, οἷς ὁ 
Χριστὸς νοεῖται, xai ἐφ᾽ ἑαυτοῦ δεῖξαι την δύναμιν, 
χοινωνὸς ἑχάστης χλήσεως διὰ τοῦ βίου γινόµενος. 


arque. ordine deelarantes, longius pro- 

grediamur? eum satis mea quidem sententia sit, - 
αἱ ea, qu commemoravimus, memoria breviter 
repetentes itr summara redigamus, que nobis ad 
eum fimem tanquam dux exsistat, quem erationis 
initio proposuimus, cum abs te quixreretur, que- 
modo quis in seipso perfectum vivendi genus as- 
sequi posset. Si quis enim assidue meditetur et 
cogitet, se adorandi nominis esse participem , 
et ex apostolorum istituto Christiamum dici, eum 
ego singularum vitze appellationum compotem fa- 
cium, necessario etiam aliorum nominum, quibas 


ponentes, 


Christus nuncupatur, arbitror in se ipso ogtensurum 6558 potestatem. 


** Apoc. ΤΗ, À sqq. 


S. GREGORII NYSSENI 


284 


Quod autem dico, sie fere habet : Tria sunt que A — Ov τελέγω” Τρία τὰ χαρακτηριζόµενα τοῦ Χρι- 


Christiani vitam declarant atque distinguunt, actio, 
sermo, cogitalio. Ex his primas obtinet cogitatio; 
seeundo loco ponitur sermo, qui conceptam et 
impressam animo cogitationem verbis aperit et 
exponit : post cogitationem et. sermonem actio or- 
dine collocatur, qua animo cogitata factis exsequi- 
tur. Si quid horum igitur nos, ut fit, aut ad 
agendum, aut ad cogitandum, aut ad loquendum 
ducit; opus est, ut omnia nostra tum dicta, tum 
faeta, tum cogitata ad divinam earum notionum, 
quibus Christus declaratur, regulam sic dirigan- 
tur, ut nihil cogitemus, nihil dicamus, nibil facia- 
mus, quod a sublimi earum significatione recedat. 
Nam ut quidquid non est ex flde Paulus pecca- 
tum ἀῑοί Τὸ, ita nos eodem modo cogitantes plane 
possumus affirmare, quaecunque non respiciunt 
Christum, seu verba, seu opera sint, seu cogita- 
tiones, illa omnia ad id omuino spectare, quod 
Christo contrarium est. Qui enim extra lucem et 
vitam est, is in tenebris prorsus et morte non esse 
non potest. Quamobrem $i, quod ex Christo non 
fit, et dicitur et cogitatur, illi, quod est bono con- 
trarium, conjunctum est : ex hoc cuivis manife- 
stum fuerit, id quod hinc colligitur, scilicet, quod 
relinquat Christum, qui ab illo sejunetus est per 
qua vel cogitat aliquid, vel agit, vel loquitur. Divina 
igitur illa Propheta verba verissima sunt : « Pre- 
varicantes reputavi omnes peccatores terre'!. » 
Ut enim qui Christum in persecutionibus negat, 
divini nominis przevaricator est; sic etiam, si 
quis veritatem, et justitiam, et sanctitatem, οἱ in- 
tegritatem, et si quid aliud virtuti conveniens 
cogitatur, negat, et quo tempore contra perturba- 
tiones et vitia fortiter pugnandum est, vita con- 
stantiam abjicit, is a Propheta prevaricator appel- 
Jatur : in his enim singulis a Christo, qui est illa 
omnia, vita recedit, οἱ przevaricatur. Quid igitur 
aliud eum oportet facere, qui magno Christi co- 
gnomine dignus effectus est, nisi ut omnia sua 
tum cegitata, tuni dicta, tum facta diligenter explo- 
ret, et, utrum eorum singula ad Christum tendant, 
an ab io sint aliena, dijudicet? Multis autem 
madis fit bec praeclara dijudicatio. Quidquid enim 


στιανοῦ τὸν βίον ἐστὶ, πρᾶξις, λόγος, ἐνθύμιον. Αρχὴ 
γὰρ γίνεται λόγου παντὸς ἡ διάνοια’ δεύτερον δὲ μετὰ 
τὴν ἐνθύμησιν, ὁ λόγος ἐστὶ, τὴν ἑντυπωθεῖσαν τῇ 
quy) διάνοιαν διὰ τῆς φωνῆς ἐχκαλύπτων. Τρίτην 
δὲ τάξιν ἐπέχει μετὰ τὸν νοῦν xat τὸν λόγον 1j πρᾶ- 
ξις, τὸ νοηθὲν εἰς ἑνέργειαν ἄγουσα. Οὐχοῦν, ὅταν 
ele τι τούτων ἡμᾶς ἀχολούθως τῷ βίῳ προσαγάγχηται, 
χαλῶς ἔχει παντὸς xai λόγου xai Épyou καὶ ἑνθυμή- 
µατος τὰ θεῖα ταῦτα νοήματα, δι ὧν ὁ Κύριος νοεῖται 
xax ὀνομάζεται, δι ἀχριθείας ἐπισχοπεῖσθαι, μὴ ἔξω 
τῆς δυνάµεως τῶν ὑψηλῶν ἐκείνων ὀνομάτων φέρη- 
ται ἡμῶν fj τὸ ἔργον, f| ὁ λόγος, f τὸ ἐνθύμιον. Ὡς 
γὰρ ὁ Παῦλός φησιν, ὅτι πᾶν, ὃ μὴ ix πίστεως, ἅμαρ- 
τία ἐστίν' οὕτως ἔστιν Ex τοῦ ἀχολούθου νοῄσαντα 
σαφῶς ἀπηφήναδθαι, ὅτι πᾶν ὃ μὴ εἰς Χριστὸν 1 
ῥῆμα, ἢ ἔργον, fj νόημα, εἰς τὸ ἀντιχείμενον τῷ Χρι- 
στῷ πάντως ὁρᾷ. O0 γὰρ ἔστι τὸν ἔξω φωτὸς f| ζωῆς 
γενόµενον, μὲν σχότει πάντως 3| ὃν θανάτῳ εἶναι. Ei 
τοῖνυν τὸ μὴ κατὰ Χριστὸν ἐνεργούμενόν τε καὶ λαλού- 
µενον, καὶ νοούμενον, πρὸς τὸ τῷ ἀγαθῷ ἀντιχείμενον 
οἰχείως ἔχει" παντὶ δῆλον ἂν εἴη, τὸ διὰ τούτων ἀναφαι- 
νόµενον, ὅτι ἀφίησιτὸν Χριστὺν, $ ἔξω ἐχείνου γενό- 
μενος, δι’ ὧν ἢ νοεῖταί τι, f πράττει, ἡ φθέγγεται. 
Οὐκοῦν ἀληθεύει fj θεία τοῦ προφήτου quvh, fj qnot: 
« Παραδαίνοντας ἑλογισάμην πάντας τοὺς ἁμαρτω- 
λοὺς τῆς γῆς.» Ὡς γὰρ ὁ τὸν Χριστὸν ἐν τοῖς διω- 
γμοῖς ἀρνησάμενος, παραθάτης ἐστὶ τοῦ mpogxuvou- 
µένου ὀνόματος * οὕτω xat εἴ τις ἀλήθειαν 3 τὴν δι- 


σ καιοσύνην ἀρνήσαιτο, ἢ τὸν ἁγιασμόν τε xax ἀφθαρ- 


clay, 3?) εἶ τι ἄλλα τῶν χατ ἀρετῆν νοουµένων, Ev 
καιρῷ τῆς τῶν παθηµάτων ἐπικρατήσεως. ἀποδάλοι 
τοῦ βίου, παραθάτης ὀνομάζεται ὑπὸ τῆς προφητείας" 
δι ἑχάστου τούτων τὸν ταῦτα ὄντα παραδαίνων τῷ 
βίψ. Τί οὖν χρὴ πράττειν τὸν τῆς μεγάλης τοῦ Χρι- 
στοῦ ἐπωνυμίας ἀξιωθέντα; τί ἄλλο, | διὰ παντὸς 
φιλοχρινεῖν ἐν ἑαυτῷ τὰ νοὴματά τε xal τὰ ῥήματα, 
καὶ τὰ ἔργα, ecc πρὸς Χριστὸν ἕχαστον τούτων Ρλέ- 
πει, εἶτε τοῦ Χριστοῦ ἡλλατρίωται: Πολλὴ δὲ τῆς 
διαχρίσεως τῶν τοιούτων ἐστὶν ἡ εὐχολία, Ὅ γὰρ διὰ 
πάθους τινὸς ἑνεργεῖται, 3) νοεῖται, ἡ λέγεται, τοῦτο 
οὐδεμίαν ἔχει πρὸς τὸν Χριστὸν συµφωνίαν, ἀλλὰ τὸν 
χαρακτῆρα τοῦ ἀντικειμένου φέρει, ὃς ἀνεὶ βορθόρου 
và πάθη τῷ µαργαρίτῃ τῆς φυχῆς προσαλείφων, τὴν 


perturbatione aliqua aut agitur, aut cogitatur, aut D λαμπηδόνα τοῦ. τιµίου λίθου διαλυµαίνεται. Τὸ δὲ 


dicitur, id cum Christo minime congruit, sed 
adversarii notam et imaginem gerit, qui animi 
margarite pro cono perturbationes, admiscet, ut 
pretiosi lapidis splendorem deformet ac deleat. Quod 
vero ab omni turbida affectione vacuum et purum 
est, id ad tranquillitatis auctorem et principem 


spectat, qui Cliristus est, ος quo tanquam ex puro. 


incorruptoque fonte, qui suas animi notiones atque 
affectiones haurit et derivat, talem cum principio 
atque origine similitudinem pre se feret, qualem 
oblinet cum ipso fonte, quz in rivulo decurrit, 
quaque in amphora resplendet aqua. Etenim una 


"Rom. xiv. 90. '! Psal. cxvus, 119. 


καθαρεῦον πάσης ἐμπαθοῦς διαθέσεως, πρὸς τὸν ἆρ- 
χηγὸν τῆς ἁπαθείας βλέπει, ὃς ἔστιν ὁ Χριστὸς, ἐξ 
οὗ. καθάπερ ἐχ χαθαρᾶς καὶ ἀφράκτου πηγῆς, ἀρυό- 
μενός τις εἰς ἑαντὸν τὰ γοήματα, τοιαύτην ἑαντῷ πρὸς 
τὸ πρωτότυπον δείξει τὴν ὁμοιότητα, ofa ἑστὶ πρὸς 
τὸ ὕδωρ τῷ ὕδατι, τῷ τε πηγαίῳ τῷ βρύοντι, xa 
τῷ ἐχεῖθεν àv τῷ ἀμφορεῖ Υεγενηµένῳ. Μία Υὰρ 
τῇ φύσει ἡ καθαρότης, fj τε ἓν Χριστῷ καὶ ἡ ἓν τῷ 
μετέχοντι θεωρουμένη. 'AXX ὁ μὲν πηγάξει’ ὅ δὲ 
µετέχων ἀρύεται, µετάγων ἐπὶ τὸν βίον τὸ ἐν τοῖς 
νοήµασι κάλλος" ὥστε συµφωνίαν εἶναι τοῦ Χρυπτοῦ 
ἀνθρώπου πρὺς τὸν Φφαινόμενον, συμδαινούσης τῆς 


285 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


285 


το βίου εὐσχημοσύνης τας κατὰ Χριστὸν χινουµένοις A οἱ eadem est, quie in Christo, et qus In mentibus 


νοῆµασι. 


nostris conspicitur puritas. Sed illa in fonte nasci- 


tur, bec inde manat et in nos derivatur : eam notionum pulchritudinem ad vitam secum trahens, ut 
absconditi manifestique hominis conveniedtia et tanquam concentus quidam appareat, cum vite mo- 
destiam et honestatem notiones ex Christo provenientes moderentur et moveant. 


T τοίνυν ἐστὶ, xaxá γε τὴν ἐμὴν χρίσιν, 

τὸ ἐν τῷ Κριστιανῷ Bip τέλειον, ὃ πάντων τῶν 
ὀνομάτων εἰς τὸ τοῦ Χριστοῦ διασημαίνεται ὄνομα, 
«b χοινωνίαν ἔχειν ἓν φυχῇ τε xal λόγῳ, χαὶ ἓν τοῖς 
«00 βίου ἐπιτηδεύμασιν, ὥστε ὁλοτελῃ τὸν ἁγἕιασμὸν, 
κατὰ τὴν εὐλογίαν τοῦ Παύλου, ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, Ey ὁλο- 
xkjpp τῷ σώματι «αἱ τῇ φυχῇ χαὶ τῷ πνεύματι, 
ἔξω τῆς πρὸς τὸ χαχὸν ἐπιμιξίας, διηνεχῶς φυλασσό- 
µενον. El δέ τις λέγοι δυσχατόρθωτον εἶναι, ἐπειδῇ 
ἄτρεπτος µόνος ὁ τῆς χτίσεως Κύριος, τρεπτὴ δὲ ἡ 
ἀνθρωπίνη φύσις, καὶ mob; τὰς μεταθολὰς ἐπιτηδείως 


In hoc igitur (meo quidem judieio) Christia- ; 
ne vite perfectio sita est, ut nominum quibus , 
Christi nomen signiflcatur participes, eorum vim 
et animo, et oratione, et vivendi institutis exprima- 
mus, ut absolutam illam a Paulo commendatam 
sanctitatem suscipientes "*, nos integro et corpore, 
et animo, et spiritu nulla mali permistione conta- 
minalos conservemus. Quod si quis ad perfectam 
virtutem assequendam difficillimam esse vitam ob- 
jiciat, cum ex omni creatura solus immutabilis sit 
Christus, inconstans autem natura humana et ad 


ἔχει, πῶς οὖν ἐστι δυνατὸν, τὸ ἐν τῷ ἀγαθῷ πάχιόν py mutationes proclivis, ideoque fleri non posse, ut ad 


τεχαὶ ἁμετάτρεπτον ἐν τῇ τρεπτῇῃ χατορθωθῆναι 
φύσει’ πρὸς Φοίνυν τὸν τοιοῦτον λόγον, ἐχεῖνό φαμεν, 
ὅτι oóx ἔστι στεφανωθῆναί τινα τὸν μὴ νομίμως 
ἀθλήσαντα * οὐχ ἂν δὲ Υένοιτο νομίμως ἄθλησις, μὴ 
ὄντος τοῦ προσπαλαίοντος. El οὖν μὴ jv 6 ἀντίπαλος, 
οὐδ ἂν ὁ στέφανος ἦν ' ἡ νίχη χὰρ καθ) ἑαυτὴν οὐχ 
ἔστιν, ἐὰν μὴ ᾖᾗτὸ ἠττώμενον. Οὐχοῦν πρὸς αὐτὸ τὸ 
τρεπτὸν τῆς φύσεως ἡμῶν ἁγωνισώμεθα, οἷόν τινι 
ἀντιπάλῳ διὰ τῶν λογισμῶν συμπλεκόµενοι, o0 διὰ 
τοῦ χαταθαλεῖν αὐτὴν νικηταὶ γινόµενοι, ἀλλὰ διὰ 
τοῦ μὴ] συγχωρῆσαι πεσεῖν. 0ὐδὲ γὰρ µόνον πρὸς τὸ 
καχὺν ὁ ἄνθρωπος τῇ poni] χρῆται (ἡ yàp ἂν ἁμή- 
χανον ἣν αὐτὸν ἐν ἀγαθῷ γενέσθαι, εἰ πρὸς τὸ ἕναν- 
tlev µόνον τὴν ῥοπὴν εἶχεν £x φύσεως) * νυνὶ δὲ «b 


eam perveniamus, ibique firmi et immutabiles con- 
Sistamus, huic respondebimus, athletam nullum 
coronari, qui non legitime certaverit '*; certamen 
porro non esse legitimum, si nullus quocum pugnes 
adsit adversarius. Quamobrem sí adversarius non 
est, corona non erit; victoría enim, nisi aliquid 
victum sit, esse non potest. Cum illo igitur, quod 
in natura nostra mutabile est, tanquam cuim adver- 
sario ea ratione compositi decertemus, ut ipsam 
non dejicientes, sed cadere non permittentes , 
victores simus. Neque vero ad malum tantum- 
modo propensionem babet homo : nam si ad eam 
partem duntaxat natura proclivis esset, ad bonum 
sese non posset convertere. Nunc autem pulcberri- 


χάλλιστον τῆς τροπῆς ἔργον, ἡ ἓν τοῖς ἀγαθοῖς ἐστιν (( mum motionis opus est, ipsum in bonis incremen- 


αὔξησις, πάντοτε τῆς πρὸς τὸ xpatetoy ἀλλοιώσεως 
ἐπὶ τὸ θειότερον μεταποιούσης τὸν χαλῶς ἀλλοιούμε- 
wv. Οὐχοῦν τὸ φοδερὸν εἶναι δοκοῦν (λέγω δὲ τὸ 
ερεπτὴν ἡμῶν εἶναι τὴν φύσιν), οἷόν τι πτερὸν πρὸς 
τὴν ἐπὶ τὰ µείζω πτῆσιν ὁ λόγος ὑπέδειξεν;, ὡς ζη- 
μίαν εἶναι ἡμῖν τὸ μὴ δύνασθαι τὴν πρὸς τὸ χρεῖτ. 
τον ἀλλοίωσιν δέξασθαι. Mh νοίνυν λυπείσθω ὁ βλέπων 
ἐν τῇ φύσει cb πρὸς τὴν μεταθολὴν ἐπιτήδειον, ἀλλὰ 
πρὺς τὸ χρεῖττον πάντως ἀλλοιούμενος, χαὶ ἀπὸ δό- 
ζης εἰς δόξαν μεταμορφούμενος, οὕτω τρεπέσθω, διά 
τῆς καθ) ἡμέραν αὐξήσφως πάντοτε χρείττων Υινό- 
ενος, xaX del τελειούμενος, xal µηδέποτε πρὸς τὸ 
πέρας φθάνων τῆς τελειότητος. Αὐτίχα γάρ ἔστιν ὡς 
ἀληθῶς τελειότης τὸ µηδέποτε στῆναι πρὸς τὸ xpsiz- 
ον αὐξανόμενον, μηδέ τινι πἐρατι περιορίσαι τὴν τε- 
λειότητα., 


151 Thess. v, 25. "* ll Tim. ri, 5. 


tum, cum | impetu illo, quo ad melius trahimur, is 
qui recte movetur, assidue transfertur ad ea qum 
diviniora sunt. Id ergo, quod formidandum videba- 
tur, nempe naturam nostram mutabilem esse, no- 
bis tanquam alas, quibus ad majora volemus, pre- 
bere demonstravimus : damno enim id nobis futu- 
rum fuisse, si mutationem ad melius suscipere non 
possemus. Ne quis igitur vim in natura mutationi- 
bus aptam et idoneam cernens doleat aut conquera- 
tur, sed sese continenter in melius promovens et 
de gloria in gloriam transferens, quotidianis incre- 
mentis ita vertatur, ut in dies melior et perfectior 
flat, nec unquam se ad perfectionis metam perve- 
nisse sibi persuadeat. Ea enim vere perfectio est, 
ut qui augetur in inelius, nunquam consistat, 
neque terminis ullis perfectionem existimet e5s€ 
conclusam. 


8. GREGORII NYSSENI 





TOY EN ΑΡΙΟΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
IIEPI TOY ΚΑΤΑ ΘΕΟΝ ΣΚΟΠΟΥ 


Κ ΤΗΣ ΚΑΤΑ AAHOGEIJAN AZKHIEQL-: ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΠΑΙΤΗΣΑΝΤΑΣ ΑΣΚΗΤΑΣ DEFI 
ΤΗΣ ΕΥΣΗΝΕΙΑΣ ZKOHOY- KAI ΤΟΥ ΟΠΩΣ XPH ΣΥΝΕΙΝΑΙ ΑΑΛΗΛΟΩΣ ΚΑΕ ΣΥΝΑΓΩΝΕ- 


2ΕΣΘΛΙ, ΥΠΟΤΥΠΩΣΙΣ. 


S. P. N. GREGORIT 
DE PROPOSITO SECUNDUM DEUM 


ET EXERCITATIONE JUXTA VERITATEM ; ET AB RELIGIOSOS QUI PROPOSUERANT 
QUAESTIONEM, DE PIETATIS SCOPO, ET DE RATIONE QUA INTER SE CONVERSA- 
RENTUR. ET UNA CONGERTARENT, DESCRIPTIQ SUMMARIA. 


Ex interpr. Frederici Morelli, Profess. Reg. Decani. 


Si quis, cogitatiege paululum 34 corpore se- A — Ef t apgeipb» ἀτοφτήσας τοῦ αώματας τὴν Bu- 


juneta, et a periurbationum servitute οἱ staltisia 
plaoe liberaéus, perspicaci ac sincera mentis acie. 
suum ipsius animum intuitus fuerit, in ejus patura 
eum Deierga nos eharitatem, um. opificii illius 
volwntatem pure eonspiciet. Hoc enim modo. cou- 
Siderans appetitus impetum ad id quod praeclarum 


eptimumque est, homini cognatum, et quasi cobza--- 


ac  beaue imaginis, cujus homo simnlacrum 
est, imperiurbatum ac felicem amorem nature ca- 
pulatum. Verumerror quidam harum aspectabillum 
perum ei que semper Üuunt per rationis experten 
affectum, e voluptatem amaram, insirenuum οἱ 
incautum pra ignavia animum decipiens atque in- 


volg v, xoi τῆς τῶν παθῶν δουλείας e xo ἀφροσύνης 
ἔξω γενόμενος, εἁδήλῳ καὶ εἰλιχρινοῖ λογισμῷ τὴν 
αὐτὸς ἑανταῦ χατίδοι φνχήν ' δφεται χαβαρῶς ἐν τῇ 
ταύτης φύσει τοῦ θεού σήν τα meg ἡμᾶς ἀγάπην xoi 
τὸ βούλημα τῆς ἐπείνου Δημιουργίας. Εὐρήσει γὰρ, 
ceto) cy φρόπον ἐπισκοπῶν, συνουσιουµένην το xal 
σιµπεφυχυξαν τῷ ἀνθρώπιῳ τὴν ἐπὶ νὰ καλόν τε χαὶ 
ἄριστον τῆς ἐπιθωμίας ὁρμήν ' καὶ τῆς νοητῆς ἐχεί- 
νης χαὶ µαχαρίας εἰχόνος. $c ὁ ἄνθρωπος µίµηµα, 
πὸν ἁπαθὴ «αἱ µαχάριον ἔρωτα Φυνηµβένον τῇ φύσει. 
Αλλά πλάνη τις τῶν ὁρατῶν τούτον xai ῥθβόντων ἀςὶ 
διὰ πάθους dióyou xni πιχρᾶς ἡδονῆς τὴν dust xat 
ἀφήλανχτον ὑπὺ ῥᾳθυμίας ἀνχὴν ἁπατβιαφ καὶ Ύοη- 
πεύουσα, πρὸς χαχίαν ἕλχει δεινην, γεννωμένην τε 


eantans, ad nefarium vitium trabit e. vitas deliciis B ἐν τῶν ἡδονῶν τοῦ βίαυ, καὶ γεννῶσαν θάνατον τοῖς 


proerestum et mortem suis amatoribus gignens. 
Propterea veritatis notitiam, quod salutare medi- 
camentum est animis, Salvatoris noatri gratia iis 
qui eum desiderio pereipiunt, largita esL, qua sol- 
vitur sane fraus qus hotwipem incantat ; et igno- 
bilis fastus carnis exstinguitur et comprimitur, 
anima qus tam aretam copulam nacta est per veri- 
tatis lucem ad numen divinum et salutew suam 
deducta. Per est igitur, utis qui corpus et animum 
juxta pietatis legem adducere Deo cogitat, atque 
incruentum etpurum ipsi cultum exhibere, vite 
ducem instituendo piam fldem, quam sanctorum 
voces per omnem nobis Scripturam clamant, adco 
morigerum εἰ obsecundantem animum virtutis 
curriculis exhibere, seipsum a vinculis vite 
exsolvendo , totum vero se fidei et vitze Dei tantum 
tradendo, dum penitus cognitum planeque perspe- 
etum habet. ei apud quem pietatis fides et incul- 


ἑαυτῆς ἑρασταῖς. Διὰ τοῦτο τὴν γνῶσιν τῆς ἀληθείας, 
τὸ σωτήριον ταῖς ψυχαῖς φάρμαχον, à τοῦ Σωτῆβας 
ἡμῶν vole πόθῳ δεχοµέναις ἐδωρήσατο χάρις ^ ὑφ' 
ἡςλύεται μὲν dj ἁπάτη ἡ τὸν ἄνθρωπον γοητεύουσα * 
τὸ δὲ τῆς σαρχὸς ἄτιμον χατασθέννυται φρόνημα, τῷ 
τῆς ἀληθείας φωτὶ πρὸς τὰ θεῖόν τε παὶ τὴν ἑαυτῆς 
σωτηρία» ὁδηγουμένης τῆς φυχῆς, fj τὴν ἕνωσιν ἐδέ- 
ξατο. Aet τοίνυν τὸν μέλλοντα φυχὴν χαὶ σῶμα χατὸ 
τὀντῆς εὐσεδείας νόµον προσάχειν θεῷ, xat τὴν ἀναί 

µαχτον αὐτῷ xai καθαρὰν ἀποδιδόναι λατρείαν, ἠγε- 
μόνα τε τοῦ βίου τὴν εὐσεθῃ πίστιν ποιούµενον, ἣν αἱ 
τῶν ἁγίων φωναὶ διὰ πάσης ἡμῖν Boost Γραφῆς, οὔ- 
τως εὐπειθή χαὶ εὐήνιον τὴν φυχὴν τοῖς τῆς ἀρετῆς 
ἐπιδιδύναι δρόµοις ' λύοντα μὲν ἑαυτὸν τῶν τοῦ βίοι 


C δεσμῶν , ὅλον δὲ τῇ πίστει καὶ τῷ βίῳ τοῦ Θεοῦ pó- 


νον γινόμενον, εἰδότα σαφῶς, ὡς ἓν ᾧ πίστις εὐσεθείαι 
xai βίος ἄμεμπτος, ἐχεῖ χαὶ Χριστοῦ πάρεστι δύναμις ' 
ἐν ᾧ δὲ Χριστοῦ δύναμις, ἐχεῖ χαχίας ἀποφυυὰ 


) 


289 


DE INSTITUTO CHRISTIANO. 


290 


Μέγα δη, μέγα πρὸς, χτῆσιν τῶν νοητῶν τοῖς φόδῳ A pala vita exsistit, etiam Christi potentiam .adesse ; 


δεχομένοις τὸ ἅγιον βάπτισμα. Τὸ γὰρ «Xobotov xal 
ἄθθονον Ηνεῦμα τὸ ῥέον ἀεὶ τοῖς δεχοµένοις τὴν χά- 
p, Ὡς οἱ ἅγιοι πληρωθέντες ἁπόστολοι, ταῖς τοῦ Ἆρι- 
στοῦ Ἐχκχληῃαίαις τοὺς χαρποὺς ἐπεδείξαντο τοῦ πλη- 
ρώματος, τοῦτο, τοῖς «hv δωρεὰν εἱλικρινῶς δεξαµέ- 
νοις κατὰ «b μέτρον τῆς ἑχάστου τῶν µετειληφότων 
πίστεως , συνεργὸν xai σύνοιχον παραμένει, οἰχοδο- 
μοῦν ἓν ἑχάστῳ τὸ ἀγαθὸν πρὺς τὴν τῆς ψυχῆς iv 
τὰς τῆς πίστλως ἔργοις σπουδἠν. Xph οὖν Έκαστον 
fuv δι ἀρετῆς προχόπτοντα ἀξὶ προσάγειν ἑαυτὸν 
εἰς ἄνδρα τέλειον, κατὰ τὸν Ἀπόδτολον , v Μέχρι 
χαταντῄσωμεν οἱ πάντες εἲς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως 
χαὶ vnc ἐπιγνώσεως τοῦ YloU τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέ- 
λειον, εἰς µέτρον Ἁλιχίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χρι- 
στου.» Ἡ μὲν τοῦ σώματος πρὸς τὸ ἀνελθεῖν ἓπί- 
ὅσσι-, οὐδὲν Eg ἡμῖν. 05 γὰρ τῇ τοῦ ἀνθρώπου γνώµῃ 
wa ἡδονῃ μετρεΐ vb μέγεθος ἡ φύσις, ἀλλὰ τῇ αὐτῆς 
py, xaX ἀνάγχῃ. Τὸ δὲ τῆς ψυχῆς ἐν τῇ τῆς Τεννή- 
σεως ἀνανεώσει µέτρον xai χάλλος, ἅπερ δίδωσι διὰ 
4fc τοῦ δεχοµἔνου οπουδῆς ἡ τοῦ Ἠνεύματος χᾶρς, 
wn. ἡμετέρας Ἡρτηται Πνώμης  ὅσον γὰρ ἑχτείνεις 
τοὺς ὑπὲρ τῆς εὐσεδείας ἀγῶνας, τοσοῦτον "xal db 
τῆς ψυχΏς συνοκτείνεται μέγεθος. Καὶ τὴν μὲν dfücoy 
Cv, xa τὴν ἆῤῥητον &v οὐρανοῖς εὐφροσύνην, f) τοῦ 
Πνεύματος δίδωσι χάρις ᾽ τὴν δὲ ἀξίαν ποῦ δέξασθαι 
τὰ δῶρα, καὶ ἀἁπολαῦσαι τῆς χάριτος, ὁ διὰ τῆς εί- 
Ὅτεως παρᾶ τοὺς΄ πόνους ἔρως ἔχει. 


Προελθοῦσαι δὲ εἰς ναὐτὸν διχαισσύνη ἔργων χαὶ ς 


Βνεύματος χάρις, εἰς ἣν συνῆλθον φυχὴν, ταύτην 
ζωῆς -μακαρίας μετ ἀλλήλων ἐνέπλησαν ' διαξυ- 


γεῖσαι δὲ ἀπ᾿ ἀλλήλων οὐδὲν τῇ Φυχῆ χέρδος map- 


ἐχουσιν. "H*c γὰρ τοῦ θεοῦ χάρις φυχαῖς φευγού- 
vut; τὴν σιστηρίαν οὖκ ἔχει ἐπιφοιτᾷν, ἡ τε τῆς 
κοὺ ἀνθρώπου ἀρετῆς δύναμις, οὐχ ἐξαρχεῖ χαθ ἕαυ- 
τὴν παρὸς οὐ τῆς ζωῆς εἶδος ἀναθιθάσαι φυχὰς ἁμοι- 
ῥούσας «ῆς χάριτος. '« Ἐὰν μὴ] Κύριος οἰχοδομήσῃ 
οἶχον, 9QÀ φυλόξῃ πόλιν, εἰς µάτην οἱ περὶ ταῦτα 
πωνοῦσι. 2 Κάντεῦθεν διδασκόµεθα, uh δεῖν φρονεῖν 
«alc ἀνθρωπίναις σπουδαῖς ὅλον κεῖσθαι τὸν στέφανον' 
ἀλλ’ ἀναφέρειν ἐπὶ τὸ 'τοῦ Θεοῦ θέχηµα τὰς περὶ τοῦ 
εέλρως ἐλπίδας. "Ἔστι δὲ θέλημα Θεοῦ τὸ χαθᾶραι διὰ 
«nc χάριτος τὴν ψυχὴν, καθαρὰν αὐτὴν προσαγαγεϊν 


ubi vero Christi virtus est, ihi vitii fuga est. Magni 
profecto momenti, magni, inquam, est ad rerum 
intelligibilium comparationem iniis qui cum timore 
sancto baptismate tincti sunt. Nam dives et opulen- 
lus Spiritus, qui semper infunditur in eos qui gra- 
tiam acceperunt, qua sancti apostoli referti, Christi 
Ecclesiis fructus complementi ostenderunt iis qui 
munus sincere admiserunt, pro mensura cujusque 
eorum qui fidei participes fuere, adjuvans et una 
habitans permanet, οἱ bonum in unoquoque con- 
struit, ad animz studium in lidei operibus. Ergo 
par est, ut quisque nostrum semper sein virtute 
proficientem ad virum perfectum adducat, juxta 
Apostoli dictum, « Quousque occurramus omaes ad 
unitatem fldei, et agnitionis Filii Dei, ad virum per- 
fectum, ad mensuram «setatis plenitudinis Christi 1.) 
Corporis certe augmentum ad increscendum nan 
in nobis situm est. Haudquaquam natura ex homi- 
nis sententia et libidine staturam metitur, sed suo 
ipsiusmet impetu et necessitate, Animi vero in Οἱ” 
tus renovatione modus et decus, quz Spiritus gra 
tia largitur, per ejus qui acceptus est, studium, a 
consilio nostro pendent : nam quanto magis labores 
pro pietate extendis, tanto etiam magis animi nagni- 
tudo simul extenditur. Et sempiternam vitam atque 
ineffabilem qua in coelis est lzetitiam ejusdem Spiritus 
gratia concedit : accipiendi vero munera dignitatem 
et gratia fryentdi, amor per fidem laboribus obtinet. 
Jam vero ad idem progresse operum justitia el 
Spiritus grdtia, in qua anina concurrerunt, eam 
'bedta vita certatim complent ; seda se invicem dis- 
jencte, nullum anims emolumentum exhibent. 
Etenim Dei gratia in animis qui salutem fugiunt, 
non 'potest frequenter adesse. llominis vero virtu- 
ts vis per 'se non sufficit ad animos gratiz exper- 
tds, ad vit:e formam absolutam extollendos. « Nisi 
«Dominus :edifieaverit domum, et custodierit civita. 
Xem, in'vanum laboraverunt qui zdificant eam *. » 
Ἠϊπο edocemur non esse in menteiy inducendum, 
in humano studio totam sitam esse coronam ; verum 
ud Dei veluntatem referendam esse spem de fine 
obtinendc : porro Dei voluntas est, ut anima per 
gratiam purgetur et pura ac munda Deo offeratur. 


tip θεῷ. Τοὺς γὰρ τοιούτους ὁ Κύριος µακαρίζει, λέ- D Nam Dominus ejusmodi beatos predicat, cua ait, 


Tov * εΜακχάριοι ol χαθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν 
Βεὸν ὄψονταν, » "Ops «b βραθεῖον τῆς καθαρότητος: 
Té κρεὂετον τοῦ ἰδεῖν τὸν Θεὸν, χαθὼς ἡμῖν Evytopet; 
Δι 0t ὁ Δαδιὸ αἰτεῖ τοῦτο, λέγων  «Γενέσθω ἡ 
χαρδία µου ἅμωμος τοῖς διχαιώμασί σου, ὅπως ἂν μὴ 
αἰσχυνθῶ. » Ἰροθεῖσθαι χελεύει την αἰσχύνην' xe 
ἀποθέσθαι χελεύει ταύτην, ὡς ἐσθῆτα ῥυπῶδαν. Πάλιν 
δέ φησι" «Tóse o0 μὴ αἰσχυνθῶ ἐν τῷ µε ἑπιδλέπειν 
ἐπὶ πάσας τὰς ὀντολάς σου.» Ἐν γὰρ τῷ πληρώματι 
τῶν ἐντολῶν τίθεται τὸ Πνεῦμα τὴν παῤῥησίαν. Καὶ 
πάλιν * «Καρδίαν οιαθαρὰν χτίσον ky ἐμοὶ, ὁ Θεός.) 
καὶ, « Πνεύματι ἠγεμονικῷ στἠριξόν µε. » ᾽Αλλαχοῦ 


«'Bedti mundo corde, quia ipsi Deum videbuut *. » 
Nidesne puritatis premium? Quid melius est quam 
Deum videre, quatenus nobis concessum est ? Idcirco 
eüam David hoc postulat dicens: « Fiat cor meum 
inculpatum ín justificationibus tuis, ut non con- 
fundar *. » Jubet dedecus metuere, et hoc exuere 
precipit, tanquam vestem sordidam. Rursus autem 
ait : « Tunenon confundar, cum perspexero in om- 
nibus mandatis tuis *. » Nam in mandatorum 
effectu Spiritus libertatem ac fiduciam collocat. 
Jterum ait idem : « Cor mundum crea in me, 
Deus'* ; » et, « Spiritu principali confirma me". » 


! Ephes. 1v, 12. * Psal.cxxvi, 1. * Matth. v, δ. * Psal. cxvin,'80. "ibid. 6. * Psal. 1, 12. " ibid. 14. 


291 


S. GREGORII NYSSENI 


252 


Alibi vero interrogat : « Quis ascendet in montem A δὲ &pusd- «Τίς ἀναδῆσεται εἰς τὸ ὄρος τοῦ Kopíou ; » 


Domini ? » deinde respondet, « Innocens manibus 
et mundo corde *. » Par est. ergo eum qui appetit 
adjungi alicui, mores illius imitari. lgitur necesse 
est ut anima qua Christi sponsa fleri desiderat, 
pulchritudini Christi quoad ejus fleri poterit si- 
milis fiat ; oportet, inquam, ut anima qt advolare 
ed Numen cogitat, et adhzrere Christo, omne pec- 
catum a se expellat, furtum dico, et rapinam, etadul- 
terium, et avaritiam, et scortationem, ct lingue 
virus, et omne manifestum delictorum genus, atque 
etiam occultum, cujusmodi est invidia, diffidentia, 
malignitas, fraus, et quzcunque alia latentia vi- 
tiorum examina, qua dcque ac apertum erratorum 
genus odit Scriptura, et abominatur. Quorum dis- 


εἶτα ἁποχρίνεται * « ᾿ΑἈθῶος χεραὶ, xaX χαθαρὸς τῇ 
χαρδίᾳ. » Δεῖ οὖν τὸν ἐπιθυμοῦντα οἰκειωθῆναί ttv, 
τὸν ἐχείνου τρόπον µιµεῖσθαι. Οὐχοῦν ἀνάγχη xat 
τὴν Χριστοῦ ποθοῦσαν γενέσθαι νύμφην φυχὴν, τῷ 
τοῦ Χριστοῦ ὁμοιωθῆναι χάλλει τὸ χατὰ δύναμιν. Act 
τὴν µέλλουσαν ἀνίπτασθαι πρὸς τὸ θεῖον φνχὴν, καὶ 
κολλᾶσθαι Χριστῷ, πᾶσαν ἐξελαύνειν ἁμαρτίαν dp" 
ἑαυτῆς, χλοπὴν λέγω, καὶ ἁρπαγὴν xai µοιχείαν, 
καὶ πλεονεξίαν, xat πορνείαν χαὶ γλώσσης νόσον, καὶ 
my ὅσον ἑμφανὲς ἁμαρτημάτων γένος, xat ὅσον λα- 
θραῖον, τοῦτό ἐστι φθόνος, ἀπιστία, χακοῇθεια, δόλος, 
xat ὅσον ὕπουλον τῆς χαχίας αμἢνος, ὅπερ ἐξ ἴσου 
τῷ φανερῷ γένει τῶν ἁμαρτημάτων ἡ Γραφὴ past 
καὶ βδελύσσεται. Τίνος ἑσχόρπισεν ὁστᾶ 5 Κύριος; οὐ 


sipavit ossa Dominus * ? nonne bominibus placere B τῶν ἀνθρωπαρέσχων; Τίνα βδελύσσεται ὀκύριος, ὡς 


studentium ? Quem abominatur Dominus ut facino- 
rosum et sanguinolentum ? nonne subdolum virum 
et fraudulentum? nam, « Virum sanguinum et do- 
losum abominatur Dominus '*.» Nonne aperte David 
lis « qui loquuntur pacem cum vicinis suis, mala 
vero in cordibus suis '', » imprecatur ? Idcirco 
etiam in mandatis habemus, ut neque ab hominibus 
laudes aucupemur, neque ignominiarum ab ipsis 
acceptarum pudeat: etenim eos qui per ostenta- 
tionem virtutera aliquam exercent Scriptura sacra 


&bv bvay?, xaX µιαιφόνον; οὗ τὸν ὕπουλον ἄνδρα xai 
δόλιον; «'Avbpa » γὰρ «αἱμάτων καὶ δόλιον βδελύσσε- 
ται Κύριος.) 00 φανερῶς ὁ Δαθὶδ τοῖς λαλοῦσιν εἰρήντν 
μετὰ τῶν πλησίον αὐτῶν, χαχὰ δὲ kv ταῖς χαρδίαις 
αὐτῶν, χαταρᾶται; Διὰ τοῦτο xal παραγγελλόµεθα, 
μήτε τὰς παρὰ ἀνθρώπων εὐφημίας διώχειν, µήτε 
τὰς παρ᾽ αὐτῶν ἀτιμίας αἰσχύνεσθαι ' τοὺς γὰρ ἐἔπι- 
δειχτικῶς ofav τινὰ ἀρετὴν ποιοῦντας, ἀποστερεῖ τῶν 
ἐν οὐρανοῖς μισθῶν ἡ Γραφῇ, ὡς ἐνταῦθα τὸν τῶν 
ἀνθρώπων ἀπολαμθάνοντας ἔπαινον 


mercede quz in colis est privat, utpote qui hic laudationem hominum accipiunt !*. 


Sed inquiunt, Et quomodo dicit Dominus : « Sic 
lueeat lux vestra coram hominibus, ut videant 
opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum 
qui in colis est *?? » Ergo hoc tibi dicimus, hunc 
sermonem praecipere, ut is qui Dei mandatis obtein- 
perat, quidquid facit, in illum intuendo faciat, atque 
huic soli placere studeat, nullam ab hominibus 
gloriam venando : verum fugiat quidem laudes ab 
his tributas, necnon ostentationem, per vitam au- 
tem et opera cognoscatur, ut spectatores horum 
effecti, non dixit, ostentantem se admirentur, sed 
Patrem vestrum qui in coelis est glorificent. Nam eo 
gloriam omnem referri jubet, atque ad illius vo- 
, luntatem actionem omnem perlici, apud quem etiain 
merces proposita est virtutis operum. Cupidus esito 
laudum, qua in superis consistunt, dicens illud 
Davidis : « Apud te laus mea '*. » Et, « In Domino 


'AXÀá qast* Καὶ πῶς λέγει ὁ Κύριος, « Aape 
φάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, 
ὅπως ἴδωσι τὰ χαλὰ ἔργα ὑμῶν, xal δοξάσωσι 
«bv Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς; » Λέγομεν 
οὖν σοι, ὅτι χελεύει ὁ λόγος τὸν ἑπόμενον ταῖς 
ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, πᾶν ὕπερ ἂν ποιῇῃ, πρὸς ἐχεῖ- 
vov βλέποντα ποιεῖν, xai τούτῳ µόνῳ ἀρέσχειν, 
µηδεµίαν παρὰ τῶν ἀνθρώπων δόξαν θηρώμενον : 
ἁλλὰ φεύγειν μὲν τοὺς παρὰ τούτων ἑπαίνους, xal 
τὴν ἐπίδειξιν, διὰ δὲ τοῦ βίου xat τῶν ἔργων γνωρί- 
ζεσθαι πᾶς' ὅπως θεαταὶ τούτων γενόµενοι, οὖκ εἶπε, 
θαυμάσωσι τὸν ἐπιδειχνύμενον, ἀλλά, « Δοξάσωσι τὸν 
Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.» "Excel yàp χε- 
λεύει πᾶσαν ἀναφέρεσθαι δόξδαν, xal πρὸς τὸ ἐχείνου 
θέληµα πρᾶξιν ἀπαρτίζεσθαι πᾶσαν, παρ ᾧ καὶ 
μισθὸς ἀπόχειται τῶν τῆς ἀρετῆς ἔργων. Ὀρέγου 
τῶν ἄνω ἑπαίνων, τὸ τοῦ Δαθὶδ λέγων « Παρὰ σοὶ ὁ 


laudabitur anima mea '*, » Euimn qui bonoris hic p) ἔπαινός µου. » Καὶ, « Ἐν τῷ Κυρίῳ ἐπαινεθήσεται 


collati appetens est, Dominus inter infideles recen- 
set. Etenim, « Quomodo vos potestis, » inquit, 
« credere, qui ab hominibus gioriam accipitis, et 
gloriam, qua: 4 Deo solo est, non quzritis !* ? » 
Odium etiam ex occultis erratis est. Proinde audi 
Dominum dicentem : « Qui odit fratrem suum, 
homicida est. Et scitis. quoniam omnis homicida 
non habet vitam zternam 11.2 ltaque expellit a vita 
eum qui odit fratrem suum, tanquam homicidam. 
Jam vero quod nullum discrimen sit inter mala 
intus abdita et ea qu: patent, audi Apostolum : 
« Et sicut. non probaverunt, » inquit, « Deum ha- 


* Psal. xxi, 5, Δ. * Psal. v, 7. ο ibid. 
xxi, 20. 5 Psal. xzxim, S. 1* Joan. v, 44. 


' Psal, xxvii, 5. 
*! ] Joan. ini, 15. 


ἡ φυχἠ μον.) Τὸν τῆς ἐνταῦθα τιμῆς ἐφιέμενον τοῖς 
ἀπίστοις ἀγχαταλέγει ὁ Κύριος. « Πῶς » γὰρ « δύνα- 
00s,» φησὶν, «ὑμεῖς πιστεύειν, δόξαν παρὰ ἀνθρώπων 
λαμθάνοντες ' xat τὴν δόξαν τὴν παρὰ τοῦ μόνου Θεοῦ 
οὗ ζητοῦντες; » Τῶν ἀφανῶν ἐστι χαὶ «b uico; 
ἁμαρτημάτων. Καὶ ἄχουσον τοῦ Κυρίου λέγοντος 
€'O μισῶν τὸν ἁδελφὸν αὑτοῦ, ἀνθρωποκτόνος tasti. 
Καὶ οἴδατε ὅτι πᾶς ἀνθρωποκτόνος οὐχ ἔχει ζωὴν 
αἰώνιον. » Ἐκδάλλου οὖν τῆς ζωῆς τὸν μισοῦντα τὸν 
ἀδελφὸν, ὥσπερ τὸν ἀνδροφόνον. "θτι δὲ οὐδεμία δια- 
φορὰ τῶν ἔνδον χεχρυµµένων xaxov πρὸς τὰ ἐμ- 
qavr, ἄχουσον τοῦ ᾿Αποστόλου’ « Καθὼς οὐκ ἑδοχί- 


'* Mattb. vi, 1. ** Matth. v, 10, | Psal. 


205 DE INSTITUTO CHRISTIANO. 294 
µασαν, » φησὶ, « τὸν θεὸν ἔχειν ἐν ἐπιγνώσει, παρ- A bere in notitia, tradidit illos. Deus in reprobum 


ἐδωχεν αὐτοὺς slg ἁδόχιμον νοῦν, ποιεῖν τὰ pi 
χαθῄχοντα, πεπληρωμένους πάσῃ ἁδιχίᾳ, πορνείᾳ, 
πονηρἰᾳ, πλεονεξίᾳ, καχἰᾳ ΄ μεστοὺς φθόνου, φόνου, 
ἔριδος, δόλου, χαχοηθείας * ψιθυριστὰς, χαταλάλους, 
θεοστυγεῖς, ὑθριστὰς, ὑπερηφάνους, ἁλαζόνας, ἔφευ- 
ρέτας χαχῶν, γονεῦσιν ἀπειθεῖς, ἀσυνέτους, ἀσυνθέ- 
τους, ἀστόργους, ἀσπόνδους, ἀνελεήμονας. Οἵτινες τὸ 
διχαίωµα τοῦ Θεοῦ ἐπιγνόντες , ὅτι οἱ τὰ τοιαῦτνα 
πράττοντες ἄξιοι θανάτου εἰσίν. » Ορᾷς ὅπως τὴν 
χαχοῄθειαν χαὶ τὴν ὑπερηφανίαν καὶ τὸν δόλον xal 
τὰ λοιπὰ τῶν χρυπτῶν, τῷ φόνῳ χαὶ τῇ πλεονεξίᾳ 
xai τοῖς τοιούτοις Tct συνέταξεν. Οὕτω δέ ἐστι πο- 
νηρὰ xai δυσίατα τὰ ταῖς ψυχαῖς ἐγχεχρυμμένα 
χαχὰ, ὥστε μὴ δυνατὸν εἶναι διὰ µόνης τῆς ἀνθρω- 


sensum, ut faciant ea quz non conveniunt, reple- 
tos omni iniquitate, malitia, fornicatione, avaritia, 
nequitia ; plenos invidia, homicidio, contentione, 
dolo, malignitate ; susurrones, detractores, Deo 
odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, invento» 
res malorum, parentibus non obedientes, insipien- 
tes, incompositos, sine affectione, absque fcedere, 
sine misericordia. Qui cum justitiam Dei cogno- 
vissent, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt, 
morte digni sunt 15.» Vides ut malignitatem, et 
superbiam, et fraudem et csetera occulta vitia οἱ 
et avaritie, atque ejusmodi malis omnibus adjun- 
xerit ? Ita porro pervers» et samatu difliciles sunt 
animis abscondite labes, ut nefas sit solo humano 


«ive σπουδῆς καὶ ἀρετῆς ἐχτρῖφαι καὶ ἀνελεῖν, εἰ D studio ac virtute deteri atque eximi, nisi si quis 


µή τις τὴν τοῦ Πνεύματος δύναμιν σύμμαχον προσ- 
λάδῃ. Ai xat ὁ Δαδίδ φησιν ε Ἐκ τῶν χρυφίων 
µου χαθἀρισόν µε, xai ἀπ' ἀλλοτρίων φεῖσαι τοῦ δού- 
λου σου. » Ἐκ δύο γὰρ ὁ εἷς ἄνθρωπος ἤρμοσται, 
φυχῆς τε χαὶ σώματος. Καὶ τὸ μὲν, αὐτοῦ ἔξωθέν 
ἐστιν * ἡ 65, ἔνδον παρὰ τὸν βίον μένει. Xph οὖν τὸν 
ἄνθρωπον τὸ μὲν ἔξωθεν παραγρυπνεῖν, τηροῦντα 
μή τι τῶν σφαλερῶν ἁμαρτημάτων προσπεσὸν, χατα- 
σεῖσῃ καὶ διαφθείρῃ. Περὶ οὗ καὶ ὁ ᾿Απόστολος 
ἀπειλεῖ λέγων, « Τὸν φθείροντα τὸν ναὺν τοῦ θεοῦι 
φθερεῖ ὁ θεός.» Τὴν δὲ ἔνδον διὰ πάσης φρουρεῖν 
φνλαχῆς, pf] τις λόγος χαχίας £x βάθους ποθὲν &va- 
χύψας, καὶ τὸν τῆς εὐσεθείας λογισμὸν διαφθείρας, 
δουλώσηται τὴν duyhv, πληρώσας τῶν διελχόντων 


Spiritus potentiam opitulatricem assumpserit. Id- 
circo ait David : « ΑΡ occultis meis munda me, et 
ab alienis parce servo tuo *. » Nam ex duobus 
unus bomo cennexus est, ex animo videlicet οἱ 
corpore. Átque hoc quidem extra ipsum est: 
animus autem intus propter vitam manet. Qua- 
propter bominem oportet foris quidem evigilare, 
observando ne quid ex periculosis delietis incidens 
coucutiat et corrumpat. De quo etiam Apostolus 
minitatur, cum ait: « Si quis templum Dei viola- 
verit, disperdet eum Deus?*. » Par est etiam 
animi sensus intimos omni cautione custodire, ne 
qua vitiositatis ratio alicunde emergens e profundo, 
depravato pietatis judicio, animam ad servitutem 


αὐτὴν λάθρα παθῶν. « O0 ζεύξεις, » φησὶν ὁ µαχάριος C redigat, eum affectibus ipsam occulte divellentibus 


Μωῦσής, « iv τῇ ἅλωνί σον ζῶα ἀλλογενῆ ἐπὶ τὸ αὐτό' 
οἵον, βοῦν χαὶ ὄνον. 0Οὐδὲ συνυφανεῖς ἐν ἱματίῳ ἔριον 
λίνῳ. Οὐ γεωργήσεις ἐν τῇ χώρᾳᾷ τῆς γῆς σου δύο 
καρποὺς ἐπὶ τὸ αὐτό. 0Οὐδὲ δεύτερον τοῦ ἐνιαυτοῦ. » 
Οὐχ ἐπιθαλεῖς ἕτερογενὲς ζῶον ἐπὶ ἕτερον elc γονήν. 


Ti ταῦτα βούλεται τὰ αἰνίγματα; τὸ μὴ δεῖν ἐν τῇ 


αὐτῇ φυχῆ χαχίαν xaX ἀρετὴν συμφυτεύειν ἀλλήλαις. 
Ἠοία φιλία σωφροσύνης Πρὸς ἀχρασίαν ; mola δικαιο- 
σύνης πρὸς ἁδιχίαν ὀμόνοια; ἀεὶτὸ ἕτερον ὑπεξίσταται 
τῷ ἑτέρῳ. Aci οὖν τὸν σοφὸν γεωργὸν, χαθάπερ Ex 


της πηγῆς ποτίµου xai ἀγαθῆς , χαθαρὰ παραπέµ.-] 


πειν τοῦ βίου τὰ νάµατα ᾿ uóva τὰ τοῦ θεοῦ γεώργια 
εἰδότα , xal τούτοις πονοῦντα διὰ βίου, xat παραµέ- 
νοντα * ὅπως xày ὑποφύηταί τις ξένος λογισμὸς ἐν τῷ 
χρυφίῳ τῆς ἀρετῆς, τοὺς σοὺς ἰδὼν πόνους ὁ πάντα 
ὁρῶν, ταχέως τῇ ἑαυτοῦ δυνάµει τὴν ὕπουλον ῥίζαν 
τῶν λογισμῶν πρὸ τῆς βλάστης ἐχτεμεῖν. Οὐδὲ γὰρ 
ἔστιν ἁμαρτεῖν τῆς ἑλπίδος, οὐδὲ ἀνεχδίχητον μεῖναι 
τὸν ἀεὶ παρεδρεύοντα τῷ θεῷ. El δὲ τὴν ἐν τῷ Εὐαγ- 

ελίῳ yfjpav, fj προσῆγε μὲν 00 φιλανθρώπῳ κριτῇ 
τὸ τῆς ἁδικίας μέγεθος , ἡ δὲ πολλὴ περὶ τὴν δέησιν 
σχολῆ xai καρτερία νιχήσασα τοῦ δικαστοῦ τὸν τρό- 
πον, ἐχχαλεῖ πρὸς τὴν τοῦ ἀδιχήσαντος τιµωρίαν ᾿ 
ph τοίνων μηδὲ σὺ προσευ]όµενος ἀπείπῃς. El γὰρ 


repleverit. « Non junges, » inquit beatus Moyses, 
« in area tua diversi generia animelia simul, veluti 


bovem et asinum 5". Neque contexes in pallio lanam | 


liuo. Non coles in solo terrz tuz duo simul fructuum 
genera. Neque bis per annum **. » Animal alterius ge- 
neris non facies coire cum altero ad procreandum **, 

Quid hac sibi volunt cniguata? quod in eodem 
animo vitium et virtutem conserere inter se nom 
oporleat. Qux temperanti€ amicitia est cum in- 
continentia ? Quz justilie concordia est cum in» 
justitia ? Alterum semper decedit altero accedente. 
Quocirca prudentem agricolam lanquam e potabili 
et bono fonte puros transmittere vitz» rivos opor- 
tet, quippe, qui sola Dei novalia culta novit, at« 
que in his per vitam, laborem impendere perse- 
veral, ut quamvis externa et aliena quadam 
cogitatio subreperet in occulto virtutis, qui videt 
omnia, tuos intuitus labores, cito sua ipsius pote- 
state latentem cogitationum radicem ante germen 
exscindat. Neque enim [36 οδί a spe aberrare, ne- 
queinultum manere eum qui semper Numini adbhz- 


ret. Quod si viduam, qux in Evangelio memora- 


tur **, ad judicem non benignum adduxit injurie 
magnitudo, et multa mulierculae in precatione 
sedulitas ac perseverantia, judicis inoribus supe- 


!* fom. 1, 28-22. | Psal. xviu, 13, 14. *?^ E Cor. im, 417, ** Deut, xxit, 10. ?? Levit. xix,.19. 


3 Deut, xxi, 9. ** Luc. xti, 9 sqq. 





295 δ. GKEGORH NYSSENI | 906 
elis, ipsum ad penitomer ejus qui inyerius fue- A τὸ ἐχείνης περὶ την δέησιν ἀναιδὲς, ἄρχοντος ἀν- 


zat excitwit : me were (u quoque in erendo Deo 
&aBimaun despondeae. Mam οἱ illius viduz invere- 
»xundia in precando magietrates immitis senten- 
diam flexit, qui nos in studie :cultus Bei desperare 
caonwénit * Cujus misericordiam sspe  poscentes 
antesertere nosti. « Anulamivi, » inquit Aposto- 
Jus, « spiritualia charismata. Et adhuc his excel- 
lentierem vism vobis ostendo **. Si linguis homi- 
nuum loquar et angelorum, «haritztem autem non 
habesm, factus suma velet zs sonans, aut. cymba- 
lum tinnieng **. » Qued vero charitatis lucrum sit, 
hic deelarst : « Charitas non zaemulatur, non per- 
peram agit, non inflatur, non est ambitiosa, non 
quem que sua sunt, noA. irritatur, non cogitat 


ηλεοῦς Έχλινε γνώµην, πῶς ἡμᾶς χρὴ τῆς περὶ τὸν 
Θεὺν ἀπογνῶναι σπουδῆς; OO τὸ Έλεος φθάνειν οἶδας 
πολλάκις τοὺς αἰτοῦντας. « Ζηλοῦτε, » φησὶν ὁ ᾿Από- 
στολος, t τὰ πνευματικὰ χαρίσματα ΄ xal ἔτι καθ 
ὑπερδολὴν, ὁδὺν ὁμῖν δείχνυµι. Ἐὰν ταῖς γλώσσαις 
τῶν ἀνθρώπων λαλῶ xal τῶν ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ 
μὴ Exo, Τέγονα χαλχὺς yov, fl χύμδαλον ἁλαλάζον. » 
Vi δὲ τὸ χέρδος τῆς ἀγάπης, ἐντεῦθεν δηλοῖ’ «Ἡ 
ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται, οὐχ 
ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παροξύνεται, οὗ 
λογίζεται τὸ χαχὸν , οὗ χαίρει τῇ ἀδιχίᾳ * συγχαἰρει 
τῇ ἀληθείᾳ , πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα 
ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει. dj ἂγάπη οὐδέποτε ἑχπί- 
πτει.» Té τοῦτό ἐστιν; El καὶ τῶν ἄλλων τις τύχοι 


malum, zen gaudet $wper ániquitate, congaudet B χαρισµάτων, ὧν τὸ Ἠνεῦμα παρέχει (γλώσσας λέγω 


zeritati, omnia suffert, emnia credit, omuia sperat, 
omnia sustinet. Charitas nenquam excidit *'. » Quid 
boc rei est ? Tametsi.alin quis ebtineat .dona, qus 
Spiritus preebet, linguas dico gentirm, et prophe- 
tiam, et.scienbiam οἱ sanationem munera, -nondum 
vero pure liberatws fuerit, Spirites auzilio, sb 
affectienibus,.que iBtus perturbant, neque salutis 
perfectum in animo medicamentum acceperit ; in 


timore casus adhuc comeislit, quia charitatem non. 


habet, quao stabilit-ot. confirmat in virtutis statu. 
Quando igitur ad te venecit.precationis 4llies οραἱοη- 
Μα, 4unc sensu pauper esto, submittens 4e semper, 
e£ charitatis ornsenentum tanquam 'fendamentemn 
aliquod thesauri gratite animo comparans, et ad- 
yersma^ omsem affectum certame, quousque ad pie- 
tatis metam veniam erit. Rursus inquit Aposio- 
ius : « Si quee in. Christe nova creatura, vetera 
wransierunt **, »  Coeruss movam creaturam ep- 
pellavit Spiritus sancli inhabitalionem , im pure 
et inculpato corde ommique malitia atque improbi- 
tale ac dedeeore libero, Nam quande animus pec- 
catum odio prosecalus fuerit, ac se pro wiribus 
virtutis adaninisirationi tradiderit, atque cum vita 
eommutatus Spiritus .in se gratiam acceperit , 
novus effectus est 4otus,.et reparatus atque inetau- 
ratus. Quinetiam istud, « Expurgote vetus 'fermen- 
eum , ut siis nova conspersio *, » et hoc que- 
que, « Epulemur, aon in fermenko veteri, eed in 


arymis sinoeritatis et veritatis *, » hiec, inquam, p 


cam iis, quee de nova cxeatura dicia sunt, conso- 
aant. Enimveno multes ientater apüns nostre 
laqueos tendit : infirmier autem vest per se humena 
natura quam .ut wieloriam es illo reportare pos- 
&it. .ldcireo etiam Aposteles armare nos jubet 
menibra armis colestibus : « Induite, ν inquit, 
4 loricam justitiz, et caloeate pedes in priepara- 
&one Evangelii paeis ; et state succincti Jumbos 
vestros in veritate. lo omnibus sumentes :scutum 
fidei, in quo:posaitis omnia tela aequiss;mi ftgnea 
exstinguere **, » ( Hzc vero sunt impotentes antmi 
motus.) Deinde galeam salutis assumere hortatur, 


γενῶν, xal προφητείαν, xal γνῶσιν. xai χαρίσματα 
Ἰαμάτων), µηδέπω δὲ λυτρωθῇ χαθαρῶς ἀπὺ τῶν ἕν- 
δον ἐνοχλούντων παθῶν τῇ τοῦ Πνεύματος βοηθεία, 
μηδὲ τὸ τέλειον τῆς σωτηρίας ἓν τῇ quyfi δέξηται 
φάρµμακον΄ £v φόδῳφ χαθέστηχεν ἔτι τῆς πτώσεως, 
τὴν στηρίζουσαν xai βεδαιοῦσαν iv τῇ τῆς ἀρετῆς 
στάσει ph ἔχων ἁγάπην. Ὅταν οὖν ἔλθῃ πρὸς αὲ 
τῆς δεῄσεως ἐχείνης ὁ πλοῦτος, τότε γίνου τῷ Φρο- 
νήµατι πέντς, ὑποπίπτων ἀεὶ, καὶ τὸ τῆς ἀγάπης 
καλὸν, ὥσπερ τινὰ χρηπίδα ποῦ τῆς χάριτος θησαυ- 
poU, “προσδοχῶν τῇ Φυχῇ, xat πρὸς πᾶν ἀγωνιζόρε- 
voc “πάθος, μέχρι τοῦ ἐφιχέσθαι τοῦ τῆς εὐσεδείας 
σκοποῦ. Πάλιν φησὶν ὁ ᾿Ἀπόστολος: « EL tu ἐν Χριστῷ 
xatyh χτίσις, τὰ ἀρχαῖα παρῇῆλθε. » Καινἣν δὲ χτίσιν 
ἐκάλεσε τὴν Ey χαθαρᾷ καὶ ἁμώμῳ χαρδίᾳ, xol πάσης 
ἁπηλλαγμένη »axíac xoi πονηρίας xai αἰσχύνης . 
ἐνοίχησιν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. "Otav γὰρ µισήσῃ 
μὲν fj duyh τὸ ἁμαρτάνειν , οἰχειώσῃ δὲ αὑτὴν. χατὰ 
δύναμιν τῇ τῆς ἀρετῆς πολιτεία, xal δέξηται µετα- 
ποιηθεῖσα τῷ βίῳ τὴν τοῦ Ηνεύματος εἰς ἑαυτὴν χά- 
piv, καινὴ γέγονεν ὅλη, xat ἀνεχτίσθη. ᾽ΑἈλλὰ xa τὸ, 
«4 Ἐχκαθάρατε "τὴν παλαιὰν ζύμην, ἵνα τε νέον 
φύραμα » » χαὶ τὸ,ε Ἑορτάζωμεν, μὴ ἐν ζύμῃ πα- 
λαιᾷ, ἀλλ' ἐν ἀζύμοις εἰλικρινείας χαὶ ἀληθείας, » 
col, περὶ οῆς καινῆς χτίσεως εἱρημένοις συμφωνεῖ. 
Πολλοὺς μὲν γὰρ ἴστησιν ὁ πειρατῆς τῇ Φυχῇ Bpó- 
yosc* ἑλάττων δὲ χαθ᾽ ἑαυτὴν ἡ ἀνθρωπίνη φύσις 
φῆς κατ ἐχείνου νίχης. Διὸ χαὶ ὀπλίζειν ἡμᾶς ὁ 
Απόστολος χελεύει τὰ µέλη τοῖς οὐρανίοις ὅπλοις, 
τὸν θώραχα "τῆς δικαιοσύνης, λέγων * « Ἐνδύσασθε, 
καὶ ὑποδύσασθε ἐν ἑτοιμασίᾳ τῆς εἰρήνης, xal περι- 
ζώσασθε τὴ» ὀσφὺν Ev ἀχηθείᾳ. "Eri ndo: 65 τὸν θυ- 
ρεὸν τῆς πίστεως ἀναλαθόντες, δυνήσεσθε πάντα τὰ 
Ῥέχη τοῦ Πονηροῦ τὰ πεπυρωµένα σδέσαι’ » ταῦτα 
δὲ ἐστι τὰ ἀχόλαστα πάθη. Καὶ τὴν περιχεφαλαἰαν 
δέξασθαι τοῦ σωτηρίου παρεγγυᾷ, χαὶ τὴν ἁγίαν µά- 
χαιραν τοῦ Πνεύματος. Ταύτην δὲ λέγει τὸν v δυνάµει 
θεοῦ Λόνον, ᾧ ypt τὴν δεξιὰν τῆς Φυχῆς ὁπλίσαντα 
τὰς 702 Ἐχθροῦ μηχανὰς ἀποχρούεσθαι. Ὀρᾷς πόσους 
ὑπέδειξέ σοι τῆς σωτηρίας τρόπους ὁ ᾿Ἀπόστολος, tic 
μίαν τείνοντας ὁδὺν, xat σχοπὸν ἕνα ; Ev οἷς καὶ πλη- 


$$ [ Cor. xw, οἱ. ος. xii, $1; xig, 4. 9 [ Cor. xin, 4-8. ** Il Cor. v, t1. ** | Cor. v, 7. 


* ibid. 8, ?' Ephes. vi, 15 sqq. 


991 DE INSTITUTO CHRISTIANO. 208 
ροῦται ῥᾳδίως ὁ πρὺς τὸ ἄχρον τῶν ἀντολῶν τοῦ βίου À ac sánctum Spiritus gladium. Hunc autem dicit, 
δρόμος. Verbum in virtute Dei, quo decet anims» dextram 
armatam hostis fabricas diseutere. Videsne quot salutis modos Apostolus tibi subiadicarit, qui ad 


uaam viam, eamdemque metam tendunt ; in quibus facile vit: curriculum, quod ad mandatorum Dei 


spicem spectat, expletur. 

Ὁ μὲν οὖν σχοπὺς τῆς εὐσεδοίας τοιοτοῦς. Δεῖ 
δὲ τοὺς φιλοαοφεῖν ἑγνωκότας , ἀχριδῶς εἰδέναι 
adv, ὅπως ῥίφωσι μὲν πάντες τὴν αὐθάδειαν, 
xaX τὸ μέγα φρονεῖν ἐπὶ τοῖς χατορθώµασι ' τὴν τε 
ἑαυτῶν φυχὴν μετὰ τοῦ βίου ἀρνησάμενοι, πρὸς ἕνα 
βλέπωσι πλοῦτον * ὃν τῆς el; Χριστὸν ἀγάπης ἆθλον 
τοῖς ἀγα πῶσιν ἔδωχεν ὁ chc, καθώς φησιν ὁ αὐτὸς 
Απόστολος « Av ὑπομονῆς τρέχωμεν τὸν προχείµε- 
νον ἡμῖν ἀγῶνα, ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρ- 
χηγὸὺν xai τελειωτὴν Ἰησοῦν. » Mi οὖν τοῖς τοῦ 
Πνεύματος δωρήµασιν ἐπαιρώμεθα, xal τῷ κατορθῶ- 
cal τι δι ἀρετὴν, ἀφορμὴν λάδωμεν εἰς τὸ φροναῖν 
χαὶ σεμνύνεσθαι, πρὶν ἑλθεῖν εἰς τέλος τῶν ἐλπιζο- 
µένων * ἵνα μὴ ἐχπέσωμεν τῆς ὁρμῆς , ἀχρεῖον Eau- 
τοῖς τὸν προλαδόντα πόνον τῇ αὐθαδείᾳ ποιῄσαντες, 
χαὶ ἀνάξιοι φανέντες τῆς τελειότητος, ele ἣν ἡ τοῦ 
Πνεύματος ἡμᾶς exe χάρις. Τοῦτό ἐστι κατόρθωμα 
μέγα φιλοσοφίας τὸ µέγαν ὄντα.. . τοῖς yàp... .. ^ 
σθαι τῇ χαρδίᾳ, καὶ καταγινώσχειν τοῦ βίου, μὴ 
ἔχειν ἐν τῷ συνειδάτι ἄξιον ἑαυτὸν πεποιηχέναι θεῷ. 


Jaque ejusmodi est pietatis scopus. Eos porro 
qui vere sapientie studio incumbere decreve- 
runt, probe hanc metam scire oportet, ut omnem 
fastum et arrogantiam abhjiciant, uequa ob recte 
facta superbiant; et cum animam suam cum 
vita abnegaverint, ad unam opulentiam oculos 
conjiciant, quam Deus premium charitatis jn' 
Christum concessit amantibus, sicut Apostolus 
ipse dicit, « Per patientiam curramus propositun: 
nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei, et 
consummatorem Jesum **. » Ne igitur Spiritus 
sancti muneribus extollamur, et ex eo quod recte 
egerimus per virtutein, occasionem fastus et su- 


B perbiz sumamus, priusquam ad finem eorum quae 


sperantur veniamus, ut ne excidamus a proposito, 
labore prius exhausto nobis per arrogantiam inutili 
reddito, cum indigni visi fuerimus perfectione, ad 
quam nos Spiritus gratia trahebat. Hoc ingens est 
opere pretium studii sapientiz, si is qui recte fa- 
ctis magnus est, submigsso et puro corde ait, et 


viam condemnet, neque conscius fuerit, quod seipsum Deo dignum reputaverit. | 


Τὰ μὲν δὴ χατὰ τὴν ἐλπίδα τοῦ σκοποῦ τοῖς φιλοσό- 
φως Cv αἱρουμένοις ἱκανῶς εἱρῆσθαι νοµίξομεν. Act 
δὲ λοιπὸν προσθεῖναι τοῖς εἰρημένοις, ὅπως μὲν χρὴ 
συγεῖναι τοὺς τοιούτους ἀλλήλοις' ' ὅπως δὲ τρέχειν 
μεν ἀλλήλων, ἕως ἂν ἐπὶ την ἄνω πόλιν ἀφίχωνται. 
Χρὴ τοΐένυν τὸν τὰ τοῦ βίου τούτου σεμνὰ καθαρῶς 
ἀτιμάζοντα, καὶ ἀρνούμενον πᾶσαν τὴν χάτω δόξαν, 
ἀρνήσασθαι μετὰ τοῦ βίου χαὶ τὴν οἰχείαν φυχἠν. "Ap- 


νησις δὲ φυχῆς, τὸ μηδαμοῦ ζητεῖν τὸ ἑαυτοῦ θέληµα, C 


ἀλλὰ τὸ θέληµα τοῦ Θεοῦ. xol τούτῳ κεχρῆσθαι καθ- 
περ ἀγαθῷ κυδερνήτῃ, τῷ τὸ κοινὸν πλήρωμα τῆς 
ἀδελφότητος μεθ ὁμονοίας ἐπὶ τὸν λιμένα τοῦ θείου 
θελέµατος ἀπευθύνοντι' χεχτῆσθαι δὲ οὐδὲν παρὰ τὸ 
χοινὸν, πλὴν τοῦ τὸ σῶμα χαλύπτοντος ἑματίου. ὐὕτω 
γὰρ ἑτοιμότερον ἔσται, τὸ παρὰ τῶν προεστώτων ἔπι- 
πασαόµενον μεθ) ἡδονῆς xal ἑλπίδος προθύμως μὲν 
τελεῖν, ὡς δοῦλον Χριστοῦ χαὶ ἠγορασμένον εἰς τὴν 
χοινην τῶν ἁδελφῶν χρείαν. Τοῦτο γὰρ καὶ ὁ Κύριος 
βαύλεται, λέγων. c ᾿Οθέλων Ev ὑμῖν πρῶτος καὶ μέγας". 


Quz igitur pertinent ad spem scopi attingendi iis 
qui pie sapienterque vivere propesuerunt, abunde 
explicata esge censemus. Jam vero reliquum est, 
ut iis qua dicta sunt addamus, quomodo tales con- 
versari intet ge oporteat, et quomode certatim 
currere, donec ad supernam civitatem pervenerint. . 
Quocirca opus est eum qui hujus vitz res precla- 
ras plane despicit, et omnem mundanam gloriam - 
abnegat, eliam cum vita animam propriam abne-- 
gare. Animze vero abnegatio est, voluntatem suam 
nusquam quzrere, sed Dei voluntatem, eaquo 
veluti bona gubernatrice uti; que communem 
fraternitatis ccetum cum concordia ad portum di- 
vinz voluntatis dirigit ; deinde nihil nisi id quod 
commune est possidere, preterquam vestimentum, 
quod corpus tegat. Sic namque expeditius erit, 
quod a przepositis injunctum erit, eun jucunditate 
et spe alacriter perficere, ut servum Christi, et ad 
communem fratrum usum redemptum. Hoc enim 


ἔατω πάντων ἔσχατος, xai πάντων δοῦλος.» Χρὴ δὲ D vu]t etiam Dominus, cum ait: « Qui vult. inter 


τὴν τοιαύτην δουλείαν παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἅμισθον 
εἶναι, xa ὀφείλαι ὁ τοιοῦτος ὑποτετάχθαι πᾶσι, xat 
χαθάπερ δανείου χρεώστης θεραπεύει τοὺς ἁδελφούς. 
χρὴ δὲ xal τοὺς προεστῶτας τοῦ πνευματιχοῦ τού- 
του χοροῦ, τότε μέγεθος τῆς αὐτῶν σχοποῦντας φρον- 
τίδος, χαὶ τῆς ἐφεδρευούσης τὴν πίστιν xaxlac * λογι- 
ζομένης τὰς τέχνας ἀξίως τῆς ἐπιστασίας ἀγωνίζαε- 
σθαι, xai μὴ πρὸς τὴν ἐξουσίαν αἴρειν τὸ φρόνημα. 
Δεῖ γὰρ 5v τῇ ἐπιστασίᾳ μείζονα μὲν τῶν ἄλλων τοὺς 
προεστῶτας πονεῖν , ταπεινοτέρως δὲ τῶν ἀρχομένων 
φρονεῖν, καὶ τύπον δούλου τὸν ἑαυτῶν βίον παρέχειν 


33 ]febr. xn, 4, 3. *?Matth. xxv, 11. 
PATROL. Ge. XLVI. 


vos primus et magnus esse, omnium sit postremus, 
et omnium servus 15.2 Verum ejusmodi servitutem 
3pud homines gratuitam esse oportet, et qui talis 
est, omnibus debet subjici, ac veluti usurz debitor 
fratribus inservire. Ad hzc eos qui huie spirituali 
elioro preficiuntur, magnitudinem sug cura con- 
siderantes, et malitiz quse fidei insidiatur, et do- 
losas artes meditatur, pro dignitate suz przfectu- 
re sollicitos esse convenit, et non ratione pote- 
statis magnos spiritus gerere. Etenim decet in 
prefectura constitutos, majorem quidem quam 


ta 


295 


S. GREGORII NYSSENI 


$00 


alii laborem suspicere, submissius vero quam A τοῖς ἄλλοις, παρακαταθῄχην Θεοῦ νομίζοντας ἔχειν, 


subdili se gerere, ac pro servi imagine exemplove 
vitam $uam aliis exhibere, dum illos reputant 
depositum esse Dei, qui fidei suze commissi sunt. 
Sic igitur prepositos oportet fratrum curam ha- 
bere, ut probi tenererum educatores puerofum, qui 
ipsis a parentibus traditi sunt. Enimvero hi puero- 
rum habitus considerantes, huic verbera, illi monita, 
alteri laudem, alteri aliquid ejusmodi admovent ; ac 
nihil horum ad gratiam, neque ad odium przstant, 
quemadmodum spirituales quoque przpositi facere 
debent. Si ita invicem affecti fueritis, cum subje-. 
cti tum magistri, illi quidem cum gaudio jussis 
2€ nfandatis obtemperantes, hi vero cum voluptate 
fratres ad perfectum statum provehentes ; et si 


honoribus invicem preveniatis, angelorum in B 


terris vitam degetis. Inducat vero sibi quisque in 
mentem, se non fratre solum cum quo versatur 
inferiorem infirmioremque esse, sed quovis etiam 
homine ; hoc enim cognoscens, discipulus revera 
Christi erit. Cum ergo humilitatis fructus sciatis, 
et fastus damnum, imitamini Dominum, et uno in 
corpore atque anima una ad supernam vocationem 
currite, diligentes Deum et vos invicem. Nam 
amor et timor Domini primum legis complemen- 
tum est. Verumtamen non simplieiter, neque for- 
tuito nobis adversus Deum charitas indi atque 
inseri solet, sed per labores multos et magnas 
euras, et cooperationem Christi, prout dixit Sa- 
pientia, « Si enim, » inquit, « quzsieris eam, 
quasi pecuniam, οἱ sicut thesauros effoderis illam, 
tunc intelliges timorem Domini, et scientiam Dei 


invenies **. » Agnitione vero Dei inventa, etiam 
metum facile comprehendes, et quod sequitur 
recte perficies, charitatem dico in vicinum ; nam 
cum primum et magnum labore comparatur est, 


οὓς ἐπιστεύθησαν. Οὕτως οὖν χρὴ τοὺς προε.νωτας 
ἐπιμελεῖσθαι τῶν ἀδελφῶν, ὡς ἂν χρηστοὶ παιδαγω- 
γοὶ παίδων ἁπαλῶν, οὓς ἐπιστεύθησαν παρὰ τῶν πα- 
τέρων αὐτῶν. Ἐκεῖνοι γὰρ τῶν παίδων τὰς ἕξεις 
σχοποῦντες, τῷ μὲν πληχᾶς, τῷ δὲ νουθεσίαν, τῷ δὲ 
ἔπαινον, τῷ δὲ ἄλλο τι τῶν τοιλύτων προσάγονσιν, 
οὐδὲν οὔτε πρὸς χάριν, οὔτε πρὸς ἀπέχθειαν τούτων 
ποιοῦντες, χαθὼς καὶ οἱ πνευματιχοὶ προεστῶτες 
ποιεῖν ὀφε[λουσιν. Ἐὰν οὕτως ἔχητε πρὸς ἀλλήλους, 
of τὲ ὑφεστῶτες xal οἱ διδάσχαλοι , οἱ μὲν πειθόµενοι 
μετὰ χαρᾶς τοῖς ἐπιταττομένοις. οἱ δὲ μεθ᾽ ἡδονῆς 
τοὺς ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ τέλειον προαγόµενοι, xat ταῖς 
τιμαῖς ἀλλήλους προηγῆσθε * τὸν τῶν ἀγγέλων ἐπὶ 
τῆς γῆς ζήσεσθε βίον. Πειθέτω δὲ ἕκαστος ἑαυτὸν, ὡς 
ob τοῦ συνόντος ἁδελφοῦ µόνον ἐστὶ χαταδεέστερος, 
ἀλλὰ xa παντὸς ἀνθρώπου ' τοῦτο γὰρ γινώσχων, 
μαθητὴς ἔσται ὄντως Χριστοῦ. Εἰδότες οὖν τῆς ταπει- 
νότητος τοὺς χαρποὺς, xai τὴν ζημίαν τοῦ τύφου, µι- 
µήσασθε τὸν Δεσπότην , xat ἑνὶ σώµατι xal μιᾷ quy] 
χωρεῖτε πρὸς τὴν ἄνω χλῆσιν, ἀγαπῶντες τὸν θεὸν 
καὶ ἀλλήλους. 'Ayá γὰρ χαὶ φόδος ὁ πρὸς Κύριον, 
τὸ πρῶτον τοῦ νόµου ἐστὶ πλήρωμα. Πλὴν οὐχ ἁπλῶς, 
οὐδὲ αὐτομάτως ἡμῖν ἡ πρὸς Oebv ἀγάπη ἐγγίνεσθαι 
πέφυχεν, ἀλλὰ διὰ πολλῶν πόνων χαὶ μεγάλων φρον- 
πίδων, xat συνεργίας τῆς τοῦ Χριστοῦ , χαθὼς εἴρη- 
χεν ἡ Σοφία. « Ἐὰν γὰρ ζητήσῃς αὐτὴν, » φησὶν, 
« ὡς ἀργύριον, xal ὡς θησαυροὺς ἑξερευνῆσῃς, 
τότε συννοῄσεις φόθον Κυρίου, χαὶ ἀπίγνωσιν Θεοῦ 
εὑρήσεις. » θεοῦ δὲ ἑπίγνωσιν εὑρὼν, xal φόδον συν- 
νοῄσεις ῥᾳδίως, xal τὸ ἐφεξῆς χατορθώσεις, τὸ ἀγα- 
πᾶν, λέγω. τὸν πλησίον’ τοῦ γὰρ πρώτου xat μεγάλου 
πόνῳ κτηθέντος , τὸ δεύτερον ἔλαττον ὃν, ἀπονώτερόν 
ἐστιν’ ἐπεὶ ὁ τὸν Θεὸν μὴ ἀγαπῶν ἐξ ὅλης χαρδίας, 
καὶ ἐξ ὅλης διανοίας, πῶς ἂν ὑγιῶς xat ἀδόλως ἔπι- 
polso τῆς τῶν ἁδελφῶν ἀγάπης: 


secundum quod minus est, levioris laboris est : quandoquidem qui Deum non amat ος toto corde, 
el ex tota mente, quinam sincere et sedulo charitatis in fratres curam haberet ? 


Verumenimvero cum malitie artifex nactus est 
eum qui totam animam Deo non tradit, et vacuus 
est a dilectione illius, factle mancipat et pravis 
cogitationibus precipitem dat, dum nunc facit ut 
gravia videantur Scripture mandata, et onerosum 
miristerium fratribus exhibitum, modo ad super- 


Τὸν δὲ μὴ τὴν duyhy ὅλην ἀποδιδόντα θεῷ , μηδὲ 
πρὸς τὴν ἐχείνου χεχενωµένον ἀγάπην, εὑρὼν ὁ τῆς 
χαχίας τεχνίτης χειροῦται ῥᾳδίως λογισμοῖς πονη- 
ροῖς ὑποσχελίζων , νῦν μὲν βαρέα φαίνεσθαι πηιῶν 
τὰ τῆς ΓραφΏς ἐπιτάγματα , χαὶ ἐπαχθῃη τὴν εἰς 
τοὺς ἁδελφοὺς θεραπείαν ' νῦν δὲ ἑπαίρων εἰς ἆλα- 


biam et fastum extollit ab ipso in conservos officio, p) ζονείαν xal τῶφον ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς elg τοὺς ὁμοδούλους 


ut gloriam ab hominibus quzrat, et honorem a 
fratribus exigat, itaque infidelium acta ambiat et 
prsstet. Etenim inlidelis est qui humanos pro cc- 
lestibus honores venatur, quemadmodum Dominus 
ipse alicnbi dicit: « Quomodo vos credere po- 
testis, qui gloriam a vobis invicem aecipitis et 
bonorem a Deo olo non qu sritis *5*? » Quapropter- 
Si charitas a Deo adfuerit, necessum est reliqua 
etiam hufc adhzrere, ét fraternum amorem, et 
lenitatem et. candorem absque fictione, perseve- 
rantiam οἱ sedulitatem in precibus , omnemque in 
genere virtutem. Quoniam autem quando magna 


5 Prov. i1, 4, 5. 35 Joan. v, 44. 


διαχονίας , ὡς τὴν παρὰ τῶν ἀνθρώπων δόξαν ῥητεῖν, 
xaY τιμὴν παρὰ τῶν ἀδελφῶν ἐπαιτεῖν ' xal οὕτω τὰ 
τῶν ἀπίστων πραγµατευόµενος xal ποιῶν. ΄Απιστος 
γὰρ ὁ τὰς ἀνθρωπίνας ἀντὶ τῶν οὑρανίων θηρεύων 
τιμὰς, ὡς αὐτός πού φησιν ὁ Κύριος. ε«Πῶς δύνα- 
σθε ὑμεῖς πιστεύειν, δόξαν παρ᾽ ἀλλήλων λαµθδάνον- 
τες, xaX τὴν δόξαν τὴν παρὰ τοῦ µόνου θεοῦ οὗ ζη- 
ποῦντες; 2 Αγάπης οὖν ἡμῖν παρούσης τοῦ Θεοῦ, 
ἀνάγχη καὶ τὰ λοιπὰ ταύτῃ συνέπεσθαι, καὶ τὸ φιλ- 
άδελφον , τὸ πρᾶον , τὸ ἀνυπόκριτον, τὸ περὶ τὰς 
εὐχὰς διαρχὲς xal σπουδαῖον, καὶ ἁπλῶς πᾶσαν áps- 
τήν, Ὡς δὲ μεγάλου τοῦ χτήµατος ὄντος, μεγάλων 


301 DE INSTITUTO CIIRISTIANO. 


T 


δεῖ πόνων περὶ τὴν xTrgtv, οὗ πρὸς ἔνδειξιν ἀνθρώ- A est possessio, magnis eliam ad eam acquirendam 


σπιν γινοµένων, ἀλλ᾽ εἰς τὸ ἀρέσαι zip τῷ τὰ κρυ- 
πτὰ εἰδότι. Τοῖς δὲ ἀγαπῶσι τὸν θΘεὸν εὔχολος καὶ 
ἡδὺς ὁ πόνος τῶν ἐντολῶν , ἑλαφρὸν xal ἁπέραστον 
λμῖν τὸν ἀγῶνα τῆς πρὸς ἐχεῖνον ἀγάπης ποιούσης. 
Διὸ xoi ὁ Πρνηρὺς πάντα ἀγωνίζεται τρόπον ἐχθαλεῖν 
τὸν τοῦ Κυρίου φόθον ἐκ τῶν φυχῶν ἡμῶν , xal δια- 
λῦσαι τὴν πρὸς ἐχεῖνον ἀγάπην ἡδοναῖς παρανόµοις. 
Δεινὸς Ὑάρ ἔστιν, εἰ ῥᾳθυμοῦντας εὕροι τοὺς φύλα- 
χας, χλέφαι xatpbv, χαὶ ἐπεισελθεῖν τοῖς τῆς ἁρε- 
Vh; πόνοις , xal κατασπεῖραι τῷ σίτῳ τὰ αὑτοῦ ζι- 
ζάνια" λοιδορίαν, λέγω, τῦφον, χενοδοξίαν, τιμῆς ἐπι- 
θυμίαν, καὶ τὰ λοιπὰ τῆς xaxíag δημιουργήματα. 
Asl οὖν ἐγρηγορέναι, xa τηρεῖν πάντοθεν τὸν Ἐχθρὸν, 
ὅπως κἂν προσθάλη τινά μηχανὴν ὑπ' ἀναισχυντίας, 


πρὶν ἄφασθαι τῆς φυχῆς ἀποχρουσθῆναι, Μνημο- D 


νεύετε δέ µοι συνεχῶς καὶ τούτου, ὅτι "Αδελ μὲν 
προσέφερε τῷ Κυρίῳ θυσἰαν ἀπὸ τῶν πρωτοτόχων 
προδάτων xol ἀπὸ στεάτων Κάῑν δὲ ἀπὸ μὲν τῶν 
χαρπῶν τῆς γῆς, ἁλλ᾽ οὐχ ἀπὸ τῶν προθάτων’ « Kat 
ἐπεῖδε,» φησὶν, « ὁ θεὸς ἐπὶ ταῖς θυσίαις τοῦ "A6c) * 
ἐπὶ δὲ τοῖς δώροις τοῦ Κάῑν o0 προσέσχεν. » "Ec 
τοίνυν μαθξῖν ἐχ τῆς ἱστορίας, ὡς εὐάρεστον τῷ Ku- 
pip πᾶν τὸ μετὰ φόθου xal πἰστεως, οὗ τὸ πολυτελῶς 
ἄνευ ἀγάπης γινόµενον. Οὐδὲ γὰρ ᾿Αδραὰμ ἄλλως 
ἐδέξατο τὴν εὐλογίαν παρὰ τοῦ Μελχισεδὲχ, ἀλλ' ἡ 
τὰς ἀπαρχὰς xal τὰ χαίρια προσήνεγχε τῷ Ἱἱερεῖ τοῦ 
θεοῦ. Καίρια δὲ λέγει χαὶ ἀχροθίνια τῶν ὑπαρχόν- 
των, αὐτὴν τὴν φυχὴν χαὶ τὸν νοῦν , χελεύων ἡμῖν 
μὴ μιχροπρεπῶς θύειν τῷ θεῷ τὰς αἰνέσεις xai τὰς 
εὐχὰς, μηδὲ τὰ τυχόντα τῷ Δεσπύτῃ προσάχειν, ἀλλ 
e τι χαίριον τῆς ψυχῆς , μᾶλλον 6à αὐτὴν τὴν ὅλην 
ἀνατιθέναι θεῷ. Περὶ μέντοι τῶν τῆς ἀρετῆς μερῶν, 
ποῖον χρεῖττον ἡγεῖσθαι, xal πρὸ τῶν ἄλλων ἔπιτη- 
δεύειν, xal ποῖον τούτου δεύτερον , xal τὰ λοιπὰ 
ἑἐφεξῆς , οὐχ ἔστιν εἰπεῖν. "Αλλήλων γὰρ ὁμοίως 
ἔχονται , xal δι ἀλλήλων ἐπὶ τὴν χορυφἣν τοὺς χρωµέ- 
νους ἀνάγονσιν. Ἡ μὲν γὰρ ἁπλότης τῇ ὑπαχοῇ παρα- 
δίδωσιν * ἡ δὲ ὑπακοὴ, τῇ. πίστει * αὕτη δὲ τῇ ἐλπίδι " 
χαὶ ἡ ἑλπὶς, τῇ διχαιοσύνῃ *. χἀχείνη, τῇ διακονἰᾳ * 
χαὶ αὕτη, τῇ ταπεινότητι ' παρὰ δὲ ταύτης ἡ πραότης 
ποραλαμόάνεται’ ἡ δὲ, τῇ χαρᾷ προσάγει’ ἡ δὲ χαρὰ, 
τῇ ἀγάπῃ  ἐχείνη, τῇ εὐχῇ ' χαὶ οὕτως ἀλλήλων ἐξηρ- 
τηαέναε, xal ἐξαρτήσασαι τὸν ἐχόμενον, ἐπ αὐτὴν 


laboribus opus est: non qui ad ostentationem 
hominum suscipiuntur, verum ad placendum Dee, 
qui occulta novit. Atqui Deum amantibus facilis et 
jucundus est labor mandatorum, cum leve et gra- 
tuin. nobis certamen efficiat charitas erga Deum. 
Quapropter malus omni ratione contendit ut Dei 
metum ex animis nostris expellat, et amorem jin 
Deum voluptatibus illegitimis dissolvat. Enimvero 
subtilis est, si torpentes socordia invenerit custo- 
des, in rapienda opportunitate, et sensim invaden- 
dis virtutis laboribus, atque inserendis zizaniis 
suis frumento : convicium dico, fastum, inanem 
gloriam, honoris cupiditatem, et alia vitii effecta. 
Itaque vigilare oportet, et undique inimicum ob- 
servare, ut etiamsi fabrican' admoverit aliquam 
pre impudentia sua, antequam animam attingat, 
excutiatur. Hoc quoque frequenter in memoriam 
revocate, quod Abel quidem obtulit Domino sacri- 
ficium de primogenitis ovium, et de adipibus : Cain 
autem ος fructibus quidem terre, sed non ex 
ovibus. « Et respexit, » inquit, « Deus ad victimas 
Abel, ad munera autem Cain non ettendit **. » 
Igitur ex historia sacra discere licet quam acce- 
ptum sit Domino omne quod cum timore οἱ fide 
fit, non quod suniptuose absque charitate. Neque 
enim aliter Abraham accepisset benedictionem a 
Melcbisedec, nisi primitias et praecipua obtulisset 
sacerdoti Dei 27. Precipua vero dicit, et primitias 
manubiarum, animam ipsam et mentem, dum pre- 
cipit nobis non sordide sacrificare Deo laudationes 
et preces ; ac neque Domino quzvis offerre, sed si 
quid in anima primarium fuerit, imo ipsam totam 
Deo consecrare. Caeterum qua virtutis partes prs- 
stantiores censendze sint, et quibus primo ante 
alias incumbendum sit, et reliquis deinceps, dici 
non potest. Nam virtutes inter se connexe sunt: 
ac per se invicem cultores ad cacumen extol|unt. 
Etenim simplicitas obedientiw tradit, obedientia 
fidei : haec vero spei, et spes justitize ; justitia mi- 
nist;rio, et ministerium humilitati ; ab hac autem 
clementia assumitur, qua gaudio admovet ; gau- 
dium charitati ; hzc precationi : et sic 4 se invioem 
pendent, et sublimem eum qui appensus adhaeret 


ἀνάγουσι τοῦ ποθουµένου τὴν xopughv, χαθάπερ p ad ipsum verticem optat: rel vehunt, sicuti ex 


ἀπεναντίας dj πονηρία τοὺς ἑαυτῆς φίλους, διὰ τῶν 
οἰχείων αὐτῆς μερῶν, ἐπὶ τὴν ἑσχάτην χατάχει xa- 
, Χίαν. Asi δὲ ἡμᾶς τῇ εὐχῇ πλέον προσχαρτερεῖν * 
οἷον γὰρ χορυφαῖός τις τοῦ χοροῦ τῶν ἀρετῶν αὕτη 
τυγχάνει, xal συνάπτει δι ἁγιότητος μυστιχῆς xal 
πνευματιχῆς ἑνεργείας xal διαθέσεως ἀῤῥήτου θεῷ 
τὸν τῇ εὐχῇ προσχαρτεροῦντα * ὃς ζέων τῷ πόθῳ, xó- 
pov τῆς εὐχῆς οὐχ εὑρίσχει ' del δὲ τῷ πόθῳ τοῦ 
ἀγαθοῦ εὑρίσχεται, χατὰ τὸ εἰρημένον΄ « Οἱ τρώὠγον- 
té; µε, ἔτι πεινάσουσι ^ xaX οἱ πἰνοντές µε, ἔτι διΨή- 
αρυαι. » Καὶ ἀλλαχοῦ. «Ἔδωχας εὑφροσύνην εἰς τὴν 
χαρδίαν μον. 2 Kat ὁ Κύριος « Ἡ βασιλεία τῶν ο)- 
95 Eccli 


$9 Gen. 1v, 4, 5. ο Gen. xiv, 18 sqq. 


adverso improbitas amicos suos per proprias partes 
suas ad extremam deprimit nequitiam. Nobis vero 
amplius orationi insistendum est: siquidem hzc 
veluti chori virtutum antistita quedam est, et per 
sanctitatem arcanam et spirituslem- actionem et 
affectum inenarrabilem, Deo conjungit eum qui in 
prece perseverat ; qui desiderio fervens, satietatem 
precationis non invenit : imo semper a boni appe- 
titu corripitur juxta id quod dictum est: « Qui 
edunt me, adhuc esurient, et qui bibunt me, adhue 
sitient **. » Atque alibi: « Dedisti letitiam jn 
corde meo **. » Et Dominus, « Regnum celorum 


. XLiX, 29. ?? Psal. iv, 7. 





$09 


S. GREGORII NYSSENI 


$01 


intra vos est". » Regnum appellavit gaudium A ρανῶν ἑντὸς ὑμῶν ἐστι. Ἡασιλείαν δὲ «fy ἄνωθεν 


desuper insitum animis per spiritum : quod est 
arrhabo sempiterni gaudii, quo tune fruentur san- 
ctorum anima. 

]gitur quoniam declaratum est quis sit pietatis 
$copus, quem iis propositum esse convenit, qui 
Deo charam instituunt vitam, quz est animz pur- 
gatio, et Spiritus sancti per bonorum operum pro- 
fectum inhabitatio : quisque vestrum «nima eo quo 
demonstratum est modo preparata, ac referta 
amore divino, ità seipsum precibus et jejuniis 
tradat, memor ejus qui ad assidue orandum co- 
hortatur, et ad non segniter agendum. Etenim 
sedulitas in precatione, magna nobis largitur : dun- 
taxat intenta et recta conscientia faciat hoc quis- 
que; nusquam cogitatione sponte circumvagans, 
neque ut necessitate exortum debitum exsolvens, 
sed animi desiderium atque amorem complens. 
Suggeret etiam Dominus ipse petentibus, quomodo 
precanden. sit, juxta id quod dictum est: Qui pre- 
cem dat preeanti. Igitur et petere oportet, et scire 
eum qui in precatione, αυ tanti. momenti est, 
perseverat, magno studio magnaque virium con- 
tentione, certamen subire. Quoniam vitium insi- 
diatur ejusmodi potissimum, undique studium 
honesti querens evertere. Hine corporis et animi 
labes, inde mollitia, et incuria et negligentia, et 
cslera, quibus anima profligatur, per partes dire- 
pta, e& ad hostem suum transfuga. Quamobrem 
par est rationem, tanquam prudentem gubeenato: 
rem, anims presidere, ut ipsam comparet ad 
recta navigandum, et appellendum ad portum qui 
sursum est ; et eamdem integram reddat Deo, qui 
fidei commisit et repetit. Porro praepositos una 
opitulari huic decet, atque omni studio et admo- 
nitione precantis cupiditatem in propósito suo 
alere. Etenim eorum qui vere precantur virtutum 
fructüs intelligentibus ostensus, non iis modo qui 
progressi fuerint, sed et infantibus adhuc, et di- 
sciplinz egentibus utilis exsistit, dum ipsos ad ea 
que vident imitanda concitat. Ceterum purae ac 
sincerz precationis fructus est,simplicitas,charitas, 
humilitas, tolerantia, innocentia ; aliaque ejusmo- 
di, quz :eternis fructibus anteeunt, per studiosi 


ταῖς φυχαῖς διὰ τοῦ Πνεύματος ἐγγινομένην εὔφρο- 
σύνην ἐχάλεσεν, τις ἐστὶν ἁῤῥαθὼν τῆς αἰωνίου 
χαρᾶς, Ἶς ἀἁπολαύσουσι τότε αἱ τῶν ἁγίων Φυχαἰ. 
Ἐπεὶ τοίνυν δέδειχται, εἰς ὁ τῆς εὐσεθεία; σχοπὸς, 
ὃν χρὴ προχεῖσθαι τοῖς.τὸν θεοφιλῆ βίον αἱρουμένοις, 
ὃς ἐστι φυχῆς χαθαρισμὸς, xal τοῦ Πνεύματος δι 
ἔργων ἀγαθῶν προχοπῆς ἑνοίχησις * ἕχαστος ὑμῶν 
χατὰ τὸν ἁποδειχθέντα τρόπον παρασχευάσας τὴν 
quy hy, χαὶ μεστὴν θείου ποιῄσας ἔρωτος, οὕτως ἆπο- 
δότω ἑαυτὸν ταῖς εὐχαῖς xaX νηστείαις, μεμνημένος 
τοῦ παρακαλοῦντος, τὸ ἁδιαλείπτως προσεύχεσθαι, 
καὶ ph ἐχχαχεῖν. Ἡ γὰρ περὶ τὴν εὐχὴν amour, 
μεγάλα ἡμῖν χαρίξεται ' µόνον συντόνῳ xal ὁρ/ῇῃ 
συνειδήσει τοῦτο ποιοίτω ἕχαστος, μηδαμοῦ χατὰ ct,» 


B διάνοιαν ἐχουσίως περιπλανώμενος * μηδὲ ὥσπερ ὑπ' 


ἀνάγχης ἀχούσιον χρέος ἀποδιδοὺς, ἀλλ' ἔρωτα χα) 
πόθον ἀποπληρῶν τῆς φυχῆς. Δώσει δὲ xaX αὐτὸς 5 
Κύριος τοῖς αἰτοῦσιν ὅπως εὔχεσθαι δεῖ, χατὰ τὸ εἰἷ- 
ρημένον * Ὁ διδοὺς εὐχὴν τῷ εὐχομένῳ. Act. οὖν 
αἰτεῖν, καὶ εἰδέναι τὸν τῇ εὐχῇ προσχαρτεροῦντα 
πράγματι τοσούτῳ , μετὰ πολλῆς σπουδῆς xal δυνά- 
µεως ἐναθλεῖν τῷ ἀγῶνι. Ἐπεὶ μάλιστα ἡ καχία 
τοῖς τοιούτοις ἐφεδρεύει, πάντοθεν ζητοῦσα περιτρέ- 
φαι τὴν σπουδἠν. Ἐκεῖθεν ἄνεσις σώματος xo ὁν- 
χῆς " ἐντεῦθεν µαλαχία, χαὶ ἀχηδία, καὶ ὁλιγωρία, 
xai τὰ λοιπὰ, δι’ ὧν ἀπόλλυται quyh κατὰ µέρος ἁρ- 
παζοµένη, xai αὐτομολοῦσα πρὸς τὸν ἐχθρὸν αὐτῆς. 
Χρὴ οὖν ἐφεστάναι τῇ uy], χαθάπερ σοφὸν χυθδερ- 
νήτην «bv λογισμὸν , παρασχευάζοντα εὐθυπλοεῖν 
πρὸς τὸν ἄνω λιμένα , xal τὴν φυχὴν ἀχέραιον ἆπο- 
διδόντα τῷ πιστεύσαντι θεῷ. Καὶ τοὺς προεστῶτας 
δὲ χρῆ συναντιλαμθάνειν τῷ τοιούτῳ , xal διὰ πάσης 
σπουδῆς xal νουθεσίας τρέφειν τὴν περὶ τὸ προχεί- 
µενον τοῦ εὐχομένου ἐπιθυμίαν. Τῶν γὰρ ὄντως εὖὐ- 
χοµένων ὁ χαρπὸς τῶν ἀρετῶν τοῖς συνιοῦσιν ἐπιδει- 
χγύµενος , οὐ τῷ προχόφαντι µόνῳ, ἀλλὰ καὶ τοῖς 
ἔτι νηπίοις χαὶ δεοµένοις διδασκαλίας , χρήσιµος χί- 
yetat, προτρέπων αὐτοὺς εἰς ulpa ὧν ὁρῶσι. Καρ- 
πὸς 0 εἰλιχρινοῦς εὐχῆς ἁπλότης , ἀγάπη, ταπει- 
νοφροσύνη, καρτερία , ἀχαχία, xaX τὰ τοιαῦτα , à 
πρὸ τῶν αἰωνίων χκαρπῶν, παρὰ τὸν βίον ὁ τοῦ 
σπουδαίου .... ἐνταῦθα βλαστάνει. Τούτοις εὐχὴ καλ- 
λωπίζεται τοῖς χαρποῖς * ἀποροῦσα δὲ τούτων , µά- 


vitam... bic pullulant. Hisce fructibus decoratur py ταιον ἔχει πόνον * xal οὐχ αὐτὴ µόνον, ἀλλὰ xai πᾶσα 


precatio : quibus si destituatur, inanem sumit 
laborem ; neque ipsa duntaxat, sed etiam omnis 
philosophiz via et ratio, quz germen habet ejus- 
modi, justitie reapse est semita et ad rectum 
ducit exitum ; his autem privata, nomen inane 
relinquitur. Ecquis est usus vitis excults, nisi 
fructus adsint, quorum gratia labores exantlavit 
agricola ? Quod lucrum est jejunii et.orationis et 
pervigilii, si pax et gaudium et charitas, et reliqui 
fructus gratie spiritus non adfuerint ?* quapropter 
labores jejunii et orationis et c:eterorum operum, 
cum multa jucunditate et eharitate et spe consi- 


* Luc. xvii, 91. 


φιλοσοφίας ὁδὸς τοιαύτην μὲν ἔχουσα βλάστην, διχαιο- 
σύνης ὄντως ἐστὶν ὁδὸς, xal πρὸς ὀρθὸν ἄγει τέλος : 
τούτων δὲ ἑστερημένη , xevbv ὄνομα καταλείπεται. 
Τί ὄφελος ἀμπέλου πεπονηµένης, χαρπῶν μὴ παρ- 
όντων, ὧν ἕνεχα ὁ γεωργὸς τὸν πόνον ὑπέβεινε; Τί 
χέρδος νηστείας xal προσευχῆς xal ἀγρυπνίας, εἷ- 
ῥήνης ἀπούσης xal χαρᾶς χαὶ ἀγάπης , xaX τῶν λοι- 
πῶν τῆς τοῦ Ἠνεύματος χάριτος χαρπῶν ; Δεῖ οὖν 
τοὺς μὲν πόνους τῆς νηστείας xaX τῆς εὐχῆς xal τῶν 
λοιπῶν ἔργων μετὰ πολλῆς ἡδονῆς xal ἀγάπης xal 
ἐλπίδος ὑφίστασθαι ' τὰ δὲ ἄνθη τῶν πόνων καὶ τοὺς 
καρποὺς, τῇ τοῦ Πνεύματος εἶναι πιστεύειν ἑνεργείᾳ. 


305 


DE INSTITUTO CHRISTIANO. 


506 


Mere convenit. Flores vero laborum et fructus, A Spiritus sanctissimi operatione adesse creden- 


dum est. 

Ei δ' ἂν ἑαυτῷ τις λογίζοιτο ταῦτα, xoi τὸ πᾶν 
ἀνατιθείη τοῖς πόνοις , ἀντὶ τῶν ἀχηράτων ἐχείνων 
χαρπῶν, ἀλαδονείας τῷ τοιούτῳ φρόνηµα φύεται. 
Ai χρὴ τοὺς μὲν ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἀγῶνας μεθ ἠδο- 
vic ὑπομένειν * τὴν δὲ λύτρωσιν τῆς ψυχῆς, ἐκ τῶν 
παθῶν τῷ θεῷ ἀνατιθέναι: ὡς ἂν οὕτω κρείττων 
ἑαυτῆς ἡ duy Υενοµένη, χαὶ τῆς τοῦ Ἐχθροῦ δυνα- 
τωτάτης xaxlac , οἰχητήριον ἀγαθὸν ἑαυτὴν παρέξει 
τῷ προσχυνητῷ xal ἁγίῳ Πνεύματι, παρ) οὗ τὴν 
ἀθάνατον τοῦ Χριστοῦ λαθοῦσα εἰρήνην , συνάπτεται 
ὃν αὐτῆς , xal προσχολλᾶται τῷ Κυρίφ. El δὲ τινες 
µήπω τὸν τῆς ἄκρας εὐχῆς τόνον ἔχοντες, μηδὲ τὴν 
ὀφειλομένην τῷ πράγµατι σπουδἠν τε xaX δύναμιν, 
ἀπολιμπάνονται ταύτης τῆς ἀρετῆς, ἓν τοῖς ἄλλοις 


Quod si quis Ίο sibi ipsi imputaverit, et omnia 
laboribus suis tribuerit, vice szeternorum fructuum 
illorum, arrogantiz spiritus huic homini inseritur. 
ldcirco ob virtutem suscepta certamina cum jucun- 
ditate par est sustinere, δὲ animi liberationem 3b 
affectibus Deo acceptam ferre, ut sic anima semet- 
ipsa melior effecta, et potentissimi hostis malitia 
superior, domicilium bonum prazbeal se adorando 
sanctoque Spiritui, a quo immortali Christi pace 
accepta copulatur per eam, et agzglutinatur Do- 
mino. Quod si quidam, qul nondum perfectze pre- 
cationis vigorem tenent, neque debitum huic 
negotio studium, et vim obtinent, privati sunt hac 
virtule ; in cateris compleant obedientiam, pro 


πληρούτωσαν τὴν ὑπακοὴν, χατὰ δύναμιν διαχονοῦν- B viribus ministrantes, alacriter operantes, sedulo 


τες, προθύµως ἑργαξόμενοι, σπουδαίως δεραπεύοντες 
μεθ) ἡδονῆς , μὴ ἐπὶ μισθῷ τινι, μηδὲ τῆς ἀνθρωπί- 
γης δόξης ἕνεχα, μηδὲ ὡς ἀλλοτρίοις σώμασι xal dv- 
χαῖς ὑπηρετούμενοι , ἀλλ᾽ ὡς Χριστοῦ δούλοις, ὡς 
ἡμετέροις σπλάγχνοις, χαθαρὸν ἡμῶν xal ἄδολον τὸ 
^ ἔργον ἀποφανθῇῃ τῷ Κυρίφ. Ἡροφασιζέσθω δὲ μηδεὶς 
ἀδυναμίαν εἰς τὴν τῶν χαλῶν ἔργων σπουδἠν * οὐδὲν 
yàp 6 θεὸς ἀδύνατον ἐπιτάττει «Oc ἐὰν,» φησὶ, επο- 
τίσῃ ποτήριον φυχροῦ εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἁμὴν λέγω 
ὑμῖν, οὗ uh] ἀπολέσῃ «bv μισθὸν αὑτοῦ. » Τί τῆς ἓν- 
τολῆς ταύτης εὐχερέστερον; καὶ ὁ μισθὸς τοῦ εὖ- 
χεροῦς ἔργου, ἑπουράνιος. Καὶ πάλιν. « Ἐφ' ἑνὶ 
τούτων ἐποιῄσατε, ἐμοὶ ἐποιῄσατε.ν Τὸ μὲν ἐπίταγμα 
— kxpóv* τὸ δὲ τῆς ὑπαχοῆς χέρδος , πολύ. "Dove οὐ- 
δὲν ὑπὲρ δύναμιν ἀπαιτεῖ ' ἀλλὰ χᾶν μικρὺν , xàv 
μέγα ποιῇς, ἔπεταί σοι κατὰ τὴν προαίρεσιν ὁ μισθός. 
Ἐὰν μὲν γὰρ εἰς ὄνομα χαὶ φόθον θεοῦ, λαμπρὰ xat 
ἀναφαίρετος Άλθεν dj δωρεά" ἐὰν δὲ εἰς ἐπίδειξιν, 
ἄχουσον ὀμνύντος αὐτοῦ τοῦ Κυρίου» «᾽Αμὴν λέγω 
ὑμῖν, ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν.» "Iva δὲ µή τις 
| πωτο πἀθῃ, παραγγέλλει τοῖς μαθηταῖς, xal δι) 
ἐχείνων ἡμῖν εΒλέπετε μὴ ποιῄσητε τὴν ἑλεημοσύνην 
ὑμῶν, ἢ τὴν εὐχὴν, f τὴν νηστείαν, ἔμπροσθεν τῶν 
ἀνθρώπων εἰ δὲ µή γε, μισθὸν οὐχ ἔχετε παρὰ τῷ 
Πατρὶ ὑμῶν, τῷ iv τοῖς οὐρανοῖς.» Αὐτῷ δόξα εἰς 
τοὺς αἰῶνας. ᾽Αμήν. 


* Matth, x, 42; Marc. ix, 40, 


^5 Matth, x1v, 40. 


cum voluptate cultum impendentes, non ob mer- 
cedem ullam, neque humanz glori» causa, neque 
ut alienis corporibus et animis inservientes, sed 
tanquam Christi servis, et nostris visceribus, ut 
purum et fraudis expers opus nostrum Domino 
pateat. Nemo autem imbecillitatem prztexat ad 
bonestaruim actionum studium. Nihil enim Deus 
precipit, quod fieri non possit; quippe cum dicat : 
« Siquis prabuerit poculum aqua frigide in nomine 
discipuli, amen dico vobis, non amittet mercedem 
suam **, » Quid hoc mandato facilius ?* Atqui mer- 
ces tam levis et expedite operdt, coelestis est. Et 
Tutsus : « Quandiu fecistis uni de his, mihi feci- 
stis *. » Jussum quidem exiguum est ; obtempe- 
rantize vero quaestus ingens. Quare nihil przter 
vires exposcit. Verum sive parvum, sive magnum 
quid facias, sequitut {6 merces ex proposito. Nam 
si in nomine et timore Dei fiat, íllud et quod eripi 
non possit donum venit; sin autem ad ostenta- 
tionem, audi jurantem ipsum Dominum : « &men 
dico vobis, receperunt mercedem suam **, » Jam 
ne quis hoc experiatur, przcipit discipulis, et per 
illos nobis * : « Videte ne eleemosynam vestram, 
aut preces aut jejunium faciatis coram hominibus: 
alioquin. mércedem non habebitis apud Patrem 
vestrum, qui in colis est. » IIuic gloria in sxcula. 
Amen. 


Μι. vi, 2, 5. "ibid. 





2s — PR E S EE 


201 S. GREGORII NYSSENI 208 





TOY AYTOY 
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΧΘΟΜΕΝΟΥΣ TAIZ ΕΠΙΓΙΜΗΣΕΣΙ. 


EJUSDEM 
ADVERSUS EOS QUI CASTIGATIONES JEGRE FERUNT. 


(Gentiano Herveto interprete.) 


aesti 


Serino Dei ac ratio vere divina res est et sacra, A — 8elov ἀληθῶς xal ἱερὸν χρῆμα ὁ λόγος θεοῦ, χτῆµα 


eximia possessio, non aliunde adnata, sed cam 
natura commista, homini munus pretiosissimum 
ab opifice in eum descendens. ltaque et ad simili- 
tudinem Dei fleri dicitur. Etenim hoc etiam ab 
aliis animantibus differt, et divina quadam praro- 
gativa peculiariter insiguitur, valde alioqui aliis 
in rebus magna cum pecudibus communicatione 
preditus. Nam oculorum figura, et corporis com- 
positio, eorumque et qux ad cutem exstant, et in 
ventre latitant, bominem non nobilitant : quando- 
quidem et terrestres, et aquatiles, et volucres, et 
omnes denique animantes illorum participes cer- 
nantur. Hoc vero principem omnium facit, el bea- 
tissimum demonstrat : quo copiose Deus ditatus 
ejus paulum nobis impertivit, in primis ut illum 
intueamur, et agnoscamus sermonem sermonis ac 
raüonis largitorem, εἰ religiose serviamus ei qui 
tam bene nos sua ipsius gratia exornaverit. Ser- 
mone rationeque nos longe corpore imbecilliores, 
fortiores fortioribus exsistimus, et omnia servituti 
mancipamus, ac usui nostro jubemus obsecundare. 
Ita tauros domamus, et jugo subjicimus, terram- 
que arotris proscindere apparamus, ac celerem 
equum frenis comprimentes obedientem babemus, 
et tardum asinum fustibus compellentes facimus 
celeriorem, durasque mulas vebicula trahere one- 
raque bajulare cogimus ; elephantorum vero effu- 
sam corporis molem, ac camelorum magnitudinem 


ἐξαίρετον, οὐχ ἄλλοθεν προσγενόµενον, ἀλλὰ συγχε- 
χραμένον τῇ φύσει, ἀνθρώπῳ δῶρον τιµιώτατον 
παρὰ τοῦ δηµιουργῄήσαντος εἰς αὐτὸν ἑλθόν. Διὸ xa! 
καθ) ὁμοίωσιν θεοῦ γεγενησθαι λέγεται. Τούτφ γοῦν 
ἔχει xal πρὸς τὰ ἄλλα ζῶα τὴν διαφορὰν, χαὶ τῷ 
θεοειδεῖ πλεονεχτήµατι ἰδιαζόντως χαραχτηρίζεται, 
σφόδρα τοῖς ἄλλοις πολλὴν ἔχων τὴν χοινωνίαν πρὸς 
τὰ βοσχήµατα. ᾿Οφθαλμῶν γὰρ τύπος, χαὶ σαρχῶν 
διάπλασις, τῶν τε ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας, xal τῶν ἓν 


γαστρὶ χρυπτοµένων, οὗ σεμνύνει τὸν ἄνθρωπον ^ . 


ἐπειδὴ xat kv χερταίοις, καὶ ἐνύδροις, xal πτηνοῖς, 
xai πᾶσιν ἁπλῶς ζώοις ἡ ἐχείνων µετουσία βλέπεται. 
Τοῦτο δὲ ἠγεμόνα τῶν πάντων motel, χαὶ μακαριστὸν 
ἀποδείχνυσιν ' ὅπερ θεὸς ἔχων πλουσίως, ὀλίγον ἡμῖν 
ἐχαρίσατο, ἵνα πρῶτον ἐχεῖνον βλέπωμεν, καὶ γνω- 
ρίζωµεν λόγον τοῦ λόγου δοτῆρα, xat λατρεύωμεν τῷ 
οὕτως ἡμᾶς χαλῶς τῇ ἰδίᾳ χαταχοσµήῄσαντι χάριτι. 
Διὰ λόγους ἰσχύομεν τῶν ἰσχυρῶν πλέον ἀσθενεῖς bv- 
τες τὸ σῶμα, xaX πάντα δουλούμεθα, xal ταῖς ἡμετέ- 
pate ὑπηρετεῖσθαι χρείαις κελεύομεν. Οὕτω ταύρους 
δαμάζομεν xal ὑπάγομεν τῷ ζυγῷ, χα) γην ἁἀρότροις 
ἀνατέμνειν παρασχευάξοµεν, xal ἵππον ταχὺν τοῖς 
Ψαλίοις χατάγχοντες ἔχομεν εὐπειθῆ, καὶ τὸν βραδὺν 
bvov τοῖς ῥοπάλοις ἐπείγοντες ποιοῦμεν ὀξύτερον, 
xai τὰς σκληρὰς ἡμιόνους ὀχήματα ἕλχειν καὶ ἀχθο- 


φορεῖν ἀναγχάζομεν * ἑλεφάντων δὲ τὴν ἐχχεχυμένην — 


πολυσαρχίαν, xai χαµήλων «b μέγεθος εὐμηχάνως 
πρὸς τὸ δοχοῦν µεταχειριζόμεθα. Ἐντεῦθεν xat βάθος 


ad id quod placet facili arte traducimus. Hinc ϱ περαιούµεθα, xal μιχρῷ ξύλῳ διὰ χυθερνητιχῆς τὰ 


etiam maris profundum trajieimus, οἱ exiguo ligno 
ratione gubernante pelagus immensum lustramus, 
et cum itineris illius indicibus amotis e conspectu 
terre abiimus, celestibus signis tuto proficisci- 
mur, 46 nauta ea duce iter facit, ut stella Magi 
ducebantur. Coeli autem latitudines οἱ conforma- 
tiones repertz sunt, et stellarum multitudo, et qua 
quaque sit magnitudine, quoque intervallo, item- 
quelunz flgura, et quid soli accidat, quod certis 
quibusdam temporibus radium abscondat; jam 
vero de terra quoque commota philosophamur, 
quique fiat ut naturalibus soluta firmamentis ipsa- 


ἄφατα τῶν πελαγῶν ἐφοδεύομεν, xoi τῆς πορείας 
ἑχείνης οὐχ ἔχοντες σύμόολα, ὅταν γην ἀποχρύφω- 
μεν, τοῖς xav' οὐρανὸν σηµείοις ἀσφαλῶς ὁδηγού- 
µεθα,, καὶ ὁδηγεῖ τὸν ναύτην ὡς τοὺς Μάγους ἀστήρ. 
Οὑρανοῦ δὲ πλάτη χαὶ σχήµατα ἐξευρέθη xat πληθος 
ἀστέρων, xal ὅπως ἕκαστος μεγέθους ἔχει, καὶ δια - 
στήµατος, χαὶ τῆς σελήνης σηµείωσις, καὶ τί πάσχων 
ὁ Άλιος xatá τινας χρόνους τὴν ἀχτῖνα καλύπτεται » 
ἤδη δὲ χαὶ χατὰ γῆς χινουµένης φιλοσοφοῦμεν, ὅπως 
λυοµένη τῶν φυσιχῶν ἐρεισμάτων αὐτή τε ἀναθράσ- 
σεται, xai τοὺς ἑποίχους μετὰ τῶν ἐπιχειμένων χλο- 
vet, Συµθόλοις δὲ τοῖς παρατετηρηµένοις xal αὐχμοὺς 


309 


DE CASTIGATIONE. 


910 


παραθεωροῦμεν, xai ἑπομόρίας προµαντενόµεθα, A que. subsiliat, et incolas quaque adjdcenl concu- 


χαὶ τοῖς ἐχ γῆς φυομένοις τὸν λόγον προσάγοντες, 
τὰς φύσεις τῶν βοτανῶν ἐξετάζομεν, καὶ τὴν μὲν τῷ 
εραυµατίᾳ σωτήριον ἀποφαίνομεν, ἄλλην ἐπιτήδειον 
πρὸς ὕπνον τῷ μὴ χαθεύδοντι, ἑτέραν ἧπατος ἰατι- 
χὴν, χαὶ ἄλλην τὰς ἁπαναστάσεις τοῦ σπληνὸς χατα- 
στέλλουσαν. Ἐῶ τὰς ἐπιστήμας, ἀφίημι τὰς τέχνας 
τὰς ἀναγχαίας, τὰς πρὸς τροφ]ν πᾶσαν, τὴν ποιχ[- 
λην τῶν ἀπιτηδευμάτων περίοδον. Τὸ δὲ τοιοῦτον 
(Gov, τὸ σοφὸν, τὸ πραχτιχὸν, τὸ δραστήριον, τὸ 
μνημονιχὸν, τὸ ἐνταῦθα ὃν καὶ τὰ ἀλλαχοῦ βλέπον, 
à τὸ ποιχίλαις ἡδοναῖς καὶ διαφόροις πάθεσι περι- 
Άχεσθαι, ἑνὸς ὁλιγώρως ἔχει, τῆς ἀληθοῦς ζωῆς xal 
ες οἰκείας σωτηρίας. Καὶ ὁ προθλέπων τεροπὰς 
ἀέρων, τὴν ἀνάστασιν οὐχ ὁρᾷς ' ὁ τὰς μεταθολὰς 


«àv ἐνιαυτῶν εἰδὼς, τὴν μεταδολὴν οὐ βλέπεις τοῦ b 


Bhu* ὁ τὸν ἴδιον δοῦλον ἁπαιτῶν τὰς εὐθύνας ὧν δια” 
πράττεται, τοῦ σοῦ κριτοῦ xai Κυρίου τῆς ἐξουσίας 
χαταφρονεῖς. 


Ταῦτα οὐκ ἔστι τοῦ λογιχοῦ, ἀλλ’ εἰς µωρίαν τὰ 
λογιχὸν παρατρέποντος, Δικαιοσύνην οὐκ ἀσκεῖς, την 
ἀρετὴν οὐ µανθάνεις, εὐχῆς ἀμελεῖς. Καὶ τοῦτο 
ἐδήλωσεν dj χθιζὴ ἡμέρα. Ποίοις γὰρ ὀφθαλμοῖς τὴν 
Κυριαχὴν ὁρᾷς, ὁ ἀτιμάσας τὸ Σάδδατον ; "H οὐχ 
εἶδας ὡς ἁδελφαὶ αὗται αἱ ἡμέραι; x&v εἰς την ἑτέ- 
pav ἑξυδρίσῃς, τῇ ἑτέρᾳ προσκρούεις; "Έχων νοῦν 
καὶ λόγον, οὗ προορᾷς τὸ πρέπον καὶ συμφέρον, οὐδὲ 
ἐμμελῶς ποιῇ τῆς σαυτοῦ ἀθανασίας τὴν ὀπιμέλειαν, 
οὐδὲ δια[ σ]κέπτῃ τὴν σαυτοῦ φύσιν ὅατις eT, xal τί Υδ- 
νέσθαι δύνασαι' γαστρὶ δὲ καὶ λαγνείαις, χαὶ ἁργίᾳ, 
xal Όπνῳ τοῦ Θεοῦ καὶ εὐεργέτου προδίδως τὸ δῶρον, 
ἵνα σοι ἀχρεῖον. xal ἀνωφελὲς xai µάταιον γένηται. 
Αἴσχιστον τοῦτο, καὶ vilae φρενὸς, xa τῆς ἐπαχθοῦς 
κατηγορίας ἄξιον. Ὥττον δ' ἂν ἣν xaxbv, εἰ μὴ νοοῦν- 
τες οἴκοθεν xai παρ) ἑαυτῶν τὸ συμφέρον, ἄλλου γοῦν 
εἰσηγουμένου τὸ χρήσιµον , ἐπειθόμεθα. Τὸ δὲ οὐχ 
οὕτως ἔχει, ἀλλὰ καὶ σφόδρα τοῖς διδασκάλοις ἀχθό- 
µεθα, xol χαλεπῶς αὐτῶν τὴν νουθεσίαν Φφέρομεν, 
xo ταῖς συμδουλαῖς βαρυνόµεθα. Ναυτιῶμεν δὲ πρὸς 
τὴν παιδείαν τῶν καλῶν, ὡς οἱ χαχόσιτοι τῶν ἀῤῥώ- 
στων πρὸς τὰ ὄψα τὰ παρὰ τῶν ἰατρῶν αὐτοῖς ópeyó- 
μενα. Κῑν ἐπίπληξις γένηται, χαλεπαίνομεν’ xàv 
εραχυτἑρου ἀχούσωμεν ῥήματος, δυσανασχετοῦμεν * 


liat, ex signis observatis et zestus perspicimus, et 
imbres futuros predicimus. Preterea ad ea quz 
terra parit rationem admoventes, naturas herbaruin 
perquirimus, et hanc saucio salutarem decerniinus, 
alteram somno non dormienti conciliando idoneam, 
aliam jecinori sanando, et aliam lienis tumoribus 
ceomprimendis. Omitto scientias, artes relinquo, 
tum necessarias, tum qu: ad delicias omnigenas 
attinent, varium quoque studiorum orbem. Cate- 
rum tale animal, sapiens, ad agendum idoneum, 
laboriosum, memoria valens, quodque quod hic et. 
quz alibi, sunt cernit, quia variis voluptatibus ac 
diversis affectibus circumagitur, unius rei penuria 
laborat, verz vivendi rationis, ei su: ipsius salu- 
tis; atque qui aeris commutationes inlueris, tesur- 
rectionem non vides; qui annorum conversiones 
nosti, vitze mutationem non cernis; qui a famülo 
tuo administrati rationem exigis, iudicis et Domini 
potestatem contemnis. 

Hec ejus non sunt qui ratione preditus est, sed 
ejus qui rationem in insaniam convertit. Justitia 
non meditaris, virtutem non addiscis, precationem 
negligis : cujus rei hesternus indicio dies est. Qui- 
bns enim oculis diem Dominicum intueris, quí 
Sabbatum dedecorasti * An hos nescis dies germa- 
nos esse? Ac si in alterum injurius sis, te in alte- 
rum impingere ? Tu mentis et rationis compos non 
provides quid deceat et conducat, nec concinne 
tuz curam geris imraortalitatis, nec tuam inter- 
pellas naturam quisnam sis, et quid de te fieri pos- 
sit, sed ventre, libidine, otio, 3ο somno, Dei et 
benefactóris donum prodis, ut sit inutile tibi, in- 
commodum et inane. Turpissima bec res est, et 
juvenilis, id est stulti animi, et gravi accusatione 
digna. Minus autem mgelum esset, si nos intrinse- 
cus et a nobis ipsis quid expediret non intelligen- 
tes, cum alius quod usui sit adducit, ei credere- 
mus. ld vero non habet ita, sed etiam valdé nos 
magistris et doctoribus indignamur, ac eorum ad 
monitionem :gre ferimus, et consiliis. gravamur. 
Nauseamus vero ad rerum honestarum disciplinam, 
perinde ac sgroti cibum fastidientes ad opsonia 
qui illis medici porrigunt. Ac si quis increpet, 


κἂν ἀποχλεισθῶσιν ἡμῖν ἀφορισμῷ αἱ θύραι τῆς ἓκ- D exscerbamur ; si gsperius verbum audiamus, indi- 


κλησίας, βλασφημοῦμεν. Οὗτος δὲ οὐν ἔστι μανθα- 
νόντων τρόπος, οὐδὲ ὑπαχοὴ μαθητῶν, ἀλλὰ στα- 
αιαστῶν xat µαχοµένων φιλονειχία. Παιδίου γὰρ τάξιν 
ὁ µαθητὴς ἐπέχειν ὀφείλει, ὃς τέχνης ἡ ἐπιστήμης 
ἐπιθυμήσει μιᾶς τῶν ἔξωθεν * ὁ δὲ εὐσέδειαν ἀσχού- 
µενος, μετὰ πλείονος τῆς προσθήκης εἶναι βρέφος 
ὀφείλει * ἐπειδὴ χαὶ ὁ Κύριος kxelvny τὴν ἡλιχίαν ὡς 
εὐπειθῆ τοῖς παρ) ἑαυτοῦ ἑπαίνοις ἑσέμνυνε. Τὸ παι- 
δίον τοίνυν οὐκ ἐμθαίνει τοὺς χαρακτῆρας xal τὰς 
χραμμὰς ἄσπερ ἂν ὁ διδάσκαλος τῷ κηρῷ ἑνσημῆ- 
νηται’ οὐδὲ στοιχεῖα καινοτομεῖ, ὑπ) ἐξουσίας ἐμπλή- 
χτου νεωτερίζον περὶ τὰ Ύράμματα ᾿ ἀλλά πρώτην 
μὲν τῇ Υραφίδι τοῖς τοῦ διδασχάλου τύποις ἑνασχεῖ 
τὴν χεῖρα: ὀνόματα δὲ οὐχ ἄλλα τοῖς στοιχείοις ἔπι- 


gnamur; sique nobis ad separationem ecclesi 
fores obserantur, ad convicia ferimur, ac blasphe- 
mamus. li non sunt discentium mores, neque obe- 
dientia discipulorum, sed seditiosorum et pugna- 
cium contentio. Puelli enim vicem discipulus subire 
debet, qui artem vel scientiam aliquam de exlernis | 
desideraverit : qui vero pietatem meditatur, majori 
cum accessione infans esse debet : presertim cuin 
etiam Dominus illam ztatem veluti ad obediendum 
paratam suis ipsius laudibus Ornaverit. Atqui 
puellus non insurgit in characteres et lineamenta 
qua praceptor in cera inscripserit, neque nova 
molitur elementa, aliquid novi in litteris licentis 


$11 


S. GREGORII NYSSENI 


312 


stolida attentans, sed primam graphio in nolis A λέγει, ἀλλ ἅπερ fjxovce* παντὶ δὲ τρόπῳ xal λόγῳ 


pracceptoris manum exercet, nomina vero non alia 
ex elementis colligit quam ea qua audivit, sed 
omni modo, ratione ac opera magistri traditionem 
imitatur. Quod si quando negligentius quid egerit, 
cutis ejus verberibus afficiatur, plagis contumax 
non efficitur, neque perfractis tabellis a magistro 
abit, sed aliquandiu dolori amaras instillans lacry- 
mas, disciplinis adhzrescit, versaturque acrior in 
meditatione, non autem negligentior evadit. Alias 
rursum si tanquam juvenis ac novus parum rem 
curet, a cibis abstinere jubetur, et famis poena 
propter socordiam damnatur: permanet vero in 
Judo etiam solus, aliis ad prandium discedentibus 
pueris, praeceptum religiose observans. Christianus 


καὶ ἔργῳ μιμεῖΐται τοῦ χαθηγητοῦ chv παράδοσιν. 
ἂν δέ που χαὶ ῥχᾳθυμῆσαν ἀποτυμπανισθῇ τῷ σχύ- 
πει, οὐ θρασύνεται cf) αληγῇ, οὐδὲ τὰς δέλτους τῷ 
διδασχἀάλῳ περιῤῥηξαν ἀποφοιτᾷ; ἀλλ ἐπ) ὀλίγον τῇ 
ἀλγηδόνι πικρὸν ἐπιστάξαν τὸ δάχρυον, ἔχεται τῶν 
µαθηµάτων, xal συντονώτκρον περὶ τὴν µελέτην, ἀλλ 
οὐχ ἁμελέατερον Ὑίνεται. "Άλλοτε πάλιν ὁλιγωρήσας 
ὡς νέος, χελεύεται µένειν ἁπόσιτος, xai τῷ λιμῷ τὴν 
ῥᾳθυμίαν χαταδικάξεται. Παραμένει δὲ τῷ διδασχα- 
Asl χαὶ μόνος, τῶν ἄλλων παίδων ἀναχωρησάντων 
ἐπ ἄριστον, τηρῶν τὸ πρόσταγμα σὺν εὐλαθβείᾳ 
πολλῃ. Ὁ Χριστιανὺς δὲ οὐχ οὕτως, ὁ ἀχούσας, 
t Αν μὴ σεραφῆτε xal Ύένησθε ὡς τὰ παιδία, οὗ 
ph εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐ ρανῶν * » ἀλλ' 


aulem non sic, qui audivit tamen, « Nisi conver- D ὅταν αὐστηρότερον ἵδῃ τὸν ἱερέα σχήµατι χαὶ φωνῇ 


tamini, et quasi puelli flatis, non intrabitis in 
regnum colorum !*. » Sed si quando asperius sa- 
cerdotem specie ac voce corrigentem erratum per- 
ceperit, palam contradicit, et inter dentes mur- 
yourat, et circeumiens forum ac plateas conviciatur. 
Et si ab ecclesia excludatur, orationem contemnit, 
se cum 4 populo, tum a mysteriis sine ulla dissi- 
.mulatione abducens; aut forte ne huic quidem 
supplicio addictus, se ab ecclesia submovet, ira 
contta episcopum commotus, ac Deum et Dominum 
aversatus. Sed ejusmodi homini dicendum est 
quod Paulo, cum adhuc Saulus esset, dictum est, 
« Uurum tibi est, o. homo, contra stimulos calci- 
trare ? : » sive a teipso Deum dimiseris, reputato 


διορθούµενον τὸ πλημμµέλημα, προφανῶς ἄντιλέχει, 
xaX ὑπ᾿ ὀδόντα γογγύζει, χαὶ περινοστῶν τὴν ἀγορὰν 
καὶ τὰ ἄμφοδα λοιδορεῖται. Κὰν τῆς ἐχχλησίας ἆπο- 
Χλειαθῇ, καταφρονεῖ τῆς εὐχῆς, ἁπροσποιήτως τοῦ 
λαοῦ xai τῶν μυστηρίων ἀποτεμνόμενος * f$ τυχὸν 
οὐδὲ ὑποθληθεὶς ταύτῃ τῇ τιµωρίᾳ, ἑαυτὸν τῆς Ex- 
χληαίας ἀπάγει, διὰ τὴν ὀργὴν τὴν πρὸς τὸν Enloxo- 
πον, xal τὸν θεὺν xal Δεσπότην ἁποστρεφόμενος. 
Λεχτέον 05 τῷ τοιούτῳ τὸ πρὸς Παῦλον λεχθὲν, ἠνίχκα 
ἔτι Σαῦλος ἐτύγχανε €. Σχληρόν σοι, ἄνθρωπε, πρὸς 
χέντρα λαχτίζειν. » Εἴτε ἀπὸ σαυτοῦ τὸν «by ἀφῃ- 
χας, λόγισαι ὅτι ὁ τοῦ foo χωριζόµενος, ἐν σχότει 
καὶ ζόφῳ διάχει τὸν βίον * εἴτε ἁπεδλήθης «Ov εὐχῶν. 
ὡς ἀνάξιος, ἀναχάλεσαι τῇ µετανοίᾳ th πρώτην 


quod qui a sole sejunctus est, in tenebris et cali- C κατάστασιν. 
gine vitam degit; sive orationibus ut indignus interdictus sis, per posnitentiam primum statum 


Tevocato. 


Nihil fals! aut mendacii scriptum est ín Evange- 


1118, neque Christi przedictio exitum fallacem babet. 
Per Petrum episcopis dedit clavem celestium ho- 
norum; agnosce quod solutus, solutus es, et li- 
gatus vinculis invisibilibus constrictus es. Si oculi 
tibi essent quibus cerneres animi substantiam, 
ostenderem tibi qui a communione abactus es, 
speciem condemnati, gravissimis vinculis cervice 


depressi, nullum membrorum liberum aut solutun 


babentis. Atque utinam cum vita supplicium ter- 
minaretur ! Nunc vero si quid humanum evenerit, 


Οὐδὲν φεῦδος àv Εὐαγγελιοις Ύεγραπται, οὐδὲ 
πρόῤῥησις τοῦ Χριστοῦ ἑσφαλμένην ἔχει τῇ. ἔχδα- 
gw. Διὰ Πέτρου ἔδωχε τοῖς ἐπιαχόποις «hv χλεῖδα 
τῶν ἑπουρανίων τιμῶν * γίνωσχε ὅτι λυθεὶς λέλυσαι, 
καὶ δεθεὶς τοῖς ἁοράτοις δεσμοῖς χατασφίχχῃ. Ri 
ὀφθαλμοὺς εἶχες πρὸς τὴν οὐσίαν τῆς ψυχῆς, ἔδειξα 
ἄν σοι τῷ ἀφωρισμένῳ σχῆμα καταχεχριµένου, ῥαρυ- 
τάτοις δεσμοῖς τὸν αὐχένα πιεζοµένου, οὐδὲν τῶν 
μελῶν ἐλεύθερον f) ἄνετον ἔχοντος. Καὶ εἴθε τῷ βίψ ἡ 
τιμωρία περιωρίζετο! νυνὶ δὲ [ἂν]ἀνθρώπινόντισυμθῇ, 
xai ἀθρόον παραστῇ ἡ τελευτὴ, ὡς χλέπτης ἐν νυκτὶ, 


εἰ derepente mors accesserit, ut latro de nocte, D γίνωσχε χεχλεῖσθαί cot τὰ ἐχεῖ. Ἐπιμελεῖς εἰσι xai 


scito tibi occlusa quz illie sunt esse. Diligentes 
sunt οἱ qui non ludant illius regni janitores ; vi- 
dent animam separationis notas ferentem. Quasi 
quemdam fetore et sordibus carceris notatum, 
abigunt eam semita qua ad bona ducit. Non con- 
cedunt ut. ordines justorum cernat, et angelicam 
letitiam ; misera vero tum suz se temeritatis ve- 
hementer accusans, lugensque, ac plorans, et 
gemens in locum quemdam tristem tanquam an- 
gulum abjeeta permanebit, luctu nunquam flnituro 
ac insolabili in sternum peenas luens. « Nolite 
fieri, » inquit, « sicut equus et mulus, quibus non 


* Math. xvi, S. * Act. ix, 5. 


gh παιζόµενοι ol τῆς βασιλείας Oupupol: ὁρῶσι τὴν 
Ψυχὴν τὰ τοῦ ἀφορισμοῦ φέρουσαν σύμόολα. "Uc τινα 
τοῦ δεσµωτηρίου τῇ χόµῃ χαὶ τῷ ῥύπῳ χατηγορού- 
µενον, ἀπελαύνουσιν αὐτὴν τῆς ἐπὶ τὰ χαλὰ φερού- 
σης ὁδοῦ * οὗ συγχωρήσουσιν ἰδεῖν τὰ τάγματα δν 
xaluv, xat ἀγγελικὴν εὐφρασύνην. Ἡ ὃδδ ἁθλία τότε 
πολλὰ τῆς ἁδουλίας ἑαυτὴν καταμεμφομµένη, οἰμώ- 
ζουσα δὲ xai ὀδυρομένη, xaX στένουσα, χαὶ σχυθρω- 
πῷ τινι τόπῳ, olov γωνίᾳ προσεῤῥιμμένη διατελέσει, 
tbv ἄληκτον ὁδυρμὸν xa ἁπαραμύθητον εἰς αἰώνας 
ἐχτίνουαα. « Mi Ὑίνεσθε, » φησὶν, « ὡς ἴππος xai 
ἠμίονος, οἷς οὐχ ἔατι σύνεσις * bv χημῷ καὶ χαλινῷ 


---- - — 0e 


3i 


DE CÁSTIGATIONE. 


δι 


«à; σιαγόνας αὐτῶν ἄήξεις. » Tov σχληρὸν ὃ φαλμὸς A est intellectus : ín earo et freno maxillas eorum 


ἁπαλύνων ταῦτά φησι, xal olov ἑλαίῳ ἐχμαλάσσων 
eal; παραινέσεσι. Κάμψον οὖν τὺν αὐχένα, εἶξον ὡς 
ζυγῷ τοῖς προστάγµασι ' tb σχληρὸν ἀποῤῥή]ννται, 
1b εἶχον xai κχαμπτόµενον ὀρθοῦται ' xal διδάσχει σε 
τοῦτο ἡ ἐπὶ τοῖς φυτοῖς πεῖρα. Mh τὸν χαλινὸν Evba- 
xiv ὀρμήσῃς ἐπὶ τὸν κρημνὸν, ἢ τὸ βάραθρον, ἀλλὰ 
περιαχθεὶς τὸν αὐχένα τῇ χειρὶ τοῦ ἀναδάτον, ἐπὶ τὴν 
σώζουσαν ὁδὺν κατευθύνθητι’ ὅταν ἀπιτίμησιν δέξη, 
εἰπὲ ἀπὸ εὐλαδοῦς duyn; τὸ Δαθιτιχὸν, « ᾿Αγαθόν 
μοι, ὅτι ἑταπείνωσάς µε, ὅπως ἂν μάθω τὰ διχαιώ- 
µατἆ σου. » Mh ἐπισχοπικῆς αὐθαδείας εἶναι τὸν 
ἀφοριαμὸν νοµίαῃς ' πατρῷος ὁ νόμος, παλαιὸς τῆς 
Ἐχχλησίας χανὼν ἀπὺ τοῦ νόµου ἀἁρξάμενος xai χρα- 
τυνθεὶς àv τῇ χάριτι. θεώρησον tby ἅγιον Παὔῦλον 
δι ἐπιστολῶν τὰς ἀποφάσεις τοῦ ἀφορισμοῦ κατὰ τῶν 
ὑπευθύνων ἑχπέμποντα, χαὶ τὸν Κορίνθιον veaviaxov 
τῷ τοιούτῳ ἰατρεύοντα φαρµάχῳ, τὸν τῇ μητρυιᾷ 
σατανιχῶς ἐπιμανέντα « "Ov γὰρ ἀγαπᾷ Κύριος 
παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ υἱὸν ὃν παραδέχεται. » OO γάρ 
εἰσιν al ῥίζαι τῆς παιδείας γλυχεῖαι, ἀλλὰ πιχραί - 
χαρπὺν bk εἰς ὕστερον βλαστάνουσι χηρίων ἡδύτε- 
pov. Καὶ διὰ τοῦτο χρεία τῷ μὲν ἁσκουμένῳ τοῦ µο- 
χθεῖν, τῷ δὲ ἀσχοῦντι καὶ πληγῆς καὶ τραχύτητος. 
Καὶ τῷ μὲν Μωσαϊχῷ νόµῳ αἱ τέσσαρες δεχάδες μέ- 
yp: νῦν al νομικαὶ τῶν πληγῶν παραμένουσιν, οὗ τῷ 
εὐαγγελικῷ δὲ βίῳ "ἐπειδὴ πάντων ὁ λόγος ἐστὶ, καὶ 
ἔλες, xal ῥάδδος, xaX παράκλησις, xal πληγή. O0 
γὰρ τὐπτομέν σε ὡς οἰχέτην, ἀλλὰ παιδεύοµέν σε ὡς 
ἐλεύθερον” cot γὰρ ἐκ τῆς Σάῤῥας τῆς Σλευθέρας τὸ 
γένος, οὐχ kx τῆς ΄Αγαρ τῆς δούλης. Αἰδούμεθά σε 
ὡς υἱὸν τῆς ἐλευθέρας , οὐκ ἀτιμάζομεν ὡς γέννημα 
τῆς παιδίσχης. Auk τοῦτο ταῖς ἑλευθερίοις ἐπιτιμήσεσι 
λυκοῦμέν σε πλημμελοῦντα, οὗ σῶμα ξαΐνοντες, ἀλλὰ 
φυχὴν ἀνιῶντες. "Av δὲ xai τούτου φειδώμεθα, πῶς 
σε παιδεύσοµεν; Δυσμεταχείριστός ἔστιν ὁ διδασκα- 
lue λόγος, καὶ fj ἀγωγὴ τῆς ἀρετῆς, xal ποιχίλην 


ἐπιζητεῖ τὴν τῆς ἐπιστασίας οἰχονομίαν, τοῖς ὑπο- 


χειµένοις ἤθεσιν λαυτὴν προσαρµόζουσα. Ἔστι τις 
εὐπειθὴς xal τὴν γνώµην εὐάγωγος ; τούτῳ ὁ πρᾶος 
xai ἁπαλὸς ἁρμόζει λόγος. "Άλλος σχληρὸς xal &vá- 
Ίωγος; µαστίγων χρῄζει. Τί οὗν ποιήσομεν, ἐπειδὴ 
ῥάδδους οὗ µεταχειριζόµεθα; καταλείψοµεν αὐτὸν 
ἀπρονόητον; Οὐχ οὕτως. ἹΑλλὰ τὸν αὐτὸν λόγῳ µε- 


constringes *. » Durüm et contumacem psalmus 
emolliens h»c ait, et veluti oleo adhortationibus 
mitigans. Incutva ergo cervicem, precepta tan- 
quam jugum subi. Quod durum est confringitur ; 
quod cedit et flectitur, rectum efficitur; quod te 
etiam in plantis experientia docet. Ne freno den- 
tibus compresso rapiaris in precipitium, aut ba- 
ràthrum, sed accomipodatà manui sessorís cervice, 
ad viam qua te servet recta ducaris ; cum incre- 
paris, dic animo religioso lPavidicum illud : « Bo- 
aum mihi est, quod humlliaveris me, ut discan 
justificationes tuas *. » Ne segregationem arbitreris 
esse ab episcoporum audacia profectam; paterna 


. lex est, antiqua Ecclesizx regula, qui a lege traxit 


originem, et ip gratia obtinuit. . Contemplare san- 
cium illum Paulum per Epistolas separationis 
ponas in obnoxios pronuntiandas mandantem, et 
Corinthium juvenem ejusmodi medicamento sa- 
nantem, qui satanica rabie percitus, noverc:e se 
commiscüerat : «Quem enim Dominus diligit, casti- 
gat ; flagello autem ferit quem suscipit *.» Non sunt 
enim radices eruditionis dulces, sed amare ; fru- 
ctum autem in posterum germinant favis suavio- 
rem. Et idcirco labore quidem ei qui exercetur 
opus est ; ei autem quí exercet, et verbere, st 
asperitate. Ac in lege Mosaica decades quatuoet 
hucusque plagarum permanent, non autem in evau- 
gelica vita : siquidem omnium sermo est, miseri- 


C cordia et virga, adhortatio et plaga. Non enim tibi 


verbera Inferimas ut servo, sed te coetigamiüs ut 
liberum : tibi enim ex Sara libera genus est, non 
ex Agar serva. Reveremur te ut liberz filium, non 
dedecoramus ut ancillae progeniem : ob id liberis 
increpationibus te angimus peccantem, non corpus 
pungentes, sed animum cruciantes. Quod si οὗ 
hac re abstineamus, quo te paeto castigabimus ? 
Docendi ratio est tractatu difficilis, institutioque 
virtutis, ac variam requirit administrationis dispen- 
sationem, que se moribus ut sese offerunt accom- 
modet. Est quispiam obediens et ad instituendum 
animo facilis ? Huic lenis et mitis congruit sermo. 
Alius durus et indocilis? Verbheribus eget. Quid 
igitur faciemus, €um virgee non conceduntur ? 


ταῤῥυθμίσομεν elg ἄλλο σχΏμα ὑποχειμένῃ χρείᾳ D Eumne nulla cura, nulla providentia dignabimur t 


χατάλληλον * xal ὥσπερ τὰ ὄφα τῇ μικρᾷ προσθέσει 
τῶν ἀρτυμάτων πρὸς τὰς ἑναντίας ποιότητας δια- 
µείδεται, ἁπὺ τοῦ στύφοντος εἰς τὸ γλυχὺ, xai ἀπὸ 
τοῦ γλυκέος εἰς τὸ στύφον µεταθαλλόμενα’ οὕτως xal 
ὁ ἡμέτερος λόγος τῇ προσθήχῃ τῶν σχημάτων πρὸς 
διαφόρους χρείας μετατυποῦται, Ov ἐπινοηθῇ ἑχάστου 
τὸ τρόφιµον. 


M οὖν ἓν ταῖς Υωνίαις µου Χαταλάλει, vpayu ὀνο- 
µάνων τὸ διδασχαλιχὸν, μηδὸ τοὺς χοινωνοὺς τῶν 
ἁμαρτημάτων κχοινωνοὺς τῶν xav' ἐμοῦ ποιούµενος 
μέμφεων], χαθέξῃ χρίνων ἑἐπίσκοπον μετὰ τοῦ συν- 


! Psal. xxxi. 9. * Psal. εχνι. 71. 


Non ita sane. Sed cum verbis ad aliam accommo- 
dam rei subjecta formam concinne traducemus : 
ac quemadmodum opsonia condimentorum, exiguo 
additamento ad contrarias qualitates permutantur, 
ex acri in duíce, et ex dulci in acre conversa : ita 
et noster sermo ligurarum adjectione ad varios 
usus transformatur, ut quod cujusque educationi 
congruit intelligatur. 

Ne igitur in angulis de me obloquaris, asperum 
nominans docendi genus, neque cum tuorum sce- 
lerum participibus communes mei reprehensiones 
faciens, assideas episcopum cum vanitatis consessu 


! Hebr. xij. 6. 


$15 


novum quid passus, si e discipulis meis contuma- 
ciores indignentur. Est enim ea bominum pecuiia- 
ris quzedam affectio, quae ab initio ad flnem usque 
vitam comitatur ; ac qui aliis imperat, parentibus 
in totum is molestus et gravis est, imo etiam sce- 
leratis et iniquis odiosus : quisquis enim peccatum 
prohibet, zgritudinem parit. Ac me id preter eas 
res qua? extrinsecus occurrunt, satie historia ec- 
clesiastica docet. Quis Moyse pastor prxstantior 1 
Quis princeps ita moderatus ac lenis ? qui omnia in 
populi gratiam factus, nutritor, imperator, sacer- 
dos, verus pater, in bello servans , in deserto nus- 
quani aut sata, aut aratro culta bona suppeditans, 
jus apte dicens, sine errore dux vie; et tandem 
tamen seditionibus ut injurius agitatus est, con- 
viciis ut ledens petitus, ut latrones et fraudatores 
murmure turbatus, maledictis ut imperitus impe- 
rator ac malus prefectus.lacessitus, periclitatus 
etiam est ne ipso fungendi sacerdotii ofticio priva- 
Tetur, quando Dathan et Abiron filiique Core sedi- 
tiosam secum plebem una rupto federe ex populo 
alducentes, profani se sacerdotes sanctorum ma- 
gno conatu esse contenderunt, ac feminas qui suf- 
firent elegerunt, et ΠΟΠ multo post sancta attige- 
runt, ignemque mysticum accenderunt, quod ante 
incensum sufflentes exussit, Usque adeo populi 
praefectura docendique munus res est offendiculis 
obnoxia, ut Mosi ne fratres quidem pepercerint : 
quin et Maria obloquebatur, ei Aaron conviciaba- 


| S. GREGORII NYSSENI 
jJudicans. Equidem non zgre feram quasi animo A εδρίου τῆς µαταιότητος. Ἐγὼ δὲ οὗ παραχθήσοµοι 


τὴν φυχὴν χαινόν τι πάσχων , el ἄχθονταί pou τῶν 
μαθητῶν οἱ σχληβότεροι. Πάθος γάρ ἐστι τοῦτο &v- 
θρώπινον ἐξ ἀρχῆς εἰς τέλος τῷ Bl παραχόλουθον * 
xat βαρὺς μὲν ὁ ἄρχων ὡς ἐπὶ πᾶν τοῖς ἀρχομένοις" 
τοῖς δὲ μιαροῖς καὶ παρανόµοις χαὶ μίσους ἄξιος. Λυ- 
πεῖ γὰρ τὴν ἁμαρτίαν χωλύων. xal µε τοῦτο μετὰ 
τῶν ἔξωθεν πραγμάτων ἱχανῶς καὶ fj ἐχχλησιαστιχὴ 
Ιατορία διδάσχει. Τίς χρείττων ποιμὴν Μωσέως; τίς 
δὲ ἄρχων ἐμμελὴς οὕτω καὶ Ίπιος, πάντα γινόμενος 
τῷ λαῷ, τροφεὺς, στρατηγὸς, ἱερεὺς , αὐτοπατὴρ, ἓν 
πολέμοις σώζων, ky ἑρήμῳ ἄσπαρτα καὶ ἀνήροτα 
χορηγῶν ἀγαθὰ, διχάξων ἐμμελῶς, ἁπλανῶς ὁδηγῶν; 
χαΐτοι ἐπὶ τούτων χατεστασιάσθη ὡς ἀδιχῶν, ὑθρίσθη 
ὡς βλάπτων, χατεγογγύσθη ὡς οἱ χλέπτοντες xal 


B νοσφιζόµενοι , ἑδλασφημήθη ὡς ἀνεπιστήμων στρα- 


τηγὸς καὶ προστάτης οὐχ ἀγαθὸς, ἐχινδύνευσε xal 
αὐτῆς τῆς ἱερωσύνης ἀπελαθῆναι, ἠνίκα Δαθάν xal 
Αδειρὼν xaX υἱοὶ Kopk δῆμον στασιώδη μεθ' ἑαυτῶν 
τοῦ λαοῦ ἀποῤῥήξαντες, βἐθηλοι τῶν ἁγίων ἱερεῖς 
ἐφιλονείχουν εἶναι, xal τὰς θυµιατρίδας µετεχειρί- 
ζοντο, xai ὅσον οὐδέπω τῶν ἁγίων Ώπτοντο, xal τὸ 
πὺρ ἀνῆπτον τὸ μυστιχὸν, ὃ πρὺ τοῦ θυµιάµατος 
τοὺς θυμιῶντας κατέφλεξε. Καὶ τοσοῦτόν γέ ἐστιν 
εὐπρόσχρουστον προστασία λαοῦ καὶ vb διδασκαλιχὸν 
ἐπιτήδευμα, ὥστε οὐδὲ οἱ ἁδελφοὶ τοῦ Μωῦσέως 
ἐφείσαντο' ἀλλὰ xal Μαρία χατελάλει, xal ᾿Δαρὼν 
ἑλοιδόρει , καὶ τὸ φορτιχὸν τῆς ἀρχῆς τὴν φυσικὴν 
παρώξυνεν εὔνοιαν , xal τοὺς οἰχειοτάτους τῷ πολυ- 
μόχθῳ ἀνδρὶ ἐπανέστησεν. ᾽Αλλ' οὐδὲν περὶ τοῦτο ὁ 


Ur ; ac imperii onus imporlunum naturalem con- C μὲν γὰρ ἣν Μωῦσῆς, καὶ οὐδὲν ἑαυτοῦ χείρων ἐγένετο’ 


citavit henevolentiam , et amicissimos quosque 
viro laborioso ut insurgerent fecit. Verum nihil ad 
hoc ille, siquidem erat perpetuo Moyses, et nihil 
seipso deterior evadebat. Ab illis vero peccatorum 
in ducem Deus penas exegit, quas luerunt. Quid 
qui post eum prafuerunt ? Nonne religionem docens 
]saías serra dissectus est? Nonne Jeremias contra 
cultum idolorum concionans clamore fatigatus est, 
et lacus eum et catarrhactarum supplicia excepe- 
runt ? Num Zacharias inter templum et altare bello 
petitus est et trucidatus ? Dominus quoque nosler 
ipse nonne pro ovibus pastor occisus est ? nonne 
proiis quos erudiebat, odio habitus cruci suf(izus 
est ? Quid Paulo caput abscidit ? Quid Petrum ad 
crucem sustulit? Quid singulos discipulos variis 
tormentis tradidit ? Nonne quod probiberent pec- 
catum, et docerent justitiam ? Semper enim d;sci- 
pulis quos reprehendunt, invisi sunt veritatis 
amatores et magistri. Nos autem nondum veritatis 
nomine colaphum ullum passi sumus, neque ad- 


ol δὲ τῶν εἰς «bv ἡγεμόνα πλημμεληµάτων παρὰ 
Θεοῦ τὰς δίκας καὶ ἀπῃτήθησαν, xal ἀπέτισαν. Τί οἱ 
μετὰ τοῦτον; Οὐχ Ἡσαῖας τὴν εὐσέδειαν διδάσχων 
ἐπρίσθη; Οὐχ Ἱερεμίας τὴν εἰδωλολατρείαν ἀποχη- 
ρὗττων κατεθοήθη, xal λάχχοι αὐτὸν καὶ τιµωρίἰαι 
χαταῤῥαχτῶν διεδέξαντο; Οὐ Ζαχαρίας μεταξὺ τοῦ 
ναοῦ xaX τοῦ θυσιαστηρίου ἐπολεμήθη χαὶ ἐφονεύθη ; 
Ὁ Κύρως ἡμῶν [6] αὐτὸς οὗ περὶ τῶν προθάτων, ὁ 
ποιμὴν, ἐσφάγη; οὗ περὶ τῶν παιδευοµένων µιση- 
θεὶς ἑσταυρώθη; Ti Παῦλον τῆς κεφαλῆς ἀπέτεμε ; 
τί Πέτρον ἐπὶ τὸν σταυρὸν ὕψωσε; τί τοὺς καθ) 
ἔχαστον τῶν μαθητῶν ταῖς ποιχίλαις τιµωρίαις παρ- 
ἐδωχεν; Οὐ τὸ χωλύειν τὴν ἁμαρτίαν, χαὶ παιδεύειν 
διχαιοσύνην; ᾿Αεὶ γὰρ ἐχθροὶ τῶν ἐλεγχομένων 
μαθητῶν οἱ τῆς ἀληθείας φίλοι τε xal διδάσχαλοι. 
Ἡμεῖς δὲ οὐδέπω ὑπὲρ τῆς ἀληθείας ἑῥῥαπίσθημεν, 
οὐδέπω τῇ σαρχὶ τὸν χίνδυνον ἐδεξάμεθα. Καὶ τί μέγα 
ἂν γογγυσθῶμεν, οἱ τοῦ σταυρωθέντος διάχονοι; Ὡς 
πατὶρ !| µήτηρ δέἐχοµαἰ σου τὰς σχληρότητας καὶ 
παροξυσμούς. 


huc corporis periculum subiimus. Ác quid magni murmuremus, qui crucilixi ministri sumus? Veluti 
pater aut mater (199 insolentias exacerbationesque amplector. 


31 DE VIRGINITATE. 


$18 





ΤΟΥ EN ATIOIZ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
IIEPI IIAPOENIAX 


EHIZTOAH ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΗ EIZ TON KAT" APETHN BION. 


S. P. N. GREGORII 
DE VIRGINITATE. 


EPISTOLA EXHORTATORIA AD FRUGI VITAM. 


(Petro Galesinio interprete. ) 


'O μὲν σχοπὸς τοῦ λόγου ἐστὶν, ἐπιθυμίαν τῆς κατ Α — Oratio hec omnis eo specta!, ut, qui ejus vim 


ἀρετὴν ζωθς τοῖς ἑντνγχάνουσιν ἐμποιῆσαι' πολλῶν 
δὲ τῷ χοινοτέρῳ Bl, χαθὼς ὠνόμασεν ὁ θεῖος ᾽Από- 
στολος, τῶν περισπασμῶν ἐγχειμένων, ἀναγχαίως ὁ 


λόγος, ὥσπερ τινὰ θύραν xat εἴσοδον τῆς σεµνοτέρας - 


διαγωγῆς, τὸν τῆς παρθενίας ὑποτίθεται βίον, ὡς 
οὔτε τοῖς ἑμπλαχεῖσι τῇ τοῦ βίου κοινότητι ῥάδιον τὸ 
χαθ᾽ ἡσυχίαν προσφιλοσοφεῖν τῇ θειοτέρᾳ ζωῇ , xal 
τοῖς ἁποταξαμένοις πάντη τῷ ταραχώδει Bl, πολλῆς 
εὐχολίας οὕσης ταῖς ὑψηλοτέραις ἀσχολίαις παρ- 
εδρεύειν ἀπερισπάστως. Καὶ ἐπειδὴ xa0' ἑαυτήν πως 
ἀργοτέρα πρὸς τὸ πείθειν ἐστὶν fj cup 60v), xal οὐκ 
ἄν τις ῥᾳδίως ὑπαγάχγοιτό τινα dip τῷ λόγῳ πρός τι 
τῶν ὠφελούντων ἐγχελευόμενος, εἰ μὴ πρότερον ἁπο- 
σεμνύνειεν ἐχεῖνο, πρὸς ὃ τὸν ἀκροατὴν mapopud- 
τούτου χάριν ἀπὸ τῶν ἐγχωμίων τῆς παρθενίας ἁρ- 
ξάμενος, οὕτως εἰς τὴν συμθουλὴν καταλήγει. ΜΑλ- 
λ}ον δέ πως τοῦ ἐν ἑκάστῳ καλοῦ, xal διὰ τῆς παρα- 
θέσεως τῶν ἑναντίων φανερουµένου, ἀναγχαίως xal 
τῆς δυσχερείας τοῦ χοινοτέρου βίου μνήμη τις Υέγο- 
νεν. Εἶτα εὐμεθόδως ὑπογραφή τις παρεισήχθη τοῦ 
χατὰ φιλοσοφίαν βίου, xai τὸ jh δύνασθαι τούτου 
τυχεῖν τὸν ἓν χοσμιχαῖς ὕντα φροντίσιν, κατεσχευά- 
σθη. Tf; δὲ σωματικῆς ἐπιθυμίας ἀργούσης ἐν τοῖς 
ἁποταξαμένοις, ἀχολούθως ἐπεζητήθη τί τὸ ἀληθῶς 
ἐπιθυμητόν, OD χάριν καὶ τὴν ἐπιθυμητιχὴν δύναμιν 
παρὰ τοῦ Δημιουργοῦ τῆς φύσεως ἡμῶν ἑλάδομεν. 
Τούτου δὲ xa0' ὅσον οἷόν τε ἦν ἐχχαλυφθέντος, ἐφάνη 
ἀκολούθως xal tiva. µέθοδον πρὸς τὸ τυχεῖν τούτου 
ἐπινοῆσαι τοῦ ἀγαθοῦ. Εὐρέθη τοίνυν ἀληθὴς παρθε- 
νία, ἡ παντὸς τοῦ ἐξ ἁμαρτιῶν μολυσμοῦ καθαρεύ- 
ουσα, πρὸς τὴν τοιαύτην ἐπίνοιαν ἐπιτηδείως Eyouca* 
ὥστε πάντα τὸν διὰ µέσου λόγον, κἂν πρὸς ἕτερά 
τινα Αλέπειν δοχῇᾗ, πρὸς τὸ τῆς παρθενἰας συντείνειν 
ἐγχώμιον. Τὰς δὲ μεριχὰς ὑποθήχας τοῦ τοιούτου 
βίου, ὅσαι τοῖς ἀχριθῶς μετιοῦσι τὴν σεμνότητα ταύ- 
την ἐπετηδεύθησαν, φεύγων τὴν ἀμετρίαν ὁ λόγος 
παρέδραµε, καθολικῶς τὲ διὰ τῶν γενικωτέρων παρ- 


assequuntur, iis profecto vit:e honestz, et que vir- 
tuti maxime conveniat, allatura sit cupiditatem : 
permultze enim cum sint, ut divini Apostoli verbo 
utar, distractiones, qux communi hominum vitz 
impendent; necessario hzc quidem oratio, quasi 
quosdam sanctioris discipline aditus, atque fores 
virginalis vitze rationes constituit: tanquam neque 
iis, qui in hac vitze vulgaris societate occupati sunt, 
facile sit otioso animo se divinioris vita institutis 
tradere, et illis, qui ab omni turbulent vitz con- 
suetudine se removerunt, valde promptum sit ac 
facile, in gravioribus rerum divinarum studiis sine 
ulla interpellatione ac libere versari. Et quoniam 
aliquo modo consilium per se non multam ad per- 
suadendum- vim habet, neque qui ad res aliquas 
utiles et salutares adhortatur, facile quempiam 
simplici verborum ratione flectit, nisi illud unum 
ante graviter, et ample exornaverit, ad quod audi- 
torem ipsum impellere studet: propterea oratio 
hac, qui consilio concluditur et terminaiur, a vir- 
ginitatis laudibus exorsa est. Quz autem cuique rei 
laus attribuitur, ea quia rerum inter se pugnantium 
appositione, quasi contentione quadam, illustrior 
fit, non sine causa a nobis molestiarum, ae diflicul- 
tatum, quibus humana vita affieitur, mentio facta 
est. Deinde explicatio quzdam, et ifla quidem bre- 
vis est introducta vitz illius, quz philesophiz οοΠ- 
sentanea est, illudque sane conclusum est, non 


C Posse eam vitz? rationem quemquam assequi, qui 


in humanis negotiis omnino versatur. Sed cum 
eorum, qui rerum humanarum curam abjecerunt, 
corporis cupiditas debilitata sit, et quasi languescat 
appetitio, illud item ordine quasitum est, qua» a 
nobis res sit vcre appetenda. Cujus rei gratia ab 
eo qui naturz nostrz effector est, ipsam appetitio» 
nis vim naturamque nos accepimus. Qua quidem 
re, quoad fleri potuit, plane explica!a, neque etiam 


*-- - -—— ————— --- 


$19 8. GREGORII NYSSENI 220 
praepostere visum est, rationem quamdam, atque A αγγελµάτων προααγαγὼν τὴν παραίνεσιν, ἔμπεα 


viam indagare, qua hoc sane bonum assequeremur. 
Vera igitur, et solida virginitas cum nullis peccato- 
rum sordibus obsolescat, ea ad hanc ipsam inda- 
gationem inventa est valde accommodata. Quam- 
obrem quzcunque hac oratíone exposita sunt, etsi 
alio spectare videntur, omnia tamen ad hanc virgi- 
nalem laudem plane referuntur. Singula enim hujus 
vita precepta atque instituta, αυ diligenter sunt 
ct accurate exculta ab iis, qui sancte vite hujus 
participes sunt, nimiam verborum copiam effugiens, 
hec percurrit oratio: ac generatim per commu- 
nía precepta adhortatione produeta, res singulas 
ita quodam modo comprehendit, ut neque res ullas 
necessarias pretereat, neque extra modum vage- 
tur. Cum autem in more atque hominum consue- 
tudine illud positum sit, ut omnes iis potissimum 
sese studiis dent, quorum laude viros illustres ex- 
titisse viderint, necessario qui cclibatus gloria 
floruerunt, eos pie commemoravimus. .Et quoniam 
neque rebus narrandis exempla ad virtutis per- 
fectionem tantum quidem momenti habent, quan- 
tum certe habet tum vox viva, tum maxime exempla, 
qua res salutares gignunt : idcirco jure et merito, 
hac prope extrema oratione, religiosissimi episcopi, 


ριείληφε τρόπον τινὰ τὰ χαθέχαστον’ ὡς µήτε τι παρ- 
εδεῖν τῶν ἀναγχαίων, xa τὴν ἀμετρίαν φυλέξι- 
σθα.. Ἔθους δὲ πᾶσιν ὄντος, προθυμότερον ἀντιλαμ- 
θάνεσθαι παντὸς ἐπιτηδεύματος, eU τινας ἐν ἐχείνῳ 
προευδοχιµήσαντας ἴδοι, ἀναγχαίως καὶ τῶν £v ἀγα- 
µίᾳ διαλαµφάντων ἁγίων μνήμην ἐποιησάμεθα. Kat 
ἐπειδὴ μὴ τοσοῦτον τὰ Ev τοῖς διηγήµασιν ὑποδεί- 
γµατα δύνανται πρὺς χατόρθωσιν ἀρετῆς, ὅσον ἡ 
Coa φων], καὶ τὰ ἐνεργούμενα τῶν ἀγαθῶν ὑπο- 
δείγµατα * ἀναγχαίως πρὸς τῷ τέλει τοῦ λόγου, 
τοῦ θεοσεθεστάτου ἐπισχόπου xai Πατρὺὸς ἡμῶν 
ἐπεμνήσθημεν, ὡς μόνου δυνατῶς ἔχοντος τὰ τοι- 
aUa παιδεύειν. Ἡ δὲ µνήµη οὖν ἐπ ὀνόματος 
γέγονεν, ἀλλὸ διά τινων γνωρισμάτων τὸ ἐχεῖνον 
εἶναι τὸν δηλούμενον ὁ λόγος ἠνίξατο" ἵνα μὴ τοῖς 
μετὰ ταῦτα καθομιλοῦσι τῷ λόγῳ ἀνόνητος ἡ συµ- 
60035 εἶναι δόδῃ, τῷ παρελθόντι τὸν βίον προσφοι- 
τᾷν τοὺς νέους ἐγχελεύουσα * ἀλλὰ πρὸς τοῦτο βλέ- 
ποντες µόνον, οἷον εἶναι προσήχει τὸν τοιούτου βίου 
καθηγητὴν, ἐκλέγωνται ἑαυτοῖς εἰς ὁδηγίαν τοὺς &si 
παρὰ vf; τοῦ Θεοῦ χάριτος εἰς προστασίαν τῆς xat' 
ἀρετὴν πολιτείας ἀναδειχνυμένοις' ἡ γὰρ εὑρήσουσι 
τὸν ζητούμενον, 7| olov χρὴ εἶναι οὐχ. ἀγνοῄσουσιν. 

et Patris nostri meminimus, quasi unus omnium 


marine possit hac ipsa qus qusrimus docere. Mentio autem ejus non nominatim facta est, sed 
ex quibusdam signis oratio ipsa ostendit eum esse, quem nos significamus : ut ne qui postea in hoc 
sermone versantur, id consilium iis videatur inutile, οἱ, qui in hanc vivendi viam ingrediuntur, 
&e ad juvenes conferre juberentur. At vero hoc solum hi intuendo, nempe «qualem esse deceat hujus 
vite moderatorem, deligant eos sibi duces, qui munere ac benignitate Del instituti sunt, ut honestze 
vita bujus rationibus presint: ita enim aut invenient id quod querunt ; aut, quale hoc esse debeat 


non ignorabuut. 
CAP. f. 
Omni laude praestantior virginitas. 

Augusta illa virginitatis quaedam quasi facies, 
que cum in pretio est apud omnes qui de bono 
sincere judicent, tum iis solis contingit, quibus ad 
preclarum boc studium Dei gratia benigne opitu- 
letur, vel ex nomine quo compellatur, insignem 
Jaudem habet : nam incorruptum, qua vox in vir- 
ginitate de multorum consuetudine dicitur, ejus 
integritalem significat. Itaque ex eo nomine quod 
tantumdem valeat, intelligere est bujus doni pra- 
stantiam : siquidem, cum multa sint quae cum vir- 
tute gerantur, solum hoc incorrupti appellatione 
ornatum est. Sin autem beneficium hoc Dei Optimi 
Maximi etiam praedicandum est, sufficiet ad ejus 


commendationem divinus Apostolus, qui paucis D 


verbis omnem laudum amplificationem obscuret, 
sanctam atque inculpatam eain appellans, qux hoc 
munere ornata sit. Quod si enim august hujus 
virginitatis ea est perfunctio, ut inculpatus ac san- 
ctus efficiare: es: autem voces proprie ac primo 
ad incorrupti Dei gloriam usurpantur: ecquenam 
major esse potest laus virginitatis, quam ostendi 
eam iis rebus castorum suorum arcanorum parti- 
cipes quasi deos efficere, ut socii quidam sint glo- 
ris solius vere sancti atque inculpati Dei, necessi- 
tudine cum eo puritate atque integritate contra- 


c ΚΕΦΑΛ. A', 


Ὅτι αρείσεων ἑγκωμίων ἡ παρθενία. 

Τὸ σεμνὸν τῆς παρθενίας εἶδος, ὃ πᾶσι μὲν τίµιόν 
ἐστι τοῖς τὸ χαλὸν ἐν χαθαρότητι χρίνουσε᾽ παραγἰ- 
νεται δὲ µόνοις οἷς ἂν ἡ τοῦ θεοῦ χάρις εὐμενῶς πρὸς 
τὴν ἀγαθὴν ταύτην ἐπιθυμίαν συναγωνίσηται’ αὐτόθι 
μὲν ἔχει τὸν πράποντα ἔπαινον, ἀπὸ τῆς προσηγορίας 
τῆς συνονοµαξομένης αὑτῃ. Τὸ γὰρ ἄφθορον χατὰ 
τὴν συνήθειαν τῶν πολλῶν ἐπὶ τῆς παρθενίας λεγό- 
µενον, σημαντικὀν στι τῆς ἐν αὐτῇ χαθαρότητος. 
"(lote διὰ τοῦ ἰσοδυναμοῦντος ὀνόματος ἔστιν ἐπιγνῶ- 
ναι τὴν ὑπερδολὴν τοῦ τοιούτου χαρίσµατος, εἴπερ 
πολλῶν ὄντων τῶν χατ᾽ ἀρετὴν ἐπιτελουμένων, µόνον 
τοῦτο τῇ ἔπωνυμίᾳ τοῦ ἀφθάρτου τετίµηται. El δὲ 
χρὴ xat δι ἐγχωμίων ταύτην τοῦ Μεγάλου θεοῦ δω- 
ρεὰν ἀποσεμνύνειν, ἀρχεῖ πρὸς εὐφημίαν αὐτῆς ὁ 
θεῖος Απόστολος , δι ὀλίγων ῥημάτων πᾶσαν ἔγχω- 
µίων ὑπερθολὴν ἀποχρύψας, ὃς ἁγίαν καὶ ἅμωμον 
τὴν κεχοσμηµένην διὰ τῆς χάριτος ταύτης ὠνόμασεν. 
Ei γὰρ τὸ κατόρθωμα τῆς σερνῆς ταύτης παρθενία: 
ἐστὶ, τὸ) ἅμωμόν τινα γενέσθαι καὶ ἅγιον * ταῦτα δὲ 
«à ὀνόματα χυρίως xoi πρώτως εἰς δόξαν παραλαμ- 
θάνεται τοῦ ἀφθάρτου θεοῦ" τίς μείζων ἔπαινος παρ- 


- Osvlac , fj τὸ ἀποδειχθῆναι διὰ τούτων θεοποιοῦσαν 


τρόπον τινὰ τοὺς τῶν καθαρῶν αὐτῆς μυστηρίων 
µετεσχτκότας, εἰς τὸ γενέσθαι αὐτοὺς χοινωνοὺς τῆς 
δόξης τοῦ μόνου ὡς ἀληθῶς ἁγίου καὶ ἁμώμου θεοῦ, 


531 DE VIRGINITATE. 


διὰ χαθαρότητος αὐτῷ xal ἀφθαραίας οἰχειουμένους. A benda. Quicunque vero longius orationis digres- 


"σοι δὲ μαχροὺς ἐπαίνους ἐν διεξοδιχοῖς χατατεί- 
νουσι λόγοις, ὡς δ.ὰ τούτων προσθήσοντές τι τῷ θαύ- 
ματι τῆς παρθενίας, λελήθασιν ἑαυτοὺς, xavá ve τὴν 
ἐμὴν χρίσιν, ἐναντιούμενοι τῷ lol σχοπῷ' δι’ ὧν 
ἐξαίρουσιν εἰς μέγεθος, ὕποπτον ποιοῦντες διὰ τῶν 
ἐγχωμίων τὸν ἔπαινον. "Όσα γὰρ Ev τῇ φύσει τὸ µε- 
γαλεῖον ἔχει, οἴκοθεν τὸ θαῦμα ἐπάγεται, οὐδὲν τῆς 
lix τῶν λόγων συνηγορίας δεόµενα’ χαθάπερ ὁ obpa- 
ws, ἡ ὁ Ἆλιος, ἡ ἄλλο τι τῶν τοῦ χόσµου θαυμάτων’ 
τοῖς δὲ ταπεινοτέροις τῶν ἐπιτηδευμάτων ἀντὶ ὑπο- 
θάθρας ὁ λόγος γινόµενος, μεγέθους τινὰ φαντασίαν 
διὰ τῆς τῶν ἑπαίνων περινοίας προστίθησιν. "Όθεν 
πολλάχις τὸ ix τῶν ἐγχωμίων κατασχευαζόµενον 
θαύμα, ὣς σεσοφισμένον χαθυποπτεύεται ὑπὸ τῶν 
ἀνθρώπων. Ἔπαινος δὲ μόνος ἱκανὸς τῆς παρθενίας 
ἐστὶ, τὸ χρείττονα τῶν ἑπαίνων εἶναι τὴν ἀρετὴν 
ἀποφήνασθαι, xai τῷ Bl θαυμάσαι μᾶλλον f) τῷ 
λόγῳ τὴν χαθαρότητα’ ὁ δὲ ὑπόθεσιν ἐγχωμίων ταύ- 
την ὑπὸ φιλοτιμίας ποιούμενος, ἔοιχε τὴν σταγόνα 
τῶν οἰχείων ἱδρώτων ἀξιόλογον εἰς προσθήχην νοµ(- 
ζειν τῷ ἀπείρῳ πελάγει γενήσεσθαι, εἴγε ἀνθρωπίνῳ 
λόγῳ δυνατὸν εἶναι τὴν τοσχύτην χάριν ἁἀποσεμνύναι 
τεπίστευχεν. Ἡ γὰρ τὴν ἑαντοῦ δύναμιν ἀγνοεῖ, ἢ 
ὅ ἐπαινεῖ οὐχ ἑπίσταται. 


sionibus hujus rei latius explicant laudes, quasi ex 
hoc aliquid admirabili buic virginali studio sint 
addituri, hi profecto mihi seipsos ignorare viden- 
tur, cum suz sententize magnopere ipsi repugnent: 
quibus enim encomiis se rei magnitudinem ampli- 
ficare arbitrantur, iisdem suspectam faciunt laudem. 
Nam quas natura excellunt, admirationem secum 
afferunt, neque orationum patrocinio indigent : 
qualia sunt ccelum, sol, czeteraque jd generis, quss 
in omni colo, et terra aliquid admirabile habent : 
humilioribus autem studiis oratio pro fundamento 
proposita aliquam magnitudinis opinlonem laudum 
artificio adjungit. Itaque fit plerumque ut admiratio 
qua encomiis comparatur, veluti commentitia ab 
hominibus suspecta habeatur. Ergo hzc laus virgi- 
nitatis egregia est, ut scilicet statuat quis virtutem 
ipsam omni esse laude prestantiorem, atque ex ipso 
potius vite genere, quam ex aliqua oratione casti. 
tatem suspiciat atque admiretur; nam qui in hoe 
virginitatis laudandz argumento glorie cupiditate 
adductus versatur, non ab eo plane disimilis est- 
qui aliquam sudoris sui stillam, quam is magni 
faciat, immenso mari putet fore additamentum, si 
modo hominum sermone crediderit tantum munus 


posse illustrari atque ornari. Aut enim is suarum virium ignarus est, aut 'id quod laudat non intel- 


ligit. 
ΚΕΦΑΛ. Pr. 


Ὅτι ἴδιον τῆς θείας τε καὶ ἁσωμάτου «φύσεως 
χατόρθωµά ἑστιω ἡ παρθερία. 


Συνέσεως γὰρ ἡμῖν ypsta πολλῆς, δι’ ἧς ἔστι γνῶ- 
ναι τὴν ὑπερθολὴν τῆς χάριτος ταύτης, Ἶτις συνεπι- 
νοεῖται μὲν τῷ ἀφθάρτῳ Πατρί: ὃ δὴ χαὶ παράδοξον, 
tv Πατρὶ παρθενίαν εὑρίσχκεσθαε, τῷ τε Υἱὸν ἔχοντι, 
χαὶ δίχα πάθους γεννήσαντι’ τῷ δὲ Μονογενεῖ Θεῷ τῷ 
τῆς ἀφθαρσίας χορηγῷ συγχαταλαμθάνεται , ὁμοῦ τῷ 
χαθαρῷ καὶ ἁπαθεῖ τῆς γεννήσεως αὑτοῦ συνεχλάµ- 
vaca, Πάλιν τὸ ἶσον παράδοξον, Υἱὸς διὰ παρθενίας 
νοούµενος. Ἐνθεωρεῖται δὲ ὡσαύτως xal τῇ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος φυσιχῇ xat ἀφθάρτῳ καθαρότητι. Τὸ γὰρ 
χαθαρὸν καὶ ἄφθαρτον ὀνομάσας, ἄλλῳ ὀνόματι τὴν 
παβθενίαν ἑσῆμανας. Πάσῃ δὲ τῇ ὑπερχοσμίῳ φύσει 
συμπολιτεύεται͵, διὰ τῆς ἁπαθείας συμπαροῦσα ταῖς 

περεχούσαις δυνάµεσιν, οὔτε τινὸς τῶν θείων χωρι- 
ζομένη», xal οὐδενὸς τῶν ἑναντίων προσαπτομένπ. 
Πάντα γὰρ ὅσα καὶ φύσει [xaX] προαιρέσει πρὸς ἀρετὴν 
γένευχεν, τῷ καθαρῷ πάντως ἑνωραῖξεται τῆς ἆφθαρ- 
cíag* xal ὅσα πάντα εἰς τὴν ἑναντίαν ἀποχέχριται 
τάξιν, τῃ ἁποπτώσει τῆς καθαρότητος τοιαῦτά ἐστι 
καὶ ὀνομάζεται. Τίς οὖν ἐξαρχέσει δύναµις λόγων τῇ 
τοσαύτῃ χάριτι παρισωθῆναι; Ἡ πῶς 00 φοθεῖσθαι 
Xp. ph διὰ τῆς τῶν ἑπαίνων σπουδῆς λυμήνηταί τις 
τὸ μεγαλεῖον τοῦ ἀξιώματος, ἑλάττω τὴν περὶ αὐτοῦ 
δόξαν τῆς προειλημμµένης τοῖς ἀχροαταῖς ἐμποιῄσας ; 
Οὐχοῦν χαλῶς ἔχει, τοὺς μὲν ἐγχωμιαστιχοὺς λόγους 


ἐπὶ ταύτης ἐᾷν, ὡς ἀμήχανον ταῖς ὑπερθολαῖς τῖς 


ὑποθέσεως συνεπᾶραι τὸν λόγον. ὡς καὶ ἔστι δυνα- 
τὸν ἀεὶ μεμνῖσθαι τοῦ θείου χαρίσµατος , χαὶ ἐπὶ 


CAPUT if. 


Divine et incorporea nature proprium, et perfectum 
virginitatis officium. 

Iutelligentia non parva egemus , ut cognitionem 

capere possimus hujus excellentis gratiz;, qua cuim 

incorrupto patre comprehenditur. Res admirabilia 


est, atque inusitata, ut virginitas in Patre invenia- 


tur, qui et Filium habet, et Filium absque affectu 
genuit. Cum unigenito autem Deo, qui omnis pudi- 
εί, et incorrupte virginitatis auctor est, simul 
cognoscitur, cum in ejus pudica, atque incorrupta 
generatione pariter eluxerit. Rursusque mirum zque 
est Filium in virginitate comprehendi. Eademque 
ratione in Spiritus sancti naturali atque incorrupta 
puritate spectantur. Cum enim purum nominas, 
atque incorruptum, virginitatem alio nomine signi- 


p ficas : que in universa denique celesti natura. si- 


mul versatur, quia cum ab affectibus vacua sit, 
sublimibus illis potestatibus inhzret. Neque vero, 
etsi a nullis rebus divinis sejuncta est virginitas, 
contrarlis tamen est rebus adjuncta. Cuncta enim, 
qua et natura et consilio ad virtutem propensa 
sunt, omnino incorrupte virginitatis, pudicitizque 
splendore decorantur; qus vero in contrariam 
virtutis partem proclivia feruntur, castitatis lapsu 
ea talia et sunt, et nominautur. Quamobrem qu:e 
tanta erit dicendi facultas et eopia, qu:& tam magni 
muneris dignitatem laudibus square possit ? Quove 
pacto non pertimescendum, ut ne studio laudum 


' quis dignitatis amplitudinem laedat, si minorem iis, 


qui audiunt, quam ipsi antea conceperant, opinie- 





$25 S, GREGORI] NYSSENI 324 
nem in laudando afferat? Praeclare itaque agitur, A γλώττης ἔχειν το ἀγαθὸν, ὅπερ ἴδιον μὲν τῆς ἄσω- 


si αυ in alicujus rei laudibus versantur orationes, 
in hae pretereantur: quasi difficile sit orationis 
vim et copiam comparare, qua gravissimo huic 
argumento respondeat : quemadmodum contra illud 
facile est, divinum hoc munus perpetua memoria 
colere, atque id bonum in ore semper habere, quod 
incorporez divinzeque nature proprium quidem ac 
precipuum est; Dei tamen benignitate iis eliam, 
qui e carue et sanguine effecti hujus vitze usura 
fruuntur, datum et tributum est, ut virginitas quasi 
inanum munditizg participationem porrigens, ho- 
minum naluram vitiosa affectione abjectam rursus 
erigat, et ad ccelestium contemplationem perducat. 
Ob eam enim causam mihi Dominus noster Jesus 
Christus, a quo veluti fonte quodam omnis casti- 
monia manat, non nuptiarum via quzsita, in hanc 
vitam ingressus videlur, αἱ ex eo modo, quo car- 
nem humanam assumpsit, admirabile hoc, et ma- 
gnum plane mysterium patefieret : quoniam, quse 
Dei adventum demonstraret, sola castitas idonea 
est: quam aliter perfecte omnino przxstare nemo 
potest, nisi qui ab omni carnis affectu se etiam 
alque etiam totum averterit. Quod enim' in Marice 
Virginis inviolate corpore effectum cst, perfecta 
Christi divinitate, qux in ipsa Virgine eluxerat: 
lioc ipsum in omni animo contingit, qui sit castitate 
ornatus, rationemque ducem in virginali vita se- 
quatur. Quoniam non amplius, ut corporis humani 
formam habitumque induat, venturus est Dominus ; 
non enim etiam novimus, inquit, secundum carnem 
Christum ; sed iun spiritu veniet, et Patrem secum 
ducet, ut quodam [oco testatur Evangelium. Que- 
niam igitur tanta vis virginitatis est, ut et in coelis 
apud spirituum Patrem maneat, et cum celestibus 
illis mentibus una exsultet, et salutem humanam 
attingat; cumque Deum ipsum sua vi ad human: 
vie communionem ducat, hominemque rursus ad 
eclestium rerum cupiditatem excitet ; atque adeo 
hominum cum Deo familiaritatis vinculum quoddam 
hec cum sit; et ea, qui vicissim natura valde di 
staht, ipsa concilians in consensum concordiam- 
que redigat : qua dicendi vis Inveniri posset, qua 
mirabilis bujus rei magnitudinem assequatur ? Sed 
quia absurdum plane est mutarum rerum, et earum, 
qua sensu carent, similem se esse videri, e duo- 
busque alierum est, ut aut quis virginales laudes 
non agnovisse videatur, aut ad harum cognitionein 
non commotum se neque affectum ostenderit : nos 


pázou φύσεώς ἐστι xal ἐξαίρετον᾽ ὑπὸ φιλανθρωπίας 
δὲ θεοῦ, χαὶ τοῖς διὰ σαρχὸς xal αἵματος λαχοῦσι τῖν 
ζωὴν ἐχαρίσθη, ἵνα χαταθληθεῖσαν τὴν ἀνθρωπίνην 
φύσιν ὑπὸ τῆς ἐμπαθοῦς διαθέσεως, ὥσπερ τινὰ χεῖρα 
τὴν τῆς χαθαρότητος µετουσίαν ὀρέξασα, πάλιν ὁρ- 
θώσῃ , xat πρὸς τὰ ἄνω βλέπειν χειραγωγχήσῃ. Διὰ 
τοῦτο γὰρ οἶμαι xai τὴν πηγἣν τῆς ἀφθαρσίας, αὖ- 
τὸν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὺν, μὴ διὰ γάμου 
εἰσελθεῖν εἰς τὸν χόσµον, ἵνα ἑνδείξηται: διὰ τοῦ τρό- 
που τῆς ἐνανθρωπήσεως τὸ μέγα τοῦτο µυστήριον, 
ὅτι θεοῦ παρουσίαν xat εἴσοδον μόνη χαθαρότης ἱκανή 
ἐστι δείξασθαι' ἣν ἄλλως οὐκ ἔστι πρὸς ἀχρίδειαν 
πᾶσαν κατορθωθῆναι, εἰ μὴ παντελῶς τις ἑαυτὸν τῶν 
σαρχιχῶν παθηµάτων ἁἀλλοτριώσειεν. Ὅπερ γὰρ kv 


B τῇ ἁμιάντῳ Μαρία γέγονε σώματιχῶς, τοῦ πληρώ- 


C 


µατος τῆς θεότητος ἐν τῷ Χριστῷ διὰ τῆς Παρθένου 
ἐχλάμψαντος) τοῦτο xal ἐπὶ πάσης ψυχῆς χατὰ λόγον 
παρθενευούσης Ὑίνεται, Οὐχέτι σωματιχὴν ποιουµέ- 
νου τοῦ Κυρίου τὴν παρουσίαν' οὗ γὰρ γινώσχοµεν 
ἔτι, φησὶ, χατὰ σάρχα Χριστόν' ἀλλὰ πνευματικῶς 
εἰσοιχιςομένου, xat τὸν Πατέρα ἑαυτοῦ συνεισάγον- 
τος, χαθώς φησί που τὸ Εὐαγγέλιον. Ἐπεὶ οὖν το- 
σαύτη koc τῆς παρθενἰας ἡ δύναμις, ὡς xa kv τοῖς 
οὐρανοῖς παρὰ τῷ ἩΠατρὶ τῶν πνευμάτων µένειν, 
xal μετὰ τῶν ὑπερχοσμίων χορεύειν δυνάµεων, xal 
τῆς ἀνθρωπίνης σωτηρίας ἐφάπτεσθαι" τὸν μὲν θεὸν 
δι ἑαυτῆς πρὸς τὴν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου χοινωνίαν 
χατάγουσα, τὸν δὲ ἄνθρωπον ἐν ἑαυτῇ πρὸς τὴν τῶν 
οὐρανίων ἐπιθυμίαν πτεροῦσα, xaX οἰονεὶ σύνδεσμός 
τις γινοµένη τῆς ἀνθρωπίνης πρὺς τὸν θεὸν οἰχειώ- 
σεως , τὰ τοσοῦτον ἀλλήλοις ἀφεστῶτα τῇ φύσει, τῇ 
παρ ἑαυτῆς µεσιτεἰᾳ εἰς συμφωνίαν ἀνάγουσα, τίς 
ἂν εὑρεθείη δύναµις λόγων σονανιοῦσα τῷ θαύματι; 
Αλλ’ ἐπειδὴ ἄτοπον παντελῶς ἀφώνοις f] ἀναισθήτοις 
ὅμοιον φαίνεσθαι, καὶ τῶν δύο τὸ ἕτερον, f| μὴ ἐτ- 
εγνωχέναι δοχεῖν τὰ τῆς παρθενἰας χαλὰ, fj ἄπληκτον 
xai ἀκίνητον πρὸς τὴν τῶν καλῶν αἴσθησιν ἔπιδει- 
χθῆναι’ βραχέα τινὰ περὶ αὐτῆς εἰπεῖν, διὰ τὸ δεῖν ἐπὶ 
πᾶσι πείθεσθαι τῇ ἐξουσίᾳ τοῦ ἐπιτάξαντος ἡ μῖν, 
προεθυμήθηµεν. Μηδεὶς δὲ τοὺς χοµπωδεστέρους 
παρ᾽ ἡμῶν ἐπιζητείτω τῶν λόγων’ ἔστι μὲν γὰρ οὐδὲ 
βουλομένοις ἡμῖν ἴσως δυνατὸν τὸ τοιοῦτον, ἆμελε- 
τήτοις οὖσι τῆς τοιαύτης λέξεως. El δὲ xal παρΏν 
τοῦ χομπάζειν fj δύναμις, οὐχ ἂν τοῦ χκοινῇ λυσιτε- 
λοῦντος τὸ ἐν ὀλίγοις εὐδοχιμῆσαι προετιμήσαμεν. 
Ζητεῖν γὰρ ἐξ ἁπάντων οἶμαι δεῖν τόν γε νοῦν ἔχοντα, 
οὐχ ἐξ ὧν ὑπὲρ τοὺς λοιποὺς θαυμασθήσεται, ἀλλ’ 
ἐξ ὧν ἂν χαὶ ἑαυτὸν καὶ τοὺς λοιποὺς ὠφελήσειεν. 


hoc ipso de genere toto pauca quzdam commemorare proposuimus, quoniam illius, qui nobis Ῥτα- 
cepit, imperio omnibus in rebus parendum erat. Neque vero magnificam verborum ostentationem 
quis a nobis requirat : quandoquidem etiam si nos expeteremus hoc fortasse nobis, id orationis genus 


negligentibus, prastare non liceret. 


Sin autem facultas nobis hujus ostentationis, qu: generatim 


minus expedit, inesset, in coucionum genere eam approbari, hoc nos antiquius babuimus. Nam qui 
ralione preditus est, ei potissimum quaerendum esse arbitror, non quibus rebus maximam praeter 
czleros admirationem $ui excitaverit, sed quibus cum sibi, tum cateris adjumentum sit allaturusg. 





i 


325 
KE9AA. T". 


Μνήμη τῶν éx τοῦ Tdpov δυσχερῶν, xal ἔνδει- 
ἔις τοῦ τὸν εγραφύτα τὸν Aóvov μὴ ἄγαμον 


εἶναι. 


Εἴθε πως οἷόν τε fjv χἁμοί τι γενέσθαι πλέον ix 
εἩς τοιαύτης σπουδῆς ὡς μετὰ πλείονος ἂν τῆς 
προθυµίας τὸν περὶ τούτων πὀνον ἀνεστησάμην, εἴ- 
περ χατὰ τὸ γεγραμμµένον, ἐπ᾽ ἐλπίδι τοῦ μετασχεῖν 
τῶν Ex τοῦ ἀρότρου xai ἁλοητοῦ γεννηµάτων, ἐφιλο- 
&óvouv τὸν λόγον. Νννὶ δὲ τρόπον τινὰ µαταία xa 
ἀνόνητος 1j γνῶσις ἐμοὶ τῶν τῆς παρθενίας xaXov, 
ὡς τῷ Bot τὰ γεννηµατα, τῷ μετὰ χημῶν ἐπιστρε- 
φομένῳ τὴν ἅλωνα:. ἡ ὡς τῷ διφῶντι τὸ ἀποῤῥέον 
τῶν κρημνῶν ὕδωρ, ὅταν ἀνέφικτον T. Μαχάριοι ὃξ 


DE VIRGINITATE 


026 
CAPUT IIl. 


Commemoratio difficultatum, ac molestiarum , que 
e nupiiis exsistunt : qua in re demonstratur item 
is, qui orationem hauc conscripsit ,. c«lebs non 
[uisse. 

Utinam aliquo modo fieri posset, ut ex hoc stu- 
dio mihi quoque aliquid amplius contingeret, quo 
propensiore animi voiuntate, ego in hoe studii 
genere laborem posuissem : quoniam si ea spe 
ducerer, ut, quemadmodum litteris proditum est , 
frugum qua ex aratione triturave percipiuntur, 
partem ego quoque aliquam ferrem ; accurate 
sane in hac oratione elaborassem. Nunc vero 
mihi virginalium laudum cognitio quodam modo 
inanis e&t ac minime fructuosa, quales solent esse 


οἷς iv ἐξουσίᾳ τῶν βελτιάνων ἐστὶν ἡ αἴρεσις, xal B terre fruges. bovi , qui ore frenis impedito ad 


οὑκάπετειχίσθησαν τῷ χοινῷ προληφθέντες βίῳ, χαθά- 
π:ρ ἡμεῖς οἷόν τινι χάσµατι πρὺς τὸ τῆς παρθενίας 
χαῦχημα διειργόµεθα, πρὸς ἣν οὐκ ἔστιν ἐπανελθεῖν 
ἔτι τὸν ἅπαξ τῷ χοσμιχῷ βίῳ τὸ ἴχνος ἑναπερεί- 
σαντα, Διὰ τοῦτο θεαταὶ µόνον τῶν ἁλλοτρίων ἐσμὲν 
καλών ἡμεῖς, xai μάρτυρες τῆς ἑχατέρων µαχαριό- 
τητος * X&v τι δεξιὸν περὶ παρθενίας νοῄσωμεν, ταὺύ- 
τὸν πάσχοµεν τοῖς ὀφοποιοῖς τε xai ὑπηρέταις, ol 
τὴν ἐπιτραπέξιον τῶν πλουσίων τρυφὴν ἄλλοις ἡδύ- 
νουσιν, οὐδενὸς αὐτοὶ τῶν παρεσχευασµένων µετ- 
έχοντες, ὡς µαχάριόν γε ἂν ἣν, εἰ μὴ οὕτως elye, 
μηδὲ τῇ ὑστεροδουλίᾳ τὸ χαλὸν ἐγνωρίσαμεν. Νυνὶ 
δὲ ζηλωτοὶ μὲν ὄντως, xal πάσης εὐχῆς xai ἐπιθυ- 
μίας ἐπέχεινα πράττοντες, οἷς ἡ δύναμµις τῶν ἆπο- 
λαύσεων τῶν ἁγαθῶν τούτων οὐχ ἀποχέχλεισται. 
Ἡμεῖς δὲ χαθάπερ οἱ τῇ πολιτείᾳ * τοῦ πλούτου τὴν 
ἑαυτῶν παραθεωροῦντες πενίαν, πλεῖον ἀνιῶνται τοῖς 
παροῦσι xal Oucyspalvousw «bv αὐτὸν τρόπον ὅσῳ 
πλέον τὸν τῆς παρθενίας πλοῦτον ἐπιγινώσχομεν, 
τησούτῳ μᾶλλον οἰχτείρομεν τὸν ἄλλον βίον, διὰ τῆς 
τῶν βελτιόνων παρεξετάσεως, olov χαὶ ὅσον πτωχεύει 
χαταµανθάνοντες. Οὐ λέγω µόνον ὅσα ὕστερον τοῖς 
xav ἀρετὴν βεδιωκόσιν ἀπόχειται, ἀλλὰ xal ὅσα τῆς 
παρούσης ἐστὶ ῥωῆς. El Y&p τις ἀχριθῶς ἐξετάζειν 
ἑθέλοι τοῦ βίου τούτου τὸ πρὸς τὴν παρθενίαν διά- 
φορον, τοσαύτην εὑρήσει τὴν διαφορὰν, ὅση σχεδὸν 
πρὸς τὰ οὐράνια τῶν ἐπιγείων ἑστίν. ἔξεστι δὲ γνῶ- 
. vat τὴν τοῦ λόγου ἀλήθειαν, αὐτὰ διασχεψαµένους τὰ 


aream convertitur : id quod accidit item οἱ qui 


aquam sitit e prieruptis saxis deflueptem, neque 


eam capere potest. Praeclare quidem cum iis agi- 
tur, quibus integrum et liberum est meliora de- 
ligere: quippe cum communi se vitz dederint, 
quasi vallo aliquo cireumsepti uon tenentur : 
quemadmodum nos, qui veluti quodam terrarum 
biatu prohibemur, quominus ad hanc virginalem 
gloriam accedamus, quam attingere illis amplius 
non licet, qui in humanz vila curriculo vesti- 
gium semel impresserint. Quare nos alienarum 
laudum spectatores, beatz4ue aliorum vite te- 
stes, licet magnum aliquid, et preclarum de vir- 
ginitate cogileinus: tamen ijdem nobis contingit, 
quod conditoribus administrisque convivii usu 
venire $0let, qui cunquisitissimis cibis ad alio- 
rum voluptatem divitum mensas condiunt ; ipei 
vero earum rerum, qua apparate sunt, nullam 
omnino partem habent : quam beati essemus, 
misi res iia se habereL, neque nos prepostero 
consilio seroque malum cognosceremus. Certe 
bujusce laudis hi aemulationem revera profitentur, 
ac plus sane, quam cupiunt et op!ant , illi qui- 
dem agunt, quibus ad bona hzc perfruenda 
»on est obstrucius aditus. Nos vero jam in ea 
porro conditione sumus in qua ii, qui divitia- 
rum, atque opum amplitudine suam cum ipsi 
contemplentar paupertatein, majores ex rerum 


πράγµατα. ΠἨόθεν δέτις ἀρξάμενος bmabíag ἂν τὸν p suarum statu sibi struunt sollicitudines , vehe- 


βαρὺν τοῦτον ἐχτραγῳφδήσειεν; "Η πῶς ἂν τις τὰ 
χοινὰ τοῦ βίου ὑπ' ὄψιν ἀγάγοι χαχὰ, ἃ πάντες μὲν 
ol ἄνθρωποι διὰ τῆς πείρας Ὑινώσχουσιν, οὐχ οἶδα 
& ὅπυς bv αὑτοῖς τοῖς εἰδόσιν αὐτὰ λανθάνειν ἡ φύ- 
σις ἐμηχανήσατο, ἑχουσίως τῶν ἀνθρώπων ἐν οἷς 
εἰσιν ἁγνοούντων ; Βούλει ἀπὸ τῶν ἡδίστων ἀρξώ- 
µεθα;, Οὐχοῦν τὸ χεφάλαιον τῶν ἐν τῷ γάμῳ σπου- 
δαἑοµένων τὸ χεχαρισµένης ἐπιτυχεῖν ἐατι συμθιώ- 
σεως. Kal 65 ταῦθ). οὕτως ἐχέτω, xai διὰ πάντων 
μαχαριστὸς ὑπογεγράφθω ὁ Τάµος γένος εὐδόχιμον, 
πλοῦτος ἀρχῶν, juxia συµδαίνουσα, τῆς ὥρας αὐτὸ 
. τὸ ἄνθος, φίλτρον πολὺ, καὶ οἷόν ἐστιν kv. ἑχατέρῳ 
ὑπὲρ τοῦ ἄλλου ὑπονοεῖσθαι' γλυχεῖα ἐχείνη Φιλο- 
νεικία τὸ ἑαντὸν βούλεσθαι νικᾷν ἐν τῇ ἀγάπῃ ἑχά- 


mentiusque torquentur : ità nos quo magis virgi- 
mitalis divitias cognoscimus, eo gravius, rebus 
melioribus indagatis, aliud vite genus lugemus; 
eum animadvertamus quibus quantisve bonis ca- 
reat, neque iis solum, qua illos manent, qui ho- 
neste casteque vixerunt , sed illis etiam quae 
hujus vite propria sunt. Si quis enim diligenter 
exquirere velit, qu» sit hujus a virginali vita 


dissimilitudo, tantam profecto inveniet, quanta 


ferime est. terrenarum rerum à celestibus : hujus- 
que orationis veritatem cognitam , exploratamque 
ii habere possunt, qui res ipsas ratione animo- 
que lustraverint. Unde igitor quis initium fa- 
ciendo, acerbam banc viiam tragice satis deplo- 





597 


S. GREGORII NYSSENI £28 


raret ? Aut quomodo bec communia vitz? incom- A τερον, Ἡροσέστω τούτοις δόξα xol δυναστεία xai 


moda ob oculos poneret, cum ex usu satis baec 
ipsa omnes intelligant? Àc nescio quomodo .na- 
tura effecit, ut hzc ipsa ignota sint iis, qui 


περιφάνεια, xai πᾶν ὃ τι βούλει. ᾽Αλλ' ὅρα xo τὴν 
τοῖς ἀπηριθμημένοις χρηστοῖς ἀναγχαίως συµπαΓ- 
οὔσαν xai ὑποσμύχουσαν λύπην . 


ea perspiciunt, cum homines, in quibus hs» res insunt, ultro ignorent. Sed lubetne | ut a rebus 
jucuudissimis exordiamur ? lgitur rerum omnium quas in nuptiis homines expetunt , caput illud 
esi, ut convictum , vitzque societatem jucundissimam assequantur. Atque hsc quidem ita se 
habeant,  mnuptiseque omni ex parte quam beatissim:z describantur: generis nobilitas , divitia- 
rum salis, apta utriusque stas, pulchritudinis flos, charitas summa, et quanta maxima cogitari po- 
test. utriusque erga alterum : dulcis illa contentio, cum alter alterum in amore studet vincere. 
Accedant ad hzc gloria, opes, potentia , splendor, εἰ omne denique, quod addi lubet. Attamen 
tu velim videas xgritudinem quamdam , qua sensim hominem conílcit, unaque necessario iis re- 


bus inest, quz in bonis numerate sunt. 
Pretereo invidiam, qus concitari in eos so- 
let, qui glorie assecuti sunt. splendorem, neque 


O6 λέγω τὸν τοῖς εὐδοχιμοῦσιν ἐπιφυόμενον φθόνον, 
χαὶ τὸ, πρόχειρον εἶναι πρὸς ἐπιδουλὴν τῶν ἀνθρώ- 


commemoro, quam facile hominum insidiis illud p vtov τὸ δοχοῦν εὐημερεῖν ἐν τῷ βίῳ, xal ὅτι nd; 


expositum sit, cum quis in vita rebus secundis 
uti videlur, quamve paratus sit omnis, cui bo- 
norum zquatio non contingit, naturale quoddam 
odium habere in eum, qui plus adeptus est: 
atque propterea iis, qui optima animi constitu- 
lione esse videntur, propter suspicionem quam- 
dam molestiarum plus vita hec, quam volupta- 
tum affert, Missa hasc facio , quasi contra eos 
omnis languescat invidia. At non facile inve- 
nire quempiam licet, in quo hxc duo simul con- 
venerint , u£ secundioribus , quam multi , rebus 
utatur, et. invidiam declinet. Sed tamen faciamus 
esse wt ab his omnibus, οἱ videtur, vacua sit, 
et libera hominum vita; videamusque an fieri 


possit, ut qui boc secundo rerum eursu utuntur, € 


tranquillo rectoque animi statu sint. Quid igitur 
erit, inquies, quod molestiam afferat, nisi floren- 
tissimos homines attigerit invidia? lloc ipsum 
dixerim, cum illorum vita omnibus circumfluit bo- 
nis, quod est doloris incitamentum. Nam quam diu 
homo res mortalis est, et caduca ; sepulcraque eo- 
yum, a quibus ortus est jntuetur; si paululum modo 
rationis est particeps, in dolore est, qui cum hac 
gita conjunctus separari et. dvelli non potest. Nam 
assidua, quotidianaque mortis exspectatio nullis 
cettis, neque definitis signis cognita, sed propter 
incertos casus semper, veluti. presens, perterrefa- 
ciens, banc vitze jucunditatem perpetuo turbat, at- 
que rerum, quas sperantur, metu Letitias omnes 
pervertit. Si enim fieri posset, ut ante periculum 
rerum, quas postea quis est expertus, disceret ; aut 
uliqua alia conjectura is, qui in bac vita versatur, 
res perspicere posset, quantus profecto fieret illo- 
rum concursus, qui ad virginitatem a nuptiis con- 
fugerent ? Quanta cautio provisioque animi adhibe- 
retur, ut inexplicabilibus iis laqueis nunquam $e 
irretissent, quorum difficiles nodos non potest alius 
2ceurate cognoscere, nisi qui retibus ipsis illaquea- 
tus tenetur? Cerneres enim, si hoc tamen sine pe- 
. culo liceret, multam rerum iuter $6 dissimilium 
perturbationem, risum luctu admistuin, mororem 
cum letitia confusum, semperque iis, qui nati sunt, 
propier spes, quas sibi proponunt, mortem impen - 


d 


ὁ ph ἰσομοιρῶν ἓν τῷ xpelvvovt, φυσικόν τι πρὸς 
πὸν ὑπερέχοντα τὸ μῖσος ἔχει χαὶ διὰ τοῦτο δι’ ὑπ- 
οψίας τοῖς δοχοῦσιν εὐθυμεῖν ὁ βίος ἐστὶν, πλείω τῶν 
ἡδέων τὰ λυπηρὰ παρεχόµενος. Παρίημι ταῦτα, ὡς 
xal τοῦ φθόνου κατ ἐχείνων ἀργοῦντος. Καΐτοι γε 
οὗ ῥδιόν ἐστιν εὑρεῖν ὅτῳ τὰ δύο κατὰ ταὐτὺν 
συνηνέχθη, xal ὑπὲρ τοὺς πολλοὺς εὐδαιμονεῖν, xal 
διαφεύγειν τὸν φθόνον, Πλὴν ἀλλὰ πάντων τῶν τοιού. 
των ἐλευθέραν αὐτῶν τὴν ξωὴν, εἰ δοχεῖ, ὑποθώμεθα. 
Καὶ ἴδωμεν εἰ δυνατόν ἐστιν εὐθυμεῖν τοὺς ἐν τοι- 
αὐτῃ διάγοντας εὐημερίᾳ. Τί οὖν ἔσται τὸ λυποῦν, 
ἐρεῖς, εἰ μηδὲ ὁ φθόνος τῶν εὐδαιμονούντων καθ- 
άφεται; Τοῦτο αὑτό qup τὸ διὰ πάντων αὐτοῖς τὸν 
βίον χαταγλυκαίνεσθαι, τοὺτό ἐστι τὸ τῆς λύπης ὑπ- 
έχχαυµα. Ἔως γὰρ ἄνθρωποι st, τὸ θνητὸν τοῦτο 
xai ἐπίχηρον πρᾶγμα, χαὶ τοὺς τάφους τῶν &q' ὧν 
γεγόνασι βλέπωσιν, ἀχώριστον ἔχουσι xal συνεζευ- 
γμένην τῇ ζωῇ τὴν λύπην, εἰ xal μιχρὸὺν µετέχοιεν 
τοῦ λογίζεσθαι. Ἡ γὰρ διηνεκῆς τοῦ θανάτου προσ- 
δοχία, οὐχ ἐπὶ ῥητοῖς «tot σηµείοις ἐπιγινωσχομένη, 
ἀλλὰ διὰ τὴν ἁδηλίαν τοῦ μέλλοντος, πάντοτε ὡς 
ἑνεστηχυῖα φοδοῦσα, τὴν ἀεὶ παροῦσαν εὐφροσύνην 
συγχεῖ, τῷ φόδῳ τῶν ἐλπιζομένων τὰς εὐθυμίας ἑτι- 
ταράσσουσα. El γὰρ ἦν δυνατὸν πρὺ τῆς πείρας τὰ 
τῶν πεπειραµένων μαθεῖν, εἰ γὰρ ἑξην δι ἄλλης te 
vàe ἐπινοίας ἑντὸς τοῦ βίου Υενόµενον, ἐποπτεῦσαι 
τὰ πράγματα’ πόσος ἂν ἣν ὁ δρόμος τῶν αὐτομολούν- 
των πρὸς τὴν παρθενίαν ἀπὸ τοῦ γάμου | πόση φυ- 
λαχὴ καὶ προμήθεια τοῦ µήποτε ἀφύκτοις πάγαις 
ἐγχρατηθῆναι, ὧν τὴν δυσχολίαν οὐχ ἔστιν ἄλλως δὺ 
ἀχριθείας μαθεῖν, μὴ ἐντὸς τῶν ἀρκύων γενόµενον ! 
Εἶδες γὰρ ἂν, εἴπερ ἰδεῖν ἀκινδύνως ἑξῆν, πολλὴν 
τῶν ἑναντίων τὴν σύγχνσιν, γέλωτα δακρύοις ἔμπε- 
φυρμένον, xal λύπην εὐφροσύναις συμμεμιγµένην, 
πανταχοῦ τοῖς γινοµένοις συµπαρόντα διὰ τῶν ἐλπί- 
δων τὸν θάνατον, xal ἑχάστου τῶν χαθ᾽ ἡδονὴν ἐφ- 
απτόµενον. "Όταν ἵδῃ ὁ νυµφίος «5 ἀγαπώμενον 
πρόσωπον, εὐθὺς πάντως καὶ ὁ φόδος τοῦ χωρισμοῦ 
συνεισέρχεται χὰν ἀχούσῃ τῆς Ἠδίστης φωνῆς, xoi 
vb μὴ ἀχούσεσθαί ποτε kvvoljgsc* καὶ ὅταν εὐφρανθῇ 
τῇ θεωρίᾳ τοῦ Χάλλους, τότε μάλιστα φρίττει τὸν 
προσδοχίαν τοῦ πένθους ἐὰν τὰ τίµια «Tj νεότητ’, 
xai ὅσα παρὰ τῶν ἀνοήτων σπουδάξεται χατανοῄσῃ 


9239 


DE VIRGINITATE. 


930 


oíoy ὀφθαλμὸν τοῖς βλεφάροις λάµποντα, xai ὀφρὺν A dere, ac singuia. que in voluptate posita sunt 


περιχεχυµένην τῷ ὄμματι, xal παρειὰν kv ἠδεῖ xai 


 pagopp μειδιάµατι, xai χεῖλος ἐπηνθισμένον τῷ 


φυσιχῷ ἐρυθήματι, χόµην τε χρνσομιγῆ xat βαθεῖαν 
τῷ ποικίλῳ τῆς ἀμπλοχῆς τῇ κεφαλῇ περιατίλόουσαν, 
χαὶ πᾶσαν τὴν πρόσκαιρον ἀγλαῖαν ἑκείνην, τότε 
πάντως, xàv μιχκρὸν αὐτῷ προσῇ τοῦ λαγίζεσθαι, 
χἀχεῖνο τῇ ψυχῆ ἐννοεῖ, ὅτι τοῦτο τὸ χάλλος οἰχήσε- 
ταί ποτε διαῤῥνὲν, xai εἰς τὸ μὴ ὃν περιστήσεται, 
ὁστέα βδελνρά τε καὶ εἰδεχθή ἀντὶ τοῦ νῦν φαινοµέ- 
νου Τεγόμενον, οὐδὲν ἴχνος, οὐδὲν µνηµόσυνον, οὐδὲν 
Ἰενανον τοῦ παρόντος ἄνθους ἐπιφερόμενον. 


attingere. Sponsus honestam faciem, et amabilem 
cum cernit, eontinuo eum metus invadit, ne a se 
disjungatur ; cum suavissimam vocem auribus per- 
cipiet, ei in mentem statim veniet, a se nunquam 
amplius auditum iri; formoso et liberali aspectu 
cum delectatus est, tum luctus exspectationem 
horret: ac denique que adolescentes in pretio et in 
honore habent, qu:xeve Ingan? expetunt, si ea intue- 
bitur, verbi causa, oculum palpebrarum venustate 
insignem, supercilium oculi decore eireumfasum, 
genas forma οἱ lepore eleganti affiuentes, labrum 


naturali rubore suffusum, comam auro intextam, capitis verticem variis coloribus gemmisque reful- 

gentem, et omnem illum denique venusiatis splendorem qui ad tempus manet: tum omnino, si vel 

paululum rationis in eo sit, illud simul mente jntuetur, omnem illam venustatem aliquando pror- 

, s inlerituram esse, ad ossa deformia, turpia ac faa redactam, amissa pristina specie, nullum 
auem vestigium, nullum monumentum, pullas hujus floris reliquias afferentem. 

El ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα διανοοῖτο, ρα iv εὔφρο- p. Si igitur bsec, cseteraque hujusmodi secum quis 


σύνῃ βιώσεται; dpa πιστεύσει τοῖς παροῦσιν αὐτῷ 
χρηστοῖς, ὡς ἀεὶ παραµένουσιν; "H δῆλον tw τού- 
των, ὅτι χαθάπερ ἐν ταῖς τῶν ὀνείρων ἀπάταις &pn- 
χανήσει, χαὶ ἁἀπίστως πρὸς τὸν βίον ἕξει, ὡς ἆλλο- 
ερίος προσέχων τοῖς φαινοµένοις. Συνιεῖς πάντως, 
περ ἔχεις τινὰ τῶν ὄντων ἐπίσκεοφιν, ὅτι οὐδὲν τῶν 
ἐν τῷ βίῳ φαινομένων, ὡς ἔστι φαίνεται, ἀλλὰ κατὰ 
τὰς ἁπατηλὰς φαντασίας, ἕτερα ἀνθ᾽ ἑτέρων ἡμῖν 
προδείχνυσι, διαπαί»ων τοὺς ἁλπίσι πρὸς αὐτὸν xs- 
χηνότας καὶ διὰ τῆς τῶν φαινομένων πλάνης συγ- 
πχαλύπτων αὐτὸς ἑαυτὸν, ἕως ἂν ἀἁθρόως ἐν ταῖς 
μεταθολαῖς ἐλεγχθείη ἄλλο τι ὧν παρά τὴν ἀνθρωπί- 


, "y ἐλπίδα, τὴν διὰ τής ἁπάτηῆς τοῖς ἀνοήτοις ἐγγι- 


wutvnv. Ποίας οὖν ἡδονης ἄξια τῷ ταῦτα λογιζο- 


animo reputarit, num jucunde vivet ? Num in iis 
quas ipse bona possidet flduciam spemque ponet, 
Quasi illa perpetuo maneant ?Nonne ex his explora- 
tum habet, se veluti insomniorum fallaeils incer- 
tum fore, nihil in ii$, αμ ad hanc vitam pertinent, 
se fidei habiturum, cum in eas res, qux videntur 
esse, tanquam in alienas incumbat ? Jam plane in- 
telligis, si rerum, qui sunt, aliquam rationem tenes, 
nihi] eorum quz in bac vita speciem aliquam 
prabent ita, ut est, videri, sed omnia ex opinionis 
errore diversa sese nobis ostendere ; spe eos illu- 
dendo, qui illis intenti sunt, occultandoque sese 
specie quadam eorum qu:e videntur, dum evestigio 
in commutationibus aliquid aliud compertum 


μένῳ φανεῖται τὰ ἡδέα τοῦ βίου; Πότε αἰσθήσεται C eit prater hominum spem, quz stultis errore quo- 


riX ἀλήθειαν ὁ ταῦτα φρονῶν, καὶ τοῖς OoxoUctv 
αὐτῷ παρεῖναι χρηστοῖς εὐφρανθήσεται; Οὐχ ἀεὶ τῷ 
wo τῆς μεταδολῆς ταραττόµενος, ἀνεπαίσθητον 
ἔχει τὴν τῶν παρόντων ἁπόλαυσιν; "EO σημεῖα, xal 


"ὀνίρους, xai χληδόνας, xal τοὺς τοιούτους λήρους, 


πάντα ὑπὸ µαταίας σννηθείας παρατηρούμενα, xal 
πρὸς τὸ χεῖρον ὑποπτευόμενα, Αλλά χκαιρὸς ὠδίνων 


tbv παῖδα καταλαμθάνει" xal οὐχὶ παιδὸς γένεσις, 


ἀλλὰ θανάτου παρουσία τὸ πρᾶγμα νοµίζεται, xol 
ῥάνατος τῆς χυοφορούσης διὰ του τόχκου ἐλπίζεται | 


πολλάχις δὲ χαὶ τῆς πονηρᾶς ταύτης µαντείας οὐ 


Σ.εφεύσθησαν, ἀλλὰ πρὶν ἑορτάσαι τὴν Υενέθλιον 


ἑορτῆν, πρίν τινος τῶν κατ’ ἑλπίδα ἀγαθῶν ἀποχεύ- 
. 0220ax, εὐθὺς εἰς θρῆνον τὴν χαρὰν µεθηρµόσαντο. 


"Ext τῷ φίλτρῳ ζέοντες, ἔτι τοῖς πόθοις ἀχμάζοντες, 
οἄπω τῶν χατὰ τὸν βίον ἡδίστων λαθόντες τὴν αἷ- 
σθησι, ὥαπερ τινὸς ἑνυπνίου φαντασίᾳ, πάντων 


'εὐθέως τῶν Ev χερσὶν ἐχωρίσθησαν. Τὰ δὲ ἐπὶ τού- 


.*«g ola; Πορθεῖται μὲν ὑπὸ τῶν οἰχείων ὡς ὑπὸ 


| 
, 


| 


πλεμίων ὁ θάλαμος ΄ κχαλλωπίζεται δὲ ἀντὶ τοῦ θα- 
1ἆμου διὰ τοῦ τάφου ὁ θάνατος ἀναχλήσεις ἐπὶ 
τούτων ἀνόνητοι, xaX µάταιοι χειρῶν Χρότοι’ ἀναμνῆ- 
σεις τοῦ προτέρονυ βίου, χατάραι xavà τῶν συµθδου- 
Ἰευσάντων τὸν Yápov, µέμψεις χατὰ τῶν μὴ χωλυ- 
δάντων φίλων * ἐν αἰτίᾳ πολλῇ οἱ γονεῖς, ἄν τε περ'- 
ὄπες τύχωσιν, ἄν τε xal uh ἀγανάχτησις χατὰ τῆς 


Ῥλτποι. GR. XLVI. 


d ς 


dam innascitur. Ergo qua voluptate ei, qui heec ra- 
tione secum cogitat, digna videntur? Num vitse ju- 
cunditates is vere sentiet, qui bac intelligit,et jis 
rebus, quas putat in bonis habere, omnino gaude- 
bit? non vicissitudinis perpetuo metu affectus, 
gustum, qui ex his rebus capitur, sine sensu volu- 
ptatis habebit? Preetereo signa, prodigia, somnia, 
vaticinationes, czeterasque id generis Ineptias : quz 
omnia stulta hominum consuetudjne observata inm 
pejorem partem conjecturam tráhunt. Sed tempus 
pariendi instat, laborat puella e dolore; neque 
pueri ortus, sed quia mors tum imminet, hoc ne- 
gotiuin putatur : mors enim pregnantis propter in- 
certum partus exitum timetur; eosque sspe hec 
mala divinatio non fefellit : ante vero quam dien 
natalem egerint, bonumque ullum, quod in spe 
esset, degustarint, omne gaudium in mororem re- 
pente commutarunt. Praeterea qui amore flagrant 
neque dum rerum, qua in vita jucundissimaz sunt, 
quasi specie voluptatis aliqua in somnis oblata, 
sensum ceperunt : hi ab omnibus, qus in manibus 
tenent, subito divellunur. Ad Ίο illud etiam, quod 
eorum cubiculum a domesticis, ut ab hostibus, di- 
ripitur : cubiculique loco funeris exsequié& exor- 
nantur ; insana in his lamentationes ac plángoret, 
inanes nranuum percussiones anteacié vitai cóu- 
11 


δν 





SM 


S. GREGORII NYSSENI 


339 


. memorationes, dirzdetestationes eorum qui nuptias A ἀνθρωπίνης ζωῆς, xatnyopla πάσης τῆς φύσεως, 


suaserunt : querelz gravissimz de amicis, qui non 
prohibuerunt : in magna culpa parentes, si adsunt, 
sin minus, stomachatio et deploratio humanz vilz, 
naturzque omnis reprehensio, et contra Dei ipsius 
providentiam criminationes et accusationes muli : 
secum pugna, bellum cum iis qui adhortati sunt : 
nullis aut verbis aut rebus insulsissimis abstinent. 
.Quos enim perturbatio mentis superaverit, οἱ qui 


κατ αὐτῆς τῆς θείας οἰχονομίας µέμψεις πολλαὶ xal 
ἐγχλήματα, μάχη πρὸς ἑαντὸν, πόλεµος κατὰ τῶν 
νουθετούντων * οὐδεὶς τῶν ἁτοπωτάτων ὄχνος, οὔτε 
ῥημάτων, obse πραγμάτων. Πολλάχις δὲ, οἷς ἂν ὑπερ- 
σχᾖ τὸ πάθος, καὶ περισσοτέρως καταποθῇ ὁ λοχι- 


'σμὺς ὑπὸ τῆς λύπης, εἰς πικρότερον πέρας fj τραγ- - 


ᾠδία κἀτέληξεν, οὐδὲ τοῦ πέριλειφθέντος ἐπιδιῶναι 
τῇ συμφορᾷ δυνηθέντος. 


pre dolore sepe mente deseruntur, pegori termino eorum tragoedia szpe conclusa est, cum dolori re- | 


sistere minus potuerint. 

Sed hac mittamus, ponamus meliora, laborum 
in pariendo periculum fugit, natus est ei scitus 
puer, imago ipsa parentum forma. Vides profecto 
quanto in bono tibi ex arguiento ratione gratifice- 
tur oratio. Quid? Estne propterea deplorandi mate- 
ria imminuta, an non potius adaucta? Nam cum 
superiores illi formidines sustinent, tum hanc 
etiam fllii causa assumpserunt ; metuunt enim, ne 
quid in educatione rei acerbz accidat, ne qua com- 
munis mala fortuna impendeat, neve fortuitus afi- 
quis casus aut morbum, aut febrim, aut periculum 
ei aliquod importet. Atque hec quidem utriusque 
communia; illa vero, que uxoris sunl propria, 
quis commemorel? ut pretereamus ea que in 
promptu sunt, atque omnibus notissima, veluti 
pregnantis molestias, pariendi periculum, educa- 
tionis labores, et quamdam denique cordis ips'us 
prae amore filii quasi convulsionem. Si vero com- 
plurium liberorum mater est, ejus animus in toti- 
dem curas distrahitur, quot illi numero sunt, tan- 
quam, quz :lia accidant, ipsius visceribus infixa 
plane bereant. Hac autem, qua perspecta omnes 
habent, quis oratione complectatur? Sed quando 
illa ex divino pracepto non est sui juris, verum ab 
ejus voluntate,in cujus arbitrio propter nuptias est, 
oninino pendet : siexiguo tempore est ab eo relicta, 
quasi eapite a se convulso solitudinem ferre non 
potest, eL tanquam vitze solitudinem, viduitatemque 
exiguam viri separationem interpretatur, continuo 
metus efficit,ut in nulla sit rerum exspectatione me- 
liorum. Atque eam ob causam oculus ejus plenus 
perturbationis ac formidinis in zdium aditum 
ostiumque conjectus est; aures autem susurrationes 
obloquentium observant; rerumque  terribilium 
metu perculsum cor ejus disrumpitur : ante vero 
quam rerum novarum aliquid allatum sit, ostii vel 


solus concrepitux, sive factus, sive cogitatione 


comprehensus, quasi malarum rerum nuntius eve- 
' Stigio ejus animum commovit : fortasseque nibil 
absenti marito adversi accidit, aut metu dignum ; 
sed animi consternatione, nullo accepto nuntio, 
: mentem a jucundis rebus ad contraria convertit. 
Hsc est felicium hominum vita, non valde scilicet 
digna : non énim cum vlrginali libertate comparatur. 
Atqui multa, quae graviora sunt, percurrens prz- 
terit oratio. Nam scpeilla cum adolescentula est, 
, atque in sponse splendore elucet, fortasseque 
adhue sponsi adventu rubet, et pudens limis aspc- 


'AXX οὐχὶ τοῦτο. ὑποθώμεθα δὲ τὰ βελτίω, ὅτι 
xaX διέφυγε τῶν ὠδίνων τὸν xívÓuvov, xal γέγονεν - 
αὐτοῖς παῖς, αὑτὸ τῆς ὥρας τῶν γεννησαµένων τὸ 
ἀπειχόνισμα. Τί οὖν; Ἱλαττώθη διὰ τούτων f) τοῦ 
λυπεῖσθαι ὑπόθεσις; f| οὐχὶ xa προσθήχας μᾶλλον ' 
ἐδέξατο; Τούς τε γὰρ προτέρους ἔχουσι φόδους, χαὶ 
τὸν ὑπὲρ τοῦ τέχνου προσέλαδον, μή τι συμδῇ περὶ 
τὴν ἀνατροφὴν ἀηδές * uf) τις πονηρὰ συντυχία’ μή τι 
σύμπτωμα τῶν ἀθουλήτων, ἢ πάθος, ἢ πήρωσιν, ἢ χίν- 
δυνον ἑπαγάγῃ εινά. Καὶ ταῦτα μὲν ἀμφοτέρων xotvá: 
τὰ δὲ τῆς γαμετῆς ἴδια, τίς ἄν ἑξαριθμήσαιτο; "Iva 
γὰρ ἑάσωμεν τὰ πρὀχειρα ταῦτα xal πᾶσι γνώριµα, 
τὸ τῆς χυοφορίας ἄχθος, τὸν ἓν ταῖς ὡδῖσι χίνδυνον, 
τὸν ὑπὲρ τῆς ἀνατροφῆς πόνον, τὸ τὴν χαρδίαν αὖ- 
τῆς τῷ τεχθέντι συναποσχίζεσθαι’ χᾶν πλειόνων 
γενήσηται µήτηρ, εἰς τοσαῦτα χατατέµνεσθαι αὐτῆς 
τὴν φυχἠν, ὅσος ὁ ἀριθμὸς τῶν τέχνων ἑστίν' τὸ τῶν 
συµθαινόντων ἐχείνοις τὴν αἴσθησιν ἓν τοῖς ἰδίοις 
σπλάγχνοις δέχεσθαι xal πάντα τὰ τοιαῦτα γνώ- 
Ρριµα κᾶσιν ὄντα τί ἄν τις λέγοι; ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ κατὰ ᾿ 
τὸ θεῖον λόγιον, οὐχ ἑαυτῆς ἐστι χυρία, πρὸς δὲ τὸν 
διὰ τοῦ γάμου χυριεύσαντα τὴν ἀποστροφὴν ἔχει, 
χᾶν πρὸς ὀλίγον αὐτοῦ μονωθῇ, ὡς τῆς χεφαλΏῆς 
διεζευγµένη, οὗ φέρει τὴν µόνωσιν, ἀλλά µελέτην 
τινὰ τῆς Ev. τῇ χηρείᾳ ζωῆς, xaX τὴν ἓν ὁλίγῳ τοῦ 
ἀνδρὸς ἀναχώρῆσιν οἰωνίζεται. Εὐθὺς ὁ φόδος ἀπό- 
γνωσιν ἐμποιεῖ τῶν χρηστοτέρων ἑἐλπίδων. Καὶ διὰ 
τοῦτο ὁ μὲν ὀφθαλμὸς περὶ τὴν εἴσοδον πἐπηγε,γέµων 
ταραχῆς καὶ πτοῄσεως * fj bb ἀχοὴ τοὺς ὑπολαλοῦντας 
περιεργάζεται' συγχόπτεται δὲ ἡ χαρδίἰα μαστιξομένη 
τῷ φόθῳ, καὶ πρίν τι προσαγγελθῆναι ὑεώτερον * xal 
µόνον ψόφος πρὸ τῶν θυρῶν f] ὑπονοηθεὶς, 3?) Υενό- 
ενος, ὥσπερ τις ἄγγελος χακῶν ἐξαίφνης τὴν ᾧυ- 


D χὴν διεχλόνησεν. Καὶ τὰ μὲν ἔξω, δεξιὰ τυχὸν xa 


οὐδενὸς ἄξια φόθου * φθάνει δὲ f) λειποθυµία τὴν &v- 
γελίαν, xal ἀναστρέφει πρὸς τὸ ἑναντίον ἀπὸ τῶν 
ἡδέων τὴν γνώµην. Τοιοῦτος τῶν εὐθυμούντων ὁ 
βίος, οὗ πάνυ γε ἄξιος' ob γὰρ τῇ ἐλευθερίᾳ cT; 
παρθενίας ἀντεξετάζεται. Καΐτοι πολλὰ τῶν σχυ- 
θρωποτέρων ὁ λόγος ἐπιτρέχων κατέλιπε, Πολλάκις 
γὰρ χκἀχείνη ἔτι νέα τῷ σώματι, ἔτι τῇ νυμφικῇ 
ἀγλαῖᾳ στίλδουσα, ἔτι tuybv ἐρυθριῶσα τοῦ νυμφίον 
τὴν εἴσοδον, xal μετὰ alóouq ὑποθλέπουσα, ὅτε xa 
θερµοτέρους εἶναι συµδαίνει τοὺς πόθους, ὑπ' ai- 
σχύνης πβὸς τὸ ἐχφανΏναι Χωλυοµένους, ἐξαίφνης 
χήρα, xaX ἁθλία, xai ἔρημος, χαὶ πάντα τὰ φευκτὰ 
µεταλαμδάνει ὀνόματα, xol τὴν τέως λαμπρὰν καὶ 
λευχείµονα καὶ περίθλεπτον, ἀθρόως κχαταμελαίνει 


5 


DE VIRGINITATE. 


994 


προσπεσοῦσα fj συμφορὰ, xal περιδάλλει τῷ πένθει, Α ctat : quandoquidem cum animi cupiditates pudore 


τὸν νυμφιχὸν χόσµον ἀποσυλῄσασα " εἶτα ζόφος ἀντὶ 
cic iv παστάδι λαµπρότητος, xo^ θρηνῳδοὶ τὰς οἱ- 
μωχὰς ἐπιτείνουσαι, xal pico; χατὰ τῶν ἔπιχει- 
ρούντων πραῦνειν τὰ πάθη, ἀπέχθεια σιτίων, τη- 
χεδὼν σώματος, χατήφεια ψυχῆς, ἐπιθυμία θανάτου, 
; χαὶ μέχρις αὐτοῦ τοῦ θανάτου πολλάκις ἰσχύσασα. 
Ἐὰν δὲ xai πανσθῃ πως τῷ χρόνῳ f) συμφορὰ, πάλιν 
ἄλλη συμφορὰ, εἴτε ὑπάρχει τέχνα, εἴτε xal pf. 
Ὄντα μὲν γὰρ, ὁρρανὰ πάντως ἐστὶ, xal διὰ τοῦτο 
ἐλεεινὰ, xat δι αὐτῶν τὸ πάθος ἀνακαινίζοντα"' εἰ 
δὲ μὴ εἴη, πρόῤῥιζον οἴχεται τὸ τοῦ χατοιχοµένου 
µνηµόσυνον, xal τὸ xaxbv ὑπὲρ παραμυθίαν ἑστίν. 
Ἑῶ τὰ ἄλλα τὰ τῆς χηρείας ἴδια. Τίς γὰρ ἂν πάντα 
μετὰ ἀχριθείας ἁπαριθμήσαιτο; τοὺς ἐχθροὺς, τοὺς 
οἰχείους * τοὺς μὲν ἐπεμθαίνοντας τῇ συμφορᾷ' τοὺς 
& φαιδρυνοµένους «τῇ ἑρημίᾳ, xal μεθ ἡδονῆς 
βλέποντας ἓν πικρῷ ὀφθαλμῷ τὸν διαπίπτοντα οἶχον, 
χαὶ τοὺς χαταφρονοῦντας οἰχέτας, xat πάντα τὰ ἄλλα 
ὅσα πάρεστιν ἀφθόνως ἐπὶ τῶν τοιούτων δυστυχηµά; 
των ὁρᾷν : δι’ ὧν αἱ πολλαὶ καὶ δεύτεραι ὑπ' ἀνάγχης 
πρὸς τὴν τῶν ὁμοίων χαχῶν παρεθάλλοντο πεῖραν, 
οὖχ ἐνεγχοῦσαι τῶν ἐπεγγελώντων τὴν πικρίαν, 
ὥσπερ ἀμυνόμεναι τοὺς λυπῄήσαντας τοῖς ἰδίοις κα- 
xoig" πολλαὶ δὲ τῇ μνήμη τῶν συµθδεθηχότων, xdv 
ὁτωῦν ὑπέστησαν μᾶλλον, 7| ἐμπεσεῖν ix δευτέρου 
τῇ τῶν συμφορῶν ὁμοιότητι. Καὶ εἰ βούλει μαθεῖν 
τὰ δυσχερη τοῦ χοινοτέρου βίου, ἄχουσον ota. λέγου- 
σιν αἱ «fj mslpa τὸν βίον γνωρίσασαι, ὅπως µαχα- 


ῥρίζουσι τὴν ζωὴν τῶν ἐξ ἀρχῆς τὸν ἓν παρθενίᾳ βίον C 


προελομένων, xai μὴ διὰ συμφορᾶς µεταµαθόντων 
τὸ χάλλιον, ὅτι πάντων τῶν τοιούτων χακῶν ἀνεπί- 


ὀεχτός ἐστιν ἡ παρθενία - οὐχ ὁρφανίαν θρηνεϊ, οὐ 
χηρείαν ὀδύρεται: ἀεὶ σύνεστι τῷ ἀφθάρτῳ vopeplip: 
ἀεὶ ἑπαγάλλεται τοῖς τῆς εὐσεθείας γεννηµασι  τὀν 
τε οἶχον τὸν ἀληθῶς ἴδιον πᾶσι χαλλίστοις ὁρᾷ διηνε- 
χῶς εὐθηνούμενον, διὰ τὸ παρεῖναι χαὶ ἐνοικεῖν ἀεὶ 
Ὁ τὸν τοῦ οἴκου Δεσπότην ἐφ᾽ ἧς ὁ θάνατος οὐ χωρι- 
σμὸν, ἀλλὰ συνάφειαν τοῦ ποθουµένου ποιεῖ. ὅταν 
γὰρ ἀναλύσῃ, τότε σὺν Χριστῷ γίνεται, καθώς φησιν 
ὁ ᾿Απόστολος. 


quodam comprimuntur, quo minus sese ostendant, 
acriores fleri contingit : tum de improviso viduitas, 
serumna, solitudo : qugve horribilia sunt, nomina 
sibi imponit, et ecce, quz lauta modo erat amictu 
candido ornatuque insigni, repente qus incidit 
calamitas eam pulla veste, atroque babitu induit, 
dilaceratoque sponse ornalu, in luctum illam et 
squalorem conjicit ; deinde pro luce in nuptiali cu- 
biculo caligo et tenebrz, luctus, lamentabiles plo- 
ratus atque odium in eos qui dolorem lenire 
conantur ; cibique abstinentia, corporis tabes, con- 
tractio demissioque animi, mortis cupiditas, quae 
$zpe ad ipsam usque mortem perdurat. Sin autem 
aliquo tnodo fit ut tempore mitigetur calamitas, 


B rursum alia exoritur zrumna, sive liberos habet, 


sive caret. Etenim si habet, orbi omnino sunt, 
propterea commiseratione digni, atque ex his ipsis 
doloris affectus renovatur; sin omnino caret, mor- 
tui memoria funditus tollitur, graviusque est sola- 
tio malum. Reliqua, qux sunt viduitatis propria in- 
commoda, omitto. Quotus enim quisque est, qui om- 
nia accurate enumeret ? ut. inimicos domesticos, 
tum eos qui in calamitatem incidunt, tum illos qui 
ea solitudine gaudent, sensuque quodam oculorum 
iniquo, et cum voluptate labentem domum, servos- 
que omnia negligentes aspiciunt, cunctasque alias 
res adversas, quas multas in iis quidem cernere 
licet : quarum causa non pauc:** mulieres, cum eas 
deridentium iniquitatem non ferrent, ex necessitate 
iterum se similium malorum periculo objecerunt, 
quasi malis suis poenas petierint ab iis, a quibus 
dolurem acceperint. Complures vero superiorum 
malorum recordatione quidvis sustinere, ac perpeti 
maluerunt, quam in similes rursus calamilates 
incurrere. Sin autem communes hujus vitz diffi- 
cultates cognoscere cupis, velim audias qua com- 
memurent mulieres, quz illud vitze genus experte 
cognoscunt, quam beatissimas eas esse quie vir- 
ginalis vite. rationem delegerunt, neque ex ulla 
calamitate, quid melius esset, didicerunt, quoniam 


ab omnibus liis malis vacua est virginitas; non orbitatem luget, non viduitatem lamentatur, unaque 
semper est cum incorrupto sponso, et fructibus pietatis perpetuo gaudet, ac domum vere propriam omnire- 
rum optinizrum genere continenter institulam videt, propterea quod harum zedium Dominus una sem- 
perest atque incolit, ubi non sejunctionem, sed conjunctionem cum 6ο, cujus desiderio tenetur, 
mors efficit; cum enim dissolvitur, inquit Apostolus *, tum est cum Christo. 

'AXAA χαιρὸς ἂν εἴη, ἐπειδὴ τὰ τῶν εὐθυμούντων D — Sed quoniam qua ad laetos homines pertinent , 


ix µέρους ἑξήτασται, xal τοὺς ἑτέρους ἐποπτεῦσαι 
βίους τῷ λόγῳ, οἷς καὶ πενίαι, καὶ δυσχληρίαι, χαὶ 
λοιπαὶ τῶν ἀνθρωπίνων παθῶν συμφοραὶ παραπε- 
πῄγασιν ' οἷον πηρώσεις τε xal νόσοι, xa ὅσα τοι- 
αὖτα «fj ἀνθρωπίνῃ ζωῇ συγχεκλήρωται: ἐν οἷς 
ἅπασιν ὁ μὲν χαθ ἑαυτὸν ζῶν, f| διαφεύγει τὴν 
πεῖραν, f| ῥᾷον διαφέρει τὴν συμφορὰν, συγχεκροτη- 
μέντν ἔχων περὶ αὐτὸν τὴν διάνοιαν, χαὶ πρὸς οὐδὲν 
ἄλλο ταῖς φροντίσι περιελχόµενος. Ὁ δὲ πρὸς vuvatxa 
καὶ τέχνα µεμερισμένος, οὐδὲ σχολὴν ἄγει πολλάχ.ς 


! Philipp. 1,23... 


sunt aliqua ex parte a nobis indagata , lempus jam 
est, ut hac oratione czteras vitz rationes perse- 
quamur, qua paupertatibus , rebus adversis , reli- 
quisque malorum humanorum sunt implicat pe- ' 
stibus : quales omnino sunt febres, morbi , et quz- 
cunque id generis humane vitz acciderunt : quorum 
omnium periculum aut declinat, aut eorum calani- 
tatem. :zquius fert is qui sibi vivit, utpote cum 
omnis ejus mentis cogitatio in ipso hzreat , neque 
slienarum rerum curis abstrahatur. Qui vcro χο - 


955 


S. GREGORII NYSSENI 


256 


ri ac liberorum cogitatione detinetur, propler 4 τοῖς ἰδίοις ἐπιατενάξαι καχοῖς, τῆς τῶν φιλτάτων 


rerum sibi ebarissimarum curam, quz in alienis 
malis animum occupat, azpe nec otium quidem is 
habet ut suis ipse doleat incommodis. Sed for- 
tasse 8upervacaneum est bzec commersorare , que 
exploratissima sunt ; etenim si tantus labor, tantave 
miseria cum iis conjuncta est, qui in rebus opti- 
mis esse videntur, quid aliquis de rebus contrariis 
opinabitur, quandoquidem est veritate inferior 
omnis illa sermonis explicatio, qua quis banc vi- 
tam ob oculos omnium ponere conatur ? Attameu 
multas fortasse hujus vite injucunditates ex paucis 
demonstrari licet : quoniam quibus hoc vitae genus 
contingit, si comparentur cum iis, qui beati esse 
videntur, e rebua contrariis dolorem ac. meaesti- 


φροντίδας tiv καρδίαν περιεχούσης. "H «άχα περιττόν 
ἐστι τοῖς ὁμολογουμένοις ἑνδιατρίδειν τῷ λόγῳ ^. εἰ 
γὰρ τοῖς δοχοῦσι χαλοῖς τοσοῦτας πόνος xal ταλαι- 
πωρία αυνέκευχται, τί ἄν τις περὶ τῶν ἑναντίων στο- 
χάσαιτο; "Ἠπου πᾶσα λόγου ὑπογραφὴ τῆς ἀληθείας 
ἑλάστων ἐστὶ, τὸν βίον αὐτῶν ὑπ ὄψιν ἀγαγεῖν ἐπι- 
χειροῦσα. 'AXX ἔστιν ἴσως ὃν ὀλίγου τὸ πολὺ τῆς 
χατὰ «by ζωὴν ἁπδίας ἑνδείξασθαι, ὅτι ἑναντίως 
πρὸς τοὺς εὐημερεῖν δοκοῦντας συγχεχληρωμένοι τῷ 
βίῳ, καὶ τὰς λύπας ἀπὰ τῶν ἑναντίων ἔχουδι. Tol, 
μὲν γὰρ εὐθυμοῦσι ταρόσσει τὸν βίον ὁ προσδοχώ- 
µενος f] χάὶ παραγινόµενος θάνατος, τούτοις δὲ 
συμφορά ἐστιν ἡ ἀναθολῃ τοῦ θανάτου * χαὶ ὁ μὲν 
βίος αὐταῖς πρὸς τὸ ἑναντίον διέστηχεν, t δὲ ἀθυμία 


tiam capiunt. Nam his qui gaudenti sunt animo, p πρὸς τὸ αὐτὸ πέρας ἀμφατέροις αυµφέρεται. Οὕτω 


aut exspectata, aut qua jam instat mors pertus- 
bationem affert ; illis vero calamitas est dilatio 
mortis: vitaque eorum inter se contraria esL, 
quasique interjecto diametro distat : utriusque ta- 
men imbecillitaa animi eodem termino commi- 
scetur. Quamobrem multiplex et varia est copia 
malorum, quz a nuptiis exsistunt : dolorem enim 
liberi nati zeque important, ac non nati; el rur- 
sus tam vivi, quam mortui. Hic enim liberorum 
multitudine gaudet, cum non satis habeat unde 
alat; ile vero hsrede caret facultatum sua- 
rum, in quibus maxime elaboravit: atque unius 
quidem hona fortuna alterius calamitatem efficit , 
cum sibi uterque illud evenire velit , quo alierum 
cruciari videt. Ac huic mortuus est suavissimus 
puer : illi superat prodigus. Uterque sane commi- 
seratione dignus : unus quidem filii mortem , alter 
vero vitam luget. Pr:etereo quibus affectibus et 
calamitatibus suspiciones, el rix:e, vel ex rebus 
veris, vel e falsis cogitationibus exortz terminen- 
tur. Quis enim omnia diligenter narrare posset ? 
Tu vero si scire vis , ut his rebus vita sit hominum 
implicata, ne mihi repetas antiquas narrationes, 
que poetis fabularum argumenta praebuerunt ; 
nam propter incredibilem quamdam insulsitatem 
fabule ille quidem putantur : in his enim libero- 
rum cxdes , ac voracitates , fratrum trucidaliones, 
virorum neces, matrum interemptiones, nefarii 
coitus, et varia denique nature perturbatio , cujus 
commemorationem ii, qui vetera narrant , a nupliis 
exordiuntur, hujusmodique calamitatibus narratio- 
nem ipsam concludunt, Verum omnibus his pra- 
termissis, tu velim in hujus vitz theatro trage- 
dias spccles , quarum omnino ministre hominibus 
nupti? sunt. Veni ad judicia, pertracta de his le- 
ges, invenies in illis res de nuptiis nefarias : quem- 
admodum enim, cum medicos de variis morbis 
disserentes audieris, animadverterisque quibus, 


πολύτροπός ἐστι χαὶ ποικίλη τῶν àx τοῦ γάµου xa- 
xiv ἡ χορηγία" λυποῦσι γὰρ ὁμοίως καὶ Υινόµενοι 
πάϊδες xai μὴ ἐλπιζόμενοι, καὶ πάλιν ζῶντες καὶ - 
ἀποθνήσχοντες. 'O μὲν γὰρ εὐθηνεῖται παισὶν, οὐδὲ 
προφῆς ἔχων ἱχανῶς * τῷ δὲ οὐχ ὕπεστιν ὁ τοῦ κλήρου 
διάδοχος ἐπὶ πολλοῖς οἷς ἐμόχθησεν, χαὶ kv ἀγαθῶν 
μοίρᾷ τὴν τῶν ἀλλοτρίων ποιεῖται συμφοράν ' ἑχά- 
τερος αὐτῶν ἐχεῖνο γενέσθαι βουλόμενος, bg' ᾧ δυσ- 
φοροῦντα βλέπει τὸν ἕτερον. Ὦ μὲν γὰρ τέθνηχεν 
ἠγαπημένος παῖς, ᾧ δὲ ἐπεδίω ὁ ἄσωτος * ἐλεεινοὶ δὲ 
ἀμφότεροι’ ὁ μὲν τὸν θάνατον τοῦ παιδὸς, ὁ δὲ tv 
ζωὴν ὀδνρόμενος. Εῶ Κξηλοτυπίας xat µάχας, cite 
ἐξ ἀληθῶν πραγμάτων, εἴτε ἐξ ὑπονοιῶν συνισταµέ- 
νας, Sig οἷα πάθη xai συμφορὰς καταλήγουσι. Τίς 


C γὰρ ἂν πάντα μετὰ ἀχριδείᾳς ἁπαριθμήσαιτο; X. 


δὲ εἰ βούλει μαθεῖν, ὅπως ὀμπέπλησται τῶν τοιούτων 
παχῶν $ ἀνθρωπίνη Coh. µή µοι ἀναλάδῃς τὰ πα- 
λαιὰ διηγήματα, ἃ τοῖς ποιηταΐς τῶν δραµάτων τὰς 
ὑποθέσεις ἔδωχε' μῦθοι γὰρ ἐχεῖνα διὰ «hv. ύπερθο- 
Ak» τῆς ἁτοπίας νοµίζονται, ἐν οἷς παιδοφονίαι, xal 
τεχνοφαγίαι, φόνοι τε ἀνδρῶν, καὶ µητροκτονίαι, xal 
ἀδελφῶν σφαγαὶ, xal µίξεις παράνομοι, καὶ ἡ παν- 
τοδαπὴ., τῆς φύσεως αύγχυσις ἣν οἱ τὰ ἀρχαῖα δι- 
ηγούμενοι ἀπὸ γάµων ἀρχόμενοι τῆς ἀφηγήσεως, εἷς 
τὰς τοιαύτας συμφορὰς χαταλήγουσιν. ᾿Αλλ’ Exetva 
πάντα χαταλιπὼν, θεώρησον ἐπὶ τῆς παρούσης το» 
βίου σχηνῆς τὰς àv αὐτῷ τραγῳδίας ' ὧν χορηγὸς 
γίνεται τοῖς ἀνθρώπυις ἆ γάμος. Ἑλθὲ ἐπὶ τὰ διχα- : 
στήρια, ἀνάγνωθι τοὺς περὶ τούτων νόμους, Exi 
χατόψει τὰ τῶν γάμων ἀπόῤὂητα,. Ὥσπερ γὰρ ὅταν 

τρῶν ἀχούσῃς τὰ ποιχίλα πάθη διεξιάντων, tt» 
ἁθλιότητα µανθάνεις τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, oiv 
xai ὅσων κακῶν δεχτιχόν ἐστι διδασχόµενος * οὕτως 
ὀπειδὰν τοῖς νόµοις ἑντύχῃς, xal γυῷς τὰς πολυτρό- 
πους τῶν γάμων παρανομίας, xa0' ὧν ἐχεῖνοι τὰς — 
τιμωρίας ὀρίξουσιν, ἀκριδῶς διδάσχῃ τοῦ γάμου τὸ 
ἴδια. Οὔτε γὰρ ἰατρὸς τὰ μὴ ὄντα θεραπεύει πάθη, 
οὔτε νόμος τὰ μὴ Ὑινόμενα θεραπεύδι χαχά. 


quotve morbis corpus humanum affici potest, illins miserias cognoscis: ita ex legibus, cum per- 
spicias mulia, el varia, quz in nuptiis scelera committuntur, quorum pene legibus ipsis deflniuniur, ac- 
, curate intefffgis, quie sunt nuptiarum propria : neque enim aut medicus eos, qui non sunt, morbos curat, - 
nec delicta item , que non committuntur, leges puniunt. | 


qum 


991 
ΚΕΦΑΛ. A', 
"ὍΟιι xárta τὰ xatà τὸν βίον ἄτοπα, τὴν ápyty 
ἀπὸ τοῦ γάμου ἔχει ' &v ᾧ καὶ oloc ὁ κατὰ ἁ λή- 
θειαν ἁποταξάμενος τῷ βίῳ ἐστίν. 

Μᾶλλον δὲ εἰ χρὴ µιχρολόγως τοῦ τοιούτον βίου 
ἣν ἀτοπίαν ἑλέγχειν, Ev. µόναις µοιχείαις, xal δια- 
στάσεσι, xai ἐπιθουλαϊῖς περιορίζοντας τὴν τῶν συµ- 
φορῶν ἀρίθμησιν ; δοχεῖ γάρ pot τῷ ὑψηλοτέρῳ xal 
ἀληθεστέρῳ λόγῳ, πᾶσα dj τοῦ βίου χαχία, ἡ «do 
πράγµασι xaX ἐπιτηδεύμασιν ἐνθεωρουμένη, µηδε- 
μίαν εὑρίαχειν ἀρχὴν xavà τῆς τοῦ ἀνθρώπου ζωῆς, 
εἴτις ἑαυτὸν μὴ ὑπαγάχοι τῇ ἀνάγχῃ τοῦ βίου τού- 
του. Οὕτω δὲ ἡμῖν ἡ ἀλήθεια τοῦ λόγου φανερωθήσε- 
ται Ὁ τὴν τοῦ βίου τούτου ἁπάτην χατανοῄσας xa- 
θαρῷ τῷ τῆς φνχῆς ὀφθαλμῷ, χαὶ ὑψηλότερος τῶν 


DE VIRGINITATE 
A 


338 
CAPUT IV. 


Qwecunque in hac vita eveniunt. absurda, initium 
ab nuptiis habent. Qualis item esse debeat is qui 
hujus se vile societale abduxerit. 

At vero quid hujus vit» absurditatem brevi 
oratione prastringere nos oportet , qui adulteriis , 
dissidiis, dissensionibus , atque insidiis calafnita- 
tum enumerationem terminemus ? veriori enim ra- 
tione mibi omnis vits? improbitas, qux et cunetis 
in rebus , et studiis cernitur, nullum in hominum 
vita imperium habere videtar, nisi quis hujus- 
modi vitm necessitatem sibi ipse imponat, Atque 
hoc quidem modo hujus orationis veritas nobis ape. 
rietur, Qui hujus vite fraudes puro mentis sensu 
animadvertit, et altius a rebus, qu: híc expetun- 


ἐνταῦθα σπουδαξοµένων γενόμενος, καὶ, χαθώς φησιν B tur, se toilit, omniaque, ut est apud Apostolum, 


ἑ Απόστολος, χαθάπερ τινὰ δυσώδη σχύδαλα vàv1a 
περιορῶν, xai vgó*ov τινὰ τοῦ βίου παντὸς διὰ τῆς 
τοῦ γάμου ἀναχωρήσεως ἑαυτὸν ἑἐξοιχίσας, οὐδεμίαν 
ἔχει χοινωνίαν πρὸς τὰ xaxà τὰ ἀνθρώπινα * πλεον- 
ετίαν λέγω xaX φθόνον, ὀργήν τε xaX μίσος, χαὶ χενης 
ὀόξης ἐπιθυμίαν, xal τὰ ἄλλα ὅσα τοιούτου Ὑένουφ 
ἐστίν. Πάντων δὲ τῶν τοιούτων τὴν ἀτέλειαν ἔχων, 
καὶ διὰ πάντων ἐλευθεριάζων καὶ εἰρηνεύων τῷ βίῳ, 
οὐχ ἔστιν ἐφ᾽ ᾧτε φιλονειχήσει τοῖς γειτνιῶσι τὸν 
φθόνον, οὐδενὺς τῶν τοιούτων ἀπτόμεγος, oic ὁ φθόνος 
ἐν τῇ ζωῇ περιφύεται ^ παντὸς γάρ τοῦ χόσµου τὴν 
ἑαυτοῦ ζωὴν ὑπεράρας, καὶ μόνον τίµιον ἑαυτῷ κτῆ- 
µανομίζων τὴν ἀρετὴν, ἄλυπόν τινα χαὶ εἰρηνιχὸν xal 
ἅμαχον βιοτεύσει βίον. Τῆς γὰρ ἀρενῆς ἡ χτῆσις, xàv 
άντες µετέχωσιν αὐτῆς ἄνθρωποι, κατὰ τὴν ἑαυτοῦ 
ὀύναμιν ἕκαστος, ἀεὶ πλήρης τοῖς ἐπιθυμοῦσίν ἐστιν " 
οὐ χατὰ τὴν ἐπὶ γῆς ατῆσιν, ἣν διαιροῦντες εἰς τµή- 
paca, ὅσον ἂν προσθῶσι τῇ μιᾷ µερίδι, νοσοῦτον ὑφεί- 
ντο τῆς ἑτέρας, xai πλεονασμὸς τοῦ ἑνὸς, ἑλάττω- 
σίς ἔστι τοῦ συµμετέχοντος. Ὅθεν καὶ αἱ περὶ τοῦ 
Ἀλείονος µάχαι, διὰ τὸ πρὸς τὸ ἑλαντοῦσθαι pico; τοῖς 
^ ἀγθρώποις συνίστανται ἐχείνου δὲ ἀνεπίφθονός ἐστιν 
3j πλεονεξία τοῦ κτήματος, χαὶ ὁ τὸ πλεῖον &prácac, 
οὐδεμίαν ἤνεγχε ζημίαν τῷ μετασχεῖν ἀξιοῦντι τῶν 
ἴσων * ἀλλ᾽ ὅσον box τις χωρητιχὸς, αὐτός τε πλη- 
ροῦται τῆς ἀγαθῆς ἐπιθυμίας , καὶ 6 πλοῦτος τῶν 
ἀρετῶν &v τοῖς προλαθοῦσιν οὐ καταναλίσχεται. Ὁ 
ο τοίνυν πρὸς τοῦτον ἀποθλέπων τὸν βίον, xal τὴν 
ἀρετὴν ἑαυτῷ θησαυρίζων, fjv οὐδεὶς ὄρος ἀνθρώπι- 
WX περιγράφει, ἄρα χαταδέξεταἰ ποτε πρός τι τῶν 
ταπεινῶν xal πεπατηµένων τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν int- 
αλῖναι ; ρα θαυμάσεται τὸν γἠΐῖνον πλοῦτον, d 
δυναστείαν ἀνθρωπίνην, ἢ ἄλλο τι τῶν ὑπ) ἀνοίας 
σπουδαζοµένων; El μὲν γάρ τις ἔτι περὶ ταῦτα διά- 
. χειται ταπεινῶς, ἔξω τοῦ τοιούτου ἂν εἴη χοροῦ, xal 
οὐδὲν πρὸς τὸν ἡμέτερον ἕξει λόγον * εἰ δὲ τὰ ἄνω 
Qpovel, καὶ συμμετεωροπορεῖ τῷ θεῷ, ὑψηλότερος 
πάντως τῶν τοιούτων ἐστὶν, οὐχ ἔχων τὴν xowhy 
ἀφορμὴν τῆς περὶ ταῦτα πλάνης, τὸν γάµον λέγω * 
του γὰρ ὑπὲρ τοὺς ἄλλους θέλειν εἶναι, τὸ χαλεπὸν 
voro πάθος, à ὑπερηφανία, ὃ 6h μάλιστα σπέρμα 


1 Philipp. 11,8. 


ο 


qaasi putida stercora despieit *, atque ab omni 
vitse consuetudine, repudiatia nuptiis, quodam 
modo se removit ; nullum omnino habet cum Ἱ- 
manis vitiis, avaritis, inquam, invidia, odio, glo- 
risque cupiditate commercium, neque cum ce- 
teris, qua id generis sunt. Qui enim ab omnibus 
his vacuus atque omnino liber est, et quiete vi- 
vit, nihil sane est, in quo plus habere contendat , 
aut eontra se alicujus rei gratia vicinorum invi- 
diam commoveat , cum nibil earum seit rerum as- 
secutus, ex quibus in hac vita concitetur invidia; 
xam qui ab omnibus bumanis rebus anlmum suum 
superando abduxit, et virtutem solam , quz magno 
a se seslimelur, possessionem sibi statuit, hic ab 
omhbi.eerte dolore vacuam, quietam, atque otio- 
sam vitam deget: virtutis enim possessio, etsi 
homo pro virili quisque aliquam ejus partem te- 
net, eppetentiom tamen cupiditates semper εχ- 
plet, non ut aliqua soli possessio, quam qui in 
partes dividunt , quantum uni parti addunt, tan- 
tum de altera detrahunt , atque ita quod uni re- 
dundat, id plane deest alteri, qui soeius est. 
Unde de majori cumulatiorique parte contentiones 
exsistunt ; ex eo enim , quod imminuio facta est, 
conflatum est odium, virtutis vero si quis ma- 
jorem partem occupavit , ab invidia vacuus est, 
neque vero qui plus ab ea rapuit , ullum ei detri- 
mentum importavit, qui zquas partes ferre di- 
gnum se esse ducit ; sed, ut quisque capax est, 
ita et recta cupiditate expletur, et rebus iis , quas 
supra meminimus, non exbauriuntur virtutum 
divitis. Itaque hanc vitam qui intuetur, atque in 
virtute, qua nulla hominum definitione describi- 
tur, omnes sibi thesauros constituit , an unquam ad 
res ullas humiles, et caducas animum suum pro- 
clivem ferri patietur? Απ terrenas divitias, an 
hominum opes , et potentiam , an aliud quidpiam 
eorum , qui prz stultitia expetuntur, is admirabi- 
tur ? Etenim siquis ita humili est, et abjecto ani- 
mo, ut ad b:zec ipsa afficiatur, is utique est ab hoc 
cctu alienus, nihilque ad nostrum sermonem ; sin 


— M — M a ———— - a-——— e .—uM-—————— —— — — " 
-— ——--- σα 


929 S. GREGORII NYSSENI 510 
autem coelestia cogitat , divinaque simul cum Deo A τις εἰπὼν ἢ ῥίζαῦ πάσης τῆς κατὰ τὴν ἁμαρτίαν 


contemplatur, ad sublimiores hic omnino res re- 
lictis humilibus contuetur, cum minime nuptiis 


ἀκάνθης, τοῦ εἰχότος οὐχ ἁμαρτήσεται, τοῦτο μάλιστα 
ix τῆς αἰτίας τοῦ γάμου τὴν ἀρχὴν ἔχει. 


vinctus sit, unde communis exsistit occasio cur in ejusmodi rerum errore quis versetur; nam cum quis 
vult se aliis preponere, gravissimus est hic superbiz affectus : quem si quis semen , vel potius radicem 
dixerit omnis spine, qui e peccato est, non a recto is aberrabit. Hic sanc affectus a nuptiarum causa 


jnitium inaxime babet 

Non enim potest plerumque avarus hujus vitii 
liberos accusare, neque item is, qui pre glorie 
áviditate insanit, neque qui bonoris studio tene- 
tur, ne hujus mali causam ad progeniem ipsam 
referat, ut ne iis, qui ante se nati sunt, ipse 
inferior videatur, et ut a posteris, aliquam de se 
commemorationem liberis suis relinquendo, ma- 
gnus omnino existimetur : eodemque modo reli- 
quae, qus sunt animi zgritudines, invidia, et 
edium, injuriarum recordatio, si quz alie sunt, 
ab hac sane causa proficiscuntur. Haec enim 
omnia in his una insunt, qui hanc vitam attige- 
runt: a quibus quidem rebus qui remotissimus 
est, tanquam ex alia aliqua specula hominum 
perturbationes longe prospiciens, eorum dolet 
cmcitetem , qui rebus his fallacibus 9606 manci- 
parunt, rerumque humanarum prosperitatem ma- 
gnum aliquid esse putarunt. Cum enim hic quem- 
piam hominem rebus, qu: in vita eveniunt , se- 
cundis florentem , honoribusque, aut opibus , aut 
potentia ornatum videt, eorum quidem, qui ha- 
rum rerum studio efferuntur, ridet insaniam, hu- 
manzeque vitte tempus, ut a Psalmorum auctore 
terminus ejus certus dictus est, quam brevissi- 
inüm numerat: deinde in(nitis illis saeculis cum 
exiguo hoc vite spatio collatis, mollitiem ejus 
luget, qui ad res hujusmodi sordidas, humiles, 
quaque ad tempus manenl, animum extollit, Quid 
enim cause est, cur in iis ipsis rebus honos, 
quem plerique expetunt, sit beatitudine dignus? 
Quoniam quid iis, qui honore affecti sunt, addit 
honor? Atqui ea conditione natus est ut moria- 
tur, mortalis bic manel , sive honos ei tribuatur, 
sive non. Αι multa jugera terre possedisse ? Ad 
quem optimum finem hoc perducit eos, qui ista 
possederunt , nisi quis demens arbitretur sua esse 
ea, qu: nullo pacto ad se pertinent ; prze multa 
enim inexhausta aviditate, ut verisimile est, hoc 
ignorat, quod Domini est terra, et plenitudo 
ejus *. Rex enim omnis terre Dominus ; howi- 
nibus vero ut rerum, quas possident, domini 
appellentur, falso hoc illis tribuit avaritiz affc- 
ctus. Terra enim, inquit sapiens Ecclesiastes *', 
in deternum stetit, omnibus ztatibus suppeditans , 
aliosque subinde e se natos nutriens. Neque vero 
bomiues sui potestatem habent , sed ex voluntate , 
nutuque summi rectoris pendent : cum enim ne- 
sciunt, in hanc vitam ingrediuntur, cum autem 
minime volunt, ex eadem rursus exeunt : cumque 
vicissim nascantur et intereant, insigni stultitia 


3 Peal xxiu, 1. ** Eccle. 1, 4. 


Οὐ γὰρ ἔστιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ, τὸν πλεονέκτην 
ph τοὺς πέλας ἐπαιτιᾶσθαι, f| τὸν δοξομανῆ xai 
φιλότιμον ph εἰς cb Ὑένος ἀνενεγχεῖν τοῦ xaxou 
τὴν αἰτίαν * ὡς ἂν μὴ ἑλάτιων δοχοίη τῶν πρὸ αὐτοῦ 
γεγονότων, xa ἵνα µέγας τοῖς μετὰ ταῦτα νοµίζοιτο, 
καταλιπών τινα τοῖς ἐξ αὑτοῦ διηγἠµατα * ὡσαύτως 
δὲ xaX τὰ λοιπὰ ὅσα φνχῆς ἐστιν ἀῤῥωστήματα, φθό- 
vog, καὶ µνησικαχία, xat µῖσος, xai εἴ τι τοιοῦτον 
ἕτερον, τῆς αὑτῆς αἰτίας fj per tat. Πάντα γὰρταῦτα τοῖς 
περὶ τὸν βίον τοῦτο[ν] ἑπτοημένοις συμπολιτεύεται * 
ὧν 6 ἔξω γενόμενος, καθάπερ ἐπί τινος ὑψηλῆς σχο- 
πιᾶς πόῤῥωθεν ἑποπτεύων τὰ ἀνθρώπινα πάθη. οἱ- 
χτείρει τῆς τυφλότητος τοὺς τῇ τοιαύτῃ ματαιότητ: 
δεδουλωµένους, καὶ µέγα xplvovvag την τῆς σαρχὸς 
εὑπραχίαν. "Όταν γάρ τινα τῶν ἀνθρώπων ἐπί τινι 
τῶν κατὰ βίον ἵδῃ περίθλεπτον, ἀξιώμασιν, ἢ πλού- 
τοις, f] δυναστείαις χομῶντα, χαταγελᾷ τῆς ἀνοίας 
τῶν διὰ ταῦτα πεφυσηµένων, καὶ ἀριθμεῖ τὸν μὴχι- 
στον χρόνον τοῦ ἀνθρωπίνου βίου, κατὰ τὴν εἰρημέ- 
νην ὑπὸ τοῦ Ὑαλμῳδοῦ προθεσµίαν * εἶτα παραµε- 
τρῶν τοῖς ἀπείροις αἰῶσι τὸ ἀκαριαῖον τοῦὔτοδιάστημα, 
ἐλεεῖ τῆς χαυνότητος τὸν ἐπὶ τοῖς οὕτω γλίσχροις χαὶ 
ταπεωοῖς χαὶ προσχαίροις τὴν ψυχὴν ἑπαιρόμενον. 
Τί γὰρ ἄξιόν ἐστι μαχαρισμοῦ τῶν ἐνταῦθα Ἡ τιμὴ, 
τὸ παρὰ πολλοῖς σπουδαζόµενον ; Ἐπεὶ δὴ τἰ πλέον 
τοῖς τετιµηµένοις προστίθησι; διαμένει γὰρ θνητὸς 
à θνητὺς, χᾶν τιμᾶται, xiv µη. Ἡ τὸ πολλὰ πλέθρα 
κεκτῆσθαι γῆς; Τοῦτο δὲ εἰς εἰ πέρας χρηστὸν χατα- 
λέγει τοῖς χτησαµένοις, ὀκτὸς ποῦ οἴεσθαι τὸν ἀνόη: 
τον ἑαυτοῦ εἶναι τὰ μηδὲν προσήχοντα; ἀγνοεῖ Yap. 
ὡς ἔοιχεν, ὑπὸ πολλής λαιµαργίας, ὅτι τοῦ Κυρίου 
μέν ἐστιν ἡ γη ἀληθῶς , καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς. 
Βασιλεὺς γὰρ πάσης τῆς γῆς ὁ θεός ^ τοῖς δὲ ἀνθρώ- 
ποις τὸ τῆς πλεονεξίας πάθος ψευδώνυμων τῆς xv- 
ριότητος τὴν προσηγορίαν δίδωσι τῶν οὐδὲν προσ- 
ηχόντων. Ἡ μὲν γὰρ Υῆ, χαθώς φησιν ὁ σοφὸς 'Ex- 
κλησιαστὴς, εἰς τὸν αἰῶνα ἕστηχε, πάσαις ὑππρε- 


D τοῦσα ταῖς γενεαῖς, xat ἄλλοτε ἄλλους τοὺς χατ᾽ αὐ- 


τὸν Υινοµένους ἐχτρέφουσα. Οἱ δὲ ἄνθρωποι οὐδὲ 
ἑαυτῶν ὄντες χύριοι, ἀλλλ πρὸς τὸ τοῦ.ἄγοντος βού- 
λημα, ὅτε οὐκ ἴσασιν, εἰς τῆν ζωὴν περιιόντες, χαὶ 
ὅτε μὴ βούλονται, πάλιν αὐτῆς χωρικόμενοι, ὑπὸ τῆς 
πολλῆς µαταιότητος χυριεύειν οἵονται αὐτῆς, οἱ χατὰ 
καιροὺς γινόμενοί τε καὶ ἀπολλύμενοι. τῆς ἀεὶ μενού- 
σης. Ὁ obv ἐπεσχεμμένος ταῦτα, xaX διὰ τοῦτο me 
ριφρονῶν ὅσα τίμια τοῖς ἀνθρώποις νοµίξεται, po- 
νης δὲ τῆς θείας ζωῆς ἔχων τὸν ἔρωτα, ὁ εἰδὼς ὅτι 
πᾶσα σὰρξ χόρτος, xai πᾶσα δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄν- 
θος χόρτου, πότε σπουδῆς ἄδιον τὸν χόρτον οἱήσεται 
τὸν σήμερον ὄντα, καὶ αὗριον οὐκ ἐσόμενον ; Οἶδε 


Aa | DE VIRGINITATE. 


δι 


"4ρ ó ἐπεσχεμμένος τὰ θεῖα χαλῶςν ὅτι οὗ τὰ ἀν- Α se terre dominari credunt, qus semper maneat. 


θρώπινα µόνον οὖκ ἔχει τὸ πάγιον, &AX ὡς οὐδὲ τοῦ 
κόσμου παντὸς εἰς τὸ διηνεχὲς Ἱρεμήσοντος, διὰ 
τούτο ὡς ἀλλοτρίας xoi προσχαἰρου ταύτης ὑπερορᾷ 
τῆς ζωῆς ^ ἐπειδὴ ὁ οὐρανὸς xat ἡ γη παρελεύσεται, 
χατὰ τὴν τοῦ Σωτήρος φωνὴν, xat πάντα τὴν µετα- 
στοιχείωσιν ἀναγχαίως ἐχδέχεται. Διὰ τοῦτο, ἕως 
ἐστὶν ἐν τῷ oxfjvet, χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, τὸ 
πρόσκαιρον ἐνδειχνύμενος, βαρούμενος τὴν παροῦσαν 
ζωὴν, τῷ μαχρύνεσθαι αὐτῷ τὴν παροιχίαν ταύτην 
ὀδύρεται, ὥσπερ χαὶ ὁ Ῥαλμῳδὸς ἐν ᾠδαῖς θείαις λέγων 
πεποίηται. "Όντως γὰρ ἐν σχότει βιοτεύουσιν οἱ μετὰ 
τῶν σχηνωµάτων τούτων τῇ ζωῇ παροιχοῦντες. Οὗ 
χάριν στενάξας ὁ Προφήτης πρὸς τὴν παράτασιν τῆς 
παροιχίας, « Οἶμοι, » φησὶν, « ὅτι fj παροιχία µου 
ἐμαχρύνθη ! » Σχότει δὲ τὴν αἰτίαν τῆς χατηφείας 
ταύτης ἀνέθηχε. Τὸ γὰρ σχότος τῇ Ἑδραϊδι φωνῇ 
κηδὰρ ὀνομάζεσθαι µεμαθήχαμεν' $ γὰρ ὡς ἀληθῶς, 
χαθάπερ ἁἀορασία: τινὶ νυχτερινῇ χεχρατηµένοι οἱ 
ἄνθρωποι, οὕτω πρὸς τὴν τῆς ἁπάτης ἐπίγνωσιν 
ἀμδλυωποῦσιν' οὑκ εἰδότες ὅτι πάντα ὅσα τίμια ἐν τῇ 
ζωῇ ταύτῃ νενόµιτται, f; xal ὅσα πρὸς τὸ ἑναντίον ὑπ- 
εληπται, Ev µόνῃ τῇ ὑπολήψει τῶν ἀνοήτων ὑφέστη- 
χεν αὐτὰ δὲ ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἔστιν οὐδαμῃ οὑδέν * οὐ 
δυσγένειά τις, οὐχ εὐδοχίμησις Ὑένους, o0 δόξα, οὐ 
περιράνεια, οὐ τὰ παλαιὰ διηγήματα, οὐχ ὁ ἐπὶ τοῖς 
ἑνεστῶσι τῦφος, οὗ τὸ κρατεῖν ἑτέρων , οὗ τὸ ὑπο- 
χείρεον εἶναι * πλοῦτοί τε xal τρυφαὶ , χαὶ πενίαι 
xii ἁπορίαι, χαὶ πᾶσαι αἱ τοῦ βίου ἀνωμαλίαι, τοῖς 


Ergo qui ο mente intuetur, acque de causa pro 
nihilo ea putat, qux hominum vulgus in pretio , 
atque in bonore habet , quique coelestis vitze soluim 
amore ducitur, fenumque esse omnem carnem, 
quasique feni florem omnem hominis gloriam vi- 
det, studione dignum fenum unquam putabit, quod 
hodie est, cras non futurum ? Qui enim divina re- 
ete contemplatur, híc animadvertit non solum res 
humanas nihil firmi solidique habere, sed, quasi 
neque universus hic mundus in perpetuum sit fu- 
turus, propterea vitam hanc quasi alienam , eam- 
que caducam negligit : quoniam, ut voce Domini 
significatum est *, cceli et terra transibunt, cun- 
ctaque forms commutationem necessario exspe- 
ctant. Quamobrem quandiu aliquis, inquit Apo- 
stolus *, in hoc babitaculo est, mortalitatem pra; 
se ferens, hacque vila gravatus, prorogari sibi 
hunc incolatum dolet, ut in divinis cantibus Psal- 
misies cecinit ; vere enim in tenebris vivunt ii , qui 
in his tabernaculis vitai) degunt: itaque hujus 
iucolatus prorogationem Propheta his verbis lu- 
get : « V2 mibi, quoniam incolatus meus prolonga- 
tus est *! » Tenebris porro domicilii, et incolatus 
bujus causam tribuit : Hebrzorum enim voce Cedar 
tenebras appellari a sapientibus didicimus ; aut id 
quidem revera: ut enim quadam noctis caligo 
mortalibus offunditur, sic hi ad erroris cognitio- 
nem obc:ecantur, utpote cum minime videant , que 


μὲν ἀπαιδεύτοις πάµπολυ διαφἑρειν δοχοῦσιν , ὅταν (c; in bac vita summa magnificaque existimata. sunt, 


téovty ποιῶνται τῶν τοιούτων χριτήριον, 


quaeve in contrariis sunt rebus babita , omnia liec 


s9lum insana quadam bominum opinione talia exstitisse : ea vero per se nihil omnino sunt: nuila 
ignobilitas , nullum illustre genus, nulla gloria, nullus splendor, nulle de majoribus commeniera- 
tiones, nulla rerum przsentium animi elatio, nihilque est in alios dominari, nihilque aliorum im- 
perio teneri : non diviti, non paupertas, non egestas, nullae denique hujus vite in:quabiles va- 
rielates, quz imperitis quidem hominibus, cum hi voluptatem suis sensibus inetiantur, muMum 


eminere videntur. 

TQ δὲ ὑφηλῷ τὴν διάνοιαν πάντα ὁμότιμα φαίνε- 
τα., xal οὐδὲν προτιµότερον τοῦ ἑτέρου τὸ ἕτερον, 
τῷ ὁμοίως ξιὰ τῶν ἑναντίων «bv τῆς ζωῆς δρόμον 
ἀνύεσθαι, xai ἴσην ἐν ἑχατέρᾳ τῶν λήξεων τὴν πρὺς 
τὸ εὖ J| χαχῶς ζῆν δύναμιν ἐνυπάρχειν, διὰ τῶν δε- 
ξιῶν ὅπλων χαὶ ἀριστερῶν, φησὶν ὁ ᾿Απόστολος, διὰ 
. δόξτς xai ἀτιμίας ' δι ὧν ὁ μὲν χεχαθαρµένος τὸν 
νοῦν xal ἐπεσχεμμένος τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν, ὁρ- 
θῶς ὀδεύσει τὴν πορείαν, ἀπὸ Ὑενέσεως μέχρι τῆς 
ἐξόδου τὸν τεταγµένον αὐτῷ γρόνον διεξερχόµενος" 
ἀλλὰ χατὰ τὴν τῶν ὁδοιπόρων συνήθειαν τοῦ πρόσω 
ἐχόμενος, ὀλίγον ποιεῖται τῶν προφαινοµένων τὸν 
Aóvow. Σύνηθες γὰρ τοῖς ὁδοιποροῦσιν ἐπὶ τὸ τῆς 
ὁδοῦ πέρας ὁμοίως ἐπείγεσθαι , ἄν τε διὰ λειμώνων 
χαὶ συμφύτων χωρίων, ἄν τε δι’ ἐρημοτέρων xai τρα- 
χυτέρων τόπων διέρχωνται, καὶ οὔτε τὸ ἡδὺ παρα- 
χατέσχεν, οὔτε τὸ ἀτδὲς ἑνεπόδισεν. Οὕτω xal αὐτὸς 
ἀμεταστρεπτὶ πρὸς τὸν προχείµενον σκοπὺν ἑαυτῷ 
ἐπειχθήσεται, πρὸς οὐδὲν τῶν παροδίων ἐπιστρεφόμε- 
vo, ἀλλὰ πρὸς µόνον οὐρανὸν βλέπων διαπεράσει τὸν 


* Matth, xxiv, 05. 21 Cor. v, 4, 


* Psal. cxix. ὃν 


At vero qui maguo altoque est animo, omnia 
hzc paria esse, neque rem unam alteri prestare 
putat, quoniam ex rebus inter se contrariis vitae 
cursus zque conficitur, aqualisque in utraque 
vite conditione et bene et male vivendi inest 
facultas; tam ex rebus dexiris, inquit Aposto- 
lus, quam sinistris , et aque ex gloria , atque 
ex aliqua ignominia : in quibus quidem rebus 


Dis, qui pura mente fuit et incorrupta ,. rerum 


veritatem intuitus est, ab ortu usque ad .obitum 
prefinitum sibi tempus percurrendo, recta bunc 
ipsum vitze cursum conficit, cum neque volupta- 
tuin blanditiis molliatur, neque rebus gravibus 
debilitetur ae deprimatur, sed viatorum more lon- 
gius progressus, parvam earum rerum, qua 56 
illis ostendunt, rationem habet. lilud enim. im 
consuetudine eorum est qui peregrinantur, ut 
sive pratis, sive cultis agris , sive vastis deser- 
tisque locis iter faciant, neque rei ullius oblecta- 
tione, neque re aliqua molesta impediti, itineris 


πάρα κο ος E a — Hr — Án  — À— — —À 5, 


e kd | ' S. GREGORII NYSSENI 314 
eursum conficere maturent. Parique ratione hic A βίον, xaB&rep τις κυδερνήτης ἀγαθὺς πρὸς «bv ὄνω 


nec diverticula , neque viarum flexiones respi- 
ciendo, ad illud quod sibi maxime propositum 
est, omnino perveniet , sed in ccelum solum con- 
tuendo, hunc vite cursum , tanquam aliquis op- 
timus gubernator, conficiet, qui eoeleste aliquod 
sidus intuendo ad id navis cursum dirigit. llle 
vero , cui obtusior est mentis acies, inferiora 
respicit, et ad corporis voluptates , tanquam ad 
pabulum pecudes, animum adjicit, ventrique 
soli , cxterisque ventris vitium consequentibus 
rebus deditus vivit; quive a vita divina aversus, 
et a testamentorum promissis alienus , nihil aliud 
in bonis esse putat, nisi cum quis in corporis 


. voluptate est, hic profecto, et omnis homo, qui 


in eo numero est, in tenebris, ut divinis Litte- 
ris scriptam est*', ambulat , cum in vita hujus- 
modi mala introducat: in his enim avaritia , 
animi impotentia, immodica ad voluptates affectio , 
jmperli cupiditas , inanis glorie appetitio, ac re- 
liqua inest earum que sunt hominibus contu- 
bernales, perturbationum multitudo. Ex his eniin 
morbis, aller quodam modo alterius vinculo te- 
netut, et cui unus ex his accedit, reliqui quasi 
naturali quadam necessitate compulsi , ad eum 
concurrunt : id quod in catena fleri videmus : ejus 
enim -principio attracto, neque reliqui illius or- 
hes consistere possunt, sed ultimus catena or- 
pis cum primo simul motus est, cum ex eorum 
perpetuo ordine qui simul annexi sunt circulis , 


σκοπὸν διενθύνων τὸ σχάφυς. 'O δὲ παχὺς τὴν διἀ- 
νοιαν, καὶ κάτω βλέπων, καὶ συγχεχυφὼς τῇ duy i 
πρὸς τὰ ἡδέα τοῦ σώματος, χαθάπερ πρὸς τὴν νομὴν 
τὰ βοσχήµατα, μόνη τῇ γαστρὶ xat τοῖς μετὰ γαστέ- 
ρα (Gy, ἀπηλλοτριωμένος τοῦ θεοῦ τῆς ζωῆς, καὶ 
ξένος τῶν διαθηχῶν τῆς ἐπαγγελίας, οὐδὲν ἕτερον 
ἀγαθὸν εἶναι νοµίζων, fi τὸ ἠσθῆναι διὰ τοῦ σώματος, 
οὗτός ἐστιν, καὶ πᾶς ὁ τοιοῦτος, ὁ ἐν σχότει δια- 
πορευόµενος, καθώς φησιν f) Γραφὴ, ὁ τῶν ἐν τῷ βίῳ 
τούτψ χακῶν εὑρέτης ’ iv τούτοις γὰρ καὶ πλεονεξία, 
xai παθῶν ἀχολασία, καὶ ἡ mpb; τὰς ἡδονὰς ἅμε- 
τρία, φιλαρχία τε πᾶσα, xaV χενῆς δόξης ἐπιθυμία, 
καὶ ὁ λουπὺς ἅμιλος τῶν συνοικούντων παθῶν τοῖς 
ἀνθρώποις. Ἔχεται γάρ πως iv τοῖς καχοῖς τοῦ 


B ἑτέρου «b. ἕτερον, xat ᾧπερ ἂν «b àv. παραχένητας, 


xai τὰ λοιπὰ χαθάπερ ὑπό τινος φυσιχῆς ἀνάγκης 
ἑλχόμενα, συνεισέρχεται πάντως. Οἷον &v ἀλύσει γίνε- 
ται, τῆς ἀρχῆς ἐπισπασθείσης, οὐδὲ τὰς λοιπὰς Ἆρε- 
μεῖν τῆς ἁλύσεως ἀγχύλας δυνατόν ἔστιν, ἀλλ [dj 
κατὰ «b ἕτερον πέρας τῆς ἁλύσεως ἀγχύλη συνεχι- 
νήθη τῇ πρώτῃ, κατὰ τὸ ἀχόλουθον ἀεὶ xal κροσ- 
εχὲς dnb τοῦ πρώτου διὰ τῶν παραχειµένων τῆς κι- 
γῄσεως προϊούσης * οὕτως ἐμπέπλεχται xal συµπέ- 
φυχεν ἀλλήλοις τὰ ἀνθρώπινα πάθη, xal δι’ ἑνὸς τοῦ 
ἐπικρατήσαντος, xal ὁ λοιπὸς τῶν χαχῶν ὀλκὸς συν- 
εισέρχεται τῇ φυχᾖ. Καὶ εἰ xof; σοι διαγράφειν τη» 
πονηρὰν ταύτην ἄλυσιν, ὑπόθου τινὰ διά τινος ἠδο- 
νᾶς τοῦ χατὰ τὴν χενοδοξίαν ἠττηθῆναι πάθους * 
ἀλλὰ τῇ χενοδοξἰᾳ καὶ fj τοῦ πλείονος ἔφεσις συνηκο” 


2 primo motio ipsa progrediatur: ita humani ϱ λούθησεν: οὐ γὰρ Eo: πλεονέχτην Τενέσθαι, μὴ 


affectus impliciti inter se atque connexi sunl, 
Sxpeque fit, ut, cum unus imperaverit , reliqua 
item morborum turba animum invadat. Atque si 


. hec quidem ipsa quasi malorum catena tibi ex- 


plicetur necesse est, fac esse quempiam , qui 
pre voluptate quadam sit inanis glorie affectu 
superatus; est huic sane inanis glorie cupiditati 
adjuncta etiam appetitio quz:edam, ut plus is asse- 


ἐχείνης ἐπὶ τὸ πάθος χειραγωγούσης. ΕΒἶτα ἡ τοῦ 
πλεονεκτεῖν χαὶ προέχειν ἐπιθυμία, ἢ ὀργὴν ἑξάπτει 
πρὸς τὸ ὁμόφυλον, 7| πρὸς τὸ ὑποχείριον τὴν ὑπερη- 
φανίαν, ἡ πρὸς τὸ ὑπερέχον τὸν φθόνον * φθόνου δὲ 
ἀχόλουθος ἡ ὑπόχρισις γίνεται ^ ἐχείνης ἡ πικρία, 
ταύτης ἡ µισανθρωπία * τούτων ἁπάντων τὸ τέλος 
χατάχρισις, εἰς γέενναν xal σχότος xal «up xuva- 
λήγουσα. 


quatur: quoniam non polest quis plus babendi cupiditate teneri, nisi hujus affectus dux et co- 
mes quedam sit glorie aviditas ; deinde appetitio hzc, qua quis afficitur, ut et opum, et υἱ- 
gnitatis amplitudine czteris ipse antistet, vel in zequales concitat iram, vel superbiam in inferio- 
pes, vel in superiores invidiam, cujus socia est sünultas : hujus vero comes  acerbilas , quam 
odium quoddam hominum consequitur: at. horum omnium postremum est damnatio, in gehennam, 


tenebras, atque ignem desinens. 


Vides horum ommium 10alorum quasi viam, D 


querbadmodum videlicet ab uno voluptatis affectu 
cuneta proficiscuntur ? Quamobrem ubi ejusmodi 
malorum conjuucta multitudo in hanc vitam se- 
inel sese cohjecit, una est, ut ab his libereinur, 
ratio, quam in divinis Litteris contemplemur : ea 
autem est, ut ab illa vitz disciplina nos avoce- 
mus, qux rebus gravibus est atque molestis as- 
tricta ; neque enim, cui Sodomam incolere cordi 
est, ignis imbrem declinare hic potest : nec qui 
Sodormis egressus, iterum ad urbis excidium se 
convertit, in statuam salis non concrescere , ne- 


** Joan. xit, $5. 


Ὁρᾶς τὸν ὀλχὸν τῶν καχῶν, ὅπως ἑνὸς τὰ πάντα 
τοῦ χατὰ τὴν ἡδονὴν ἐξέρχεται πάθους; Ἐπειδὴ οὖν 
ἅπαξ εἰσῆλθεν εἰς τὸν βίον fj ἀχολουθία τῶν τοιούτων 
παθῶν, µίαν ὁρῶμεν ἐκ τῆς τῶν θεοπνεύστων Ερα- 
φῶν συμθουλῆς τὴν διἐξοδον τούτων, τὸ χωρισθῆναι 
τοῦ τοιούτου βίου. τοῦ συνημμένην ἔχοντος Ev ἑαυτῷ 
τὴν τῶν ἀνιαρῶν ἀχολούθησιν΄ θὐκ ἔστι γὰρ, ἐν Σο- 
δόμοις φιλοχωρήσαντα, διαφυχεῖν τὴν τοῦ πυρὸς 
ἑπομόρίαν ' οὐδὲ τὸν ἔξω Σοδόµω» Ὑενάμµενον, εἶτα 
πἀλιν ἐπιστραφέντα πρὸς τὴν ἑρήμωσιν ταύτης, ui 
παγἢναι στήλην ἁλός ' ἀλλ᾽ οὐδὲ τῆς Αἰγυπτίων δου- 
λείας ἁπαλλαγήσεται, ὁ ph καταλιπὼν τὴν. Αἴγν- 


945 


DE YIRGINITATE. 


946 


πτον, την ὑποθρύχιον λέγω ταύτην ζωὴν, xal δια- A que ab AEgyptiorum servitute ee quis vindicabit , 


Gà, οὐχὶ τὴν Ἐρυθρὰν ἐκείνην, ἀλλὰ τὴν µέλαιναν 
ταντην καὶ ζοφώδη τοῦ βίου θάλασσαν" εἰ δὲ, χαθώς 
φησιν ὁ Κύριος, ἐὰν μὴ ἑλευθερώσῃ ἡμᾶς ἡ ἀλήθεια, 
"tp χαχῷ τῆς δουλείας ἑναπομένομεν, πῶς ἔστιν ἐν 
τῇ ἀληθείᾳ γενέσθαι τὸν ζητοῦντα ψεῦδος, καὶ ἐν τῇ 
πλάνῃ τοῦ βίου ἀναστρεφόμενον , πῶς δέ τις τὴν δου- 
Ἀείαν ἁποδράσει, ὁ ταῖς ἀνάγκαις τῆς φύσεως ύπο- 
χείριον δοὺς τὴν ἰδίαν ζωήν; Γνωριµώτερος ὅ' ἂν 
Υένοιτο 
λόγος "L*:sp τις ποταμὸς χειµέριος ῥεύματι τραχυνό- 
Ώσνος, xal κατὰ τὴν δαντοῦ φερόµενος φύσιν, ξύλα 
τό xai λίθους, xai πᾶν τὺ παρατυχὸν ὑπολαμδάνων 
τῷ ῥείθρῳ, µόνοις τοῖς xas' αὐτὸν γινοµένοις σφαλε- 
ρὺς καὶ κχινδυνώδης ἐστὶ, τοῖς δὲ πόῤῥωθεν αὐτὸν 
φυλασσομένοις tixij ῥεῖ * οὕτω xal τὴν τοῦ βίου τα- 
ραχὴν ὁ κατ αὐτὴν γεγονὼς µόνος ὑφίσταται, xai 
μόνος ἀναδέχεται καθ ἁαυτοῦ τὰ πάθη, ἅπερ ἂν ἡ 
φῦσις ἀκολούθως ἑαντῇ ῥέουσα τοῖς δι) αὐτῆς πορευο- 
μένοις ἀναγχαίως ἐπάγεται, διὰ τῶν τοῦ βίου κακῶν 
πιχλύδουσα. El δὲ τις χαταλίποι τὸν χείµαῤῥον τοῦ- 
τον, ὥς φησιν ἡ Γραφὴ, χαὶ τὸ ὕδωρ τὸ ἀνυπόστατον, 
ἔδω πάντως ἔσται, κατὰ τὴν τῆς ᾠδῆς ἀκολουθίαν, τῆς 
θήρας τῶν ὀδόντων τοῦ βίου, καθάπερ στρουθίον τῷ 
της ἀρετῆς πτερῷ διαπτὰς τὴν παγίδα. Ἐπειδὴ yàp, 
χατὰ τὸ ῥηθὲν ἡμῖν ἐπὶ τοῦ χειμάῤῥου ὑπόδειγμα, 
παντοίαις ταραχαῖς xai ἀνωμαλῖαις πλημμύρων ó 
ἀνθρώπινος βίος ἀεὶ φέρεται, κατὰ τοῦ πρανοῦς τῆς 
φύσεως προχεόµενος, καὶ οὐδὲν ἕστηχε τῶν ἐν αὐτῷ 
σπουδαςοµένων, οὐδὲ ἀναμένει τὴν πλησμονὴν τῶν 
ἐπιθυμούντων αὐτῶν * πάντα δὲ τὰ προσπἰίπτοντα 


ὅμου τε προσήγγισε, xoi θέγοντα παρέδραµε, καὶ τὸ. 


ἀεὶ παρὸν τῷ σφοδρῷ τῆς παρόδου διαφεύγει τὴν αἴ- 
σθησιν, ὑπὸ τῆς χατόπιν ἐπιῤῥοῆς τῶν ὀφθαλμῶν ἁρ- 
παζομένων' διὰ τοῦτο λυσιτελὲς ἂν εἴη πόῤῥω τοῦ 
τοιούτου ῥεύματος ἑαυτοὺς ἀνέχειν, ὡς ἄν μὴ τῶν 
ἀστάτων περιεχόµενοι, τῶν del ἑστώτων ὁλιγωρήσαι- 
μεν. Πῶς γὰρ ἔστι νὸν προσπαθοῦντά τινι τῶν Ev 
τῷ βίῳ τούτῳ, διὰ τέλους ἔχειν τὸ ποθούμενον; Τί 
τῶν μάλιστα σπουδαζοµένων εἰσαεὶ παραμένει τοι- 
ουτον: ποία νεύτητος ἀχμή; τίς δυνάμεως 1] μορφῆς 
εὐμοιρία ; τίς πλοῦτος ; mola δόξα; τίς δυναστεία; Ob 
πάντα τὰ τοιαῦτα μικρὺν ἀνθήσαντα χρόνον, πάλιν 
ἀπεῤῥύη, xal πρὺς τὴν ἑναντίαν ἐπωνυμίαν µετ- 


"έπεσε; Τίς ἐνεθίω διαπαντὸς τῇ νεότητι; civ διἠρ- 


.OX3 πάλεν ἑκόμασε, καὶ τὸ νῦν κάλλος χαὶ εἰς νκότητα 


ο” — 


χεσε διατέλους 1| δύναµις; Τὸ δὲ τοῦ χάλλους ἄνθος 
&p' οὐχὶ καὶ αὐτῶν τῶν χατὰ τὸ ἔαρ προφαινομένων 
ὠχυμορώτερον d φύσις ἑποίησε; Τὰ μὲν γὰρ τῆς 
ὥρας ἐπιλαθούσης ἑἐδλάστησε, καὶ μικρὸν ἀπανθή- 
σαντα χρόνον, πάλιν ἀνέξησε * χαὶ πάλιν ἀπεῤῥύη, 


ἔδειξε. Τὸ δὲ ἀνθρώπινον ἄνθος ἅπαξ ἡ φύσις χατὰ 
τὸ fap τῆς νεύτητος δείξασα, εἶτα ἀπέσδ.σε, τῷ 
χξιμῶνι τοῦ γήρῳως ἐναφανίσασα * ὡσαύτως xaX τὰ 
ἄλλα πάντα πρὺς χαιρὸν τὴν τῆς ααρχὺς αἴσθησιν 
ἁπατήσαντα, εἶτα παρέδραµε xai συνεχαλύφθη τῇ 
146ῃ. Ἐπεὶ οὖν αἱ τοιαᾶ-αι μεταδολαὶ χατά τινα τῆς 


Tjoan. vn, 59. * Psal. cxxin, 7. 


Iv διά τινος παραδείγματος ὁ περὶ τούτων. 


nisi JEgyptum, id est benc submersam vitam 
deserat, e& non Rubrum illud, sed nigrum hoc et 
obscurum vit mare transeat ; si autem nisi li- 
beraverit nos, ut inquit Dominus *, veritas, in malo 
servitutis permanebimus , quomodo potest , qui 
falsum quzrit, quive in bujus vil: erroribus est, 
in veritate versari ? Quove pacto quis boc jugum 
servitutis dejecerit, qui vitam $uam, quasi ser- 
vam, iu nature necessitates conjicit ? Sed notior 
quidem nobis proposito aliquo eremplo erit de 
his plane oratio. Quemadmodum amnis aliquis, 
qui sua natura satis profluems, incitatis aqua- 
rum profluxionibus rapidior fertur , lignaque et 
lapides, et omnia, qu: sibi obviam funt, in al- 
veum rapit, calamitatem hic et periculum iis im- 
portat, qui prope incelunt, illis vero frustra de- 
fluit, qui longe remoti eum vitant : ita, qui sibi 
hujus vite perturbationem peperit, eam solus 
sustinet, et solus eos sua sponte recipit affectus, 
in quos natura, qu: suo quodam cursu fertur, 
cum his vita malis cireumfluat, jllos impellit , 
qui ejus cursum tenent. Sed si quis, uL est in sacris 
Litteris , torrentem hunc, intolerabilemque aquam 
relinquit , hic plane liber erit, ut in Psalmo se- 
quitur *, à eaptione dentium hujus vite, ae. veluti 
passer e laqueis alis virtutis evolabit. Quoniam ἱρὶ- 
tur, ut illo ipso torrentis exemplo patet, variis per- 
turbationibus inzquabilibusque: rerum varietatibus 


C referta mortaliem vita, &d nature declinationem ef- 


fusa semper fertur; ne quidquam consistit rerum 
quie in ea ambiantur, neque exspectat, dum ii, qui 
cupiditate. aliqua tenentur, satietate expleantur, 
comque ómnia, qua impete quodam feruntar prope 
simul accesserint, et quz attingunt, cursum con- 
fecerint, quodque semper presens adest, fluxu 
quodam clandestino ex oculis ereptum, cum een- 
sum mostrum celeri transitu effugiat : propterea 
utile sane esset extra hunc vite fluctum longe se 
tenere, ut ne rebus his caducis nos impediti ea quae 
sempiterna sunt omnino despiciamus. Quo enim 
modo potest his vitz» rebus addictus assidue id ha- 
bere, quod in rebus, qux maxime expeluntur, op- 
tabile est ut perpetuo maneat? Quod adulte zta- 


D tis robur, quz virium aut form» integritas, qua 


opes, quz gloria, quz potenti? nonne omnia bzc 
vel exiguo tempore cum floruerint, rursus dif- 
fruunt, atque in contrariam nominis appellationem 
defluxa coneiderunt? Quis omni tempore in adole- 
scentia ? Cui perpetuo suppeditarunt vires? Annou 
pulchritudinis florem citius vel illis 1peis floribus, 
qui &e primo ostendunt, interiturum natura efficit? 
Qus sane tempore suo natura consevit, eum hrevi 
tempore floruerint, rursus surgunt, rursus difüuuut, 
rursus frondescunt, aque hanc quidem pulchritu- 
dinis speciem adula in sale nalura ostendit. 
Quam vere hominum pulchritudinem in adolescen- 


841 


S, GREGORII NYSSENI 


$48 


tia, quasi primo vere, plane demonstravit, sene- A φύσεως ἀνάγχην αυµδαίνουσαι, λυποῦσι πάντως «bv 


ciutis postea hieme exstinxit; eodenique modo 
reliqua omnia, quz: ad quoddam tempus carnis 
sensum deceperunt, posteaquam cursum ea perfece- 
runt, oblivione simul occultata sunt. Quoniam igitur 
ejusmodi commutationes, quie quadam nature ne- 
cessitate eveniunt, dolore illum afficiunt qui in affe- 
ctione versatur, una certe est horum malorum de- 
tlinatio, ut ne ullis rebus, quz animum concitent, 
sese adjungat, sed, quantum fieri potest, se ab omni 
vitz consuetudine avocet, quz ad vitiosam disci- 
plinam, carnique deditam adducat, vel potius ab 
ea convenientia, conjunctioneque nature se remo- 
veat, qua suo quisque eorpori astrictus tenetur, 
UL ne vita, que e carne est, sit carnis obnoxia 


ἐν προσπαθεἰᾳ yevópuevov, µία τῶν τοιούτων xaxiov 
ἐστιν ἀποφυγὴ, τὸ μηδενὶ τῶν µεταδαλλοµένων τῇ 
Ψυχῇ προστεθήναι, ἀλλ) ὡς ἔστι δυνατὺν, χωρισθῆναι 
τῆς πρὸς πάντα τὸν βίον τὸν ἐμπαθή τε xal σάρχινον 
ὁμιλίας μᾶλλον δὲ καὶ τῆς πρὸς τὸ apa τὸ ἑαυτοῦ 
συµπαθείας ἔξω Ὑενέσθαι, ὡς ἂν μὴ χατὰ σάρχα 
βιοὺς, ὑπεύθυνος ὙΥένηται ταῖς Ex τῆς σαρχὸς συµ- 
φοραῖς * τοῦτο δέ ἐστι τὸ µόνῃ τῇ quy] ζᾖν, xat 
μιμεῖσθαι χατὰ τὸ δυνατὸν τὴν τῶν ἁἀσωμάτων 
δυνάµεων πολιτείαν' ἐν fi οὔτε γαμοῦσιν οὔτε yap.t- 
σχΌνται” ἁλλ᾽ ἔργον αὐτοῖς xal χατόρθωμα τὸ θεω- 
ρεῖν τὸν Πατέρα τῆς ἀφθαρσίας ἑστὶ, καὶ πρὸς τὸ 
ἀρχέτυπον χάλλος τὴν ἰδίαν χαλλωπίζειν μορφὴν διά 
τῆς ἑνδεχομένης µιμίσεως. 


calamitatibus : hoc autem est, soli animz vivere, ut quis, quantum in se est, ipatitutum imitetur 
illarum potestatum, qua corporis expertes sunt : ill: enim neque nubunt, neque nubuntur; sed boc 
est ipsis propositum munus, studium, atque perfectum officium, ut incorrupte integritatis patrem 
contemplentur, atque, quantum imitatione assequi possunt, ad ipsius pulchritudinis exemplar contuendo, 


suam ipsi ornent foruam. 
CAPUT V. 


Animi integritatem, ejusque ab. omnibus affeclibus 
vacuitatem, corporis munditiis anteire oportet. 


Hujus igitur mentis, summaque cupiditatis adju- 
*orium, ut in divinis Litteris appellari solet, homini 
virginitatem tributam esse diximus: ut enim reli- 
quorum studiorum artes quedam ad illorum qui 
earum sludio tenentur, perfectam disciplinam in- 
vente sunt : sic virginitatis studium mihi ars quz- 
dam et facultas divinioris vite videtur esse, qua 
doceat, quemadmodum ii, qui his corporis vincu- 
lis astricti tenentur, earum rerum, quae corpore 
carent, natur:e similes efficiantur. Vitze enim hujus 
omne studium, atque institutum illud est, ut ne vo- 
luptatum impetu animi deprimatur altitudo, neve 


nos , qui colestia contemplari , quive divina C 


animo contueri debemus, ad corporis aifeetiones 
delapsi cadamus. Quo enim modo animus noster, 
qui inferiori huic carnis voluptati maacipatus est, 
atque in humanorum affectuum appetitionem totus 
incumbit, potest cognatum illud lumen, quodque 
mente ipsa cernitur, vacuo el libero sensu aspi- 
cere, cum is prava quadam atque inerudita antici- 
Tatione ad humiles has res, et lutulentas aciem in- 
tendat? Nam ut porcorum σοι]! natura in. terram 
eonversi, inirificarum rerum coelestium aspectum 
non habent, sic animus corporis luxu perditus, 


cum ad humilia, et ad ea qux» sunt. pecudum η 


clinatus sit, non celum amplius, neque reliqua- 
rum rerum convenientiam, et decorem cernere po- 
terit. Quare ut ad voluptatenidivinam illam quidem, 
et beatam animus noster quietus, ac liber maxime 
respiciat, ad nullas omnino res caducas, et ter- 
renas 66 ipse convertet, neque earum voluptatum 
particeps fiet, qu: ad communis vitz indulgentiam 
comparat: sunt, sed omnem polius amoris viin 4 


rebus corporeis ad eam traducet pulchritudinis : 


contemplationem ; qu:e et corporis expers est, et 
mente cernítur: atque ad hanc quidem animi affe- 


ΚΕΦΑΛ. E'. 
"Οτι zponryetc0at χρὴ τὴ» τῆς yv nc ἀπάθειαν 
τῆς ἐν σώματι καθαρότητος. 

Ταύτης οὖν τῆς διανοίας χαὶ τῆς ὑψηλῆς ἐπιθυμίας 
συνεργὸν, χαθὼς τῇ Γραφῇ δοκεῖ, xai βοηθὸν τῷ ἀν- 
θρώπῳ τὴν παρθενίαν εἶναί φαμεν. Καὶ ὥσπερ τῶν 
λοιπῶν ἐπιτηδευμάτων τόχναι τινὲς πρὸς τὴν ἑχάστου 
τῶν σπουδαζοµένων ἑπεργασίαν ἐπενοήθησαν * οὕτω 
μοι δοχεῖ xat τὸ τῆς παρθενίας ἐπιτήδευμα τέχνη τις 
εἶναι xal δύναμις τῆς θειοτέρας ζωῆς, πρὸς τὴν ἀσώ- 
µατον φύσιν τοὺς ἓν σαρχὶ ζῶντας ὁμοιοῦσθαι παρα- 
αχευάζουσα. Πᾶσα γάρ ἐστι σπονδὴ τοῦ τοιούτου βίου, 
ὅπως pi τὸ ὑψηλὸν τῆς φυχῆς διὰ τῆς ἑπαναατάσεως 
τῶν ἡδονῶν ταπεινωθῇ, xal ἀντὶ τοῦ μετεωροπορεῖν, 
χαὶ εἰς τὰ ἄνω βλέπειν τὴν διάνοιαν ἡμῶν, πρὸς ιὰ 
σαρχὸς xai αἵματος χατενεχθεῖσαν πάθη πεσεῖν. Πῶς 
γὰρ ἔτι δύναται πρὸς τὸ συγγενές τε χαὶ νοητὸν 
φῶς ἐλευθέρῳ ἀναθλέπειν τῷ ὄμματι d) πρεσηλωθεῖοα 
χάτω τῇ ἡδονῇ τῆς capxóc, xaX τὴν ἐπιθυμίαν πρὸς 
τὰ ἀνθρώπινα πάθη ἀπασχολῄσασα, ὅταν πρὸς τὰ 
ὑλώδη σχῇ τὴν ῥοπὴν ix μοχθηρᾶς τινος καὶ ἆπαι- 
δεύτου προσλήφεως ; Καθάπερ γὰρ οἱ τῶν συὼν 
ὀφθαλμοὶ εἰς τὸ χάτω παρὰ τῆς φύσεως ἑστραμμένοι 
τῶν οὐρανίων θαυμάτων ἀπείρως ἔχουσιν, οὕτως ἡ 
τῷ σώματι συγχαταστασθεῖσα duyh οὐχέλι πρὸς 
τὸν οὐρανὸν xal τὰ ἄνω χάλλη βλέπειν δυνήῄσεται, 
πρὸς τὸ ταπεινὸν χαὶ χτηνῶδες τῆς φύσεως ἐπιχύ- 
πτουσα. Ὡς ἂν οὖν μάλιστα ἡμῖν ἑλενθέρα xa 
ἄνετος ἡ duy] πρὸς τὴν θεἰαν τε χαὶ µαχκαρίαν Ἠδο- 
viv ἀναθλέποι, πρὸς οὐδὲν τῶν Ἠπῖνων ἑαυτὴν ἐπι- 


D στρἐφῃ, οὐδὲ τῶν νενοµισµένων χατὰ τὴν τοῦ χοινοῦ 


βίου συγχώρησιν ἡδονῶν µεταλήφεται , ἀλλὰ μετα» 
θήσει τὴν ἐρωτικὴν δύναμιν ἀπὸ τῶν σωματιχῶν 
ἐπὶ τὴν vortfjv τε xal ἄθλον τοῦ καλοῦ θεωρίαν. 
πρὸς τὴν τοιαύτην τῆς ψυχῆς διάθεσιν ἡ παρθενία 
τοῦ σώματος ἡμῖν ἐπενοήθη ' ὡς ἂν μάλιστα λήθην 
καὶ ἀμνηστίαν ἐμποιήσεις τῇ quy] τῶν ἐμπαθῶν 
fc φύσεως κινημάτων, μηδεµίαν ἀνάγχην ἐπάγουσα 
πρὸ; τὰ ταπεινὰ τῆς σαρχὸς ὀφλήματα χαταγίνεσθαι. 


319 


DE VIRGINITATE. 


950 


Ἐλευθερωθεῖσα γὰρ ἅπαξ τῶν τριούτων χρεῶν,, A ctionem, studipmque est corporis inventa virgini- 


οὐχέτι χινδυνεύει μὴ τῷ χστ ὀλίγον προσεθισμῷ 
περὶ τὰ δοχοῦντα νόµῳ «twi φύσεως συγχεχωρῆή-' 
σθαι, ἓν ἁποστροφῇ καὶ ἀγνοίᾳ τῆς θείας τε xal 
ἀχηράτου Ὑένηται ἡδονης, ἣν μόνη ἡ χαρδίας χα- 
δαρότης, τοῦ ἐν ἡμῖν ἡγεμονικοῦ, θηρεύειν πἐφυ- 


ΧΕΥ. 


tas, ut, eum affectionum, qui a natura tribute. vi- 
dentur, oblivionem animo maxime attulerit, nullam 
inducat necessitatem sordidis earnis debitis va- 
candi. Nam ubi semel hisce liberata est debitis, 
non jam amplius periculum est, ne assuetudine 
tandem rerum, qua nature quadam lege permis- 


se videntur, veram illam atque immortalem. voluptatem aversetur atque fugiat, quam cor solum, 
pura ejus, qui nos regit, animi integritate adhibita, capere solet. 


ΚΕΦΑΛ. G'. 
"Οτι "HAlac xal Ἰωάνγης τῆς ἀχριδείας τοῦ βίου 
τούτου ἐπεμε.1ήθησαν. 

Διὰ τοῦτό pot δοχεῖ χαὶ ὁ μέγας bv προφήταις 
Ἠλίας, xaX ὁ kv πνεύματι χαὶ δυνάµει Ἠλίου μετ) 
ἐχεῖνον ἐπιδημήσας τῷ βίῳ, οὗ μείζων οὐδεὶς ἐν Υεν- 
νητοῖς γυναιχῶν. Εἴπερ τι xa ἕτερον ἡ xat' αὐτοὺς 
Ἱστορία παραδηλοϊ δι αἰνίγματος, τοῦτο μάλιστα τῷ 
ἰδίῳ δογµατίζειν βίῳ, τὸ χωρισθῆναι τῆς τοῦ ἀνθρω- 

vou βίου ἀχολουθίας «bv τῇ θεωρίᾳ τῶν ἁοράτων 
σχολάζοντα * ὡς ἂν μὴ ταῖς τοιαύταις ἁπάταις ταῖς 
διὰ τῶν αἰσθήσεων Υινοµέναις προσεθισθεὶς, σύγχυ- 
civ τινα xat πλάνην πάθοι περὶ τὴν τοῦ ὄντως ἀγαθοῦ 
χρἰσιν. ᾽Αμϕότεροι γὰρ εὐθὺς &x νέων ἀπεξενώθησαν 
τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς, χαὶ οἷον ἔξω τῆς φύσεως ἑαυ- 
τοὺς ἕστησαν τῇ περὶ τὴν βρῶσιν χαὶ πόσιν ὑπεροψίᾳ 
τῆς συνῄθους xal νενοµισµένης τροφῆς, χαὶ τῇ χατὰ 
τὺν ἔρημον διαγωγῇ, ὡς καὶ τὴν ἀχοῆν ἀπεριῆχητον, 
xal ἁπλάνητον αὐτοῖς φυλαχθῆναι τὴν ὄψιν, xoa τὴν 
γεῦσιν ἁπλῆην τε χαὶ ἁπραγμάτευτον διαμεῖναι, &x 


CAPUT VI. 
Elias et Joannes diligentem harum curam adhi- 
buerunt. 
Ob eam causam inagnus in prophetis mihi vide- 
tur Elias, et is qui postea in spiritu et virtute 


p Els in vitam venit, quo sane in natis mulierum 


memo major exortus est. Quz porro de. his ipsis 
narratur historia, etsi quid aliud obscure, illud 
temen maxime indicat, quod vitze rationem decet, 
w, qui scilicet contemplandis rebus, quae minime 
sub aspectum cadunt, se dedit, hic ab humane 
vit» consuetudine alienus fiat, ne hujusmodi fraudi- 
bus, qus sensibus concipiuntur, addictus, pertur- 
batione atque mentis errore in illius judicio aflicia- 
tur, quod re vera bonum est. Hi ambo ab adole- 
scentia sese statim ab liumanz vitae socielate re- 
moverunt: cum enim potionis, atque cibi, qui 
cxteris ad vitz sustentationem est datus, despicien- 
tja, tum vita, quam in solitudine egerunt, se quasi 
a natur: alienarunt instituto, ut et aures a stre- 


τοῦ προστυχόντος ἑχατέροις πληρουµένης τῆς χρείας. C pitu et oculos ab errore tuerentur, et gustatu 


Ἐντεῦθεν εἰς πολλὴν εὐδίαν xal γαλήνην ἀπὸ τῶν 
ἔξωβεν θορύδων χατέστησαν, χαὶ διὰ τοῦτο εἰς το- 
σοῦτον μέγεθος τῶν θείων χαρισµάτων ἐπήρθησαν, 
ὅσον περὶ ἑκατέρου τούτων μνημονεύει ὀλόγος. Ἠλίας 
μὲν γὰρ χαθάπερ ταµίας τις τῶν τοῦ Θεοῦ δωρεῶν 
χαταστὰς, τὰς ix τοῦ οὐρανοῦ χρείας κατ' ἑἐξουσίαν 
καὶ ἀποχλείειν τοῖς ἁμαρτάνουσι, xaX ἀνιέναι τοῖς 
μετανοοῦσι χύριος Tiv. Τὸν δὲ Ἰωάννην τοιοῦτον µέν- 
τοι θαυματοποιῆσαι οὐδέν φησιν ἡ θεία Ἱστορία 
περισσότερον δὲ f| χατὰ πάντα προφήτην τὸ ἐν αὐτῷ 
χάρισμα παρὰ τοῦ τὰ χρυπτὰ βλέποντος μεμαρτύ- 
ρηται" τάχα ὅτι καθαράν τε xa ἁμιγῃ πάσης ὑλιχής 
προσπαθείας τὴν ἑαυτῶν ἐπιθυμίαν ἀπ' ἀρχῆς εἰς 


. κέλος τῷ Κυρίῳ ἀνέθηχαν, οὔτε εἰς τέχνων στοργὴν, 


οὖτε εἰς γυναιχὸς φροντίδα, οὔτε εἰς ἄλλο τι τῶν àv- 
θρωπίνων ἀσχολήσαντες ' ol ye μηδὲ τῆς καθ᾽ ἡμέραν 
ἀναγχαίας τροφῆς πρέπειν ἑαυτοῖς ὑπολαθόντες τὴν 
µέριμναν, τῆς τε τῶν ἑνδυμάτων σεµνότητος xpels- 
τους ἐπιδειχθέντες, ἐκ τῶν ἐπιτυχόντων ἑαντοῖς τὰς 
χρείας ἀπεσχεδίαζον, ὁ μὲν δέρµασιν αἱγείοις, ὁ ὃΣ 
χαµήλου θριξι σχεπαζόµενος * οὐχ ἂν εἰς ἐκεῖνο τὸ 
μέγεθος, ὡς οἶμαι, φθάσαντες, εἰ ταῖς τοῦ σώματος 
ἑδυπαθείαις ὑπὸ τοῦ γάμου χατεµαλάχθησαν. Ταῦτα 
δὲ οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, εἰς 
νουθεσἰαν ἡμῶν ἀναγέγραπται, ἵνα πρὺς τὸν ἐχείνων 
βίον καὶ τὸν ἑαυτῶν «χατευθύνωµεν. Τέ οὖν Ex τού- 
των µανθάνοµεν; Τὸ καθ) ὁμοιότητα τῶν ἁγίων &v- 
ὁδρῶν, μηδενὶ τῶν βιωτικῶν πραγμάτων προσασχο- 
λεῖν τὴν διάνοιαν τὸν ἐπιθ' μοῦντα τῷ θεῷ συναφθή- 


simplici essent , et ad nullam rem parato, nimirum 
cum necessitatem victus ex quibusvis rebus, quie 
utrique obviam fierent, sane explerent. Quam- 
ebrem ab externis perturbationibus remoti, in sum- 
ma vitze tranquillitate atque otio sese constituerunt 
indeque ad tantam divinorum munerum altitudinem 
elati sunt, quantam hec de utroque cor»memorat 
oratio. Elias enim quasi Dei munerum questor 
aliquis, cum ex potestate quadam coli admini- 
strationem haberet, illius et peccatoribus ebstruen- 
di, et iis, qui poenitentiam agendo resipiscerent, 
aperiendi potestatem habuit. Joannem vero tale 
aliquid miraculum fecisse, nihil divinis est Lit- 
teris proditum: αἱ is, qui res occultas perspicit, 
testatum reliquit, majus illi munus esse tributum, 
quam ceteris omnibus prophetis. Hzc fortasse bis 
duobus contigerunt, quoniam puram, omnisque 
materialis expertem affectionis suam in Deo cupi- 
ditatem posuerunt, neque liberorum amoribus, 
neque conjugum curis, neque csteris ullis rebus 
humanis intenti, ne quotidiani quidem, ac neces- 
sarii victus curam ad se pertinere consuerunt: 
vestiumque luxu abjecto, ex iis qus offerebantur, 
facile sibi necessaria parabant: unus enim quidem 
caprinis pellibus, alter pilis cameli amictus erat :΄ 
neque profecto, ut arbitror, ad eam magnitudinem 
pervenissent, si nuptiz eos corporis oblectamentis 
delinitos mollivissent. Hxc porro non sine causa, 
$e], ut est apud Apostolum, ad nostram sane 





S. GREGORII NYSSENI 


3152 


doctrinam scripta sunt, nempe ut ad illorum vitae A vac: οὐδὲ γάρ ἐστι δυνατὸν τὸν εἰς πολλά τὴ διανοίᾳ 


institutam nos item vitam nostram dirigamus. 
Ergo quid ex his documenti percipimus? Id sane, 


ut, proposito sanctorum virorüm exemplo, íis rebus que àd banc vitam pertinent, 


διαχεόµενον, πρὸς θεοῦ πατανόησιν xai Exuüuplav 


εὐθυπορῆσαι. 
anamum ne 


adjiciat is qui se cum Deo junctum esse studet: fleri enim non potest, ut. cujus animus multarum 
rerum curis distrahitur, i8 in Dei contemplationem, cupiditatemque plane totus incumbat. 


CAPUT VII. 


Qui multis rerum curis distinetur, fier1 non potest 
ut hic animo sit perfecto. 

Mihi sane videtur, quod de bis preceptum est, 
exemplo illustrius fieri posse. Ponamus igitur 
aquam, qua a fonte aliquo manat, in diversas fluxio- 
nes, 30 rivos, ut flt, dispergi atque dissipari. Quan- 
din certe ita fertur, ad nullas eas res, qua agri- 


ΚΕΦΑΛ. Z. 


Ὅει τὸν εἰς πο λὰ µεριζόμενον τεβειωθῆναι civ 
yvxhv ἀδύνατον. 

Δοχεῖ δὲ qot δι ὑποδείγματος ἑναργέστερον ἂν 
παραστῆσαι τὸ περὶ τούτων δόγµα. Ὑποθώμεθα γάρ 
τι ὕδωρ ἐκ πηγής προχεόμένον, εἰς διαφόρονς ἁπορ- 
ῥοὰς κατὰ «b συμδὰν διασχἰζεόθαι. Οὐχοῦν ἕως ἂν 
οὕτω φέρηται, sig οὐδὲν τῶν πρὸς τὴν Τεωρχίαν χρη- 


culture expediant, erit accommodata; eum illius B σίµων ἐπιτήδειον ἔσται, τῆς εἰς πολλὰ διαχύσέως ὁλί- 


aqua in multas partes dissipatio exiguum id ολ» 
ciat, quod in singulis partibus tenue est, vixque 
pre tenuitate movetur : sin autem quis omnes ejus 
dispersos rivos colligat, quodve passim dissipatum 
est, in. unum alveum concludat, ad multas vitae 
commoditates, el eas quidem necessarias uberioreé 
uleretur aqua, qux in unum sit locum derivata. 
lta hominum mens, οἱ passim diffunditur, eoque 
potissimum, quo sensuum illecebris rapitur, per- 
petuo diffluit ac dissipatur, nullam plane mihi 
uagnam vim habere videtur ad eum cursum, qui 
ad verum bonum pertinet ; sed si undique sese 
collegerit, atque 1n se receperit, totaque ad eam, 
quz sibi propria est, ac naturalis muneris fun- 
ctionem impellatur, nihil quidem impedimento erit, 
quominus ad superiora feratur, atque rerum, 
qua vere supt, veritatem attingat. Ut enim magna 
aque vis aqua ductibus obtecta et conclusa, sspe, 
cum vis illa erumpat, in sublime fertur, quo- 
niam non babet qua diffundatur, idque cum 
$notus ejus naturalis ille sit, ut deorsum feratur: 
£ie bumana mens quasi angusto quodam aqua du- 
ctu, cum undique continentia ipsa comprimatur, 
néque habeat unde erumpat , agitatione ipsa natu- 
rali ad rerum celestium quodam modo excitabitar 
appetitionem. Nam neque animus, qui perenni agi- 
tatione movetur, consistere potest, cum ab eo, qui 
illum effecit, hujusmodi motus naturam sortitus 
sit : neque, si prohibetur, quominus ad res inanes 


γον τὸ ky ixáctto, xdi ábpavic, χαὶ δυσχίνητον x^ 
&cov(as ποιούσης’ εἰ δέ «ie mádac αὐτοῦ τὰς &táx 50; 
ἀποῤῥοὰς συναγάγοι, καὶ elc ἓν ῥεῖθρον τὸ πολλαχη 
τόως ἑσχεδασμένον ἀθῥοίόειεν, εἰς πολλὰ ἂν τῶν βιω- 
φελῶν xai χρησίµων ἀθρόφ χαὶ συντεταγμένῳ τῷ 
ὕδατι χρήσᾶιτο, Οὕτω µου δοχεῖ xaX ὁ νοῦς 6 ἀνθρώ- 
πινος, εἰ μὲν πανταχοῦ διαχέοιτο, πρὸς τὸ ἀρέσχον 
ἀεὶ τοῖς αἱόθητηρίοις ῥέων χαὶ σκεδαννύμδνος, µη- 
δεµίαν ἀξιόλογον δύναμιν ἴσχειν πρὸς τὴν ἐπὶ τὸ bv- 
τως ἀγαθὸν πορείαν * el δὲ πανταχόθεν ἀναχληθεὶς, 
καὶ περὶ ἑαυτὸν ἀθροισθεὶς, συνηγµένος xal ἀδιάχυτος 
πρὸς τὴν οἰχείαν ἑαυτῷ xaX χατὰ φύσιν ἐνέργειαν xt- 
νοῖτο, οὐδὲν τὸ χωλύον αὐτὸν ἔσται πρὺς τὰ ἄνω φέρε- 
σθαι, καὶ τῆς ἁληθείας τῶν ὄντων ἑφάπτεσθαι. Καθά- 


C περ γὰρ τὸ περιεστεγαόμένον διὰ σωλῆΏνος ὕδωρ ὃρ- 


θιον πολλάκις ὑπὸ τῆς ἀναθλιδούσης βίας ἐπὶ τὰ ἄνω 
φέρεται, οὐχ ἔχον ὅπη διαχνθῇ, xal ταῦτα, χαταφε- 
ροῦς αὐτῷ τῆς κατὰ φύσιν obdvc χινῄσεως "οὕτω και 
ὁ νοῦς ὁ ἀνθρώπινος, οἷόν τινος σωλΏνος ατεγανοῦ 
«fc ἑγχρατείας αὐτὸν ἁπανταχόθεν περισφιγγούσης, 
ἀναληφθήσεταί πως ὑπὸ τής τοῦ χινεῖσθαι φύσεως 
πρὸς τὴν τῶν ὑφψηλοτέρων ἐπιθυμίαν, οὐκ ἔχων ὅπου 
παραῤῥυῇῃ. Οὔτε γὰρ στῆναί πότε δννατόν ἐστι τὴν άει- 
κίνητον ὑπὸ τοῦ πεπυιηχότος εἰληφότα τὴν φύσιν, xal 
εἰς τὰ μάταια χρῆσθαι τῇ χινήδει χωλυάµενον, ἁμή- 
χανον μὴ πρὸς τὴν ἀλήθειαν πάντως εὐθυπορῆσαιε, 
τῷ πανταχόθεν ἀπὸ τῶν ἁτόπων ἀπείργεσθαι. xal 
γὰρ ἐν ταῖς πολυοδίαις οὕτω μάλιστα τοὺς ὁδοιπόρους 
ὁρῶμεν τῆς εὐθείας οὐχ ἁμαρτάνόντας, ὅταν τὴν ἐν 


οὐ motu utatur, dubium est, quin cum undique a D καῖς ἄλλαις ὁδοῖς πλάνην Προμαθόντες, ἐχχλίνωσιν. 


rebus absurdis repellatur, ad veritatem reeta 
omnino contendat : in multis enim itineribus via- 
tores maxime videmus recta via non aberrare, cum 
reliquorum itinerum errore ante instrueti omnino 
caveant, ne aberrent, veluti is, qui in itinere fa- 
ciende cum se ab incertis, transversisque semitis 
abduzerit, magis in recla se via conservabit: ita 
animus noster a rebus inanibus aversus, in rebus 
qua sunt, veritatem plane agnoscet. Itaque de sum- 


Ὡς 6 τῶν πεπλανηµένων τρίθων ἓν vip ὁδεύειν ἆνα- 
χωρήσας, ἐπὶ τῆς εὐθείας μᾶλλον ἑαυτὸν φυλάξει’ 
οὕτως ἡμῶν ἡ διάνοια τῇ ἀἁποστροφῇ τῶν µαταίων 
τὴν ἓν τοῖς οὖσιν ἀλήθειαν ἐπιγνώσεται. "Eotxev οὖν 
ταῦτα παιδεύειν ἡμᾶς τῇ μνὴμῃ τῶν μεγάλων προ- 
φητῶν ἐχείνων, τὸ μηδενὶ τῶν ὃν τῷ χόσµῳ σπουδα- 
ζομένων ἐμπλέχεσθαι” ἓν δὲ τῶν σλχουδαζοµένων ὁ 
γάμος ἐστίν ' μᾶλλον δὲ ἀρχὴ καὶ ῥίζα τῆς τῶν µα- 
ταίων σπουδΏς. 


mis illis prophetis cesamemoratio nos ad hoc erudire videtur, ut. iis rebus, quse in bac vita expe- 
tuntur, ne implicemur: ia quarum rerum mumero sunt nuptiz, qua studiorum  jnanium semen potius 


sant, atque principium. 


$92 
ΚΕΦΛΛ.Η’. 
Ὅτι οὐδὲ ὁ ydpoc τῶν καταγγωσµένων ἑσείν. 


Μηδεὶς 6b διὰ τούτων ἡμᾶς ἀθετεῖν οἰέσθω τὴν olxo- 
νοµίαν τοῦ γάμου" οὐ γὰρ ἀγνοοῦμεν ὅτι καὶ οὗτος 
τῆς τοῦ Θεοῦ εὐλογίας οὐχ ἡλλοτρίωται' ἀλλ’ ἐπειδὴ 
τούτου μὲν αὐτάρχης συνήγορος καὶ ἡ κοινὴ τῶν ἀν- 
θρώπων φύσις ἐστὶν, αὐτόματον «ly πρὸς τὰ τοιαῦτα 
ῥοπὴν ἐντιθεῖσα πᾶσι τοῖς διὰ γάμου προϊοῦσιν εἰς 
Υέννησιν " ἀντιθαίνει δέ πως 1j παρθενἰα τῇ φύσει’ 
περιττὸν ἂν εἴη περὶ γάμου προτροπὴν xai παραί- 
γεσιν φιλοπόνως συγγράφειν, τὴν δυσανταγώνιστον 
αὐτοῦ προθαλλοµέναους συνῄήγορον τὴν ἡδονὴν, πλὴν 
εἰ μη τάχα διὰ τοὺς τὰ δάγµατα τῆς Ἐγχλησίας 
παραχαράσσοντας τῶν τοιούτων χρεία λόγων ἂν cf 


ΡΕ VIRGINITATE. 


CAPUT VIII. 
Nec matrimonium esse in. rebus damnatis. 


Nemo vero ex iis, que diximus, in opinionem 
veniat, nos matrimonii improbare institutionem : 
non enim ignoramus, neque illud à benedictione 
Dei fuisse alienum. Sed quoniam hoc ipsum satis 
accurate defendit communis hominum natura, 
qua sua sponte ad hujusmodi res vim inserit iis 
qui matrimonii via quzsita ad liberorum procrea- 
tionem accedunt: nature enim quodam modo re- 
sistit virginitas; supervacaneum utique esset, ad- 
monitiones atque hortationes de matrimonio dili- 
genter conseribere, cum voluptas ipsa oslendat, 
se acerrimum illius patrocinium suscipere, nisi 


οὓς χεχαυτηριασµένους τὴν ἰδίαν συνείδησιν ὁ ᾿Από- D fortasse tamen his sermonibus opus esset propler 


στολος ὀνομάζει * xaX καλῶς óvopátsv ὅτι καταλιπὀν- 
τες τὴν ὁδηγίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, διὰ τῆς τῶν 
δαιμόνων διδασχαλίας οὐλάς τινας χαὶ ἐχχαύματα ταῖς 
χαρδίαις αὐτῶν ἐγχαράσσουσι, τὰ τοῦ θεοῦ κτίσματα 
βδελυσσόµενοι ὡς µιάσµατα, xal εἰς χαχὸν φέροντα, 
xai καχῶν αἴτια, xai τὰ τοιαῦτα προσαχορεύαντες. 
Αλλά τί µοι τοὺς ἔξω χρίνειν, φησὶν ὁ Απόστολος ; 
Εω γάρ εἶσιν ὡς ἀληθῶς ἐχεῖνοι τῆς τον λόγαν τῶν 
μυστηρίων αὐλῆς, οὐχ Ev τῇ σχέπῃ τοῦ θεοῦ, ἀλλ᾽ ἂν 
τῇ µάνδρα τοῦ Πονηροῦ αὐλιζόμενοι * οἱ ἐζωγρημένοι 
εἰς τὸ ἐχείνου θέλημα, κατὰ τὴν τοῦ ᾿Αποστόλου φω- 
vh», χαὶ διὰ τοῦτο μὴ συνιέντες, ἅτι πάσης ἀρετῆς ἓν 
µεσότητι θεωρουµένης, ἡ ἐπὶ τὰ παρακείμενα παρα- 
«poni xaxla ἑστίν ' ὑφέσεως γὰρ xal ἐπιτάσεως παν- 
παχοῦ τις τὸ μέσον ἐπιλαθὼν, hv ἀρετὴν Ex τῆς xa- 
χίας διέχρινε. Σαφέστερος δ᾽ ἂν ἡμῖν ὁ λόγος γένοιτο 
ἐπ᾽ αὐτῶν τῶν πραγμάτων δειχνύµενος * Δειλία καὶ 
θράσος δύο xax'at χατὰ τὸ ἑναντίον νοούμεναι, ἡ μὲν 
χατὰ Ελλειψιν, ἡ δὲ χατὰ πλεονασμὸν πεποιθῄσεως, 
φέσην περιέχουσιν αὑτῶν τὴν ἀνδρείαν. Πάλιν ὁ εὖ- 
σεθὴς οὔτε ἄθεος, οὔτε δεισιδαίµων ἐστίν ' ἴσον γὰρ 
ἐπ ἀμφοῖν τὸ ἀσέθημα, καὶ τὸ µηδένα θεὺν, xat τὸ 
πολλοὺς εἶναι οἴεσθαι. Ὠούλει καὶ δι’ ἑτέρων ἐπιγνῶ- 
vat τὸ δόγμα; 'O φυγὼν τὸ φειδωλὸς εἶναι καὶ ἄσω- 
τος, Ey τῇ τῶν ἑναντίων παθῶν ἀναχωρήσει τὴν ἔλευ- 
θερίαν τῷ Ἠθει χατώρθωσε * τοιοῦτον γάρ τι ἡ ἔλευ- 
θερία ἐστὶν, τὸ μήτε πρὺς τὰς ἀμέτρους χαὶ ἄνωφε- 


. λεῖς δαπἀνας elxr διαχεῖσθαι, μήτε πρὸς τὰ ἀναγχαῖα 


eos, qui Ecclesi: pracepta atque instituta cor- 
rumpunt : quos eauteriatam suam conscientia 
habentes vocat Apostolus *, et recte vocat, pre- 
pterea quod, spiritum ducem relinquendo, daemo- 
niorum doctrinis cicatrices quasdam, alque inu- 
stiones cordibus suis imprimunt, res a Deo creatas 
detestantes, quasi impurz ille sint, ad malumque 
trabant, atque in causa sint malorum, et hec at- 
que alia ejusmodi dicentes. At quid ad me extra- 
neos judicare, inquit Apostolus '* ? Extranei enis, 
et alieni re vera sunt illi a. sese domicilioque, in 
«uo mysteriorum sermo positus est, qui non in 
Dei prasidio, sed in spelunca diaboli ad ejus vo- 
luntatem commorantur, secundum vocem Apostoli : 
proptereaque non intelligunt, cum virtus omnis in 
mediocritate consistat, id, quod in contrarias partes 
convertitur, esse vitium, Qui enim in omnibus re- 
bus et ejus, quod parum, et illius, quod nimium 
est, mediocritatem capit, hic vilium a virtute dis- 
tinxit, Quastio hzc illustrior erit, si rebus ipsis 
demonsiretur. Metus et audacia, duo e regione 
posita vitia putantur, hic quidem, quoniam con&- 
denti& modum deserit, illa quia superat, medio- 
critatem continent, qux in fortitudine cernitur. 
Rursus, qui pietatem colit, is neque impius est, 
neque superstitiosus; io utroque enim aque inest 
impietas : alter, quia Deum negat ; alter quoniam 
multos esse opinatur. Visne boc ipsum ex aliis 


µιχρολόγως ἔχειν. θὕτω xat ἐπὶ τῶν λοιπῶν πάντων, p cognoscere? Qui in avaris ac prodigis esse recu- 


ἵνα μὴ τοῖς χαθέχαστον ἐπεξίωμεν, τὴν µεσότητα 
τῶν ἑναντίων ἀρετὴν ὁ λόγος ἐγνώρισεν. θὐχοῦν xal 
i σωφροσύνη µεσότης ἑστὶν, xai φανερὰς ἔχει τὰς 
ἐφ᾽ ἑχάτερα πρὸς xaxíav παρατροπάς. Ὁ μὲν γὰρ 
ἑλλείπων χατὰ τὸν τῆς Quy, τόνον, xal διὰ τοῦτο 
εὐχαταγώνιστος τῷ τῆς ἡδονῆς πάθε, γινόµενος, xat 
μηδὲ προσεγγίσας τῇ ὁδῷ τοῦ κατ ἀρετὴν βίου καὶ 
σώφρονος, εἰς πάθη τῆς ἀτιμίας κατώλισθεν - ὁ δὲ 
παρελθὼν τῆς σωφροσύνης τὸ βάσιµον, xal ὑπερπεσὼν 
103 µέσου τῆς ἀρετῆς, olov κρημνῶτινι τῇ διδασκαλίᾳ 
τῶν δαιμόνων ἐγχατηνέχθη, χαντηριάζων, καθώς φη- 
σ.ν ὁ Απόστολος, τὴν ἰδίαν συνείδησιν. "Ev ᾧ γὰρ 


51 Timoth. iv, 2. !* I Cor. v, 12. 


sat, contrariis inter se affectibus remotis, libera- 
litatem habitu quodam recte coluit; liberalitas 
enim in eo elucet, ut ne quis in sumptus im- 
moderatos minimeque utiles temere profuseque 
eroget, neve in rebus necessariis parcus sil ac 
remissus. Atque ita in cxteris omnibus, fesingula 
nos persequamur, rerum inter se pugnantium me- 
diocritatem in virtute positam esse ratio definivit : 
iaque temperantia ilem mediocritas est, atque in 
utraque parte conversiones ad vitium habet per- 
gpicuas. Qui enim animi flrmitate deseritur, volu- 
ptatisque affectu facile vincitur, eamaue ob causam 





$55 


S. GREGORII NYSSENI 


ad incorrupt» temperatzque vitze viam prope non A βδελυχτὸν εἶναι τὸν Yápov ὀρίζεται, ἑαυτὸν στίζει 


accessit, in ignominiosas hic affectiones delapsus 
incidit; qui vero temperantiz fines transit, et a 
virtutis mediocritate recedit, bic conscientiam 
suam, inquit Apostolus, cauteriatam habens, in ali- 
quas daemoniorum doctrine salebras compulsus 


τοῖς τοῦ γάµου ὀνειδισμοῖς * εἰ γὰρ τὸ δένδρον xaxbv, 
χαθώς φησί που τὸ Εὐαγγέλιον, καὶ ὁ χαρπὺς πάν- 
τως τοῦ δένδρου ἄδιος. El δὴ τοῦ φυτοῦ τοῦ χατὰ τὸν 
Υάμον βλάστημα xa καρπός ἔστιν ὁ ἄνθρωπος, τὰ 
τοῦ γάμου ὀνείδη πάντως τοῦ προφέροντος γίνεται. 


incurrit. Nam quod matrimonium detestabile esse statuit, matrimonium ipsum vituperando, se ip:e 
conscindit: si enim arbor mala, ut est quodam loco in Evangelio '*, fructus ejus item est arbore plaue 
dignus, matrimonii quasi alicujus plante germen est, atque fructus homo, Quz igitur ipse in ma- 
trimonium convicia conjicit, in eum illa ipsa recidunt. 


At illi quidem, qui conscientiam notis inustam 
habent, atque ex sententix* absurditate sunt ci- 
catrice quadam affecti, ejusmodi rebus convin- 
cuntur. Nos vero de matrimonio ita sentimus, 
Oportere 1108 rerum divinarum studium curam- 
que huic matrimonii officio anteferre, neque tamen 
eum despicere, qui temperate illo, ac moderate 
uti potest : qualis patriarcha Isaac fuit, qui non 
Rorescente zetate, ut affectioni conjugium serviret, 
sed exhausta jam adolescentia, ob Dei in semine 
benedictionem, Rebeccam in matrimonium duzit : 
cui cum usque ad unum partum operam dedisset, 
rursus in rebus, quz: oculis non cernuntur, totus 
fuit, clausis corporis sensibus. ld enim significare 
mihi videlur historia, qux gravem illius patriar- 
che oculorum obtutum commemorat. Atque hzc 
quidem ita se habeant, quemadmodum iis ita se 
habere videntur, qui ejusmodi res perspicere plane 
sciunt. Nos vero, qui ad orationis perpetuitatem 


Ἁλλ' ἐχεῖνοι μὲν στιγµατίαι τὴν συνείδησιν xal 
χαταμεμωλωπισμένοι τῇ ἁτοπίᾳ τοῦ δόγµατος διά 
τῶν τοιούτων ἑλέγχονται, Ἡμεῖς δὲ ταῦτα xal περὶ 
τοῦ γάμου Ὑγινώσχομεν, ὡς δεῖ προηγουµένην μὲν 
εἶναι τὴν περὶ τὰ θεῖα σπουδἠν τε xoi ἐπιμέλειαν , 
τῆς δὲ τοῦ γάμου λειτουργίας μὴ ὑπερορᾶν τὸν σω- 
φρόνως τε χαὶ µεμετρηµένως χεχρῆσθαι δυνάµενον * 
οἷος ἣν ὁ πατριάρχης Ἰσαὰχ, ὃς οὐχ tv ἀχμὴ τῆς 
ἡλιχίας , ἵνα μὴ πάθους ἔργον ὁ γάμος γένηται, ἀλλ) 
ἤδη τῆς νεότητος ὑπαναλωθείσης αὐτῷ δέχεται ctv 
τῆς Ῥεθέχχας συνοίχτσιν, τῆς διὰ τὴν ἐπὶ τῷ σπἑρ- 
ματι τοῦ θεοῦ εὐλογίαν ' χαὶ µέχρι μιᾶς ὠδῖνος ὑπ- 
Πρετήσας τῷ γάµῳ, πάλιν τῶν ἀοράτων ὅλος ἣν, μύ- 
σας τὰ σωματικὰ αἰσθητήρια * τοῦτο γὰρ ἡ ἱστορία 
δοχεῖ σημαίνειν, τὴν βαρύτητα τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ 
πατριάρχου διηγουµένη. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν ἐχέτω, 
ὅπως ἂν ἔχειν δοχῇ τοῖς τὰ τοιαῦτα χαθορᾷν ἐπιστί- 
µοσιν. 'Ἠμεῖς δὲ πρὸς τὰ συνεχη τοῦ λόγου προϊω- 
μεν. Τί οὖν ἣν τὸ λεγόμενον; "Ότι ἂν ἑξῆ , μήτε τῆς 


pertinent, persequamur. Quid ergo illud est quod C θειοτέρας ἐπιθυμίας ἀφίστασθαι , µήτε ἀποφεύγειν 


dicitur, si licuerit, neque a divina voluntate disce- 
dat, neque nuptias fugiat? quz porro naturse in- 
slitntionem aspernetur, crimineturve id, cui honos 
attribui solet, nulla est oratio : nam ut in eo, 
quod a nobis expositum est, aqua et fontis exemplo 
patet : cum in regionem aliquam agricola canalibus 


aquam derivat, in. medioque cursu contingit, ut. 


exiguo rivulo opus sit : tantum ille aquz diffluere 
concedet, quantum usus ille moderate exigere vi- 
detur, rursusque paratus est, ut id cum reliquo 
iterum aquas cursu commisccatur. Sin autem, aqua 
r.hil reservando, aditum illi incaute aperiet, peri- 
culura erit, ne tota aquz vis, rectum cursum re- 
linquendo, paludibus ex transverso omnia occupet, 


Pari ratione, quoniam in vita opus est mutua suc- D 


cessione, si quis hoc, quod jam contractum est, 
matrimonio ita utetur, ut rebus spiritalibus pra- 
positis, tenui ad ejusmodi res ac remissa cupidi- 
«de usus sit propter temporis brevitatem, hic 
temperans est, ex Apostoli precepto, agricola, qui 
Scipsum sapienti: preceptis excolit, nec in retri- 
buendis illis frigidis debitis sordide semper, ab- 
jecteque occupatus est, sed ex convenientia qua- 
iam munditiam animi in orationuu studio con- 
stituit : timet enim, ne ex hac affectione totus 
efliciatur caro, et sanguis, in quibus non perma- 
net Spiritus Dei. Qui vero ita infirmus cst, ut 


!! Matih. vir. 18. 


τὸν y&ápov. Οὐδείς ἐστι λόγος ὁ ἀθετῶν τὴν oixovo- 
µίαν τῆς φύσεως, χαὶ ὡς βδελυκτὸν διαθάλλων τὸ 
τίµιον. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ προῤῥηθέντος ἡμῖν τοῦ 
χατὰ τὸ ὕδωρ καὶ τὴν πηγΏν ὑποδείγματος , ὅταν 
ἐπί τι χωρίον διοχετεύων ὁ γεωργὸς τὸ ὕδωρ ἐφέλ- 
xevat , γένηται δέ τις xal διὰ μέσου χρεία βραχείας 
ἀποῤῥοῆς, τοσοῦτον µόνον δώσει παραῤῥυῆναι, ὅσον 
τῇ ἐπιζητούσῃ χρείᾳ σύμμετρον γενόµενον , πάλιν 
εὐχόλως συναναμιχθῆναι τῷ ὅλῳ: εἰ δὲ ἀπείρως καὶ 
εὐταμιεύτως volete τῷ ὕδατι τὴν ἁπόῤῥοιαν, χιν- 
δυνεύσει τῆς εὐθείας ἀρέμενον ἅπαν ἐχχαραδρωθή- 
ναι κατὰ τὸ πλάγιον τὸν αὐτὸν τρόπον, ἐπειδὴ 
χρεία τῷ βίῳ xat τῆς ἔς ἀλλήλων διαδοχῆς, εἰ µέν 
τις οὕτω χρῄσαιτο τῷ γινοµένῳ, ὡς προηγουμένων 
τῶν πνευματικῶν, φειδωλῇ xal ὑπεσταλμένῃ χεχοΏ- 
σθαι τῇ περὶ τὰ τοιαῦτα ἐπιθυμίᾳ, διὰ τὴν τοῦ χαι- 
ροῦ συστολὴν, οὗτος ὁ σώφρων ἂν εἴη γεωργὸς, χατὰ 
τὸ παράγγελµα τοῦ ᾿Αποστόλου , οὐχ ἀεὶ περὶ τὰς 
ἀπηδόσεις τῶν ψυχρῶν ἐχείνων ὀφληματων µιχκρολο- 
γούμενος, ἀλλὰ τὴν ix συμφώνου χαθαρότητα τῇ 
σχο)ᾗ τῶν προσευχῶν ἀφορίζων, ὁ δεδοιχὼς μὴ διὰ 
τῆς τοιαύτης προσπαθεἰας ὅλος Ὑένηται σὰρξ χα) 
αἷμα , ἓν οἷς οὗ καταμµένει τοῦ Θεοῦ τὸ Πνεῦμα. 0 
δὲ ἀσθενῶς διαχείµενος, ὡς μὴ δύνασθαι πρὸς τὴν 
τῆς φύσεως φορὰν ἀνδριχῶς στῆναι, χρείττων ἂν elm 
πόῤῥω τῶν τοιούτων ἑαυτὸν μᾶλλον ἀνέχων, ἢ εἰς 
ἀγῶνα χατιὼν μείζονα τῆς δυνάµεως. Κίνδυνος γὰρ 


$951 


DE VIRGINITATE. 9B 


ob μιχρὸς παρακρουσθέντα τὸν τοιοῦτον ἓν τῇ πείρᾳ A nature onus sustinere nequeat, melius agetur, si 


τῆς ἡδονῆς , μηδὲν ἕτερον ἀγαθὸν οἰηθῆναι, f| τὸ διὰ 
σαρχὺὸς μετὰ προσπαθείας τινὸς λαμδανόµενον, xal 
ἀποστρέφαντα παντελῶς τὸν ἑαυτοῦ νοῦν ἀπὸ τῆς 
τῶν ἁσωμάτων ἀγαθῶν ἐπιθυμίας, ὅλον σαρχιχὸν 
γενέσθαι, τὸ ἐν τούτοις ἡδὺ διαπαντὸς τρόπου θη- 
ρεύοντα ὡς φιλήδονον εἶναι μᾶλλον αὐτὸν f). φιλό- 
θεον. Ἐπειδὴ τοίνυν διὰ τὸ τῆς φύσεως ἁσθενὲς , οὐ 
παντός ἐστι τῆς εἰς τὰ τοιαῦτα συμμετρίας ἐπι- 
τυγχάνειν, ἐπιχίνδυνον δὲ τὸ ἔξω τοῦ μέτρου παρ- 
ενεχθέντα εἰς ἱλὺν βυθοῦ, κατὰ τὸν Ἡ αλμωδὺν, ἑἐμπα- 
γἆναι  λυσιτελὲς ἂν εἴη, χαθὼς ὑφηγεῖται ὁ λόγος, 
ἀπείρατον τῶν τοιούτων διαθιῶναι’ ὡς ἂν μὴ τῇ 
προφάσει τῶν συγχεχωρηµένων εἴσοδον λάδοι κατὰ 
τὶς ψφυχῆς τὰ πάθη. 


ab iis procul se abducat, quam in certamen de- 
scendat impar viribus. Periculum enim non leve 
est, ne hic voluptatum usu, quasi esca, deceptus, 
nihil aliud in bonis esse putet, quam illud quod 
cum suavitate quadam carnis percipitur sensibus, 
neve, cum a rerum corpore vacantium cupiditate 
suam mentem plane averterit, in rebus sane cor- 
poreis tolus emnino sit, rerumque harum volu- 
ptatem omni tempore indaget, quasi potius volu- 
piatis sit, quam Dei amator. Et quoniam prae 
nature imbecillitate non cujusvis hominis est, 
liarum rerum moderationem assequi, periculosum- 
que est, qui extra moduin positi sunt, ne hi, ut 
est in Psalmorum auctore 13, in limo profundi iu- 


figantur : illud ma£ime expedit, hujusmodi vite genus, uti hxc oratio monet, minus experiri, ne 
rerum, quae permisse sunt excusatione adbibita, animi affectionibus aditus pateflat. 


ΚΕΦΑΛ. θ’. 
"Ot: δυσµετάθετον ἐπὶ παντὸς ἡ συνήθεια. 

”Αλμαχον γάρ ἔστιν ἐπὶ παντὸς ἡ συνἢθεια , πολλὴν 
ἔχουσα δύναμιν πρὺς ἑαυτὴν ἑλχύσαι xal ἐπισπάσα- 
σθαι τὴν duyhv, xal τινα χαλοῦ παρασχεῖν φαντα- 
cíav, àv ip ἄν τις σχέσιν xal προσπάθειαν διὰ τοῦ 
προσεθισμοῦ τινα χκτήσηται ' xaX οὐδὲν οὕτω τῇ φύ- 
Get φευχτόν ἐστιν, ὡς Ev συνηθείᾳ γενόµενον μὴ xal 
σπουδῆς ἄξιον xai αἱρετὸν νομισθῆναι. Απόδειξις 
τοῦ λόγου ὁ ἀνθρώπινος βίος, ἓν ᾧ τοσούτων ὄντων 
ἐθνῶν, οὗ τὰ αὐτὰ πᾶσι σπουδάζεται, ἄλλα δὲ παρ᾽ 
ἑτέροις ἑστὶ χαλά τε χαὶ τίμια, τῆς παρ᾽ ἑχάστου 
συνηθείας τὴν περί τι σπουδἠν τε xal ἐπιθυμίαν 
ποιούσης. Καὶ οὐ µόνον χατὰ τὰ ἔθνη τὴν τοιαύτην 
παραλλαγὴν ἔστιν ἰδεῖν, τῶν αὐτῶν ἐπιτηδευμάτων 
παρά τισι μὲν θανμαζοµένων , διαδαλλοµένων δὲ 
παρ ἑτέροις ' ἀλλὰ καὶ ἀπὶ τοῦ αὐτοῦ ἔθνους xal 
τῆς abt; πόλεως xai Ὑένους, bv olg πολλὴν ἔστι 
διαφορὰν ἰδεῖν Ex. τῆς συνηθεἰας ἑχάστοις ἐγγινομέ- 
νην. Οὕτως ix μιᾶς ὠδῖνος ἁδελφοὶ προελθόντες εἰς 
γένεσιν τοῖς ἐπιτηδεύμασι τῷ βίῳ πλεῖστον ἀπ᾿ ἆλ- 
λήλων ἐσχίσθησαν ' xaX οὕπω τοῦτο θαυμαστόν * ἐπεὶ 
xai ὃ χαθέχαστον ἄνθρωπος οὐ τὴν αὐτὴν ὡς ἐπὶ τὸ 
πολὺ περὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος χρίἰσιν ἔχει, ἀλλ᾽ ὡς 
ἂν περὶ ἕχαστον ἀπὸ τῆς συνηθείας διατεθῇ. Καὶ ἵνα 
μὴ τὰ πὀῤῥω τοῦ πράγµατος λέγωμεν, πολλοὺς ἡμῖν 
ἐγνωρίσαμεν ἐραστὰς μάλιστα τῆς σωφροσύνης εὖ- 
θὺς παρὰ τη» πρώτην ἡλιχίαν φανέντας, ἀρχὴν δὲ 


CAPUT ΙΧ. 
In omni re non facile commutari potest consuetudo. 


In omni re difficilis est, qux expugnetur, con- 
suetudo : quoniam cum multam ad attrahendum in 
se animum, afficiendumque vim obtineat, Lum in 
eo valet, ut aliquam honesti opinionem afferat ; 
nam si quis ex consuetudine, usuque habitum, et 
aliquam animi affectionem sibi comparaverit, nihil 
vel ipsa natura sic fugiendum est : quod si in con- 
suetudinem abierit, non omni studio dignum expe- 
tendumque videatur. Atque hujus sententie testis 
est bominum vita, ia. qua cum infinite exsistant 
nationes, non omnes tamen uno eodemque stu- 
dio ducuntur, sed apud diversas, ex earum cujus- 
que consuetudine, qui? studium in aliqua re et 
cupiditatem gignit, res in honore atque pretio eunt. 
Neque apud diversas solum nationes ejusmodi ho- 
rum studiorum variam cominutationem cernere 
licet, ut apud quasdam gentes in pretio illa sint, 
apud alias improbentur, sed in eadem natione, 
eademque civitate, et familia banc, quz e singu- 
lorum consuetudine nascitur, dissimilitudinem 
plane cognoscere possumus. Eodemque modo szpe 
gemelli fratres diversis vitze studiis ex usu con- 
suetydineque affecti sunt, neque hoc sane mirabile 
est : quoniam singuli homines non sepe idem de 
una eademque re sentiunt, sed ita ut quisque est 
consuetudine affectus. Et ne, quz a re ipsa valde 


ῥυταροῦ Ρίου ποιησαµένους «iv δοχοῦσαν ἔννομόν τε p remota sunt, commemoremus, multos nos quidem 


xal συγχεχωρηµένην τῶν ἡδονῶν µετουσίαν. Ἐπεὶ 
Υὰρ ἅπαξ ἣν τοιαύτην παρεδέξαντο πεῖραν, χατὰ τὸ 
ῥηθὲν ἡμῖν ἐπὶ τοῦ ῥείθρου ὑπόδειγμα, ὅλον πρὸς 
{αυτα τὸ ἐπιθυμητιχὸν µεταστρέφαντες , χαὶ τὴν ὁρ- 
μην ἀπὸ τῶν θειοτέρων πρὸς τὰ ταπεινὰ xal ὑλώδη 
μετοχετεύσαντες , πο)λὴν &v ἑαυτοῖς τὴν εὑρυχωρίαν 
τοῖς πάθεσιν Ἠνοιξαν ὡς παντελῶς τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω 
φορᾶς λῆξαι xal ἀποξηρανθῆναι τὴν ἐπιθυμίαν, ὅλην 
πρὸς τὰ πάθη µεταῤῥνεῖσαν. Διὰ τοῦτο λυσιτελὲς 
εἶναι νομίζομεν τοῖς ἀσθενεστέροις εἰς τὴν παρθενίαν 


15 Psal. rv, ὁ. 


amatores cognovimus, qui ab ineunte prope 
xtate se omnis temperantie maxime studiosos 
ostenderunt ; impure vero vitz initium quoddam 
jecerunt, quod justum permissum videtur esse vo- 
luptatum consortium, postea vero quam hoc semel 
experti sunt, omnem, ut in alvei nos exemplo 
diximus, appetitionis vim cum ad hzc ipsa conver- 
lerint, eta rebus divinis ad humiles, caducasque 
mentem, et cupiditatem traduxerint ; ita valde sibi 
patentem | ad animi affectiones aditum apparue- 


359 


$. GREGORII! NYSSENI 


300 


runt, ut celestia peiere omnino desierint; peneque Α ὡς εἰς ἀσφαλές τι φρούριον χαταφεύγειν, xal µη 


illarum ardore arefacti sint, cum omnis eo confluat 
 appetitio. Quamobrem iis qui minus firmi sunt, 
conducere arbitramur, ut ad virginitatem tanquam 
ad tutissimum quoddam przsidium confugiant, ne- 
que ad hujus vite consuetudinem descendentes, 
contra se tentationes provocent, neque ut propter 
hos carnis affectus, illis se maxime rebus impli- 
cent, que summopere mentis nostre repugnant 
rationi, periclitenturque non de przdii finibus, 
nou de pecuniarum jactura, non de ullis denique 
czteris rebus, quze in hac vita expetuntur, sed de 
ea spe, qua przlucet. Non enim qui ad res huma- 
nas mente, animoque se convertit, atque omnein 
illuc caram rejicit, animumque suum in eo occu- 
pat, ut hominibus placeat, is potest primum illud, 
et aximun Dei praeceptum explere, quo monemur, 
ut toto corde, totis viribus Deum diligamus. Quo 
enim pacto fiet, ut toto quis animo Deum diligat, 
cum suum hic animum modo in Deum, modo in 
ves humanas impellat, debitamque illi soli pieta- 
tem, ac benevolentiam quodam modo eripiens, in 
humanis affectibus exhauriat? coelebs enim ea, 
que Dei sunt, curat : qui vero matrimonio vin- 
ctus est, in his, qu: et mundi et hominum sunt, 
curam studiumque adhibet. Sin autem laboriosa 
contra voluptates ac difficilis videlur pugna; fi- 
denti animo quisque sil et forti; non enim parum 


πρὸς τὴν ἀχολουθίαν χατιόντας τοῦ βίου, προσχαλεῖ- 
σθαι καθ) ἑαυτῶν πειρασμοὺς, xat τοῖς ἄντιστρα- 
τενοµένοις τῷ νόμῳ τοῦ νοὺς ἡμῶν διὰ τῶν τῆς σαρ- 
χὺς παθηµάτων συµπλέχεσθαι, xaX κινδυνεύειν οὗ 
περὶ γῆς ὄρων, ἢ χρημάτων ἀποθολῆς, 1) ἄλλου τινὸς 
τῶν κατὰ τὴν ζωὴν ταύτην σπουδαζοµένων , ἀλλὰ 
περὶ τῆς προηγουµένης ἑλπίδος. Οὐχ ἔστι γὰρ τὸν 
εἰς τὸν χόσµον τοῦτον ἀποστρέφοντα τὴν διάνο.α» xal 
τὴν ἐνθάδε µέριμναν ἀναλαδόντα, xat εἰς ἀνθρωπί- 
νην ἀρέσχειαν ἀσχολοῦντα ἑαυτοῦ τὴν χαρδίαν, πλη- 
ρωτὴν γενέσθαι τῆς πρώτης xai μεγάλης ἑντολῆς τοῦ 
Κυρίου, 4, φησιν ἐξ ὅλης χαρδίας xaX δυνάµεως τὸν 
θεὸν ἀγαπᾷν. Πῶς γὰρ ἀγαπήσει τις ἐξ ὅλης καρδίας 
xaX δυνάµεως τὸν θεὸν , ὅταν καταµερίσῃ τὴν xap- 


B δίαν ἑαυτοῦ πρὸς Ocbv xaX χόσµον, χαὶ χλέπτων τρό- 


πον τινὰ τὴν ἐχείνῳ µόνῳ χρεωστουµένην ἀγάπην, 
ἀνθρωπίνοις αὐτὴν πάθεαι προσαναλίσχη; ὁ γὰρ 
ἄγαμος µεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, 6 δὲ Υαµήσας µερι- 
μνᾷ τὰ τοῦ κόσμου. El δὲ ἐπίπονος ἡ πρὸς τὰς ἠδο- 
νὰς μάχη δοχεῖ, θαῤῥείτω πᾶς ' οὐδὲ γὰρ πρὸς τοῦτο 
μιχρὰ ἡ συνήθεια χαὶ τοῖς δυσχολωτάτοις εἶναι δο- 
χοῦσιν, ἡδονήν τινᾳ διὰ τῆς ἐπιμονῆς ἑνεργάσασθαι; 
xat ἡδονὴν τὴν καλλίστην xa καθαρωτάτην, tic ἄσιόν 
ἐστι τόν γε νοῦν ἔχοντα περιέχεσθαι μᾶλλον, ἢ τῇ 
περὶ tà ταπεινὰ µικροπρεπείᾳ, τῶν μεγάλων xac 
ἀλήθειαν χαὶ πάντα νοῦν ὑπερεχόντων ἀλλοτριοῦ-- 
σθαι. 


in eo consuetudo valet, ut vel iis quae difficillima esse videntur, voluptatem quamdam, eamque ho- 
nestissimam et maxime puram ex aliqua perseverantia pariat, cujus quidem voluptatis amore is, 


qui mente preditus est, potius est detinendus, quam a rebus vere magnis, 4υῶνθ emnem mentem 
excedunt, alienandus ex demissione quadam animi, quz in rebus humilibus cernitur. 


CAPUT X. 
Quid re vera expetendum. 


Quanta enim jactura fiat, cum quis veri honesti 
possessione cadit, quae orationis vis hoc explica- 
rel? quantave mentis esset adhibenda prasstantia ? 
Quo enim modo quis jd explicando assequeretur, 
Quod neque oratione exprimi, neque mente com- 
prehendi potest? Nam si quis ita mentis aciem 
purgaverit, ut aliquo pacto intueri possit, quod in 
beatitudinibus factum est nobis a Deo promis- 
sum, is omnem hominum vocem reprehendet, quasi 
nullam vim ^habeat ad rei intellect» explieatio- 
nem ; si qui8 autem corporis ita est irretitus affe- 
clibus, ut mentis sux acies affectione mala, quasi 
lippitudine quadam obscurata sit, inanis huic est 
et minime fructuosa omnis vis et orationis copia, 
quoniam in illis qui sine sensu sunt, perinde est, 
eleves verbis an amplifices miracula : ut in solis 
radiis, inanis est, atque minime utilis de his ser- 
monis explicatio ei, qui lumen ab ortu non aspezit, 
quoniam, luminis radios auribus percipere non 
potest : ita in vero lumine, quod mente cernitur, 
suis cuique oculis opus est, ut illam ,pulchritudi- 
nein aspiciat, quam qui munere Dei, ac providen- 
tia cernit, incredibili mentis stupore tenetur in eo 
quod exprimi non potest ; qui vero non aspexit, is 


ΚΕΦΑΛ. I'. 
Τί τὸ ἀ.ληθῶς ἐπιθυμητόν. 


Ὅση γάρ ἐστιν dj ζηµία ἐν ἀποπτώσει γενέσθαε 
τῆς τοῦ ὄντως χαλοῦ χτήῄσεως , τίς ἂν παραστήσειε 
Aóyog ; Tolg δ ἄν τις χρήσαιτο διανοίας ὑπερθολῇ : 
πῶς ἂν ἑνδείξαιτο καὶ εἰς ὑπογραφὴν ἀγάγοι τὸ xat 
λόγῳ ἄῤῥητον xaX νοήµατι ἀἁκατάληπτον; El μὲν γάρ 
τις [Eni τοσοῦτον τὸ τῆς καρδἰας ὄμμα xexátapta:, 
ὡς δυνηθΏναί πως ἰδεῖν τὸ &v τοῖς μαχαρισμοῖς ὑπὸ 
τοῦ Κυρίου ἐπηγγελμένον , πάσης χαταγνώσεται &v- 
θρωπίνης φωνῆς, ὡς οὐδεμίαν ἐχούσης δύναμιν εἰς 
τὴν τοῦ νοηθέντος παράστασιν ' el δέ τις ἔτι τοῖς 
ὑλικοῖς ἐγχαθήμενος πάθεσι, χαθάπερ ὑπὸ λήµης 
τινὸς τῆς ἐμπαθοὺς διαθέσεως τὸ διορατιχὸὺν τῆς ᾧυ- 
χῆς ἐπιπέπλασται , µαταία xai τούτῳ πᾶσα λόγων 
ἰσχύς * ἐπὶ γὰρ τῶν ἀναισθήτως ἑχόντων , Ev τῷ 
ὁμοίῳ χαθέστηχε τό τε ἑλαττοῦν διὰ τοῦ λόγου xal 
τὸ ὑπεραίρειν τὰ θαύματα ' ὡς καὶ ἐπὶ τῆς ἡλιαχης 
ἀχτῖνος, τῷ μὴ τεθεαµένῳ τὸ φῶς ἀπὸ πρώτης γε- 
νέσεως ἀργὴ xaX ἀνόνητος γίνεται ἡ διὰ τῶν λόγων 
τοῦ φωτὸς ἑρμηνεία ' οὗ γάρ ἑατι δυνατὸν τὴν της 
ἀχτῖνος λαμπηδόνα δι ἀχοῆς ἑναυγάσαι. Οὕτω xol 
ἐπὶ τοῦ ἀληθινοῦ xa νοητοῦ φωτὸς , ἰδίων ὀφθαλμῶν 
ἑχάστῳ χρεία , ἵνα τὸ χάλλος Exelvo θεάσηται, ὅπερ 
ὁ μὲν ἰδὼν χατά τινα θείαν δωρεάν τε χαὶ ἐπίπνοιαν. 
ἀνερμήνευτον ἐν τῷ ἀποῤῥήτῳ τῆς συνειδήσεως ἔχει 


961 


DE VIRGINITATE. 


562 


τὴν ἔχπληξιν * ὁ δὲ pics 0capvoc , οὐδὲ γνώαεται A neque earum rerum damnumi sentiet, quibus orba- 


«hv ζηµίαν ὧν ἀπεστέρηται. Πῶς γὰρ ἄν τις αὐτῷ 
διαπεφευγὸς αὐτὸν ἀγαθὸν παραστήσειε ; πῶς δ' ἄν 
τις ὑπ᾿ ὄψιν ἀγάγοι τὸ ἄφραστον ; Ἰδίας φωνὰς ση- 
μαντικὰς ἐχείνου τοῦ κάλλους οὗ µεμαθήκαμεν * 
ὁπόδειγμα τοῦ ζητουμένου ἓν τοῖς οὖσιν οὐκ ἔότιν 
οὐδέν' ἐκ συγχρἰσεώς γε μὴν αὐτὸ δηλωθῆναι ἁμή- 
χανον, Tí; γὰρ ὁλίγῳ σπινθῆρι προσειχάξει τὸν 
ἔλιον, fj ῥανίδα βραχεῖαν πρὸς τὴν τῶν ἀθύσσων 
ἀπειρίαν ἀνθίστησιν; "Ov γὰρ ἔχει λόγον πρὸς τὰς 
ἀθύσσους dj ὀλίγη σταγὼν, Ἡ πρὸς τὴν μεγάλην 
ἀχτῖνα τοῦ ἡλίου τὸ μιχρὸν σπινθηράκιον᾽ οὕτω διά- 
χειται xal πάντα τὰ παρὰ τῶν ἀνθρώπων ὡς xai 
θαυμαζόμενα πρὸς ἐχεῖνο τὸ χάλλος , ὃ πὲρὶ τὸ πρῶ- 
τον ἀγαθὸν xal τὸ ὀἑπέχεινα παντὸς ἁγαθοῦ θεωρεῖ- 
ται. Tig οὖν ἐπίνοια τὸ μέγεθος τῆς ζημίας τῷ πα- 
θόντι τὴν ζημίαν ταύτην ἑνδείξεται; Καλῶς pot 
δοχεῖ ὁ µέγας Δαθὶδ τὴν ἁμηχανίαν ἑνδεδεῖχθαι ταύ- 
«ην * ὃς ἐπειδὴ ποτε δυνάµει τοῦ Πνεύματος ὑφωθεὶς 
thv διάνοιαν , χαὶ οἵἷον ἐχδὰς αὐτὸς ἑαυτὸν , εἶδεν 
buivo τὸ ἆμήχανον xal ἀπερινόητον κάλλος iv τῇ 
paxaplg ἑχστάσει (εἶδε δὲ πάντως ὡς ἀνθρώπῳ γε 
ὀυνατὺν ἰδεῖν, ἔξω τῶν τῆς σαρχὸς προκαλυµµάτων 
Ἱενόμενος , χαὶ εἰσελθὼν διὰ µόνης διανοίας cl; τὴν 
τῶν ἁσωμάτων xal νοητῶν θεωρίαν) * Ἀπειδή τι καὶ 
εἰπεῖν ἄξιον τοῦ ὀφθέντος ἐπεπόθησεν , ἑχείνην ἑξ- 
εέόησε τὴν φωνὴν ,. ἣν πάντες ἄδουσιν, ὅτι Πας dv- 
θρωπος ψεύστης" τοῦτο δέ ἐστιν, ὥς vs ὁ ἐμὸς λ1ό- 
Ίος, ὅτι πᾶς ἄνθρωπος φωνῇ ἐπιτρέπων τὴν τοῦ 
ἀφράστου φωτὸς ἑρμηνείαν , ὄντως φεύστης ἐστίν * 


τοῦ ναηθέντος παράστασιν. Τὸ μὲν γὰρ αἰσθητὸν χάλ- 
los , ὅσρν κάτω περὶ τὸν ἡμέτερον ἀναστρέφεται βίον, 
tice ἐν ἀφύχοις ὕλαις, εἶτε xat ἐν σώμµασιν ἐμφύχοις 
διά τινος εὐχροίας ἑμφανταζόμενον, αὑτάρχης ἡμῶν 
$xa:à τὴν αἴσθησιν Δύναμις xaX θαυµάσαι, xal ἆπο- 
δέξασθαι, xal γνώριμον ἑτέρῳ ποιῆσαι, διὰ τῆς τῶν 
λόγων γραφῆς ὥσπερ iv εἰχόνι cw τῷ λόγῳ τοῦ 
«00200 χάλλους ἐΥγραφομένου * οὗ 05 τὸ ἀρχέτυπον 
χάλλος διαφεύγει τὴν κατανόῃσιν, πῶς ἂν ὁ λόγος 
ὑπ' ὄφιν ἀγάγοι, οὐδεμίαν μηχανὴν ἑξευρίσχων ὑπο- 
γραφῆς , οὗ χροιὰν ἔχων εἰπεῖν, o0 σχῆμα, οὗ µέγε- 
θος, οὐ μορφῆς εὐμοιρίαν, οὐδέ τινα ὅλως φλυαρίαν 


, πιαύτην; Τὸ γὰρ ἀειδὸς πάντη, χαὶ ἀσχημάτιστον, 


χα, πηλιχότητος πάσης ἀλλότριον, xal πάντων ὅσα 
περὶ σῶμα xaX αἴσθησιν θεωρεῖται, πόῤῥωθεν ἱδρύ- 
µενον, πῶς ἄν τις διὰ τῶν µόνῃ τῇ αἰσθήσει χατα- 
λαμθανομένων Ὑγνωρίσειεν; Οὐ μὴν διὰ τοῦτό γε 
ἀπογνωστέον ἡμῖν τῆς ἐπιθυμίας ταύτης, ὅτι ὑψη- 
λοτέρα φαίνεται τῆς χαταλήψεως ' ἁλλ᾽ ὅσῳ μέγα τὸ 


' ζητούμενον ὁ λόγος ἀπέδειξεν, τοσούτῳ μᾶλλον ὑψοῦ- 


- 


σθαι χρὴ τὴν διάνοιαν xat συνεπαίρεσθαι τῷ µεγέθει 
τοῦ ζητουµένου, μὴ παντελῶς ἔξω γενέσθαι τῆς τοῦ 
ἀγαθοῦ µετουσίας * χίνδυνος γὰρ οὐ μικρὸς, μὴ τῷ 
λίαν ὑψηλῷ τε χαὶ ἀῤῥήτῳ, παντάπασι τῆς περὶ αὐ- 
του ἐννοίας ἀπολιαθήσωμεν , μηδενὶ γνωρίμῳ τὴ» 


, κατανόησιν αὐτῶν ἑπερείδοντες. Ast τοίνυν τῆς ἆσθε- 


, 
! 


^* Psal]. cxv, 11. 


PaTROL, Gn. XLVI 


^ 


tus est. Quomodo enim illi quisquam bonum 
exponeret, quod ab ejus sensu refugit? qua ra- 
tione rem ob oculos poneret, qua» sub aspectum 
non cadit? nos propria verba, que illius pulchri- 
tudinis speciem significarent, non didicimus ; non 
ullum ejus, de quo quzritur, exstat exemplum : 
comparatione vero aliqua hoc ipsum illustrari dif- 
ficile sane est. Quis enim parvas scintillulae solem 
comparat, aut parvam stillam cum immensa aqua- 
rum voragine confert? nullam enim comparatio- 
nem habet neque cum voragine gutta, nequa cum 
solis radiis minima scintilla. Eodem modo se ha- 
bent otnnia, quzcunque homines tanquam pulchra 


admirantur, comparatione facta cuim eo quod omne 
p pulchrum atque bonum excedit. Itaque qua inen 


tis vis est, ut ei, qui hoc damno afficitur, illnd 
ipsum demonstret ? Recte mihi quidem hanc diffi- 
cultatem summus ille David demonstrasse vide- 
tur : qui Spiritus vi aliquando mente elatus, qua« 
sique extra se positus, cumque in beata illa 
mentis elatione esset, pulchritudinem illam diffi- 
cilem, que non mente comprehenditur, ipse vidit, 
ut homini: saltem potest contingere, corporis velut 
exutus involucris, sola mente animoque cum ad 
rerum, qua corpore vacant, menteque solum ia- 
telliguntur, contemplationem se conferret, quo- 
niam aliquid dicere cupierat eo dignum, quod a 
se conspectum erat, ejusmodi verbum protulit, quod 
vulgo dici solet : « Omnis bomo mendax !*': » hoc 


, € τῷ μισεῖν αὐτὴν, ἀλλὰ τῷ ἀσθενεῖν περὶ «hv C est, ut mea fert opinlo, homo omnis, qui ineffabilis 


luminis interpretationem sermoni, permittit, hic 
est re vera falsus : non quia veritatem odit, sed 
quoniam ad ejus quod mente comprehenditur, 
explicationem infirmus est. Pulebritudinem enim, 
qua sensibus pereipitur, quave in terris in nostra 
bac vita cernitur, sive illa sit in rebus inanimis, 
sive in corporibus animatis, bono aliquo colore 
excogitala, vis sensuum nostrorum per se satis 


. est, ut illam nog aspiciamus, admiremur, demon - 


stremus aliis, ac sermone, quasi in tabella qua- 
dam sit bujus pulchritudinis expressa species, no- 
tam illam ceteris faciamus; neque enim ejus 
exemplar intelligentiam fugit : quo modo fiet, ut 
ob oculos rem ponat oratio, qux nullam descri- 


D vendi artem comperit, non dicendi colorem, nen 


figuram, non magnitudinem, non integritatem for- 
mz, neque ullas plane id generis nugas habet? 
quod enim ab omni parte obscurum est, neque 
ulla forma expressum, quodve ab omni magnitu- 
dine alienum, longeque ab his omnibus positum 
est, quie corporis sensibus cernuntur, id quo 
modo aliquis cognitum ex iis rebus haberet, quz 


.s$0lo sensu comprehenduntur ? Non propterea ta- 


men hujus cognitionis, cupiditatisque nos spein 
deponere debeuus, quoniam alior ea apparet, 
quam ut mente comprehendi possit ; sed, quo ma- 


12 


965 S. GREGORII NYSSENI 964 


jus est id, quod quzeritur, eo altius animo mente- A νείας ἕνεχεν ταύτης διὰ τῶν τῇ αἰσθῆσει γνωρίµων 
que efferri, reique ipsius magnitudine magis atque ἨΧχειραγωχεῖν πρὸς τὸ ἀόρατον τὴν διάνοιαν. Ἡ δὲ 
magis nos excitari oportet, ut. ne ab ipsius boui — &mívota γένοιτο ἂν ἡμῖν τοιαύτη * 

societate alieni nos plane efficiamur. Periculum enim non parvum est, ne, cum nullius rei cogni- 
tiene bujus intelligentiam capi posse aflirmaverimus, propter magnam quamdam et inexplicabi- 
lem magnitudinem nos ejus omnino cognitionem amittamus. Itaque propter hanc ipsam imbecillita- 
tem, ex rebus sensu cognitis mentis vim nos quodammodo ad id traducere oportet, quod sub ocu- 


los non cadit, Atque in hac quidem contemplatione nos ita verseimur. 


CAPUT XI. 


Quemadmodum quis. in consideratione vere honesti 
versari debet. 


Qui exteriores tantum res nulla penitiori con- 
templatione intuentür, cum hominem, aut rem 
aliquam aspiciunt, quz» speciem aliquam pre se 
ferat, nihil sane amplius exquirunt, quam id quod 
sub oculos eadit. Nam dum corporis molem con- 
templantur, jis salis cst, si totam corporis conm- 
stiutionem comprehendisse se putent. Át vero 
qui mente est acuta et perspicaci, scientiarumque 
disciplinis instructus, non solum satis babet ocu- 
lorum sensu res, quie sunt, intueri ; neque rebus, 
qux videntur, simpliciter acquiesedit; neque id 
quod non cernitur, in iis rebus, quz nulle sunt, 
numerat; sed omnem etiam animi naturam dili- 
genter investigat, corporumque qualitates, qu:e 
apparent, et universe, et sigillatim considerat : et 
harum unam ab altera precipue ratione distin- 
guit : rursusque illarum communem concursum et 
conspirantem quemdam consensum in corporis 


constitetione conteniplatur, Eadem igitur ratio est c 


in hujus honesti pulchrique indágatione. Qui enim 
mente minus perfecta est, cum aliquid cernit, 
quod speciem pulchritudinis aliquam prz se fert, 
illud ipsum pulchrum sua natura esse opinabitur, 


/ quod voluptate quadam ejus sensus affecerit : ni- 


hilque proier eam requirit. Sed qui integerrimo 
est animi sensu ejusmodique res inspicere potest, 
ία materiam relinquens pulchri formze subjectam, 
eo, quod oculis cernitur, quasi fundamento aliquo, 
utetur ad iMius pulchritudinis contemplationem, 
quod mente comprehenditur, cujus communione 
eum reliqua lionesta pulchraque 'sunt, tum etiam 
habentur. Mibi vero difficile videtur, cum plerique 
obtusa mentis acie sint, eos, qui sermone mate- 
riam disjungunt, et a pulehritudine illa secernunt, 
qua aspicitur, posse ipsam per se pulchritudinis 
naturam cognitam habere. Ae si quis malarum 
opinionum in erroreque versantium causam accu- 
rate perspicere velit, non aliam sane eum inve- 


mire arbitror, nisi quod non accurate nos hos 


nostri animi sensus in hoc exercuimus, ut hone- 
stum pulchrumve ab eo internosceremus, quod 
neque honestum, neque sane pulchrum est. Quam- 
obrem cum ab hoc studio, quod in vero bono 
consistit, se abduxerint homines, partim in carnis 
amorem delapsi sunt, partim in inanimatam pe- 
cuniarum vim cupiditatibus prolapsi inciderunt : 
plerique vere in honoribus, in gloriz splendotw, 
in opibus et potentia honestum posuere ; nonnulli 


ΚΕΦΑΛ. ΙΔ’. 
Πῶς ἄν τις ἐν περινοἰᾳ γἐγοιτοτοῦ ὄγτως xa tov. 


ὝὭσπερ τοίνυν οἱ μὲν ἐπιπολαιότερον δίχα διανοίας 
τὰ πράγµατα βλέποντες, ἐπειδὰν εἴδωσιν ἄνθρωπον 
f| ὅπερ ἂν τύχῃ τῶν φαινομένων, πλέον οὐδὲν τοῦ όρω- . 
pévou περιεργάζονται’ ἀρχεῖ yàp αὐτοῖς θεασαµέ- 
vote τὸν ὄγχον τοῦ σώματος , ὅλον νοµίσαι τὸν τοῦ 
ἀνθρώπου λόγον χατειληφέναν' ὁ δὲ διορατικὸς τὴν 
ψυχῆν, xal πεπαιδευµένος μὴ µόνοις ὀφθαλμοῖς ἔπι- 
τρέπει[ν] «hv τῶν ὄντων ἐπίσχεψιν, οὗ µέχρι τῶν φαι- 
νοµένων στῄσεται, οὐδὲ τὸ p βλεπόμενον ἓν τοῖς 
μὴ οὖσι λογίζεται, ἀλλὰ καὶ φυχῆς φύσιν περινοεῖ , 
καὶ τὰς τῷ c pact ἐμφυομένας ποιότητας, xat χοινῃ 
xai xaB' ἑαυτὰς ἐπισκέπτεται» ἰδίᾳ τε γὰρ αὑτῶν 
ἑκάστην χωρίζει τῷ λόγῳ, xal πάλιν τὴν χοινὴν αὖ- 
τῶν συνδροµήν τε xal σύμπνοιαν περὶ τὴν τοῦ ὑπο- 
κειµένου σύστασιν θεωρεῖ. οὕτως οὖν καὶ ἐν τῇ του 
καλοῦ ζητήσει, ὁ μὲν ἀτελῆς τὴν διάνοιαν, ἐπειδὰν 
ἴδῃ «x πρᾶγμα ᾧ κάλλους τινὸς περικέχυται φαν- 
πασία, αὐτὸ ἐχεῖνο καλὸν εἶναι τῇ ἑαυτοῦ φύσει οἵή- 
σεται, ὅπερ ἂν τὴν αἴσθησιν αὐτοῦ DU ἡδονῆς ἐπισπά- 
σηται, xaX οὐδὲν ὑπὲρ τοῦτο πλέον περιεργάζεται. Ὅ 
δὲ κεχαθαρµένος τὸν τῆς φυχῆς ὀφθαλμὸν, xat δυνα- 
τὸς τὰ τοιαῦτα βλέπειν, χαίρειν ἑάσας τὴν ὕλην την 
ὑποδεθλημένην τῇ τοῦ καλοῦ ἰδέᾳ, olov ὑποδάθρᾳ 
τινὶ τῷ ὀρωμένῳ χρήσεται, πρὸς τὴν τοῦ νοητοῦ κάἀλ- 
λους θεωρίαν, οὗ χατὰ µετουσίαν τὰ ὄλλα χαλὰ γί- 
νεταί τε καὶ ὀνομάζεται. Δοχεῖ δὲ µοι χαλεπὺν slvat, 
τῶν πλείστων τῇ τοιαύτῃ παχύτητι τῆς διανοίας συ- — 
ζώντων, τὸ διατεµόντας τῷ λόγῳ xoi χωρίσαντας τὴν | 
Όλην ἀπὸ τοῦ ἐπιθεωρουμένου χάλλους, αὐτὴν ἔφ 
ἑαυτῆς τοῦ καλοῦ τὴν φύσιν κατανοῆσαι. Καὶ εἴ τις 
ἀχριθῶς ἐθέλοι τὴν αἰτίαν σχοπεῖν τῶν πεπλανηµέ- 
νων xaX μοχθηρῶν ὑπολήψεων, οὐκ ἄν poc δοχεῖ ἄλλην 
εὑρεῖν, ἡ τὸ μὴ ἀχριδῶς ἡμῶν γεγυµνάσθαι τὰ τῆς 


D ψυχῆς αἰσθητήρια πρὸς τὴν τοῦ καλοῦ καὶ pit τοιού- 


του διἀχρισιν. Διὰ τοῦτο ἀποστάντες ol ἄνθρωποι τῆς 
περὶ τὸ ὄντως ἀγαθὸν σπουδῆς, οἱ μὲν εἰς ἔρωτα 
σαρχῶν κατωλίσθησαν, οἱ δὲ ἐπὶ τὴν ἄφνχον τῶν 
χρημάτων ὕλην ταῖς ἐπιθυμίαις ἔρεφαν, ἄλλοι ἐν τι- 
μαῖς xai δόξαις xai δυναστεἰαις τὸ καλὸν ὡρίσαντο" 
εἰσὶ δέ τινες ol περὶ τέχνας xaX ἐπιστήμας ἑπτοῆθη - 
σαν: οἱ δὲ ἀνδραποδωδέστεροι τούτων, λαιμὸν καὶ 
γαστέρα τοῦ ἀγαθοῦ ποιοῦνται κριτήρια. Οἱ δὲ ἅπη- 
στάντες τῶν ὑλικῶν νοηµάτων, xai τῶν περὶ τὰ φαι- 
νόµενα προσπαθειῶν, ἀνεζήτουν τὴν ἁπλῆν τε χαὶ 
ἄῦλον xal ἀσχημάτιστον τοῦ χαλοῦ φύσιν, οὑχ ἂν 
περὶ τὴν αἴρεσιν τῶν ἐπιθυμητῶν ἐπλανήθησαν, οὐδ' 
ἂν τοσοῦτου ὑπὸ τῆς τοιαύτης ἁπάτης παρηνέχθησαν, 
ὡς μηδὲ τὸ πρ΄σχαιρον τῆς ἓν τούτοις ἡδονης Βλέ- 


525 DE YIRGINITATE. ο 566 
tovtüc, πρὸς τὴν ἁπεροφίαν τῶν τοιούτων ὁδηγη- A autem sunt, qui in artium scientiarumque disci- 
θήναι. plinis stupore quodam affecti tenentur : qui vero 
sunt his abjectiores vilioresque, hi in gula, ac ventre sedem bonesti collocant. Verum qui 4 rebus 
sub sensum cadentibus, et ab animi affectionibus ad eas res propensis, quse speciem aliquam ργᾶ- 
bent, sese abduxerint, hi simplicem ipsius honesti indagarunt naturam, quie materie expers est, 
nullaque figura exprimitur; neque in deligendis jis aberrarunt, quz tnaxime optabilia sunt; neque 
ejusmodi sunt erroribus ita circumventi; ut neque petspecta volupiatis, quze in iis est, brevitate, ad 
ejusmodi rerum despicientiam deducti venerint, 
θὐχοῦν αὕτη ἂν γένοιτο ἡμῖν ὁδὺς εἰς thv τοῦ xa- Hac igitar nobis quidem vía est, qua ad ipsius. 
λοῦ εὕρεσιν ἄγουσα, τὸ πάντα τὰ ἄλλα, ὅσα τὰς bri-— honesti inventionem  ducimur, ut cetera omnia, 
θυµίας τῶν ἀνθρώπων ἑφέλχεται, χαλὰ εἶναι νοµιζό- quibus hominum trahuntur cupiditates , quaeve 
μενα, χαὶ διὰ τοῦτο σπουδῆς τινος xoi ἀποδοχῆς — honesta putantur, ea cum pro nihilo haleeamus, 
ἀξιούμενα, ταῦτα ὑπερδαίνοντας ὡς ταπεινά τε xal — quasi humilia sint, ad tempusque maneànt, nul- 
πρόσκαιρα, μηδενὶ τούτων προααναλίσχειν τὴν bmi-.— lam in his $ane appelitionis nostra vim nos con- 
θυμητικὴν ἡμῶν δύναμιν, µήτε μὴν ἀργὴν xat ἀχί- — sumamus; neque támen, ut, cum in nobis ipsis 
γητον ἓν ἑαυτοῖς χαταχλείσαντας ἔχειν, ἀλλ᾽ ἐχχαθά- B eam concluserimts, otiosam, ab omnique agita- 
pavta αὐτὴν ἀπὸ τῆς χῶν ταπεινῶν προσπαθείας͵ tione vacuam habeamus, sed cum ab omni rerum 
ἐχεῖ ἀνάχεινι ὅπου οὐχ ἐφικνεῖται ἡ αἴσθησις' ὡς μήτε — vilium abjectarumque Cupiditate nos illam libera- 
οὐρανοῦ [ἀνθρώποι] χάλλος θαύμάσαι, µήτε φωστῆρος  Vérimus; eo plane teferamus oportet; quo sensus 
εὐχὰς, Κήτε ἄλλο τι τῶν φαινόµένων xaXüv- ἀλλὰ ipse pervenire non potest, ita ut neque ecli pul- 
διὰ τοῦ πᾶσι τούτοις ἐπιθεωρουμένου κάλλους χειρ- chritudinem, neque luminum radios, neque res 
αγωγεῖσθαι πρὸς τὴν ἐχείνου τοῦ χάλλους ἐπιθυμίαν, —CPleras admiretur ac suspiciat, qui aliquam prz- 
fic xat οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται τὴν δόξαν, xol στερέω- beant pulchri speciem. At ex ipsa, qux in his 
μα, xat πᾶσα fj χτίαις ἀναγγέλλει τὴν γνῶσιν. ὑὕτω omnibus spectatur, pulchritudine animus noster ad 
γὰρ ἀνιοῦσα ἡ quyh, καὶ πᾶν τὸ καταλαμδανόµενον puichri illius cupiditatem ducatur oportet, cujus 
ὡς µικρότερον τοῦ ζητουμένου καταλιµπάνουσα, vé- &oriam et coli et firmamentum enarrant, omnis- 
voto ἂν ἓν mepiwola τῆς ueyaAompemelag ἐχείνης, Que creatura cognitionem ejus annuntiat, Cum 
cie ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν ἑπηρμένης, ᾽Αλλὰ πῶς enim animus sic ascenderit, et quidquid compre- 
ἄν τις τῶν ὑψηλῶν ἐφίχοιτο, περὶ τὰ ταπεινὰ τὴν hensum sit, velut inferius eo quod inquirit reli- 
απουδην ἔχων ; πῶς δ᾽ ἄν τις πρὸς τὸν οὐρανὸν άνα- querit, tum in illius majestatis, qux» supra coelos 
πτείη, μὴ πτερωθεὶς τῷ οὑρανίῳ πτερῷ, καὶ ἁνω- — Se extulit, contemplatione versabitur. Sed qua ra 
' géphc καὶ µετέωρος διὰ τῆς ὑψηλῆς πολιτείας Υενό- tione flet, ut qui rerum. humilium studio tenetur, 
µενος: Τίς δὲ οὕτως ἔξω τῶν εὐαγγελικῶν µυστη- Tes sublimes divinasque assequatur ? quove modo 
piov ἐστὶν, ὡς ἀγνοεῖν ὅτι ἓν ὄχημα τῇ ἀνθρωπίνῃ — Circa ccelum pervolaret is, qui non alis celestibus 
ἀυχῇ τῆς Σπλ τοὺς οὐρανοὺς πορείας ἐστὶ, τὸ τῷ εἶδει — sublatus, neque sublimia petit, neque ex sublimi 
τῆς κατα τάσης περιστερᾶς ἑαυτὸν ὁμοιῶσαι, ἃς τὰς quodam instituto cclestia contemplatur? Quis ita 
vripoyag γενέσθαι αὐτῷ xal Δαθὶδ ὁ προφήτης ἐπό- — ab Evangelii mysteriis aversus est, qui ignoret 
; δησεν; Οὕτω γὰρ ἐν αἰνίγματι τὴν τοῦ Πνεύματος — illud unum esse itineris vehiculum, quo hominum 
δύναμιν τῇ Γραφῇ σύνηθες ὀνομάζειν' εἴτε διότι χο — animus ad coelos vehitur, cum quis scilicet seipsum 
D ἐστιν ἅμοιρον τοῦτο τὸ ὄρνεον, à ὅτι δυσωδίας eflicit similem columbe devolantis, cujus quidem 
i30pbv, χαθώς Φασιν οἱ τὰ τοιαῦτα παρατηρήσαντες. alas sibi effici summus etiam propheta David valde 
- Uixoüv ὁ πάσης πικρίας xal σαρχικῆς δυσωδίας ἑαυ- — expetivit. lla enim Spiritus sancti vim mos est 
ey ἀποστήσας, χαὶ πάντων τῶν. ταπεινῶν τε xal χα- in divinis Litteris subobscure appallari ; sive quo- 
pad fiuov ὑπεραρθεὶς, μᾶλλον δὲ παντὸς τοῦ χόσµου niam avis hec felle caret, sive quia est inimica 
* γεχονὼς ὑψηλότερος ἓν τῷ προειρηµένῳ πτερῷ, Exet- p felori, ut tradunt. hi, qui bxc ipsa investigarunt. 
wx εὑρήσει τὸν µόνον ἐπιθυμίας ἄξιον, καὶ γενήσε- — 18 igitur qui ab omni acerbitate, et carnis fetore 
— παιχαὶ αὐτὸς χαλὸς, τῷ xaAQ TpocnsAácag* xai ἐν longe refugit, quive a rebus humilibus terrenisque 
| αὐτῷ Υεγονὼς, λαμπρός τε xai φωτοειδἠς ἐν τῇ µετ- — altius fertur; vel ab omnibus potius rebus mun- 
, οσίᾳ τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς χαταστήσεται. Ὥσπερ γὰρ — danis se illis ipsis, quas diximus, alis sublimius 
lv νυχτὶ τὰς ἀθρόας τοῦ ἀέρος ἐχλάμψεις, οὓς τινες — tollit, is profecto inveniet, quod est solum appeti- 
, Wtovsa e καλοῦσιν ἁστέρας, οὐδὲν ἄλλο φασὶν οἱ tione dignum, cumque ad pulchritudinem ipsam 
ταῦτα φιλοσοφήσαντες, 7] ἀέρα εἶναι ὑπὸ βίας πνευ- — prope accesserit, pulcher etiam ipse eflicietur, 
| µάτων τινῶν εἰς τὸν αἱθέριον τόπον ὑπερχεόμενον' splendidusque in ea, ac luminosus factus in veri 
λέχουσι γὰρ τὸν πυροειδή τοῦτον ὀλκὸν, ἐχφλογωθέν- — luminis societate eonstituetur. Ut enim nocte fre- 
*w iv τῷ αἱθέρι τοῦ πνεύματος, τῷ οὑρανῷ éyya- — quentes coeli ignes, quos micantes stellas vocant, 
µάσσεσθαι" ὥσπερ οὖν ὁ ἐπίχειος οὗτος ἀλρ àv. nihil aliud esse dicunt hi, qui in hoc studio ver- 
ὠσνεὶς ὑ πὀ]τῆς βίας τοῦ πνεύματος, φωτοειδὴς Ὑίνεταυ, — sali sunt, quam aerem qui spirituum quorumdam 
7 b χαθαρῷ τοῦ αἰθέρος ἐναλλοιούμενος ταύτῃ τεδὴ — vi in eethereum exelestemque illum sit locum effu- 
YA ὁ νοὺς ὁ ἀνθρώπινος, χαταλιπὼν τὸν θολερὸν τοῦ- — $u$: dicunt enim inflammato in szihere spiritu, 
| 


- 


| 967 


S. GREGORII NYSSENI 


268 


igneum hunc tractum coelo imprimi : ut igitur aer Α τον xa ἱλυώδη βίον, ἐπειδὰν καθαρὸς γενόμενος Ev 


hic, qui omnem terram complectitur, vi spirituali 
in sublime pulsus, cum :therisque puro splendore 
commutatus , luminosus exsistit : ita hominum 
mens, cum turbulentam hanc vitam, ac ccenosam 
deseruit, quoniam spiritus vi jam pura effecta est, 
cum sublimf illo veroque et puro splendore coin- 
mista, in illo quodammodo perlucet, radiorumque 
coruscatione impleta est, atque ex Domini pro- 
misso lumen quodammodo eflicitur : promiserat 
enim is justos viros ad solis similitudinem reful- 
gentes fore. Atque id ipsum quidem in terris fieri 
videmus, vel in speculo, vel in aqua, vel in οδδἰο- 
ris rebus, quie prz tenuitate relucendi vim habent. 
Cum enim res aliqua ejusmodi radios solis excipit, 
alios rursus in se radios ipsa efficit : quod utique 
non factum esset, si pura illius rei splendidaque 
superficies sordibus quibusdam esset inutilis fa- 
cta. Ergo nos sive terrenis relictis his tenebris in 
sublimi versemur, ibi jam lucidi efliciemur νου 
Christi luci appropinquantes; seu lux illa vera, 


τῇ δυνάµει τοῦ πνεύματος, φωτοειδῆς Υένηται xat 
ἐμμιχθείη τῇ ἀληθινῇ xaX ὑψηλῇ καθαρότητι, διαφα{- 
νεταί πως xal αὐτὸς ἐν ἐχείνῃ, xat ἀχτίνων ἐμπί- 
πλαται, χαὶ φῶς γίνεται, χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ὑπό- 
σχεαιν, ὃς τοὺς δικαίους λάμφειν χαθ᾽ ὁμοιότητα 
τοῦ ἡλίου χατεπηγγείλατο. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆς 
γῆς ὁρῶμεν γινόµενον ἐπὶ κατόπτρου, ἢ ὕδατος, 1 
ἄλλου τινὸς τῶν ἀποστίλθειν διὰ λειότητα δυναμµέ- 
νων. "Oxav Ὑάρ τι τούτων δέξηται τὴν τοῦ ἡλίου 
&xvfva, xai ἄλλιν ἀφ᾿ ἑαυτῶν ἀχτῖνα ποιεῖ’ οὐχ 
ἂν ποιῄσαντα, εἰ ῥύπῳ τινὶ τὸ καθαρόν τε xa 
στιλπνὸν τῆς ἐπιφανείας ἀχρειωθείη. Else οὖν ἡμεῖς 
ἄνω Ὑενοίµεθα, καταλιπόντες τὸ περίχειον σχύτος, 
ἐχεῖ φωτοειδεῖς Υενησόµεθα, τῷ ἀληθινῷ φωτὶ τοῦ 


B Χριστοῦ ἐμπελάσαντες' εἴτε τὸ φῶς τὸ ἀληθινὺν τὸ 


xaX ἐν τῇ σχοτίἰᾳ λάμπον χαὶ μέχρις ἡμῶν καταθαίέη, 
καὶ ἡμεῖς φῶς ἐσόμεθα, καθώς φησί που τοῖς μαθη- 
ταῖς ὁ Κύριος. El µή τις χακίας ῥύπος τῇ χαρδίᾳ 
προσπεπλασμένος τὴν χάριν τοῦ Ἡμετέρου φωτὸς 
ἁμαυρώσειε. 


qua vel in tenebris lucet, ad nos descendat, etiam nos lux erimus, ut Dominus quodam loco discipulis 
ait !*: nisi quibusdam πια impuritatisque sordibus propius cordi admotis, luminis nostri obscu- 


rabitur gratia. 

Atque" fortasse quidem asc quse 1n exemplis 
consistit oratio sensim eo nos adduxit, ut putemus 
nos in id commutarum iri, quod melius est : de- 
monstratumque est, non aliter fieri posse, ut ani- 
mus cum immortali incorruptoque Deo junctus sit, 
nisi ipse, quantum fieri potest, integritatis, casti- 


talisque prasidio pupgus, atque incorruptus fiat, ut 


hac similitudine id, quod simile est, apprehendat ; 
tanquam aliquo speculo atlhibito Dei puritati se 
ipse subjiciens, qux pulchritudinis ipsins exem- 
plari sibi demonstrato, ad illius similitudinem, 
formam suam exprimat. Sin autem quispiam talis 
est, qui noverit hec humana deserere, aut cor- 
pora, aut pecunias, aut scientiarum, artiumque 
studia, aut quzecunque moribus legibusque prz- 
clara pulantur, quoniam in his rebus, quarum 
sensus judex est, de honesto opinionis error ver- 
satur; hic profecto et amore, et cupiditate ad il. 
lud ipsum solum honestum, pulehrumve trahetur, 


Táya τοίνυν ἡμᾶς ho£ga διὰ τῶν ὑποδειγμάτων 
ὁ λόγος προσήγαχε τῇ ἐπινοίᾳ τῆς πρὸς τὸ χρεῖττον 
ἡμῶν ἀλλοιώσεως * καὶ. ἐδείχθη μὴ δυνατὸν ἑτέρως 
εἶναι συναφθΏναι τὴν Φνχὴν τῷ ἀφθάρτῳ θιῷ, μὴ 
xai αὐτὴν ὡς οἷόν τε χαθαρὰν γενοµένην διὰ τῆς 
ἀφθαρσίας' ὡς ἂν διὰ τοῦ ὁμοίου καταλάδῃ τὸ ὅμοιον, 
οἰονεὶ χάτοπτρον τῇ χαθαρότητι τοῦ θεοῦ ἑαυτὴν ὑπο- 
θεῖσαν' ὥστε χατὰ μετοχὴν xal ἑμφάνειαν τοῦ πρω- 
τοτύπου χάλλους xal τὸ ἐν αὐτῇ μορφωθῆναι. El δέ 
τις τοιοῦτός ἐστιν, οἷος Ίδη πάντα χαταλιπεῖν τὰ &v- 
θρώπινα, εἴτε σώματα, εἴτε χρήματα, εἴτε τὰ &v 
ἐπιστήμαις Ἰ τέχναις ἐπιτηδεύματα , f) xat ὅσα Ev 
ἔθεσι xaX νόµοις δεξιὰ θεωρεῖται (περὶ τὰ τοιαῦὈτα 
γὰρ 1j πλάνη τῆς τοῦ χαλοῦ χατανοῄσεως, bv οἷς ἡ : 
αἴσθησις χριτήριον γίνεται), ὁ τοιοῦτος πρὸς ἐχεῖνο 
µόνον ἐρωτικῶς τε xal ἐπιθυμητιχῶς ἕξει, ὃ οὐχ ἑτέ- 
ρωθεν ἔχει τὸ χαλὺν εἶναι, οὐδὲ oth, 1) πρός τι τοιοῦ- 
πόν ἑστιν' ἀλλὰ ἐξ ἑαυτοῦ χαὶ δι ἑαυτοῦ χαλὸν, xot 
ἐν ἑαυτῷ τοιοῦτον χαλὺν ὃν, xal οὐδὲ ποτὲ χαλὸν 


quod non aliunde exsistere potest, neque ali- p Υενόµενον, 1| ποτὲ οὖχ ἐσόμενον, ἀλλὰ πάντοτε ὡσαύ- 


quando, neque ad aliquid ejusmodi refertur, sed 
quod ex se, et per se, et in se honestum est, hoc 
sane est semper honestum, neque aliquando non 
fuit, aut aliquando non futurum, sed perpetuo se 
uno eodemque modo habet, neque omnino augeri, 
neque amplificari, neque ulla permutatione mutari 
potest. Atqui cunctas animi sui potestates omnium 
vitiorum sordibus qui absterserit, illud auaim di- 
yere affirmmaremque, perspicuum ei omnino esse id 
quod natura est solum lionestum, a quo cum ho- 
nesti omnis, tum boni principium, atque causa 
exsistit : ut eniut oculus, qui lippitudinis morbo 
iberetus est, aperte ea cernit, quz in celo appa- 


9 Matth. v, 14. " 


τως ἔχον, προσθήκης τε xa αὐξήσεως ünspávo, καὶ 
ἀνεπίδεχτον πάσης τροπῆς τε xal ἀλλοιώσεως. T 
τοίνυν πάσας ἑαυτοῦ τὰς τῆς φυχῆς δυνάµεις Ex παν- 
tbe εἴδους χαχίας ἁποχαθάμαντι, τολμῶ xal λέγω, ὅτι 
ἐμφανὰς γίνεται τὸ µόνον τῇ φύσει χαλὸν, ὅπερ ἑστὶ 
τὸ παντὸς καλοῦ τε xaX ἀγαθοῦ αἴτιον. Καθάπερ γὰρ 
ὀφθαλμῷ τὴν λήµην ἀπορυφαμένῳ τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ 
τηλαυγῶς χαθορᾶται' οὕτως xa τῇ φυχῇ διὰ τῆς 
ἀφθαρσίας παραγίνεται dj δύναμις τῆς τοῦ φωτὸς 
ἐχείνου χατανοῄσεως, καὶ fj ἀληθινὴ παρθενία, xat 
ἡ περὶ τὴν ἀφθαρσίαν σπουδὴ εἰς τοῦτον τὸν σχοπὸν 
καταλ]γει, τὸ bi αὐτῆς δυνηθῆναι τὸν θεὸν ἰδεῖν. 
"Ot: yà^ τὸ χνρίως καὶ πρώτως χαὶ µόνως χαλόν τε 


569 DE VIRGINITATE. 971 


xai ἀγαθὸν xal χαθαρὸν 5 τῶν ὅλων ἑστὶ Θεὸς, οὐδεὶς A rent : sic animo ex pura intégritate, castitateque '*: 
οὕτω τυφλὸς «hv διάνιιαν, ὡς μὴ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ συνιδεῖν. — facultas accedit lucis illius contempland:e. Atque 
"AJAà τοῦτο μὲν ἴσως οὐδεὶς &yvort: ἐπιζητεῖν δ — vera quidem virginitas incorrupteque castitatis. [| : 
εἰκός τινας, el δυνατόν ἔστιν οἷόν .ctva. µέθοδον xal — studium eo sane refertur, ut illius ipsius ope adifi- : 
ἀτωγὴν τὴν πρὸς τοῦτο χειραγωγοῦσαν ἡμᾶς ἔξδευ- — bita, Deum quis possit intueri. Nam proprie, et ;: 
petv. Μεσταὶ μὲν οὖν ai θεῖαι Βίδλοι τῆς €otaUtne — primum, et solum honestum, purumque Deum * 
εἰσιν ὑφηγήσεως” πολλοὶ δὲ τῶν ἁγίων καθάπερ «wà — esse, nemo ita mente 93608 est, quin per se intelli- * 
λύχνον τὸν ἑαυτῶν βίον τοῖς χατὰ Gsbv πορευοµένοις — gat. Sed hoc ipsum fortasse nemo ignorat; at 


&pogalvousty. ᾽Αλλὰ τὰς μὲν ix τῆς θεοπνεύστου 
Γραφῆς slc «bv προχείµενον σχοπὸν ὑποθήχας ἔξεστιν 
ἑκάστῳ πλουσίως ἓξ ἀμφοτέρων τῶν Διαθηχῶν ἀνα- 
λέξασθαι’ πολλὰ μὲν γὰρ tv προφήταις xa νόµῳ, 
πολλὰ δὲ ἐν εὐαγγελιχαῖς τε xal ἁποστολιχαῖς πα- 
ῥαδόσεσι πάρεστιν ἀφθόνως λαδεῖν. "Oca δ' ἂν xax 
ἡμεῖς ὑπονοῄσαιμεν, ταῖς θείαις ἀκολουθοῦντες φω- 
ναῖς, ταῦτ Eavíy. 


vzquum tamen est, ut nonnulli, si fleri potest, om- 
nino indagent, quz sane ratio sit ac via, qu: nos. 
ad illud ipsum honestum ducat. Pleno igitur hu- 
jusce narrationis divine Littere, compluresque 
sanctissimi viri vitam suam, quasi lumen aliquod, 
illis ostendunt, qui cum Deo ambulant. Verum 
preceptà quidem multa, quz ad hoe proposituur 


DB pertinent, ex divinis utriusque Test3menti scriptis 


copiose satis colligere licet;:; nam cum multa e prophetis, atque lege, tum pleraque sane, et ex 
evangelicis , et apostolicis traditionibus abunde percipi possunt. 013 vero nos, divinos imitati 965” 


mones, commentati sumus, hzec omnino sunt. 
ΚΕΦΑΛ΄ IB', 


"Ott οὐδ' ἐξ ἀρχῆς, οὐδὲ κατὰ φύσιν συνουσιωµέ- 
vor, ἆ 1.3 αὐτεξούσιον ἔχει ὁ ἄνθρωπος τὸ πα- 
θητικόν. 


Τὸ λογιχὸν τοῦτο χαὶ διανοητικὸν ζῶον, ὁ ἄνθρω- 
40€, τῆς θείας τε xal ἀχηράτου φύσεως ἔργον xal 
pipnpa γεγονώς ' οὕτω γὰρ Ev τῇ Κοαμογενείᾳ περὶ 
αὐτοῦ ἀναγέγραπται, ὅτι « Κατ εἰχόνα θεοὺ Emoln- 
σεν αὐτόν * » τοῦτο οὖν τὸ ζῶον, ὁ ἄνθρωπος, οὐ κατὰ 
φύσιν οὐδὲ συνουσιωµένον ἔσχεν ἓν ἑαυτῷ παρὰ τὴν 
πρώτην γένεσιν τὸ παθητιχόν τε καὶ ἐπίχηρον. 0ὐδὲ 
«ὰρ ἣν δυνατὸν τὸν τῆς εἰχόνος διασωθῆναι λόγον, εἰ 


ὀπεναντίως εἶχε τὸ ἀπειχονισμένον κάλλος πρὸς τὸ C 


ἀρχέτυπον. ᾽Αλλ᾽ ὕστερον ἐπεισήχθη τὸ πάθος αὐτῷ 
"età τὴν πρώτην χατασχευἠν ' ἐπεισήχθη δὲ οὕτως" 
Εἰχὼν ἣν xai ὁμοίωμα, χαθὼς εἴρηται, τῆς πάντων 
«ῶν ὄντων βασιλευούσης δυνάµεως xal διὰ τοῦτο 
καὶ iy τῷ αὐτεξουσίῳ τῆς πρὸς τὸν ἐξουσιάζοντα 
πάντων εἶχε τὴν ὁμοιότητα, οὐδεμιᾷ τιν τῶν ἔξωθεν 
ἀνάγχῃ δεδουλωµένος ' ἀλλὰ τῇ γνώµῃ τῇ ἰδίᾳ πρὸς 
*b δοχοῦν διοιχούµενος, xai τὸ ἀρέσχον αὐτῷ xaz' 
ἐξουσίαν αἱρούμενος, τὴν συμφορὰν ταύτην, ᾗ νῦν 
χεχράτηται τὸ ἀνθρώπινον, αὐτὸς ἑθελοντὴς ἁπάτῃ 
παρενεχθεὶς ἐπεσπάσατο, αὐτὸς τῆς xaxlac εὑρέτης 
χενόµενος, οὐχὶ παρὰ θεοῦ γενοµένην cópov* θεὸς 
Υὰρ θάνατον οὖκ ἐποίησεν, ἀλλά τρόπον τινὰ κτίστης 
xaX δημιουργὺς τοῦ χαχοῦ κατέστη ὁ ἄνθρωπος. 
Καθάπερ γὰρ τοῦ ἠλιαχοῦ φωτὸς χοινὴ μὲν πρόχει- 
ται πᾶσ.ν Ἡ µετουσία, οἷς ἡ τοῦ ὁρᾷν δύναµις πὀρ- 
εστι” δύνσται δέ τις, εἰ βουληθείη, μύσας τὸν ὀφθαλ- 
μὸν, ἔξω γενέσθαι τῆς τοῦ φωτὸς ἀντιλήφεως, οὐ τοῦ 
ἡλίου ἀποχωροῦντος ἑτέρωθε, καὶ οὕτως ἐχεῖνο τὸ 
σχότος ἐπάγοντος, ἀλλὰ τοῦ ἀνθρώπου διὰ τῆς ἐπι- 
µύσεως τῶν βλεφάρων τὸν ὀφθαλμὸν &x τῆς ἀχτῖνος 
δ-ατειχίσαντος' τῆς yàp ὁρατικῆς δυνάµεως bv τῇ 
ἐπιμύσει τῶν ὀμμάτων ἀρχεῖν ἀδυνατούσης, ἀνάγχη 
σᾶσα τὴν ἐνέργειαν τῆς ὁράσεως, σχότους ἑνέρχγειαν 
Υψνεσθαι, ἐχουσίως ἓν τῷ ἀνθρώπῳ διὰ τῆς ἀορασίας 


* σολ. 1, 97. 


CAPUT XIJ. 


Neque a principio, neque natura tnmnate sunt lio- 
mini affectiones, sed ex. consilio sibi eveniunt. 


Homo, qui rationis particeps, mentisque com- 
pos animal est, et divin: incorrupteeque naturse 
opus, atque simulacrum effectum : in mundi enim 
constitutione de eo his verbis scriptum est : « Ad 
iÍnaginem Dei fecit eum !**, » hoc, inquam, animal 
bomo, principio non illud sibi natura ingenitum 
habuit, ut affectibus esset, mortique expositus. 
Neque enim fieri poterat, ut similitudinis conser- 
vata esset ratio, si contra se id baberet, qtiod ad 
exemplaris imaginem, similitudinemque expres- 
sum est. Sed post primam hominis fabricationem 
affectionum vis in eum introducta est; introducta 
est autem hoc modo : Imago erat homo, similitudo- 
que, ut dictum est, ejus potestatis, cujus imperio, 
quacunque sunt, onmia tenentur, ac reguntur : 
idque propterea in hominis libero consilio, volun- 
tateque positum fuit, se illius similitudinem tb- 
nere, cujus potestate res universe complectuntur; 
neque ulla sane rerum externarum necessitate 
servus effectus est, sed sua ipse sententia ad id, 
quod sibi visum est, sese affecit : cumque ex po- 
testate id elegisset, quod sibi placuerat; calamita- 
tem hanc, qua hominis genus jam oppressum te- 
netur, sponte ipse fraude circumventus contraxit : 
et ita omnis mali auctor fuit, non a Deo facti in- 
ventor : mortem enim Deus non effecit, sed mali 
conditor quodammodo, fabricatorque homo exsti- 
tit : quemadmodum enim solis lux communis pro- 
posita est omníbus qui cernendi vim habent; po- 
test enim quis, ei voluerit, clausis oculis efficere 
ne lucem illam excipiat : non quia sol alio migret, 
atque ex eo tenebras offundat, sed quia homo ipse, 
clausis palpebris, oculum a radiis sepierit : nam 
cum videndi vis, opertis oculis, suo munere fungi 





ri 


S, GREGORII NYSSENI ; 


512 


uon possit, necesse est omnis hzc aspectus cessa« A ovvuavzapévnv* 3) ὥσπερ εἴ τις οἰχίαν ἑαυτῷ xata- 


tio tenebras efficiat, quas hoino sibi sponte ex eo 
effundit, quia videre recusat : aut veluti si quis 
domum sibi zdilicans, nullum luci aditum patefa- 
fiat ad ea, αυ domi sunt, is certe cum ingre- 
diendi viai radiis sponte obstruxerit, in tenebris 
ipse vHam deget: pari ratione primus homo de 
terra, vel potius is, qui inalum in bomine peperit, 
unum quidem natura honestum et bonum undique 
sibi propositum in potestate habuit : per se tamen 
ultro est ea molitus, quz contra naturam sunt : 
fum maíi, vitiique usum, repudiata virtute, suo 
ipse consilio introduxerit. Malum enim extra con- 
silium positum, ac per se constans, in omni na- 
tura nullum est. Nam Dei opus omne bonum, 
neque detestandum, cunctave, que Deus effecit, 
sunt admodum bona; sed posteaquam eo, quem 
diximus, modo in vitam hominum non sine maxima 
pernicie irrepsit peccandi consuetudo, atque ex 
parva causa, quz in infinita hominum mala latius 
manavit, divina illa animi pulchritudo, qua ad 
exeniplaris imitationem fuerat expressa; quasi 
ferrum, rubigine vitii est consumpta, non tantam 
quidem, quanta certe sibi ex natura inerat, con- 
servavit imaginis gratiam, sed ad peccandi turpi- 
udinem sese tota convertit. Itaque magnum illud 
et pretiosum homo, uta Scriptura est appellatus, 
cum a dignitate $ua excidisset, quod accidit iis 
qui in ccenuym illapsi sunt, facie omni limo oblita, 
ne a familiaribus quidem agnoscuntur : eodem 
moJo ille in peccati sordes precipitatus incorrupti 
Dei imaginem perdidit, mutatoque habitu corru- 
ptam quamdam peccatique labe inquinatam imagi- 
nem induit, quam ratio deponere suadet ei qui 
incorrupta vitz disciplina se quasi aqua quadam 
abluerit : ut hoc sane terreno abjecto integumento, 
animi rursus appareat pulchritudo. Aliena vero 
abjicere, in eo est, ut ad sua quisque atque ad 
naturam redeat : quod profecto assequi non aliter 
licet, nisi talis rursus quis flat, qualis principio 
effectus est. Non enim nostrum est, neque facul- 
tatis hominum officium, ut divinitatis similes fiant ; 


σχευάζων, µηδεµίαν ἑντέμοι τῷ qur τὴν ἐπὶ τὰ 
ἔσω πάροδον, ἀναγχαίως ἐν σχότῳ βιώσεται, ἑχὼν 
ἀποχλείσας ταῖς ἀχτίσι τὴν εἴσοδον ' οὕτω χαὶ ὁ πρῶ- 
τος ὁ ix γῆς ἄνθρωπος, μᾶλλον δὲ ὁ τὴν χαχίαν kv. τῷ 
ἀνθρώπῳ γεννῄήσας, &v μὲν τῇ φύσει τὸ χαλόν τε καὶ 
ἀγαθὸν xat' ἐξουσίαν ἔσχεν πανταχόθεν προχείµενον’ 
ἐθελοντὴς δὲ παρ᾽ ἑαυτοῦ τὰ παρὰ φύσιν ἑχαινοτό- 
µησε, τὴν τοῦ xaxou πεῖραν kv τῇ ἁποστροφῇ τῆς 
ἀρετῆς τῇ ἰδίᾳ προαιρέσει δηµιουργήσας. Καχὺν γὰρ 
ἔξω προαιρέσεως χείµενον, xai χατ᾽ ἰδίαν ὑπόστασιν 
θεωρούμενον, ἐν τῇ φύσει τῶν ὄντων ἑἐστὶν οὐδέν. 
Πᾶν γὰρ χτίἰσµα θεοῦ χαλὸν, xal οὐδὲν ἀπόδλητον, 
xal πάντα ὅσα ἐποίησεν ὁ θεὸς χαλὰ λίαν: ἀλλ 
ἐπειδὴ χατὰ τὸν ῥηθέντα τρόπον εἰσεφθάρη τῇ ζωῇ 
τῶν ἀνθρώπων ἡ τοῦ ἁμαρτάνειν ἀχολουθία, xal bx 
μιχρᾶς ἀφορμῆς εἰς ἄπειρον τῆς χαχίας ἐν τῷ &v- 
θρώπῳ χυθείσης, xai τὸ θεοειδὲς ἐχεῖνο τῆς φυχῆς 
χάλλος τὸ χατὰ µίµησιν τοῦ πρωτοτύπου γενόµενου, 
οἷόν τις αίδηρος χατεµελάνθη τῷ τῆς χαχίας lip * οὐκ- 
έτι τηνικαῦτα τῆς οἰχείας αὐτῷ xatà φύσιν εἰχόνος 
τὴν χάριν διέσωζεν, ἀλλὰ πρὺς τὸ αἴσχος τῆς ἆμαρ- 
«lac µετεμορφώθη. "00ev τὸ µέγα xaX τίµιον τοῦτο, 
ὁ ἄνθρωπος, ὡς ὑπὸ τῆς Γραφῆς ὠνομάσθη, ἐχπεσὼν 
τῆς οἰχείας ἀξίας, otov πάσχουσιν οἱ ἐξ ὁλισθήματος 
ἐγκατενεχθέντες βορθόρῳ, καὶ τῷ πηλῷ τὴν μορφὴν 
ἑαυτῶν ἐξαλείφαντες, ἀνεπίγνωστοι xal τοῖς συνήθεσι 
γίνονται οὕτως κἀχεῖνας ἐμπεσὼν τῷ βορδόρῳ τῆς 
ἁμαρτίας, ἁπώλεσε μὲν tb εἰχὼν εἶναι τοῦ ἀφθάργι 
του θεοῦ, τὴν δὲ φθαρτὴν xal πηλίνην εἰχόνα διὰ 
τῆς ἁμαρτίας μετημφιάσατο ἣν ἀποθέσθαι συµόου- 
λεύει ὁ λόγος, οἷόν τινι ὕδατι τῷ χαθαρῷ τῆς πολι- 
τείας ἀποχλυσάμενον ὡς ἂν περιαιρεθέντος τοῦ 
γηΐνου χαλύμματος, πάλιν τῆς ψυχής φανερωθῇ τὸ 
κάλλος. ᾿Απόθεσις δὲ τοῦ ἀλλοτρίου ἐστὶν fj εἰς τὸ 
οἰχεῖον ἑαυτῷ xal κατὰ φύσιν ἐπάνοδος ’ οὗ τυχεῖν 
ἄλλως οὐχ ἔστι, μὴ οἷος ἐξ ἀρχῆς ἐκτίσθη, τοιοῦτον 
πάλιν γενόμενον. Οὐ γὰρ ἡμέτερον ἔργον, οὐδὲ δυνά- 
µεως ἀνθρωπίνης ἐστὶ κατόρθωμα dj πρὺς τὸ θεῖον 
ὁμοίωσις: ἀλλὰ τοῦτο μὲν τῆς τοῦ θεοῦ µεγαλοδω- 
ρεᾶς ἐστιν, εὐθὺς ἅμα τῇ πρώτῃ γενέσει χαρισαμέ- 
νου τῇ φύσει τὴν πρὸς αὐτὸν ὁμοιότητα. 


sed hoc sane contingit mayimo mpnere Dei, qui a. primo stati ortu nobis sui est similitudinem 


Jargitus. 


At bominum studiitaptum illud sane est, ut quas D — Tic δὲ ἀνθρωπίνης σπουδῆς τοσοῦτον ἂν εἴη, ὅσον 


Bibi sordes postea ex peccato ipsi contraxerant, 
eas omnino eluant, pulcbritudinemque illam illu- 
strent, qua in animo occultata est, Ejusmodi autem 
preceptum in Evangelio Dominum docere arbitror, 
eum loquitur ad eos qui sapientiam in mysterio 
loquentem 2udire possunt. Begnum Dei, inquit !*, 
intra vos est. Jd enim, opinor, Scriptura signi- 
ficat, non esse divinum bonum a natura nostra 
abjunctum ; nec procul ab iis abesse, qui illud 
indagare instituant. At in singulis illud est, inco- 
gnitum tamen atque obscurum, cum et curis, et 
vite voluptatibus compressum sit : rursus autem 


'* Luc. xvin, 21. 


ἐχχαθᾶραι µόνον τὸν ἐπιγενόμενον ἀπὸ χαχίας ῥύ- 
πον αὐτῷ, xai τὸ χεκαλυμμένον ἐν τῇ ψυχῇ χάλλος 
διαφωτίσαι. Τὸ δὲ τοιοῦτον δόγμα χαὶ ἐν τῷ Εὐαγγε- 
λίῳ διδάσκειν οἶμαι τὸν Κύριον, λέγοντα τοῖς ἀχούειν 
δυναµένοις τῆς ἐν μυστηρίῳ λαλουµένης σορίας, ὅτι 
«Ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν’ »ἑνδείχννται 
γὰρ, οἶμαι, ὁ λόγος αὑτῷ, ὅτι τὸ τοῦ Θεοῦ ἀγαθὸν οὗ 
διώρισται τῆς φύσεως ἡμῶν, οὐδὲ πὀῤῥωθέν πον τῶν 
ζητεῖν αὐτὸ προαιρουµένων ἀπῴχισται ΄ ἀλλὰ ἐν Exá- 
στῳ ἐστὶν, ἀγνοούμενον μὲν xal λανθάνον, ὅταν ὑπὸ — 
τῶν μεριμνῶν τε καὶ ἡδονῶν τοῦ βίου συμπνίγηται” 
εὑρισχόμενον δὲ πάλιν, ὅταν εἰν ἐχεῖνο thv διάνοι xv 


$19 


DE YIRGINITATE. 


$1 


ἡμῶν ἐπιστρέφωμεν εἶ δὲ yph xal δι) ἑτέρων τὸν A invenitur cum mentem, animumque nostrum ad 


λόγον πιστώσασθαι, τοῦτο xal ἓν τῇ ἀναζητήτσει τῆς 
ἀπολλυμένης δραχμῆς ἡμῖν ὑπητίθεσθαι οἶμαι τὸν 
Κύριον, ὡς οὐδὲν ὄφελος ἐκ τῶν λοιπῶν ἀρετῶν, ἃς 
ὁδραχμὰς ὁ λόγος ὠνόμασε, xày πᾶσαι παροῦσαι τύ- 
χωσι, τῆς μιᾶς ἐχείνης ἁπούσης τῇ χηρευούσῃ duy. 
Διὰ τοῦτο πρῶτον μὲν ἅπτειν λύχνον ἑλαίου κελεύει, 
τὸν λόγον τάχα σηµαίνων τὸν τὰ χεχρυμμµένα φωτ[- 
ζοντα ' εἶτα ἐν τῇ ἰδίᾳ οἰκίᾳ, τουτέστιν, ἓν ἑαυτῷ, ζη- 
τεῖν τὴν ἀπολλυμένην δραχµήν. Aux δὲ τῆς ζητουµένης 
δραχμῆς τὴν εἰχόνα πάντως τοῦ βασιλέως αἱνίσσεται, 
τὴν οὐχὶ παντελῶς ἀπολλυμένην, ἀλλὰ ὑποκεχρυμμέ- 
νην τῇ κόπρῳ. Κόπρον δὲ χρὴ νοεῖν, ὡς οἶμαι, τὴν 
τὴς σαρχὸς ῥυπαρίαν' fc ἀποσαρωθείσης καὶ &àva- 
κχαθαρθείσης διὰ τῆς ἐπιμελείας τοῦ βίου, ἔχδηλον τὸ 
ζητούμενον γίνεσθαι, ἐφ᾽ ᾧ εἰχότως αὐτὴν τε τὴν 
εὑροῦσαν χαἰρειν φυχῆ», χαὶ εἰς χοινωνίαν τῆς εὖ- 
φΦροσύνης συμπαραλαμόθάνειν τὰς γείτονας. Ti ὄντι 
Y^p πᾶσαι αἱ σύνοιχοι τῆς ψυχΏς δυνάµεις, ἃς γεί- 


τονας νῦν προσηγόρευσεν. ἀπειδὰν ἀναχαλυφθῇ xal | 


ἐχλάμφῃ αὕτη ἡ τοῦ μεγάλου βασιλέως εἰχὼν, fiv 
&& ἀρχῆς ἐνεσημήνατο ἡμῶν τῇ δραχμῖ ὁ πλάσας 
κατὰ µόνας τὰς χαρδίας ἡμῶν, τότε ἐπὶ τὴν θείαν 
ἐχείνην χαράν τε xal εὐφροαύνην ἐπιστραφήσονται, 
τῷ ἀφράστῳ χάλλει τοῦ εὑρεθέντος ἑνατενίζουσαι. 
€ Συγχάρητε » Υάρ ε μοι, » φησὶν, « ὅτι εὗρον τὴν δρα- 
χμην ἣν ἀπώλεσα. » Al δὲ γείτονες, ἧτοι σύνοιχοι 
τῆς φυχῆς δυνάμεις ἐπὶ τῇ εὑρέσει τῆς θείας δραχμής 
εὑφραινόμεναι, Tj λογική τε καὶ ἐπιθυμητιχὴ, xat d) 
χατὰ λύπην τε xal ὀργὴν ἐγγινομένη διάθεσις, καὶ 
£i τινες ἄλλαι δυνάµεις εἰσὶ περὶ τήν φυχὴν θεωρού- 
µεναι, εἰκότως ἂν χαὶ φίλαι εἶναι νοµίζονται, ἃς 
πάσας τότε χαἰρειν ἓν Κυρίῳ εἰχὸς, ὅταν αἱ πᾶσαι 
πρὸς τὸ χαλόν τε χαὶ ἀγαθὸν βλέπωσι, χαὶ πάντα εἰς 
δόδαν Θεοῦ ἐνεργῶσι, µηχέτι τῆς ἁμαρτίας ὅπλα 
γινόµεναι, 


El οὖν αὕτη ἑστὶν ἡ ἐπίνοια τῆς τοῦ ζητουμένου 
εὑρήσεως, ἡ τῆς θείας εἰχόνος εἰς τὸ ἀρχαῖον ἀποχα- 
τάστασις, τῆς νῦν ἐν τῷ τῆς σαρχὸς ῥύπῳ χεχαλυµ- 
µένης, Exelvo γενώµεθα ὃ ἦν παρὰ τὴν πρώτην Eau- 
τοῦ Qv ὁ πρωτόπλαστος. Τί οὖν ἑχεῖνος ἣν; Γυμνὸς 
μὲν τῆς τῶν νεχρῶν δερμάτων ἐπιδολῆς, ἓν παῤῥησίᾳ 
δὲ τὸ τοῦ Θεοῦ πρόσωπον βλέπων, οὕπω δὲ διὰ γεύ- 
σεως xal ὁράσεως τὸ χαλὸν κρίνων, ἀλλὰ µόνον τοῦ 
Κυρίου χατατρυφῶν, xal τῇ δοθείσῃ βοηθῷ πρὸς τοῦτο 
συγχρώµενος, καθὼς ἐπισημαίνεται dj θεία Γραφὴ, 
ὅτι οὐ πρότερον αὐτὴν ἔγνω, πρὶν ἑξορισθῆναι τοῦ 
παραδείσου, xai πρὶν ἐχείνην ἀντὶ τῆς ἁμαρτίας ἣν 
ἀπατηθεῖσα ἐξήμαρτε, τῇ τῶν ὠδίνων τιµωρίᾳ κατα- 
χριθήναι. Av fig τοίνυν ἀχολουθίας ἔξω τοῦ παραδεί- 
σου γεγόναµεν, τῷ προπάτορι συνεκθληθέντες, xat 
νῦν διὰ τῆς αὐτῆς ἔξεστιν ἡμῖν παλινδροµήσασιν 


'ἐπανελθεῖν ἐπὶ τὴν ἀρχαίαν µακαριότητα. Τίς οὖν fj - 


&xolou0[a ; Ἡδονὴ τότε δι ἁπάτης ἐγγενομένη τῆς 
ἐκπτώσεως ἤρξατο. Εἶτα αἰσχύνη καὶ φόθος τῷ πάθει 
της ἡδονῆς ἐπηχολούθησε, καὶ τὸ, µηχέτι λοιπὸν £y 


* Luc. xv, 9. !* Gen. iv, 4. 


illud converterimus ; sin autem ex aliis quoque. 
hoc, quod dicimus, confirmatum iri oportet, in 
amisse drachm: indagatione, hoo ipsum nobis 
Dominum pracipere censeo, quasi e czteris vir- 
tutibus, quas drachmas ille vocavit, etiamsi omnes 
adsint, illa tamen una remota sit ab animo viduo, 
nulla exsistat utilitas. Propterea lucernam primum 
quidem accendi jubet : rationem enim fortasse 
significat, quz res occultas, atque obscuras illustrat : 
deinde sux quemque domi, nempe in seipso amis- 
sam drachmam exquirere vult. Hac sane drachmze 
indagatione sumini regis imaginem tacite intelligi 
oportet, qux non plane amissa, sed sub fimo oceul- 
tata est. Fimum vero, ut arbitror, carnis est inter- 
pretanda immundities, cujus sordibus purgatis 
atque ablutis perspicuum id fit, quod quzritur : 
quo invento, par est et ipsum, qui invenit, animum 
gaudere, atque ad ipsius gaudii societatem vicinas 
asciscere. Ümnes enim re vera contubernales ani- 
mi polestates, quas nunc vicinas appellavit, cum 
ipsa magni regis patefacta imago refulsit, quam 
initio nostra drachma is significavit, qui separatim 
nostra corda effecerat : tum | incredibilem rei in- 
vente pulchritudinem illz attente aspicientes, ad 
divinum illud gaudium Ketitiamque convertentur. 
« Congratulamini, » inquit, « mihi, quia inveni 
drachmam, quam perdideram *!'. » Vicinge enim, 
hoc est, conturbernales animi potestates, quee di- 
vina draclima inventa gaudent, hze merito esse pu- 
tantur , ratio scilicet, appelitio, doloris ireque 
affectiones; etsi qui alie intelliguntur anima fa- 
cultates, merito amice etiam creduntur, quas qui- 
dem omnes equum est in Domino tum gaudere, 
cum et ad honestum, et ad bonum omnes contuen- 
tur : neque peccati amplius arma sunt, sed cuncta 
efficiunt αυ ad Dei gloriam maxime spectant. 
Quamobrem si ratio hzc est inveniendi id quod - 
quzritur, ut divinam imaginem, quz carnis sordi- 
bus demersa sit, in integrum restituamus : nos illud 
sane efficiamur, quod principio is fuerat, qui pri- 
mum fabricatus est homo. Quid igitur illud erat ? 
Nudus quidem is, necdum mortuis pellibus amictus, 
libere autem Dei faciem cernens, neque adhuc ex 
gustatu et aspectu suavitatem sentiens, sed Domino 
solum delectatus, adjutorioque, quod ad boc, ut di- 


D vinz ostendunt Litterz, datum ei erat, simul utens. 


Non enim prius Evam cognovit, quam e paradiso 
expulsus est !*, illaque dolorum partus supplicio 
damnata esset ob peccatum, quod dolo circeumventa 
admiserat. Ergo qua sane via e paradiso primi no- 
stri parentis causa nos ejecti sumus, eadem profe- 
cio nobis licet, si rursus in cursu erimus, ad pri- 
stinam beatitudinem redire. Qux igitur via est? 
Voluptas tum quidem fraude, doloque inducta, a 
peccato, lapsuve initium habuit; deinde pidor, et 
metus, voluptatis affectum consecuti sunt, ut non 





116 


qui eos procreavit, sed foliis, umbrisque sese occu- 
lerent, ac mortuis deinde pellibus se contegerent. 
Atque ita jn pestiferam hanc regionem laborumque 
plenam, in qua moriendi solatium est conjugium 
inventum, incolz ambo, atque habitatores mittun- 
tur. Quamobrem si futurum est, ut nos hinc dissol- 
vamur, atque cum Christo. simus, ab ultima rursus 
dissolutione expedit nos exordiri. Ut enim qui a 
patria procul peregrinati sunt, cum ad eum ipsum 
locum revertuntur, unde profecti sunt, primo illum 
' jocum relinquunt, quo postremo pervenerunt: ita 
quoniam nostre in paradiso vitz separationis po- 
gtremum est eonjugium, hoc ipsum primum, quasi 
postremum aliquod diversovium, relinquere, hzec 
oratio monet eos qui ad Christum redeunt : deinde 
a miseria excolendze terrz segregari, in qua post 
peccatum homo est collocatus; deinde ut carnisinvo- 
lucra removeamus, et vestes pelliceas, hoc est car- 
nis prudentiam exuamus, et omnia occulta dedecoris 
abdicemus, non acerb» amplius hujus vitz, quasi 
fici umbris sese occultent, sed depositis abjectisque 
hujus caducz vitze foliorum integumentis, in oculis 


versentur ejus, qui illos procreavit; ao fraudem, . 


que ex gustatu aspectuque concipitur, eam plane 
repellant ; in consiliumque nou amplius venenosum 
serpentem, sed Dei preceptum solum adhibeant. 
lllud enim est, ut honesta duntaxat attingamus; 
gustum vero malarum rerum aspernemur, quasi 
hujusmodi rerum, quz? in malis sunt, usus ex eo 
initium habeat, quoniam malum nos ignorare no- 
luimus, ltaque illud primis parentibus preceptum 
est, ut ne una cum bono rerum contrariarum co- 
gnitionem caperent, ged a scientia et boni, et mali 
abstinerent, puroque et simplici, neque cum ulla 
mali parte conjuncto bono Íruerentur : quod sane, 
ut mea fert sententia, perinde est, ac solum cum 
Deo esse, perpetuamque et sempiternam banc de- 
lectationem habere, nec qui ad contrariam partem 
spectant, eum hac ipsa suavitate communicare. At- 
que si confidenti animo loqui: decet, forlasse hoc 
ita est, ac si quis a mundo hoc, qui in maligno po- 
eitus est, in paradisum rursus rapiatur, quod Paulus 
sublatus audivit et vidil qux neque exprimi, 


neque cerni possunt, neque fas est hominem loqui 3. 9 


CAPUT ται. 
Virginitatem ezemptam esse mortis dominio. 


Et quoniam viventium quidem domicilium est ac 
&cdes paradisus, neque eos recipit, qui ob peccatum 
morti addicti sunt; οἱ nos e carne sumus, morta- 
lesque peccato venundati : quomudo in viventium 
Joco esae is potest, qui mortis vi el potestate tene- 
tur? Quem modum, quodve consilium hic inveniet, 
ut hac ipsa potestate solutus ac liber fiat? At vero 
ad hoc vel satis omnino est Evangelii doctrina. 
Quin etiain Dominum audivimus, qui Nicodemum 


!* Ἡ Cor. xii, 3 sqq. 


6. GREGORII NYSSENI 
auderent porro in conspectu amplius illius esse, A 


οχι 

ὀφθαλμοῖς τολμᾷν εἶναι τοῦ χτίσαντος, ἀλλὰ φύλλοις 
xal σχιαῖς ὑποχρύπτεσθαι ΄ δέρµασι νεχροῖς μετὰ 
ταῦτα περιχαλύπτονται. Καὶ οὕτως εἰς τὸ νοσῶδες 
ποῦτο xal ἐπίπονον χωρίον ἄποιχοι πέµπονται, ἓν ᾧ 
ὁ γάμος παραµυθίἰα τοῦ ἀποθνήῄσχειν ἐπενοήθη. Et 
οὖν μέλλομεν ἀναλύειν ἐντεῦθεν, xal σὺν Χριστῷ 


᾿Ὑΐνεσθαι, πάλιν Ex. τοῦ τελευταίου προσήχει τῆς ἆνα- 


λύσεως ἄρξασθαι ' ὥσπερ οἱ τῶν οἰχείων ἁποξενω- 
θέντες, ἐπειδὰν ἑπιστρέφωσιν ὅθεν ὠρμήθησαν, πρῶ- 
τον ἐχεῖνον καταλείπουσι τὸν τόπον, (p τελευταῖον 
προϊόντες ἑνέτυχον. Ἐπεὶ οὖν τοῦ χωρισμοῦ τῆς ἐν 
τῷ παραδείσῳ [διατριδῆς] ζωῆς τὸ τελευταῖον ὁ γάμος 
ἐστὶ, τοῦτον πρῶτον καταλιπεῖν, ὥσπερ τινὰ σταθμὸν 
ἔσχατον, τοῖς πρὸς τὸν Χριστὸν ἀναλύουσιν ἀφητεῖται 
6 λόγος * εἶτα τῆς περὶ τὴν Trj ταλαιπωρίας ἀνα- 


D χωρῆσαι, fj ἐνιδρύνθη μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ὃ ἄνθρω- 


πος * ἐπὶ τούτῳ ἔξω τῶν τῆς σαρχὸς προχαλυµµάτων 
γενέσθαι, τοὺς δερµατίνους χιτῶνας, τουτέστι, τὸ 
φρόνημα τῆς σαρχὸς ἀπεχδυσαμένους ' xal πάντα 
ἀπειπαμένους τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης, µηχέτι τῇ 
συχῆ τοῦ πιχροῦ βίου ὑποσχιάζεσθαι, ἀλλ' ἀποῤῥί- 
Ψαντας τὰ ix τῶν προσχαίρων τούτων φύλλων τῆς 
ζωῆς προκαλύμματα, ἓν ὀφθαλμοῖς γίνεσθαι πάλιν 
τοῦ «χτίσαντος, την τέ κατὰ γεῦσιν καὶ ὄψιν ἁπάτην 
ἀπώσασθαι, σύμδουλον οὐχέτι τὸν ἰοδόλον ὄφιν, ἀλλὰ 
τὴν ἑντολὴν τοῦ Θεοῦ µόνην ἔχειν. Αὕτη δέ ἔστι, τὸ 
μόνου τοῦ xaAo9 ἅπτεσθαι ᾿ τὴν δὲ τῶν πονηρῶν γεῦ- 
ctv ἁπώσασθαι" ὡς ἐχκεῖθεν ἡμῖν τῆς τῶν xaxov 
ἀκολουθίας ἀρχὴν λαδούσης, ix τοῦ μὴ θελῆσαι τὸ 


( χαχὸν ἀγνοῆσαι. Διὸ xal ἀπεῤῥήηθη τοῖς πρωτοπλά- 
' evotg τὸ μὴ μετὰ τοῦ καλοῦ χαὶ τὴν τῶν ἑναντίων 


γνῶσιν λαθεῖν * ἀλλ᾽ ἀποσχέσθαι μὲν τοῦ γνωστοῦ xa- 
λοῦ τε xai πονηροῦ, καθαρὸν δὲ xal ἁμιγὲς καὶ ἀμέτ- 
oyov τοῦ χκαχοῦ τὸ ἀγαθὸν χαρποῦσθαι. Ὅπερ οὐδὲν 
ἄλλο ἑατὶν, ὥς γε ὁ ἐμὸς λόχος, ἢ μετὰ τοῦ θεοῦ εἶναι 
µόνον, καὶ ταύτην ἄπανστον ἔχειν καὶ διηνεχη τὴν 
τρυφὴν, καὶ µηχέτι συγχαταμιγνύειν τῇ ἀπολαυσει 
ταύτῃ τὰ πρὸς τὸ ἑναντίον ἀφέλχοντα. Καὶ εἰ χρὴ 
τολµήσαντας εἰπεῖν, τάχα οὕτως ἄν τις ἀπὸ τοῦ χό- 
σµου, ὃς Ev τῷ πονηρῷ χεῖται, ἁρπαγείη πάλιν Ele 
τὸν παράδεισον, Ev ᾧ καὶ Παῦλος Υενόµενος, Ἠχουσέ 
τε xai ἴδε τὰ ἄῤῥητα xai ἀθέατα, ἃ οὐχ ἐβὸν ἀν- 
θρώπῳ λαλῆσαι. 


ΚΕΦΑΛ. IT". 


"Οτι ἡ παρθενία κρεἰετων τῆς τοῦ θανάτου Óvra- 
. στείας ἑστίγ. 


Ἁλλ) ἐπειδὴ ὁ παράδεισος ζώντων ἐστὶν οἰχητήριονν 
τοὺς διὰ τῆς ἁμαρτίας νεχρωθέντας οὗ προσδεχόµενος " 
ἡμεῖς δὲ σάρκινοι ὄντες xal θνητοὶ, πεπραµένοι ὑπὸ 
τῆς ἁμαρτίας ' πῶς ἔστιν ἐν τῇ χώρᾳ τῶν ζώντων 
γενέσθαι τὸν τῇ δυναστείᾳ τοῦ θανάτου χρατούµενον» 
Ποῖον τρόπον xa ποίαν ἐπίνοιαν ἐξεύροι τις ἂν, ὅπως 
τῆς ἑξουσίας ταύτης ἔξω γενῄσεταε: 'AXY' ἀρχεῖ 
πάντως καὶ πρὸς τοῦτο ἡ τοῦ Εὐαγγελίου ὑφήγησις. 
Οὐχοῦν ἠκούσαμεν τοῦ Κυρίου πρὸς τὸν Νικόδηµον 


ge 
vé 


λέχοντος, ὅτι ε Τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρχὸς, σάρξ Α 
ἐστι) τὸ δὲ γεγεννηµένον Ex τοῦ πνεύματος, πνεῦμά 
ἐστιν. » Οἴδαμεν δὲ τὴν μὲν σάρχα θανάτῳ διὰ τὴν 
ἁμαρτίαν οὖσαν ὑπόδιχον, τὸ δὲ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ xal 
ἄγθαρτογ, xaX ζωοποιὸν, καὶ ἀθάνατόν, Ὥσπερ τοί- 
νυν τῇ χατὰ σάρχα Ὑενέσει συναποτίχτεται πάντως 
xal ἡ ὃ,αλύουσα τὸ γεννώμµενον δύναμις * οὕτω δηλαδη 
χαὶ τὸ Ἠνεῦμα τοῖς δι’ αὐτοῦ γεννωµένοις thv ζωο- 
tov ἐναποτίθεται δύναμιν. Τί οὖν ἀνακύπτει διὰ 
τῶν εἰΦρημένων; ᾿Αποστάντας ἡμᾶς τῆς κατὰ σάρχα 
ζωῆς, T] πάντως τοιοῦτος ἐπαχολουθεῖ xal ὁ θάνατος, 
τοιοῦτον ἐπιζητῆσαι βίον, ὃς οὐχέτι τοῦ θανάτου τὴν 


, ἀχολουθίαν ἐφέλχεται. Οὗτος δέ ἔστιν ὁ ἓν παρθενἰᾳ 


βίος. Καὶ ὡς ἀληθῆῃ ταῦτα, μικρῶν προστεθέντων 


^ Iova χαταφανέατερον. Τίς γὰρ οὐκ οἵδεν, ὅτι τῆς 


μὲν σωματιχΏς συναφείας τὸ ἔργον σωμάτων θνητῶν B 
ἐστι χατασχευ], τῆς δὲ πρὺς τὸ πνεῦμα κοινωνίας 
ζωὴ xai ἀφθαρσία τοῖς συναφθεῖσιν ἀντὶ τέχνων 
προσγίνεται, Καὶ χαλῶς ἐστι τὸ ἁποατολιχὸν εἰπεῖν 
ἐπὶ τούτου, ὅτι «Σώξεται διὰ τῆς τεχνογονίας ταύτης» 
ἡ τῶν τοιούτων τέχνων μήτηρ εὐφραινομένη, καθὼς 
ἐν θείοις ὕμνοις ὁ Ψαλμῳδὸς ἀνευφήμησεν, εἰπών - 


' € Ὁ χατοικίζων στεῖραν ἐν αἴχῳ μητέρα ἐπὶ τέχνοις 


εὐφραινομένην. » Εὐφραίνεται γὰρ µήτηρ ὡς ἀληθῶς 
παρθένος µήτηρ, ἡ τὰ ἀθάνατα τέχνα χνοφοροῦόα 


bà τοῦ Πνεύματος, στεῖρα διὰ τὴν σωφροσύνην ὑπὸ 


τοῦ Προφήτου ὠνομασμένη. θὐχοῦν ὁ τοιοῦτος βίος 
προτιμητέος τοῖς Ye νοῦν ἔχουσιν, ὃς χρείττων τῆς 
«99 θανάτου δυναστείας ἐστίν. Ἡ γὰρ σωματιχὴ παι- 


"οποία (χαὶ μηδεὶς δυσχεράνῃ τῷ λόγῳ) οὐ μᾶλλον 


ζωῆς ἡ ἀλλὰ θανάτου τοῖς ἀνθρώποις ἀφορμὴ vlvc- 
ται’ ἀπὸ γὰρ Ὑενέσεως ἡ φθορὰ τὴν ἀρχὴν ἔχει, ἧς 
d παυσάµενοι διὰ τῆς παρθενίας, ἐν ἑαυτοῖς ἕστησαν 
τὴν τοῦ θανάτου περιγραφἣν, περαιτέρω προελθεῖν 
αὐτὸν δι’ ἑαυτῶν κωλύσαντες, xat ὥσπερ τι µεθόριον 


. νάτου xat ζωῆς ἑαυτοῖς στήσαντες, ἐἑπέσχον αὐτὸν 


τῆς ἐπὶ τὸ πρόσω φορᾶς. El οὖν οὐ δύναται παρελθεῖν 


 *i» παρθενίαν ὁ θάνατος, ἀλλ᾽ ἓν αὐτῇ καταλήγει 


xii χαταλύεται, σαφῶς ἁποδείχνυται τὸ κρεῖττον 
εἶναι τοῦ θανάτου «hv παρθενἰαν * καὶ χαλῶς ἄφθορον 
ὀνμάζεται σῶμα, τὸ μὴ ὑπουργῆσαν τῇ τοῦ φθαρτοῦ 
βίου ὑπηρεσίφ, μηδὲ τῆς θνητῆς διαδοχῆς ὄργανον 
Ἱενέσθαι χαταδεξάµενον. 

Ἐν τούτῳ γὰρ διεκόπη τὸ συνεχὲς τῆς τοῦ φθεί- 


DE VIRGINITATE. 


918 


his verbis ' alloquitur : « Quod e carne natum est, 
caro est; quod e spiritu natum est, spiritus est **. » 
Et nos novimus, carnem propter peceatum morti 
sübjectam ; Dei vero Spiritum et incorruptum et 
vivificum et immortalem 6659. Atqui ut quod e carne 
genitum est, inhzret ei. omnino vis quzedam, quae 
id dissolvit, quod est carne concretum : sic Spi- 
ritus vim quamdam vitalem scilicet iis rebus attri- 
buit, quz a se gignuntur. Quo spectant hec quz 
diximus? Ut sane ab hac nos mortali vita abalie- 
nati, cui omnino comes adjuncta mors est, illud vitze 
genus quaramus, qux: nullam moriendi necessita- 
tem secum trahat, vita autem ejusmodi in virgini- 
tate consistit. Atque hzc quidem quam vera sint, 
paucis sane propositis, apertiora fient. Quotus 
enim quisque est, qui ignoret, corpore conjunctio- 
nis opus esse mortalium corporum 'constitationem? 
ex spiritali vero congressu liberorum loco vitam 
et immortalitatem acquiri: rectegue ad hoc illud 
Apostoli quadrat : « Salvabitur autem per filiorum 
generationem *' » mater, quz his filiis gaudet, ut in 
divinis hymnis Psalmorum vates his verbis cecinit : 
« Qui habitare facit sterilem in domo matrem filio- 
rum lztantem 33. » Vere enim ac solide virgo mater 
gaudet, qux spiritus opere immortales liberos parit, 
sterilis ob temperantiam a Propheta appellata. 
Certe ejusmodi vita, αμ vim mortis superat, 
potior est. ab 16 habenda, qui mente przditi sunt. 
Corporea enim liberorum procreatio non vitze magis 
(pace omnium dictum sit) quam mortis occasio 
hominibus exsistit : siquidem ab ortu initium 
habet interitus, a quo virginitatis causa qui imnu- 
nes futuri sunt, mortis in se terminum constitue- 
runt, cum ultra in se illam progredi prohibuerint, 
εἰ vitz: et mortis se quasi terminos aliquos cum 
s(atuerint, eam sane continuerunt, ne ultra prorum- 
peret. Ergo si virginitatem mors superare non po- 
test, sed ejus potius presidio illa concluditur ac 
dissolvitur, illud manifesto compertum est, morte 
ipsa virginitatem esse potentiorem : unde recte 
corpusincorruptum vocatur, quoniam caduca hujus 
vite muneri neque operam praestitit, neque hoc etiam 
admisit, se mortalis posteritatis instrumentum fleri. 


Hoc eniin pacto perpetuum illum et corrumpendi 


βσθαι xal ἀποθνήσχειν ἀχολουθίας, ὅπερ ἀπὸ τοῦ p) et moriendi cursum interrupit, qui a primo parente 


πρωτοπλάστου xal µέχρι τῆς τοῦ παρθενεύοντος ζωῆς 
Và µέσου γέγονεν. 0ὐδὲ γὰρ ἣν δυνατὸν ἀργῆσαί ποτε 
ὧν θάναιον, ἐνεργουμένης διὰ τοῦ γάµου τῆς άνθρω 
αίνης γενέσεω; * ἀλλὰ κάσαις ταῖς προλαθούσαις γε 
νεαῖς συμπαροδεύων, xat τοῖς ἀεὶ παραγοµένοις cle 


᾿.ὼν βίον συνδιεξερχόµενος, ὅρον τῆς ἑνεργείας ἑαυτοῦ 


τὴν παρθενίαν εὗρεν, ὃν παρελθεῖν τῶν ἁμηχάνων 
ἔστίν. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τῆς θεοτόχου Μαρίας ὁ βασι- 
λεύσας &mb Αδὰμ μέχρις ἑἐχείνης θάνατος, ἐπειδὴ 
x2! xas' αὐτὴν ἐγένετο, χαθάπερ τινὶ πέτρᾳ τῷ χαρπῷ 


"τς παρθενίας προσπταίσας, περὶ αὐτὴν συνετρίδη - 
| ὅτως ἐν πάσῃ ψυχῆ τῇ διὰ παρθενίας τὴν ἓν σαρχὶ 


* Jean. 11,6. *! 1 Timoth. n, 15. ** Psal. cxn, 9, 


usque ad virginalem vitam nunquam est intermis- 
sus. Neque enim fleri poterat, ut hominum genere 
e nuptiis procreato, mors unquam cessasset, sed 
Superiores omnes hominum aeales prastergressa, 
cum his etiam qui hanc vitam ingrediuntur, simul 
jam illa pereurrens, virginitatem muneris eui ter- 
minum invenit, quem porro transilire difficile est: 
tanquam Dei matris Maria tempore ab Adamo, us- 
que ad eam regnum mors obtinuerit: posteaque 
sol efficit, ut, eum tanquam ad lapidem aliquem 
virginitatis fructum mors olfenderit, in ea contrita 
sit : ilà omni animo, qui virginitatis presidio 


$19 S. GREGORII NYSSENI 980 
hanc carnis vitam cohibet, atteritur quodam modo À παριούσῃ ζωὴν, συντριθήσεταί πως xal χαταλύεται 


ac dissolvitur potentia mortis, quasi non habeat 
quibus ipsius stimulus infigatur. Ut enim igni nisi 
subjecta sint ligna, stramenta, fenum, aut aliud 
id generis, quod igne consumitur, non potest ejus 
vis ac natura consistere: sic neque mortis vis 
quidquam efficiet, nisi ei materiam conjugium sup- 
peditaverit, moriturosque quasi damnatos paraverit. 
Si vero dubitas, id velim animadvertas, unde pro- 
ficiscantur calamitatum nomina, quz mortis causa 
hominibus imponuntur, ut orationis initio dictum 
est. Num viduitatem, aut orbitatem, aut filiorum 
jacturam lugere licet nuptiis non ante contractis? 
Exoptaue enim animi voluptates, et lztitize, et ob- 
lectationes, cunctave, que in nuptiisjucunda ϱς- 
petuntur, his dolorum cruciatibus concluduntur, 
ae terminantur. Nam ut gladii capulus politus ille 
quidem, tactu facilis, e£ ornatu undique cinctus 
apparet: reliquum vero ferrum mortis est instru- 
mentum (formidolesum hoc certe est videre: illud 
tamen formidolosius multo 'est, si ad aliquem vel 


' pugna, vel czedis usum adhibetur): hoc in genere 


πυρ! sunt, qux quasi capulum aliquem artificioso 
opere illustratum , politam quamdam voluptatis 
speciem gustui contrectationique nostre prz se fe- 
runt. Cum vero in manibus ejus sunt, qui illas at- 
tigerit, luctus, miseriarumque ips:e mortalibus cum 
cffectrices exsistant ; rerum omnino gravium, quae 
secum connexa sunt, aditum aperuerunt, 

Hac miserabilia spectacula, lacryrnsrumque plena 
edidere. Videmus enim sepe liberos immatura 
zetate solos relictos, potentiumque hominum prae- 
d:e propositos, qui ob malorum imperitiam plerum- 
que in rebus adversis rident. Viduitatis vero prin- 
cipium et causa qux alia est? An non nuptiz? di- 
vortium igitur ab innumerabilibus his omnibus ma- 
lis vacationem habet , idque non injuria. Cum enim 
dissolvitur poena, qux contra eos, qui deliquerunt, 
inilio statuta est, tum etiam, quemadmodum 
'"criptum est, που matrum srumne multipli- 
cantur, neque dolor hominis ortum praecedit : si- 
mul sublata est penitus calamitas, lacryma ex vul- 
tibus est ablata, ut inquit Propheta : neque in ini- 
quitatibus amplius conceptio, neque in peccatis 


τοῦ θανάτου τὸ χράτος, οὐχ ἔχοντος τίσι τὸ ἑαυτοῦ 

χέντρον ἑναπερείσηται. Καὶ γὰρ τὸ mp, εἰ μὴ &ri- 

Εληθείη ξύλα, xal καλάμη, xa χόρτος, καὶ ἄλλο τι 

τῶν ὑπὸ πυρὺς δαπανωµένων, οὐχ ἔχει φύσιν ἐφ᾽ 

ἑαυτοῦ µένειν' οὕτως οὐδὲ ἡ τοῦ θανάτου δύναμις 

ἐνεργήσει, μὴ τοῦ γάμου τὴν Όλην ὑποτιθέντος αὐτῷ, 

χαὶ τοὺς τεθνηξοµένους οἷον καταδίχους τινὰς ἑτοιμά- 

ζοντος. El δὲ ἀμφιθάλλεις, ἐἑπίσχεφαι τῶν συμφορῶν τὰ 

ὀνόματα, ὅσα kx τοῦ θανάτου τοῖς ἀνθρώποις ἐπάχε- ᾿ 
ται, χαθὼς ἤδη κατ ἀρχὰς τοῦ λόγου προείρηται, 

πόθεν τὴν ἀρχὴν ἔχει. " Apa ἔστι χηρεἰαν f ὀρφανίαν 

ὀδύρεσθαι, f «ἣν ἐπὶ mato συμφορὰν, uh προλαδόν- 

τος τοῦ γάμου; Αἱ γὰρ περιαπούδαστοι θυµηδίαι, xat 

εὐφροσύναι, καὶ ἡδοναὶ, xaX πάντα ὅσα περὶ τὸν γά- 

μὸν σπουδάζεται, ταῖς τοιαύταις ὀδύναις ἑναπολή- 

γουσιν. Ὥσπερ vàp τοῦ ξίφους ἡ μὲν λαθὴ λεία xal 

εὐαφῆς, xa περιεξεσµένη, καὶ στἰλδουσα, καὶ τῷ 

τύπῳ τῆς παλάμης ἐμφυομένη *. τὸ δὲ λοιπὸν αἰδηρός 

ἐστι, θανάτου ὄργανον, φοθερὸν μὲν ἰδεῖν, φοδερώτε- 

pov δὲ εἰς πεῖραν ἐλθεῖν * τονοῦτόν τι xat ὁ γάμος ἐστὶ, 

χαθάπερ λαθήν τινα δι’ εὐμηχάνου τορείας ὡραϊσμέ- 

νην, τὸ λεῖον xai ἐπιπόλαιον τῆς ἡδονῆς προτείνων 

τῇ ἐπαφῇ τῆς αἰσθήσεως * ἐπειδὰν ἐν yspol γένηται 

κοῦ ἀφαμένου, χαὶ τὴν τῶν ἀλγεινῶν παρουσίαν συν- 
ημμένως μεθ) ἑαυτοῦ συνἠγαγχε, πένθους xal συµφο- 
piv δημιουργὸς τοῖς ἀνθρώποις Υινόµενος. 


Οὗτος ἔδειξε τα ελεεινα xav πλήρη δαχρύων θεά- 
paca, παΐδας ἓν ἁωρίᾳ τῆς ἡλιχίας ρημωμένους, 
καὶ λάφυρον προχειµένους τοῖς δυναστεύουσιν, ἔπι- 
μειδιῶντας πολλάχις ὑπὸ τῆς τῶν καχῶν ἀγνοίας 
τῷ δυστυχἠµατι. Χηρείας δὲ γένεσις τίς ἄλλος, καὶ 
οὐχὶ γάμος ἐστίν; Οὐχοῦν ἡ ἀναχώρησις τούτου, πάν- 
των ἀθρόως τῶν χαχῶν τούτων λειτουργηµάτων τὴν 
ἀτέλειαν ἔχει * xal οὐδὲν ἀπειχός. Ὅπου γὰρ ἆνα- 
λύεται ἡ ἐξ ἀρχῆς ὁρισθεῖσά xavà τῶν πεπληµµελη- 
χότων κατάχρισις (οὐχέτι δὲ θλίψεις τῶν µητέρων, 
κατὰ τὺ γεγραμμένον πληθύνονται), οὐδὲ λύπη της 
ἀνθρωπίνης προηγεῖται γενέσεως, συνανῄρηται πἀν- 
τως ἡ ἀπὸ τοῦ βίου συμφορὰ, xoi ἀφῄρηται τῶν 
προσώπων τὸ δάχρυον, χαθώς φησιν ὁ Προφήτης. OO 
γὰρ ἓν ἀνομίαις ἐστιν ἡ σύλληψις ἔτι, οὐδὲ ἐν ἁμαρ- 


partus, neque ex sanguine, neque ex voluntate viri, p τίαις ἡ χύησις * οὐδὲ ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ ix θελήµατος 


Teque ex voluntate carnis, sed voluntate Dei pro. 


creatio fit **, Etenim cum incorruptam spiritus in- 
tegritatem vivo corde quis concipit, sapientiam 
hic, justitiam, sanctimoniam parit, eodemque mo- 
do redemptionem. Cuique enim licet, $e matrem 
esse ejus qui hzc sit, ut quodam loco ait Dominus ; 
quoniam, inquit, « Qui facit voluntatem meam, hic 
οἱ frater, et soror, et mater mea est **. » Quem 
igitur locum in his partibus mors habet? Re vera 
in illis a vita mors est absorpta : virginalisque vita 
illius futuri vi beatitudinis imago quaedam esse 
videlur, cum multa secum signa illorum bonorum 


33 Joan, 1, 12. ?* Matth. xiij, 50. 


ἀνδρὸς καὶ kx θἐλήµατος σαρχὸς, ἀλλ᾽ ix θεοῦ μόνου 
ἡ Ὑέννησις γίνεται. Τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν συλλαµ- 
6άνῃ μὲν τις ἓν τῷ ζωτικῷ τῆς καρδίας τὴν ἆφθαρ- 
σίαν τοῦ πνεύματος * τίχτει δὲ σοφίαν χαὶ διχαιοσύ- 
νην, ἁγιασμὺν ὡσαύτως xat ἀπολύτρωσιν, Παντὶ γὰρ 
ἔξεστι μητέρα γενέσθαι τοῦ ταῦτα ὄντος, χαθώς φησί 
που ὁ Κύριος, ὅτι ε Ὁ τὸ θέληµά µου ποιῶν, xal 
ἀδελφὸς καὶ ἁδελφὴ xal μήτηρ µου ἐστίν. » Τίνα χώ- 
pav ἔχει ἐπὶ τούτων χυνηµάτων ὁ θάνατος» Οὕτως 
χατεπόθη àv ἐχείνοις ὁ θάνατος ὑπὸ τῆς ζωῆς ^ xat 
ἔοικεν εἰχών τις εἶναι τῆς ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι µαχα- 
ριότητος ὁ ἓν παρθενἰᾳ βίος, πολλὰ φέρων ἐν ἑαυτῷ 


ΞΡε VIRGINITATE. 


983 


τῶν δι) EXnÜbo; ἀποχειμένων ἀγαθῶν γνωρίσματα. Α afferat, qux» ex spe nobis proposita et parata sunt : 


Ἔστι δὲ ἐπεγνῶναι τὴν τῶν εἰρημένων ἀλήθειαν τὸν 
λόγον χατεξετάζοντας * πρῶτον μὲν ὅτι τῇ ἁμαρτίᾳ 
χαθάπαξ ἀποθανὼν, ζῇ τὸ λοιπὺν tip θεῷ οὐχέτι χαρ- 
ποφορῶν τῷ θανάτῳ, xal ὅσον τὸ ἐφ᾽ ἑαυτῷ συντέ- 
λειαν τῆς κατὰ σάρκα ζωῆς ἐν ἑαυτῷ ποιῄσας, ἄνα- 
μένει λοιπὸν τὴν µακαρίαν ἐλπίδα καὶ ἐπιφάνειαν 
τοῦ μεγάλου θεοῦ, οὐδὲν διάστηµα μεταξὺ αὐτοῦ τε 
xai τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ διὰ τῶν διὰ µέσου γε- 
νεῶν ἐργαζόμενος. Εἶτα 6 τι ἐξαίρετον τῶν kv τῇ àva- 
στάσει χαλῶν, xal ἓν τῷ παρόντι χαρποῦται βίῳ. El 
γὰρ ἰσάγγελος ἡ ζωὴ ἡ μετὰ τὴν ἀνάστασιν παρὰ τοῦ 
Κυρίου τοῖς διχαίοις ἐπήγγελται » τῆς δὲ ἀγγελικῆς 
φύσεως ἴδιον τὸ ἀπηλλάχθαι τοῦ γάμου ἐστίν * ἤδη 
δέδεχται τὰ τῆς ἐπαγγελίας χαλὰ, ταῖς λαμπρότησι 
ci ἁγίων ἀναμιγνύμενος, χαὶ τῷ ἁμολύντῳ τῆς 
ζωῆς τὴν χαθαρότητα τῶν ἀσωμάτων μιμούμενος. 
Ei οὖν τούτων xal τῶν τοιούτων fj παρθενία γέγονε 
πρόξενος, τίς μὲν λόγος ἐπαξίως τὴν χάριν ταύτην 
θαυμάσεται; Τί δὲ ἄλλων τῶν τῆς duy; ἀγαθῶν 
εὔτω φανῄσεται μέγα xa τίµιον, ὡς τῇ τελειότητι 
ταύτῃ παρισωθῆναι διὰ συγχρίσεως ; 


ΚΕΦΑΛ. ΙΔ’. 
"Ότι ἡ ἀληθῆὴς παρθενία ἐν παντὶ ἐπιτηδεύματι 
θεωρεῖται. 


Ἁλλ) εἰ χατείληπται ἡμῖν dj ὑπερδολὴ τοῦ χαρί- 
σµατος, συνιδεῖν προσῄχει xal τὸ ἀχόλουθον, ὅτι οὐχ 
ἁπλοῦν, ὡς ἄν τις οἰηθείη, τὸ χατόρθωµα τοῦτό ἐστιν, 


οὐδὲ µέχρι τῶν σωμάτων ἱστάμενον, ἁλλ᾽ ἐπὶ πάντα ϱ 


διῆχον χαὶ διαθαῖνον τῇ ὄπινοίᾳ, ὅσα κατορθώματα 
Φυχῆς ἔστι χαὶ νοµίζεται. Ἡ γὰρ τῷ ἀληθινῷ νυµ- 
φίῳ προσχολληθεῖσα διὰ παρθενίας φυχὴ, οὐ µόνον 
τῶν σωματιχῶν µολυσµάτων ἑαυτὴν ἀποστήσει, ἀλλ 
ἐντεῦθεν μὲν ἄρξεται τῆς χαθαρότητος, ἐπὶ πάντα 
δὲ ὁμοίως xa μετὰ τῆς ἴσης ἁσφαλείας πορεύεται, 
xaX δεδοιχυῖα µήπου τῆς καρδίας παρὰ τὸ δέον ἔπι- 
χλιθείσης, πονηρὺοῦ τινος χοινωνίᾳ µοιχιχόν τι πάθος 
χατὰ τὸ µέρος ἐχεῖνο προσδέξηται,. Οἷόν τι λέγω 
(πάλιν γὰρ τὸν λόγον ἑπαναλήφομαι) Ἡ τῷ Kupltp 
προσχολληθεῖσα duyh εἰς τὸ γενέσθαι πρὸς αὑτὸν ἓν 
πνεῦμα, καθάπερ ὁμολογίαν τινὰ συμθιωτιχὴν χατα- 
θεµένη τὸ µόνον ἐχεῖνον ἀγαπᾷν ἐξ ὅλης καρδίας τε 
xai δυνάμεως, οὔτε τῇ πορνείᾳ προσκολληθήσεται, 


Àc veritatem eorum qua diximus, perspicere est 
oratione examinanda: primum enim quidem qui 
peccato prersus moritur, Deo is porro vivit, cum 
nullum amplius morti fructum pariat ; cumque vitze 
bujus, qu: secundum earnem traducitur pro viri- 
li consummationem perfecerit, beatam porro spem 
atque adventum magni Dei exspectat, nec ullum 
inter se Deique adventum per interjectas generatio- 
nes constituit intervallum. Deinde qui in resur- 
rectione maxime precipua bona sunt, iis in hae 
vita fruitur. Si enim vita angelorum similis post 
resurrectionem a Deo justis viris promittitur, illud 
angelorum nature proprium est, ut sint a nuptiis 
alieni. Jam promissionis premia is accepit, qui 


B sanctorum virorum splendoribns simul eluxit, 


quive nullis vit sordibus eorum, qui corpore ca- 
rent, puram est naturam imitatus. Quamobrem sí 
harum czterarumque hujusmodi rerum virginitas 
conciliatrix est, qu: sane oratio hujus muneris ad- 
mirationem satis excitabit? Quz reliqua animi bona 
ita magna, atque adeo perfecta videbuntur, ut com- 
paratione facta, perfectioni huic adzquata sint? 


CAPUT XIV. 
In omnibus studiis vera virginitas spectatur. 


Sed si hujus muneris praestantia a nobis com- 
perta est, illud sane etiam, quod sequitur, expedit 
ut intelligamus, quoniam nor simplex est, ut alicui 
forte videatur, hoc perfectum virginitatis officium, 
neque in corpore solum consistit, sed opinione 
eliam ad omnia pervenit ac pertinet, quacunque 
recta animi officia et sunt et habentur. Nam virgi- 
nitatis presidio animus cum vero sponso conjun- 
ctus non a corporeis modo sordibus se ipse remo- 
vebit, sed inde etiam profectus ad mundiliem ag- 
gredielur, ad omniaque pari item securitate ibit: 
illud tamen pertimescendo, ne aliquo modo ad rei 
prave societatem corde plus, quam par est, incli- 
nato, affectionem aliquam ex ea parte adulterinam 
capiat. Verbi gratia (sermonem enim rursus repe- 
tam), animus qui cum Domino junctus est, ut 
unus ad eum spiritus efficiatur, cumque tanquam 
aliquod communis vitz: pactum cum eo fecerit, ut 


ἵνα uh Ὑένηται σῶμα ἓν πρὸς αὐτὴν ᾽ οὔτε ἄλλο τι [) toto corde viribusque eum solum diligat, non cuim 


τῶν ἀντικειμένων τῇ σωτηρίἰᾳ προσδέδεται, ὡς μιᾶς 
οὔσης ἐν ἅπασι τῆς τῶν µιασµάτων κοινότητος’ xal 
εἰ δι’ ἑνός τινος µολυνθείη, µηχέτι τὸ ἄσπιλον ἔχειν 
ἐν ἑαυτῇ δυναµένη. Ἔστι δὲ xal δι ὑποδειγμάτων 
τεχμηριῶσαι τὸν λόγον. Ὥσπερ τὸ Ev τῇ λίµμνῃ ὕδωρ 
τέως μὲν Aelóv ἐστι καὶ ἀχίνητον, εἰ µηδεµία τις τῶν 
ἔξωθεν ταραχἢ προσπεαοῦσα τὸ σταθηρὸν τοῦ τόπου 
διακινῄσεις * λίθου δέ τινος ἐμπεσόντος τῇ λίμνη, ὅλον 
συνεκινήθη τῷ µέρει ' ὁ μὲν γὰρ ὑπὺ τοῦ βάρους εἰς 
wv ρυθὸν καταδύεται΄ τῶν δὲ περὶ αὐτὸν χυµάτων 
νχλοτερῶς ἓν ἄλλοις ἐγειρομένων, xal ἐπὶ τὰ ἄχρα 
τοῦ ὕδατος ὑπὸ τῆς bv τῷ µέσῳ χινῄσεως ἐξωθουμέ- 


(a) Hic locus corruptus est in codice Graco. 


fornicatione sese conglutinabit, ne unum cum illa 
corpus liat ; neque cuim ullis rebus, qua saluti re- 
pugnent, societatem inibit, quasi una sit omnibus 
in rebus impuritatum communilas (a): sicque 
unius alicujus sceleris labe contaminatus est, non 
possit eam in se contractam labem amplius eluere. 
Atqui exemplis id quod dicimus aperte indicare 
licet: veluti in stagno aqua pura atque immobilis 
manet, nisi aliqua extrinsecus perturbatio ineidit, 
que illius motum agitet; si autem lapis inciderit 
aliquis, totum una cum parte commovetur ; nam 
pre gravitate, e& pondere in imum gurgitem ille - 





S. GREGORII ΝΥΡΞΕΝΙ 


284 


fertur : eumque aqua lectos cirea eum in gyrum A vov, πᾶσα ἐν χύχλῳ περιτραχύνέται τῆς λίμνης ἡ 


mutuo ducantur , medioque motu impulsi ia sum- 
inum aqua sium erumpant, omnis summa stagni 
aqua, cum ima pars mota sit, aestuum ambitu agi- 
tatur; pari ratione tranquillitas et animi quies, si 
unue aliquis affectus in eum invadat, tota simul 
concutitur, et partis detrimentum una eliam senc 
tit. Commemorant enim ii, qui πα ipea inda. 
garunt, virtutes inter se minime disjunctas esse ; 
neque fieri posse, ut qui unius rationem diligenter 
accurateque percurrerit, czeteras quoque non attin- 
gat ; sed eui una ex virtutibus inest, reliquas ne- 
cessario eum consequi dicunt. Quin etlam contra 
alicujus rei, qu» nos attingit, vitium ad omnem 
henestam vitam pertinet, vereque, ut est apud 
Apostolum **, (stum cum partibus afficitur; sive 
gloria afficitur, totam wna gaudet. 
CAPUT XV. 

Ut aliquid est a virtute remotum, ita in periculo 

versatur. 

Sed innumerabiles iu nostra vita sunt peccandi 
vig, variosque hos delinquendi modos multitudinis 
nomiue divinz Litterz: ostendunt.« Multi enim sunt, 
inquiunt, qui persequuntur me, et tribulant me **; » 
et, « Multi bellum gerunt adversus meex alto 21. » At- 
que alia quidem multa ejusmodi sunt. Fortasse igitur 
αριθ commemorare licet multos esse, qui adulte- 
rando insidias struant, ut honorabile hoc vere con- 
nubium, et immaculatum torum deturpent : sique 
hos adulteros nominatim enumerare oportet, adul- 
ter ira, adulter avaritia, adulter invidentia, inju- 
riarum recordatio, inimicitia, 
denique, qu: ab Apostolo colliguntur, tanquam 
adulterorum enumeratio ea omnia sint, quie salu- 
tari doctrinze repugnant. Atqui faciamus in feminis 
unam esse forma integra, queve digna sit ut ame- 
tur ; ideoque quoniam regis conjugio conveniret, 
a quibusdam impudicis hominibus egregiam ob 
formam ei insidias poni * [ο sane quandiu in eos 
omnes, qui sibi vitium offerre student, inimico est 
animo, remque ipsam vero marito indicat, inulier 
ést pudica, quseque solius viri sui honori servit, 
nullumque propterea cum ea locum habent petu- 
lantium hominum insidie. Sin autem ex iis qui 
insidiantur uni consentit, non sane a pona illam 
liberat pudicitia, quam in aliis prz se fert. Ad 


invidia, et omnia c 


ἐπιφάνεια, συνδιατιθεµένη τῷ βάθει * οὕτω καὶ τὸ τῆς 
Ψυχῆς γαληναῖον καὶ ἤσνχον, δι) ἑνός τινος παρεµπε- 
σόντος εἰς αὐτὴν πάθους ὅλον συνδιεσείσθη, καὶ τῆς . 
τοῦ µέρους βλάδθης συνῄσθετο. Φασὶ δὲ xaX οἱ tX τοι- 
αὔτα ἑξηταχότες, uh ἀπεσχίσθαι τὰς ἀρετὰς ἀλλή- 
λων, μηδὲ δυναᾳτὸν εἶναι μιᾶς τινος ἀρετῆς κατὰ τὸν 


. ἀκριθή περιδράξασθαι λόγον, τὸν μὴ xol τῶν λοιπῶν 


ἐφαφάμενον * ἀλλ᾽ ᾧ ἂν παραγένηται μία τῶν ἀρετῶν, 
ἀναγχαίως ἐπαχκολονθεῖν xal τὰς λοιπάς. Οὐχοῦν ἐξ 
ἀντιστρόφου xal ἡ περί τι βλάδη τῶν kv ἡμῖν εἰς 
ὅλον τὸν κατ᾽ ἀρετὴν διατείνει βίον, xaX ὄντως, χαθώς 
φησιν ὁ Απόστολος, τοῖς µέρεσι τὸ ὅλον συνδιατί- 
θεται, ἄν τς πάσχῃ µέλος Ev, συναλγοῦντος τοῦ παν- 
τὸς, ἐάν τε χαὶ δοξάζηται, τοῦ ὅλου συγχαίροντος. 

enim una pars palitur, totum simul dolet; sive 


ΚΕΦΑΛ. iE. 
"Οτι τὸ ὁπωσοῦν ἔξω γεγέσθαι τῆς ἀρετῆς có 
ἴσον κίνδυνγον ὄχει. 

Αλλὰ μυρίαι χατὰ τὸν βίον ἡμῶν αἱ πρὸς τὴν 
ἁμαρτίαν παρατροπαὶ, «αἱ πολυτρόπως αἱ Γραφαὶ 
τὸ πλῆθος τοῦτο διασηµαίνουσι ΄’ « Πολλοὶ γὰρ οἱ &x- 
διώχοντές µε χαὶ θλἰδοντὲς µε” » xax, « Πολλοὶ οἱ πο- 
λεμοῦντές µε ἀπὸ ὕφους, » xai ἄλλα τοιαῦτα πολλά. 
Ίάχα τοίνυν χυρίωώς ἔστιν εἰπεῖν ὅτι πολλοὶ οἱ µοιχι- 
κῶς ἐπιδουλεύοντες, Τρὺς τὸ διαφθεῖραι τὸν σίµιον 


, τοῦτον ὡς ἁληθῶς vápov xal τὴν ἁμίαντον χοίτην - 


εἰ δὲ χρὴ καὶ τῷ ὀνόματι τοὺς τ[οι]ούτους ἀπαριθμήσα- 
σθαι, μοιχὸς ἡ ὀργὴ, μοιχὸς fj πλεονεξία, μοιχὸς ὁ 
Φθόνος, ἡ µνησικαχία, t$ ἔχθρα, ἡ βασχανία, «b μῖ- 
σος, πάντα ὅσα παρὰ τοῦ ᾽Αποστόλου κατείλεχτα:ι ὡς 
ἀντιχείμενα τῇ ὑγιαινούσῃ διδασχαλίᾳ, μοιχῶν ἐστιν 
ἀπαρίθμησις. ᾿Ὑποθώμεθα τοίνυν elvat τινα ἓν γυ- 
ναιξιν εὐπρεπῆ ve xat ἀξιέραστον, καὶ διὰ τοῦτο βα- 
σιλεῖ πρὸς γάμον συναρμοσθεῖσαν: ἐπιδουλεύεσθαι 
δὲ διὰ την ὥραν ὑπὸ ἀχολάστων τινῶν. Οὐχοῦν ἡ 
τοιαύτη ἕως μὲν ἂν πρὸς πάντας τοὺς ἐπὶ φθορᾷ παρ- 
εδρεύοντας ἐχθρῶς ἔχῃ καὶ χατηγορῇ τούτων ἐπὶ τοῦ 
νομίμου ἀνδρὸς, σώφρων ἐστὶ, καὶ πρὸς µόνον τὸν 
γυμφίον ὁρᾷ, καὶ οὐδεμίαν ἔχουσι χώραν xat! αὐτῆς 
al τῶν ἀχολάστων ἁἀπάται. El 66 τινι πρόσθοιτο τῶν 
ἐπιθουλευόντων, οὐκ ἐξαιρεῖται αὐτὴν τῆς τιμωρίας 
1j ἐπὶ τῶν λοιπῶν σωφροσύνη. ᾿Αρχεϊ γὰρ εἰς χατά- 
xpicty χαὶ τὸ δι ἑνὸς μιανθῆναι τὴν κοίτην. Οὕτως 
καὶ ἡ τῷ θεῷ ζῶσα ψυχἣ, οὐδενὶ τῶν δι’ ἁπάτης αὑτῇῃ 


damnationem enim sat est vel unius labe cubile D προφαινοµένων χαλῶν ἀρεσθήσεται" εἰ δὲ παραδέ- 


deturpatum. Eodem modo animus is, qui Deo vivit, 
non ullis rebus se oblectaverit, qu:e sibi ex errore 
quodam non veram honesti speciem przebent ; sin 
ex aliqua affectione vitii maculam cordi contraxerit, 
spiritalis ipse matrimonii jura rescidit ; atque, ut 
in divinis Litteris scriptum exstat, «In animam 
imalevolam non intrabit sapientia *9, » Pari ratione 
nos vere dicere possumus, in animo irarum invíi- 
dizque pleno, quive ejusmodi aliquo peccato irre- 
litus tenetur, fieri non posse ut in eo bonus spon- 


** | Cor. xii, 260, ** Psal, cxvii, 57. 


1 Ῥρα], 111,2. 


ξαιτο διά τινος πάθους τὸν μιασμὸν τῇ καρδίᾳ, ἕλυσε 
χαὶ αὑτῇ τοῦ πνευματικοῦ γάμου τὰ δίχαια * xal ὥς 


φησιν ἡ Γραφὴ, εἰς χακότεχνον duyhv μὴ εἴσελεύ- 


σεσθαι σοφίαν οὕτως ἔστιν ἀληθῶς εἰπεῖν, μηδὲ 
εἰς θυμώδη καὶ βάσκανον, ἣ ἄλλο τι ἔχουσαν ἓν ἑαυτῇ 
πλημμελὲς, δυνατὸν εἶναι τὸν ἀγαθὸν νυμφίον εἶσοι-- 
χισθῆναι. Τίς γὰρ ἑἐπίνοια συναρµόσει τὸ τῇ φύσει 
ἀλλότριόν τε καὶ ἀκοινώνητον; "Άχουσον τοῦ Απο- 
στόλου, μηδεμίαν εἶναι κοινωνίαν φωτὶ πρὸς σχότος 
διδάσχοντος, ἢ διχαιοσύνῃ vba ἀνομίαν, 7) συνελόντε 


*! Sap. 1, 4. 


. 885 


DE VIRGINITATE. 


φάναι, πάντα ὅσα ἐστὶν 6 Κύριος χατὰ τὴν διαφορὰν A sus inhabitet. Quz enim consilii ratio eoneiliabit 


τῶν Ev αὐτῷ θεωρουµένων νοούμενός τε καὶ ὀνομα- 
ζόμενος, πρὸς πάντα τὰ tv χαχίᾳ κατὰ τὸ ἑναντίον 
νοούµενα. El οὖν ἀμήχανος τῶν τῇ φύσει ἀμίκτων ἡ 
χοινωνία, ἀλλοτρία πάντως xal ἀνεπίδεχτος τῆς του 
ἀγαθοῦ συνοικήσεως d ὑπὸ χαχίας τινὸς κατειλημ” 
µένη ψνχή. Τί οὖν ἐχ τούτων µανθάνοµεν ; Τὸ δεῖν 
τὴν σώφρονα xat λελογισµένην παρθένον παντὸς πά- 
βους χατὰ πάντα τρόπον τῆς ψυχῆς ἁπτομένου χωρί» 
νεσθαι, xat φυλάσσειν ἑαυτὴν ἁγνὴν τῷ ἁρμοσαμένῳ 
αὐτὴν νυμφίῳ, μὴ ἔχουσαν σπῖλον f| ῥυτίδα τι τῶν 
υπιούτων. 


id, quod natura inter $e alienum non cobzret, ne-- 
que ullo societatis jure illigatum est? Tu velim 
audias Apostolum, qui docet, nihil esse luci cum 
tenebris commune, neque zquitati justiti;eque cups 
iniquitate *? : atque, ut summatim breviterque dicam, 
emnia quibuscunque et mente comprehensus et 
vocatus est Dominus, ex earum rerum differentia, 
qua in eo cernuntur, hzec omnibus iis, quz in vitio 
posita sunt, contraria intelligi. Si igitur difficilis 
est rerum inter se dissimilium $0cietas, remotus 
omnino est a virtutis contubernio, neque plane 


virtutis capax est is animus; qui aliquo vitio irretitus est. Ergo quid ex.iis documenti nos accepi- 
mus? Hoc sane, quod pudicam virginem, qu: rationem vite ducem sequitur, ab omnibus animi 
affectionibus se omnino abducere oportet: acsponso, qui eam adornabit, integram se atque adeo puram 
conservare, utaut sordes, aut rugas, aut aliquid ejusmodi minus contrahat. 


| ΚΕΦΑΛ. IG'. 
"Οτι ἀτελήῆς εἰς τὸ ἀγαθὸν ὁ xal ἐπί τιγι τῶν κατ 
ἀρετηῖ ἐλείπων. 

Mia γάρ ἐστιν ὁδὸς εὐθεῖα, στενή τε ὡς ἁληθῶς 
καὶ τεθλιμµένη, xal τὰς ἐφ᾽ ἑκάτερα παρατροπὰς ox 
ἐπιδεχομένη, xal τὸ ὁπωσοῦν ἔξω ταύτης Υενέσθαι 
[coy ἔχει τὸν τῆς ἀποπτώσεως κίνδυνον. El 65 ταῦτα 
οὕτως ἔχει, διορθωτέον ὡς οἷόν τε τῶν πολλῶν τὴν 
συνήθειαν, ὅσοι πρὸς μὲν τὰς αἰσχροτέρας τῶν Ίδο- 
νῶν ἰσχυρῶς ἀπομάχονται, ἄλλως δὲ τὴν ἡδονὴν iv 
τιμαῖς xal φιλαρχίαις θηρεύουσι’ παραπλήσιον ποιοῦν» 
τε, ὥσπερ ἂν e τις οἰχέτης ἐλευθερίας ἐπιθυμῶν, 
μὴ ὅπως τῆς δουλείας ἔξω γενήσεται σπεύδοι, ἀλλ' 
ἑναμείδοι τοὺς χεχτηµένους, τὴν ἐναλλαγὴν τῶν χὲ- 
χτηµένων ἐλενθερίαν οἱόμενος. Δοῦλοι γάρ εἰσιν ἐπίσης 
πάντες, xüv uid ὑπὸ τῶν αὐτῶν κυριεύωνται, ἕως ἂν 
ὅλως ἐπιχρατῇ τις αὐτῶν μετὰ δυναστείας ἀρχή. Εἰσὶ 
δὲ πάλιν ol τῇ πολλῇ πρὸς τὰς ἡδονὰς µάχῃ, εὐχατ- 
αγώνιστοί πως τῷ ἀντιχέιμάνῳ πάθει Υεγόνασι, καὶ 
ἐν τῇ ἐπιτεταμένῃ τῆς ζωῆς ἀχριθείᾳ, λύπαις, xal 
παροξυσμοῖς, xai µνησικαχκίαις, xal τοῖς λοιποῖς πᾶ- 
σιν, ὅσα πρὸς τὸ ὀναντίον τοῦ χατὰ τὴν ἡδανὴν πάθους 
ἀντικαθέστηχεν, εὐχόλως «a. ἁλίσκονταιν xat ὄυσχε- 
ρῶς διεχδύνουσι * τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν μὴ ὁ λόγος ὁ 
«az ἀρετὴν, ἀλλά τι πάθος τῆς κατὰ τὸν βίον πορείας 
ἡγεμονεύῃ. Ἡ μὲν γὰρ ἐντολὴ τού Κυρίου σφόδρα 
τηλαυγῆς, ὡς xal νηπίων ὀφθαλμόὺς φωτίσαι, µόνῳ 
τῷ θεῷ προσχολλᾶσθαι ἀγαθὸν εἶναι λέγουσα * ὁ δὲ 
θεὺς οὔτε λύπη ἑστὶν, οὔτε ἡδονὴ, οὔτε δειλία, f] θρά- 
σος, 1] φόθος, ἡ ὀργὴ, 7] ἄλλο τι τοιοῦτον πάθος, ὃ 
τῆς ἀπαιδεύτου κυριεύει φυχῆς ' ἀλλ ὥς φησιν ὁ 
Απόστολος, αὐτοσοφία xaX ἁγιασμὸς, ἀλήθειά τε xal 
χαρὰ, xai ε«ἰρήνη, χαὶ ὅσα τοιαῦτα. Πῶς οὖν ἔστι τῷ 
ταῦτα ὄντι προσκολληθήναι τὸν ὑπὸ τῶν ἑναντίων 
χρατούµενον;, Ἡ πῶς οὐκ ἄλογον τὸν τῷ Evi τινι 
τῶν παθῶν ὅπως μὴ ὑπαχθείη σπουδάζοντα, ἀρετὴν 
νοµίζειν τὸ ἀντιχείμενον; Otov, ἡδονὴν μὲν φυγόντα, 
λύπῃ χατέχεσθαι ' τὸ δὲ θρασὺ xal προπετὲς διαχλί- 
ντα, δειλίᾳ ταπεινοῦν τὴν φυχἠν’ f] θνμοῖς ἀνάλω- 
τον µένειν ἑσπουδαχότα, κατεπτηχέναι τῷ φόδῳ. Τί 
ἵὰρ διαφέρει οὕτως T] ἄλλως τῆς ἀρετῆς ἐγπεσεῖν, 


CAPUT XVI. 
Ad bonum minime aptus est is, qui aliqua ex parte 
in. virtutis officio peccat. 

Via est una recta, angusta illa quidem, et 
μία, qux neque alterius viz flexiones , et diver- 
ticula comprehendit ; atqué ex hac aliquo sane 
modo deflectere fortasse periculum est, he quis 
labatur et concidat. Si hzc ita se habent , multo- 
rum nos consuetudinem , quoad ejus fleri potest, 
moderari oportet: qui enim contra fodissimas 
voluptates pugnacissime se defendunt, eas vero, 
que in honoribus atque imperii appetitionibus 
exsistunt, voluptates consectantur, hi uihil om- 
nino dissimile faciunt ac si quis servus libertatis 
avidus, mature operam det , non ut a servitute vin 


C dicetur, cum in eo libertatem esse putet , si ab eo, 


in cujus potestate fuit, ad alium dominum trans- 
feratur. Servi enim pari conditione omnes sunt, 
quamvis non eorumdem dominorum imperio pote- 
stateva teneantur, cum unus aliquis illis domine- 
tur, atque cum potestate imperet. Rursusque sunt . 
plerique qui multo contra has voluptates certa 
mine, facile quodammodo sunt ab adversario &Upe- 
rati, atque in accurata beneque constituta vivendi 
ratione, doloribus et animi. concitationibus, e£ 
malorum recordationibus, et czteris denique om- 
nibus qux contra hunc voluptatis affectum resti- 
terunt, cum facile expugnantur, tum difficulter ab 
iis liberantur : hocque tum accidit, cum non ratio 
virtuti consentanea, sed animi affectio quzpiam 
vite cursum dirigit. Praeceptum enim Domini lu- 
cidnm valde est 39, ut vel infantium oculos illumi- 
net, eademque dicit soli Deo adbzrere bonum 
esse ?! : siquidem neque dolor est Dominus, non 
voluptas , non formido, non audacia, aut ira, aut 
aliquis hujusmodi affectus, qui in animo rudi do- 
minatur; at sapientia ipsa est, inquit Apostolus, 
sanctificatio, veritas, pax, et gaudium, omniaque 
alia id generis **. Quo igitur modo huic junctus esse 
ird is, qui contrariis affectibus tenetur 33 ? Aut 
quo nodo non absurdum est, eum qui studium in 


* Il Cor. vi, 14. * Psal. xvin, 9, ?! Psal, Lxx, 28. ?*1 Cor. 1, 50. Roin, xiv, 1]. 


$51 


S. GREGORII NTSSENI 


$92 


rantia quasi baculo inniti, sl quando quis tentatio- A εἴποτε τοῖς πειρασμοῖς χάµοι, ὑποστηρίζεαθαι * τὸ ὲὶ 


wibus defatigatur; in. peccatis vero poenitentiz 
tempore $i usu venerit, doioris remedium parare, 
atque adhibere, quasi neque hoc alias utile sit, ac 
salutare, nisi ad solum hujusmodi pwenitentiz 
usum. Tum vero recta horum regula justitia erit, 
quie docet, quid in oninibus et dictis et factis sit 
a peccato alienum, quove modo animi partes in- 
stilui oporteat, quave ratione, quod cujusque pro- 
prium sit, pro dignitate tribuatur. Cupiditatem au- 
tem, quz in plus habendo posita est, multam illam 
quidemi et immensám in singulorum animis, si 
quis ad eam, qui a Deo est, appetitionis vim ad- 
diderit, is in hac ipsa plus habendi cupiditate bea- 
tissimus erit, illic vim faciens, ubi laudabile est 


τῆς λύπης xTüpa χαιρῷ µετανοίας ἀπὶ ἁμαρτήμα- 
σιν, εἰ τύχοι, ποτὲ συμθὰν, προχειρἰζεσθαι, ὡς οὐδέ- 
ποτε χρήσιμον ὃν ἡ πρὸς τὴν τοιαύτην µόνην ὑπηρε- 


alav. Ἡ δὲ δικαιοσύνη αὐτῷ χανὼν εὐθύτητος ἔδται, ᾿ 


τὸ ἐν παντὶ ἅπταιδτον λόγῳ τε καὶ ἔργῳ ὑφηγουμένη, 
ὅπως τε χρῆ τὰ ἐν τῇ φυχῇ διαχεῖσθαι, καὶ πῶς ἄν 
τις τὰ xav' ἀξίαν ἑχάστῳ νέμοι. Thy δὲ τοῦ πλείονος 
ἔφεσιν, ὃ πολύ τε καὶ ἀμέτρητον ἔγχενται τῇ ἑχάστον 
quyf, τῇ κατὰ θεὺν ἐπιθυμίᾳ προὰθεὶς, µαχάριος 
ἔσται τῆς πλεονεξίας, ἐχεῖ βιαζόµενος, ὅπου ἔπαινε- 
τὸν τὸ Ῥιάδεσθαι. Σηφίαν δὲ xal φρόνησιν συμθούλους 
Έξει τῶν συµφερόντων, xal συνδιοιχκούσας αὐτῷ τὴν 
Quiw ὡς μηδαμοῦ ὑπὸ ἁμαθείας fj ἀφροαύνης πα- 
ραθλαθῆναι; εἰ δὲ μὴ χατὰ τὸ οἰχεῖον χρῷτο ταῖς εἰ- 


vim facere. Atqui sapientiam, prudentiamque re- B Ρηµέναις δυνάµεσιν, ἀλλ ὑπαλλάσσοι παρὰ τὸ δέον, 


rum ofnium, qua expediant, consultrices vilz- 
que suis contubernales adhibebit, ut nullo unquam 
tempore aut imperitia, aut imprudentia in errorem 
abducatur; sin autem iis, quas commemoravi, vir- 
tutibus neque ut par est, neque ut earum natura 
postulat, quis usus est, ad idque, quod minime 
decet, égrum usuni cohvertit, vel quia »d res tur- 
pissimas - cápiditatétm adjicit, vel quia in vicinos 
odium concipit," vel quia iniquitatem colit, vel 
quia se contra parentes acrem ostendit, atque ab« 
surda quaeque audet, inaniaque sperat; hic certe 
cum prudentiam et sapientiam a contubernió suo 
repellat, ingluviem quamdam, atque intemperan- 
tiam sibi socias adjungit : qui si in reliquis eodem 
modo facit, insulsus utique est, et monstri simi- 
lis, ita ut ejus absurditas declarari pro dignitate 
non possit. Ut enim si quis perturbate armatus 
galeam invertat, di et faciem tegat, et conum in 


τὴν μὲν ἐπιθυμίαν προστιθεὶς τοῖς αἰσχίστοις, τὸ δὲ 
μῖσος ἐπὶ τοὺς ὁμοφύλους προχειριζόµενος' ἀγαπῶν 
δὲ τὴν ἀδιχίαν, καὶ ἐπὶ τοὺς Ὑανέας ἀνδριζόμενος, 
xai θαρσῶν τὰ ἄτοπα, xai ἐλπίζων τὰ μάταια, φρόνη- 
ety δὲ xai σοφίαν ἀπελαύνων τῆς μετ) αὐτοῦ Guv- 
οιχήσεως, λαιμαργίαν xal ἀφροσύνην προσεταιρί- 
ζοιτο * xal περὶ τῶν λοιπῶν ὡσαύτως ποιῶν, ἄτοπος 
ἂν Un τις xoa ἀλλόχοτος, ὡς μηδ ἂν εἰπὲῖν ἀξέως τινὰ 
δυνηθῆναι τὴν ἀτοπίαν. Καθάπερ γὰρ ἂν εἴ τις ἑναλ- 
λὰξ ὁπλιξόμενος, ἀναστρέφοι μὲν τὸ xpávoc, ὥστε 
καλύπτειν «à πρόσωπον, καὶ ὀπίσω νενευχέναι τὸν 
λόφον, τοὺς δὲ πόδας ἔχοι kv θώραχι, xal τὰς κνημῖ- 
6a, ἐφαρμόζοι τῷ στήθει, χαὶ ὅσα τὰ τῆς ἀριστερᾶς 
ἐστι τῇ δεξιᾷ µεταλαμθάνοι, τὴν δὲ τῶν δεξιῶν ὅπλι- 
σιν τῇ εὐωνύμῳ προσρίπτοι. Ὅπερ οὖν παθεῖν εἰχὸς 
ἐν πολέµῳ τὸν τοιοῦτον ὁπλίτην, τοῦτο xal παρὰ τὸν 
βίον πάσ]ειν εἰχὸς τὸν συγχεχυµένον τὴν γνώµην, 
καὶ τὴν χρῆσιν τῶν δυνάμεων τῆς φυχῆς ὑπαμείθδοντα. 


posteriórem partem inclinaverit, pedesque in tliorace habeat, ocreas pectori accommodet, quaeve a 
lava ad dexteram cominütet, dexterz vero partis armaturam levage apponat : quod igitur verisimile 


sit in niilitia ut buie eveniat, qui 


ita przpostere est armis instructus, hoc ipsum consentaneum est 


illi in vita accidere, qui mente ita perturbata est, ut animi virtutum usum pervertat. 


Quin adhibenda est a uobis quadam diligens in 
his eonvenientiz decorique ratio, quam in animis 
nostris vera tenperantia inserere solet. Sique per- 
fecta absolutaque hujus virtutis definitio conside- 
rauda est, foriasse quidem proprie dicitur om- 
nium animi motuum bene constituta quzdam, et 


cum sapientia, prudentiaque conjuncta moderatio. D νοµία. Καὶ ἡ τοιαύτη χατάστασις τῆς ψυχῆς οὐχέτι - 


Atque lIrujusceinodi animi coüstitutio non ullo am- 
plius labore, neque studio ad reruin sublimium 
cclestiumque societatem indigebit, sed nullo sàne 
negotio, rebus contrariis rejeetis, eum id, quod 
queritur, naturaliter teneat, perficiet. id, quod 
assequi difücile videtur : qui euim extra tenebras 
longe positus est, eum et in luce οπιπίηο versari, 
el qui mártuus uon est, illum vivere necesse est. 
Kt profecto, nisi quis animam suam iu vano acce- 
perit, in veritatis via plane erit : quoniam pruden- 
tía, ac scieritia, quam quis adhibet, ne a via decli- 
Bet, dux saue aliquis diligens est. recti itineris. Ut 
enim servi, jam servituli liberati, cum operam iis 


uavare desierint, quorum potestate tenebantur, | 


Οὐχοῦν προνοητέον ἡμῖν τῆς ἐν τούτοις εὔαρμο- 
στίας, ἣν fj ἀληθῆς σωφροσύνη πέφυχεν ἐμποιεῖν ταῖς 
ἡμετόραις ψυχαῖς. Καὶ εἰ χρῆ τὸν τελειότατον τῆς 
σωφροσύνης ὅρον ἐπιαχοπῆσαι, τάχα τοῦτο σωφρο- 
σύνη χυρίως ἂν λέγοιτο, fj πάντων τῶν Φφυχιχῶν 
κινημάτων μετὰ σοφίας καὶ φρονήσεως εὔταχτος olxo- 


πόνου τινὸς οὐδὰ πραγµατείας πρὺς τὴν τῶν ὑψηλῶν 
τε xal οὐρανίων µετουσίαν δεῄσεται, ἀλλ ἐν πολλή 
ῥᾳστώνῃ τὸ τέως δυσέφικτον εἶναι δοκοῦν χατορθώ- 
σει φυσιχῶς, τῇ ὑπεξαιρέσει τοῦ ἑναντίου τὸ ζητού- 
µενον ἔχονυσα * τόν τε γὰρ ἔξω τοῦ σχότους γενόµε- 
Voy, &y φωτὶ πάντως εἶναι ἀνάγχη” χαὶ τὸν μὴ τεθνη- 
χότα, Civ. Καὶ τοίνυν st τις μὴ ἐπὶ ματαίῳ λάδοι 
τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν, &v τῇ ὁδῷ τῆς ἀληθείας πάντως 
ἔσται' ἡ yàp τοῦ μὴ παρατραπᾶΏναι πρόνοιά τα xal 


᾿ἐπιστήμη, ὁδηγία τίς ἐστιν ἀχριθὴς τῆς ἐπὶ τὴν εὐ- 


θεῖαν πορείας ' καὶ (ὥσπερ οἱ ἐλενθερωθέντες οἰχέται 
πἀνσάµενοι τοῦ τοῖς κρατοῦσιν ὑπηρετεῖν, ἐπειδὰν 
ἑαυτῶν γένωνται χύριοι, τρέπουσι πρὸς ἑαυτοὺς την 
σπουδἠν’ οὕτως οἶμαι xat τὴν ψυγὴν ἐλευθερωθεῖσαν 


$93 


DE VIRGINITATE. 


σοι 


ἀπὸ τῆς σωματικῆς λατρείας, &v ἔπιγνωσει γενέσθαι A postquam sui juris sunt, omne studium atque ope- 


«i; οἰχείας ἑαυτῇ xal κατὰ φύσιν ἑνεργείας . 1j δὲ 
ἐλευθερία ἐστὶ, χαθὼς xal παρὰ τοῦ ᾿Αποστόλου 
ἐμάθομεν, τὸ μὴ ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθαι, μηδὲ 
χαθάπερ δραπέτην Tj κακοῦργον γενόµενον, πεδηθῆ- 
ναι τῷ τοῦ γάμου δεσμῷ. ᾽Αλλά pot πάλιν ὁ λόγος 
ἐπὶ τὴν αὐτὴν ἀρχὴν ἀνατρέχει, ὅτι οὐκ Eu τούτῳ 
µόνῳ τὸ τέλειον τΏς ἐλευθερίας ἑστὶν, ἐν τῷ ἀποστῆ- 
ναι τοῦ γάμου (µή τις οὕτω μικρόν τε xal εὔωνον 
τὸ τῆς παρθενἰας οἰέσθω, ὥατε ἐν ὀλίγῳ παρατηρή- 
ματι σαρχὸς χατορθοῦν νοµίζειν τὸ τοσοῦτον πρᾶγμα)" 
ἀλλ᾽ ἐπειδῃ md; ὁ ποιῶν την ἁμαρτίαν δοῦλος τῆς 
ἁμαρτίας ἐστὶν, dj ἓν παντὶ πράγματι xal ἐπιτηδεύ- 
ματ, πρὸς χαχίαν παρατροπὴ, δουλοῦται τὸν ἄνθρω- 
«»y xai στιγµατίαν ποιεῖ, µώλωπας αὐτῷ xal ἐχ- 


ram in se ipsi convertunt, Sic animum servili cor- 
poris obsequio liberatum in illius versari arbitror 
actionis cognitione, qua sibi propria est ac na. 
turalis : siquidem libertas, ut ab Apostolo didici- 
mus, in eo est, ut ne quis rursus servitutis jugo 
illigetur, neque tanquaw servus fugitivus, aut ve- 
terator factus, nuptiarum compedibus vinctus sit. 
Sed ad ipsum initium hzc mea redit oratio, quo» 
niam non in eo solum perfecta est libertas, ut a 
nuptiis abstineatur : ne quis ita exiguum et vile - 
putet hoc virginitatis officium, tanquam parvo car- 
nis solum reprimend:z przcepto se perfecte agere 
arbitretur. Sed quoniam quisquis peccatum facit, 
servus est peccati! ; illa in omni re studioque pra- 


χαύµατα διὰ τῶν τῆς ἁμαρτίας πληγῶν ἐμποιοῦσα" D va ad vitium propensio hominem quodam modo 


ὥστε τὸν τοῦ μεγάλου σκοποῦ τοῦ χατὰ τὴν παρθε- 
νίαν ἀφάμενον, £y πᾶσι προσήχειν ἑαυτῷ εἶναι ὅμοιον, 
χα) πάσῃ τῇ ζωῇ συνεμφαίνειν τὴν χαθαρότητα. El 
& χρὴ καὶ διά τινος τῶν θεοπνεύστων συνηγορῆσαι 


. τῷ λὀγῳ, ἀρχεῖ πρὸς τὴν τῆς ἁληθείας βεθαίωσιν 


αὐτὴ ἡ ἀλήθεια , διὰ παραθολῆς xat αἰνίγματος ἐν 
τῷ Εὐαγχελίῳ τὸ τοιοῦτον ἡμῖν δογµατίσασα * τοὺς 
lip χρηστοὺς xai ἑδωδίμους τῶν ἰχθύων ἀπὸ τῶν 
πυνηρῶν τε χαὶ δηλητηρίων fj ἁλιευτιχὴ τέχνη ἆπο- 
χωρίσει, ὡς ἂν µή τινος τῶν ἑναντίων συνεισπεσόντος 
τοῖς ἀγγείοις, xat ἡ τῶν χρησίµων ἁπόλανσις ἀχρειω- 
βείη. Τοῦτο xai τῆς ἁληθινῆς σωφροσύνης ἔργον 
ἐστὶ, τὸ Ex πάντων τῶν ἐπιτηδευμάτων τὸ χαθαρόν 
τε xai ὠφέλιμον ἐκλεγομένην, Ev παντὶ τὸ ἀπεμφαῖνον 


" ἀποποιεῖσθαι ὡς ἄχρηστον , καὶ ἑναφιέναι τοῦτο τῷ 


χοινῷ xai χοσμικῷ Bit, θαλάσσῃ τροπικῶς ὑπὺ τῆς 
παραθολΏς ὠνομασμένῳ * ἐπεὶ καὶ ὁ Ταλμιδὲὸς διδά- 
σχαλον ἐξομολογήσεως Ev τινι τῶν φαλμῶν ἡμῖν ὑφ- 
ηγούμενος, τὸν ἄστατον τοῦτον xal ἐμπαθῆῇ xaX ταρα- 


' χώδη βίον, ὕδατα ψυχῆς ἁπτόμενα, xat βάθη θαλάσ- 


σης xai χαταιγίδα καλεῖ ' ἐν fj πᾶσα μὲν ἀποστατιχὴ 
ἐιάνοια, καθ) ὁμοιότητα τῶν Αἰγυπτίων, ὡς λίθος εἰς 
τὸν βυθὸν χαταδύεται. Όσον δὲ θεῷ φίλον xat διορα- 
τιχὸν τῆς ἀληθείας ἐστὶν, ὅπερ "IopahÀ παρὰ τῆς 
ἱατορίας ὠνόμααται, τοῦτο µόνον ὡς ξεηρὰν αὐτὴν 


, διεξέρχεται, οὐδαμοῦ τῆς πικρίας καὶ τῆς ἄλμης τῶν 


- 


- 


βιωτικῶν χυµάτων Guveqamtógevov * οὕτω τυπικῶς 
ὑπὸ χαθηγεµόνι τῷ vópap* τύπος δὲ ἣν ὁ Μωσῆς τοῦ 


νόμον’ καὶ ὁ Ἱσραὴλ τὴν θάλασσαν διεπέρασεν ἄθρο- ῃ 


χος, xat τούτῳ συνδιαπερῶν ὁ Αἰγύπτιος ὑποθρύχιος 
ἦν, Ex&ve pog ὑπὸ τῆς συμπαρούσης αὐτῷ διαθέσεως, 
ὁ μὲν χούφως διεξιὼν, ὁ δὲ εἰς βυθὸν καθελχόµενος * 
χοῦφον μὲν Ὑάρ τι xai ἀνωφερὲς πρᾶγμα d pec). 


, Πάντες γὰρ οἱ κατ αὐτὴν ζῶντες ὡς νεφέλαι πέτον- 


ται, χατὰ τὸν Ἡσαῖαν, καὶ ὡς περιστεραὶ σὺν νεοσ- 
σοῖς΄ βαρὺ δὲ fj ἁμαρτία, χαθώς φησί τις τῶν προ- 
σητῶν, ἐπὶ τάλαντον µολίόδου καθεζοµένη. El δὲ τινι 
βεθιασμένη xaX ἁπροσχόλλητος ἡ τοιαύτη τῆς ἰστο- 


. ρίας ἐχδοχἢ φαίνεται, χαὶ οὗ δέχεται πρὸς ὠρέλειαν 


ἡμῶν τὴν διὰ τΏς θαλάττης θαυματοποιίαν ἀναγεγρά- 


! Joan, viu, 54, * Matth. xit, 47 sq. 
PaTRaoL. Gg. XLVI. 


servituti subjicit, vitiique notam ei inurit, cum ci- 
catrices atque inustiones peccati plagis illi obdu- 
cat. Quare qui summum hoc virginale institutum 
assequi vult, eum et omnibus in rebus sui süni- 
lem esse, et puram in omni vita integritatem ca- 
stitatemque prz se ferre oportet. Atque si ex ullis, 
quz a divino Spiritu sunt, litteris huic orationi 
patrocinium quaerere oportet, ad veritatis confir- 
matiunem per se satis est veritas ipsa, qua in 
Evangelio aliquid hujusmodi ex parabola quadam 
nobis przcipit?* : optimos atque esui aptos pisces a 
malis ac venenalis ars piscandi secernit, ut ne, 
cum pestiferi ex illis aliqui in vasculum irrepse- 
rint, optimorum piscium usus inutilis fiat. Hoc item 
vere lemperantizte munus est, ex omnibus studiis, 
quod purum utileve est, id ín omni re deligere; 
quod vero obscurum est an expediat, hoc tanquam 
inutile rejicere, illudque communt et mundane vi- 
te relinquere, que mare. quoddam est parabola- 
rum modo appellata, quandoquidem Psalmistes 
etiam psalmo quodam nobis confessionis doctri- 
nam cum exponat, caducam hanc, et affectionibus 
expositam, turbulentamque vitam, aquas animam 
attingentes, et profundum maris, et procellas ap- 
pellat? : in qua sane vita oninis perversa mens ad 
AEgyptiorum similitudinem, quasi lapis aliquis de- 
mergitur. Quod vero est Deo gratum, et ad verita- 
tem perspiciendam vim babet, quod lsraelis no- 
mine est ab historia appellatum, hoc solum, quasi 
exsiccatis aquis, mare transit, cum nullam rerum 
humanarum acerbitatem, quasi salsuginem, lege 


'duce attingat* : adumbratio enim legis Moses erat. 


Atque populus quidem Israeliticus mare exsiccatis 
aquis transivit, /Egyptii vero cum illud ipsum 
transirent, omnes summersi sunt : horum uterque 
populus, sua quisque affectione ducebatur. Hic 
quidem facile et celeriter mare transmittit, ille 
aquis imis demergitur : celer enim atque expedita 
aliqua res quz in sublime fertur, virtus est, quan- 
doquidem omnes, qui virtuti congruenter vivunt, 


* Psal. Lxvini, 16. * Exod. xiv, 21 sqq. 


13 





793 S. GREGORII NYSSENI $30 


quasi nebul: volant, juxta lsaiam*, et quasi co- A φθαι, ἀκουσάτω τοῦ ᾿Αποστόλου ὅτι ἐχείνοις Guv- 
lumbz cum pullis : peccatum vero grave est,et δαινε μὲν τυπικῶς, ἐγράφη δὲ πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν, 
ut unus ex prophetis ait, plumbi talento Insidet*. Sed si cuipiam difficilis hzc  historiz explicatio, 
et quasi vi quadam κ id sententia adducta videlur neque quod in maris illa transmissione fac- 
tum est miraculum, id ad utilitatem nostram litteris consignatum esse putat, Apostolum hic in con- 


, Silium adhibeat : 
stram institutionem conscriptum est". 
CAPUT XIX. 
Mentio Marie Aaronis sororis quasi ejus, que 
hujus per[ecti officii rationem inierit. 

Nobis vero, ut hac ipsa commentaremur , oc- 
casionem dedit prophetissa Maria, quz exsiccato 
mari transmissoque, mulierum choro stipata cuni 
esset, canoro tympano przcinit*: fortasse enim 
illa bistori:& commemoratio tympano tacite signi- 
ficare videtur virginitate, qu: primum a Maria 
exculta est, per quam crediderim Dei genitricem 
Mariam presignatam. Nam tympanum omni aque 
humore purgatum , aridumque, magnum sonum 
emittit : ita virginitas cum nullum hujus vitx hu- 
a0rem in se coliigat, clara et illusteis exsistit. Si 
jtaque mortuum quidem corpus illud tyropanum 
fuit, quod manibus Maria tractabat, corporisque 
affectuum interitus quidem virginitas est : fortasse 
signum hoc non valde remotum est, prophetissam 
hanc virginem 6066. Sed h»c nos quidem conjec- 
turis quibusdam et opinionibus , non certa de- 
monsiratione ita esse putavimus, prophetissam 
Mariam virginum ccetui praefuisse, licet vlri docti 
multi eam ccolibem fuisse aperte pronuntiarint , 
quoniam in nullis historiarum monumentis de 
ejus matrimonio, aut liberorum procreatione me- 
morie proditum est. Alioqui non a fratre ejus 
Aarone, sed a viro, si habuisset, nominata esset : 
quia non frater, sed vir uxoris caput nominatur. 
At vero si a quibus in bénedictionis parte libe- 
rorum procreatio expetlebatur , iis etiam legitima 
fuit et honesta virginitatis gratia ; quomodo nos, 
qui secundum carnem divinas benedictiones . non 
exaudivimus, erga illam affectos esse decet? Di- 
vinis enin sermonibus apertum et patefacium 
est, quando et concipere et parere salutare sit, 
quodve multe prolis genus a sanctissimis Dei viris 
expeteretur. Nam et propheta lsaias, et divinus 
Apostolus hzc ipsa aperte sapienterque significa- 
runt: unus quidem his verbis: « À timore tuo, 
Domine, in utero accepimus, et parturivimus, et 
peperimus?:» alter vero de sobole omnium nu- 
merosissima se jactans, ut et civitates integras 
et nationes pepererit * cum non Corinthios so- 
lum Galatasque suis laboribus ad lucem adduxe- 
rit et ad Dei religionem informaverit, sed ab Je- 
. rosolyma undique illas omnes continentis regio- 
nes usque in Illyricum suis liberis expleverit '*, 
quos Evangelii virtute Domino genuit. Ita beatus 
in Evangelio predicatur sancte Virginis venter, 
qui hnmaculato partui ministravit : quia neque 


* Ίρα, Lx, 8. * Zachar. v, 7. " Rom. xv, 4. 


* ExoJ. rv, 20. 


quod enim illis evenit, et adumbrationem nostre disciplina habuit, et ad no- 


ΚΕΦΑΛ. 18', 


Μνήμη Μαρίας τῆς à&s1pic Ἀαρὼν, ὡς ἀρξαμέ- | 
γης τούτου τοῦ κατορθώματος. 

Ἡμῖν δὲ δίδωσι τὰ τοιαῦτα ὑπονοεῖν καὶ 1j προςῇ- 
τις Μαριὰμ., εὐθέως μετὰ τὴν θάλασσαν ξηρὸν xal 
εὔηχον µεταχειριζομένη τὸ τύμπανον, x«l τοῦ χωροῦ 
τῶν γυναικῶν προπομπεύουσα ΄’ τάχα γὰρ διὰ τοῦ 
τυµπάνου τὴν παρθενίαν ἔοικεν ὁ λόγος αἰνίτιεσθαι, 
ὑπὸ τῆς Μαρίας πρώτης χατορθωθεῖσαν, δι’ ἧς οἶμαι 


Β καὶ την θεοτόχον προδιατυποῦσθαι Μαρίαν. Ὥσπερ 


γὰρ τὸ τύμπανον πολὺν τὸν Ίχον ἀφίησι πάσης 
ἰκμάδος χεχωρισµένον, xaX ξηρὸν εἰς ἄχρον γενόµε- 
vov * οὕτω καὶ fj παρθενία λαμπρά τε xal περιδόητος 
γίνεται, μηδὲν ἐν ἑαυτῇ τῆς ζωτιχῆς ἱχμάδος χατὰ 
τὸν βίον τοῦτον προσδεχοµένη. El οὖν νεχρὸν μὲν 
σῶμα τὸ τύμπανον, ὅπερ ἡ Μαρία µετεχειρίζετο: 
νέκρωσις δὲ σώματος ἡ παρθενία bacl * τάχα οὐ πολὺ 
τοῦ εἰχότος τὸ παρθένον εἶναι τὴν προφΏτιν àm- 
εσχοίνισται. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν στοχασμοῖς τισι xol 
ὑπονοίαις, οὐχ ἐκ φανερᾶς ἀποδείξεως οὕτως ἔχειν 
ὑπενοήσαμεν, τὸ τὴν προφῆτιν Μαρίαν τοῦ χοροῦ 
τῶν παρθένων ἠγήσασθαι " εἰ xal πολλοὶ τῶν ἐπ. 
εσχεµµένων ἄγαμον αὐτὴν σαφῶς ἀπεφήναντο, ἐκ τοῦ 
μηδαμοῦ τῆς ἱστορίας vápov καὶ παιδοποιίαν αὐτῆς 
μνημονεῦσαι. "H γὰρ ἂν οὐκ kx τοῦ ἁδελφοῦ αὐτῆς 


* Λαρὼν, ἀλλ Ex τοῦ ἀνδρὸς, εἴπερ ἣν, ὠνομάζετό τε xat 


ἐγνωρίξετο' ἐπειδὴ κεφαλὴ γυκαιχὸς, οὐχ ὁ ἁδελφὸς, 
ἀλλ' ὁ àvhp προσηγόρευται. Καΐτοι παρ᾽ ofc àv εὐλο- 
γίας μέρει τὸ παιδοποιεῖν ἑσπουδάζετο xal νόµιμον 
Tiv, εἰ φανείη τίµιον τὸ τῆς παρθενίας χάρισμα, πῶς 
ἡμᾶς προσήχει xal περὶ ταύτην ἔχειν τοὺς μὴ xac 
σάρχα τῶν θείων εὐλογιῶν ἐξαχούοντας; Άπεχα- 
λύφθη γὰρ διὰ τῶν θείων λογίων πότε, τὸ χυοφορεῖν 
τε καὶ τίχτειν ἀγαθόν ἔστι, xal ποῖον εἶδος τῖς 
πολυτεχνίας παρὰ τοῖς ἁγίοις τοῦ θεοῦ ἑσπουδάζετο. , 
Ὅτε γὰρ προφήτης Ἡσαῖας, xoi ὁ θεῖος ᾽Απόστολος 
ἐναργῶς ταῦτα xal σοφῶς διεσήµαναν ' ὁ μὲν λέγων’ 
« Απὸ τοῦ φόθου σου, Κύριε, ἐν γαστρὶ ἑλάδομεν * » 


Dó δὲ χαυχώµενος ἐπὶ τῷ πάντων γενέσθαι πολυ- 


γονώτατος, ὡς πόλεις ὅλας xa ἔθνη χυοφορῆσαι * οὐ. 
µόνον Κορινθίους xal Γαλάτας διὰ τῶν οἰκείων ὧδί- 
Vy &lg φῶς ἀγαγὼν, καὶ ἓν Κυρίῳ µορφώσας, ἀλλὰ 
xat ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ χύχλῳ, xal μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ 
καταπληρώσας τῶν ἰδίων τέχνων τὴν οἰχουμένην, 
ἅπερ ἓν Χριστῷ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου γέννησε. Τούτῳ 
µαχαρίξεται καὶ ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ ἡ τῆς ἁγίας Ἱ]αρ- 
θένου κοιλία, fj τῷ ἀχράντῳ τόχῳ ὑπηρετήσασα : ὡς 
οὔτε τοῦ τόχου τὴν παρθενίαν λύσαντος, οὔτε τῆς 
παρθενίας τῇ τοιαύτῃ xvogopia ἐμποδὼν γενοµέντς. 
Ὅπου γὰρ πνεῦμα σωτηρίας γεννᾶται, χαθως 


* isa. xxvi, 16. | Ποῃ, xv, 19. 


T 


DE VIRGINITATE. 


498 


Ἡσαῖας φησὶν, ἄχρηστα πάντως τῆς σαρχὺς θελή- A partus virginitatem dissolvit , neque vírginitag huic 


µατα. Ἔστι δέ τις xal παρὰ τῷ ᾿Αποστόλῳ τοιοῦτος 
λόγος, ὡς ἄρα διπλοῦς ἡμῶν ἐστιν ὁ χαθ᾽ ἕχαστον ἄν- 
θρωπος * 6 μὲν ὀρώμενος ἔξωθεν, ᾧ τὸ διαφθείρεσύαι 
κατὰ φύσιν ἁστίν  ἆ δὲ κατὰ τὸ χρυπτόµενον τῆς 
χαρδίας νοούµενος, ὃς ἐπιδέχεται τὸ ἀναχαινοῦσθαι. 
Ei οὖν ἀληθὴς ὁ λόγος ( πάντως δὲ ἔστιν ἀληθὴς διὰ 
«hy ἓν αὐτῷ λαλοῦσαν ἀλήθειαν ), οὐδὲν ἀπεικὸς. xal 
Ἱάμον διπλοῦν ἐννοεῖν, ἑκατέρῳ τῶν ἓν ἡμῖν ἀνθρώ- 
πων πρὀσφορόν τε χαὶ χατάλληλον᾽ xai τάχα ὁ τολµή- 
σας εἰπεῖν τὴν σωματικὴν παρθενίαν τοῦ ἔνδοθεν xai 
πνευματιχοῦ γάμου συνεργόν τε xal πρόξενον γενέ- 
σθαι, οὗ πὀῤῥω τοῦ εἰχότος ἀποτολμήσει. 


partui impedimento fuit. Cum enim spiritus salu- 
tis nascitur, ut inquit Isaias , inutiles omnirio 
sunt carnis voluntates. Atque in hanc senten- 
tiam est aliquis apud Apostolum sermo. No- 
sirum quisque duplex homo est'!!, unus quidem 
qui extrinsecus definitur, cui a natura est datum 
ut corrumpatur ; alter vero qui ex occulto cordis 
intelligitur, qui renovationem capit. Si igitur 
verus sermo (is autem verus est propter νου]! 
tem qua in eo loquitur), minime absurdum est, 
duplex in utroque, qui in nobis est, bomine pu- 
tare matrimonium mutuum et conveniens esse : 


fortasseque qui dicere audebit, corporis virginitatem spiritalis atque interioris matrimonil adju- 
tricem atque hospitem esse, is a recto non aberrabit. 


ΚΕΦΑΛ. K'. 


"Ur, ἀδύνατον ὁμοῦ ταῖς σωµατικαῖς ὑπηρετεῖν 
ἡδοναις . καὶ τὴν κατὰ θεό» εὐφροσύγηγ xap- 
ποῦσθαι 


Ὡς γὰρ οὐχ ἔστι χατὰ ταὐτὸν δύο cil τέχναις 
ὑπηρετεῖν διὰ τῆς τῶν χε.ρῶν ἑνεργείας οἷον γεωρ- 
γοῦντα xal ναυτιλλόμενον, ἢ χαλκεύοντά τε καὶ τε- 
χταινεύοντα, ἀλλ᾽ εἰ μέλλει μιᾶς ὑγιῶς ἀντιλήψεσθαι, 
ες ἑτέρας ἀφεχτέον αὐτῷ οὕτως ἡμῖν xai δύο 
προχειµένων γάµων, τοῦ μὲν διὰ σαρχὸς ἔπετελου- 
µένου, τοῦ δὲ διὰ πνεύματος, ἡ περὶ τὸν ἕνα σπουδὴ 
τὸν τοῦ ἑτέρου χωρισμὸν ἀναγχαῖον ποιεῖ. Οὔτε γὰρ 
δύο χατὰ ταὐτὸν ὀφθαλμὸς ἰδεῖν ἱχανός ἐστιν, εἰ μὴ 
ἀνὰ µέρος xal ἰδίᾳ ἑχατέρῳ τὸν ὀφθαλμὸν ἑπερεί- 
σειεν' οὔτε ἡ γλῶσσα διαφόροις ὑπηρετῆσει φωναῖς, 
Ἑδραίων τε ῥήματα χαὶ Ἑλλήνων ἐν τῷ αὐτῷ φθεγ- 
Ἱομένη : οὔτε ἡ ἀχοὴ διηγἠσεώς τε πραγμάτων xal 
διδαχτικῶν λόγων χατὰ ταὐτὸν ἀχροάσεται. Ἡ γὰρ 
διαφορὰ τῆς φωνῆς, εἰ μὲν ἀνὰ µέρος ἀχούοιτο, 
ἐνσημαίνεται τοῖς ἀχροωμένοις τὴν Evvotav: el δὲ 
χατὰ ταὐτὸν μιχθεῖσα περιηχοίη τὴν &xohv, σὐγ- 
χνσίς τις ἁδιάχριτος τὴν διάνοιαν λήψεται, τῶν ση- 
μαινομένων àv ἀλλήλοις συγχεοµένων. Κατὰ τὸν αὖ- 
τὸν λόγον xa τὸ ἐπιθυμητιχὸν ἡμῶν φύσιν οὐκ ἔχει 
ὁμοῦ ταῖς σωματικαῖς ἐξυπηρετεῖν ἡδοναῖς, xal τὸν 
πνευματιχὸν µετιέναι Ὑάμον. Οὐδὲ γὰρ διὰ τῶν 
ὁμοίων ἐπιτηδευμάτων δυνατὀν ἐστιν ἑκατέρου τῶν 
σχοπῶν λαθέσθαι ' τοῦ μὲν γὰρ ἐγχράτεια, καὶ σώ- 
µατος νέχρωσις, xal τῶν χατὰ σάρχα πάντων ὑπερ- 
οψία πρόξενοι γίνονται’ τῆς δὲ σωματικῆς συναφείας 


CAPUT XX. 


Fieri nom potest, ut corporis voluptatibus simul 
quis serviat, et lemperantiam, que Deo grata sit, 
assequatur. 


Quemadmodum non possumus manuum munere 
actioneque duas simul artes exercere , veluti et 
agriculture et navigationi simul operam dare, 
ferrariamque simul et lignariam facere, sed si 
quis uni recte sese daturus est, alteram deseraf 
necesse est: ifa cum bine nobis propositze sint 
nuptis, quarum unz carnis opere conficiuntur, 
altere vero in spiritu consistunt, studium, quod 
in unis ponitur, ab alteris nos necessario sepa- 
rat. Neque enim oculus satis est, qui res duas 
simul videat, nisi separatim ac per se in earum 


C rerum alteram, qu: cerni possunt, se conjiciat : 


neque lingua diversarum vocum sonis simul ser- 
viet, ut Hebreas et Graecas voces eodem tem- 
pore simul exprimat : nec aurium item sensus 
et rerum explicationem, et verborum, que ad 
docendum apposita sunt, orationem una perci- 
piet. Dissimilis enim sermo est, qui si separa- 
tim auditur , sententiam auditori imprimit : si 
vero confuse exprimitur, aurium sensum per- 
turbat, atque iis, quz significantur, confuse pro- 
latis , quadam non distincta confusio mentem 
occupabit, Pari ratione appetitio nostra naturam 
non habet, ut corporeis simul voluptatibus ser- 
viat et spirituales nuptias ambiat. Neque enim 
similibus studiis utriusque rei propositum asse- 


πάντα τὰ ἑναντία. Οὐχοῦν ὥσπερ δύο χυρίων Ev αἱρέ- D qui licet: unius enlm ratione et continentia, et 


σει προχειµένων, ἐπειδὴ κατὰ ταὐτὸν οὐκ ἔστιν ἁμ- 
φοτέρων γενέσθαι ὑπήχοον (οὐδεὶς γὰρ δύναται bust 
ανρίοις δουλεύειν), τὸν ὠφελιμώτερον ὁ εὖ φρονῶν 
ἐπιλέξεται' οὕτως ἡμῖν xaX δύο προχειµένων γάµων, 
ἐπειδὴ οὐχ ἔστιν ἐν ἀμφοτέροις εἶναι (ὁ γὰρ ἄγαμος 
µεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, ὁ 6b Υαμήσας μεριμνᾷ τὰ 
τῷ χόσµον), σωφρονούντων ἄν φηµι μὴ διαμαρτεῖν 
τῆς ἐχλογῆς τοῦ συμφέροντος" ἁλλὰ μήτε τὴν ἐπὶ 
τοῦτον ἄγουσαν ὁδὸν ἀγνοῆσαι, ἣν οὐχ ἔστιν ἄλλως 1] 
διά τινος ἀναλογίας μαθεῖν. Ὡς γὰρ ἐν τῷ σωματιχῷ 
Ἱάμῳ ὁ μὴ ἀποθλητέος γενέσθαι σπουδάζων, xat 


" Ili Cor. iv, 16. 


corporis affectuum interitus, et eorum omnium, 
qui e carne exsistunt , despicientia nobis conci- 
liantur: e corporea autem coitione omnia his 
coniraria apparent. Veluti igitur cum de duobus 
dominis ad deliberandum propositum est, quo- 
niaw fleri non potest, ut utriusque imperio quis 
simul pareat : nemo enim potest duobus dominis 
servire : 1s, qui recte sapit, utiliorem ex his do- 
minum deliget: ita si bins proposiGe sunt nu- 
ptix:, quia in utrisque esse non licet : czelebs enin, 
qui divina sunt, curat, qui vero nuptiis junctus 


$99 


est, in rebus mundanis studium ponit ; 
rantium hominum est, non aberrare in eo deli- 
gendo, quod utile est , neque viam ignorare qua 
ad bonum ducit : quam quidem viam nemo aliter, 
nisi aliquo ejusmodi exemplo cognoscere potest. 


Ut enim qui in corporeis nuptiis cupit non vilis, 


et abjectus esse, cum appetat optimum corporis 
habitum, decorum ornatum, divitiarum copias, 
et omnem aut ex vita, aut ex genere turpitu- 
dinem vitet , magnamque in hoc euram ponat : hoc 
enim pacto id assequitur, quod maxime vult : ita 
qui spirituale matrimonium contrahere cupit, pri- 


mum quidem mentis renovatione juvenem se et. 


ab omni senectute remotum, deinde divitem se os- 
tendet, et copiosum earum rerum, quibus abun- 
dare maxime beatum est, non bis terrenis opibus 
extolli, sed c«elestibus thesauris ornari. Generis 
vero nobilitatem non ex fortuna quadam, qus ca- 
su advenit, qualis plerisque vel pessimis homini- 
bus contingit, ille se habere contendet, sed eam, 
quz et labore et studio ex suis recte factis com- 
paratur, quam ii soli ostentant, qui sunt lucis 
et Dei filii, et a solis ortu nobiles ob splendidas 
suas res gestas vocantur. Fortitudiuem autem 
atque optimum oorporis habitum , neque corpus 
exercendo, neque carnem saginando efficiet : sed 
contra potius vim spiritus imbecillitate corporis 
perficiet, Quz vero harum nuptiarum sponsalia 
munera adhibentur, non ea sunt qua his falla- 
cibus hominum sunt pecuniis elaborata, sed que 
ex aninü divitiis dono data sunt. Si munerum 
horum nomina audire cupis, audi Paulum opti- 
mum nuptiarum instructorem de quibusdam, qui 
divites in omnibus facti sunt, in quibus cum alia 
multa et magna dicat, illud etiam, « In castitate,» 
addit. Rursusque quacunque alibi in spiritualibus 
fructibus numerantur , omnia harum nuptiarum 
dona sunt. Ac si quis Salomoni fldem adhibitu- 
rus est, ut et contubernalem sibi et vits. sociam 
veram sapientiam adjungat, de qua is ait : « Dilige 
eam, et custodiet te, honora eam ut ** complectatur 
te, » hic pro hujus cupiditatis dignitate stola pura or- 
natur, cum iis, qui nuptiis bis gaudent diem festum 
agendo, ut ne foros ejiciatur : qui enim festi diei 
celebritatis participem se esse dignum putat, 
nuptialem vestem non induit. Perspicuum vero 
est, et in viris et in feminis communem ad hujus- 
modi nuptiarum studium esse rationem : quia ut 
est apud Apostolum 12: 


S. GREGORII NYSSENI 
tempe- Α τῆς τοῦ σώματος εὐεξίας, καὶ τοῦ πρέποντος χαλλω- 


400 


πισμοῦ, καὶ πλούτου περιουσίας, xat τοῦ μηδὲν, µήτε 
ἐχ τοῦ βίου, μήτε Ex τοῦ γένους ἐπάγεσθαί τι ὄνειδος, 
πολλην ποιῄσεται πρόνοιαν (οὕτω γὰρ ἂν τύχῃ μάλιστα 
τῶν κατὰ γνώμην) τὸν αὐτὸν τρόπον xa 6 τὸν πνευµα- 
τιχὸν γάµον ἑαυτῷ μετιὼν, πρῶτον μὲν v£oy ἑαυτὸν xal 
πάσης παλαιότητος χεχωρισμµένον τῇ ἀναχαινίσει τοῦ 
νοὺς ἐπιδείξει * εἶτα πλούσιον γένος, ᾧ τὸ πλουτεῖν 
ἐστι περισπούδαστον * οὐ τοῖς ἀπὸ γῆς σεμνυνόµενον 
χρήµασιν, ἀλλὰ τοῖς οὑρανίοις θησσυροῖς χομῶντα. 
Γένους δὲ σεμνότητα, οὗ κατὰ τὴν αὐτόματον συντυ- 
χίαν, πολλοῖς xai τῶν φαύλων προσοῦσαν, χἀχεῖνος 
ἔχειν φιλοτιµήσεται, ἀλλὰ τὴν πόνῳ χαὶ σπουδῃ δι 
οἰχείων χατορθωµάτων προσγινοµένην, fiv μόνοι αὐ- 
χοῦσιν οἱ τοῦ φωτὸς υἱοὶ, xal τέχνα θεοῦ, xaY τῶν 
ἀφ ᾽ ἡλίου ἀνατολῶν εὐγενεῖς διὰ τῶν ἔργων τῶν φω- 
τεινῶν χρηµατίζοντες ἰσχὺν δὲ καὶ εὐεξίαν, οὐ 
σῶμα ἁἀσχῶν, οὐδὲ χκαταπιαίνων τὴν σάρχα περι- 
ποιῄσεται, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον, Ev τῇ τοῦ σώματος 
ἀσθενείᾳ τελειῶν τὴν τοῦ πνεύματος δύναμιν. Οἶδα 
δὲ καὶ τὰ ἕδνα τοῦ γάμου τούτου οὐχ ἀπὸ φθαρτῶν 
χρημάτων πεποιηµένα, à) Ex τοῦ ἱδίου πλούτου τῆς 
ψΨυχῆς δωροφορούμενα. Βούλει μαθεῖν τὰ τῶν δώρων 
ὀνόματα; ἄχούσον Παύλου τοῦ καλοῦ ὑύυμφοστόλου, ἓν 
clot πλουτοῦσιν οἱ ἐν παντὶ συνιστῶντες ἑαυτούς: ἓν 
olg ἄλλα τε πολλὰ xal μεγάλα εἰπὼν, « Καὶ ἓν ἀγνό- 
τητι » φησίν. Καὶ πάλιν ὅσα ἑτέρωθεν ἐν τοῖς τοῦ 
πνεύματος χαρποῖς ἀπαριθμεῖται, πάντα τοῦ γάμου 
τούτου δῶρά ἐστι" xal ef τις μέλλει πείθεσθαι τῷ Zo- 


ϱ λομῶντε, xal τὴν ἀληθινὴν σοφἰαν σύνοιχόν τε xai 


βίου χοινωνὸν ἑαυτῷ λαμδάνειν (περὶ Ὡς φησιν, ὅτι 
« Ἐράσθητι αὐτῆς, καὶ «npfjset σε" τἶμησον αὐτὴν, 
ἵνα σε περιλάθῃ » )* ἑπαξίως τῆς ἐπιθυμίας ταύτης 
παρασχευάσεται Ey χαθαρᾷ τῇ στολῇ τοῖς Ev τῷ γάμῳ 
συνευφραινοµένοις συνεορτάζειν. ἵνα μὴ ἁπόδλητος 
γένηται, τῆς μὲν ἑορτῆς συμμετασχεῖν. ἀξιῶν, τὸ δὲ 
Ἔνδυμα τοῦ γάμου μὴ περιχείµενος. Δῆλον δὲ ὅτι 

χοινὸς ὁ λόγος ἐστὶν, ἐπί τε ἀνδρῶν xol γυναιχῶν 
ὁμοίως, εἰς «hv περὶ τῶν τοιούτων γάµων σπουδἠν - 
ἐπειδὴ Yàp, χαθώς, φησιν ὁ ᾿Απόστολος, « θὐχ ἔνι 
ἄρσεν xal θῆλυ * πάντα δὲ καὶ ἓν πᾶσι Χριστός» » 
εἰχότως ὁ τῆς σοφίας ἑραστῆς τὸν ἔνθεον ἔχει τῆς 
ἐπιθυμίας σχοπὀν, ὃς ἐστιν dj ἀληθῆς σοφία’ καὶ ἡ 
τῷ ἀφθάρτῳ νυμφίῳ προσχολληθεῖσα φυχἣ, τῆς ἆλπ- 


D θινῆς σοφίας ἔχει τὸν ἔρωτα, ἣτις ἐστὶν ὁ θεός. ᾽Αλλὰ 


τί μὲν ὁ πνευματικχὸς γάμος ἐστὶ, καὶ πρὸς τίνα βλέ- 
πει σκοπὸν ὁ χαθαρός τε xat οὐράνιος ἔρως, µβτρίως 
ἡμῖν ix τῶν εἰρημένων ἀναχεχάλυπται. 


« Non est masculus , neque femina, sed omnes et in omnibns Christus,» merito 


qui sapientize amore ducitur, hic in omni cupiditate propositum sibi divinum scopum habet, qui 


vera sapientia est, atque animus is qui cum incorrupto sponso sese jungit, 
Quid sit autem spirituale inatrimonium, 


Deus est, amore tenetur. 


vere sapientis , quz 
quove purus coelestisque 


amor spectet, ex iis sane αι commemoravimus, satis est a nobis demonstratum. 


CAPUT XXI. 


Qui accuratam hanc vivendi.rationem tenere insti- 
tuit, ab omni corporis voluptatum genere se ab- 
dicare debet. 


Quouiam sane manifesto compertum est, 
1* Prov. iv, 6. 


non 
3 Coloss, 11, 11. 


ΚΕΦΑΛ. KA'. 


"Οτι χρὴ τὸν ἀχριθῶς Vn προεΊόμενο», πρὸς xr 
εἶδος σωµατικῆς ἡδονῆς ἀνϊλοερίως ἔχειν. 


Ἐπειδὴ δὲ τῇ χαθαρότητι τοῦ θεοῦ προσεγχίσσι, 


tT | DE YIRGINITATE. 


402 


μὴ αὐτόν τινα πρότερον τοιοῦτον γενόµενον, ἀδύνατον A posse quempiam ad Dei puritatem accedere, nisi 


χατεφάνη΄ &vayxaloy ἂν εἴη µεγάλῳ τινὶ xa ἰσχυρῷ 
ὁματειχίσματι πρὸς τὰς ἡδονὰς ἑαυτὸν διαστῆσαι " 
ὡς ἂν μηδαμοῦ τῷ προσεγγισμῷ τούτῳ τὸ χαθαρὸν 
τῆς χαρδίας ἐπιμολύνοιτο. Τεΐῖχος δέ ἐστιν ἀσφαλὲς, 
ἡ τελεία πρὸς πᾶν τὸ ἐμπαθῶς ἐπιτελούμενον ἆλλο- 
τρίωσις. Μία γὰρ οὖσα τῷ γένει ἡ ἡδονὴ, χαθὼς 
ἀχούειν ὅστι τῶν σοφῶν, ὥσπερ τι ὕδωρ Ex μιᾶς 
πηγῆς εἷς διαφόρους ὀχετοὺς µεριζόμενον, δι’ ἑχάστου 
τῶν αἰσθητηρίων τοῖς φιληδόνοις ἐγχαταμίγνυται. 
θὐχοῦν ὁ διὰ μιᾶς τινος τῶν αἰσθήσεων τῆς ἐγγινο- 
µένης αὐτῷ ἡδονῆς ἠττηθεὶς, ἐχεῖθαν ἑτρώθη τὴν 
χαρδίαν * καθὼς διδάσχει f) τοῦ θεοῦ φωνὴι ὅτι τῶν 
ὀφθαλμῶν τὴν ἐπιθυμίαν ὁ πληρώσας, ἐν τῇ χαρδίᾳ 
τὴν βλάδην ἑἐδέξατο. Οἶμαι δὲ ἀπὸ µέρους ἐνταῦθα 
περὶ παντὸς αἰσθητηρίου προειρηχέναι τὸν Κύριον: 
ὥστε ἀχολουθοῦντας ἡμᾶς τῷ εἰρημένῳ, χαλῶς ἂν 
προσθεῖναι, ὅτι ὁ ἀχούσας πρὸς «b ἐπιθυμῆσαι, xal 
ὁ ἀφάμενος, xal ὁ πᾶσαν τὴν ἐν ἡμῖν δύναμιν εἰς 
ὑπηρεσίαν ἡδονῆς κατασπάσας, τῇ χαρδίᾳ ἑξήμαρ- 
τεν. "Iva. οὖν μὴ τοῦτο γένηται, χανόνι χρηστέον τού- 
τῳ πρὸς τὸν ἴδιον βίον τῷ σώφρονι, τῷ µήποτε προα- 
θέσθαι τινὶ χατὰ ψυχὴν, d δέλεάρ τι ἡδονῆς χαταµέ- 
μιχται πρό γε πάντων τὴν ἐπὶ τῆς Υεύσεως ἡδο- 
viv διαφερόντως φυλάσσειν, διότι προσεχεστέρα 
πως αὕτη δοκεῖ slvat, xai οἱοναὶ µήτηρ τῆς ἀπηγο- 
ῥευµένης * αἱ γὰρ χατὰ βρὼσιν xoi πόσιν ἡδοναὶ, 
πλευνάζουσαι τῶν ἑδωδίμων τὴν ἀμετρίαν, ἀνάγκην 
ἐμποιοῦσι τῷ σώματι τῆς τῶν ἀθουλήτων xaxov 


telis ipse prius factus est, illud certe necessarium 
est, ut se magno aliquo firmoque interjecto muro, 
a voluptatibus removeat : ut. nullo quidem pacto 
bac appropinquatione cordis inquinetur mundities : 
murus vero firmissimus est quxdam ab affectuum 
imperio abalienatio. Cum enim voluptas, ut a sa- 
pientibus intelligi licet, genere una sit, veluti 
aqua iliqua, quz ab uno fonte manans in varios 
Fivulos partitur : sic illa per singulas sensuum vias 
sese in voluptatum amatores infundit. Igitur qui 
ex uno aliquo ejus voluptatis sensu, quz sibi ir- 
hzxret, victus est, ex ea parte, ut voce Dei mone- 
muv, plagam in corde accepit, quoniam qui ocu- 
lorum sensu cupiditatem explevit, corde is peccati 


B labem concepit. Quod vero de parte illic est a Do- 


mino predictum, id de universis sensibus intelligi 
arbitror, quasique nos illud, quod dictum est imi- 
tando, recte hzec addamus : Qui ad concupiscendum 
audivit, qui tetigit, qui denique omnem, quz in 
nohis est, facultatem ad aliquem voluptatis usum 
dissolvit, is corde peccavit. Quare ut ne hoc evc- 
niat, regula est ha:»c adhibenda ad vitz temperau- 
tiam accommodata, ut animum ne ad aliquid un- 
quam quis adjungat, in quo aliqua permista est 
voluptatis cupiditas, atque imprimis voluptatem 
eam maxime caveat, quie gustatu percipitur, quo- 
niam antiquior quodam modo quasique vitii ma- 
ter videtur. Qu: enim e cibo atque potione exsi- 


πλησμονῆς, ὡς τὰ πολλὰ τοῖς ἀνθρώποις ἐντικτούσης (C, stunt voluptates, cum modum plus justo excedant, 


τὰ τοιαῦτα πάθη. Ὡς ἂν οὖν μάλιστα Υαληνιαῖον 
ἡμὲν διαµένοι τὸ σῶμα, μηδενὶ τῶν Ex τοῦ χόρου πα- 
θηµάτων ἐπιθολούμενον, προνοηλέον τῆς ἐγχρατεστέ- 
pag διαγωγῆς, µέτρον μὲν xai ὅρον τῆς ἀπολαύσεως 
e) τὴν ἡδονὴν , ἀλλὰ τὴν ἐφ᾽ ἑχάστῳ χρείαν ὁρίζειν. 
El δὲ τῇ χρείᾳ χαὶ τὸ ἦδος πολλάχις συγχαταµέμι- 
χται (πάντα γὰρ οἶδεν ἐφηδύνειν ἡ ἔνδεια, τῷ σφο- 
ὁρῷ τῆς ὀρέξεως τὸ τῇ χρείᾳ παρευρεθὲν ἅπαν χατα- 
Ὑλυχαίνουσα ), οὐχ ἁπωστέον τὴν χρείἀν διὰ τὴν 
ἐπαχολουθοῦσαν ἁπόλαυσιν ' οὔτε μὴν χατὰ προηγού- 
μενον µεταδιωκτέον τὴν ἡδονήν - ἀλλ' kx πάντων ix- 
λεγηµένους τὸ χρήσιµον, ὑπερορᾷν προσήχει τοῦ τὰς 
αἰσθίσεις εὐφρραίνοντος. 


gravium malorum necessitatem corpori imponunt , 
quoniam immoderata cibi satietas multos admodum 
hujusmogi morbos mortalibus parit. Ergo, ut nulla 
potissimum horum malorum turba corpus pertur- 
batum in nobis tranquillum maneat, continentior 
viue disciplina quzdam est diligenter procuranda 
adhibendaque, ut non voluptatem, sed necessarium 
in singulis usum delectationis modum et terminum 
constituamus, Quamvis autem cum necessitate 
jucunditas szepe commista sit: quoniam solet in- 
digentia cuncta condire, quz vehementi cibi appe- 
titione id quod ad necessarium usum inventum 
est, suavitate condit : non tamen oportet propter 


oblectationem quiz consequitur, necessilatem rejicere, neque voluptatem principaliter persequi, sed 
ex omnibus id quod utile est deligende, que sensus oblectant, negligere debemus. . 


ΚΕΦΑΛ. ΚΡ’. 


"οτι ob δεῖ πέρα τοῦ δέοντος ἀσχεῖν τὴν ἐγκρά- 
τειαν. 


Ὁρῶμεν δὲ xat τοὺς Υεωργοὺς ἀναμεμιγμένον τῷ 
οἶτῳ τὺ ἄχυρον τεχνικῶς διακρίνοντας * ὡς ἂν ἑχάτερον 
αὐτῶν elg. προσῄκουσαν χρείαν παραληφθείη, τὸ μὲν 
εἰς thy τῶν ἀνθρώπων ζωὴν, τὸ δὲ εἰς καῦσίν τε 
ἅμα xa εἰς τὴν τῶν ἁλόγων τροφήν, Οὐχοῦν xal ὁ 
τῆς σωφροσύνης ἑργάτης διαχρίνων τῆς ἡδονῆς τὴν 
χρείαν, ὥσπερ ἀχύρου τὸν σἵτον, τὴν μὲν ἀποῤῥίψει 
πος ἀλογωτέροις, ὧν τὸ τέλος εἰς χαῦσιν, ὡς φησιν 
ὁ Ἀπόστολος: τῆς δὲ χρείας αὐτῆς κατὰ τὸ ἐνδέον εὐ- 


* Iebr. vi, 8. 


CAPUT XXII. 


Continentiam exercere non debemus plus quam 
oportet. 


Videmus autem quemadmodum et agricola pa- 
Jeas frumento commistas artificiose secernant, ita 
ut ex his utrumque ad usum suum, hoc quidem 
ad hominum vitam, illas vero et ad combustionem 
et ad bestiarum pastum assumant. lgitur et qui 
temperantiam colit, a voluptate necessitatem, quasi 
a paleis frumentum sejungit, ut voluptatem quidem 
bardis objiciat, quorum consummatio est, ut ait 
Apostolus, in combustionem '* ; necessitatem vero 


40$ S. GREGOHII NYSSENI 4M 
rerum suavium, quatenus oportet, ipse sumet: sed À χαριστῶν µεταλήψεται. AX) ἐπειδὴ πολλοὶ ἐπὶ τὸ 


quoniam plerique in alterum immoderationis genus 
delapsi inciderunt, studiumque in eo, quod sibi 
propositum babent, ipsi adhibentes, ex nimia qua- 
dam diligentia in res contrarias venerunt, atque 
alio quidem modo a rebus ccelestibus ac divinis 
animum removentes, in occupationes et curas hu- 
miles ceciderunt, cum ita ad harum rerum, que 
corporea sunt, observationes mentem adjecerint, 
ut neque coelestia illis, neque divina liberum sit 
animo contemplari, sed ad hoc inclinati sint ut 
carnem exagitent atque affligant : przelare certe 
ageretur hujus etiam rei curam adhibere, atque 
hanc utramque immoderationem equaliter refu- 
gere, uL neque corporis obesitate mentem quasi 
a«geribus circumsepiant, neque rursus inductis 
imbecillitatibus tenuem illam et humilem efficiant, 
εἰ ad corporis labores prorsus inutilem , memine- 
rintque illud preceptum sapientis viri, qui prohi- 
bet, ut ne quis ad dexteram, neque ad sinistram 
declinet. Audivi equidem medicum quempiam artis 
$us precepla disserentem dicere, corpus nostrum 
quaiuor non ejusdem generis elementis , sed di- 
verse inter se affectis concretum esse , calidumque 
frigido misceri ac temperari , humidzque nature 
temperationem quamdam ex arida siccaque preter 
opinionem fleri, mediaque quadam rerum, qu:e con- 
veniunt, cognatione adhibita cum contrariis cohze- 
rere. Atque subüli hujusmodi arte ille, qui in hoc 
indagandz naturz studio versatur, rationem demon- 
girat, aitque siugula hzc ab oppositis naturaliter, 
quasi medio interjecto, disjuncta, quadam quali- 
tatum  propinquarum affinitate cum contrariis 
convenire. Cum enim frigus et calor qualiter cum 
humore eiccitateque cohzreant, rursusque humor 
et ariditas 2»quali caloris et frigoris temperatione 
componantur : hzc qualitatum eadem qualitas, 
qus in contrariis apparet, rerum inter se contra- 
riarum convenientiam per se gignit. Sed quid ad 
me singula diligenter explicare attinet, et quomo- 
do hec ob nature repugnantiam invicem disjun- 
gantur, et rursus ob qualitatum cognationem mu- 
tuo temperata conjungantur ? Verum eam ob cau- 
sam nos de iis, quae diximus, mentionem fecimus, 
quoniam, qui lis rebus animadversis corporis na- 
turam commentatus esl, hic nionuit :equalem eam 
qualitatum potentiam omni ratione curari oportere, 
quia in hoc sita est bora valetudo, ut nibil eorum, 
quiin nobis insunt, ab aliis superetur. Igitur nos 
hujusmodi corporis constitutionem, si quid veri 
earum rerum commemoratio habet, ad valetudinem 
perpetuo tuendam curare debemus, ut ad nullam 
partem eorum, ex quibus compacti sumus, neque 
nimium neque parum ex iuzquali victus ratione 
addamus. Ut enim vehiculi rector si forte equulos 
non consentientes concordesque regit, neque cele- 
rem verberibus incitat, neque tardum habenis re- 
primit, neque ruraus perversum, effrenatum et in- 
domita suis illum incitationibus in ordinis pertur- 


ἕτερον εἶδος τῆς ἁμετρίας χατολισθήσαντες, διὰ τῆς 
ὑπερθαλλούσης ἀχριδείας, ἔλαθον ὑπεναντία σπου- 
δάζοντες τῷ ἰδίῳ σκοπῦῷ, xaX ἄλλῳ τρόπῳ τῶν ὑψηλῶν 
tz καὶ θειοτέρων τὴν duyhv ἀποστήσαντες, εἰς τα- 
πεινὰς φροντίδας xaX ἀσχολίας χατήγαγον, πρὺς τὰ 
σωματικὰ παρατηρήµατα τὴν διάνοιαν αὐτῶν χλίναν- 
τες ὡς µηχέτι αὐτοῖς Ev ἐλενθερίχ μετεωροπορεῖν 
τὸν νοῦν, xai τὰ ἄνω βλέπειν, ἀλλ ἐπὶ τὸ πονοῦν 
xaX συντριδόµενον τῆς σαρχὸς ἐπιχλίνεσθαι ' χαλῶς 
ἂν ἔχοι xat τούτου ποιεῖσθαι τὴν ἐπιμέλειαν, xai τὰς 
ἐξ ἑκατέρων ἐπιμετρίας ἑπίσης παραφυλάττεσθαι, 
µήτε διὰ πολυσαρχίας καταχωννύντας τὸν νοῦν, 
μηδ αὖ πάλιν ταῖς ἐπεισάχτοις ἀσθενείαις ἐξίτηλον 
αὐτὸν καὶ ταπεινὸν ποιεῖν, καὶ περὶ τοὺς σωματιχοὺς 
B πόνους ἠσχολημένον * µεμνῆσθαι δὲ τοῦ σοφοῦ παρ- 
αγγέλµατος, τοῦ ἐπίσης ἀπειρηχότος τήν τε ἐπὶ τὰ 
δεξιὰ καὶ τὰ ἑναντία παρατροπἠν. "Ἠχουσα δὲ τινος 
ἰατρικοῦ τὰ Ex τῆς τέχνης διεξιόντος, ὅτι Ex τεσσά- 
pov ἡμῖν οὐχ ὁμοειδῶν στοιχείων, ἀλλ' ἑναντίως χει- 
µένων, τὸ σῶμα συνέστηχε * θερµόν τε καὶ φυχρὸν 
συγχεχρᾶσθαι ' xat ὑγροῦ πρὸς ξηρὸν εἶναι τὴν ule 
παράλογον, τῇ διὰ μέσου τῶν συζυγιῶν οἰχειότητε 
πρὸς τὰ ἑναντία συναπτοµένων. Kat vut λεπτουργίᾳ 
τοιαύτῃ τὸν λόγον φυσιολογῶν ἀπεδείχνυε , φάσχκων 
ἑχάστου τούτων Ex διαμέτρου πρὺς τὸ ἀντιχείμενον 
ἀφεστὼς τῇ φύσει διὰ τῆς συγγενείας τῶν παραχει- 
µένων ποιοτήτων τοῖς ἑναντίοις σννάπτεσθαι. ToU 
γὰρ Ψυχροῦ xaY τοῦ θερμοῦ χατὰ τὸ [cov ὑγροῖς τε 
καὶ ξηροῖς ἐγγινομένων, xat τὸ ἔμπαλιν τοῦ ὑγροῦ τε 
xal ξηροῦ ἐν τοῖς θερμοῖς τε καὶ φυχροῖς ὁμοίως 
συνισταµένων *. fj τῶν ποιοτήτων ταυτότης Επίσης 
τοῖς ἑναντίοις ἐμφαινομένη, δι’ ἑαυτῆς ποιεῖ τῶν ἀν- 
τιχειµένων τὴν σύνοδον. ᾽Αλλὰ τί uot τὰ καθ) ἔχαστον 
δι’ ἀχριθείας ἐξιέναι, ὅπως ταῦτα xaX τέτµηται ἀπ 
ἀλλήλων τῇ ἐναντιώσει τῆς φύσεως, xa πόλιν ἤνωται 
τῇ συγγενείᾳ τῶν ποιοτήτων ἀλλήλοις συναναχιρνά- 
μενα; Πλὴν οὗ χάριν τῶν εἰρημένων ἐμνήσθημεν , 
ὅτι συνεθούλενεν ὁ τὴν τοῦ σώματος φύσιν τῇ θεωρίᾳ 
ταύτῃ κατανοῄσας προνοεῖν, ὡς οἷόν τε, τῆς ἔσοχρα- 
τείας τῶν ποιοτήτων * ἓν εούτῳ γὰρ εἶναι τὸ ὑγιαί- 
νειν, Ey τῷ μηδὲν ὑπὸ τοῦ ἑτέρου τῶν £y ἡμῖν δυνα- 
στεύεσθαι. Οὐχοῦν ἐπιμελητέον ἡμῖν τῆς τοιαύτης 
καταστάσεως πρὸς τὴν τῆς ὑγείας διαμονὴν, εἴπερ 


p^ ἀληθὲς αὐτῶν ὁ λόγος ἔχει, μηδενὶ µέρει τῶν ἐξ 


ὧν συνεστήχαµεν 7| πλεονασμὸν T] ἑλάττωσιν Ex. τῆς 
χατὰ τὴν δίαιταν ἀνωμαλίας ἑπάγοντες * ὥσπερ γὰρ 
ὁ τοῦ ἅρματος ἐπιστάτης, εἰ μὴ συμφωνούντων ἑἐπι- 
στατοίη τῶν πώλων, οὔτε τὸν ὁξὺν ἐπισπέρχει τῇ 
µάστιγι, οὔτα τὸν βραδὺν χατάγει ταῖς ἡνίαις, οὐδ' 
αὖ πάλιν τὸν ἐνδιάστροφον 1] δυσήνιον ἄνετον ἑᾷ ταῖς 
οἰχείαις ὁρμαϊς εἰς ἀταξίαν ἐχφέρεσθαι, ἁλλά τὸν 
μὲν εὐθύνει, τὸν δὲ ἀναχόπτει, τοὺς δὲ χαθιχνεῖται 
διὰ τῆς µάστιγος, ἕως µίαν τοῖς πᾶσι τὴν πρὸς τὸν 
δρόµον σύμπνοιαν ἐμποιήσῃ τὸν αὐτὸν τρόπον xat 
ὁ ἡμέτερος νοῦς ὁ τὰς τοῦ σώματος ἠνίας ἐφ᾽ ἑαυ- 
τὸν ἔχων, οὔτε πλεονάζοντι τῷ θερμῷ κατὰ τὸν xat- 
ϱὸν τῆς νεότητος τὰς τῆς πυρώσεως προσθήχας ἔπι- 
νοῄσει, οὔτε χαιεφυγµένῳ διὰ πάθος ἢ χρόνον, τὰ 


4$ 


DE YIRGINITATE. 


300 


φύχοντα xaX τὰ µαραίνοντα πλεονάσει ' καὶ ἐπὶ τῶν A bationem efferri sinit, sed hunc dirigit, illum re- 


Ἰοιπῶν ποιοτήτων ὁμοίως τῆς Γραφῆς àxoüsstat* 
"Iva µήτε ὁ τὸ πολὺ πλεονάση, μήτε ὁ τὸ ὀλίγον ἐλατ- 
τονῄσῃ ἀλλὰ τὸ àv ἑχατέρῳ ἅμετρον περιχόπτων, 
τῆς τοῦ ἑνδέοντος προσθήχης ἐπιμελήσεται, xol ἑπ- 
ίσης τὴν ἐφ᾽ ἑχάτερα τοῦ σώματος ἀχρηστίαν φυλάξε- 
ται’ μήτε δι’ ὑπερθαλλούσης εὐπαθείας &caxtov xat 
ὑνσῆνιον τὴν σάρκα ἑαυτοῦ ἑπασχήσας, μήτε διὰ 
τῆς ἀμέτρου χαχοπαθείας νοσώδη xat λελυμένην xat 
ἄτονον πρὸς τὴν ἀναγχαίαν ὑπηρεσίαν παρασχενά- 
σας. οὗτος ὁ τελειότατος τῆς ἐγχρατείας σχοπ»ς, 
οὐχὶ πρὸς τὴν τοῦ σώματος βλέπειν χαχοπάθειαν, 
ἀλλὰ πρὸς τὴν τῶν ψυχικῶν διαχονηµάτων εὐχολίαν, 


frenat, et alium flagello impellit, quoad unam om- 
nibus ad currendum conspirationem effecerit : eo- 
dem modo mens nostra, quie corporis habenas in 
se habet, non ignis additamenta excogitabit ardori, 
qui adulta tate vehementior sane est, quam opor- 
tet : neque quod aut tempore, aut affectu refrixe- 
rit, magis ea accendet, qux frigida et exstincta 
sunt: atquein reliquis quidem qualitatibus pari 
ratione id audiet, quod divinis litteris scriptum 
est : Ne qui multum, abundet ; qui parum, minus 
habeat: sed quod in utroque immoderatum est, 
amputans, augere id curabit, in quo deest : et 


corpori incommoditatem squaliter in utroque cavebit, ne vel pr: abundantia deliciarum ita per- 
turbata sit caro, ut regi non possit, vel pre immoderata afflictatione male affecta, tenuis et ad usus 
vite necessarios infirma efficiatur : hac ratione illud perfectissimum est continentie propositum, ut non 


ad corporis afflictationem, sed ad commodas animi functiones spectet. 


ΚΕΦΑΛ. ΚΙ». 


"Ort. ὁμοίως ἐγαντιοῦται τῇ ψυχῇ πρὸς τὴν τε- 
Beds, ἤ τε xoAvcapxía xal ἡ ἅμετρος xaxo- 
πάθεια. 


Τὰ δὲ χαθ᾽ ἕχαστον, ὅπως τε χρὴ βιοτεύειν τὸν ἐν 
φιλοσοφίᾳ ταύτῃ ζᾗν προελόμενον, χαὶ τίνα φυλάτ- 
τεσθαι, xal τίσιν ἐπιτηδεύμασιν ἀσχεῖν ἑαυτὸν, ἐγ- 
χρατείας µέτρα, χαὶ διαγωγῆς τρόπον, καὶ πάντα 
τὸν ἐπιθάλλοντα τῷ τοιούτῳφ σχοπῷ βίον, ὅτῳ φίλον 
δι ἀχριθείας μαθεῖν, clot μὲν xal ἔγγραφοι διδασχα- 
λίαι ταῦτα διδάσχουσαι  ἑνεργεστέρα δὲ τῆς Ex τῶν 
λόγων διδαχΏς ᾗ διὰ τῶν ἔργων ἐστὶν ὑφήγησις' καὶ 
οὐδεμία πρόσεστι δυσκολία τῷ προστάγµατι, ὡς δεῖν 
1| μαχρὰν ὁδοιπορίαν, fj ναντιλίαν πολλὴν ὑποστάντας, 
ἐπιτυχεῖν τοῦ παιδεύοντος' ἀλλ᾽ ἐγγύς σου τὸ ῥῆμα, 


CAPUT XXIII. 


Ad animi per(ectionem tam impedit corporis obesi- 
tas, quam afflictatio immoderata. 


Qui vero philosophie deditus est, quem vite 
cursum in singulis rebus tenere eum oporteat, et in 
quibus versari, et quae cavere, et ad quz studia 
animum adjungere, quaeve sit continentiz ratio, 
qui discipline modus, qui denique vit:? cursus 
omnis, qui ad hoc propositum spectat, cuicunque 
gratum est diligenter cognoscere, precepta quidem 
multa litteris consignata sunt, quibus hsec ipsa 
traduntur : sed minorem vim habet illa ρταεθρίο- 
rum explicatio, qu» verbis potius, quam factis 
demonstratur, nullaque rei difficultas inest, ut aut 


Φησὶν ὁ ᾽Απόστολος * ἀπὸ τῆς ἑστίας ἡ χάρις: ἓν- C Jonginquum iter, aut multam navigationem nos 


ταῦθα τὸ τῶν ἀγαθῶν ἐργαστήριον, &v i τὸ ἀχρότα- 
τον τῆς ἀχριθείας ὁ τοιοῦτος βίος προϊὼν ἀχχεκάθαρ- 
ται’ xal πολλή ἔστιν ἐξουσία xa σιωπώντων ἐνταῦθα 
χαὶ φθεγγοµένων τὴν οὐράνιον ταύτην πολιτείαν διὰ 
τῶν ἔργων διδάσχεσθαι' Excel xol πᾶς λόγος δίχα 
τῶν ἔργων θεωρούμενος, x&v ὅτι μάλιστα χεχαλλω- 
πισµένος τύχη, εἰχόνι ἔοικεν ἀφύχῳ, ἐν Bagat; καὶ 
χρώμασιν εὐανθῃ τινα χαρακτῆρα ' προδεικννούσῃ * 
6 ὃξ ποιῶν χαὶ διδάσχων, χαθώς πού φησι τὸ Εὐαγ- 
χέλιον, οὗτος ἀληθῶς ζῶν ἔστιν ἄνθρωπος, καὶ ὡραῖος 
τῷ χάλλει, xai ἑνεργὸς, xaX κινούμενος. Οὐχοῦν 
τούτῳ προσφοιτητέον ἐστὶ τὸν μέλλοντα χατὰ τὸν 
ἑροῦντα λόγον τῆς παρθενίας ἀνθέξεσθαι * χαθάπερ 
γὰρ ὁ φωνὴν ἔθνους τινὸς ἐχμαθεῖν προθυμούμενος, 
οὐχ ἔστιν αὐτάρχης ἑαυτῷ διδάσκαλος, ἀλλὰ παρὰ 
τῶν ἐπισταμένων παιδεύεται, xal οὕτω γίνεται τοῖς 
ἀλλογλώσσοις ὀμόφωνος, Οὕτως οἶμαι χαὶ τοῦ βίου 
τούτου μὴ χατὰ τὴν ἀχολουθίαν προϊόντος τῆς φύσεως, 
ἁλλ' ἀπεξενωμένου τῇ χαινότητι τῆς διαγωγῆς, μὴ 
ἄλλως stvà μαθεῖν τὴν ἀχρίδειαν, f] παρὰ τοῦ κατ- 
ωρθωχότος χειραγωγούμµενον * xaX τὰ ἄλλα δὲ πάντα 
ὅσα χατὰ τὸν βίον ἐπιτηδεύομεν, μᾶλλον χατορθω- 
θείη τῷ µετιόντι, εἰ παρὰ διδασχάλοις τις ἑχάότου 
τῶν σπουδαζοµένων ἐχμάθοι τὴν ἐπιστήμην, 1) εἰ 


" Rom. x, 8. !'* Matth. v, 19. 


subire oporteat, ut przceptorem hujusque disci- 
pline magistrum assequamur, sed prope te verbum 
est, inquit Apostolus 15, et in przsenti gratia. Hoc 
loco virtutum officina est, in qua hujusmodi vita 
ad summam quamdam integritatem progressa , 
sordibus purgata est. Multa etiam hoc loco eum iis 
qui tacent, tum illis, qui loquuntur, proposita est 
facultas, ut ex factis ipsis celesti hoc vitae insti- 
tuto erudiantur, quoniam oratio omnis, quz nullis 
facis perspicua esl, etsi ornatu, multo perpolita, 
ad inanimate imaginis similitudinem prope ac- 
cessit, lineamentisque et coloribus quasi floren- 
tem aliquam formam prz se feret. Namque qui 
facit et docet , ut quodam loco est in Evangelio!', 
hic vere homo et pulchritudine insignis. Itaque 
hic ei frequentandus est, qui, ut litterze loquuntur, 
virginitatem sit apprehensurus. Ut enim qui ali- 
cujus nationis sermonem discere instituit, minime 
per se satis est, ut a se ipse erudiatur, sed alb lis, 
qui illius sermonis perii sunt insütuitur , atque 
hoc pacto brevi ex audiehdi consuetudine progres- 
sus, peregrini sermonis particeps efficitur: sic 
opinor, si bac vita nom nature via progreditur, 
sed novo quodam instituto aberrat, eam perfecte 


401 


$. GREGORII. NYSSENI 


408 


* nemine posse percipi, nisl oplimo viro duce A ἀφ᾽ ἑαυτοῦ χατεπιχξιροίη τοῦ πράγματος: οὗ γὰρ 


«tatur: atque alia omnia, quaecunque huic vitz 
studia proposita. sunt, rectius ab eo perficerentur, 
qui illis deditus est, si a doctoribus magistrisque 
scientiam illarum rerum.perciperet, quarum studio 
tenetur , quam si per se ad rein aggrederetur. 
Non enim perspicuum est institutum istud, sic ut 
necesse sit judicium eorum qua in rem nostrai 
futura sunt, nobis perinittere: quandoquidem re- 
ruin ignotarum experientiam tentare periculo non 
caret. Quemadmodum enim medicinam prius inco- 
guitam ex usu rerum homines invenerunt, quibus- 
damque observationibus ejus precepta brevi pate- 
f(ecerunt, ut cum rerum, quarum periculum factum 
est, exemplo esset coguitum quid prodesset, quid- 
ve noceret, id hoc modo in artis rationem reda- 
ctuur sit , quodve a majoribus ea de re preceptum 
fuit, id sit postea diligenter observatum, nunc vero 
qui ad banc artem se contulit, non necesse habet 
suo periculo medicamentorum vim cognoscere, 
num venenum sit, an remedium, sed cognitas res 
cum ab alio discat, ipse medendi munere perfecte 
fungetur : pari ratione de animorum medicina di- 
cendum est. Hiec autem philosophia est, ex qua 
omnis affectionis, qus animum attingit, curatio- 
nem cognovimus. Non necesse igitur est, conje- 
cturis quibusdám alque commentationibus scien- 
tiam persequi, sed cognitionis ejus facultas multa 
in eo est, qui diuturna multave consuetudine 
adeptus est babitum. Periculosa est enim plerum- 
que vel in omni negotio consiliorum moderatrix 
adolescentia , neque facile quispiam aliquid ea- 
rum rerum qua studio digne sunt, recte ab eo 
factum comperit, a quo nop est senectus in con- 
silii societatem adhibita : quanto enim quod nobis 
propositum est, reliquis studiis gravius majusque 
apparet, tanto diligentius nos periculum cavere 
debemus. Nam adolescentia quidem, qua non con- 
silio regitur, in reliquis rebus aut facultatibus 
suis damnum importavit, aut aliquo mundanze 
laudis splendore aut dignitate spoliata est : in hac 
vero cupiditate magna illa quidem ac divina, non 
pecunie in periculum veniunt, non gloria mun- 
dana, unius diei spatio deflciens, non alix denique 


ἑναργές ἐστι τὸ ἐπιτέδευμα τοῦτο, ὥστε xav' ἀνάγ- 
χην ἑαυτοῖς ἑπιτρέπειν τῶν λυσιτελούντων τὴν χρί- 
a * ὅτε 55 xal τὸ χατατολμᾶν τῆς τῶν ἁγνοουμένων 
πείρας οὐκ ἔξω χινδύνου καθίσςταται. Καθάπερ δὲ τὴν 
ἰατριχὴν πρότερον ἁγνοουμένην διὰ τῆς πείρας ἐξ- 
εὕρον οἱ ἄνθρωποι, παρατηρημασί τισι χατ' ὀλίγον 
ἐχχαλυφθεῖσαν, ὥστε xat τὸ ὠφελοῦν xal τὸ βλάπτον 
διὰ τῆς τῶν πεπειραµένων μαρτυρίας ἐπιγνωσθὲν, 
οὕτως εἰς τὸν τῆς τέχνης λόγον παραληφθΏναι, χα) 
παράγγελµα πρὸς τὸ µέλλον τὸ παρατηρηθὲν τοῖς 
προλαθοῦσι γίνεσθαι * νῦν δὲ 6 πρὺς τὴν τέχνην ταύ- 
την ἑσπουδακὼς, οὐκ ἔχει ἀνάγχην τῇ καθ) ἑαυτὸν 
πείρα διαγινώσχειν τῶν φαρμάκων τὴν δύναμιν, εἴτε 
δηλητήριον, εἴτε ἀλεξιτήριόν τί ἐστιν * ἀλλὰ τὰ ἔγνω- 


B σµένα παρ' ἑτέρων μαθὼν, αὐτὸς τὴν τέχνην χατώρ- 


θωσε * τὸν αὐτὸν τρόπον xaX τῆς τῶν ψυχῶν ἰατρικῆς, 
τῆς φιλοσοφίας λέγω, δι’ fic πἀντὸς πάθους τοῦ τῆς ὦν- 
χῆς ἁπτομένου τῆν epa slav µανθάνοµεν, οὐκ ἔστιν 
ἀνάγχη στοχασμοῖς τισι xal ὑπονοίαις µετιέναι τῆν 
ἐπιστήμην, ἁλλ᾽ ἐξουσία πολλὴ τῆς µαθήσεως παρὰ 
τοῦ διὰ μαχρᾶς τε xal πολλῆς τῆς πείρας χτησαµέ- 
νου thv ἔξιν. "Έστι μὲν γὰρ ὣς ἐπὶ τὸ πολὺ χαὶ ἐπὶ 
παντὺς πράγµατος σύμδουλος ἡ νεότης, xol οὐχ ἄν 
τις εΌροι ῥᾳδίως κατωρθωμµένοντι τῶν σπουδῆς ἀξίων, 
ᾧ μὴ πολιὰ συµπαρελήφθη πρὸς χοινωνίαν τοῦ σχέµ- 


ἵματος' ὅσῳ δὲ μεῖζον τῶν λοιπῶν ἐπιτηδευμάτων ὁ 


προκείµενος τοῖς μετιοῦσίν ἐστι σχοπ»ὸς, τοσούτῳ 
καὶ μᾶλλον προνοητέον ἡμῖν τῆς ἀσφαλείας ἑστίν. 
Επὶ μὲν γὰρ τῶν λοιπῶν f) νεότης οὗ χατὰ λόγον 
διοικουµένη εἰς χρήµατα πάντως τὴν ζημίαν ἤνεγ- 
χεν, fj τινος χοσμιχΏς περιφανείας͵, T] χαὶ ἀξιώματος 
ἐχπεσεῖν χατηνάγχασεν * ἐπὶ δὲ τῆς μεγάλης τε xal 
ὑψηλῆς ταύτης ἐπιθυμίας, οὗ χρήµατα τὸ κινδννευό- 
µενόν ἐστιν, οὐδὲ δόξα χοσμικὴ καὶ ἐφήμερος, οὐδ' 
ἄλλο τι τῶν ἔξωθεν ἡμῖν παρεποµένων, ὧν χαὶ χατὰ 
γνώμην, xai ὡς ἑτέρως διοιχουµένων ὀλίγος τοῖς 
σωφρονοῦσιν ὁ λόγος’ ἀλλ' αὐτῆς ἅπτεται τῆς dye 
ἡ ἀθουλία, καὶ ὁ χίνδυνος τῆς τοιαύτης ζημίας ἐστὶν, 
οὗ τὸ ἄλλο τι ζημιωθῆναι, οὗ τυχὸν xal δυνατὴ gaí- 
νεται η ἑπανάληψις, ἀλλὰ τὸ. αὐτὸν ἁπολέσθαι xal 
ζημιωθῆναι τὴν ψυχην τὴν ἰδίαν. 'O μὲν γὰρ τὴν 
πατρῴαν χαταναλώσας οὐσίαν, οὐχ ἀπελπίξει τυχὸν 
ἐπινοίαις ᾿τισὶ πάλιν ἐπὶ τὴν ἀρχαίαν ἐπανελθεῖν 


ulle res, qua aliunde nos consequuntur: quas [) εὐπορίαν, ἕως ἂν Ev τοῖς ζῶσιν ᾗ. 6 δὲ τῆς ζωῖς 


quidem res ego sane despicio, exiguamque harum 
tanquam extrinsecus venientium rationem moderati 
ac temperantes homines habent: sed consilii te- 
meritas ipsum animum commovet: aique hujus 
detrimenti periculum est, non illius sane, quo 
cum quis afficitur, fortasse fleri posse videtur, ut 
illud ipsuin resarciat, sed illud quidem, ut ne se 
ipsum quis perdat, atque anim: su: damnum im- 
portet. Qui enim patria bona consumpsit, non 
lortasse desperat, quandiu in vita est, quibusdam 
adhibitis cogitationibus , se ad pristinas rursus 
posse pervenire bonorum copias: qui vero a vita 
ipsa cecidit, omnem simul spem abjicit posse se 
ad ueliora redire. Itaque, quoniam adolescentes et 


ταύτης ἐκπεσὼν, πᾶσαν ἑλπίδα τῆς πρὸς τὸ χρεῖττον 
μεταθολῆς συναφᾖρηται. Οὐχοῦν ἐπειδὴ νέοι ἔτι xal 
ἀτελεῖς τὴν διάνοιαν οἱ πολλοὶ τῆς παρθενίας ἀντι- 
λαμθάνονται, τοῦτο πρὸ πάντων αὐτοῖς ἐπιτγδευτέον 
ἂν εἴη, τὸ ζητῆσαι τῆς ὁδοῦ ταύτης χαθηγούμενόν τε 
xaX δ.δάσχαλον ἀγαθὸν, pf] που διὰ «ἣν ἄγνοιαν τὸν 
οὖσαν ἓν αὐτοῖς, ἀνοδίας τινὰς xaX πλάνας ἑαυτοῖς 
ἀπὺ τῆς εὐθείας καινοτοµῄσωσιν. ᾿Αγαθοὶ,γὰρ δύο 
ὑπὲρ τὸν ἕνα, φησὶν ὁ Ἐκχλησιαστής ' εὐχαταγώ- 
νιστος δὲ ὁ εἷς τῷ ἐχθρῷ τῷ κατὰ τὰς θείας ὁδοὺς 
ἑνεδρεύοντι ΄ xal ὄντως « Οὐαὶ τῷ ἑνὶ ὅταν πέσῃ, ὅτι 
οὐκ ἔχει τὸν ἀνορθοῦντα. » "Hór) Υάρ τινες ὁρμῆ μὲν 
δεξιᾷ πρ)ς τὴν τοῦ σεμνοῦ βίου ἐπιθυμίαν ἐχρήσαντο' 
ὡς δὲ ὁμοῦ τῷ προελέσθαι, καὶ τῆς ταλκεότητος E2- 


409 ΡΕ. VIRGINITATE, 410 
Jjéápevot, ἑτέρῳ πιώµατι διὰ τοῦ τύφου ὑπεσχελί- Α mente infirma plerique se ad virginitatis studium 


σθησαν, διά τινος φρενοθλαδείας ἑαυτοὺς ἐξαπατή- 
cervis; ἔχεῖνο ἡγεῖσθαι xaXbv, ἐφ' ὅπερ αὐτῶν 
ἡ διάνοια ῥέψη. "Ex τούτων εἰαὶν οἳ παρὰ τῆς 
σοφίας ὀνομαάθέντες depyol, ol τὰς ὁδοὺς αὐτῶν 
ἀχάνθαις στρώσαντες * -οἱ βλάδην ἡγούμενοι τῆς Φυ- 
χῆς την περὶ τὰ ἔργα τῶν ἐντολῶν πρσθυμίαν «οἱ 
παραγραφάµενοι τὰς ἁπόστολικὰς παραινέσεις, χαὶ 
μὴ τὸν ἴδιον ἄρτον εὐσχημόνως ἑσθίοντες, ἀλλὰ τῷ 
ἁλλοτρίῳ προστετηχότες, τέχνην βίου τὴν ἀργίαν 
ποιούµενοι * ἐντεῦθεν οἱ ἐνυπνιασταὶ, οἱ τὰς Ex. τῶν 
ὀνερων ἁπάτας πιστοτέρας τῶν εὐαγγελιχῶν διδα- 
Ἱμάτων ποιούµενοι, xal ἀποχαλύψεις τὰς φαντασίας 


προσαγορεύοντες (ἀπὸ τούτων εἰσὶν οἱ ἐνδύνοντες εἰς 


τὰςοἰχίας)' καὶ πάλιν ἄλλοι οἱ τὸ ἅμικτόν τε καὶ θηριῶ- 


conferunt, illud in primis studiose eis curandum 
est, ut optimum hujus vite ducem a€ magistrum 
quzerant, né quando propter rerum ignorationem, 
qua in illis est, transversas quasdam sibi vias at- 
qué a recta aberrantes muniánt. Boni enim duo 
supra unum, inqait Ecclesiastes : facile vero vin- 
citur unus 3b adversario, qui Dei via cursum te- 
net : reque vera « Vs soli, quando cadit, quoniam 
non habet, qui eum erigat 11. » Jam enim nonnulli 
ad gravis vit: cupiditatem laudabili impeta ala- 
criter usi sunt, et hoc €onsilio simul perfectionem 
assecuti, ex superbia altero lapsu in terram dejecti 
sunt, cum ipsi dementia sua decepti, illud puta- 
verint honestum, ad quod eorum mens vetgeret, 


&; ἀρετὴν νοµίζοντες, οὐδὲ τῆς paxpoiuplac τε xaX D Ex his illi sunt, qui pigri atque inertes homines a 


ταπεινοφροσύνης τὸν xapnby Ἐἐπιστάμενοι. Καὶ τίς 
ἂν διεξέλθοι πάντα τὰ τοιαῦτα πτώματα, εἰς ὅσα 
ἐχφέρεται, τῷ μὴ Οέλειν τοῖς κατὰ 8ebv εὐδοχιμοῦσι 
προστίθεσθαι; "Ex τούτων γὰρ ἔγνωμεν xai τοὺς 
τῷλιμῷ µέχρι θανάτου ἐγχαρτεροῦντας, ὡς τοῦ Θεοῦ 
ταῖς τοιαύταις εὐαρεστουμένου θυσίαις» χαὶ πάλιν 
ἄλλους ἐκ διαμέτρου πρὸς τὸ ἑναντίον ἁποστατήσαν- 
τας" ot μέχρις ὀνόματος τὴν ἀγαμίαν ἐπικηδεύσαν- 
τες, οὐδὲν διαφέρουσι τοῦ xotvoU βίου * ob µόνον τῇ 
Υαστρὶ τὰ πρὸς ἡδονὴν χαριζόµενοι, ἀλλὰ γυνάιξὶ 
χατὰ τὸ φανερὸν συνοικοῦντες, xai ἀδελφότητα τὴν 
πιαύτην συµδίωσιν ὀνομάξοντες, ὡς 0f τὴν πρὸς τὸ 


χερον ὑπόνοιαν ὀνόματι σεμνοτέρῳ περικαλύπτοντες. ' 


à' ὧν χαὶ σφόδρα τὸ σεμνὸν voUto Χαὶ καθαρὸν 
ἐπιτήδενμα βλασφημεῖται παρὰ τῶν ἔξωθεν, 


Sapientia vocati sunt : qui suas vias spinis strave- 
runt ; qui illam ad mandatorum Dei opera propen- 
Sionem, anims existimarunt detrimentum ; qui 
apostolorum precepta tradittenesque abroegarunt, 
nec suo pane honeste vescuntar, sed ad aliemom 
intendunt, cum vivendi artem in desidia ignaviaqne 
ponant: unde somniatores sunt, qui somniorum 
deceptiones probabiliores faciunt, quam evange. 
lica precepta, revelationesque species rerum ín 
somnis oblatas pntant : ab his exsistunt qui domos 
ingrediuntur : rursusque alii qtti immanem et fe- 
ram virtutem opinantur, dilectionisque praeceptum 
jahorant, neque benefleentie, neque animi mode- 
δεί fructum cognoscunt. At sane quis omnes bu- 
jusmodi easus prelapsionesque percurreret, in. 


quos aliquis fertur, cum ad eos se conferre reeusat, qui Deo probati sunt ? Cogneviaus enim mos ex bis 
nonnullos, qui famem usque ad obitum patienter tulerunt, quasi his sacrificiis placetur Deus : rursusque 
alios, qui quasi e regione oppositi ad contrariam rem se adjunxerunt, nomineque duntaxat cslibatuni 
profilentes, a communi vivendi consuetudine non longe absunt, utpote qui non ventris solam voluptat 
indulgeant, sed etiam cum feminis aperte eontubernii societatem habeant: haneque eum iis familiarem 
"vendi consuetudinem [fraterne cognationis nomine appellant, nempe honestiori nomine suam oceul- 
tantes mentem, quz? ad. pejora proclivis est, Atque ab his quidem grave hoc admodum purumque virgi- 


nitalis studium vituperatur apud gentiles. 
ΚΕΑΦΑΛ. ΚΑ. 

"Ot: χρὴ τὸν τὴν ἀκρίδεια» τοῦ βίου µαθειν 
βου.Ίόμενο», παρὰ τοῦ κατορθώσαντος διδά- 
σκεσθαι. 

Οὐχοῦν λυσιτελὲς ἂν εἴη μὴ νομοθετεῖν ἑαυτοῖς 
τοὺς νέους τὴν τοῦ βίου τούτου ὁδόν' οὗ γὰρ ἐπιλό- 
λθιπε τὴν ζωὴν ἡμῶν τὰ τῶν ἀγαθῶν ὑποδείγματα * 
ἀλλὰ xal σφόδρα vuv, εἴπερ ποτὲ, fj σεµνότης fjv- 
(noe, καὶ ἐπιχωριάζει τῷ βίῳ ἡμῶν, πρὸς τὸ ἀχρό- 
τατον ταῖς xav ὀλίγον προσθήχαις ἀκριθωθεῖσα' fic 
ἔξεστι μετασχεῖν τὸν τοῖς τοιούτοις ἴχνεσι περιπα- 
τοῦντα, xal τῆς ὀσμῆς τοῦ µύρου τούτου χατόπιν 
ἑπόμενον, τῆς εὐωδίας τοῦ Χριατοῦ ἀναπίμπλασθαι. 
Καθάπερ γὰρ μιᾶς ἐξαφθείσης λαμπάδος, εἰς πάντας 
τοὺς προσεγγίζοντας λύχνους ἡ τῆς φλογὸς διάδοσις 
ἵνεται, οὔτε τοῦ πρώτου φωτὸς ἑλαττουμένου, xal 
τος διὰ µεταλήφεως φωτιζομένοις κατὰ τὸ ἴσον 
προσγινομένου * οὕτω καὶ ἡ τοῦ βίου τούτου σεµνό- 


1 Eccle, w 10. 


CAPUT XXIV. 


Qui accuratam. hanc vite rationem assequi vult, a 
perfecto víro erudiatur necesse est. 


C Utile igitur est adoiescentes hujgs sibi vitm 


modum non preseribere, quoniam nostra hac tas 
bonorum exemplis abundat : quim etiam si unquam 
alias, morum gravitas hoc tempore floret, atque in 
vita versatur, paulatim ita aucta ut ad summum 
pervenerit. Cujus quidem morum sanctitatis fieri 
participem ei contingit, qui in ipsius curricule 
vestigia imprimit : illum autem, qui hujus unguenti 
odorem secutus sit, optimo Jesu Christi odore per« 
fundi. Ut enim, lampade una accensa, in reliquas 
omnes propinquas lucernas flamma derivatur, 
neque tamen primus ignis imminuitar, etsi cur 
lis equaliter adjungitur, qui ex illa luminis deri- 
vatione elucent : ita hujus vitze gravitas sb eo quii 


At 


S. GREGORII NYSSENI 


M2 


illam recte peregit, in eos derivatur, qui proximi A της ἀπὸ τοῦ χατωρθωχότος αὐτὴν ἐπὶ τοὺς προσεγ- 


sunt. Verus est enim is Prophete sermo '* : Qui 
cum 8ancto et innocenti homine egregioque versa- 
tur, talenf unumquemque fleri. Sin autem docu- 
menta quasrris, quorum presidio non licet ab opti- 
mo exemplo aberrare, facilis hsec est explicatio ; 
nam si hominis vitam perspicis, quae in medio 
morlis e$ vit:e cursu sit, quodque utrinque est ad 
Bapientiz studium utile deligat, ut neque quod ín 
morte est actionis expers et otiosum in studio ex- 
sequendi mandata in se recipiat, neque in vivendi 
statu pleno gradu incedat, quod a secularibus cu- 
piditatibus sit alienus, in quibus carnis vita de- 
prehendatur, in his minus agat quam mortui ; ad 
virtutis autem opera, ex quibus qui sunt spiritu 
ferventes agnoscuntur, vere animatum οἱ effica- 
cem et valentem se przbeat : hunc sane virum tue 
vitai amussim intuere : hic tibi divina vite scopus 
sit propositus, ut gubernatoribus, qus semper 
apparent stella : hujus et senectutem οἱ adolescen- 
tiam imitare, vel potius hujus in adolescentia se- 
nectutem, contraque in decursa state illius adole- 
scenliam imitari debes; neque enim ejus animi 
virtutem cursumque ingravescente jam zlate tem- 
pus restinxit, neque hujus adolescentia in iis rebus 
actuosa fuit, in quibus adolescentia, quia versatur, 
cognoscitur; sedin utraque illius zetate quzdam 
fuit contrariarum rerum  temperatio, vel potius 
aliqua proprietatum permutatio, utpote cum ad bo- 


num agendum acia ziate vis et natura in eo juve- C 


nililer posset, florescente vero :etale ad pravas 
actiones minime valeret. Sin autem illius ztatis 
amores investigas, tu velim tibi proponas summum 
illum et ferventem divinum sgapientiz: amorem, cui 
ab infantia addictus usque ad senectutem perman- 
sit. Atsi ad hunc minime contueri potes, quales 
ii qui infürmiore sunt oculorum obtutu ad aspicien- 
dum solem, in sanctorum illorum hominum intuere 
cetum, qui ab eo institutus est, atque illos imitare, 
qu vita splendore illustres singularum statum 
hominibus ad imitandum propositi sunt. Hunc vitz 
nostre scopum proposuit Deus. Multi in his ado- 
lescentes in simplici temperantia consenuerunt, 
rationeque cum senectutem praripuerint, et mo- 


γίζοντας διαδίδοται  ἁληθὴς Υὰρ ὁ προφητιχὸς λόγος, 
τὸν μετὰ ὁσίου xol ἁθώου καὶ ἐχλεχτοῦ διάγοντα, 
τοιοῦτον γίνεσθαι. El δὲ ζητεῖς τὰ γνωρίσματα, δι 
ὧν οὐκ ἔστιν ἁμαρτεῖν τοῦ ἀγαθοῦ ὑποδείγματος, 
εὔχολος fj ὑπογραφῇ. Ἐὰν ἴδῃς βίον ἀνδρὸς Ev uisu 
θανάτου καὶ ζωῆς ἑστῶτα τὸ ἑκατέρωθεν χρῄσιµον 
εἰς φιλοσοφίαν αἱρούμενον, οὔτε τὸ ἄπραχτον τοῦ 
θανάτου χαταδεχόµενον kv τῇ περὶ τὰς ἐντολὰς προ- 
θυµίᾳ, οὔτε ὅλῳ τῷ ποδὶ ἐπὶ τῆς ζωῆς βεθηχότα διὰ 
τὴν τῶν χοσμιχῶν ἐπιθυμιῶν ἀλλοτρίωσιν, ἐν οἷς μὲν 
σαρχὸς ζωὴ δοχιµάζεται, τῶν νεχρῶν ἁπρακτότερον. 
µένοντα , πρὸς δὲ τὰ τῆς ἀρετῆς ἔργα, δι ὧν οἱ τῷ 
πνεύματι ζῶντες ἐπιγινώσχονται , ἆληθῶς ἔμψυχον 
xai ἐνεργὸν xaX ἰσχύοντα, πρὸς τοῦτον βλέπε τὺν xa- 
νόνα τοῦ βίου: οὗτος ἕστω σοι σχοπὺς τῆς θείας 
ζωῆς , χαθάπερ τοῖς χυθερνήταις οἱ ἀειφανεῖς τῶν 
ἁστέρων, µίμῆσαι τούτου xat πολιὰν , καὶ νεότητα : 
μᾶλλον δὲ µίµησαι αὑτοῦ τὸ ἐν µειραχίῳ γῆρας , xol 
τὴν £v τῷ γήρᾳ νεότητα * οὔτε γὰρ τὸ ῥωμαλέον αὐ- 
τοῦ τῆς φυχῆς ὁραστῄριον Ἠδη πρὸς γῆρας ἔπιχλι- 
θείσης τῆς ἡλιχίας ὁ χρόνος ἡμαύρωσεν , οὔτε f) νεό- 
της ἐνεργὴς ἣν &v ol; νεότης ἑνεργῆς γνωρίζεται - 
ἀλλά τις ἣν µίξις θαυμαστὴ τῶν ἐναντίων ἓν ἑχατέρα 
ἡλιχίᾳ, μᾶλλον ὑπαλλαγὴ τῶν ἰδιωμάτων. Ἐν γήρᾳ 
μὲν τῆς δυνάµεως πρὺς τὸ ἀγαθὸν νεαξούσης , ἐν 
µειραχίῳ δὲ τῆς νεότητος πρὸς τὸ xaxby ἁπρακτού- 
σης. El δὲ χαὶ τοὺς ἔρωτας τῆς ἡλιχίας ἔχείνης ἆνα- 
ζητήσεις, µίµησαι τὸ σφοδρὸν xal διάπυρον τοῦ θείου 
τῆς σοφίας ἔρωτος, ᾧ ἐκ νηπίας συνηυξήθη, xal 
µέχρι γήρως διήρχεσεν, Εἰ δὲ ἀδυνατεῖς πρὺς αὐτὸν 
ὁρᾷν , χαθάπερ πρὸς τὸν Ίλιον ol τοὺς ὀφθαλμοὺς 
ἑμπαθέστεροι' σὺ δὲ ἀπόθλεφον εἰς τὸν ὑπ' αὐτῷ 
τεταγμένον τῶν ἁγίων yopby, τοὺς πρὸς µίμησιν τῶν 
καθ ἡλιχίαν Ὑενομένων τῷ βίῳ λάµποντας. Τοῦτον 
τέθειχε σχοπὺν ὁ θεὺς τῇ ἡμετέρᾳ Quá. Ἐν 
οἷς πολλοὶ ταῖς ἡλιχίαις νεάζοντες, ἓν τῷ χαθαρῷ 
τῆς σωφροσύνης ἀπολιώθησαν, φθάσαντες τῷ λογισμῷ 
τὸ γῆρας , xai τῷ τρόπῳ παρελθόντες τὸν χρόνον * 
ol τὸν τῆς σοφίας ἔρωτα µόνον ἐγνώρισαν , οὐχ ὅτι 
φύσεως ἑτέρως εἶχον (ἐν ἅπασι γὰρ ἡ σὰρξ ἔπιθυ- 
pet κατὰ τοῦ πνεύματος ), ἀλλ᾽ ἐπειδὴ χαλῶς Ίχουσαν 
τοῦ εἰπόντος, ὅτι ἡ σωφροσύνη ξύλον ἑστὶ ζωῆς πᾶσι 
τοῖς ἀντεχομένοις αὐτῆς ' ἐπὶ τούτου τοῦ ξύλου τὸν 


ribus temporis cursum anteverterint, hi solum sa- D τῆς ζωῆς χλύδωνα ὥσπερ ἐπὶ σχεδίας τινὸς διαπλεύ- 


pienti: amorem cognoverunt: non quod natura 
dissimiles essent (in omnibus enim caro adversus 
spiritum concupiscit !!), sed quoniam recte eum 
audierunt, qui recte dixit, Vite ligoum quoddam 
temperantiam esse iis qui in illius studium in- 
cumbunt: hoc ligno, quasi navi aliqua, illi flu- 
ctuosum adolescentie mare prztervecti, ad portum 
divin: voluntatis appulerunt : jamque animo tran- 
quilio sunt, otioso atque ab omnibus fluctibus 
remoto, hacque felici navigatione illi beatissimi 
quidem, quoniam cum in optima spe, quasi in 
tulissimo aliquo portu, anchoris jactis res suas 


δα.) xvn. 260... '* Galat. v. 17. 


σαντες, εἰς τὸν λιμένα τοῦ θελήµατος τοῦ θεοῦ καθ- 
ωρµίσθησαν. Καὶ νῦν ἐν εὐδίᾳ xoi γαλήνῃ τὴν ψυ- 
yh» ἀχύμαντον ἔχουσι, µαχαριστοὶ τῆς εὐπλοῖας * ol 
τὸ καθ) ἑαυτοὺς ἐπὶ τῆς ἀγαθῆς ἑλπίδος, ὥσπερ ἐπί 
τινος ἀσφαλοῦς ἀγχύρας βεδαιωσάµενοι , πὀῤῥω τῶν 
χυµάτων τῆς ταραχῆς ἀτρεμοῦντες, χαθάπερ πνρ- 
σούς τινας ἀπὸ ὑψηλῆς φρυχτωρίας, τὴν τῶν ἰδίων 
βίων λαμπρότητα τοῖς ἐπομένοις προέθηχαν. Οὖκουν 
ἔχομεν πρὸς ὃν ἀποθλέποντες ἀσφαλῶς τὸν κλύδωνα 
τῶν πειρασμῶν διαφυγεῖν. Τί pov πολυπραγμονεῖς st 
τινες τῶν ταῦτα διανοηθέντων ἠττήθησαν, καὶ διὰ 
φοῦτο ἀπογινώσχεις ὡς ἀμηχάνου τοῦ πράγµατος ; 


M5 


DE VIRGINITATE. 


A 


Πρὸς τὸν χατωρθωχότα βλέπε, xaX θαῤῥῶν χατατόλ- A constituerint, abomni fluctuum perturbatione longe 


µησον τῆς ἀγαθῆς ναυτιλίας τῇ ἐπιπνοίᾳ τοῦ ἁγίου 
Ἱνεύματος , ὑπὸ χυδερνήτῃ τῷ Χριστῷ ἐν τῷ πηδα- 
λίῳ τῆς εὐφροσύνης εὐθυνόμενος. 0ὐδὲ γὰρ οἱ χατα- 
θαΐνοντες εἰς θάλασσαν ἐν πλοίοις, xat ποιοῦντες ἑρ- 
Υασίαν àv ὕδασι πολλοῖς, τὸ συμθάν τινι νανυάγιον 
χώλυμα τῶν ἑλπίδων πεποίηνται * ἀλλὰ τὴν ἀγαθὴν 
ἐλπίδα ἑαυτῶν προδαλλόµενοι, ἐπὶ τὸ πέρας τοῦ χατ- 
ορθώματος σπεύδουσιν. "H οὐχὶ πάντων ἀτοπώτατον 
ἂν εἴη, τὸ μὲν αφαλῆναξ τινα kv τῷ Ἰχριδωμένῳ πο- 
vnpbv τίθεσθαε, ὅλον δὲ τὸν βίον χαταγηρῶντας bv 
σφάλµασιν ἄμεινον ἡγεῖσθαι βουλεύεσθαι ; El γὰρ 
δεινόν ἔστιν ἅπαξ προσεγγίσαι τῇ] ἁμαρτίᾳ, xal διὰ 
τούτο ἀσφαλὲς εἶναι νομίζεις τὸ μηδὲ ἐγχειρεῖν τῷ 
ὑψηλοτέρῳ σχοπῷ ᾽ πόσῳ χαλεπώτερόν ἐστιν ἐπιτή- 


δευμα βίου τὴν ἁμαρτίαν ποιῄσασθαι , xax διὰ τοῦτο D 


ἀμέτοχον καθόλου τῆς χαθαρωτέρας διαμεῖναι ζωῆς ; 
Πῶς ἀχούῃς τοῦ ἑσταυρωμένον, ὁ ζῶν, τοῦ ἁ ποθανόν- 
τος τῇ ἁμαρτίᾳ. 6 κατ αὐτὴν ὑγιαίνων, τοῦ χε- 
λεύοντος τὴν ἀχολούθησιν ὀπίσω αὐτοῦ, ὥσπερ τι 
ερόπαιον κατὰ τοῦ ᾽Αντιχειμένου τὸν σταυρὺν ἐπὶ 
τοῦ σώματος φέροντος, ὁ μὴ στανρούμενος τῷ xó- 
σµμῳ, xai τὴν νέκρωσιν τῆς σαρχὸς μὴ] δεχόμενος; 
Πῶς πείθῃ τῷ παραχαλοῦντί σε Παύλῳ, παραστή- 
σαι τὸ σῶμά σου θυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ 
θεῷ, ὁ συσχημµατιζόµενος τῷ αἰῶνι τούτῳ, καὶ μὴ 
μεταμορφούμενος τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοός σου, μηδὲ 
περιπατῶν ἐν τῇ χαινότητι τῆς ζωῆς ταύτης, ἀλλ' 
ἔτι τὴν ἀχολουθίαν τῆς τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου ζωῆς 
περιέπων; Πῶς ἱερατεύεις θεῷ , χαίτοι εἰς αὐτὸ 
τοῦτο χρισθεὶς, εἰς τὸ προσφέρειν δῶρον τῷ θεῷ, 
δῶρον δὲ οὐχ ἀλλότριόν τι πάντως , οὐδὲ ὑποθολι- 
paloy &x τῶν ἔξωθέν σοι παρεποµένων, ἀλλὰ τὸ ἆλη- 
θῶς σὺν, ὅπερ ἐστὶν ὁ ἔσω ἄνθρωπος , τἐλειός τε xal 
ἅμωμος εἶναι ὀφείλων, κατὰ «bv περὶ τοῦ ἀμνοῦ vó- 
pov, πάσης χηλίδος τε xo λώδης ἀπηλλαγμένον ; 
Πῶς οὖν ταῦτα προσοίσεις θεῷ, 6 μὴ ἀχούων τοῦ, 
χυλύεσθαι ἱερᾶσθαι τὸν ἄναγνον ; El δὲ xal τὸν Geby 
ἐπιφανῆναί σοι ποθεῖς, τί οὐχ ἀχούεις τοῦ Μωσέως, 
παθαρεύειν ἀπὸ γάμου τῷ Aat παραγγέλλοντος , ἵνα 
χωρῄσωσι οοῦ θεοῦ τὴν ἑμφάνειαν; El δὲ µιχρά σοι 
ταῦτα δοχεῖ, τὸ συσταυρωθῆναι Χριστῷ, τὸ παρα- 
στῆσαι ἑαυτὸν Ouclav Grip, τὸ ἱερέα γενέσθαι τοῦ 
θεοῦ τοῦ ὑφίστου , τὸ τῆς μεγάλης τοῦ θεοῦ ἔπι- 


positi secure quiescunt, suszque vite lumen se- 
quentibus tanquam aliquas coelestis splendoris 
flammas protendunt. lgitur habemus, quo nos cum 
respexerimus, tentationum fluctuationes tuto per- 
transibimus. Quid curiose a me quzris, an ii, qui 
hzc ipsa animadverterunt, aliquando superati sint? 
atque propterea desperas, quasi res hzc difficilis 
sit ? Contuere ad eum qui perfectus est, fortique 
ac fidenti animo te optim:» huic navigationi, gu- 
bernatore Christo, Spiritus sancti afflatu, tempe- 
rantieque navigio vectus committe. Neque enim 
qui mare navigant, mercaturamque mari exercent, 
bi ab instituto spei cursu desistunt, naufragio de- 
territi, quod quispiam fecerit: sed bona sua spe 
ipsi excitati ad perfecti muneris finem festinant. 
Annon mazime omnium absurdum esset, qui in 
errorem incidat in exquisitissima vivendi ratione 
improbum eum putare, qui vero in omni vita in 
vitiis consenescit, opinari eum melius consulere? 
Si enim grave est semel peccatum admittere, pro- 
ptereaque tutissimum esse statuis, sublimius ali- 
quod institutum non aggredi : quanto pejus 
est, si quis vite studium in peccato adhibeat, 
eamque ob causam puriorem vitam omnino non 
experiatur ? Quomodo qui vivit, crucifixum, qui 
peccato vegetus est, peccato mortuum audiet prz- 
cipientem ut ipsum sequatur, crucem velut hostile 
tropeum corpore ferentem , is qui neque mundo 


C crucifixus, neque carnem mortificare dignatus 


est * Quomodo Paulo, qui te his verbis adhorta- 
tur**: « Exhibe corpus tuum hostiam viventem, 
sanctam, Deo placentem , » obtemperas, qui hujus 
sseculi habitum induis ; qui neque mentis tug re- 
novatione immutatus, neque novam hujus vite 
viam ingressus veleris hominis vite institutum 
persequeris? Quomodo Dei sacerdotio fungeris , 
qui ad hoc ipsum, ut munus offerres, unctus es ? 
Munus sane non omnino alienum, neque supposi- 
tum ος iis, qui tibi extrinsecus eveniunt, sed re- 


vera tuum, quod est homo tuus interior, qui tan- — 


quam agnus innocens, et perfectus esse debet, ab 
omnique macula ac sordibus remotus. Quomodo 
hzc ipsa Deo offeres, qui legi non obtemperas 


φανείας ἀξιωθῆναι * τί σοι τούτων ἐπινοήσωμεν ύψη- D prohibenti, ne sacra impurus faciat ? Ac si Deum 


λότερον, εἴπερ σοι μιχρὰ καὶ τὰ ἀπὸ τούτων δόξει ; 
Ἐχ μὲν γὰρ τοῦ συστανυρωθῆναι , xat συζῆσαι , xal 
συνδοξασθῆναι , καὶ συμθασιλεῦσαι προσγίνεται’ ἐχ 
δὲ τοῦ ἑαυτὸν παραστῆσαι τῷ θεῷ, ἀπὸ τῆς ἀνθρω- 
πίνης φύσεως xai ἀξίας , εἰς τὴν ἀγγελικήν ἐστι µε- 
τατάξασθαι. Οὗτω γάρ φησι xat ὁ Δανι]λ , ὅτι εχί- 
iat χιλιάδες παρειστήχεισαν αὐτῷ.» 'O δὲ τῆς ἆλη- 
θινῆς ἱερωσύνης λαδόµενος, χαὶ τῷ µεγάλῳ ἀρχιε- 
pel ἑαυτὸν συντάξας, μένει πάντως χαὶ αὐτὸς ἱερεὺς 
εἰς τὸν αἰῶνα, οὐχέτι θανάτῳ παραμένειν εἰς τὸ δι” 
Ἠνεχὲς χωλυόµενος. Τοῦ δὲ τὸν θεὸν εἰπεῖν χαταξιω- 
(ἴναι ἰδεῖν, οὐκ ἄλλος τίς ἐστιν ὁ χαρπὺς, f) αὐτὸ 


5 Ron. riu, 1. 


tibi apparere expetis, quid causz est, cur Moysem 
non audias, qui populo edicit, ut a nuptiis purus 
sit, quo Dei aspectum comprehendat? Sin exigua 
hec tibi videntur, cum Christo simul crucifixum 
esse, se ipsum hostiam Deo exhibere, sacerdotem 
fleri Altissimi, magnoque illo Dei splendore di- 
gnum baberi : qu:e altiora nos tibi commentabimur, 
si qux» ex iis consequantur, levia etiam putabis ? 
Ex eo enim quod simul crucilügare, una etiam vi- 
vere ac gloria florere et regnare acquiritur; ex 
eo autem, quod seipsum Deo quis exhibuit, ab 
humana. natura dignitateque licet in angelicam 


415 


S. GREGORII NYSSENI 


416 


commutari. Ita enim Daniel : « MiMies 3: mille asti- A τοῦτο τὸ χαταξιωθῆναι thy θΘεὸν Ἰδεῖν. Πάσης yàp 


terunt ei. » Qui autem est ab eo acceptus, qui verum 
sacrificium est, summoque sacerdotum principi se 
ipsum constituit, manet omnino et ipse sacerdos 
in eternum, nec a morte in sempiternum perma- 
nere prohibetur. lllius vero, qui dignum se Deum 
videre putavit, non aliquis alius fructus est, quam 
hoc ipsum, nempe quod Deum videre dignus ha- 
bitus est. Omnis enim speci summa, omnis eupidi- 
tatis perfectio, omnis et beneficentie, et promissi 
divini, et ineffabilium bonorum, qua neque sensu, 
neque cognitione percipi posse credita sunt, fipis 
hic est atque caput. Hoc Moyses expetivit, hoc multi 
prophete, hoc et reges videre cupierunt: soli 
vero hi digni putantur, qui corde puri, qui ob 


ἐλπίδος ἡ xopugh , καὶ πάσης ἐπιθυμίας , εὐλογίας 


(τε θεοῦ , ἐπαγγελίας πάσης , χαὶ τῶν ἀῤῥήτων &va- 


θῶν, τῶν ὑπὲρ αἴσθησίν τε xai γνῶσιν πεπιστευµέ- 
νων , τὸ πἑράς xal Τὸ χεφάλαων τοῦτό ἐστιν, Ó xal 
ὁ Μωσῆς ἰδεῖν ἐπεπόθησε , καὶ πολλοὶ προφῆται xat 
βασιλεῖς ἐπεθύμησαν ' ἀξιοῦνται δὲ µόνοι ol χαθαροὶ 
τῇ καρδίᾳ, οἱ διὰ τοῦτο ὄντως µαχάριοι xaX ὕντες χαὶ 
ὀνομαζόμενοι, ὅτι αὐτοὶ {ὸν θεὺν ὄψονται * ὧν ἕνεχα 
καὶ ak βουλόµεθα γένέσθαι” συστανρωθέντα Χριστῷ, 
παραστάντα τῷ θεῷ ἁγνὸν ἱερέα, χαὶ καθαρὸν θῦμα 
γενόµενον, &v πάσῃ χαθαρότητι διὰ τῆς ἁγνείας ἔαυ- 


«by ἑτοιμάσαντα τῇ τοῦ Θεοῦ παρουσίᾳ’ ἵνα xaX αὖ- 


εὺς bnc τὸν Θεὸν ἐν χαθαρᾷ τῇ καρδίᾳ, κατὰ τὴν 


«ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ χαὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ 


hoc ipsum beati sunt et. habentur, quoniam ipsi B Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν. αἰώνων. 
Deum videbunt 3 ; ex quibus te unum fieri volu- Αμήν. 

mus, qui cum Christo una crucifixus, te purum sacerdotem Deo exbibeas : quive omni pura inte- 
gritate sacrificium purum factus castitatis, ipsius przsidio te ad adentum Doniini pares, ut tu quo- 
'que puro corde Deum aspicias, ut promissio nobis facta est a Deo Servatoreque nostro Jesu Christo, 


cum quo gloria omnipotenti Deo, una cum Spiritu sancto in sempiterna ssecula. Amen. 


*! Daniel. vit, 10. 3 Matth. v, 8. 





TOY AYTOY 





ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΒΡΑΔΥΝΟΝΤΑΣ ΕΙΣ TO ΒΑΠΤΙΣΜΑ. 


.  . EJUSDEM S. GREGORII 
ADYERSUS EOS QUI DIFFERUNT BAPTISMUM ORATIO. 


Gentiano Héerveto interprete. 


Mujus mmmdi Yeges, cum leges scripserint, 44 Ot τῆς οἰχουμένης ταύτης βασιλεῖς, ἠνίχα ἂν νόμους 


hominum vitie certam regulam eonstituuftit, ess 
. Xradentos magistratibus, per iflos eas jubent pu- 
blicati- civibus, ut qu» jussa fuerint, sic serventur 
inviolata. Dedit autem magnus quoque Deus leges 
Écclesiarum ducibus , quas singulis annis certis 
temporibus proferentes, vobis legithws , e&t quse 
Scripta sunt jubemus servare pro viribus. Ecce 
ergo bonus universorum dispensator, qui annos 
revócat et temporum gubernat ambitum, diem 
adduxit salutarern quo solerhüs vocare hospites &d 
adoptionem in fllios, egenos ad gratie participa- 
tionem, ad peecátorum emundationém eos qui sunt 
inquinati sordibus peccatorum. Et hzc est vetus 
illa praedicatio, qux fait paulo anteqtam appare- 


συγγράφωσι τοὺς τῶν ἀνθρώπων βίους xa); xa- 
νονίζοντας, τοῖς ἄρχουσιν αὐτοὺς ἐγχειρίζοντες, δι) 
ἑχείνων χελεύουσι τοῖς ὑπηχόοις δηµοσιεύεσθαι , ἴν' 
οὕτως ἁπαράδατα τὰ προστεταγµένα φυλάττοιτο. 
Ἔδωχε. δὲ ὁ μέγας θεὺς vópoug τοῖς τῶν 'Exxin- 
σιῶν ἠγεμόσιν, οὓς καθ Éxacvoy ἐνιαυτὸν ἓν τοῖς 
χαθήχουσι ypóvot; προφέροντες, ὑπαναγινώσκαμεν 
ὑμῖν, xat τηρεῖν εἰς δύναμιν τὰ γεγραμ μένα χελεύο: 
pev. Ἰδοὺ τοίνυν ὁ τῶν ὅλων ἀγαθὸς οἰκονόμος , ὁ 
τοὺς ἑἐνιαυτοὺυς ἀναχυχλῶν xai χνυδερνῶν τὴν τῶν 
χρόνων περϊοδον, ἤγαγεν ἡμέραν σωτίριον, καθ ἣν 
σύνηθες ἡμῖν καλεῖν εἰς νἱοθεσίἰαν τοὺς ξένους, εἰς χά- 
ριτος μετουσίαν τοὺς πενοµένους, εἰς χάθαρσιν ἆμαρ- 
tiv τοὺς ἑῤῥυπωμένους tolg πλημμελήμασι. Καὶ 





ret Servatot : « Vox. clamantis in deserío : Parate [) τοῦτό στι τὸ ἀρχαῖον ἐχεῖνο χήρυγµα, τὸ προλαθὸν 
viam Dothini, tectas facite semitas ejus **. »Quod si ῥὀλίγον τοῦ Σωτῆρος τὴν Entgáveuxv: « ovt βοῦντος 


15 ]s3, σι, 5; Matth. iti, 9. ; Marc. I, 9. ; Joan. 1, 23. 


TE DE BAPTISMO. 


M8 


ἐν τῇ ἐρήμῳ' Ἑτοιμάσατε «hv ὁδὺν Κυρίου, εὖ- A ego nec sum Joannes, nec David : at servi huni- 


θείας ποεῖτε τὰς τρίδους αὐτοῦ. » El δὲ µήτε Ἰωάν- 
νης, µῆτε Δαθὶδ ἐγὼ, ἀλλὰ dj ταπεινότης τοῦ ὑπ- 
»pétov μὴ βλαπτέτω τοῦ Δεσποτιχοῦ νόµου τὴν δύνα- 
gv, Οὔτα Υὰρ τοὺς γραμματέας τῶν νόμων αἰδούμε- 
νοι τοῖς διηγορευµένοις πειθόµεθα * ἀλλὰ δεδοικότες 
τοῦ Νομοθέτον τὴν ἐξουσίαν, ὑποκύπτομεν τοῖς προσ- 
τάγµασιν. Ηλθε χάρις βασιλιχὴ δυσὶ τάγµασι θλι- 
δοµένοις χαριζοµένη τὴν ἄνεσιν τοῖς δεσµώταις λύ- 
σιν, τοῖς ὀφειλέταις συγχώρησιν. Καὶ διὰ τοῦτο x&v 
ἀμφοτέροις τοῖς τάγµασιν, τὰ χατάλληλα ἱἰατρεῖα 
ἀνοίγω * χαὶ μετὰ πολλῆς πεποιθήσεως ὑπισχνοῦμαι 
τὴν ix τῆς ἐπιμελείας βοῄθειαν. 

Ἵνα δὲ yh νοµίαῃ τις πολυδάπανον τὴν θεραπείαν͵ 
αὐτὰ προλέχω τὰ φάρµαχα οἷς ἐξιῶμαι τοὺς κάµνον- 
τας. Tolg μὲν γὰρ δι’ ὕδατος καὶ λουτροῦ ἐγγνῶμαι 
τὴν ὑγείαν, τῶν δὲ δι ὀλίγων δακρύων ἑξαλείφω τὴν 
νόσο. ᾽Απλῆ γὰρ dj µεταχείρησις , καὶ - θεόπεµπτος 
fj δωρεὰ, χαὶ µεγάλη ἀληθῶς R ἐπιτυχία, χωρὶς καύ- 
ctu; ἢ τομῆς χρονίων ἁπαλλαγῆναι τρανµάτων, à 
χαχῶς ἐπάθομεν ἐκ τῶν δηΥµάτων τοῦ ὄφεως, Ἔλ- 
θετε οὖν , οἱ χεχαχωµένοι, πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιμέ- 
sav, xai μὴ ῥᾳθυμίᾳ δότε «b πρᾶγμα. Nócoc γὰρ 
παλαιωθεῖσα καὶ ἑγχρονίσασα , τέχνης θεραπείας Υί- 
ντα: χρείττων. Οἱ πένητες xal ἑνδεεῖς, σπεύσατε 
πρὸς τὴν διανομὴν τῶν βασιλικῶν χαρισµάτων: τὰ 
πρύθατα, πρὸς τὴν αφραγῖδα xaX τὸ σημεῖον τοῦ σταν- 
ροῦ τὸ τῶν χαχῶν ἁλεξητήριον. Δότε pot τὰ ὀνόματα, 
ἵνα ἐγὼ μὲν αὐτὰ ταῖς αἰσθηταῖς ἑἐγχαράξω βίδλοις, 
γαὶ γράφω τῷ μέλανι * Geb; 65 ταῖς ἀφθάρτοις πλα- 
Qv ἐνσημήνηται, δαχτύλῳ γράψας ἰδίῳ, ὥς ποτε 
τοῖς Εθραίοις τὸν vópov. 

« Προσέλθετε πρὸς αὐτὸν xol φωτίσθητε, καὶ τὰ 
πρόσωπα ὑμῶν οὐ μὴ καταισχυνθῇ. Λούσασθε, 
ἀφέλεσθε τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν. » Ταῦτα ἐγράφη πρὸ 
πολλοῦ * οὐχ ἐπαλαιώθη δὲ τῶν γραμμάτων fj δύνα- 
μις, ἀλλ' ἀχμάζει χαὶ χαθ᾽ ἡμέραν ἰσχύει. Ἐξέλθστε 
τοῦ δεσµωτηρίου, παραχαλῶ. Μισῄσατε τὰ τῆς ἆμαρ- 
τίας σχοτεινὰ οἰχητήρια. Φεύγετε τὸν διάδολον, ὡς 
πιχρὸν δεσμοφύλαχα , ἐκ τῆς συμφορᾶς τῶν ἆμαρ- 
τωλῶν τρεφόµενον xai κερδαίνοντα. Ὡς γὰρ Geb 
εὐφραίνεται ταῖς δικαιοσύναις ἡμῶν, οὕτως ἐφήῄδεται 
τος παραπτώµασιν ὁ τῆς ἁμαρτίας αἴτις. Ἔξω 
τοῦ παραδεἰσου τυγχάνεις, ὁ χατηχούµενος, xotvto- 
νῶν τῆς ἑξορίας τῷ ᾿Αδὰμ τῷ προπάτορι. Νῦν δέ σοι 
τῆς θύρας ὑπανοιγομένης, εἴσελθε ὅθεν ἐξῆλθες, xat 
ph βραδύνῃς, µήπου θάνατος παρεμπεσὼν ἀποφρά- 
ξη τὴν εἴσοδον. 'H χεφαλὴ λοιπὸν λευχαίνεται , τοῦ 
βίου τὸ θέρος ἑγγὺς, τάχα ἀχονᾶται χαθ) ἡμῶν fj 
δρεπάνη, xal δέδοιχα, μὴ καθευδόντων ἡμῶν xal 
ἑνασχολουμένων ταῖς µαταίαις µαταιότχσιν, ἀθρόον 
ἐπιστῇ φοθερὸς ὁ τέµνων. Αλλ' ἐρεῖς ὁ νέος * Οὐδέ- 
πω Ὑεγήραχα. Mh τοίνυν ἁπατηθήσῃ * θάνατος γὰρ 
προθεσµίαις ἡλικιῶν οὐχ ὀρίζεται, οὐδὰ φοθεῖται τοὺς 
ἐν ἀχμῇ , χατὰ δὲ γερόντων µόνον ἔχει τὸ xpáco;. 
Καὶ τούτου µάθε τὴν καθημερινὴν πεῖραν διδάσχα- 
ly. Ὁρᾶς γὰρ τὴν χλίγην τῆς ἐχφορᾶς, ὅπως &wo- 


?* Ps3],. xxxin, ϐ. ** Isa. à, 16. 


litas legi Dominicz non afferat detrimentum. Neque 
enim legum scriptores reveriti, paremus iis quz 
ab ipsis jubentur ; sed legislatoris timentes pote- 
statem, jussis nos submittimus. Venit gratia regis, 
duobus afflictis ordinibus concedens remissionem, 
nempe vinctis liberationem, debitoribus debiti re- 
missionem. Et ideo ego quoque ambobus ordinibus 
convenientem aperio medicinam; et cum magne 
fiducia polliceor quod ex diligentia procedet auxi- 
Jium. 


Ne quis autem existimet, medicinam esee magnase 
impense, praedico ípsa medicamenta, qua sunt 
adhibenda laborantibus. Nam illis quidem promito 
sanitatem per aquam et lavacrum , horum αυίομι 
per paucas lacrymas deleo morbum. Est enim sim- 
plex applicatio, et à Deo missum donum, et ma- 
gnus revera eventus, absque ustione et sectione 4 
diuturnis liberari vulneribus, qus passi sumus a 
morsu serpentis. Venite ergo, qui malis affecti 
estis, ad vestram curationem, neque rem negliga- 
tis. Morbus enim diuturnus et inveteratus artem 
superat et curationem. Pauperes οἱ egentes, festi- 
wate ad distributionem donorum regalium ; oves, 
ad signaculum et signum crucis, quod malis opem 
fert et remedium, Date mihi nomina, ut ego ea 
jmprimam libris sensilibus, et scribam atramento; 


C Deus autem ea signet in tabulis, in quas non cadit 


interitus, soribens proprio digito ut olim legem 
Hebrzis. 

« Accedite ad eum et illuminamini, et vultus vestri 
minime pudore afficiantur **. Lavamini, auferte pec- 
cata vestra**. » Hzc quidem longo tempore apte seri- 
pta sunt: scriptorum autem vis minime est anti- 
quata , sed viget et in dies invalescit. Exite e car- 
cere, vos rogo. Odio habete tenebrosa vitii habi- 
taeula. Fugite diabolum, tanquam acerbum eorum 
qui sunt in vinculis, custodem, qui ex peccatorum 
calamitate: nutritur et quaestum facit. Quomedo 
enim justitiis nostris lmtatur Deus, ita gaudet de- 
lictis is, qui est auctor peccati. Es extra paradi- 
sum, catecbumene, socius exsilii Ade primi nostri 


D parentis, Nunc autem ostio tibi aperto inyredere 


unde es egressus, et ne tardes, ne si forte mors 
inciderit, ea tibi obstruat aditum. Caput jam ca- 
nescit: prepe est sstas' vite: in nos forte faix 
acuitur, et timeo, ne nobis dormientibus, et in 804 
spe occupatis, repente accedat messor terribilis. 
Sed, dices tu, qui es juvenis : Nondum consenui. 
Noli ergo decipi. Non definitur mors certo tempore 
setatis, neque timet eos qui sunt in ipso flore aetatis, 
in solos autem senes. obtinet. dominatum. Hujus 
autem accipe magistram quotidianam experientiam. 
Vides enim, quo mortui efferuntur, feretrum, quam 
inaequaliter, et ut contigit, omnem effert ztatem, 


πα 


419 S. GREGORII. NYSSENI 490 
hodie senem, cras florentem et elegantem adole- À µάλως, xat ὡς ἔτυχε. πᾶσαν ἡλιχίαν ἔξάχει, σήμµε- 


scenterp, paulo post eum cui caperat apparere 
lanugo : rursus virum robustum et valentem viri- 
bus, et rursus vetulam simul et virginem. Hzc a- 
spicientes nos muniamus, ut non simus metu vacui. 
Non magno eveniet negotio ut exinaniatur uter 
spiritus, 5i 06 parum fuerit apertum, neque est 
difficile hominem momento temporis animam 
emittere. 

Video, quando aliquis terre motus in mundo 


: exortus fuerit, aut fames pestisve szvierit, aut 


irruptio facta sit inimicorum, festinare omnes ad 
baptisterium, ne vacui gratia excedant ab homini- 
bus. Quid vero? Annon alii varii et inopinati ca- 
sus eamdem vim babent quam illa mala ? Apople- 
xi, syncopa , inopinata suffocationes, ventorum 
irruentes procellze? Nonne videmus, eos qui currunt, 
cadere, et qui comedunt , plane cessare a nutri- 
mento, et qui dormiunt duci ad mortem somni 
iSororem ? Confirma οἱ stabili vite instabilitatem 
et incertitudinem. Noli negotiari, aut cauponari 
gratiam , ne a dono excidas. Tantum debe , quan- 
tum possit condonari, et quod non possit exclu- 
dere regis benignitatem. Terre enim principes, 
quando aliquem acceperint, qui publica supra 
modum appetierit , et se regia pecunia etiam supra 
satietatem impleverit, desperant quidem fore ut 
reddat, acerbe autem puniunt, poena contenti pro 
pecunia. Multum temporis dedisti voluptati, da 


pov τὸν πρεσθύτην, αὗριον τὸ ἀνθοῦν xat yaplev µει- 
ράχιον, μετ ὀλίγον τὸν αὐξανόμενον τοῦ ἑούλου, πά- 
λιν τὸν ῥωμαλέον, καὶ ἀχμάζοντα, αὖθις τὴν γραῦν, 
ὁμοῦ τὴν χόρην. Ταῦτα ὁρῶντες, τὴν ἁδηλίαν &aga- 
λισώμµεθα * Οὐ γάρ ἐστιν ἐργῶδες, ἵνα ἀσχὸς χενωθῇ 
τοῦ πνεύματος, μικρὸν ὑπανοιγέντος τοῦ στόµα- 
τος, οὐδὲ δύσχολον ἄνθρωπον ἐν ἀχαρεῖ τὴν ἆνχην 
προέσθαι. 

Ορῷ ὅταν ποτὲ σεισμὸς ἐπιγένηται τῷ βίῳ, 1j 
λιμὸς, f) πολεµίων καταδρομὴ, πάντας ἐπειγμένως 
ἐπὶ τὸ βαπτιστήριον σπεύδοντας, ἵνα μὴ xsvot τῆς 
χάριτος ἐξ ἀνθρώπων ἀπέλθωσιν. Τί οὖν; τὰ ἄλλα 
τὰ ποιχίλα πάθη xal ἁπροσδόχητα οὐχ ἰσοδυναμεῖ 
τοῖς χακοῖς ἐχείνοις;, ᾽Αποπληδξίαν, παρακοπαὶ, πνί- 
ξεις ἀδόχητοι, πνευμάτων ἑνστάσεις, καὶ τὰ τούτων 


. ἀχόλουθα» Οὐ βλέπομεν τοὺς ἓν τῷ τρέχειν πίπτον- 


τας, ἑαθίοντας xai τελείως τῆς τροφῆς πανοµένους, 
καθεύδοντας xaX λανθανόντως τῷ ἁδελφῷ τοῦ ὕπνου 
«ip θανάτῳ προσαγοµένους; Ασφάλισαι τὸ ἀστάθμη- 
τον xai ἄδηλον τοῦ βίου. Mh ἑἐμπορεύου τὴν χάριν, 
ἵνα pf ἑχπέσης τῆς δωρεᾶς. Τοσαῦτα χρεώστησον, 
ὅσα δυνατὸν xal συγχωρηθῆναι, ὅσα xai τὴν φιλαν- 
θρωπίαν τοῦ βασιλέως οὐχ ἀποχλείσει. Καὶ γὰρ οἱ 
τῆς Υῆς ἄρχοντες ὅταν τινὰ λάδωσιν ὑπεράγαν σπα- 
θήσαντα τὰ δηµόσια, χαὶ τῶν βασιλιχῶν χρημάτων 
ὑπὲρ χόρον χατατρυφήσαντα, τῆς μὲν ἀποδόσεως 
ἀπογινώσχουσι * χολάζουσι δὲ πικρῶς, ἀντὶ τῶν χρη- 
µάτων ταῖς τιµωρίαις ἀρχούμενοι, Ἠολλοὺς χρόνους 


δἶαπι aliquid philosophis, Exue veterem homi- (c. ἐχαρίσω τῇ ἡδονῇ: δὺς καὶ τῇ φιλοσοφίᾳ σχολἠν. ᾿Από- 


nem tanquam vestem sordidam , qua est plena 
probro et dedecore, qus ex peccatorum conflata 
est multitudine, et consarcinata ex miserabilibus 
pannis iniquitatis. Accipe autem indumentum in- 


. corruptionis, quod explicatum et extensum tibi 


Christus porrigit ; nec repelle donum , ne injuria 
λ[ῆοίαρ eum, qui dedit. In luto diu es volutatus ; 
festina ad meum Jordanem , non Joanne vocante , 
sed Christo adhortante. Fluvius enim gratie fluit 
ubique , non fontes habens in Palzstina, et vici- 
num mare influens, sed totum orbem terrarum 
cireumiens, et ingrediens paradisum , fluens ex 
adverso illorum quatuor, qui illinc e ffluunt , et in 
paradisum longe pretiosiora inferens, quam que 


6ucat τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, ὡς ἱμάτιον ῥυπαρὸν, τὸ 
αἰσχρὸν, τὸ Yépov αἰσχύνης τὸ ἐκ τοῦ πλήθους τῶν 
ἁμαρτιῶν πολυχόλλητον, τοῖς οἰχτροῖς, ῥαχίοις περ:- 
χεχεντηµένον τῆς ἀνομίας. Δέξαι δὲ τὸ τῆς ἀφθαρσίας 


ἔνδυμα, ὅπερ ὁ Χριστός σοι διαπλώσας προτείνεται, 


καὶ μὴ ἀπώσῃ τὴν δωρεὰν, ἵνα uj ὑθρίσῃς τὸν δωρη- 
σάµενον. Ἐπὶ μακρὺν ἑνεχυλίσω τῷ βορθόρῳ' σπευ. 
σον, ἄνθρωπε, ἐπὶ τὸν ἐμὸν Ἰορδάνην , οὐχ Ἰωάννου 
καλοῦντος, ἀλλὰ Χριστοῦ προτρέποντος. Ὁ γὰρ τῆς 
χάριτος ποταμὸς ῥεῖ πανταχοῦ, οὐκ ἐν τῇ Παλαι- 
στίνῃ τὰς πηγὰς ἔχων, xa εἰς τὴν γείτονα χαλυπτό- 
µενος θάλασσαν, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην χυχλῶν, 


xaY εἰσδάλλων εἰς τὸν παράδεισον * ἀντιπρόσωπος 


ῥέων τῶν τεσσάρων τῶν ἐχεῖθεν ἀποῤῥεόντων, xoi 


illinc exportantur. Nam illi quidem ferunt aro- D πολὺ τιµιώτερα εἰσάγων εἰς τὸν παράδεισον τῶν ἐχεῖ- 


mata, agriculturam et germen terre; hic autem 
infert homines a Spiritu generatos. Quocunque tra- 
xeris, iliuc transQuit ; derivatur in totum orbem 
terre , et non consumit fluentum in iis in que di- 
viditur. Fontem enim divitem habet Christum, et 
ex illo fluens inundat mundum universum. Hic est 
dulcis et potabilis, nihil injueundz salsugiuis 
attrahens. Dulcis enim redditur adventu Spiritus , 
nt fons Mara attactu ligni **. ls a piis facile potest 
transmitti, profanis autem perprofundus, et nec 
ab iis quidem potest adiri. Imitare Jesum Nave. 
Porta Evaugelium , sicut ille arcam ; dimitte de- 


** Exod. xv, 27. 


θεν ἐχφερομένων. Οἱ μὲν Yàp φέρουσιν ἀρώματα, 
γεωργίανι χαὶ βλάστηµα γῆς. Ὁ δὲ ἀνθρώπους εἰσ- 
«φέρει γεννήµατα πνεύματος. Ὅπου δ᾽ ἂν ἑλχύσῃς, 
ἐχεῖ μεταῤῥεῖ, πρὸς πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ἔξοχε- 
πεύεται, xal οὐ δαπανᾷ àv τοῖς µεριζοµένοις τὸ ῥεῖ- 
9pov. Πηγὴν γὰρ ἔχει πλουσίαν τὸν Χριστὺν, xai 
ἀπ᾿ ἑκείνου ῥέων,. σύµπαντα πελαγίζει τὸν χόσμον. 
Γλυχὺς οὗτος καὶ πότιµος, οὐδὲν τῆς ἀηδοῦς ἄλμης 
ἐπιαυρόμενος. Ἡδύνεται γὰρ τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ 
πνεύματος ὡς ἡ Μεῤῥὰ πηγὴ τῇ θήδει τοῦ ξύλον, 
διαθατὸς τοῖς εὐσεθέσι, τοῖς δὲ βεθήλοις ἀγχιθαθὴς 
καὶ ἁπρόαιτο;. Μἰμησαι τὸν Ἰησοῦν τὸν Ναυἡ. Bá- 


“ 


mes 


421 


DE BAPTISMO. 


423 


στασον τὸ Εὐαγγέλιον, ὡς ἐχεῖνος τὴν κχιδωτόν’ A sertum, nempe peccatum; transi Jordanem ; fe- 


ἄφες την ἔρημον, τὴν &paprlav* περαιώθητι τὸν 
'lopbávnv* σπεῦσον εἰς τὴν χατὰ Χριστὸν πολιτεἰαν, 
εἰς τὴν γῆν τὴν γόνιµον τῶν εὐφραινόντων χαρπῶν, 
τὴν ῥέουσαν, χατὰ τὴν ἐπαγγελίαν, μέλι xal γάλα: 
χατάλυσον τὴν Ἱεριχὼ, τὴν παλαιὰν συνῄθειαν, 
μὴ ἀφῆς αὐτῆς ὀχύρωμα ' &x θεμελίων λῦσον τῶν 
ἁμαρτωλῶν λογισμῶν τὴν μητέρα. ποίησον τοὺς 
δολεροὺς Γαθαωνίτας οἰχέτας τοῦ Ἱσραὴλ , τουτέστι, 
ὀσόλους τοὺς πονηροὺς λογισμοὺς τοῦ κατὰ τὸ Εύαγ. 
[Sev βίου " ᾿λιθοδολείσθω ὁ σοφιστὴς xal πλεον- 
έχτης "Ayap* ὁ τὴν γλῶσσαν τὴν χρυσῆν ὑφελόμενος. 
Οὗτος δέ ἐστιν ἐχεῖνος ὁ τῆς τιµίας ἐντολῖς ἀφανίσας 
τὴν τἠρησιν. Πάντα ἑἐχεῖνα τύπος ἡμέτερος, πάντα 
προμηνύματα τῶν νῦν φαινομένων πραγμάτων. 


«Ἀπόλυσον λοιπὺν τοῦ βίου σου τὸν γαστρίµαρ- 
qo xópaxa* δὺς τῇ περιστερᾷ χαιρὸν ἐπιπτῆναί 
σοι” fjv πρῶτος Ἰησοῦς τυπικῶς ἐξ οὐρανοῦ χατ- 
Ίγαγε, τὴν ἄδολον, τὴν πραῦτάτην, τὴν πολύγονον’ 
Ἶτις ἐπειδὰν εΌρῃ ἄνδρα κεχαθαρµένον ὡς πύριον 
χαλῶς ἠσχημένον, εἰσοιχίζεται, xal ἑπωάξουσα πυροῖ 
εν deyhv, xat πολλὰ τίχτει xai εὐχαρῃ τὰ ἑαυτῆς 
τέχνα. Ἑαῦτα δέ εἰσιν ἀγαθαὶ πράξεις χαὶ λόγοι σε- 
pvo, πίστις, εὐσέθεια, δικαιοσύνη, σωφροσύνη, 
ἀγνεία, καθαρότης. Ταῦτα τέχνα τοῦ πνεύματος, 
χτγµατα δὺ ἡμέτερα, Μέχρι πότε μαθητὴς τῶν πρώ- 
των στοιχείων; “Ανοιξόν σου την ψυχὴν ὡς δέλτον, xat 
συγχώρησον ἡμῖν ἐγχαράξαι µάθηµα τέλειον’ μὴ ἀεὶ 
μετὰ τῶν παίδων Ψελλίζου” μὴ νηπιώδης τὴν φρένα. 


stina ad vitzs institutionem, qua est ex Christo, 
ad terram qu: fert fructus letitiam afferentes, 


quis convenienter promissionl fluit melle et lacte. 


Everte Jericho, veterem nempe consuetudinem , 
ne dimittas eam munitam. Dirue a fundamentis 
matrem peceantium cogitationum. Dolosos Gabao- 
nitas fac servos Israelis, hoc est, malas cogita- 
tiones servas vit:e Evangelicz : lapidibus obruatur 
qui sibi usurpabat, et alieni appetens erat Achar, 
qui linguam suffuratus est auream. Is autem ille 
est , qui honorandi precepti delevit observationem. 
Omnia illa nostra sunt figura. Omnia sunt prisi- 
gnificatjones eorum , quze nunc apparent. 


À vita tua solve voracem corvum 17. Da eolumbae 
tempus ut ad te advolet, quam primus Jesus typice 
e caelo deduxit "5, qua est doli nescis, mansuetis- 
sima et feriilissima : qua postquam invenerit vi- 
rum purgatum , ut argentum recte exercitum et 
expolitum, in eo lubenter habitat, et animam 
igne tanquam ova fovens, multos ei parit et do- — 
nat fllios. li autem sunt bon: actiones , et honesti 
sermones , fides , pietas, justitia , temperantia , ca- 
stitas, puritas. Hi sunt filii Spiritus, nostrse au- 
tem possessiones. Quousque eris discipulus primo- 
rum elementorum ? Aperi animam tuam tanquam 
tabulam, et concede nobis, ut imprimamus per- 
fectam disciplinam, non semper balbutiens cum 


"Egu8pun ὑπὲρ σοῦ, ὅτι Ynpácaq λοιπὸν μετὰ τῶν ϱ pueris, non mente infans. Me tui pudet, quod cum 


χατηχουµένων ἐκδάλλη, ὡς παιδάριον ἄνουν xa 
οὐχ ἐχέμυθον, μέλλοντος μυστηρίου λαλεῖσθαι. Ἑνώ- 
θητι τῷ μυστιχῷ λαῷ xal µάθε λόγους ἀποῤῥήτους, 
φθέγξαι μεθ) ἡμῶν ἐχεῖνα, ἃ xat τὰ ἑξαπτέρυγα 
Σεραφὶμ. μετὰ τῶν τελείων Χριστιανῶν ὑμνοῦντα 
λέγει. Ἐπιθύμησον τροφῆς ἑνδυναμούσης duyfy: 
γεῦσαι πόµατος καρδίαν εὐφραίνοντος * ἑράσθητι 
μυστηρίου εἰς νεότητα τοὺς παλαιοὺς ἀοράτως ἀμεί- 
βοντος. ῬΜίμησαι τὸν Αἰθίοπα τὸν εὐνοῦχον τῆς ζεού- 
εης ἐπιθυμίας. Καὶ γὰρ ἐχεῖνος ἐπειδὴ τὸν Φίλιππον 
προσαχθέντα παρὰ τοῦ Πνεύματος σύνεδρον ἐπὶ τοῦ 
ἅρματος ἔλαδεν, ὁδοῦ δὲ πάρεργον ἔμαθε μὴ àva- 
Τινώσχειν µόνον, ἀλλὰ xal γινώσχειν τὸν σοφὸν 
Ἡσαῖαν ' ἐγεύσατο δὲ διὰ τῆς ἑρμηνείας ὡς ἀγαθὸς 
σχύλαξ τοῦ αἵματος xai τοῦ αφαγέντος ἀμνοῦ' σφο- 
ὁρῶς τοῦ Φιλίππου καθυλάκτησεν, μέχρις οὗ πρὸς τὴν 
τελείαν αὐτὸν θήραν τῆς ἓν χεροὶ προφητείας ὡδή- 
Υησεν' αὐτοσχέδιον δὲ τὸ βάπτισμα ζητήσας ἔλαδεν, 
οὖτε χαταγωχίαν ἀναμείνας, οὔτε πόλιν ἡ χώµην, ἢ 
τὺν τόπον ἁγιάσματος ἐκδεξάμενος, λογισάµενος δὲ 
σωφρόνως, ὅτι πᾶς τόπος τοῦ κοινοῦ Δεσπότου, xat 
πᾶν ὕδωρ ὀπιτήδειον εἰς τὴν τοῦ βαπτίαµατος χρείαν, 
μήνον ἐὰν εὕρῃ πίστιν τοῦ λαμθάνοντος, xal εὖλο- 
γίαν τοῦ ἁγιάζοντος ἱερέως. Mh παροξύνῃς τὸν βα- 


πτιστην βραδύνων, μηδὲ παροργίσῃς αὐτὸν ἡμέραν 


ἐς ἠαέρας ἀναδαλλόμενος, xai δαπανῶν ἐν ὑποσχέ- 


consenuefis, adhuc ejiciaris cum catechumenis, 
tanquam insipiens puellus, et qui arcana non po 
test. celare, cum dicendum sit mysterium. Unire 
populo mystico, et arcanos disce sermones. Elo- 
quere nobiscum illa , que sex alas habentia Sera- 
phim cum perfectis Christianis dicunt hymnos ca- 
nentia. Desidera cibum qui confirmat animam ; 
gusta potum qui cor exhilarat ; ama mysterium , 
quod eo modo, qui non cadit sub aspectum, vete- 
res transmittit ad juventutem. Imitare /thiopem 
eumucbum ferventig desiderii, Etenim ille post- 
quam Philippum a sancto Spiritu adductum a«- 
sumpsit in curru consessorem ; in via àutem aliud 
agens, non animadvertit, se sapientem Isaiam 
non solum legere, sed etiam intelligere. Gustavit 
autem interpretationem , tanquam bonus catulus 

sanguinis et agni occisi, vehementer allatravit 
Philippum , donec eum deduxit ad perfectam ve- 
nationem prophetis, quam habebat in manibus, 
et minime operosum a se petitum baptisma acce- 
pit , nec exspectans diversorium , neque civitatem 
aut vicum , aut locum sanctificationis **, prudenter 
autem reputans quod omnis locus est communis 
Domini, eL omnis aqua est apta ad usum bapti- 
smatis, si modo invenerit fidem ejus, qui id ac- 
cepit, et benedictionem sacerdotis sanctificantis. 


*! Gen, vin, 6, 7... ** Matth. i1, 16; Marc. i1, 10. 3 Act. vit, 27 sqq. 














3— ———  --- 





&23 S. GREGORII NYSSENI 424 
Noli nimis tardando irritare baplizatorem, nec A σεσι τὸν ῥέοντα χρόνον, pijmoxé σου ταῖς ὁμοίαις 


eum ad iram provocare, diem de die differens, et 
tempus quod effluit in promissis consumenDa , ne te 
iisdem vocibus insecletur, quibus Joannes, te fe- 
tum viperz nominans ?*, et surdam aspidem, quz 
efferatur ad vocem incantatoris *! ; vel acutam, vel 
splendentem tibi ostendat securim, sitam juxta ar- 
borem et minantem amputationem **, In electione 
malorum magis est eligendum, ut quis salutare 
lavacrum assecutus , rursus sil in peccato , quam 
ut gratie expers vitam finiat. Nam peccatum qui- 
dem veniam fertasse consequetur, aut clementiara , 
cujus magna est spes apud bonos; alteri autem 
est omnimo velita salus ex certa et definita sen- 
tentia. Nam cum audiero vocem quz non menti- 


φωναῖς Ἰωάννου χαθίχηται, γέννημά σε ὀνομάζω, 
ἐχίδνης, ἡ ἀσπίδα xoghv, πρὸς τὴν φωνὴν τοῦ Ex- 
άδοντος ἀγριαίνουσαν, ἡ τὴν ἀξίνην σοι δείξη τεθη- 
γμένην xai στίλδουσαν, παραχειµένην τῷ δένδρῳ, 
καὶ τὴν τομὴν ἀπειλοῦσαν. Αἱρετώτερον ἐν χαχῶν 
ἐχλογῇ ἀξιωθέντα τινὰ τοῦ σωτηρίου λουτροῦ, γενέ- 
σθαι πάλιν ἐν ἁμαρτήματι, Ἡ τῆς χάριτος ἀμέτοχον 
τελευτῆσαι τὸν βίον. Τὸ μὲν γὰρ πλημμέλημα τυ- 
yb» xoi συγγνώµης f) φιλανθρωπίας ἀξιωθήσεται, 
ᾗε πολλὴ (παρὰ τῶν ἀγαθῶν ἐλπίς, τὸ δὲ παντά- 
πασιν ἀπηγορευμένην ἔχειν τὴν σωτηρίαν ἐξ ἆπο- 
Φάσεως ὡρισμένης ' ὅταν γὰρ ἀχούσω τῆς ἀφευδοῦς 
φωνῆς λεγούσης, « Αμὴν, ἁμῆν λέγω σοι ΄ δὰν pf 
τις γεννηθῇ ἄνωθεν, οὐ δύναται ἰδεῖν τὴν βαΣιλείαν 


tur, dicentem : « Amen, amen dico vobis : nisi quis B τοῦ Θεοῦ, » οὐδὲν δύναµαι τοῖς ἀμνήτοις προσδοχῆ- 


natus fuerit desuper, non potest videre regnum 
Dei ?*, » nibil boni possum exspectare iis qui my- 
seriis non sunt initiati. Quamnam enim revera 
veniam aequum est eis impertiri, qui regis gra- 
liam affecerunt contumelia, seris alieni non ad- 
mittentes rescissionem , nec amplectentes liberta- 
tem, qua sua sponte ad eos e coelo descendit , 
per doni autem contemptum, eum qui donavit 
probro et dedecore afficieutes? Animam minime il- 
]uminatam, et regenerationis gratia non ornatam, 
nescio an angeli suscipiant , postquam fuerit a cor- 
pore separata, Quomodo enim, cum non sit obsi- 
gnata, nec ullum ferat signum sui Domini? ime 
est verisimile per aerem ferri errantem et vagan- 
tem, et minime quaesitam, ut quz Doinino careat, 
quarentem quietem et locum, in quo maneat , et 
non invenientem, (írustra deflentem eL inutiliter 
penitentem , non secus atque divitem qui indue- 


σαι χρηστόν. Tívo; γὰρ ὄντως συγγνώµης δίχαιον 
τοῖς τοιούτοις µεταδιδόναι, ob τὴν βασιλιχὴν χάριν 
ἐνύδρισαν, μὴ δεξάµενοι τὰς ἁποκοπὰς τῶν χρεῶν, 
μηδὲ προσχυνῄσαντες τὴν ἐλευθερίαν xai ἁσπασάμε- 
yot, αὐτεπάγγελτον πρὸς αὑτοὺς ἑλθοῦσαν ἐξ obpa- 
νῶν * διὰ δὲ τῆς χαταφρονῄήσεως τοῦ δώρου, τὸν δω- 
ρησάµενον ἀτιμάσαντες; Ψυχὴν ἀφώτιστον χαὶ τῇ 
χάριτι τῆς παλιγγενεσίας uf] χοσμηθεῖσαν, οὐχ οἶδα 
οὐδὲ εἰ ἄγγελοι μετὰ τὸν χωρισμὸν τοῦ σώματος 
ὑποδέχονται. 1ῶς γὰρ τὴν ἀσφράγιστον, τὴν μηδὲν 
τῆς δεσποτείας ἐπίσημον φέρουσαν; 'H εἰχὸς ἐμφέρε- 
σθαι τῷ ἀέρι πλανωμµένην xal ἀλητεύουσαν, xot ἀζή- 
τητον, ὡς ἀδέσποτον' ἐπιθυμοῦσαν ἀναπαύσεως xal 
μονῆς, xai μὴ εὑρίσχουσαν ὀδυρομένην ἀνόνητα, xol 


 µεταμελομένην ἄπραχτα ὁμοίαν τῷ πλουσίῳ, ἓν 


πορφύρα, xat βύσαος ἠμφίαζεν, τρυφὴ δξ παντοία 
xai ἁπόλαυσις ἁθροδίαιτος ἔτρεφεν, ὕλην τοῦ ἁσθέ- 
στου πυρός. 


batur purpura et bysso, quemque lautug et delicatus omnis generis cibus alebat, materiam ignis, 


qui non potest exstingui **.. ^ 

Velo autem vobis etiam narrare quemdam ser- 
monem viri infelicis, qui magnam spem non erat 
sssecutus, et aquam quzrebat in tempore, quo aqua 
deficlebat, Nuper enim, quando Scytharum no- 
modum incursio plurimum agri simul cum babita- 


toribus diripuit et evertit, in hac Comanorum . 


civitate vicima suburbanis barbarorum, quidam 
juvenis nobili loco natus, Archias nomine, quem 
ego sciebam sgerrime ferre et privata et commu- 
Dia mala patri», egressus est ex civitate οἱ ex 
presidio, ut diligenter speeularetur, quot erant, 
qui predas agebant barbari, et queenam erant ea 
que contingebant, et cum incidisset in hostes, 
sagiltis fuit appetitus. Qui cum cecidisset et ad 
mortem properaret, quam maxima poterat voce 
exclamabat (erat enim baptismi sacramento non- 
dum initiatus) : Montes et silvae, baptizate; arbores, 


et rupes, et fontes, date gratiam! Et has misera- 


biles voces edens, vitam fiulit. Quas cum rescivis- 
sel civitas, eas magis deflevit, quam casum belli. 
liuic similes sunt ii quoque, qui a morbis repente 


Ἐθέλω δὲ ὑμῖν εἰπεῖν τινα xal λόγον ἀνδρὸς 
ἁθλίου, ἀἁποτυχόντος τῆς μεγάλης ἐλπίδος, xai ζη- 
τοῦντος ὕδωρ ἐν ἀνύδρῳ χαιρῷ. Πρώην γὰρ fjvixa 
ἡ καταδρομὴ τῶν νοµάδων Σκχυθῶν, πολλὴν σὺν τοῖς 
οἰχοῦσι χώραν ἡφάνισεν, ἐπὶ τῆς Kopavaltv πόλεως 
ταύτης ἁστυγείτονος τὰ προάστεια τῶν βαρδάρων 
ληϊζομένων , ἀνήρ τις νέος τῶν εὐπατριδῶν, ᾽Αρχίας 
τοὔνομα, ὃν xal αὐτὸς ἀκριδῶς ἠπιστάμην περιαλ- 
γεῖν τοῖς τε ἰδίοις xal κοινοῖς τῆς πατρίδος καχοῖς 


D α1ξήλθε τῆς πόλεως καὶ τοῦ φρουρίου, ὡς χατοπτεῦ- 


σαι ἀχριδῶς, πόσοι μὲν ol λῃοῦντες. βάρδαροι, τίνα 
δὲ τὰ συµθδαΐνοντα πάθη ' καὶ περιπεσὼν τοῖς πολε- 
μίοις κατετοξεύθη. Πεσὼν δὲ καὶ πρὸς τὸν θάνατον 
ἐπειγόμενος, ὡς εἶχε δυνάµεως, ἀνεδόα (xat γὰρ tv 
τῶν ἁμυήτων)' ὍὌρη καὶ νάπαι, βαπτίσατε * δένδρα, 
καὶ πέτραι, xai πηγαὶ, δότε τὴν χάριν. Καὶ τας 
οἰχτραῖς φωναῖς ταύταις ἐπετελεύτηᾶεν. "Ac xai ἡ 
πόλις μαθοῦσα, πλέον τῆς συμφορᾶς τῆς χατὰ τὸν 
πόλεμον ἀπεθρήνησεν. Ἡαραπλήσιοι δὲ τούτῳ καὶ οἱ 
παρὰ τῶν νόσων ἀθρόως πιεζόµενοι. "Ovav γὰρ ὁ 
χθὲς ὑγιαίνων χαὶ μαχροὺς ἑαυτῷ τοὺς χρόνους τῖς 


ο $?* Matth. 11,7. ? Psal.rvi, S. " Luc. 51, 9. ?^ LJoan. ui, 9... ** Luc. xvi, 19» 


£25 DE BAPTISMO. - 496 
ζωῆς διαγράφων πάθῃ τὸ τοῦ παλαιοῦ µαταιόφρονος, A opprimuntur. Cum enim el, qui heri erat sanus, ct 


xai λεχθῇ πρὸς αὐτὸν ἐκ τῆς ἀπογνώσεως, ὅτι ταύτῃ 
τῇ νυχτὶ dj ψυχἠ σου τοῦ σώματος λύεται, τότε θό- 
ρυδος xol χραυγή ΄ καὶ πάντα ἓν ῥοπῇ χαιροῦ ῥξέως 
ζητεῖται, τὰ σχεύη, τὸ ὕδωρ, ὁ ἱερεὺς, ὁ λόγος ὁ πρὸς 
τὴν χάριν προευτρεπίζων, ὃν ἀπαιτεῖ μὲν d χρεία, 
ἐπισχοτεῖ δὲ ἡ νόσος, σφοδρὸν καὶ ἀνένδοτον ἐργαζο- 
µένη τὸ ἆσθμα. Καὶ ποιεῖ τὸν θόρυθον τῆς κατὰ 
πόλεµον συνοχῆς οὐχ ἑλάττονα ' πάντες δὲ οἱ χατὰ 
thv οἰχίαν ἀλλήλοις ἁπαντῶντες ἐχρήγνυνται  χαὶ 
ὠθισμός ἐστι, καὶ ταραχὴ, xal θρόος γοώδης καὶ 
ἄσημος, ὥσπερ ἓν νυχτοµαχίᾳ ἀλλήλοις ἐμπλεχομέ- 
νων, δούλων, συγγενῶν, φίλων, τῶν παίδων, τῆς 
γαμετῆς Ὡς ἔτι τοίνυν χαιρὸς εἰρήνης, τὰ καθ) ἑαν- 
τοὺς σωφρόνως διαθώµεθα. Ἐν σχολῇ xai Υαλήνῃ τοῦ 


βίου δέξασθε τὴν τοῦ Χριστοῦ δωρεὰν, ὅτε xal ὁ λαµμ- B 


θάνων τὴν ὑψηλὴν xal ἀσύγχριτον αὐεργεσίαν μεθ) 
ἡδονῆς τῷ χαταλόγῳ τῶν νυἱοθατουμένων συναριθμεῖ- 
ται, xa οἱ γνώριµοι πάντες τὴν ἐχείνου πρὸς τὸ 
χρεῖττον µεταποίησιν ἑἐξαίρετον χαρὰν xal εὑφροσύ- 
γην ποιοῦνται. 


λλλὰ δέδοιχα, quoi, τὸ τῆς φύσεως ἡμῶν εἰς 
ἁμαρτίαν εὔχολον, xal διὰ τοῦτο πρὸς τὴν χάριν τῆς 
παλιγγενεσίας βραδύνω. Εὐπρόσωπον μέν σου τῆς 
δειλίας τὸ πρόσχηµα, xal χαλῶς σαυτὸν χατασχηµα- 
εἶζεις τῷ τῆς εὐλαθείας πλάσματι' ἀλλά σοι σύν- 
«ομος ἐρώτησις προσαχθεῖσα ἀρχέσει προγυμνῶσαι 
«ἣν σχηνἡν εὐχόλως. Ἐπεὶ γὰρ, ὁ δεδοικέναι λέγων τὴν 
ἁμαρτίαν, χατηχούµενος ὑπάρχεις, viva ἄρα ἕᾗς βίον 
ἀχατηγόρητον, ἢ τὸν ἀναμάρτητον, ἡ τὸν iv &pap- 
τίαις; El. μὲν γὰρ τὸν ἀναμάρτητον, τί δειλιᾷς τὸ βά- 


τισμα, xai πρὸ ἐχείνου τηρῶν τὴν νοµοθετηµένην 


ἀχρίθειαν ; El 66 σοι ἀχάθαρτος xa ἀφύλαχτος ἡ ζωὴ 
βραδύνων ἓν ἀνομίαις, καὶ τῇ μαχρᾷ συνηθείᾳ ἕξιν 
χτώµενος τοῦ καχοῦ, πρόδηλον ὅτι τὴν ἑσχάτην áva.- 
μένεις ἀναπνοήν" ἵνα τῷ βαπτίσµατι παραληφθέντι 
χατὰ τὴν τελευταίαν ὥραν συντελεσθῇ ἡ ζωή. Τοῦτο 
& ἐστι xatvh xal παράδοξος ἑμπορία, οὐ χρυσοῦ καὶ 
ἐσθῆτος, ἀλλὰ πλήθους ἀνομιῶν καπηλεία περίεργος 
τῆς χατὰ ψυχὴν χαθάρσεως. Καὶ καθάπερ οἱ χοῖροι 
rb» ἐκ πηλοῦ µετέρχονται, χαὶ τὸν βόρθορον ἔχου- 
ctv αὑτοῖς ἑνδιαίτημα οὕτως οἱ ταῖς ἀκαθαρσίαις 


vita: sibi longum tempus. dimetiebatur, acciderit 
id quod ili qui olim vana cogitabat, et ei dictum 
fuerit ex desperationo : Hac noete anima tua sol- 
witur a corpore !*, tunc magnus oritur tumultus 
et clamor; ei omuia momento temporis aeriter 
queruntur, vasa, aqua, sacerdos, sermo qui pre- 
paret ad gratiam, quem usus quidem postulat, in- 
terrumpit autem morbus, qui efficit, ut vehemens 


«οἱ frequens sit anhelitus, et facit non minorem 


perturbationem, quam qus est, cum urget bellum ; 
omnes autem qui sunt domi, sibi invicem occur- 
rentes erumpunt; estque protrusio, tumultus, mur- 
murque et susurrus flebilis, et incertus tanquam 


in prelio navali, se invicem implicantibus servis, . 


cognatis, amicis, filiis, uxore. Donec est ergo tem- 
pus pacis, in otio et vitae tranquillitate res nostras 
componamus. Accipite Christi donum, quando is 
qui altum et incomparabile accipit beneficium, cum 
voluptate refertur in numerum eorum qui ado- 
ptantur in filios ; et omnes noti et familiares, ex illa 
mutatione in melius summam voluptatem capiunt 
et letitiam. 

Sed timeo, inquis, nature nostre ad vitium 
proclivitatem, et ideo differo accedere ad gratiam 
regenerationis. Speciosus est quidem tnus prztex- 
tus timiditatis, et diligentis cautionis speciem re- 
cte prs& te fers; sed brevis tibi proposita interro- 
gatio sufficiet ad scenam facile aperiendam. Dic 
enim, qui dicis te timere peccatum, cum οἷς cate- 
chumenus, quemnam dicis vivere vitam, in quanr 
nulla cadit reprehensio? eumne, qui non peceat, 
an eum qui est in peccatis? Si enim eum, qui non 
peceat, qui times baptismum, cum etiam ante eum di- 
ligenter observes id quod est lege constitutum ? Sin 
autem tibi est vita immunda et nullam adhibens 
cautionem, cum diu moreris in iniquitatibus, et 
longa consuetudine mali habitum possideas, per- 
spieuum est quod ultimuin exspectas anhelitum, ut 
cum baptismo ultima hora suscepto vita simul fi- 
niatur. Hoc autem est vana et mirabilis mercatura, 
non auri et vestium, sed multitudinis iniquitatum, 
et supervacanea ac curiosa cauponatio anim pur- 
gationis; et quo modo porci a luto in lutum trans- 


συζῶντες συνάπτουαιν ἑπαλλήλους τὰς ἀνομίας. "H D eunt, et in luto jucunde et lubenter vitam agunt : 


Tip τῇ πορνείᾳ µολύνονται, f| τὴν δυσώνυµον µοι- 
χείαν τεχνάζουσιν, f| τὴν µέθην ἀσχοῦσι τὸ τῶν πο- 
υηρῶν ἐπιθυμιῶν ὑπέχχαυμα, f| τὰς ἀδελφὰς τούτιυν 
χαὶ συγγενεῖς ἁμαρτίας ἐπιτηδεύουσι. Φοθοῦνται δὲ 
τ) βάπτισμα, ὡς τῶν ἡδονῶν χώλυμα, xal τῶν µια- 
pov ἀπολαύσεων ἀποχήν. Ὅταν οὖν λέγει ὁ προφα- 
σιζόμενος προφάσεις iv ἁμαρτίαις, ὅτι Φοθοῦμαι, 
πρόδηλός ἐστιν οὐ τὴν ἁμαρτίαν εὐλαθούμενος, ἀλλὰ 
μαχρὰν αὐτῷ Ὑενέσθαι βουλόμενος, τὴν iv ταῖς 
ἁμαρτίαις ἀναστροφήν. Οἱ δὲ ταύτην ἔχοντες ἐν τῷ 
βάθει τὴν πονηρὰν γνώµην, πρῶτον μὲν οὐδὲ ἀξιοῦν- 
ται τῆς χάριτος. ἀλλὰ ταῖς χεναῖς ἐλπίσιν ἑαυτοὺς 


33 Luc. χι, 20. 
PATROL, Gn. XLYI. 


ita qui vivunt in immunditia, scelera ac flagitia 
invicem conjungunt. Aut enim polluuntur scorta- 
tione, aut abominandum machinantur adulterium, 
aut exercent. ebrietatem, fomitem malarum cupi- 
ditatum, aut his aflinia, et cognatione conjuncta 
exercent peccata. Timent autem baptismum, ut qui 
prohibeat voluptates, et abstinere faciat a nefariis 


deliciis. Cum ergo dixerit, qui quzrit excusa- : 


tiones in peccatis, timere, perspicuum est eum non 
vereri, aut cavere peccatum ; sed velle se quam 
diutissime versari in flagitiis, Qui autem in pro- 
fundo malam banc habent inentem, primum qui- 


1^4 





42 S. GREGORII NYSSENI 428 
dem nec gratiam assequuntur; sed vana spe se- A ἀποθουχολοῦντες ἁδοχήτως ἀπάγονται, ἀφοφητὶ xal 


ipsos pascentes, przeter opinionem abducuntur abs- 
que strepitu et repente, tanquam insidias struente 
fure, opprimente inorte. Sin aotem Deus suam 
verius effundens clementiam et bonitatem, in ui- 
timo die eum, qui delectatur peccato, mysteriis sit 
dignatus, non est eis ex negotiatione tantum lucri, 
quantum existimant. Putant enin futurum, ut 
eis regnum statim aperiatur, accipiant autem ali- 


quem locum plenum bonis admirabilibus, et eos- 


dem assecuturos esse honores quos justi. Hoc autem 
est quaedam spes inanis, falsa opinione praestringeus 
-oculos animz:. Nam, ut mibi videtur, trifariam di- 
viduntur res bominum, in ea qua exspectatur vita, 
ut interim magis generalim ea persequar absque 


ἀθρόον ὡς ἑἐπιθούλου χλέπτου τοῦ θανάτου χατα- 
λαμθάνοντος. ᾽Αλλὰ xai πλεονάσας ὁ θεὸς τὴν ol- 
χείαν µαχροθυμίαν xal ἁγαθότητα, χαταξιώσας τῶν 
μυστηρίων τὸν φιλαμάρτητον ἐπὶ τῆς ἑσχάτης ἡμέ- 
ρας, οὐχ ἔστιν αὑτοῖς τοσοῦτον τῆς πραγµατείας τὸ 
χέρδος, ὅσον νοµίζουσιν. Οἴονται γὰρ εὐθὺς μὲν 
ὑπανοιχθήσεσθαι τὴν βασιλείαν αὑτοῖς' λἠψεσθαι δὲ 
τινα χῶρον ἀγαθῶν γέµοντα θαυμαστῶν. χαὶ τῶν ἴσων 
ἀξζιωθήσεσθαι τοῖς δικαίοις τιμῶν. Τὸ δὲ χενή τίς 
ἐστιν ἐλπὶς, δόξῃ ψευδεῖ τὴν φυχην γοητεύουσα. Ὡς 
γὰρ ἐμοὶ φαίνεται, τριχῆ τὰ τῶν ἀνθρώπων διαιρε- 
θήσεται ἐπὶ τῆς προσδοχωµένης ζωῆς, ὡς γενιχώτε- 
pov τέως χωρὶς ὑπομερισμῶν διελθεῖν. Καὶ τὸ μὲν 
πρῶτόν ἐστι τάγμα τῶν ἐπαινετῶν χαὶ διχαίων : 


subdivisionibus. EL primus quidem erit ordo eo- B δεύτερον, τῶν οὔτε τιµωµένων, οὔτε χολαζοµένων - 


rum qui sunt laudabiles et justi ; secuudus autem, 
.&orum qui neque bonorantur nec puniuntur ; ter- 
tius autem eorum qui pro peccatis dant poenas. 
Ubi ergo eos ponemus qui in exsequiis acceperunt 
Javacri beneficium ? Num perspicuum est quod in- 
ter secundos, idque cum venia, ut sint hzredes 
per Dei propriam benignitatem. Qui enim per so- 
cordiam et negligentiam prodidit, qus recte et ex 
virtute flunt, non est liber a poena et damnatione : 
siquidem velle malum est affine criminationi, et 
bona odisse, aperte insimulatur improbitatis. Quid 
ergo magni lucraberis, si a regno excidas, et ab 
jllis promissis quze nec oculus vidit, nec auris au- 
divit? Non punior, iuquit, neque timeo minas ; satis 
autem habeo, si neque grave quid patiar, neque 
preclarum aliquid fecisse renuntier. Hoc est mali 
servi institutum, qui pistrini et vinculorum et fla- 
grorum solum studet vitare supplicia ; liberalem 
autem gloriam et honorum splendorem ne tantil- 
lum quidem sibi vindicat. His est inimica et con- 
traria vox omnium sanctorum, qui fuerunt ab zevo. 
llli enim omnes pro fiducia in Deum et libera fidei 
confessione pericula dilexerunt, et praebuerunt 
corpus volentibus secandum et varie occidendum : 
uec ulla re aspera fracti sunt ac. molliti, sanguinis 
et rerum praeclare gestarum premium exspectan- 
Aes, honorem, qui est in. regno colorum. Propter 
jllum jussus Abraham filium sacrificavit ; οἱ Moses 
laboravit in asperis deserti difficultatibus, et Elias 
jn solitudine vitam egit asperam et austeram; et 
omnes prophet: vixerunt in ovinis et caprinis pel- 
libus, afflicti et vexati. Pro illo evangeliste passi 
sunt stigmata pro Evangelio, et martyres decerta- 
runt adversus tormenta tyrannorum. Et quicunque 
est vere ralione praeditus, et Dei imago, et habens 
cognationem cuin iis qua sunt excelsa et ccelestia, 
ne vult quidem esse, neque simul suscitari cum 
heminibus, qui reviviscunt, nisi sit a Deo laudan- 
dus ut bonus servus, aliquibus dignus censendus 
honoribus, Propter hoc institutum David quoque 
cervi sitim accipit !*, ut ostendat, quantum sit suum 


1* Psal]. τι, 2. 


n ELS ew Wa 


τρίτον τῶν διδόντων δίχας ὑπὲρ ὧν ἐπλημμέλησαν. 
Ποῦ τοίνυν τάξομεν τοὺς ἐντάφιον λαθόντας τοῦ 
λουτροῦ τὴν εὐεργεσίαν; "H πρόδηλον, ὡς &v τοῖς 
δευτέροις, xal τοῦτο μετὰ συγγνώµης, ἵνα χατὰ τὴν 
οἰχείαν τοῦ θεοῦ φιλανθρωπίαν χληροδοτήσωμµεν. Ὁ 
γὰρ ὄχνῳ προδοὺς τὰ τῆς ἀρετῆς κατορθώματα, οὑχ 
ἐλεύθερος ζημίας χαὶ χαταγνώσεως, εἴ γε τὸ ἔθελο- 
χαχεῖν ὑπὸ χατηγορίαν ἄγεται, χαὶ τὸ μισεῖν τὰ καλὰ 
πρόδηλον ἔχει τῆς πονηρίας τὸν ἔλεγχον. Τί τοίνυν 
μέγα χερδανεῖς ἔξω πίπτων τῆς βασιλείας, xal τῶν 
ἐπαγγελιῶν ἐχείνων, ἃς ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε xal οὓς 
οὐχ ἤχουσεν; Οὐ χολάξοµαι, φησὶν, οὐδὲ φοθοῦμαι 
τὰς ἀπειλάς ᾽ ἀρχοῦμαι δὲ τῷ μὴ παθεῖν τι δεινὸν, 
μήτε ὡς χατορθώσας τι γενναῖον ἀποδειχθῆναι. ἾΑν- 
δραπόδου πονηροῦ ἡ προαίρεσις μύλωνος ἀξίου xal 
δεσμοῦ xal µαστίχων, ἐκδῦναι µόνον τὰς τιμωρίας 
σπουδάξοντος΄ ἐλευθερίου δὲ δόξης xai τῶν Ex Xap- 
πρότητος τιμῶν, οὐδὲ χατὰ μιχρὸν ἀντιποιουμένου. 
Ἐχθρά πάντων αὐτὴ τῶν ἁγίων φωνὴ, ἑναντία τῶν 
&v' αἰῶνος ὁσίων. Ἐχεϊῖνοι γὰρ ἅπαντες τοὺς ὑπὲρ 
παῤῥησίας κινδύνους Ἠγάπησαν, καὶ παρεῖχον τοῖς 
βουλομένοις τέμνειν xal φονεύειν ποιχίλως τὸ σῶμα, 
καὶ πρὸς οὐδένα ὡδινόντων ἐμσλαχίσθησαν ἆθλον, 
τοῦ αἵματος xai τῶν ἁθδραγαθημάτων, τὴν Ev τῇ 
βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν προσδοκῶντες τιμήν. Ac 
ἐχείνων ᾿Αέραὰμ τὸν υἱὸν προσταχθεὶς ἔθυσε" xal 
Μωῦσης ἑνεμόχθει τοῖς δεινοῖς τῆς ἐρήμου ' xal 
Ἠλίας τὸν ἔρημον ἔζη βίον xal ἀθεράπεντον * xoi 
πάντες προφῆται διῆγον ἓν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις 
δέρµασιν, θλιβόμενοι, χαχουχούμενοι. Ὑπὲρ ἐχείνης 
εὐαγγελισταὶ τὰ ὑπὲρ τοῦ Εὐαγγελίου ἔπασχον στ(- 
γµατα, xal μάρτυρες ταῖς χολάσεσι ταῖς παρὰ τῶν 
τυράννων ἑνηγωνίσαντο, xal me, εἴ τις ἀληθῶς λο- 
γιχὸς χαὶ εἰχὼν τοῦ θεοὺ, xat συγγένειαν ἔχιον πρὸς 
τὰ ὑψηλὰ χαὶ οὐράνια, οὐδὲ εἶναι βούλεται οὐδὲ συν- 
εγερθῆναι τοῖς ἀναθιωσομένοις ἀνθρώποις' εἰ μὴ 
µέλλοι ἐπαινεῖσθαι παρὰ τοῦ θεοῦ ὡς ἀγαθὸς δοῦ- 
λος, xal τινων ἀξιοῦσθαι Ὑγερῶν. Ἐπὶ ταύτῃ τῇ 
προάιρέσει καὶ ὁ Δαθὶδ τῆς ἑλάφου τὴν δίψαν οἰχεῖον 
ὑπόδειγμα ποιεῖται τῆς ἑαυτοῦ πρὸς θεὸν ἐπιθυμίας - 
χαλ ἰδεῖν εχεται τὸ πρόσωπον τοῦ θεοῦ, ἵνα cai; 


39 ΡΕ BAPTISMO. 420 
νοηταῖς ἑνενφρανθῇ δετιώσεσ:. Καὶ Παῦλος cUyevat A in Deum desiderium ; et optat videre Dei vultum, 


ἐχδυσάµενος την σάρχα ὡς xai Bap) xai φορτιχὸν 
ἱμάτιον, ἀναλῦσαι χαὶ σὺν Χριστῷ εἶναι' πάντως 
ἀμφότεροι φανταζόµενοι τὴν µαχαρίαν εὐφροσύνην 
xi ἀμετάθλητον. Εἰ δὲ ἐχείνης ἔρως οὐδεὶς, πάντα 
ἐληθῶς τὰ ἄλλα, χατὰ τὸν Ἐχκχλησιαστῆν, µαταιό- 
της µαταιοτήτων. 


Φεύγετε τοίνυν, ἄνδρες Χριστιανο», χλήσεως ἔπου: 
ρανίου μέτοχοι, πᾶσαν ἔννοιαν τοιαύτην λῃστὼν xat 
χαχούργων ἀξίαν, μηδὲ τοῦτο μαχαριστὸν ἠγήσησθε 
&b φεύγειν τιµωρίαν, ἁλλ' ἑράσθητε δωρεῶν xa 
στεφάνων * οὓς ὁ θεὸς τοῖς ἀθληταῖς τῆς δ.χαιοσύνης 
χὐτρέπισεν. ἐπιθυμήσατε βαπτίσματος ἀδόλως' 3à- 
fixe τὸ τάλαντον, καὶ πρόσθετε «hv ἐργασίαν' οὕτως 


ut exhilaretur amplexibus, qui cadunt sub intelli- 
gentiam, Et Paulus optat. exuta carne. tanquam 
&ravi et molesta veste, dissolvi et esse eum 
Christo ἵδ : ambo omnino cogitantes beatam οἱ 
inmutabilem ketiiam. Quod si uullus sit ejus 
amor, omnia alia, ut vere dicit Ecclesiastes, sunt 
vanitates vanitatum '!*, 

Fugite ergo, viri Christiani, participes ccelestis 
vocationis, omnem hanc cogitationem, latronibus 
dignam οἱ maleficis, neque beatum existimate fu- 
gere supplicium ; sed dona amate et coronas, quas 
l'eus paravit athletis justiiiz ; expetite baptismum 
eine fraude, accipite talentum, et curate ne sit 
otiosum : ita enim, ut vult. parabola, elficiemini 


yàp χατὰ τὴν παραθολὴν ἡγεμόνες δέκα γενῄσεσθε B duces decem civitatum !". Qui ergo sepultus fuit 


πόλεων. Ὁ δὲ συνταφεὶς τῷ βαπτίσµατι, ἔχρυψεν elg 
Tj» τὸ τάλαντον, xal πάντως ἑκείνων ἀχούσει τῶν 
αρὸς τὸν δοῦλον ἀργὸν λεχθέντων καὶ ῥάθυμον. Κα- 
λῶς ὁ νεοφώτιστος ἂν τῇ πίστει συνάσῃ τὴν ἐντολὴ», 
bri πλεῖον οὐδὲν ἔχει τοῦ ἀνεγχλήτου. Δεσμώτης 
ἐτύγχανεν µυρίοις Εγλλήµασιν ὑπεύθυνος, δεδοικὼς 
τὸ χριτβριον, τρέµων τῶν εὐθυνῶν τὸν xatpóv. 
Ἡλθεν ἀθρόον βασιλέως φιλανθρωπία», Ίνοιξε τὸ 
δεσμωτήριον, ἀφΏχε τοὺς πονηρούς. 'O μὲν δοὺς 
τὲν χάριν, ὑμνείσθω xal προπχυνείσθω, ὡς ἀγαθό- 
τητος περιουσί σώσας τοὺς thv ζωὴν οὗχ ἑλπίζον- 
τας. ὁ δὲ γνωριζέτω ἑαυ-ὸν, Ev ταπεινότητι δι- 
αγέτω: μὴ ὡς χατορθώσας τι διακείσθω, ἐτειδῇ τῶν 
ὀεσμῶν ἐλύθη. ἼΑφεσις yàp ἐγχλημάτων τὸν ἔλεον 
προσμαρτορεῖ τῷ συγχωρῄήσαντι, οὗ μὴν εὐδοχιμῆ- 
σειν τῷ ἀφεθέντι Ὁ λαδὼν τὸ ζῆς -αλ.γγενεσίας 
λωυτρὸν, ὅμοιος στρατιώτη viu ὑπόγυ:ον ἑναριθμη- 
θέντι τοῖς ὁπλιτιχοῖς χαταλόγοις, µηδέπω δὲ μγδὲν 
ἐπιδεδειγμένῳ στρατωτικὸὺν f| γενναῖον. Ὥσπερ οὖν 
ἐχεῖνος ἀνελόμενος τὴν ζώνην, xai τὴν χλανίδα ἐμ- 
πηρπησάµενος, οὐκ εὖὐθὺς ἑαυτὸν ἀριστέα νομίζει, 
οὐδὲ προσιὼν μετὰ παῤῥησίας τῷ βασιλεῖ ὡς γνώρι- 
µος δ,αλέγεται, οὐδὲ χάριτας αἱτεῖ τὰς «uv χαµόντων 
Xd! πονεσάντων * οὕτως μηδὲ σὺ τυχὼν τῆς χάριτος, 
οἵου τοῖς διχαίοις συζῄήσεσθαι, xaX πρὸς τὸν ἐχείνων 
ἀχθήσεσθαι κληρον, ἂν μὴ πολλοὺς ὑπομείνῃς ὑπὲρ 
εὐσεθείας χινδύνους, καὶ πολεµήσης τῇ σαρχὶ, xai 
μετ ἐχείνης τῷ διαδόλῳ, xaX γενναίως ἀντισχῆς 
X0 πάντα τὰ τῶν πονηρῶν πνευμάτων τοξεύματα. 
Μᾶλλον δὲ εἰ δοχεῖ αὐτὴν τὴν τοῦ Κυρίου φωνὴν τὴν 
μέλλουσαν ἐπὶ τῆς χοινῆς ἐκφέρεσθαι χρίσεως, λά- 
δωμεν τοῦ προχειµένου διδάσχαλον. Tl γάρ φησι; 
t Δεῦτε, οἱ εὔλογημ ένοι τοῦ Πατρός µου, χληρονο- 
µήσατε τὴν ἠτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν. » Διὰ τί; 
U)y ὅτι τὸ ἐμάτιον ἐνεδύσασθε τῆς ἀφθαρσίας, οὐδὲ 
τι τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν ἀπελούσασθε, ἁλλ' ἐπειδὴ 
χατωρθώσατε τὴν ἀγάπην. Καὶ εὐθὺς ὁ χατάλογος 
ὑπωτέταχται τῶν τραφέντων, τῶν ποτιαθέντων, τῶν 
ἐνδυθέντων. Καὶ εἰχότως ὁ ἁπαραλόγιστος χριτὴῆς 
οὕτως διχάζει. Ἡ χάρις μὲν γὰρ τοῦ Δεσπότου δῶρον' 
ἡ δὲ πολιτεία, τοῦ τιµηθέντος κατόρθωμα. Χάριτος 


simul cum baptismo, talentum abscondit in terra, 
et omnino illa audiet, qux» dicta sunt servo otioso 
εἰ negligenti !5, Recte is, qui esi recens illumina- 
tus, si fidei non amplius mandatum. conjunxit, ui- 
bil habet quod non sit affine criminationi. Fuit 
vinctus, innumerabilibus . criminibus obnoxius, 


timens judicium, horrens tempus reddendze ratic- . 


nis. Venit repente regis benignitas, aperuit carce- 
rem, dimisit malos. Qui dedit. quidem gratiam, 
laudibus celebretur, et qui sua bonitatis abun- 
dantia conservavit eos, qui non sperabant vivere. 
l]pse autem seipsum cognoscat, el degat in humi- 
litate : non ita sit. affectus, tanquam aliquid. ριο)- 
clarum gesserit, quoniam solutus est. vinculis, Cri- 
minum enim remissio testatur misericordiam ejus 
qui concessit, non autem quod se recte gesserit is, 
qui fuit dimissus. ls qui lavacrum accepit regene- 
rationis, est similis novo wiliti, qui nuper fuit re- 
latus in numerum militum, nondum autem quid- 
quam egit pr:eelarum aut forti milite dignum. Quo 
modo ergo ille zona aceinctus, οἱ clilauvyde indutus, 
non se statim. existimat virum fortem, neque con- 
fidenter accedens ad regem, cum alloquitur. tait- 
quam familiaris, neque petit. beneficia, quie qui 
laboraverunt, et se. strenue gesserunt; ία ας ttt, 
graliam assecutus, putes fore ul vivas cum justis, 
et ad illorum ducaris hiereditatem, nisi pro pietate 
multa adeas pericula, eL eum carne bellum geras, 


D et simul cum illa, cum diabolo fortiter resistas 


omnibus jaculis malignorum spirituum. Ino vcro si 
videtur, accipiamus ipsam Domini vocem, qu: est 
proferenda in ipso communi judicio, οἱ est magi- 
stra ejus quod proponitur. «Venite, benedicti Patris 
mei, estote heredes parati vobis regni a constitu- 
tione mundi 15. » Quamobrem? Non quoniam in- 


duti estis veste incorruptionis, neque quoniam : 


peccata vestra abluistis, sed quoniam in charitate 
vos recte gessistis. Et statim sequitur catalogus 
eorum qui sunt nutriti, potati, induti. Et jure qui 
falli non potest judex ita judicat. Nam gratia qui- 
dem est donum Domini. Ex vite autem administra- 


" Philipp.:,95. 14 Eccle, 1, 9. '' Luc. xix, 16, 11. ' Matth. xxv, 94 sqq. '* ibid. 54. 


οἱ S. GREGORII. NYSSENI 


452 


Gone est reete,factum ejus, qui est honoratus. Gra- A δὲ ἧς ἔλαδεν οὐδεὶς μισθὸν ἁπαιτεῖ, ἀλλὰ τὸ ἑναντίον 


tie aulem quam accepit, nemo petit mercedem ; sed 
contra est debiter. Et ideo quando baptismo fue- 
rimus illumipati, benefactori debemus benewvolen- 
4iam. Nostra autem in Deum benevolentia est, 
«quam in conservos exercemus liberalitas, salus 
nosta, et virtutis cura. Deponile ergo vestram 
inanem sententiam, qui baptismum reservatis ad 
exsequias, scientes quod fides suam requirit soro- 


ὀφείλει, Καὶ διὰ τοῦτο, ὅταν τῷ βαπτίσµατι qurtcto- 
μεν, χρεωστοῦμεν τῷ εὐεργέτη τὴν εὔνοιαν. Εὔνοια 
δὲ ἡμξετέρα πρὺς θΘεὸν ἡ περὶ τοὺς ὁμοδούλους εὖ- 
γνωμοσύνη, Ἡ σωτηρία ἡμῶν αὐτῶν, xaX dj τῆς ἀρε- 
τῆς ἐπιμέλεια. Απόθεσθε τοίνυν τὴν pacalav γνώμαν, 
οἱ ἐντάφιον τηροῦντες τὸ βάπτισμα, εἰδότες, ὡς f| 
πίστις τὴν ἁδελφην ἑαυτῆς, τὴν ἀγαθὴν πολιτείαν 
ἐπιζητεῖ. do ἀξιωθείημεν ἀγαθῃῇ προαιρέσει καὶ . 


rem, spem, nempe qua est ex cbarilate vite  in- 
$litutionem. Qua quidem digni sumus Dei volun- 
4ate et ope : quem decet adoratio nunc el semper, 
t in &ecula saeculorum, Amen. v 


βοπθείᾳ Θεοῦ, ᾧ πρέπει προσχύνησις νῦν καὶ εἰς i 
τοὺς αἰῶνας. 'Apifv. 








ο 21 


PARS IV. - 





ORATIONES ET EPISTOLE. 
I. ORATIONES. 


MONITUM IN ORATIONEM SEQUENTEM "^. 


Primus hanc Orationem edidit ex uno codice Monacensi Jacob. Gretserus, Soc. Jesu Theol. in Ap- 
pendice ad S. Gregorii Nysseni Opera, Paris. 1618, in-fol., p. 225-254. Paulo post repetita est in altera 
editione Paris. 16938, in-fol., tom. Il, p. 325-224. Accuratius inspecta editione utraque, descriptisque 
verbis Grzcis ex exemplari Gretserian: Appendicis, orationem Grzcam S. Patris erroribus omnis generis 
tam deformatam, versionemque Latinam tam parum accuratam esse reperi ut mihi ad codicem refu- 
giendum esset. Litteras dedi ergo ad J. G. Krabingerum, bibliothecz Περι Monacensis custodem, virum 
celeberrimum et de his nostris litteris egregie meritum, codicis illius collationem novam ab amico 
petens libere et candide. Annuit lubentissime precibus meis Krabingerus, dieque 10 Nov. 1829 Monachio 
ad me transmisit lectionum varietatem plenam et in minimis quoque accuratam, qua .item hic in Adno- 
tatione mea fldissime usus sum, neglectis tantum orthographicis vitiis apertis. Est autem codex ille Mo- 
nacensis; quem litteris Mon. designavi, unicus in quo hzc homilia servatur ; nec Vindebone, Venetiis, 
aut Florenti: alterum reperiri Krabingerus mihi scripsit, nec ego Parisiis inveni, nec Matriti asservari 
puto. Contentus ergo esse debui codice illo Monacensi 47, chartaceo, szxculi xvi, in-fol., cujus ope emen- 
dare et supplere potui plurima. Mirum est Gretserum, uti Krabingero videtur, tam multa ascripsisse, 
correxisse, subinde corrupisse, ut ego quidem meo jure eum, preter Monacensem, alio codice usum 
fuisse putem. Plura egomet correxi, monito ubique lectore; quod an perverse egerim, me doctiores judi- 
cabunt ; interpunctio autem tota mea est. 


(a) Ludov. de Sinner, in fronte editionis sus orationis sequentis, qux» anno 1858 apud Gavme 
fratres prodiit in-12. 


i CONTRA USURARIOS. 404’ 





[E E cl 





TOY EN ΑΠΙΟΙΣ IPHTOPIOY 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΚΑΤΑ TON TOKIZONTON. 


S. P. N. GREGORII 


ΕΡΙΞΟΟΡΙ NYSSENI 


ORATIO^CONTRA USURARIOS. 


Jacobo Grelsero Soc. Jesu theologo interprete. 


* 


Toy φιλαρέτων ἀνθρώπων, τῶν ζᾖν (1) κατὰ λό- A 


 προαιρουµένων, νόµοις ἀγαθοῖς ὁ βίος καὶ προσ- 
τἆγμασι xe&xavóytosat* ἓν οἷς χαθορᾶται τοῦ No- 
µοθέτου fj γνώµη πρὸς δύο γενιχῶς ἀποτεινομένη 
σχοπούς Ένα μὲν, τῶν ἀπειρημένων τὴν ἀπαγόρευ- 
ἂν ἔχοντα” ἕτερον δὲ, τὸν πρὸς τὴν ἑνέργειαν τῶν 
χαλῶν κατεπείγοντα. O0 γὰρ ἔστιν ἄλλως εὐπολί- 
τυτον βίον χατορθωθῆναι xat σώφρονα, εἰ µή τις 
ρεύγων ὡς ἔχει δυνάµεως τὴν καχίαν, διώξειεν ὡς 
Rc μητέρα (2) τὴν ἀρετήν. Συναχθέντες τοίνυν xai 
σήμερον (3) ἵνα θεοῦ προσταγµάτων ἀχούσωμεν, 
Ἱχροώμεθα τοῦ Προφήτου φονεύοντος τὰ μοχθηρὰ 
τῶν δανεισµ.άτων τέχνα, τοὺς τόχους, ἐξαιροῦντος δὲ 
τοῦ βίου «hv ἐπ᾽ ἑργασίᾳ χρῆσιν τῶν νομισμάτων» 
ῥεξώμεθα δὲ εὐπειθῶς τὸ παράγγέλµα . ἵνα μὴ f 


llominum virtotis studiosorum, et qui mores ex 
rationis prescripto formant, vita continetur bonis 
legibus et preceptis, in quibus videre est legisla- 
torem duo generatim spectare : alterum, ut mala 
vetet ; alterum, ut ad honestas actiones singulos. 
incitet. Non enim fleri potest, ut quis in societate 
civili vitam ad recti et temperantize normam com- 
ponat, nisi totis viribus improbitatem fugiat, vir- 
tutemque maximo studio persequatur. Coacti igi- 
tur hodie quoque in unum, wt divínis mandatis 
audiendis operam demus, audivimus quomodo 
propheta, pestifera fenoris germina, usuras in- 
quam, suceidat, et ex hominum consortio funditus 
evellat peeunix ad usuram elocationem. Nostrarum 
partium erit, merem gerere prophetz monitis, ne 


πέτρα (4) ἑχείνη γενώµεθα, Eg' ἣν καταπεσὼν ὁ B efficiamur illa petra, supra quam cum semen cecl- 


σπόρος, ξηρὺς xai ἄγονος ἔμεινεν, μηδὲ λεχθῇ πρὸς 
ἡμᾶς & ποτε πρὸς τὸν δυσάγωγον Ἱσραῇλ. Αχοῇ 
ἀχούσετα, xal οὐ μὴ cvrnts. καὶ βέποντες 
Sere, xal οὗ pi ἴδητε. 


Παραιτοῦμαι δὲ τοὺς ἀχουσομένους μηδαμῶς θρα- 
αὐτητός µου f| ἀνοίας χαταφηφίσασθαι, εἰ ἀνδρὶς 
Ἀὐγάδος xaX ὀνομαστοῦ χατὰ φιλοσοφίαν, πάντων δὲ 
Ἰόγων ἀσχηθέντος παιδείαν, ἐπὶ τῆς ὑποθέσεως ab- 
τῆς εὐδοχιμήσαντος, xal χαταλιπόντος (5) τὸν κατὰ 


! Loc. vun, 19. ? ἴδα, vi, 10. 


(^) Ζῃ». Cod. Mon. ζὴν (sic). Πίναξ nescio cujus 
eodicis qui servatur in libro ms. Suppl. bibl. Re- 
tie n* 099, primamque tantum hujus orationis 
exbibet lineam, diserte babet Q3v. Ed. τήν. 

η mm Ὡς vióc uncépa. Wa Mon. Ὡς οἷος μάλιστα 


(3) Kal σήμερον. Ita Mon. Ἐπισήμερον , vocem 
mhili, dat Ed. Mox inter ἀχούσωμεν οἱ Ἰχροώμεθα 
lacunu!a est in Mon. Alludit noster ad Ezech. xxn, 
12: τόχον καὶ ππλεονασμὺν ἑλαμδάνοσαν iv col, 
χτλ., quz lecta fuerant in ecclesia ante orationem. 
De forma Alexandrina ἑλαμθάνοσαν pro ἑλάμθα- 


disset, exaruit, nullumque fructum protulit !, ne 
ferte audiamus quod olim ad prefractos el. intra- 
ctabiles Israelitas dictum est : Audiis audietis, et 
non intelligetis, et videntes videbitis, nec tamen vi- 
debitis *. 

! Rogo autem omnes, quicunque audituri sunt, ut 
me audaci et insipientie non condemnent, quod 
eum vir disertus, et in rebus ad divinam philoso- 
phiam spectantibus, magni nominis et in omni 
dicendi genere admodum exercitatus, et in hac 


9 ; Buttmann, t. 3 | 

(4) Ἡ πέτρα. Articulum om. Ed., supplevit 
Mon. Locum ad quem hic alludit Nyssenus, S. Lu- 
6 est in parabola de seminante, c. vin, 5 sqq. 

(5) KacaAuxórcoc. Ex his fortasse inferes hanc 
Orationem a S. Gregorio Nysseno habitam esse 
post obitum S. Basilii dilectissimi fratris. Decessit 
enim C»sarez archiepiscopus anno 379, die primo 
mensis Januarii ; S. ας ες Nyss. autem, anno 
394. V. tamen infra, c. 10, in (ine Orationis. Mon. 
καταλιπὠώντος τῶν καπατοχιστῶν, unde articulum 


voy v. Burnouf, its 2 inet Gramm. N. T. $9, 
| P 


αν 


4353 


S. GREGORII NYSSENI 


4-06 


ipsa materia preclare versatus, orationem contra À τοχιστῶν λόγον χτημα τῷ Bl, χἀγὡ πρὸς τὴν αὐτὴν 


feneratores instruend: vitze reliquerit, ego in eam- 
dem arenam descenderim, junctis boum aut asino- 
rum paribus, quibus contendam cum equis victo^ 
Tie corona redimitis ; semper enim cum grandio- 
ribus visuntur nonnulla humiliora; nam sole splen- 


dente splendet nonnihil et luna : et onerariam 


navem, qua millenis mercibus: referta, a ventis 
hinc inde impellitur, sequitur exigua quadam 
eymbula, idem secans xquor : virisque athletico 
more el ritu depugnantibus, eadem lege digla- 
diantur et pueri. Hzc igitur nostra sit petitio. 

Tu vero, quem alloquor, quisquis es, odio ha- 
beto mores cauponum, cum bomo sis. Ama ho- 
mines, non pecuniam; obsiste tantisper peccato. 
Insona aliquando gratissimis tibi usuris vocem il- 
lam Joannis Baptiste : Genimina viperarum *, abite 
a me. Pernicies estis iis qui vos retinent, et ac- 
cipiunt. Paululum oblectationis affertis; sed tem- 
poris progressione virus a vobis 'sparsum, conver- 
titur anime in acerbum maleficium. Viam vile 
obsepitis; regni coelestis fores clauditis. Modicum 
quidem oculos aspectu, tinniluque vestro aures 
recreatis; interim zterni doloris causa et origo 
eslis. H»c ubi dicta, valedic superffum rerum 
copiz et usuris, pauperumque amoremi in te excila, 
Et illum, qui mutuum petit, ne averseris *. Ob ino- 
piam tibi fit supplex, foribusque tuis assidet : cum 
egens sit, confugit ad tuas copias, ut ab eo ege- 
statem depellas. At tu contrarium facis, opitulator 
verteris in hostem : non enim opem fers, ut ex 
illa qua premitur inopia evadat et ab usuris pen- 
dendis liberetur; sed seris afflicto mala, nudum 
exuens, vulneratumque denuo vulnerans, curas 
curis accumulans, doloresque doloribus addens. 
Nam qui pecuniam cum fenore reddendam accipit, 
pignus et arrbam paupertatis accipit, specie bene- 
ficii exitium domum reportans. Quemadmodum 
enim is, qui precibus victus febricitanti, et quem 
vehementjssimus calor, sitisque nimia exagitat, 
meri poculum porrigit, exhilarat quidem :egrum 
perbrevi tempore, dum peculum exhaurit; sed 
non longe post acerbissimam et decuplo gravio- 


3 Matth. 11, 7. * Matth. v, 43. 


ἅμιλλαν xaxa, ὄνων ἡ βοῶν ἅρμα πρὸς τοὺς στεφα- 
νίτας ἵππους ζευξάµενος * παραφαίνεται γὰρ ἀεὶ τὰ 
μιχρὰ τοῖς µεγάλοις ΄ xal λαμποµένη σηλήνη, ἡλ-ου 
φαίνοντος᾽ πλεούσης δὲ µυριοφόρου νηὸς, xal τῇ 
σφοδρότητι τῶν ἀνέμων ἑλαυνομένης, ἔπακολουθεῖ f, 
μικρὰ πορθμὶς τὸν αὐτὸν περαιουµένη βυθόν. ἆν- 
ὁρῶν 65 πάλιν ἀγωνιξομένων νόµοις ἀθλητιχοῖς, 
ἐγχονίζονται τῷ αὐτῷ xai παῖΐδε. "Ωδε μὲν οὖν 
ἐχέτω τῆς γνώμης fj αἴτησις. 


Xi δὲ, πρὸς ὃν ὁ λόγος, ὅστις ποτ ἂν ᾗς, µίσησον 
τρόπον xaT) uv, ἄνθρωπος (v. ᾿Αγάπησον ἀνθρώ- 
πους, xal μὴ ἀργύριον: στῆσον µέχρι τούτου τὴν 
ἁμαρτίαν. Εἰπὲ τοῖς ποτέ σου φιλτάτοις τόχοις τὴν 
Ἰωάννου τοὔφβαττιστοῦ quvfv* Γεννήµατα ἔχι- 
δνῶν (6), πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ. "Όλεθροι τῶν ἑχόντων — 
ὑμεῖς καὶ λαµθανόντων ἑστέ' τέρπετε πρὸς ὀλίγον. 
ἀλλὰ χρόνοις ὕστερον ὁ &' ὑμῶν ἰὸς πικρὸν Υΐνεται 
δηλητήριον τῇ φυχῇ' ἀποφράττετε ζωῆς ὁδόν. χλείετε 
τῆς βασιλείας τὰς θύρας' pix pov τέρψαντες τὴν ὄψιν, 
xai τὴν ἀχοὴν περιηχήσαντες, αἰωνίου λύπης γίνεσθε 
πρόξενοι. Ταῦτα εἰπὼν ἁπόταξαι πλεονασμῷ (7) καὶ 
τόχοις, σύνταξαι δὲ φιλοπτωχίᾳ, Καὶ τὸν 0éAcvca 
δανείσασθαι μὴ ἀποστραφῇς. Διὰ πενίαν σε Exe- 
τεύει xal ταῖς θύραις προσκάθηται ᾽ ἀπορῶν χατα- 
φεύγει πρὸς τὸν σὺν πλοῦτον, ἵνα γένῃ αὐτῷ τῆς 
χρείας ἑπίχουρος. Σὺ δὲ τοὐναντίον ποιεῖς' ὁ σὐμ- 


c μαχος vivn πολέμιος” οὐ yàp αὐτῷ συµπράττεις, 


ὅπως ἂν (8) xal τῆς ἀνάγκης ἑλευθερωθείη τῆς ἐπι- 
χειµένης, xoi goi ἁποπληρώσῃ «b δάνεισµα. ἀλλά 
απείρεις τῷ στενουμένῳ χαχὰ, τὸν γυμνὸν ἀπεχ- 
δύων, τὸν τετρωµένον ἐπιτραυματίσων, φροντίδας 
ἐπισυνάπτων ταῖς φροντίσι, xal λύπας τῇ AUT). 
Ὁ γὰρ ἔντοχον χρυσὺν ὑποδεχόμενος, ἀῤῥαθῶνα 
πενίας λαμθάνει ἓν προσχήµατι εὑεργεσίας, ὄλεθρον 
ἐπεισάγων τῇ olxía. ΄Ὥσπερ Υὰρ ὁ πυρεταίνοντι, 
καιομένῳ παρὰ τῆς θέρµης, δίψΨῃ δὲ σφοδροτάτη συν- 
εχοµένῳ, καὶ, ἠναγχασμένως αἰτοῦντι τὸ πόµα, 
διδοὺς οἵνον δῆθεν ὑπὸ φιλανθρωπίας. εὑφραίνει μὲν — 
πρὸς ὀλίγον τὴν χύλιχα ἐφελκόμενον, ὀλίγου δὲ χρό- 
νου παρελθόντος, σφοδρὺν καὶ δεκαπλασίονα τῷ 


τὸν inserui. — Loquitur de Basilio magno fratre D f| ἄλλο τι, ἐπὶ τῷ λαθεῖν ὁμοιογενὲς πλέον τοῦ δοθέν- 


δυο, qui contra usurarios orationem habuit eL 
edidit. 

(6) Γενγήματα ἐχιδγῶν. Sunt ex S. Matth. n, 7; 
S. Luc. 1, 7: cztera autem more suo παραφράἀ- 
ζει noster. , 

(7) Mon. ἁπόταξε πλεονασμῷ. Ed. ἀπόταξαι πλεο- 
νάσμασι. Recte quidem πλεονασμῷ : « Vox enim 
πλεονασμός in sacris Litteris significat id quod prz- 
ter sortem accipitur. Vide cap. x»? Ezechielis. » 
Garnier. ad S. Basil. Homil. in feneratores, c. 5, 
supra, p. 14, |. 19. Ita noster infra, c. 9, pi μετὰ 
τόνων, μηδὲ πλεονασμῶν. De synonymia vocum τό 
χος Οἱ πλεονασµός hzc habet Biel Thesaur. philol. 
in LX X, s. v. πλεονασµός : « Balsamo ad. Gregorii 
Nysseni Epistolam canonicam : Πλεονασμὸς οὖν 
ἐστιν, ὡς ὅταν τις δῷ τιν, σἵτον, f) otvov, 3 ἔλαιον, 


Infra, Καλτὺν... ἀποστραφῇ 


τος. Πλεονασμός quidem est, cum, si quis alicui mu- 
tuo dederit (rumentum, vel vinum, tel oleum, vel 
aliud quid, plus similis generis accipit, quam dedit. 
Subjicit paulo post : 'O δὲ τόχος λέγεται ἐπὶ vopu- 
σµάτων. Tóxoz autem dicitur de usura pecunie. Ct. 
Salmasium De mod. usur. p. 920, ubi verisimile 
esse putat, quod, ubicunque in sacra Scriptura 
duz hi$ voces τόχος el πλεονασμός simul positae re- 
periantur, altera λα usura, altera frugum 
significetur. V. et Ez. Spanhemil Not. ad Aristoph. 
Nub. v. 1291. » neos ; e PEIUS S t. 1, 

art. 11, p. 445 sq. . Biel. |. l. 8. v. τόχος. — 
l Pd n « S. Matthaei sunt, v, 42. 

(8) "Av addidi ex Mon., cui debetur etiain xa goi 
ἀποπληρώσῃ. Ed. καὶ μὴ ἀπ. 


7 


CONTRA USURARIOS. 


408 


χάμνοντι τὸν πυρετὸν ἀπεργάζοται ' οὕτως ὁ παρ- A rem febrim misero parit; sic et qui egeno pecuniam 


έχων πένητι γέµόντα (9-10) [πενίας ] χρυσὸν, οὐ 
παύει τὴν ἀνάγχην, ἀλλ᾽ ἐπιτείνει τὴν συμφοράν. 

Μὴ τοίνυν ζήσης µισάνθρωπον βίον ἓν φιλανθρω- 
πίας προσχήµατι, μηδὲ γένῃ ἰατρὸς ἀνδροφόνος , τὸ 
πρόσχηµα μὲν τοῦ σώζειν ἔχων διὰ τὸν πλοῦτον, ὡς 
ἐχεῖνος διὰ τὴν τέχνην’ τῇ προαιρέσει δὲ χεχρηµένος 
εἰς ἀπώλειαν τοῦ ἑαυτόν σοι χαταπιστεύσαντος. Αρ- 
(bc va) ὁ πλεονεχτιχὸς (11) βίος ὁ τοῦ τοχίζοντος. 
Οὐὑχ οἴδε πόνον γεωργίας, οὐχ ἐπίνοιαν ἑμπορίας 
t9! ἑνὸς δὲ τόπου χάθηται, τρέφων ἐπὶ τῆς ἑστίας 
θηρία. "Ασπαρτα (12) αὐτῷ βούλεται τὰ πάντα καὶ 
ἀνήροτα φύεσθαι’ ἄροτρον ἔχει τὸν χάλαμον χώαν, 
τὸν χάρτην (10). σπέρµα, τὸ µέλαν' ὑετὸν, χρόνον, 
αὐξάνοντα αὐτῷ λανθανόντως τὴν τῶν χρημάτων ἐπι- 
χαρπίαν. Δρέπανόν ἐστιν αὑτῷ dj ἁπαίτησις ἅλων, 
ἡ οἰχία, ἐφ᾽ ἧς λεπτύνει τὰς τῶν θλιθεµένων οὐσίας. 
Τὰ πάντων ἴδια βλέβει. Εὐχεται τοῖς Ἑνθρώποις ἀνάγ- 
γας καὶ συμφορὰς, ἵνα πρὸς αὐτὸν ἠναγχασμένως 
ἀπέλθωσι. Μισεϊῖ τοὺς ἑαυτοῖς ἀρχοῦντας, χαὶ τοὺς 
μὴ δεδανεισµένους (14) ἐχθροὺς ἡγεῖται. Προσεδρεύει 
τοῖς δικαστηρίοις, ἵνα εὕρῃ τὸν στενούµενον τοῖς 
ἀπαιτηταῖς, xal τοῖς πράχτορσιν ἀχολουθεῖ, ὡς ταῖς 
παρατάξεσι καὶ τοῖς πολέμοις οἱ γῦπες. Περιφέρει 
τὸ βαλάντιον, xai δείχνυσι τοῖς πνιγοµένοις τῆς θή- 
pas (19) δέλεαρ, Uv ἐχείνῳ διὰ τὴν χρείαν περιχᾖ- 
ναντες, συγχαταπἰωσι zuo. τόχου (16) τὸ ἄγχιστρον. 
Ka0' ἡμέραν ἀριθμεῖ τὸ χέρδος, xai τῆς ἐπιθυμίας 
οχἐμπίπλαται. "Αχθεται πρὸς τὸν χρυσὸν τὸν ἐπὶ τῆς 
οἰχίας ἀποχείμενον, διότι χεῖται ἀργὸς xat ἄπρακτος. 
Μιμεῖται τοὺς γεωργοὺς τοὺς ἀπὸ τῶν σωρῶν ἀεὶ 
σπέρματα αἰτοῦντας (17). Οὐχ ἀνίησι τὸν ἆθλιον χρυ- 
σὺν, ἀλλ᾽ Ex χειρῶν εἰς χεῖρας µετάχει (18). Βλέπεις 
o3» τὸν πλούσιον xai πολύχρυσον πολλάκις μηδὲ By 
νόµισµα ἔχοντα ἐπὶ τῆς οἰχίας /19), ἀλλ᾽ ἐν χάρταις 
-ὰς ἑλπίδας , ἓν ἁμολογίαις τὴν ὑπόστασιν, μηδὲν 
ἔχοντα xal πάντα χατέχοντα' πρὸς τοὐναντίον τοῦ 
ἀποστολικοῦ γράμματος (20) κεχρηµένον τῷ βίῳ, 
πάντα διδόντα τοῖς αἰτήσασιν, οὗ διὰ φιλάνθρωπον 
Ἰνώμην, ἀλλὰ διὰ φιλάργυρον τρόπον. Alpsitat γὰρ 
^t» πρόσκαιρον πενίαν, ἵνα, ὡς δοῦλος ἐπίμοχθος, ὁ 
χῥωυσὸς ἐργασάμενος, μετὰ τῶν μισθῶν ἐπανέλθῃ. 

.Ὁρᾶς, ὅπως ἡ τοῦ μέλλοντος ἑλπὶς χενοῖ τὴν αἰχίαν, 
xal ποιεῖ τὸν πολὺν χρυσὺν ἀκτήμονα . πρόσκαιρον. 
Τούτου δὲ τίς ἡ αἰτία; Ἡ &v τῷ χάρτῃ γραφὴ, 1j ópo- 





(9-10) Γέμοντα. Mon. Ὑένοντα, unde Ed. vev- 
w)vv1; sed et sic regimen verbi deest. Accen- 
tus ratione ductus scripsi γέµοντα lacunulamque 
supplevi addito πενίας, e pracedentibus. Possis 
supplere τόχον seu τόχων, ex menle Gretseri; aut 
legere γελῶντα χρυσόν, sine ullo supplemento; sed 
sccentus uon concinit. 

(11) "'Apréc καὶ ὁ π.ὶ. Articulus forsan hic de- 
lendus, aut saltem post πλεονεχτιχός transponen- 
dus est. 3 

(12) ΄Ἄσπαρτα... ἀνήροτα. Alludit ad Homer. 
Odyss. 1x, 109, ubi v. Boissonad., coll. Duport. 
Guomologia Homerica, p. 196 sq., vel. si mavis, 
notula mea ad Lucian. De tercede conductis, p. 6. 

(15) Τὸν χάρτην. lta Mon. Ed. τὴν χάρτην. 

"m Mon. µηδεδανεισµένους, una voee. Ed. µη- 
ὃν ὀανειζομένους. 


sub fenore commodat, necessitatem illius non sub- 
levat, sed calamitatem potius auget. 

Ne vixeris igitur specie humanitatis vitam in- 
humanam et efferatam, neque esto medicus, qui 
perimat, nomen quidem et formam prz te ferens, 
quasi serves ob divitias, sicut et ille propter ar- 
tem; voluntate autem tua et animo ad alterius, 
qui se tibi committit, perniciem abutens. Segnis 
et insatiabilis est vita usurarii. Nescit laborem 
agrorum colendorum, mercaturam non exercet ;. 
sed uno in loco considens immanes domi sua 
feras nutrit, Vult omnia sibi sine satu, et inarata 
progigni, ου] quidem aratrum est calamus; ager, 
charla; semen, atramentum; pluvia, tempus, 


D quod illi pecunie fructus occultis incrementis 


adauget et educat. Falx illi est repetitio; area, 
domus, in qua miserorum fortunas ventilat. Et 
que omnium sunt, propria sui ipsius videt. lm- 
precatur hominibus calamitates, ut coacti ad 
ipsum confugiaut ; odit, quibus res su: sufliciunt, 
et quos mutuum sub usura petere non conspicit, 
jn hostium numero babet. Assidet curi et foro, 
ut inveniat, quem sors adversa affligit ; exactores 
et procuratores suos semper sequitur, ut vultures 
castra οἱ acies. Circumfert autem loculos, ut mi- 
seris escani ostendat, ut ei ob necessitatem inhiam- 
tes, devorent simul usurze hamum. Quotidie nuine- 
rat lucrum, suamque cupiditatem minime explet. 
Dolet ob argentum domi repositum, quod otiosum 
est et infruetuosum. Lmitatur colonos, qui ex 
acervo (írumenti semper semen petunt. Non relin- 
quit miserandum aurum intactum, sed ος manu in. 
manuum transfert. Aspicis igitur opibus divitiisqus 
abundantem sape domi sue me unum quidem 
nummum habere, sed omnes spes ejus in charta- 
sitas, omnesque fortunas in pactis ct conventis, 
qui nihil habct, et omnia possidet : contrario modo: 
apostolicis menitis vitam instituens, qui omnia 
largitur petentibus, non humanitatis, sed €upidita-- 
tis gratia. Eligit enim pauperiem ad nonnullum 
tempus, ut pecunia instar laboriosi servi operans,. 
cum mercede ad ipsum revertatur. Vides, ut spes 


futuri lucri exinaniat domum, efficiatque ut inops: 


sit, cui.alioquin multu auri suppetit. [ας vero: 


(15) Τῆς θήρας. Ha Gretseri Appendix. Ed. 1658 
τὰς θηρας, quod et Mon. habere videtur. 

(16) Συγκαταπίωσι τοῦ tóxov. Sic Ed. Mon. 
συγχαταπίωσιν τῶν τόχων (e corr. τῷ τόχῳ, ulio- 
que v deleto). Mox Mon. χαθηµέραν. 

(17) Ἆεὶ σπέρματα αἴτουντας. Loco horum 
verborum, que desunt in Mon., recentior manus 
asteriscum posuiL ibidem. 

(48) Μετάγει. Mon. µετετειμ (sic ?), in. marg. ar 
manu, ut videtur, Greiseriana, µετάχει. 

(19) Verba πολλάκις μηδὲ 8v (sic) νόμισμα ἔχοντα 
ἐπὶ τῆς οἰχείας (sic), utpote omissa, alia manus in 
marg. Mon. supplevit. 

(20) Tov ἀποστο.λιχοῦ γράµµατος. (Quo aludat 
hie noster, latere me fateor. Credas, ad S. Matth. 
v, 42. : τῷ αἰτοῦντί σε, δίδου. At non est apostoli- 

cum, sed ipsius Salvatoris hoc praceptum. 


etn 


499 


S. GREGORH NYSSENI 


410 


quanam causa? Scriptura in papyro consignata, A λοχία τοῦ ατενωθέντος. Δώσω μετὰ τῆς ἐργασίας, 


el pactio seu promissio afflicti. Reddam cum fe- 
nore. Restituam com lucro sortem. Deinde insto et 
admoneo ut ne [fidem fallat. Et debitor quidem, 
licet inops, fidem facit ob syngrapham. Deus au- 
tem, qui dives est, licet multa polliceatur clara et 
sonora voce, non tamen auditur. Da, et ego red- 
dam, clamat in Evangeliis, in publico totique ter- 
rarum Oorhi noto chirographo, quod quatuor, loco 
el vice unius scripserunt, cujus testes omnes 
Cliristiani a temporibus parte salutis exstiterunt. 
Habes paradisum pignus, pignus utique dignum, 
quo fidenter nitaris. Quod si et hic aliquid quzris, 
totus mundus probi debitoris possessio est. Cu- 
riose cireumspice copiam , qua abundat is , qui 


ὑποτελέσω μετὰ τοῦ Υινοµένου. Εἶτα, παραχαλῶ, 
ὁ μὲν χρεώστης, καὶ ἄπορος ὢν, διὰ τὴν συγγρα- ΄ 
φὴν (21) πιστεύεται’ ὁ δὲ θεὸς, πλούσιος ὧν xal 
ἐπαγγελλόμενος, οὐκ ἀπούεται. Abc, xal ἐγὼ ἆπο- 
δώσω (22), Bod γράφας tv Εὐαγχγελίοις, ἐν χειρογράφῳ 
δηµοσίῳ τῆς οἰχουμένης, ὃ τέσσσαρες ἔγραφαν εὔὐαγ- 
γελισταὶ, ἀνθ᾽ ἑνὸς συµθολ[αι]ογράφου, οὗ μάρτυρες 
πάντες οἱ Ex. τῶν χρόνων τῆς σωτηρίας Χριστιανοί. 
Ἔχεις ὑποθήχην τὸν παράδεισον, ἐνέχυρον ἀξιόπι- 
στον. El δὲ xai ἐνταῦθα ζητεῖς, ὅλος ὁ χόσµος τοῦ 
εὐγνώμονος χρεώστου χτῆμα. Περιέργασαι σαφῶς 
τὴν εὐπορίαν τοῦ ζητοῦντος τὴν εὐεργεσίαν, χαὶ εὖ- 
ρῇσεις (20) τὸν πλοῦτον. Πᾶσα γὰρ χρυσῖτις τοῦ χρεώ- 
στου τούτου χτημα. Πᾶν µέταλλον ἀρχυρίου καὶ 


beneficium abs te petit, et invenies ipsius divitias. B χαλχοῦ καὶ τῶν ἑξῆς ὑλῶν τῆς ἐχείνου δεσποτείας 


Nam omnes auri argentique foedine debitoris pos- 
sessio sunt. Omne metallum argenti et τίς, et id 
genus aliorum, dominio et imperio ipsius subjicitur. 
Respice in totum colum, qua patet; mente con- 
cipe maris infinitatem; cogita terre latitudinem; 
numera, «quas nutrit feras; omnia subjeeta sunt 
illius potentia, cujus tu paupertatem contemnis. 
Moderatus et equus esto. Ne injuria affeceris 
Deum; neque zstimes Deum inferiore et inhono- 
ratiore loco esse quam trapezitas, quibus si 
spondeant, absque dubio credis. Da sponsori im- 
mortali. Crede chirographo inaspectabili quidem, 





µέρος. ᾿Απόθλ εἰς τὸν µέγαν οὐρανόν χατάµαθε 
τὴν ἄπειρον ϐ σαν, ἱστόρησον Δὺ πλάτος τῆς γῆς' 
ἀρίθμησον τὰ ἐπ αὐτῆς τρεφόμενα ζῶα" πάντα 
δοῦλα καὶ χτήµατα, οὗ σὺ ὡς ἀπόρου (24) χαταφρο- 
νεῖς. Σωφρόνησον, ἄνθρωπε. Mh καθυθρἰσης τὸν 
θεὺν, μηδὲ ἠγήσῃ τῶν τραπεζιτῶν ἀτιμότερον, οἷς 
ἐγγνωμένοις ἀναμφιθόλως πιστεύσεις. Abc ἑγγυητῇ 
μὴ ἀποθνῄσχοντι, Πίστευσον χειρογράφῳ μὴ βλεπο- 
µμένῳ μηδὲ σπαρασσομένῳ. Mt ἑπερωτήσῃς τὴν ἑρ- 
Υασίαν, ἀλλὰ bb; ἀχαγήλευτον τὴν εὐεργεσίαν, xa 


:ὄψει σοι τὸν Θεὸν μετὰ προσθήκης ἀποδιδόντα τὶν 


χάριν. 


sed ejusmodi tamen, quod perdi nequeat, Ne exígas lucrum, sed impende beneücium sine spe 
qusstus, videbisque Deum non sine additamento rependere gratiam. 


Quod si hac oratio tibi peregrina et preter opi- C 


niopem accidit, in promptu habeo testimonium, 
quo perspicuum fit Deum pie sumptus et impensas 
facientibus multis variisque modis reponere vicem. 
Petro enim interrogante et dicente : Ecce nos re- 
liquimus omnia et secuti sumus te, quid ergo erit 
nobis? Amen dico vobis, inquit, omnis qui relique- 
rit domos, aut fratres aut sorores, aut patrem, aut 
matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros, centu- 
plum accipiet, et vitam aeternam possidebit *. Vides 
liberalitatem? Vides bonitatem? Et valde quidem 
impudens fenerator laborat, ut sortem duplicet ; at 
Deus sponte sua, ei qui fratrem suuni non oppri- 
mit, centuplum reddit. Obtemperato igitue Deo 
censulenti, usurasque peccato non obnoxías refe- 
res. Cur te haud sine scelere curis conficis, dies 


* Matth. xix, 27, 98. 


"Av δὲ ξενίζῃ σου την ἀχοὴν ὃ παράδοξος [56] λό- 
γος (25), πρόχειρον ἔχω τὴν µαρτυρίαν, ὅτι τοῖς εὖ- 
σεθῶς δαπανῶσι xal εὐεργετοῦσι πολυπλασιάζων ὁ 
Geb; τὴν ἁμοιθὴν ἀποδίδωσι. Πέτρου γὰρ ἑρωτῶντος 
xoi λέγοντος Ἰδοὺὗ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα, καὶ 
ἠκο.ουθήσαμέν σοι, tí ἄρα ἔσται ἡμιν; ᾽Αμὴν 
«λέγω ὑμῖν, φησί’ Πᾶς ὅστις ἀφῆκεν οἰκίας, f) d2e1- 
φοὺς, f) ἀδελφάς, f) πατέρα, ἢ µητόρα, ἢ γυγαἴχα, 
ἠτέχνα, f) ἀγροὺς, Éxacovcaaz Aaclora ἀήψεται, καὶ 
ζωὴν αἰώνιον κηρογομήσει. ᾿Ορᾷς τὴν φιλοτιµίαν; 
βλέπεις τὴν ἁγαθότητα; 'O σφόδρα ἀναίσχυντος δα- 
νειστῆς χάµνει, ἵνα διπλασιάσῃ (26) τὸ χεφάλαιον' ὁ 
θεὺς δὲ αὐθαιρέτως τῷ μὴ θλίδοντι τὸν ἀδελφὸν τὸ 
ἐχατονταπλάσιον δίδωσι. Ἠείθου (27) οὖν τῷ θεῷ 
συµθουλεύοντι, xai Afin τόχους ἀναμαρτήτους. "Iva 
τί μετὰ ἁμαρτίας µερίµναις σαυτὸὺν ἐχτήχεις, τὰς 


(21) Verba διὰ τὴν συγΥρ... πλούσιος Gv ab alia D Bast. Lettre crilique, ln 90 aqq. (p. 127 sqq. vers. 
ο 


manuin marg. habet Mon. 

(22) Δὸς... ἀποδώσω. Non sad certum locum 
Evangeliorum bic respicere Nyssenum e plurali à 
εὐαγγελίοις fere patet : cf. tamen S. Mattb. vi, 5,4 

(23) Εὐρήσεις. Ed. εὑρῄήσῃης. Correxi barbari. 
smum.Subjunctivus tamen verborum αὐθυποτάκτων, 
velut εὕρῃς, λάδῃς, sim., pro futuro adbibetur a 
scriptoribus pracipitatz, Grecitatis, quo de usu 
vide prestantissimam notam C. B. Hase. Ind. in 
Leon. Diacon. s. v. Conjunctivus. De verbis αὐθυπο- 
τάκτοις, « verbis scilicet quz fiunt subjunctiva per 
se, » interprete Boissonad. Anecd. Gr., t. ll p. A61, εἰ. 


Wiedeburg.). — Mox Mon. χρεὼς του σου (sic). 
(94) Ὡς dxópov. inserui ὡς e Mon. Ante οὗ 


, $uppl. ἐχείνου scil. θεοῦ. 


25) 'O παράδοξος ὁ Aóroc. Vitiatam lectionem 
emenda scribendo οὗτος ὁ παράδοξος λόγος, aut ὁ 
παράδοξος οὗτος λόγος, coll. Wolf. ad Demosth. 
Leptin. p. 326 ed. Bremi; aut ante λόγος dele arti- 
culum quem uncinis inclusi. 

(26) Διπλασιάσῃ. Sic correxi editum διαπλα- 


σιάσῃ. 
(27) Πείθου. Mon. πίθντι (sic). Librarius forsan 
scripturus erat πείσθητι. 


TE 


CONTRA USURARIOS. 


442 


ἡμέρας ἀριθμῶν, τοὺς μῆνας ψηφίζων, τὸ κεφάλαιον A numerans, menses computans, sortem animo re- 


ἐννοῶν, τὰς προσθήχας ὀνειροπολῶν, φοδούµενος τὴν 
προθεσµίαν, μὴ ἄχαρπος παραγένηται ὡς θέρος χα- 
καζωθέν. Περιεργάξεται ὁ δανειστῆς τοῦ χρεώστου 
s πράξεις, τὰς ἑχδημίας, τὰ χινήµατα , τὰς µετα- 
θάσεις, τὰς ἁμπορίας (38) ' x&v φήμη τις παραγένη- 
ται σχνθρωπὴ, ὅτι λῃσταϊς ὁ δεῖνα περιέπεσεν, f 
ἔκ τινος περιστάσεως εἰς πενίαν αὐτῷ µετεθλήθη (29) 
| εὑπορία, κάθηται, ti χεῖρε συνδῄσας, στένει συν- 
εχῶς, ὑποδαχκρύει πολλά’ ἀνελίττει τὸ χειρόγραφον, 
θρηνεῖ &v τοῖς γράµµασι τὸν χρυσὸν, προχοµἰζων τὸ 
συµβόλαιον, ὡς ἱμάτιον νἱοῦ τελευτῄσαντος' ἀπ᾿ ἐχεί- 
vov θερµότερον &velpec τὸ πάθος. "Av δὲ xal ναυτιχὸν 
ᾗ τὸ δάνεισµα, τοῖς αἰγιαλοῖς προσχάθηται, τὰς χι- 
vict µεριμνᾷ τῶν ἀνέμων, συνεχῶς διερωτᾷ τοὺς 
χαταίροντας (20), µή που ναυάχιον ἠκούσθη, µή που 
πλέοντες ἐχινδύνευσαν. Παχνοῦται τὴν ψυχἠν £x. τῶν 
λειψάνων τῆς μεθημερινῆς φροντίδος. Πρὸς δη τὸν 
οιουτον λεχτέον' Παῦσαι, ἄνθρωπε, µερίµνης ἔπιχιν- 
δύνου. ᾿Ανάπαυσαι ἀπὸ ἑλπίδος τηκούσης» μ] τόχους 
ζητῶν σαντῷ τὸ κεφάλαιον διαφθείρῃς. Παρὰ πένη- 
τος ζητεῖς προσόδους xaX προσθήκας πλούτου, παρα- 
πλήσιον ποιῶν ὡς εἴτις ἀπὸ χώρας αὐχμῷ θερµοτάτῳ 
ἑπρανθείσης λαθεῖν θελήσειε σίτου θηµωνιάς (51) , 1 
πλῆθος βοτρύων ἐξ ἀμπέλου μετὰ νέφος χαλαζηφόρον, 
1| τέχνων τόχον ἀπὸ στείρας Υαστρὸς, 3) γάλακτος 
τροφὴν ἐξ ἁτόχων γυναιχῶν. Οὐδεὶς ἑἐγχειρεῖ τοῖς 
παβὰ φύσιν καὶ ἀδυνάτοις ' ἐπεὶ πρὸς τῷ μηδὲν χατ- 
ορθοῦν, προσοφλισχάνει γέλωτα. Μόνος ὁ θεὸς παν- 
τοδύναμος, ὃς Ex τῶν ἁπόρων εὑρίσχει τοὺς πορι- 
σμοὺς, xal τὰ παρ᾽ ἑλπίδα xa προσδοχίαν δημιουργεῖ, 
νῦν μὲν χελεύων πέτρας πηγὴν ἀποῤῥεϊν, αὖθις δὲ 
βρέχων ἐξ οὐρανοῦ ἄρτον ἀσυνήθη χαὶ ξένον, xe 
πάλιν γλυχαίνων (32) τὴν πικρὰν Μεῤῥἁν ἑπαφῇ 5o- 
low xai της στείρας Ἐλισάδετ εὔτοχον ποιῶν τὴν 
Ἱαστέρα , καὶ διδοὺς τῇ "Αννα τὸν Σαμουὴλ, xai τῇ 
Μαρίᾳ τὸν ἓν παρθενἰᾳ πρωτότοχον. Ταῦτα μόνα τῆς 
παντοδυνάµου χειρὸς ἔργα. 
ligni : praeterea Elisabethz infecundum uterum 
primogenitum donans. Hac solius Omnipotentis 
Σὺυ δὲ χαλκοῦ xa Ἀρνυσοῦ, τῶν ἀγόνων ὑλῶν, μὴ 
ζήτει τόχον, μηδὲ βιάζον πενίαν τὰ τῶν πλουτούντων 
ποιεῖν, μηδὲ διδόναι πλεονασμοὺς τὸν τὸ χεφάλαιον 
προσαιτοῦντα. "H (99) γὰρ οὐχ οἶδας, ὡς δάνους 
χρεία εὐπρόσωπός ἐστιν ἑλέου αἴτησις; Διὸ xal ὁ νό- 
ux, τὸ εἰσαγωγιχὸν τῆς εὐσεθείας γράµµα, παντα- 


vilvens, incrementum somnians, metuensque diem 
prestitutam, ne infructuosa veniat, instar illius 
estatis, qua grando fruges contudit. Curiose es 
anxie inquirit fenerator in omnes debitoris actio- 
nes, in peregrinaliones, in egressum, mercatu- 
ram; ei si fama oriatur infaustior, qued scilicet 
quidam ín latrones inciderit, vel eventu aliquo 
inops ex opulento evaserit, sedet junctis manibus, 
assidue gemit, szpius plorat, volvit chirographum,. 
lamentatur in litteris illis aurum, efferens contra- 
cius tabulas, non secus alque vestem filii mortui, 
acerbioremque adhuc illarum aspectu resuscitat 
dolorem. Si autem mutuum fuerit nauticum, litto- 
ribus assidet, deflet ventorum procellas et tempe- 
states, perpetuo examinat euntes et redeuntes, 
num quid alicubi de naufragio sit inauditum, nut 
qui alicubi periculum audierint. Constringit et 
angit quotidiana sollicitudine animum. Huic igitur 
dicendum est : Desiste, o homo, a periculosa 
eura. Abjice spem excruciantem, ne fenus qua- 
rens amittas et sortem. À paupere exigis reditus et 
augmenta tuarum divitiarum : similiter facis ae si 
quis ex agro calore ingenti exsiccato vellet fru. 
menti acervum, aut uvarum multitudinem ex vinea 
post immíissam grandinem, vel liberorum proven- 
tum ab infecundo ventre, vel lactis nutrimentum, 
a feminis qux non pepererunt. Nullus conatur ea, 
que sunt preter naturam et impossibilia : nam 
preterquam quod nihil efüceret, aliis etiam risei 
et ludibrio esset. Solus Deus adeo est omnipotens, 
ut ex rebus desperatis et depositis elicere possit 
non parum emolumenti, quippe qui facit ea.qua 
preter omnium spem et exspectationem esse so- 
Jent : modo quideia imperans, ut ex rupibus aqua 
profluat, rursus ex celo, quasi pluviam, dimitteng 
panem insolitum et novum : iterumque duicem ef- 
ficiens amaram illam Myrrbam [Maram] contactu 


fecundans, Annzque Samuelem, οἱ Marie — Virgini 
dexterz sunt opera. 


Tu vero zris et auri, rerum parere non solita- 
rum, ne quzre fetum, neque coge paupertatem ea 
quie divitum sunt prestare, neque usuras pendere 


illum qui sortem petit. An nescis quam mutui | 


exposeendi necessitas digna sit misericordia? Qua- 


propter divina quoque Scriptura, quie nos ad . 


(38) Εμπορίας. Mon. ἑμπαρείας. At cf, Thesaur. D Anecd. Gr. t. ii, p. 359), quin. duales τὰ et «aiv et 


Stephani Didot. s. v. ἑμπορία. 

(29) Μετεό.1ήθη. Sic correxi editum µετεχλήθη. 
Litter enim 6 et x sepius confunduntur in codici- 
bus. V. Bast. Lettre critique , p. 254 (p. 92 sq. 
vers Lat.). Appendix p. v Commentait. pa- 
leograph. ad calcem Gregorii Corinthii ed. Schz- 
fer. p. 708. Contrarius error deformabat olim Eu- 
nap. Vit. AEdesii, p. 29, |. 20, ubi vitiosum Plan- 
lini µετεθλήθη, Junii conjectura el codicibus fretus, 
Doissonade (cujus v. annot. p. 229) mutavit in µετ- 
εχλ{ίθη, quod lego etiam in Genevensi repetitione 
(1616) editionis Commelini, p. 45, 1. 12. — Ad 
proximum τὼ χεῖρε notandum est dualem τὰ χεῖρε 
lere nunquam legi in codicibus (coll. Doissonad. 
4 


forsan etiam ταύτα e granimaticis expellendos esse 
viros monuisse doctos quos exscrips! in nota mea 
ad Xenoph. Mem. Socr. 2, 5, 18, p. 45. 

(30) Καταίροντας. Mon. κατέροντας, supra s scri- 

ιο at. 

(51) θηµωνιάς. Ed. θηµονίας. V. Biel. Thesaur. 
philolog. Y. T. et Thesaur. Stephan. Didot. s. v. θη- 
µωνιά. θηµωνιαὶ acervi sunt manipulorum. 

($2) TAoxairir. Mon. πικραίνων. Sed manus 
Gretseri, ut videtur, margini adscripsit ο αν 
De Μεῤῥᾶ historiam legas in Exod. xv, 25-25. 

(53) ' H. Ed. εἰ, vitio manifesto quod correxi. — 
De οἶδας, forma lonica et communi pro οἶσθα, v. 
Sauppe et Kühner ad Xenoph. Mem Socr. 4, 6, 6 


[ 


A ue dim 


115 


S. GREGORII NYSSENI 


i 


omnem pietatem informat, ubique usuras prohi- Α you ἁπαγορεύει τὸν τόχον. Ἐὰν 6avclanc ἀργύριον 


bet. Si fratri tuo mutuam dederis pecuniam, non 
urgebis illum?*. Accedit quod ipsa gratia, que om- 
nis omnino bonitatis abundantissumus fons est, 
remissionem debitorum lege sancit quam liberalis- 
sime his verbis : Non dabitis mutuum his a qui- 
bus speratis recipere vicem ; et alibi sub specie 
parabole, durum οἱ iinmitem servum graviter pu- 
niit, quod conservi procidentis non fuerit miser- 
tus, neque remiserit centum denarios, exiguum 
videlicet debitum, qui decies mille talentorum 
condonationem consecutus ?. Salvator porro noster 
omnisque honestatis magister, cum discipulis suis 
modum orandi nihil supervacanei continentem 
preseriberet, hunc etiam adjecit precandi formulae 
articulum, quasi qui maxime valeat ad exorandum 
Deum : Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos 
dimittimus debitoribus nostris*. Hoc quomodo a 


* Exod. ση, 95. 


(34) Kal... àxo.la6eiv. Alludit ad S. Luc. vt, 55: 
γαὶ δανείζετε, μηδὲν ἀπελπίζοντες. — Ἐν παραδολῇ. 
Lege S. Luc. xxv, 14-50. — Juncturz et oppositio- 
nis ὅπου µέν cum xal ἀλλαχοῦ nullum quidem pos- 
som aíferre exemplum, sed ex sequentibus, ó δὲ 
Σωτήρ, scribendi ratio Nostri patebit. 

(35) Δεῖν... δυσωπῆσαι Θεόν. Ed. δυσωπῄσας, 
vilium manifestum. P'lacebat statim δεῖν mutare in 
δέον : αἱ δεῖν pra 6£ov (ut πλεῖν pro πλέον) Atticismus 
est, testibusgrammaticis veteribus, quos omnes attu- 
lit Dindorf in Thesaur. Stephan. Didot. s. v. δέω, p. 
1036, BC, ubi consentit cum Koenio, ad Gregor. Co- 


Ἱ Matth. xvi, 28. sqq. 


τῷ ἁδελφῷ σου, οὐχ ἔσῃ αὐτὸν κατεπείγων. Καὶ f 
χάρις, τῇ πηΥῇᾗ τῆς ἀγαθότητος πλεονάξουσα , τῶν 
ὀφλημάτων νομοθετεὶ τὴν συγχώρησιν’ ὅπου μὲν χρη- 
στευοµένη xai λέγουσα. Καὶ οὗ δανείξετε παρ' ὧν 
ἑλπίζετε ἀπολαθεῖν (54): καὶ ἀλλαχοῦ ἓν παραθο)ῇ 
τὸν σχληρὸὺν οἰχέτην πιχρῶς χολάζουσα, ὃς τῷ ὁμο- 
δούλῳ προσχυνοῦντι οὐχ ἐπεκλάσθη , οὐδὲ ἀφῆχεν 
ἑκατὸν δηναρίων εὐτελὲς χρέος, αὑτὸς τῶν µυρίων 
ταλάντων λαθὼν τὴν συγχώρησυ. 'O δὲ Συτὴρ ἡμῶν, 
χαὶ τῆς εὐσεθείας διδάσκαλος εὐχῆς κανόνα, xal τύ- 
Tov ἀπέριττον τοῖς μαθηταῖς εἰσηγούμενος, ἓν χαὶ 
τοῦτο τῆς ἰχεσίας λόχοις ἐνέθηχεν, ὣς μάλιστα δεῖν 
xa πρῶτον ἀρχοῦν δυσωπῆσαι θεόν (59) Kal ἄφες 
ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, καθὼς καὶ ἡμεῖς dg- 


B ήκαµεν τοῖς ἀφειλέταις ἡμῶν. Dog οὖν προσεῦξῃ, 


ὁ τοχογλύφος (60); Μετὰ ποίου συνειδότος αἴτημα 
ἀγαθὸν ζητήσεις παρὰ θεοῦ, ὁ πάντα λαμθάνων, xol 


5 Matth. vi, 12. 


C, ed. Montfaucon., hxc sunt verba : 0ὐδὲν οὕτω 
δυσωπεῖ, ὡς τὸ τὰς ἑτέρων εὐεργεσίας προφέρειν. 
Adque llematerh. bec : « Hic plurimisque aliis in 
locis Chrysostomus usurpat illud δυσωπεῖν, quod 
varie solet 4 recentioribus adhiberi preter morew 
veterum, ut monent Phrynichus [p. 190, ed. Lobeck], 
Herodianus |p. 475, ad calcem Phrynich. Lob.], 
Harpocration et Thomas Magister in v. Szepe si- 
gnificat non tantum simpliciter Orare et Exorare, 
sed supplicando invidiam facere, sic ut prz? pudore 
quis precibus concedere cogatur. Egregie Gregor. 
Nyss. t. IIl, p. 959, C [Append. Gretser.: 'O γὰρ 


rinth. De dialect. Attic. $ LXXII, statuente δεῖν in C φιλάνθρωπος [Σωτὴρ] ἔχρησεν αὐτοῖς τὸ ἴδιον πρὀσ- 


Atticorum scriptis sepe abindoetis librariis oblitera- 
tum fuisse ; quamvis obloquatur Buttmann, Gr. gr. t. 
l, p. 492 sp Uim quidem SS. Patrum non bene me- 
mini;at e bong note scriptoribus , posteriorum 
licet temporum, saeculi xiit et xiv, sed Atticismorum 
appetentissimis, Nicephoro Chumno et Theodoro 

yrtaceno, a Boissonadio primum vulgatis in Anec- 
dotis Graecis , exempla petam quibus hunc Atticis- 
mum abunde firmabo. Numeri mei hic sunt tomo- 
rum et.paginarum libri Boissonadii. Dicitur δεῖν 
εἶναι (pro δἑον εἶναι), subsequente aut precedente 
alio infinitivo. lta Niceph. Chumn., t. ll, p. 78, 
]l. 1: δεῖν εἶναι νοµίζειν. Id. Epist. 95 : δεῖν εἶναι 
εὐχαριστεῖν. Id. Epist. 60: δεῖν εἶναι χρίνειν. ld. 
Epist. 63, et t. V, p. 286, |. 20: δεῖν εἶναι φεύγειν, 
Id. t. V, p. 292, 1. 15.: δεῖν εἶναι θρηνεῖν. Id. t. I. 
p. 162,1. 15: εὐθύνειν δεῖν εἶναι. 14. t. V, p. 297 : 
τοῦτο δεῖν εἶναι νομίζω, ubi ante τοῦτο precesse- 
runt infinitivi tres. Omittitur εἶναι. Theod. Hyrtac. 
t. Ili. p. δὲ, 1. 5 et t. IH, p. 46, I. 5 : δεῖν εἰθίσθαι. 
Id. Ep. 74. med. πρὸς «auta τίνα µε δεῖν φυχὴν 
ἔχειν; Id. Ep. 67, init. : ἀντισηχοῦν δεῖν ἀλλήλοις 
τὰ φάρμακα. Dicitur δεῖν fjv pro 5£ov fjv. Theod. 
Ilyrt. Epist. 74: ἑσίγων μὲν ὅτε δεῖν hv. Et δεῖν 
ἐστιν ἐρεῖν, id. ἐ. IIl, p. 47, 1. 1: id. t. I, p. 264, 
1.41: ἀλλὰ νῦν δεῖν ἐστι... ὀδύρεσθαι. Utriusque 
scriptoris εκοιρἰὰ ex epistolis petita habes in notis 
Boissonadii ad t. ll, p. 78; t. lif, p. 47. — Restat 
ut ad illustrandum sensum verbi δυσωπεῖν apud 
Patres Grecos afferam Tib. Hemsterhusii doctissi- 
minam annotatiounem qua primum prodiit ad calcem 
tomi 11, Raphelii Ánnotationum in S. Scripturam, 
ed. Lugd. Bat. 1747, qui liber cum ad manus mihi 
non sit, Dindorf. autem in Thes. Steph. Didot. 
Hemsterhusii verha detruncaverit, annotationem 
describam integram qualem Theob. Fix. exscripsit 
ad S.J. Chrysost t. XI, p. 849 ed. Gaum. S. Chry- 
sostonmi, Ilomil. 2 in Epist. ad Philemonem, p. 119, 


.sacra Novi 


ωπον, ἵνα δι ἐχείνου θυσωπῶσι τοὺς ἆσυμ.παθεῖς 
xal μισοπτώχους, ὥσπερ οἱ τὰς βασιλιχὰς εἰχόνας 
χατὰ τῶν Αι λομένων αὐτοὺς προθαλλόμενοι, (y' ix 
τῆς μορφῆς τοῦ χρατοῦντος, τὸν xa aq δυσ- 
ωπήσωσιν.] Schol. Apollon. Rhod. ad |. 5, 694, 
ἀντιάσειε exponit παραχαλέσειε, δὐσωπῄσειε, ut 
Hesych. χαταδυσωπῆσαι, παραχαλέσαι. | Utraque 
junguntur ab Heliodoro, |. 4, ο. 10, [p. 391, e]. 
Coray: fixevy οὖν ὑμᾶς εἰς τὸν εἰωθότα τόπον καὶ 
kg λος, xaX δυσωπῶ], quemsdmodum δυσωπεῖν 
et ἐντρέπειν a. Chrysostomo, et ιο Empirico 
Pyrrhon  Hypotypos, 9, 16, p. 161, quanquam 
paulo diversa potestate: τοὺς Σχεπτιχοὺς ἐντρέπου- 
σι jp ol λόγοι, δυσωπεῖ δὲ χαὶ ἡ ἑνέρχεια. Hinc 
infra, [Cbrys. Homil. |. c. c. 2] δυσωπητιχά, Que 
vim hahent exorandi atque animum ad preces Πε- 
ctendi, et ἀδυσώπητος, Rigidus et Qui exorari se 
non patitur : Diogenian. Centur. 6, 79. Ephrzm. 


Syr. p. 21: ὁ χριτὴς ἰσχυρὸς, xo τὸ δικαστἠριον 
D abuso) : e i 


ὠπητον. Ideo Suidas interpretatur ἀπροσωπό- 
}ηπτον. Sententis repugnat hoc vocabulum, pra- 
vainque interpretationem peperit apud Joseph. De 
bella Judaico, |. vi, c. 2, 8 140: nam quod mss. 
prebent εὐδυσώπητον omnino probandum. Non- 
nunquam ponitur pro Victum aliquem argumentis 
in ruborem dare, atque adeo refutare; qua virtus 
in Sexto Empirico frequens : p.262, |. 4; p. 9280, 
1. 27; p. 3551, |. 30 ; p. 644, 1. 44. Hinc ἀδυσώπη- 
τοι ἔλεγχοι, Invicta documenta, Cyrill. Hierosol. 
Catech. p. 275, D. Interpretes si consulas, appare- 
bit non raro, vim verbi parum illis fuisse perspe- 
ctam.» —Sequeutia, Kat ἄφες... ὀφειλέταις ἡμῶν, 
S. Matihzi sunt vi, 12. 

(36) 'O coxorAvgoc. De hoc Hebraismo, quo no- 
minativo cuin articulo utuntur pro vocativo scri- 
ptores sacri, vide exemplorum Novi Testamenii 
copiam congestam a Pasore, Grammatica Gra'ca 
estamenti, Groningi, 1655, p. 664 sq. 


A5 CONTRA USURARIOS. 


446 


ph μαθὼν τὸ διδόνᾶι; Ἡ οὐκ οἶδας, ὅτι ἡ προσευχή A Deo postulabis, o fenerator? Qua conscientia voti 


σου 0zÓp.vmote µισανθρωπίας ἐστίν; Τί συνεχώρη- 
σας, χαὶ συγγνώµην αἰτεῖς; Τίνα Ἠλέησας, xal χα- 
Ag τὸν EXefjuova; "Av δὲ xal δῷς ἐλεημοσύνην, 
μισανθρώπου φορολογίας, οὐχ ἀπὸ συμφορῶν ἀλλο- 
τρίἰων δαχρύων γέµοντα (37) χαὶ στεναγμῶν; El 
ἐγώριζεν ὁ πένης πόθεν ὀρέγεις τὴν ἑλεημοσύνην, 
dóx ἂν ἐδέξατο, ὡς ἁδελφικῶν σαρχῶν γεύεσθαι µέλ- 
λων, xat αἵματος τῶν οἰχείων ' εἶπε δ' ἂν πρὸς σὲ 
λόγον γέµοντα σώφρονος παῤῥησίας Mf, µε θρέψῃς, 
ἄνθρωπε, ἀπὸ δαχρύων ἁδελφικῶν, Mh δῷς ἄρτον 
πένητι Ὑενόμενον ἀπὸ στεναγμῶν τῶν συμπτώὠχων. 
Ἀνάλυσον πρὸς τὸν ὀμόφυλον Ó χακῶς (38) ἀπῄτη- 
σας, χἀγὼ ὁμολογήσω τὴν χάριν. TU ὠφελεῖς, πολ- 
λοὺς πτωχοὺς ποιῶν, xai ἕνα παραμυθούμενος; El 
ph πλήθος ἣν τοχιστῶν, οὐκ ἂν fjv τὸ πλῆθος τῶν 
πενοµένων. ΛθΟσόν σου τὴν φατρίαν (39), xat πάντες 
ἕξομεν τὴν αὑτάρχειαν. Πάντες τῶν τοχιστῶν xat- 
ηγοροῦσι, χαὶ οὐχ ἔστι τοῦ χαχοῦ θεραπεία νόμος, 
προφῆται, εὐᾶγγελισταί. Οἷα γοῦν ὁ θεσπέσιος ᾽Αμὼς 
λέχει' ᾽Ακούσατε (40), ol ἑκτρίδοντες elc. có πρωῖ 
aérnta, xal καταδυγαστεύοντες πτωχοὺς ἐπὶ τῆς 
Ίης' οἱ A&rovrec, Πότε διεἸεύσεται ὁ μὴν, καὶ 
ἐμποἠσομεν ; Οὺδξ γὰρ πατέρες οὕτω χαίρουσιν 
ἐπὶ τῇ Υεννῆσει τῶν παίδων, ὡς οἱ τοχίζοντες εὖ- 
φραίνονται τῶν μηνῶν πληρουµένων. 


Καλοῦσι δὲ τὴν ἁμαρτίαν σεμνοῖς ὀνόμασι" φιλάν- 
θρωπον τὸ λήμμα προσαχορεύοντες, χατὰ μίµησιν 


Ἑλλήνων, ot (4) δαίµονάς τινας μισανθρώπους xat € 


φονώσας, ἀντὶ τῆς ἀληθοῦς χλήσεως, Εὐμενίδας (42) 
προσαγορεύουσιν. Φιλάνθρωπός Ye ; Οὐ γὰρ fj τόχου 
εἰσφορὰ οἴχους ἑχτρίδουσα, πλούτους δαπανῶσα (40), 
τοὺς εὖ γεγονότας χεῖρυν ζἕᾗν τῶν δούλων παρασχευά- 
ἔουσα, πρὸς ὀλίγον τέρπουσα ἐν ἀρχαῖς, xal πιχρὸν 
Ὃν ἐς Ὁστερον βίον παρασχευάζουσα; Ὡς yop τὰ 
ατηνὰ τὰ (44) παρὰ τῶν ὀρνιθευτῶν ἐπιθουλευόμενα 
$15ezat, ῥαινομένων τῶν σπερµάτων αὐτοῖς, xaX φίλην 
ποιεῖται xai συνήθη Ριαγωγὴν τὴν ἓν ἑἐχείνοις τοῖς 
τόποις, Ev olg δαφιλῆς αὐτοῖς f) τροφὴ γίνεται, µι- 
xp)y δὲ ὕστερον ἐνσχεθέντα τοῖς θηράτροις διόλλυ- 
ται" οὕτως οἱ τὰ ἕντοχα τῶν δανεισµάτων λαμόθά- 
νοντες, ὀλίγον εὐπορήσαντες χρόνον, ὕστερον αὐτῆς 
τῆς πατριχῆς ἑστίας ἐχπίπτουσιν. Ἔλεος δὲ ἐξοικεῖ- 
ται τῶν μιαρῶν xa φιλαργύρων φυχῶν (45), καὶ βλέ- 
ποντες αὐτὴν τὴν οἰχίαν τοῦ ὀφείλοντος (vtov προ- 
χειµένην, οὐχ ἐπικλῶνται, ἀλλά xaX μᾶλλον τὴν πρᾶ- 


* Amos vii, 4, 5. 


(57) Γέμοντα. De hoc participio plur. neutr. 
v. Mattbiz $ 444. : 

(93) "O κακῶς ἀπῄτησας. Mon. ὁ χαχῶς ἀποτί- 
σα 


$- 

99) Φατρίαν. Ed. φατριάν, scribitur autem φα- 
τρία, παροξυτόνως. Leste Arcadio, p. 100, 6. Forma 
antiqua est φρατρία. Φατρίαν, hic cum contemptu 
dictum, docte illustrat Coray ad Heliodor. t. 1l, 

. 924. 
: (40) Ἀκούσατε. Verbum ἀχούσατε, omissum in 
Ed.. suppeditat Mon. Vertit tamen Gretserus 

(44) Oc. Ita recte Mon. EJ. ot. 


tui a Deo particeps fieri cupis, qui omnia accipis, 
et nibil dare nosti? An nescis preces tuas nibil 
esse aliud quam inbumanitatis tu: repetitionem ? 
Quid remisisti, quod remissionem petis? Cujus 
misertus es, quod misericordiam imploras? Et si 
des eleemosynam, inhumanitatis tuz exactiones, 
an non plena est alienarum calamitatum, lacryma- 
rum et gemituum? Quod si inops sciret, undenam 
largiaris eleemosynam, utique non acceptaret, 
refugiens videlicet gustare fraternas carnes, et 
sanguinem suorum familiarium , teque sermone 
nioderata quadam libertate pleno cohortaretur : Ne 
me, ο homo, alas fraternis lacrymis. Ne dederis 
panem pauperi confectum ex gemitu egenorim 


B meorum sodalium. Redde fratri tuo a quo injuste 


subripuisti, et grates agam. Quid utilitatis affers, 
dum multos efficis inopes, et unum consolaris? Si 
non essel tanta multitudo usucariorum, non esset 
tanta copia pauperum. Dissolve tribum et sodali- 
tium tuum, omnibusque suppetent res necessaria. 
Omnes accusant feneratores, nec malo huic me- 
deri queunt : lex, prophete, evangelistae Qualia 
divinus Amos intonat : Audite, qui conteritis mane 
pauperem εἰ opprimitis egenos terre, dicentes : 
Quando transibit mensis, et venundabimus merces *? 
Neque enim patres tantopere lzantur generatione 
filiorum, quantum feneratores fine mensium. 
Quin et scelus suum pulchris obvelant nomi- 
nibus, humanum censum seu quzastum appelli- 
(antes Ethnicorum instar, qui deas quasdam 
odio in cumctos inflammatas , hominumque inter- . 
fectrices, non vero sed miti nomine vocant Eume- 
nides. Itane vero humanus census? An non era- 
ctio usurz est, qua domos evertit, divitias dissipat, 
efficitque, ut qui honesto et nobili loco nati sunt, 
deteriorem vitam vivant quam servi, qux: quidem 
jnitio nonnihil delectat, posteriores vero vit» 
partes acerbo dolore complet? Quemadmodum 
enim aves, quibus aucupes insidias tendunt, de- 
lectantur principio quidem sparsa illis esca , illa- 
que loca frequentant, in quibus uberem et copiosum 
cibum reperiunt, paulo post autem retibus capte 
intereunt : sic et qui (enebrem pecuniam accipiunt, 
perbrevi temporis spatio abundant, postea vero pa- 
ternis sedibus excidunt. Caeterum omnis miseri- 
cordia exsulat ab usurariorum perditis et scelera- 
tis animis, cumque ipsam debitoris domui vena- 


(49) Εὐμεγίδας. V. Schol. ad Soph. 44. (οἱ. 
42. et presertim Q. Mueller. ad. /£schyl. Ewmen. 
168 sqq.. coll. Stephan. Thesaur. s. v. 

(43) ΠΑούτους δαπανῶσα. Werterat hzc Gr-- 
tserus. sed omissa suntin Ed. Supplevit Mon, — ln- 
fva Ed. χείρων, male. 

(41) Τὰ πτηνά. Sic Mon. Ed. πετεινά. — Paulo 
post, Mon. male διαγωγῶν. 

(45) "EJ1s0c... vxor. Mon. ἔλεως δὲ ἐξοιχεῖ τὰς 
τῶν μιαρῶν xai φυλαργύρων (leg. qu.) ψυχάς. Que 
lectio forsan prestat. Dindorf. iu. Thesceur. Swph. 
Didot. de hoc loco silet prorsus. 


Φ11 


ὁ.σΒΕαΟΠΙ NYSSENI 


448 


lem prostere aspiciunt, non. moventur ulla com- A atv χατεπείχουσιν, ἵνα θᾶττον τὸ χρυσίον ὑποδεξά.ιε- 


miseratione, quin potius venditionem importu- 
nius adhuc urgent, ut citius argento accepto alium 
quemdam miserum fenoris nexibus astringant, 
more indefessorum et insatiabilium venatorum , 
qui una valle retibus circumdata, omnibus quz 
in eo latent feris captis, ad vicinas valles retia 
transferunt, et ab his ad alias, et ita deinceps, 
quoad omnia loca venatione sua peragrarint. Qua- 
libus ergo oculis tu qui talis 68, in ccelum respi- 
eis? Quomodo petis remissionem peccatorum ? 
Num forte ob stuporem illud quoque oras, quod 
nos Salvator docuit : Et dimitte nobis debita nostra , 
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris? Quam 
multi ob usuras laqueo sese interemerunt, vel 
precipites in fluvios dejecerupt, tolerabiliorem 
rati mortem , quam feneratorem , relictis filiis or- 
phanis, quibus paupertas noverca haud benigna 
et facilis esse ceepit. At vero przelari scilicet isti 
usurarii, ne orbe quidem domus miserentur , sed 
trahunt, rapiuntque haeredes, quibus forte preter 
laqueum hzreditatis nibil obtigit, aurumque po- 
scunt eos, qui victum sibi ex aliorum liberalitate 
comparant. Cum autem debitoris mors illis, ut 
par est, exprobratur , cumque nonnulli ut erube: 
scant laquei mentionem faciunt, nullo penitus pu- 
dore ob hoc [facinus afficiuntur, neque animo 
expavescunt, sed potius ex pectore exulcerato 
verba fundunt plena impudentie : et num moribus 
nostris, aiunt, ascribetur, si miser ille et inops 


vot, ἄλλον ἅθλιον δανείσµατι καταδήσωσιν’ χατὰ τοὺς 
σπουδαίους xal ἁπλήστους τῶν θτρευτῶν, ol (46) 
µίαν κοιλάδα τοῖς διχτύοις χυχλώσαντες. xal πάντα 
τὰ kv αὑτῇ σαγηνεύσαντες θηρία, πάλιν ἐπὶ τὴν χεί- 
τονα φάραγγα μεθιστᾶσι τὰς στάλιχας (41) καὶ ἀπ' 
ἑχείνης ἐπὶ τὴν ἄλλην, xal μέχρι τοσούτου., μέχρις 
ἂν τὰ ὄρη τῶν θηρευµάτων κχενώσωσιν. Ποίοις οὖν 
ὀμθαλμοῖς ὁ τοιοῦτος ἀναθλέπεις εἰς obpavóv; Ios ot 
αἰτεῖς ἄφεσιν ἁμαρτήματος; "H τάχα ὑπ' ἀναισθη- 
σίας καὶ τοῦτο λέχεις εὐχόμενος, ὅπερ ἐδίδαδεν ὁ 
Σωτὴρ, Ἂφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς xal 
ἡμεῖς dpüxapgsv τοῖς ὀφειλόταις ἡμῶν; Ὢ πόὸ- 
σοι (48) διὰ τόχον ἁγχόνης ἠψαντο, xaX ῥεύμασι mo- 
ταμῶν ἑαυτοὺς ἐξέδωχαν, xal χουφότερον ἔχριναν του 


D δανειστοῦ τὸν θάνατον, ἀρῖχαν δὲ παῖδας ὀργανοὺς, 


καχἣν μητρυιὰν ἔχοντας τὴν πενίαν 1 Οἱ δὲ χρηστοὶ 
τοχογλύφοι οὐδὲ τότε τῆς ἑρήμου φείδονται οἰχίας, 
ἁλλ) ἕλκουσι τοὺς κληρονόμους, τάχα τὴν σχοῖνου 
µόνην τοῦ βρόχου χληρονοµήσαντας, xal χρνσίον 
ἀπαιτοῦσι τοὺς τὸν ἄρτον ἐξ ἐράνου ποριξοµένους. 
Ὀνειδιζόμενοι (49) δὲ, ὡς εἰχὸς, Exi τῷ βανάτῳ του 
χρεώστου, xal τινων πρὸς δυσωπίἰαν μεμνημένων τοῦ 
βρόχου, οὐδὲ ἐγχαλύπτονται πρὸς τὸ δρᾶμα, οὐδὲ 
πλήττονται τὴν φυχήν’ ἀπὸ πικρᾶς δὲ γνώμης λόγους 
λέγουσιν ἀναιδεῖς. Καὶ (50) ἠθῶν ἀδίχημα τοῦτο ἡμε- 
τέρων, εἰ ὁ χαχοδαίµων χαὶ ἀγνώμων ἐχεῖνος, µο- 
χθηρᾶς γενέσεως λαχὼν, τῇ ἀνάγχῃ τῆς εἰμαρμένης 
πρὸς τὸν βίαιον Ίχθη θάνατον ; Καὶ γὰρ χαὶ φιλοσ»- 
φοῦσιν οἱ τοχογλύφοι, xoi τῶν μαθηματικῶν Αἰγυ- 


mentis, infelici sidere natus, necessitate fati  πτίων γίνονται µαθηταὶ, ὅταν δεῄσῃ ὑπὲρ τῶν Ev- 


compulsus , violentas manus sibi intulerit ? Pbilo- 


αγῶν αὐτῶν πράξεων xal τῶν φόνων ἀπολογήσασθα.. 


sophantur enim usurarii quoque et mathematicorum /Egyptiorum discipuli lunt, cum opus esi ut 
apologiam instituant, pro piaculis et exsecrandis facinoribus et homicidiis suis. 


Talis igitur hoc sermone compellandus est : 
Tu ille infaustus ortus es, et illa infelix siderum 
necessitas. Si enim curam levasses, et partem 
quidem partis dimisisses, partemque accepisses 
cum remissione, non utique odisset lucem tan- 
qvam odiosam, neque sui ipsius carnifex exsti- 
Usset. Et quibusnam oculis tempore resurrectio- 
nis intueberis interfectum? venietis enim ambo ad 
Christi tribunal, ubi non usure computabuntur, 
sed vitz ratio acta judicabitur. Ecquid responde- 
bis aceusstus incorrupto judici, quando tibi di- 


Λεχτέον οὖν πρὸς ἕνα τῶν τοιούτων’ Σὺ 1 μοχθηρὲ 
γένεσις, GU ἡ xaxhj τῶν ἀστέρων ἀνάγχη. El Υὰρ 
ἐπεχούφισας τὴν φροντίδα, xal µέρος μὲν ἀφῆχας 
τοῦ µέρους, µέρος δὲ ἐχομίτω μετὰ ἀνέσεως, οὐχ ἂν 
τὴν ἐπίμοχθον ζωὴν ἐμίσησεν, οὐδὲ αὐτὸς ἑαυτοῦ 
ἐγένετο δήµιος. "Apa (51) moto, ὀφθαλμοῖς κατὰ τὸν 
χαιρὸν τῆς ἀναστάσεως ὄψει τὸν Φονευθέντα (52) ; 
"H&ete γὰρ ἁἀμφότεροι πρὸς τὸ τοῦ Χριστου βῆμα, 
ἔνθα οὐ τόχοι ψηφίζονται, ἀλλὰ Blot χρίνονται. TL δὲ 
λέξεις ἐγχαλούμενος τῷ ἀδεχάστῳ χριτῇ, ὅταν σοι 
λέγηται' Εἶχες νόµον, προφήτας, εὐαγγελιχὰ παραγ- 


xerit : Habuisti legem, prophetas, evangelicas D γέλµατα. Πάντων Ίχουες ὁμοῦ βοώντων pid φωνῆ 


praceptiones. Omnes audivisti simul ingeminan- 
tes una voce charitatem et humanitatem, his 
quidem monentibus : Fratri tuo non feneraberis '*, 


1* Deut, xxn, 11. 


(46) OT. Ἱία Mon. Ed. oi. — Infra, articulus «à 
post πάντα eidem Monacensi debetur. : 

(41) Στάλιχκας. Doricuu esse στάλιξ pro στα- 
λίς affirmant Lexica, nescio quibus auctoribus. 
Noster certe Dorismum non aucupat. 

(48) Ὢ πόσοι. Sic scripsi ductus a Monacensis 
lectione ὦ πόσοι. Ed. ὀπέσοι. 

(49) ᾽Ονειδιζόμεγοι. Ita Mon. Εὰ. ὀνειδιζόμενος. 

(5U) Καὶ... θάνατον. Verba sunt ista feneratorum 
gese excusantium. Junge xat cum τοῦτο, Pro ἡμε- 


«hy ἀγάπην, τὴν qiavüpuoniav: xal τῶν μὲν λεγόν- 
των" Οὐκ ἑκτοκιεῖς τῷ ἀδελφῷ σου (55): τῶν δὲ, Τὸ 
ἀργύριον οὐκ ἔδωκεν ἐπὶ τόκον' ἄλλων, ᾿Εὰν ὅδα- 


τέρων Mon. ἡμέτερον. | 

51) "Apa. Ed. ἄρα, quod correxi; malim ta- 
men ποίοις Ápa,transpositis vocibus. — 

(52) Tór φονευθέντα. Articulum addidi e Mon. 

(53) Οὐκ éxtoxwic τῷ dósAgQ cov. Deutero- 
nom. xxu 19. Quae sequuntur, τῶν δὲ... ἁδελφῷ 


σου, supplevit Monac. ; exciderant quidem in Εά., 
'sed Gretserus verterat. Verba, Τὸ ἀργύριον... τό- 


xov, sunt Psalm. xiv, 5; 'EXv... χατεπείγων, Exo- 
di xxii, 25. 


449 CONTRA USURARIOS. 


430 


νεἰσῃς τῷ d£e.Agq σου, οὐκ ἔσῃ abcór κατεπεί- A Aliis vera : Pecuniam suam non dedit ad usuram **. 


qur. Ματθαῖος δὲ ἓν παραθολαῖς ἔχραξεν λέγων, 
Δεσποτιχὸν λόγον ἀπαγγέλλων;' Δοῦ.ε πονηρὲ, πᾶσαν 
τὴν ὀφειλὴν ἐχείνην ἀρῆκά σοι, ἐπεὶ παρεκά.Ί1ε- 
σάς µε. Οὐκ ἔδει καὶ σὲ ὁ.Ίεῆσαι τὸν σύνδου.Ίόν 
σου, ὡς xal ἐγώ σε 9»JAéqca; Kal ὁὀργισθεὶς ὁ 
Κύριος παρέδωκεν αὐτὸν τοῖς βασαγισταῖς, ἕως 
οὗ ἁποδῷ πᾶν τὸ ὀφει.Ίόμεγον αὐτῷ. Τότε σε xa- 
(αλίψεται ἡ ἀνόνητος (54) µεταμέλεια * στεναΥ μοὶ δὲ 
καταλήφονται βαρεῖς, xaX χόλασις ἁπαραίτητος. Οὐ- 
δαμοῦ δὲ χρυσὸς βοηθῶν, οὐχ ἄργυρος ἐπαμύνων. 
Πικροτέρα δὲ χολΏς ἡ τῶν τόχων ἀνάδοσις. Ταῦτα οὐ 
ῥήματα φοδοῦντα , ἀλλὰ πράγµατα ἀληθῃ , πρὸ τῆς 
πείρας τὸ χριτήριον διαµαρτυρόµενα, ἃ φυλάξασθαι 
τῷ σωφρονοῦντι καλὸν, καὶ ip τοῦ μέλλοντος πρόνοια. 


Ἵνα δὲ μεταξὺ τῶν τοῦ θεοῦ χριµάτων xal τι (55) 
τῶν ἐν τοῖς xaO ἡμᾶς χρόνοις συµθάντων ἐν οἰχίᾳ το- 
χογλύφου διηγησάµενος ὠφελήσω τι τοὺς ἀχούοντας, 
ἀχούσατε τοῦ λόγου, χαὶ τάχα οἱ πολλοὶ τὴν ὑπόθεσιν 
ὡς γνώριµον ἐπιγνώσεσθε. 


Ανήρ τις ἣν ἐπὶ τῆσδε τῆς πόλεως (οὐκ ἐρῶ δὲ 
τοὔνομα, χωμῳδεῖν ὀνομαστὶ τὸν τελευτῄσαντα φυ- 
λαττόμενος), τέχνην ἔχων τὰ δανείσµατα, χαὶ τὴν Ex 
τῶν μιαρῶν τόχων ἐπικαρπίαν. To πάθει δὲ συν- 
εχόµενος τῆς φιλαργυρίας, φειδωλὸς ἦν xaX περὶ τὴν 
ἰδίαν δαπάνην (τοιοῦτοι (96) γὰρ οἱ φιλάργνροι), οὐ 


Aliis : δὲ mutuum dederis fratri tuo , non urgebis 
illum **. At Matthaeus in. parabolis clamans, Do- 
minique mandatum annuntians, ait: Serve nequam, 
omne debitum tibi remisi, quia rogasti me : nonne 
oportebat et te misereri conservi tui, utet ego tui 
misertus sum? Et. iratus Dominus tradidit. illum 
torloribus , quousque persolverit omne debitum !*, 
Tunc sera et infructuosa poenitentia duceris, lu- 
ctusque gravissimus te incesset, et pena inevita- 
bili punieris. Nec tibi adjumento erit aurum , nec 
opem feret argentum. Amarior felle erit fenoris 
acceptio. Hzc non sunt nudà verborum terricula- 
menta , sed ipsa rei veritas , qua judicium futu- 
rum prius testatur, quam experientia cognosca- 


B tur , quod proinde vir prudens, et éui cura futuri, 


sedulo cavere studebit. 


Ut vero utilitatis aliquid audientibus afferam , 
narrando quiddam quod zvo nostro in edibus cu- 
jusdam feneratoris ante illud Dei judicium con- 
tigit, attendite : etsi fortassis multi vestrum id, 
quod commemoraturus sum, jam exploratum ha- 
beatis : 


Erat vir quidam in civitate N. ( nomen reticebo 
ne videar mortuum nominatim traducere velle ) ; 
huie fenerare, lucrique aliquid ex detestandis 
usuris capere , unica ars erat. Correptus autem 
boc avaritiz: morbo, tenax et sordidus in seipsum 
suosque evasit ( ut solent avari), quippe qui in 


τράπεζαν αὐτάρχη παρατιθέµενος, οὐχ ἱματίων cuv- C mensa neque satis cibi apponeret, neque vestes 


έχειαν (57) , ἡ κατὰ χρείαν, ἀμείδων, οὐ τέχνοις 
παρέχων τὴν ἀναγκαίαν τοῦ βίου διαγωγὴν, οὐ λου- 
τρῶν ταχέως µεταλαμθάνων, φόδθῳ τοῦ μισθοῦ xal 
τῶν τριῶν ὁθολῶν' πάντα δὲ τρόπον ἐπινοῶν, ὅθεν ἂν 
πλέον τὸν ἀριθμὸν προαγάγοι τῶν χρημάτων. Οὔτε 
μὴν ἀξιόπιστόν τινα φύλαχα τοῦ βαλαντίου ἑνόμιδεν, 
οὐ τέχνον, οὐ δοῦλον, οὐ τραπεξίτην, οὗ χλεῖν, οὗ 
σφραγῖδα, ταῖς δὲ τῶν τοίχων ὁπαῖς τὸ χρυσίον &p.- 
έδλλων, καὶ τὸν πηλὸν ἔξωθεν ἐπαλείφων, ἄγνωστον 
πᾶσιν εἶχεν τὸν θησαυρὸν, τόπους Ex τόπων ἀμείδων, 
xol τοίχους kx τοίχων, xai τὸ λανθάνειν πάντας σο- 
φιζόμενος εὐμηχάνως. ᾿Αθρόον ἀπῆλθε τοῦ βίου, οὐ- 
δενὶ τῶν οἰχείων ἐξαγορεύσας , ἕνθα ὁ χρυσὸς χατ- 
ώρυχτο (58). Κατωρύχθη μὲν οὖν κἀχεῖνος τὸ χρύψαι 
χερδάνας. Οἱ δὲ παῖδες αὑτοῦ, πάντων ἔσεσθαι τῶν 
ἐν τῇ πόλει λαμπρότεροι διὰ πλοῦτον ἑλπίσαντες, 
ἠρεύνων πανταχοῦ, παρ ἀλλήλων διεπυνθάνοντο, τοὺς 
οἰχέτας ἀνέχρινον, τὰ ἑδάφη τῶν οἴχων ἀνώρυττον, 
τοὺς τοίχους ὑπεχένουν, τὰς τῶν Υειτόνων xal γνω- 
ρίµων οἰχίας ἐπολυπραγμόνουν, πάντα δὲ λίθον (59), 
τὸ τοῦ λόγου, χινήσαντες, εὗρον οὐδ' ὀβολόν. Διάγουσε 


!! Psal. xiv, ο. ἳ Exod. xxu, 25. 


(54) 'Avórntoc. Sic. correxi vitium Ed. ἀνώνη- 


ος. 
(58) Kal τι. Ed. καὶ τὶ cum asterisco post τὸ, 
lacune signo Mon. xa «1. 
(56) Τοιοῦτοι. Mon. τοιοῦτο. 
(57) Συνέχειαν. Mon. συνεχῶς. 


unquam nisi summa necessitate coaclus mutaret, 
neque liberis suis necessaria ad victum suppedi- 
taret, nec balneis uteretur metu mercedis triobo- 
laris ; perpetuo in id unum intentus, quomodo 
semper magis atque magis pecunie numerum 2u- 
geret. Neque quemdam satis fidum crumenze sue 
custodem arbitrabatur, non filium, non servum, 
non irapezitam, non elavem, non sigillum , in 
parietum angulis et recessibus, luto superillito , 
invisas divitias, et ignotum asservabat thesaurum, 
deque loco ad locum et de pariete ad parietem, 
sine intermissione transferebat, ut hac ratione 
emnes lateret. Porro derepente ex hac vita de- 
cedens familiarium nemini indicavit ,  ubinain 
aurum defossum esset. Defossus igitur est et ipse, 
hoc unum scilicet lucratus, ut et ipse defossus 
occultaretur. Δι liberi ipsius cum sperarent, se 
omnium civium fore ditissimos, omnia perscru- 
tabantur, ex aliis sciscitabantur, famulos exa- 
minabant, pavimenta zdium fodiendo aperiebant, 
parietes evacuabant, vicinorum et familiarium 


*5 Majth. xvui, 32. sqq. 


(58) Κατώρυχτο. Mon. χατώρυκτο, inter ω et p 
suprascripto po a recentiore manu , Gretseri, wu; 
videtur, qui emendabat χατωρόρυχτο. Át v. Butt- 
mann. Gr. t. l, p. 327, ett. I, p. 260. 

(59) Πάντα Ai0ov... κιήσαντες. Proverbium 
explicui ad S. Basil. De leg. libr. Gentil. p. 56 tin. 


£51 S. GREGORII NYSSENI 433 


domos frequentes obibant, omnemque lapidem , A δὲ τὸν βίον ἄοιχον, ανεστιοι, πένητες, ἐπαρωμενοι, 


uL dicitur, movebant, neque tameu vel obolum 


πολλὰ καθ’ ἑχάστην τῇ τοῦ πατρὸς µαταιότητι 


jnveniebant. Vivunt autem in presenti vitam ex!iorrem, domusque οἱ foci expertem, quotidie 


patris stultitiam deteatantes. 

Talis igitur, usurarii, vester amicus et socius 
fnit, qui digno moribus fine vitam conclusit , fe- 
nerator ventosus et levis, qui cum innumeris mo- 
lestiis ipsaque fame conflictatus, sibi quidem zter- 
nas ponas, quasi bzreditario jure comparavit , 
liberis autem suis inopiam reliquit.; Nescitis, mi- 
seri, cui opes corradatis οἱ congregetis. Eventus 
rerum varii sunt, impostores infiniti , insidiatores 
et praedones terram turbant el mare , videte ne 
amisso auro potissimum vestrum lucrum sit pec- 
catum. Sed oratio hzc, aiunt , nobis odiosa est et 
gravis. Novi et ego vestrum murmur dentiumque 
fremitum, elsi vos ,ex hoc loco superiore sepius 
in recta sententia firinare coner. Invidet, in- 
quiunt, iis, qui beneficiis afficiuntur et egentibus. 
Ergo a mutuo dando supersedebimus. Et quam 
vitam agent inopes et afflicti ? Digna profecto mo- 
ribus istorum oratio , conveniensque objectio iis 
qui divitiarum tenebris obnubilati suut. Neque 
enim mentis judicium satis firmatum habent, ut 


. quxe dicuntur intelligere possint. Hinc. monita recte 


suedentium in contrariam partem accipiunt : ut 
enim me perorante minantur, se pauperibus non. 
daturos mutuum, sic non sine murmure minantur, 
egenis venientibus sese ocelusuros januam. Ego 
quidem primum dandum et donandum esse prz- 
divo et annuntio/ Deinde ad mutuum quoque ex- 
hortor. Altera enim donationis species est mu- 
tuum ; sed addo hoc dandum esse sine fenore et 
exactione usuroria, eoque modo quo id divina ora- 
cula precipiunt. Eque enim obnoxius est pene, 
qui non dat mutuum, et qui dat sub conditione 
usura. Illius namque inhumanitas , hujus vero 
cauponarius quaestus merito condemnatus est. At 
isti ultro ad alterum extremum sese conferunt , 


'O μὲν δὴ φίλος ὑμῶν xai ἑταῖρος, ὦ voxtatal, 
τοιοῦτος" ἀξίως τοῦ τρόπου χαταστρέψας τὸν βίον, 
ἀνεμιαῖος χρηματιστὴς, ὁδύνῃ xal λιμῷ µοχθήσας, 
συναγαγὼν δὲ κληρονομίαν ἑαυτῷ μὲν τὴν αἰώνιον 
χόλασιν, τοῖς δὲ ἐξ αὐτοῦ τὴν πενίαν. Οὐὑκ ἴστε δὸ 
ὑμεῖς τίνι ἀθροίσετε fi μοχθεῖτε. AL περιστάσεις πολ- 
λαὶ, οἱ συχοφάνται µυρίοι, ἑνεδρευταὶ xal λῃσταὶ 
q?" διενοχλοῦσι xal θάλασσαν” ὁρᾶτε μὴ xol τὰς 
ἁμαρτίας κχερδανεῖτε, xal τὸν χρυσὺν μὴ xasá- 
σχητε (60). Αλλ’ ἐπαχθὴς ἡμῖν οὗτός ἐστι, φασν 
(οἶδα γὰρ ὑμῶν τοὺς ὑπ' ὀδόντων γογγυσμοὺς, xal 


B συνεχῶς ὑμᾶς (61) στηρίζων ἐπὶ τοῦ βήματος). ἐπι- 


θουλεύει τοῖς εὐεργετουμένοις xat χρῄζουσιν. Ιδοὺ 
γὰρ οὐχέτι προησόµεθα δάνεισµα. Καὶ πῶς διάξου- 
σιν οἱ στενούµενοι; "Αξιοι τῶν πραγμάτων οἱ λόγοι, 
πρέπουσα ἡ ἀντίῤῥησις τοῖς τῷ ζόφῳ τῶν χρημάτων 
ἑσχοτωμένοις. Οὔτε γὰρ τὸ τῆς διανοίας χριτήριον 
ἔχουσιν ἑῤῥωμένον, ὡς συνιέναι τῶν λεγομένων (69). 
Πρὸς τοὐναντίον δὲ τῆς συμδουλῆς τῶν νουθετούντων 
ἀχούουσιν ὡς Υὰρ, ἐμοῦ λέγοντος, ἀπειλοῦσι τοῖς 
δεοµένοις μὴ χρῆναι δανείζειν, οὕτως ὑπογογγύζοντες 
ἀπειλοῦσι τοῖς δεοµένοις ἀποχλείσειν (65) τὰς θύρας. 
Ἐγὼ πρῶτον μὲν τὸ δωρεῖσθαι χηρύσσω xat παραγ- 
Y. Ἔπειτα χαὶ τὸ δανείζειν παραχαλῶ. Δεύτερον 
γὰρ εἶδος δωρεᾶς δάνεισμλ.. Ποιεῖν δὲ τοῦτο μὴ μετὰ 
τόχων μηδὲ πλεονασμῶν, ἀλλὰ χαθὼς ἡμῖν ὁ θεῖος 
διετάδατο λόγος, Ὁμοίως γὰρ ἔνοχος ειµωρίᾳ, xoi 
ὁ ph διδοὺς δάνεισµα, xal ὁ μετὰ τόχων διδούς. 
Ἐπειδὴ τοῦ μὲν τὸ µισάνθρωπον, τοῦ δὲ τὸ xa- 
πηλιχὸν χαταχέχριται. Οἱ δὲ πρὸς τὴν ἑναντίαν 
αὐτομολοῦσιν ἀκρότητα, εἰς τὸ παντελὲς ἐφέξειν τὴν 
δόσιν ἐπαγγελλόμενοι, Ἔστι δὲ τοῦτο ἀναιδὴς ἔνστα- 
ecc (64), πρὸς τὸ δίχαιον φιλονειχία μανιώδης, πρὸς 
Θεὸν ἔρις xol πόλεμος. Ἡ γὰρ οὐ δώσω, φησὶν, 3 
δανείζων ἔντοχον θήσομαι τὸ συνἀλλαγµα. 


omnique modo a dando abstinere volunt. Quod. sane impudens est propositum, et contra jus fas- 
que furiosa contentio, lisque et bellum contra Deum. Vel enim non dabo, inqui, vel mutuum 


dans contractum faciam feneratitium-1 
Contra usurarios igitur satis hactenus dictum 


esto, et accusationis capita perspicue tanquain in : 


foro et coram judice demonstrata sunt. Deus lar- 
giatur eis poitentiam malefactorum. Ad illos 
autem, qui prompte dant mutuum , usurarumque 
hamis sese aflixerunt, nullum verbum faciam, 
sufficere ratus consilium , quod divinus dedit Ba- 
silius in prepria de hoc argumento concione, 
pluribus cum illis agens , qui inconsulte dant 
mutuum, quam qui avariüx causa id faciunt. 


(00) Κατάσχητε. Ed. χατασχῆτε. At. v. Butt- 
mann. Gr. gr. t. Il, p. 187 sqq. 

(61) '"Ypac. Mon. et Ed. anni 1658, ἡμᾶς minus 
bene, si quid video. Paulo ante, Mon. ὑπ' ὀδόντα. 

(62) 'Qc... Aseropérov. 18ο verba a correctoris 
manu in margine habet Mon. 

(05) 'AxoxAs(cew. Mon. ἀπολέσειν. Mox id. ἐγὼ 


Πρὺς μὲν οὖν τοὺς τοχογλύφους ἱκανῶς ὁ λόγος 
διηγωνίσατο, xal αὐτάρχως pot τὰ τῆς κατηγορίας, 
ὡς ἐν διχαστηρίῳ, δείχνυται. Καὶ δοίη ὁ θεὸς αὐτοῖς 
τοῦ καχοῦ µεταμέλειαν. Πρὸς δὲ τοὺς προχείρως 
δανειζοµένους xal τοῖς ἀγχίστροις τῶν τόχων ῥιόο- 
χινδύνως ἑαυτοὺς περιπείροντας, οὐδένα ποιήσομαι 
λόγον, ἀρχεῖν αὐτοῖς χρίνας τὴν συμδουλὸν, fiv ὁ θε- 
σπέσιος Πατὶρ ἡμῶν Βατίλειος ἓν τῷ lol συγγράµ- 
ματι σοφῶς ἐξεπόνησε, πλείονα πρὸς τοὺς ἀδούλως 
δανειζοµένους, Ἡ τοὺς πλεονεκτικῶς δανείζοντας 
ποιησάµενος λόγον. | 
μὲν πρῶτον μὲν τὸ δ. De particula μὲν falso repe- 
tita v. Bast. Epist. crit, p. 195 sq. ed. Lips. Kr. 
Mox Mon. a prima manu διαχηρύσσω. Quo deleto 
correctoris manus margini apposuit χηρύσσω. 


.(64) Mon: non post ἔνστασις, sed post Gxa:cv 
distinguit. 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 24 





TOY EN ΑΓΙΟΙΣ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΠΤΩΧΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΠΟΠΑΣ. 


ΛΟΓΟΣ Δ’. 


S. P. 


N. GREGORII 


DE PAUPERIBUS AMANDIS 


ET BENIGNITATE COMPLECTENDIS 
ORATIO 1 (a). 


Detro Francisco Zino inlerprete. 


Ὁ τῆς Ἐχκλησίας ταύτης πρόεδρος, xal ol της A — Qui huic Ecclesi: presidet, atque adeo omnes, 


ἁπλανοῦς εὐσεδείας χαὶ τῆς xav ἀρετὴν πολιτείας 
διδάσχαλοι, πολλὴν ἔχουσι πρὸς τοὺς γραμματιστὰς 
χα) τοὺς παιδευτὰς τῶν πρώτων στοιχείων τὴν ὁμοιό- 
τη-α. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖνοι τοὺς νηπίους xal Ψελλι- 
ζομένους ἔτι παῖδας παρὰ,τῶν πατέρων δεξάµενοι, 
nix εὐθὺς ἐπὶ τὰ τελειότερα τῶν µαθηµάτων ἄχγουσιν, 
ἀλλὰ πρότερον ἓν τῷ χηρῷ τὸ ἄλφα χαράξαντες, χαὶ 
τὰ ἑξῆς τῶν στοιχείων, τά τε ὀνόματα αὐτῶν εἰδέναι 
' διδάσχουσι, xai τοῖς τύποις τοῖς γραφεῖσιν ἐνασχοῦσι 
«hv χεῖρα" μετὰ δὲ τοῦτο ταῖς συλλαθαϊῖς προθιθά- 
ζουσι, xaX τῶν ὀνομάτων ἑξῆς παιδεύουσι τὴν ἐχφώ- 
ντσιν * οὕτως xai τῆς ἐχχλησίας χαθηγεµόνες τοῖς 
στοιχ[ει]ώδεσι πρῶτον τῶν µαθηµάτων προσάχοντες 
τὸν ἀχροατὴν, παρέχουσι τῶν τελειωτέρων τὴν γνῶ- 
σιν. 


Ἐπειδὴ τοίνυν ἐν δύο ταῖς προλαθούσαις ἡμέραις, 
21e φάρυγγος xai τῆς Υαστρὸς τὴν φιληδονίαν ἐσω- 
φρονίσαµεν, pl µε οἱηθῆτε xal σήμερον τὰ συνήθη 
λέξειν, ὡς χαλὸν καταφρονῆσαι χρεῶν, χαὶ ἀποσχέ- 
σθα: τοῦ φιλογέλωτος olvou xal βαχχευτοῦ: ἐπισχεῖν 
& τοὺς µαγείρους, xaX πᾶσαν τοῦ olvoyóou τὴν χεῖρα 
χάµνουσαν. Ταῦτα γὰρ ἐμοί τε ἰχανῶς εἴρηται, xat 
ὑμεῖς διὰ τῶν πραγμάτων ἑνεργὸν τὴν συμδουλὴν 
ἐπεδείξασθε. Τὸ δὲ πρῶτον µάθηµα ἁσχηθεῖσιν 
[ἀσχούντωγ] ὑμῖν, xaXbv &x προσαγωγῆς μεταδοῦναι 
τῶν µειζόνων xat ἀνδριχωτέρων λοιπὸν διδαγµάτων. 


hoc documentum excolitis, opere pretiuni est, ut 


sunt, progrediamvr. 


qui se verz pietatis et ejus vivendi rationis, quz 
ex virtute est, magistros profitentur, hominibus 
illis sunt admodum similes, qui grammaticam do- 
cent, et prima tradunt elementa litterarum. Etenim 
quemadmodum hi pueros 8 parentum manibus sus- 


 ceptos adhuc infantes et balbutientes non proti- 


nus abditis disciplinarum praceptionibus onerant, 
sed primo litterarum formas insculpunt in ceris, 
earumque nomina declarant, et ipsorum manus 
per impressos illos litterarum ductus agunt ct 
exercent; mox eos ob syllabarum cognitionem pro- 
vehunt, atque ita deinceps ad verborum expres- 
sionem perducunt ; sic Eeclesiz duces initio docu- 
menta, qua sint instav elementorum, auditoribus 


B proponunt, deindegradatim ea, qu:e perfectiora ma- 


gisque recondita sunt, patefaciunt. 

Quoniam igitur duobus superioribus diebus -u- 
piditatem illam, qux gule ventrisque voluptatem 
seclatur, castigavimus, hodierna item die iisdem 
de rebus me verba facturum ne existimetis, quod 
videlicet conveniat et carne non vesci, et a vino, 
cujus fere risus, «θἳ insania comites sunt, abstinere, 
et cohibere coquorum studium ; et piucernarum 
manus miscendis porrigendisque poculis fatigatas 
comprimere. De his enim et nos satis multa dixi- 
mus, ei vos consilium admonitionemque nostram 
reipsa οἱ factis comprobavistis. Quare dum primum 
ad ea vobis tradenda qus majora gravioraque 


Ἔστι τοίνυν καὶ ἀσώματος νηστεία, καὶ ἄθλος ἐγ- C — Est igitur jejunii et. abstinentim genus, quod a 


χράτεια 1j περὶ duy v στρεφοµένη ἀποχὴ τῶν xaxuv * 
xai δι ἐχείνην ἡμῖν xal αὕτη ἐνομοθετήθη ἡ ἀποχὴ 
τῶν βρωµάτων. Νπατεύσατε τοίνυν ἀπὸ χαχίας' ἐγ- 


corpore el materia sejunctum es!; cumque ani- 
mam duntaxat respiciat, ea τὸ perficitur, ut 2 vi- 
tiis temperemus: atque hujus quidem jejunii gra- 


(a) Graece edita ex mss. Cesarez Viennens. bibliothecze, et ex apographo ex Vaticana exscripto, 


eura P. Jac. Sirinondi correcta. 








455 


S. GREGORH NYSSENI 


456 


tia, illud indictum est, ut a cibis abstineamus. A χρατεύσασθε ἀπὸ τῆς τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμίας” ἀπό, 


Quod eum ita sit, a malitia jejunate, cohibete re- 
rum alienarum cupiditatem, a turpi et injusto 
quzstu vobis temperate. Avaritiam Mammonz fame 
interficite. Nibil domi reconditum habete, quod 
sit per vim et rapinas comparatum. Quid enim pro- 
derit ore carnem non attingere, si maledicentia 
fratrem laceras? Quaenam erit utilitas, si, dum tua 
non comedis, qua pauperis sunt, per injuriam 
subripueris? Quz porro pietas ista, si aquam bibens 
struas fraudem, consuas dolos, et ex improbitate 
sanguinem sitias? Quid? Nonne Judas etiam cum 
undecim jejunabat ? attamen quia mores avaritie 
deditos non refrenavit, nihil ad salutem illi jeju- 
nium profuit. Quid? quod diabolus cum spiritus 


sit corporis expers, nihil unquam edit omnino, et B 


tamen propter improbitatem e sublimi ilo cecidit 
dignitatis gradu. Eademque ratione nullus dzmo- 
mum est, qui, quod aut se obsoniis ingurgitet, aut 
immodice bibat, ebriosusve sit, accusari possit. 
Natura enim a bibendi edendique necessitate li- 
beri sunt. Neque tamen idcirco vel die, vel nocte 
peraera oberrare unquam cessant, flagitiorum aucto- 


σχεσθε κέρδους &bixou* λιµοχτονῄσατε τοῦ Μαμωνᾶ 
τὴν φιλαργυρίαν' μηδὲν ἐπὶ τῆς οἰχίας ἕστω χειµή- 
λιον, Ex βίας xaX ἁρπαγῆς. Τί Υὰρ ὄφελος, ἂν χρέας 
μὴ προσενέγχῃς τῷ ατόµατι, xat δάχνῃς τῇ χαχἰᾳ τὸν 
ἀδελφόν; "H- tlg ὄνησις ἂν τὰ cà μὴ φάγῃς. χαὶ Aá- 
Ónc τὰ τοῦ πένητος ἀδίχως; Τίς δὲ αὕτη εὐσέθεια, ἄν 
ὕδωρ Ἠπίνων, ῥάψῃς δόλον, καὶ αἵματος διψ{σης Ex 
πονηρίας ; Ἑνήστευσε πάντως μετὰ τῶν ἔνδεχα xa 
Ἰούδας ἀλλὰ τὸν φιλάργυρον μὴ δαµάσας τρόπον, 
οὐδὲν εἲς σωτηρίαν ὠφελήθη παρὰ τῆς ἀσιτίας. Καὶ 
ὁ διάόθολος οὖν ἐσθίει. πνεῦμα γάρ ἐστιν ἀσώματον" 
ἀλλὰ διὰ χαχίαν τοῦ ὕψους ἀπέπεσεν. 'Ομοίως xal 
τῶν δαιμόνων ἕκαστος, οὔτε ὄψα προσφέρεται, οὔτε 
πολυποσίας, Ἡ µέθης δέχεται χατηχόρηµα. Φύσις γὰρ 
αὐτοὺς τῆς τῶν βρωµάτων µετουσίας ἑχώρισεν. 
"AX ὅμως χαὶ νύχτωρ καὶ μεθ᾽ ἡμέραν, ἐμπλανώ- 
µενοι τῷ ἀέρι, καχίας εἰαὶ ποιηταὶ χαὶ ὑπηρέται, 
xaX τὰς μεθ) ἡμῶν ἐπιθουλὰς ἐνεργοῦσι σπουδαἰως. 
Φθόνῳ δὲ χαὶ βασκανίᾳ τήχονται. ἃ χαὶ φεύγειν καλὸν, 
εἰ µέλλοιμεν ἄνθρωποι πρὸς θεὺν συγγενῶς ἔχειν, 
ἐχείνων ἐχπεσόντων τῆς πρὸς τὸ ἀγαθὸν οἰχειό- 
τητος. 


res οἱ ministri. Nobis autem omni studio moliuntur insidias. "Quippe livore liqueflunt, et tabescunt 
invidia, quod ad eam nos homines necessitudinis conjunctionem cum ipso Deo, et felicitatis posses- 


sionem, e qua ipsi dejecti sunt, simus perventuri. 


Honestis igilur ac bonis moribus instruatur 


Christianorum vita. Eorum animi declinent et fu- 
giant malitie detrimentum. Nam si vino ét carne 
temperantes, obstrictos vitiis animos habuerimus, 
nihil quidquam "nobis, cum aliter animo quam 
extrinsecus affecti simus, aut. aquam, aut olera, 
aut mensas sine sanguine structas profutura pre- 
dico atque tesiiflcor. Propter munditiam anime 
sunt indicta jejunia. Qus si tum voluntate, tum 
factis coinquinantur, quid frustra, quam bibimus, 
aquam insumimus? Cur ingens hoc ccinum, quod 
elui expurgarique non potest, excolitur ? Quid confert 
jejunium corporís, nisi mens pura maundaque sit? 
Nihil enim prosi, currum validum ac strenuis 
quadrigis instructum esse, si auriga insaniat : nulla 
erit bene fabricatz navis utilitas, si ebrius sit ipse 
gubernator. Jejunium virtutis fundamentum est. 
Quemadmodum autem navium carine, et funda- 
menta domus licet ingentia subjicias, inutilia vana- 


Παιδαγωγείτω τοίνυν τὸν βίον τῶν Χριστιανῶν 
τρόπος φιλόσοφος. Καὶ fj φυχἠ φευγέτω τῆς χαχίας 
τὴν βλάδην. "Av γὰρ olvou χαὶ χρεῶν ἀπεχόμενοι, 
τοῖς κατὰ πρόθεσιν ἁμαρτήμασιν (pev ὑπεύθυνοι, 
προλέγω, χαὶ προμαρτύρομαι, ὡς οὐδὲν ἡμᾶς ὀνέσει 
ὕδωρ xal λάχανα xai ἀναίμαχτος ἐράπεζα, ἀνόμοιον 
τῆς ἔξωθεν ἐπιφανείας τὴν ἔνδοθεν διάθεσιν ἔχοντας. 
Διὰ καθαρότητα φυχῆς ἐνομοθετήθη νηστεία. Ei δὲ 
ἐχείνη τῇ προαιρέσει xaX ταῖς ἄλλαις ἐνερχείαις µο- 
λύνεται, τί µάτην προσδαπανῶμεν τὸ πινόµενον ὕδωρ; 
Tí ἀνέχπλυτον xai πολὺν γεωργοῦσι τὸν βόρθορον ; 
Τίς ὄνησις τῆς σωµατιχῆς νηστείας, ἂν μὴ χαθαρεὺῃ 
ὁ νοῦς; Οὐδὲν γὰρ ὄφελος, ἐὰν τὸ ἀργύριον ἰσχυρὸν 
ὑπάρχῃ xal τὸ τέθριππον εὔταχτον, µαινοµένου τοῦ 
ἡνιόχονυ. Tl δὲ ὄφελος τῆς εὖ ἡρμοσμένης veloz, ἐὰν 
µεθύῃ 6 κυδερνήτης; Νηστείαθεμέλιος ἀρετῆς. Ὥσπερ 
6b θεµέλιως οἰκίας x«i τρόπις πλοίου ἄχρηστα xa 
ἀνόνητα, xàv σφόδρα χαρτερῶς ὑποθληθῶσιν, ἂν μὴ 
τὰ ἑξῆς αὐτοῖς τῶν ἐπιστημόνως ἐποικοδομηθῇ * οὔ- 


que sint, nisi reliquas ilem partes perite et scien- D τως xai τῆς ἐγχρατείας ταύτης οὐδὲν ὄφελος, ἂν μὴ 


ter exzdiflcaveris: sic istius abstinenti:e nullum 
erit emolumentum, nisi ali justiti:e partes acces- 
serint. Timor Dei erudiat linguam ea quz decet lo- 
qui, tacere contraria, temporis occasionem animad- 
vertere, modum observare: fari necessaria: apte 
respondere : modeste dicere, ne verborum veluti 
grandine colloquentes obruat. ldcirco enim et te- 
nuis illa membranula, quz cum ipsa lingua men- 
tum inferius devincit, frenum dicitur, ne inepte 
loquatur, et inconcinne. Laudibus igitur, non con- 
viciis utatur; cantibus, non maledictis, commen- 
dationibus, non obtrectationibus. Manus petulaus 
Dei memoria tanquam catena vincla cohibeatur. 


τὴν ἄλλην δικαιοσύνην προσφυῆ xal ἀχόλουθον δέξη- 
ται. Φόθος Θεοῦ διδασχέτω τὴν γλῶτταν φθέγγεσθαι 
ἃ προσήχει, uh λαλεῖν τὰ µάταια, εἰδέναι χαιροὺς 
καὶ µέτρα xal λόγον ἀναγχαῖον, xal ἀπόχρισιν εὔστο- 
xov * μὴ λαλεῖν ἀῤῥύθμως μὴ χαλαζοῦν τοὺς ἐντυγ- 
χάνοντας τῇ σφοδρότητι. Διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ὁ λεπτό- 
τατος ἐχεῖνος ὑμὴν, ὁ ὑποδεσμῶν αὐτῇ γλώττῃ τὴν 
χάτω γένυν, χαλινὸς λέγεται, ἵνα μὴ ἅταχτα χαὶ ἀνοι- 
κονόµητα φθέγγηται. Εὐλογείτω χαὶ μὴ] λοιδορείτω; 
Ψαλλέτω καὶ μὴ βλασφημείτω' εὐφημείτω xa μὴ 
χαταλαλείτω’ dj χεὶρ fj προπετὴς τῇ vfum τοῦθεοῦ, 
ὡς ἁλύσει δεσµείσθω. Διὰ τοῦτο νηστεύοµεν, ὅτι τὸν 
ἁμνὸν τὸν ἡμέτερον, λοιδορίαι καὶ ῥαπίσματα, πρὸ 


1: 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


458 


ιῶν fov, καθύθρισαν. Mà τοίνυν τὸν Ἰουδαϊχὸν τρὀ- A Has enim ob causos jejunamus, quoniam Agnus 


599 «ηλώσωμεν, οἱ τοῦ Χριστοῦ µαθηταἰ. 


Ἐὰν γὰρ οὕτως ὤμεν διαχείµενοι, λέξει ἡμῖν 
Ἡσαῖας * "Ira τί εἰς κρίσεις καὶ μάχας νηστεύμτε, 
xul τύπτετε πυγμαῖς ταπεινό»; Παρὰ τοῦ αὐτοῦ 
τροφήτου διδάχθητι τὰ τῆς ἁδόλου χαὶ καθαρᾶς.νη- 
στείας ἑνεργήματα: Λύε πάντα σύὐκδεσμον ἁδι- 
χίας' Διά Ίνε στραγα-λιὰς βιαίων coradAaypá- 
tur. Διάθρυπτε πεοῶντι τὸν üpcovr σου, καὶ 
ατωχοὺς ἀστέγους εἰσάγαγε εἰς τὸ» olxóv σου. 
Πολλὴν δὲ ἡμῖν ἀφθονίαν τῶν γυμνῶν καὶ τῶν ἀατέ- 
Ίων, ὁ νῦν ἤνεγχε χρόνος. Πλήθος γὰρ αἰχμαλώτων 
πρὸς ταῖς θύραις ἑκάστου. 


Καὶ ὁ ξένος χαὶ μετανάστης οὗ λείπει" xal τὴν 
ζητοῦσαν χεῖρα, πανταχοῦ τεταµένην ἔστιν ἰδεῖν. 
Τούτοις οἶχος μὲν ὕπαιθρος ὁ ἀἡρ. Καταγώγια δὲ 
στοαὶ, xat ἄμφοδα, xaV τὰ τῆς ἀγορᾶς ἑρημότερα. 
Κατὰ δὲ τοὺς νωκτιχόραχας xal τὰς γλαῦχας ταῖς 
ὁπαῖς ἑμφωλεύουσιν. Ἐσθὴς αὐτοῖς τὰ περιχεχεντη- 
μένα ῥάχια' γεωργία, τῶν ἑλεούντων 1) γνώµη’ τροφὴ, 
εἴ τι ἂν ἐν τοῦ προστνχόντος ἐμπέσῃ” ποτὸν, ὡς τοῖς 
ἀλόγοις αἱ χρῆναι’ ποτῄριον, τῶν χειρῶν ἡ χοιλότης’ 
ταμιεῖον, à χόλπος, χαὶ οὗτος ἂν wi] διεῤῥυηκὼς 1, 
ἀλλὰ στέγων τὰ ἐμθαλλόμενα, τράπεζα, ἡ τῶν γο- 
νάτων συνἑρεισις * Χλίνη, τὸ ἔδαφος. λουτρὸν, πο- 
ταμὸς ἢ λίμνη, 86 θεὺς χοινὺν πᾶσι καὶ ἀκατάσκενον 
ἔδωχεν. ᾽Αλητιχὺς αὐτοῖς ὁ βίας xa ἄγριος, οὗ 


noster priusquam clavis αῄροτοίυς cruci, contu- 
meliis affectus, et alapis ceesus est. Mores Judai- 
cos non imitemur, nos Christi discipuli. 

Alioqui 8i eo pacto fuerimus affecti, verbis illis 
nos lsaias inerepabit : Cur ad lites el contentiones 
jejunatis, et pugnis pauperem percuiitis? Disce ab 
eodem propheta siuceri purique jejunii opera : Solve 
omnem nezum iniquitatis. Dissolve obligationes vio- 
lentorum coniraeiuum, Frange esurienti panem tuum ; 
εἰ egenos sine lecto induc in domum iuam. (a) |Cum 
videris nudum, operi ewm, εἰ carnem tuam ne de- 
spexeris| *. Multam nobis boc tempus affert nudo- 
rum vagorumque copiam. Magna enim cujusque 
fores frequentat captivorum multitudo. 


Hospites exsulesque non desunt. Ubique licet 
protensas opem implorantium manus aspicere. His 
aer sub dio tectum praebet. Porticus et bivia, et 
partes fori magis desertz sunt hospitia. Nyctieora- 
cum et noctuarum more in cavernis latitant. Pan- 
nosis, attritis et laceratis teguntur indumentis. 
Agriculturz fructus est illis miserantium animi 
benignitas. Cibus, si quid ab accedente quopiam 
impetraverint ; potio eadem, quz rationis experti- 
bus animantibus, nimirum fontes. Pocula manuum 
vole. Penu, sinus ipse, nisi plane diffluat, sed 
possit ea quz injiciuntur operire. Mensa, contracta 
genua; lectulus, solum ; balneum, id quod Deus 
omnibus commune et sine industria construetum 


ειοῦτος ὢν ἐξ ἀρχῆς, ἀλλ' ix τῆς συμφορᾶς καὶ τῆς C dedit, flumen aut palus, Vagam et agrestem tradu- 


ἀνάγχης Ὑενόμενος. 


Τούτοις, ὁ νηστευτᾶῆς, ὑπάρκεσον. Περὶ τοὺς ἁτυ- 
χοῦντας τῶν ἀδελφῶν, γενοῦ φίλότιμος. Ὁ τῆς ane 
Ὀφεῖλες γαστρὸς, τῷ πεινῶντι πρόσθες. Γενέσθω à τοῦ 
θεοῦ φόθος δίχαιος ἐξισωθείς. θεράπευσον ἐγχρατείᾳ 
σιωφρονι δύο πάθη ἑναντία ἀλλήλοις * τὸν σὺν χόρον, καὶ 
τοῦ ἁδελφοῦ τὸν λιµόν. Οὕτω γὰρ ποιοῦσι xal ἱατροί" 
τους μὲν χενοῦσι» τοὺς δὲ πληροῦσι, ἵνα τῇ προσ- 
θήχη xaX ὑφαιρέσει f) περὶ ἕχαστον οἰχονομηθῇ ὑγεία. 
Πείσθητε χαλῇ παρα.νέσει, ᾿Ανοιξάτω ὁ λόγος τῶν 
ευπορούντων πὰς θύρας. Εἰσαγέτω fj συμβουλὴ τὸν 
πένητα πρὸς τὸγ ἔχοντα. Μία δὲ λέξις μὴ πλουτι- 
πάτω τοὺς στένοντας. Δότω αὐτοῖς χαὶ οἰχίαν, χαὶ 


cunt vitam, non quod initio sie institwerint, sed quod 
ad eam calamitatibus et necessitate compulsi sint. 

His neeessaria victui suppedita tu, qui jejunss. 
Erga fratres calainitoso$ benignus esto. Quod ventri 
subirahis, tribue esurienti. Exsequet omnia justus 
Dei timor. Duas inter se contrarias affectiones, tuam 
videlice& satietatem, et fratris famem, modesta con- 
linentia tempera atque moderare. Sic enim faciunt 
et medici : alios exinaniunt, alios replent, ut acces- 
sione decessioneque uniuscujusque sanitas con&er- 
vetur. Honest admonitioni ebtemperate. Aperiat 
ratio pauperibus divitum fores. Cosgilium inopi ad 
locupletem aditum faciat. Egentes pe loeupletet bu- 
mama ratiocinatio, sed illis et domnum οἱ lectum, 


χλίντν, xaX τράπεζαν 6 τοῦ θεοῦ λόγος ὁ προαιώνιος. D ei mensam tribuat Dei verbum sempiternum. Dul- 


Δ.ὰ λόγου οἰκετικοῦ γεώργησον τὰ πρὸς τὴν χρείαν 
τοῖς σοῖς κτήµασαι. Πρὸς τούτους ἄλλοι πτωχοὶ ἆαθε- 
νοῦντες xal καταχείµενοι, Ἕκαστος περιεργαζέσθω 
τους Ὑείτανας. Μη ἀφῆς παρ ἄλλου .θεραπενθήναι 
τὸν ἐγγύς σου. Mti λάθῃ ἄλλας τὸν θησαυρὸν τὸν col 
παρακείµενον, 


Περίττυξαι τὸν χαχούµενον ὡς χρυσόν. Ἐναγχά- 
Ίχται τὸν κεχαχωμένον ὡς σὴν ὑγείαν, ὡς σωτηρίαν 
Υνναικὸς, τέχνων, οἰχετῶν, χαὶ πάσης τῆς οἰχίας. 


! Isa. νι, 4, 6-7. 


(a) Uncis inclusa desunt in Grzeco textu. 


PaTROL. Gn. XLVI. 


οἱ ct humana oratione usi necessaria ex tuis fa- 
cultatibus subiministra. Apud te multitudo paupe- 
rum atque lgaguentium sibi profugium inveniat. 
Quisque diligenter vieiugram curam gerat. Studium 
promerendi de propinquis tibi ab alio prgeripi ne 
permittas. Cave, ne capiat alius thesaurum reposi- 
tum tibi. 

Calamitate affectum ut aurum  complectere. In- 
firmam pauperis valetudinem ita fove, utin ea et 
sanitatem tuam, et salutem uxoris, et filiorum, 


15 


409 


S. GREGORII. NYSSENI 


400 


servorum, et totius denique familie positam pu- A 'O πένης xai ἄῤῥωστος διπλοὺς ἐστι πτωχός. Ol 


tes. Nam eum onines pauperes fovendi adjuvandi- 
' que sunt, tum illi qui agrotant precipue sunt 
complectendi. Qui enim egens et :ger est, duplici 
laborat paupertate. Inopes enim, qui valenti sunt 
corpore, ex hoc ad illud ostium accedentes, qui 
aliquid dent, aliquando tandem inveniunt. Preterea 
sedent in triviis, et prtereuntes omnes interpel- 


μὲν γὰρ ὑγιαίνοντες ἄποροι, xai θύραν ix θύρα: 
ἀμείθουσι, χαὶ βαδίξουσι πρὸς τοὺς ἔχοντας. Καὶ ταῖς 
τριόδοις ἐπιχαθήμενοι, πάντας ἀναχαλοῦσι τοὺς δι- 
οδεύοντας. Οἱ δὲ παρὰ τῆς νόσου πεπεδυµένρι, ἐγχαθ- 
ειργµένοι τοῖς στενοῖς χαταλύμασι xai ταῖς στεναῖς 
γωνίαις, ὡς ὁ Δανιηλ τῷ λάχχῳ, σὲ τὸν εὐλαθὴ καὶ 
φιλόπτωχον ὡς τὸν ᾽Α μθαχοὺμ ἀναμένουσι. 


lant, opem implorautes. Αἱ illi pauperes, qui adversa praediti valetudine, angustoque hospitiolo, imo 
vero angustis hospitioli angulis conclusi sunt, uti Daniel in lacu, te benignum et pauperum studio- 
sum atque amantem, tanquam flabacue exspectant. 


Quamobrem per eleemosynam prophete socius 
efficere ; celeriter et impigre ad alendum egentem 
accede. Nullam facies in promerendo jacturam. 
Ne verearis. Multiplex enim et copiosus gignitur 


fructus ex eleemosyna. Sere beneficium, ut metere ῃ 


possis fructum, et bonis manipulis domum replere. 


At enimte quoque pauperem dices. Fac sis; at- 
tamen dato. Da quod habes. Neque enim supra 
vires tuas quidquam abs te requirit Deus. Da tu 
panem, ille poculum vini, alius vestimentum dabit; 
atque ita ex multorum benignitate unius ealawitas 
sublevabitur. Ne Moses quidem id, quod impendit 
in tabernaculum, ab uno tantum homine accepit, 
sed ab universo populo *. Alii enim aurum, argen- 
tum alii, αἱ niagis minusve divitiis affluebant, obtu- 
lerunt, Pauperes vero vel pelles, vel etiam capra- 
rum pilos, si quis gravius inopia premebatur. 
Nonne vides pauperis etiam iHius vidue quadran- 
tem divituni munera superasse? illa enim quidquid 
habebat, exliausit; cum ex borum copiis vix pu- 


Γενοῦ τοῦ Προφήτου δι ἐλεημοσύνης ἑταῖρος * ταχὺς 
τροφεὺς xal ἀόχνως τῷ δεοµένῳ παράστηθι. Oox 
ἑστιζημία ἡ δόσις.Μὴ φοθηθῆς * πολύχους βλαστάνει 
ὁ τῆς ἐλεημοσύνης χαρπός. Σπεῖρον διδοὺς, xai πλη- 
ρώσεις τῶν ἀγαθῶν δραγµάτων τὴν οἰχίαν. 


'AXY ἐρεῖς ' Πένης χἀγώ. "Ἔστω. Δεδόσθω. Δὸς ? 
ἔχεις. Οὐ γὰρ τὰ ὑπὲρ δύναμιν ζητεῖ ὁ θεός. Zo ἄρ-. 
τον, ἕτερος ποτἠρ:ον οἴνου, ἄλλος ἱμάτιον, καὶ οὕτως 
ἐχ συνεισφορᾶς ἡ τοῦ ἑνὸς λύεται συμφορά. Οὐδὲ 
Μωσῆς τὴν δαπάνην τῆς σχηνῆς παρὰ ἑνὸς ἔλαδε 
λειτουργοῦ, ἀλλὰ τοῦ δήµου παντός. 'O μὲν γὰρ χρ»- 
σὺν Ίνεγχεν ὁ πλουτῶν ἑχείνῳ, ἄλλος ἄργυρον, ὁ πέ- 
vr δέρµατα, ὁ τοῦ πένητος πενέστερος τρίχας. Ορᾶς, 
ὡς χαὶ ὁ τῆς χήρας χαδράντης, ὑπερέδαλε τῶν πλου- 
σίων τὰ ἀναθήματα; Ἡ μὲν γὰρ ὃ εἶχεν ὅλον ἐχέ- 
vt00£ * τῶν δὲ, ὀλίγον ἐξέπεσε. ΜΗ χαταφρονήσης των 
χειµένων ὡς οὐδενὸς ἀξίων. Λόγισαι, τίνες eiat, xai 
εὑρήσεις αὐτῶν τὸ ἀξίωμα τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν τὸ 
πρόσωπον ἐνεδύσαντο. 


sillum quiddam exeiderit 3^Jacentes pauperes tanquam nullius pretii sint, ne despereris. Considera 
quinam sint, et eorum cognosces dignitatem : Servatoris nostri personam induerunt. 


Propriam enim benignus ille. personam eis lar- 
gitus est, ut, quemadmodum illi, qui adversus vim 
inferentes 1anquam propugnaculum regias pra- 
tendunt imagines, quo principis effigie, irruentium 
impetus frangatur et retardetur ; sic ipsi eos, qui 
nulla moventur commiseratione, quique pauperes 
odio prosequuntur, per illam llectant, mitigent et 
exorent. Hi bonorum quas οἱ exspectamus sumi 
promicondi. Hi janitores regni coelorum, qui foruia 
aperiant benignis et bonis, oecludant malis et in- 
humanis. Hi et vehementes sunt accusatores, et 
optimi patroni. Accusant autem el defendunt, non 
oratione, sed aspectu ipso, dum conspiciuntur a 
judice. Que enim in eos fiunt, apud eum qui corda 
scrutatur, qui cogitgtiones hominum omnes alque 


'O γὰρ φιλάνθρωπος ἔχρησεν αὐτοῖς τὸ ἴδιον πρήσ- 
ωπον, ἵνα δι ἐχείνου δυσωπῶσι τοὺς ἀσυμπαθείς χα) 
µισοπτώχους, ὥσπερ ol τὰς βασιλιχὰς εἰχόνας χατὰ 
τῶν βιαζοµένων αὐτοὺς προθαλλόμενοι, ἵν' ἐχ της 
μορφῆς τοῦ κρατοῦντος, τὸν καταφρονητὴν δυνσωτεή- 
σωσιν. Οὗτοί εἰσιν οἱ ταµίαι τῶν προσξοχωµένων 
ἀγαθῶν' οἱ θυρωροὶ τῆς βασιλείας, οἱ ἀνοίγοντες τὰς 
θύρας τοῖς χρηστοῖς, χαὶ χλείοντες τοῖς δυσχόλοις xal 
µισανθρώποις. Οὗτοι, καὶ χατήγοροι σφοδροὶ, xat 
συνήγοροι ἀγαθοί. Συνηγοροῦσι δὲ καὶ χατηγοροῦ- 
σιν, οὐ λέγοντες, ἀλλ᾽ ὀρώμενοι παρὰ τοῦ Κριτου. T5 
γὰρ περὶ αὐτοὺς Ὑινόμενον ἔργον παρὰ τῷ χαρδιο- 
γνώστη Bod, παντὸς χήρυχος εὐσημότερον. Διὰ τοῦ- 
τους ἡμῖν xal τὸ φοθερὸν ἀνεγράφη διὰ τῶν ἀγγέλων 
τοῦ θεοῦ διχαστήριον, οὗ πολλάκις Ἠχούσατε. 


intimos animi sensus novit, quovis przecone clarius, apertius, signiflcantius vociferantur et clamant. 
Propter hos nobis et formidandum illud judicium, quod szpe audivistis, perscriptum est. 


]llic enim video Filium hominis venientem e D 


coelis, per aera nou secus atque per terram ince- 
.Jentem innumerabilibus stipatum millibus angelo- 
rum. Deindeglori& thronum erectum in sublime, 
atque in eo considentem Regem. Tunc omnis ho- 
minum tribus, omnes gentes, nationes omnes, qua 


* Exod. XXXVI, 5-1. * Marc. xii, 423-4. 


Εἴδον γὰρ ἐκεῖ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθώπου ἐρχόμενον c 
οὐρανῶν, xal τὸν ἀέρα ὡς Υῆν πεξεύοντα, xol cai; 
πολλαῖς µμνριάσι τῶν ἀγγέλων δορυφορούµενον. 
Ἔπειτα θρόνον δόξης ἀνυψούμενον, xai πᾶν quao 
ἀνθρώπων ὅσον παρΏλθεν εἰς Υόνεσιν xat Ἠλίῳ κατ. 
ελάμφθη, xal τούτου TOU ἀέρος ἀνέσπασεν, ἐν Ox 


4 DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


4.3 


µέρεσιν ἀποχεχριμένον, χαὶ προεστὼς τοῦ χριτηρίου. A in hane vitam ingress:z sint, qu: hune spiritu aera 


Ἐχαλοῦντο δὲ οἱ μὲν ἀρνειοὶ, ὅσοι £x δεξιῶν : ἑρί- 
φους Ob τοὺς ἀπὶ θάτερον ἤχουσα, Ex τῆς ὁμοιότητος 
τῶν τρόπων, ἐφ᾽ ἑαυτοὺς τὰς προσηγορίας ἑλχύσαν- 
τας. Καὶ διαλέξεις ἐκεῖ τοῦ διχαστοῦ πρὸς τοὺς χρι- 
νοµένους, χαὶ ἀποχρίσεις τῶν εὐθυνομένων πρὺς τὸν 
Βασιλέα. ᾿Απεχληροῦτο δὲ ἑχάστοις τὰ πρόσφορα. 
Toi; μὲν τὸν ἄριστον βεθιωχόσι βίον, βασ.λείας ἁπό- 
λαυσις * τοῖς δὲ μισανθρώποις xol πονγροῖς τιμωρία 
τυρ»ς, καὶ αὕτη διαιωνίζουσα. Γράφει δὲ πάντα &m- 
μελῶς, xal ἀχριθὲς ἡμῖν τὸ διχαστήριον ἀνεζωγρα- 
φίθη παρὰ τοῦ λόγου, οὐχ ἄλλου του χάριν, 1) τοῦ 
μαθεῖν ἡμᾶς εὐποιίας χρηστότητα. Αὕτη γάρ ἐστιν, 
ἡ «bv βίον συνέχουσα, μήτηρ τῶν πενοµένων, διδά- 
σχαλος τῶν πλουσίων, ἀγαθὴ χουροτρόφος, πρεσθυ- 


τέρων Υηροκχόµος, ταμεῖον τῶν δεοµένων, κοινὸς τῶν B 


ἀτυχούντων λιμὴν, πάσαις ἡλιχίαις χαὶ συμφοραῖς 
thv ἀφ᾽ ἑαυτῆς µερίζουσα πρόνοιαν. 


duxerint, qux hanc solis lucem aspexerint, duas 
in partes segregatas ad tribunal judicis astitisse. 
Audio eos, qui a dextra sunt, agnos voeari : heedos 
qui a sinistra. Nam ex morum similitudine sumunt 
appellationem. Audio illic eos interrogantem judi- 
cem, et rationes conficientem. Audio quid ipsi re- 
spondeant Regi. Denique pro suis quemque meritis 
ornatum cerno. lllis qui boni beniguique fuerint, 
atque optime vitam egerint, summa et perpetua 
quies tribuitur in regno celesti : inhumanis autem 
et improbis ignis supplicium, idque sempiternuin. 
H»c omnia ibi diligenter, ut scitis, sunt explicata. 
Non alia autem de causa judicium illud tam accu- 
rata oratione tanquam penicillo depictum nobis 
ante oculos positum esse crediderim, nisi ut per- 
discamus bene(icentiam , et benignitatem comple- 
ctamur. Hzc enim est quie continet vitam. Πο 


est pauperusn marier, magistra divitum, bona pupillorum nutrix, conservatrix senum, egentium penu, com- 
munis miserorum porius, omaium ztatum euram gerens, omnibüs crumnis et calamitatibus consulens. 


Ως γὰρ ol ἀἁγωνοθέται τῆς µαταιότητος, ὑπὸ σάλ. 
πιγγος τὴν ἑαυτῶν φιλοτιµίαν σηµαίνοντες, πᾶσι τοῖς 
tn; παλαίστρας τὴν τοῦ πλούτου διανομὴν ἐπαγγέλ- 
 Anvzat: * οὕτως ἡ εὐποιία, ἅπαντας πρὸς ἑαυτὴν χαλεῖ 
τους ἓν δυσχολίαις xaX περιστάσεσιν, οὗ πληγῶν τι- 
pX; τοῖς προσιοῦσιν, ἀλλὰ συμφορῶν θεραπείας µε- 
ρἶσουσα. Ἔστι δὲ αὕτη, πάσης ἑπαινουμένης πρἀξέως 
ὑψτλοτέρα, Θεοῦ πάρεδρος, τοῦ ἀγαθοῦ φίλη, xal 
πολλην πρὺς αὐτὸν τὴν οἰχείωσιν ἔχουσα. Οὕτω τοι 


Quemadmodüm enim ΤΙ, qui in. vanitatis certa- 
minibus premia proponunt, tuba liberalitatein 
suam significantes, omnibus in palestra decertan-- 
tibus pecuniz largitionem pollicentur atque denun- 
tiant: sic ipsa beneflcentia omnes in miseriis et 
calamitatibus positos ad se vocat, non vulnerum 
et plagarum premia, sed zerumnarum et incommo- 
dorum remedia et curationem accedentibus imper- 
tieng. Hzc est omnium Jaudatarum actionum prz- 


πρὸ πάντων τὰς ἀγαθὰς xal φιλανθρώπους πράξεις, C stantissima. Ilaec assidet Deo, el inagua est cum 


αὑτὸς ὁ θεὸς ἡμῖν αὐτουργῶν ἀναφαίνεται * τὴν γὰρ 
χτίσιν τῆς γῆς, xa τὴν τοῦ οὐρανοῦ διαχόσµήησιν, 
xai τὴν εὔτακτον ἐναλλαγὴν τῶν ὡρῶν, καὶ ἡλίου 
θερμότητα , xai κρυστάλλου γένεσιν ψύχουσαν, xai 
πάντα τὰ xaÜ' ἕχαστον, οὑχ αὐτὸς ἑαυτῷ 6 θεὸς 
(ἀροσδεῖς Υὰρ τῶν τοιούτων ἐχεῖνος), ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἡμῶν 
διηνεκῶς &vkpyel* γεωργὸς ἀόρατος τῆς τῶν ἀνθρώ- 
ταυν τροφῆς, σπορεὺς εὔχαιρος xal ὀχετηγὸς ἐπιστί- 
. piov. Οὗτός γὰρ, κατὰ τὸν Ἡσαῖαν, δίδωσι σπέρµα τῷ 
σπείροντι, xal τὸ ὕδωρ Ex νεφελῶν, νῦν μὲν Γρε- 
μαῖον ἐπιῤῥαίνει τῇ Υῇ, πάλιν δὲ λάδρον χαταχεῖ 
τῶν αὐλάχων. "Όταν δὲ αὐξηθῇ τὰ Afia xal παρέλθῃ 
τὸ χλοαινόμενον, τὰς νεφέλας ἁποσχεδάζων τοῦ οὐ- 
Q1) παντὸς, τότε προκαλύμματος γυμνὸν αὐτοῖς 


ipso necessitudine conjuncta. Sic autem Deum 


Ápsum nobis omnium, quz recle benigneque faci- 


mus, imprimis auctorem effectoremque esse constat. . 
Siquidem et terram procreavit et ornatum coeli fa- 
bricatus est, et temporum vicissitudines statuit, et 
solis calorem et glaciei refrigerantem naturam, 
omnia denique Deus ipse, non sibi, cum nullius 
horum indigeat, sed nobis continenter praestat et 
conservat : nam mirabili quadam ratione mortalium 
aciem effugiente prebet hominibus alimenta, se- 
minans opportune, et scienter irrigans. Ipse enim, 
ut scribit Isaiaf5; dat semen serenti, et ex nubi- 
bus nunc sensim imbrem emittit in terram, nunc 
autem sulcorum latera οἱ toros abunde perfundit. 


ἐφίστηαι τὸν ἤλιον, θερμὴν καὶ ἔμπυρον διατείνοντα D Αι ubi segetes creverint, et viriditas accesserit, 


"την ἀχτῖνα, ἵνα ὡραῖοι γόνωνται πρὸς τομΏν οἱ στά- 
χνες. 


tunc disjectis dissipatisque nubibus, ab omnibus 
integumentis nudum et apertum ipsis ostentat et 


inmittit solem, ut calidis atque ardentibus ipsius radiis tepefactze perveniant ad maturitatem, et 


' opportunas ad metendum spicas exhibeant. 

Τρέφει xa ἄμπελον, ταῖς ὥραις τῷ διφῶντι τὸ πο- 
ον εὐτρεπίζων * xaX ἀγέλας ἡμῖν τρέφει διαφόρων 
. γενῶν, ἵνα ὑπάρχῃ τοῖς ἀνθρώποις ἄφθονον ὄψον, xat 
τῶν μὲν αἱ 6opat, ἔριον γεωργοῦσαι, τὴν σχέπην παρ- 
έχωσι, τῶν δὲ, τὰ ὑποδήματα ἡμῖν ἀἁπεργάζωνται. 
'Opác ὅτι πρῶτος ἑραστῆς εὐποιίας ὁ θεὸς , οὕτω 
ερέφων τὸν πεινῶντα, xai ποτίζων τὸν διφῶντα, xal 
ἀμφ,εννὺς τὸν γυμνὸν, ὡς προείρηται. 


* Isa. Lv, 10. 


Quid? quod vitem etiam enutrit, atque ita idoneo 
tempore sitientibus potum tribuit. Quid ? quod va- 
ria item alit animalium genera, ut hominibus et 
carnes ad vescendum, et pelles, quz& lanam sup- 
peditant ad protegendum, et ad vestes conficiendas, 
et ad consuendos caleeos praebeaut. Cernis quo- 
modo primus beneflcentiz auctor et origo sit Deus, 
esurientem nutriens, sitienti largiens potum, ei 
nudum operiens, ut ante diximus. 


405 


S. GIEGORII NYSSENI 


461 


Si vis autem intelligere, quomodo morbo labo- A — El 8& θέλεις ἀχοῦσαι, πῶς xat θεραπεύει τὸν xzxa- 


rantes, male aífectos, atque afflietos curet, audi. 
Quis apem docuit ceras et mella conficere? Quis ὁ 
pinu, quis e terebintho, quis e mastiches arbore 
pingues illos resing succos destillare fecit ? Quis 
Indorum regionem constituit siccorum atque fra- 
grantium fructuum, οἱ odorum suavigm mauem 1? 
Quis oleam corporis laboribus et doloribus opitu- 
lantem procreavit ? Quis nobis radicum et herba- 
rum notitiam, quis qualitatum et virium, qua in 
ipsis sunt, peritiam tribuit ? Quis effectricem con- 
servatricemque sanitatis medicinam reperit? Quia 
calidarum aquarum fontes eduxit e terra, ut earum 
vi tum frigidis et humidis, tum aridis et adustis 
affectionibus et morbis medeamur ? Merito igitur et 
opportune poteram verba Baruch usurpare: Hic 
' adinvenit omnem viam discipline, et. tradidit illam 
Jacob puero suo, et lsrael dilecto suo *, 

Per hunc artes omnes, qua) vel igne vel sine 
igne, vel in aquis exercentur, inventze ; per hunc 
scienti: innumerabiles excogitata, ut nihil omnino 
desit hominibus, quod ad trassigendx vit& neces- 
sitatem et commoditatem pertineat. Ac Deus qui» 
dem hoc modo benelicentiz et liberalitatis inven- 
tor οἱ fons omnia quie nobis necessaria sunt di- 
tissimus ipse benigne subministrat. 

Nos autem, qui singulis divinze Sceripturz verbis 
2d l'ominum et procreatorem nostrum imitandum 
(quatenus mortalis beatum et immortalem imjjari 


χιωµένον, µάνθανε * Τίς ἑδίδαξε την μέλισσὰν ἐργά- 
ζεσθαι τὸν χηρὸν, xaX σὺν ἐχείνῳ τὸ µέλε;, Tic τὴν 
πίτυν xai τερέδινθον, xaX τῆς µαστίχης τὸ δένδρον, 
τὸν λιπαρὸν ἐχεῖνον χυμὸν ἀποστάζειν ἐποίησεν ! "H 
«ig τὴν Ἰνδῶν χώραν ἑδημιούργησε ξηρῶν χαρπῶν 
καὶ αὐωδῶν μητέρα; Τίς τὴν ἐλαίαν ἔφυσε,πόνων σω- 
ματικῶν xal ἀλγηδόνων &nixoupovy ; "Tig ἔδωχεν 
ἡμῖν, ῥιζῶν καὶ βοτανῶν διάγνωσεν, καὶ τῶν kv αὖ- 
ταῖς ποιοτήτων µάθησινς Τίς τὴν ποιητικὴν τῆς 
ὑγείας ἰατρικὴν αυνεστῄσατο; Τίς ἀνηχεν kx τῆς Ye 
θερμῶν ὑδάτων πηχὰς, τὰς μὲν τὸ ψνχρὸν καὶ ὑγρὸν 
ἡμῶν ἰἑωμένας» và; δὲ τὸ ξηρὸν fj πεπυχνωμένον 
λυούσας ; Καὶ προσῆχεν εὐκαίρως εἰπεῖν καὶ τὸ τοῦ 
Βαρούχ : Οὗτος ἑξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστήμης. 
xa) ἔδωκεν αὐτὴν "laxo τῷ παιδὶ αὐτοῦ, καὶ 
'Iogath τῷ ἡγαπημέκῳ ὑπ' αὐτοῦ. 


Διὰ τοῦτο εέχναι ἔμπυροι, xal πυρὸς χωρὶς, xai 
ἄλλαι ἔνυδροι, xai µυρίαι τῶν ἐπινηδευμάτων εὕ- 
ρέσεις, ἵνα ταῖς τοῦ βίου χρείαις ἀνενδεῆς ἡ διαχονία 
χένηται. Καὶ ὁ μὲν θεὺς οὕτως, ὁ πρῶτος τῆς εὖ- 
ποιίας εὑρετῆς xal τῶν ἡμῖν ἀναγχαίων πλούσιος 
ὁμοῦ καὶ συμπαθὴς χορηγός. 


Ἡμεῖς δὲ οἱ καθ’ ἔχαστον γράμμα τῆς Γραφῆς 
παιδευόµενοι, ζηλοῦν τὸν ἑαυτῶν Κύριον xoi Am- 
μιουργὸν, καθ᾽ ὅσον τῷ θνητῷ ἡ «oU µαχαρίου xai 


potest ) instituimur, ad utilitaiem nostram oninia C ἀθανάτου µίµησις ἐφιχκτὴ, πάντα παρασύρομεν πρὸς 


rapimus, omnia voluptatibus nostris metimur, et 
alia quidem vite nostre deliciis elargimur, alia 
recondimus heredum aviditati. Miserorum vero 
nulla habetur ratio, nulla pauperum idonea cura, 
nuila sollicitudo. O crudeles animos ! O mentes ab 
omni misericordia alienas ! 

Homo hominem videt egentem pane, non haben- 
tem alimenta vitz: necessaria, neque tamen illi 
prompto alacrique animo subvenit, et salutem pre- 
bet ; sed illum despicit, et tanquam virentem plantam 
aquarum penuria sinit arescere : presertim cum 
maximis inundet ipse, atque circumfluat copiis, ut 
ex sua abundantia facile multorum inopiam reficere 
οἱ recreare possit. Quemadmodum enim ex uno 
fonte profluens aqua multas caraporuu longe late- 
que protensas planities fecundas et uberes reddit ; 
sic unius domusopulentia multiludinem pauperum 
ex egestalis angustiis eripere potest et sustentare, 


τὴν οἰχείαν ἀπόλαυσιν΄ καὶ τὰ μὲν «j| ἑαυτῶν ἄπο- 
χληροῦμεν Cof, τὰ δὲ χληρονόμοις ταμιευόµεθα. Tov 
δὲ δυσπραγούντων λόγος σθδεὶς, οὐδὲ τῶν πενοµένων 
ἀγαθὴ μέριμνα. Ὢ τῆς ἀνηλεοῦς γνώμης ! 


' "λνθρωπης ἄνθρωπον ὁρᾷ, ἅρτου πενόµενον, xat 
«hv ἀναγχαίαν ζωπύρησιν τῆς τροφῆς οὖν ἔχοντα᾽ 
οὐκ ἐπαρχεῖ δὲ προθύµως, xa ὀρέγει τὴν σωτηρίαν, 
ἀλλὰ περιορᾷ, οἷόν τι φυτὸν εὐθαλὲς ὑδάτων ἁπορίᾳ 
ἐλεεινῶς ξηραινόµενον * xat ταῦτα πλημμυροῦσαν 
ἔχων τὴν ἀφθονίαν, xai πὀλλοῖς ἐποχετεύειν δυνά- 
µενος τὴν &nb τῶν ὑπαρχόντων παραμυθίαν. Ὡς γὰρ 
μιᾶς πηγῆς ἐπιῤῥοὴ, πολλὰς πεδιάδας ἀνηπλωμένα: 
πιαίνει: οὕτως καὶ μιᾶς οἰχίας εὐπορία, δήμους 
πενήνων ἑξαρχεῖ διασώσασθαι, µόνον ἐὰν μὴ γνώμη 
φειδωλὸς xal ἀχοινώνητος. ὡς λίθος ἐμπεσοῦσα τῇ 
διεξόδῳ, τὴν ἐπιῤῥοην ἀνακρούσηται. 


modo ne parcus et avarus animus veluti prolapsus lapis venas et rivulos e benignitate, lanquam e 


fonte publice defluentes, avertat aique intereipiat. 


Ne vivamus carni in rebus omnibus: in aliqua 
vivamus οἱ Deo. Delieiz enim epularum, quis in 
ventrem ingrediuntur, tagtulum voluptatis carni 
duntaxat afferre. possunt, quantulum est illud spa- 
tium, quo fauces continentur. Nam simul atque in 
ventrem delaps:e sunt, putrescunt, et per inferio- 
respartes sgcedunt. Migericordia vero et bene&ceu- 


5 Baruch. iui, 357. 


M πάντα τῇ capxl: ζἠσωμέν τι χαὶ τῷ θεῷ. Ἔρο- 
φῆς μὲν Yàp αἴσθησις xal ἀπόλαυσις, ὀλίγον τῆς 
σαρχὸς µόριον θεραπεύει, τὴν φάρυγγα" τῇ Ὑαατρὶ 
δὲ τὰς ὕλας ἑνσήφασα, τέλος ἔχει τὸν ἀφεδρῶνα. 
Ἔλεος δὲ xai εὐποιία, θεῷ «£ εἰἶσι πράγµατα φίλα, 
xaX ᾧπερ ἂν ἑνοικήσωσιν ἀνθρώπῳ, Οδοῦσιν αὐτὸν, 
xai πρὸς µίµησιν ἀποτυποῦσι τοῦ ἀγαθοῦ, ἵνα 


. za. Mi πρὸς τὸ πἐλαγος τῆς ἀχολάότου πἀνδαι- 


105 


DE PAUPERIBUS AMANDPIS., 


460 


ὑπάρχῃ εἰχὼν τῆς πρώτης xai ἀχηράτου xat πάντα A tia virtutes sunt Deo graiissiuze: qua si cujus ani-' 


νοῦν ὑπερδαινούσης οὐσίας. T; δὲ σπουδῆς τὸ πέρας 
ὁποῖον ἐγγυῶνται ; 


mum incoluerint, eum divinum efficiunt, et summo 
ili bono quam simillimum reddunt, adeo ut pri- 


m: illius atque immortalis et mentem omnem suüperantis nature decoretur imagine. At "qualem. stu- 


dii laborisque finem pollicentur? 

Ἐνταῦθα μὲν καλὴν ἐλπίδὰ, xat mposboxlav eb- 
ορα[νουσαν " ἓν δὲ τοῖς ἔπειτα, ὅταν τὴν ῥέουσαν 
ταύτην ἀποσχευάσάμενοι σάρχα, τὴν ἀφθάρσίαν µετ- 
εγδσώµεθα, µακαρίαν ζωὴν, ἄληχτόν xal ἀνώλε- 
θρο, ἐν θαυμασταῖς τισι καὶ νῦν ob γινωσκομέναις 
μμῖν εὐπαθείαις ηὑτρεπισμένην. 


θὐχοῦν ol λογιχοὶ χτισθέντες, χαὶ τὸν νοῦὺν ἔχοντες 
τῶν θείων ἑρμηνξἁ xal παιδευτὴν, μὴ τοῖς προσχαί(- 
ροις δελεασθῆτε. Κτήσασθε δὲ τὰ µηδέποτε χαταλιµ- 
πάνοντα τὸν χτησάµενον ΄ ὁρίσατε µέτρα τῇ χρήσει 
τοῦ βίου. [Mt πάντα ὁμέτερα * ἀλλὰ µέρος ἔστω καὶ 
τῶν πενήτων τῶν ἀγαπητῶν τοῦ θεοῦ. Πάντα γὰρ 
τοῦ θεοῦ τοῦ χοινοῦ Πατρός. Ἡμεῖς δὲ ἀδελφοὶ ὡς 
ὁμόφυλοι' ἀδελφοὺς δξ, τὸ μὲν ἄριστον xal διχαιότεζον, 
xaz' ἰσομοιρίαν λαγχάνειν τοῦ χλήρου. Ἐν δὲ τάξει 
δευτέρᾳ, κἂν τὸ πλέον elg f| δεύτερος σφετερίσηται, 
tb γοῦν µέρος χερδανέτωσαν οἱ λειπόμενοι. El δέ τις 
χαθόλου χύριος εἶναι τῶν πάντων ἐθέλοι, xaX αὐτῆς 
τῆς τρίτης fj πέµπτης µηίρας ἐξείργων τοὺς ἆδελ- 
ροὺς, οὗτος πικρὸς τύραννος, βάρθαρος ἁδιάλλαχτος, 
θηρίον ἄπληστον, µόνον ἡδέως Περιχαΐνον τῇ θοίνῃ, 
μᾶλλον δὲ καὶ αὑτῶν ἀγριώτερος τῶν θηρίων * εἴγε 
λύχος μὲν τὸν λύχον εἰς βορὰν παραδέχεται, xaX χύνες 


Nunc quidem praeclaram spem, et Ι111 plenam 
exspectationem ; post autem quando istius assidue 
fluentis carnis spoliis exuti immortalitatem indue- 
rimus, vitam beatam, nullum finem habiluram, 
nullis inalis obnoxiam, in summis οἱ admirandis, 
quaque hic a nobis cognitione comprehendi non 
possunt, ver$antem gaudiis et. voluptatibus. 

Vos igitur, qui ratione przditi, et mente rerum 
divinarum interprete ac magistra decorali estis, ne 


Β (quaso) vos rerum fluxarum et caducaruin blan- 


ditiis deliniri, et tanquam esca illici et capi patia- 
mini. Complecetimini eum, qui possidentem se 
nunquam est derelicturus; usui vitai modum im- 
ponite. (Νε omnia vestra existimate. Sit pars eliam 
pauperum, et amicorum Dei. lilius enim vere sunt 
omhia, quem habemus Patrem. Nos autem fratres 
sumus. Quapropter ut genere conjunctos ac fratres 
melius quidem ac justius erat zquis parlibus 
cernere hazreditalem : verum quando id factum 
non est, sed unus aut alter plus intervertit, reliqui 
partem unam saltem accipiant : quod si quis om- 
nium prorsus esse dominus et universam vult hi- 
reditatem avertere, et tertia aut quinta parte fra- 
tres excludere, ile frater non est, sed acerbus 


iv ταὐτῷ πολλοὶ Év σπαράττουσἑ σῶμα * 6 δὲ ἅπλη- C tyrannus, immitis barbarus, imo vero inexplebilis 


στος οὐδένα τῶν ὁμοφύλων εἰς την µετουσίαν παρα- 
Ἰαμδάνει τοῦ πλούτου. 'Apxet σοι f] σύμμετρος τρά- 


i» ἐππέσῃς. Καλεπὺν γὰρ τὸ ἐπικείμενον ναυάγιον, 

έτραις περιῤῥηγνύον ὑφάλοις, ἀλλ᾽ εἰς τὸ σχότος 
ibubey τὸ Φαθύτατον, 60cv οὕποτε Ó ἐμπεδὼν ἐχ- 
θήσεται. 


rie pelagus demittas, ut. convivia omni genere ciborum instructa welis. 


fera, quze hianti ore sola suaves devoret dapes, vei 
potius ipsis etiam feris szevior ek agrestior ; siqui- 
dem ei lupus ad devorandam pradam lupum sibi 
socium adjungit, et canes multi nonnunquam sinu! 
idem dilaniant corpus. At iste divitiarum suaruin 
nullum ejusdem generis hominem participem facit. 
Moderata mensa sufficit tibi, Ne te in illud luxu- 
lillic enim grave naufra- 


, gium fit, quo non scopulis sub salo latentibus collideris, sed in altissimam et obscurissimam vora- 
ginem detruderis, in quam qui semel incidit, hunquam emerget. 


Χρῆσαι, μὴ &apayofjom* τοῦτο γάρ σὲ xal Παῦ- 
log ἐδίδαξεν. "Ave; σαυτὸν ἁπολαύσει μεμετρημένῃ. 
Mt βακχεύάῃς τὰῖς ἡδυναῖς. Mt πάντων ἁπλῶς ζώων 
ἔλεθρος ἔσο, τετραπόδων, μεγάλων, μιχρῶν, ὁρνί- 
θων, ἰχθύων, τῶν εὐλορίστων, τῶν ὁπανίων, τῶν εὖ- 


- ὀνων, τῶν πολυτίµων. Mh πολλῶν θηρἐὐτῶν ἱδρῶτι 


— πὸν ἀέρα τοῦτον ἐξέλχεται. 


µίαν πλέρου γάστόρα, ὥσπερ τι φρέὰρ βἀθύταίον 
πολυχειρίᾳ τῶν χωννύντων p3 γεμιζόµενον. Διὰ τοὺς 
τρυφῶντας οὐδὲ ὁ θυθὸς τῆς θαλάδσὴς ἀνενδχληλος 
μένει. O05 τῷ ὕδατι νηχόµενσι ἰχθύες, μόνοι ἀγρεύον- 


ται, ἀλλὰ xai ὅσα ἅθλια ζῶα τῇ ὑποστάθμη τῶν - 


ὑδάτων ἐμφέρεται, xal ταῦτα πρὸς τὴν ἤπειρον xal 
Ξ Οὕτως τὰ γένη τῶν 
ὑτιρέων οὖχ ὅλάθε, xaX ὁ ἐχῖνος ἀγρεύεταί, χαὶ ἡ 
enzía Ἑρπουσα σαγηνεὐεταἰ, χαὶ ὁ πολύπους ταῖς 
Τέτραις προσπεφυχὼς dod tüzas, καὶ ol χοχλίαι τῶν 
Ζατωτάτίυν βνθῶν ἁλοσύροντα,' χὰὶ πάντα "ἔνη 


* | Cor. vts, 5. 


D ptalibus  debaccheris. 


Utere igitur, utere, né abutaris : sic enim Paulus 
etiam edocuit *. Modesta oblectaiiorie te recrea. 
Temperanter animum relaxa. Ne te delicie sie 
obruant, ut nimia lxtitia gesiias, et insanis volu- 
Ne sis animalium plane 
omnium pernicies, ingentium, mediocrium, minu- 
torum, gradientium, volantium, natanüum, sive 
inventu facilia, sive difficilia sint, seu magno seu 
vili pretio veneant. Multorüm venantium sudore 
ventrem unum ne repleas, Ne sint fauces tu:xe ve- 
luti vorago, aut gurges, aut vastissimus ac pro- 
fundissimus puteus, ad queiu obruendum multo- 
rui laborent manus. Propter hominuin luxuriam 
atque delicias, non modo mare profundum turba- 
tur; non aquis solum innatantes capiuntur pisces ; 
sed 4lia, quacunque animalia in aquis degunt, 
inde in terram et celum hoc extrahuntur. Sic 





461 


S. GREGORII NYSSENI 


468 


osireorum genera non latuerunt; sic captus echi- A ζώων, ὅσα τοῖς τῆς ἐπιφανείας χύμασιν ἐπινίχετα:, 


nu*; sic serpentes irretita sunt sepiz ; sit polypus 
saxjs quibus inhzrebat avulsus; sic ex locis altissi- 
mis extracta conchylia. Nullum denique est anima- 
lium genus, quod vel summas, vel infimas partes 


καὶ ὅσα τὸν πυθµένα τῆς θαλάσσης ἔλαχε χατοιχεῖν, 
πρὸς τὸν ἀέρα τοῦτον ἐκφέρεται, τῆς τῶν φιληδόνων 
μηχανῆς ποικίλα κατ ἐχείνων σοφιζοµένης τὰ θή- 
ρατρα. 


maris incolat, quod non humana fraus deceptum, ad hanc coli iucem aspiciendam eduxerit. Adeo 
hominum voluptates undique captantium ingenia ad varias insidias et dolos reperiendos elaborarunt. 


Sed qualianam delicias ejusmodi consequuntur? 
Necesse est ut luxuria, ubi semel radices egerit, 
et coalueril, reliquam secum nequitie materiam 
trahat. Quamobrem, qui molliter οἱ delicate vivere 
instituerunt, necessario ad excogitandos magnili- 
cos zdificiorum apparatus alliciuntur. [n his con- 
struendis et exornandis maxima vis pecuniarum 
profuuditur. Ad h:ec «ctus hominum libenter con- 
vocant, et invitant, splendidam vestem et variam 
supellectilem studiose comparant. Mensas pretio- 
sissimas ex argento conflandas curant, alias levi- 
tate politissime exaequatas, alias vero artificio 
*culptas et fabrefactas, ut liceat convivis simul et 
gulam epulis delinire, et oculos intuendis et legen- 
dis historiis oblectare. Mic mihi deiuceps tute 
reliqua considera, crateras, tripodas, cados, gut- 
turnia, lances, innumerabilia poculorum genera, 
scurras, mimos, eilharistas, poetas, oratores, canto- 
res, canlatrices, saltatores, saltatrices, totuin deni- 
que pelulantize ludum ; pueros comis effeininatos, 
puellas inverecundas, quas propter immodestiam me- 


Ola δὲ καὶ τὰ ἑξης τῶν τρυφώντων; Ἐπάναγχες 
γὰρ τὴν xaxlav, ὅπου ποτ ἂν ἡ νόσος ἑνσχήγψῃ, τὰς 
ἀχολούθους ὕΌλας ἑφέλχεσθαι. Διὸ xal οἱ τὴν &6po- 
δίαιτον xal Συθαριτιχὴν παρατιθέμενοι τράπεζαν, 
ἕλχονται πρὸς ἀνάγχην εἰς χατασχευὰς μεγαλοφυῶν 
οἰχοδομημάτων, χαὶ τὴν πολλὴν εὐπορίαν δαπανῶσιν 


B εἰς μέγεθος οἴχων xaX χόσµον περ[εργον. Ἐπὶ τού- 


τοις, τὰς χλισίας φιλοχαλοῦσιν, ἐσθῆτος ἀνθινῆς xal 
πάσης πεποικιλµένης πληροῦντες. Τραπέζας πολυ- 
ταλάντους ἀργύρου χαλχεύονται, τὰς μὲν εἰς λειό- 
τητας ἑληλαμένας ' τὰς δὲ πεποικιλµένας τῇ YAv- 
πτιχῇ, ὡς ἐδεῖναι ὁμοῦ τῇ φάρυγχι χαὶ τὴν pev 
εὐωγεῖσθαι ταῖς ἱστορίαις. Ἐπιλόγισαί pot τὰ έξης, 


κρατῆρας, τρίποδας, χάδους, τὰ πρύχοα σχεύη, τὰ 


ὀψοφόρα, ἐκπωμάτων γένη µυρία, Υελωτοποιοὺς, 
µίµους, κιθαριστὰς. ᾠδοὺς, χοµφολόγους, μουσικοὺς, 
µουσικὰς, ὀρχηστρίδας, πάντα τῆς ἀσελγείας τὸν ὁρ- 
μαθὸν, παῖδας θηλυνοµένους ταῖς χόµαις, χόρας 
ἀναιδεῖς, ἀδελφὰς τῆς Ἡρωδιάδος εἰς ἀχοσμίαν, 
ἀναιρούσας Ἰωάννην, τὸν ἐν ἑχάστῳ θεοειδή καὶ φ:- 
λόσοφον vouv. 


rito sorores llerodiadis appelles, Joannem, id est divinum in unoquoque, sapientizque studiosum 


animum e medio tollentes. 


Atque dum hzec inlus geruntur, assident ad ve- 6 ἍΤούτων πάντων Ert τής οἰχίας τελουµένων, προσ. 


stibuli fores innumerabiles Lazari, partim ulceri- 
bus pleni, partim oculis orbati, partim pedibus 
mutili. Quidam ipsorum, quamvis sint omnibus 
fere membris spoliati, serpere tamen audent, et 
utcunque progrediuntur. Conclamant autem, nec 
tamen exaudiuntur. Impedit enim tibiarum strepi- 
tus et carmina, qux ab ipsis cantoribus comcinun- 
tur, et solute ridentium cachinnatio. Quod si pau- 
peres paulo vehementius fores pulsaverint, immi- 
tis ac sevus alicunde prosiliens domini janitor, 
eos baculo propellit, et canes appellans, verberibus 
plagas infligit οἱ vulnera. Abeunt igitur Christi 
amici, in quibus sita est nrandatorum summa, cum 
nec panis frustum, nec obsonii quidquam accepe- 
rint; sed potius contumelias et verbera lucrati 
sint. Intus autem in officina Mammon:e, alii, tan- 
quam nimis onusta navigia, revomunt cibum, alii, 
presentibus poculis, indormiunt mensa. Duplex 
autem in turpi domo exercelur peccatuin : unuin 
propter ebriorum satietatem, alterum propter ex- 
pulsorum pauperum famem. 

Si Deus bxc aspicit, uti plane aspicit, quam 
vità commutationem, quem exitum fore cogitatis 
vos pauperum inimici? Dicite, quaeso, vos, an 
nescitis, borum causa in sacro Evangelio poni et 
commemorari exempla omnia horrenda et. terri- 
bilia? Nonne graves illius cruciatus et gemitus 
recensentur, qui in bysso fuerat enutritus, et. in 


εδρεύουαι τῷ πυλῶνι µυρίοι Λάζαροι * ol μὲν ἡλκω- 
µένοι χαλεπῶς, ἄλλοι τὸν ὀφθαλμὸν ἐχχεχομμένο., 
ἕτεροι λώθην στένοντες τῶν ποδῶών' τινὲς δὲ αὐτῶν 
ἕρποντες παντελῶς, xal πάντων τῶν μελῶν στέρησι» 
ὑπομείναντες. Βοῶντες δὲ οὑχ ἀχούονται. Κωλύει γὰρ 
αὐλῶν ἡ Ἰχὴ, xal τὰ µέλη τῶν αὐτομάτων ᾠδῶν, xat 
ὁ τοῦ πλατέος γέλωτος χαγχασµός. Αν δὲ που xai 
ἐπιπλέον διοχλήσωσι τὰς θύρας. ἀναπηξήσας ποθὲν 
ἀνηλεους δεσπότου θρασὺς πυλωρὸς ἀπελαύνει ῥά- 
6δοις, ἀναιδεῖς κύνας ἁποχαλῶν, χα) µάστιξιν ἔπι- 
ξαίνων τὰ τραύματα. ᾿Απέρχονται δὲ οἱ τοῦ Χριστοῦ 
φίλοι, τῶν ἐντολῶν τὸ χεφάλαιον, οὐχ ἄρτου Bpa- 
χέυς, οὐχ ὄψου µετασχόντες, ὕδρεις δὲ xal πληγὰς 
προσχερδάναντες. Ἔνδον δὲ &v τῷ ἐργαστηρίῳ τοῦ 
Μαμμωνᾶ , οἱ μὲν ὡς ὑπέραντλα πλοῖα τὴν τροφὴν 
ἀποθλύζουσιν᾽ ἄλλοι τῇ τραπέζῃ ἐπιχαθεύδουσι παρ- 
εστώτων τῶν ἐχπωμάτων. Διπλῆ δὲ ἁμαρτία κατὰ 
τὴν ἀσχήμονα οἰχίαν ἐμπολιτεύέται ' dj μὲν, ἐπὶ τῷ 
χόρῳ τῶν µεθνόντων, ἡ δὲ ἐπὶ τῷ λιμῷ τῶν ἐλαθέν- 
των πτεωχῶν. 


Ταῦτα sl ἑποπτεύει θεὸς, ὥσπερ οὖν ἐφορᾷ, τίνα 
τοῦ βίου καταστροφὴν ἐννοεῖτε, οἱ µισόπτωχοι; Εἴ- 
πατε, Ἡ οὐχ ἴστε, ὅτι πάντα τὰ φρικῶδη xat φοδερὰ 
ὑποδείγματα τῶν τοιούτων χάριν τὸ iepbv Εὐαγγέ- 
Atoy ἐχθοᾷ χαὶ μαρτύρεται; Καὶ ἀναγέγραπται μὲν, 
βαρέα βρυχόµενος xat στένων ὁ Ev τῇ βύσσῳ τραφεὶς, 
καὶ iv τῇ ἀδθύσαψ τῶν χαχῶν συνεχόµενος' ἄλλος 


469 


ΡΕ PAUPERIBUS AMANDIS. 


410 


δὲ πάλιν ὁμότροπος τούτου, χατεδιχάσθη θάνατον A malorum abysso describitur coerceri " ? Quid? 


ἀπροσδόχητον, ἓν τῇ ἑσπέρᾳ τὴν ἑωθινὴν τροφῆν 
βουλευόμενος, χαὶ τοῦ ὄρθρου μὴ καταλαθὼν τὴν 
ἀχτῖνα. Mà θνητοὶ τὴν πἰστιν, xai ἀθάνατοι τὴν 
ἀπύλαυσιν, Οὕτως γὰρ ἔχομεν γνώμης, οἱ τὰ πάντα 
δέλοντες τῇ τῆς σαρχὸς χολαχείᾳ χαρίζεσθαι, ὡς 
ἁδιάδοχοι οἰχοδεσπόται, ὡς διηνεχεῖς τῶν ἐπὶ γῆς 
χύριοι, Ev τῷ θέρει «hv σπορὰν μεριμνῶντες, xat ἐν 
τῇ σπορᾷ τὴν τοῦ θερισμοῦ θυμηδίαν ἐλπίζοντες * 
φυτεύοντες τὴν πλάτανον, χαὶ τοῦ ὑψηλοῦ δένδρου 
τὴν σχιὰν ἑλπίζοντες' χαταπηγνύντες xbv πυρΏηνα 
τοῦ Φφοίνιχος, καὶ τὴν γλυχύτητα τῶν χαρπῶν ἀνα- 
µένοντες. Καὶ ταῦτα πολλάχις ἐν πολιᾷ, ὅτε ἐγγὺς 
τοῦ θανάτου χειμών΄ λείπουσι δὲ τῇ ζωῇ, οὐ χύχλος 
ἐνιαυτῶν, ἀλλὰ τρεῖς ἡ τέτταρες ημέραι. 


Huic alter ille similis, nonne cum vesperi de ma- 
tutinis deliciis cogitaret, tam inexspectata, et re- 
pentina damnatus est morte, ut ne orientis qui- 
dem solis radium potuerit intueri *? Proinde cum 
mortales simus, fldem ne abjiciamus, neve frua. 
mur voluptatibus ut immortales. Sic enim fere 
affecti sumus, quicunque genio indulgere, et carni 
in omnibus obsequi volumus. Tanquam patresfa- 
milias successorem nunquam habituri, et perpetui 
rerum humanarum domini, messis tempore se- 
mentem facimus, et quando seminandum est, 
speramus letitiam messis. Platanum serimus, et 
procerz arboris umbram speramus. Palmz semen 
terrze committimus, et fructuum dulcedinem exspe- 


ctamus. Hzc autem fere in ipsa senectute, quando jam adest statis autumnus, et morlis biems ad- 
veniat, et vite residuum tempus es& non series annorum, sed tres aut quatuor dies. 
Λοχισώμεθα τοίνυν ὡς λογιχοὶ, ὅτι παροδιχὺὸς 6 B — Cogitemus igitur nos, qui ratione przditi sumus, 


Bloc ἡμῶν, xai ῥέων ὁ χρόνος, ἄστατός τε xal ἄσχε- 
τος, ὥσπερ τι ῥεῦμα ποταμοῦ, πδν τὸ Ev αὐτῷ τυγ- 
χάνον ἐἑλαύνων πρὸς τὸ τῆς φθορᾶς τέλος ΄ xa εἴθε, 
βραχὺς (v xaX ἐπίχηρος, ὑπῆρχεν ἀνεύθυνος! Τοῦτο 
δέ ἐστι τὸ ἐπιχίνδυνον, τὸ ἑχάστης ὥρας, οὗ μὴν 
ἀλλὰ χαὶ τῶν λόγων, ὧν φθεγγόµεθα, τῷ ἀδεχάστῳ 
ξιχαστηρίῳ τὴν ἀπολογίαν ὀρείλειν. Διὸ xat ὁ paxá- 
ριος Ῥαλμωῳδὸς, πρὸς ὁμοίαν τῶν νῦν λεγομένων Év- 
νοιαν ἑαυτὸν ἀναφέρων, ἐπιθυμεῖ γνῶναι τοῦ Ιδίου 
τέλους τὴν προθεσµίαν. Ἐκλιπαρεῖ δὲ τὸν θεὸν τῶν 
ἐπιλοίπων ἡμερῶν διδαχθΏναι τὸν ἀριθμὸν, ἵνα πρὸς 
τὰ ἔργα τῆς ἐξόδου παρασκενάσηται. Mt ταραχθῇ δὲ 
ἀθρόως ὡς ἀνέτοιμος ὁδοιπόρος μεταξὺ βαδίζων, xal 
τὰ ἀναγκαῖα τῶν ἐφοδίων περιζητῶν. Φησὶν οὖν : 
Γνὠρισόν µοι, Κύριε, τὸ πέρας µου, xal τὸν ἁἀρι- 
θμὸν τῶν ἡμερῶν µου, τὶς ἐστι ἵνα Tro, cl 
ὑστερ ἐγώ. ἸΙδοὺ zaAaw tác ἔθου τὰς ἡμέρας 
µου, καὶ ἡ ὑπόστασίς µου ὡσεὶ οὐδὲν ἐνώπιόν 
σου. Βλέπε ψυχῆς συνετῆς µέριμναν ἀγαθὴν, xal 
ταῦτα iv βασιλιχῷ ἀξιώματι. Ἐνοπτρίξεται γὰρ τὸν 
Βασιλέα τῶν βασιλέων χαὶ τὸν Κριτὴν τῶν κριτῶν' 
xaX ζητεῖ, τὸν τέλειον χόσµον τῶν ἐντολῶν χοµισά. 
µενος, ἀπελθεῖν ἄρτιος τῆς ζωῆς τῆς ἐχεῖσε πολίτης) 
ἧς Υένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν χάριτι καὶ φιλαν- 
θρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Apfv. 


' Luc. xvi, 19 sqq. * Luc. xis, 20. 


C 


quam fragilis fluxaque sit vita nostra, quam velo- 


citer labatur tempus, ut sisti cohiberique non pos- 
sit, ut fluminis cursus omnia qui metitur, ad 
interitum ducat et Uahat. Átque utinam breve 
tantum esset spatium vitae, modo reddends» ra- 
tioni non essemus obnoxii. Nunc autem illud 
merito torquere nos debet, quod et singulis horis 
instat periculum,* et incorruptus atque integer 
adeundus est judex, apud quem non solum 
eorum, qua fecimus, sed omnium, quas diximus, 
reddenda nobis ratio. Quamobrem hzc secum ipse 
animo volvens beatus ille vates avet intelligere 
przefinitum terminum vitz. Itaque Deum precatur, 
ut sibi numerum dierum, qui reliqui sunt, an- 
muntiet, quo accingat sese ad ea, qux: ad exituan 
pertinent, ne tanquam viator improvidus, dum 
iter facit, et. viaticum necessarium qusrit, re- 
pente turbetur. Sic igitur inquit : Notum fac mihi, 
Domine, finem meum, et numerum dierum meorum, 
quis est, ul sciam quid desit mihi. Ecce mensurabi- 
les posuisti dies meos, et substantia mea tanquam 
nihilum ante te*. Cernis anims bons prudentem 
sollicitudinem, idque in homine in regia dignitate 
constituto, Nec mirum : intuetur enim Regem re- 
gum, et judieum Judicem. lllud autem obsecrat, 


ut absoluta mandatorum observantia decoratus 
discedat integer et perfectus ccelestis illius patrie civis, quam nos item omnes ut assequamur et 
opto et spero, per gratiam et benignitatem Domini nostri Jesu Christi, cui gloria in eternum. Amen. 


* Psal. xxxviii, 5, 6. 





411 


8. GREGORII. NYSSEM 





TOY AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΠΕΡΙ $TAOIITOXIAX 


AUTOZ P. 


EJUSDEM 5. GREGORII 
DE PAUPERIBUS AMANDIS 


ORATIO 1I. 


Francisco Zino interprete. 


In ea Evangelii verba : Quatenus uni ex hisfeoistis**, À Αόγος εἰς εὸ ῥητὸν τοῦ Εὐαγγελίου. Ἐφ' àv 


el quae sequuntur. 


Adhuc in formidolosi magni illius regis adventus 
nobia ab Evangelio descripti contemplatione deti- 
neor. Ádhuc attente consideranti metum, quem in- 
jicit ea. commemoratio, refugit horretque animus. 
Nam coelestem ipsum regem in throno majestátis, 
ut ibi describitur, terribili quodam modo presiden- 
Lem mihi videor intuerl. Magnificum illum thronum, 
quicunque thronus ille sit, eum qui nullo coercetur 
loco, eontinentem cerno. Innuimerabilia angelorum 
regem conslipantium millia video. Magnum quin 
eliam ipsum ae formidundum regem aspicio, ex 
iwmensa gloria in naturam humanam despicientem, 
et universa genera hominum, quicunque ex eo tem- 
pore, quo primum generari homines ooeperunt, 
usque ad metuendi illius adventus diem reperian- 
tur, ad se congregantem, singttlisque ex institute 
ei anteactze vit:e ratione et meritis, vel premia dan- 
tem, vel irrogantem supplicia, illis qui recte san- 
cleque vixerint, ad dexteram partem, ut dictum 
est, collocatis : qui vero flagitiose et improbe, ad 
sinistram positis, eL condemnatis. Utrosque autem 
diversa tamen ratione appellantem audio. Alios 
enim dulcissimis illis ac faustissimis verbis allo- 


quitur : Venite, benedicti Pairis mei ; alios horribili | 


ac metuenda illa comminatione : Jte, maledicti, in 
ignem clernum. Sic autem mihi hzc legenti οἱ con- 
sideranti affectus et perterrefactus est animus, ut 
( ea non legi, sed fieri, non prenuntiari, sed agi 
quodammodo existimem, jamque non audire, sed ] 
plane rebus ipsis interesse mibi videor. Itaque pr:e- 
sentium nihil amplius sentio, nec menti vacat respi- 
cere ad aliud quidquam eorum, quae mihi ad 
explorandum et contemplandum proposita sunt, 


* Math. xxv, 40 sqq. 


ἑποιῄσατε Evi τούτων, xal τὰ ἑξηῆς. 


Ἔτι πρὸς τῷ θεάµατι τῆς φοδερᾶς τοῦ βασιλέως 
ἐπιφανείας εἰμὶ, ἣν ὑπογράφει τὸ Εὐαγγέλιον. "Ez: 
χατέπτηχεν ἡ doyh, πρὸς τὸν φόδον τῶν εἰρημένων 
ἑνατενίζουσα * ὡς καθορῶσα τρόπον τινὰ αὐτόν τε 
τὸν οὐρανῶν βασιλέα, χαθώς φῆσιν Ó λόγος, ἐπὶ τοῦ 
θρόνον τῆς δόξης φοδερῶς προκαθήµενον * xal τὸν 
μεγαλοπρεπῇ θρόνον ἐχεῖνον * ὅστις ποτὲ καὶ ὁ θρό- 
voc ἁστὶν ὁ χωρῶν bv ἑαντῷ τὸν ἀχώρητον ΄ τάς τε 
ἀπείρους τῶν ἀγγέλων µνριάδας ἐχείνας, Ev. χύχλῳ 
αὰν βασιλέα περιεστώσας αὐτὸν τε τὸν µέάγαν xol 
φοθερὺν βασιλέα, Ex τῆς ἀφράστου δόξης ἐπὶ τὴν 
ἀνθρωπίνην Χατἀχύπτοντα φύσιν, xal my γένος 
ἀνθρώπων τῶν ἀφ' οὗ γεγόνασιν ἄνθρωποι, xai µέ- 
Xp: τῆς φοθερᾶς ἐμφανείας ἐχείνης εὑρισκομένων, 
ἀθροίζοντά τε πρὸς ἑαυτὸν, xal χατὰ τὴν ἀξίαν τῶν 
βεδιωµένων ἑκάστῳ τὴν κρίσιν ἑπάγοντα, τοῖς μὲν 
δεξιᾷ vij προαιρέσει συζῄσασι τὰ δεξιὰ, χαθὼς εἷ- 
ρητάι, χαριζόµενον, τοῖς δὲ σχαιοῖς τε xal ἀποθλ]- 
τοις, τὴν χατάλληλαν τοῖς βεθιωµένοις ἀποχληροῦντα 
ΨΏφον * ἐπιλέγοντα ἑχατέροις, τοῖς μὲν τὴν γλυχεῖαν 
καὶ ἀγαθὴν ἑχείνην φωνὴν , ὅτι Δἐῦτε, οἱ sion 
Ιόγοι τοῦ Πατρός µου ᾽ τοῖς δὲ τὴν φρικώδη χαὶ 
φοθερὰν ἀπειλὴν, ὅτι Πορεύεσθε, οἱ κατηραµέγοι. 
Οὕτω δέ Mot τῆς φυχῆς πρὸς τὸν τῶν ἀνεγνωσμένων 
φόθον διατεθείσης, ὡς '" * πρὸς αὐτοῖς δοχεῖν εἶναι 
τοῖς πρἀγµασι. Καὶ τῶν παρόντων ἑπαισθάνεσθαι 
μηδενὸς, οὐδεμίαν ὁ νοῦς ἄγει σχολὴν, πρὸς ἄλλο 
τι βλέπειν τῶν προχειµένων εἰς ἐξέτασίν τε xoi 
θεωρίαν τῷ λόγῳ ' χαἰτοι γε οὗ μικρὰ ταῦτά ἐστιν, 
οὐδὲ ὀλίγης ζητήσεως ἄξια, τὸ γνῶναι πῶς ἔρχεται 
ὁ ἀεὶ παρὠν. Ἰδοὺ γὰρ, φησὶ, μεθ ὑμῶν εἶμι 
πάσας τὰς ἡμέρας ' xoi εἰ μεθ) ἡμῶν εἶναι πε- 
πἰστευται, πῶς Άξειν ὡς οὐ παρὼν ἑπαγγέλλεται; el 


3 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


A 


yxp £v αὐεῷφ Oopér το xal xvoópns0a καὶ ἐσμὲν, A quamvis ea profecto nec parva sint, ncc. exiguau 


χαθώὠς φησιν ὁ 'Amósto)e;, οὐδεμία μηχανὴ τοῦ 
περιδεδραγµόνου τῶν πάντων τοὺς Ev αὐτῷ κατεχο- 
µένους εοπικῶς ἀποστήσει'. ὥστε 7) νῦν μὴ παρεῖναι 
.olz Σμπεριεχομένοις, 7) χρόνοις ὕστερον παρέσεσθαί 
πητε προσδοχῆσαι. Τίς δὲ xo fj τοῦ ἁσωμάτονυ καθ- 
έδρα: παὶ ἡ τοῦ ἀοράτου ἐμφάνεια; xol ἡ 950 
ἀσχηματίπτου µορφή; xai ἡ τοῦ ἀχωρήτου ἐν τῷ 
θρόνῳ περιγραφῃ; xal πάντα τὰ τοιαῦτα, ὡς µεί- 
ζονα 7| κατὰ τὸν παρόντα καιρὸν, ὑπερθήσομαι. 
"Otras δ᾽ ἂν μὴ sic τὴν τῶν ἀποθλήτων ἁπωσθείημεν 
πάξιν, Tob τοῦτο, χαθὼς ἂν οἷός τς ὦ, πρὺς τὸ 
χρινὸν πέρδος τβόγω τὸν λόγον. Σφόδρα γὰρ, ἀδελφοὶ, 
σφόδρα πρὸς «ἣν ἀπειλὴν χατεπτόηµαι’ χαὶ οὐκ 
ἀρνοῦμαι τῆς Φυχῆς µου τὸ πάθος. Ἐδουλόμην δ᾽ 
ἂν καὶ ὑμᾶς μὴ καταφρονητικῶς ἔχειν τῶν φόδων. 
Μαχάριος γὰρ ὃς κατἀάπτῄσόει πάννα δι εὐλάδειαν. 
Ὅ δὲ καταφρὀνῶν πράγματος, χαταφρονηθήσεται 
ὑπ' αὐτοῦ, qndi πον «ης σοφίἁς ὁ λόγος. Οὐχοὺν 
πρὸ τῆς ὥράς τῶν xaxov, τὸ μὴ bv πείρᾳ τῶν σχυ- 
θρωπῶν γενέθθαι φροντῖσώμεν. Τίς δὲ ἡ ἁπαλλαγὴ 
τῶν φοθερῶν; Τὸ ταύτην τοῦ βίον τὴν ὁδὸν ἑλέσθαι, 
f$ vov ὑπέδειξεν ἡμῖν ὁ λόγος, vhv πρόόφατον ὄντως 
χαὶ ζῶσαν. 


indagationem requirant ; quomodo videlicet venire 
intelligatur, qui semper adest, przsentitn cum ipse 
dicat : Ecce vobiscum exm omnibus diebus (usque ad 
consummationem sceuli *'| ; et &i nobiscum cese 
creditur , quomodo venturus , tanquam non adsit, 
existimelur ? Si enim in ipso (ut inquit Apostolus) 
vivimus, movemur, et sumus **, nullo modo (ieri 
potest, ut ab illo, qui complectitur emnia, ii, quos 
ipse comprehendit, loco discludantur, ita ut aut 
nunc minime adsit his qui ab ipso eontinentur, 
aut post aliquod tempus adíuturus exspectetur. 
Preterea, qua possit esse illius atit sedes, aut prze- 
seniia, aut. forma , aut in throno circumscriptio, 
qui et corpore earet, et videri non potest, εἰ for- 


B mam nullam habet, ei ubique sic adest, ut nusquam 


concludi secludive possit. Hsc igitur οἱ cetera id 
genus tanquam majora, quam ut a nobis in pre- 
sentià explicari valeant, omittemus, οἱ communis 
utilitatis gratia illuc ofationem nostratu converte- 
mus, ut, quo paeto fleri possit, ne redigamur in 
reproborum ordinem, pro viribus ostendamus. 
Equidem, ut ingenue fatear. perturbationem animi 
mei, vehementer, o fratres, vehementer. illa com- 


mináiione cobierritus sum. Hoc autem timore vos item οΏ]εὶ velim neque eum ulla ratione de 
epieere. Beatus enim vir qui veretur omnia péf metum, ut quodam loco inquit Sapiens οἱ: qui 
acteHi contemnit rem, conterametur ab ea. Priusquam igitur irruant mala, demus operam diligerter, 
ue nobis haec tristia necesse sit experirl. Verum quónami modo ea declinhbimus ? hoc nimirum, u: 
eam vivendi rationem et viam, quam im presentia Scriptura nobis ostendit, que nunc viget, el vere 


visit, ingrediamur. 


τίς δὲ ἡ ὁδός; Ἐπείνων, ἐδίφων, £évocfimr. καὶ C — Qusenarh est Iuec tatio ? quenam haec. via ? Esu- 


^: μνὺς xal. ἀσθενὴς, *al àr ον.Ίπκῃ. Εφ ὅσο 
ἐποιήσατε évl coócor τῶν ἐλαχίσεων, ἐμοὶ ἑποιή- 
οςεθ. Καὶ διὰ τοῦτο, qti, Δεῦτε, οἱ εὐ.λογημένοι 
τοῦ Πατρός µου. Τί διὰ φούτων. µανθάνοµεν; "Or 
εὐλογία μέν ἐδτιν, f) τῶν ἐντολῶν ἑπιμέλεια: xat- 
ἁρα δὲ, fj περὶ τὰς ἐνιολὰς ῥᾳθυμία, ᾿Αγαπήσωμεν 
τὴν εὐὑλοχίαν, χάὶ φύγωμεν τὴν κάτάραν. Ἐφ' ἡμῖν 
γάρ ἐστιν ἑλέσθάι ἢ up. ἑλέσθαι κατ ἐξουσίάν ἑκά- 
4&gov * πρὸς ὃ τι γὰρ ἂν ^f] προθνµίᾳ ῥέφωμεν, Ev 
ἐχείνῳ ἑσόμεθα. Οὐποῦν οἰκειωσώμεθα τὸν τῆς εὖλο- 
γίας Κύριν, 45v ἑαντῷ τὴν Λερὶ τοὺς δἐοµένουφ 
σπουδὴν λογιζόµενον» καὶ μάλιστα νῦν, ὅτε πολλὴν 
ἔχει χατὰ τὸν παρόντα βίον ÜXnv dj ἑντολή. Καὶ 
πολλοὶ μὲν οἱ τῶν ἀναγχαίων ἐνδεεῖς * Ππολλοὶ δὲ καὶ 
αὐτοῦ τοῦ σώματος ἔχουσιν ἐνδεῶς, Ex τῆς ἠονηβᾶς 
ἀῤῥωστίας δαπανηθέντες. Οὐχοῦν kv t9 περὶ τούτους 
απουδῇ, τὴν ἀγαθὴν ἑπαγγελίαν ἑάντοῖς κἀτορθώ- 
σωμεν ΄ λέγω δὲ σαφῶς οὑτωσὶ περὶ τῶν Ex τῆς χα. 
λεπῖς νόσου διαλωδηθέντων. "Oct γὰρ μείζων ἐστὶ 
τούτων dj ἀῤῥωώστία , τοσοάτῳ δηλονότι καὶ Ἀλέέων 1) 
εὐλογία τοῖς τὸ ἀπίπονον τῆς ἑνγολής χατορθώόασι. 
Ti οὖν χρῆ πράττειν; Mit ἀντιθαΐνειν τῇ διατάξει 
τοῦ Πνεύματος. Αὔτη 86 ἔστι, t5 μὴ ἀλλοτριοῦσθαι 
εῶν κοινωνούντων Tic φύσεως, μηδὲ µιμεῖσθαι τοὺς 
ἐν τῷ Εὐαγχελίῷῳ αχατηγορηθέντας ἑκχείνους, τὸν 
µρέα λέγω χαὶ τὸν Λευῖτην, ἀθνμπαθῶς παραδρα- 


** Matth. xxvii, 20. ** Act. xvir, 28. 


fiti, οδοί, hospes eram, et nudus, et. infirmus, et ín 
carcere, Quatenus univorum fecistis, mihi fecistis. 1d- 
circo, Venile,inquit, benedicti Patris mei. Quid ex his 
discimus ? Benedictionem ac summam bonum in di« 
ligentía , et observantia mandatorum positüm esse ; 
maledictionem et malorum eztremum ex desidia 
mandatorumque despicientia proficisci. llam ἱρὶ. 
tor amplectàmur, liane fugiamus, quando iti nostra 
manu situm est, ut, utram volumus, adipiscamur. 
Λά quod enim egregia anlini alacritate propende« 
rimus, in eo fütari sumus. Quare: benedictionis 
Dominum, qui perinde nobis aeceptum laturus est 
quidquid studii et officii 1n pauperes contulerimus, 
ac si in ipsum contulissemus, conciliemus nobis et 


D ébstringamus, prasertim hoc tempore, quo nobis, 


dum vivimus, magBa exsequendi mandati facultas 
prebetor, multique sunt, qui rebus necessatiis , 
mili, qui οἱ ipso corpore indigeant, ab ipsa vi 
morbi confecti atque consumpti. Sic igituf nos in 
hae re, hoc est, ut planius loquar, in iis qui 
morbo gravissimo wnulilati sunt, fovendig curan- 
disque studiose diligenterque geramus, ut przcla- 
rum illud promissum premium assequamur. Quo 
enim gravior in his morbus feperitur, eo majus 
premium laboriosum illud mandati munus obeun- 
tes manet. Quid igituf faciendum est? illud utique 


U Ῥγου. xxvin, 14. 


415 . 


S. GREGORII. NYSSENI τό 


ut saneti Spiritus voluntati ne resistamus; ea au- A µόντας tbv ἑλέου δεόµενον ἐχεῖνον, ὃν φησι τὸ δι- 


tem est, ut eos, qui eadem natura prediti sunt, 
tanquam alienos non evitemus, neque imitemur 
reprehensos illos in Evangelio, sacerdotem et levi- 
tam dico, qui miserabilem illum, quem historia- a 
latrunibus semimortuum relictum tradit, nulla 
commoti commiseratione praterierunt *. Nam si 
coarguuntur illi quod ad plagas in nudo corpore 
intumescentes non respexerint , quomodo nos, qui 
reos illos imitamur, non in eamdem reprehensio- 
nem incurremus? neque enim profecto tam mise- 
randum spectaculum praebuit ille, qui in latrones 
inciderat, ut praebent hi, qui ejusmodi oppressi 
sunt calamitate. Vides hominem ex improbitate 
morbi in quadrupedis formam commutatum, et 
ungule atque unguium loco ligna manibus induisse, 
atque ita novum vestigii genus humanis semitis 
imprimentem. Quis ex ea forma queat agnoscere, 
hominis gressu ejusmodi esse facta vestigia? Homo 
eo corporis babitu et figura formatus, ut rectus in 
ccelum aspiciat, cui manuum instrumentum ad res 
agendas natura dedit, incurvatur in terram, et 
quadrupes fit, et parum abest quin rationis 
expers esse videatur. Cum difficultate spiritum tra- 
hit, irraucescit, et ex intimis visceribus fremitus 
elicit, ipsis etiam rationis expertibus animalibus 
effectus (liceat audacter id dicere) calamitosior : 
siquidem illa, quam ab ipso ortu formam accepe- 
runt, eam ad finem nsque conservant ; nec. ullum 
ex iis propter aliquem morbum ex ea forma in 
aliam convertitur. llic autem, tanquam commu- 
tala natura, non id amplius, quod erat, sed aliud 
quoddam animal videtur esse. Pedum illi munere 
funguntur manus ; genua przbent plantarum usum. 
Nam ipsa plantz naturales, et tali, aut. plane defi- 
ciunt, aut veluti scaphze qusdam extrinsecus te- 
mere navibus admolz, fortuito trahuntur. In his 
tu hominem cernis, nec sanguinis conjunctionem 
revereris? nec miseraris propinquum ? sed aver- 
saris calamitatem, et odio supplicem prosequeris ? 
Hominis accessum tanquam ferze alicujus impetum 
declinas ? Atqui, ne id faceres, debebas vel ea co- 
gitatione prohiberi : nempe angelum a corpore 
materiaque liberum, te, quamvis sis homo, tomen 


fYnua ὑπὸ τῶν λῃστῶν ἡμιθανη γενέσθαι. Ei γὰρ 
ἐχεῖνοι ὑπαίτιοι, μὴ ἐπιστραφέντες πρὸς τὰς πληγὰς 
iv γυμνῷ τῷ σώματι διοιδούσας ' πῶς ἡμεῖς ἀνεύ- 
θυνοι, τοὺς ὑπαιτίους µιμούμενοι; xaltot τί τοσοῦ- 
τον ἣν ἐπὶ τοῦ τοῖς λῃσταῖς παραπεπτωχότος θεά- 
σασθαι, οἷόν ἐστιν ἐπὶ τῶν ἑαλωχότων τῷ πάθει τὸ 
0fapa; ὈΟρᾷς ἄνθρωπον, διὰ τῆς πονηρᾶς ἀῤῥω- 
στίας εἰς τετραπόδου σχῆμα µεταπλασσόμµενον, ἀντὶ 
ὁπλῆς xat ὀνύχων, ξύλα «alc παλάµαις ὑπολαμδανό- 
µενον, Χαινὸν ἴχνος ταῖς ἀνθρωπίναις ὁδοῖς ἐπιδάλ- 
λοντα * τίς ἂν Ex τοῦ ἴχνους ἐπιγνοίη. ὅτι ἄνθρωπος 
τοὺς τοιούτους τύπους ἐνεσημήνατο τῇ πορείᾳ; "Αν- 
θρωπος, ὁ τῷ σχήµατι ὅρθιος, ὁ εἰς οὐὗρανὸν βλέπων, 
ὁ τὰς χεῖρας πρὸς thv τῶν ἔργων ὑπηρεσίαν παρὰ 
τῆς φύσεως ἔχων, οὗτος εἰς τὴν γῆν χλένεται, xal 
τετράποδον Ὑίνεται, xaX μικρὸὺν ἀποδεῖ τοῦ ἄλργος 
εἶναι. Ἐν δασεῖ χαὶ βραγχῶντι τῷ ἄσθματι, βιαίως 
ἔνδοθεν ἀπὸ τῶν σπλάγχνων ὑποδρυχόμενος * μᾶλλον 
δὲ, εἰ χρὴ τολµήσαντα εἰπεῖν, καὶ τῶν ἁλόγων γινό- 
µενος ἁθλιώτερος. Τὰ μὲν Ὑὰρ τὸν ἀπὺ γενέσεως 
χαραχκτῆρα µέχρι παντὸς ὡς τὰ πολλὰ διεσώσατο᾽ 
χαὶ οὐδὲν τούτων Éx τινος συμφορᾶς τοιαύτης, εἰς 
ἕτερόν τινα χἀρακτῆρα µετεκινήθη. Οὐτοσὶ δὲ, ὥσπερ 
ἀλλαχθείσης τῆς φύσεως, ἄλλο τι φαίνεται, xal οὐ 
τὸ σύνηθες ζῶον αἱ χεῖρες αὐτῷ τὴν τῶν ποδῶν 
χρῆσιν χαταλαμθάνουσι ' τὰ γόνατα βάσις Ὑίνονται, 
αἱ δὲ κατὰ φύσιν βάσεις, καὶ τὰ σφυρὰ, f) παντελῶς 
ἀποῤῥέουσιν, ἢ ὥς τι τῶν ἔξωθεν ἐφολχίων εἰχὴ 
παρηρτηµένα, κατὰ τὸ συμῦὰν ἐπισύρεται. Ἐν τοιού» 
τοις τοίνυν βλέπων τὸν ἄνθρωπον, οὑκ αἱδῇ τὴν 
συγγένειαν; οὐκ ἑλεεῖς τὸν ὀμόφυλον, ἀλλὰ βδε- 
λύσσῃ τὴν συμφορὰν, χαὶ μισεῖς τὸν ἑχέτην, ὥσπερ 
θηρίου τινὸς προσδολὴν τὸν προσεγγισμὺν ἀποφεύ- 
γων; Καΐτοι ἔδει. εὐγνωμόνως ἀναλογίζεσθαι , ὅτι 
σοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἄγγελος ἅπτεται, xat ἀσώματός 
τε xal &0)og ὧν, τὸν σαρχὶ χαὶ αἵματι ἐγχεχραμέ- 
voy οὐχ ἑἐθδελύξατο,. Τί δὲ ἀγγέλους λέγω; αὐτὸς ὁ 
τῶν ἀγγέλων Κύριος, ὁ τῆς οὐρανίας µαχαριότητος 
βασιλεὺς διὰ σὲ ἄνθρωπος Ὑέγονε, xaX τὸ δυσῶδες 
τοῦτο χαὶ ῥυπαρὺν σαρχίον, μετὰ τῆς ἑνδεδεμένης ἓν 
αὐτῷ ΦυχΏς, ἑαυτῷ περιέθηχεν, ἵνα τὰ cà πάθη διὰ 
τῆς ἰδίας ἑπαφῆς ἑξιάσηται, Xu δὲ ὁ αὐτὸς ὢν χατὰ 
thv φύσιν τῷ ἀῤῥωστήσαντι, φεύγεις τὸν ὁμογενῆ. Mh, 


auingere, nec carne ei sanguine mistum atque p ἁδελφὲ, μὴ ἀρεσάτω σοι ἡ βουλὴ ἡ χαχή. Γνῶθι εἰς ὧν, 


concretum aspernari. Quid autem angelos dico? 
cum ipse Dominus angelorum, ipse celestis beati- 
tudinis rex propter te factus sit homo, et sordidas 
istas abjectasque carnis exuviolas una cum anima, 
quz ipsis erat induta, sibi circeumdederit, ut atta- 
ciu suo tuis zxgritudinibus mederetur? Tu vero, 
qui natura idem es cum zgrotante, fugis ejusdem 
generis hominem. Ne tibi, frater, ne, obsecro, pla- 


περὶ τίνων BouAeór* ὅτι περὶ ἀνθρώπων, ἄνθρωπος, 
οὐδὲν ἰδιάζον ἐν σεαυτῷ παρὰ τὴν κοινὴν χεκτηµένος 
φύσιν. Mi] προαποφαίνου τοῦ μέλλοντος. 'Ev ᾧ γὰρ 
χαταφηφίζῃ τοῦ πάθους, τέως àv ἀλλοτρίῳ σώματι 
φαινομένου, ἀόριστον κατὰ πάσης τῆς φύσεως bx- 
φέρεις ἀπόφασιν ' µετέχεις δὲ xal σὺ τῆς φύσεως 
Λαραπλησίως τοῖς πᾶσιν. Οὐκοῦν ὡς ὑπὲρ κοινοῦ τοῦ 
πράγματος ὁ λόγος ἔστω. 


ceat tibi consilium pravum, Qui sis, et de quibus consulas, considera : homo nimirum, de homini- 
bua, qui nihil in te proprium, et a natura communi sejunctum obtines. Futuris de rebus ne pre- 
judicium facias. Dum enim affectionem in alieno corpore conspicuam dammas, jncertam de tota 
natura sententiam pronuntias. Ejus autem naturz tu quoque particeps es, ut reliqui omnes. Quapro- 


pter tanquam communi de re consulatur. 
** Luc. x, 50 sqq. 





ATI 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


418 


Διὰ τί τοίνυν οὐδείς σοι τῶν φαινομένων οἴχτος A — Cur igitur, quz in aliis vides misera et calami- 


εἰσέρχεται; Ορᾷς ἀνθρώπους νοµάδας ὡσπερεὶ τὰ 
βοσχήµατα πρὸς τὴν τῆς τροφῆς χρείαν ἑσχεδασμέ- 
νους 'ῥαχία περιχεχτ]µένα, τοῦτο ἡ ἐσθής * βαχτηρία 
ἐν ταῖς χεροὶ, τοῦτο ὅπλον, τοῦτο ὄχημα: οὐδὲ αὐτὴ 
δαχτύλοις χατεχοµένη, ἀλλά τισιν ὀχάνοις πρὸς τὰς 
παλάµας συνδεδεμένη ΄ πήρα ῥωγαλέα, xal ἄρτου 
τρύφος εὐρῶτι χαὶ σηπεδόνι διεφθαρµένον * ἡ ἑστία, 
ὁ οἴχος, ἡ στιδὰς, ἡ χλίνη, τὸ ταμιεῖον, ἡ τρἀπεζα, 
πᾶσα 1j τοῦ βίου παρασχενὴ, ἡ πήρα ἑστίν. Εἶτα, οὐ 
λοχίζῃ, τίς ὁ ἓν τούτοις (v ; "Οτι ἄνθρωπος, ὁ χατ' el- 


Χήνα θεοῦ γεγονὼς, ὁ χυριεύειν τῆς γῆς τεταγµένος, ' 


ὁ ὑποχείριον τὴν τῶν ἀλόγων ὑπηρεσίαν ἔχων ' οὗτος 
ei; τοῦτο συμφορᾶς xai μεταθολῆς προῇλθεν, ὥστε 
ἀμφίδολον τὸ φαινόµενον εἶναι, οὔτε ἀνθρώπου χα- 
θαρῶς, οὔτε τινὸς ἄλλου τῶν ζώων ἐναργῃ φέρων 
ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὰ γνωρίσματα. 'Eàv πρὸς ἄνθρωπον 
εἰχάσῃς, ἀρνεῖται την ἁμορφίαν ὁ χαραχτὶρ ὁ áàv- 
θρώπινος ἐὰν πρὸς τὰ ἄλογα τρέψῃς τὴν εἶχα- 
σίαν, οὐδὲ ἐχεῖνα τὴν ὁμοιότητα τοῦ φαινομένου 
προσίεται. Móvot τοιοῦτοι πρὸς μόνους ἑαυτοὺς βλέ- 
ποντες, χαὶ μετ ἀλλήλων ἀγελακόμενοι, διὰ τὴν 
ὁμοιοτροπίαν τοῦ πάθους» οἱ τοῖς μὲν ἄλλοις βδε- 
λυχτοὶ γινόµενοι, ἀλλήλους δὲ ὑπ ἀνάγχης οὐ βδε- 
λυσαόμενοι. Πανταχόθεν γὰρ ἐξειργόμενοι, ἴδιος 
γίνεται ὃΏμος, τρὺς ἀλλήλους συῤῥέοντες, ᾿Ορᾷς 
τοὺς ἀτερπεῖς χορευτὰς, τὸν γοερὸν xal χατεστυ- 
γνσσμένον τοῦτον yopóv; Πῶς ἐμπομπεύουσι τοῖς 
ἑαυτῶν δυστυχἠµασι; Ilo; θεατρἰζουσιν ἐν αὐτοῖς 
ἀσχημονοῦσαν τὴν φύσιν, ὥσπερ τινὲς θαυµματο- 
ποιοι τὰς πολωτρόπους ἀῤῥωστίας τοῖς συνιοῦσιν 
ἐπιδειχνύμενοι, Ποιηταὶ γοερῶν µέελῳδημάτων, µελο- 
ποιο) τῶν πονηρῶν ἐχείνων ἀσμάτων * τραγῳδο) τῆς 
χενῖις ταύτης καὶ δυστυχοῦς τραγῳδίας, οὐχ ἀλλοτρίοις 
τραγῳδήµασι πρὸς τὰ πάθη χρώμενοι ' ἀλλὰ διὰ τῶν 
οἰχείων χαχῶν τὴν σχηνὴν πληροῦντες. Οἷα τὰ σχἠ- 
µατα ! ofa τὰ διηγήµατα | Τί δὲ λεγόντων ἀχούομεν ; 
Πῶς παρὰ τῶν γεννησαµένων ἁπώσθησαν ἐτ' οὐδενὶ 
ἁδιχήματι: Πῶς ἀπελαύνονται συλλόγων χοινῶν, ἑορ- 
τῶν τε xai πανηγύρεων, ὥσπερ ἀνδροφόνοι τινὲς, f) 
πατραλοϊΐαι, τῇ ἀειφυγίᾳ κατάχριτοι, μᾶλλον δὲ xà- 
χείνων παραπολὺ δυστυχέστεροι * εἴχε τοῖς ἀνδροφό- 
νοις μὲν ἔξεστιν, ἀλλαχοῦ μεταστᾶσιν μετὰ ἀνθρώ- 
πων (fjv: οὗτοι δὲ μόνοι τῶν πάντων ἁπανταχόθεν 
πεἰργονται, ὡς κοινοί τινες ἀποδεδειγμένοι πολέ- 
µιοι ' οὗ στέγης μιᾶς, o0 τραπέζης χοινῆς, οὐ χρή- 
σεως σκενῶν ἀξιούμενοι. Καὶ οὕπω τοῦτο δεινόν " 
&AX οὐδὲ πηγαὶ βρύουσι τούτοις πρὸς τοὺς ἀνθρώ- 
πους χοιναὶλ, οὐδὲ ποταμοὶ πιστεύονται οὐδὲν ἑφέλ- 
χεσθαι τοῦ τῆς ἁῤῥωστίας µολύσμαϊος. Κἂν χύων 
λάψῃ τοῦ ὕδατος τῇ αἱμοθόρῳ γλώσσηῃ, οὐκ ἑνομίσθη 
βδελυχτὸν διὰ ΄τὸ θηρίον τὸ ὕδωρ; ἐὰν ὁ ἄῤῥωστος 
προσεγγίσῃ τῷ ὕδατι, εὐθὺς ἀπεχηρύχθη xai τὸ 
ὕδωρ διὰ τὸν ἄνθρωπον. Ταῦτα διεξέρχοντα:, ταῦτα 
ἐδύρονται ΄ διὰ τοῦτο ῥίπτουσιν ἑαυτοὺς χατ᾽ ἀνάγ- 
χην πρὸς τῶν ἀνθρώπων οἱ δείλαιοι, ἱχέται παντὺὸς 
τοῦ παρατυγχάνοντος Ὑινόμενοι. Πολλάχις ἐπεδά- 
χρυσα τῷ σχυθρωπῷ τούτῳ θεάµατι, πολλάκις πρὸς 
αὐτὴν την φύσιν ἀπεδυσπέτησα  χαὶ νῦν πρὸς τῇ 


toga, non ea te z2que ad commiserandum adducunt, 
acsi in te ipso conspiceres? Vides homines no- 
mades et vagos, tanquai pecora ad comparanda 
cibaria dissipatos. His vestimenta sunt lacerata, 
ex attritis centonibus consuta, in manibus baculus, 
non ab ipsis digitis comprehensus, sed loris qui- 
busdam ad palmas alligatus. Hoc illi pro gladio, 
hoc pro vehiculo utuntur : sacculus adest, et fru- 
stum panis situ carieque confectum, Pera rimosa ; 
in hac illis et focus, et domus, et stragulum, et 
Jectulus, et penu, et mensa, omnis denique sup- 
pellex vitze in bae pera consistit. Αι tu. haec aspi- 
cis, et quis in illis sit, minime cogitas. Hic enim, 
si nescis, est homo, factus ad imaginem Dei. Huic, 


D ut terr2 dominetur concessum est; huic in reli- 


C 


qua animalia datum imperium. Eo tamen calami- 
tate redactus est, atque sic inversus est, ut, quid- 
nam sit, ambigatur. Nam neque hominis plane, 
neque aliorum animantium cujusquam indicia pre 
se fert. Si cum homine conferas, effigies humana 
respuit eam deformitatem; si cum rationis exper- 
tibus animalibus, ea quoque similitudinem ejus- 
modi non admittunt. Soli igitur ad se ipsos solos 
respiciunt, et miserie similitudine inter se con- 
gregantur. Qui ab aliis despiciuntur, se ipsi prz 
necessitate non despiciunt. Undique expulsi con- 
fluant unum in locum, et proprium quemdam po- 
pulum conficiunt. Vides homines injucundos fle- 
bilem tristemque chorum efficientes. Át vero ut 
ipsis sese quodammodo jactitant calamitatibus? Ut 
in se ipsis naturam ostentant deturpatam? Ut 
varios convenientibus tanquam przstigiatores qui- 
dam morbos demonstrant? Poetz carminum lu- 
Cluosoruin, tristium narrationum inventores, gra- 
vium illarum modulatores cantionum, auctores 
nove istius misereque tragedi», in qua non ex 
alienis, sed ex propriis calamitatibus exempla su- 
munt ad permovendos animos, atque ita sibi au- 
dientiam faeiunt : O qua figurz, bone Deus, que 
narrationes! quid ipsos dicentes audimus? Quo- 
modo ab illis, qui ipsos procrearunt, nulla sua 
culpa το]θοιῖ sunt? Quomodo expelluntur e civi- 
tatibus? Quomodo ex colloquiis communibus, ex 
publicis festisque conventibus extruduntur, tan- 
quam homicide, tanquam parricidz exsilio perpe- 
tuo mulctati, imo quam illi longe infeliciores! 
Siquidem homicidis solum vertentibus licet alibi 
cum hominibus vivere. Αἱ isti omnium soli tan- 
quan communes declarati hostes undique extur- 
bantur ut canes. Quid ? quod eodem tecto, eadem 
mensa, eodem vasorum usu judicantur indigni? 
Quid? quod quasi haec satis gravia non sint, arcen- 
tur a fontibus, qui reliquis hominibus sunt com. 
munes? Ipsa quin etiam flumina creduntur ipsorum 
egritudine coinquinari. Si lingua cruenta canis 
aquam lamberit, non eam idcirco respuunt homi- 
nes : αἱ si ad illam zger accesserit, continuo pro- 
pter lioiniuem ipsa quoque aqua detestabilis pro 


419 


S, GREGORII. NYSSENI 


480 


dicatur. Hiec enarrant, hzc deplorant : ob h:zec ne- A μνήμῃ ovryéopuat. Etdov πάθος tXeétybv, εἶδον θέαμα 


 érssario se ad hominum pedés abjiciurt miseri, et 
omnibus occurrentibus supplicant. Swpe ttisti spe- 
etaculo illaerymavi; sipe de nstufra conquestus 
sum, οἱ éa me recordatio memoriaque nunc etiam 
movet aiqué perfurbat. Vidi :gritudinem | mise- 
randam; vidi spectaculum plenum lacrymarum ; 
juxta vias celebres, et a pretereunlibus frequen- 
tatas jacent homines, imo ne bothines quidein, sed 
infelices hominum reliquie, signis ét indiciis ali- 
qaibus indigentes, ut se hotnines esse fidem fa- 


ciant. Neque enini ex natur? notis quidquam est ' 


reliquum, ut agnosci possint. Hi soli ex omnibus 
se ipses oderunt, soli diem suum natalem exse- 
crantur, ac jure quidem detestantur illum diem, 
qui talis vite principium fuit. Homines qui se 
eommuni appellatione nominare erübescunt, ne ex 
ipsa nominis communione haturam cotumunem 
dedecorent. Semper in miseriis vitam degunt ; per- 
petuam luctus materiam habent. Quandiu enim se 
jpaos aspiciunt, tandiu lugendi habent occasioner. 
Dubitant autem quas magis deplorent corporis 
partes, easre, qux non adsunt amplius, an illas, 
que supersunt. (juas morbus absufnpsit, an quz 
morbo relieta? sunt absumendze. Dulendumne magis 
sit, quod in se ipsis eas miserias cernant, an quod 
eá$ adempta etiam morbo videndi facultate, in- 
tueri non possint. Quod talia de se harrare queant, 
an quod sibi ab ipso morbo erepta etiam voce, me 
lllà quidem valeant explicate. Quod tali vescantur 
cibo, an quod ne illo quidem coinmode vesci pos- 
sint, impedita propter oris corruptas a morbo 
particulas edendi potestate. Quod sentiendo ea qui 
mortuorum sunt propria, perpetiantur, an quod 
jpsis etiam sensibus spoliati sint. Ubt enim illis 
aut videndi, aut odorandi, aut tangendi vis? Ubi 
reliquorum sensuum sedes, quas paulatim depa- 
scente morbo ulcus arrodit? Per omnia igitur va- 
gantur loca, ad uberiorem pastum, ut animalia 
ralionis expertia, identidem se transferentes. Oc- 
casionem ad negotiandum comparandaque cibaria 
eireumferunt calamitatem, et supplicationis loco 
morbum omnibus ostendunt. Propter zgrituditem 
dutem ministris egent, à quibus manu ducantur, 
sed ob inopiam sese vicissim confirmant. Sic enim 
altet alterius utitur membris pro lis qux sibi de- 
sunt, ut, qui per sé sitiguli. sunt inibecilli, mutaa 
illà accessione (uleiantur. Itaque in hominum con- 
spectum sigillatim non veniunt, sed (adeo egestas 
etlár ad parandum victum ifigehiosos οἱ solertes 
facit) universi atque Inter $e congregati conspici 
volunt. Ítde fit, ut, cum singuli miserabiles sint, 


hominibus ita conjuncti magis miserandi coadjuvandique videantur. 


δαχρύων Πλῆῤβές πρὀχεινται κατὰ τὰς ὑδὸυς τῶν 
παριόντων ἄνθῥωποι" μᾶλλον δὲ οὐκέτι ἄνδρωποι, 
ἀλλὰ τῶν ποτε ἀνθρώπων ἆθλια λἐίφανα, συµδόλων 
τινῶν xai γνωριόμάτων εἰς τὸ πιστευθῆναι δεόµενοι. 
Οὐ γὰρ ἔχουσιν ἀπὸ τῶν τῆς φύέεώς yapaxttpoy 
Επιγινώσχεσθαι ἄνθρωποι, μόνοι τῶν Ἱάντων ἔπυ- 
τοὺς μισοῦντες, μόνοι την γενέθλιον ἡμέραν διὰ 
χατάρας ἄγοντες , μισοῦσι γὰρ εἰχότως τὴν. ἡμέραν 
ἐχείνην, τὴν ἄρξασαν αὐτοῖς τῆς τοιαύτης ζωῆς. 
"Ανθρωποι, οἳ xat ὀνομάζειν ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς xor 
νῆς προσηγορίας αἰσχύνονται * ὡς ἂν μὴ τῇ κοινωνίᾳ 
τοῦ ὀνόματος τὴν xotwhv φύσιν δι. ἑαυτῶν χαθυδρί- 
σεμαν' οἵμωγαῖς ἀεὶ ὀυζῶντες, ἄπαυστον τῶν θρή- 
νων τὴν ὑπόθεσιν ἔχοντες. Ἔως yàp ἂν ἑαυτοὺς 
βλέπωσιν, ἀεὶ τὰς τοῦ θρηνεῖν ἔχουάιν ἀφορμάς: 

ἀποροῦντες, ὅτι xul μᾶλλον ὁὀδύρονται, τὰ µηχέτι 
ὄντα τοῦ σώματος, fi τὰ λειπόμενα. ὅσα προανῄλω- 
σεν fj νόσος, f| ὅσα τῇ νόδῳ λείπεῖαι' ὅτι βλέπου- 
σιν ἐφ' ἑαυτῶν τὰ τοιαῦτα, f| ὅτι οὐδὲ βλέπειν ὶσχύου- 
dw, ἁμαυρωθείσης ἓν τῷ πάθει τῆς ὄφεως' ὅτι 
ποιαῦτα ἔχουσι περὶ ἑαυτῶν διηγεῖσθαι, Ἡ ὅτι οὐδὲ 
διηγεῖσθαι τὰ πάθη δύνανταὶ, τὴν φωνὴν Ex τοῦ πᾶ- 
θους ἀφῃρημένοι. ὅτι τοιαύτὴ χρῶνται τροφῇ, ἣ 
ὅτι οὐδὰ ἐχείνην εὐχόλως fj νόσος τῇ διαφθορᾷ τῶν 
πεῤὶ tb στόµα μορίων ἐμποδιζούσης τῆς ῥρώσεως"' 
ὅτί iv αἰσθήσει τὰ τῶν νεκρῶν δυστυχοῦσιν, f| ὅτι 
καὶ χῶν αἰσθήσεων αὐτῶν προσαφῄρηνται. Ποῦ γὰρ 
παρ᾽ ἐχείνοις fj ὅρασις; Ποῦ fj ὄδφρησις; Ποῦ δὲ ἡ 


C 39fj; Ποῦ δὲ 4à λοιπὰ τῶν αἰσθήτήρίων, & κατ' ὁλί- 


γον νεµοµένου τοῦ πάθους fj σηπεδὼν ἐπιθόσχεται; 
Διὰ ταῦτα χὰτὰ Ἰάνχας ἁλῶνται τοὺς χόπους, χαθά- 
περ τὰ ἄλογα πρὺς τὴν ἀφθονωτέραν νομὴν µετεξ- 
ανιστἀμἐἑνοι * ἐφόδιον τῆς κατὰ τὴν τροφὴν ἑμπορίας, 
τὴν ἀυμφὸρὰν περιρέροντες, καὶ πᾶσι τὴν νόσον ἀνθ' 
ἱχετηρίας ροτείνοντες. Καὶ τῶν χειραγωγούντων 
δι ἀῤῥωστίαν δεόµενοι, xal ἀλλήλους διὰ την ἄπο- 
play ὑποστηρίζοντες. Καθ᾽ ἑαυτὸν γὰρ ἕχάστος ἀσθε- 
νοῦντες, ἔρεισμά tp ἑτέῤῳ γίνονται τοῖς ἀλλήλων 
µέλεσιν ἀντὶ τῶν λευλόντων χρώµεννι. θὺ γὰρ χαθ' 
ἕνα galvovtat ἀλλά τι ἔχει xal ἡ ταλαιπωρία σοφὸν 
εἰς τὴν τοῦ Blou ἑίνοιὰν, τὸ μετ) ἀλλήλων αὐτοὺς 
θέλειν ὁρᾶσθαι. ᾿Ὀντές γὰρ xal καθ’ ἑαυτοὺς Έχαστος 
ἐλεεινοὶ, ὡς ἂν μᾶλλον ἀυμπαθεστέρους τοὺς ἀνθρώ- 


D πους ποιῄσειαν, Ππροδθήχη τοῦ πάθους ἀλλήλοις Ti 


νονται, tbv πονηρὺν τῷ χοινῶῷ συνδιαφέροντες ἔρανον, 
ἄλλος δι ἄλλης τινὸς ἀυμφορᾶς ἔλεον ἑαυτοῖς ἐρανί- 
ζοντες. Ὁ μὲν χεῖρας Ἰκῤωξηριάσμένας προτείνων, 
ἄλλος γαστέρα προδειχνύων φλεγμἀίνουδάν, xal πρὀσ- 
ωπον ἠχρείωμένον ἕτερος, xàl ἄλλος τὸ σχέλος &mo- 
σηπόµενον * ὁ δὲ ὅ ἂν Ἐὐχδι τοῦ σώματος ἁπογυμνώ- 
σας, ἓν ἐχείνῳ τὸ πάθος ἔδειξεν. 

Aliquid enim quisque in conr- 


mune confert, et alius. ex alla calamitate misericordiam comparat. Mic pratendit mutilátas πια” 


nus; ille tumidum ventrém ostendit, slius dilaniatam faciem: crus putrescens alius. 
eaim denudat, et süam miseriam ostentat. 


quisque dgrotit corporis parte, 

Quid ergo faciendum est nobis, ut nihil in na- 
turz: legem peccasse videamur? satisne sit, corum 
affectiones deplorare , et oratione morbuin extollere 


Qua denique 


Ti oSv ; &pà ἐξαρχεῖ τοἀοῦτον πρὸς «b μὴδὲν εἰς τὸ» 
τῆς φύτεως vóp.ov ἑξαμαρτεῖν, αὐτὸ τοῦτο τὸ ἐρὰγῳδεῖν 
τὰ πάθη τῆς φύσεως, xal λόγῳ διασχευάζειν τὴν vóoov, 


451 


. DE PAUPKRIBUS AMANDIS, 


483 


x4 πρὸς την μνήμην παθαἰνεσθαι; "H τινος ἡμῖν καὶ Α atque ipsa commemoratione commoveri ? an necease 


ἔργου χρεία τοῦ ἐπιδειχνυμένου πρὸς τοὺς ταιαύταυς 
τὸ συμπαθὲς xal φιλάλληλον ; "0 γάρ claw αἱ σχιογρα- 
φίαι πρὸς τὰ ὄντως πράγματα, τοῦτο οἱ λόγοι διδζευ« 
Υμένοι τῶν ἔργων. UO γὰρ ἓν τῷ λέγειν φησὶν ὁ 
Κύριος εἶναι τὴν σωτηρίαν * ἀλλ ἐν τῷ ποιεῖν τὰ 
ἔργα τῆς σωτηρίας. Οὐκοῦν ἀντιληπτέον ἡμῖν αὐτοῖς 
της ὑπὲρ αὐτῶν ἐνταλῆς. Mi, yàp δὴ τοῦτο λεγέτω 
τις, ὡς ἰχανόν ἐστι πόῤῥω παν τῆς ἡμετέρας ζωῆς, 
ἐπί τινος ἐσχατιᾶς ἀποιχισθεῖσι τὴν τροφὴν χορηγεῖν. 
Ἡ γὰρ τοιαύτη γνώµη, οὐχὶ ἑλέου τινὸς χαὶ συµπα- 
θείας ἀπόδειξιν ἔχει ἀλλά τις εὐπρόσωπός bavtv ἐπί- 
Ὑοια, τοῦ παντελῶς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἡμετέρας 
ἑξορισθῆναι ζωῆς. Eiva οὐχ αἰσχυνόμεθα τὸν ἡμῶν 
αὐτῶν βίον, εἰ χοίρους, καὶ χύνας ὁμωροφίους παιαύ- 


µεθα; Οὐδὲ τῆς χοίτης ἑαυτοῦ πολλάχις ἀπείργει ὁ B 


χυνηγέτης τὸν σχύλακα. Οἶδε xal φιλήματι τὸν µό- 
σχον ὁ γεωργὸς δεξιώσασθαι. Καὶ οὕπω τοῦτο πολύ" 
ἀλλὰ ταῖς ἰδίαις χερσὶ υίπτει ταὺς πόδας τοῦ ὄνου Ó 
ὁδοιπόρος, xaX βάλλει τὴν χεῖρα, xax ὑποχαθαίρει τὴν 
χόπρον, xal τῆς εὐνῆς ἐπιμελεῖται' τὸν δὲ ὁμογενῆ 
καὶ ὁμόφυλον, ἀτιμότερον xal τῶν ἀλόγων αὐτῶν 
ποιησόµεθα., ΜΗ ταῦτα, μὴ, ἀδελφοί μὴ χυρωθήτω 
αὖτῃ κατὰ τῶν ἀνθρώπων ἡ φΏφος. Μνησθῆναι προσ- 
Ίκει, τίνες ὄντες περὶ τίνων βουλενόμεθα" ὅτι περὶ 
ἀνθρώπων, ἄνθρωποι, οὐδὲν ἰδιάζον παρὰ τὴν xowhv 
φύσιν ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἔκοντες. Μία πᾶσιν ἐπὶ τὸν fiov 
ἡ εἴσοδος" cic à τής ζωῆς ἅπασι τρόπος, βρῶσις xat 
πάσις᾽ ἡ τοῦ ζᾗν ἐνέργεια ὁμοιότροπος * ἡ χατασχεν] 
τῶν σωμάτων µία, xal ἡ χαταστροφῆ τοῦ βίου ἅπαν 
τὸ σύνθετον εἰς διάλυσιν ἔρχεται. Οὐδὲν τῶν συνεστώ- 
των παγίαν ἔχει τὴν ᾿σύστασιν πομφόλυγος δίχην 
Ez" ὁλίγου ἡμῶν τῷ πνεύματι περιτεθέντος τοῦ aue 
µατος’ εἶτα ἀπέσθημεν, οὐδὲν ἴχνος τοῦ προσχαίρου 
τούτου φυσήµατος καταλιπόντες τῷ βίῳ. "Ev στήλαις 
xaY λίθοις xal ἐΣπιγραφαῖς τὰ µνηµόαυνα χαὶ οὐδὲ 
ταῦτα εἰσαεὶ διαρχοῦντα, Ταῦτα τοίνυν ἐπὶ σεαὐτοῦ 
λογιζόµενος, Mi ὑγ'ηοφρόγει, καθώς φησιν 6 'Amá- 
στόλος, ἀφιλὰ φοθδοῦ * ἄδηλον εἰ μὴ σαντῷ νομοθετεῖς 
την ἀπήνειαν. Φεύγεις, εἰπέ uot, τὸν ἀῤῥωστήσαντα ; 
Ti ἐγκαλεῖν ἔχων; "Οτι διέφθαρται τὸ ὑγρὸν &v ἐχείνῳ, 
xaí τις σηπεδονώδης χυμὸς ἐγχατεσπάρη τῷ αἵματι, 
της µελαίΐνης χαλῆς τῷ ὑγρῷ παρεγχεθείσης; Ταῦτα 
τὰρ ἔστιν ἰατρῶν ἀχούξιν, φυσιολογούντων τὰ πάθη, 


est, ut facto etiam aliquo misericordiam et bene- 
volentiam erga illos nostram declaremua? Sic est 
profecto. Nam qux proportio esf inter res veras et. 
adumbratas picturas, eamdem obtinent. verba, si 
ab operibus sejungantur. Non enim in verbis sa- 
lutem consistere dicit Dominus, sed .in salutis 
operjbus faciendis 6». Quamobrem, quod nobis 
ipsarum causa mandatum est, id oporlet ut. ipsimet 


.exsequamur. Neque enim illud omnino quispiam 


dicat, esse salis, αἱ procul 9 nobis in extremam 
aliquam nostra regionis partem , tanquam in colo- 
niam deductis alimenta suppeditentur. Ea namque 
sententia nullam vere clementi et commiseratio- 
nis significationem habet, sed sub ea misericordis 
specie illud consilium latet, ut bomines e vita no- 
stra prorsus extermineniur. Deinde nosire nos vi- 
vendi consuetudinis non pudet? qui sues, οἱ canes 
contubernales habeamus, adeo ut ne suo quidem 
lectulo venator catulum arceat, et agricola vitulum 
exosculetur : et propriis manibus viator asini pedes 
lavet, et curaudis vulneribus medicas manus adbi- 
beat, stereusque auferat, e£ cubile substernat, 908 
autem, qui generis necessitudine nobis eonjuncti 
&unt, ipsis etiam rationis experlibus animalibus 


. postponamus ? Ne fiant haee, qusso, ne fiant, 0 


fratres. Ea sententia adversus homines rata ne ha« 
beatur. Opere pretium est meminisse, qui sumus , 
de quibus consilium capiamus. Nempe de homini- 
bus homines, qui nihil proprium, e£ a natura came 
muni sejunctum possidemus, Unus omnibus in hanc 
vitam introitus, idem omnibus vite modus edendi, 


bibendi, vivendi similis ratie, eadem corporum 


constructio, idem evita exitua '*. Omnia enim com- 
posita dissolvuntur, et ad interitum veniunt. Nihil 
eorum qua mista concretaque sunt, semper eodem 
Statu manet. Exiguum ad tempus bullarum instar 
spiritui nestro cireumjectum est corpus. Mox autem 
exstioguimur, nullo bujus tumoris in vita relicto 
vestigio, in columnis, et lapidibus, ei titulis monu- 
menta, ac ne illa quidem sempiterna. Hae iyitur 
tecum ipse reputans , Noli eltun sapere , scripsit 
Apostolus, sed. time "*. Incertum est, an in te ipsum 
slaluas savilize legem. /"Egretantemne fugis? Dic, 


Τί οὖν ἀδιχεῖ ὁ ἄνθρωπος, εἰ ῥευστὴ οὐσία οὖσα ἡ p amabo, ecquid pratexens, id. [acis? 4n quia in illo 


φύσις xal ἄστατος, ἐπὶ τὸ εἴδος τοῦτο τῆς ἀῤῥωστίας 
«παρωλίέσθησεν , Σὺ 65 οὐχ ὁρᾷς xal ἐπὶ τῶν ὑγιαινόν- 
των σωμάτων, ὅτι τἆλλα τις εὐπαθῶν, φλυκτίδι πολ- 
μάχις T] ἀνθραχίῳ, fj τινι τοιούτῳ συνηνέχθη πάθει, 
ἐχθερμανθείσης πέρα τοῦ δέοντος περὶ τὸ µέρος τῆς 
ὑγρασίας, καὶ διὰ τοῦτο φλεγμονήν τε xal ἔρευθος 
xai τινα πυαλώδη διαφθορὰν παθούσης; Τί οὖν; M 
πολεμοῦμεν τῷ ἁῤῥωστήσαντι τῆς σαρχὰς pépst ; Τὸ 
ἑναντίον μὲν οὖν, ἅπαν τὸ ὑγιαῖνον τοῦ σώματος πρὸς 
την τοῦ νενοσηχότος τρέποµεν θεραπείαν. Οὐχοῦν οὐ 
τὸ πάθος βδελυκτόν. "H. γὰρ ἂν καὶ ἐφ᾽ ἡμῶν αὐτῶν, 
τοῦ µέρους πογέσαντος, τὸ ὑγιαῖνον ἡλλοτριοῦτο τῆς 


ο Matth.ii, 22; Luc. vi, 46. sqq. 


10 Sap. vit. 9. 


corruptus est huinor, oi putridus quidam suecus, 
atra bile cum ipso humore eonlusa, sanguinem in- 


fecit? Has enim causas medici, cum de norbis dis- 
serunt, afferre solent. Quodnam igitur est hominis 
crimen, si naturg ίσα molilis et. inconstans 


ad illud 2gritudimis genus defluxit? Tu vero non 
cernis in ipsis etiam walentium corporibus sspe 
contingere, ut qui cgtera sanus est, inflammatione, 
aut carbunculo, aut ejusmodi aliquo morbo corripia- 
tur, incensa supra quam opus sil, circa membrum 
aut parlem aliquam materia humida αἱ idcirco in 
tumorem , et ruborem , et putridam sauieu) con- 


Ἱ Rom. χι, 20 


485 


S. GREGORII. NYSSENI 


481 


versa? Quando igilur sic affecti sumus, eamne carnis A θεραπείας τοῦ χάµνοντος. ᾿Αλλὰ τίς ἐστιν αἰτία , f 


partem zgrotantem aversamur, an contra potius 
reliquas corporis partes sanas omnes ad illius la- 
borantis curationem convertimus ? Non igitur de- 
testabilis est morbus : alioquin in nobis etiam ipsis 
ab ea parte curanda , quz morbo affecta est, sanz 
partes abhorrerent. Quid ergo nos ab illis disjun- 
git? quid tandem est ? Illud profecto, quod non ti- 
memus minas illius, qui dicit : Discedite a me in 
ignem eternum : quatenus enim uni ez his non feci- 
slis, nec mihi fecistis. Si enim hzc ita habere arbi- 
trarentur, nunquam adduci in eam sententiam pos- 
sent, ut zegrotantes a se repellerent , nec studium, 
quod in calamitosos impenderelur, vite nostre 
contagium existimarent. Quamobrem si tidelem 
eum qui promisit, arbitramur, mandatis illius, sine 
quibus digni promissis ejus esse non possumus, 
obtemperemus. Hospes, nudus, indigens cibo, infir- 
DUus,in carcere clausus, et omnia quae commemo- 
rantur in Evangelio, in hoc misero tibi proposita 
sunt. Vagus oberrat et nudus, infirmus, et propter 
inopiam, quz norbum ipsum consequitur, rerum 
egens necessariarum. Qui enim nec domi habet 
unde alatur, nec aliunde labore potest quaestum fa- 
cere, huic utique desunt ea , quz vit:xe usus requi- 
rit. Vinctus autem propterea est, quoniam morbi 
vinculis constringitur. Itaque mandatorum omnium 
summam in hoc expletam habes, et ipsum omnium 
Dominum ob ea quz benigne ipsi preestiteris, obstri- 
ctum et obligatum 11. Cur igitur intu vitze perniciem 
niteris ? Qui enim rerum omnium Dominum amicum 
habere non vult, is sibi ipse gravis est inimicus. 


Quemadmodum autem mandati observantia conci- 


liatur, sic abalienatur crudelitate. Tollite (inquit) 
jugum meum super vos 12. Mandatorum observantiam 
jugum appellat; jubenti pareamus. Efficiamur ju- 
mentum Christi, induentes vincula charitatis. Tale 
jugum ne detrectemus, ne excutiamus, suave est, 


τῶν τοιούτων ἡμᾶς ἀφιστῶσα: Τίς αὕτη; Τὸ ui qo 
θεῖσθαι τὴν ἀπειλὴν τοῦ εἰπόντος, ὅτι Πορεύεσθε 
ἀπ᾿ ἐμοῦ εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώγιον' ég! ὅσον γὰρ οὔκ 
ἐποιήσατε &vl τούτων, φησὶν, οὐδὲ ἐμοὶ ἐποιήσατε. 
El γὰρ ταῦτα οὕτως ἔχειν ὤοντο, οὐχ ἂν τοιαύτην 
ἔσχον περὶ τῶν ἀῤῥωστούντων γνώµην, ὥστε ἁπ- 
ωθεῖσθαι ἀφ᾽ ἑαυτῶν, xal μολυσμὸν οἴεσθαι του ἥμε- 
τέρου βίου, τὴν περὶ τοὺς ταλαιπωρουµένους σπου- 
δν. Οὐχοῦν εἰ πιστὸν ἡγούμεθα τὸν ἐπαγγειλάμενον, 
ἀντιληπτέον ἂν εἴη τῶν ἐντολῶν, ὧν ἄνευ οὖκ ἔστι 
τῶν ἐλπιζυμένων ἀξιωθῆναι. Eévoc, xal γυμνὸς , καὶ, 
τροφῆς ἐνδεῆς, ἀσθενῶν xal χατάχλειστος, χαὶ πάντα 
σοι οὗτός ἐστιν, ὅσα ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ προείρηται' 
ἁλήτης καὶ γυμνὸς περιέρχεται,' γυμνὸς δὲ xal τῶν 


B ἀναγχαίων ἐπιδεῆς, διὰ τὴν ἐπακολουθοῦσαν τῷ zá- 


θει πενίαν. 'O γὰρ µῆτε τι τῶν οἴκοθεν ἔχων, pis 
μισθωτὸς γενέσθαι δυνάµενος, ἐξ ἀνάγχης πάντως 
ἄπορος τῶν πρὸς τὴν ζωὴν ἐπιτηδείων ἐστίν' δεσµώ- 
της τε ὑπὸ τῆς ἀῤῥωστίας πεπεδηµένος. Οὐχουν 
ὅλον τὸ πλήρωμα τῶν ἐντολῶν ἓν τούτοις ἔχεις πλη- 
ρούµενον, xal αὐτὸν τὸν τῶν ὅλων Κύριον ὑπόχρεών σοι 
διὰ τῆς εἰς τοῦτον φιλανθρωπία; γΥινόµενον. Τί οὖν 
φιλονειχεῖς χατὰ is ἰδίας ζωῆς; Τὸ γὰρ σύνοικον ἑαυτῷ 
τὸν θεὸν τῶν ὅλων μὴ ἐθελῆσαι ἔχειν, οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν, 
ἡ xa0' ἑαυτοῦ τινα ἰσχυρὸν γενέσθαι. Ὡς γὰρ 5:à της 
ἐντολῆς εἰσοιχίζεται, οὕτω διὰ τῆς ἀπηνείας ἆπο- 
χωρίζεται. "Αρατε, φησὶ, τὸν ζυγόν µου ἐφ᾽ ὑμᾶς' 
ζυνὸν δὲ λέγει, τὴν τῶν ἐντολῶν ἐργασίαν. Ὑ παχού- 
σωμεν τῷ χελεύοντι, γενώµεθα τοῦ Χριστοῦ ὑποξὺ- 
γιον, ταῖς ζεύγλαις τῆς ἀγάπης ἑαυτοὺς ἑνδήσαντες. 
M1 ἀποσε,σώμεθα τὸν τοιοῦτον ζυγόν' χρηστός ἐστιν. 
ἑλαφρός ἐστιν’ οὐ τρίθει τὸν αὐχένα τοῦ ὑπελθόντος, 
ἀλλὰ λεαίνει. Σπείρωμε» ἐπ᾽ εὐ.λογίαις, qnoi ὁ Παν- 
λος, iva καὶ ἐπ᾽ εὐ-ογίαις θερίσωµεγ. Πολύχους 
στάχυς bx τῆς τοιαύτης ἀναθλαστήσει σπορᾶς. Βαθὺ 
τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου «b λήϊον, ὑψηλὰ τὰ τῆς εὖ- 
λθγίας γεννηµατα. 


lieve est. Subeuntis cervicem non atterit, sed demulcet. Seminemus in benedictionibus, inquit Apostolus; 
μέ eliam in benedictionibus metamus "*. Multiplex spica ex tali semente pullulabit. Ampla est Domini 


maudatorum seges, sublimes benedictionis stirpes. 

Vis intelligere, in quantam altitudinem extollatur 
harum stirpium incrementum? ]psos coeli vertices 
attingunt. Quidquid enim in hos contuleris, in cceli 
thesauris conditum invenies. Ne diffidas iis quae 
dicta sunt, neve horum amicitiam contemnendam 


putes. Manus quidem) ipsorum sunt mutilate, sed 1 


3d ferendum auxilium non imbecillz. Pedes inutiles 
effecti sunt, sed currere ad Deum non proltibentur. 
Effluit lux oculorum, sed animo cernunt illa bona 
quz oculorum acies intueri non potest. Quamobrem 
corporis deformitatem ne despicias. Parumper ex- 
specta, et quod superet omnis miraculi fidem, in- 
tueberis. Non enim quecunque materie fluxz con- 
tingunt, eadem in perpetuum manent; séd quando 
anima hujus caduci terrenique carceris nexu soluta 
est, tunc propria splendet pulchritudine. Hoc au- 


Βούλει μαθεῖν εἰς ὅσον ἀνατείνεται ὕψος τῶν γεν- 
νημάτων 1j αὔξησις ; Λὐτῶν τῶν οὐρανίων ὑψωμάτων 
ἐφάπτεται. "Όσα γὰρ ἂν τούτοις ποιήσῃς, τοῖς obpa- 
vlotc θησαυροῖς χαρποφορεῖς. Mt ἀπελπίσῃς τῶν λεγο- 
µένων μὴ εὐχαταφρόνητον λογίσῃ τῶν τοιούτων τὴν 
φιλίαν. Ἡ χειρ Ἰχροτηρίασται, ἀλλ᾽ ob πρὸς συµ- 
µαχίαν. 'O ποῦς Πχρείωται, ἀλλὰ πρὸς τὸν Θεὸν οὗ 
χωλύεται τρέχειν. Ὁ ὀφθαλμὸς ἐξεῤῥύη, ἀλλά βλέπει 
διά τῆς ψυχῆς τὰ ἀγαθὰ τὰ ἀθέατα. Mh τοίνυν τῆν 
ἁμορφίαν χατανόει τοῦ σώματος. Μιχρὸν ἀνάμεινον, 
καὶ ὄψει τὸ παντὸς θαύματος ἀπιστότερον. UO γὰρ ὅσα 
περὶ τὴν ῥευστὴν φύσιν συµθέδηχε, ταῦτα xaX εἰσαεὶ 
παραμένει. Αλλ' ὅταν ἑλευθερωθῇ τῆς πρὸς τὸ φθαρ- 
τόν τε xat γῆϊνον συμπλοχῆς d φυχἠ, τότε τῷ ἰδίῳ 
χάλλει ἑνωραῖζεται. Τεχμήριον δὲ, οὐχ ἑἐόδελύξατο 
τοῦ πτωχοῦ τὴν χεῖρα μετὰ τὸν βίον τοῦτον ὁ τρυφτ- 


" Prov. xu 47. '? Μαιν, xi 29. ^ ll Cor. ix, 6. 





i55 DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


486 


τες ἐχεῖνος πλούσιος ἀλλ ἡξίου γενέσθαι αὐτῷ τόν Α tem vel inde conjicito, quod post hanc vitam non 


ποτε διεφθορότα τοῦ πτωχοῦ δάκτυλον, τῆς τοῦ ὕδατος 
σταγόνος διάκονον’ ἐπιθυμῶν αὑτῇ τῇ γλώσσῃ τὴν 
περὶ τὸν δάχτυλον ἱχμάδα τοῦ πτωχοῦ περιλάφαι' 
οὐχ ἂν τοῦτο ἐπιθυμήσας, εἰ τὴν ἐχ τοῦ σώματος 
ἁηδίαν τῷ χαρακτῆρι τῆς ψυχῆς ἑνεώρα. "Oca εἰχὸς 
ἣν µάτην παλινῳδεῖν ἐν τῇ μεταθολῇ τοῦ βίου τὸν 
πλούσιον΄ πόσα µαχαρίζειν τῆς ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ δυσ- 
χληρίας τὸν πένητα * πόσα χαταμέμφεσθαι τὴν ἑαυ- 
«οὐ λῆξιν, ὡς ἐπὶ χαχῷ τῆς ψυχῆς ἀποχληρωθεῖσαν 
τῷ πλούτῳ * εἰ δὲ 0 χαὶ ἀναθιῶναι πάλιν ἐξῆν, ἐν 
τίσιν ἂν ἐδέξατο πάλιν γενέσθαι "Ap' ἐν τοῖς χατὰ 
τὸν βίον τοῦτον εὐδαιμονοῦσιν, f] δυσχληροῦσιν; "AX 
οὐχ ἅδηλον ὅτι προετίµησε τῶν δυσημερούντων τὸν 
χλτρον. Αξιοϊ γὰρ γενέσθαι μηνυτὴν τοῖς ἀδελφοῖς 


lx τῶν νεκρῶν τινά, ὡς ἂν μὴ xixslvot τῇ ὑπερη- B 


φανίᾳ τοῦ πλούτου βλαθέντες, ἐν τῇ τρυφῇ τῆς σαρ- 
xb; ἐπὶ τὸ αὐτὸ χάσμα τοῦ ἅδου χατενεχθῶσι, διὰ τοῦ 
λείο τῆς ἡδονῆς ὁλισθήσαντες. Τί οὖν οὐ σωφρονι- 
ζόμεθα τοῖς τοιούτοις τῶν διηγημάτων ; Τί οὖκ ἔμπο- 
ρευόµεθα τὴν καλὴν ἐμπορίαν, ἣν συμθουλεύει ὁ θεῖος 
Ἀπόστολος;: Τὸ ὑμῶν περίσσευµα, φηαὶν, εἰς τὸ 
ἐχείγων ὑστέρημα ' ὡς ἂν τὸ περισσὀν τῆς éxel- 
vur ἀνέσεως, ἐν τῷ μετὰ ταῦτα βίῳφ καὶ ὑμῖν 
αρὺς σωτηρίαν ἀρκέσειεν. El τοίνυν βουλόμεθα λα- 
θεῖν τι χρηστὸν, προλαθόντες παράσχωµεν; εἰ àv- 
εθῆναι μετὰ ταῦτα, νῦν ἀναπαύσωμον' εἰ δεχθῆναι 
παρ' αὐτῶν εἰς τὰς αἰωνίους σχηνὰς, νῦν αὐτοὺς 5v 
ταῖς ἡμετέραις χαταδεξώµεθα ᾽ cl θεραπευθΏναι τῶν 
ἁμαρτιῶν τὰ τραύματα, τοῦτο xa αὐτοὶ τοῖς σώµασι 
τῶν χεχαχωµένων ποιήσωµεν. Μακάριοι γὰρ οἱ ἐλεή- 
µονες., ὅτι αὐτοὶ ἑεηθήσονται. 

&rorum vulnera curari, illorum corporum plagis 
ipsi misericordiam consequentur 18. 

Αλ)’ ἴσως &pst τις, ἀγαθὴν μὲν εἰς ὕστερον εἶναι 
τὴν ἑντολήν * νυνὶ δὲ µετάδοσίν τινα χαὶ κοινωνίαν 
τοῦ πάθους διευλαθεῖται ' xai διὰ τὸ μὴ παθεῖν τι τῶν 
ἀθουλήτων, φεύχειν οἵεται χρῆΏναι τὸν προσεγγιαμὸν 
τῶν τοιούτων. Λόγοι ταῦτα, xat προφάσεις, xal πλά- 
σµατα, xal τῆς περὶ τὰς ὀντολὰς τοῦ θεοῦ ῥᾳθυμίας 
εὐπρόσωπά τινα προχαλύμματα. Τὸ δ᾽ ἀληθὲς , οὐχ 
οὕτως ἔχει. Οὐδεὶς γὰρ ὕπεστι φόδος τῇ τῆς ἐντολῆς 
ἐργασίᾳ. Μηδεὶς xaxip τὸ xaxbv θεραπευέτω. Πόσους 
Υὰρ ἔστιν ἰδεῖν &x νεότητος xaX µέχρι γήρως ταῖς θε- 
ῥαπείαις τούτων ἁποσχολάξοντας , xai οὐδέν τι τῆς 


despexit pauperis manum voluptarius ille dives, 
quin etiam optavit, ut, qui olim corruptus erat, 
pauperis digitus, sibi aqux guttam ministrarct, 
cupiens ipsa lingua stillantem ipsius digitum cir- 
cumlambere *, id neutiquam desideraturus, si ex 
corpore provenientem tristem illam turpitudinem 
in animz quoque forma conspexisset. Quam mulia 
in ea vite commutatione verisimile est divitem το. 
cantasse? Quam multis nominibus beatum ezxisti- 
masse pauperem illum propter angustias, quibus 
oppressus fuerat in hac vita? Quot modis fortunam 
suam, cui in perniciem anima divitie date fue- 
rant, incusasse ? Quod si reviviscere licuisset, 
quidnam data optione fuisse creditis electurum? Iu 
eorumne esse numero, qui in hae vita beati cen- 
sentur, an in eoruni potius, qui miseri judicantur? 
Non est dubiuui, quin infelicium conditionem fue- 
rit accepturus ; orat enim, ul ad fratres nuntius ex 
mortuis mittatur aliquis, ne ipsi quoque divitiarum 
splendore elati ac tumidi, et propter lubricum vo- 
luptatis prolapsi, in eumdem inferni hiatum atqua 
voraginem detrudantur. Cur igitur ejusmodi exem- 
plis admoniti nondum resipiscimus? Cur przclaruia 
illud negotiationis genus, ut consulit Apostolus, non 
exercemus? Vestra, inquit'*, copia eorum inopiam 
sustentel, ut eorum opes in ea qua post seculura est 
vita, vobis ad salutem opitulentur. Si quid igitur 
benignitatis percipere volumus, bene merendo an- 
tevertamus ; si posthzc refici, eos in presentia re- 
creemus ; si abillis in aterna recipi tabernacula", 
nunc eos in nostra recipiamus ; si peccatorum no- 


idem prestemus. Beati enim misericordes, quoniam 


At aliquis fortasse dicet, utile quidem in poste: 
rum esse mandatum : sed hoc tempore sibi adhi- 
bendam esse cautionem, ne ejusdem morbi conta- 
gione contaminetur. Atque ita ne temeritatis poenas 
det, et aliquid eorum, quz nollet, perpetiatur, sibi 
eorum congressum ac consuetudinem vitandam pu- 
tat. Nugse sunt hie, et excusationes ficte ac com- 
mentitie , quibus veluti quibusdam integumentis 
inertia ad conficienda mandata Dei protegitur. Non 
autem ita se res habet. Nullus enim in exsequendo 
mandato timor inest. Nemo malo malum curet. Quot 


κατὰ φύσιν εὐεξίας τοῦ σώματος διὰ τῆς τοιαύτης p enim homines licet videre, qui Jam inde a. pueritia 


σπουδής ἁμαυρώσαντας; 0ἡδὲ γὰρ εἰχός ἐστι γενέ- 
σθαι ταῦτα. ᾽Αλλ' ἐπειδή τινα τῶν νοσημάτων, οἷον 
αἱ λοιµώδεις ἐπιφοραὶ, xal ὅσα τοιαῦτα τῆς ἔξωθεν 
αἰτίας Ἡρτημένα, ὅταν &x διαφθορᾶς ἀέρος f| ὕδατος 
Υίνηται, ὕποπτα τοῖς πολλοῖς ἐστιν, ὡς ix τῶν προ- 
εαλωκότων xaX πρὸς τοὺς προσεγγίζοντας διαδαίνοντα, 
οὐδὲ ἐχεῖ τοῦ πάθους, ὡς οἶμαι, -ῷ ὑγιαίνοντι τὴν 
ἀῤῥωστίαν Ex διαδύσεως ἐμποιοῦντος ' ἀλλὰ τῆς χοι- 
νης ἐπιφορᾶς τὴν ὁμοιότητα τοῦ ἀῤῥωστήματος ἑἐπ- 
αγούσης, ἔσχεν αἰτίαν dj νόσος Ex τῶν πρρεαλωχότων 
καὶ εἰς τοὺς λοιποὺς διαθαίνουσα. Ἐνταῦθα δὲ ἔνδο- 


adipsam usque seneclubem snam in ejusmodi cu- 
ratione operam collocarunt, neque tameu oh id stu- 
dium bona ipsorum habitudo corporum naturalis 
est ullo modo facta deterior? Neque vero ulla pro- 
babili ratione id lieri potest. Ceterum quoniam 
aliquando seviunt quzedam morborum genera, ut 
pestilentie, et alia ejusmodi, qua ex causis exter- 
nis pendent, qua videlicet aere aquave corrupta 
generantur; haec autem tanquam ab illis, qui prius 
correpti sunt, eos qui appropinquent, invadant at- 
que coinquinent, mullis suspecta sunt : quanquam 


" Luc. xvi, 19 sqq... "* Hl Cor. viu, 14. ? Luc. xvi, 9. ἵ Matth. v, 7. 


487 


S. GREGORII. NYSSENI 


488 


meo quidem judicio ueque affectio illa ex sucees- A θεν συνισταµένης τῆς τοῦ «οιούτου πάθους x&ta- 


sione sanis morbum dispertitur, sed communis 


pestilenti sevitia morbi similitudinem afferente 


morbus inde generatus est, et ab illis qui primi 
correpti sunt ad reliquos serpsit. Αἱ bic quoniain 
3ffectionis vis intus contrahitur et consistit, et ex 
tabificorum humorum  permistione quodammodo 
sanguis corrumpitur, in zgrotante solum hzret et 
circumscribitur affectio. Hoc autem sic habere, il- 
lud indicium sit. Qui morbo laborant, aliquidne 
melioris babitudinis acquirunt ex consuetudine et 
familiaritate eorum, qui commoda feruntur γα]θίιι» 
dine, quamvis curentur ab eis diligentissime? Nihil 
omnino. Sic igitur e contrario fleri par est, ut 
nihil ex a'grotantibus ad recte valentes incommodi 
perveniat. Quare, cum tanta mandati utilitas sit, 
exercendo nullum periculum, ut corpus detrimenti 
nus ipsum charitatis mandatum excolatur? 
Difficile, eL magni laboris est, inquies, ut homi- 
nes ad hzc, a quibus naturaliter et instinctiong 
quadam animi abhorrent, amplectenda pertraban- 
tur. Delle, rationem admitto, et laboriusuma esse 
confüeor. Verum quidnam eorum quie ex virtute 
perficiuntur, a labore vacuum ostendes ? Sudores 
et labores mulios rerum coelestium spei lex divina 
proposuit, arduamque, ad vitau ducentem viam 
hominibus demonstravit, eamque laboriosissimis ac 
difficillimis quibusque documentis peranguste re- 
lerciens undique coarctavit. Anguste enim est parta, 
et arcia, inquá , est via qua ducit ed vtam"*, Quid 
ergo? lllamne sumini boni spem idcirco contemne- 
mus, quod ad illud ignavis et inerlibus aspirare non 
licet? Interrogemus adolescentes, utrum laboriosius 
Sil, sobrie, caste et continenter vivere, an re- 
laxare liabenas cupiditati, et sojuia ae libere con- 
quisitis undique voluptatibus frui; et haee an illa 
vivendi ratio suavior, et magis. optanda videatur. 
Quid ipsi sint responsuri nemini dubium est. Nos 
ergo propterea id, quod jucundum et facile est 
complectemur ; virtute autem, quod difBeilis labo- 
riosaque sit, per ignaviam def]ciemus ? Atqui illi 
qui vite leges iulii, ista non probantur. Proinde 
spaciosa illa deorsum ad perniciem tendente nobis 
interdicta via. Intrate, inquil, per angustam et ar- 
etam portam. Unum igiiur ος illis institutis, que 
recte per. laborem exercentur, et hoc existimemus, 
ut rejectum. e vita aique exoletum mandatum in 
consuetudigem. πάπας, et naturalem olfensio- 
nem, alque fastidium animi, quo ab illo abherre- 
imus, exercitationis assiduitate leniamus, et emen- 
demus. Magna en!m est eonsuetudinis vis, et rebus 
eliam difficilioribus solet voluptatem quamdam 
aspergere. Quamobrem ne quis amplius roandatum 
esse difficile ac laborioswm objiciat ; sed potius 
omnes utile ae fructuosum illud recte obeuntibus 
fateantur. Et quoniam apparet lucri magnitudo, 
labor omnis alacriter suscipiatur. Nam quod priu- 


7 Math. vit, 14 eqq. 


σχευῆς, xal τινα τοῦ αἵματος Ex τῆς παρεγχύσεως 
τῶν φθοροποιῶν χυμῶν διαφθορὰν ὑπομένοντος, kv 
τῷ χάµνοντι τὸ πάθος περιορίζεται. xai ὅτι ταῦτα 
οὕτως ἔχει, πάρεστι xal ἀπὸ τούτου μαθεῖν. Mf, τις 
&nb τῶν εὐεκτούντων τοῖς ἀῤῥωστοῦσι κοινωνία «rc 
κρείττογος ἔξεως Ὑίνεται, xiv σφόδρα λιπαρῶς τῇ 
θεραπείᾳ προσµέάνωσιν; Οὐκ ἔατι ταῦτα. Οὕτως οὖν 
£ixh; xa τὸ ἔμπαλιν, μηδὲ ἀπὸ τῶν ἀσθενούντων 
πρὸς τοὺς εὐςχτοῦντας μεταθαϊνειν τὸ πάθος. Ei 
εοίνυν τὸ μὲν. κέρδος τῆς ἐντολῆς τοσοῦτον, ὥστε 
ῥασιλείαν οὐρανῶν δι αὐτῆς ἑτοιμάζεσθαι, ζημία δὲ 
πρόσεστιν αὐτοῖς οὐδεμία «ip σώµατι τοῦ θεραπεύον- 
τος’ τί τὸ χωλύον ἐστὶ λοιπὸν, ἐνεργὸν εἶναι τὴν ἐν- 
τολὴν τῆς ἀγάπης; 


ut inde regnum caelorum comparetur; in eo autem 
quidquam accipiat, quid impedimento est, quomi- 


λλ’ ἐπίπονον λέγεις εἶναι τὸ βιάσασθαι φυσιχῶς 
«X τοιαῦτα μυσαττομένην τῶν πολλῶν τὴν ἕξιν; Κα: 


"λῶς» συντίθεµαι τῷ λόγῳ, ὅτι ἐπίπονον. Τί δὲ ἅλλο 


«v xaz' ἀρετὴν τελουµένων ἄπονον δείξεις; πολλοὺς 
ἱδρῶτας xaX πόνους τῶν οὑρανίων ἑλπίδων προσέταξε ' 
νόμος, xai δυσπόρευτον τὴν ἐπὶ τὴν ζωὴν ὁδὸν τοῖς 
ἀνθρώποις ὑπόέδειξε, τοῖς ἐπιπόνοις χαὶ τραχυτέροις 
«àv ἐπιτηδευμάτων ἁπανταχόθαεν ἁποστενώσας. Στενἡ 
qàp καὶ τεύ.ἐιµμµέγη, φησὶν, ἡ ὁδὸς ἡ ἁπάγουσα εἰς 
thv ζωήν. Τί οὖν; Διὰ τοῦτο τῆς ἐλπίδος ὀκείντς 
τῶν ἀγαθῶν ἀμελήσωμεν, ὅτι μὴ μετὰ ῥᾳστώντς 
ἔξεστι χτῄαασθαι;, Ἑρωτήσωμεν τὴν νεότητα, εἰ μὴ 
ἐπίπονος ἡ σωφροσύνη δοχεῖ, f| τὸ ἀναίδην ταῖς ἐπι- 
θυµίαις χεχρῆσθαι, τῆς ἐγχρατοῦς διαγωγῆς μὴ πολὺ 
ποθεινότερον. "Ap' οὖν διὰ τοῦτο τὸ μὲν $60 τε xai 
εὐπετὲς ἀνθεξόμεθα, πρὸς δὲ τὸ εραχὺ τῆς ἀρετῆς 
ἀποχκνήσομεν; Οὐ ταῦτα δοχεῖ τῷ τῆς ζωῆς νομοθέτη, 
τῷ τὴν πλατεῖαν καὶ κατωφερῇῃ xal εὐρύχωρον ὁδὸν 
χατὰ τὸν βίον χωλύσαντι. Εἰσέ-θετα γὰρ, qnot, διὰ 
τῆς στενῆς x«l τεθ.ιμμένης. Οὐχοῦν xaX ἐνταῦθα 
By «Qv διὰ πόνου χατορθουµένων xal τοῦτο νοµίσω- 
μεν, τὸ ἀγαγεῖν εἰς σννήθειαν ἀποξενουμένην tuU 
βίου τὴν ἑντολὴν, xal τὴν φυσιχὴν τῶν ὑγιαινόντων 
ἀποστροφὴν τῇ ἐπιμονῇ τοῦ πράγματος θεραπεύσω- 
pev. Δεινῆ γάρ ἔστιν ἡ αυνήθεια χαὶ τοῖς δυσκολω- 
τέροις εἶναι δοχοῖσιν ἡδονήν τινα διὰ τῆς ἐπιμονῆ 
ἐνεργάσασθαι. Μὶ τοίνυν λεγέτω τις. ὡς ἐπίπονου, 
ἀλλ᾽ ὅτι ἐπωφελὲς τοῖς μετιοῦσι τὸ χατορθούμ.ενον. 
Καὶ ἐπειδὴ μέγα τὸ χέρδος, ὑπεροπτέον τοῦ πόνου, 
διὰ τὸ χέβρδος. Ἡδὺυ δὲ τῷ χράνῳ τὸ τέως ἐπί- 
ποναν διὰ τῆς συνηθείας γενῄσεται. El δὲ δεῖ καὶ 
τοῦτο προσθεῖναι τοῖς εἰρημένοις, ὅτι καὶ παρ᾽ αὐτὸν 
τοῦτον τὸν βίον ἐπωφελής ἐστι τοῖς ὑγιαίνουσιν ἡ 
πρὸς ἀτυχοῦντας συμπάθεια ' χαλὸς yáp ἐστι τοῖς 
νοῦν ἔχουσιν ἔρανας ἑλέου, ἐν ταῖς ἑτέρων oo x pa- 
γίαις πρααποχείµοενος. Ἐπειδὴ yàp pud φύτει διοι- 
χεῖται πᾶν τὸ ἀνθρώπινον, καὶ οὐδὲν ἔχει οὐδεὶς της 
διηνεκοῦς εὐπραγίας βέδαιόν τι παρ᾽ ἑαυτῷ τὸ ἑνέ- 
χυρον: διὰ παντὺς πρθσήχει μεμνῆσθαι τοῦ εὐφΥς- 


489 


CONTRA FORNICARIOS. 


490 


λικοῦ παραγγέλµατος, τοῦ συμδουλεύοντος, ἅπερ ἂν A cipio molestum et arduum videtur, id ipsa dies et 


θέλωµεν ἵνα ποιῶσιν ἡμῖν οἱ ἄνθρωποι, ταῦτα ποιεῖν. 
Ἕως τοίνυν εὐπλοεῖς, ὕρεξον χεῖρα τῷ ναυαγήσαντι. 
Κοιν] ἡ θάλασσα, χοινὸν τὸ χλυδώνιον, χοινὴ τῶν 
χυµάτων ἡ ταραχή Όφαλοι xal σπιλάδες χαὶ σχόπε- 
λοι, xat τὰ λοιπὰ τῆς τοῦ βίου ναυαγίας χατὰ σον 
παρέχει τοῖς ναυτιλλοµένοις τὸν φόδον. "Ecc ἁπαθὴς 
sl, ἕως ἀχινδύνως διαπλέεις τοῦ βίου τὴν θάλασσαν, 
μὴ παρέλθῃς ἀνηλεῶς τὸν προσπταίσαντα. Τίς ἔγγνη- 
τῆς σοι τῆς διηνεχοῦς εὐπλοῖας; Οὕπω κατῆρας εἰς 
τὸν λιμένα τῆς ἀναπαύσεως' οὕπω τῶν χυµάτων ἑχτὸς 
ἕστηχας ᾽ οὕπω σοι βέδηχεν ἐπὰ σταθεροῦ ἡ ζωή. Ἔτι 
φέρῃ διὰ τοῦ βίου πελάγιος. Οἷον σεαυτὸν δείξεις τῷ 
δυστυχήσαντε, τοιούτους παρασχευάσεις σεαυτῷ τοὺς 
συµπλέοντας. "AM πάντες χαταντήσαιµεν εἰς τὸν 


consuetudo facile ac jucundum efliciet. Jam vero si 
lis, quz dicta sunt, volumus aliquid adjungere, mi- 
sericordiam erga calamitosos in hac item vita fru- 
giferam esse reperiemus. Nemo est enim qui sapiat, 
quin tanquam egregium premium ante reconditum 
putet id, quod in alterius calamitatibus humaniter 
et benigne confertur. Quoniam enim humana omnia 
moderatur una eademque natura ; et sibi perpetuo 
prosperas et secundas res fore, certum est nemini : 
in omni vita evangelicum illud praeceptum expedit 
meminisse, ut, quz volumus faciant nobis homi- 
nes, eadem faciamus, Quandiu ergo feliciter 
navigas, illi manum porrigito, qui naufragium 
fecit; commune est mare, tempestas communis, 


λιµένα τῆς ἀναπαύσεως, τῷ ἁγίῳ Πνεύματι πρὸς B communis fluctuum perturbatio, saxa sub undis 


την προχειμένην τοῦ βίου νᾶντιλίαν διευδιάζοντες. 
Παρείη δὲ ἡμῖν fj διὰ τῶν ἐντολῶν ἐργασία, xal τὸ 
τῆς ἀγάπης πηδάλιον’ δι ὧν εὐθυνόμενοι, χαταλά- 
δωµεν τὴν γῆν τῆς ἐπαγχελίας, ἓν ᾗ ἡ πόλις ἐστὶν 
ἡ µεγάλη, ἧς τεχνίτης καὶ δημιουργός ἐστιν ὁ θεὸς 
ἡμῶν, ᾧ fj δόξα xa τὸ χράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν 
αἰώνων. Αμήν. 


latentía, syriea3, scopuli, et omnia denique hujus 
vite navigationis incommoda parem cunctis navi- 
gantibus metum injiciunt. Dum integer es, dum 
vit: pelagus tuto pertransis , ne inhumane pra- 
tereas eum qui prius navem illisi. Quis ibi 
sponsor, ut felicem navigationem perpetuo sis 
habiturus ? Nondum in portum quietis appu- 


lisi **. Nondum extra fluctuum periculum es constitutus. Tibi nondum in loco tuto constitit 
vila. Adhuc in vite pelago jactaris obnoxius tempestati. Qualem erga naufragum te przstileris, 
tales erga te eos, qui simul navigant, experieris. Omnes igitur in quietis portum secundo sancti Spi- 
ritus afflatu provehi contendamus.  Adsit diligens mandatorum exercitatio, et gubernaculum chari- 
tatis! Quibus adjuti tandem promissionis terram assequamur, in qua sita est magna illa civitas, cu- 
jus architectus et zdiflcator est Christus Deus noster, cui gloria in aeternum. Amen. 

* Psal. cvi, 19. 


EUNDUM TUE uper mr pe EE EDEN. 


TOY ΑΥΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


EIZ TO, 


O AE ΠΟΡΝΕΥΩΝ, EIZ TO IAION ΣΩΜΑ AMAPTANEI (4). 


EJUSDEM S. 


IN ILLUD 


GREGORII 


QUI FORNICATUR, IN PROPRIUM CORPUS PECCAT. 


Gentiano Herveto interprete. 


Φοδερὰ τῆς ἀποστολικῆς παραγγελιας fj σἀλπιχξ, Αλ — Terribilis tuba apostolici praecepti, multa qui« 
πηλλὰ μὲν xol ἄλλα τῆς εὐσεδείας µαρτυρουµένη dem etiam alia testiflcans exercitui pietatis, et 
στρατὸν, μάλιστα δὲ τῶν τῆς αἱσχρότητος βαράθρων — maxime eos expellens a barathro turpitudinis, el 


- 4) Gracus textus editus est ex apographo Casa- . nunc et emendato, cuj ; 2 
ree bibliothecze cum altero Patricii Junii oblato — inter uncos induse, ^. ο μμ n scat 


ParRoL. Gn. XLVI. "" 16 





491 
in fme etiam addens militare przcceptum : 
inquit, fornicationem. Omne peccatum, quod fece- 
rit homo, est exira corpus *, Sensibilium enim 


bellorum milites, nunc quidem adversis frontibus 


pugnam capessentes , nunc autem fuga utentes , 
acies instruunt. Est etiam animarum bellum, quod 
et resistendo et fugiendo prudenter geritur. Hoc 
sciens Paulus, qui per utramque instruendz aciei 
artificiosam rationem ducit exercitum , nunc qui- 
dem praecipit ut ad pugnam committendam stent 
fortiter. State accinctà (umbos vestros in veritate? ; 
nunc autem fuga consulit decipere inimicos, Fu- 
gile , inquiens, fornicationem. Si irruat bellum 
incredulitatis, utile est illi resistere. Sed si dolo 
nobis minetur acies, contra hos adversarios pul- 
clirum est locare insidias. 


Tenditur arcus calumnia : utile est adversa fronte 
congredi cum mendacio. Quando autem jacit telum 
forma meretricia, honestuiu est tergum vertere, et 
adversum vultum fugere. In oculos enim telum diri- 
git fornicatio : et oportet meminisse przcepti impe- 
ratoris : Fugite fornicationem. llabet enim aliquid 
niagis timendum, quam alia scelera. Nam alia quidem 
peccata videntur abstinere a carne eorum qui ipsa 
admittunt ; et quod actum est, in eo solo se sistit, 
quod suscipit actionem : uL in rapinis, eorum est 
solum damnum, quibus est raptum. [n vitio in- 
vidiz, id erumpit in eos solum quibus invidetur. 
In sycophantiis οἱ calumniis, si eis fides habea- 
tur, is solus vocatur in periculum , qui eis appe- 
titur. lu iis quoque similiter , qui cedem fece- 


runt, ejus e&t, in quem facta est, infortunium. Si- 


quis nefariorum factorum persequatur actiones, 
inveniet eorum quidem, qui faciunt injuriam, par- 
tem lucrari ; eorum autem, quibus fit injuria, da- 
mnum accipere. Fornicatio autem non suscipit 


ejusmodi divisionem : nec ejus, qui passus est, | 


actionem separat ab eo qui egit, sed utrumque 
simul evertit, et colligat communi vinculo pollu- 
tionis. Possunt avari, cum alium damno affe- 
cerint, ipsi nullo damno affici. Fornicatores 
autem nen possunt corpus probro et dedecore affi- 


S. GREGORIE NYSSENI 


Fugite, A ἐλαύνουσα, xat 0f; καὶ στρατιωτιχὸν Ev τῷ τέλει παρ- 


493 


άγγελµα [στρατιωτιχὴν πρὸς τῷ τέλει παραγγελίἰαν] 
προστιθεῖσα. Φεύγετε γὰρ, qnoi, τὴ» ποργείαν. 
Παν ἁμάρτημα, ὃ ἐὰν πομήσῃ ἄγθρωπος, éxcóc τοῦ 
σώματός ἑστω". Οἱ καὶ [vàp] τῶν αἱαθητῶν στρατιῶ- 
ται πολέμων, νῦν μὲν ἀντιπροσώπῳ συμθολῇῃ, νῦν 
ó quy?) χεχρηµένοι, τὰς παρατάξεις σοφἰζονται. 
Ἔστι χαὶ πόλεμος φυχῆς, ἀντιστάσει χαὶ quy?) σοφι- 
ζόμενος. Τοῦτο ὁ Παῦλος eibi, ὁ τῆς εὐσεδείας τα- 
κτιχῶν δι) ἀμφοτέρας ἄγων τὸν στρατὸν ἑἐντεχνίας 
[εὐτεχνίας], νῦν μὲν τὴν [πρὸς τὴν] µάχην ἀπιμοντν 
παραγγέλλει» Στῆτε, περιζωσάµενοι τὴν ὁὀσφὺν 
ὑμῶν ἐν ἀ.ληθείᾳ * vov δὲ φυγῇ σοφἰίζεσθαι τὸ πολε- 
poo» συµθουλεύει; Φεύγετε τὴν ποργείαν. El πόλε- 
µος ἀπιστίας προσθάλῃ, χρήσιμος πρὸς ἐχεῖνον &v 
τίστασις. El. δὲ δολερὰ [ἂν δόλων] ἀπειλεῖται παρά- 
ταξις, καλη 1j πρὸς τούτους ἀνταγων,στὰς προσέδρα 
inporsopeu 

"Av οὖν συκοφαντιῶν ἐπιφέρεται τόξον, Augure- 
λεῖ dj ἀντιπρόσωπος συμδολὴ πρὸς τὸ sob. 
Ὅταν δὲ μορφὴ πορνιχἡἣ τοξεύῃ, νῶτα διδόναι xal 
την ἀντιπρόσωπον φεύγειν. Κατατοξεύει γὰρ xa: 
ὀφθαλμῶν ἡ πορνεία * διὸ μεμνῆσθαι δεῖ τοῦ ατρατη- 
Υοῦ παραγγέλλοντος * Φεύγετε xopyelay. Ἔστι γάρ 
τι τῶν ἄλλων πονηρευµάτων φοθερώτερον [φευκτό- 
τερον]. Τὰ μὲν γὰρ ἄλλα τῆς ἁμαρτίας xaxà φείδε- 
σθαι δοχεῖ τῆς τῶν πραττόντων σαρχὸς , xai τὸ 

πραχθὲν εἰς μόνον τὸν τὴν πρᾶξιν ἑνδεχόμενον ἴἵστη- 
σιν’ οἷον ἓν ἁρπαγαϊς, τῶν ἁρπασθέντων τὸ ζηµίωµα 
µόνον» Ey τῇ τῶν φθονουμένων ἰσχύῖ, περὶ τοὺς 
Φθονουμένους τὸ πάθος ἐκρήγνυται ΄ kv ταῖς συχο- 
φαντίαις, ὅταν τύχωσι πίστεως, µόνος [µόνων] αὖθις 
τοῦ συχοφαντουµένου [τῶν συκοφαντουµένων] ὁ χίν- 
δυνος. ἐν δὲ φονεῦσι, τοῦ φονενυθέντος τὸ δυσπρά- 
YnUa* xal πᾶσαν τῶν ἔργων ἀδίχων ἑπ,ρχόμενος 
πρᾶξιν, εὑρήσε: τις [ἄν τις] τοὺς μὲν ἁδιχοῦντας, 
κερδαϊνοντας, ζημιουµένους δὲ τοὺς ἁδικουμένους. 
Πορνεία δὲ τὴν τοιαύτην οὐχ οἶδε διαίρεσιν * οὐδὲ 
χωρίξει τὴν τοῦ παθόντος Ex τοῦ δράσαντος πρᾶξιν, 
ἀλλὰ συγκαταστρέφει μὲν πρὸς ζημίαν ἐπιχοίνῳ 


* συνάπτουσα [ἐπίχοινον' συνάπτει δὲ] δεσμῷ μολυσμοῦ 


τὸν πόρνον xat τὴν πόρνην, καὶ χαταισχύνας τὸ σῶμα, 
τῷ χαταισχυνθέντι συγκαταισχύνεται " τοὺς φονεύον- 
τας, iv τῷ χτείνειν, ἑνδέχεται μὴ συναποθνῄσχειν 


cere , quin etiam simul cum eo qui probro est p τοῖς φονευθεῖσιν * ὁ δὲ µολύνας τὴν cópxa, συναπο- 


affecius, ipsi quoque. probro afficiantur. |li qui oc- 


λαύει τοῦ μολυσμοῦ. 


cidunt, ezedem facientes, (ieri potest, ut non simul occidantur cum iis qui sunt interfecti.] Fornicatoribus 
autem, si carnem inquinaverint, nonlicet esse mundis ab inquinamento. 


Considera autem mihi hac in re Pauli subtili- 
tatem. Fwugite, inquit, fornicationem. Cur ? quo- 
niam omne peccatum, quod fecerit homo, est extra 
corpus ( nempe corporis non corrunpens naturam, 
εἰ non consistens ad membrorum ignominiam, et 
non completum inquinamento corporis, sed eífe- 
clum extra damnum corporis, quod id egit ); qui 
autem fornicatur, in proprium corpus peccat, non 


* [ Cor. vi, 18. 3 Eplies. vi, 14. 


"Καὶ σχόπει pot τὴν εἰς τοῦτο τοῦ Παύλου λεπτο-' 


c; «v. Φεύγετε, φησὶ, τὴν ποργεἰαν. Διὰ τί; ὅτι 
/τᾶν duáp-ua, ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος, ἑκτὸς τοῦ 
σὠματός ἐστι (xfj τοῦ σώματος μὴ λυμαινόμενον 
φόσει ' ἀλλ ἔζω τοῦ τὴν βλάδην πράξαντος σώματος 
ἐἑνεργεῖνσι}« ὁ δὲ πορνεύων, εἰς τὸ ἴλιον σῶμα ἆμαρ- 
τάνει * οὐχ ὥαπερ ὁ φονεὺς εἰς ἀλλότριον, ἄτρωτον 
ἑαυτοῦ σῶμα συντηρῶν ΄ οὐχ ὥσπερ ὁ πλεονέχτης εἰς 


λα 





495 


CONTRA FORNICARIOS. 


494 


ἑτερον, thv τῆς ἰδίας σαρχὸς φυλαττόμενος βλάδην’ A sicut homicida in alienum, invulneratum suum cor-- 


ἀλλ᾽ αὐτὸς ἑαυτοῦ διαφθορεὺς ὁ πόρνος, αὐτὸς ἑαυτῷ 
τὸ τῆς ἁἀτιμίας περιπείρει βέλος. Ὁ κχλέπτης ἵνα 
θρέψη τὸ σῶμα, τολμᾶ τῆν χλοπήν’ ὁ πόρνος δὲ τῇ 
τῆς ἰδίας σαρχὸς προσεδρεύει ληστεία. Τὸν πλεον- 
έχτην, πρὸς ἁρπαγῆὴν ἐρευίσει φιλοχερδ[ε]ίας [φιλοχερ- 
ἑης] λογισμός» πορνεία δὲ, ζημία περὶ τοῦ [χαὶ τοῦ] 
σώματος σεµνότητος. Τῷ βασχάνῳ χατασχευάζει τὸ 
πάθος δοξαζόµενος ἕτερος' ὁ πόρνος δὲ τὴν ἰδίαν αὐτ- 
ουργεξ ἁδοξίαν [τῆς ἰδίας ἐστὶν αὐτουργὸς ἁδοξίας]. 
Tí γὰρ ἀτιμότερον σχευοφόρου πορνείας; Πᾶσα μὲν 
ἄδοξος τῆς ἁμαρτίας δουλεία * ἀτιμοῖ γὰρ |τῆς] φυ- 
yl: τὴν εὐγένειαν. Ὁ δὲ πόρνος ἁμαρτίας ἀδοξότε- 
poc δοῦλος. Bóp6opov γὰρ ἀντλεῖν παρ᾽ αὐτῆς τετα- 
γμένος, μολυσμοῦ συνάχει σωρὸν, xal ἀχάθαρτον 
λειτουργεῖ ἑργασίαν. "H οὐ δεινὸν ἐγχυλίεσθαι πηλῷ, 
αἰσχρότητι τρίθεσθαι, ῥάχους ἔχειν τὸ σῶμα οὐ διαλ- 
λάττον; Ποία γὰρ ῥάχους xai πόρνου διαφορά ; Tou 
τῆς ἸἘΕχχλησίας ἁποσχίζεται σώματος φθείρεται 
χαθημερινῃ σηπεδόνι ταῖς τῆς ἁμαρτίας ἡδοναῖς, ὡς 
ἄχρηστον ἐναποῤῥίπτεται ῥάχΧος, χεῖται ,πᾶσι χατα- 
πάτημα τοῖς δαἰμοσιν. Elc αὐτὸν ὁ διάδολος τὴν ἰδίαν 
ἀπομάσσεται σΏψιν. 


pus conservans : non sicut avarus in alterum, sux 
carnis cavens offensionem : sed ipse sui corru- 
ptor, fornicator configitur ipse telo sux infamia. 
Fur ut alat corpus, audet aggredi facinus. For- 
nicator autem sus carni parat insidias, ut eam 
depredetur. Avarum ad rapinam incitat lucri ap- 
petens cogitatio: fornicalio autem damnum Ὦο- 
nestatis corporis. Invidia struit facinus , et glo- 
riam alteri affert : fornicator autem sibi suam ope- 
ratur ignominiam. Quid est enim fornicatione , 
qui ianquam χα fert impedimenta , turpius et 
jgnominiosius? Omnis enim servitus peccati Lur- 
pis est et ignominiosa : aíliciL enim ignominia ani- 
ma nobilitatem. Fornicator autem peccati servus 
turpior et ignominiosior cui datum est ab eo ne- 
gotium , ut conum liauriat , et. sordium congerit 
cumulum, atque immundo munere fungitur. Λη non 
est res gravis, eL tetra, volutari in οῴπο, turpitue 
diue atteri, habere corpus^non differens a panno? 
Quanam enim est panni el fornicatoris differentia ? 
Eo quod ab Ecclesiz.sit abscissus corpore, quoti- 
diana corrumpitur putredine ; projectus jacet tan- ' 


quam pannus inutilis, et ab omnibus conculcatur daemonibus. In eo diabolus suam subigit et imprimit 


putrefactionem. 


Τῆς δὲ νοητῆς τοῦ πόρνου καχοπραγίας Ἡ πρόδηλος 
οὐκ ἑλάττων. "Eott γὰρ φευχκτέος οἰχίας [φευχτὸς ol- 


Ea autem, qu cadit sub intelligentiam forni- 
catoris miseria οἱ infelicitate, non est major ea 


χίαις], ἁπευχτὸς συντυχίαις, τοῖς πλησιάζουσιν ὕδρις, c qui est aperta et manifesta. Est enim in xdibus 


τοῖς ἐχθραίνουσιν ὄνειδος, συγγενέσιν αἰσχύνη, συνοί- 
xoc ἑπάρατος, ἀθυμία γονεῦσιν. οἰχέταις θεατρισμὸς, 
γέλως xai διήγημα [γελώμενον διήγημα ] γείτοσιν, 
γῆμαι σπουδάζων ἀπόθλητος, ὕποπτας μετὰ Ὑάμον 
νυµφίος. Τοσούτου πλήθους τὴν πορνείαν μητέρα ὁ 
Παῦλος θεώµενος, τὴν νικητήριον φυγὴν ἐγκελεύεται" 
Φεύγετε τὴν ποργείαγ. 

consiliarius, largiens ingratus, petens ingratior, 
multitudinis matrem videns Paulus fornicationem, 
bat : Fugite [ornicationem. 


Αὐτὴ ἡ φωνὴ νεανίσχου µε νῦν ἀνέμνησε σώφρονος, 
χατ Αἱἰγυπτιαχῆς πορνείας διὰ φυγῆς ἀριστεύσαν- 
τος. Ἱαΐτοι πολλὰ τῷ νεανίσχῳ τὴν πειθὼ κχατ- 
ετχεύαζεν, ἡλιχία φιλῄήδονος, δουλείας ζυγὸς, δεσποί- 
νης ἐρωτιχὴ χολαχεία. ᾿Εγένετο Y&p τοιαύτη τις 
ἡμέρα, φησὶ, xal εἰσῆ-θεν "Ivo elc τὴν οἰκίαν 
ποιεῖν τὰ ἔργα αὐτοῦ, καὶ οὐδεὶς ἦν τῶν ἐν τῇ 
οἰχίᾳ ἔσω, καὶ ἐπεσπάσατο ἡ κυρία τῶν ἱματίων 
αὐτοῦ, Aérovca * Κοιμήθητι μετ ἐμοῦ. Μέγα τὸ 
τἩς σωφροσύνης ἀξίωμα * τοῦ δούλου τὴν δέσποιναν 

τεσχεύασε δούλην. Πεπυρωμένον τῆς πορνείας τὸ 
βέλος, ἀλλ᾽ ὕλην ψυχῆς καιοµένης οὐχ εὗρε, εἰς 
ἐσθῆτα δὲ τὴν διάλυσιν ἔσχεν [χαιομένην]. Ἡ μὲν 
Eye: Κοιμήθητι μετ ἐμοῦ ^ ἀντεχήρυττε δὲ ἡ 
σωφροσύνη τῷ vép * Πρηγόρησον μετ) ἐμοῦ * χαὶ τοῖς 
ἔργοις ἐχεῖνος ἐδήλου τὸ ἄγρυπνον. Οὐ γὰρ ἑνύσταξε 
ταῖς χολαχείαις ὁ τόνος. Οὐχ ὕπνωσεν ἡ γνώµη ταῖς 
ἐπῳδαῖς ' ἀλλὰ Tfjv αὐτῷ πικροτέρα λοιδορίας τῆς 


” Gen. xxxix, 11, 12 sqq. 


fugiendas, in congressibus abominandus , contu- - 
melia appropinquantibus , inimicis opprobrium , 
cognatis probrum, ac dedecus iis qui simul habi- 
tant, exsecrandum, dolor parentibus, famulis pu- 
blicum ludibrium, vicinis ridicula narratio. Si velit 
uxorem ducere , rejiciendus. In matrimonio sus- 
pectus sponsus. Pater filiis odiosus , despicabilis 


mortuus magis laborans infamia. Tante malorum 
victricem nobis modo precipiens fugam, clama- 


Vox Pauli nunc nobis revocavit in memoriam 
pudicum adolescentem qui se fortiter gessit adver- 
sus /Egyptiacam fornicationem. Atqui multa erant 
quz adolescentem facile movere poterant, ut per- 
suaderetur : tas libidini obnoxia, jugum servitutis, 
domine amatorie blanditie, de impudico amore 
perpetuus sermo, ad concubitum clam facta ad- 
hortatio. Fuit enim inquit, quidam dies, et ingres- 
sus est Joseph in. domum, ut. faceret opera sua, et 
nemo erat ex iis qui domi erant, intus; et vestes 
ejus attrazit. domina, dicens: Dormi mecum *'. 
Magna est dignitas temperantiz : dominam reddi- 
dit servam servi. [Nam illi quidem suppticabatur, 
hzc vero supplicabat : Dormi mecum.] lgnitum est 
telum fornicationis ; sed qux cremaretur, non in- 
venit materiam, iio vero in veste fractum fuit et 
dissolutum. [Quz fornicationis circumdata impu- 
dentia, clamabat : Dormi mecum. Fornicatorii desi 


495 S. GREGORII NYSSENI 496 


derii mugiit famem; sed pudici magis obstruebat A δεσποίνης ἡ φωνὴῇ κχελενούσης * Κοιμήθητι μετ' 
aures (2).] Nam illa quidem dicebat, Dormi mecum ; — àpov. 

adolescenti autem contra proclamabat temperantia : Vigila mecum : et reipsa ostendit vigilantiam. Non 
enim blanditiis cedens, donmitavit robur constantiz. Non fuit mens sopita incantadonibus ; non fuit 
somno oppressa temperantiz sobrietas; non iis quz inplicatum tenebant incommodis fuit dissoluta, non 
elegantis forme capta est illecebris; non amatoriorum verborum fracta fuit blanditiis ; sed omni calu- 


mnia ipsi erat acerbior vox dominz blandientis et dicentis : Dormi mecum. 


Paratus stabat. disbolus adulteri pronubus, et 
simul cum fornicatricestringebat vestem, et socius 
erat ansarum quas ipsa apprehendebat; sed ne- 
sciebat, se luctari cum veterano athleta pudicitiz, 
οἱ qui ab illius ansis se facile exuebat. Relictis 
enim, inquit, suis vestibus in manibus ejus, ([ugit, et 


ἝἜτοιμος εἰστήχει τῆς µοιχείας νυμφαγωγὸς 6 διά- 
θολος, xal συνέσφιγγε τὴν ἐσθῆτα τῇ πόρνῃ. xoi 
τῶν παρ ἑχείνης συνεχοινώνει λαδθῶν' οὐχ δει δὲ 
τεχνίτῃ παλαίων ἀθλητῇ σωφροσύνης, καὶ χαλῶς τὰς 
ἐχείνης ἀπεχδυομένῳ λαθάς. KacaActów γὰρ, quot, 
τὰ ἱμάτια αὐτοῦ εἰς τὰς χεῖρας αὐτῆς, ἔφυγε, καὶ 


[oras exivit. 0 nudatis sanctior indumentis! Quid B ἐξή.1θεν ἔξω. Ὢ γυµνότης | ἁγιωτέρα] διχαιοτέρα 


igitur Agyptiaez impudiciti: rabies? sua ipsius 
mala in Josephum confert. Et ad maritum aecur- 
rens, inquit: Adduzisti nobis puerum Hebreum, ut 
nobis illudere, εἰ dixit uxori (ue, que hucusque 
pudice conservavit tuum cubile : Dormiam tecum. 
Postquam autem sustuli vocem, et exclamavi, dimisit 
apud me vestes suas, fugitque et egressus est foras. 
Rursus Joseph per vestem appetitur calumnia. 
Fratres prius accepta ejus veste, per illam improbe 
calumniabantur, fuisse eum a fera devoratum : nunc 
autem ipsa tunica ejus accepta accusat tanquam 
fornicatorem. Josepho convenit vox Domini, Divi- 
serunt sibi vestimenta mea, et supra vestem meam 
miserunt mendacium *. Pudicorum exercitui dulce 
est id quod dicitur a pudicitia; sed id imbecillitati 
carnis durum est et laboriosum. O justam, quam 
Deus Josephi curam gessit ! Ante tentationes Jose- 
phum non honoravit, sed per somnia ostendit fu- 
turum, docens quod longo ante tempore justis 
paravit gloriam : permisit autem tentationibus pro- 
bare adolescentem, aures occludens iis qui «dele- 
ctantur probris ac maledictis. Si enim non dedisset 
Josepho probationem, dixissent maledici, a cxca 
hac feri fortuna. Inter /Egyptios regnat Joseph, 
barbaris dominatur adolescentulus. .Quamnam 
ostendit virtutem ? Pro quanam cst virtute 
hoc assecutus? Ne ergo hzc de Josepho dice- 
rentur, in eum permittit tentationes, ut ez justo 


viro ferrent testimonium, et obstruerent ora male- D 


dicorum, Aversemur ergo, qua a forma meretri- 
cía in nos jaciuntur jacula. Claudamus oculos la- 
&civie, a nobis rideantur voluptates inordinatz, 
carnem custodiat temperantia, in membris inhabi- 
tet puritas. Versemur in cogitationibus honestis, 
bonorum operum splendeamus fulgoribus: expur- 


ἑνδύσεως | Τί γοῦν τῆς Αἰγυπτιακῆς ἀχολασίας ἡ 
λύσσα; Τὰ ἑαυτῆς xaxà τῷ Ἰωσὴφ παρατίθησι ᾿ xat 
ὁραμοῦσα πρὸς τὸν ἄνδρα, φησί. Εἰσήγαγες ἡμῖν 
παϊῖδα 'E6paiov ἐμπαίζευ ἡμῖν" * εἶπέ uoc γάρ 
Κοιμηθήσομαι μετὰ cov. Ὡς δὲ ὕψωσα τὴν φω- 
v4v xal ἀνεθόησα., ἀφῆχε τὰ ἱμάτια παρ) ἐμοὲ, 
καὶ ἔφυγε. — 

Πάλιν Ἰωσὴφ δι’ ἐσθῆτος συχοφαντεῖται. ᾿Αδελφοὶ 
πρότερον αὐτοῦ τὸν χιτῶνα λαδόντες ὡς θηριόθρω- 
τον αὐτὸν δι’ ἐχείνου ἐσυχοφάντουν χακούργως * νῦν 
αὐτὸν τὸν χιτῶνα λαθοῦσα διαθάλλει πορνείας. ΒΠρέ- 
πουσα τῷ Ἰωσὴφ fj τοῦ Δεσπότου quvh, Διεμερίσαντο 
τὰ ἱμάτιά µου ἑαυτῆς [ἑανυτοῖς]. Αλλ' ὢ τῆς δι- 
xalac ἐπὶ τῷ Ἰωσὴφ παρὰ θεοῦ προστασίας! Πρὸ 
γὰρ τῶν πειρασμῶν τὸν ἹἸωσὴφ οὖχ ἑτίμησεν, ἀλλ᾽ 
ἔδειξε δι ὀνειράτων τὸ µέλλον, διδάσχων ὅτι πόῤῥω- 
θεν διχαἰίοις τὴν δόξαν ηὐτρέπισε * συνεχώρησε 6b 
τοῦ πειρασμοῦ δοχιµάσαι τὸν νέον, τὰς τῶν φιλοφόὸ- 
γων ἀποχλείων φωνάς. Δοχιμὴν γὰρ μὴ δεδωχότος 
τοῦ Ἰωσὴφ, οἱ φιλόφογοι ἂν ἔλεγον, συντυχίας εἶναι 
τυφλῆς τὰ πράγµατα Αἰγυπτίων. Ἰωσὴφ βασιλεύει, 
xai βαρθάρων δεσπόζει παιδάριον. Ποίαν ἀρετὴν ἓν- 
δειξάµενον; ὑπὲρ ποίας τούτου ἔτυχεν ἀρετῆς; 
Ἵνα οὖν ταῦτα περὶ τοῦ δικαίου μὴ λέγηται, προ- 
λαμθάνων ὁ θεὸς τοὺς ἐπ᾽ αὐτὸν πειρασμοὺς συγ- 
χωρεῖ, ὥστε τὴν ἐπ᾿ Exclu τῷ δικαίῳ μαρτυρίαν 
γενέσθαι , xaX. ῥάψαι τῶν φιλοψόγων τὰ στόµατα. 
᾽Αποστρεφώμεθα τοίνυν τὰς éx μορφῆς πορνιχῆς 
ἐπερχοβένας βολάς. Κλείωμεν ἀσελγήμασι τὸ βλέμμα, 
Φρουραρχείτω την σάρκα σωφροσύνη, Χχαθαρότης 
ἑνοιχείτω τοῖς µέλεσιν, ἵνα οὕτως civ τὸ σῶμα του 
Πνεύματος οἰχητήριον ' ἐπιγράφωμεν αὐτὸ ἐπίγραμ- 
pa |ἀπιγράμματι], τὴν φοθερὰν τοῖς ἀχολάστοις παρ- 
αγγελίαν βοῶν [βοῶντι]' ET τις τὸν γαὸν τοῦ θεοῦ 
φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ θεός. 


gala vita eniteamus ; conservemus mundum corpus habitationi sancti Spiritus, ei ascribamus boc pre-- 
ceptum formidabile iis qui sunt impudiei : Si quis templum Dei perdit, perdet. eum Deus*. [Verum a 
nobis ne tantillum quidem sejungi vult. Quid enim patri est jucundius, quam versari cum charig 
filiis? Sed quoniam nos vocat Verbum ad certamina pietatis, oportet nos currere ad septa Eccle- 
size, ascitis precum auxiliis. Caeterum illud vestram adhortor charitatem, ecclesiasticum ordinem con- 


servale, οἱ si aliqui irruant tumultus, cos patientia vincite, et lenitate. Futurum enim est, ut pro- 
* Joan. xix, 34. * I Cor. uti, 17, 


(2) Uneis inclusa non sunt in Greco cod. Vienn; 


497 


DE MORTUIS. 


498 


pediem corrigantür iste turb». Nolite perturbari rumoribus, nugis ne moveamini, sed nobiseum, 
qui sumus in via comites, preces ad Deum emittite, ut vestris confirmati precibus, dicamus omni tein- 
pore, divinis adjuti viribus : Omnia pessum in Christo, qui me corroborat *. Cui gloria in szcula s»cu- 


lorum. Amen.] : 


* Philip. tv, 45. 


TOY AYTOY ΛΟΓΟΣ 


UPOS ΤΟΥΣ ΠΕΝΘΟΥΝΊΑΣ ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΑΠΟ TOY ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΒΙΟΥ ΠΡΟΣ TON ΑΙΔΙΟΝ 
ΜΕΘΙΣΤΑΜΕΝΟΙΣ. 





EJUSDEM ORATIO 


QUA DOCET, NON ESSE DOLENDUM OB EORUM OBITUM QUI IN FIDE OBDOR- 
| MIERUNT. 


: Petro Francisco Zino interprete. 


. 0i τὴν ἀναγχαίαν τῆς φύσεως ἡμῶν ἀχολουθίαν Ev Α — Qui neeessarium naturz nostre ordinem in iis 


τοῖς ἐξιοῦσιν ἀπὸ τοῦ βίου συμφορὰν ποιούμενοι, xal 
βαρυπενθυῦντες ἐπὶ τοῖς µεθισταμένοις ἀπὸ τοῦ τῇδε 
βίου πρὸς τὸν νοερὸν xaX ἀσώματον, ob µοι δοχκοῦσιν 
ἐπεσχέφθαι τὴν ζωὴν ἡμῶν fcio ἐστὶν, ἀλλὰ τὸ τῶν 
πλλῶν πάσχειν, οἳ διά τινος ἁλόγου συνηθείας τὸ 
παρὸν αὐτοῖς ὡς χαλὸν ἀγαπῶσιν, οἷον δ᾽ ἂν εἴη. Καί- 
τοι γε τὸν λόγῳ xaX διανοἰᾳ τῆς ἁλόγου φύσεως προ- 
τεταγµένον, πρὸς τοῦτο µόνον τὴν ῥοπὴν ἔχειν προσ- 
xsv , Cv! ὃ τῇ τοῦ λόγου χρίσει χαλόν τε χαὶ αἱρετὸν 
ἀναφαίνεται, xal μὴ τοῦτο πάντως αἱρεῖσθαι, ὅπερ 
ἂν αὐτοῖς &x συνηθεἰίας τινὺς xal ἀχρίτου προσπα- 
θείας ἡδύ τε xaX χαταθύμιον φαίνεται. Διό pot δοχεῖ 
χαλῶς ἔχειν ἐπινοίᾳ τινὶ τῆς πρὸς τὸ σύνηθες αὐτοὺς 
διαθέσεως ἀποστήσαντας, μεταγαχεῖν, ὡς ἔστι δυνα- 


qui e vita discedunt, calamitatem existimant, et 
eos qui ex hoc mundo migrant ad celestem patriam, 
dolore et lacrymis prosequuntur, non videntur 
mihi hujusce vite conditionem considerasse , sed 
ita. affecti essc, ut plerique e vulgo, qui consuetu- 
dine quadam homine indigna, quacunque illis 
adsunt, ut bona diligunt, qualiacunque sint. Quos 
tamen ul ratione cogitationeque ceteris animanti- 
bus przestantes, ad ea tantum propensos esse opor- 
teret, quz? rationis judicium honesta expetendaque 
proponeret, nec illa prorsus appetere, qua» con- 
suetudine, et inconsiderata quadam affectione ju- 
cunda ac suavia videntur. Quamobrem operz pre- 
tium mihi videor esse facturus, si operam dabo, 


τὸν, ἐπὶ τὴν ἀμείνω τε xal πρέπουσαν τοῖς λελογι- B ut eos liberem ab hoc opinionis errore, quo so- 


σµένοις διάνοιαν. Οὕτω γὰρ ἂν ἐξορισθείη τῆς ἀνθρω- 
πίνης ζωῆς ἡ σπουδαζοµένη περὶ τὰ πἀθη τοῖς πολλοῖς 
ἁλογία. Γένοιτο δ' ἂν ἡμῖν ἀχόλονθος ἡ τοῦ λόγου 
exoubh πρὸς τὴν προχειµένην ὑπόθεσιν, εἰ πρῶτον 
μὲν τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν, οἷόν ἐστιν, ἐξετασθείη * ἔπειτα 
δὲ τὸ ἴδιον τῆς &v co pati ξωῆς θεωρῄήσαιµεν * πρὺς 
κούτοις δὲ εἰ διὰ συγχρίσεως ἀντιπαρατεθείη τοῖς 
παροῦσι τὰ δι’ ἐλπίδος ἡμῖν ἀποχείμενα. Οὕτω γὰρ ἂν 
προέλθοι πρὸς τὸν σχοπὺν τοῦ λόγου ἡ θεωρία, ὥστε 
μετᾶτεθῆναι τῶν πολλῶν ἀπὸ τοῦ συνῄθους ἐπὶ τὸ 
χαλὸν τἣν διάνοιαν. Ἐπειδὴ γὰρ πᾶσιν ἀνθρώποις 
φυσιχή τις πρὸς τὸ καλὸν ἔγχειται σχέσις, xal πρὸς 
τοῦτο χινεῖται πᾶσα προαίρεαις, τὸν τοῦ χαλοῦ σχο-. 
πὸν πάσης τῆς χατὰ τὸν βίον σπουδής προθαλλοµένη’ 
τούτου χάριν 1j περὶ τὸ ὄντως χαλὺὸν ἀχρισία, τὰ 
πολλὰ τῶν ἁμαρτανομένων εἴωθεν ἐξεργάζεσθαι. Ὡς 
εἴ Ys πρόδηλον πᾶσιν fjv τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν, οὖκ ἂν 
ἐχείνου ποτὲ διηµάρτομεν, ᾧ φῦσις ἡ ἀγαθότης ἑστίν' 
ο”δ᾽ ἂν ἐχονσίως τῇ τῶν καχῶν συνηνέχθηµεν πείρᾳ, 


liti sunt perturbari, et ad meliorem homineque di- 
gniorem cogitationem pro viribus traducam. Quod 
quidem si erimus assecuti, temerarium illud do- 
lendi moerendique studium, quo multi tenentur, 
ex hominum vita depelletur. Reete autem atque 
ordine quod proposuimus, persequemur, si primum, 
quid vere sit bonum, exquiremus ; deinde propriam 
vitz, quam in corpore agimus, conditionem consi- 
derabimus; postremo res presentes conferemus 
cum iis quas per spem nobis reconditas exspe- 
ctamus. Sic enim disputatio finem propositum as- 
sequetur, ut multorum animi ab opinione vulgari 
ad rectam de vero bomo sententiam traduean- 
tur. Nam cum omnibus bominibus insita sit 
naturalis quadam 2d bonum propensio, ad il- 
ludque consequendum semper omni studio cen. 
tendant, fit ut ex veri boni ignprantia omnia fere 
peccata committant. Quod si cuncti verum bonum 
perspectum et cognitum haberent, nunquam ab ee, 





ου cam war 


4399 S. GREGORII] NYSSENI 508 
iu quo natura bonitatem sitam esse scirent, aber- A εἶπερ pi ἐπεχέχρωστο τὰ πράγματα διεψευσµένη 


rantes, malis, qua falsam boni speciem pre se fe- 
runt, experiendo ultro sese implicarent. In primis 
igitur bac oratione, quid vere bonum sit, explice- 
mus; ne illius inscitia malum uuquam pro bono 
complectamur. Oportet enim illius, quod qusri- 
mus, definitionem ac descriptionem quamdam pro- 
poni, cujus tanquam indicio tuta veri boni sit no- 
bis investigatio. Ecquod autem erit indicium veri 
boni? lllud nimirum, inea quidem sententia, ut quod 
non ad unain tantum aliquam rem utilem, neque 
quod alio tempore commodum, alio incommodum, 
neque quod ita cuipiam prosit, ut alii obsit, sed 
quod et per se ac propria natura sua, el omnibus 
et semper bonum sit, id siue ullo dubitatione 


omnibus, nec semper, nec per se sine ulla externa 
alterius adjunctione bonum est, proprie boni natu- 
ram non habet, Quamobrem multi minus conside- 
rale res explorantes, in elementis mundi bonum 
falso esse sunt suspicati; si quis enim diligenter 
consideret, nullum eoruin nec per 86, nec semper, 
nec omnibus bonum inveniet. Nam quod in uno- 
quoque eorum utile est, contrarium aliquid admi- 
stum habet. Ut aqua salutaris quidem est animan- 
tibus in ipsa degentibus, perniciosa autem medi- 
terraneis, si demergantur. Aer contra in ipso natura 
viventibus prodest, aquatilibus aulem in eo ex- 
positis exitium affert. Sic etiam ignis aliquem no- 
bis usum praebet, sed longe plura invehit detri- 
menta. Quid? quod ne ipse quidem sol utentibus, 
ubique aut semper , aut in omnibus. prodest : 
quippe qui et ninio nonnunquam ardore vehemen- 
ter noceat, et, quz? sibi objecta sunt, immodera- 
tius exsiecet, δέ morborum persepe causa sit, et 
lippientibus, atque oculis imbecillioribus ofíiciat, 
el ex humidorum corruptione damna molestiamque 
viventibus importet. 


Proinde, quemadmodum diximus, id solum ex 
omnibus bonum oportet existimare, quod semper 
et omnibus sque exhibet naturam boni, nec pro 
ratione eorum quz extrinsecus objiciuntur, immu- 


C ἐστ 


τινὶ τοῦ καλοῦ φαντασίᾳ. Οὑκοῦν πρὸ πάντων τούτων 
τῷ λόγῳ κατανοήσωµεν, τί τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν, ὡς ἂν 
μη τῇ περὶ τούτου πλάνῃ σπουδασθείη ποτὲ τὸ χεῖ- 
pov ἀντὶ τοῦ κρείττονος. Φημὶ τοίνυν χρῆναι καθάπερ 
ὁρισμόν τινα xal χαρακτῆρα τοῦ ζητουμένου ππροῦπο- 
θέσθαι τῷ λόγῳ, δι) οὗ γένοιτ᾽ ἂν ἡμῖν ἀσφαλῆς ἡ τοῦ 
καλοῦ κατανόησις. Tí, οὖν ὁ χαρακτὴρ τῆς ἀληθινῆς 
ἀγαθότητος: Τὸ μὴ µόνον πρός τι τὸ ὠφέλιμαν ἔχειν, 
μηδὲ χατὰ χαιρούς τινας, 7| ἐπωφελὲς ἡ ἄχρηστον φα[- 
νεσθαι' μηδὲ τινὶ μὲν εἶναι καλὺν, ἑτέρῳ δὲ οὐ τοιοῦ- 
τον’ ἀλλ' ὅπερ χαὶ ἐφ᾽ ἕαυτοῦ χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν 
bow χαλὸν, καὶ παντὶ, καὶ πάντοτε ὡσαύτως ἔχει, 
οὗτός ἐστι, xa€á γε τὴν ἐμὴν χρίσιν, τῆς τοῦ χαλοῦ 
κρίσεως ὁ yapaxchp ἁπλανής τε καὶ ἄφευστος. Ὁ γὰρ 


, verum bonum esse judicemus. Quod enim nec B μήτε xot, μήτε πάντοτε, µήτε ἐφ᾽ ἑαυτοῦ δίχα τῆς 


ἔδωθεν περιστάσεώς ἐστι χαλὸν, οὐκ ἂν κυρίως ἓν τῇ 
τοῦ χαλοῦ xpívotto φύδει. Διόπερ πολλοὶ τῶν ἀνεξ- 
ετάστως προσεχόντων τοῖς οὖσιν, ἐν. τοῖς τοῦ κόσμου 
στοιχείοις εἶναι τὸ χαλὸν ἐφαντάσθησαν' ὧν οὐδὲν 
εὗροι τις ἂν διεξετάζων xaX ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, xai πάντοτε, 
καὶ παντὶ καλὸν εὑρισχόμενον. Μέμικται γὰρ τῷ ἓφ᾽ 
ἑκάστου τούτων χρησίμῳ, xal dj πρὸς τὸ ἑναντίον 
ἑνέργεια. OTov, τὸ ὕδωρ σωτήριον μὲν τοῖς ἓν αὑτῷ 
τρεφαµένοις ἐστὶν, ὀλέθριον δὲ τοῖς χερσαίθις, εἰ ἐπι- 
κλύσειεν. Ὡσαύτως δὲ xal ὁ ἀΠρ, τοῖς μὲν ἐν αὐτῷ 
ζἠν πεφυχόσ!ν, ἐστὶ σωτήριος, τοῖς δὲ τὸν ἔνυδρον 
εἰληχόσι βίον, φθαρτιχὸς εὑρίσχεται xai ὀλέθριος, 
ὅταν Ev αὐτῷ τις γένηται τῶν ὑποθρυχίων. Οὕτω xol 
τὸ πῦρ πρός τι χρήσιµον ἡμῖν γινόµενον, φθαρτιχόν 
t τοῖς πλείοσι. Καὶ αὐτὸν δὲ τὸν ἥλιον εὕροι τις 
ἂν, οὔτε παντὶ, οὔτε πάντοτε, οὔτε χατὰ πάντα καλὺν 
τοῖς µετέχουσιν. Ἔστι γὰρ ἐν ofc xal σφόδρα γίνεται 
βλαπτιχὸς, ὑπερζέων τε τοῦ χαθήχοντος μέτρου, καν 
ξηραΐνων ἓν ἁμετρίᾳ τὸ ὑποχείμενον, χαὶ νοσώδεις 
αἰτίας πολλάκις ἐξεργαζόμενος, καὶ τοῖς ἐμπαθεστέ- 
pots τῶν ὀφθαλμῶν προσεπιτρίθων τὴν νόσον, xal 
διά τῆς σήψεως τῶν ὐγρῶν, βλαδερά τε xat ἀηδῃ τινα 
ζωογονῶν Ev τῇ χατεφθαρµένῃ τῶν ὑγρῶν σηπε- 
δόνν. 

Οὐχοῦν, χαθὼς εἴρηται, μόνον Ex πάντων ὣς χαλὸν 
προαιρεῖσθαι χρῆ, ὃ πάντοτε xaX πᾶσιν ὁμοίως ἐν τῇ 
τοῦ χαλοῦ καθορᾶται φύσει, ἀεὶ τοιοῦτον ὃν, xa oo 
πρὸς τὰς ἔξωθεν περιστάσεις µεταδαλλόμενον. Περὶ 


tatur. Nam quz ex prava quadam opinione viden- p.YXp τῶν ἄλλων ὅσα χατά τινα πρὀληψιν ἁλογωτέραν 


tur bominibus hona, ut que ad corpus, ad res ex- 


ternas, ad robur, ad pulchritudineim, ad splendo- 


rem, ad opes, ad potentiam et gloriam pertinent, 
et alia ejusdem generis, cuu per se perspicua sint, 
silentio pretereunda censeo, ne tot rebus ex se 
claris enumerandis frustra. laborem insumam. Quis 
enim ignorat, quam celeriter form: dignitas de- 
florescat, quam brevi corporis robur exstinguatur, 
quam facile principatus dominum mutent, quam 
caducus et fragilis sit gloria splendor, quam stul- 
tum ac vanum hominum in cumulanda pecunia 
studium, qui οὗ inanem quamdam raramque spe- 
cien), in tam 3bjectis rebus bonuimn esse positum 
arbitrentur? His ita censtituUs, considerandum 


χαλὰ τοῖς ἀνθῤώποις δοχεῖ, περὶ σῶμά τέ φημµι xal 
τὰ ἔξωθεν, οἷον ἰσχύς τε καὶ χάλλος καὶ γένους λαμ- 
πρότης, χρηματά τε xal δυναστεῖαι xat περιφάνειαι, 
xai πάντα τὰ τοιαῦτα, ὡς αὑτόθεν πᾶσιν ὄντα φανερὰ, 
σιωπᾷν οἶμαι χρῆναι, xaX μὴ µάτην διὰ τῶν ὁμολο- 
γουµένων ὄχλον ἐπεισάγειν τῷ λόγῳ. Τίς γὰρ οὐκ 

olüs τοῦ χάλλους τε xal τῆς δυνάµεως τὸ ὠχύμορον, ' 
j| τῆς δυναστείας τὸ εὐμετάπτωτον, f| τῆς δόξης τὸ 
ἀνυπόστατον, ἢ τὴν µαταίαν πρὸς τὰ χρήματα τῶν 
ἀνθρώπων προσπάθειαν, παρ) ὧν διὰ τὸ εὔχρουν τε 
xa τὸ σπἀνιον, &y ποιαῖς ὕλαις τὸ χαλὸν ἑνομίσθης 
Τούτων δὲ οὕτως ἡμῖν διηρθρωµένων, σχεπτέον Ἂν εἴη 
περὶ τῆς παρούσης ζωῆς, ταύτης φημὶ 68 διὰ σαρχὸς 
ἑνεργουμένης, εἴἶτε τοιουτόν ἔστιν ὡς CV τῷ χαρα- 


501 


DE MORTUIS. 


902 


Xvhpt τοῦ χαλοῦ θεωρεῖσθαι, εἴτε xai ἑτέρως ἔχει. A videtur, an presens hac vita, quam in carne degi- 


& Ὑὰρ εὑριόχόμενον περὶ αὑτῆς ὑπὸ τοῦ λόχου, 
ὁδηγήσει πάντως τὴν τῶν ἐπεσχεμμένων διάνοιαν, 
ὅπως Xp περὶ τὴν ἐνθένδε µετανάστασιν ἔχειν. "Εστι 
τοίνυν dj τοῦ σώματος ἡμῶν ζωὴ, πλήρωσίς τε καὶ 
χένωσις διχόθεν ἐνεργουμένη * ἡ μὲν διὰ βρώσεώς τε 
χαὶ πόσεως, ἡ δὲ διὰ τῆς τοῦ ἀέρος ὀλχῆς τε xal 
ἀποποιῄσεως, ὧν ἄνευ ἡ χατὰ σάρχα ζωὴ συστῆναι 
φύσιν οὐκ ἔχει. Τότε γὰρ τοῦ (fjv ὁ ἄνθρωπος παύε- 
ται, ὅταν d tiov ἑναντέων τούτων διαδοχ] µηχέτι 
διοχλῇ τὴν φύσιν. Ἵσταται γὰρ μετὰ τοῦτο καθόλου 
7j τοιαύτη ἑνέργεια, οὐδενὸς τῶν ἔξωθεν £v τοῖς νεχρω- 
θεῖσιν οὔτε εἰσρέοντος, οὔτε ἀπογινομένου, ἀλλὰ πρὸς 
τὰ συγγενῆ στοιχεῖα τοῦ ἐκ τούτων συνεστηχότος σώ- 
µατος διαχριθέντος xal ἀναλύσαντος, ἠρεμεῖ τὸ λοι- 
πὸν OU ἡσυχίας fj φύσις, τῷ οἰχείῳ στοιχείῳ προσ- 
αναπαύσασα τὸ συγγενὲς xal ὀμόφυλον, τῇ yf τὸ 
Τεῶδες, χαὶ τῷ ἀέρι τὸ ἴδιον, χαὶ τῷ ὑὐγρῷ τὸ οἰχεῖον, 
χαὶ τῷ θερμῷ τὸ χατάλληλον. Μηχέτι γὰρ τοῦ ὄγχου 
τοὺ ix τῶν ἑτερογενῶν συνεστηκότος, βιαίως τε xal 
χατηναγκασµένως συμπεπλεγµένου, ἀλλὰ. κατ ἐξου- 
clay ἑχάστου τῶν kv ἡμῖν πρὸς τὴν: οἰχείαν ἑστίαν 
ἐπανελθόντος, παύεται ἀπὸ τούτου ἡ φύσις, συν- 
έχουσα βιαίως ἐν αὑτῇ τῶν ἀλλοφύλων τὴν συμφυῖαν. 
El δέ τις xa τὸν ὕπνον, xal «hv ἐγρήγορσιν πρὸς τὸ 
τῆς ζωῆς ταύτης εἶδος μετὰ τῶν εἰρημένων. παρα- 
λαμθάνει, οὐχ ἔξω τῆς ἀληθείας τὸν λέγον ποιῄσε- 
ται. Κάμνει γὰρ xal διὰ τούτων ἡ φύσις, ἀεὶ mp; 
τὰ ἑναντία µεθελχοµένη, xal νῦν «μὲν λυοµένη τῷ 


ὕπνῳ, πάλιν δὲ τοναυµένη διὰ τῆς ἐγρηγόρσεως, δι C 


ὧν ἀμφοτέρων πρὸς τὲ κενοῦσθαι xal πληροῦσθαι πα- 
ῥασχευάζεται. El τοίνυν πλήρωσίἰς τε xai χένωαις τῆς 
ζωῆς ἡμῶν ἐστι τὸ ἰδίωμα, καλῶς ἂν ἔχοι τὸν προὸ- 
ῥηθέντα περὶ τῆς τοῦ καλοῦ κρίσεως χαρακτῆρα νῦν 
ἀντεξετάσαι τοῖς τῆς ζωῆς ἰδιώμασιν, ὥστε χατιδεῖν 


εἴτε τὸ ἀληθινάν ἐστιν ἀγαθὸν ἡ ζωὴ αὕτη, εἴτε καὶ 


ἄλλο τι παρὰ τοῦτο. "Ότι μὲν οὖν καθ ἑαυτὴν ἡ πλή- 
βωσις οὐκ ἂν εἰχότως kv τῇ τοῦ καλοῦ φύσει χριθείη, 
πᾶσι δήλον τὸ τοιοῦτόν ἐστιν, ἐκ τοῦ xal τὸ ἑναντίον 
αὐτῇ, λέγω δὲ τὸ χενοῦσθαι, χαλὸν εἶναι νοµίζεσθαι. 
Ἐπὶ γὰρ τῶν ἀλλήλων ἐκ τοῦ ἑναντίου ἀντικαθεστη- 
χότων, οὐκ ἔστι δυνατὸν τὸν τοῦ καλοῦ λόγον ἐπίστς 
τοῖς ἀντιχαθεστῶσιν ἁρμόζεσθαι * ἀλλ εἰ τοῦτο χα- 
Mv εἴη κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, τὸ ἀντιχείμενον αὐτῷ 
πάντως ἔσται xaxóv. ᾽Αλλὰ μὴν ἐνταῦθα ἐπίσης mao" 
ἑχατέρου τούτων τὸ χρήσιµον ἡ φύσις ἔχει. Οὐχ ἄρα 
τὸν τοῦ καλοῦ ὁρισμὸν δἐξασθαι δυνατῶς ἔχει, οὔτε 
7| πλῄρωσις, οὔτε ἡ χένωσις, Οὐκοῦν ἄλλο τι παρὰ 
τὸ ἀγαθὸν ἀποδέδειχται εἶναι ἡ πλήρωσις. Οὔτε γὰρ 
παντὶ, οὔτε πάντοτε, οὔτε χατὰ πᾶν εἶδος αἱρετὸν 
εἶναι τὸ τοιοῦτον παρὰ πάντων ὡμολόγηται. Οὐ µόνον 
Υὰρ ἐν τοῖς βλαπτικοῖς γενέσθαι τὸν κόρον ἑστὶν ὁλέ- 
θριον, ἀλλὰ xax τὸ ἐν τοῖς καταλλήλοις παρελθεῖν τῇ 
ἀμετρίᾳ τὸ χρήσιµον, χινδύνων πολλάκις xaX διαφθο- 
ρᾶς αἴτιον γίνεται. Καὶ εἴ ποτε πληθωριχῆς χατα- 
στάσεως ἐπιζητούσης τὴν κένωσιν, ἄλλη τις πληθώρα 
τὴν οὖσαν ἐπιφορτίσειεν, σωρεία Ὑίνεται xaxov τὸ 
τοιοῦτον, εἰς ἀνήχεστα προϊοῦσα πάθη. Οὐχοῦν οὔτε 
παντὶ, οὔτε πάντως ἀγαβάν τί ἔστιν ἡ πλήρωσις, 


mus, talis sit, ut ei nola boni conveniat, an con- 
—ra: quod enim de ipsa disputando reperietur, 
considerantium animos erudiet quomodo in eo- 
rum discessu qui ex illa migrant, affici oporteat. 
Est igitur nostri corporis vita, repletio atque ex- 
inanitio, quze quidem dupliciter fiunt, tum per 
cibum et potum, tum per aeris altractionem et emis- 
sionem. Sic euin nalura comparatum est, ut sine 
his in carne vivere nequeamus. Nam tunc hominem 
vita deserit, quando horum contrariorum succes- 
sio naturam ,non mniovet. Talis enim actio cessat 
universa, cum nihil extrinsecus in defunctis nec 
influat, nec effluat; cumque singulae cadaveris par- 
tes in cognata sibi elementa recedant ac dissolvan- 
(ur, natura deinceps conquiescit, suas cuique ele- 
mento cognatas ac similes partes restituens, terrz, 
quod terrenum est; quod aereum, aeri; aque, 
quod ex aqua constat ; et igni, quod illius est pro- 
prium. Etenim cum illa corporis moles, qu:& per 
vim ex diversis generibus coacta concretaque erat, 
non amplius consistat, sed omnes illius partes ad 
suas quzque sedes reverse sint, nalura, que ex 
illa constabat, violentamque diversorum generum 
conjunctionem continebat, finem habet. Si quis ap- 
tem post illa quae dicta sunt, buic generi vitae so- 
mnum et vigiliam adjunxerit, a veritate non aberra- 
bit. Nam his quoque natura laborat, assidueque 
iu contraria distrahitur, dum vel somno solvitàür, 
vel vigilia rursum confirmatur : hac enim vicis- 
situdine ad exinaniendum, replendumque dis- 
ponitur. Quamobrem si vite nostre proprium 
illud est, ut a repletione, exinanitioneque pendeat, 
non alienum erit ut boni notam et indicium cum 
his qui istius vitde propria sunt, conferamus, dis- 
piciamusque utrum ipsa sint verum bonum, an 
aliud quidpiam ab illis diversum. Quod autem ipsa 
per se repletio boni naturz non quadret, omnihus 
vel ex actione illi contraria perspicuum fit, exina- 
nitionem dico, quam aque bonam arbitrantur. 
Nam boni ratio ac definitio talis est, ut duobus in-« 
ter se contrariis nequeat convenire, sed si uni 
quadret ut bono, ab altero tanquam malo prorsus 
abhorreat. Hic autem. in utroque natura suam uti- 


D litatem babet. Quare boni definitionem nec reple- 


tio suscipit, nec exinanitio. Quocirca aliud quiddam 
quam ipsum bonum, est ipsa repletio; cum nec 
woique, nec semper, nec in omnibus omne genus 
ipsins a eunctis expelendum judicetur. Non solum 
enim noxiis cibis expleri perniciosum est, sed etiam 
in bonis et convenientibus mediocritatis usum 
transilire, plerumque periculum et damnum affert. 
Quod si cum corpus repletum est, levarique desi- 
derat, alio adhuc oneretur cibo, tum vero contracto 
malorum cumulo in morbos incidit desperatos et 
insanabiles. ltaque nec semper, nec plane bonum 
est repletio, sed ad aliquid, et aliquando usui est, 
ef in quantitate quwitateque consistit ejus uti: 
litas. 


ἀλλὰ xal πρός τι, xal ποτε, καὶ χατὰ zb ποσόν τε xai τὸ ποιὸν, τὸ ἓξ αὐτοῦ γίνεται χρήσιµον. 


525 S. GREGORII NYSSENI 504 


Eodem pacto et contrariam huic exinanitionem A Οὕτω 5' ἄν τις εὕροι χαὶ τὸ ἐξ ἐναντίου νοούμµενον, — 


reperies periculosam iis quí a moderata ejus usu 
recesserint, non inutilem tamen, si prudenter adhi- 
beatur, et eatenus fiat, quatenus ratio quantitatis, 
et qualitatis, e& temporis postulabit. Constat igitur 
ex iis quz dicta sunt, cum boni nota non congruere 
vitam istam, quam vivimus ; ex quo sequitur, disces- 
suu ab ea non esse sejunctionem ab ullo bono. Nam 
id, quod vere, et proprie, et primo bonum dicimus, 
nec repletio est, nec inanitio, quas aliquando, et ad 
aliquid, et in quibusdam tantum utiles demonstra- 
vimus, quibus vere boni nota non convenit. 


χἐνωσίς ἐστιν, οὔτε πλήρωσις ' ἅπερ xal ποτε, χαὶ πρός tt, καὶ ἐπί τινων ἀποδέδειχται χρήσιμα, olg οὐχ : 


ἔπεστιν ὁ τοῦ ἀληθινῶς ὄντος ἀγαθοῦ χαρακτήρ. 


Quamobrem cum vere bonum οἱ quod non est Ὦ 'Enxet οὖν τῷ ἀληθῶς ἀγαθῳ πρὸς «b μὴ ἀληθῶς | 
ἀγαθόν ἐστιν f) ἀντίθεσις , ἅμεσος δὲ τῶν δύο τούτων | 
fj ἑναντίωσις” ἀχόλουθον ἂν εἴη τοῖς χωριζομένοις τοῦ | 
μὴ ἀληθῶς ὄντος χαλοῦ, πρὸς τὸ τῇ φύσει καλὸν ἐν- 
θένδε πιστεύειν τὴν µετάστασιν γίνεσθαιε, ὃ πάντοτε — 
xai παντὶ xal διὰ πάντων ἐστὶν ἀγαθὸν, οὔτε χατὰ ἱ 
καιροὺς, οὔτε ἐπί τινων, οὔτε διά τι, ἀλλ ἀεὶ χατὰ 


vere bonum, ita contrarium sit, ut nullum inter 
ea medium detur, consentaneum est eos Qui a 
non vero discedunt bono, ad verum illud bonum 
accedere , quod semper, et omnibus , et omnino 
sit bonum, nec pro tempore, aut aliqua ex parte, 
aut in quibusdam, aut propter aliquid, sed sem- 
per, in eisdem , et eodem modo sese habeat. Ad 
hoc igitur anima humana a vita corporea profici- 
scitur, et a presenti diversum vite statum asse- 
quitur : quem nos, qui cam carne conjuncti sumus, 
plane intueri non possumus, ex comparatione ta- 
ien istius vite, conjectura quadam illius fieri po- 
test. Neque enim erit concreta aliqua corporis 
erassitudo, nec ulla contrariorum  concurrena 


sequalitas elementorum , quorum zqualis ac. mu- € 


tua pugna constitutionem nostram , valetudinem- 
que conservat. Nam si eorum aliquod vel redun- 
det, vel deficiat, natura perturbatur, ac morbis 
afficitur. llla autem vita nec inedia laborat, nec 
cruditate, nec frigore, caloresve aut alias aerig 
injurias sentit, et illic agitur, ubi ab omnibus 
istis laboribus necessariis liberi erimus. Neque 
enim aut agro colendo, aut navigando defatigabi- 
mur; non mercatura, non ulla quaestu coinqui- 
nabimur : sed ab sdifieandi, texendi, omnique 
sordidarum artium miseria vacui tranquillam , ut 
Paulus ait, ac quietam agemus vilam ; non terra, 
non t:ari pugnabimus ; non equitatu, non pedi- 
fatu manus conseremus ; in apparitibus bellicis 
non occupabimur , non exigemus tributa; non 
fossa, non muro nos niuniemus ; sed ab omnibus 
ejusmodi laboribus et molestiis remotissimi , nec 
habebimus ullum ipsi negotium, nec exhibebimus 
alteri. lllic enim nec servitus, nec doiminatus, 
nec paupertas , nec divitie , nec generis splendor , 
aut obscuritas , nec privatorum humilitas , nec di- 
gnitas magistratuum , nec ulla talis fortunze, con- 
ditionis, et ordinis differentia locum habet. Et- 
enim omnium ejusmodi rerum necessitatem exclu- 
dit illa vita, quz materiz expers nulla re eget, 
in qua naturam animi non ex sicco bumidoque 
eonstare, sed ex divine nature cegnitione, et 
hujusce spiritus aerii loco, vero illo sanctoque 
5j ritu frui nop anV'gimus. Qua quidem bona non 


τὸ xatà τὴν χένωσιν λέγω, xaX χινδυνῶδες τοῖς ὑπο 
µένουσιν, εἰ παρέλθοι τῇ ἁμετρίᾳ τὸ χρῄσιµον, xol 
πάλιν οὐχ ἀνονήτως γινόμενον, εἰ πρός τι τῶν ὠφε- 
λούντων συμβαίνει, τοῦ τε καιροῦ xal τοῦ ᾿ποσοῦ xal 
τοῦ ποιοῦ συμπαραλαμβανομένου πρὺς τὸ τῆς χενώ- 
σεως χρἠσιµον. Ἐπειδὴ τοίνυν o9 συµδαίνει mpb τὸν 
τοῦ χαλοῦ χαραχτῆρα τὸ τῆς ζωῆς ταύτης εἶδος, ᾧ 
βιοτεύομεν * ὁμολογούμενον ἂν cfr διὰ τῆς τῶν εἰρη. 

ένων ἀκχολουθίας, ὅτι οὐδενὸς ἀγαθοῦ χωρισμός ἐστιν 


ἡ £x τοῦ τοιούτου βίου µετάστασις. Φανερὸν γὰρ ὅτι . 


τὸ ἀληθινῶς xat χνρίως xal πρώτως ἀγαθὸν, οὔτε 


τὰ αὐτὰ χαὶ ὡσαύτως Éyov. Πρὸς τοῦτο τοίνυν µέτει- 
σιν ἀπὸ, τῆς σαρχώδους ζωῆς ἡ ἀνθρωπίνη duyh, ἅλ- 
λην τινὰ βίου κατάστασιν ἀντὶ τῆς παρούσης µετα- 
λαμθάνουσα, ἣν δι) ἀχριθείας μὲν Ιδεῖν, ἥτις ἐστὶ, 


τῇ σαρχὶ συγχεχραµένοις ἀμήχανον * &x δὲ τῆς χατὰ . 


τὸν βίον τοῦτον γνωριξοµένων ὑπεξαιρέσεως δυνατόν 
ἐστι στοχασµόν τινα δι) ἀναλογίας ἀναλαθεῖν. Οὐχέτι 
γὰρ ἔσται σωματικῇ παχύτητι συμπεπλεγµένη, οὔτε 


τῇ ἰσοχρατείᾳ τῶν ἀντιστοιχούντων ἐμθιοτεύουσα, - 
ὧν ἡ ἱσόῥῥοπος πρὸς ἄλληλα μάχη, τὴν σύστασίν τε 
ἡμῶν xal τὴν ὑγίειαν ποιεῖ. Ὁ γὰρ πλεονασμὸς τῶν - 


ἑναντίων τινὰς xat ἡ ἔλλειψις, πάθος xat ἆ ῥῥώστημα 
€f φύσεως γίνεται * Ev fi οὐδὲν οὔτε σνστέλλεται χὲ- 
νούµενον, οὔτε δυσφορεῖ φορτιζόμενον * ἀλλὰ xal τῶν 


ἐχ τοῦ ἀέρος ἀηδῶν ἔξω παντάπασι γίνεται, κρύους 


τε λέγω xal θάλπους, xal πάντων τῶν χατὰ τὸ bvav- 


τίον νοουµένων ἁπηλλαγμένη kv ἐχείνοις δὲ vtvo- 


µένη, ὅπου πάντων τῶν ἀναγκαίων χαµάτων ἔλευ- 
θέρα τε xal ἄνετός ἐστιν ἡ ζωή” οὐ διὰ γεωργίας 


χαχοπαθοῦσα, οὐ τοὺς διαποντίους ὑπομένουσα πὀ- ᾿ 


νους, οὐ διὰ τῆς ἐμποριχῆς χαπηλείας ἀσχημονοῦσα΄ 


ας πμ μμ 


οἰκοδομιχῆς τε xal ὑφαντιχῆς, xat τῆς τῶν βαναύσων 


τεχνῶν ταλαιπωρίας χεχωρισµένη, Ἡρεμόν τινα xot 
ἠσύχιον διάχει βίον, χαθὼς ὁ Παῦλός φησιν, οὐχ 
ἱππομαχοῦσα, οὗ ναυμαχοῦσα, οὐ συστάδην διὰ τῆς 


πεζικῆς παρατάξεως συμπλεχοµένη, o0 πρὸς χατα- ͵ 
σχευὴν ὅπλων ἁσχολουμένη, οὐ φόρους ἐχλέγονσα, 


οὗ τάφρους xal τείχη κατασχευάξουσα, ἀλλὰ πάντων 


τῶν τοιούτων ἀτελής τίς ἐστι xai ἐλευθέρα. Μήτε | 


ἔχουσα πρᾶγμα, μήτε παρέχουσα, ἓν Tj δουλεία τε 
xal χυριότης xal πενία, εὐγένειά τε καὶ δυσγένεια, 
χαὶ ἰδιωτικὴ ταπεινότης, xat ἀδιωματιχὴ δυναστεία, 


xai πᾶσα τοιαύτη ἀνωμαλία χώραν οὐχ ἔχει. Παρ- 


αιρεῖται γὰρ πάντων τούτων xdi τῶν τοιούτων τὴν 
ἀνάγχην, τὸ ἀνενδεὲς τῆς ζωῆς ἐχείνης xai ἄὔλον, Ev 
fj τὸ διακρατοῦν τῆς φυχῆς τὴν ὑπόστασιν, οὗ ξηροῦ 
τε xal ὑγροῦ τινός ἐστι µετουσία, ἁλλ᾽ ἡ τῆς θείας 
φύσεως χατανόηοις, ἀντὶ δὲ τοῦ ἐγαερίου πνεύματος. 





506 


DE MORTUIS. 


906 


του ἀληθινοῦ τε xal ἁγίου Πνεύματος εἶναι τὴν xot- A immutantur ad similitudinem eorum qus sunt in 


wovíav οὐκ ἀμφιδάλλομεν. "v ἡ ἁπόλαυσις οὐχ 
ἐνηλλαγμένη καθ᾽ ὁμοιότητα τοῦ τῇδε βίου διὰ τῆς 
ἕξεως xal* στερῄήσεως γίνεται, εἰσχρινομένη τε καὶ 
ἀποποιουμένη, ἀλλ) ἀεὶ πληρουµένη καὶ οὐδέποτς 
περιγράφουσα χόρῳ τὴν πλήρωσιν. 'Afaghc γὰρ ἡ 
νοερὰ τρυφῇ, xal ἀπλήρωτος πάντοτε ταῖς ἐπιθυ- 
µίαις τῶν µετεχόντων ἀχορέστως ἐπιπλημμυρίζουσα. 
Διὰ τοῦτο µάκαρία εἰς ἐστιν ἐχείνη fj ζωὴ xal ἀχή- 
ρατος, μηχέτι ταῖς τῶν αἰσθητηρίων ἡδοναῖς πρὸς 
την τοῦ χαλοῦ χρίαιν ἐμπλανωμένη. Τί τοίνυν ἐστὶ 
σχυθρωπὸν ἐν τῷ πράγματι, δι ὅ τῇ µεταστάσει τῶν 
ἐπιτηδείων ἐπιστυγνάζοµεν; εἰ μὴ τοῦτό τις ἄρα λυ- 
πηρὸν ἡγεῖται, ὅτι πρὸς τὸν ἁπαθῆ τε καὶ ἀνενόχλη- 
τον βίον αὐτοῖς f; µετάστασις Ὑένεται, ὃς οὔτε πληγῶν 


πας vita, dum ea vel assequimur, vel amittimus , 
dum injicimus, vel ejicimus ; sed nunquam explent, 
nunquam satiant. Animi namque delici:te non sunt 
graves, nec fruentium desiderio ullam unquam affe- 
runt satietatem. Jdeoque beata est illa vita , atque 
Hnmortalis, quippe qua sensuum libidine non 
fallitur in bonis dijudicandis. Quid igitur est in 
ipaa re mali, quamobrem amicorum et familiarium 
obitu doleamus? nisi quis dolendum existimat , 
quod ad vitam perturbationum ac miseriarum exper- 
tem proficiscuntur, in qua plagarum dolores non 
metuunt , non ignis minas , non ferri vulnera , non 
terr: motus, aut naufragii , aut servitutis calami- 
(ates, ron immanium ferarum impetus , non vene- 


ὀδύνας προσίεται, οὗ πυρὸς δέδοιχεν ἀπειλὴν, οὐ τὰ B natos ac pestiferos serpentium aculeos morsusque 


διὰ σιδήρου τραύματα, οὐκ ἀπὸ σεισμῶν xal ναυα- 
ίων καὶ αἰχμαλωσιῶν συμφορὰς, οὐ τὰς τῶν ὦμο- 
θόρων θηρίων προσθολὰς, οὗ τὰ τῶν ἑρπυστικῶν τε 
xai ἱοδόλων χέντρα καὶ δήγµατα. Ἐν ᾧ οὖδεὶς οὔτε 
ἐξογκοῦται τῷ τύφιρ, οὔτε πατεῖται Ey ταπεινότητι, 
οὔτε ὑπὸ θράσους ἐχθηριοῦται, οὔτε ὑπὸ δειλίας xa- 
ταττοεῖται, οὔτε τῇ ὀργῇ περιοιδαίνει, ζέων τῷ θυμῷ 
xal µαινόµενος, Όῦτε χλονεῖται ὑπὸ τοῦ φόδου, ἀν- 
εισχεῖν πρὸς τὴν τοῦ χρατοῦντος ὁρμὴν o0 δυνάµενος. 
Ἐν ᾧ φροντὶς οὐχ ἔστιν ofa τῶν βασιλέων τὰ Ίθη - 
τίνες αἱ νοµοθεσίαι, οἷοι τῶν τρόπων οἱ ἐπὶ τῶν 
ἀρχῶν τεταγµένοι, ola τὰ διαγράµµατα, πόσος 5 
ἐτήσιος φόρος * οὔτε εἰ πολλὴ γέγονεν ἑπομόρία, xa- 
ταχλύζουσά τῇ ἀμετρίᾳ τὸ γεωργούμµενον, οὔτε εἰ 


reformidant. In qua nemo inflatur superbia , nemo 
bumilitate deprimitur, nemo effertur audacia, 
nemo timore concutitur, nemo mec iracundia 
estuans et insaniens excandescit, nec superantis 
impetum sustinere non valens metu contremiscit. 
In qua nulla sollicitudo est, quales sint regum 
mores , a quonam ferantur leges , quibusve magi- 
stratus committantur, quis decreta fiant, que 
quotannis imponantur tributa, aut ne immoderata 
imbrium pultitudo sata deprimat, grandove labo- 
Tum susceptorum spem auferat, aut siccitate, qua 
nata sunt, exareseant. Aliorum item malorum, 
qua hic sunt, apud eos nullus est timor. Neque 
aut orbitatis tristitia , aut viduitatis molestia per- 


χάλαξα τὰς ἑλπίδας τῶν γεωπόνων ἠχρείωσεν, οὔτε C tarbantur. Illic ex tam multis morborum generibus 


εἰ αὐχμὺὸς ἐπιχρατήσας ἀποξηραίνει πᾶν τὸ φυόµε- 
vov. ᾽Αλλὰ xal τῶν λοιπῶν τοῦ βίου χακῶν πᾶσαν 
ἄδειαν ἔχει. Ὀρφανίας τε γὰρ «b σχυθρωπὸν οὐ λυ- 
πεῖ τὴν ζωὴν ἑἐχείνην, τὰ Ex χηρείας χαχὰ χώραν 
οὐκ ἔχει' ἀργοῦσι δὲ καὶ αἱ πολύτροποι τοῦ σώματος 
ἀῤόιωστίαι, οἵ τε κατὰ τῶν εὐημερούντων φθόνοι, 
xai al κατὰ τῶν [δυσπραγούντων ὑπεροφίαι, xai 
πάντα τὰ τοιαῦτα τῆς ζωῆς ἐχείνης ἐξώρισται; ἰσ- 


quibus corpora nostra vexantur, nullus adest. 
lilic nec felicibus invidetur, nec despiciuntur ca- 
lamitosi. Omnes bz denique, et id genus alise 
miseris absunt ab illa vita quam longissime. 
Contra vero juris et legum zequabilitas cum summa 
libertate et pace in eo animoruim populo versatur, 
cum illud quisque habeat , quod cujusque voluntas 
exoptat. 


πγορία δέ τις xal ἰσανομία διὰ πάσης ἐλευθερίας εἱἰρηνιχῆς, τῷ τῶν ψυχῶν Ófjpup συμπολιτεύεται’ ἐκεῖνο 
"ἑκάστου ἔχοντος, ὅπερ ἂν ἑαυτῷ ἑτοιμάσῃ Ex προαιρέσεως. 


El δέ τι χεῖρον Ex τινος ἁἀθουλίας τινὶ.παρασχευα- 
σθῇ ἀντὶ τοῦ χκρείττονος, ἀναίτιος τῶν τοιούτων ὁ θά- 
νατος, xat' ἐξουσίαν τὸ δοχοῦν ἑλόμενος τῆς προαι- 
ρἐσεως. Ὑπὲρ τίνος οὖν δυσχεραίνουσιν οἱ θρηνοῦν- 
τες τὸν ἁποιχόμενον; Καὶ μὴν εἰ παντάπασιν ἐχαθά- 
ρενεν πάσης ἐμπαθοῦς διαθέσεως ὁ συναποδυσάµενος 
τὴν ἡδονήν τε xal τὴν λύπην μετὰ τοῦ σώματος’ 
ἐχεῖνος ἂν διχαιότερον τοὺς περιόντας ἑθρήνησεν, ot 
ταὐτὸν πάσχουσι τοῖς ἓν δεσµωτηρίῳ διάγουσιν’ οὓς 
fj πρὸς τὰ σχυθρωπὰ συνήθεια, χαὶ ἡ συντροφία τοῦ 
ζόφου, προσηνές τε xal ἄλυπον τὸ παρὺν νοµίζειν 
ἐποίησεν. Καὶ τυχὸν xáxelvot τοῖς τῆς φυλακῆς ἐχδαλ- 
Ἰομένοις ἐπιστυγνάξουσιν, ἀγνοίᾳ τῆς φαιδρότητος 
τος ἐχδεχομένης τοὺς ἁπαλλαχέντας τοῦ ζόφον. El 
γὰρ Ίδεσαν τὰ ἐν τῷ ὑπαίθρῳ θεάµατα, τό τε αἴθριον 
χάλλος, καὶ τὸ οὐράνιον ὕψος, xai τὰς τῶν φωστήρων 
αὐγὰς, την τε τῶν ἁστέρων χορείαν, χαὶ περιόδους 
ζλιακὰς, xal τὸν σελτναῖον δρόµον, χαὶ τὴν πολνειδῆ 


Quod si quis ob inopiam consilii, ac stultitiam 
suam pro bono malum amplexus sit, nallam ejus 
rei mors culpam sustineat, cum liberum cuique 
fuerit, quod vellet eligere. Cur igitur merent, qui 
obeuntes lamentationibus prosequuntur ? Certe nisi 
ab omni perturbatione liberi essent, qui una. eum 
corpore voluptatem et dolorem exuerunt, tequius 
illi superstites miserarentur, cum non aliter affecti 
sint, quam ii qui in carcere conclusi vivunt. Mu- 
tua enim res asperas perpetiendi, in tenebrisque 
vivendi consuetudine devincti, deceptique, molesta 
et injucunda non putant, quz perferunt. Itaque si 
qui ejiciantur e earcere, eorum vicem fortasse 
reliqui dolent, ignorantia splendoris illius ad quem 
veniunt, qui ab eorum tenebris discedunt. Etenim 
si quze sub die spectacula cernuntur, cognovissent, 
$i pulchritudinem ztheris, si cceli sublimitatem, si 
nitorem siderum, stellarum choreas, solis ambi- 


5017 


$. GREGORII NYSSENDL 


508- 


tum, lunzeque cursum ; si eorum, quz terra gignit, A τῆς γῆς ἐν τοῖς βλαστήµασιν ὥραν, καὶ την fjoctav 


tàin varia pulchraque genera, si jueundum maris 
aspectum, cum nullis ventorum flatibus (turbatur, 
sed leniter crispatur, et tanquam pulehre depictum 
splendet: si pulchra tum privata tum publica zedifi- 
cia, quibus magniflez? ac splendid: civitates ex- 
ornantur: hzc, inquam, et his similia si cogno- 
vissent, qui in carcere continentur, non dolerent 
vicem eorum, qui priores e custodia dimissi sunt, 
tanquam a bono aliquo discessissent.: contra potius, 
qui egressi essent, miseram infelicium inclusorum 
vitam commiserarentur. Eodem modo qui istius. 
vitz? carcere liberati sunt, si fieri potest, ut dolendo 
lacrymandoque suam erga calamitosos misericor- 
diam ostendant, videntur mihi lamentationibus et 
lacrymis commiserari conditionem illorum, qui in 
istius vite molestiis ac doloribus detinentur, quod 
res illas pulcherrimas, et a materia remotissimas, 
qui supra mundum hunc sunt, non conspiciant, 
nempe thronos, principatus, dominationes, ange- 
lorum exercitus, piorumque cetus, ac supremam 
illam civilatem, celeberrimumque supra colum 
conventum illorum, qui in ea descripti sunt. Nam 
illa, que his omnibus prastat, pulchritudo, quam 
ab jis, qui mundo sunt corde !, perspici asseruit 
qui non mentitur, major est, quam ulla, spe con- 
jecturave concipi valeat. Neque vero id solum in 
nobis gemitu, doloreque dignum putant, qui hinc 
decesserunt, sed multo magis, quod cuim tam multis 


τῆς θαλάσσης ὄψιν, Ev λειοειδεῖ τῇ αὐγῇ δι᾽ fipepatou 
τοῦ πνεύματος γλαφυρῶς ἐπιφρίσσουσαν, τῶν τε 
χατλ τὰς πόλεις οἰχοδομημάτων τὰ χάλλη, τά τε ἴδια 
xai τὰ δηµόσια, δι ὧν αἱ λαμπραί τε xal πολυτελεῖς 
τῶν πόλεων χαλλωπίζονται; εἰ ταῦτα τοίνυν δεσα, 
καὶ τὰ τοιαῦτα οἱ ἐνταχθέντες τῷ δεσµωτηρίῳ , οὐχ 
ἂν τοὺς ix τῆς φυλαχΏς προαγοµένους ὡς ἀγαθοῦ 
τινος χωριζοµένους ἀπωλοφύροντο" ὅπερ οὖν εἰχὸς 
τοὺς ἔξω τοῦ δεσμωτηρίου περὶ τῶν ἔτι χαθειργµέ- 
vox διανοεῖσθαε, ὡς ἐλεεινῇ προσταλαιπωρούντων τῇ 
ζωῇ. Οὕτω µοι δοχοῦσι χαὶ οἳ τῆς τοῦ βίου τούτου 
φυλαχῆς ἔξω γινόµενοι , εἴπερ ὅλως δυνατὸν ἣν αὖὐ- 
τοῖς διὰ δαχρύων ἑνδείξασθαι τὴν πρὸς τοὺς xaxo- 
παθοῦντας συµπάθειαν, θρηνεῖν xa δαχρύειν τὸν ἓν 
ταῖς ὀδύναις τοῦ βίου τούτου παρατεινόµενον, ὅτι μὴ 
ὁρῶσι τὰ ὑπερχόσμιά τε χαὶ ἄΌλα χάλλη, θρόνους τε 
καὶ ἀρχὰς, ἐξουσίας, καὶ χυριότητας, xaX στρατιὰς 
ἀγγελιχὰς xal ἐχχλησίας, xaX τὴν ἄνω πόλιν, xat τὴν 
ὑπερουράνιον τῶν ἀπογεγραμμένων πανἠγυριν. Τὸ 
γὰρ ὑπερχείμενον τούτων Χάλλος, ὃ τοὺς χαθαροὺς 
τῇ χαρδίᾳ βλέπειν ὁ ἀφευδὴς ἀπεφήῆνατο λόγος, κρεῖτ- 
τόν τε πάσης ἐλπίδος ἐστὶ, xal τῆς Ex στοχασμῶν 
θἰχασίας ἀνώτερον. OO τοῦτο δὲ µόνον στεναγμῶν τε 
xai λύπης ἄξιον ἐφ᾽ ἡμῖν τοῖς μεταστᾶσιν ἂν ἑνδ- 
µίσθη, ἀλλ) ὅτι τοσούτων ἀλγεινῶν περιχειµένων τῷ 
Bp, τοσαύτη τις ἐντέτηχεν αὐτοῖς fj περὶ τὰ μοχθηρὰ 
συνδιάθεσις, ὅτι οὐχ ὡς ἀναγχαίαν τινὰ λειτουργίαν 
τὴν προσδολὴν αὐτῶν φέρουσιν, ἀλλ᾽ ὅπως ἂν εἰς τὸ 


zrumnis miseriisque referta sit mortalium vita, ᾳ διηνεχὲς παραμένοι ταῦτα, τὴν σπουδην περιποιοῦν- 


tamen eas perferendi consuetudine sic affecti sunt, 
ut vivendi moram non jam sibi ut necessariam 
tolerandam existiment, sed omni studio conten- 
dunt, et exoptant, ut perpetua sit. Nam cupiditas 
principatus, et opum, et voluptatum, et si quid 
aliud preterea est, quamobrem arua capiantur, 
gerantur bella, czedes fiant, omnesque miseriz vo- 
luntarie& contingant, et fraudes adinitiantur, quid 
aliud sunt, nisi cumulus quidam calamitatum, 
quem vitz: per se misere voluntate, studio, ac 
libidine sua infelices adjungunt? Caterum nec |8- 
erymandi vis, nec ulla ejusmodi affectio adest iis 
qui ex hac vita migrarunt : et qui a carne et san- 
guine sejuncti sunt, non mole, sed menle consi- 
stunt. Itaque non ea jam est ipsorum natura, ut 
nos oculis cernere, aut per se monere mortales 
. queant, quo a falsa, quam de rebus habent, opi- 

nione desistant. Quamobrem eorum munere mens 

nostra fungatur, nosque commoneat. Áb ipsis cor- 

poribus, quoad fieri potest, cogitatione atque ani- 
i mo recedamus, exuentesque nos ea affectione, qua 
! carnem complectimur, ita nos ipsi compellemus : 

O homo, qui nature particeps es, quemadmodum 

Moses precepit, attende tibi, nosce te ipsum, ani- 

moque diligenter considera, quinam vere sis tu, 

et qua circa te videantur, ne quando , quz extra 

te 8upL, aspiciens, putes te ipsum intueri. Disce a 


! Matth. v, 8. 


TE PUT κ 


ται. 'H γὰρ περὶ τὰς δυναστείας τε καὶ πλεονεξίας, 
καὶ τὰς ἀπολαυστιχὰς ταύτας λαιμαργίας ἐπιθυμία, 
χαὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον σπουδάζεται, ὧν χάριν xai 
ὅπλα, xai πόλεμοι, xal ἀλληλοφονίαι, xal πᾶσα 1d 
ἐκουσίως ἐνεργουμένη ταλαιπωρία καὶ δολιότης, οὗ- 
δὲν ἄλλο, ἡ σωρεία τίς ἐστι συμφορῶν, Ex προαιρέ- 
σεως μετὰ σπουδῆς τε xal προθυµίας ἐπεισαγομένη τῷ 
Bí. Αλλὰ δαχρύων μὲν kv τοῖς χατοιχοµένοις πάθος 
οὐκ ἔστιν, ὅτι unb. ἄλλο τι πάθος, νοῦς δὲ xai πνεῦμα 
τυγχάνοντες, ola. σαρχὺὸς ἀπηλλαγμένοι xal αἵματος, 
τοῖς τῇ παχύτητι τοῦ σώματος «ἐγχεχωσμένοις ὀφθῆ- 
ναι φύσιν οὐκ ἔχουσιν, οὐδὲ νουθετῆσαι δι ἑαυτῶν 
τοὺς ἀνθρώπους ἀποστῆναι΄ τῆς πεπλανηµένης περὶ 
τῶν ὄντων κρίσεως. Οὐκοῦν ὁ νοῦς ἡμῖν ὁ ἡμέτερος 


D aye ἐχείνων διαλεχθήτω, χαὶ εἴπωμεν ὡς ἔστι δυνα- 


τὸν ἔξω τῶν σωμάτων τῇ διανοίᾳ γενόµενοι, xat τῆς 
πρὸς τὸν ὕλην προσπαθείας τὴν ψυχὴν ἀποστῆσαν- 
τες, ὅτι Ὦ ἄνθρωπε, πᾶς ὁ µετέγχων τῆς φύσεως, 
πρόσεχε σεαυτῷ, κατὰ τὸ Μωῦσέως παράγγελµα, xal 
γνῶθι αεαυτὸν ἀκριθῶς, τίς et, διαστείλας τῷ λογι» 
σμῷ, τἰ μὲν ἀληθῶς εἶ σὺ, τί δὲ περὶ σὺ καθορᾶται" 
µήποτε τὰ ἔξω coU βλέπων, σεαντὸν χαθορᾶν νοµί- 
σης’ μάθε παρὰ τοῦ μεγάλου Παύλου τοῦ δι᾽ ἄχρι- 
βείας ἐπεσχεμμένου τὴν φύσιν, ὃς φησι, «bv μὲν 
ἔξωθεν ἡ μῶν εἶναι ἄνθρωπον, τὸν δὲ ἔσωθεν, κάχε[νου 
φθειροµένου τοῦτον ἀνακαινίζεσθαι,. ΜΗ τοίνυν τὸν 
φθειρόµενον βλέπων, σεαυτὸν οἱηθῆς βλέπειν. Ἔσται 


ΡΕ MORTUIS. 


510 


μὲν Y&p ποτε x&xelvo φθορᾶς ἐλεύθερον , ὅταν kv 'εῇ A magno Paulo, qui naturam hominis plane perspe- 


παλιγγενεσίᾳ τὸ θνητόν ve χαὶ εὐδιάλυτον µατασχενα- 
συῃ πρὸς τὸ ἀθάνατόν τε xa ἁδιάλυτον. ᾽Αλλά τό χε 
νῦν ῥέει xaX διαπίπτει χαὶ φθείρεται τὸ ἔξωθεν ἡμῶν 
προφαινόµενον. Οὐχοῦν οὗ πρὸς τοῦτο χρὴ βλέτειν, 
ἅτι μηδὲ πρὸς ἄλλο τι προσήκει τῶν βλεποµένων ópdv. 
Οὕτως εἰπόντος τοῦ Παύλου, ὅτ, μὴ σχοπούντων 
ἡμῶν τὰ βλεπόµενα ' τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσχαιρα, 
τὰ δὲ uh βλεπόμενα αἰώνια. ἁλλ' ἐπὶ τῶν &opáttoy 
ἐν ἡμῖν τρἐφαντας τὴν θεωρίαν, ἐχεῖνο πιστεύειν 
ἀληθῶς εἶναι ἡμᾶς, ὃ διαφεύγει τὴν αἰσθητιχὴν χατα- 
γότσιν. 


ctam et cognitam habebat. Ait enim, unum bhomi- 
nem exteriorem, alterum interiorem, eumque cor- 
rumpi, hunc renovari *. Quare cum illum, qui cor- 
rumpitur, cernis, teipsum aspicere: ne arbitreris. 
Et ille quidem; aliquando erit a corruptione liber, 
cum in regeneratione mortalis et. qui dissolvitur 
bomo, cum immortali, et qui non dissolvitur, 
conjungetur. Nunc autem qui extra nos videtur, 
fluit, concidit, atque corrumpitur. Hic ergo. spe. 
ctandus non est, quando ne reliqua quidem, que 
cernuntur, spectanda sunt. Quoniam, ut Paulus in- 


quit, neque oportet considerare quas videntur; qux enim videntur temporaria sunt, quz» autem non 
Videntur, zterna*. Oportet autem, ut cogitationem ad ea, qux in nobis non videntur, convertamus, idque 
Dos vere esse credamus, quod sensus cognitionem effugit. 

Γενώμεθα τοίνυν, κατὰ «bv παροιμιώδη λόγον, ἑαυ- p Νο igitur ipsos, ut proverbium jubet, cogno- 


τῶν γνώμονες. Τὸ γὰρ ἑαυτὸν γνῶναι, χαθάρσιον τῶν 
ἐχ τῆς ἁγνοίας πλημμεληµάτων γίνεται. ᾽Αλλ' οὐκ 
ἔστι ῥᾷδιον ἑαυτὸν χατιδεῖν βουλόμενον, tfj τινος ἐπι- 
νοίας δυνατὸν ποιούσης ἡμῖν τὸ ἀδύνατον. Ὅπερ yàp 
ἐπὶ τῶν σωματιχῶν ὀφθαλμῶν ἡ φύσις ἐποίησεν, ol 
πάντα τὰ ἄλλα βλέποντες, ἑαυτῶν ἀθέατοι μένουσιν' 
«hv αὐτὸν τρόπον χαὶ Tj ψυχη, πάντα τὰ ἄλλα διερευ- 
νωµένη , καὶ τὰ ἔξω ἑχυτῆς πολυπραγμονοῦσα καὶ 
ἀνιχνεύουσα, ἑαυτὴν ἰδεῖν ἁἀδυνάτως ἔχει, Οὐχοῦν 
ὅπερ ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν γίνεται , τοῦτο χαὶ ἡ φυχἠ 
μιμησάσθω. Καὶ γὰρ χἀχεῖνοι, ἐπειδὴ οὐχ ἔστιν αὖ- 
^U. Ex φύσεως δύναµις πρὸς τὴν ἑαυτῶν θεωρίαν 
τν ὁπτιχὴν ἐνέργειαν ἀναστρέψαι , χαὶ ἑαυτοὺς χατ- 
tv, χατόπτρῳ τὸ εἶδός τε xal τὸ σχΏμα τοῦ ἰδίαυ 


scamus. Hac enim cognitione expiantur peccata, 
quae ab ignorantia proficiscuntur. At non est facile, 
ut etiam is, qui vere atque ex animo cupit seipsum 
cognoscere, id assequatur. Nulla enim ratio tribuit, 
ut, quod fleri nequit, eflici possit. Nam quod na- 
tura corporeis oculis datum est, ut cum reliqua 
videant, seipsi nequeant intueri, idem animo con- 
tingit, ut, cum cztera omnia exploret, et quz ex- 
tra se sunt, diligenter inquirat, οἱ pervestiget, se 
ipse videre non possit. ltaque hac in re animus 
oculos imitetur, ac quemadmodum illi, cum a na- 
tura non habeant eam facultatem, ut semetipsos 
in se convertentes aspiciant, speciem ac formam 
proprii orbis in speculo conspicati, per imaginem 


θεασάµενοι χύχλου, διὰ τῆς εἰχόνος ἑαυτοὺς xa0- C illam sese conspiciunt : sic etiam ipse ad propriam 


ορῶσιν. Οὕτω χρὴ xoi τὴν ψυχὴν πρὸς τὴν ἰδίαν 
ἀπιδεῖν εἰχόνα, xat ὅπερ ἂν (5n &v τῷ χαρακτῆρι, ᾧ 
ἀφωμοίωται, ὡς ἴδιον ἑαυτῆς τοῦτο θεάσασθαι. ᾽Αλλά 
μιχρὸν ὑπαλλάξαι τι προσήχει τοῦ ὑποδείγματος, ἵνα 
οἰχειωθῇ τῷ λόγῳ τὸ νόηµα. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ἓν τῷ 
χατόπτρῳ μορφῆς, T) εἰχὼν πρὸς τὸ ἀρχέτυπον σχη- 
µατίζεται. ἐπὶ δὲ τοῦ τῆς φυχῆς χαρακτῆρος, τὸ 
ἔαπαλιν vevofjxayev* κατὰ γὰρ «b θεῖον κάλλος, τὸ 
τῆς ψυχῆς εἶδος ἀπειχονίζεται. Οὐχοῦν ὅταν πρὸς τὸ 
ἀρχέτυπον ἑαυτῆς βλέπῃ d) duy, τότε δι ἀκριθείας 
ἑαυτὴν καθορᾷ. Ti τοίνυν ἐστὶ τὸ θεῖον, ᾧ fj Φυχὴ 
προσωµοίωται; Οὐ σῶμα, οὐ σχΏμα, οὐχ εἶδος, ob 
πηλιχότης, οὐχ ἀντιτυπία, οὗ βάρος, αὖ τόπος, οὗ 
χρόνος, αὐκ ἄλλο τι τοιοῦτον οὐδὲν, δι᾽ ὧν dj ὑλιχὴ 
χτίσις γνωρίζεται. ἀλλὰ πάντων τούτων xal τῶν 


τοιούτων ὑφαιρεθέντων, νοερόν τι xal ἄθλον. xa. 


ἀναφὲς, xal ἀσώματον, xai ἁδιάστατον χρῆ πάντως 


D 


νοεῖν τὸ λειπόμενον. El τοίνυν τοιοῦτος ὁ χαρακτὴρ ᾿ 


τοῦ ἀρχετύπου χαταλαμµθάνεται, ἀχόλουθον πάντως 
χατὰ τὸ εἶδος ἐχεῖνο μεμορφωμένην τὴν duynv διὰ 
τῶν αὐτῶν χαρακτήρων ἐπιγνωσθῆναι' ὥστε xal 
ταύτην ἅθλόν τε slvat χαὶ ἀειδη xaX νοερὰν χαὶ ἁτώ- 
µατον. Λογισώμεθα τοίνυν πότε μᾶλλο», τῷ ἀρχετύπῳ 
χάλλει προσεγγίζει ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, ἓν τῷ διὰ 
σαρχὸς Qv, f| ὅταν ἔξω ταύτης γενώμεθσ. ᾿Αλλὰ 
ταντὶ ὅΏλον τὸ τοιοῦτόν ἐστιν , ὅτι ὥσπερ ἡ σὰρς 


5 Ἡ Cor. 1v, 10. 5 ibid. Ιδ. 


imaginem se convertat,.et quod in exemplari, ad 
cujus similitudinem factus est, viderit, idipsum ut 
proprium contempletur, et suum. Àb exemplo ta- 
men hoc paululum est discedendum, ut res ipsa 
proposito congruat. Nam imago, qus in speculi 
forma conspicitur, ad oculi exemplar effingitur ; 
in animi vero imagine contra fit. Ipsius enim species 
ad divinz pulchritudinis formam efficta, expressa- 
que est. Itaque tum vere seipse perspicit animus, 
cum exemplar intuetur sui. Quid igitur Deus est, 
cujus similitudinem animus refert? non corpus, 
non figura, non species, non qualitas, non moles 
aspera, non pondus, non locus, uon tempus, non 
aliud quidpiam eorum, ex quibus ea qua ex mate- 
ria sunt procreata, cognoscuntur. Sed his omnibus 
earumque similibus rebus submotis, est quiddam, : 
quod mente constat, materieque est expers, nec 
tangi potest, et corpore vacat, et omni dimensione 
caret. Quocirca cum exemplar sit ejusmodi, con- 
sequens est, ut, qui ad ejus similitudinem forma- 
tug est animus, eisdem cognoscatur notis. Expers 
igitur materix est, cerni non polest, mente sola 
percipitur, earetque corpore. Qus cum ita sint, 
age, consideremus quando propius ad exemplaris 
pulchritudinem accedat humana natura, cum in 
carne vivimus, an eum ab illa separati sumus. Ne- 


911 


mini dubium est, quin ut caro ex materia coacta A 
concretaque vitx isti crasse conjunctior est, sic 
animus tunc vere vivat vitam illam a materia re- 
motam, quz mente sola comprehenditur, quando 
materiam sibi eireumjectam excusserit, et abjecerit. 
Quod si in corpore verum ipsum bonum consiste- 
| ret, nobis profecto dolendum esset, cum a carne 
| distrahimur, quoniam discedentes a corpore, ab 
ipsa boni eonjunctione discederemus. Nunc autem 
quoniam bonum illud, quam cogitari possit, longe 
praestantius, ad cujus similitudinem facti sumus , 
, Corporis expers est, menteque sola perspicitur : 
nobis autem persuasum esse debet, quando per 
mortem corpus relinquimus, ad naturam illam, 
qua ab omni corporea crassitudine remota est, 
appropinquare , et carnis exuvias tanquam perso- D 
nam quamdam nobis impositam deponentes, ad eam 
redire pulchritudinem, quam initio, cum ad exem- 
plaris imaginem creati sumus, habuimus. Ea co- 
gitatio lzetitiam nobis, non tristitiam deberet affer- 
re, cum intelligimus hominem necessarie peregri- 
nationis perfunctum munere, non amplius in alie- 
nis regionibus vivere, sed singulis elementis, quod 
ab utroque ipsorum mutuaverat, reddito, ad pro- 
priam sibi naturalemque domum, puram, ac ecele- 
stem illam sedem revertisse. Hospitium enim profe- 
cto, alienumque domicilium est nature illi materia 
carenti corpus hoc, eui mens in ista vita a condi- 
tione ipsius prorsus abhlorrenti necessario conjun- 
cia, conflictatur. Nam mutua haec elementorum 
conjunctio est veluti hominum variis et linguis εἰς 
moribus utentium, qui ex diversis gentibus in 
unom confluxerint, violenta quzdam societas at- 
que, dissentiens, cum a sua. unumquodque natura 
ad proprium cognatumque' genus distrahatur. Ani- 
fuus autem, qui non est compositus, sed simplici 
atque unius generis natura constat, inter hzc 
tanquam hospes ac peregrinus vivit, nec cum ele- 


S. GREGORIT NYSSEN! 


542. 
ὑλώδης οὖσα τῇ ὑλιχῇ ταύτῃ Qu προσῳχεξωταε, 
οὕτω xat fj Φυχἣ τότε μετέχει τῆς νορρᾶς χαὶ ἆΌλου 
ζωῆς, ὅταν τὴν περιέχουσαν αὐτὴν Όλην ἀποτενάξη- 
ται. Τί οὖν ἓν τούτυις συμφορᾶς ἔστιν ἄξιον» εἶ μὲν 
γὰρ σῶμα ἣν τὸ ἁληθῶς ἀγαθὸν, δυσχεραΐνειν ἡμᾶς 
ἔδει πρὸς τὴν τῆς σαρχὸς ἀλλοτρίωσιν, ὡς ἐχπεπτόν- 
των ἡμῶν ἐχείνου, συναποθαλλοµένης πάντως μετὰ 
tou σώματος xaX τῆς πρὸς τὸ ἀγαθὸν οἰχειότητος. 

Ἐπειδὴ δὲ νοερόν τε xal ἀσώμβατον τὸ ὑπὲρ αᾶσαν 
ἔννοιαν ἀγαθὸν, οὗ κατ εἰχόνα γεγόναµεν' ἀχόλουθον 
ἂν εἴη πεπεῖσθαι, ὅταν διὰ τοῦ θανάτου πρὸς τὸ ἁσώ-, 
µατον µεταθαΐνωμεν, προσεγγίζειν ἐχείνῃ τῇ φύσει, ' 
Ἡ πάσης σωματιχῆς παχυµερείας χεχώρισται, καὶ 
οἷόν τι προσωπεῖον εἰδεχθὲς τὴν σαρκώδη περιθολην 
ἐχδυομένους, εἰς τὸ οἰχεῖον ἐπανιέναι χάλλος, ἐν ᾧ 
xav ἀρχὰς ἐμρρφώθημεν, χατ εἰχόνα τοῦ ἀρχετύ- 
που γενόµενοι. Ἡ δὲ τοιαὐτη]διάνοια, εὐφροσύνης, οὗ 
χατηφείας γέἑνοιτ᾽ ἂν τοῖς λεγοµένοις ὑπόθεσις , ὅτι 
thv ἀναγχαίαν ταύτην λειτουργίαν ἀποπληρώσας ὁ. 
ἄνθρωπος, οὐχέτι Ev. ἁλλοτρίοις ζή, ἀποδοὺυς piv 
ἑχάστῳ τῶν στοιχείων τὸ ἴδιον, ὃ map' αὐτῶν t;pa- 
νίσατο, εἰς δὲ τὴν οἰχείαν αὐτῷ xal κατὰ φύσιν ἕπ- 

ανελθὼν ἑστίαν, τὴν χαθαρὰν xal ἀσώματον. E£vr 

γάρ τίς ἐστιν ὄντως χαὶ ἀλλοδαπὶς τῇ ἀσωμάτῳ φύ- 

get fj τοῦ σώματος Όλη, ᾗ xav! ἀνάγχην ὁ νοῦς ἓν τῇ 

ζωῇ ταύτῃ συμπεπλεγµένος, ἐνταλαιπωρεῖΐ τῷ ἆλλο- 

φύλῳ Blp συνδιχιτώµενος. Τῆς γὰρ τῶν στοιχείων 

πρὸς ἄλληλα συμπλοχῆς , ὥσπερ τινῶν ἀλληλογλώσ- 

σων τε xal ἀπεξενωμένων τοῖς Ἠθεσιν ἀνθρώπων, Ex 

διαφόρων ἐθνῶν ἕνα δήµον ἀναπλτρούντων , βεθια- 

σµένη τε xal ἀσύμφωνος γίνεται fj χοινωνία, ἑχάστου 

πρὸς τὸ συγγενὲς χαὶ οἰχεῖον ὑπὸ τῆς ἰδίας φύσεως 

ἀφελχομένου. ὍὉ δὲ νοῦς ὁ τούτοις ἐγχεχραμένος, 

ἀσύνθετος ὧν ἐν ἁπλῇ τε χαὶ μονοειδεῖ τῇ φύσει, &v 

ξένοις xaX ἀλλοτρίοις Cf], ἀσύμφυλος ὧν τῷ περιέχοντι 

αὐτὸν Ex τῶν στοιχείων δήµῳ, ὃς τῇ πολυµερείᾳ τῇ 

σωματιχῇ δι ἀνάγχης τινὸς ἑνσπειράμενος τὴν Éav- 

τοῦ φύσιν βιάσεται, τοῖς ἀλλοφύλοις ἑνούμενος. 


mentorum, ut ita dicam, populo potest congruere. ls enim necessitate quadam ex multiplicibus 
corporeisque particulis coactus naturam suam cogit, et ex contrariis generibus copulatur, atque 


unum efficitur. 

Verum cum elementa naturaliter inter se dis- 
sentiant, ac dissolvantur, et ad suum proprium- 
que genus singula contendant, in ea concentus 
dissolutione sensus angitur necessario, et una 
cum ipso sensu cruciatur animus : qui licet ab 
ipso corpore semper afficiatur molestia, in il- 
Jud tamen ob consuetudinis necessitudinem pro- 
pensus est. Quamobrem tunc animus angi crucia- 
rique desinit , cum a pugna , qux ex contrariorum 
elementorum conjunctione consurgit , evaserit. 
Ftenim cum vel frigidum ab exsuperante calido 
victum fuerit, vel calidum vi frigidi superatum, 
vel sicci potentis humidum succubuerit , contrave 
siccum ipsum, humiditatis copia dissolutum, 
cesserit, tunc bello per mortem confecto , animus, 
relicto dimicationis campo, id est, ipso corpore, 
pace utitur, et extra acies instructas egressus, vi- 
ribusque suis, qux: complexu corporis afflicta la- 


D 


Τῶν δὲ στοιχείων πρὸς τὴν τῶν ἀπ ἀλλήλων διάλυ- 
σιν φυσιχῶς ἐπὶ τὸ συγγενὲς τε χαὶ οἰχεῖον ἄφελχο- 
µένων, ἀνιᾶται, κατ ἀνάγχην λυοµένης τε καὶ σχι- 
ζομένης τῆς συμφυῖας, fj αἴσθησις' συνίσταται δὲ 
τῇ αἰσθήσει τὸ διανοητικὸν τῆς φυχῆς πρὺς τὸ ἀεὶ 
λυποῦν ἐχ συνηθείας ἐπιχλινόμενον. Τότε οὖν ὁ νοῦς 
δυσφορῶν τε xal ἀνιώμενος παύεται, ὅταν ἔξω γέ- ' 
νηται τῆς µάχης τῆς ἐν τῇ συμπλοχῇ τῶν ἄντιστοι- ' 
χούντων συνισταµένης. Ἐπειδὰν γὰρ ἣ τὸ φυχρὸν 
ἠττηθῇ τοῦ θερμοῦ κατισχύσαντος, ἡ τὸ ἔμπαλιν 
φεύγῃ τὸν πλεονασμὸν τῆς φύξεως fj θερµότης, τῷ 
τε ξηρῷ διὰ τῆς ἐπιχρατήσεως xb ὑγρὸν ὑποχωρήσῃ, 
$| διαλυθῇ τοῦ ξηροῦ τὸ πάγιον iv τῷ πλεονασμῷ 
τῆς ὑγρότητος, τότε τοῦ ἐν ἡμῖν πολέμου διά τοῦ 
θανάτου λυθέντος, εἰρήνην ὁ νοῦς ἄγει, χαταλιπὼν 
τὸ τῆς μάχης μεταίχμιον, τὸ σῶμα λέγω, καὶ cnc 
τῶν στοιχείων πρὸς ἄλληλα παρατάξεως ἔξω γενό- 
µενος, καθ) ἑαυτὸν, ζᾖ, πεπονηκνῖαν iy τῇ τοῦ σώ- 


515 


DE MORTUIS. 


314 


uztog συμπλοχῇ τὴν ἰσχὺν ἑαυτοῦ δι ἡσυχίας àva- A borabant, per otium recuperatis, secum ipse vi-. 


Ἰαμθάνων. Ταῦτα τοίνυν xal τὰ τοιαῦτα τοῖς ἓν τῷ 
σώµατι ζῶσιν ὁ νοῦς διαλέγεται, μονονουχὶ φωνὴν 
ἀφιεὶς, ὅτι "à ἄνθρωποι, οὔτε ἐν ol, ἔστε, ἀχριθῶς 
οἵδατε, χαὶ εἰς ὅ τι µεταχωρήσετε, οὕπω ἑπίστασθεα. 
Τὸ μὲν γὰρ παρὸν olov τῇ φύσει ἐστὶν, οὕπω ἐξευρεῖν 
.6 λόγος δεδύνηται, ἀλλὰ πρὸς µόνην τὴν τοῦ (iV 
συνήθειαν βλέπει, ph δυνάµενος γνῶναι, τίς ἡ τοῦ 
σώματος φύσις ' τίς ἡ τῶν αἱσθήσεων δύναμις 7 τίς 
$ τῶν ὀργανιχῶν μελῶν διασκευή’ clc ἡ τῶν σπλάγ- 
χνων olxovogía* τίς Ἡ αὐτοχίνητος τῶν νεύρων 
ἑνέργεια * πῶς τῶν ἓν ἡμῖν, τὸ μὲν εἰς ὁστέου πη- 
Ίνυται φύσιν, τὸ δὲ εἰς τὴν φωτοειδῃ τοῦ ὀφθαλμοῦ 
αὐγὴν οὐσιοῦται, πῶς Ex τῆς αὐτῆς τροφῃς xai τοῦ 
αὐτοῦ πόµατος, τὸ μὲν εἰς τρίχας λεπτύνεται, τὸ δὲ 
εἰς ὄνυχας τοῖς ἄχροις τῶν δαχτύλων ἐπιπλατύνεται, 
ᾗ πῶς Ael τὸ ἐγχάρδιον ἀναφλέγεται πῦρ, διὰ τῶν 
ἀρτηριῶν ἐφ) ἅπαν τὸ σῶμα διαφερόµενον ' ἢ 
πῶς τὸ πινόµενον, ἐπειδὰν ἐν τῷ ἅπατι γένητας 
µεταθάλλει χαὶ τὸ εἶδος xal τὴν ποιότητα διά τινος 
ἁλλοιώσεως αὑτομάτως ἐξαιματούμενον. "iy. ἁπάν- 
των ἡ γνῶσις, µέχρι τοῦ παρόντος ἐστὶν ἀπόῤῥητος” 
ὡς ἀγνοεῖν ἡμᾶς τὴν ζωὴν ἐν f] βιοτεύομεν. Τὸν δὲ 
τῆς αἰσθήσεως κχεχωρισμµένον βίον, οἱ τῇ αἰσθήσει 
σουζῶντες, ἁδυνατοῦσι χαθόλου θεάσασθαι' πῶς γὰρ 
ἄν τις δι’ αἰσθήσεως ἴδοι τὸ ἔξω τῆς αἰσθήσεως; Ἂμ- 
τοτέρων τοίνυν τῶν βίων ὁμοίως ἀγνοουμένων, τούτου 
μὲν διὰ τὸ πρὸς µόνον τὸ φαινόµενον βλέπειν ὑμᾶς * 
ἐχείνου δὲ, διὰ τὸ μὴ χαθιχνεῖσθαι τὴν αἴσθησιν. Τί 
πεπόνθατε, ἄνθρωποι, τούτου μὲν ὡς ἀγαθοῦ περιεχό- 


vit. His igitur iens ac similibus verbis in corpore 
viventes alloquitur, talemque propemodum vocem 
emittens : Vos , inquit, bomines , nec plane nostis 
ubinam sitis ; et, quo proficiscendum sit vobis , 
nondum intelligitis : nam et eorum, quz bic sunt, 
naturam nulla adhuc ratio potuit indagare : ita- 
que solam vivendi consuetudinem specialis, nec 
intelligere potestis, quie sit corporis natura : qua 
sensuum vis: quae membrorum, quibüs ut insgtru- 
mentis utimini, structura : qua nervorum per 66 
moventium actio, quo modo eorum, qua in nobis 
sunt, aliud in ossis naturam, aliud in lucidum oculi 
$plendoreni coalescat; quo modo ejusdem cibi , 
potusque pars extenuelur in capillos, pars in un- 


B gues ad summos digitos dilatetur; quo modo, 


qui semper in praecordiis ardet ignis per arterias 
in totum corpus emanet; quomodo id, quod bibi- 
tis, cum ad hepar accesserit, speciem qualita- 
temque commutet, et in sanguinem convertatur. 
Horum vos omnium ad hoc usque tempus cognitio 
latuit, ut eam ipsam, in qua versamini, vitam 
ignoretis, nedum illam , que? a sensibus est re- 
motissima , cum sensibus conjuncti cernere valea- 
tis. Quomodo enim quispiam per sensum, id 
quod sensu superius est, intuebitur ? Utraque igi- 
tur vita a vobis pariter ignoratur, et priesens hac, 
quoniam id solum , quod apparet, inspicitis; et 
altera illa , quia sensus ad eam vestigando perve- 
nire non potest. Que cum ita se habeant, cur, 


μενοι, καΐτοι &yvooupévou* ἐχεῖνον Ob δεδοικότες ϱ o mortales, sic affecti estis. cur banc, licet in- 


xi φρΐττοντες, ὡς χαλεπὺν xai φόδου ἄξιον. δι 
(ὐδὲν ἄλλο, ἢ διά τοῦτο µόνον, ὅτι ἀγνοεῖτε οἷόν ἐστι; 
Καΐτοι πολλὰ xal ἄλλα xai τῶν xa*' αἴσθησιν ἡμῖν 
προφαινοµμ ένων καὶ ἁγνοουμένων οὐ δεδοίχαµεν. Τίς 
Tipi) φύσις τῶν κατ' οὑρανὸν φαινομένων, f) τί τὸ 
περιάγον τὸν πόλον ἐξ ἑναντίου τὴν χίνησιν, ἡ τί τὸ 
ἐρεῖδον τὴν τῆς γῆς παγιότητα ^ πῶς δὲ ἡ ῥευστὴ 
τῶν ὑδάτων φύσις ἀεὶ γίνεται Ex τῆς γῆς, xal οὐ 
ῥαπανᾶται ἡ v7" xaX ἄλλα τοιαῦτα πολλὰ οὔτε ἐγνώ- 
χαμεν, οὔτε φόδων ἀξίαν τὴν ἄγνοιαν κρίνοµεν. 
Αλλά xai αὐτὴν τὴν πάντα νοῦν ὑπερθαίνουσαν 
«95:9, τὴν θεἰαν τε χαὶ µαχαρίαν xat ἀχατάληπτον, 
ὅτι μὲν ἔστι, πεπιστεύχαµεν, by τίνι δὲ αὐτῆς τὸ 
εἶναι χαταλαμθάνεται, οὕπω τις εὑρέθη διὰ στοχα- 


cognitam , ut bonam compleclimini, illam autem 
ut horribilem ac metuendam formidatis? non aliam 
utique ob causam id agitis, nisi quia, qualis ipsa 
Sit, non cognoscitis. Qus tamen non est justa 
causa meluendi, cum multa sint vel sensibus 
exposita , vel ab eis remota, qux licet ignoretis, 
non pertimescitis. Nam et quie sit eorum natura, 
quae in colo conspicitis, et quid circa polum 
cursu contrario motum cieat, quidve lerre soli- 
ditatem sustente£, aut quo modo fluxa aquarum 
natura assidue gignatur e terra, nec ipsa terra 
deficiat, ignoralis, nec tainen ob inscitiam hanc 
exhorrescitis. Quid? quod divinam ac beatam il- 
lam naturam rerum omnium przstantissimam , 


σμοῦ κατανόησις, καὶ ὅμως ἀγαπῶμεν τὸ ἀγνοούμε- f) qus nec cogitatione , nec animo , aut. mente plene 


νον ἓξ ὅλης χαρδίας τε xaX φυχῆς καὶ δυνάµεως τὸ 
χαταληφθηναι τοῖς λογισμοῖς οὗ δυνάµενον. Διὰ τί 
τοίνυν ἐπιπόνου τοῦ μετὰ τὴν ζωὴν ταύτην ἐχδεχο- 
µένου ἡμᾶς βίου, ὁ ἄλογος οὗτος συνίσταται φόδος, 
διὰ µόνην τὴν ἄγνοιαν δἐδοιχότων ἡμῶν ὃ οὐκ οἴδα - 
μεν, χαθάπερ bu τῶν νηπίων γίνεται τῶν πρὸς τὰς 
ἀνυποστάτους ὑπονοίας δειματουµένων; «Ὁ γάρ vob; 
ἣν ἀλήθειαν τῶν ὄντων ἐθέλων βλέπειν, πρῶτον ἐν 
περινοίᾳ τοῦ πράγματος γίνεται * εἶτα οἷόν ἐστι χατὰ 
την φύσιν ἐπιλογίζεται, εἴτε τι χρἠσιµον xai εὐ- 
πρόσιτον, εἶτε χαλεπόν «t xal ἁποτρόπαιον. Τὸ δὲ 
ἄδηλον καθόλου xal ἀγνοούμενον, πῶς ἄν τις τῶν 
νοῦν ἑχόντων χαλεπὸν εἶναι χρίνοι, την τῆς συνηθείας 


comprehendi potest , esse quidem creditis, in quo 
autem consistat , quidve ipsa sit, nulla adhuc ra- 
tione conjieere potuistis, atque eam tamen , quam 
nullis rationibus valetis intelligere, toto corde, 
animo , virtuteque diligitis ? Cur igitur hzc stulta 
timoris ratio valet in illa sola, qua nos post 
banc exceptura est, vita, ut, quz? non novimus 
puerorum instar , qui inanibus opinionum figmen- 
tis deterrentur, formidemus ? Qui enim rem ali- 
quam habere cupit perspectam et cognitam, pri- 
mum operam dat, ut, quz sit ejus natura, dili- 
genter consideret , atque iia, utrum commoda, 
et admittenda , an gravis avertendaque sit , intelli- 


- 


515 


S. GREGORII NYSSENI 


516 


gat. Quod autem incertum. onmino, et incogni- A ἀναχώρησιν µόνην, ὡς πυρός τινος, ἡ θηρίου προσ- 


tum est, quis eorum, qui sapiunt, ob id solum 
quod ab usu et consuetudine remotum sit , fugien- 
dum putet, et ut ignis, aut ferz& cujuspiam impe- 
tum suspicetur? cum ipsa nos vita doceat, ne 
semper usum et consuetudinem attendamus, sed 
ad ea, qux recta lionestaque sunt, animos ac 
studia nostra convertamus. Neque enim eadem 
semper hominibus est vita, sed, dum in visceri- 
bus fetus formantur , propriam illis et canvenien- 
tem in utero vitam natura tribuit. Nec cum ex 
utero egressi fuerint, semper inherent mamma, 
sed quandiu imperfecte illorum :etatule id con- 
gruit et prodest; post autem ad alia convertuntur , 
nec ubera semper ob consuetudinem appetunt. Post 


θολῆν ὑποπτεύων; Καίΐτοι παιδευόµεθα διὰ τοῦ βίω 
σαφῶς, ph πάντοτε πρὸς τὴν συνήθειαν βλέπειν, 
ἀλλὰ πρὸς τὸ χαλὸν ταῖς ἐπιθυμίαις ἀεὶ µετατίζς- 
σθαι. Οὖὔτε γὰρ διὰ παντὸς ἓν ἐμθρύῳ τοῖς πλασσο- 
pévotg ἐστὶν fj ζωὴ, ἀλλ᾽ ἕως ἂν Ev τοῖς σπλάγχνοις 
Qo, ἡδεῖαν αὐτοῖς xa κατάλληλον dj φύσις ποιεῖ 
τὴν ἐν τῇ νηδὐῖ ζωήν". οὔτε ἐπειδὰν ἔξω γένωνται, 
τῇ θηλ διὰ παντὸς παραμένουσιν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὅσον τῷ 
ἀτελεῖ τῆς ἡλιχίας καλὸν τὸ τοιοῦτόν ἐστι xal χατάλ- 
ληλον. Μετὰ τοῦτο Bi, πρὸς ἄλλην ἀχολουθίαν δίωυ 
µετέρχονται, οὐδὲν ὑπὸ της αυντθείας πρὸς τὸ palos 
συμπαραμένειν ἀναπειθόμενοι. Εἶτα μετὰ «tv vn- 
πιώδη χατάστασιν, ἄλλα τῶν µειραχίων, xal ἄλλα 
τῶν παρηλιχεστέρων ἐπιτηδεύματα Υΐνεται, «pb; à 


autem, cum infantiam exuerint, alia adolescentuli, p μεταδαίνει δι ἀχολούθου ὁ ἄνθρωπος, ἀλύπως συµ- 


alia jam οοίαίο provectiore sequuptur studia, et sine 
molestia simul cum ztate consuetudinem mutant. 

Quemadmodum igitur qui in materno ventre nu- 
tritur fetus, si vocis usum haberet aliquem, dum 
in ipso ortu e visceribus expellitur , conquere- 
retur , seque gravia pati clamaret, quod a jucunda 
distraheretur vivendi consuetudine , id quod 
etiam facit , dum simul ac primum respirat in 
hanc vitam ingressus , lacrymas fundit, et quo- 
dam modo indignatur, et dolet, quod a solita vita 
discesserit: sic mihi videntur facere, qui morent 
in istius vite comniutatione , dum instar corum, 
qui in utero sunt, volunt semper in angustis ac 


µεταθάλλων ταῖς ἡλιχίαις xal τὴν συνἠήθειαν 


Ὥσπερ τοίνυν el φωνή τις ἣν τῷ τρεφομένῳ Ey τῇ 
µητρῴα νηδύῖ, ἠγανάκττσεν ἂν διὰ γεννήσεως τῶν ' 
σπλάγχνων ἐξοικιςόμενος, xaY δεινὰ πάσχειν ἐδ,: 
τῆς χαταθυµίου διαγωγῆς ἀποσπώμενος, ὅπερ 6h 
καὶ ποιεῖ, τῇ πρὠτῃ ἀναπνοῃ συνεχθάλλων ἅμα τῇ 
γεννήσει τὸ δάχκρυον, ὥσπερ ἀγαναχτῶν τε χαὶ ὁδυ- 
ῥόμενος ἐπὶ τῷ χωρισμῷ τῆς συνῄθους ζωῆς * οὕτω 
pot δοχοῦσιν οἱ πρὸς τὴν μεταβολὴν τοῦ παρόντος 
δυσχεραΐνοντες βίου, τὸ τῶν ἐμθρύων πάσχειν, Ev 
τῷ διὰ παντὸς ἐθέλειν τῷ χωρισμῷ τῆς ὑλιχῆς ταύτης 
ἀηδίας ἐμθιοτεύειν. Ἐπειδὰν γὰρ ἡ ctc τοῦ θανάτου 


teris ipsius in materia demersz vitz locis versa- (; πρὸς ἕτερον βίον τοὺς ἀνθρώπους µαιεύηται, αὐτοὶ 


ri. Posteaquam eniin mortis tanquam partus do- 


lores quasi obstetricem acciverint, ut. in alteram: 


vitam homines educantur , ipsi quidem , cum ad 
jlam lucem processerint, et purum illum spiri- 
tum hauserint, experimento cognoscunt, quantum 
Hla vita ab ista differat. At illi, qui in humida 
putridaque istius νε feeditate relinquuntur, ut 
plane fetus quidam in utero, non autem homines, 
dolent vicem illius , qui prior ex istis, que nos 
ambiunt, angustiis egreditur, tanquam ab aliquo 
bono discedat, nescientes ei , ad similitudinem 
infantis, qui per partum in lucem banc editur, 
oculos aperiri, oculos, inquam, animi, quibus ve- 
ritatem rerum intuetur ; aurium seneum p «telieri, 


μὲν ὅταν εἰς τὸ φῶς ἐχεῖνο µετέλθωσιν, xal τοῦ χαθα- 
ροῦ σπάσωσι πνεύματος, τῇ πείρὰχ γινώσχουσιν ὅσον 
ἐστὶ τῆς ζωῖς ἐχείνης πρὸς τὴν νῦν τὸ διἀφορον. Oi 
δὲ ὑπολειφθέντες τῷ ὑγρῷ. τούτῳ xal πλαδῶντι Blu, 
ἕμόρυα ὄντες ἀτεχνῶς, xaX οὖχ ἄνθρωποι, ταλανίζουτι 
τὸν προεξελθόντα τῆς περιεχούσης ἡμᾶς συνοχῆς, ὡς 
ἀναθσῦ τινος ἔξω γενόμενον οὐχ εἱδότες ὅτι xat 
ὁμοιότητα τοῦ τεχθέντος βρέφονς, ἁνοίγεται μὲν ὁ 
ὀφθαλμὸς, ὅταν ἔδω τοῦ νῦν συνέχοντος γένητα! 
(νοεῖν δὲ χρὴ πάντως τὸν ὀφθαλμὸν τῆς φυγχῆς, ᾧ 
διορᾷ τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν) ' ἀνοίγεται δὲ τὸ 
ἀκουστιχὸν αἰσθητήριον, δι οὗ τῶν ἁῤῥήτων ἑἐπ- 
αχούει ῥημάτων, & οὐχ ἓξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι, καθώς 
φησιν ὁ ᾽Απόστολος' ἀνοίγεται δὲ τὸ στόμα, χαὶ ἕλχει 


quo exaudit arcana verba, quie non licet, ut ait D τὸ χαθαρόὀν τε xal ἄῦθλον πνεῦμα, δι ὅ τονοῦται 


Apostolus , homini loqui *; os patefleri, quo pu- 
rum, a materiaque alienum haurit spiritum, per 
quem ad verba coelestia , verumque serionein 


edendum confirmatur, cum sanctorum cauentium, . 


et choros celebrantium numero admistus fuerit : 
divinum item gustandi sensum tribui, quo, ut in 
Psalmis proditum est *, percipit, bonum esse Domi- 
num : odoratum prsterea talem dari, quo Christi 
fruatur suavitate : eamque tangendi vim, qua ve- 
ritatem animus apprehendit, el. Verbum ipsum 
conireciat, ut Joannes testatur *. Quod si hec, 
et alia ejusmodi post mortis partum hominibus 


* ]l Cor. xu, 4. * Psal. cxvii, 2, 5... * 1 Joan. 1,1 


πρὸς τὴν νηητὴν φωνὴν xai τὸν ἁληθινὸν λόγο», 
ὅταν χαταμιχθῃ τῷ f τῶν ἑορταζόντων Ev τῷ 
τῶν ἁγίων χορῷ” οὕτω δὲ xal γεύσεως ἀξιοῦται 
θείας, δι $6 γινώσχει κατὰ τὴν ψαλμῳδίαν, ὅτι 
χρηστὸς ὁ Koptoc* καὶ διὰ τῆς ὁσφραντιχῆς ἐνεργείας 
τῆς τοῦ Χριστοῦ εὐωδίας ἀντιλαμθάνεται * χαὶ τὴν 
ἁπτικὴν προαλαµθάνει δύναμιν, ἑφαπτομένη τῆς ἆλη- 
θείας ἡ ψυχη, xa ψφηλαφῶσα τὸν Λόγον, χατὰ τὴν 
Ἰωάννου µαρτυρίαν. El ταῦτα τοίνυν xai τὰ τοιαῦτα 
μετὰ τὸν διὰ τοῦ θανάτου τόχον τοῖς ἀνθρώποις ἀπό- 
χκειται, τί βούλεται τὸ πένθος, xat ἡ σχυθρωπότης, 
καὶ ἡ χατήφεια; Nuv ἡμῖν ὁ πρὸς τὴν τῶν πραγµά» 


511 


DE MORTUIS. 


518 


εων φύσιν βλέπων ἀποχρινέσθῳ, εἰ προτιµότερον À reposita sunt, quid sibi vult luctus , et moror , et 


οἵεται τὸ τοῖς σωματικοῖς αἰσθητηρίοις περὶ τὴν τοῦ 
χαλοῦ χρίσιν διαπλανᾶσθαι, τοῦ γυμνῷ τῷ τῆς ψυχῆς 
ὀφθαλμῷ πρὸς αὐτὴν τὴν τῶν πραγμάτων βλέπειν 
ἀλίθειαν. Ἐνταῦθα γὰρ ἀνάγκη τις ἔπεστι τῇ φυχῇ 
ἀλλοτρίᾳ χρίσει δουλεύειν ἐν τῇ περὶ τοῦ καλοῦ ὑπο- 
vola. Ἐπειδὴ γὰρ ἡ τελεία τῆς ψυχῆς δύναµις ἀχώ- 
ρητός ἐστιν ἐπὶ τῷ νηπιάζοντι σώματι, ἡ δὲ τῶν 
αἰσθητηρίων ἑνέργεια εὐθὺς τελεία τῷ βρέφε, συν- 
αποτίχτεται΄ τούτου χάριν προλαμθάνεται ὑπὸ τῆς 
αἱσθήσεως fj διάνοια ἓν τῇ τοῦ καλοῦ χρίσει, χαὶ τὸ 
τοῖς αἰσθητηρίοις φανὲν Ἡδη xaX νομισθὲν εἶναι χαλὸν, 
καὶ διὰ συνηθείας προειληµµένον, ἁθασανίστως δέ- 
χεται ἡ duyh ἐχεῖνο, καλὸν εἶναι πεισθεῖσα, ὅπερ ἂν 
προλαθοῦσα προσμαρτυρῄῆσῃ ἡ αἴσθησις, Ev χρώµασί 
τισι xal χυμοῖς χαὶ τοῖς τοιούτοις λήροις τὸ καλὸν 
θεωροῦσα ὧν μηχέτι προφαινοµένων μετὰ τὴν ix 
τοῦ σώματος ἔξοδον, ἀνάγχη πᾶσα τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν 
T Φυχῇ φανῆναι, πρὸς ὃ χατὰ φύσιν ᾠχείωται. 
ὐὕτε γὰρ πρὸς τὸ εὔχρουν ἔτι fj ὄψις δελεασθήσεται, 
τοῦ ὀφθαλμοῦ τούτου µηχέτι ὄντος' οὔτε πρὸς ἄλλο 
τι τῶν χαταγλυχαινόντων τὰ αἰσθητήρια ἡ ἰσοῤῥοπὴ 
τῆς προαιρέσεως ἔσται, πάσης σωματιχῆς αἱσθήσεως 
ἀποσθεσθείσης ' µόνης δὲ τῆς νοερᾶς ἑνεργείας ἆθλως 
τε χαὶ ἀσωμάτως τοῦ νοητοῦ κάλλους ἑφαπτομένης, 
ἀχωλύτως ἡ φύσις τὸ ἴδιον ἀπολήψεται ἀγαθὸν, ὃ 
µήτε χρῶμα, μήτε αχῆμα, μήτε διάστασις, μήτε 
πηλιχότης ἐστὶν, ἀλλ᾽ ὃ πᾶσαν στοχαστιχὴν εἰχασίαν 
παρέρχεται. Τί οὖν, ἴσως ἐρεῖ τις δυσχδραίνων πρὸς 
τὴν παροῦσαν ζωήν; ἵνα τί τὸ σῶμα, xal ἀντὶ τίνος 
ἡμῖν, εἴπερ ἄμεινον ὁ χωρὶς τούτου βίος ἀπεδείχθη 
τῷ λόγῳ; Πρὸς ὃν ἐροῦμεν, ὅτι οὐ µιχρόν ἐστι τὸ ἐκ 
τούτων χέρδος τοῖς δυναµένοις εἰς πᾶσαν βλέπειν τὴν 
οἰχονομίαν τῆς φύσεως. Μακάριος μὲν γὰρ ὄντως 
ἐχεῖνος τῶν ἀγγέλων ὁ Bloc, ὁ μηδὲν τοῦ σωματιχοῦ 
προσδεόµενος βάρους. Οὐ μὴν οὐδὲ οὗτος ἀσυντελῆς 
ὡς πρὸς ἐχεῖνόν ἔστιν. 'Ὁδὺς γὰρ πρὸς τὸ ἐλπιζόμε- 
voy ὁ παρὼν γίνεται βίος. Ka9ámep ἐπὶ τῶν βλα- 
στηµάτων ἔστιν ἰδεῖν' ἐφ᾽ ὧν ὁ χαρπὺς ἀπὸ ' τοῦ 
ἄνθους ἀρξάμενος, δι’ αὐτοῦ πρόεισιν εἰς τὸ γενέσθαι 
χαρπὸς, xàv μὴ χαρπὺς f| «b ἄνθος. ᾽Αλλὰ xo τὰ 
kia τῶν σπερµάτων ἐχφυόμενα, οὐχ εὐθὺς ἐν τῷ 
στάχυϊ φαΐνεται, ἀλλὰ χόρτος τὸ πρῶτον γίνεται 
βλάστηµα, εἶτα ἀπὺ τούτου χαλάμη συνίσταται, 


squalor ? Respondeant hic nobis qui rerum natu- 
ram explorant, utrum melius putent, in bono 
dijudicando corporeis sensibus decipi, an oculis 
animi veritatem ipsam aspicere. Hic enim, ni bo- 
num ipsum animus discernat , alieno judicio co- 
gitur inservire. Etenim cum perfectam ipsius 
vim corpus recens compactum , ac pueriliter 
agens capere nequeat, perfecta autem sensuum 
actio simul cum infante nascatur, fit ut in judi- 
cando bono sensus animum prevertant, et, quod 
sensibus bonum apparuerit, animo quoque videa- 
tur. liaque propter institutam consuetudinem 
animus inconsiderate ut bonum amplectitur id , 
quod sensus colore, et succo, et aliis ejusmodi 
illecebris bonum dimetiens testimonio suo com- 
probarit. Quibus post discessum a corpore subla- 
tis, necesse est, ut animus id vere bonum exi- 
stimet, quod proprium ipsi et natura conjun- 
ctum est. Neque enim amplius pulchra coloris 
specie illicietur obtutus, ademptis jam oculis : nec 
aliud quidquam eorum, qui sensum demulcent , 
eligetur, omnibus corporeis sensibus ablatis , re- 
lictaque sola mentis actione materie et corporis 
experte, divinam pulchritudinem comprehendente, 
sine ullo impedimento natura proprium bonum 
percipiet, quod nec color est , nec figura , nec in- 
tervallum, nec quantitas , sed omnem conjecture 
similitudinem superat. Cur igitur, inquiet aliquis 
presenüs vitae miseria dolens, factum est corpus, 
aut cur nobis datum, siquidem , ut ostendit ora- 
Μο tua, vita ab illo sejuncta praestantior est ? Huic 
respondebimus, non parvum ex illo lucrum acce- 
dere, si quis omnem naturae ordinem consideret. 
Beata quidem est illa angelorum vita, qu: nullo 
eget corporis pondere. Attamen neque Όδο, qua- 
tenus ad illam dirigitur, est imperfecta, Est enim 
presens vita tanquam via quidam mos ducens 
ad id quod speramus. Ut in arboribus videmus: 
in quibus cum fructus a flore principium ducat, 
per ipsum florem eo progreditur, ut fructus fiat , 
licet flos non sit fructus. Et ips segetes , qux ex 
seminibus proveniunt, non statim spicam osten- 
tant, sed herba prinum enascitur, deinde cul- 


περιφθαρέντος τοῦ yóprou* xa οὕτω τῇ χεφαλῆ τοῦ D mus herba corrupta consurgit , tum in summa 


ἀστάχνος ὁ χαρπὺς ἐμπεπαίνείαι. 
ο Εν οὐχ αἰτιᾶται τὴν ἀναγκαίαν ταύτην περ/οδόν 
τε xai ἀχολουθίαν ὁ γεηπόνος, Διὰ cl, λέγων, πρὸ τοῦ 
χαρποῦ xaX ἄνθος; f) ὑπὲρ τίνος ὁ ἐχ τοῦ σπέρματος 
προανατέλλων χόρτος, et Ye καὶ τὸ ἄνθος ἀποῤῥέει, 
xal ὁ χόρτος µάτην ξηραίνεται, πρὸς οὐδὲν συντελῶν 
τῇ ἀνθρωπίνῃ τροφῇ; Οἶδεν γδρ ὁ πρὸς τὴν θαυμα- 
τοποτίαν βλέπων τῆς φύσεως, ὅτι οὐκ ἂν ἄλλως ἐκ 
«v σπερµάτων τε xal βλαστημάτων ὁ χαρπὸς τε- 
λεµωθείη, ph τῆς τεχνιχῆς ταύτης ἀχολουθίας ὁδο- 
ποιούσης αὐτοῦ τὴν τελείωσιν. Οὐ γὰρ ἐπειδὴ πρὸς 
ἀπόλανσιν ἡμετέραν ὁ προεχθαλλόµενος Ex τῶν σπερ- 
µάτων χόρτος ἀχρήστως ἔχει, διὰ τοῦτο περιττόν τε 
καὶ παρέλκον ἐστὶ τὸ γινόµενον. Ὁ μὲν γὰρ τῆς τρο- 


spica granum perlicitur. 

Qus cum fiunt, necessarium hunc ordinem , et 
seriem non accusat agricola, nec ait, Quorsum 
flos ante fructum ? aut eur herba nascitur prius , 
quam ipsum granum , cum et flos defluat , et herba 
inaniter exarescat, humanoque victui nihil prosit ? 
Novit enim , qui mirabile natura artificium intue- 
tur, aliter fieri non posse, ut ex seminibus plan- 
tisque fructus gignatur, nisi ad ejus perfectionem 
artificioso hoc ordine natura viam muniat. Neque 
enim, quoniam herba, qux prius emittitur, in- 
utilis est, eaque non vescimur, idcirco id quod fit 
est inane ac supervacuum. Nam qui indiget cibo, 
nihil aliud nisi utilitatem considerat suam ; natura 





919 


S. GREGORII NYSSFENI 


ue 


520 


vero unum illud propositum est, ut instituto or- A φῆς χρῄζων, πρὸς τὴν ἑαυτοῦ χρείαν ὁρᾷ * ὁ δὲ τῆς 


dine fructum ad absolutionem perducat. Ita multi- 
plex primum e jacto semine radix emittitur, qua 
ex humore nutrimentum attrabatur. Tum herba 
pullulat, qux? radicem operit, ne ab aere detri- 
mentum accipiat; ac licet, ipsa fructus non sit, 
viam tamen przebet quodammodo, et affert auxi- 
lium quo fructus perficiatur. Etenim cum insitam 
semini vim sic expurgat natura, herbam tanquam 
fructus excrementum projiciens, tum ea radicem 
protegit defenditque ab acris injuriis, qua vel ex 
frigore, vel ex calore proveniunt. At eum radi- 
cibus in imo firmius munitum est semen , neglecta 
deinceps herba, quod radix non egeat amplius 
defensione, tota vis ad culinum extollendum ac 
perficiendum incumbit. Natura enim artificiosa 
quadam sapientia sublimem fabricam machinatur, 
qua germen directum mutuis in circuitu distingui- 
tur tunicis : in quibus principio culmus humidus, 
ac tener indolescat necesse est , et, quo tutior sit, 
geniculis per medium tanquam vinculis muniatur: 
ubi autem ad congruentem altitudinem ascendit , 
ita frugem emittit, ut extrema tunica ex se spicam 
edat, qux aristarum multitudine tanquam capillo- 
rum vallo distincta frugem tegit , et imis aristarum 
receptaculis inmutritur. Cum igitur non indignetur 
agricola nec ob stirpium flbras, nec propter her- 
bam , nec propter spicarum aristas, qux quidem 
omnia proveniunt ex semine, sed in his singulis 
usum quemdam perspicit necessarium , quo natura 
artificiose progrediens, et abjiciens qux» sunt in- 
utilia, frugem perficit et absolvit ; ne tibi quidem 
iniquo ferendum est animo, quod natura nostra 
necessarias persequens vias ad proprium flnem 
perveniat. Sed ut in exemplo seminum cernis, de- 
bes existimare, quod presens est, ad utile et ne- 
cessarium aliquid omnino referri ac dirigi, neque 
illud esse cujus gratia geniti sumus. Neque enim 
fetum creator noeter formavit, ut in matris utero 
permaneremus ; neque inde nos educit , ut in in- 
fantia, aut iis, qux deinceps subsequuntur 2'ta- 
tibus, natura semper aliam post aliam induente, 
et formam corporis commutante, degeremus ; ne- 
que ut corpus ipsum accedente morte dissolve- 
retur, sed ut per hzc et alia ejusmodi, qus sunt 
tanquam partes illius vite, per quam incedimus, 
ad statum nostrum pristinum , hoc est, ad simili- 
tudinem Dei perveniamus. Ac quemadmodum ad 
perficiendum spicam ex nature instituto herbam 
ostendimus esse necessariam ; nec tamen propter 
ipsam herbam , nec propter tunicas, aut aristas, 
aut culmum instituitur agricultura, sed propter 
frugem victui accommodatam , ad cujus perfectio- 
nem natura per illa progreditur : sic exspectatus 
hujus vitz finis est beatitudo. Quz» vero nunc cor- 
pori eveniunt , ut mors , senectus , juventus, infan- 
tia, formatio fetus in utero, ut herb», et arista», 
et culmi, sunt veluti vie, per quas ad perfectio- 
nem speratam contendimus. Quam tibi ipse pro- 


φύσεως λόγος οὗ πρὸς ἄλλο τι βλέπει, ἀλλ' ὅπως ἂν 
προσαγάγοι τὴν Χαρπογονίαν διὰ τῆς {εταγμένης 
ἀχολουθίας ἐπὶ τὸ τἐλειον. Διὸ πρῶτον πολυμερῶς 
διὰ ῥιζῶν τοῦ ὑποχειμένου ἐμφύεται , δι Ov Ext 
τὴν κατάλληλον ἑαυτῷ διὰ τῆς ἰχμάδος τροφἠν; εἶτα, 
χόρτον βλαστάνει, διὰ τὴν ix τοῦ ἀέρος βλάδιν, 
προχάλυµµα τῆς ῥίσης τὴν πόαν ποιούµενος ' ὅπερ 
χαρπὺς μὲν οὐκ ἔστι, συνεργία δὲ τις καὶ ὁδὺς γίνε- 
ται τῆς τοῦ καρποῦ τελειώσεως. Ἡρῶτον μὲν ἔχχα- 
θαίρων δι) ἑαυτοῦ τὴν ἐγχειμένην τῷ σπέρµατι δύ- 
ναµιν , οἷόν τι περίττωμα τοῦ καρποῦ τὸν χόρτον — 
προαποσχεναζοµένης τῆς φύσεως , σχέπασµα Ὑίνεται 
τῇ ῥίζῃ πρὸς τὰς ix τοῦ ἀέρος βλάδας, τὰς διὰ 
χρύους τε καὶ θάλπους ἐγγινομένας. Εὐτονώτερον ὃδ 


Β ἤδη διὰ βάθους ἓν ταῖς ῥίζαις ὑποσχευασθέντος τοῦ 


σπέρµατος, τότε τοῦ χόρτου λοιπὸν ἀμεληθέντος , διὰ 
τὸ µηχέτι δεῖσθαι τὴν ῥίξαν τοῦ προχαλύμματος, 
πρὸς τὴν τῆς χαλάµης ἀναδρομὴν πᾶσα σννδίδοται 
δύναµις, μηχανιχῇ τινι σοφίᾳ τὴν αὐλοτιδῆ χατα- — 
σχενυὴν φιλοτεχνούσης τῆς φύσεως, ἧς εὐθντενὴς μὲν 
fj βλάστη, χιτῶσιν ἐἑπάλλήλοις ἐν χύχλῳ διειλημμµένη. 
Χρὴ γὰρ τούτοις ὑγρὰν οὖσαν xaX ἄτονον τὴν χαλά- 
µην παρὰ τὴν πρώτην ἑντρέφεσθαι, τοῖς διὰ μέσου 
συνδέσµοις ἀσφαλείας χάριν ὑπεξωσμένην. El δὲ πρὺς 
1b σύμμετρον ἀναδράμοι µῆχος , τότε χομᾷ 1) χαλά- 
µη, τοῦ τελευταίου χιτῶνος ἀφ' ἑαυτοῦ τὸν στάχνν 
προδείξαντος , ὃς εἰς πολλοὺς ἀθέρας τριχοειδῶς 
διαιρούµενος, χρύπτει τὴν χόμην χατὰ τὴν βάσυ 
τῶν ἀθέρων τοῖς ἐλύτροις ὑποτρεφόμενος. Ei τοίνυν 
οὔτε πρὸς τὰς ῥίζας τῶν σπερµάτων ὁ γεωργὸς δυς, 
χεραίνει, οὔτε πρὸς τὸν προεχδαλλόμενον ix τοῦ 
σπέρματος χόρτον, οὔτε εἰς τοὺς ἀθέρας τοῦ στάχυος, 
ἀλλ ἐν ἑχάστῳ τούτων ἐνθεωρεῖ τινα χρείαν άναγ- 
χαΐαν, δι ἧς τεχνικῶς ἡ quat ὁδεύουσα, προάγει τὸν 
χαρπὸν εἰς τελείωσιν, διὰ τῆς τῶν ἀχρείων ἁποποιή- 
σεως τὴν Ὑόνιμον ἐχχαθαίρουσα δύναμιν ὥρα χα. 
cot μὴ δυσχεραίνειν διὰ τῶν ἀναγκαίων ὁδῶν προϊου- 
σης ἡμῶν τῆς φύσεως ἐπὶ τὸ ἴδιον τέλος, à ἡγεῖ- 
σθαι χατὰ τὴν ἐν τοῖς σπέρµασιν ἀναλογίαν , τὸ à: 
παρὸν πρός τι πάντως χρησίµως τε xal ἀναγχαίως 
ἔχειν, οὐ μὴν τοῦτο εἶναι οὗ χάριν εἰς γένεσεν ἢλθο- 
pev. Οὐ γὰρ ἐπὶ τὸ Ep6puov γενέσθαι παρὰ τοῦ δη- 
μιουργήσαντος ἡμᾶς ὑπέστημεν , οὐδὲ πρὸς τὸν βρε- 


D φώδη βίον ὁ σχοπὺς τῆς φύσεως βλέπει, οὐδὲ mpi; 


τὰς ἑφεξῆς ἡλιχίας ὁρᾷ, ἃς ἀεὶ διὰ τῆς ἀλλοιώσεως 
µετενδύεται τῷ χρόνῳ τὸ εἶδος συνεξαλλάσσουσα, οὐδὲ 
πρὸς τὴν ἐπιγινομένην διὰ τοῦ θανάτου λύσιν τῷ 
σώματι ΄ ἀλλὰ πάντα ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα τῆς ὁδοῦ 
δι fj; πορευόµεθα µέρη ἑστίν' 6 δὲ σχοπὺς xai τὸ 
πέρας τῆς διὰ τούτων πορείας, ἡ πρὸς τὸ ἀρχαῖον 
ἁποχατάστασις, ὅπερ οὐδὲν ἕτερον, 7) ἡ πρὸς τὸ θεῖόν 
ἐστιν ὁμοίωσις. Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς χατὰ τὸν στάχυν 
εἰχόνος, ἀναγχαῖος μὲν ἐφάνη τῷ λόγῳ τῆς φύσεως 
xai ὁ προεχθαλλόµενος χόρτος * οὐ μὴν δὲ δι) ἐχεῖνόν 
ἑστιν ἡ γεωργία, οὐδὲ χιτῶνες , xal ἀθέρες , xal χα- 
λάμη , καὶ ὑποζώματα πρὀχεινται τῇ τῆς γεωργίας 
σπουδῇ, ἀλλ' ὁ τρόφιµος χαρπὸς ὁ διὰ τούτων πρρϊὼν 
εἰς τελείωσιν * οὕτω xal τῆς ζωῆς τὸ μὲν προσδοχώ- 


521 DE MORTUIS. 


522 


µενον πέρας καχαριότης baviv. Τὰ δὲ ὅσα περὶ τὸ Α pouens, si sapis, nec propter hac iudignaberis, 


σῶμα νῦν καθορᾶται, θάνατος , xxi γρας , xal veó- 
«nc. καὶ νηπιότης, xai ἡ bv ἑμθρύῳ διάπλασις, 
ράντα ταῦτα οἷόν τινες χόρτοι xaX ἀθέρες xaX χάλα- 
got, ὁδὸς xai ἀχολουθία χαὶ δύναµις τῆς ἐλπιζομένης 
ἐστὶ τελειώσεως᾽ πρὸς fiv βλέπων, ἐὰν εὐφρονῆς, 
οὔτε ἀπεχθῶς ἕξεις πρὸς ταῦτα οὔτε μὴν ἐμπαθῶς 
τε xal ἐπιθυμητικῶς δ.ατεθἠσηῃ, ὡς 7) χιωριζόμενος 


αὐτῶν ἀνιᾶσθαι,  αὑτομολεῖν πρὸς τὸν θάνατον. Εἰ 


δὲ χρὴ προσθεῖναι xal τοῦτο τῷ λόγῳ, οὐχ ἄχρηατον 
ἴσως ἐστὶ , χᾶν ἔξω τῆς ἀχολουθίας εἶναι δοχῇ , ὅτι 
ἐμμελετᾷ τῷ θανάτῳ διὰ παντὸς fj φύαις, xal συµ- 
πέφυχε διὰ τοῦ χρόνου προϊούσῃ «fj ζωῇ πάντως ὁ 
θάνατος. Ἱρὸς γὰρ «b μέλλον τοῦ παρῳφχηχότος τῆς 
ζωῆς πάντοτε χινουµένης, xal οὐδέποτε πρὸς τὸ 
κατόπιν ἀναλυούσης , θάνατός ἔστι τὸ πάντοτς τῇ 
ζωτιχῇ ἑνεργείᾳ συνηµµένως ἑπόμενον. Ἐν γὰρ τῷ 
παρῳχηκότι τοῦ χρόνου, παύεται πάντως πᾶσα κίνη- 
σις ζωτιχὴ xol ἐνέρχεια. Ἐπεὶ οὖν ἴδιόν ἐστι τοῦ 
θανάτου τὸ ἄπρακτόν τε xai ἀνενέργητον ' τοῦτο δὲ 
χατόπιν ἀεὶ τῇ ζωτικῇ ἑνεργείᾳ πάντως ἐφέπεται * 
οὐχ ἔξω τῆς ἀληθείας ἐστὶ «b συμπεπλέχθαι τῇ ζωῇ 
ταύτῃ τὸν θάνατον λέχειν. Καὶ ἄλλως 6 ἄν τις εὕροι 
52 τοιοῦτον νόηµα διὰ τῆς ἀληθείας ἡμῖν χρατυνόµε- 


uec. ullo modo sic animo afficieris, ut vel ab hac 
vita decedens angaris, vel sponte inortem przri- 
pias. Jam illud, licet a proposito nostro alienum 
esse videatur, fortasse non erit inutile ut adjunga- 
mus, nempe naturam assidue in mertem incum- 
bere, viueque tempore antecedenti mortem pror- 
sus instare atque inlzrere. Ewnim cum vita prz- 
teriens semper ad futurum contendat , nec ad prze- 
teritum unquam revertatur, quid aliud est , quam 
mors , id , quod vitalem actionem usque subsequi- 
tur ? Quare cum ia tempore, quod ante fluxit, desi- 
nat motus omnis el actio vilalis, mortisque pro- 
prium sit , res ad interitum , nihilumque redigere ; 
quod quidem semper actioni preteritzt? omnino 
contingit, non mentitur, qui huic vite mortem 
dicit esae conjunctam. Hoc autem res ipsa verum 
esse confirmat, quaudoquidem, quod ad subje- 
ctam materiam pertinet, homo non est idem ho- 
die, qui heri fuit. Aliquid enim ex eo momentis 
singulis moritur, et fetet, et corrumpitur, et abji- 
citur : cum tetrum natura feterem ex eorpore, 
tanquam funus ex aliqua domo, efferit, et quod 
vitalem facultatem jam exuit, terrz tradat. 


vov, αὐτῆς τῆς πείρας μαρτυρούσης τῷ δόγµατι , ὅτι οὐχ ὁ αὑτός ἐστι τῷ χθιζῷ ὁ σήμερον ἄνθρωπος xatà 
τὸ ὑλικῶς ὑποχείμενον , ἀλλά τι πάντως αὑτοῦ διὰ παντὺς νεχροῦται, xal ὄζει, xal διαρθείρεται, xai 
ἐχθάλλεται, χαθάπερ oixíag τινὸς τῆς τοῦ σώματος λέγω χατασχενῆς τὴν νεκρώδη δυσωδίαν ἐκφερούσης 
τῖς φύσεως, xai τῇ vij παραδιδούσης τὸ ἤδη τῆς ζωτιχῆς δυνάμεως ἔξω γενόµενον. 


Ad χατὰ τὴν τοῦ μεγάλου φωνὴν Παύλου xa» 


Quamobrem , ut Paulus ait , quotidie morimur ' : 


ἡμέραν ἀποθνήσχομεν , οὐχ οἱ αὐτοὶ διὰ παντὸς ἐν ϱ quippe qui non iidem semper manemus in ipso cor 


τῷ αὐτῷ διαµένοντες οἴχῳ τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ἑκά- 
στοτε ἄλλοι ἐξ ἄλλου γινόµενοι διὰ προσθήχης τε xat 
ἀποποιήσεως , ὡς πρὸς χαινὸν σῶμα διὰ παντὸς ἆλ- 
ὠιρύμενοι. Τί οὖν ξενιζόμεθα πρὸς τὸν θάνατον, οὗ 
ἀπεδείχθη µελέτη διηνεχὴς, χαὶ γυμµνάσιον t$ διὰ σαρ- 
xh& οὖσα ζωή; Kàv τὸν ὕπνον εἴπῃς χαὶ τὴν ἑγρή- 
ορσιν , ἄλλην θανάτου λέγεις πρὸς τὴν ζωὴν συµ- 
πλοχην , πατασθεννυµένης iv τοῖς χαθεύδουαι τῆς 
αἰσθήσεως, xai πάλιν τῆς ἐγρηγόρσεως ἐνεργούσης 
iuiv ἐν αὐτῇ τὴν ἐλπιξομένην ἀνάστασιν; Αλλ' οὕπω 
τὸ προχείµενον ἡμῖν εὐσαφηνίσθη διὰ τῶν εἱἰρημέ- 
wov, τοῦ ἐπεισοδίου νοήµατος πρὸς ἑτέραν θεωρίαν 
παραγαχόντος τὸν λόγον. 

Πάλιν τοίνυν τὸ προτεθὲν ἀναλάδωμεν, ὅτι οὐχ 
ἀχρήστως πρὸς τὴν προσδοχωµένην τῶν ἀγαθῶν ἑλ- 
πίδα , οὖδε ἡ τοῦ σώματος φύσις ἔχει. El μὲν γὰρ 
Ἡμεν ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἐγενόμεθα, οὑχ ἂν πάντως τοῦ 
ὀΣρματίνου χιτῶνος προσεδεήθηµεν, ἐπιλαμπούσης 
ἡμῖν τῆς πρὸς τὸ θεῖον ὁμοιώσεως. 'O δὲ θεῖος χα- 
ραχτὴρ ὁ ἐπιφαινόμενος ἡμῖν τὸ xav' ἀρχὰς, οὗ ποιοῦ 
σχηματός τινος Y χρώματος ἦν ἰδιότης, ἀλλ᾽ οἷς τὸ 
θεῖον θεωρεῖται χάλλος , τοιούτοις ἑχαλλωπίζετο xal 
ὁ ἄνθρωπος, δι ἁπαθείας τε xal µαχαριότητος xai 
ἀφθαρσίας, τὴν ἀρχέτυπον χάριν ἀπομιμούμενος. 
Ἐπειδὴ δὲ δι’ ἁπάτης τοῦ ἐχθροῦ τῆς ζωῆς ἡμῶν, 
πρὸς τὸ χτηνῶδες xol ἄλογον ἐχουσίως τὴν ῥοπὴν 
ἔσχεν ὁ ἄνθρωπος, τὸ μὲν ἄχοντας ἀποστῆναι τοῦ 


| Cor. xv, 31. 
PATROL. G8. NLVI. 


poris doinicilio , sed accessione decessioneque con- 
tinua alii ex alio reddimur, et in novum assidue 
corpus immutamur. Quid igitur cum morte nos ut 
bospite peregrinosque gerimus, cum demonstratum 
Bit, vitam hane quam in carne degimus, nihil aliud 
esse, nisi perpetuam mortis commentationem 46 
studium ? Quid ? ipse somnus atque vigilia, quid 
aliud sunt, nisi mortis viteque complexus aique 
conjunctio? cum et dormientes tanquam exstinctos 
sensus no$ deserat, et excitatos vigilia speratz 
resurrectionis admoneat? Verum digressione hac 
ad alia consideranda nos adducente , quod propo- 
suimus nondum explicavimus. 


D Quare ad propositum revertamur, ogtendamus- 


que ne corporis quidem naturam inutilem esse ad 
spen! bonorum, quz a nobis exspectantur. Etenim 
8i tales mansissemus, quales initio fuimus procre- 
ati, Dei similitudine in nobis elucente, pellicea 


tunica neutiquam indiguisseius. Divina enim quz 


principio ia nobis cernebatur nota, non in qua- 
licunque figurz colorisve proprietate consistebat , 
sed quibus insignibus Dei pulchritudo conspici*cr, 
iisdem homo decoratus per beatitudinem gri- 
tudinis 'et corruptionis expertem exemplaris gra- 
tiam exprimebat. Sed posteaquam a vitz nostre 
inimico dolis deceptus ad bestiarum rationique 
contrariam vilam amplectendam voluntate &ua 


17 


5233 


S. GREGORII NYSSENI 


594 


propensior evasit, inconsideratius fortasse rem A χείρονος, xai πρὸς τὸ χρεΐττον ἀναγκαστιχῶς µετα- 


' expendentibus videretur utile, ut a malo discede- 
remus inviti, coactique ad bonum revertemur. Λι 
humane nature effectori inutile visum est atque 
iniquum , ut ob eam dispositionem nalura maximi 
boni jacturam faceret. Nam cum Deo similis, bea- 
tusque ea re esset homo, quod libera przditus 
erat voluntate ( juris enim esse sui, et nullius sub- 
jectum imperio, divinz est beatitudinis proprium), 
si necessitate illum , et vi ad aliquid impulisset, 
ea spoliagset ipsum dignitate. Qui enim sponte 
motuque voluntario naturam suam ad aliquid 
eorum, quae non conveniunt, converterunt , si 
per vim ab iis, quz sibi ipsi delegerunt , desistere 
cogantur, bonum illis adimitur, quod habebant 
prius : eaque res est privatio divini honoris. Li- 
berum enim voluntatis arbitrium est bonor di- 
vino xqualis. Quamobrem ut simul et humanz 
natuez relinqueretur dignitas libere voluntatis, 
et ipsum auferretur malum, hanc divina sapien- 
tia rationem excogitavit, αἱ in iis hominem esse 
sineret, qua sibi ipse elegisse, quo gustatis ma- 
lie, qu: concupiverat, experiendoque discens , 
qui quibus commutassel, ea cupiditate rursum 
incenderetur, ut vitiorum perturbationumque , quz 
ralioni inimiez suut, onere deposito, et vel in 
presenti vita precibus sapientizque studio purga- 
tus, vel post obitum per expurgantis ignis forna- 
cem expiatus, ad pristinam vellet redire felicita- 
tem, Ut enim si quis medica facultatis , et eorum 
qu valetudini vel prosint vel obsint , peritissimus, 
adolescentulo quidem consuleret salutaria, sed ei 
tamen propter ztatis prudentieque imbecillitatem 
consilio suo persuadere non posset, quominus a 
fructu , aut herba aliqua perniciosa temperaret , is 
eum omne remediorum genus in promptu haberet, 
permitteret filio, ut re noxia vesceretur, quo morbi 
molestia aut dolore aliquo affectum, reque ipsa 
paterni consilii utilitatem agnoscentem, valetudi- 
nisque cupidiorem medicamentis suis in pristinum 
reduceret statum, unde propter stultam cibi pesti- 
feri cupiditatem excidisset : sic humans natuxe 
dulcissimus atque optimus pater, qus salutaria, 
quzve perniciosa essent homini, plane noverat : 
itaque illum admonuit, ne perniciosa contingeret. ῃ 
Verum cum rei deterioris cupiditate victus esset , 

medicamentis non indiguit , quibus eum ad prisli- 

nam sanitatem revocaret. Etenim cum corpoream 

istam voluptatem animi letilizte pratulisset, visus 

est quodammodo Deus permittere, hominem eo im- 

petu ferri, propter tunicam illam pelliceam , quam 

ob ejus propensionem ad malum induit illum , qua 

quidem tunica natura ratione vacantis proprietates 

homini admiste sunt. Sapientia enim illa quz per 

contraria , quod melius est, disponit , nature ra- 

tione pradite bestiarum indumentum confecit. 

Nam tunica illa pellicea secum ferens omnes pro- 

prietates, quas ex bestiarum natura continet , 

nempe voluptatem, iracundiam, gutturis ven- 


D 


θεῖναι, τοῖς μὲν ἀνεξετάστοις χρήσιµον εἶναι Boxet: 
τῷ δὲ πλάστη τῆς φύσεως ἁλυσιτελὲς ἐφάντ, xai 
ἄδικον, την τοῦ μεγίστου τῶν ἀγαθῶν ζημίαν διὰ 
τῆς τοιαύτης οἰχονομίας ἐμποιῆσαι τῇ φύσει. Ἐπειδὴ 
γὰρ θεοειδῆς ὁ ἄνθρωπος ἐγένετο , χαὶ µαχάριος τῷ 
αὐτεξουσίῳ τετιµηµένος (τὸ γὰρ αὑὐτοχρατές τε xal 
ἀδέσποτον ἴδιόν ἐστι τῆς θείας µαχαριότητος) , τὸ 
δι ἀνάγχης αὐτὸν ἐπί τι μεταχθῆναι βιαίως, ἀφαί- 
ρεσις τοῦ ἀξιώματος ἣν. Ei γὰρ ἐχουσίως τὴν áv- 
θρωπίνην φύσιν χατὰ τὴν αὐτεξούσιον χίνησιν ἐπί 
τι τῶν οὐ δεόντων ὀρμήσασαν, βιαίως τε xal xac- 
ηναγχασμένως τῶν αἱρεσάντων ἀπέστησεν, ἀφαίρεσις 
ἂν fjv τοῦ προέχοντος ἀγαθοῦ τὸ γινόµενον, xaX τῆς 
ἰσοθέου τ'μῆς ἀποστέρῆσις. Ἰσόθεον γάρ ἐστι τὸ αὑτ- 
εξούσιον. Ὡς ἂν οὖν xai ἡ ἐξουσία µένοι τῇ φύσει, 
xal τὸ χαχὸν ἀπογένοιτο , ταύτην εὗρεν ἡ σοφία τοῦ 
θεοῦ τὴν ἐπίνοιαν, τὸ ἑᾶσαι τὸν ἄνθρωπον ἓν ot, 
ἐβουλήθη γενέσθαι , ἵνα γευσάµενος τῶν χαχῶν , ὧν 
ἐπεθύμησεν, xal τῇ πείρᾳ μαθὼν , οἷα, ἀνθ᾽ οἵων ἡλ- 
λάξατο, παλινδρομήσῃ διὰ τῆς ἐπιθυμίας ἐχουσίως 
πρὸς τὴν πρώτην µαχαριότητα, ἅπαν τὸ ἐμπαθές τε 
χαὶ ἄλογον, ὥσπερ τι ἄχθος ἀποσχευάσας τῆς φύ- 
σεως , ftot χατὰ τῆν παροῦσαν Qut, διὰ προσευχΏς 
τε χαὶ φιλοσυφίας ἐκκαθαρθεὶς, ἢ μετὰ τὴν ἐνθένδε 
µετανάστασιν, διὰ τῆς τοῦ χαθαρσίον πυρὸς χωνείας. 
Ὥσπερ γὰρ εἴ τις ἰατριχὸς ὢν , xat πᾶσαν ἐπιστί- 
µην τῶν τε σωτηρίων, καὶ τῶν δηλητηρίων Ex τέχνης 
ἔχων, συμδουλεύων τῷ μειραχίῳ τὰ δέοντα, μὴ δυ- 
νηθείη διὰ συμδουλῆς χωλύσαι τὸν ἀτελῃ κατὰ τὴν 
ἡλιχίαν τε xai τὴν φρόνησιν, ἐπιθυμητιχῶς πρός 
τινα φθοροποιὸν χαρπὺν  πόαν διατεθέντα, ἔχων δὲ 
παντοίαν τῶν ἀλεξιφαρμάχων παρασχευὴν , ἑπιτρέ- 
Ψειε τῷ παιδὶ μετασχεῖν τῶν βλαπτόντων, ἐφ᾽ dp τε 
διὰ τῆς τῶν ἀλγεινῶν πείρας τὸ χρήσιµον τῆς πα- 
τρῴφας συμθωλῆΏς µαθόντα , χαὶ tv. ἐπιθυμίᾳ τῆς 
ὑγιείας γενόµενον, πάλιν διὰ τῶν ἀλεξητηρίων Ex- 
αναγάγῃ πρὸς εὐεξίαν τὸν mala, fi; διὰ τῆς ἁτόπου 
τῶν δηλητηρίων ἐπιθυμίας ἐξέπεσεν ' οὕτως ὁ γλυκύς 
τε xai ἀγαθὸς τῆς φύσεως ἡμῶν πατὴρ, ὁ εἰδὼς xat 
δι ὧν σωζόµεθα, ἑγνώρισε μὲν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ δη- 
λητήριον, καὶ τὸ μὴ μετασχεῖν συνεθδούλευσεν * χρα- 
τησάσης δὲ τῆς ἐπιθυμίας τοῦ χείρονος, οὐκ Ἰπόρησε 
τῶν ἀγαθῶν ἀντιφαρμάκων, δι ὧν ἐπαναγάγῃ πάλιν 
πρὸς τὴν τῆς ἀρχῆς εὐεξίαν τὸν ἄνθρωπον. Thv γὰρ 
ὑλιχὴν ταύτην ἡδονὴν πρὸ τῆς ψυχιχῆς εὐφροσύνης 
τοῦ ἀνθρώπου προελοµένου, συντρέχειν μέν πως ἔδο- 
ξεν αὐτῷ «fj ὁρμῇ διὰ τοῦ δερµατίνου χιτῶνος , ὃν 
διὰ τὴν πρὸς τὸ χεῖρον αὐτῷ ῥοπὴν περιέθηχεν , 5c 
οὗ τῆς ἁλόγου φύσεως ἐπεμίχθη τῷ ἀνθρώπῳ τὰ 
ἰδιώματα, ὧν τῶν ἁλόγων ζώων τῆς λογικῆς φύσεως 
ἔνδυμα χατεσχευάσθη τῇ σοφίἰᾳ τοῦ διὰ τῶν ἑναντίων 
οἰχονομοῦντος τὰ χρείττονα. Πάντα γὰρ φέρων ἓν 
ἑαυτῷ τὰ ἰδιώματα ὁ δερµάτινος χιτὼν, ὅσα εἶγε 
περιέχων τὴν ἆλογον φύσιν, ἡδονήν τε xat θυμὸν xa 
γαστριµαργίαν, καὶ ἁπληστίαν , xat τὰ ὅμοια , 665v 
δίδωσι τῇ ἀνθρωπίνῃ προαιρέσει τῆς xa ἑχάτεςον 
ῥοπῆς , εἰς ἀρετήν τε xat χαχκίαν ὕλη Υινόµενος. Το” 
τοις γὰρ ἐμδιοτεύων χατὰ τὸ» τῇδε βίον 6 ἄνθρωπος 


525 


DE MORTUIS, 


526 


«jj αὐτεξουσίῳ κινήσει, εἰ μὲν διαχρίνοιτο τοῦ ἁλό- A trisque vitia, οἱ alia ejusdem generis, hominig 


Ίου τὸ ἴδιον, xal πρὸς ἑαυτὸν βλέποι διὰ τῆς ἆστειο- 
τέρας ζωῆς, χαθάρσιον τῆς ἐμμιχθείσης χαχίας τὸν 
παρόντα βίον ποιήαεται, χρατῶν διὰ τοῦ λόγου τῆς 
ἁλογίας' εἰ δὲ πρὸς «i ἄλογον τῶν παθηµάτων ῥο- 
«hy ἐπιχλιθείη , τῷ τῶν ἁλόγων δέρµατι συνεργῷ 
χρησάµενος πρὸς τὰ πάθη, ἄλλως μετὰ ταῦτα βου- 
λεύσεται πρὸς τὸ κρεῖττον, μετὰ τὴν Ex τοῦ σώµα- 
τος ἔξοδον γνοὺς τῆς ἀρετῆς τὸ πρὺς τὴν χαχίαν διά- 
φορον , ἓν τῷ μὴ δύνασθαι μετασχεῖν τῆς θειότητος, 
μὴ τοῦ χαθαρσίου πυρὸς τὸν ἑμμιχθέντα τῇ Φυχῇ 
ῥύπον ἀποχαθήραντος. 


proposito praebet occasionem , ut , ad utrum velit , 
Sese convertat, cum virtutis et vitii materia sit, 
in quibus, dum hic vivit, pro arbitratu suo ver- 
satur. Si neglecto, quod bestiarum est, urbaniug 
vivendi genus complectetur, ratione vincens, qued 
rationi contrarium est, presenti hac vita vitium 
sibi admistum expiabit. Sin quo perturbationum 
impetus ducet, inclinabit , bestiarumque pellem ad 
vitia ministram et adjutricem adhibebit, aliud ei 
deinde ineundum erit consilium , ut ad bonum per- 
veniat cum e corpore egressus , cognita , qu: in- 


ter virtutem et vitium differentia est, non poterit divinitalis particeps fieri, nisi maculas animo im- 


mistas purgatorius ignis abstulerit. 


Ταῦτά ἐστιν ἃ τὴν τοῦ σώματος χρείαν ἀναγχαίαν p — His de causis corporis usus nobis est neces- 


ἡμῖν ἐποίησεν, δι οὗ τό τε αὐτεξούσιον σώζεται, χα» 
ἡ πρὸς τὸ ἀγαθὸν πάλιν ἐπάνοδος οὐ χωλύεται * ἀλλὰ 
τῇ περιοδιχῇ ταύτῃ ἀχολουθίᾳ, διὰ ποῦ ἑχουσίου γί- 
γεται ἡμῖν ἡ πρὸς τὸ χρεῖττον ῥοπὴ , τῶν μὲν ἐντεῦ- 
(sv ἤδη διὰ τῆς ἐν σαρχὶ ζωῆς τὸν πνευματιχὸν Ey 
ἀπαθείᾳ κατορθούντων βίον , οἵους γεγενῆσθαι τοὺς 
πατριάρχας τε xal τοὺς προφήτας ἀχούομεν , xal 
τοὺς σὺν αὐτοῖς τε χαὶ μετ ἐχείνους δε ἀρετῆς τε 
xaX φιλοσοφίας ἀναδραμόντας ἐπὶ τὸ τέλειον, µαθη- 
τὰς λέγω xaX ἁποστόλους xal μάρτυρας, xai πάντας 
τοὺς τὴν ἑνάρετου ζωὴν πρὸ τοῦ ὑλικοῦ τετιµηχότας 
βίου , οἳ χἂν ἑλάττους ὧσι τῷ ἀριθμῷ τοῦ πλήθους 
τῶν πρὸς τὸ χεῖρον ἁποῤῥεόντων, οὐδὲν ἧττον τὸ 
δυνατὺν εἶναι διὰ σαρχὸς τὴν ἀρετὴν κατορθῶσαι 


μαρτυρουνται τῶν δὲ λοιπῶν διὰ τῆς εἰς ὕστερονᾳ 


ἀγωγῆς ἐν τῷ καθαρσίῳ πυρὶ ἀποθαλόντων τὴν πρὸς 
τὴν ὕλην προαπάθειαν , xal πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς &mo- 
κληρωθεῖσαν τῇ φύσει χάριν , διὰ τῆς τῶν ἀγαθῶν 
ἐπιθυμίας ἐχουσίως ἑπανιόντων. O0 γὰρ εἰς ἀεὶ πα- 
ραµένει τῶν ἀλλοτρίων ἡ ἐπιθυμία τῇ φύσει; διότι 
πλήσμιον ἑκάστῳ χαὶ προσχορές ἐστι τὸ μὴ ἴδιον, οὗ 
μὴ χατ᾽ ἀρχὰς ἔσχεν ἐν ἑαυτῇ τὴν κοινωνίαν f φύ- 
ct; * µόνον δὲ τὸ συγγενὲς χαὶ ὁμόφυλον ποθεινὸν 
x2 ἑράσμιον εἰς ἀεὶ διαμένει, ἕως ἂν ἐφ᾽ ἑαυτῆς ἡ 
φὖσις ἁπαράτρεπτος µένῃ’ εἰ δέ τινα ἐχτροπὴν má- 
θοι διὰ μοχθηρᾶς προαιρέσεως , τότε αὑτῇ τῶν ἆλλο- 
«piov ἡ ἐπιθυμία ἐγγίνεται , ὧν fj ἀἁπόλαυσις ἠδύνει, 
οὐχὶ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὸ πάθος τῆς φύσεως. ἔχχω- 
ρῄσαντος δὲ τοῦ πάθους, xat f) τῶν παρὰ φύσιν ἐπι- 


sarius, Eo namque οἱ liberum nobis adest arbi- 
trium, et reditus non intercluditur, sed ordine et 
versu volentes ad bonum provehimur, aliis qui- 
dem jam inde ab eo tempore, quo vivunt hic spi- 
vkalem, et a vitiis ac perturbationibus alienam 
vitam instiluentibus, quales intelligimus patriar- 
chas et prophetas exstitisse, et qui una cum ipsis, 
et post ipsos per virtutem et sapienti: studium ad 
perfectionem reverterunt, discipulos, et apostolos, 
et martyres dico, et quicunque corporeo in rmate- 
risque demerso honestum, et cum virtute conjun- 
clum vivendi genus anteposuerunt : qui licet nu- 
mero pauciores fuerint, quam illi, qui ad deteriora 
deflexerunt, exemplo tamen ac testimonio suo vir- 
tutem in carne coli compararique posse testan- 
tur; aliis autem post banc vitam purgatorio igne 
materixz labes et propeusionem ad malum abster- 
geutibus, el ad gratiam initio nature concessam 
voluntaria bonerum cupiditate redeuntibus. Alie- 
norum enim cupiditas in natura perpetuo non 
inhsret. Quoniam quod nature non est proprium, 
quodque nullam principio cum ipso societatem 
babebat, unicuique satietatem et fastidium affert, 
solumque id, quod illi cognatum ac siemlle est, 
optandum ipsi semper amandumque relinquitur. 
Quod si vitio depravatze voluntatis aliquo modo 
degeneravit, tunc inest illi cupiditas rerum exter- 
narum, quibus Ííruendis non ipsa nalura, sed 
nature affectio delectatur : qua quidem affectione 


Oupía συνανεχώρησεν , χαὶ Ἠγίνεται πάλιν αὑτῃ τὸ D depulsa, rerum etiam externarum cupiditas disce- 


οἰχεῖον ποθεινὸν xal χατάλληλον. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ 
«αθαρόν τε χαὶ ἄῦλον xaX ἀσώματον, ὅπερ ἴδιον τῆς 
Ἀπεερχειμένης τῶν πάντων θεότητος εἰπών τις οὐχ 
ἁμαρτήσεται. Ὡς γὰρ τοῖς σωματιχοῖς ὀφθαλμοῖς 
ῥεύματός τινος δριμυτέρου τὸ ὀπτιχὸν πνεῦμα θολώ- 
σαντος, ἡδίων ὁ ζόφος γίνεται, διὰ τὴν τῆς παχύτη- 
τος πρὸς τὺ σχότος συγγένειαν. El δὲ δαπανηθείη διά 
τινος θεραπείας τὸ διοχλῆσαν τῷ πνεύματι, πάλιν 
τὸ φῶς οἰχεῖον καὶ χατάλληλον γίνεται, τῷ καθαρῷ τε 
xat αὐγοειδεῖ τῆς χόρης χαταμιγνύμενον' τὸν αὐτὸν 
ερόπον ἐπειδὴ ῥεύματός τινος δίχην δι ἁπάτης τοῦ 
᾿Αντιχειμένου ἐπεῤῥύη τῷ ὁπτικῷ τῆς ψυχῆς f) χαχία, 
ἐχουτίως πρὺς τὸν σχοτεινὸν βίον ὁ λογισμὸς ἑἐπ- 
εχλίθη, διὰ τοῦ πάθους οἰχειωθεὶς τῷ ζόφῳ. Ηᾶς γὰρ 


dit ; et quod illi suum ac proprium est, rursum 
amabile manet et expetendum : id autem est 
purum et a materia corporeque sejunctum , quod 
si quis prestantissimze rerum omnium divinitatis 
proprium dicat, non errabit. Quemadmodum enim 
corporis oculis, si acutior aliqua distillatio ner- 
vos, videndi spiritum subministrantes, perturba- 
verit, amicz sunt tenebra, propter similitudinem, | 
quam obtusi jam atque hebetes cum illis habent : 
at si curatione aliqua conficiatur, ac deleatur id, 
quod nervis illis officiebat, lucem oculi rursum ut 
propriam sibique congruentem amant, qua pupills 
pure, et per se videnti commiscetur : eodem 


. nodo, posteaquam inimici íraude vitium. instar 


517 


S. GREGORII NYSSENI 


538 


cujusdam distillationis defluxit in oculos animi, À ὁ τὰ φαῦλα πράσσων, μισεῖ τὸ φῶς, καθώς φησιν f, 


vitam tenebricosam ut sibi propter zgritudinem 
convenientem adamarunt. Quisquis enim male 
agit, odit lucem, ut vox divina testatur*. Malo 
autem consumpto, et rursus ad nibilum redacto, 
natura eo depulso, quod animi oculos hebetabat, 
cum voluptate lucem iterum intuetur. Ex bis igi- 
tur qua dicta sunt, patet, carnis naturam iniquo 
animo prosequi, stultum esse. Neque enim ab 
illa pendet malorum causa. Nam si sic esset, 
eamdem haberet in omnes vim, qui corpoream 
sortiti sunt vitam. 

Verum cum ii, quos commemoravimus, sic ex 
virtute vixerint, ut cum in carne egsent, nullis 
tamen se viliis obstringerent, perspicuum est 
corpus non esse vitiorum causam, sed propriam 
cujusque voluntatem, quz se vitiis contaminat. 
Corpus enim nature sux convenienter movelur, 
ad eadue, quibus statum suum tuetur atque con- 
servat, impulsu proprio fertur et trahitur. Exem- 
pli gratia, cibo potioseque indiget, ut, quod 
deperditur vitium, instauretur itaque cibum po- 
tionemque appetit. Rursus natura corporis, qus 
mortalis est, procreationis serie fit immortalis : 
idcirco conveniens illi proereandi appetitus insitus 
est. Ad hzc cum idoneo pilorum praesidio corpora 
nostra munita non sint, veslimentis extrinsecus 
admotis indigemus ; cumque caloris, et frigoris, et 
imbrium vim perferre nequeamus, domos et 
tecta nobis construimus. Qui prudenter necessita- 
tem considerat, ejus habita ratione, liec et alia 
ejusmodi sine sollicitudine comparat, appetitioni- 
que terminum constituit, usum necessarium : do- 
mun igitur, vestimentum, conjugium cibumque 
nature suppeditat, ut rebus necessariis sustente- 
tur. Qui vero voluptatum est servus, per neces- 
sarios usus vitiis aditum aperit, alimentique loco 
delicias quaerit; pro vestimento sectatur elegan- 
tiam ornamentorum ; pro &dium usu colit amplis- 
sima magnificentissimaque palatia; pro legitima 
liberorum susceptione, legibus contrarias atque 
nefarias libidines aucupatur. Quibus de causis 
latis portis ingressa est in homiuum vitam avari- 
tia, mollities, et otium, et superbia, et ostentatio 
multiplexque luxuria. Hxc et horum similia vitia, 
ut etolones, aut rami quidam inutiles, przeter vitze 
usus necessarios provenerunt, dum necessitatis 
terminos transilit. appetitus, hominesque non cu- 
rant honestis studiis dilatari. Quid enim alendo 
corpori prosunt argentea vasa, auro gemmisque 
tanquam floribus distincta atque exornata ? Quem 
usum afferunt vestes aureis purpureisque filis 
contexte, et varia elaboratz pictura, qua el pre- 
lia, et venationes, et alie res ejusmodi in tunicis 
et indumentis ab artificibus describuntur? Qus» 
quidem luxuria semper avaritiam comitem habet. 
Nam ut vires sibi ad hzc parent, rerum cupita- 


5 Joan. 111, 50. 


θεία φωνή" ἐχδαπανηθέντος δὲ τοῦ καχοῦ bx τῶν 
ὄντων, χαὶ εἰς τὸ μὴ ὃν αὖθις µεταχωρήσαντος , πά- 
λιν μεθ) ἡδονῆς ἀναθλέπει πρὸς τὸ φῶς ἡ φύσις , τοῦ 
ἐπιθολοῦντος τὸ καθαρὸν τῆς Φυχῆς ἐχχωρήσαντος. 
Μάταιον τοίνυν δέδεικται διὰ τῶν εἱἰρημένων τὸ δυσ- 
μενῶς πρὸς τὴν τῆς σαρχὸς ἔχειν φύσιν. O5 γὰρ 
ταύτης pensat τῶν χακῶν fj αἰτία. "H γὰρ ἂν κατὰ 
πάντων ἑπίσης ἔσχε xb χράτος τῶν τὸν σωματικὸν 
εἰληχότων βίον. 


λλ) ἐπειδὴ τῶν ἐπ᾽ ἀρετῆς μνημονευοµένων Exa- 
στος xai £v σαρχὶ ὃν, καὶ ἐν χαχίᾳ o0x ἣν, qavepbv 
διὰ τούτων ἐστλν, ὅτι οὗ τὸ σῶμα τῶν παθηµάτων αἴ- 


B «tov, ἀλλ᾽ ἡ προαίρεσις ἡ δημιουργοῦσα τὰ πάθη. Τὸ 


4 


μὲν γὰρ σῶμα καταλλήλως τῇ ἰδίᾳ κινεῖται φύσει, δι’ 
ὧν συντηρεῖται πρὸς τὴν ἑαυτοῦ σύστασιν καὶ δια- 
µονήν: πρὸς ταῦτα ταῖς ἰδίαις ὁρμαῖς διοιχούμενον. 
Οἷόν τι λέγω. Βρώσεώς ἐστιν αὐτῷ χρεία καὶ πόσεως, 
ὥστε τὸ διαπνευσθὲν τῆς δυνάμεως πάλιν ἀντεισαχθη- 
ναι τῷ λείποντι’ πρὸς τοῦτο χινεῖται ἡ δρεξις. Πάλιν 
διὰ τῆς τῶν γινοµένων διαδοχῆς, θνητὴ οὖσα ἡ τοῦ 
σώματος φύσις ἀθανατίζεται * διὰ τοῦτο καὶ πρὸς ταύ- 
την τὴν ὁρμὴν ἐπιτηδείως ἔχει, "Exc πρὸς τούτοις 
γυμνὸν τοῦ Ex τῶν τριχῶν σχεπάσµατος τὸσῶμα πε- 
ποίηται, οὗ χάριν τῆς ἔδωθεν περιθολῆς ἐδεήθημεν. 
'AJÀ& xa πρὸς φλογμόν τε xal χρύος xai ἑπομθρίαν 
ἀντισχεῖν οὐ δυνάµενοι, τὴν ix τῶν οἰκιῶν σχέπην 
ἐπεζητήσαμεν. Ταῦτα χαὶ τὰ τοιαῦτα ὁ μὲν λελογι- 
σµένως πρὸς τὴν χρείαν βλέπων, δέχεται τούτων Exa- 
στον ἁπραγμόνως ὁρῶν, τῆς ὀρέξεως τὸν σχοπὸν τῆς 
χρείας ποιούµενος, οἴχον, ἑἱμάτιον, συζυγίαν, τροφΏν, 
Bv ἑχάστου τούτων θεραπεύων τὸ ἑνδέον τῆς φύσεως. 
ϱὉ δὲ τῶν ἡδονῶν ὑπηρέτης, ὁδοὺς παθηµάτων τὰς 
ἀναγχαίας χρείας ἐποίησεν * ἀντὶ μὲν τῆς τροφῆς, τὴν 
τρυφὴν ἐπιζητῶν  ἀντὶ δὲ τῆς περιδολῆς, τὸν χαλ- 
λωπισμὸν προαιρούµενος * ἀντὶ δὲ τῆς τῶν οἰχιὼν 
χρείας τὴν πολυτέλειαν * ἀντὶ δὲ τῆς παιδοποιίας, 
πρὸς τὰς παρανόµους τε xaX ἁπη{ορευμένας ἡδονὰς 
βλέπων. Διὰ ποῦτο Ἡ τε πλεονεξία πλατείαις ταῖς πύ- 
λαῖς τῇ ἀνθρωπίνῃ ζωῇ εἰσεχώμασεν, xaX ἡ µαλαχία, 
καὶ à τῦφος, xai ἡ χαννότης, xal ἡ πολυειδὴς ἆσω- 
ela. Ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα, ὥσπερ τινὲς ὅζοι καὶ δη- 


p pábec τῶν ἀναγχαίων χρειῶν παρεθλάστησαν, διὰ τὸ 


παρελθεῖν τοὺς τῆς χρείας ὄρους τὴν ὄρεξιν, xal τοῖς 
ἐπ) οὐδενὶ χρησίµῳ σπουδαζοµένοις ἐπιπλατύνεσθαι. 
Τί γὰρ χοινὸν ἔχει πρὸς τὸ τῆς τροφῆς χρήῆσιμον ὁ 
διάγλυφος ἄργυρος, χρυσῷ, xat λίθοις ἐπανθιζόμενος; 
"fl τίνος χάριν ἐπεδεήθη τὸ ἑμάτιον τοῦ χρυσοῦὺ νή- 
µατος, xat τῆς εὐανθούσης πορφυρίδος, xat τῆς ύφαν- 
«udis ζωγραφίας, OU ἧς πόλεμοι, xaX θῆρες, xaX τὰ 
τοιαῦτα τοῖς χιτῶσί τε xal τοῖς ἐνδύμασι παρὰ τῶν 
ὑφαινόντων ἐνζωγραφοῦνται ; Οἷς συμμαχοῦσα ἡ τῆς 
πλεοναξίας ἑνεφύη νόσος. "lva vip ἐπιτύχωσι πρὲς 
ταῦτα παρασχενῆς καὶ δυνάμεως, τὰς τῶν ἐπιθυμου- 
µένων Όλας παρὰ τῆς πλεονεξίας πορίζονται. Ἡ δὲ 


DE MORTUIS. 


9930 


πλεονεξία τῇ ἀπιστίᾳ τὴν εἴσοδον fivot&ev, ji; ἐστὶ A rum. maleriam avaritia subministrat : eademque 


χατὰ τὸν Σολομῶντα, ὁ τετρηµένος πίθος, ἀεὶ τοῖς 
ἀπαντλοῦσι λείπων, χαὶ χενὸς εὑρισχόμενος. Οὐκοῦν 
οὗ τὸ σῶμᾶ τὰς τῶν χαχῶν ἀφορμὰς, ἀλλ᾽ fj προαί- 
ρεσις ὀμποιεῖ, τὸν σχοπὺν τῆς χρείας εἰς τὴν τῶν 
ἀτόπων ἐπιθυμίαν ἑχτρέπουσα. Mh τοίνυν χαχιζἐέσθω 
παρὰ τῶν ἀπερισκέπτων τὸ σῶμα, ip μετὰ ταῦτα διὰ 
τῆς παλιγγενεσίας μεταστοιχειωθἐντιπρὸς τὸ θειότε- 
pov ἡ ψυχἠ καλλωπίσεται, τὰ περιττά τε xal ἄχρη- 
στα, ὡς πρὸς τὴν ἀπόλανσιν τῆς μελλούσης ζωῆς, τοῦ 
θανάτου ἁποχαθάραντος. Οὐ γὰρ πρὸς ἃ νῦν ἐπιτη- 
δείως ἔχει, τὰ αὐτὰ χαὶ ἓν τῷ μετὰ ταῦτα χρησιμεύ- 
σει βίῳ, ἀλλ᾽ οἰχεία καὶ κατάλληλος ἔσται τῇ ἁπολαῦ- 
σει τῆς ζωῆς ἐχείνης ἡ τοῦ σώματος ἡμῶν παρα- 
ax£vh, ἁρμοδίως πρὸς τὴν τῶν ἀγαθῶν µετουσίαν δια-- 
τεθεῖσα. Οἷόν τιλέγω (χρεῖττον γὰρ ὑποδείγματι τῶν 
γνωρίµων τινὶ διασαφηνίσαι τὸ νόημα) Ἡ τοῦ σιδήρου 
βῶλος χρησιμεύει τῇ χαλχευτιχῇ τέἐχνῃ, ἀχατέργα- 
στος ἄχμων γενομῖνη τοῦ τεχνιτεύοντος. ἸΑλλ) ὅταν 
δεῖ πρὀς τι λεπτότερον µετεργασθῆναι τὸν σίδηρον, 
τότε δι ἐπιμελείας τὴν βῶλον τοῦ πυρὺς ἐγχαθήραν- 
τος, ἅπαν ἀποτίθεται τὸ γεῶδες xal ἄχρηστον, ὃ δὴ 
σχωρίαν oi τεχνίται τῆς ἐργασίας ταύτης xatovopá- 
Couct* xal οὕτως ὁ ποτὸὲ ἄχμων λεπτουργηθεὶς, ἣ 
θώραξ, ἡ ἄλλο τι τῶν λεπτῶν κατασχευασμάτων ἐγέ- 
νετο, τοῦ τοιαύτου περιττώµατος ἐχχαθαρθεὶς διὰ τῆς 
χωνείας, ὅπερ ἕως ποτὲ ἄχμων fiv, οὐχ ἑνομίζετο 
πρὸς τὴν τότε χρείαν εἶναι περἰττωµα. Συνετέλει γάρ 
τι xai fj σχωρία πρὺς τὸν ὄγχον τοῦ σιδήρου ἐγχατα- 
μεμιγμένη τῇ βώλῳ. "Hón νενόηται ἡμῖν τὸ ὑπό- 
δειγµα” µεταχτέον Ίδη πρὸς τὸ προχείµενον νόηµα 
τὴν ἓν τῷ ὑποδείγματι θεωρηθεῖσαν διάνοιαν. Τί οὖν 
ἐστι τοῦτο; Πολλὰς ἔχει νῦν σχωρεώδεις ποιότητας 
ἡ τοῦ σώματος Φφύσις, a! κατὰ μὲν τὴν παροῦσαν 
Dos, πρός τι χρῄήσιµον συντελοῦσιν, ἀχρήστως δὲ 
παντάπασι xal ἀἁλλοτρίως ἔχουσι πρὸς τὴν μετὰ ταῦτα 
προσδοχωµένην µαχαριότητα. "Όπερ οὖν ἐν τῷ πυρὶ 
περὶ τὸν σίδηρον γίνεται, τὸ ἄχρηστον ἅπαν τῆς χω- 
νείας ἀποποιούσης, τοῦτο διὰ τοῦ θανάτου χατορθοῦ- 
ται τῷ σώματι, παντὸς περιττώµατος ἀποποιουμένου 
διὰτῆς Ev τῇ νεχρότητι λύσεως. Φανερὰ μὲν οὖν ἔστι 
πάντως τοῖς ἑπεσχεμμένοις ποῖα ταῦτά ἔστιν, ὧν ἄπο- 
χαθαίρεται τὸ σῶμα εἰς ὕστερον ' ἅπερ εἰ "yd παρείη 
χατὰ τὴν παροῦσαν ζωὴν, ζημία Ὑίνεται τοῦ βίου 


avaritia infidelitati aditum patefacit : est enim, ut 
ait Solomon?, dolium pertusum, quod qui conan- 
tur implere, frustra laborant, et vacuutmn semper 
inveniunt. Corpus ergo non affert malorum causas, 
sed ipsa voluntas, quas necessarium usum ad 
absurdas et inutiles cupiditates detorquet. Nemo 
igitur temere et inconsiderate nostrum  accuset 
corpus, quo postea per regenerationem in statum 
diviniorem commultato animus decorabitur, cum ab 
inutilibus illud et supervacaneis sordibus et in- 
commodis mors expurgaverit, ut vita futura per- 
fruatur. Nam qus illi nunc congruentia sunt, iis 
non utetur in altera vita, ad cujus fruenda bona 
fiet apta accommodataque corporis nostri consti- 


B tutio. Non alienum autem erit, ut quod dicimus 


note pervulgatzque rei cujuspiam exemplo decla- 
remus. Arti zrarie utilis est ferri infecti illabo- 
ratique massa, dum ea pro incude faber utitur. 
At cum opus est ferro ad opus aliquod subtilius 
et magis elaboratum conficiendum, tunc igne dili- 
genter expurgantur masse illius terrea atque 
inutiles faces, quas, qui artis cjus periti sunt, 
scoriam appellant. Átque ita quod olim erat in- 
eus rudisve ferri massa, subtiliter elaboratum 
lorica fit, aut aliquod aliud opus egregium et ex- 
politum, supervacaueis in fornace excoctis abje- 
ctisque sordibus, quz tamen in ipsa incude aut 
massa considerate supervacusm non putabantur. 
Conlert enim aliquid ad ferri molem etiam scoria 
in massa permista. Perspieuum hoc nobis est 
exemplum : accommodemus nunc przsentem con- 
siderationem ad eam qu: in exemplo conspicitur 
intelligentiam : quidnam igitur istud est? hoc ni- 
mirum. Multas nunc habet natura corporis sordes, 
ac veluti scoriam, quamdam presenti vit: non 
inutilem illam quidem aliquo modo, sed tamen 
alienam prorsus ab ea felicitate, quam exspecta- 
mus. Quemadmodum igitur in fornace ignis aufert 
et absumit quidquid in ferro est inutile, sic in 
ipsa morte corpus ab omni re supervacanea atque 
inutili per mortalitatis solutionem liberatur. Quz 
autem sint ea, a quibus corpus in posterum ex- 
purgabitur, quz nisi hic adessent, presens h»c 


τούτου. Ὠλὴν ἀλλὰ καὶ παρ) ἡμῶν σαφηνείας χάριν D vita damnum faceret, licet cuivis studiose conside- 


δι) ὀλίγων εἰρήσεται. 


"Έστω, xa0' ὑπόθεσιν, ἀντὶ μὲν τῆς βώλου, ἡ ὄρεξις 
ἡ φυσιχῶς ἐπὶ πάντων ἐνεργουμένη * ἀντὶ δὲ τῆς σχω- 
pla; ταῦτα, πρὸς ἃ νῦν τὰς ὁρμὰς ἔχει f) ὄρεξις, fjbo- 
val, xaX πλοῦτοι, καὶ φιλοδοξίαι, xaX δυναότεῖαι, xaX 
θυμοὶ, xat τὔφοι, xaX τὰ τοιαῦτα. Τούτων ἁπάντων 
xa τῶν τοιούτων, καθάρσιον ἀχρ:θὲς 6 θάνατος γίνε- 


ται Ov γυμνωθεῖσά τε xal χαθαρθεῖσα πάντων fi 


δρεξις, πρὸς τὸ µόνον ὀρεχτόν τε xaX ἐπιθυμητὸν xat 
ἐράσμιον τῇ ἑνεργείᾳ τραπήῄσεται, οὐχ ἁποσθέσασα 


5 Eccli. xxi, 17. 


ranti facile intelligere : tamen quo planius etiam 
constet, ut a. proposito exemplo non recedamus, 
breviter a nobis etiam recensebuntur. 

Massa igitur sit appetitio, que naturaliter est 
omnibus insita, scoria autem, et fsces, ea, ad 
qu: nunc impetn ducitur et trahitur appetitio, nem- 
pe voluptates, divitis, gloria, principatus, iracun- 
dia, tumor, arrogantia, et id genus alia, a quibus 
omnibus nos expialos mors ac plane liberos reddit. 
His enim exuta vacuaque appetitio ad id quod solum 
expetendum, optandum, amandumque est, vim 
transfert suam, non exstinguens penitus insitos 


δοι 


S. GREGORUf NYSSENI 


553 


ad hsec impetus 4 natura, sed eos convertens ad A χαθόλου τὰς ἐγχειμένας φυσιχῶς ἡμῖν ἐπὶ τὰ τοιαῦτσ 


illa bona perfruenda, quz: a materia sejuncta sunt. 
Nam illic viget verz pulchritudinis amor, qui nun- 
quam exstinguitur. Πο laudabilis adest sapien- 
tiz divitiarum cupiditas, et preclarum ac bonum 
glorie studium, quod in Dei regni societate con- 
sumitur, honestumque divinarum epularum desi- 
derium, qux degustatz nullam unquam afferunt 
satietatem. Quamobrem qui novit totius orbis au- 
etorem et opificem Deum opportuno tempore corpo- 
ris molem ac massam in arma bonz voluntati suz 
grata acceptaque conflaturum, et loricam justitiz, 
ut inquit Apostolus "9, gladiumque spiritus, et ga- 
leam spei, atque omnem divinam armaturam per- 
fecturum, diligit corpus suum ex prescripto legis, 


quam tulit Apostolus, nemo, inquiens, proprium B 


corpus odit *!. Purum igitur ac mundum corpus 
oportet diligere, non autem sordidam ejus scoriam, 
qua repudiatur et abjicitur. Verum est enim, quod 
continet divina Scriptura !*, nos, si terrestris do- 
mus nostra hujus tabernaculi destruatur, tunc 
ipsam inventuros zdificationem a Deo factam, do- 
mum non manu constructam, zternam in coelis 
dignam quae Dei sit domicilium in spiritu. Ac do- 
mue quidem illius non mannfacte figuram, οἱ for- 
mam, et exemplum mihi nemo describat ad simi- 
litudinem earum, quibus proprietate distinguimur. 
Etenim cum" divinis oraculis non solum predictum 
sit nobis, nos in, vitam esse revocandos, et resur- 
récturos, verum etiam promittatur in ipsa divina 
Scriptura per ipsam resurrectionem, immutari at- 
que renovari nos oportere, omnino necesse est, ut, 
in quid immutandi sumus, ideo prorsus ignoremus, 
quod nullum eorum quz speramus, exemplum in 
hac vita simile contuemur. Nune enim, qu:ze crassa 
et solida sunt, natura deorsum feruntur. Tunc au- 
tem sic immutabuntur, ut sursum 'tendant, Nos 
enim, ut scriptum est, posteaquam natura per re- 
surrectionem in omnibus in vitam revocatis fuerit 
commutata: Hapiemur in nubibus obviam Domino 
in aera atque. ita. semper cum. Domino: erimus **. 
Si igitur qui immutantur, corporis pondus non re- 
tinent, sed diviniorem in statum translati simulcum 
natura incorporea in sublimi versantur ; plane con- 


óppàc, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἅθλον τῶν ἀγαθῶν µετουσίαν 
µεταποιῄσασα. Ἐχεῖ γὰρ ὁ ἔρως τοῦ ἀληθινοῦ xd 
λους, 5 ἅπαυστος  ἐχεῖ dj ἐπαινετὶ τῶν τῆς δοφίας 
θησαυρῶν πλεονεξία, xaX ἡ xaX) τεκχαὶ ἀγαθὴ φιλοδο- 
ξία ἡ τῇ χοινωνίᾳ τῆς τοῦ θεοῦ βασιλείας χατορθου- 
µένη, χαὶ τὸ καλὸν πάθος τῆς ἁπληστίας, οὐδέποτε 
χόρῳ τῶν ὑπερχειμένων πρὸς τὸν ἀγαθὸν πόθυν ἔπι- 
χοπτόµενον. θὐχοῦν μαθὼν, ὅτι τοῖς χαθῄχουσι χρόνοις 
ὁ τοῦ παντὸς τεχνίτης τὴν τοῦ σώματος βῶλον εἰς 
ὅπλον εὐδοχιμίας μεταχαλκεύσει,θώρακα διχαιοσύνης, 
χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, xaX µάχαιραν πνεύματος, 
xaX περικεφαλαίαν ἑλπίδος, καὶ πᾶσαν τὴν τοῦ Θεοῦ 
πανοπλίαν κατεργασάµενος, ἀγαπᾷ τὸ ἴδιον σῶμα 
κατὰ τὸν τοῦ ᾿Αποστόλου νόμων, ὃς φῆσιν, ὅτι Οὐδεὶς 
τὸ ἑαυτοῦ σῶμα ἐμίσησε». Τὸ σῶμα δὲ τὸ χεχαθαρ 
pévov ἀγαπᾶσθαι χρὴ, οὗ τὴν ἀποποιουμένην σχω- 
ρίαν. ᾽Αληθὲς Υάρ φησιν, ic φησιν ἡ θεία φωνὴ, ὅτι 
ἐὰν ἡ ἐπίγειος ἡμῶν οἰχία τοῦ σχῄνους χαταλυθῇ, 
τότε αὐτὴν εὑρήσομεν οἰχοδομὴν &x θεοῦ γενοµένην 
οἰχίαν ἀχειροποίητον, αἰώνιον ἓν τοῖς οὐρανοῖς, ἀξίαν 
τοῦ εἶναι αὑτὴν θεοῦ χατοιχητήριον ἐν πνεύµατι. Καΐ 
pos μηδεὶς χαρακτῆρα, χαὶ σχῆμα, xaX εἶδος ὑπογρα- 
φέτω τῆς ἀχειροποιήτου ὀκχείνης οἰχίας, xaü* ὁμοιό- 
τητα τῶν νῦν ἐπιφαινομένων ἡμῖν χαρακτήρων , 
xaX διακρινόντων ἡμᾶς ἀπ' ἀλλήλων τοῖς ἰδιώμασιν. 
O0 γὰρ µόνης τῆς ἀναστάσεως ἡμῖν παρὰ τῶν θείων 
λογίων χεχηρυγµένης, ἀλλὰ καὶ τὸ δεῖν ἀλλαγῆναι 
τοὺς ἀναχαινιαθέντας διὰ τῆς ἀναστάσεως, τῆς θείας 


6 διεγγνωµένης Γραφῆς, ἀνάγχη πᾶσα χεκρύφθαι παν- 


τάπασι xal ἀγνοεῖσθαι πρὸς 6 τι ἀλλαγησόμεθα, τῷ 
μηδὲν ὑπόδειγμα τῶν ἐλπιζομένων ἐν τῷ νῦν χαθορᾶ- 
σθαι Bip. Nov μὲν γὰρ πᾶν τὸ παχὺ xal στερέµνιο», 
ἐχ φύσεως ἔχει τὴν ἐπὶ τὸ κάτω qopáv. Τότε δὲ πρὸς 
τὸ ἀνωφερὲς 1) µεταποίησις τοῦ σώματος Ὑίνεται, 
οὕτως εἰπόντος τοῦ λόχου, ὅτι μετὰ τὸ ἀλλαγῆναι τὴν 
φύσιν, ἓν πᾶσι τοῖς ἀναθεδιωκόσι διὰ τῆς ἀναστά- 
σεως, Ἀρπαγησόμεθα ἐν »εφέ.αις sic dxártnoce 
τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυ- 
pio ἐσόμεθα. El τοίνυν ἐπὶ τῶν ἀλλαγέντων τὸ βά- 
poc οὐ παραμένει τῷ σώματι, ἀλλὰ συµµετεωροπο- 
ροῦσι τῇ ἁἀσωμάτῳ φύσει οἱ πρὸς τὴν θειοτέραν 
µεταστοιχειωθέντες χατάστασιν πάντως ὅτι χαὶ τὰ 
λοιπὰ τῶν ἱδιωμάτων τοῦ σώματος, πρός τι τῶν θειο- 


sentaneum est, ut color, figura, circumscriptio, et D τέρων συµµετατίθεται, τὸ χρῶμα, τὸ σχῆημα, ἡ περι- 


reliquae corporis proprietates aliqua ratione divi- 
nitus commultentur. ldcirco tametsi videmus non 
esse necessarium, ut in iis, qui resurrectione im- 
multabuntur, ulla ejusmodi appareat differentia, 
qualem propter eorum, qui succedunt, ordinem, 
necessario natura nunc habet, non tamen possu- 
mus explicare quales futuri sint in. illa eommuta- 
. tione. Unum quidem fore omnium genus, unumque 
* Christi corpus futuros omnes, alque unam omni- 
bus formam imprimendam, divina in cunctis 
imagine zqualiter elucente, non ambigimus. Idque, 
qued talium proprietatum loco in nature immu- 


'* Ephes. vi, 4 sqq. '! Ephes, v, 29. !* 1 Cor. 


γραφὴ, xai tà χαθ᾽ Éxacvov πάντα. Τούτου χάριν 
οὐδεμίαν ἀνάγχην ὁρῶμεν τοῖς ἀλλαγεῖσι διὰ τῆς ἆνα- 
στάσεως ἐνθεωρεῖσθαι τὴν τοιαύτην διαφορὰν, ἣν vov 
διὰ τὴν τῶν ἐπιγινομένων ἀχολονθίαν ἀναγχαίως 
ἔσχεν ἡ φύσις. Οὔτε μὴν, ὅτι οὐχ ἔσται, σαφῶς ἔστιν 
ἀποφήνασθαι, ἁγνοούντων ἡμῶν εἰς ὃ τι ταῦτα διὰ 
τῆς ἀλλατῆς µεταθήσεται. AX ὅτι μὲν γένος ἔσται 
τῶν πάντων ἓν, ὅταν ἓν σῶμα Χριστοῦ οἱ πάντες 
γενώµεθα. τῷ ἑνὶ χαρακτῆρι μεμορφωμένοι, οὐχ ἀμ- 
φιδάλλομµεν, πᾶσι κατὰ τὸ ἴσον τῆς θείας εἰχόνος ἔπι- 
λαμπούσης. Τί δὲ ἡμῖν ἀντὶ τῶν τοιούτων ἰδιωμάτων 


ἐν τῇ ἀλλαγῇ τῆς φύσεως προσγενῄσεται, αλλα 


v, 1. "I Thess. iv, 10, 


539 


DE MORTUIS. 


55 


εἶναι πάσης στοχαστιχῆς ἑννοίας ἀποφαινόμεθα. Ὡς A tatione sumus bahituri, prstantius esse dicimus, 


δ ἂν μὴ χαθ) ὅλου ἀγύμναστος ἡμῖν ὁ περὶ τούτου 
λόγος χαταλειφθείη, τοῦτό φαμεν, ὅτι εἰς οὐδὲν ἔτε- 
pav τῆς χατὰ τὸ ἄῤῥεν καὶ θῆλυ διαφορᾶς συνεργούσης 
τῇ φύσει, πλὴν τῆς παιδοποιίας, τάχα τινὰ στοχασμὸν 
ἔστιν ἀναλαθεῖν τῆς ἑπηγγελμένης τοῦ θεοῦ τῶν &va- 
θῶν εὐλογίας ἐπάξιον iv τῷ περὶ τούτου λόγῳ, ὅτι 
εἰς τὴν ἐχείνου τοῦ τόχου ὑπηρεσίαν µεταθήσεται f) 
γεννητικἡ τῆς φύσεως δύναμις, οὗ µετέσχεν ὁ μέγας 
Ἡσαῖας εἰπὼν, ὅτι Ἀπὸ τοῦ φόδου σου, Κύριε, ἐν 
yactpl éAd6ousv, καὶ ὡδινήσαμεν καὶ ἐτέκομεγ" 
πνεῦμα σωτηρίας σου ἑποιήσαμεν ἐπὶ τῆς rc. El 
γὰρ ἀγαθὸς ὁ τοιοῦτος τόχος, xaX σωτηρίας αἱτία γίνε- 
ται η τεχνογονία, χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, οὐδέποτε 
cb πνεῦμα τῆς σωτηρίας γεννῶντις παύεται͵ὸ ἅπαξ διὰ 
τοῦ τοιούτου τόχου τὸν πληθυσμὸν τῶν ἀγαθῶν ἑαντῷ 
τεχνωσάµενος. Αλλὰ xiv τὸν χαρακτῆρα Myr τις, ᾧ 
μεμορφώμεθα, πάλιν ἡμῖν ἐν τῇ ἀναθιώσει τὸν αὐτὸν 
συµπαρέσεσθαι, οὐδὲ πρὸς τοῦτο πρόχειρος ἡμῶν ἐστιν 
à διάνοια, οὕτως ἢ ἑτέρως ἔχειν ὑπονοῆσαι. Εἴτε γὰρ. 
ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ λέγοι τις εἴδους τὴν ἀναθίωσιν ἔσεσθαι, 
εἰς πολλην ἁμηχανίαν ἐχπεσεῖται ὁ λόγος, διὰ τὸ uh 
«iw αὐτὸν ἑαυτῷ χατὰ τὸ εἶδος τοῦ χαραχτῆρος πάν- 
τοτε διαµένειν τὸν ἄνθρωπον, ὑπό τε τῶν ἡλιχιῶν xai 
τῶν παθηµάτων ἄλλοτε πρὸς ἄλλο εἶδος µεταπλασσό- 
μενον. ”Άλλως γὰρ μορφοῦται τὸ νήπιον xai τὸ µει- 


ράκιον * ἄλλως ὁ παῖς, ὁ ἀνῆρ, ὁ µεσῆλιξ, ὁ γηραιὸς, 


ὁ πρέσθυς. 0ὐδὸν τούτων ὡσαύτως ἔχει πρὸς τὸ ἔτε- 
gov * ἀλλὰ καὶ ὁ τῷ ἱχτέρῳ χατιωθεὶς, καὶ ἐξῳδηχὼς 
τῷ ὑδέρῳ, ὃ τε ξηρανθεὶς kv τηκεδόνε, xaX ὁ πολυ- 
σαρχῄσας Éx τινος δυσχρασίας, ὁ χατάχολος, ὁ αἱμα- 
τώδης, ὁ φλεγµατίας * ἑχάστου τούτων πρὺς τὴν ἐπι- 
χρατοῦσαν δυσχρασἰαν συμμορφουμένου, οὔτε παρα- 
μένειν ταῦτα μετὰ τὸ ἀναθιῶναι καλῶς ἔχει λογίσα- 
αθαι, τῆς ἀλλαγῆς πάντα σχευαξούσης πρὸς τὸ θειό- 
τερον, οὔτε olov ἡμῖν ἐπανθήσει τὸ εἶδος εὔχολόν ἔστιν 
ἑναλογίσασθαι, τῶν κατ ἐλπίδα ἡμῖν προχειµένων 
ἀγαθῶν, ὑπὲρ ὀφθαλμὸν, καὶ ἀχοὴν, xal διάνοιαν εἶναι 
πεπιστευµένων. Ἡ τάχα γνωριστιχὸν εἶδος ἑχάστου 
τὴν ποιὰν ἰδιότητα τῶν ἠθῶν εἰπών τις, οὐ τοῦ παν- 
τὸς ἁμαρτήσεται. Καθάπερ γὰρ νῦν ἡ κατά τι παρ- 
αλλαγἩ τῶν ἐν ἡμῖν στοιχείων τὰς τῶν χαραχτήρων 
ἐν ἑκάστῳ διαφορὰς ἐξεργάξεται, κατὰ πλεονασμὸν 
ἡ ἑλάττωσιν τῶν ἀντιστοιχούντων τινὸς σχηµατιζο- 


quam ut ulla cogitatione conjicere valeamus. Ac 
ne tali in re nostra plane rudis oratio deprehenda- 
tur, dicimus, maris οἱ feminz differentiam nullum 
nature usum prebituram ; nisi quamdam veluti 
filiorum susceptionis similitudinem promissa illa 
a Deo bonorum copia dignam intelligamus, ut 
ejusmodi partui gigneudi vis naturalis inserviat, 
qualem sentiebat Isaias, cum diceret: Ez timorc 
tuo, Domine, concepimus, et parlurivimus, et peperi- 
mus, epiritumque salutis tu& fecimus in terra'*. Nam 
8i bonus est partus hujusmodi, salutisque causa 
est procreatio filiorum, ut ait Apostolus !*, nullus 
unquam illic gignendi salutis spiritum finem faciet, 
qui tali partu sibi copiam bonorum semel pepererit. 


B Sin aliquis eamdem formam nobis reviviscentibus 


futuram dicat, ego, nec ut ejus sententiz subscri- 
bam, facile adduci queam, nec utrum res aliter ha- 
beat, cogitare. Multa enim absurda ilius, qui ita 
sentit, opinionem consequuntur, cum non eadem 
semper in codem homine species formaque maneat, 
Sed pro statum affectionumque varietate assidue 
commutetur. Etenimqui nunc est adolescens, infans 
puerque fuit, mox erit vir, deinde ad vite medium 
terminum véniet, post illum transibit, fietque jam 
state provectus et senex. Et qui horum in aliquo 
sunt ztatis gradu, non sunt inter se similes, sed 
alius regio morbo squalidus est, alius aqua inter- 
cute inflatus, alius confectus tabe, alius prava car- 
nis redundantia corpulentus, alius bilis, alius san- 
guinis, alius pituite nimia laborat copia: qui 
quidem omnes, ut tales reviviscant, et iisdem cum 
morbis maneant, minime putandum est ; cum om- 
nia tunc in meliorem divinioremque statum immu- 
tatione sint convertenda, nec facile rursum ei 
explicare, qualis futura sit przclara illa forma, qua 
decorabimur, cum spe nobis proposita sint ea bona, 
quz nec oculis, nec auribws, nec cogitatione pos- 
sumus comprehendere. Quod si quis formam, qua 
dignosci valeamus, in certa morum qualitate di- 
ceret sitam collocatamque fore, is non prorsus for- 
sitan aberraret. Ut quemadmodum nunc quadam 
elementorum in nobis inutatione differentes in uno- 
quoque notas impressas cernimus, prout alicujus 


µένου τε xal χρωννυµένου τοῦ κατὰ viv μορφὴν ἰδιώ- p eorum majore minoreve copia, propria cujusque 


µατος * οὕτω µοι δοχεῖ sà εἰδοποιοῦντα τότε τὴν ἑχά- 
στου μορφὴν οὐ ταῦτα τὰ στοιχεῖα γίνεσθαι, ἀλλὰ τὰ 
τῆς χαχίας f] τῆς ἀρετῆς ἱδιώματα, ὧν fj ποιὰ πρὸς 
ἄλληλα µίξις, ἡ οὕτως f| ἑτέρως τὸ εἶδος παρασχευά- 

ει χαρακτηρίζεσθαι. Οἷον δή τι σχεδὸν χαὶ ἐπὶ τοῦ 
παρόντος γίνεται βίου , ὅταν ἡ ἔξωθεν τοῦ προσώπου 
διάθεσις τὴν ἐν τῷ κρυπτῷ τῆς ψυχῆς χαταμηνύη 
διάθεσιν’ ὅθεν ῥᾳδίως ἀπιγινώσχομεν τόὀν τε τῇ λύπῃ 
χρατούμενον, xat τὸν τῷ θυμῷ διανεστηχότα, καὶ τὸν 
ἐν ἐπιθυμίᾳ λυόµενον’ καὶ éx τοῦ ἑναντίου, τὸν φαι- 
δρὸν, τὸν ἀόργητον, τὸν τῷ σεμνῷ χαραχτῆρι τῆς σω- 
φροσύνης χαλλωπιζόμενον. 


!* jaa, xavi, 19. !5 E Tim. n, 15. 


forma colorque fingitur: ita quz tunc propriam 
singulorum formam exprimant, non elementa fu- 
tura sint, sed vitiorum aut virtutum quxdam inter 
se loc aut illomodo commisto: qua expressa unius- 
cujusque species apparebit. Cujus rei simile quid- 
dam propemodum hic eliam contigit, cum ipse 
vultus intimam animi affectionem indicat, ut hunc 
morore vinci, illum efferri iracundia, alium fla- 
grare cupiditate, aut contra hunc natura letum, 
illum minime iracundum, alium insigni quadam 
modestia praeditum, facile cognoscamus. 


539 S. GREGORII NYSSENI 040 


TOY AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
IIPOTPEIITIKOX ΠΕΡΙ METANOIAX. 


|. EJUSDEM S. GREGORII 
ADHOATATIO AD P(ENITENTIAM. 


Est Asterii Amaseni, quem vide tom. XL, col. 351. 


duecemrecm. 





ο —À 


TOY AYTOY 
ΛΟΓΟΣ EIE ΤΗΝ APXHN ΤΩΝ NHETEIQN. 


EJUSDEM 
IN PRINCIPIUM JEJUNIORUM. 


Etiam ad Asterium pertinet. Vide ibid., col. 510. 





| TOY AYTOY 
EIZ ΠΡΟΤΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ IIETPON ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΝ. 


'EJUSDEM | 
IN PRIMOS APOSTOLOS PETRUM ET PAULUM. 


lininz sermonem sub nonune Gregorii Nysseni edidit Gretserus angolstadii, 1620, in-8 (Opera omnia, XIV. 
950) ; sed est Maximi Planude. Cf. Fabricium initio tomi 1 hujus editionis. 


quur. 


944 CONTRA MANICILEOS. 


549 





TOY AYTOY 
ΚΑΤΑ MANIXAION ΛΟΓΟΣ 


Δώδεχα συ Λογισμῶν, ót τὸ κακὸν, φθαρτὸν καὶ γεγνγητὸν καὶ ávózapxtor, καὶ ὁ τούτου δὲ zat 
: | διάέοΆος οὐκ ἀγέγγητος. : i 


EJUSDEM 


CONTRA 


MANICH/EOS 


ORATIO 


Decem constans syllogismis, qua probatur, Malum corruptibile esse et creatum et non subsistens, ejusque 
patrem diabolum increatum non esse (1). 


Ef τι ἂν xaxby , Χολαστέον' οὐδὲν δὲ χολαζόµενον A — Si quid sit malum, puniendum est : niliil autem 


&y0apcov. 0ὐδὲν ἄρα xaxbv ἄφθαρτον. 


0ὐδὲν φθαρτὺν ἀγέννητον * ἔστι δὲ τὸ καχὸν θαρ- 
όν. Τὸ ἄρα χαχὸν οὐχ ἀγέννητον. 

0ὐδὲν xat' οὐσίαν xaxóv ' τῷ τὸ χαχὸν ποιὸν εἶναι. 
0ὐδὲν Ok ποιὸν οὐσία. Τὸ ἄρα xaxbv οὐκ οὐσία, 


Πάντα τὰ ἑναντία ἀλλήλων φθαρτά τὰ δὲ ἀγέννητα 
ὄντα οὗ φθαρτάἀ. Τὰ ἄρα ἑναντία οὐχ ἄφθαρτα. 


0ὐδὲν ἀγέννητον τρεπτόν’ τρέπεται δὲ τὸ ἀγαθὸν 
χρατηθὲν ὑπὸ τοῦ χαχοῦ. Τὸ ἄρα ἀγαθὸν οὐκ ἁγέν- 
νητον. . 

Τὸ ἀγέννητον οὐχ ἔστιν ὀρεχτιχὺν φθορᾶς τινος, 


quod punitur incorruptibile est. Nihil igitur malum 
est incorruptibile. 

Nibil corruptibile est increatum : malum autem 
est corruptibile. Ergo malum non est increatum. 

Nihil secundum substantiam malum est : quod 
malitia sit qualitas. Nulla porro qualitas est sub- 
stantia, malum igitur non est substantia. 

Omnia contraria a se iuvicem corrumpuntur : 
qua autem increata sunt, non sunt corruptiibilia. 
Ergo contraria non sunt incorruptibilia. 

Nihil inereatum immutabile est : bonum aute 
3 malo superatum mutatur. Bonum igitur non est 
increatum. 

Quod increatum est, non est ejusmodi, ut inter- 


o9b$ γε qUaptixóv* τὸ δέ ve xaxbv ópextuxbv φθορᾶς. p itum appetat, aut interitum afferre possit: atqui 


Tb ἄρα καχὸν οὐκ ἀγέννητον. 


Αἱ θεῖαι Γραφαὶ ταῖς χολάσεσι παραδίδοσθαι οὗ 
τος ἄλλους μόνους χαχοὺς, ἀλλὰ χαὶ αὐτὸν τὸν 
διάδολον λέγουσι * πᾶν δὲ τὸ χολάσει παραδιδόµενον 
τρεπτόν * οὐδὸν δὲ τρεπτὸν ἀγέννητον. Οὐδὲν &pa τῶν 
χαχῶν ἁγέννητον. 

Τῶν δι’ ὅλου ἑναντιουμένων , οὐδὲν χοινόν. Ὥστε 
πᾶσα ἀνάγχη τὸ [ἀγαθὸν] ὑπάρχει, μὴ ὃν ἄρα τὸ 
χοχόν. 

Πᾶς ^ εὐλόγως ὀρεγόμενός .τινος ἐπιτετευγμένην 
ἔχει τὴν ὄρεξιν, fj εὐλόγως ὀρέγεται * τῶν φθαρτῶν 
ἄρα ἐστὶν ἡ χαχία * τῶν φθαρτῶν οὖσα ἀφανισθήσε- 
ται. Αφανιζομένη δὲ, οὐκ ἔστιν ἁγέννητος. 


Ἁγέννητον τὸ χαχὸν, χατὰ φύσιν αὑτῷ ὑπάρχει 
τὸ χαχὸν εἶναι. Οὐδεὶς δὲ χατὰ φύσιν ἑνεργῶν &pap- 
τάνει. τὸ ἄρα ἀγέννητον οὐχ ἁμαρτάνει. Τὸ μὴ 
ἁμαρτάνον οὐχ ὑπαίτιον ' ὑπαίτιος δὲ ὁ Σατανᾶς. Οὐχ 
ἅνα ἀγέννητον. 


(1) Fragmenta hzc S. Gregorio Nyss. abjudicanda 
videntar, quandoquidem integra nec ullo verbo 
mulato in libro Didvmi Alex. Contra Maniclaos 


malum interitum appetit. Malum ergo non est in- 
creatum. 

Suppliciis plecti non alios tantum malos, sed 
ipsum diabolum Seripturz sacrz testantur ; quid- 
quid autem supplicio plectitur est mutabile nihil 
porro mutabile inereatum est. Nihil igitur ex malis 
increatum est. 

Nibil commune est iis, quz? penitus sunt con- 
traria. Itaque necessarium omnino est, ui cum 
bonum exsistat, id quod malum est non exsistat. 

Quicunque cum ratione appetit appetitum suum 
expleri ac perfici videt, quatenus cum ratione ap- 
petit : cum autem corruptibilium appetitu teneatur 
malitia, delebitur. Si autem deleatur, non est in- 


C creata. 


Increatum si sit malum secundum naturam, eo 
ipso exsistit quod malum est. Atqui nemo secun- 
dum naturam agens peccat : quod ergo increatum 
est, non peccat : quod non peccat, non est obno- 
xium supplicio. Satanas antem est supplicio obno- 
xius. Non ergo res est increata. 


contineri detexi. FEssteR Instit. Patr. 1, 595, 
not. — Vide Patrologim hujusce tom. XXXIX, 
col. 1087 C. 


545 


S. GREGORII NYSSENI 941 


———————— MÀ M———— Áo MÓÀMOMÓ5——À— Ó——n€€—— € —áa n! 


TOY AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΕΙΣ ΤΗΝ EAYTOY XEIPOTONIAN. 


EJUSDEM S. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


IN SUAM ORDINATIONEM. 


Fr. Ducco interprete. 


Ad nos etiam spiritualis instruendi convivii sors A 


et officium devolutum est, tametsi idonei potius 
sinus, ut alienorum participes fiamus bonorum, 
quam ut ipsi nostra largiamur. Equidem omni ope 
conatuque contendi, uit ab ejusmodi pendendis tri- 
butis propter ineam in dicendo penuriam immunis 
essem, prout etiam fert lex quapiam conviviorum. 
Sic enim accepi homines, qui lauta et magnifica 
victus ralione utuntur, cum communibus compran- 
soribus omnibus in orbem convivia instruxerunt, 
si quis ex numero convivarum sit angustioris for- 
tuns, solitos'eum a communi symbola conferenda 
immunem menss socium non repudiare. Ita quo- 
que optabain ipse ditiorum epulis tanquam mensa- 
rum assecla adhiberi. Quando autem eximius et 


Ἠλθε xai ἐφ᾽ ἡμᾶς ἡ τῆς πνευματικῆς ἑστιάσεως 
λειτουργία, µετέχειν μᾶλλον ἑτέρων, ἢ ἑαυτοὺς παρ- 
ἐχέιν ἄλλοις, ὄντας ἐπιτηδείους. Καΐτοι γε ἔγωγξ 
καὶ παντελῶς ἠξίουν ἀτελῆς εἶναι τῶν τοιούτων e^ 
pov, διὰ τὴν τοῦ λέγειν πενίαν, χατά τινα vópoy avp - 
ποτιχόν. ᾽Αχούω Υὰρ τοὺς ἀχροτέρους τὴν δίαιταν, 
ὅταν ix περιόδου τῷ xotwp συσσιτίῳ τὰς εὐωχίας 
παρασχευάσωσιν, εἶ τις Ex. τοῦ καταλόγου τῶν δαιτν- 
µόνων πενάστερος εἴη, τοῦτον χοινῆς συνθήκης ἁτελῃ 
αύνδειπνον ἔχειν. Οὕτω xal αὐτὸς ἐθουλόμην ἐπι- 
σίτιος εἶναι τῆς τῶν πλουσίων τροφῆς ἀλλ ἐπειδὴ ὁ 
καλός τε χαὶ πλούσιος ἑστιάτωρ οὗτος οὐδὲ ἡμῶν 
φείδεται, διακονεῖν δὲ προστάττει, ἑρῶ πρὸς αὐτὸν, 
$(Js, χρήησόν µοι τῶν σῶν ἄρτων * ἄρτους δὲ λέγω 
τὴν διὰ τῶν εὐχῶν συμµαχίαν. Πῶς γὰρ ἔστι τοῖς 


opulentus bic convivii dominus ne nobis quidem B πνευματιχοῖς τούτοις χηρίοις τὴν ἀχοὴν ὑμῶν ἕντρυ 


vult parcere, sed et ministrare nos jubet : sic agam 
cum illo, Amice, commoda mihi aliquot ex panibus 
itis **, panes autem appello, quod precibus fertur 
auxilium. Quid enim attinet aures vestras, quas 
spiritualibus istis favis sese oblectarunt, jejuna 
egenaque excipere oratione? Ac fortasse melius se 
habeat, :si quemadmodum in gymnicis certaminibus 
illorum est stadium, quí viribus corporis in illis 
valent, czteri vero decertantium flunt spectatores: 
ita in hoc spirituale stadium illi soli, qul virtute 
sanctorum 3c robore pollent, adversus athletas 
prodeant : si quis autem sit ex iis, quorum unus 
ego sum, cui cani sint. criues, fractz: autem ob 
aatem vires, tretula etiam et nonnihil claudicans 
oratio, huic permittatur, ut se athletarum contentio- 
nibus spectandis oblectet. Ne igitur longius vobis, 
fratres, sermonis exordium  protralamus, cum 
inirificis eorum qui ante nos dixerunt orationibus 
operam dederitis; Jam saturati estis, jam divites 
faci estis; a rebus quippe dulcibus sotietas gigni- 


50 Luc. xi, 5. 


φἠσασαν, πενιχρῷ xai πτωχεύοντι δεξιώσασθαι λόγῳ; 
Καὶ τάχα χαλῶς εἶχεν, ἵν ὥσπερ ἐπὶ τῶν γυμνιχῶν 
ἀγώνων' µόνων γὰρ τῶν ἰσχνόντων ἓν ἐχείνοις ἐστὶ 
τὸ στάδιον, οἱ δὲ λοιποὶ θεαταὶ Υίνονται τῶν ἆγωνι- 
ζομένων ' οὕτω xal εἰς τὸ πνευματιχὸν τοῦτο στάδιον 
μόνους τοὺς αφριγῶντας ἐν τῇ δυνάμει τῶν ἁγίων πρὸς 
τοὺς ἁγωνιστὰς ἀποδύεσθαι * εἰ δέ τις εἴη τῶν οἷος 
ἐγὼ, ᾧ πολιὰ μὲν ἡ θρὶξ, νωθρὰ δὲ ὑπὸ toU χρόνου f, 
δύναµις , ὑπότρομος δὲ xal ὑποσχάζων ὁ λόγος, τοῦ- 
τον ἐᾷν τοῖς ἱδρῶσι τῶν ἁγωνιστῶν ἐπευφραίνεσθαι. 
Ox οὖν μηχύνωμεν ὑμῖν, ἀδελφοὶ, τὸ προοίµιον, Ev- 
ασχολούμενοι τῷ θαύματι τῶν προλαθόντων. "Hón 
κεχορεαµένοι ἐστὲ, ἤδη ἑπλουτήσατε * ὁ δὲ χόρος ἀπὸ 
γλυχασµάτων ἑστίν * τούτοις γὰρ ὑμᾶς ὁ προλαθὼν 


C λόγος ἐτιθήνατο. Τάχα οὖν ἄχρηστον χόρον ἐπέδαλλε 


χόρῳ ἑπάνω τῶν χρυσῶν λόγων, οἷόν τισι µολυδδίνοις 
νοµίσµασι τὴν μνήμην ἐπιφορτίζοντα * πλὴν ὅτι συν- 
τελεῖ πολλάχις εἰς συνἐργειαν χάλλους xaV fj χείρων 
Όλη χαταμιχθεῖσα τῇ κρείττονι, ἐγγὺς dj ἀπόδειξις. 
Ορᾶς τὸν ὑπὲρ χεφαλῆς τοῦτον ὄρυφον, ὡς xaAb; 


51^ IN SUAM ORDINATIONEM. 


ἰδεῖν, 

ὐτὸς χρύσεος ὧν ὅλος τὴν ἐπιφάνειαν, χύχλοις τισὶ 
πολυγωνίοις χυανῷ διακεχρισµένος ὑποχεχάραχται. 
Τί οὖν βούλεται τῷ τεχνίτῃ fj χυανός; Ὡς ἂν, οἶμαι, 
τῷ ἐναλλάσσοντι τὰς χρόας ἀντιπαραθεωρούμενος ὁ 
χρυσὺς πλέον ἐχλάμποι. El οὖν ἡ χνανὸς ἐμμιχθεῖσα 
τῷ χρυσῷ περικαλλεστέραν τὴν αὑγὴν ἀποδείκνυσιν, 
οὐχ ἄχαιρον ἴσως τῇ λαμπηδόνι τῶν προῤῥηθέντων 
λόγων xai τὴν ἡμετέραν παραγραφΏναι µελάνην. 
Ἔτι ὑμῖν ἓν προοιµίοις ἁδολεσχοῦμεν, ἀλλ ἀχού- 


σατε. 


deatur aurea, circulis quibusdam multorum angulorum czruleis picta distinguitur. 


516 


ὡς γλαφυρὸς ταῖς γλυφαῖς ἐπανθεῖ τὸ χρυσίον; A tur: quibus nimirum vos abunde precedens traeta- 


tus enutrivit. Itaque jam nihil aliud fortasse agetur, 
quam ut satietas eatietati adjiciatur, ac veluti post 
aureos sermones memoriam vestram plumbeis nu- 
mismatibus oneremus; nisi forte, quoniam szpe 
nonnihil àd conciliandam pulchritudinem confert 
eliam materia deterior admista meliori, cujus rei 
demonstratio non longe peti potbst. Vides hanc 
concamerationem, quz capitibus nostris imminet? 
quam pulchra sit adspectu, quam affabre factis 
sculpturis aurum intersplendeat ? [Tzc cum tota vi- 
Quodnam igitur 


fuit consilium artificis, dum csruleum colorem adjecit? ut efüceret, opinor, dum colores variantur, 
ut aurum alteri collatum illustrius effulgeret. Si ergo color ceruJeus immistus auro efficit ut multo 
pulchrior ejua splendor emicet , non incommodum, opinor, fuerit, si jam pronuntiatorum sermonum 
fulgori nostrorum color hic niger appingatur. Adhuc procemiis garruli vos detinemus, sed au- 


dite. 


'Axoóto Μωῦσέα τὸν µέγαν , ὅτε την σχηνὴν τοῖ B. Magnum illum Moysem audio, quo tempore ta- 


Ἰσραηλίταις ἐπήγνυτο, καὶ τὸν Βεζελεὴλ ἐχεῖνον, ὃς 
Πνεύματι θείῳ τὴν σοφίαν ἔσχεν τῆς ἀρχιτεχτονικῆς 
αὐτοδίδαχτον, χοινῇ προθεῖναι τὴν φιλοτιμίαν πλου- 
σίοις χαὶ πένηαι, τῶν μὲν πλουσίων χρυσὺν, καὶ πορ- 
φύραν xai τοὺς τιµίους τῶν λίθων ἐχλέγοντας, τῶν 
δὲ πενήτων ξύλα xai δέρµατα xal τὰς τῶν αἰγῶν 
ερίχας οὐχ ἀποθάλλοντας. 'AA)' οὐχ ἄχαιρος τῆς 
ἱστορίας ἴσως dj μνήμη * ὃ γάρ µου τὴν χαρδίαν ἑπ- 
έδραµε νόημα, βούλομαι xal τῷ χοινῷ παραθέἑσθαι. 
Πνεύματι θείῳ ὁ Βεζελεὴλ σοφὸς ἐξ ἰδιώτου ἐγένετο * 
οὕτω Y&p ἡ ἱστορία φησίν. ᾽Αχουέτω τοίνυν ὁ πνευ- 
µατοµάχος" ὁ θεῖον εἰπὼν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὗ ἡ 
ἑπίδασις οἷόν τι ἴχνος τὴν τῆς σοφίας χάριν τῇ quy 
ἐνσημαίνεται, dpa καθυθρίξει «fj τοῦ θείου προσ- 
ηχγορίᾳ τὴν ἀξίαν τοῦ Πνεύματος ; * Apa. μιχρόν τι 
xa ταπεινὸν περὶ αὐτοῦ νοεῖν ὑποτίθεται; Tí τῶν àv 
τῇ κτίσει τῷ ὀνόματι τούτῳ σηµαίνεται;, Μὴ ἐπί- 
χτητον οἵεται τῷ Πνεύματι τὴν θεότητα ; Μὴ δι- 
πλόην τινὰ xa σύνθεσιν περὶ τὸ ἁπλοῦν καὶ ἀσύνθετον 
ἐννοεῖ; τάχα οὐχ ἔστι ταῖς τοιαύταις ὑπονοίαις συν- 
ενεχθῆναι. Αλλ᾽ ὁμολογεῖ πάντως θεῖον ὃν τὸ Πνεῦ- 
μα τῇ φύσει τοιοῦτόν τε εἶναι καὶ λἐγεσθαι. Ορᾶς 
ὡς αὐτομάτως ἐκκαλύπτεταί σοι 1) ἀλήθεια: πολλὰς 


ΥΧρ θείας φύσεις τὸ τῶν Χριστιανῶν οὐκ ἐπίσταται 


χέρυγµα * ἐπεὶ ἀνάγκη πᾶσα xai πολλοὺς θεοὺς 
ἀναπλάττεσθαι. Οὐ γάρ ὃστι δυνατὸν πολλοὺς νοηθῇ- 
να. θεοὺς, μὴ τῆς χατὰ φύσιν ἑτερότητος τὸ τῶν θεῶν 
πλῆθος διαγγελλούσης. El ov µία παρὰ πάντων θεία 


bernaculum lsraelitis erigebat, ac Bezeleelem illum, 
qui divino Spiritu partam sapientiam architectonicae 
non ab alio edoctus sed a se liabebat, communi 
quadam zxmulatione divites simul ac pauperes pro- 
vocari voluisse, dum divitum quidem aurum et 


purpuram, lapidesque pretiosos seligerent, egeno- 
rum vero ligna pellesque ac pilos caprarum non 


rejicerent, Enimvero haud importuna fuerit aut a 
proposito aliena fortassis historiz: hujus comme- 
moratio : libet enim quod mibi in inentem venit, in 
medium proferre. Spiritu divino Bezeleel ex im- 
perito sapiens est factus : ita enim narrat historia?**, 
Audiat ergo qui Spiritui sancto bellum indixit ; is 
qui Spiritum sanctum dixit divinum, cujus ingres- 
sus et quasi vestigium sapientize gratiam in anima 
designat, num Spiritus dignitatem seu deitatem 
divini appellatione traducit 7 num suadet, ut aliquid 
exiguum aut humile de ipso concipiamus? Quid, 
quaeso, ex rebus creatis hoc nomine significari 
solet? num acquisitam et ascititiam esse putat 
Spiritui divinitatem? num duplicitatem aliquam aut 
compositienem simplici et incomposito attribuit? 
Fortasse non licet ejusmodi opinionibus fidem ad- 
hibere. Atqui plane confitetur Spiritum, qui divi- 
nus est, natura talem dici ac praedicari. Vides ut 
tbi veritas ultro reveletur? plures eniin divinas 
naturas Christiana nescit religio, quandoquidem 
ita omnino necesse esset plures quoque deos con- 


φύσις εἶναι πιστεύεται, θεῖον δὲ τῇ φύσει τὸ Ἠνεῦμα p fingere. Non enim fieri potest, ut multos intelliga- 


τὸ ἅγιον τί διατέµνεις τῷ λόγῳ τὸ συνημμένον τῇ 
φύσει; Αλλὰ τίς µοι δώσει τὴν δύναμιν τοῦ λόχου 
ἐχείνου, οὗ τὸ τέλος σωτηρία τῶν ἀχουόντων ἣν ; 

Μίαν προήχατο φωνὴν Ἱεροσολυμίταις ὁ Πέτρος, xat 
ποσαῦται χιλιάδες ἀνθρώπων τῇ περιθολῇ τοῦ λόγου 
ὑπὸ τοῦ ἁλιέως ἐσαγηνεύθησαν. Τοσοῦτοι δὲ καὶ τοι- 
οὗτοι παρὰ τῶν διδασχάλων Ev ἡμῖν τρίδονται, τίς 
γέγονε τῶν συζοµένων προσθήχη ; Τὸ ἐκ.1εἴπον éx- 
Λείπει, φησί τις τῶν προφητῶν , τὸ ἀποθγήσκον 
ἀποθνήσχει * 5b πεπλανημένον οὐκ ἐπιστρέφει * λέ- 
λοται τῆς ἀγάπης ὁ σύνδεσμος 'Πρπασται τῶν θῃσαυ- 


5ο. Exod. xxxi, 2 sqq. 


8 Act. u, LT. 


mus deos, nisi ha;c deorum multitudo per diversi- 
tatem secundum naturam enuntietur. Si ergo una 
ab omnibus natura divina esse creditur, Spiritus 
porro sanctus natura divinus, quid oratione divi- 
die quod natura conjuuctum est? Verum quis illam 
mihi sermonis virtutem concedet, cujus finis salus 
exstitit auditorum ? Unam emisit Hierosolymitanis - 
vocem Petrus, et tot hominum millia nuda serimo- 
nis sagena ab illo piscatore sunt capta 5’. Tam multi 
vero tantique a doctoribus in nos impenduntur 
sermones :qua vero ex iis qui salvantur facta est 


547 S. GREGORII NYSSENI 5i3 
2ccessio ? Quod deficit aeficit, ait quispiam ex pro- A ρῶν ἡμῶν ἡ εἰρήνη, Ὢ τῶν xaxóv! Προάγομαι vào 


plhetis 53, quod moritur moritur : quod aberravit, 
non revertitur ; solutum est vinculum charitatis, 
abrepta est pax ex thesauris nostris. ϐ rem cala- 
mitosam ! cogit enim me mali ac doloris pnagnitudo 
ingemiscere; nostra erat olim possessio charitas ; 
paterna nostra hzc hxreditas, quam per discipulos 
suos nobis Dominus thesaurizaverat dicens, Man- 
datum novum do vobis, ut diligatis invicem ** : istam 
autem h:zredisatem ii quidem, qui deinde secuti 
sunt, successores filii a patribus ordine excipientes 
usque ad patres nostros conservarunt. At hzc pro- 
diga generatio illam minime custodivit. Quomodo 
e manibus nostris elapsze hs institutionis divitize 
pereunt? nos charitatis indigi sumus, et alii bonis 
"nostris luxuriant et gloriantur. Zelavi super iniquos : 
sic ait Psalmista 5», Ego vero nonnihil quasi per 
parodiam inflectens dictum illud ita legam, Zelavi 
super iniquos, zelavi pacem peccatorum videns. 
llli inter se junguntur, et nos ab invicem separamur. 
llli quasi testudine faeta eoeunt inter se, at nos 
testudinem nostram cuneumque dissipamus. Furto 
surreptam possessionem nostram animaruimn przedo 


ἐπ,στενάδαι τῷ πάθει" ἡμέτερον χτῆμα ἦν ἀγάπη: 
motb πατρῷος ἡμῖν οὗτος ὁ χλῆρος, ὃν διὰ τῶν µα- 
θητῶν ἡμῖν ὁ Κύριος ἐθησαύρισεν εἰπὼν, Ἐντολὴν 
xai δίδωµι ὑμῖν, ἵνα ἀἁγαπᾶτε ἆλ.1ή4ους" 
ἀλλά ταύτην τὴν xÀnpovoplav οἱ μὲν ἔφεξης διάδο- 
χοι παρὰ πατρὸς ἐχδεχόμενοι µέχρι τῶν πατέρων 
ἡμῶν διεσώσαντο"' fj δὲ ἄσωτος αὕτη γενεά οὐκ ἐφύ- 
λαξε. Πῶς οἴχεται τῶν χειρῶν ἡμῶν διαῤῥνεὶς τῆς 
ἀγωγῆς ὁ πλοῦτος; ἡμεῖς τῆς ἀγάπης πτωχεύοµεν, 
καὶ ἄλλοι ἡμετέροις ἀγαθοῖς ἐναθρύνονται. Ἐ ζήλωσα 
ἐπὶ τοῖς ἀνόμοις, οὕτως φησὶν ὁ Ῥαλμῳδός. "Evo 


p δὲ μικρόν τι παρῳδῄσας τὸ ῥηθὲν ἀναγνώσομαι, Ἑζη- 


λωσα ἐπὶ τοῖς ἀνόμοις, ἑξήλωσα εἰρήνην ἁμαρτωλῶν 
θεωρῶν. Ἐκχεῖνοι ἀλλήλοις συνίστανται, καὶ ἡμεῖς 
ἀπ' ἀλλήλων διατεµνόµεθα. Ἐκεῖνοι ἑαυτοῖς συνασπί- 
ζουσι, xat ἡμεῖς τὸν ημέτερον συνασπισμὸν διαλύοµεν, 
Κλέψφας τὸ ἡμέτερον χτῆμα ὁ τῶν φυχῶν λωποδύτης 
τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἁληθείας φέρων προσέῤῥιψεν, ox 
ἐχείνους εὐεργετῶν , τοῦτο μηδεὶς οἰέσθω * ὁ γὰρ 
τῶν χαχῶν εὑρετὴῆς εὐεργέτης γενέσθαι οὗ δύναται | 
ἀλλ᾽ ἵνα χείρους αὐτοὺς iv τῇ περὶ τὸ χαχὸν συ. 
πνοἰᾳ παρασχευάσῃ. 


ad hostes veritatis delatam projecit, non ut beneficio eos afficeret, nemo sic arbitretur : non enim 


potest afficere beneflcio inventor malorum : verum, 


efficeret. 


Sed quid mihi de iis qui foris sunt judicare? ut C 


inquit ille 55. At ego qui possim alienationem [γα- 
trum sine lacrymis ferre? quomodo paterna sub- 
£tantia derelicta junior bic frater discessit? alter 
ille in Evangelio descriptus, licet canitie corporis 
animi juvenilitatem occultet, quomodo fugitivus a 
file in longinquam regionem secessit? quomodo 
abit et ipse paternis bonis in duas dimidias partes 
divisis, qui dum sublimia dogmata ad humiles et 
suillas opiniones dejecit, cum meretricibus hzreti- 
cis suas divitias dissipavit **? Meretrix enim est hze- 
resis, quie voluptatibus quasi prestigiis attrahit. 
Quod si quando in seipsum, ut ille, reversus fuerit : 
si quando rursus ad paternorum ciborum cupidita- 
tem exarserit, si ad divitem mensam recurrerit, iu 
qua multus supersubstantialis est panis, qui Domini 
mercenarios alit; mercenarii quippe sunt Dei omnes 
isti qui ob spem repromissionis in vinea Dei ope- 
rantur : qualis ad eum fiet non unius parentis, sed 
tam multorum patrum concursus, qui obviam illi 
prodibunt, qui amplectentur, qui osculis illum 
excipient? Prolata est stola fidei prima, quam tre- 
cent: octodecim anim: preclara textrina Ecclesize 
contexuerunt. Unde annulus in manu expressum 
fidei sigillum habens, chorez, vitulus, symphonia, 
cxtera omnia qua in Evangelio commemorantur, 
excepta Íratris invidia. Verumenimvero quid [ru- 
stra nobis ipsis somnia fingimus? Obdurata sunt 
corda fratrum, οἱ contraria ratione sunt affecti ; 
communes patres objiciunt, et acceptam ab illis 
hxreditatem non admittunt; communem sibi vindi- 
cant nobilitatem, et a nostra cognatione alienantur; 


9 Zachar. xi, 9. 


ut eos in malarum rerum concordia deteriores 


Αλλά τί pot τοὺς ἔξω xplvetv ; Φησὶν ὁ εἰπών. 
Ἐγὼ δὲ πῶς ἁδακρυτὶ βαστάσω τὴν τῶν ἁδελφῶν 
ἀλλοτρίωσιν; Πῶς ὤχετο καταλιπὼν τὴν πατρῴαν 
οὐσίαν ὁ ἁδελφὸς ὁ νέος οὗτος; "Άλλος ἐχεῖνος ὁ ἐν 
τῷ Εὐαγγελίῳ δηλούµενος, x&v ὑποχρύπτῃ τῇ πολιᾷ 
00 σώματος τῆς ψυχῆς τὴν νεότητα, πῶς ἀνεχώρη- 
σεν εἰς χώραν μακρὰν δραπετεύσας ἀπὸ τῆς πίστεως; 
Πῶς οἴχεται xai αὐτὸς ἡμισεύσας τοῦ πατρὸς τὴν 
οὐσίαν &v τῷ χαθελχύσαι τὰ ὑψηλὰ τῶν δογμάτων 
πρὸς τὰ ταπεινὰ xai χοιρώδη νοήματα , ταῖς αἷ- 
ρετιχαῖς πόρναις προσδαπανήσας τὸν πλοῦτον ; 
Πόρνη γάρ ἐστιν ἡ αἴρεσις, ταῖς ἡγαπημέναις ἡδοναῖς 
γσητεύουσα. El γὰρ ἕλθοι ποτὲ εἰς ἑαυτὸν, ὥσπερ 
ἐχεῖνος * εἰ γὰρ ἐπιθυμήσεις πάλιν τῆς πατρῴας τρο- 
φῆς ' εἰ γὰρ ἑπαναδράμῃ πρὸς τὴν πλουσίαν τρά- 
πεζαν, kv fj πολὺς ὁ ἐπιούσιος ἄρτος, ὁ τρέφων τοὺς 
τοῦ Κυρίου µισθίους, µίσθιοι δὲ τοῦ θεοῦ πάντες 
οὗτοι, οἱ Ex? ἐλπίδι τῆς ἑπαγγελίας τὸν ἁμπελῶνα 
τοῦ Θεοῦ ἐργαζόμενοι olo; ἂν ἐγένετο πρὸς αὐτὸν ὁ 
δρόµος, οὐχ ἑνὸς πατρὸς, ἀλλὰ τοσούτων πατέρων 
προσαπαντώντων, περιπλεχομένων , ἀσπαξομένων 
φιλήµασιν; Ἠνέχθη στολὴ τῆς πίστεως d πρώτη, 


ἣν αἱ τριακόσιαι ὀχτὼ xal δέχα qoyal χαλῶς ἑρι- . 
v θέρυσαι τῇ Ἐχχλησίᾳ ἐξύφηναν. Ἐχεῖθεν τῇ χειρὶ 


δαχτύλιος ἐχτετυπωμένην ἔχων ἓν ἑαυτῷ τὴν σφρα- - 


γῖδα τῆς πίστεως, οἱ χοροὶ, ὁ µόσχος, ἡ συμφωνία, 
τὰ ἄλλα πάντα ὅσα iv τῷ Εὐαγγελίῳ χατείλεχται, 
πλὴν τῆς τοῦ ἀδελφοῦ ζηλοτυπίας. Αλλά τί µάτην 


ὀνείρους ἑαυτοῖς ἀναπλάττομεν; Ἑσκλήρυνται xáp- 


δίαι τῶν ἁδελφῶν, χαὶ ἀντιτύπως ἔχουσι, τοὺς χοι- 
νοὺς πατέρας προθάλλονται, xal τὴν χληρονομίαν 


τὴν &n' αὐτῶν οὐ προσδέχονται, τῆς χοινῆς εὐγενείας 
55 Joan, xí, 34. ὃν Psal. uxxxan, 3. " E Cor. in, 11. ** Luc. ΣΥ, 1d sqq. 


519 


IN SUAM ORDINATIONEM. 


550 


ἀντιποιοῦνται, xal τῆς πρὸς ἡμᾶς συγγενείας ἆλλο- A hostibus nostris se opponunt, et hostili animo in 


τριοῦνται * τοῖς ἐχθροῖς ἡμῶν ἀντικαθίστανται, πρὸς 
6$ ἡμᾶς δυσμενῶς ἔχουσιν' ὥσπερ τι µεθόριον ἡμῶν 

s xai τῶν πολεμίων γενόµενοι, xai ἀμφότερά elot 
xal οὐδέτερον οὔτε τὸν ὀρθὸν λόγον ὁμολογοῦσι, xat 
αἱρετιχοὶ ὀνομάζεσθαι ἀπαξιοῦσιν. Ὢ χαινοῦ πρά- 
Υματος. xal πρὸς τὴν ἀλήθειαν καὶ πρὸς «b ψεῦδος 
ἐπίσης ἐχπεπολέμηται, οἷόν τι δένδρον ἄῤῥιζον, ὧδε 
χαὶ ὧδε πρὸς τὰς ἑναντίας ὁρμὰς εὐχόλως µεταχλι- 
vóusyot, "Hxouca τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου ἐν 
ἀποχρύφοις πρὸς τοὺς τοιούτους Ov αἰνίγματος λέ- 
Ύοντος” ὡς δέον ἀχριθῶς ξέειν μὲν πάντως τῷ πνεύ- 
patct, χατεφύχθαι δὲ τῇ ἁμαρτίᾳ ^ "Ωφε.ον γὰρ 
ἦσθα, φησὶ, ψυχρὸς, 7] ὥστός": τὸ δὲ µηθέτερον 
τούτων, ἀμφοτέρων δὲ ἐφαπτόμενον ναυτιῶδές ἐστι, 


nos affecti sunt: tanquam con(lnium inter nos οἱ 
hostes facti, et utraque sunt et neutrum ; neque 
rectum sermonem confitentur, et. hzeretici appellari 
Tecusant. O rem inauditam! et veritati simul et 
mendacio pariter bellum indixerunt, tanquam arbor 
quapiam radicibus carens huc et illuc levi momento 
contrariis impulsibus inclinati. Joannem Evangeli- 
stam audivi hujusmodi homines snigmatica ora- 
tione in apocryphis alloquentem : cum oporteret 
exacte fervere quidem omnino spiritu, frigere au- 
tem peccato. Utinam enim esses, inquit, frigidus aut 
calidus ΤΙ quod vero neutrum est horum, sed 
utrumque attingit, nauseam excitat, et ad vomitum 
est idoneum. Quid igitur cause est, cur olim qui- 


xaX πρὸς ἔμετον ἐπιτήδειον. "TÉ οὖν τὸ αἴτιον, πάλαι B dem temporibus discipulorum ad Ecclesiam plurima 


μὲν ἐπὶ τῶν μαθητῶν διὰ τοῦ Κυρίου πολὺ πλῃθος 
τῇ Ἐχχλησίᾳ προσάγεσθαε, νυνὶ δὲ τοὺς μαχοοὺς 
χαὶ περιχαλλεῖς τῶν διδασχάλων λόγους παρατρέχειν 
ἀπράκχτους; 

"Epet τις ἴσως, ὅτι τότε συνἠργει τοῖς ἁποστόλοις 
τὰ ix τῶν ἔργων θαύματα, xal τὸ ἀξιόπιστον ὁ λό- 
Υος διὰ τῶν χαρισµάτων εἶχε. Φημὶ χἀγὼ μεγάλην 
εἶναι πρὸς τὸ πείθειν ῥοπὴν τὴν ἐκ τῶν ἔργων ἰσχύν ’ 
νυνὶ δὲ τί yph τὰ γινόμενα ἡγεῖσθαι; Καὶ οὐχ ὁρᾷς 
τὰ ὅμοια τῆς πίστεως θαύματα ; Οἰχειοῦμαι γὰρ τῶν 
ὁμοδούλων ἡμῶν τὰ χατορθώµατσ, τῷ αὐτῷ πνεύ- 
past στοιχοῦντες ἓν τῇ δυνάµει τῶν ἱάσεων. Μαρτυ- 
ροῦσι τῇ ἁληθείᾳ τοῦ λόγου ἄνδρες ἐξ ὑπερορίας 
Ίχοντες, πολῖται τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αθραὰμ,ὲξ Μεσο- 
ποταµίας ὡρμημένοι, ἑξελθόντες xal οὗτοι ἐχ τῆς 
γῆς κὰὶ ἐχ τῆς συγγενείας αὐτῶν xai τοῦ χόσµου 
παντὺὸς, πρὸς οὐρανὸν βλέποντες, ἐχδημοῦντες τρό- 
πον τινὰ τῆς ἀνθρωπίνης, ἄνω τῶν τῆς φύσεως πα- 
θηµάτων ἱστάμενοι, τοσοῦτον ἑφαπτόμενοι τῆς ζωῆς 
παύτης ἔσον ἑπάναγχες, τῷ δὲ πλείονι μέρει ταῖς 
ἀσωμάτοις συμμετεωροποροῦσι δυνάµεσι, γηραιοὶ τὸ 
εἴδος, σεμνοὶ πρὺς ἰδέαν, mod στίλόοντες, σιωπῇ 
χατησφαλισµένοι τὰ στόµατα, λογομαχεῖν οὐκ εἰδό- 
(ες, συζητεῖν οὗ µαθόντες * τοσαύτην ἔχουσι χατὰ 
τῶν πνευμάτων τὴν ἑξουσίαν, ὡς θαύματα µόνῳ τῷ 
δοχοῦντι χατερνάζεσθαι, xaX ὑποχωρεῖν τὰ δαιμόνια, 
οὗ συλλογισμῶν τέχναις, ἁλλ᾽ ἔξουσίᾳ τῆς πίστεως, 
oux εἷς ἁπορίαν ἀντιφάσεως περιαγόµενα , à)" εἰς 


multitudo a Domino aggregaretur, jam vero longe 
et ornate doctorum conciones sine ulle effectu 
pratervolent? 


Fortasse dicet quispiam, quod tum apostolos 
miracula ex operibus adjuvarent, et illa divina dona 
orationi fidem conciliarent. Ego vero magnum af- 
ferre ad persuasionem momentum vim operum non 
diffiteor. Verum quid, quzso, de iis quz nunc ge- 
runtur arbitrandum esi? nonne paria fidei vides 
miracula ? conservorum enim nostrorüm praeclara 
facinora nostra reputo, qui eodem in virtute cura- 
tionum spiritu nobiscum ducuntur. Hujus orationis 
veritati testimonium dicunt viri ab exteris et lon- 
ginquis regionibus advecti, patris nostri Abraliam 
cives ex Mesopotamia profecti, qui δὲ ipsi de terra 
el cognatione sua, atque adeo ex toto mundo 
egressi, oculis ad ccelum conversis, et extra hu- 
manam quodammodo peregrinantes naturam, extra 
omnem perturbationum aleam constituti, tantum ex 
bac vita delibant, quantum necesse est ; potiori vero 
sui parte cum incorporeis virtutibus in excelsis 
versantur, senili specie, atque aspectu venerando, 
canitie splendentes, et obsignata silentio tenentes 
ora, qui decertare verbis nesciunt. neque disquirere 
aut disceptare didicerunt, tantamque adversus spi- 
ritus obtinent potestatem, ut miracula sola volun- 
tate perficiant, et dzemonia abscedant nqn syllogi- 


τὸ σχότος τὸ ἐξώτερον ἀπελαυνόμενα. Οὕτως οἶδεν ὁ D smorum artificio, sed fidei potentia, non in eas re- 


Χριστιανὸς συλλογίξεσθαι’ ταῦτα τῆς πίστεως ἡμῶν 
τὰ κατορθώμὰτα. Au τί οὖν οὐ πείθοµεν, εἰ πλεονάζει 
τῶν ἱαμάτων ἡ χάρις; εἰ περισσεύει ἡ διδασχαλία 
τοῦ λόγου; Πάντα δὲ ταῦτα ἐγεργεῖ 8v xal τὸ αὐτὸ 
Πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστφ χαθὼς βού.εται. 
Διὰ τί οὗ γίνεται ἡ τῶν σωζοµένων προσθήχη; Καὶ 
μτδεὶς ὑπονοείτω μιχρὰν τὴν παροῦσαν ἡγεῖσθαι 
χάριν. ᾿Ορῶ χομῶσαν τὴν ἄμπελον, εὐθηνουμένην 
ταῖς κληματίσι, χαὶ τῷ χαρπῷ πλεονάζουσαν * ὁρῷ 
χυμαινοµένην τῷ πλήθει τῶν ἀσταχύων τὴν ἄρουραν; 
βαθὺ τὸ λἠϊῖον, ἁδρὺν τὸ δράγµα, πολὺς ὁ σπόρος. 
'AXAX τί πάθω; ᾽Απλήρωτον ἔχων ἓν τοῖς τοιούτοις 
τὴν φύσιν τῷ πάθει τῶν φιλοπλούτων χατέχοµαι. 


*' Apoc. uj, 15. 55 ] Cor, xy, 11. 


dacti angustias, ut nihil contradicant, sed in tene- 
bras exteriores abacti. Sic novit syllogismos texere 
Christianus : ea sunt fidei nostre przclara faci- 
nora. Cur ergo non credimus, si abundat gratia 
sanitatum, si exuberat doctrina verbi? Hcc autem 
omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens 
singulis prout vult 15: cur non fit eorum qui sal- 
ventur accessio? Neque vero in mentem veniat cui- 
quam exiguam presentem gratiam existimare. Video 
comantem vitem, pampinis et sarmentis silvescen- 
tem, ac racemis exuberantem, agrum spicis luxu- 
riantem, densam segetem , amplum manipulum , 
multam sementem. Quid ergo est quod me male 





551 


S. GREGORII NYSSENI 


552 


habet? Inexplebili quadam in ejusmodi rebus natura À Οὐδεὶς περιουσίας ὄρος τὴν ἐπιθυμίαν ἵστησι. Τὸ 


praeditus, eodem cum avaris morbo laboro : nullus 
copie et redundantiz terminus cupiditatem cobibet ; 
id quod in dies accedit, ad plura provoeat appeti- 
tum, ei in fomitem desiderii majorum opum con- 
vertitur. Me quidem oblectant ea. qux versantur ob 
oculos ; praesentibus torqueor ; novum perturbatio- 
nis genus ex contrariis commistum animum meum 
occupavit, tanquam voluptate cum tristitia contem- 
perata. Átque in vos quidem si convertam oculos, 
in vobis desiderium nostrum acquiescit ; si vero quod 
deest in memoriam redeat, non habeo quo pacto 
calamitatem deplorem. Homines enim omittentes in 
Domino gaudere, et ex Ecclesiz pace animo capere 
voluptatem, de substantiis nescio quibus argutan- 
tur, et magnitudines dimetiuntur, Filium ex com- 
paratione cum Patre metiuutur, et quod excedit 
mensuram, Patri largiuntur. Quis hoc dizerit illis: 
Quod quantum non est, non mensuratur ; quod in- 
corporeum est, non ponderatur; quod infinitum 
€st, non comparatur ; quod non comparatur, plaris 
«ut minoris rationem non admittit : siquidem ex 
rerum inter ipsas comparatione excessum colligi- 
mus. Ejus autem, cujus finis comprehendi non 
potest, excessum mente contingere nemo potest? 
Memini ego illius psalmi, quem succinentes ac simul 
hymnos personantes ingrediebamur, Magnus Domi- 


ἀεὶ προσγινόµενον πρὸς τὸ πλέον ἐρεθίξει τὴν ὄρεξιν, 
ὑπέχχαυμα τῆς τοῦ πλείονος ἐπιθυμίας γιόμενον. 
Εὐφραίνει µε τὰ ὀρώμενα. Τοῖς παροῦαιν ἀγάλλομαι, 
xai τοῖς ἁποῦσιν ἀλγύνομαι ' χοινόν τι πάθος Ex τῶν 
ἑναντίων σύμμιχτον τὴν ψΨυχὴν περιέχει, ἡδονής πρὸς 
λύπην συγχεκραµένηες. Ἐὰν πρὸς ὑμᾶς ἀναθλέφω, 
ὑμῖν ἐπαναπαύω τὸν πόθον ΄ ἐὰν τὸ λεῖπον λογίσω- 
μαι, οὐχ ἔχω ὅπως στενάξω τὴν συµφοράν. Καὶ γὰρ 
ἀφέντες οἱ ἄνθρωποι τὸ χατατρυφᾷν τοῦ Κυρίου, xat 
ἐπὶ τῇ εἰρήνῃ τῆς Ἐχχλησίας εὐφραίνεσθαι, οὐσίας 
τινὰς τεχνολογοῦσι, xal μεγέθη χαταμετροῦσιν, Yiby 
Πατρὶ παραμετροῦντες, xal περισσότερον τοῦ μέτρου 
τῷ Πατρὶ χαριζόμενοι. Ti; εἴποι αὐτοῖς) Τὸ ἄποσον 


B οὐ μετρεῖται ' τὸ ἀειδὲς οὐ δοχιµάζεται ' τὸ ἀσώμα- 


τον οὗ σταθµίζεται ' τὸ ἀόριστον οὗ συγχρίνεται * τὸ 
μὴ συγχρινόµενον τοῦ πλείονος xai ἑλάττονος οὐκ 
ἐπιδέχεται λόγον. "Ex γὰρ τῆς τῶν πραγμάτων πρὸς 
ἄλληλα παραθέσεως τὸ πλέον ἐπιγινώσχομεν, 00 δὲ 
τὸ τέλος ἄληπτον, τούτου τὸ πλέον ἀνεπινόητον: 
"Hxouca τοῦ ὑποφάλματος, ὃ χοινᾗ πάντες ὕμνολο- 
γοῦντες ἐπῄειμεν ' Μέγας Κύριος xal uerádn ἡ 
ἰσχὺς αὐτοῦ, καὶ τῆς συγέσεως αὐτοῦ οὐχ ἔσειν 
ἄριθμός. Τί οὖν τοῦτό ἐστιν; ᾽Αρίθμησον τὰ εἴρη- 
μένα. καὶ νοεῖς τὸ µυστήριον. Μέγας Κύριος, ox 
εἶπε πὀσον μέγεθος * οὐδὲ γὰρ ν δυνατὸν εἰπεῖν τὸ 
πόσον, ἀλλὰ τῷ ἀορίστῳ τῆς σημασίας ἐπὶ τὸ ἄπει- 


nus et magna virius ejus; et sapientie ejus non est C pov. ὁδηγεῖ τὴν διάνοιαν. Ὁμοίως, Meyd.in, quei, 


numerus **. Quid hoc ergo est? Enumera quz dicta 
sunt, et mysterium intelligis. Magnus Dominus, non 
dixit, quanta sit magnitudo : neque enim fleri pote- 
rat ut diceret quantus esset: sed hoc ipso quod ita 
eam designat, ut non cireumscribat aul terminet, 
sensim eo mentem provebhit, ut immensam esse 
coguoscat. Pari modo, Magna, inquit, virtus ejus : 
virtulem vero cum audis, potentiam intellige. Chri- 
stus autem Dei potentia est et Dei sapientia, sed et 


ἡ ἱσχὺς αὐτοῦ ' ἰσχὺν δὲ ἀχούσας, τὴν δύναμιν 
νόησον. Χριστὸς δὲ Θεοῦ δύναμις xal θεοῦ σοφία : 
ἀλλὰ τῆς συνέσεως αὑτοῦ οὐχ ἔστιν ἀριθμός. 
Ἑρμηνεύει τὴν σύνεσιν Ἡσαῖας σαφῶς λέγων ᾿ 
Πγεῦμα σοφίας xal συγέσεως. "Hxousa Ev. τοῖς 
μαχαρισμοῖς µαχαριζοµένους τοὺς διφῶντας τὸν 
Κύριον. Τάχα οὖν obx ἔξω τοῦ χαιροῦ τὸ ἐνθύμιον * 
xal µοι δέξασθε «bv λόχον, κἂν ἀπηρτῆσθαι τῶν 
παρόντων δοχεῖ. 


sapientie ejus non est flnis. Sapientiam Isaias interpretatur aperte dicens, Spiritws sapientim εἰ pru- 
deniie **, Audivi inter beatitudines eos beatos predicari, qui sitiunt Dominum : attendite ergo atque 
3ccipite non alienum fortasse a tempore, id quod menti mez nunc observatur, tametsi ab eo. in quo 


versamur, videtur quodammodo dependere. 


Si quis sub meridiem, sole radiis ardentioribus D — Et «« διὰ µεσημθρίας ὁδεύων τοῦ ἡλίου θερµοτἑραις 


capiti imminente omnemque corporis humorem 
su» flamma torrente, iter babeat, subjecta vero 
sit ejus calceis tellus aspera, via difficilis et admo- 
dum arida , deinde occurrat ejusmodi bomini fons 
*liquis, cujus limpida sunt ac perlucida fluenta, et 
affatim refrigerantia, copioseque profluentia : nua- 
quid ante aquam considebit, deque ejus natura phi- 
losophabitur, unde, et quo mode, quaque ex causa, 
emteraque ejusmodi perquirens, qua ab illis tra- 
citari solent, qui in ejusmodi nugis occupantur, va- 
gorem scilicet quemdam in profundis terra partibus 
dispersum et prosilientem  atjue compressum, 
aquam fleri, aut venas, qui iu concavitatibus terra 
diffusz sunt, si eis ora laxentur aquam profundere : 
$n vero cunctis ejusmodi valedicens incumbit 


9 Psal. cxtvi, 5. 9* [ga x1, 9. 


ταῖς ἀχτῖσι τῆς χεφαλῆς ὑπερζέοντος, xat πᾶν τὸ ἓν 
σώματι ὑγρὸν τῇ φλογὶ καταφρύσσοντος ΄ προχείσθω 
δὲ τῷ ὑποδήματι γῇ τραχεῖα xa δυσπάρευτος xoi 
διφώδης * εἶτα ἀπιτύχοι πηγΏς ὁ τοιοῦτος, ὃς χαλδ» 
xai διαφανὲς τὸ νᾶμα, χαὶ προσηνῶς χαταφύχον, xal 
ἀφθόνως ὑπερχεόμενον * dpa προσχαθεδεῖται τῷ 
ὕδατι, καὶ φιλοσοφῄῆσει περὶ τῆς φύσεως, ὅθεν, xal 
ὅπως, xal διὰ τίνος, xai τὰ τοιαῦτα διεξετάζων, ola 
δη τοῖς ματαιολογοῦσι σύνηθες λέγει» ' ὅτι ἰχμάς τις 
ἐγχατεσπασμένη τῷ βάθει τῆς γῆς, xal διαπηδῶσα, 
xai συνθλιθοµένη, ὕδωρ Ὑίνεται, 7) ὅτι φλέθες Ex- 
χεχυµέναι ταῖς χάτω χοιλότησιν, εἴπερ ἀναστομω- — 
θῶσι, «b ὕδωρ προχέουσιν’ 7) πάντα τὰ τοιαῦτα χαί- 
ρειν ἑάσας ἀπιχύπτει τῷ νάµατι, xal προσθεὶς τὰ 
χείλη, θεραπεύει τὴν δίψαν xal ἀναφύχει τὴν γλῶσ- — 








553 


DE DEITATE FILU ET SPIRITUS SANCTI. 


554 


Gav, xgdÀ καταπκαύει τὸν πόθον, καὶ εὐχαριστεῖ τῷ Α fuente, et admotis labris sitim sedat, linguam re- 


δεδοµένῳ τὴν χάριν; Μίµησαι τοίννν καὶ σὺ τὸν δι- 
φῶντα. Εἰπὲ, Καὶ εἴρηται, χαθὼς εἴρηται' Μακάριρι 
οἱ διΨ ὤντες, καὶ καταμαθὼν ola xai ὅσα ἀγαθὰ 
πηγάζει τὸ ἅγιον ' σοίησον τοῦτο τοῦ Προφήτου, Τὸ 
στόµα.σου ἅγοιξον καὶ &Áxvcor σπγεῦμα' xAá- 
ευνον τὸ στόμα καὶ s4npuoor, ἔχων τὴν ἐξουσίαν 
τῶν χαρισµάτων. Βούλει μαθεῖν ὅσα προχεῖται τῆς τοῦ 
Πνεύματος πηγῆς ἀγαθά; ᾿Αφθαρσία ψυχῆς, ἀϊδιότης 
ζωῆς, οὑρανῶν βασιλεία, εὐφροσύνη ἄληκτος, χαρὰ 
τέλος οὐκ ἔχουσα. ᾽Αλλά γὰρ εἰς τὰ παρόντα βλέπων 
ὀλίγην ποιοῦμαι τὴν ζημίαν τοῦ «λείπαντος. Πεπλή- 
poat pot τῶν ἀγαθῶν ὁ οἶχας πλήρεις οἱ θησαυροὶ 
τοῦ χρυσίου τῆς ᾿Αραθίας ' Άξουσι δὲ τάχα μετ ὁλί- 
19v» xaX πρέσθεις && Αἰγύπτου, καὶ πραφθάσωαι χεῖρα 
αὐτῶν Oc, xai βασιλεῖαι τῆς γῆς μεθ) ἡμῶν τὸν 
Σπινίχιον ἄσωσιν ὕμνον, τῷ πάντας εἰς τὴν αὐταῦ 
βασιλείαν καλοῦντι/ Ὦ f; δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς 
αἰώνας. ᾽Αμήν. 


*! Matth. v, 0. ** Psal. οσνη!, 151, 


"in hoc sermone Gregorius summum animi dolo- 
rem de Christianorum diseordia testatus, .potisei- 
mum refutat eos, qui Spiritus sancti divinitatem ne- 
gabant et Personarum divinarum zqualitatem non 
admittebant. Oratio hzc de ipsius ordinatione nul- 
lum omnino verbum continet : unde potius inscriptio 
ejusdem, quam olim adhibuit S. Joannes Damasce- 
, uus , Περὶ τῆς iv. Κωνσταντινουπόλει χαταστάσεως 
τοῦ &Y. 1 ρηΥ., approbanda videtur. Ex antiquo hoc 
titulo eonjicere licet, eam probabiliter. habitam fuisse 
in concilio Constantinopolitano a. 381, postquam 
ipse centrum unitalis constitutus fuerat. Cf. Tille- 


frigerat, cupiditatem exsatiat, et gratias agit ei, 
qui tale donum largitus est ? Imitare igitur tu quo- 
que sitientem : dic esse dictum, sicut et. dietum 
est a Domjno, Beati qui sitiunt *' : et cum didiceris 
qualia quantaque bona e Spiritu sancto velut ex 
. fonte manent, fac quod jubet Propheta, Aperi os 
(uum, et attrahe. spiritum ** : dilata os tuum, et 
imple **, cum donorum habeas potestatem : visne 
intelligere quanta ex Spiritus sancti fonte bona 
profluant? Immortalitas anima, 2ternitas vitz, re- 
gnum colorum, letitia sempiterna, gaudium nullo 
fine conclusum. Verumenimvero dum presentia 
contemplor, exiguam ejus quod deest duco jactu- 
ram. Referta mihi bonis est domus; pleni sunt 
auro Árabiz thesauri : quamprimum autem venient 
ex /EÉgypto legati, οἱ prevenient manus ipsorum 
Doo, ac regua terre .triumphalem nobiscum hyin- 
num concinent ei, qui omnes ad suum regnum invi- 
tat. Gui gloria:et potestas in s$cula. Amen *. 


66 Pgal. Lxxx, 11. 


* 


mont I. c. art. S..et 16 (p..566 οἱ 606), cum nota 
4 a 199-94) ; Ceillier I. ο. ὃ 9, n. 6, 7 (p. 200, 
.951); D. Papebroch. in Actis SS. |. c. n. 34, 55. 
Nec quod Tillemont (l. c.) aliique eum gecnti contra 
hanc temporis notam opponunt, Gregorium scilicei 
a. 381 nondum adeo provecta :elate fuisse, ut ca- 
nos gestaret (quod tameu de se ipse testatur initio 
istius Orationiaà), ullam habet vim, cum idem S. 
doctor lib. n Contra Kunomium (edit. 1616, t. I, 
p. 65) pariter de senili canitie sua loquatur, queni 
tamen certissime a. 381 jam scripserat. (S. Hier. 
De Script. eccl. ο. 498.) FEsstER, Instit. Patr.,l, 615 





TOY AYTOY 
ΠΕΡΙ -GEOTHTOZ ΥΙΟΥ ΚΑΙ ἨΝΕΥΜΑΤΟΣ ΛΟΓΟΣ 


Καὶ ἐγκώμιο εἰς τὸν δίχαιον ᾿Αόραάμ. 


|. EJUSDEM 
ORATIO DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI 


Cui inserta est taudatio censtantis (idei justi Patriarch Abrahami. 


Laurentio Sifano interprete. 
θἷόν τι πάσχουσι πρὸς τοὺς πολυανθεῖς τῶν λειµώ- Α Quale. quiddam in florentibus pratis accidere 
νων οἱ τῶν τοιούτων φιλοθεάµονες, οἷς οὐ πρὸς Ev τι solet. iis qui earum rerum spectandarum studio 
τῶν φαινομένων διὰ «b τῆς ὥρας ὁμότιμον ὁ .ὀφθαλμὸς — tenentur, quorum oculus propter pulcbritudinis 
ἑκερείδεται, ἀλλ᾽ ἐπὶ πάντα ταῖς ἐπιθυμίαις χεόµε- . decus sequale non in uno aliquo flore, qui in con- 
vot τῷ μηδενὸς ἐθέλειν δ:αμαρτεῖν, πολλάχις τοῦ — speciu sit, deflyitur, sed dum nullo non potiri vo- 
παντὸς &monintoveGi* τοιουτόν τι ménovüc xàpoo ἡ — lunt, in omnes cupiditate fusi, id quod in eo nego- 
PaTROL. Gn. XLVI 18 


565 S. GREGORII NYSSENI 056 
tio summam est stepenumero non assequuntur : A διάνοια πρὸς τὸν λειμῶνα τῆς ΓραφΏς ἀ Λοδλέποντος. 


taje quiddam etiam animo meo pratum Scripturs 
spectantis usu venit. Sententiarum enim pulcehri- 
tudinis varietas ad omnia pariter animum attrahens, 
efficit ut cupiditas ejus, dum in pari decore prz- 
ditis haud facile quod potius sequatur reperire po- 
test, inconstans sit, el ab aliis ad alia properet 
atque festinet, Ecce enim quomodo per prophetiam 
magni Davidis flores enitent? qualis vero flos di- 
vinus Apostolus, paradisi οἱ pulchritudinem 
ostendens, ac multani odoris Christi redolens sua- 


Ἰὸ γὰρ ποιχίλον τῆς ὥρας τῶν νοημάτων ὁμοτίμως 
ἐπὶ πάντα τὴν φυχὴν ἐφελχόμενον, ἁστατεῖν ποιεῖ 
τὴν ἐπιθυμίαν, τῷ μὴ δύνασθαι ῥᾳᾷδίως εὑρεῖν Ev τοῖς 
ὁμοτίμοις τὸ προτιµότερον. Ἰδοὺ γὰρ πῶς ὑπολάμ- 
πει διὰ τοῦ μεγάλου Δαθὶδ τῆς προφητείας τὰ ἄνθη - 
οἷον δὲ ἄνθος ὁ θεῖος Απόστολος τῆς τοῦ παραδείσου 
γεωργίας ὑποσημαίνων τὸ κάλλος, καὶ πολλὴν ἆπο- 
πνέων τοῦ Χριστοῦ τὴν εὐωδίαν ἰ Τῶν δὲ εὐαγγελι- 
κῶν λειμώνων τὸ κάλλος τίς ἂν ὑπεξέλθοι λόγος &v- 
θρώπινος; 


vitatem? Nam Evangelicorum pulchritudinem pratorum quanam oratio explicet humana? 


NVerum mihi haud alienum esse videtur, in tem- 
pore proverbialis illius mentionem facere laudatio- 
nis, et apem imitari : quam dicit Scriptura viribus 
quidem infirmam esse! (nunquam enim visa est 
totum colligere florem, et super dorsum ad alvearia 
portare), sed tenuem illum qui in medio floris quasi 
lanugini sdhsret, alis excussum pulverem curvatis 
suscipiens cruribus, per illa scitum illud efficit opus 
senis pedum curvaturis numero pares in directum 
excitans angulos, ac per medium levitate alarum, 
quasi quibusdam unceturis, tenues illos in modum 
menibranz parietum ordines expoliens. Quod si fu- 
turum est ut nostra quoque oratio et regibus et 
privatis hominibus, ut inquit Solomon, ad sanita« 


. tem conducat, precibus et votis eam gratiam nobis 


pariter conciliemus et ego et vos. Lucrum enim 
commune est, imo major pars ejus vestra est : 
quandoquidem accipere aliquid boni plus affer 
lucti, quam aliquid prebere. Ὑείαί Evangelium in 
utres veleres vinum novum infundere *: forsitan 
ad hzctempera spectat sermonis tecti. involucrum. 
Nam vinum recens expressum, propter eum qui 
naturaliter exsistit in eo liquoris fervorem , 
flatu plenum est, naturali motu limosas ab sese 
per spumam exbalans atque rejiciens — sordes. 
Hoc autem nihil aliud est, ut mea quidem fert 
opinio, nisi ea que de Spiritu sancto traditur 
doctrina, quemadinodum dicit Apostolus, Spiritu 
ferventes?, quam putres perfluentesque utres ac prze 
incredulitate inveterati non continent, sed doctrinae 
majestate rumpuntur. Idcirco sí qua sublimis eis ex 
docirina ingenerata fuerit sententia, scinduntur 
cirea amplitudinem doctring : ac cum ipsi quidem 
per ruptaram inutiles redduntur, tum efliciunt ut in 
vanum ac (írustra eífluat gratia Spiritus sancti. 
In animum eniov malitiosum sapienlia non ingre- 
dietur, quemadmodum inquit Scriptura *. Imo 
agite, perinittite mihi pauperum consuetudinem imi- 
tari : nam et illi solent, cum aliquis eos opipara 
mensa fuerit dignatus, remoto pudore de epulis 
sibi appositis etjam in posterum diem cibos pro- 


' videre. Proinde ego quoque ex hesterna magnifi- 


centia exiguis quibusdam deproimnptis reliquiis, illinc 
pro viribus meis conficiam orationem, pleraque eo- 
rum, quae hodie proposia sunt, perfectioribus 


! Eccli. χι, 3. 


C 


Αλλά pot δοχεῖ χαλῶς ἔχειν ἐν χαιρῷ μνησθῆναι 
τῆς παροιμιαχῆς ἑπαινέσεως, xai ζηλῶσαι τὴν µέ- 
λιασαν * ἣν φησιν fj Γραφὴ τῇ ῥώμῃ μὲν εἶναι ἀσθενῆ 
(οὗ γὰρ ὤφθη ποτὲ ὅλον δρεψαµένη τὸ ἄνθος, xal 
ὑπὲρ νῶτον ἐπὶ σίµμθλα χοµμίζουσα), ἀλλὰ τὸ λεπτὸν 
καὶ χνοῶδες τῆς ἐν τῷ μµέσῳ χόµης ἐχτιναχθὲν διὰ 


τῶν πτερύγων ταῖς ἀγχύλαις ὑπολαθοῦσα, δι ἐχείνων 


ἐργάζεται τὴν σοφὴν ἐργασίαν ἑχείνην, ταῖς ἓξ ἀγχύ- ' 


λαις ἱσαρίθμους γωνίας el; ὅρθιον ἀνεγείρουσα, xat 
διὰ µέσον τῇ λειότητι τῶν πτερύγων, οἷόν τισιν 


ἁλοιφαῖς, τοὺς λεπτοὺς ἐχείνους xal ὑμενώδεις [σ]τοί- 
χηυς ἐπιλεαίνουσα. El δὲ µέλλοι χαὶ ὁ ἡμέτερος λό- 
Yo; βασιλεῦαί τε xat ἰδιώταις, καθώς φησιν ὁ Σολο: 
pv, εἰς ὑγίειαν ἐπιτήδειος γίνεσθαι, εὐχῇ τὴν χάριν 
ἐπισπασώμεθα ἐγώ τε χαὶ ὑμεῖς παραπλησίως, 
Κοινὸν γὰρ «b χέρδος, μᾶλλον δὲ τὸ πλέον ὑμέτερον : 


ἐπείπερ τὸ λαθεῖν τι καλὸν τοῦ παρασχεῖν τι χερδα- 


λεώτερον. ᾽Απατορεύει τὸ Εὐαγγέλιον παλαιοῖς ἁσχοῖς 
olvoy νέον ἑναποτίθεσθαι' τάχα πρὸς τὸν παρόντα 
καιρὸν βλέπει τὸ αἴνιγμα. Ὁ γὰρ νεοθλιθὴς olvoc, 

διὰ τὴν φυσιχῶς ἐγγινομένην τοῦ ὑγροῦ ζέσιν͵ Πνεύ- 
µατος πλήρης bow, διὰ τῆς φυσιχῆς κινήσεως ἑξ- 
αφρίζων τὸν ἱλυώδη ῥύπον &g' ἑαυτοῦ. Τοῦτο δὲ οὐδὲν 
ἄλλο bot , χατά γε τὸν ἐμὸν λόγων, f| fj περὶ τοῦ 
ἁγίου Ηνεύματος διδασχαλία, χαθώς φησιν ὁ Από- 
στολος, ὅτι Τῷ Πνεύματι ἕδοντες, ἣν οἱ σαθροΐ τε 
xaX διεῤῥῥυηχότες ἀσχοὶ, xal imb τῆς ἀπιστίας πε- 
παλαιωμένοι οὗ στέγουσιν, ἀλλὰ περιῤῥήγνννται τῇ 
µεγαλοφυῖᾳ τοῦ δόγματος. Διὰ τοῦτο ἐάν τι ὑψηλὸν 
αὐτοῖς àx διδασκαλίας ἑγγένηται vónpa , σχίζονται 
περὶ τὸν ὄγχον τοῦ δόγματος ᾽ xa αὐτοί γε ἀχρειοῦν- 


ται διὰ τοῦ ῥήγματος, τὴν τε τοῦ Πνεύματος yáp:v 


D six? ῥέειν παρασχευάξουσιν. El; γὰρ χαχότεχνον 


ψυχὴν οὐκ εἰσελεύσεται σοφία, χαθώς φησιν ἡ Γρα- 
qf. Μᾶλλον δὲ συγχωρήσατέ pot µιµήσασθαι τὴν 
τῶν πενήτων συνήθειαν * ἐπεὶ χἀχείνοις σύνηθες , 
ὅταν ποτὲ πλουσίας ἀξιωθῶσι τραπέζης, ἀνεπαισχύν- 
tu. ix τῶν προτεθέντων αὐτοῖς, χαὶ εἰς τὴν ὑστε- 
ραίαν ἐπισιτίξεσθαι. Κἀγὼ τοίνυν Ex τῆς χθιζῆς πο- 
λντελείας µιχρόν τι προχειρισάµενος λείφανον, ἐχεῖθεν 
χατὰ τὴν ἐμαυτοῦ δύναμιν ὀψοποιῄσω τὸν λόγον, τὰ 
πολλὰ τῶν σήμερον προτεθέντων τοῖς τελειοτέροις 
τῶν δαιτυµόνων ταμιευσάµενος. Τί τοίνυν ἣν «b ττς 
χθιζῆς Ππανδαισίας ἄθρωτόν τε xal ἀχατέργαστον ; 


Ἡ τῶν ἀποστολιχῶν πράξεων ἱστορία τὴν ἐν AO. 


* Matth. ix, 17. 3 Rom. xu, 11. * Sap. 1, 4. 


551 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


538 


vate ἐπιδημίαν τοῦ Παύλου διηγήσατο ἡμῖν, πῶς A convivis reservans. Qu:e sunt igitur hesterni epuli 


εἰδωλομανοῦντος τοῦ τῇδε λαοῦ, xai ταῖς ἐπιδωμίοις 
χνίσσαις προστετηχότος , τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν τῷ 
µακαρίῳ παρωξύνετο Παύλῳ, οἷόν τι ῥεῦμα πλημ- 
μύρον àv τῇ duy] τοῦ ᾿Αποστόλου στενοχωρούμενον, 
xxi uh εὑρίσχον ἐν τοῖς ἀναξίοις τὴν διέξοδον. Auk 
τοῦτο Στωϊχοῖς τε xai Ἐπιχουρείοι συµπλέχεται, 
xai εἷς "Λρειον χαταστὰς πάγον, ix τῶν συνήθων 
αὐτοὺς πρὸς τὴν θεογνωσίαν προσάχεται' βωμὸς γάρ 
ἐστιν αὐτῷ xai ἐπίγῥαμμα, τὸ τοῦ λόγου προοίμιον. 
£i; tl τοίνυν ἐμνήσθην τοῦ ἀναγνώαματος; "Ότι xal 
νον εἶσι χατ ἐχείονς τοὺς ᾿Αθηναίους, εἰς οὐδὲν 
ἕτερον εὐχαιροῦντες, 7) λέγειν τι καὶ ἀχούειν χαινό- 


τερον, χθιζοί τινες xal πρώϊζοι Ex τῶν βαναύσων ἔπι-. 


τιδευµάτων ὁρμώμενοι, αὐτοσχέδιοί τινες τῆς θεο- 
*oylac δογματισταὶ, τάχα τινὲς οἰχέται καὶ µαστι- 
γίαι, χαὶ τῶν δουλικῶν διαχονηµάτων ὁδραπέται, 
σεμνῶς ἡμῖν περὶ τῶν ἁλήπτων φιλοσοφοῦσιν. Oox 
ἀγνοεῖτε πάντως, πρὸς τίνας ὁ λόγος βλέπει. Ἠάντα 
γὰρ τὰ χατὰ τὴν πόλιν τῶν τοιούτων πεπλήρωται, 
οἱ στενωποὶ, αἱ ἀγοραὶ, αἱ πλατεῖαι, τὰ ἄμφοδα : 
οἱ τῶν ἱματίων χάπηλοι, οἱ ταῖς τραπέξαις ἔφεστη- 
κότες, ob τὰ ἑδώδιμα ἡμῖν ἀπεμπολοῦντες. Ἐὰν 
περὶ τῶν ὁθολῶν ἑρωτήσῃς, ὁ δέ σοι περὶ γεννητοῦ 
xai ἀγεννήτου ἑφιλοσόφησε: xàv περὶ τιμήματος 
ἄρτου πύθοιο, Μείζων ὁ Tacho, ἀποχρίνεται , xaX ὁ 
Ytb; ὑποχείριος. Ei δὲ, Τὸ λουτρὸν ἐπιτήδειόν ἐστιν, 
εἶποις , ὁ δὲ ἐξ οὐχ ὄντων τὸν Υἱὸν εἶναι διωρίσατο. 
θὺκ οἶδα τέ χρὴ τὸ xaxbv τοῦτο ὀνομάσαι, φρενίτιν 


reliquie, quas convivae non comederunt neque con- 
coxerunt? Historia actorum apostolicorum, quse 
nobis narrabat ut Athenis hospes Paulus sese 
gereret, quemadmodum populo illius urbis insano 
simulacrorum cultui dedito,et sacrificiorum nidori- 
bus addicto, Spiritus sanctus in beato Paulo con- 
citaretur, tanquam flumen quoddam  inundans ín 
amio Apostoli coangusíatus, et inter indignos non 
inveniens locum erumpendi. Quapropter cum Stoi- 
cis et Epicureis confliclatur, et in colle Martio 
stans, ex illorum institutis occasione sumpta, ad 
Dei agnitionem eos adducere conatur : nam pro 
orationis procemio sumit altare quoddam, ejusque 
titulum et inscriptionem. Quorsum igitur illius me- 
mini lectionis? Quoniam nuuc quoque sunt, quí, 
sicuti Athenienses illi, nulli alii rei vacant, nisi ut 
dicant et audiant aliquid novi, qui vel heri vel paulo 
ante 2b sellulariis, plebeiis et servilibus opiflciis 
prodierunt, subitarii atque tumultuarii quidam tbeo- 
logicarum sententiarum auctores, forsitan famuli 
quidam οἱ verberones a servilibus ministeriis pro- 
fugi, magnifice nobis de rebus incomprebhensibili- 
bus philosoph»ntur. Prorsus haud ignoratis ad quos 
oratio speciet. Omnia namque loca urbis talibus re- 
pleta sunt, angiporta, bivia, fora, platea : vesti- 
mentorum instilores, mensis argentariis prefecti, 
qui esculenta nobis vendunt. Si quem eorum de 
obolis interroges, ille tibi de geniti et non geniti 


3| µανίαν, fj τι τοιοῦτον xaxbv ἐπιδήμιον, ὃ τῶν λογι- ϱ natura philosophatur; quod si de pretio et sestima- 


σμῶν thv παραφορὰν ἑξεργάξεται. 


tione panis scisciteris, Pater mojor est, inquit, et 


Filius subjectus : quod si lavacrum commodum esse dixeris, ille ex non entibus Filium esse censet. 
Nescio quo nomine hoc malum oporteat appellare, phrenesin an furorem , au£ aliquod ejusmodi 
malum qued in populo grassetur, quod efficiat mentis perversionem. 


Διὰ τοῦτό φημµι πρὸς τούτους βλέπειν τὴν χατὰ 
τὺν ᾿Απόστολον ἱστορίαν * ἃ γὰρ περὶ τῶν ᾿Αθηναίων 
f$ l'pagh διεξέρχεται, ταῦτα νῦν ἔστιν ἐπὶ τούτων 
ἰδεῖν» μᾶλλον δὲ εἰ χρὴ τἀληθή λέχειν, χἀχείνων 
ἐστὶ τὰ χατὰ τούὔτους ἀσυγγνωστότερα. Οἱ μὲν γὰρ 
οἰονει λήμῃ τι τῇ περὶ τὰ εἴδωλα πλάνῃ τοὺς 
ὀφθαλμοὺς τῆς φυχῆς κατεχόµενοι, ἰδεῖν αὐτοπροτ- 
ὦπως τὴν εὐσεθῇ περὶ τῶν ὄντων ἁδυνατοῦντες 
ἀλίθειαν * ὅμως οἷον ἑπαφῃ τινι τῶν λογισμῶν τοσοῦ- 
τον ἐνενόησαν, ὅτι οὐ πάντη χαταληπτὸν τὸ θεῖόν 
ἔστιν, οὐδὲ οἷον ὁ λογισμὸς οἵεται, τοιοῦτον τῇ φύσει 
τὸ ὑπερχείμενον. Διὸ τὸν ὄντως Θεὸν ἄγνωστον εἶναι 
ῥμρλογήσαντες, βωμῷ xal Ypáppast τιμῶσι τὸν 
ἀγνορύμενον: ὅτι γὰρ πρὸς τὸν ὄντως ὕντα θεὸὺν 
ἔθλεπεν αὐτῶν fj διάνοια, μαρτυρεῖ αὐτὸς ὁ "Amó- 
στολος, ἐχεῖνον χαταγγέλλων αὐτοῖς τὸν θεὸν, εἰς ὃν 
εὐσεθεῖν ἐχεῖνοι διὰ τῆς τοῦ βωμοῦ τιμῆς ᾧοντο. 
Πῶς οὖν οὐ χαλεπώτεροι τῶν µνηµονευθέγτων οἱ 
yo» µαταιάνοντες, oi μὴ συγχωροῦντες ὑπὲρ τὸν 
αατάληφιν αὐτῶν εἶναι τὸ θείον, ἀλλ᾽ οὕτω τὸν θεὸν 
τιγνώσχειν μεγαλαυχοῦντες ὡς αὐτὸς ἑαντόν; Πῶς 
ἂν τις χατ ἀξίαν τὴν πῄρωσιν τῶν δειλαίων χατα- 
ὀρτνήσειεν, oi τοσούτου φωτὸς τῆς ἀληθείας τὴν 
οἰχουμένην πᾶσαν iv τῇ χαθ᾽ ἡμᾶς ζωῇ διὰ τῆς εὖ- 


εεθοὺς πίστεως περιλάμποντος, µόνοι πρὸς τὴν αὖ- 


Quapropter Apostoli bistoriam ad hos dico perti- 
nere ; nan quz de Atheniensibus narrat Scriptura, 
hxc nunc in his licet videre : imo vero si oportet 
vera dicere, horum peccatum minore quam illorum 
error, venia dignum est, atque his minus quam illis 
ignosci debet. Quanquam enim illi, quod eorum 
animi oenlos tanquam lippitudo quzdam simula- 
crorum cultus error invaserat, recta facie sua piam 
de rebus quibusque veritatem videre non poterant ; 
tamen rationum quasi quadam attrectalione tantum 


D intellexerunt, quod numen divinum penitus com- 


prehendi non possit, nec quale eam ratio esse putat 
natura talis supera divina majestas sit. Quamolwem 
verum Deum cognosci non posse fatentes, ara at- 
que titulo honorant quem ignorant : nam mentem 
illorum eum, qui revera Deus est, spectasse, Apo- 
$tolus testatur, dum jllum Deum eis annuntiabat, 
quem pie se colere per honorem altaris existima- 
bant. Qui igitur memoratis non gravius peccant, 


, qui nunc stultitiam suam produnt? qui non conce- 


dunt supra captum suum esse numen divinus,-sed 
ita Deum sese cognoscere gloriantur, nt ipse sege. 
cognoscit? qui possit aliquis digne talem misero- 
rum pentis cxcitatem deplorare? qui tanta luce 
universum terrarum orbemfn vita nostra per rectam 


559 


S. GREGORH NYSSENI 


560 


fidem collustrante, soli ad splendorem, quod attinet A γὴν ἀμθλυωποῦσιν; fj ἀγνοεῖτε ποῖον λέγω πλεο- 


ad veritatis agnitienem , czecutiunt? an. ignoratis 
quam lucem in vita nostra dicam abundare? Nume- 
* rate mihi regia luminaria, quz evangelicis luminari- 
bus numero paria universum propemodum complexa 
mundum in pace atque pietate illustrant : quando fa- 
'etor rerum universarum Deus prinrum illud mundi 
originis opirs mirificum imitatur, qui non solum ma- 
gnum luminare constituit jn principatu rerum quz 
videntur , verum etiam ei simul conjunxit luminare 
quoque minus, quod a paternis radiis accepto lumine 
una collucet. Et ejusmodi nobis in communi propo- 
sitis commodis, quasi a deemonibus accepta plaga in 
furoreim acti, impudenter adversus veritatein senten- 
tiarum sese opponunt? quemadmodum Stoici et Epi- 


curei illi, cum quibus Paulus apud Athenienses con- 'B 


flictatur. Ac ne putelis per calumniam decurrere ora- 
tionem,ipsas sententias memoratorum consideremus. 
Materiale numen divinum esse Stoici suspicantur, 
creatum etiam hi unigenitum Filium esse fingunt ; 
prorsus autem scitis quanta creato cum materiali 
cognatio sit. ltem Epicurei opinantur nullam supe- 
raue potestatem praeesse nec constitutioni nec ad- 
ministrationi rerum, sed omnia temere casuque 
fortuito ferri, nulla providentia res pervadente : et, 
utconcisius ac. brevius errorem eorum indicemus, 
ad ἀθείαν, id est, negationem numinis divini eorum 
speetant opiniones. Videamus igitur an non siut 
"mitatores Epicureorum, qui Filium (Dei) ignomi- 
nia afficiunt ? Ac nemo orationi ex adverso opponat: 
Epicurus neque Patrem novit, nequc deitatem ejus 
confitelut; et quomodo que impii suut hi atque 
illi, qui Patris deitatem non negant nec rejiciunt ? 
Paululum eniin moratus atque cunctatus, reperies 
Anomoum alterum quoque esse Epicurum. Sic au- 
1em rem consideremus. Splendorem glori: Chri- 
stum esse dixit Apostolus, el expressam imaginem 
-substantiz *, et potentiam Dei, el sapientiam *, εἰ 
quecunque sunttalia, quorum unumquodque tan- 
quàm im éonjunctionibus quibusdam necessariis 
nullo modo per sese solum ac separatim intelligitur, 
sed utraque conjunctim et unum cum altero compre- 
"henditur. Splendor enim prorsus alicujus rei splendor 
' est, item. effigies et iniago alicujus rei prorsus ef- 


νάξειν φῶς kv «f ἡμετέρᾳ Sui; Δριθμήσατέ pot 
τοὺς βασιλιχκοὺς φωστῆρας, ot τοῖς Κὐαγγελιχοῖς 
ἱσάριθμοι πάντα μιχροῦ δεῖν τὸν χόσμον διαλαθόν- 
τες, OU εἰρήνης χαὶ εὐσεθδείας καταφωτίζουσιν ' ὅτε 
μιμεῖται ὁ θεὸς, ὁ τοῦ παντὸς ποιητὴς, τὴν πρώτην 
τῆς χοσµογενείας θαυματουργίαν, οὐ µόνον τὸν µέ- 
αν φωστῆρα εἰς τὴν τῶν ὀρωμένων τάξας ἀρχὴν, 
ἀλλὰ χαὶ συμπαραζεύξας αὐτῷ καὶ τὸν ἑλάσσω φω- 
στῆρα, τὸν ταῖς πατρικαῖς ἀκτῖσι συµπαραλάμ- 
ποντα. Εἶτα τοιούτων ἡμῖν ἐν τῷ κοινῷ τῶν ἀγαθῶν 
προχειµένων, ὥσπαρ ὑπὺ δαιμόνων πληγῆς ἔνθου- 
σιῶντες, ἀναιδῶς πρὸς τὴν ἀλήθειαν τῶν δογμάτων 
ἀντικαθίστανται, χατὰ τοὺς Ῥτωϊκούς τε xal Ἐπι- 
χουρείους ἑχείνους, πρὸς οὓς ὁ Παῦλος παρ 'A0n- 
ναίοις συµπλέχεται; Καὶ ἵνα μὴ νοµίσητε χατατρέ- 
χειν ἐν συχαφαντίᾳ τὸν λόγον, αὐτὰ τὰ δόγµατα τῶν 


᾽μνημονενθέντων ἐπισχοπήσωμεν  Ὑλιχὸν τοῖς Στωῖ- 


xoig τὸ Θεῖον εἶναι ὑπονοεῖται, χτιστὸν xai οὗτοι τὸν 
μονογενη Υἱὸν εἶναι χατασχευάζουσιν. "Iove δὲ πάν- 
τως, ὅση ἑστὶ τοῦ κτιστοῦ πρὸς τὸ ὑλικὸν ἡ συγγέ- 
νεια. Πάλιν «ol; Ἐπιχουρείοις οὐδὲν ὑπερχεῖσθαι 
δοχεῖ τῆς τῶν ὄντων συστάσεώς τε xat διο.κήσεως, 
ἀλλ αὐτομάτως τὰ πάντα φέρεσθαι, μηδεμιᾶς προ- 
volac διὰ τῶν πραγμάτων Ἠχούσης ' xal ὡς ἂν συν- 
τομώτερον εἴποιμεν τὴν πλάνην αὐτῶν, πρὸς ἀθεῖαν 
αὑτοῖς βλέπει τὰ δόγµατα. Σχοπήσωμεν τοίνυν εἰ 
μὴ μιμηταὶ τῶν Ἐπικουρείων οἱ τὸν Υἱὸν ἀθετουν - 
τες εἰσί. Καὶ μηδεὶς ἀνθυπενέγκῃ τῷ λόγῳ, ὅτι 
Ἐπίχουρος οὐδὲ τὸν Πατέρα οἵδεν, οὐδὲ ὁμολογεῖ 
αὐτοῦ τὴν θεότητα, xal πῶς κατὰ τὸ [sov ἀσεθοῦσιν 
οὗτοι, οἱ μὴ ἀθετοῦντες τοῦ Πατρὸς τὴν θεότητα; 
Mixpbv γὰρ ἐπισχὼν, εὑρήσεις xol τὸν ᾿Ανόμοιον 
ἄλλον Ἐπίχουρον, Οὑτωσὶ δὲ σχοπῄσωμεν ᾽Απαυ- 
γασμα τῆς δόξης εἶπε τὸν Υἱὸν ὁ ᾿Απόστολος, xal 
χαρακτηρα τῆς ὑποστάσεως, xal δύναμιν Osou xat 
σοφίαν, xal ὅσα τοιαῦτα (v ἔχαστον χαθάπερ ἓν 
συζυγίαις τισὶν ἀναγχαίαις, οὐδὲν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ κα- 
παµόνας νοεῖται, ἀλλὰ συνηµµένως ἀμφότερα. xat 
μετ ἀλλήλων χαταλαμθάνεται. Tb yàp ἀπαύγασμα 
πάντως τινός ἐστιν ἀπαύγασμα, xal ὁ χαραχτὴρ, 
τινὸς χαραχτΏρ πάντως ἐστίν. Ὥσπερ τοίνυν οὐχ ἂν 
ἁπαύγασμα εἴη τὸ φῶς, μὴ οὕσης τῆς χαταυγας οὗ- 
σης αἰτίας, οὕτως fj ἀπαυγάζουσα φύσις οὐκ ἂν χαθ᾽ 


figies est. Quemadmodum igitur ex lumine splendor p ἑαυτὴν νοηθείη, μὴ συνεπινοουµένου τοῦ ἁπαυγά- 


exsistere non possit non exstante causa collustrante: 
' jta splendorem edens natura per sese nisi simul in- 
telligatur splendor, intelligi non possit. Similiter item 
effigies quoque et imago substantiam ostendit, et 
substantia per imaginem cognoscilur : ita Deiquoque 
potentia absque Deo esse non potest, ac Deus absque 
potentia intelligi naturaliter non potest. Qui igitur 
uritini aliquod eorüm, qux per'hanc copulationem si- 
gnificantur, esse negat, una cum poleniia prorsus 
etiam id quod reliquum est tollit,'Atqui dicunt impie- 
tatispropugnatores Filium aliquando non fuisse. Ergo 
si Filius non erat, omnino neque Pater erat ; si non 


5 Hebr. 1, 5... *1 Cor. 1, 94. 


σµατος. 'Opolog δὲ χαὶ ὁ χαραχτὴρ τὴν ὑπόστααιν 
δείχνυσι, καὶ ὑπόστασις διὰ χαρακτῆρος γνωρίξεται - 
οὕτω xal ἡ τοῦ Θεοῦ δύναμις χωρὶς θεοῦ εἶναι 
οὗ δύναται, xai ὁ θεὸς χωρὶς τῆς δυνάµεως νοηθτιναι 


"φύσιν οὐχ ἔχει. Ὁ τοίνυν Év τι τῶν xavà τὴν συζυ- 


γίαν ταύτην σηµαινοµένων μὴ εἶναι λέγων, συνανεζλα 
πάντως τῇ δυνάµει xal τὸ λειπόμενον. ᾽Αλλὰ μὴν 
λέχουσιν οἱ τῆς ἀσεθείας προστάται, ὅτι ὁ Υἱός ποτε 
οὐχ ἣν. El οὖν οὐκ ἦν ὁ Ὑιὸς, πάντως οὐδὲ ὁ Πατ 
fiv: εἰ οὐκ ἦν τὸ ἀπαύγασμα, οὐδὸ «b ἁπαυγάνον Tv 
εἰ οὐχ ἣν ὁ χαραχτηρ, πάντως οὐδὲ ἡ ὑπόστασις 
ᾗν' εἰ οὐκ ἣν ἡ δύναμις, οὐχ ἣν fj σοφία’ εἰ δὲ ταῦτα 


961 


DE DEITATE BILH RR SPHMTUS SANCTI. 


"A 


οὐχ κ fv, ὧν ἄνευ Geh ox lox, ὁ ἐπὶ πάντων sb; A erat splendor, neque id quod splendorem edit, ' 


πῶς fv; xatacxeuáQevas γὰρ διὰ τούτων τὸ εἶναι 
ο. Οὐ γὰρ ἔστιν ἐννοῆσαι δόξαν ἁλαμπῆ, οὐχ 
ὑπύστααιν ἀχαραχτήριστον, οὐχ ἄνευ αοφίας σοφὸν, 
οὐκ ἄνευ δυνάµεως δυνατὰν, οὐκ ἄπαιδα Πατέρα, 
Οὖχουν ἀποδέδειχται διὰ τῶν εἱρημένων, ὅτι ὁ τὰν 
Yiby ἀθετῶν, ανναθετεῖ. xai τὸν. Πατέρα. ὅπου δὲ 
οὔτε ὁ Yi, δοξάζεται, οὔτε ὁ Πατὴρ εἶναι πιστεύεται, 
καθόλου 1j θεότης ἠθέτηται: τὸ δὲ ἀθετεῖν τὴν, θεό- 
nsa, οὐδενὸς ἄλλου ἢ Ἐπικχούρου ἐστίν, 


eral ; si. ποπ. erat effgies. el imago, omnino neque 
substantia erat ; si non erat. potentia, non erat sa- 
pientia : quod si. ha non erant siae quibus Deus, 
non, est, ia qui est super ornnia, Deus qui erat ? per 
haea enim efficitor Deum non esse. Non enim cogi- 
tani, potest nec gloria. sine splendore, nec substantia 
sine effigie, nec sine sapientia sapiens, nec absque 
polentia potens, nec absque Filio Pater. Annon 

per modo dictà demonstratum est, eum qui Filium 


negat, simul. eliam negare Patrem? ubi autem nequa ὃν Filius glorificatur, nec Pater esse αμ, 
Deilas prorsus reprobatur : Teprobare vero: deitatem nullius, alterius atque Epicuri est. 


Οὐχοῦν Ἐξικούρειοι οἱ νῦν δογματιστα) τῆς ἁπά- 
της ἀναπεφήνασιν, οἱ διὰ τῆς εἰς τὸν μογογενῆ, Yibv 


Ergo Epicurei nobis esse demonstrati sunt 
fraudis doctores, qui per contumeliam, qua Filius 


ὕδρεως, τὰς ὑπεροχὰς τῷ Πατρὶ χαριζάµεγρι, xoi B afficitur, praestantiam Patri largiuntur, ac dicunt 


λέχοντες ὅτι ὁ μὰν. μείζων, ὁ 05 ἑλάττων * ὁ μὲν máp- 


πει, ὁ δὲ ἀποστάλλεται, αἱ xal. τινας ῥήσεις àx τῆς . 


Γραφῆς περὶ τούτου παράγοντες οἱ ἀνόῃτρι πρατε(- 
vovzdt, xal φασιν αὐτὸν ὁμολογοῖν τὸν Κύριον, ὅτι 
ἐπέμφθη παρὰ τοῦ Πατρός. Εἶτα ὅτι μδν ἀπέμφθη 


γωώσχεις, ὅτι δὲ ὁ πέµφας μετ αὐτοῦ ἐστιν. αὖχ. . 


ἀχήχοας, Ὁ πέµνας µε, qnoi, μες ἁμοῦ ὀσεικ' 

 Xal οὐχ ἑδιδάχθης διὰ τῶν εἱρημένων, ὅτι καὶ ἁπο- 
στέλλεταα χαὶ οὗ χωρίζεται, ἀποστέλλεται μὲν γὰρ 
δὰ φιλανθρωπίαν, οὐ xiolePvAt 6k διὰ τὸ. τῆς φύ- 
σεως ἄτμητον. Φασὶ ἂξ πάλιν παρὰ τοῦ Μονογενοῦς 
ὡμολογῆσθαι, τὸ μείζονα εἶναι αὐτοῦ τὸν. Πατέρα, ἓν 
τῷ λέχειν, Get Ὁ Πατήρ, μην Αείζων µου ὀστίν.. θὐχ- 
οὔν ἐξετάσωμεν, ἀδελφοὶ, ἆρα μὴ] φεύδεται ὁ εἰπὼν, 
ὅτι ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ ὁ Πατὴρ ἐκ ἁμοί. Kl 


μείζων ὁ Πατὴρ.τοῦ Υἱοῦ, πῶς χωρεῖται τὸ μεῖζον ἐν. 


τῷ ἑλάττονι: El ἑλάττων ὁ χἱὸς τοῦ Πατρὺς, πῶς 


πλτροῦται τὸ μεῖζον ὑπὸ τοῦ λείποντος ; "0 τε γὰρ. 


μείζων στενοχωρεῖται πάντως ἐν τῷ ἑλάττονι, xaV.ó 


ττων ἀπεχταθῆναι πρὸς τὸ ὑπερδάλλον. o) δύνα-- 


ται: ὥστε ἀνάγχην εἶναι λείπειν μὲν Ev τῷ Πατρὶ 

*)u χἱὸν, περισσεύειν δὲ ἐν τῷ Yi τὸν Πατέρα. Kat, 
᾿φεύδεται ὁ εἰπὼν, ὅτι ᾿Εγὼ ἐκ τῷ Παερὶ (δέον 
εἰπεῖν, εἴπερ ἑλάττων ἐστὶν, ὅτι Ἐγὼ ἓν τῷ μέρει 
τοῦ Πατρὺς), xai Ὁ Πατήρ ἐν ἐμοί. ᾽Αληθέστερον 
Ἱὰρ ἦν εἰπεῖν, εἴπερ μείζων à Πατῃρ, ὅτι Μέρος τι 
τοῦ Πατρὸς àv àpol- εἰ 05 ὅλος ὁ Πατὴρ ἐν ὅλῳ τῷ 
Υἱῷ, χαὶ ὅλος 6 Υἱὸς ἐν ὅλῳ τῷ Πατρὶ, ποῦ τὸ πλέον 
χαὶ ποῦ τὸ λείπον;, πα) zl yph Ἱολλὰ λέγειν, δέον 
μιᾷ φωνῇ πᾶσαν αὐτῶν περιγράβαι τὴν φλναρίαν ; 
ε "Os ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ ἁρπαγμὸν ἠγήσατο 


Ego in. Batra. sum, εἰ Pater ip. me. est. 


D 


τὰ εἶναι ἴσα Gad. » Elné uot, τὸ ἴσον ἀχούσας τὸ μὴ 


ἴσοι ἑνόησας; "D καινῆς διδασχαλίας διὰ τοῦ [cou τὸ 
ἄνισαον ἑρμηνευοήσης! Αλλ' ἴσως elxóc ἐατι καὶ τῶν 
ποκυµαθεστέρων vx τὸν περὶ τούτων λόγον ἀπιζη- 
ziv, Πῶς xai μείζων ὁ Πατὴρ τοῦ Υἱρῦ, xai ἴσος ὁ 
}]ὸς τοῦ Πατρός; Δοχεῖ γάρ πως μὴ σωµθαίνειν ἆλ- 


λήλοις ταῦτα, Οὐκοῦν ἀφεὶς τὸ πρὸς τοὺς πολλοὺς . 


ἀντιπάλους διαπληκτίξεσθαι, πατριχῶς ὑμῖν περὶ 
τῶν προχειμέγων. διαλεχθήσοµαι  Οὁ πάσας ὁμοτί- 
µους οἶδα τὰς τοῦ Εὐαγγελίου φωνὰς, ὅσαι τὰ περὶ 
τοῦ Κυρίὀν διδάσχουσιν, οὐδὲ ἀπὸ τῆς αὑτῆς δηλου- 


Σ1οαη. vi, 399. ολη. Σιν, 328. * ibid. 10. 


hunc quidem majorem, illum vero minorem esse : 

hunc quidem mittere, illum vero mitti : atque etiam 
dicta quzdam ex Soriptura hac de re proferentes, 
stulte praetendunt, et aiunt Dominum ipsum eon&- 
leri se missum esse a Patre. Bt quod missum qui- 
dem esse intelligis, eum.3utem qui wieit cum illo 
esse non audisti *? Qui misi me, inquit, mecum- 
esi! ; et non per ea dicta edoctus es quod et mit- 
titur et nop separatur? Nam mittitur quidem pro- 
Ρίου huganitatem., non separatur autem proptee 
nature individuitatem. Aiunt item rursus Filium 
unigenitum .confessuüm esse quod: ipso major sit 
Pater, dum dici&, Pater meus major me est *. gitur 
excutiamus, fratres, nunquid mentsiatur qui dix&, 
Si majeur 
Filio Pater. est, qui capitur et locum. babet id quod, 
majws est iu, minore? αἱ minor Patre Filius est, qui. 
cympletur id quod majus est a minore? Nam et 
major coarctatur. prorsus, in mnore, et. minor ex- 
tendi ad exguperanüam et exaggerationem non 
potest: adeo ut necessa sit. deesse quidem ín Patre 
Filiun, redundare aulem in Filio. Patrem. Ac 
menlitut qui dixit, Ego sum in. Patre ( eum opor- 
teret dicere, si quidem. minot est Ego sum im 
parte Datris ), et Pater in me esf : verius eniin erat 
dicere (6) quidem major est Pater), pars quadam 
Patris est in ie. Quod si totus Pater in toto Füio- 
est, et totus Filius in toto Patze, uhi. id quod. plus, 
et ubi id quod minus est? Et quid opus est multa 
dicere, cum una voce oinnem eoruin eireumscri- 
bere oporteat verborum pelulaptiam atque garru- 
litatem, ? qui cun) esset in (ogma Dei, non existi- 
maviL rapinam esse quod Deo par esset !*. Dic mihi 
eum audisti id quod par est, id. quod: unpar est 
intellexisti ? O0. novam doctrinam, quae per id quod 
par est, id quod impar est igterpretatur, Sed for- - 
sijan consentaneum est eliam aliquem discendi 
cupidum harum rerém requirere rationem , qui 

fiat ut et Pater Filio major, et Filius Patri. aàqua- 

lis et par sjt ? Videntur enim hac inter sese nulo 

mpdo convenire. lgilur omissa deceriatione cum 

vulgo adversariorum, de rebus propositis disseram 


M Philipp. "m 6. ᾽ 


S. GREGORII NYSSENI 


564 


vis more paterno. Non emnes Evangelii voces, A μένας ἀξίας ' af μὲν γὰρ τὸ ὄψος τῆς θεότητος τοῦ 


guiécunque res a Domino gestas ( nos) docent, 
ejusdem arbitror esse conditionis, ueque ab eadem 
proferri dignitate; nam alie quidem altitudinem 
Filii Dei divinitatis cum verborum majestate de- 
clarant ; ali: vero sese dimittunt et accommodant 
ad humilitatem humanz naturz. Nam ubi Dominus 
quidem dicit : Ego precipio tibi *! ; et, Volo, mun- 
dus esto'* ; et, Pater in me est, et ego sum in Pa- 
tre !* ; ei, Qui vidit me, vidit Patrem :* ; et, Ego et 
Pater unum sumus! ; et, Nemo Filium novit nisi 
Pater !*; et, Omnia mea (ua sunt, et tua mea * ; et, 
Glorificatus sum in eis!*, et quecunque sunt. ejus- 
modi, indicant eam potentiam, quie supra omnem 
est et. naturam et potestatem. Sed cum ad infir- 
mitatem nostre nature sermonem inclinat, illa 
pronuntiat : Pertristis esi anima mea ; si fseri potest, 
transeat caliz iste '* : Filius mon potest a. sese fa- 
cere quidquam **.. Mandatum, accepi quid dicam et 
quid loquar *'. Vado ad Patrem meum et Patrem 
vestrum, et ad Deum meum et ad. Deum vestrum **, 
In his pone etiam laerynias super Lazaro profusas, 
et lassitudinem ex itinere contractam, et cibi ap- 
petitionem, et aquz petitionem, et cursum ad fi- 
cum, et quod Dominus ignorabat arborem illam 
fructu carere, el in navigio somnum. Hzc enim 
omnia et quecunque sunt talia. non ejus, quod 


ΥἸοῦ τοῦ θεοῦ µεγαλοφώνως χηρύσσουσιν, αἱ δξ 
πρὸς τὸ ταπεινὸν τῆς ἀνθρωπίνης συγχαταθαίνουσι 
φύσεως. "Όταν μὲν γὰρ λέγῃ ὁ Κύριος * Ετὼ ἐπι- 


τάσσω σοι. xa, Θέ.ω, καθαρίσθητι καὶ, ο . 


Πατὴρ ἐν ἐμοὶ, κἀγὼ ἐν τῷ Πατρί: καὶ, 'O éopa- 
χὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Πατέρα. xat, ᾿Εγὼ xal ὁ 
Πατὴρ &v écpsv: xai Οὐδεὶς οἶδε τὸν Ylvw, el 
μὴ ὁ Πατήρ' xoX, Πάντα τὰ ἐμὰ cd ἐστι, xal τὰ 
σὰ ἐμά. xai, Δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς ' χαὶ ὅσα 
τοιαῦτα τὴν ἐπέχεινα πάσης φύσεώς τε καὶ ἐξουσίας 
ἑνδείχνυται δύναμιν. Ἐπειδὰν δὲ πρὸς 4b ἀσθενὲς 
τῆς ἡμετέρας φύσεως ἐπικλίνῃ τὸν λόγον, ἔχεῖνα 
φθέγγεται’ ΠερίΛΊυπός ἐστι ἡ γυχή µου" El δυ- 
γατὸν, παρεθέτω τὸ ποτήριο’' Οὐ δύναται ὁ 
Υἱὸς dg' ἑαυτοῦ τι ποιεῖν' ᾿Εντολὴν ἔ.αδον εί 
εἴπω, καὶ cl Aa doo Πορεύομαι πρὸς τὸν Πατέρα 
µου καὶ Πατέρα ὑμῶν, xal θεὀν µου καὶ θεὸν 
ὑμῶν. Ἐν τούτοις τίθει χαὶ τὸ ἐπὶ Λαξάρου δάχρνον, 
xai τὸν Ex τῆς ὁδοιπορίας χόπον, xaX τὴν τῆς τροφῆς 
ἔφεσιν, χαὶ τὴν τοῦ ὕδατος αἴτησιν, xal τὸν ἐπὶ τῆς 
συχῆς δρόµον, xai τῆς τοῦ φυτοῦ ἀκαρπίας τὴν 
ἄγνοιαν, xal τὸν ἐπὶ τοῦ πλοίου ὕπνον. Ταῦτα γὰρ 
πάντα, xal ὅσα τοιαῦτα, οὐχὶ τοῦ bv ἀρχῇ ὄντος 
Λόγου θεοῦ τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ τοῦ ταπεινώσαντος ἔαυ- 
τὸν ἐν τῇ τοῦ δούχου pope] τὴν πρὸς τὸ ἀσθενὲς τῆς 
φύσεως ἡμῶν παραδηλοῖ συγχατάδασιν. 


erat in. principio, Verbi Dei dignitatem, sed ejus qui sese in forma servi humiliaverat, ad nature 
nostrae imbecillitatem declarant accommodationem atque demissionem. 
Dictum est igitur : Qui misit me, major me est**. C. Εἴρηται τοίνυν, ὅτι Ὁ πέμψας ue, μείζων µου 


]gitur videamus a quo hzc oratio proferatur. Quo- 
3o0do missus est ? An forma Dei prxditus, an. for- 
ma servi aceepta ? In plena deitate manens, an 
cum seipsum in forma servili exinanivisset ? Peni- 
tws enim perspicuum esse arbitror, divinam po- 
tentiam atque naturam, cum ubique sit ac per 
omnia pertineat atque pervadat,et res universas 
amplexa sit, mitti baud recte dici ; non enim extra 
eam aliquid vacuum et inane est, quo, cum prius 
ibi non esset, postea quam missa fuerit accedat : 


sed cum conservatrice vi sua res universas coer-- 
ceat atque contineat, non habet quo transeat, cum - 


ipsa sit rerum universitatis plenitudo. 
Descensus igitur Filii Dei ad nostram humilitatem 


&ctívr. Οὐχοῦν σχοπήσωμεν παρὰ τίνος ὁ λόγος. 
Πῶς ἐπέμφθη; Ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, f; μορφὴν 
δούλου λαδών; Ἐν τῷ πληρώματι iv τῆς θεέτητος, 
ἣ χενώσας ἑαυτὺν ἐν τῇ τοῦ δούλου μορφῇ; Πάντη 
γὰρ οἴμαι πρόδηλον εἶναι, ὅτι ἡ θεία δύναμίς τε xal 


. φύσις πανταχοῦ οὖσα, χαὶ διὰ πάντων διῄχουσα, xat 


τοῦ παντὸς περιδεδραγµένη, οὐχ ἂν εἰχότως πέμ- 
πεσθαι λέγοιτο. OO γάρ ἐστί τι χενὸν ἔξω ταύτης, &v 
ᾧ πρότερον μὴ οὖσα, ὅταν πεμφθῇ, παραγένηται” 
ἀλλὰ τῇ συντηρητικῇ δυνάμει διακρατοῦσα τὸ πᾶν, 
οὖκ Έχει εἰς ὃ µεταχωρήσει, αὐτὴ τοῦ παντὸς οὖσα 
πλήρωμα. 


Ἡ τοίνυν πρὸς τὸ ἡμέτερον ταπεινόν τε xal ἀσθε- 


et intirmitatem, qui voluntate Patris accidit, missio D vig τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ χάθοδος, χατὰ γνώµην τοῦ 


dicitur. Nam ab immortali natura ad nostram vi- 
tam migratio non de loco ad locum motum Domini 
significat, sed ab altitudine glori: ad humilitatem 
carnis indicat descensum. Descendit igitur et ap- 
paruit non nudum Verbum, sed caro factum : non 
Dei forina per sese, sed in forma servi apparens. 
Hic igitur est qui dixit se non posse facere quid- 
quam ab seipso, videlicet, in quantum caro factus 
est; nam non posse, imbecillitatis est. Ut enim 
luci tenebrz, et vitze mors, ita potentiz opponitur 
inürmitas : atqui Christus Dei potentia atque Dei 


'! Marc. ix, 24. 
5 Jaan. xvu, 10. 
47. 


15 Marc. 1j, 4f. ?? 
15 ibid. 10. 
*! Joan. xiv,28. 


Joan. xiv, 10. 
" Matth. xxvi, 95, 99. 


Πατρὸς γεγενηµένη, ἁποστολὴ λέγεται. Ἡ γὰρ £x 
τῆς ἀχηράτου φύσεως πρὸς τὴν ἡμετέραν ζωὴν µετά- 
στασις οὗ τοπιχὴν ποιεῖται τοῦ Κυρίου τὴν χἰνησιν, 
ἀλλὰ τὴν ἀπὸ τοῦ ὕψους τῆς δόξης πρὸς τὸ ταπεινὸν 
τῆς σαρχὺς ἑνδείχνυται χάθοδον. Κατέθη τοίνυν xal 
ἐφάνη o0 γυμνὸς ὁ Λόγος, ἁλλὰ. σὰρξ γενόμενος * οὐχ 
ἡ τοῦ θεοῦ μορφὴ xa0* ἑαυτὴν, ἀλλ᾽ ἓν τῇ τοῦ δούλου 
μορφῃ θεωρούμενος. Οὗτος οὖν ἐστιν, ὁ εἰπὼν μὴ 
δύνασθαί τι ἀφ᾽ ἑαντοῦ ποιεῖν, δῃλον ὅτι xaBb γέγονε 
σάρξ * τὸ γὰρ μὴ δύνασθαι, ἀσθενείας ἑστίν. Ὡς γὰρ 
τῷ φωτὶ τὸ σκότος, xal ὁ θάνατος τῇ ζωῇ, οὕτω τῇ 


** ibid. 9. 5 Joan. x, 30. '* Matth. xi, 97. 
19 4001. v, 19. !' Joan. xij, 49. ?* Joan, xs, 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


566 


δυνάμει ἀντιδιαστέλλεται ἡ ἀσθένεια' ἀλλὰ μὴν Χρι- Α sayientia est : ergo potentia prorsus potentia kon 


στὺς Θεοῦ δύναμις, xal Θεοῦ σοφία. οὐχ ἀδυνατεῖ οὖν 
πάντως 1j δύναμις. El γὰρ fj δύναµις ἀσθενοίη, τί τὸ 
δυνάµενον; Ὅταν οὖν ἀποφήνηται ὁ Λόγος, ὅτι οὐ 
δύναται ποιεῖν, δηλον ὅτι οὐχὶ τῇ θεότητι τοῦ Μονο- 
γενοὺς τὴν ἀδυναμίαν προστίθησιν, ἀλλὰ τῇ ἀσθενείᾳ 
τῆς ἡμετέρας φύσεως προσμαρτυρεῖ τὸ ἀδύνατον. 
Ασθενὴῆς δὲ ἡ σὰρξ, καθὼς γέγραπται, ὅτι TO μὲν 
Πνεύμα πρόθυµον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής. Οὐκοῦν δι’ 
ἀμφοτέρων ἀληθεύει ἡ θεία Γραφὴ, xai τὸ μεῖζον 
ὁμολογοῦσα, καὶ τὸ ἴσον μὴ ἀρνουμένη. Ὅταν γὰρ 
πρὸς τὸ ἀνθρώπινον ὁ Λόγος βλέπῃ, μείζονα όμολο- 
Yel τοῦ διὰ σαρχὸς ὀρωμένου τὸν μὴ ὀρώμενον' ὅταν 
δὲ πρὸς τὸ 8slov χειραγωγῇ τὴν διάνοιαν, ἀργεῖ τοῦ 
μείζονος καὶ τοῦ ἐλάττονος ἡ συγχριτιχὴ αὕτη ἀντι- 
καράθεσις, χαὶ ἀντὶ τούτων ἑνότης χηρύττεται, Εγὼ 
zal ὁ Πατὴρ £x écpev. Τὰ δὲ παρηλλαγμένα κατὰ τὸ 
ἄνισον, ἓν εἶναι οὐ δύναται. "Apa ὑμῖν ὁ λόγος ἡμῶν 
[κανῶς ἀπολελόγηται, τὴν αἱρετιχὴν ἀνισότητα τῶν 
τῆς εὐσεδείας ἀφορίζων δογμάτων; "H ζητεῖτε, 
χαθάπερ kv δικαστηρίῳ, διὰ πλειόνων μαρτύρων βε- 
δαιωθῆναι τὸν λόγον ; 0ὐχοῦν δότε μοι κατ΄ ἐξουσίαν 
ὑπανιέναι τοῦ λόγου τὸ αύντομον, μνἡμῃ τινὸς τῶν 
κατὰ τὴν παλαιὰν ἱστορίαν, Ἔσται δὲ ἡμῖν ἴσως ox 
ἀπὸ σχοποῦ τὸ διήγημα. ᾿Αχούσατε τῆς ἁποστολι- 
χης ἀναγνώσεως τὴν χατὰ τὸν «Ἀθραὰμ ἱστορίαν ἓν 
ὀλίγῳ διηγουµένης, ἓν οἷς φησι: Τῷ Ἀδραὰμ ἐπαγ- 
Tet ÀAdugroc ὁ θεὸς, ἐπεὶ xac οὐδενὸς εἶχε μείζονος 
ὀμόσαι, καθ’ ἑαυτοῦ ὤμοσε «λέγων ἃ εἴρηχεν. 


Ἐτειδὴ τοίνυν εἰχὸς ἄγνωστα εἶναι τοῖς πολλοῖς τὰ 
τῆς ἱστορίας, δι’ ἀλίγων ὑμῖν, ὡς ἂν ὁἷός τε ὦ, δι- 
ἠγέσομαι. ᾿Αποιχίζει τὸν ᾿Αδραὰμ τῶν οἰχείων συγ- 

ενῶν τε χαὶ τόπων διὰ προστάγµατος ὁ θεός xa 
ἦν ἐπὶ τῆς ἀλλοδαπῆς ὁ πατριάρχης, ἑγκαρτερῶν τῇ 
ἐλπίδι τῆς ὑποσχέσεως. Βάσανος προσάχεται τῷ &v- 
ὃρὶ τῆς πρὸς τὸν Θεὸν ῥεθαιότητος, ἡ χρονία τῶν ἑλ- 
πιζοµένων παράτασις dj Bk ὑπόσχεσις Tv, πατέρα 
ἔθνους γονέσθαι. τὸν "A6paáp. Χρόνος διέδη πολὺς, 
xal ij φύσις τὸ ἴδιον ἔπασχεν, Ίδη πρὸς τὸ γηραιὺν 
αὐτῷ τῆς ἠλιχίας ἐπιχλιθείσης, καὶ ἔτι ἡ ἐλπὶς παρ- 
ετείνετο΄ ἀπέσδη χατὰ τὸ εἰχὸς ἐν τῷ γηραιῷ τῆς 
ἡλικίας αὐτῷ τε καὶ τῇ ὁμοζύγῳ ἡ πρὸς παιδοποιἰαν 
ἰσχύς. Kat τοῦτο ἀνεπαισχύντως ἡ ἱστορία παραση- 


caret. Nam si potentia imbecilla est, quid est id 
quod potens sit ? Cum igitur Verbum dicit se non ' 
posse, perspicuum est non deitati unigeniti Fili] ' 
impotentiam attribuere: sed imbecillitatem nostra 
nature impotentem esse testari. Infirma auten 
caro est, quemadmodum scriptum est: Spiritus 
quidem promptus est, caro. autem infirma **. Ergo 
per utraque vera dicit divina Scriptura, dum et 
niajoritatem confitetur, et sequalitatem non negat. 
Nam ubi Verbum humanam spectat naturam, eum 
qui non videtur majorem eo dicit esse qui per 
carnem videbatur : sed ubi mentem ad divinitatem 
ducit, cessat hec majoris et minoris ex adverso 
opposita comparatio, atque pro his unitas przxdi- 
catur, Ego εἰ Pater unum sumus, at ea que per 
in:equalitatem variant, unum 6986 non possunt. 
Utrum oratio nostra respondendo vobis satisfecit, 
hzereticam inzqualitatem a pietatis sententiis certis 
Segregans atque secernens ?* an, quemadmodum ín 
judicio requiritis per plures testes confirmari ora- 
tionem ? Igitur permittite mihi ut commemoratione 
cujusdam rei geste, quu in historia vetere conti- 
netur, libere ad arbitrium meum nonnihil extene 
dam et amplificem orationis brevitatem, forsitan: 
autem nobis narratio non erit a proposito aliena. 
Audite apostolicam lectionem, Abrahami historiau 
paucis exponentem, dum dieit : Abrahamo pollici- 
(us Deus, quoniam per neminem majorem poterat 


C jurare, per seipsum jurat dicens ** quz dixit. 


Quoniam igitur verisimile est incognita plerisque 
esse ea qux continet historia, paucis vobis, quoad 
ejus potero, exponam. Deus jubet Abrahamum 
patria sua, cognatis atque propinquis relictis , 
alibi quzerere eedes ; et erat ille patriarcha in terra 
aliena durans in fide promissionis. Constantia fidei 
viri adversus Deum probatur per diuturnam proro- 
gationem earum rerum, quas sperabat ; promissio 
autein erat, Abrahamum patrem et auctorem fore 
"gentis. Multum temporis intercesserat, et jam ad 
senectutem state ejus inclinata, nature id quod 
par est accidebat, atque adhue spes prorogabatur : 
sicuti consentaneum ac verisimile est in senili 
slate, vires ad procreandum liberos tum ipsius, 


palvsvat, ἐχλελοιπέναι φάσχουσα τῆς Σάῤῥας τὰ Dium conjugis ejus erant exstincte. Atque id 


Yovasxeia, δι’ ὧν ἐνεργεῖται dj σύλληψις. Καὶ τὸ μὲν 
σῶμα τῇ φύσει ὑπήχουε τῆς νεότητος ὑπαναλω- 
θείσης καὶ τῷ γήρᾳ ἑχάμπτετο, ἡ δὲ πρὸς τὸν θεὸν 
Dx ἀγήρως τις fv ἐν αὐτοῖς καὶ ἀχμάζουσα. Ἐν 
τούτῳ τίχτεται αὐτοῖς ὁ Ἰσαὰχ ἵνα qavij οὐχὶ φύσεως 
ἔργον ὁ τόχος, ἀλλά θείας δυνάµεως ἀποτέλεσμα. Ἐμ- 
περιχαρεῖς σαν, ὡς εἰχὸς, τῇ τοῦ Θεοῦ δωρεᾷ * 
ἀνήδησεν αὐτοῖς διὰ τοῦ παιδὸς πάλιν ἡ πολιὰ, δα- 
Ψιλεῖς αἱ τοῦ γάλακτος πηγαὶ τῇ παρήλιχι πρὸς τὴν 
χρείαν ἐπιῤῥέουσαι , ἐπεῖχεν ἡ γεγηραχυῖα τῷ παιδὶ 
ctv θηλὴν πλημμυροῦσαν. Ἐπηγάλλετο τῷ παρὰ φύ- 
διν θαύματι λέγουσα" Τίς εἴπῃ τῷ Ἀδραὰμ ὅτι θη- 


* Matth. xxvi, 41. ** Hebr. vi, 13. 


amoto pudore bistoria significat, dum dicit desiis- 
se Sarz fleri muliebria per que coneeptio fit: 
ac corpus quidem consumpta juvenili etate naturae 
parebat ac senectute incurvabatur, sed erga Deum 
spes quasi senectutis expers in eis vigebat. Inter. , 
ea nascitur eis Is3ac, ut ipse partus non nature ' 
opus, sed effectus divin: potentix videretur. Dono , 
Dei admodum lzti erant, ut par est: cani eorum 
per filium rursus quasi refloruerant, largiter lactis . 
scalurigines ad usum decrepite affluebant: qua 
senio confecta erat, lacte abundantem mammam 
filio admovebat. Lztabatur et exsultabat miraculo 





ον πο emus es um Ta 


581. 5. GREGORII NYSSENL . 568 
quod acciderat przter naturam, dicens : Quis. di- Ν..λάΐτι réxvor ἡ Σάῤῥα: Eta ἠδρύνετο «b νήπιον 


zisset Abrahamo Saram filium. lactare **? Deinde 
infans grandis evadebat, et ad adolescentulorum 
tendebat zetatem, ac jam puer erat in flore statis, 
in summo pulchritudinis vigore, jucundum paren- 


tibus spectaculum pulchritudine proficiens, ad. 


summum progrediens «ία vigorem, una cum 
corporis pulchritudine virtutes augens. Quomodo 
propter eum affectos fuisse parentes verisimile sit, 
vos rem cogitationibus subjectam intra vosipsi 
perpendite atque judicate: yt afficiatur pater lu- 
dentem videns filium, et palzstrz, litteris, disci- 
plinis, jucundissimis zqualium coibus operam 
dantem ? Interea exploratur atque periculum fit, 


'witeum dilectioni erga. Deum patriarcha plus tri- 


bueret, an propensioni erga naturam. Horresco 
dum expono tentationis. vehementiam. atque peri- 
culi atrocitatem. Deus rursus colloquitur cum illo, 
ac nominatim appellat eumdem ; atque ille baud 


xav OM vov, καὶ εἰς τήν τῶν µειραχίων Άλικίαν ἔτρε- 
χεν, xaX Ίδη malc ἣν ἓν ἄνθει τῆς ἡλιχίας, ἓν ἀχμῆ 
τῆς ὥρας, γλυκὺ θέαμα τοῖς γεννησαµένοις, εἰς ὥραν 
ἀπιδιδοὺς, εἰς ἁμμὴν. poly, τὰς τῆς ψυχῆς ἀρετὰς 
συναύξων τῷ κάλλει τοῦ σώματος. Ὅπως ἔχειν εἰχὸς 
ἐπ αὐτῷ τους ὙΥεννήσαντας, ὑμεῖς τὸ πρᾶγμα τοῖς 
λογισροῖς ὑποθέντες, ἐν ἑαυτοῖς ἐξετάσατε ὅπως 
διατίθεται πατ]ρ παίξοντα βλέπων νυἱὸν, xal σπου- 
δάζοντα bv Ππαλαίστραις, ἐν παιδιαῖς, Ev. µαθίέμασιν 
ἡ ἐν ταῖς ἠδίσταις. τῶν ἠλιχιωτῶν συνουσίαις. Ἐν 
τούτοις πεῖρα προσάγεται τῷ πατριάρχῃ xai βάσα- 
voc, τίνι τὸ πλέον νέµει, τῇ πρὸς τὸν θεὸν ἀγάπη, ἢ 
τῇ περὶ τὴν φύσιν ῥοπῇ. Φρίττω μεταξὺ διηγούµενος 
τὸ τῆς πείρας ἁπότομον. Χρηματίζει πάλιν ὁ θεὺς, 
καὶ προσχαλεῖται τὸν αὐτὸν EE ὀνόματος * ὁ δὲ προ- 
θύµως ὑπαχούει τῇ χλήσει, EE ὧν Ίδη τετυχέχει 
πάντως προσθήχην δευτέρας χάριτος ἐχδεχόμενος. 
᾽Αλλὰ τὸ ἐπίταγμα, τί; 


eunc(apter dicto audiens est vocanti, ex iis qua jam eonsecütus erst, secundi doni additamentuin 


prorsus exspectans. Sed jubetur, quid ? 
Áceipe mihi, inquit, fiium: teum *'. Nondum for- 


tasse cor patris oratio perculit : plane enim ejus- 


modi quid suspicatur, nimirum quod nuptiis: filium 
copulare jussurus esset et matrimonium accelerare, 
ut eventum sortiretur benedictio guper semine fa- 


ota. Sed videamus quid adjieiatur orationi : Accipe 


mihi, inquit, filium (umm istum. dilectum , istum 
unigenitum. Vide stimulos orationis, quemadmo- 


Αάδε pot, quoi, τὸν υἱόν σου. θὕπω πλῄήσσει 
τάχα τοῦ πατρὸς τὴν χαρδίαν ὁ λόγος, πάντως yàp 
τοιοῦτον ὑπολογίζεται, ὅτι γάμῳ covappósat δια- 
πελεύεται xai ἐπισπεῦσαι τὸν θάλαµον, ὡς ἂν εἰς πέ- 
pa« ἕλθοι ἡ ἐπὶ τοῦ σπέρµατος εὐλογία. ᾽Αλλ' ἴδωμεν 
τὴν. προσθῄχην τοῦ λόγον Λάδε por, qnot, τὸν υἱόν 
σου τὸν ἀγαπητὸν, τὸν µογογενη. "Opa τὰ χέντρα 
τοῦ λόγου, πῶς χενεεῖ toU πατρὸς τὰ σπλάγχνα ^ πῶς 


dum pungat viscera patris. Ut eliciat flammam ϱ ἀναῤῥιπίζει την τῆς φύσεως φλόγα" πῶς ἀνεγείρεν 


naturs ; ut excilet incendium amoris, et filium 
dilectum. et unigenitum vocans; ut per ejusmodi 


'nemina effervesceret erga eum amoris vis. Et ubi 


accepero, quid faciam ? Offer mihi, inquit. An sa- 
cerdotem constituere jubes, quem offerre przcepi- 
sti? Non sacerdotem, sed hostiam et victimam, 
que per sacrificium igni tola absumatur. Offer 
mihi, inquit, ín sacrificium holocausti in. monte, 
quemcunque tibi wonstravero. Quomodo affecti estis 
narrationem audientes, quicunque patres estis οἱ 
amoris erga liberos affectionem ab natura acce- 
ptam habetis ? Nostis plaue ut accipiant aures 
paterne unigeniti filii mactationem. Quis non ob- 
stupuisset e£ attonitus fuisset ad hanc vocem? 


τὸ φίλτρον, xal υἱὸν ἀγαπητὸν xal poveyevij καλῶν" 
ὡς ἂν διὰ τῶν τοισύτων ὀνομάτων τὸ φίλτρον τὸ πρὸς 
αὐτὸν ἀναζέσειεν. Εἶτα λαθὼν cl ποι]σω; Αγένεγχέ 
μοι, quot. Mh ἱερέα χαταστῆσαυ χελεδύεις , ὃν àv- 
ενογχεῖν προσέταξας ; Οὐχ Ἱερέα, ἀλλὰ θυµα xol ἰε- 
ρεῖον διὰ θυσίας ὁλοκαυτούμενον. ᾽Αγέγεγκέ pot, 
φησὶν, εἰς ὁλοκάρπωσιν ἐπὶ τοῦ ὄρους, οὗ ἐάν cot 
δείξω. Τί πεπόνθατε ἀκούοντες τοῦ. διηγήματος, ὅσοι 
πατέρες ἁστὰ, xai τὴν. πρὸς touc παῖδας στοργΏν 
παρὰ τῆς φύσεως ἑἐδιδάχθητε ; Οἴδατε πάντως ὅπως 
δέχεται πατρὸς ἀχοὴ μονογενοῦς τέχνου σφαγἠν. Τί- 
νος οὖχ ἦν καταπλαγΏῆναι πρὸς τὴν φωνήν; ἆπο- 
στρέφαι τὴν ἀχοήν; ἐναποθανεῖν: τῷ προστάγµατι 
μᾶλλον ἡ τῇ καρδίᾳ τὸν λόγον δέβασθαι; θὐκ ἂν E5i- 


Quis aures non avertisset 2 Quis in jusso accipien- D χαιολογἠθη πρὸς αὐτὸν, αὐτὴν τὴν φύσιν συνήγορον 


do potius emortuus non esset, quam in cor admit- 


 terel erationem ? An non merito ac jure cum eo. 


expostulasset, ipsam naturam pro se patronam 
opponens , 3c dixisset, Cur hzc , Domine, jubes ? 
idcircone patrem fecisti, ul filii percussorem red- 


deres ? ideireone me hujus doni duleedinem gustare . 
fecisti, ut mundo (fabulam me efüceres? . Meis . 


ipsius manibus filium trucidabo, et cognatum san- 
guinem tibi libabo ? Et tu hac jubes, et talibus 
vietimis delectaris? Interficiam filium a quo me 
sepultum iri speravi? Ejusmodine ei construam 
thalamum? Talemue οἱ l;ctitiam nuptiarum przpa- 


* Gen. xxi, 7... Gen. xxii, 2 sqq. 


ἑαυτοῦ προστησάµενος, TÉ ταῦτα προστάσσεις, λέ- 
γων, ὦ Κύριε; Διά τοῦτο πατέρα ἐποίησας, ἵνα παι- 
δοχτόνον ἀπεργάση: Auk τοῦτό µε τῆς γλυχείας ταύ- 
της ἔγευσας δωρεᾶς, ἵνα μῦθόν µε ποιῄσῃς τῷ Blo; 
Ταῖς ἐμαντοῦ χεραὶ χατασφάξω τὸν παῖδα , xoi τοῦ 
συγγενοῦς αἵματος σπείσω σοι; Καὶ σὺ ταῦτα κχε- 
λεύειφ, xal τοιαύταις ἐπιτέρπῇ θυσίαις; ᾿Αποχτείνω 
τὸν υἱὸν, ὑφ) οὗ ταφῄσεσθαι προσεδόχησα; Ἐοιοῦτον 
αὐτῷ πήξω τὺν θάλαµον; Τοιαύτην αὐτῷ τὴν εὖφρο- 
σύνην παρασχευάσω τοῦ γόµου; Καὶ &po Ex' αὐτῷ 
οὐχὶ λαμπάδα Ὑαμήλιον, ἀλλὰ mop ἐπιτάφιον; Oox- 
οῦν ἐπὶ τούτοις xal σταμανώσομαι; Οὕτως ἔσομα. 








DE DEITATE FIEILET SerRITDUS SANCTI. 


510 


πατῃρ ἐθνων, ὁ. μηδὲ παιδὺς συγχωρούµενος; “Δρά Α rabo? Et ejus nomine accendam nom tgdam  nu- 


τι τοιοῦτον εἶπεν ὁ ᾿Αθραὰμ, f. ἑνενόησεν; θῦμεν- 
, ουν. Αλλ' ἐπειδὴ τὸν. σχοπὸν. εἶδε «oU ὀπινάγματος, 
πρὸς vij» θείαν ἀναδλάμας ἀγάπην, εὐθὺς τὴν. φύσιν: 
ἠγνόησεν, xat οἷόν τι γεῶδες ἄχθος τὰς ἀμπαθεῖς ες 
φύσεως διαθάσεις. ἁποδυσάμενος , ὅλον ἔδωκχεν- ἑαυτὸν 
τῷ θεῷ, καὶ τοῦ προστάγµατος ἣν' καὶ οὔοε τῇ 
Ἱαμετῃῇ περὶ τούτου ἀνεχοινώσατο, χαλῶς γε. ποιῶν 
xai λυσιτελῶς ἑαυ-ῷ, ἀναξιόπιστον slg συμβουλὴν 
 Xpivaq τὸ θῆλυ. Ο0ὐδὲ γὰρ τῷ "Abàu συνῄνεγκο τὴν 
συμδουλὴν δεξαµένῳ τῆς Ebag. Auk τοῦτο ὡς ἂν uh 
τάθη τι γυναιχεῖον xal μητρῷον dj Σάῤῥω, καὶ «b. 
σφοδρόν τε xai ἀχραιρνὲς τῆς πρὸς τὸν θεὸὺν ἀγάπης. 
του ᾿Αθραὰμ ἐπικλάσειεν, λαθεῖν ἑπετήδευσε τὴν. 
ὁμόζωγον. Πόσα τὰρ ᾗν εἰχὸς, εἴ τι τοιοῦτον ἔγνω. 
 qwógsvoy, 1| δράσαι τὴν Σάῤῥαν, Ἱ πρὸς αὐτὸν ἆπο- 
δύρασθαι; οἷα 6' ἂν ἔπαθε περιχυθεῖσα τῷ παιδὶ xal 
ταῖς ἀγχάλαις ἐμπλεξαμένη, εἰ πρὸς τὴν σφαγὴν. 
ἔδλεπεν αὐτὸν βιαίως ἑλχόμενον; οἷοις 5 ἂν ἐχρή- 
σατι λάγοις.; Φεῖσαι τῆς φύσεως, ἄνερ, μὴ γένῃ xo- 
γηρὸν τοῦ βίου διήγημα ΄ µονογενής wot ὁ τόχος οὗ- 
τος, μονοχενἠς ἓν blow ὁ Ἰσαὰκ, ἐν ἀγχάλαις µὀ. 
νος" οὗτός pot τόχος xal πρῶτος xai ὕστατος, Τίνα 
μετὰ τοῦτον ἐπὶ τραπέζης ὀψόμεθα: Τίς προσερεῖ 
μοι τὴν γλυχεῖαν φωνήν; Τίς ὀνομάσει μητέρα; Τίς 
θοραπεύσει vb γῆρας; Τίς περιστελεΐ μετὰ τὸν θά- 
νατον; Ἐϊς ἐπιχώσει τάφον τῷ σώµατι; ὉΟρᾶς τὸ 
ἄνθος τοῦ νέου, ὃ xai ἐν ἐχθρῷ τις βλέπων, πάντως 
ἂν thv ὥραν Ἠλέησεν. Οὗτος τῆς μακρᾶς εὐχῆς ὁ 
χαρπὺς, οὗτος τῆς διαδοχῆς ὁ χλάδος, οὗτος τοῦ γέ- 
νους τὸ. λείφανον, οὗτος ἡ βαχτηρία τοῦ γήρως. Ei 
χατὰ τούτου φέρεις τὸ ξίφος, ταύτην µοι δὸς τῇ δει- 
λαΐᾳ τὴν χάριν * κατ ἐμοῦ πρῶτον χρῆσαι τῷ ξίφει, 
xai τότε ποίησον τὸ δοχοῦν ἐπὶ τούτον: κοινὸν ἀμ- 
φοτέρων ἔστω τὸ χῶμα, xoig χόνις ἐπιχαλυφάτω τὰ 
σώματα, χοινὴ στήλη διηγείαθω τὰ πάθη; μὴ Un 
Ῥάῤῥας ὁ ὀφθαλμὸς μήτε ᾿Αθραὰμ παιδοχτονοῦντα,. 
µήτα Ἰσαὰκ χεροὶ πατρῴαις παιδοχτονούµενον. 


ptialem, sed rogum sepuloralem ? Ergo super his 
eam coronshor? lane ero pater gentium , cui 
neque filii unius esse patem.ooncesaum sit? Nun- 
quid ejusmodi. quippe Abraham: dizit aut cogitavit ? 
Nihil minus, Sed ubj quo preceptum spectaret. 
animadvertit, Dei respieieng dilectionem, statim: 
natura oblitus est, e£ tanquam terrenum pondus 
vitiosos nature excutiens et exuens affectus, tetum 
Deo sese permisit, et id quod jubeba&ur exsequi 
parabat: ac ne eum uxore quidem hae de re 
communicaxwit, reete sane sibique utiliter faciens, 
qui feminam. nen idoneam judiearet, quam in 
consilium adhiberet. Nam nec Adamo utile atqne 
condacibile fuit, quod consilium Ἐν secutus est. 
Quamobrem ne quid Sara muliebrium atque ma- 
ternorum aífeetuum | impulsione commilteret, e& 
sineer: adversus Deum dilectionis Abrahami vehe- 
mentiam inízingeret, conjugem suam studio fefel-. 
li& ut ea quod agebatur ignoraret. Nam αἱ quid. 
tale agi Serra nescivisset, quam multa verisimile: 
est.eam vel facturam, vel apud illum conquestu- 
ram ac deploraturam fuisse *? Quam vero misera- 
bilibus affectibus circumfusa filio atque ulnis impli- 
cita fuisset, si eum violenter trahi ad necem anim- 
advertisset ? Quibus item usà verbis esset ? Ρας. 
ce nature, o vir, ne prava de te narrandi mundo 
prabeas occasionem ;: unicus hic mihi partus est, 
unicus in pariendo Isaac, in ulnis solus : hic mibi 
partus et primus et postremus. Quem post hunc 
in mensa conspiciemus ? Quis me dulei illa voce 
appellabit? Quis matrem nominabit? Quis colet 
atque curabit senectutem ? Quis mortuam obvolvet 
ad sepulturam? Quis corpori addet sepulcrum ? 
Vides florem juvenis, quem si quis in inimico vi- 
deret, pulchritudinis omnino  misereretur. Hic, 
longarum precum fructus, hic ramus est succes- 
sionis, hz: generis supp reliquie, hic baculus est 


senectutis. Si in hunc gladiuin fers, banc mibi misere veniam da, in me primum wtere gladio, eq 
tune fae quod videtur in hoc: eommunis amborum tumulus esto, communis contegat corpora pulvis, 
commenis tiklus uwiusque eladem prodat, ne videat oculus Sarre pec  Abrahamum filium. suum 
isterfüicere, nec Isaacum filium manibus paternis trucidari. 


Ταῦτα πάντως ἂν xaX τὰ. τοιαῦτα παρὰ τῆς Σάῤ- 


His prorsus et ejusmodi verbia Sarra adversus 


ῥας ἐγένετο τῷ ᾿Ἀθραὰμ τὰ ῥήματα, εἴπερ τῶν γινο — Abrahamum usa fuisset, si quidem quod: agebatur 
µένων προῄσθενο, Ἁλλ᾽ ὡς ἂν μηδὲν ὀμπόδιον πρὸς D prasensisset. Sed πο quid rem quam agebat im- 


τὴν ἐγχείρησιν γένοιτρ, ὄνῳ τὰς σχίδαχας ἀπαθεὶς, xat 
τινας τῶν παίδων ἑπαχόμενος, ὅλος τοῦ θεἰου θελἠ- 
µατος hv εἶτα καταλιπὼν τοὺς παΐδας, ὡς ἂν μή τι 
ἀγεννέστερον χαὶ ἀνδραποδῶδες ἐχεῖνοι βουλεύσοιντο, 
χωλύσαντες τοῦ παιδὸς τὴν ἱερουργίαν, µόνον ἁπ- 
άγεται τὸν υἱὸν, ἰχανῶς ἤδη πρὸς τὰ βαρύτερα τῶν 
ἔργων ὑφ) ἡλιχίας ἀνδριζόμενον. Μετατάξας Υὰρ ἀπὸ 
τῆς ὄνου. ἐπὶ τὸν malla τὸ ἄχθος, ἐχεῖνον ὑπήγαχε 
τῷ φόρτῳ τῶν ξύλων, Πάλιν δριμύσσει τὰ τοῦ πα- 
τρὸς σπλάγχνα d φωνὴ τοῦ παιδός * ἄλλος οὕτος πει- 
ρασμὸς οὐδὲν ταῦ προλαθόντος φιλανθρωπότερος. 
Προσχαλεῖται τὸν πατέρα ὁ Ἰσαὰκ τῇ γλυχείᾳ ταύτῃ 
φωνῇ, xal φησι, Πάτερ. 'O δὲ οὗ καταπνίγεται δά- 
χρυσι , τῷ μικρὸν ὕστερον µηχέτι ἀχούσεσθαι τῆς 


pediret, cum asinum lignis onerasset, et servos. 
aliquot assnmpsisset, totus divina voluntati dedi- . 
tus erat : deinde relictis servis, ne quod illi ser-. 
vili suz conditioni conveniens sordidum consilium 
caperent, prohibituri filii immolationem , solum fi- 
lium secum. ducit, qui jam: state satis firmus erat 
aj opera graviora subeunda. Ab asiea enim onere 
in fiium translato , illum bumeris subire onus li- 
gnorum j ussit. Rursus patris viscera (ilii vulne- 
rat vox: alia hzec est tentatio nihilo mitior priore. 
Appeliat patrem Isaac dulci bac voce et ait, Pater. 
AL ille non suffocatur lacrymis ,; ut qui cogitaret 
fore ui paulo post talem non amplius voeem audi- 
ret, neque oralioni ingemiscit, nec lamentabile ae 


574 


S. GREGORII NYSSENI 


΄ 


572 


llebile verbum ullum profert, sed sedato, constanti A τοιαύτης φωνῆς ἑννοῇσας, οὐδ' ἐποιμώζει τῷ λόγῳ | 


atque tranquillo animo cum filii vocem accipit , 
tum suam invicem reddit. Ait enim ad eum, Fili, 
quid est? Hic mihi considera intelligentiam simul 
et prudentem juvenis moderationem , quo pacto 
cum se negligi a patre putaret, ejus rei absque 
ulla animi offensione illum commonefacit, neque 
dementiam patri neque oblivionem exprobrans, 
sed simulando sese velle scire quid ageretur, ne- 
gligentie sui atque despicientiz commonefaciens. 
Ecce enim, inquit, ligna , ignis, gladius, sed victi- 
tia wbi est ? At. illesive animum addere filio vo- 
lens, sive tanquam vates id quod futurum erat 
spondens, Dews, inquit, fli, providebit sibi ovem 
ín holocaustum. Et super his etiam nunc tentatio 
atque exploratio animi patriarche prorogabatur. 
Pervenit tandem ad locum sibi premonstratum, 
sediflcat. Deo altare, filius juxta patrem ligna po- 
nebat, parabatur rogus , ac nondum opus prohi- 
betur ne quis pusillanimis dicat, si hucusque 
tentationem consistere ac permanere contigissel , 
non sui similem in studio saerificandi Abraha- 
mum permansurum fuisse , si discrimimi magis 
appropinquasset. : 

" Post haec. pater filium tangit , nec rei. gerendze 
natura adversatur : tradit sese patri filius tractan- 
dum, quemadmodum ille vellet. Utrum illorum 
duorum plus admirer ? hunc qui propter dilectio- 
nem erga Deum filio manus injecit, an illum qui 
patri usque ad mortem parebat et obediebat ? 
Certant inter sese, hie quidem super naturam 
sese tollens, ille vero morte gravius et atrocius 
esse ducens adversari atque resistere pstri. Dein- 
de prius vinculis filium pater constringit. S:epe- 
numero miserabilis hujus rci imaginem in pictura 
vidi , nec absque lacrymis spectaculum preterii, 
adeo perspicue atque evidenler ars pingendi ocu- 
lis rem gestam subjecit. Procumbit Isaac ante 
patrem propter ipsum altare flexis genibus nixus, 
et manus relrorsum habens adductías : ille vero 
post genuum curvaturam pedibus insistens , et 
sinistra manu capillum ejus ad sese adducems, 
inclinato capite intuetur vultum miserabiliter ad 
ipsum oculos attollentis, ac dexteram armatam gla- 
dio dirigit ad czdem faciendam , ac jam gladii 
jnucro corpus tangebat, et tunc demum divinitus 
ad eum editur vox quc rem agendam prohiberet, 
vox auten ejusmodi quzedam erat. Vix enim quem- 
admodum pullum quemdam equinum contumacem 
et indomitum frenisque et habenis minus obtem- 
perantem, ac de recto itinere declinantem, multis- 
que gyris et anfractibus ex transverso exusltantem 
rursus in viam rectam  reduximus orationem. lloc 
enim nobis proposiium erat ut ostenderemus Apo- 
sStolum orationi testimonium perhibere, nempe Pa- 
trem Filio majorem non esse. Hic enim Scriptura 
cum angelum orationi Dei przposuisset, subjicit 
vocem : Vocatit enim eum angelus Domini et dixit : 
Propterea quod fecisti verbum hoc, et non pepercisti 


οὐδέ «t θρηνῶδες xa Ἱοερὸν ἀποφθέγγεται, 0027 
ἑστώση χαὶ ἀχλινεῖ τῇ Φυχῆ, καὶ δέχεται τοῦ mad 
τὴν φωνὴν, xal τὴν ἰδίαν προῖεται. Φηαὶ γὰρ πρὸς 
αὐτόν ' Τί ἐστι, téxvov ; Ἐνταῦθά µοι χατανόησον 
τὸ συνετὸν ἅμα xal λελογισμένον τοῦ νέου, πῶς τὸ 
δοχοῦν παρῶφθαι παρὰ τοῦ πατρὺὸς, ἀπροσχρούστως 
εἰς ὑπόμνησιν ἄγει, οὔτε παράνοιαν, οὔτε λήθην τῷ 


i 


πατρὶ ὀνειδίζων -. ἀλλ' Ev προσποιῄσει δῆθεν τοῦ θε- 


λῆσαι μαθεῖν, τοῦ παροράµατος ὑπομιμνήῄσχων. Ἰδοὺ 


Y&p, qnot, τὰ ξύ.α, τὸ πῦρ, ἡ µάχαιρα” τὸ ἱερεῖον. | 


που, Ὁ δὲ, clxe παραθαβῥύνων τὸν παῖδα, εἴτε ὡς 


προφήτης τὸ μέλλον διεγγυώµενος, Ὁ θεὸς, φησὶν, ᾿ 


ὄψεται ἑαυτῷ πρόδατον εἰς ὁλοχκάρπωσω", τέκνον. 
Καὶ ἐπὶ τούτοις ἔτι fj πεῖρα τῆς τοῦ πατριάρχου ϕυ- 
χῆς παρετείνετο. Καταλαμθάνει τὸν προῤῥηθέντα 
χῶρον αὑτῷ, οἰκοδομεῖ τῷ cip τὸ θυσιαστήριον, ὅ 
Tal; παρετίθη τῷ πατρὶ τὰς Ülac* ἠτοιμάζετο ἡ 
πυρὰ, xal οὕπω τὸ ἔργον χωλύεται’ ὡς ἂν pf τις 
τῶν μιχροψυχοτέρων εἴποι, εἰ μέχρις ἐχείνου συνέδη 
στῆναι τὴν πεῖραν , οὐχ ἂν αὐτὸς διέµεινεν ὁμοίως, 
εἰ μᾶλλον τῷ πάθει ἢγγισεν. 


Απτεται μετὰ ταῦτα τοῦ παιδὺς ὁ πατὴρ, xat οὐκ 
ἀντιθαίνει τῷ γινοµένῳ ἡ φύσις ' δίδωσιν ἑαυτὸν τῷ 
πατρὶ ὁ παῖς, χρήσασθαι ὅ τι βούλεται. Τίνα πλέον 
ἐξ ἀμφοτέρων θαυμάσω; τὸν ἐπιδαλόντα διὰ τὴν 
πρὸς θεὸν ἀγάπην τῷ παιδὶ τὰς χεῖρας, ἢ τὸν µέχρι 
θανάτου τῷ πατρὶ ὑπαχούσαντα ; Φιλοτιμοῦνται πρὺς 
ἀλλήλους, ὁ μὲν τῆς φύσεως ἑαυτὸν ὑπεραίρων, ὁ ὃδ 
χαλεπώτερον τοῦ θανάτου τὸ ἀντιτεῖναι τῷ πατρὶ λο- 
χιζόµενος. Ἐντεῦθεν δεσμοῖς πρότερον διαλαμδάνει 
ὁ πατὴρ τὸν παῖδα. Ἐΐδον πολλάχις ἐπὶ γραφῆς εἰ- 
χόνα τοῦ πάθους, xai οὐχ ἁδαχρυτὶ τὴν θέαν παρῇλ- 
θον, ἑναργῶς τῆς τέχνης ὑπ) ὄψιν ἀγούσης τὴν ἰστο- 
ρίαν. Ἡρόχειται ὁ Ἰσαὰκ τῷ πατρὶ παρ αὐτῷ τῷ 
θυσιαστηρίῳ, ὀχλάσας ἔπὶ Yóvo, xal περιηγµένας 
ἔχων εἰς τοὐπίσω τὰς χεῖρας - ὁ δὲ ἐπιδεθηχὼς χατό- 
πιν τὼ πόδε τῆς ἀγχύλης, χαὶ τῇ λαιᾷ χειρὶ τὴν χό- 
μην τοῦ παιδὺὸς πρὸς ἑαυτὸν ἀναχκλάσας, ἐπιχύπτει 
τῷ προσώπψ, ἐλεεινῶς πρὸς αὐτὸν ἀναθλέποντι, xal 
τὴν δεξιὰν χαθωπλισµένην τῷ ξίφει πρὺς τὴν σφα- 
qv κατευθύνει, xal ἅπτεται Ίδη τοῦ σώματος Ἡ του 
ξίφους ἀκμὴ, xal τότε αὐτῷ Ὑίνεται θεόθεν φωνὴ τὸ 
ἔργον χωλύουσα. Ἡ δὲ φωνὴ τοιαύτη τις ἦν. Μόγις 
γὰρ χαθάπερ πῶλόν τινα δυσπειθῆ xot δυσήνιον, της 
εὐθείας παρατραπέντα, χαὶ πολλοῖς κύχλοις ix πλα- 
γίων διασχιρτῄσαντα, πάλιν εἰς «hv εὐθεῖαν τὸν λόγον 
ἡγάγομεν. Τουτὶ γὰρ ἣν τὸ προχείµενον ἡμῖν, δεῖξαι 
τὸν ᾽Απόστολον μαρτυροῦντα τῷ λόγῳ, Ott μείζων 
τοῦ Yioo ὁ Πατὴρ οὐχ. ἔστιν. Ἐνταῦθα γὰρ ἄγγελον 
τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ ἡ γραφὴ προτάξασα, ἐπάγει φωνήν' 
ἐφώνησε γὰρ αὐτὸν ἄγγελος Κυρίου xal εἶπεν, ὅτι 
Αθ’ ὧν ἑποίησας τὸ ῥῆμα τοῦτο, xal οὐκ ἑφείσω 
τοῦ υἱοῦ σου τοῦ ἁγαπητοῦ, xat' ἑμαυτοῦ ὤμοσα, 
ποιῆσαι ἅπερ καὶ ἐν τῇ ἐπαγγε-ίᾳ τοῦ λόγου ἔστι 
μαθεῖν. Τίς οὖν ἐστιν ὁ χρηµατίσας τῷ 'A6paáp ; 
*Apx μὴ ὁ Πατήρ; ΑἉλλ' οὐχ ἂν εἶποις ἄγγελόν τινος 


515 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


* εἶναι τὸν Πατέρα. Οὐποῦν 6 μονογενὴς ebc, περὶ οὗ A filio tuo dilecto, per πιο juravi, facturum me esse 


ὁ Προφήτης φησὶν, ὅτι Καεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ µε- 
Τά Ίης βουἲῆς "ATreAoc. Τοῦτο δὲ οὐχ &yvoct πάν- 
τως ὁ Παῦλος ὁ ἐν παραδείσῳ μυηθεὶς τὰ ἀπόῤῥητα, 
ὅτι παρὰ τοῦ Μονογενοῦς ἡ Évopxoc αὕτη ὑπόσχεσις. 
Λέχει δὲ ὁ Παῦλος, ὅτι TQ ᾿Αδραὰμ ἐπαγγειλάμε- 
voc, ὁ θεὺς Λόγος, ἐπεὶ κατ οὐδενὸς εἶχε μείζονος 
ὁμόσαι, ὤμοσε καθ) ἑαυτοῦ. — 

institutus est, prorsus haud ignorat , nempe ab 


omnia luec, quie etiam in orationis promissione co- 
guosci possunt. Quis igitar est qui cum Abrahamo 
collocutus est ? Nunquid Pater ? At nequaquam di- 
xeris alicujus angelum esse Patrem. Ergo Filius 
unigenitus is erat, de quo propheta dicit, Vocatur 
nomen ejus magni consilii Angelus *". Hoc autem 
Paulus, qui arcanis saeris in ] aradiso initiatus et 


unigenito filio jurejurando confirmatam hanc fa- 


ctam esse promissionem. Dicit autem Paulus, Abrahamo pollicitus Deus (id est, Deus Verbum), quan- 
doquidem per neminem majorem poterat jurare , juravit per semetipsum **. 


Πῶς οὖν οὗτοι λέγουσι μείζονα τοῦ Υἱοῦ τὸν Πα- 
τέρα, τοῦ Παύλου λέγοντος ὅτι οὐκ ἔχει τὸ μεῖζον ; 
ΑἉλλ᾽ ἐπανέλθωμεν πάλιν ἐπὶ τὸν εὐαγγελιχὸν olvoy 
τὸν véov, ὡς ἂν δεξάµενοι διὰ τῆς διδασκαλίας xal 
αὐτοὶ την ζέσιν τοῦ Πνεύματος, ἐπιτῄδεια δοχεῖα τοῦ 
τοιούτου οἴνου γενοίµεθα, µήτε αὐτοὶ διασχιζόµενοι, 
βήτε την ἐγχεχρυμμένην ἡμῖν χάριν ἐχχέοντες. 
"Hxouov τῆς φαλμῳδίας περὶ τῶν παρόντων, οἶμαι, 
Xaxi)y προφητευσύσης * λέγει γὰρ περὶ τῶν ἆμαρ- 
τωλῶν, ὅτι Απη.λοτριώθησαν ἀπὸ μήτρας, καὶ 
ἐπ-ταγήθησαν ἀπὸ γαστρός. Μήτραν οἶμαι τῶν 
xazà Θεὺν γεννωµένων, τὴν Ἐχκλησίαν λέγεσθαι : 
αὕτη Y&p χυοφοροῦσα τῇ ἰδίᾳ νηδύτ τοὺς ἐν αὐτῇ τε- 
λεσφορουμένους, εἰς φῶς διὰ τῆς πίστεως ἄχγει. "AX 
di ἁμαρτωλοὶ χατὰ τὰ ἀμθλωθρίδια τῶν γεννηµάτων, 
τῆς μήτρας ἡλλοτριώθησαν , xai τῆς γαστρὸς τῆς 
Ὑνησία-ς ἀπεπλανήθησαν ' οὐχ ὁρῶ γὰρ ἐν τοῖς µη- 


τρῴοις Χόλποις τοὺς ἀποστάτας τῆς πίστεως, xal 6 


λέγω τὴν προφητείαν περὶ τούτων λέγειν, τῶν διὰ 
τῆς ἁπάτης πεπλανηµένων, ὅτι ἐπλανήθησαν ἀπὸ 
Ὑαστρός ΄ ἀπλανήθησαν τῷ λαλῆσαι ψευδή. θυμὸς 
abtoic, qnoi, κατὰ τὴν ὁμοίωσιν τοῦ ὄφεως, οὐχ 
ἁπλῶς ὄφεως, ὡς ἂν ph πρὸς τὸ θηρίον τοῦτο τὴν 
εἰχασίαν σχοῖεν * à) fj τοῦ ἄρθρου προσθήχη τὸ àp- 
χέτυπον κακὸν δι αἰνιγμάτων δείχνυσιν. ᾽Αλλ) οὐχ 
ἆχαιρος ἴσως ἡμῖν ἡ μνήμη τοῦ ὄφεως, εἰς ἔλεγχον 
τῶν θρασυστομούντων χατὰ τοῦ Πνεύματος. Ἐπειδὴ 
Y&p οἵονται ταύτην ἰσχυρὰν ἔχειν χατὰ τοῦ Πνεύμα- 
τος λαθὴν, τὸ μὴ προσειρῆσθαι θεὸν τὸ Ἠνεῦμα παρὰ 
τῆς ἁγίας ΓραφΏς (ὡς αὐτοί vs νοµίζουσιν ' οὐ γὰρ 
ἡμεῖς συντιθέμεθα): xal φασι φύδεως μὲν εἶναι ση- 
μαντιχὴν τὴν θεότητα, τοῦ δὲ ὀνόματος τούτου μὴ 
ἐπιχειμένου τῷ Πνεύματι, τὸ μὴ τῆς αὐτῆς φύσεως 
εἶναι τῷ Πατρὶ xat τῷ Υἱῷ «5 Πνεῦμα κατασκευά- 
ζουσιν * λαθέτωσαν τῆς ἀνοήτου αὐτῶν βλασφηµίας 
τὸν ὄφιν χατήγορον. Ὡς γὰρ ἡμεῖς φαμεν ὅτι ἡ θεία 
φύσις ὄνομα σημαντιχὸν ἢ οὐκ ἔχει ἑαυτῆς i) ἡμῖν 
οὐχ ἔχει’ ἀλλ εἴ τι καὶ λέγεται else παρὰ τῆς ἀν- 
θρωπίνης συνηθείας, εἴτε πχρὰ τῆς ἁγίας Γραφῆς, 
τῶν τι περὶ αὐτὴν ἀποσημα,. ἔντων ἐστίν * αὐτὴ δὲ ἡ 
θεία φύσις ἄφραστός τε xal ἀνεχφώνητος μένει, 
ὑπερθαίνουσα πᾶσαν τὴν διὰ φωνῆς σηµασίαν ' εἴ- 
χαιρον οἶμαι τοῦτο τῆς Γραφῆς ὑμῖν παραθέσθαι τὸ 
µέρος, ὃ πρὸς τὴν Εὔαν διεξήλθεν ὁ ὄφις, δειχνὺς ὅτι 
τὸ τῆς θεότητος ὕνομα τῆς ὁρατικῆς ἑνεργείας τὴν 
σηµασίαν ἔχει. Συμθουλεύων γὰρ ἄψασθαι τῶν ἁπ- 


30 Ίρα. 1x, 6. *" Hebr. vi, 12. 39 Psal. τη, 4, 


Qui igitur isti dicunt Patrem Filio majorem esse, 
cum Paulus neget eum habere (aliquid) majus? 


Sed redeamus rursus ad evangelicum Illud vinum : 


novum, ut et ipsi per doctrinam spiritus accepto 
fervore, idonea vasa atque receptacu]a talis vini 
flamus, neque ipsi rumpentes, neque reconditam 
et abditam in nobis gratiam effundentes. Audivi 
scriptorem Psalmorum de praesentibus , opinor, 
malis vaticinantem ac przedicentem ; dicit enim de 
peccatoribus his verbis : Abalienati sunt ab utero 
peccatores, et. aberraverunt α ventre. Uterum 
opinor eorum qui secundum Deum nascuntur, 
Ecclesiam dici, Hzc enim in utero suo gestans 
eos qui ad perfectionem in ea perveniunt, in lucem 
per fidem producit. Sed peccatores quemadmo- 
dum fetus aboriivi ab utero abalienati sunt, et a 
vero atque germano ventre aberraverunt : non 
enim in inaterno sinu gremioque video (idei deser- 
tores, et aio prophetiam de his loqui qui per fraudem 
seducli errant, nempe a ventre illos aberrasse, 
erraverant eo quod locuti sunt falsa, Furor eis, 
inquit, ad similitudinem illius serpentis ** , non 
plane atque simpliciter serpentis, ne eum bestia 
bac comparari atque assimilari videantur : sed 
adjectio articuli originale atque principale malum 
per snigmata verborumque involucra ostendit. 
Sed fortasse non intempestive a nobis serpentis 
est mentio facta, ad coarguendum eos qui temere 
et inconsiderate adversus Spiritum sanctum 1o- 
quuntur. Quoniam enim hane firmam ac validam 
adversus Spiritum sanctum habere se putant re- 
prehensionem, quod a sancta nimirum Scriptura 


D Spiritus sanctus non appelletur Deus. (ut ipsorum 


saltem opinio ferl : non enim nos cum illis con- 
cordamus), et aiunt naturz quidem significatricem 
esse vocem deitatis; et quod hoc nomen Spiritui 
sancto impositum non sit, non ejusdem cum Patre 
ac Filio nature Spiritum sanctum esse fingunt, 
accipiant serpentem illum stultze su: vituperalio- 
nis ac maledicentiz accusatorem : quandoquidem 
enim nos dicimus divinam naturam nomen quo 
significetur, aut non habere, aut nobis non ha- 
bere; sed si quod etiain dicitur sive a consuetu- 
dine humana, sive a sancta Scriptura aliquid esse 
eorumquz circa eam notantur et esse animadvertun- 
tur, ipsam vero divinam naturam inexplicabilein et 


?! jbid, 5. 


574 - 


- 


ανω ον λαο 


Prlmel9m ELI ap cime 


uid 8. GREGORII NYSSENI re 
ineffabilem manere, eComnem.qiia per vocem fit, su- Α nyopsupévev, τοῦτο τῆς παραχοῆς αὑτοῖς τὸ xpi« 


perare significationem : tempestivum videtur hanc 
vobis Scripturz partem proponere, quod ad Evam 
loquitur.ille serpene, ostendens. deitatis: nomen 
videndi efficientia oontinere significationem. Suae 
dens enim eis ut vetitos fructus gustarent, hoc 
ipsos. ex inobedientia. commodum ac lucrum con- 
secutusos. essa pollicetur. Aperientur , inquit , 
oculi vestri, et erijis sicul dii 33. Vides.quod. vocem. 
deilalis in sese cernendi effjcientia significationem 
continere testatur. Non enim poteet aliquid cerni 
nisi oculis apertis. Ergo nen naturam, sed facul- 
talem: videndi significat appellatio deitatis. Nenne. 
igitur confitentur Spiritum βαηοίµα videre? An 
etjam de hoe eontenden,? Nam, si quidem videt, 
ab efficientia proreus cognominatur : sin autem hoc 
etiam ratione atque oratione, sese doceri deside- 
rant, eisi supervacuum quidem est. confessis iisque 
rebus de quibus consiat ipunorari, verumtamen . 
απο quoque cum animi: lenitate. ignorantibus ad- 
jiciamus orationem. Quia Ananix sacrilegium. de- 
prehendit? Qui Petrus rescivit. Ananiam ipsum 
rei sus furem. fuisse, quod, sacrilegium. una. cum 
conjuge solus in occulto. commiserat ? Nonne Spi- 
ritus sanclus οἱ in Petro erat, Anani» Satanas 
aderat? Idcirco dicit Peyus, Cur implevit, Satanas 
cor tuum, ui. mentireris Spiritui sancto ? nom men- 
titus es hominibus, sed Deo**. Quemadmodum igitur 
i& qui dicit : Qui animal ratione preditum contu- 


χατεπαγγέλλεται, ὅτι Ἀνοιγήσοκεαι ὑμῶν οἱ ὀφθαλ- 
pol, καὶ ἄσρσθε ὡς θερἰ. 'Opd; ἅτι θεατιχἠν 
ἑνέργειαν προσμαρτυρεῖ τῇ φωνῇ τῆς θεότητος. θὺ 
γὰρ ἔστι θεάσασθαί τι μὴ τῶν ὀφθαολμῶν ἀνοιγέντων. 
Οὐχοῦν οὐχὶ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὴν θεατωἠν δύναμιν 
ἡ τῆς θεότητος προαηγορία παρίατηαιν, "Ap' αὖν οὐχ 
ὁμολογοῦσι θεάσασθαι τὸ Πνεῦμα «b ftv; ἛἨ. xai 
περὶ τούτου ζυγομαχήσουσιν;, Ei μὲν γὰρ.τεθέαται͵ 
τῇ ἑνεργείᾳ, πάντως ἐπονομάζετα, ' εἰ δὲ καὶ τοῦτο 
ζητοῦσι λόγῳ μαβεῖν, περιττὸὺν μὲν τοῖς ἁμολογουμέ- 
vot ἑνδιαςρίθειν' πλὴν ἀλλὰ. προσθῶμε» τοῖς ἀγνοοῦσι 
xai τοῦτον ἐν μακροθυµίᾳ τὸν λόγον. "Lic τοῦ "Ava- 
νίου τὴν ἱεροσυλίαν ἀφώρασεν; Πῶς ἔγνω Πέτρος 
αὐτὸν ἑαυτοῦ τὸν "Avaylav. χλέπτην Ὑγενόµενον, ἣν 
ἐν παραθύστῳ μετὰ. τῆς ὁμοξύγου μόνος αἱργάσανο, 
Οὐ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγων καὶ ἐν Πέτρῳ ἣν, xai τῷ 
'Avayla ὁ Σατανᾶς παρΏν; A τοῦτό. φησιν ὁ IE- 
τρος" Κὶς εἰ às. Mies» ὁ Σατανᾶς cir καρδίακσου 
ψεύσασθαί ca «ó Βνοῦμα ο) ἅγιον ; Ofre ἐψεύσω 
ἀνθρώποις, ἁ11ὰ τῷ Θηῷ. Ὥρπερ τοίνυν ὁ λέγων 
ὅτι τὸ λογιὼν ὑθρίσας, τὸν ἄνθρωπαν ὕθρισεν, οὐκ εἰς 
δύοτινὰς φέρει τὴν ὕδριν, ἀλλὰ πρὸς ἓν bat πρόσωπον 
fj ἀναφορὰ διαφόροις ἰδιώμασι γνωριζόμενον’ οὕτω xol 
ὁ Πέτρος, xal Πνεῦμα καὶ Θεὺν εἰπὼν παρὰ τοῦ 
ἸΑνανίου δνεψευσμένον, ταὐτὸν τὰ δύο τοῖς νοοῦσιν 
εὐσεθῶς ἁποδείχνυσιν. ᾿Αλλὰ Ὑενοίµεθα καὶ ἡμεῖς 
δωρατικοὶ τῆς ἀληθείας, καὶ μέτοχοι τῆς θεότητος, 
χατὰ τὴν δωρεὰν τοῦ ἁχίου Ἠνεύματος ἐν Χριστῷ 


melia. afficit, hominem contusselia, adicit, non ad (. Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ vb χράτος sie 
duos quosdam refert cogtumeliag, sed ad unas τοὺς alüvag τῶν αἰώνων. Αμήν. 

personam qua diversis proprietatibus eognoscitur relatio fit: ita Petrus quoque, cum οἱ Spiriwi 
sancto εἰ Deo dixisset Ananiag. esee mentitum, rem eamdem per duo vocabula pie intelligentibus 
demonsuat. Verum eílioiamur etiam mos duno Spiritus sancii perspicaces veritalis investigalores 


et participes deitadis, per Christum Jesum Bominum nostram, cui gloria atque imperium in sa- 
cula szeculorum. Amen. 


o Gen, ui, δ. 35 Act. v, 5. 





IN BAPTISMUM CHRISTI. 


519 






TOY AYTOY 
ΕΙΣ ΤΗΝ HMEPAN TON 9QTON, 


Ἐν f ἐθαπτίσθη 6 Κύριος ἡμῶν, 


EJUSDEM 
IN DIEM LUMINUM | 


In quo baptizatus est Dominus noster. 


' Laurentio Sifano interpr. 


Νὸν Ὑνωρίζω τὴν ὁμῆν ἀγέλην, σήμερον βλέπω À 


eynua τῆς 'Εχχλησίως τὺ σύνηθες. fivixa χαὶ τῶν 
σαρχικῶν φροντίδων τὴν ἀσχολίαν µισῄσαντες , ἄχε- 
ῥσίῳ τῷ πληρώβατι πρὸς "thv θεβαπείαν τοῦ Βεοῦ 
συνεδράµετε * καὶ στεναχωρεῖ μὸν ὁ λαὺς πὸν οἵχον, 
εἴσω τῶν ἱερῶν ἀδύγων γινόµενος * πληροϊ δὲ τὸν ἔξω 
χῶρον tv τοῖς προτεµενίσµασιν, ὅσον οὐ χωρεῖται 
παρὰ τῶν ἔνδον, κατὰ τὴν εἰχόνα τῶ» μελισσῶν. Αἱ 
μὲν γὰρ ἔνδον ἐργάζονται, at δὲ Έξωθεν περιδομθοῦσι 
τὸ σμῆνος. θὕτως οὖν ποιεῖτε, ὦ παῖδες, καὶ µῆποτε 
ταύτην τὴν σπονδὴν ἀπολίπητε. Ἠάθος γὰρ ὁμολογῶ 
πάσχων ποιμαντικὸν, sat βούλομαι ἐπὶ τῆς ὑφηλῆς 
ταύτης παθήµενος σχσπιᾶς , κύχλῳ περὶ τοὺς πρόπο- 
$ac τής χορυφῆς βλέπειν Ἱθροισμένον τὸ ποίµνιον * 
xai οὕτως got όυµόδαίνει, προθυµέας τε ἐμπίπλαμαι 
θαυμαστῆς, xal χάμνω τὸν λόγον ἠδέως, ὡς οἱ ποι- 
µένες τὰ µέλη τὰ νομαῖα. "Όταν δὲ ἑτέρως ἔχη, καὶ 
τὴν ἔδω πλάνην Tres πλανώμενοι, ὡς ὑπόγυιον ἐπὶ τῆς 
παρελθούσης Κυριακῆς πεποιῄχατε, σχετλιάζω πολλὰ, 
xai τὴν σιωπὴν ἀσπάζομαι’ βουλεύομαι δὲ τὴν ἐνθένδε 
φυγὴν, χαὶ ζητῶ τὸν Ἠλίου τοῦ προφήτου Κάρμηλον, 
fj τινα πάτραν ἀοίχητον. Φίλον γάρ πως τοῖς ἀθυμοῦσι 
τὸ ἅμιχτον xal φιλέρημον. Nuv δὲ βλέπων ὑμᾶς σὺν 
αὐτοῖς τοῖς γένεσιν. ἀθρόως πανηγνρίξοντας, ὑπομι- 
µνήσχομαι λογίου προφητιχου, ὃ πόῤῥωθεν 'Ἠσαῖας 


ὀνύμνησε, τὴν εὔτεχνον xal πολύπαιδα προαναφωνῶν 


Ἐχχλησίαν. Τίνες, φησὶν, οἵδε ; ὡς νεφέλαι πέτον- 
ται, xal ὡς περιστεραὶ σὺν νεοσσοῖς éx' ἐμέ. Οὐ 
μὴν λλὰ πρὸς τούτοις x&xsivo, Στεγός uot ὁ τόπος" 


Nunc αξηοθέο meum gregem; hodie 'video 'for 
mam 'Eeoclesit: consuetam, quando etiam carnalium 
curarum posthabito negotio, justa plenitudine ad 
cultum Dei coneurristis, atque dem quidem popu 
lus angustam reddit, intra sacra adyta penetrans 
et irrumpens : quotquotautem «b iis qui-intus sunt 
non admittentur, :apum in modem locum exter 
num in vestibulis implent. Nam apum alis» qui- 
dem intus in opere occupate sunt: alie vero 
foris alveare-cireumstrepunt. Sic igitur 'facite, o 
Mii, οἱ nunquam'hoc studíut deseratis. Affectu 
enim me pastorali affici fateer ;-a8c volo in'hac eubli- 
-mi specula sedens.circa subjeetos "vertici colles 


'undiquecongregatum gregem eontaeri ; et ubi id mibi 


contigerit, eumniva -impleor animi álactítate, tum 
sicuti pasteres circa rustieas chrntilenas, ita "circa 
orationem operam: sumo lubenter. Uwm-antem aliter 
'se res habet,.et:externo gentilium errore. occupati 
estis, sicut non itaipridem (nempe) prasterita- Pomi- 
nica fecistis : magna molestia afflcior, οἱ silentium 
teneo : atque hinc fugere cupio. 40 quero Eliw 
prophet? Carmelum, aut.aliquam petram inhabita- 
lam. Ámica:enim quodammodo animi .zgritudine 
affectis fuga .conswetmdinis et eaptatio solitudinis 
est. Nunc-vero eum védeo ves «na.cum ipsis fami- 
liis οἱ eognatienibus catervatim eonventum cele- 
brare, venit mihi in'mentem oraculi prophetici : 
quod elim a logge .predieavit Isaías, felicitatem 
Ecelosi* in numerosa atque.egregia sebole procre- 


ποἰησόν uo: τόπον. ἵνα «ατοικήσω. Ταῦτα γὰρ 1j ϱ enda predicens. (Qui sunt , inquit , icti? ut. nubes 


τοῦ Πνεύματος bovapic εἰς τὴν πολυάνθρωπον τοῦ 
θεοῦ Ἐχχλησίαν ἐθέσπισεν, f| χρόνοις ὕστερον ἔμελ- 
às» ἐπ ἄκρων τῆς γῆς εἰς ἄχρα πληρώσειν τὴν οἱ- 
χουµένην ἅπασαν. "Has τοίνυν ἄγων xal περιφέρων 
ὁ χρόνος μνήμην ἁγίων μυστηρίων, χαθαιρόντων τὸν 
ἄνθρωπον, ἃ xal τὴν δυσέχνιπτον ἁμαρτίαν ἀποῤῥύ- 
«ttt τῆς duy xat τοῦ σώματος ' ἐἑπανάγει δὲ ποὺς 


*]1ga. Lx, 8. * Isa. xvix, 20. 


volant, et ut columba cum pullis ad me*. Quin etiam 
his adjicit illud : Angestus. est mihi-locus, fac mih: 
locum ut inhabitem *. Hec enim virtus Spiritus de 
populosa Ecclesia:Dei vaticinata est : quz? posterio 
ribas temporibus ab estremitetibus terrx ad extre 
mitates -ompem "terrarum :orbem replétura erat. 
Venit igitur avens et in orbem -evo'vens tempus 


$79 


S. GREGORII NYSSENI - 


550 


memoriam sanctorum initiorum, quz hominem A τὸ ἐξ ἀρχῆς κάλλος, ὅπερ ὁ ἀριστοτέχνης θεὺς bg" 


purgant, qus etiam peccatum, quod difficulter 
eluitur, tum ab anima, tum a corpore abstergunt 
atque depellunt : qua item ad pristinam pulchritu- 
dinem, quam optimus artifex Deus in nobis effin- 
xerat, reducunt. Atque idcirco vos quidem, qui ex 
hoc populo initiati estis, bona fidei nostre experti 
convenistis, atque adducitis etiam expertem adbuc et 
imperitam harum rerum multitudinem, tanquam 
boni patres cura atque conciliatione non initiatos 
ad perfectam pietatis. comprehensionem deducen- 
tes. Ego vero gratulor utrisque: initiatis quidem, 
quod magno dono ditaüi estis; non initiatis vero, 
quod bona futura speratis, judicii seilicet et. poen 
remissionem, vinculorum solutionem, conciliatio- 
nem et conjunctionem cum Deo, fiduciam ingenuam 
et aditum liberum loco servilis humilitatis, parem 
cum angelis honoris conditionem. Hzc enim nobis, 
ac si quid his simile est ac affine, lavacri gratia 
spondet et dat. Quamobrem aliis Scripturarum 
materüs et argumentis in alia tempora rejectis in 
pPoposito argumento permaneamus, pro viribus 
convenientia atque accommodata diei festo dona 


ἡμῖν διεπλάσατο. Καὶ διὰ τοῦτο ὁ μύστης λαὺς, ol 
πεπειραµένοι τῶν ἀγαθῶν τῆς ἡμετέρας πίστεως, 
ἠθροίσθητε  ἐπάγεσθε δὲ xol τὸν ἄπειρον ἔτι , ofa 
πατέρες χρηστοὶ, µελέτῃ καὶ προσαγωγῇ ὁδηγοῦντες 
τοὺς ἁμυήτους πρὸς τὴν τελείαν τῆς εὐσεδείας χα” 
τἀληψιν. Ἐγὼ δὲ ἀμφοτέροις συνῄδοµαι ' τοῖ μὲν 
τελεσθεῖσιν, ὅτι μεγάλην δωρεὰν ἐπλουτῆσατε * τοῖς 
δὲ ἀμυήτοις, ὅτι χαλὴν προσδοχίαν ἑλπίζετε , ἄφεσιν 
εὐθυνῶν, λύσιν δεσμῶν, οἰχείωσιν πρὸς θεὸν, παῤῥ- 
ῥησίαν ἐλευθέριον, ἀντὶ δουλιχῆς ταπεινότητος ἴσοτι- 
µίαν τὴν πρὸς ἀγγέλους. Ταῦτα γὰρ ἡμῖν, χαὶ eU τι 
τούτοις ἀχόλουθον, ἡ τοῦ λουτροῦ χάρις ἐγγνᾶται xat 
δίδωσι. A τὰς ἄλλας τῶν Γραφῶν ὑποθέσεις ἑτέροις 
χαιροῖς ἀναθέμενοι, τῷ προχειμένῳ σκοπῷ παραμεί- 


B νωµεν, τὰ οἰχεῖα xal πρόσφορα τῇ ἑορτῇ δωροφο- 


ροῦντες εἰς δύναμιν * φΏλον γὰρ ἑχάστῃ πανηγύρει τὸ 
ἴδιον. Οὕτω γάµον μὲν ταῖς ἐπιθαλαμίοις ᾠδαῖς δε- 
ξιούμεθα * πένθει δὲ τὰ νενομισµένα τοῖς ἐπικηδ[ε]ίοις 
θρήνοις εἰσφέρομεν' Ev πράγματι σπουδαιολογούµεθα” 
bv εὐωχίαις λύομεν τῆς Ψυχῆς τὸ πεπυχνωµένον xal 
σύντονον * ἕχαστον δὲ χαιρὸν τηροῦμεν τῶν ἀλλοτρίων 
ἀνεπιθόλωτον. 


offerentes: suum enim et proprium cuique celebritati gratum et acceptum est. Jta nuptias quidem 
epithalamiis cantilenis celebramus; luctu vero funebribusque lamentationibus justa mortuis et inferias 
damus; in negotio serio loquimur; in conviviis contractionem et contentionem animi solvimus, unum- 
quodque tempus ab alienarum rerum confusione atque perturbatione integrum servamus. 


Natus igitur est Cliristus, velut ante paucos dies 
qui ante omnem naturam, tam sensilem quam spi- 
ritualem, natus est. Baptizatur hodie ab Joanne, 
ut sordidatum e£ contaminatum expurgaret, spiri- 
tumque superne adduceret, et hominem in c«elos 
exlolleret: ut lapsus erigeretur, et qui dejecerat, 
confunderetur et dehonestaretur. Ac ne admireris 
quod Deo res nostre tanto studio ae curz fuerunt, 
ut etiam ipse per sese hominis salutem przstaret 
ac reprzsentaret. Sollicitudine enim adbibita male- 
ficus nobis insidiatus est, eum cura item creatoris 
servamur. Atque ille quidem invidus οἱ nequam, 
cum peccalum adversus nos iniroduceret, dignum 
8uo consilio velamentum serpentem nactus est: 
jmpurus in similem sese inginuans, voluntate ac stu- 
dio terrenus et subterraneus reptili inhabitans. 
Christus vero, cum illius nequitiam et improbita- 


Ἐγεννήθη τοίνυν Χριστὸς, ὡς πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν, 
ὁ pb πάσης οὐσίας αἰσθητῆς τε χαὶ νοητῆς vsvvn- 
θείς. Βαπτίζεται σήμερον παρὰ Ἰωάννου, ἵνα ον 
ἑῤῥυπωμένον ἀποχαθάρῃ, Πνεῦμα δὲ ἄνωθεν ἀγάγῃ, 
xaX τὸν ἄνθρωπον εἰς οὐρανοὺς ἀνυψώσῃ * ἵνα ὁ πε- 
aiv διεγερθῇ, xat ὁ ῥίψας χαταισχυνθῇ. Kat μὴ Gav- 
µάσῃς, εἰ τοσοῦτον ἐγίνετο τῷ θεῷ τὸ χαθ᾽ ἡμᾶς πε- 
βισπούδαστον, ἵνα xaX αὐτουργήσῃ τοῦ ἀνθρώπου τὴν 
σωτηρίαν. Μετὰ µερίµνης γὰρ τῆς τοῦ χαχουργοῦν- 
τος ἐπεθουλεύθημεν, μετὰ φροντίδος δὲ τοῦ Δημιουρ- 
γοῦ σωξόμεθα. Καὶ ὁ μὲν μοχθηρὸς xai βάσχανος 
κατὰ τοῦ γένους ἡμῶν τὴν ἁμαρτίαν καινοτομῶν, 
ἄξιον τῆς ἑαυτοῦ γνώμης προχάλυµµα τὸν boi ἑσύ- 
ρετο, ὁ ἀχάθαρτος τῷ ὁμοίῳ ἐπεισελθὼν, ὁ γήϊτνος 
xai χθόνιος τὴν προαίρεσιν ἑνοιχήσας τῷ ἑρπετῷ. 
Χριστὸς δὲ ὁ τὴν ἐχείνου πονηρίαν ἐπανορθῶν, τέλειον 
ἀναλαμθάνει τὸν ἄνθρωπον, xal σώζει τὸν ἄνθρωπον, 


tem. corrigeret, hominem perfectum assumit, et p xat γίνεται πάντων ἡμῶν τύπος χαὶ χαραχτὴρ, iv 


servat hominem, et omnium nostri forma atque Π-- 
gura exsislit, ut uniuscujusque actionis primitias 
sanctificaret, et studium traditionis haud anibiguum 
servis relinqueret. Baptisma igitur peccatorum 
expiatio esL, remissio delictorum, renovationis et 
regenerationis eausa.  Regenerationem — autem 
intellige eam qua cogitatione cernitur, oculis 
non videtur. Non enim vere quemadmodum 
Hebreus ο Nicodemus dixit, atque vero 
crassius intellexerat, senem mulabimus in pue- 
rum; neque rugosum et canum in tenerum et 
juvenem transformabimus, aut ilerum hominem in 
uterum matris reducemus, sed compunctum notis 
peccatorum et malis moribus inveteratum gratia 


ἑχάστης πράξεως ἁγιάσῃ τὴν ἀπαρχὴν, xai τὸν ζη- 
λον τῆς παραδόσεως ἀναμφίδολον χαταλίπῃ τοῖς δού- 
λοις. Βάπτισμα τοϊνυν ἐστὶν ἁμαρτιῶν κάθαρσις, 
ἄφεσις πλημμεληµάτων, ἀνακαινισμοῦ xal ἀναγεννή- 
σεως αἰτία. ᾽Αναγέννησιν δὲ νόησον, ἐννοίᾳ θεωρον- 
pévnv, ὀφθαλμοῖς οὗ βλεπομένην. Ub γὰρ ὄντως 
χατὰ τὸν Ἑθραῖον Νικόδηµον, καὶ τὴν ἐχείνου πα- 
χντέραν διάνοιαν τὸν πρεσθύτην ἐναλλάξομεν εἰς παι- 
δίον ' οὔτε τὸν ῥυσὸν xal πεπολιωμένον εἰς ἆταλὸν 
xai νέον µετασχευάσομεν, ἂν πάλιν εἰς τὴν Υαστέρα 
τῆς μητρὸς τὸν ἄνθρωπον ἐἑπανάξομεν * ἀλλὰ τὸν χατ- 
εστιγμένον ταῖς ἁμαρτίαις, χαὶ χαχοῖς ἐπιτηδεύμα» 
ctv ἑμπαλαιωθέντα χάριτι βασιλικῇ ἐπανάγομεν εἷς 
τὸ τοῦ βρέφους ἀνεύθυνον. Ὡς γὰρ τὸ εὐθύτοχον.παι- 


τοι 


IN BAPTISMUM CHRISTI. 


δίον ἐλεόθερόν ἐστιν ἐγχλημάτων xol τιμµωριῶν, A regia eo redigimus, ut innocens sit sicuti infans. 


οὕτως καὶ ὁ τῆς ἀναγεννήσεως malc οὐχ Éyst περὶ τίνος 
ἀπολογήσεται, βασιλιχῇ δωρεᾷ τῶν εὐθυνῶν ἀφεθείς. 

ύτην δὲ τὴν εὐεργεσίαν οὐ τὸ ὕδωρ χαρίζεται (Tv 
Y , πάσης τῆς κτίσεως ὑψηλότερον), ἀλλὰ Θεοῦ 
πρὀσταγµα., καὶ ἡ τοῦ Πνεύματος ἐπιφοίτησις, pu- 
στιχῶς ἑρχομένη πρὸς τὴν ἡμετέραν ἐλευθερίαν. 
Ὕδωρ δὲ ὑπηρετεῖ πρὸς ἔνδειξιν τῇς χαθάρσεως. 
Ἐπειδὴ γὰρ εἰώθαμεν ῥύπῳ χαὶ βορθόρῳ τὸ σῶμα 
χαθυθρισθὲν ὕδατι νίπτοντες χκαθαρὸν ἀποφαίνειν, 
διὰ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆς μυστιχῆς πράξεως αὐτὸ προσ- 
λαμθάνοµεν, τῷ αἰσθητῷ πράγματι τὴν ἀσώματον 
δηλοῦντες λαμπρότητα. Μᾶλλον δὲ, εἰ δοχεῖ, χαὶ λε- 
ατότερον προσχαρτερῄσωµεν τῇ περὶ τοῦ λουτροῦ 
ζητήσει , οἷον kx πηγῆς τινος ἀρξάμενοι τοῦ Γραφι- 


Ut enim modo natus puellus a criminibus el poenis 
liber est, ita etiam regenerationis puer non habet , 
cujus nomine causam dicat, ul qui regio dono 
cause dictioni exemptus, et a rationibus vitz 
reddendis liberatus sit. Hoc autem beneficium non 
aqua largitur (esset enim omni creatura sublimior) 
sed Dei preceptum et Spiritus, qui mystice ad 
nostram libertatem "venit, accessus. Áqua vero 
subservit ad osténdendam purgationem. Quoniam 
enim sordibus et ecno fedatum corpus aqua la- 
vantes purum reddere solemus, propterea etiam in 
mystica actione eam adhibemus, re sub seusum 
cadenti incorporeum splendorem signiticantes. Imo 
vero, si videtur, etiam subtilius explicando perse- 


xou vapavYO gacoc* Εάν µή τις ΥΕΥΥηθῇ, φησὶν, ἐξ β veremus in quzstione lavacri, tanquam a fonte 


ὕδατος καὶ Πγεύματος, οὐ δύναται εἰσε.ἰθεῖν εἰς 
τὴν βασιΛείαν τοῦ θεοῦ. Διὰ τί τὰ δύο, xat οὐχὶ 
μόνον τὸ Πνεῦμα αὕταρχες ἑνομίσθη πρὸς τὴν συμπλἠ- 
ρωσιν τοῦ βαπτίσματος ; Σύνθετος ὁ ἄνθρωπος, xat οὐχ 
ἁπλοῦς, ὡς ἀχριθῶς ἐπιστάμεθα * xal διὰ τοῦτο τῷ 
διπλῷ xai συνεζευγμένῳ τὰ συγγενή xat ὅμοια φάρ- 
µαχα πρὺς θεραπείαν ἀπεχληρώθη * σώματι μὲν τῷ 
φαινομένῳ, ὕδωρ τὸ αἰσθητόν' ψυχῄ δὲ τῇ ἁοράτῳ, 
Πνευμα τὸ ἀφανὲς, πίστει χαλούµενον, ἁῤῥήτως πα- 
ῥαγινόμενον. Τὸ γὰρ Πγεῦμα, ὅπου θέλει, avsi* 
καὶ τὴν φωνὴν αὐτοῦ ἀχούεις ' ἀ 11 οὐχ οἶδας 
χόθεν ἔρχεται, xal zov ὑπάγει. Εὐλογεῖ τὸ σῶμα 
«b βαπτιζόµενον, xai τὸ ὕδωρ τὸ βαπτίζον. Διὸ μὴ 
χαταφρονἠσῃς τοῦ θείου λουτροῦ, μηδὲ ὡς χοινὺν 


quodam initium praecepti Scripture facientes. Nisi 
quis, inquit, natus fuerit ez aqua et Spiritu, non 
potest intrare in regnum Dei*. Quare bina ila, et 
non solus Spiritus suíficiens existimatus est ad 
completionem -baptismatis ? Compositus est homo 
et non simplex, ut certo scimus. Atque ideirco 
dupliti conjunctoque cognata similiaque medica- 
menta ad curationem destinata atque attributa 


. Sunt : corpuri quidem, quod apparet; aqua, quse 


sub sensum cadit; animz vero, qua visum effugit, 
Spiritus, qui non apparet, qui fide vocatur, qui 
ineffabiliter accedit. Spiritus, enim, ubi vuli, spi- 
ral, et vocem ejus audis, sed nescis unde veniat, el 
quo vadat *: corpus quod baptizatur, et aquam quae 


αὐτὸ ἐξευτελίσῃς, διὰ τὴν χρῆσιν τοῦ ὕδατος. Τὸ γὰρ C baptizat, benedicit. Quare ne contemnas divinum 


ἐνεργοῦν μέγα, καὶ ἀπ᾿ ixslvou θαυμαστὰ γίνεται τὰ 
φελούμενα. Ἐπεὶ χαὶ τὸ θυσιαστήριον τοῦτο τὸ ἅγιον, 
ᾧ παρεστήχαμεν, λίθος ἑστὶ κατὰ τὴν φύσιν χοινὸς, 
οὐδὲν διαφέρων τῶν ἄλλων πλαχῶν, αἳ τοὺς τοίχους 
ἡμῶν οἰχοδομοῦσι, xai καλλωπίζουσι τὰ ἑδάφη. 
Ἐπειδὴ δὲ καθιερώθη τῇ τοῦ Θεοῦ θεραπεία, xoi 
αν εὑλογίαν ἑδέξατο, ὅστι τράπεζα ἁγία, θυσιαστή- 
ριον ἄχραντον, οὐχέτι παρὰ πάντων Φηλαφώμενον, 
ἀλλὰ µόνον τῶν ἱερέων, xal τούτων εὐλαδουμένων. 
'O ἅρτος πάλιν ἄρτος East τέως χοινός * ἀλλ ὅταν αὐ- 
ὃν τὸ µνυστήριον ἱερουργήσῃ, σῶμα Χριστοῦ λέγεταί 
τε xal γίνεται. Οὕτως τὸ μυστικὸν ἔλαιον, obtu ὁ 
οἶνος * ὀλίγου τινὸς ἄξια ὄντα πρὸ τῆς εὐλογίας, μετὰ 
τὸν ἁγιασμὸν τὸν τοῦ Πνεύματος, ἑχάτερον αὐτῶν 
ἐνεργεῖ διαφόρως. 


lavacrum, neque id tanquam commune propter 
usum aque parvi facias, et levi momento ducas. 
Nam id, quod operatur, magnum est, et ab ilo 
mirabiles exsistunt effectus. Nam et altare hoc 
sanctum, cui assistimus, lapis est natura commu- 
nis, nihil differens ab aliis crustis lapideis, ex qui- 
bus parietes nostri exstruuntur, et pavimenta 
exoruantur. Sed quoniam Dei cultui consecratum 
atque dedicatum est, ac benedictionem accepit, 
mensa sancia, altare immaculatum est, quod non 
amplius ab omnibus, sed a solis sacerdotibus iis- 
que venerantibus contrectatur. Panis item, panis 
est initio communis*, sed ubi eum mysterium δᾶ- 
crificaverit, corpus Christi flt et dicitur. Sie my- 


: Dsticum oleum, sic vinum, cum sint res exigui 


pretii ante benedictionem, post sanctificationem, quz a Spiritu procedit, utrumque eorum excel- 


lenter eperatur. 

'H αὑτὴ δὲ τοῦ λόγου δύναμις, xal τὸν ἱερέα ποιεῖ 
σεμνὸν xal τίµιον, τῇ χαινότητι τῆς εὐλογίας τῆς 
πρὸς τοὺς πολλοὺς χοινότητος χωριζόμενον. Χθὲς γὰρ 
xii πρώην εἷς ὑπάρχων τῶν πολλῶν xal τοῦ δήµου, 
ἀθρόον ἀποδείχνυται χαθηγεμὼν, πρόεδρος, διδά- 
6χαλος εὐσεθείας, μυστηρίων λανθανόντων µυσταγω- 
Yóz xai ταῦτα ποιεῖ, μηδὲν τοῦ σώματος f) τῆς µορ- 
φῆς ἀμειφθείς ἀλλ ὑπάρχων xatk τὸ φαινόμενον 
ἐχεῖνος ὃς ἣν, ἀοράτῳ τινὶ δυνάµει καὶ χάριτι τὴν 


5 Joan. i, 5. * ibid. 8. 


Eadem item verbi vis etiam sacerdotem augu- 
stum et honorandum facit, novitate benedictionis 
a communitate vulgi segregatum..Cum enim heri 
ac tempore superiori unus e multitudine ac plebe 
esset, repente redditur preceptor, praeses, doctor 
pietatis, mysteriorum latentium przsul : eaque 
contingunt ei, cum nihil vel corpore, vel forma 
mulatus, sed quod ad speciem externam attinet, 
jlle sit, qui erat, invisibili quadam vi ac gratia, 


, CGREGORIL NYSSENI 


δι 


invisibilem animem in molius transformátam ge- A ἀόρατον φυχὴν μεταμορφωθεὶς πρὺς τὸ βέλτων. Kal 


rens. Átque ita ad multas res animum advertens, 
*€ontemnenda quidem videbis ea, que apparent, 
magna vero, quse ab ilis efficiuntur : ac maxime 
cum ex veteri historia cognate atque .similia ejue, 
de quo qusritur, argumenti exempla collegeris. 
Virga Moysie, vinga:erat e nuce seu eorylo.'Etenim 
quid aliud atque -lignum commune, quod a .cujus- 
que manu cseditur et portatur, οἱ cencinnatur ad- 
optaturque ad id quod visum fuerit, et igni;aad arbi- 
trium traditur. Ubi autem Deus voluit per illam 
efficere sublimia illa, quseque nulla vi dicendi ex. 
primi poseunL,. miracula, amutabatur lignum in 
serpentem *. Et item alibi pereutiens aquas, alias 
quidem in sanguinem aquam. redigebat*. : ;alias 
ero ranarum fetum infinitum :edebat ac .produee- 
bat' : et rureus mare seindebat,.quod usque ad 
imum fundum diducebatur, et non .confluebat 5. 
Similiter unius prophete indumentum , quod .enat 
ex pelle caprina, Elisz;um per .totum .tesrarum 
orbem fama celebratum effecit. Lignum autem 
crucis omnibus hominibus salutare est, cum sil 
pars, ut audio, arboris vilis, contemptiorisque 
quam alie multe sint. Et frutex, rubi Moysi 
divinas apparitiones ostendit *. Item Eliszi re- 
liquie mortuum excitaverunt !'*; et lutum ca- 
cum ex uiero matris natum illuminavit. Atque 
hec omnia cum materie sint inanimate atque 
sensus expertes, posteaquam vim Dei accepissent, 
magnis miraculis media intercesserunt, Ac simili 
consequentia ralionum , eliam aqua, cum .nihil 
aliud sit quam aqua, superna gratia benedicente 
ei, in eam quae mente percipitur, hominem .reno- 
vat regenerationeui, Quod si quis mihi rursus du- 
Litando et ambigendo negotium exhibeat, conti- 
nenter iuterrogaus et sciscitans, qua ratione aqua, 
ea qua per illam peragitur, initiatione regeneret, 
dieanr optimo jure ad eum : Ostende mihi modum 
nativitatis, quz fit secundum carnem ; et ego tibi 
vim regeneralionis, qua secundum animam fit, 
exponam. Dices foriasse quasi quamdam rationem 
reddens : Semen causa hominis effectrix est. Au- 
di igitur contra.a nobis, quod aqua quz benedi- 
citur, purgat et illuminat hominem. Quod si mihi 


οὕτως ἐπὶ πολλὰ πῶν πραγμάτων φέρων «by νοῦν, 
εὐχαταφρόνητα μὲν ὄψει ck φαινόμενα, μεγάλα δὲ 
ET ἑχείνων ταλούµενα * xal µάλιστα, ὅταν Ex τῖς 
παλαιᾶς ἱστορίας ἀναλέῆῃ τὰ συγγενῃ τοῦ ζητουμέ- 
vou xai ὅμοια. Τοῦ Μωῦσέως fj (ῥάδδος ἣν xaputvr. 
Moi τί γὰρ ἄλλο, $ ξύλον χοινὸν, ὃ πᾶσα χεὶρ χόπτει 
καὶ φέρει., ῥυθμίζει τε πρὸς «o δοχοῦν, xat τῷ πυρ) 
«κας ἐξονσίαν δίδωσω; Ἠνίχα δὲ ὁ θΘεὺς Ἰθέλησεν 
«ἐπιτελέσαι δι ἐχείνης τὰ ὑφηλά xal τοῦ λόγου χρείτ- 
πονα θαύματα, μετεδάλλετο τὸ ξύλον εἰς Soi. Καὶ 
πάλιν ἑτέρωθι τύπτων τὰ ὕδατα, ποτὲ μὲν αἷμα τὸ 
ὕδωρ ἐποίει, πατὲ δὲ βατράχων γονὴν ἀνέθλυζεν 
ἄπειρον. Καὶ πάλιν τὴν θάλατταν ἔτεμνε µέχρι βυ- 
Ov δωκχοπτοαµένην xal μὴ συῤῥέουσαν. Ὁμοίως 


B ἑνὰς τῶν πραφητῶν .ρηλωτὴ, αἰτὸς οὖσα δόρµα, λό- 


γον τῆς οἰκουμένης τὸν Ἑλισσαῖον .εἱργάσατο. Τὸ δὲ 
τοῦ αταυροῦ ζύλαν, πᾶσιν ἀνθρώποις ὁστὶ σωτῄριον, 
µέρος ὃν, tüc ἀχούω, εὐχαταφρονήτου φυτοῦ, xat τῶν 
πολλῶν ἁπιμοτέρου. Καὶ θάµμνας βάτου vip Μωῦσεϊ τὰ 
θεοφάνεια ἔδειξε “καὶ τοῦ Ἑλισααίου τἁλείφανα vexpbv 
ἀνέστησε' xol πηλὸς τὸν τυφλὸν τὸν ἐκ κοιλίας ἐφώ- 
τιαε. Καὶ ταῦτα πάννα Όλαι τυγχάνοντα ἄφψυχοι xal 
ἀναίσθητοι xol; µεγάλοις θαύμασιν ἁμεσίτενσαν, τὲν 
τοῦ θεοῦ δεξάµενα δύναμιν. Κατὰ ob τὴν ἁμοίαν ἆἀχο- 
«λουθίαν τῶν λοχισμῶν, καὶ τὸ ὕδωρ οὐδὲν ἄλλο τυγχά- 
vov  ὕδωρ, ἀνάκαινίζει τὸν ἄνθρωπον εἰς τὴ» υοητὴν 
ἀναγέννῆσιν, τῆς ἄνωθεν χάριτος εὐλογούσης αὐτό. 
"Εὰν δέ.µοι πάλιν διστάζων τις καὶ ἀμφιθάλλων τπρά- 
γµατα παρέχῃ, συνεχῶς .ἐρωτνῶν «καὶ διαπυνθανόµε- 
νος, πῶς ὕδωρ ἀναγεννᾷ καὶ d) ἐπ' Σχείνῳ τελουμένη 
µυσταγωχία, «λέξω πρὺς αὐτὸν δικαιότατα ^ Στησόν 
μοι {ὸν τρόπαν τῆς γεννήσεως τῆς κατὰ σάρχα * χἀγώ 
σοι διηγήσοµαι τῆς χατὰ φυχὴν παλιγγενεσίας τὴν 
δύναμιν. Ἔρεῖς τυχὸν, ug τινα λόγον ἀποδιδούς' 
Σπέρµατας αἰτία ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον. Αἀτάχουε τοί- 
νυν xal παρ ἡμῶν, ὡς ὕδωρ εὐλογούμενον καθαἰρε: 
καὶ φωτίζει τὸν ἄνθρωπον. Αν δέ µοι πάλιν ἀνθ- 
υποκρούσῃς τὸ, πῶς., ἀντιθοῄσομαί σθι σφοδρόταρον’ 
πῶς fj ὑγρὰ καὶ ἄμορφος οὐσία, ἄνθρωπος γίνεται; 
Καὶ κατὰ πάσης τῆς χτίσεως οὕτως ὁ λόγος προθαί- 
νων ἐφ᾽ ἑχάστφ πράγματι γυμνασθήσεται' πῶς οὗ- 
ρανός; πῶς γῇ ; πῶς θάλασσα ; πῶς τὰ καθέχαστον; 
Πανταχοῦ γὰρ ὁ λαγισμὸς τῶν ἀνθρώπων ἀπορῶν 


rursus contra subjicias, quomodo? Clamabo eon- D «ph; τὴν εὕρεσιν, πρὸς ταύτην καταφεύγει τὴν συλ- 


tra te vehementius, quomodo humida atque informis 
natura homo fiL? Atque de omni creatura ita ora- 
tio progrediens, in unaquaque re exercebitur, qui 
ccelum ? qui terra?qui mare? qui res singulares? 
Ubique enim ratio hominum ad inventionem per- 
plexa hzsitans ad hanc syllabam confugit, sicuti 
ad sellam, qui ingredi et ambulare non possunt. Et 
ut rem paucis absolvam, ubique diviua vis et effi- 
cacitas incomprehensibilis est, nullaque vel ratione, 
vel arte ex plorari potest, creans quidem atque pro- 
ducens facile quzcunque vult, subtilem vero co- 
gnilionem efficienti: nos celans. Quare etiam bea 


λαθὴν, ὡς πρὸς καθέδραν ol τῷ βαδίζειν ἄδυνατοι. 
Καὶ ἵνα αυνελὼν εἴπω, πανταχοῦ ἡ τοῦ Θεοῦ δύναμις 
καὶ ἑνέργεια ἀχατάληπτός ἐστι xal ἀτεχνολόγητος * 
ὑφιστῶσα μὲν εὐχόλως ἅπερ ἂν ἐθέλῃ, τὴν δὸ λε- 
πτομερῃ γνῶσιν τῆς ἐνεργείας ἡμῖν ἀποχρύψασα. Ad 
χαλ ὁ µαχάριος Δαθὶδ, ἐπιστήσας ποτὲ τὸν νουν τῇ 
µεγαλοπρεπείᾳ τῆς κτίσεως, xat θαύματος ἀἁπόρου 
πληρωθεὶς τὴν φυχῆν, ἐχεῖνο τὸ παρὰ πάντων ἀδό- 
µενον ἀπεφθέγξατο' Ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου. 
Βύριε ! πάντα ἐν σορἰᾳ ἐποίησας. Τὴν μὲν yàp 
σηφίαν ἐνενόησε" τὴν δὲ τάχνην τῆς σοφίας οὔχ 
εὗρεν. 


tus David cum aliquando animum et mentem adhibuisse ad magnillcentiam creature, animique per- 


5 Exod. iv, 2 sqq. 
1? JV Reg. xii, 91. 


* Bxod, vn, 11. ὗ Exod. vii, 6. 


6 Exod. xiv, 20 sqq. — ? Exod. mi, 2 sqq. 


585 


plexitate ob inscrotabilia miracula repletus esset, 
Quamia magnificentia períecta sunt opera tua, Domine ! omnia cum sapienjia [ecisti **. 


pronuntiavit : 


IN BAPTISMUM CHRBISTI, 


. 9M 
illud quod ab omnibus canitur notobile dictum 


Nam sapientiam quidem aninio concepit, artem vero sapientis non invenit. 
Καταλιπόντες τοίνυν τὸ ὁπὲρ δύναμίν ἀνθρωπιχὴν Α — Omittontes igitur inquirere atque s&crulari ea 


πολυπρὰγμονεῖν, ὀχεῖνο μᾶλλον ζητήσωμεν, ὃ καὶ 
μεριχὴν ῥποφαίνει κατάληψιν’ Tivoc ἕνεχεν δι’ ὕδατος 
ἡ χάθαρσις; καὶ πρὺς ποίαν χρείαν al τροῖς χατα- 
δύσεις παραλαμθάνονται; "O τοίνυν καὶ οἱ Πατέρες 
ἐδίδαξαν, xal ὁ ἡμέτερος νοῦς συντιθέµενος χατεδό- 
ξατο, τοῦτο τυγχάνει’ Τέσσαρα στοιχεῖα γνωρίζομεν, 
&9' ὧν ὁ χόσµος ἔχει τὴν σὐστασιν, γνώριµα πᾶσι, 
xàv σνωπηθῇ τὰ ὀνόματα. Ei δὲ προσηχε, διὰ τοὺς 
ἁπλουστέρους, xai τὰς προσηγορἰας εἰπεῖν. πῦρ καὶ 
ἀἡρ, ΥΠ xaX ὕδωρ. Ὁ τοίνυν θεὺς ἡμῶν xat Σωτὴρ, 
την ὑπὲρ ἡμῶν οἰκονομίαν πληρῶν, τὸ τέταρτον τού- 
των ὑπῃλθε τὴν γῆν, ἵν ἐχεῖθεν τὴν ξωὴν ἀνατείλῃ. 

Ἡμεῖς δὲ τὸ βάπτισμα παραλαμόάνοντες, εἰς µίµη- 
«v τοῦ Κυρίου καὶ διδασχάλου xal καθηγεµόνος ἡμῶν, 
εἰς γην μὲν οὗ θαπτόµεθα (αὕτη γὰρ τοῦ νεχρωθέντος 
παντελῶς σώματος γίνεται σχέπη, τὴν ἀσθένειαν καὶ 
φθορὰν τῆς φύσεως ἡμῶν περιστέλλουσα) , ἐπὶ δὲ τὸ 
συγγενὲς τῆς Υῆς στοιχεξον,τὸ ὕδωρ,ἑρχόμενοι, ἐκείνῳ 
ἑαντοὺς ὀγχρύπτομεν, ὡς ὁ Σωτὴρ τῇ Υῇ ' καὶ τρίτον 
σοῦτο ποιῄσαντες, τὴν τριηµερον ἑαυτοῖς τῆς àva- 
στάσεως χάριν ἐξεικονίζομον' xal ταῦτα ποτοῦμεν οὐ 
σιωπῇῃ παραλαμδάνοντες τὸ µυστήριον, ἀλλὰ τῶν 
τριῶν ἁγίων ὑποστάσεων ἐπιλεγομένων ἡμῖν, εἰς ἃς 
ἐπιστεύσαμεν, ἐφ᾽ alc καὶ ἑλπίζομεν, ἐξ ὧν ἡμῖν 
xai τὸ νῦν εἶναι, καὶ τὸ πάλιν ἔσεσθαι περιγίνεται. 
Táya δυσχεραίνεις ὁ πρὸς τὴν δόξαν τοῦ Πνεύματος 
τολμηρῶς μαχόμενος, καὶ ζηλοτυπεῖς τὸν Παράκλη- 
τον τοῦ αεθάασµατος, ᾧ παρὰ τῶν εὐσεόῶν σέδεται. 
Καταλιπὼν δὲ ἐμοὶ συµπλέχεσθαι, ἀντίστηθι ταῖς τοῦ 
Κυρίου φωναῖς, εἰ δύνασαι, al τὴν ἐπίχλησιν τοῦ βα- 
πτίαματος τοῖς ἀνβρώποις ἐνομοθέτησαν. Τί δέ φησι 
τὸ τοῦ Δεσπύτου παράγγελµα; Βαπτίζοντες αὐτοὺς 
&lc τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ χλοῦ καὶ τοῦ 
ἁτίου Πνεύματος. Πῶς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός: 
Ἐπειδὴ ἀρχὴ τῶν πάντων. Βῶς εἰς τὸν Ylóv; ἐπειδὴ 
δημιουργὸς τῆς κτίσεως. Πῶς εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅχιον» Ἐπειδὴ τελειωτιχὸν τῶν πάντων. Ὑ ποχύπτο- 
μεν οὖν τῷ Πατρὶ, ἵνα ἁγιασθῶμεν' ὑποχύπτομεν 
καὶ Yl, ἵνα αὐτὸ τοῦτο γένηται ' ὑποχύπτομεν xal 
ἁγίῳ Πνεύματι, ἵνα τοῦτο γενώµεθα ὅπερ ἐστὶ xal 
λέγεται. Οὐκ ἔστι τοῦ ἁγιασδμοῦ διαφορὰ, ὡς πλέον 
του Πατρὸς ἁγιάδοντος, ἔλαττον δὲ τοῦ Υἱοῦ, ἥττον 
δὲ tov δύο τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ac τί οὖν τὰς τρεῖς 


que vires superant humanas, illud polius quxra- 
188, quod etiam particularem ostendi cempre- 
hensionem, eujus rei gratia per aquam purgatio 
fiat ? et cur terne immersiones adhibeantur ? Quod 


igitur et Patres docuerunt, ef nostra mens  assen- 


sum prebens accepit, hoc est : Quatuor elementa 
nota habemus, ex quibus mundus conelifutus esl ; 


' quo etiam si nemina silentio prztereantur , omni- 


bus nota sunt. Quod si propter simpliciores etiam 
nomina (eorum ) edere ad rem pertinet : ignis 
(est) et aer, terra et. aqua, Cum igitur Deus e£ 
servator nester pro nobis susceptam adiminislra- 
tionem .impleret , unum ex bis quatuor, terram 
(scilicet) subiit, ut illinc vitam excitaret. Nos 
vero baptisma assumentes ad imitationem Domini 
et doctoris et praeceptoris nostri ; in terra quidem 
non sepelimur ( hec enim ipnürmitatem et eorru- 
ptonem  naturs noswze cooperiens morte penitus 
perempti corporis tegumentum exsistit ), eed ad 
terre cognatum elementum aquam venientes , in 
jlla, sicuti Servator in terra , nos abscondimus , 
idque eum ter simul fecimus , triduo peractam 
nobis resurrectionis gratiam effingimus , eaque fa- 
cimue, nom silentio mysterium assumemtes, sed 
trium sanctarum hypostaseon, in quas credidimus, 
in quas etiam speramus, ex quibus nobis .centin- 
git, ut et nunc simus, et rursus futuri simus , no- 
minibus super nos pronuntiatis. Forsitan offen- 
deris, qui adversus gloriam Spiritus confidenter 
pugnas, et invides Paracleto venerajfionem, qua pii 
eum venerantur. Sed omilte mecum eoníligere, et 
oppone te, si potes, Domini vocibus, quse invoca» 
tionem et cognominationem baptismatis hominibus 
insütueront'*. Et qua sunt verba Dominici pre- 
cepti !* Daptizantes eos in nomen Patris et. Filii et 
Spirilus suncti. (Quomodo in. nomen Patris ? quia 
principium est omnium rerum. Qua ratione in ΕΙ» 
lium? quoniam conditor ereajure est. Quomodo 
in Spiritum sanctum ? quia vim omnia absoluta 
reddendi hsbet. Subrmittimus jgitur nos Patri, uj 
sanctificemur ; submittimus item nos Filio, ut boe 
ipsum fiat ; submittimus nos Spiritui quoque 880” 
cto, ut. id efficiamur , quod (iHe) est ac dicitur, 


ὑποστάσεις κατακερµατίζεις elc διαφόρους φύσεις, [) Non est differentia sánctificatiónig, quasi Patre 


καὶ τρεῖς ἑργάζῃ Θεοὺς ἀνομοίους ἀλλήλων, μίαν 
παρὰ πάντων xai τὴν αὐτὴν χάριν δεχόμενος ; 


amplius, Filio minus, δὲ minus quam uterque Spi- 
titu sancto sanctificante. Cur igitur trinas illas by- 


postoees concidis ac dividis in diversas naturae , ac tres eflcis Deos inter se dissimiles, cum mnam 


et eamdem ab omnibus etiam gratiam accipias ? 

Ἐπειδὴ δὲ τὰ ὑποδείγματα ἐμψυχότερον &st πρὸς 
τοὺς ἀχούοντας τὸν λόγον ἑργάζεται, εἰκόνι βούλομαι 
παιδεῦσαι τῶν βλασφημούντων τὴν γνώμην, ix τῶν 
Υηΐνων xal ταπεινῶν σαφηνίζων τὰ μεγάλα, χα) xaz' 
αἴσ]ησιν μὴ βλεπόµενα. El γάρ σοι συνἐθη συμφορὰν 


11 Psal, cui, 24... !* Matth, xxvii, 19, 
PaxrBoL, Ga. XLVI, 


Quohíam autem similitudines semper oratienem 
apud auditores magis vividam reddunt - simulacro 
volo maledicentium mentem erudire, per terrena 
atque humilia, magna, quique sensu nom cere 
nuntsr, declarans. Nam set ejusmodi Gbi calami. 


581. 


5. GREGORII! NYSSENI 


tas accidisset, ut captivus esses apud hostes ; ser- A αἰχμαλωσίας ὑπομείναντι εἶναι παρὰ τοῖς πολεμίοις" 


vus autem et afflictus cum gemitu antiquam li- 
bertatem , quam babuisses , desiderares ; atque 
repente noti et cives tres, qui in regionem tuorum 
dominorum ac tyrannorum advenissent, ex zquis 
partibus dato pretio, quo redimereris , sumptuque 
'pecuniario zqualiter inter se diviso , liberassent 
te ab urgente necessitate : an non hoc beneficium 
consecutus , similiter illos tres pro benefactori- 
bus haberes, et pretii quo redemptus esses com- 
pensationem ex quis partibus tribueres : cum et 
studium pro te commune , sumptusque communis 
fuisset, si modo justus beneficii zestimator esses? 
Atque hzc quidem quatenus per exempla rem de- 
monstrare conveniebat : non enim nunc nobis 


δουλεύειν δὲ xal ταλαιπωρεῖσθαι, xai στένειν τὴν 
παλαιὰν ἐλευθερίαν ἣν εἶχες ' ἀθρόον δὲ τρεῖς γνώρι- 
μοι καὶ πολῖται ἓν τῇ χώρᾳ τῶν σῶν δεφποτῶν xal 
τυράννων γενόµενοι ἠλευθέρωσάν σε τῆς ἐπιχειμένης 
ἀνάγχης, λύτρα δόντες ἐξίσης , xat τὴν δἀὰπάνην τῶν 
χρημάτων ἐξ ἰἱσομοιρίας πρὸς ἑαυτοὺς διελόµενοι 
ρα τῆς χάριτος ἐχείνης τυχὼν, οὐχ ἂν ὁμοίως τοὺς 
τρεῖς ὡς εὐεργέτας ἑώρας, καὶ τῶν λύτρων τὴν ἆμοι- 
6ὴν ἐξ ἰσομοιρίας εἰσέφερες, χοινῆς ὑπὲρ co) xal 


«τῆς σπουδής xal τῆς δαπάνης γΥεγενηµένης, ἄν περ 


δίχαιος ὑπάρχῃς τῆς εὑεργεσίας κριτής; Καὶ ταῦτα 
μὲν ὅσον kv. ὑποδείγμασιν' οὐ γὰρ νῦν ἡμῖν σχοπὸς 
τὸν τῆς πίστεως ἀπευθύνειν λόγον. Πρὸς δὲ τὸν ἓν- 
εστῶτα χαιρὸν xal τὴν προχειµένην ὑπόθεσιν &va- 


propositum est, rectis fidei tradere rationem. Sed B δράµωμµεν. Εὐρίσχω γὰρ ὅτι τὴν τοῦ βαπτίσματος 


ad presens tempus ac propositum argumentum 
recurramus. Nam invenio, quod non solum post 
crucem, Evangelia gratiam baptismatis przdica- 
verunt , sed et ante incarnationem Domini ubique 
vetus Scriptura regenerationis nostre imaginem 
prefiguravit : non aperte et evidenter formam os- 
tendens , sed enigmatibus et involucris humani- 
tatem Dei premonstrans. Et ut agnus ante prae- 
dicabatur, et crux prophetabatur, ita etiam bapti- 
sma , et verbis et re ipsa indibabatur. At rediga- 
mus honestarum rerum studiosis in memoriam 
figuras ; exigit enim tempus feriarum ( eam) tan- 
quam necessariam commemorationem. Ágar an- 
cilla Abrahami 3, cujus etiam Paulus ad Galatas 
verba faciens, allegoricam mentionem facit !», 
domo domini sui propter iram Sarre ablegata 
( molesta enim legitimis uxoribus res est, propter 
dominum suspecta ancilla ), deserta ac destituta 
ferebatur ad terram desertam, lactantem secum ha- 
bens pueruin Ismaelem '*. Cum autem redacta esset 
ad inopiam rerum necessariarum, ipsaque prope 
mortem, et anto eam adeo puer venisset (quam enim 
in utre aquam habuerat , consumpta erat: quoniam 
ne fleri quidem poterat, ut Synagoga, quz olim in 
figuris perennis fontis versabatur, sufficientiam 
vit:à haberet ), angelus in insperato apparet, et os- 
tendit ei iputeum aquz viventis: atque inde cum 
bausisset , servat lsmaelem. Vide igitur figuram 
mysticam , quemadmodum statim ab initio per 
aquam viventem, quz non prius esset, sed per an- 
gelum dono data esset, pereunti salus contigerit. 
ltem posteriori tempore nuptiis conjungi oporte- 
bat '1saacum 5, propter quem etiam Ismael una 
cum matre paterna sede pulsus erat. Missus autem 
servus Abrahami pronubus et nuptiarum concilia- 
tor, ut. domino suo sponsam adduceret, invenit 
Rebececam ad puteum : ac πυρ, qua Christi 
genus effectur:e erant, ad aquam initium ac pri- 
mam pactionem conventionemque habuerunt. Quin 
etiam ipse quoque Isaac cum gregibus prefectus 
esset, in omnibus locis solitudinis, puteos fodie- 


5 Gen. xvi, 15. !* Galat. iv, 22 sqq. !* Gen. xxi, 9 sqq. 


χάριν οὐ µόνον τὰ μετὰ τὸν σταυρὺν ἐχήρυξεν Εὐαγ- 
γέλια, ἀλλὰ καὶ πρὸ τῆς ἑνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου 
πανταχοῦ 1j Ηαλαιὰ Γραφὴ τῆς παλιγγενεσίας ἡμῶν 
προετύπωσε τὴν εἰχόνα . οὐ τηλανγῶς τὴν μορφὴν 
ἐμφανίζουσα, αἰνίγμασι δὲ τοῦ θεοῦ τὴν φιλανθρω- 
πίαν προὔὐποφαίνουσα. Καὶ ὡς ὁ ἁμνὸς προεχηρύττετο 
xai ὁ σταυρὸς προεφητεύετο’ οὕτω xal τὸ βάπτισμα 
πρακτικῶς καὶ λογικῶς ἐμηνύετο. ᾽Αναμνήσωμεν δὲ 
τοὺς φιλοχάλους τῶν τύπων’ ἁπαιτεῖ γὰρ ὁ τῆς ἑορτῆς 
καιρὸς ὡς ἀναγχαίαν τὴν μνήμην. Ἡ ΄Αγαρ ἡ παι- 
δίσχη τοῦ ᾿Αθρὰμ, ἣν xaX Παῦλος ἀλληγορεῖ πρὸς 
Γαλάτας διαλεγόµενος, ἐχπεμφθεῖσα τῆς οἰχίας τοῦ 
χυρίου, διὰ τὴν ὀργὴν τῆς Σάῤῥας ( χαλεπὸν γὰρ ταῖς 


ab € νοµίμοις γυναιξὶν ὑποπτενυομένη δούλη πρὸς τὸν δε- 


σπότην ) ἔρημος ἐφέρετο πρὸς ἔρημον γῆν, ὑπομάζιον 
ἔχουσα βρέφος τὸν ἹἸσμαήλ. Ἐπειδὴ δὲ ἐν &mopíq 
τῶν ἀναγχαίων γέγχονεν, αὐτὴ τε ἐγγὺς Ίλθε θανάτου, 
καὶ πρό γε αὐτῆς τὸ παιδίον (τὸ γὰρ ὃν ἓν τῷ àcxip 
ὕδωρ ἐδαπανήθη ' ἐπεὶ μηδὲ οἷόν τε τὴν Συναγωγὴν 
αὐτάρχειαν ἔχειν ζωῆς, τὴν τέως ἐν τοῖς τύποις διά - 
Ύουσαν τῆς ἀεννάου πηγΏς) ' ἄγγελος Ex τοῦ παρα- 
δόξου φαίνεται, xal δείχνυσιν αὑτῇ φρέαρ ὕδατος 
ζῶντος. χἀχεῖθεν ἀρυσαμένη, σώζει τὸν ἹἸσμαίλ. 
"Opa τοίνυν τύπον μυστιχόν ' ὅπως εὐθὺς ἐξ ἀρχτς 
6) ὕδατος ζῶντος τῷ ἀπολλυμένῳ fj σωτηρία, οὐ 
πρότερον ὄντος, ἀλλὰ δι’ ἀγγέλου κατὰ χάριν δοθέν- 
τος. Ἀρόνοις δὲ ὕστερον πάλιν γάµοις ἔδει χαταζευ- 
χθῆναι τὸν Ἰσαὰχ, δι ὃν καὶ ὁ Ἰσμαὴλ σὺν τῇ μητρὶ 
τῆς πατριχῆς ἑστίας λάθη. ᾽Αποσταλεὶς δὲ ὁ οἰχέτης 
τοῦ ᾿Αθραὰμ προµνήστωρ, ὥστε τῷ χυρίῳ νυμφεύ- 
σασθαι, εὑρίσχει τὴν Ῥεδέχχαν ἐπὶ τοῦ φρέατος 
xai γάμος, ὁ µέλλων ποιεῖν τὸ γένος Χριστοῦ, ἐπὶ 
ὕδατος ἔλαδε τὴν ἀρχὴν xaX τὴν πρώτην συνθήχην. 
Οὐ μὴν ἀλλὰ xat αὐτὸς ὁ Ἰσαάκχ, fjvixa ταῖς ἀγέλαις 
ἐφεστήχει, πανταχοῦ τῆς ἑρημίας ὤρυσσε φρέατα, 
ἅπερ ἑνέφραττον xal χατεχώννυον οἱ ἀλλόφυλοι ' εἰς - 
τύπον τῶν εἰς ὕστερον ἀσεθῶν, ὅσοι τὴν τοῦ βαπτί- 
σµατος χάριν ἐχώλυον xal ἀνεστόμουν, ζυγοµαχουν- - 
τες πρὸς τὴν ἀλήθειαν. ᾽Αλλ᾽ ὅμως οἱ μάρτυρες xal 
οἱ ἱερεῖς φρεωρυχοῦντες ἑνίχησαν, καὶ πᾶσαν τὴν 


!* Geu. Xx1iY, 9 844. 





IN BAPTISMUM CHRISTI. 


οἰκουμένην τὸ τοῦ βαπτίσματος δῶρον ἐπέχλυσε. A bat, quos alienigenz obstruebant, et aggere obrue- 


Κατὰ τὴν αὐτὴν δὲ τοῦ λόγηυ δύναμιν σπεύδων xat ὁ 
Ἰαχὼςθ ἐπὶ µνηστείαν, ἁδοχήτως ἐπὶ τοῦ φρέατος 
συνήντησε τῇ Ραχήλ. Ἐπέχειτο δὲ λίθος μέγας τῷ 
φρέατι͵ ὃν πλῆθος ποιμένων συνιὸν ἀπεχύλισεν. εἶθ᾽ 
οὕτως ἑαυτοῖς xai τοῖς προδότοις ὑδρεύοντο. Ὁ δὲ 
Ἰαχὼδ µόνος ἀποχυλίει τὸν λίθον, χαὶ ποτίζει τῆς 
μνηστῆς τὰ πρόδατα. Αἴνιγμα, οἶμαι, τὸ πρᾶγμα 
καὶ σχιὰ τοῦ μέλλοντος. Τίς γὰρ ὁ ἐπιχείμενος λίθος, 
ἡ αὐτὸς ὁ Χριστός; Περὶ οὗ φησιν Ἡσαῖας ' Καὶ 
ἐμέαλῶ εἰς τὰ θεµέ.ια Σιὼν «ίθον xoAvceAm, ἔγ- 
tuor, ἐχ.λεχτόν. Καὶ Δανι]λ ὁμοίως Ἐτμήθη AM600c 
ἄνευ χειρός. τουτέστιν, Ἐγεννήνη Χριατὸς ἄνευ 
ἀνδρός. Ὡς γὰρ χαινόν στι xal παράδοξον, λίθον 
πέτρας ἀποτμηθῆναιᾶνευ λιθοτόµου καὶ ὀργάνων λιθ- 


baut et occultabant, ad figuram eorum, qui postea 
fuerunt, impiorum, qui donum baptismatis probi- 
bebant et impediebant, veritati sese opponentes. 
Verumtamen martyres et sacerdotes puteos fodien- 
tes vicerunt , omnemque terrarum orbem .bapti- 
smatis . donum 'inundavit. Per eamdem item Scri- 
pturz vim festinans ad sponsalia etiam Jacob, ino- 
pinato ad puteum obviam factus est Racheli 17. Impo- 
situm autem erat puteo saxum magnum , quod ubi 
eotus pastorum convenisset, revolvere, ac sic de- 
inde et sibi et ovibus aquam haurire solebant. At 
Jacob solus amovet saxum, ac potu sponse ου 
reficit oves. "Enigma, opinor, ea res (erat), οἱ um- 
bra futuri. Quis enim impositus lapis alius. atque 


ουρχικῶν' οὕτω παντὸς ἐπέχεινα θαύματος, ἐξ &vup- D ipse Christus ? De quo dicit Isaias : Et immit- 


φεύτου παρθένου τόχον ὀφθῆναι. 


tam in fundamenta Sion lapidem pretiosum , ho- 


noratum, electum !*. Et Daniel similiter : Sectus est lapis absque manu !*, id est , Natus est Christus 
absque viro. Ut enim novum, inauditum et inusitatum est, lapidem ab rupe abseindi sine opera latomi, 
atque instrumentis latomicis : ita superat omne miraculum, videri partum ex virgine innupta. 


Ἐπέχειτο τοίνυν τῷ φρέατι ὁ λίθος ὁ νοητὸς Χρι- 
στὸς, χρύπτων ἐν βάθει xai μυστηρίῳ τὸ τῆς παλιγ- 
ενεσίας λουτρὸὺν, ἔτι χρόνου πολλοῦ δεόµενον εἲς 
ἀποκάλυψιν ὡς σχοινίου μακροῦ. Οὐδεὶς δὲ τὸν λίθον 
ἀπεχύλισεν, εἰ μὴ Ἰσραὴλ, ὃς ἐστι νοῦς ὁρῶν θεόν. 
λλὰ xa ἀνιμᾶται τὸ ὕδωρ, καὶ ποτίζει τὰ πρόδατα 
τῆς Ῥαχὴλ, τουτέστι, μυστήριον κεχρυμμµένον ἀπο- 
χαλύψας δίδωσι ζωτιχὸν ὕδωρ τῇ ἀγέλῃ τῆς Ἐκκλησίας. 
Καὶ τὸ τῶν τριῶν ῥάδδων τοῦ Ἰακὼό πρόσθες. 'Aq' οὗ 


impositus igitur erat puteo lapis, qui mente 
cernitur Christus, absceondens in profundo atque 
mysterio lavacrum regenerationis, quod adhuc 
multo tempore, tanquam longo fune, ad revela- 
tionem opus habebat. Nemo autem lapidem amo- 
vebat, nisi Israel, quze est mens videns Deum. Quin- 
etiam haurit aquam, et potum przbet ovibus R:»- 
chelis, hoc est, mysterio, quod absconditum erat, 
revelato, dat aquam vitalem Ecclesie gregi. Adde 


γὰρ αἱ τρεῖς ῥάδδοι τῇ rcf] παρετέθησαν, ix τότε C huc trium virgarum Jacobi rem gestam. Ex quo 


6 Λάδαν ὁ πολύθεος, πένης ὀγένετο, πλούσιος δὲ xal 
πολύαρνος Ἰακώδ. ᾽Αλληγορηθήτω δὲ ὁ Λάθαν εἰς 
«by διάδολον, xat ὁ Ἰαχὼδ εἰς τὸν Χριστόν. Μετὰ 
Ἱὰρ *b βάπτισμα, Χριστὸς πᾶσαν Ἶρε τὴν ἀγέλην 
«o9 Σατανᾶ, xai αὐτὸςὲπλούτησε. λΜωῦσῆς δὲ ὁ µέ- 
ας, βρέφος ὑπάρχων ἀστεῖον καὶ ὑπομάδιον, ὑπο- 
αεσὼν τῇ χοινῃ καὶ σχυθρωπῇ digo, ἣν ὁ σχληρὸς 
Φαραὺ χατὰ τῶν βρεφῶν τῶν ἀῤῥένων ἐξήνεγχεν, 
ἐξετέθη πρὺς ταῖς ὄχθαις τοῦ ποταμοῦ, οὗ γυμνὸς, 
à ἐμθληθεὶς λάρναχι. Ἔδει γὰρ εἶναι τυπικῶς τὸν 
vópov ἐν χιδωτῷ. Ἐγγὺς δὲ χατετέθη τοῦ ὕδατος. 
ΡΓειτνιᾷ γὰρ 6 νόμος τῇ χάριτι ' xat τὰ ἐἑφήμερα τῶν 
Ἑδραίων ῥαντίσματα, ἃ μιχρὸν ὕστερον ἔμελλε τῷ 
ςελείῳ χαὶ θαυμαστῷ βαπτίἰσματι χαλυφθήσεσθαι. Ὡς 


enim tres ille virg: fonti apposite sunt, ex eo 
tempore Laban ille multorum deorum superstitione 
implicitus, pauper evasit; Jacob autem ditori et 
agnis àbundare copit?**. Allegorico autem sensu 
Laban ad diabolum, Jacob ad Christum referatur. 
Nam post baptisma Christus omnem diaboli gre- 
gem abstulit, et ipse ditatus est. Moyses autem ille 
magnus, cum puer scitus et elegans, atque etiam 
nunc sub uberibus esset, communi ac tristi senten- 
tie, quam durus ille Pharao adversus infantes 
masculos tulerat, subjectus, expositus est ad ripas 
amnis, non nudus, sed οἰδίῷ impositus **. Opor- 
tebat enim legem typice et allegorice esse in arca. 
Prope aquam auiem depositus est. Vicina enim 


δὲ Παύλῳ τῷ θεσπεσίῳ δοχεῖ, xal ὁ λαὺς αὐτὸς τὴν D gratie lex est, et quotidiane Hebreorum aspersio- 


Ἐρυθρὰν περαιωθεὶς θάλασσαν, τὴν ἐξ ὕδατος σωτη- 
plav εὐηγγελίσατο. Παρῆλθεν ὁ λαὺς, χαὶ βασιλεὺς 
6 Δἰγύπτιος μετὰ τῆς στρατιᾶς ἐθυθίσθη, xal τοῦτο 
&b μυστήριον διὰ τῶν ἔργων προεφητεύετο. Καὶ νῦν 
ὰρ, ἠνίκα ἂν ὁ λαὸς ἐν τῷ τῆς παλιγγενεσίας ὕδατι 
γένηται, φεύγων τὴν Αἴγυπτον, τὴν μοχθηρὰν ἅμαρ- 
εἰαν, αὐτὸς μὲν ἐλευθεροῦται καὶ σώζεται, ὁ δὲ διάδο- 
loc μετὰ τῶν ἰδίων ὑπηρετῶν (λέγω δη τῶν πνευµά- 
«ων τῆς πονηρίας) ἀποπνίγεται τῇ λύπῃ xal φθεί- 
(«tat, συμφορὰν ἰδίαν τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν 


" Gen. xxix, 9 "qa !* Isa, xxvii, 16. 
; 1 sqq 


$sqq. 3 l Cor. x . "! Exod. xiv, 22 sqq. 


15 Dan. t, 48. 


nes : qua, paulo post futurum erat ut perfecto 
stque admirando baptismate obtegerentur. Atque 
ut divino Paulo videtur**, etiam populus ipse, qui 
Rubrum mare transivit, eam, qu: ex aqua contin- 
git, salutem annuntiavit. Transivit populus, et rex 
ZEgyptius cum exercitu submersus est 38, et myste- 
rium per opera przedicebatur. Etenim nunc quando 
populus fugiens JEgyptum, improbum (scilicet) 
peccatum, in aqua regenerationis versatur, ipse 
quidem liberatur et servatur ; disbolus vero cum 


* Gen. xxx, 37 sqq. *' £xod. xz, 


μοι -΄ S. GREGORII NYSSENI t92 


suis ministris (de spiritibus nimirum improbis lo- A ἠγούμενος, Ἱχανὰ μὲν οὖν xai ταῦτα εἰς βεθαἰωσιν 


quor) aními dolore suffocatur, et conficitur, pro 
sua calamitate hominum salutem ducens. Atque 
etiam hsc quidem nobis ad confirmationem propo- 
siti tractatas suffecerint. Verumtamen ne sequem- 
tia quidem honestarum rerum studioso negligenda 
sunt. Multis enim incommodis conflictatus, quem- 
admodum didicimus, Hebreorum populus, et 
Jaborioso atque molesto solitudinis confecto cir 
cuitu, non prius terram promissionis recepit, quam 
ducente Jesu, vitamque ejus gubernante ad Jorda- 
nem pervenit ?*. Perspicuum est autem, quod etiam 
Jesus, qui duodecim saxa in flumine deposuit, 
duodecim discipulos ministros baptismatis przpa- 
rabat ac przedestinabat. Porro sacrificium illud 
admirabile, quodque omnem humanam superat 
mentem, Thesbite illius senis, quid aliud tandem 
atque re ipsa presignificat fidem in Patrem et Fi- 
lium et Spiritum sanctum, atque redemptionem? 
Posteaquam enim üniversus Bebreorum populus 
patria conculcata pietate, in errorem multorum 
deorum cultus prolapsus erat : et rex Achab ab 
sinulacrorum cuku deludebatur, cum malam vitse 
sociam scelestissimamque mpietatis magistram 
baberet infaustam et exsecrandam Jezabelem : 
repletus propheta gratia spirituali, et cum Achabo 
congressus, teste rege, omnique populo sacerdo- 
tibus Baal se opposuit ad certamen ingens et ad- 
mirabile; atque illos, qui proposuerant atque 
professi erant, quod absque igni bovem sacrifica- 


τῆς προχειµένης πραγµατείας Tiv. Πλὴν οὐδὲ τῶν ἑξῆς 
ἀμελητέον τῷ φιλοχάλῳ. Πολλὰ γὰρ παθὼν, ὡς ἐδι- 
δάχθηµεν, ὁ τῶν Ἑδραίων λαὺς, xaX τὴν μοχθηρὰν 
διανύσας τῆς ἑρήμου περίοδον , οὗ πρότερον τὴν γην 
πῆς ἑπαγγελίας ἀπέλαδε, πρὶν ὁδηγοῦντος Ἰησοῦ, 
xai τὴν ζωὴν αὐτοῦ κυδερνῶντος, slc τὸν Ἱορδάνην 
ἑπεραιώθη. Ἰησοῦς δὲ xai τοὺς δώδεχα λίθους ἆπο- 
θέµενος Ev τῷ ῥεύματι, πρόδηλὀόν ἐστιν, ὅτι τοὺς δώ- 
δεχα μαθητὰς, τοὺς ὑπηρέτας τοῦ βαπτίσματος, πρ»- . 
ηντρέπιζεν. Ἡ δὲ θαυμαστὴ ἱερουργία xal πάντα voov 
ἀνθρώπων ὑπερθδαίνουσα τοῦ Θεσδίτου τοῦ γέροντος, 
τί ποτε ἄλλο, f) πραχτιχῶς προμηνύει τὴν εἰς Πατέρα 
xaX Υἱὸν xaX ἅγιον Πνεῦμα πίστιν, xal ἀπολύτρωσιν: 
Ἐπειδὴ γὰρ ἅπας ὁ τῶν Ἑδραίων λαὸς τὴν πατρῴαν 
πατῄήσας εὐσέθειαν, εἰς τὴν πολύθεον πλάνην ἐξέπεσε, 
xai ὁ βασιλεὺς 'Ayaà6 καρὰ τῆς εἰδωλολατρείας 
ἐπαίζετο, xaxhv τοῦ βίου χοινωνὸν xal παμμίαρον 
τῆς ἀσεθείας ἔχων διδάσκαλον τὴν δυσώνυμον Ἰεζά- 
ελ: πλησθεὶς ὁ Προφήτης τῆς πνευματιχῆς χάριτος, 
ἐλθὼν δὲ εἰς συντυχίαν τῷ ᾿Αχαάθ, ὑπὸ µάρτυρι τῷ 
βασιλεῖ xal παντὶ τῷ λαῷ, τοῖς τῆς Βάαλ ἱερεῦσιν 
ἀντιχατέστη πρὸς ἀγῶνα θαυμαστὺν xal ἐξαίσιον. 
Καὶ προδαλλόµενος αὐτοῖς τὸ χωρὶς πυρὸς ἱερουργῇ- 
σαι τὸν βοῦν , χαταγελάστους ἔδειξε xal ἀθλίους, μά- 
την εὐχομένους xal κράζοντας τοῖς οὖκ οὖσι θεοῖς. 
Τέλος, ἐπικαλεσάμενος αὐτὸς τὸν ἴδιον xax ἀληθιν»» 
θεὸν, ὑπερδολαῖς πλείοσι xal προσθήχαις, θαυμα- 
στῶς ἐξετέλεσε τὸ προθληθὲν ἀγώνισμα. Οὐ vx» 
ἁπλῶς εὐξάμενος γαγε τὸ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ χατὰ τῶν 


turi essent, ridiculos ac miseros ostendit, frustra C ξύλων ξηρῶν ὑπαρχόντων, ἀλλὰ τοῖς ὑπηρέταις ἐγχε- 


precantes et invocantes deos, qui nulli sunt. Tan- 
dem ipse suo ac vero Deo invocato, excessibus plu- 
ribus et adjectionibus mirabiliter propositum cer- 
tamen peregit 3”. Non enim simpliciter precatus, 
lignis, qua arida essent, ignem e celo superin- 
duxit, sed cum ministros hortatus esset . ac jussis- 


λευσάµενος καὶ προστάξας ὕδωρ χοµίσαι πολύ. Τρίτον 
δὲ τῶν σχιδάχων καταχέας τοὺς ἀμφορίσκους, cof 
τὸ πῦρ ἀνῆψεν ἐξ ὕδατος" ἵνα ἐκ τῆς φυσικΏς τῶν 
στοιχείων ἑναντιότητος, ἐκ τοῦ παραδόξου οννδρα” 
µόντων εἰς φιλίαν καὶ συνεργίαν, μετὰ πολλῆς ὑπερ- 
θολῆς τοῦ. ἰδίου Θεοῦ τὴν δύναμιν ἑνδείξηται. 


set, ut multam aquam afferrent, ac ter in ligna fisa amphoriscos effudisset, oratione ignem accendit ex 
aqua, ut ex repugnantia naturali elementorum, qua preter spem εἰ opinionem ad concordiam et 
mutuum adjumentum concurrerant, eum magna exsuperantia atque excessu nature, sui Dei poten- 


tiam demonstraret. 

Hoc modo Elias quidem aperte eam, qux in po- 
sterum peragenda erat, baptismatis institutionem 
et initiationem, per admirabile illud sacrificium 
nobis praedixit. Aqua enim ter superinfusa accen- 


Ταῦτα μὲν ὁ Ἠλίας σαφῶς τὴν ς Όστερον μὲλ- 
λουσαν τελεῖσθαι τοῦ βαπτίσματος μυσταγωγίαν διὰ 
τῆς θαυμαστῆς ἑχείνης ἱερουργίας ἡμῖν προανεφώ- 
νησεν. Ὕδατι γὰρ ἀνήφθη τὸ πῦρ τρίτον ἔπαντλη- 


gus est ignis, ut signiflcaretur, quod ubi aqua mysti- D θέντι: ὥστε δηλοῦσθαι, ὅτι ὅπου ὕδωρ «b μυστιχὸν, 


ca est, illic etiam spiritus est ille vivificans, ar- 
dens, igneus, qui impios comburit, et fideles illu- 
minat. Quinetiam hujus quoque discipulus Elisszeus, 
cum ad eum supplex venisset Naaman Syrus **, 
qui lepre morbo laborabat, cum lavissel in Jor- 
dame, purgat zgrotum, et generali usu aqua, et 


speciali amnis illius immersione aperte premon- 


strans futurum. Ex amnibus enim solus Jordanis, 
cum in se recepisset sanctificationis et benedictio- 
nis primitias, tanquam ex quodam fonte sus figu- 
τα in totum mundum donum baptismatis, quasi 


ἐχεῖ χαὶ πνεῦμα τὸ ζωπυροῦν, τὸ θερμὸν, τὸ πυροξι- 
δὲς, τὸ τοὺς ἀσεθεῖς χκαῖον xol τοὺς πιστοὺς φωτί- 
ζον. Οὐ μὴν ἀλλὰ χαὶ ὁ τούτου μαθητὴς ἙἘλισσαῖος, 
ἑλθόντος πρὸς αὐτὸν Ἱχέτου Νεεμὰν τοῦ Σύρου το 
τὴν λέπραν νοσῄσαντος, λούσας iv τῷ Ἰορδάνῃ. xa- 
θαίρει τὸν ἄῤῥωστον ΄ καὶ τῇ γενιχῇ χρήσει του 052- 
τος χαὶ τῷ ἰδιχῷ τοῦ ποταμοῦ βαπτἰσματι σαγως 
προὔποφαίνων τὸ μέλλον. Μόνος γὰρ Ἰορδάνης ποτα- 
μῶν ἐν ἑαυτῷ δεξάµενος τοῦ ἁγιασμοῦ xal τῆς εὖ- 
Xoylag τὴν ἁπαρχὴν, ὥσπερ Éx τινος πηγῆς τοῦ ἰδίου 
τύπου τῷ χόσμῳ παντὶ τὴν τοῦ βαπτίσματος Emwyé- 


* Jos. ii, 1 sqq. EN Reg. xvi, 35 6ᾳᾳ. 3 IV Reg. v, 1 sqq. 


$95 


μηνύματα τῆς διὰ τοῦ λουτροῦ παλιγγενεσίας. Κατ- 
ἴδωμεν δὲ λοιπὸν τὰς διὰ λόγων xal φωνῶν προφη- 
τείας. Ὁ μὲν οὖν Ἡσαῖας κἐκραχε, λέγων Λούσα- 
σθε, καθαροὶ γάνεσθε ' ἀφέ.ετε τὰς xornplac ἀπὸ 
των νψυχῶν ὑμῶν. Ὁ 65 Δαδίδ. Προσέλθοετε πρὸς 
αὐτὸν, καὶ φωείσθητε, καὶ τὰ πρόσωπα ὑμῶν οὐ 
p καταισχυνθῃ. Ἰεζεχι]λ δὰ τῶν δύο σαφέστερον 
xal λευχότερον γράφων, ὑπισχνεῖται τὴν χαλὴν ἔπαγ- 
γελίαν᾽ Καὶ favi ἐφ᾽ ὑμᾶς καθαρὸν ὕθωρ, καὶ 
καθαρισθήσεσθε ἀπὸ πασῶν τῶν ἀχρᾳθαρσιῶν 
ὑμῶν, xal ἀπὸ πάντων τῶν εἰδώλων ὑμῶν καθα- 
pu ὑμᾶς, καὶ δώσω ὑμῖν καρδία» καινἡν, xal 
ανεῦμα καὐθὸν δώσω ὑμῖν: καὶ ἀφελῶ τὴν χαρ- 
δίαν τὴν «1ιθίνηΥ ἐκ τῆς σαρχὸς ὑμῶν, xal δώσω 
ὑμῖν καρδίαν σαρκίνην * xal τὸ πγεῦμά µου δώσω 
ἐν ὑμῖν. Ἐναργέστατα δὲ xal ὁ Ζαχαρίας τόν τε 
Ἰησοῦν προφητεύει τὸν ἑνδεδυμένον τὸ ῥυπαρὸν ἵμά- 
ζιον, τὴν δουλικἠν xal ἡμετέραν σάρχα, ἐχδύων δὲ 
αὐτὸν τῆς αχκυθρωπῆς ἑσθῆτος, χοσμεῖ τῇ χαθαρᾷ 
καὶ λαμπούσῃ στολῇ : διδάσχων ἡμᾶς διὰ τοῦ εἰχονι- 
χοῦ ὑποδείγματος, ὅτι δὴ ἐν τῷ βαπτίσµατι τοῦ "In- 
σοῦ πάντες ἡμεῖς ἐχδυόμενοι τὰς ἁμαρτίας ὡς χι- 
τῶνα πτωχικόν τε καὶ πολυχόλλητον, τὸν ἑερὸν καὶ 
κάλλιστον τὸν τῆς παλιγγενεσίας µετενδυόµεθα. Ποῦ 
δὲ θήσομεν κἀχεῖνο τοῦ Ἡσαῖου τὸ λόγιον, τορὸς τὴν 
ἔρημον κράζον' Εὐφράνθητι, ἔρημος διψῶσα" ἀγα.ἲ- 
Jic Oe ἔρημος, καὶ ἀνθείτω ὡς χρίγον, καὶ &&ay- 
θήσει καὶ áyaAAidcecat τὰ Épnya τοῦ Ἱορδάνου. 


IN BAPTISMUM CHRISTI. 
τευσε χάριν. Ταῦτα μὲν οὖν ἐνεργὰ xal πραχτικὰ Α per rivum et aquieduetum 


59£ 


transfudit. Atque. hzc 
quidem opere atque re ipsa designata sunt indicia 
regenerationis, quz» per lavacrum contingit. Videa- 
mus autem deinceps eas, qua per sermones ac 
voces edite sunt, prophetias. Igitur [ssias quidem 
clamat dicens : Lavamini, puri estote, auferte. ne. 
quilias ab animabus vestris ". David autem : Acce- 
dite ad eum, οί illuminamini, et. vultus vestri non 
con[undentur **. Ezechiel autem utroque aper- 
tius, clarius et candidius scribens, pollicetur bo- 
nam promíssionem : Et spargam super vos aquam 
puram, εἰ purgabimini ab omnibus immunditiis ve- 
stris, e! ab omnibus simulacris vestris musdabo vos, 
et dabo vobis cor novum, οἱ spiritum novum dabo 
vobis, εἰ auferam cor lapideum de carne vestra ; et 
dabo vobis cor carneum , et. spiritum meum in vobis, 
dabo **, Evidentissime autem etiam Zacharias et 
Jesum prophetat indutum pallio sordido 50, servili, 
Scilicet, nostraque carne; et exuens eum tristi veste, 
pura splendidaque stela exornat, docens nos per 
imaginariam similitudinem, quod nimirum in ba- 
ptismate Jesu, omnes nos exuentes peccata , tan- - 
quam tunicam mendieci vilem et ex multis pannis 
consutam , saeram atque pulcherrimam , nempe 
regenerationis (vestem) invicem induimus. Ubi 
vero ponemus etiam illud [φαί oraculum, ad soli- 
tudinem clamantis : Letare, solitudo sitiens; exsul- 
tet solitudo, ac floreat ut lilium : et efflorescent et 
exsuMabunt deserta Jordanis *'. Perspicuum est 


Πρόδηλον γὰρ ὡς οὐ τόποις ἀφύχοις xat ἀναιαθήτοις ϱ enim, quod non locis inanimalis et sensu carentibus 


τὴν εὑφροσύνην εὐαγγελίζεται: ἀλλὰ τροπολογεῖ διὰ 
τῆς ἑρήμου τὴν αὐχμώδη ψυχἠν καὶ ἀχόσμητον. Ὢσ- 
περ 6h καὶ ὁ Δαθὶδ, ὅταν lévn - "H ψυχἠ µου ὡς 
T? ἄν υδρός σοι. Καὶ xdv Ἐδίψησε» ἡ ψυχή 
pov zpóc τὸν Θεὸν Ισχυρὸν τὸν ζῶντα. Καὶ αὖθις 
ἐν Εὐαγγελίοις ὁ Κύριος. ᾿ξάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω 
apóc pas, καὶ πινέτω. Καὶ πρὸς τὴν Σαμαρεῖτιν» 
llac ὁ πίγων àx τοῦ ὕδατος τούτου, διψήσει πά- 
1 ὃς δ' ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος, οὗ ἐγὼ δώσω 
αὐτῷ, οὐ μὴ διχήσει elc τὸν αἰῶνα. Καὶ ἡ τιμη 
6: τοῦ Καρμήλου δίδοται τῇ duy] τῇ ἐχούσῃ τὴν 
ὁμοίωσιν πρὸς τὴν ἔρημον' τουτέστιν, ἡ διὰ τοῦ 
Πνεύματος χάρις. Ἐπειδὴ γὰρ Ἠλίας μὲν ῴχει τὸν 
Κάρμηλον (ὀνομαστὸν δὲ τὸ ὄρος ἐγένετο διὰ τὴν τοῦ 


letitiam annuntiat : sed per solitudinem tropice 
et allegorice squalidam et inornatam animam si- 
gnificat. Quemadmodunr sane etiam David, cum 
dicit : Anima mea sitit, sicut terra aquarum penu- 
ria laborans **. EL rursus : Sitivit anima mea ad 
Deum fortem, vivum **. Itemque Dominus in Evan- 
geliis : Si quis sitit,veniat ad me, ac bibat *5. Et ad 
Samaritanam : Quicunque bibit ex aqua hac, sitiet 
rursus : at qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, - 
mon sitiel in. cGlernum 25. Atque honor etiam Car- 
meli ?* datur anime habenti similitudinem cum 
deserto : hoc est donum, quod contingit per Spiri- 
tum. Quoniam enim Elias quidem Carmelum inco- 
lebat ( clarus autem mons propter virtutem inha- 


ἐποικοῦντος ἀρετὴν xat ἀοίδιμον), ὁ δέ γε Ἰωάννης D bitantis et. fama celebratus est), Joannes autem 


ὁ Βαπτιστῆς ἓν τῷ πνεύματι Ἠλίου διαλάµπων, τὸν 
Ἱορδάνην ἡγίαζε * διὰ τοῦτο 6 Προφήτης ἐθέσπιζε, 
τὴν ειμὴν τοῦ Καρµήλου τῷ ποταμῷ δοθήσεσθαι. Καὶ 
την δόξαν bb τοῦ Λιθάνου, àx τῆς παραδολῆς τῶν 
ὑψηλῶν δένδρων, ἐπὶ τὸν ποταμὸν μετήνεγκεν. Ὡς 
Tip ἐχεῖνος ὁ Λἰδανος Ixavhv ἔχει θαύματος ἀφορ- 
μὴν, αὐτὰ τὰ δένδρα & φύει καὶ τρέφει οὕτως ὁ 
Ἰορδάνης δοξάζεται͵, ἀνθρώπους ἀναγεννῶν χαὶ φυ- 
τεύων ἓν τῷ τοῦ Θεοῦ παραδείσῳ' Qv, χατὰ τὴν φαλ- 
μιχην φωνὴν, ἀνθούντων si καὶ ταῖς ἀρεταῖς χοµών- 
των, τὸ μὲν φύλλον οὐχ ἀποῤῥυήσεται, τὸν δὲ καρπὸν 


* [sa. 1, [6. ** Psal. xxxi. 6. 
exLu, θ. 9 Psal. 11,3. 


** Ezech. xxvi, 25 sqq. *? Zach. u1, 5. 
^ Joan. vi, 91. ? Joan. iv, 15. δὲ Isa. xxxv, 2. ? Luc. 1, 17. ?* Psal. 1, $ 


Baptista in spiritu Eli: resplendens 37, Jordanein 
sanclificabat : idcireo propheta vatieinabatur ho- 
norem Carmeli illi fluvio datum iri. Atque etiam 
gloriam Libani ex similitudine procerarum arboruni 
transtulit ad amnem. .Ut enim Libanus ille satis 
magnam causam admirationis ipsas arbores habet, 
quas producit et alit : ita Jordanis celebratur, quod 
homines régeneraret ac plantaret in paradiso Dei, 
quorum, juxta vocem psalmi, semper florentium et 
virtutibus quasi frondentjum folium quidem non 
delluet 3? : fructu autem in tempore percepto Deus 


!! [sa, xxxv, 19. ?* Psal, 


995 


S. GREGORII NYSSENI 


letabitur, tanquam benus plantator suis operibus A £v χαιρῷ δεξάµενος ὁ θεὺς εὑφρανθήσεται, ὡς &va- 


gaudens. Porro divinus David etium vocem predi- 
cens, quam de ecelis Pater super Filium, duin bapti- 
zaretur, emisit, ut ad naturalem deitatis dignitatem 
deduceret audientes, qui prius ad eam, quz sub 
sensum cadebat, humanam vilitatem respiciebant, 
libro Psalmorum suo dictum illud inscripsit : Voz 
Domini super aquas, vox Domini in magnificentia **, 
Verum testituoniis quidem, ex divina Seriptura in 
medium afferendis, bie finis esto : (progredietur 
enim oratio ad infinitam prolixitatem, si quis volue- 
rit omnía sigillatim electa uni libro mandare.) 

Vos autem omnes , qui dono regenerationis vo- 
' bis placetis , ac pro gloria salutarem renovationem 
babetis, ostendite mihi post mysticam gratiam 


θὸς φυτοκόµος τοῖς ἰδίοις Épyot; ἑπαγαλλόμενος. Ὁ 
δὲ θεσπέσιος Δαθὶδ xaX τὴν φωνὴν προφητεύων, fjv 
ἐξ οὐρανῶν 5 Πατὴρ ἑπαφῆχε τῷ Ylip βαπτιζοµένῳ, 
ἵνα πρὸς τὸ φυσιχὸν τῆς θεότητος ἀξίωμα τοὺς ἀχούου- 
τας ὁδηγήση, πρὸς τὴν αἰσθητὴν τέως τὴν κατὰ τὸν 
ἄνθρωπον εὐτέλειαν βλέποντας, ἑνέγραφεν ἐχεῖνο τῇ 
βίθλῳ, τὸ, Φωνὴἡ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων, pori 





Κυρίου àv µεγαλοπρεκείᾳ. 'À))à τὰς μὲν ἐχ τῶν 


θείων Γραφῶν μαρτυρίας, µέχρι τούτου παυστέον ᾿ 
χωρῄήσοι γὰρ ὁ λόγος εἰς πλῆθος ἄπειρον, et τις βου- 


ληθῇ τὰ χαθἐχαστον ἐχλέγων ἑνὶ παραθέσθαι BOXE... 


Ὑμεῖς δὲ πάντες, ὅσοι τῷ δώρῳ τῆς παλιγγενεσίας 
ἑγχαλλωπίζεσθε, χαὶ χαύχηµα φέρετε ἀναχαινισμὸν 
τὸν σωτήριον , δείξατά µοι μετὰ τὴν μνστικὴν χάριν 


momim immutationem, et in melius transforma- B τὴν τῶν τρόπων ἐναλλαγὴν, καὶ τῆς ἐπὶ τὸ κρεΐττον 
µετακοσμῄσεως τὴν διαφορὰν τῇ χαθαρότητι τῆς πο- — 


tionis differentiam puritate vitze instituti indicate. 
Nam nihil quidem ex iis rebus, quas sub oculos 
eadunt, immutatur, corporis item signa integra 
manent, ejusque qus videtur nature figura non 
mutatur. Sed opus est aliqua prorsus evidenti 
demonstratione, per quam agnoscamus hominem 
recens natum , signis quibusdam manifestis , no- 
vum 3 vetere discernentes : hec autem signa esse 
opinor eos, qui secundum prepositum fiunt, ani- 
mae.molus, per quos sese segregans a vetere con- 
sueludine, ac novum vite instituti iter ingrediens, 
aperte familiares docebit, quod alia quedam ex 
alia facta sit, nullum post se veteris nequiti! ve- 


stigium ac signum relinquens. Est autem hic trans- C 


formationis modus, si mihi credentes orationem 
pro lege servaveritis : Erat ante baptisma homo 
protervus , avarus et fraudator, raptor rerum alie- 
narum, convitiator es maledicus, mendax, calum- 
niator, ac si quod his simile ( vitium ) est et affine. 
Sit nunc modestus, sobrius, suis contentus , el ex 
fiis paupertate conflictantibus imparliens , veritatis 
igludiosus , henorem libenter aliis deferens , comis 
et affabilis : ut summatim dicam , omnem laude di- 
gnam actionem exercens. Ut enim adventante luce, 
tenebre discutiuntur, et albo colore illito atramen- 
tum aboletur : ita etjam vetus bomo justitiz ope- 
ribus exornatus aboletur. Vides ut etiam Zachzus 
mutatione vitz instituti publicanum occidit , iis, 
qui damnum injuria acceperant , quadruplum ejus 
quod amiserant , reponens : distribuit item paupe- 
ribus reliqua, quz prius a pauperibus male extorta 
eollegerat **. Evangelista Mattheus alius publica- 
nus "* eumdem cum Zacheo quzstum faciens, 
eamdemque artem exercens, statim post vocatioe- 
Bem tanquam personam quamdam vite mutavit 
institutum. Persecutor (erat) Paulus, sed post 
gratiam Apostolus **, graves (illas) ferens pro 
Christo catenas ad penitentiam et purgationem in- 
justorum vinculorum , quie cum aliquando aceepis- 
sei a lege, adversus Evangelia portabat. Talem 
convenit esse regenerationem , ita abolere oportet 


9 Psal. xxvin, 5, 4. ? Luc. xix, 8. 


4 Matti. 1x, 9. 


λιτείας γνωρίσατε. TOv μὲν γὰρ ὑποπιπτόντων τοῖς 
ὀφθαλμοῖς οὐδὲν ἀλλοιοῦται, οἱ δὲ τοῦ σώματος χα- 


ῥρακτΏῆρες µένουσιν ἁμετάθλητοι, χαὶ fj τῆς ὁρωμένης 


φύσεως διάπλασις οὐκ ἀμείδεται. Χρεία δὲ πάντως 
τινὸς ἐναργοῦς ἀποδείξεως, δι ἧς ἐπιγνωσόμεθα τὸν 
ἀρτίτοχον ἄνθρωπον, συµθόλοις τισὶ φανεροῖς τὸν 
νέον ἀπὸ τοῦ παλαιοῦ διαχρίνοντες. Ταῦτα δὲ οἶμαι 
τυγχάνειν τὰ χατὰ πρόθεσιν τῆς φυχῆς κινήματα, 
ἀφ᾿ ὧν ἑαυτὴν χωρίζουσα τῆς παλαιᾶς συνηθείας, 
νεωτέραν δὲ τέµνουσα τῆς πολιτείας ὁδὸν, διδάξει σα- 
φῶς τοὺς γνωρίµους, ὡς ἄλλη τις ἐξ ἄλλης γεγένη- 
ται, οὐδὲν τῆς παλαιᾶς ἐφελχομένη γνώρισμα. Ἔστι 
δὲ οὕτος τῆς µεταποιῄσεως ὁ τρόπος , ἄν µοι πεισθέν- 
τες τὺν λόγον ὡς νόµον φυλάξητε "Hy ὁ πρὸ cu) βα- 
πτίσµατος ἄνθρωπος ἀχόλαστος, πλεονέχτης, ἅρπαξ 
πῶν ἁλλοτρίων, λοίδορος, φεύστης, συχοφάντης, xol 
εἴ τι τούτοις ὅμοιον xaX ἀχόλουθον. Γενέσθω νῦν χό- 
σµιος, σώφρων, ἁἀρχούμενος τοῖς ἰδίοις, xaX Ex τού- 
των τοῖς ἓν πενίᾳ μεταδιδοὺς, φιλαλήθης, τιμητιχὸς, 
εὐπροσήγορος, πᾶσαν ἁπλῶς ἑπαινουμένην πρᾶξιν 
ἀσχῶν. Ὡς γὰρ τῷ φωτὶ τὸ σχότος λύεται, xai àqa- 
νίξεται τὸ μέλαν ἐπιχρωσθείσης λευχότητος * οὕτω 
χαὶ ὁ παλαιὸς ἄνθρωπος τοῖς τῆς δικαιοσύνης ἔργοις 
ἐπιχοσμηθεὶς ἀφανίξεται. Ὁρᾶς ὅπως χαὶ 6 Ζακχαῖος 
τῇ μεταθολῇ τοῦ βίου τὸν τελώνην ἀπέκτεινε, πρὸς 
μὲν τοὺς ζηµιωθέντας ἀδίχως τετραπλῆν ἑπανάγων 
τὴν ἀπόδοσιν * ἐμέριζε δὲ τοῖς πτωχοῖς τὰ κατάλοιπα, 


D & πρότερον παρὰ τῶν πτωχῶν θλιδοµένων χαχῶς 


ἐθησαύρισεν. Εὐαγγελιατῆς ὁ Ματθαῖος ἄλλος τελώ- 
γης, ὁμότεχνος τοῦ Zaxyalou, εὐθέως μετὰ τὴν xàn- 
σιν ὥσπερ τι προσωπεῖον ημειψε τὸν βίον. Διώκτης ὁ 
Παῦλος, ἀλλά μετὰ τὴν χάριν Απόστολος, βαρείας φέ- 
pov τὰς ἀλύσεις ὑπὲρ Χριστοῦ, εἰς ἀπολογίαν χαὶ µετά- 
νοιαν τῶν ἀδίχων δεσμῶν, ἃ παρὰ τοῦ νόµου Toti 
λαθὼν χατὰ τῶν Εὐαγγελίων ἑδάστασε. Τοιαύτην 
προσΏχεν εἶναι τὴν ἀναγέννησιν οὕτως ἐξαλείφειν 
τὴν πρὸς τὴν ἁμαρτίαν συνἠθειαν ' οὕτω πολιτεύε- 
σθαι τοὺς υἱοὺς τοῦ Θεοῦ. τέχνα γὰρ ἐχείνου μετὰ 
thv χάριν ἀχούομεν. Καὶ διὰ τοῦτο προσΏχεν ἀχρι- 
θῶς ἐπισχοπήσασθαι τὰ τοῦ γεννήτορος ἡμῶν ibup- 


M Act. ix, { 56η. 


597 


IN BAPTISMUM CHRISTI. 


598 


paa, ἵνα πρὸς ὁμοιότητα τοῦ πατρὺς ἑαυτοὺς µορ- A consuetudinem cum peccato, ita filios Dei in vita - 


φοῦντες xal σχηµατίζοντες, γνήσιοι φαινώµεθα mat- 
δες τοῦ πρὸς τὴν εἰσποίησιν ἡμᾶς τὴν χατὰ χάριν 
χαλέσαντος. Φαῦλον γὰρ κατηγόρηµα ὁ νόθος χαὶ 
ὑποθολιμαῖος, τὴν πατρικὴν εὐγένειαν ἐπὶ τῶν ἔργων 
Ψευδόµενος.Διό µοι δοκχεῖ καὶ αὐτὸς ὁ Κύριος ἐν Εὐαγ- 
γελίοις τοὺς τοῦ βίου χανόνας διατάττων ἡμῖν, ἔχεί- 
νοις χρῆσθαι πρὸς τοὺς µαθητενοµένους τοῖς λόγοις, 
Καλὼς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὁμᾶς, προσεύχεσθε 
ὑπὲρ τῶν ἑἐπηρεαζόντων ὑμᾶς xal διωκόντων, 
ὅπως γένησθε viol τοῦ Πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐ- 
ρανοῖς, ὅτι τὸν Tov αὐτοῦ ἄνατέλλει àxl πονη- 
ροὺς καὶ ἀγαθοὺς, καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ 
ἀδίχους. Υϊοὺς γὰρ τότε γίνεσθαι λέχει, ὅταν τῆς 
πατριχῆς ἀγαθότητος τὴν ὁμοίωσιν ἓν τῇ πρὸς τοὺς 


sese gerere decet : filii enim illius post gratiam vo- 
camur. Atque idcirco exacte convenit inspicere ge- 
nitoris nostri proprietates , ut 3d similitudinem pa- 
trís nosmet formantes et effingentes , veri , justique 
ac legitimi filii fiamus ejus, qui nus ad adoptio- 
nem, que per gratiam contingit, vocavit. Grave 
enim probrum est, adulterinus , spurius et subdi- 
titius, qui factis suis paternam nobilitatem fallat 
atque ludilicetur : propterea mihi videtur etiam 
ipse Dominus in Evangeliis vivendi regulas nobis 
prescribens, illis ad discipulos uti verbis : Bene- 
facite odio prosequentibus vos, orate pro iis qui 
ledunt ac persequuntur vos, ut sitis filii Patris 
vestri, qui est in celis , quoniam solem suum exoriri 


ὁμοφύλους φιλανθρωπίᾳ τοῖς οἰχείοις λοχισμοῖς ἓν- p sinit super malos et bonos , et pluviam mittit. super 


τυπώσωνται. 


justos et. injustos 9". Filios enim tunc fleri dicit, 


cum similitudinem paternz bonitatis, bumanitatem erga populares et proximos prestando, sensibus 


suis et cogitationibus impresserint. 

Διὰ τοῦτο xal μετὰ «b τῆς υἱοθεσίας ἀξίωμα, xol 
& διάδολος ἡμῖν ἐπιδουλεύει σφοδρότερον ᾽ βασκάνῳ 
τηχόµενος ὀφθαλμῷ, ὅταν βλέπῃ τοῦ νεογενοῦς àv- 
θρώπου τὸ χάλλος, σπεύδοντος πρὸς τὴν ἑπουράνιον 
πολιτείαν, ἀφ᾽ ἧς ἐχεῖνος ἐξέπεσε χαὶ πυρώδεις ἡμῖν 
ἐπεγείρει τοὺς πειρασμοὺς, συλῆσαι σποὐδάζων xal 
την δευτέραν ἐπιχόσμησιν, ὡς τὸν κόσμον τὸν πρό- 
τερον. Αλλ ὅταν αἰσθώμεθα τῶν ἐχείνου προσθολῶν, 
προσῆχε τὴν ἁποστολιχὴν ῥῆσιν ἑαυτοῖς ἐπιλέγειν » 
Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐδαπτίσθημεν, εἰς τὸν θάνατον 
αὐτοῦ ἑδααστίσθημεγ. El δὲ σύμμορφοι τοῦ θανάτου 


Ὑεγόναµεν, γεχρὰ πάντως λοιπὸν ἐν ἡμῖν ἡ ἅμαρ- C 


τία, τῷ σειροµάστῃ διελαθεῖσα τοῦ βαπτίσματος, ὡς 
ὁ πόρνος ἐχεῖνος παρὰ Όηλωτοῦ 900 Φινεές. Φεῦχε 
τοίνυν ἀφ᾽ ἡμῶν, δυσώνυµε  νεχρὺν γὰρ θέλεις cv- 
λεύσιν, τὸν πάλαι σοι συνταξάµενον, τὸν ἀἁπολέσαντα 
πάλαι πρὸς τὰς ἡδονὰς τὰς αἰσθήσεις, Νεχρὸς σω- 
µάτων οὐχ bpd, νεχρὸς οὐχ ἁλίσχεται πλούτῳ, νε- 
χκρὸς οὗ συχοφαντεῖ, νεχρὺς οὐ φεύδεται, οὐχ ἁρπά- 
ζει τὰ μὴ προσῄχοντα, οὐ λοιδορεῖται τοῖς προστυγχά- 
γουσι. Πρὸς ἄλλην pov ζωὴν ὁ βίος ἑκανονίσθη - 
ἐπαιδεύθην τῶν ἐγχοσμίων χαταφρονεῖν, τὰ γήῖνα 
παρατρέχειν, χαὶ σπεύδειν πρὸς τὰ οὐράνια, χαθὼς 
xai Παῦλος διαῤῥήδην µαρτύρεται, ὅτι κόσμος 
ἐχείνῳ ἑσταύρωται, κχἀχεῖνος τῷ κόσμῳ. Ταῦτα dv- 
χῆς ἀληθῶς ἀναγεννηθείσης τὰ ῥήματα ' αὗται τοῦ 
νεοτελοῦς ἀνθρώπου φωναὶ, τοῦ µεμνημένου τῆς οἱ- 
χείας ὁμολογίας, ἣν iv «fj παραδόσει τοῦ µυστη- 
lou πρὸς θεὺν ἑποιήσατο, πάσης xal τιμωρίας xai 
ἡδονῆς ὑπὲρ τῆς εἰς αὐτὸν ἀγάπης χαταφρονεῖν 
ὑποσχόμενος. Ταῦτα μὲν οὖν αὐτάρχως πρὸς τὴν 
ἱερὰν τῆς ἡμέρας ὑπόθεαιν, ἣν ὁ χυχλωθεὶς ἐνιαυτὸς 
τεταγµέναις πρὺς ἡμᾶς Ίνεγχε περιόδοις. Καλὸν δὲ 
Άοιπὸν τῷ φιλανθρώπῳ τῆς τοσαύτης δωρεᾶς χορηγῷ 
προσαναπαῦσαι τὸν λόγον, φωνὴν ὀλίγην ὑπὲρ πρα- 
γμάτων μεγάλων τὴν ἁμοιθὴν ἀντεισφέροντας. Σὺ 
γὰρ ἀληθῶς ὑπάρχεις, Δέσποτα, χαθαρὰ xal ἀένναος 
τῆς ἀγαθωσύνης πηγἡ, ὃς ἀπεστράφης ἡμᾶς δικαίως, 


Μα, v, 44, 45. 


Idcirco etiam post adoptionis dignitatem , dia- 
bolus nobis vehementius insidiatur, invido oculo 
eontabescens, dum recens nati hominis festinan- 
tis ad celestem rempublicam, unde ille excidit, 
pulchritudinem intuetur, et acerbas nobis ac vehe- 
mentes excitat tentationes , secundum quoque or- 
namentum sicuti priorem ornatum auferre studens. 
Verum ubi senserimus ejus incursus, convenit apo- 
stolicum dictum nobiametipsis subjicere : Quicunque 
in Christum baptizati sumus, in mortem ipsius bapti- 
zati sumus ". Quod si conformes morti facti su- 
mus, mortuum prersus deinceps in nobis peccatum 
est , lancea baptismatis , sicut ille scortator 3 Phl- 
neeso zelote, qui studio atque amore Dei flagrabat, 
expulsum *^, Fuge igitur a nobis, exsecrande atque 
infauste, mortuum enim spoliare vis, qui olim se 
tibi conjunxerat , qui propter voluptates olim sen- 
sum amiserat. Mortuus corpora non amat, mor- 
tuus non capitur divitiis," mortuus non calumnia- 
tur, inortuus non mentitur, non rapit ea qux ad 
se non pertinent, non conviciatur sibi obviam fa- 
ctis. Aliam vite regulam, aliam morum institui 
normam ; didici res mundanas contemnere, terrena 
pretercurrere, et ad ;colestia festinare, quem- 
admodum etiam Paulus palam ac diserte testa- 
tur 5, quod mundus sibi, el ipse mundo cruci- 
fixus esset. Hac anims vere regenerate verba ; he 
recens initiati hominis voces, proprium pactum 
memoria tenentis , quod pactum in traditione 
mysterii cum Deo fecit, cum omnem pamnam , cru- 
ciatum et voluptatem pro illius dilectione se negle- 
cturum esse promisit. Atque hxc quidem ad sacrum 
diei argumentum, quem diem in orbem statis cir- 
cuitibus annus actus ad nos retulit, dicta suffi- 
ciant. Haud alienum deinceps fuerit, ut ad eum, 
qui tantum nobis donum benigne largitus est , con-. 
verso sermone , boc modo finem dicendi faciaimus,, 
exiguam vocem magnarum rerum cempensationis 


* Rom. νι. " Num. xxv, 8 sqq. "* Galat. vi, 14. 


ο ---- 


599 S. GREGORII NYSSENI | 600 
foco proferentes. Tu enim revera, Domine, purus A καὶ ἠλέησας φιλανθρώπως. Ἐμίσησας, καὶ διηλλά- 


ac perennis fons bonitatis es, qui juste nos aver- 
salus, ac benigne nostri misertus es; odio pro- 
secutus, et reconciliatus es; exsecratus es, et beue- 
dixisli ; exterminaati ex paradiso, et iterum revo- 
Casti ; exuisti nos foliis ficulneis, indecoro illo 


. tegumento, et eirceumdedisti pallio pretioso ; ape- 


ruisti carcetem, ae dimisisti condemnatos ; asper- 
sisi aqua pura, et a sordibus mundasti. Non si 
posthac a te vocetur Adam , erubescet, neque con- 
Scientia coarguente, sub luco paradisi latens pre 
pudore se obvelabit. Neque vere flanumeus gladius 
paradisum circumdabit , qui aditu accedentes pro- 
hibeat, et locum efficiat inacecessum, sed omnia 
nobis hxredibus peccati ad lztitiam traducta sunt , 
$€ paradisus quidem atque ipsum adeo caelum ho- 
mini patet : creatura autem tam mundana quam 
5upramundana olim inter se dissidens ad amicitiam 
Coiit , atque reconciliata est, et homines cum an- 
gels illorum colentes theologiam concordes facti 
sumus atque consensimus. Propter haec igitur om- 
hia, gaudii hymnum Deo canamus, quem os Spi- 
ritu obsessum olim prophetice magna voce pronun- 
tiavit : Exsultet anima mes in Domino; induit enim me 
fallio salutari , et tunica letitig circumdedit me; t 
sponso adaptavit mihi mitram , et ut sponsam exor- 
navit me ornamento "". Ornator autem spongz pror» 


γης" κατηράσω, xal ηὐλόγησας * ἑξώρισας τοῦ παρα- 
δείσου, καὶ πάλιν ἀνεχαλέσω * ἐξέδυσας τὰ φύλλα τῆς 
συχῆς τὴν ἀαχήμονα σχέπην, καὶ περιέδαλες ἱμάτιον 
πολύτιμον ΄ Ένοιξας τὸ δεσμωτήριαν, xal ἀφΏχας 
τοὺς καταχκκριµένους  ἑῤῥάντισας ὕδατι χαθαρῷ, 
καὶ τῶν ῥύπων ἑκάθαρας. Οὐχέτι καλούμενος παρὰ 
cou ὁ ᾽Αδὰμ αἰσχυνθήσεται, οὐδὲ παρὰ τοῦ συνει- 
δότος ἑλεγχόμενας ἐγχαλύψεται, ὑπὸ τῇ λόχμῇ τοῦ 
παραδείσου χρυπτόµενος. Οὖὔτε μὴν ἡ φλογίνη ῥομ- 
φαία χυχλώσει τὸν παράδεισον, ἁπρόσιτον τοῖς kY- 


᾿γίζουσι ποιοῦαα τὴν εἶσοδον' πάντα δὲ ἡμῖν τοῖς 


χληρονόμοις τῆς ἁμαρτίας µετεσχευάσθη πρὸς εὖ- 
φροσύνην ᾿ xai βατὸς μὲν ἀνθρώπῳ παράδεισος, xal 
οὐρανὸς αὗτάς ΄ συνηρµόαθη δὲ εἰς φιλίαν ἡ Χτίσις», 


B j| ἐγχόσμιός τε xai ὑπερχόσμιος, πάλαι πρὸς ἑαυτῶν 


στασιάζουσα. xal ἀγγέλοις οἱ ἄνθρωποι ἐγενόμεθα 
σύμφωνοι, οὖν ἐχείνων εὐσεθοῦντες θεολογίαν. Διὰ 
δὴ ταῦτα πάντα, τὰν τῆς χαρᾶς ὕμνον ἄσωμεν τῷ 
Θεῷ, ὃν στόµα τῷ Πνεύματι χάτοχον πάλαι προφη- 
τικῶς ἐξεδόησεν΄ ᾽Αγα.ὶ λιάσθω ἡ νυχή µου ἐπὶ 
τῷ Κυρίῳ, ἐνγέδυσε γάρ µε ἱμάτιο» σωτηρίου, καὶ 
χιτῶγα εὐφροσύγνης περιέθαλέ pov* ὡς vvpglo 
περιέθηκέ µοι µἰτραν, καὶ ὡς »όμφην κατεκό- 
σµησέµε κόσµφ. Κοσμήτωρ δὲ πάντως τῆς νύμφης 
ὁ Χριστὸς, ὁ Qv, καὶ προὼν. xat ἐσόμενος, εὐλογητὸς 
νῦν καὶ elg τοὺς αἰῶνας. Αμήν. 


sus est Christus, qui est, et ante erat, et futurus est, benedictus nunc et in secula. Amen. 


V fsa. Lxi, 40. 





TOY AYTOY 
EIX TO ATION ΠΑΣΧΑ 


KAI ΠΕΡΙ ΤΗΣ TPIHMEPOY ΠΡΟΒΕΣΜΙΑΣ ΤΗΣ TOY ΧΡΙΣΤΟΥ ANAXTAZEQZ AOTOI ΠΕΝΤΕ, 


dila 


| EJUSDEM 
IN SANCTUM PASCHA 


. ET DE TRIDUAKO FESTO RESURRECTIONIS CHRISTI! ORATIONES QUINQUE. 


[Quarum interpretes (uere, prima Petrus Fr. Zinus, secunde, tertie et quarte Laurentius Sifanus, quinta 
Federicus Morellus.] 


ORATIO PRIMA. 


ΛΟΡΟΣ A'. 


8i qua patriarcharum benedictio diving Spiritu (| ET τις πατριαρχῶν εὐλογία θείῳ Πνεύματι τὸ βέ- 


tonfirmata est, si quod in lege premium vitam ex 


! virtute instituentibus promissum, si quid veritatis 
!teterum historiarum :nigmáta portenderunt, si 


quid boni quod supra naturam sit, prophetarum 
Oracila prenuntiarunt, ea omnia hodierno munere 
continentur. Quo nobis non aliter quam si specta- 


6αιον ἔχουσα, eU τι τῆς πνευματικῆς νομοθεσίας 
ἀγαθὸν δι ἐπαγγελίας τοῖς χατορθοῦσιν ἑλπίζεται, cl 
τις διὰ τῶν ἱστορικῶν αἰνιγμάτων τῆς ἁληθείας 
προδιατύπωσις εἶναι πιστεύεται, eU τις προφητικὴ 
φωνὴ τὰ ὑπὲρ φύσιν εὐαγγελίζεται, πάντα ἑχεῖνα 
τῆς παρούσης χάριτός claw Καὶ ὥσπερ κατὰ *b 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 


602. 


προχτίμενον τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν tapa, ἓν φῶς A culo nobis aliquo proposito lumen unum ex innu- 


περιαστράπτει τὸ τὰς ὄψεις dx µυρίων λαμπάδων 
ἐρανιζόμενον. οὕτω πᾶσα f) τοῦ Χριστοῦ εὑλογία, 
πυρσοῦ δίχην καθ) ἑαυτὴν λάµπουσα, τοῦτο ἡμῖν τὸ 
μέγα φῶς ἀπεργάζεται, τὸ kx. πολλῶν τε xal ποιχί- 
λων τῆς Γραφῆς ἀχτίνων αυγκεραννύµενον. "E&coct 
Υὰρ λαθεῖν ἀφ' ἑχάστου τῶν θεοπνεύστων ἀποδειγμά- 
των τὸ τῆς παρούσης ἱερομηνίας χατάλληλον. Ζητεῖς 
«hv τοῦ ᾿Αθραὰμ εὐλογίαν; Ἔχεις τὸ ζητούμανον, εἰς 
τὰ παρόντα βλέκων. Ορᾷς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ, 
ταῦτα λέγω τὰ ἄστρα, τὰ kx τοῦ Πατρὸς ἡμῶν ἁρ- 
τίως ἀνατείλαντα, xal οὐρανὸν ἀθρόως τὴν Ἔκκλη- 
σίαν ποιῄσαντα, ὧν ἡ τῆς φυχῆς ἁστράπτουσα χάρις, 
ταῖς τῶν πυρσῶν ἀχτῖσι διασηµαίναται; xal ταῦτά 
τις εἰκὼν ὄντως τοῦ ᾿Αθραὰμ εἶναι τέχνα ἐξ ἐπαγ- 
γελίας αὐτῷ γεγενηµένα, τὰ τοῖς ἄστροις τοῦ οὖρα- 
νοῦ ὁμοιούμενα, τῆς ἀληθείας οὐχ ἁμαρτήσεται. Καὶ 
θαυμάσεις τὸν ὑψηλὸν Μωῦσέα, τὸν πᾶσαν τὴν τοῦ 
8:o9 χτίσιν διαλαθόντα τῇ δυνάµει τῆς γνώσεως;, 
Ιδού σοι τῆς πρώτης χοσµογενείας τὸ εὐλογημένον 
Σ4θόατον. Γνώρισον δι ἐχείνου τοῦ Σαθθάτου 
τοῦτο τὸ Σάδόδατον, τὴν τῆς χαταπαύσεως ἡμέραν, 
fv εὐλόγησεν 6 Geb; ὑπὲρ τὰς ἄλλας μέρας. Ἐν 
ταύτῃ yàp χατέπαυσεν ἀληθῶς ἀπὸ πάντων τῶν 
ἔργων αὐτοῦ ὁ Μονογενὴς θεὺς, διὰ τῆς χατὰ τὸν 
θάνατον οἰχονομίας τῇ σαρχὶ σαθθδατίσας * καὶ sic ὃ 
Ἶν πάλιν ἐπανελθὼν, διὰ τῆς ἁναστάσεως ἅπαν τὸ 
κεέµενον ἑαυτῷ συνανέστησε, ζωὴ, xal ἀνάστασις, 
χαὶ ávatg)h, xa ἡμέρα τοῖς ἓν σχότει xai σκιᾷ 
θανάτου κχαθηµένοις γενόμενος. Πλήρης τοι ἡ ἰστο- 
pia τῆς συγγενοῦς εὐλογίας ' ὁ πατὴρ τοῦ Ἰσαὰκ 
ἐχείνου τοῦ ἀγαπητοῦ μὴ φειδόμενος, xal ὁ µονογε- 
νὴς προσφορὰ xaX θυσία γενόμενος, xal ἁμνὸς ἀντὶ 
κούτου σφαγιαζόµενος. Ἔξεστι γὰρ ἰδεῖν ἐν τῇ ἱστο- 
pla πᾶν τὸ τῆς εὐσεθείας µυστήριον. Ὁ ἁμνὸς τοῦ 
ξύλου ἐξήρτηται, ἐκ τῶν χεράτων χατεχόµενος ^ ὁ δὲ 
μονογενῆς βαστάζει ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὰ τῆς ὁλοχαρπώσεως 
ξύλα. "ὑὐρᾶς, 6 πάντα φέρων τῷ ῥήματι τῆς δυνά- 
µεως, ὁ αὐτὸς καὶ τὸ φορτίον φέρει τῶν ἡμετέρων 
ξύλων, xal ὑπὸ τοῦ ξύλου ἀναλαμθάνεται, βαστάνων 
ὡς Geb; , xal ἁμνὸς βασταζόµενος": οὕτω τοῦ ἁγχίου 
Πνεύματος τὸ µέγα µυστήριον τυπιχῶς ἀμφοτέροις 
ἐπιμερίσαντος, τῷ τε ἠγαπημένῳ Ylo, xat τῷ συµ- 
παραδειχθέντι προδάτῳ "ὥστε δειχθῆναι kv. μὲν τῷ 


merabilibus facibus conflatum przstringeret aciem 
oculorum, omnis Christi benedictio. tanquam lux 
per se fulgens, magnum hune animis nostris splen- 
dorem ex multis et variis Scripture radiis prove- 
nientem emittit. Licet enim ex singulis ejus divinis 
exemplis mutuum hujusce celebritatis testimonium 
colligere. Queris Abrahae benedictionem ? Presen- 
tia contemplare, et habebis id quod requiris. Coeli 
stellas non vides'!? Has, inquam, stellas, quz nu- 
per ex spiritu nobis exortz, statim coelum Ecele- 
siam reddiderunt : stellarum enim radiis praeclara 
virorum virtute pietateque psestantium gralia si- 
gnifücatur :' quos $i quis Abrahz filios ex prormis- 
sione natos coli sideribus similes dixerit, a veri- 
tale non aberrabit. Mosem illum eximium admira- 
ris, qui scienlie cognitionisque prostantia res 
omnes a Deo procreatas comprehendit ? Ecce tibi 
primz mundi procreationis Sabbatum, cui bene- 
dixit Deus. Ex illo Sabbato presens hoc Sabba- 
tum agnosce, quietis hunc diem, cui supra dies : 
alios Dominus benedixit. lo hoc enim vere ab om- 
nibus operibus suis Deus Unigenitus conquievit, 
qui divino salutis humanas curandz consilio, cum 
per mortem carni quietem przbuisset, et in. id, 
quod erat, per resurrectionem revertisset, quid- 
quid jacebat secum exsuscitans, vita, et resurre- 
ctio, et aurora, et mane, et dies in tenebris et 
umbra mortis degentibus factus est *. Simili bene- 


6 dictione historia item referta est*. Pater Isaac dilc- 


eto fllio non parcens suo, et unigenitus oblatio, et 
victima factus, et agnus loco illius qui immolaba- 
tur. Licet enim totum in hac historia pietatis my- 
sterium intueri. Agnus e ligno cornibus hzrens 
pendebat. Unigenitus autem holocausti ligna gesta- 
bat. Cernis quo modo qui cuncta fert verbo virtu- 
tis sux, is et lignorum nostrorum fert opus, et su- 
per lignum extollitur, ferens quidem ut Deus, sub- 
latus autem tanquam agnus? | Sic epim Spiritus 
Sanctus utraque re magni mysterii figuram parti- 
tus est, tum dilecto filio, tum simul ostenso agno; 
ut per agnum mortis sacramentum significaret, per 
upigenitum autem vitam morte non ereptam osten- 
deret. Si vis et Mosem ipsum considerare, ma- 


προθάτῳ τὸ τοῦ θανάτου µυστήριον, bv δὲ τῷ µο- D nuum extensione crucem describentem , eaque 


Joyevet τὴν ζωὴν, τὴν μὴ διαχοπτοµένην τῷ θανάτῳ. 
Ei δὲ βούλει χαὶ αὐτὸν τὸν Μωῦσέα λαθεῖν, τῇ τῶν 
χειρῶν ἑκτάσει τὸν σταυρὺν διαγράφοντα, xal ὡς 
τῷ σχήµατι τούτῳ τὸν ᾽Αμαλῆχ χαταστρεφόµενον, 
ἔξεστί σοι βλέπειν ἓν τῇ ἀληθείᾳ τὸν τύπον, xat τῷ 
σταυρῷ tbv ᾽ΑἉμαλὴχ ὑποπίπτοντα. Ἔχεις xal τὸν 
Ἡσαῖαν, οὗ µιχρά σοι πρὸς τὴν παροῦσαν συνεισ- 
φέροντα χάριν. Παρ) αὐτοῦ γὰρ προεδιδάχθης τὴν 
ἀνύμφευτον μητέρα, τὴν &násopa a&pxa, τὴν ἀνώδυ- 
vov ὠδῖνα, τὸν ἁμόλυντον τόχον οὕτως εἰπόντος 
τοῦ Προφήτου. Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ «1ήψε- 
ται͵καὶ τἐξεται υἱόν' καὶ κα.έσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ 


! Gen. xxvi, 4. 3 [sa. ΙΣ, 4. 


forma Amalecitas in fugam vertentem, veritate 
figuram expressam, et Amalech cruci cedentem 
animadvertes*. Habes οἱ lsaiam, qui gratiam ho- 
diernam non parum illustrat. Ab ipso enim ma- 
trem innuptam, sine patre carnem, sine dolore 
puerperium, sine labe partum ante didicisti. Sie 
enim loquitur propbeta : Ecce virgo in utero conci- 
piet, εἰ pariet. filium : et vocabunt nomen ejus Em- 
manuel, quz vox. significat, Nobiscum Deus". Et- 
enim sine dolore partum exstitisse, ipsa rei equi 
tas te docebit, Nam cuin omnis voluptas dolorem 
conjunctum habeat, necesse est, ut in iis, qus ita 


* Gen. xxii, 1 sqq. * Exod. στη, 11. * Isa. vu,14. 


ου, ος δ--. ὃς. ο ᾱ ως η 





605 


S. GREGORII NYSSENI 


copulata sunt, eum unum abest, alterum etiam A Ἑμμανουὴμ, 6 ἐστι Mé0" ἡμῶν d Θεός. Ὅτι δὲ ἁπό- 


absit. 


νως Υέγονεν fj ὧδὶς, πρῶτον μέν σε τὸ εἰχὸς διδαξάτω. 


Ἐπειδὴ γὰρ πᾶσα ἡδονὴ συνημμένον ἔχει τὸν πόνον, ἀνάγχη πᾶσα ἐπὶ τῶν συνηµµένως θεωρουµένων, 


τοῦ ἑνός μὴ ὄντος, μηδὲ τὸ ἕτερον εἶναι. 

Itaque cum nulla concipiendi voluptas antecesse- 
rit, ne pariendi quidem dolor est consecutus. Hoc 
autem prophetz verbis etiam comprobatur, quz sic 
habent : Antequam veniret dolor partus ejus, effu- 
git, et peperit masculum *. Aut, quemadmodum alius 
interpres ait : Antequam dolores sentiret, peperit". 
Ex hac, inquit, Virgine matre Puer natus est nobis, 
et filius datus est nobis. Cujus imperium super hu- 
merum. ejus, et vocatur nomen ejus magni consilii 
. angelus, Deus fortis, potens, princeps pacis, pater 


Ὅπου τοΐνυν ἡδονὴη τοῦ τόχου οὗ καθηγήσατο, 
οὐδὲ ὁ πόνος ἐπηχολούθησεν. Ἔπειτα δὲ xa dj τοῦ 
Προφήτου λέάξις βεθαιοῖ τὸν λόγον, ἔχουσα οὕτω» 
Ilpiv εἰσεθεῦ' τὸν πόνον τῶν ὡδίνων αὐτῆς, 
ἐξέφυγα, καὶ ἔτεχεν ἄρσεν. "H, ὣς φῃσιν ἕτερος 
τῶν ἑρμηνέων, Πρὶν ὡδινήσει, ἔτεκεν. Ἐχ ταύτης, 
qnoi, τῆς παρθένου μητρὺς Παιδίον ἐγεννήθη 
ἡμῖν, καὶ υἱὸς ἐδόθη ἡμῖν. οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγενήθη 
ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, µεγά ης βον.τῆς "ΑγγεΊος, 
xai τὰ ἑξῆς. Τοῦτο τὸ παιδίον, οὗτος ὁ υἱὸς, Ὡς 


futuri saculi. Hic puer, hic filius, Ut ovis ad occi- B πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμγὸς &rar- 


sionem ductus est, et tanquam agnus coram tondente 
28, obmutfuit*, Vel potius, inquit Jeremias, Hic est 
agnus ille mansuetus, qui ad victimam ducitur*. Hic 
est ille panis cui lignum injiciunt, qui panis ligni- 
que sunt hostes !*. Imo vero illud e propheta, quod 
apertissimum et clarissimum est, et quo myste- 
rium planissime declaratur, accipiamus, Jon: ni- 
mirum exemplum*'*, qui sine offensione in cetum 
ingressus, et sine molestia rursum egressus, cum 
in ejus visceribus tribus diebus et totidem nocti- 
bus permansisset, Domini apud inferos commora- 
tionem indicavit '*. Hzc et horum similia oportet 
ex singulis Scripturz locis indagare, atque seli- 
gere. Omnia enim illa ex presentibus cernis. Et e 
hodierna letitia, ut in Evangelio legimus, Tota les 
pendet, et propheta '*. Et, quemadmodum Paulus 
ait', omnis Scripture, divino Spiritu dictante 
exarate, legisque summa in hac gratia concludi- 
tur. Hzc enim et malorum est finis, et bonorum 
principium. Nam exempli causa, Mors regnavit ab 
Adam '*, imperii pestiferi ducens initium, et impo- 
tens illius dominatus ad Mosem usque permansit, 
cum ejus vis a lege minime reprimeretur. Venit 
vitz regnum, et solutum est mortis imperium. 
Apparuit alia generatio, alia vits, alius vivendi 
modus, ipsius naturse nostre: commutatio. Qusnam 
generatio? Qum non ex sanguinibus, neque ex vo- 
luntate viri, neque ez voluntate carnis, sed ex Deo 
jacta. est !*, Quinam, inquies, hoc fleri potest? Au- 
di, nam paucis explicabo. Fetus hic per fidem con- 
cipitur, per baptismatis regenerationem in lucem 
editur, nutricem habet Ecclesiam, hujus doctrinam 
et instituta sugit tanquam ubera, illi ccelestis pa- 
nis est cibus : ztatis perfectio est sublimis vivendi 
ratio, nuptiz consuetudo sapientie : liberi, spes ; 
domus, regnum; hereditas et opulentia, delicim 
paradisi; flnis non mors, sed vita illa, qua dignis 
parata est, beatissima et sempiterna. Hoc in melius 
commutationis initium videns magnus ille Zacha- 
rias ambigit, quod illi nomen imponat, quomodo 
presentem gratiam appellet, Etenim, cum ea que 


* |ga. txvi, 7. " [ρα. 1x, 6. 
40. «5 Matth. xxi, 40. 1* 1H Timoth. iu, 16. 


τἰον τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνος' μᾶλλον δὲ, ὥς 
φησιν Ἱερεμίας, Τοῦτό ἐστι τὸ ἀργίον τὸ dxaxor, 
τὸ ἀγόμενον τοῦ θύεσθαι. Οὗτος ὁ ἄρτος, ᾧ τὸ 
ξύλον ἐμθάλλουσιν οἱ καὶ τοῦ ἄρτου xal τοῦ ξύλου 
πολέμιοι. Μᾶλλον δὲ τὸ πάντων γνωριμώτερόν τε xal 
φανερώτερον ἐκ τοῦ Ἡροφήτου λάδωμµεν, δι οὗ προ- 
γράφεται σαφῶς τὸ µυστήριον, τὸν Ἰωνᾶν λέγω, τὸν 
ἁπαθῶς κατὰ τοῦ κήτους καταδνόµενον, καὶ δίχα πά- 
θους ἐχ τοῦ χήτους ἀναδυόμενον, τὸν xal τρισὶν ἡμέ- 
pate xal τοσαύταις νυζὶν ἐν τοῖς χητῴοις σπλάγχνοις 
thv &v ἅδου διατριδὴν τοῦ Κυρίου προδιαγράφαντος. 
Ταῦτα xai τὰ τοιαῦτα δεῖ σε παρ) ἑχάστης Γραφῆς 
ἀναξητεῖν xal ἐχλέγεσθαι. Πάντα γὰρ ἑἐχεῖνα, διὰ 


τῶν παρόντων ὁρᾷς ᾽ καὶ ἐν τῇ παρούσῃ φαιδρότητι, 


C Ὅλος ὁ νόμος κρέµαται καὶ οἱ προφῆται, καθώς 


φησί που τὸ Εὐαγγέλιον' καὶ πᾶς θεόπνευστος λόγος 
xa νόμὺς ἐν ταύτῃ ἀναχεφαλαιοῦται τῇ χάριτι, κατὰ 


hv τοῦ Παύλου φωνήν. Τοῦτο γάρ ἔστι, xa τῶν 


σχυθρωπῶν τὸ πέρας, xal τῶν ἀγαθῶν ἡ ἀρχή. Οἷόν 
τι λέγω Ἐδασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ ᾿Αδὰμ, τῆς 
φθοροποιοῦ δυνάµεως λαθὼν τὴν ἀρχλν, ἀλλά xal 
µέχρι Μωῦσέως αὐτοῦ τὸ πονηρὸν χράτος διέµεινεν, 
οὐδὲν τοῦ νόµου τὴν καχἣν τοῦ θανάτου δυναστείαν 
ἀμθλύναντος. "HA0sv ἡ τῆς ζωῆς βασιεία, xat 
κατελύθη τοῦ θανάτου τὸ χράτος. Καὶ γέγονεν ἄλλη 
Ὑέννησις, βίος ἕτερος, ἄλλο ζωῆς εἶδος, αὐτῆς τῆς 
φύσεως ἡμῶν µεταστοιχείωσις. Τούτου fj γέννησις 
οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ éx θελήµατος ἂν δρὸς, οὐδὲ 
ἐκ θεΛἸήματος capxóc, dA ἐκ θεοῦ γενομένη.Πῶς 
τοῦτο; Σαφῶς σοι παραστήσω διὰ τοῦ λόγου τὴν χάριν. 
Οὗτος ὁ τόχος διὰ πίστεως χυοφορεῖται * διὰ τῆς τοῦ 
βαπτίσματος ἀναγεννήσεως εἰς φῶς ἄγεται' εροφὸς 
τούτου 1j Ἐκκλησία γίνεται’ μαζὸς, τὰ διδάγματα" 
τροφἣ, ὁ ἄνωθεν ἄρτος * ἡλιχίας τελείωσις, ἡ ὑφηλὴ 
πολιτεία’ Ὑάμος, ἡ τῆς σοφίας συµθίωσις * τέχνα,͵ αἱ 
ἐλπίδες  οἶχοι, dj βασιλεία’ χληρος καὶ πλοῦτος, d 
ἓν τῷ παραδείσῳ τρυφή’ τέλος δὲ, ἀντὶ θανάτον, f 
ἀῑδιος ζωὴ, &y τῇ ὑποχειμένῃ τοῖς ἁγίοις µαχαριότητι. 
Ταύτην ὁρᾶ καὶ ὁ μέγας Ζαχαρίας τὴν &pyhv πρὸς τὸ 
ἀγαθὸν ἀλλοιώσεως, xai ἀμφιθάλλει περὶ τῆς τοῦ 
ὀνόματος χλήσεως, τί χρὴ χυρίως προσειχεῖν τὴν 


5 154. Lut, 7. ? Jerem. xi, 19. 9 ibid. !! Jon. n, 1 sqq... '* Matth. xui, 
15 Rom. v, 14. 


!* Joan. 1, 19. 


θαύματα διεξελθὼν, καὶ τοῦτό φησι περὶ τοῦ καιροῦ 
τούτου, ὅτι Οὐχ ἡμέρα, καὶ οὐχὶ νύξ. Δι ὧν ἓν- 
δείχννται, ὅτι ἡμέρα μὲν χληθῆναι οὐ δύναται, ἡλίου 
ph ὄντος, νὺξ δὲ οὐχ ἔστι τῷ μηδὲ σχότος εἶναι. Τὸ 
Yàp σχότος ἐχάλεσεν ὃ Geb; νύχτα, χαθώς φησι 
Νωῦσης. 

Ἐπεὶ οὖν κατὰ μὲν τὸν χρόνον, νὺξ, κατὰ 
δὲ τὸ φῶς, ἡμέρα τούτου Ἑνεχέν φησιν ὁ Προφή- 
της” Καὶ Οὐχ ἠἡμέρα, καὶ οὐχὶ νύξ. El οὖν μήτε 
νὺξ, κατὰ τὸν Προφήτου λόγον, ὁ χαιρὸς οὗτός ἐστιν, 
ἄλλο τι παρὰ ταῦτα πάντως ἢ παροῦσα χάρις 
£st xal ὀνομάδεται. Βούλεσθε εἴπω ὃ ἐντεθύμημαι ; 
Αὔὕτη ἐσεὶν ἡμέρα fv ἐποίησεν ὁ Κύριος ' ἄλλη 
παρὰ τὰς ὃν ἀρχῇ ἐστιν αὕτη. Ἐν ταύτῃ γὰρ ποιεῖ ὁ 
θεὺὸς τῇ ἡμέρᾳ οὗρανὸν χαινὸν, χαὶ γῆν χαινὴν, 
χαθώς Φησιν ὁ Προφήτης. Ποῖον oópavóv ; τὸ στε- 
ῥέωμα τῆς εἰς Χριστὸὺν πίστεως * ποίαν γῆν ; τὴν 
ἀγαθὴν καρδίαν φημὶ, χαθὼς εἶπεν ὁ Κύριος, τὴν 
γην τὴν πίνουσαν τὸν ἐπ᾽ αὐτῃ ἐρχόμενον δετὸν, xal 
τὸν πολύχουν στάχυν ἀδρύνουσαν. Ἐν ταύτῃ τῇ χτί- 
σει, Ἆλιος μέν ἐστιν ὁ χαθαρὺς βίος * ἄστρα δὲ, αἱ 
ἀρεταί &hp δὲ, 4 διαφανῆς πολιτεία * θάλασσα δὲ, τὸ 
βάθος ἑἐστὶ τοῦ πλούτου τῆς σοφίας τε καὶ γνώσεως 
πόαι xai βλαστήµατα, | ἀγαθὴ διδασχαλία xal τὰ 
Octa. δόγµατα, ἅπερ 6 λαὸς τῆς νομῆς, τουτέστιν ἡ 
ποίµνη τοῦ θεοῦ ἐπινέμεται ' δένδρα δὲ ποιοῦντα xap- 
πὸν, d τῶν ἐντολῶν ἐργασία. Ἐν ταύτῃ χτίζεται ὁ 
ἀληθινὸς ἄνθρωπος, ὁ κατ᾽ εἰχόνα Ὑενόµενος Θεοῦ 
χαὶ ὁμοίωσιν. "Apá σοι ob χόσμος γίνεται ἡ ἀρχὴ 
αὕτη, Ἡ ἡμέρα, ἦν ἐποίησεν ὁ Κύριος; Περὶ fo 
φησιν ὁ προφήτης Ζαχαρίας, ὅτι οὔτε ἡμέρα xac 
τὰς ἄλλας ἡμέρας, οὔτε νὺξ χατὰ τὰς ἄλλας νύχτας. 
Καὶ οὕπω τὸ ἐξαίρετον τῆς παρούσης χάριτος ὁ λόγος 
ἐχήρυξεν. Αὕτη ἕλνσε τὴν τοῦ θανάτου ὠδῖνα. Αὕτη 
τὸν τῶν νεκρῶν πρωτότοχον ἐμαιεύσατο. Ἐν ταύτῃ 
συνετρίθησαν αἱ σιδηραῖ τοῦ θανάτου πύλαι, Ἐν 
ταύτῃ ol χαλχοῖ τοῦ ὥδου μοχλοὶ συνεθλάσθησαν. 
Νῦν ἀνοίγεται τοῦ θανάτου τὸ δεσµωτήριον. Νῦν χη- 
ρύσσεται τοῖς αἰχμαλώτοις ἡ ἄφεσις. Nov γίνεται 
τοῖς τυφλοῖς ἡ ἀνάθλεψις. Nov τοῖς ἓν σχότει χαὶ 
σκιᾷ θανάτου χαθηµένοις, ἡ ἐξ ὕφους ἀνατολὴ ἐπι- 
σχέπτεται. Βούλεσθέ τι xal περὶ τῆς τριημέρου προ- 
θεσµίας μαθεῖν ; ᾽Αρχεῖ τοσοῦτον μαθεῖν, ὅτι ἓν οὕτω 
ὀλίγῳ τῷ χρονιχῷ διαστήµατι, Ίρχεσεν fj παντοδύνα- 
poc σοφία ἐν τῇ χαρδἰᾳ τῆς γῆς Υενοµένη 6 Κύριος, 
τὸν µέγαν ἐχεῖνον νοῦν τὸν Ev αὑτῇ διαιτώµενον χα- 
ταμωρᾶναι. Οὕτω γὰρ ὁ Προφήτης αὐτὸν χατονοµά- 
ζει. µέγαν νοῦν αὐτὸν ἁποχαλῶν καὶ ᾿Ασσύριον. 
Ἐπεὶ οὖν ἑστία τίς ἐστι τοῦ νοῦ ἡ καρδία (ἐν ταύτῃ, 
γὰρ τὸ ἡγεμονιχὸν εἶναι πιστεύεται), διὰ τοῦτο Υίνε- 
ται ἐν τῇ χαρδίᾳ τῆς γῆς ὁ Κύριος, fiv, ἐστὶ τοῦ 
νοῦ ἐχείνου οὐράνιον ἑνδιαίτημα * ὥστε τὴν βουλὴν 
αὐτοῦ μωρᾶναι, χαθὼς ὁ Προφήτης qnot, xat δράξα- 
αθαι τὸν σοφὸν Ev τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ xaX περιτρέ- 
φαι αὐτῷ πρὶςφ τὸ ἑναντίον τὰ σοφὰ ἐγχειρῆματα. 
Ἐπειδὴ γὰρ ἀμήχανον ἣν τὸν ἄρχοντα τοῦ αχότους 


17 Zach. xwv, Ἱ. !* Gen. 1, δ. 19 Psal. cxvin, 24. 
1* ]sa. xxix, 14. ** Job v, 13. 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1. 
ἑνεστῶσαν χάριν. Τὰ γὰρ ἄλλα τὰ περὶ τὸ πάθος A ad cruciatus mortemque pertinent, percurrisset, 


de tempore hoc, Neqwe dies, inquit, neque noz'*. 
Quibus verbis ostendit, neque diem, cum sol non 
adsit, vocari posse, neque noctem, cum absint te- 


nebre, quas Deus, ut Moses scribit, noctem nomi- 
navit'*, 


Quamobrem, cum et nox tenebris, et dies sole 
prescribatur, propheta , Neque dies, inquit, ne- 
que noz. Quod si neque nox , neque dies, tempus 
hoc dici potest, alio nomine profecto presens 
gratia est appellanda. Vultis. exponam vobis, 
quid ipse sentiam ? Hec est dies illa, quam fecit 
Dominus!*, a diebus illis longe diversa, qui 
mundi procreationis initio sunt constituti, [ quos 
temporis cursus dimetitur. Alterius hec est pro- 
creationis initium. ] In hac enim die celum no- 
vum facit Deus et terftam novam, ut ait Pro- 
pheta **. Eecquod colum? firmamentum ejus qux 
in Christo est fidei. Ecquam terram? cor bonum, 
inquam, ut dixit Dominus , terram quz bibit su- 
per se venientem imbrem, et spicam multiplicem 
parit*!, In hac creatione, sol quidem est vita 
munda, stelle, virtutes ; aer, preclara conversa- 
tio; mare, altitudo divitiarum, sapientize et scien- 
tie ; herbe et germina , bona doctrina, divina- 
que documenta, qux: populus pascue , hoc est, 
Dei. grex carpit, atque depascitur ; arbores feren- 
tes fructum , mandatorum observatio. In hac die 
verus homo procreatur ad imaginem et similitu- 
dinem Dei. Annon mundus tibi tit hoc principium, 
Hac dies, quam fecit Dominus ? Quam neque diem 
esse dicit propheta diebus aliis, neque noctem 
aliis noctibus similem? Sed quod in hac gratia 
praestantissimum est , nondum explicavimus. Haze 
mortis dolores dissolvit. Hzc mortuorum primo- 
genitunt edidit, In hac ferree mortis port» con- 
fracte sunt. In hac srei inferorum vectes com- 
minuti. Nunc mortis carcer aperitur. Nunc capti- 
vis libertas denuntiatur. Nunc czcis videndi facul- 
tas praebetur. Nunc oriens ex alto invisit eos qui 
in tenebris et umbra mortis considebant. ας 
etiam de tridui prafinito termino aliquid intelli- 
gere ? lllud dixisse contenti simus, tam exiguum 
temporis spatium fuisse satis, ut omnipotens sa- 


D pientia in corde terrze exsistens magnam illam 


mentem in eo habitantem stultam redderet. Sic 


enim illum nominat Propheta, magnam mentem 


υπ et Assyrium appellans **. Quoniam igitur 


domicilium quoddam mentis est cor ; in eo enim 
principatus animi esse creditur : idcirco Dominus 
manet in corde terre, ubi est mentis illius coele- 
ste domicilium, ut consilium ejus stultum reddat, 
ut ait propheta, et apprehendat sapientes in 
astutia eorum 33, et sapientes ipsorum conatus in 
contrarium vertat. Nam quia fieri non poterat οἱ 
princeps tenebrarum ^ meram *lucis presenuiam 


3? [sa. xv, 17. ?! Isa. Όχι, 14. ?* dea, x, 13: 


ου: ! S. GREGORII] NYSSENIL 608 
attingeret, nisi partem aliquam carnis in ipsa A ἀκράτω προαμίξαι τῇ τοῦ φωτὸς παρουσίᾳ, μὴ cap- 


conspexissel, idcirco, posteaquam divinam car- 
nem vidit, et res admirandas qua per ipsam Α 
divinitate efficiebantur, aspexit, speravit, se, ei 
morte carnem affecisset, omnom eliam virtutem , 
qua in ipsa erat, superaturum. Itaque dum in- 
hiansad carhis escam aspirat, divinitatis hamo 
transüxus est, atque ita draco per hamum ductus 
est, uLait Job, qui per se, quod futurum erat, 
prenuntians, Hamo, inquit, draconem duces **. 
Audiamus autem 4 propheta, quenam erant ea, 
qua cor istud terre adversus universum inibat 
consilia, cum adversus Domini carnem. fauces 
aperuit. Quid in eum dicit 1saias, illius redar- 
guens cogitata? Tu dixisti incorde tuo : In colum 
ascendam , super asira celi ponam solium meum 
(sedebo in monte excelso supra nubes sonscendam), 
et ero similis Aliissimo . Hzc secum sceleratum 
cor cogitabat. Ànte vero, quid magna illa mens 
in malitia, quid improbus ille Assyrius secum 
ipse loqueretur , ex Isaiz item verbis intelligamus: 
Dixi, Foriitudine manus mec [aciam , et prudentia 
sapientie meg terminos gentium auferam , et forti- 
(tudinem eorum predabor , et concutiam urbes ha- 
bitatas , et orbem 4errarum wniversum tanquam ni- 
eum comprehendam , et tanquam ova. derelicta tol- 
lam, et non erit qui effugiat me, aut contradicat 
mihi**. |Jac ille spe deceptus, eum qui propter 
suam erga genus humanum benevolentiam in terris 
nobiscum versabatur , in se suscepit. Verum quzx- 
nam illi eorum loco, qus sperabat, evenerint, 
propheta calamitatem ipsius declarans aperte si- 
guificat, Quomodo, inquiens, cecidit e celo Lucifer, 
qui mane oriebatur ? Quomodo contritus esi. in ter- 
ram? Super eum strata. est. pulredo , indumentum 
ipsius est vermium operimentum?! , e&. czetera , qui- 
bus interitus ejus describitur, qui cuilibet licet 
ex prophete scriptis intelligere; mihi enim ad 
propositum redeuudum est. 

Ob id igitur vera sapientia in arroganti €orde 
terra versatur, ut magnam illam in malitia mentem 
deleat, ut tenebre discutiantur a luce, ut, quod 
moriale est, absorbealür a vita **, et extremo ini- 
mico, morte nimirum, destructo, malum evertatur. 


Χός Ίινα μοῖραν θεωρήῄσαντα kv ἑαυτῷ * διὰ τοῦτο 
ὡς εἶδο τὴν θεοφόρον σάρχα, εἶδε δὲ xa τὰ παρ᾽ αὖ- 
τῆς Σνεργούμενα τῆς θεότητος θαύματα, Ἠλπισεν, εἰ 
τής Gapxb; διὰ τοῦ θανάτου χρατήσειε, xal πάσης 
τῆς ἐν αὐτῇ κρατήδειν δυνάμεως. Καὶ τούτου χάριν 
τὸ τῆς σαρχὸς δέλεαρ περιχανὼν, τῷ τῆς θεότητος 
ἀγχίστρῳ περιεπάρη, xe οὕτως Ίχθη ὁ δράχων διὰ 
τοῦ ἀγχίστρου, χαθώς qnot ὁ Ἰὄώ6, 6 προαναφωνή- 
σας δι αὐτοῦ τὸ ἑσόμενον , λέγων, ὅτι "Αξεις τὸ» 
δράκοντα ἐν ἁγκίστρῳ. ᾿Ακούσωμεν ὃδ παρὰ τῆς 
τοῦ Προφήτου φωνῆς , «iva ἣν, & dj χαρδία τῆς γῆς 
αὕτη χατὰ τοῦ παντὸς ἐδουλεύσατα, ὅτε χατὰ τῆς 
σαρχὺς τοῦ Κυρίου τὸ στόμα ἤνοιξε. TU λέχει πρὺς 
αὐτὸν Ἡσαῖας ἑλέγχων αὐτόν; Σὺ εἶπας ἐν τῇ καρ- 


B δίᾳ σου: Εἰς τὸν οὐρανὺν ἀναθήσομαι, ἐπάνω 


τῶν γεφελῶν θήσω tór θρόνο» µου, καὶ ἔσομαι 
ὅμοιος τῷ ᾿χψίστφ. Ταῦτα dj πονηρὰ χαρδία καθ) 
ἑαυτῆς ἐθουλεύσατο. Καὶ ἔτι πρὸ τούτων, ὁ μέγας ἐν 
χαχίᾳ νοῦς, ὁ πονηρὸς ᾿Ασσύριος, ola πρὸς αὐτὸν δι- 
εξῄει, ἀχούσωμεν πάλιν Ex τῆς 'Ησαΐον φωνῆς' "A 
εἶπε : Τῇ Ισχύϊ τῆς χειρός µου ποιήσω, xal τῇ 
σοφἰᾳ τῆς συγέσεως dgeAO ὅρια ἐθγῶν, καὶ τὴν 
ἰσχὺν αὐτῶν προγομεύσω, xal σείσω πόλεις κατ- 
οικουµένας, καὶ τὴν οἰκουμένην ὅδην xacaAdá- 
yoga. ὡς voccí(ar , καὶ ὡς χαταλελειμµέγα oà 
dpó, xal οὐκ ἔστεω ὃς διαφεύξεταί µε, 1] ávcelam 
pot. Μετὰ ταύτης τῆς ἑλπίδος δέχεται ἐν ἑαυτῷ τὸν 
διὰ φιλανθρωπίαν τοῖς κάτω ἐπιδημήσαντα. Τί δὲ 
αὑτῷ ἀντὶ τῶν ἐλπισθέντων γίνεται, διηγεῖται σαφῶς 


1$ προφητεία τὸ xav' ἐχείνου πάθος λέγουσα Hoc 


ἐξέπεσεν àx τοῦ οὐρανοῦ à ἑωσφόρος;, Πῶς συν- 
ετρίδη ἐπὶ τὴν» γῆν, ᾧ ὑπεστρώθη ἡ σῆψις, ᾧ 
ἕνδυμα γίγεται ἡ περιθολὴἡὴ τῶν σκωλήκων; xa 
ὅσα ἄλλα περὶ τοῦ ἀφανισμοῦ αὑτοῦ διεξέρχεται , 
ἅπερ ἔξεστι τῷ Ῥονλομένῳ ἐξ αὐτῶν τῶν γεγραμμµέ- 
νων δι ἀχριθείας μαθεῖν. Ἐμοὶ δὲ πρὸς τὸν σχοπὺν 


ἐπαναχτέον τὸν λόγον. 


Διὰ τοῦτο γίνεται ἡ ἀληθινὴῆ αοφία, ἓν τῇ µεγα- 
λοῤῥήμονι ταύτῃ καρδίᾳ τῆς γῆς, ἵνα ἑξαφανίσῃ ἐξ 
αὐτῆς τὸν µέγαν Ev. χαχίᾳ νοῦν, καὶ φωτισθῇ τὸ σχό- 
τος, xai χαταποθῇ «b θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς, xal τὸ 
καχὸν εἰς ἀνυπαρξίαν µεταχωρήσῃ, τοῦ ἑσχάτου 


Haec tibi praescripto tridui spatio eomfeeta sunt. D ἀχθροῦ καταργηθέντος, ὃς ἁστιν ὁ θάνατος. Ἱαὔτά 


Num tarda videiur hzc gratia? Num nimis longo 
intervallo tantum bonum partum est? Vis eximiam 
viriutem agnoscere, qua tam exiguo temporis spa- 
tio hzec. gesta sunt? Omnes mihi hominum selates 
enumera, quae jam iude ab ipso primo malorum 
ortu usque ad eorum interitum exstiterunt, quot 
singulis zetatibus homines, quam multa cunctis 
setatibus hominum millia fuerunt. lniri non poterit 
numerus multitudinis eorum, per quos malitia jure 
quodammodo hzreditario sic propagata est, ut 
male improbitatis divitiae in singulos dispertitz 
singulorum studio et opera aucta sint, atque ita 


ὃν Job xz, 19. ** 1sa, xiv, 45, 14. ** Isa, x, 14. 


σοι ἡ τριηµερος προθεσµία κατεἰργασται. Mh. βρα- 
δεῖα ἡ χάρις; μὴ δυ ἄχρας περιόδου τοσοῦτον ἄγα- 
θὸν χατώρθωται ; Βούλει γνῶναι τὸ ὑπερθάλλον τῆς — 
δυνάµεως, τῶν ἐν οὕτω βραχεῖ χρόνῳ χατορθωθέν- 
40v ; -Αρίθμησόν µοι πάσας τὰς μεταξὺ γενεὰς τῶν 
ἀνθρώπων, ἀπὺ τῆς πρώτης τῶν xaxov εἰσόδου xat 
µέχρι τῆς ἀναλύσεως, πόσοι χαῦ᾽ ἑχάστην γενεὰν ἄν- ᾿ 
θρωποι ἓν πόσαις ἀριθμούμενοι µυριάσιν. ᾿Αδύνατόν 
ἐστιν ἀριθμῷ διαλειφθῆναι τὸ πλῆθος, ὧν ἐν ταῖς δια- 
δοχαῖς ἡ xaxla συνεπλατύνετο , xal ὁ xaxb, τῆς 
πονηρίας πλοῦτος εἰς τοὺς καθ ἕχαστον µεριζόμε- 
vog, δι ἑχάστου μείζων ἐγίνετο, xa αὔτω πολυγο- 


Στ Ίσα xiv, 12 sqq. ** Hl Cor. v, o. 


099 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. |. 


0610 


νοῦσα συνδιεξῄει ταῖς ἀεὶ ἐπιγενομέναις γενεαῖς ἡ A fecunda malitia cetatibus erdine succedentibus. per- 


xaxa χεοµένη τῷ πλήθει πρὺς ἄπειρον, ἕως εἰς τὸ 
ἀκρῦτατον τοῦ χαχοῦ προελθοῦσα , πάσης χατεχρά- 
τησε τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως "οὕτω τοῦ Προφήτου 
καθολιχῶς ἀποφηναμένου, ὅτι Πάντες ἐξέχλαν, 
ἅμα ἠχρειώθησαν, καὶ ox ἓν £v «ol; οὖσιν οὐδὲν, 
ὅ μὴ χαχίας ὄργανον Tiv. Την οὖν τοσαύτην τοῦ xa- 
χοῦ σωρείαν τὴν ἀπὸ χαταθολῆς χόσµου μέχρι τῆς 
χατὰ tb πάθος τοῦ Κυρίου οἰχονόμίας συναθροισθεῖ- 
σαν, ὁ Ev τρισὶ διαχέας ἡμέραις, μιχράν aot πεποίη- 
ται τῆς ὑπερθαλλούσης δυνάµεως τὴν ἐπίδειδιν; 1) 
οὐχὶ πασῶν τῶν ἓν ταῖς ἱστορίαις θαυματοποιῶν 
ἰσχυροτέραν ; Ὥσπερ γὰρ πλεονάζει τοῦ Σαμψὼν τὸ 
θαῦμα, οὗ χατὰ τὸ χατισχύσα, µόνον τοῦ λέοντος, 
ἀλλὰ xal τὸ ἀπόνως αὐτὸν διαχειρίσασθαι γυμναῖς 
χαὶ ἁόπλοις χερσὶ τὸν θῆρα χαταπαίζοντα διασπάσα- 
σθαι’ οὕτω xaX τοῦ δίχα πάσης ἑργωδίας τὸν Κύριον 
τὴν τοσαύτην ἀφανίσαι χαχίαν, ἀπόδειξις µείξδων 
ἐστὶ τοῦ τῆς δυνάµεως ὑπερθάλλοντος. Οὐχ ὑδάτων 
ἀπείρων ἐπιῤῥοαὶ Ex τῶν ἄνωθεν χαταρακτῶν τῷ 
ὑποχειμένῳ ἑγχαταπίπτουσαι, οὐδὺ ἄθυσσοι τῶν 
ἰδίων ὅρων ὑπεροιδαίνουσαι, καὶ τοῖς πελάγεσι τὴν 
γην ἐπιχλύζουσαι, οὐδὲ πᾶσα ἡ οἰκουμένη vrbc δίχην 
αὕτανδρος τῷ βυθῷ καλυπτοµένη, οὐδὲ ὄρη γινόμενα 
βύθια, xat χορυφαὶ τῶν ὁρῶν ὑποθρύχιοι : οὐδὲ καθ᾽ 
ὁμοιότητα Σοδόµων αἱ τῆς φλογὸς ἐπομδρίαι τῷ πυρὶ 
τὸ διεφθορὸς ἐχχαθαίρουσαι. οὐδὲ ἄλλο τι τοιοῦτον 
οὐδὲν * ἀλλὰ ἁπλῆ τις xal ἀχατάληπτος ἐπιδημία 
μόνη ζωῆς , xaX φωτὸς παρουσία , τοῖς ἓν σχότει xat 
σχιᾷ θανάτου χαθηµένοις, ἔχλειψφιν παντελη καὶ 
ἀφανισμὸν τοῦ τε σχότους xat τοῦ θανάτου πεποίηται. 
Εἴπω τι πρὸς τοῖς εἰρημένοις καὶ ἕτερον ; Ἐφύη τὸ 
χαχὸν iv τῷ ὄφει ' ἠττήθη ἡ vuvh τῆς πεἰρας τοῦ 
ρᾶκοντος * ἠττήθη μετὰ ταῦτα τῆς Ὑυναιχὸς ὁ 
ἀντρ. Mà τριῶν ἔσχε τὸ xaxby τὴν γένεσιν. Πρὸς τί 
μοι βλέπει τούτων ἡ μνήμη; Ἔστι τινὰ τοῦ ἀγαθοῦ 
τάξιν διὰ τῆς ἓν τῷ καχῷ τάξεως κατανοῆσαι. Τρία 
Ὀλέπω ταῦτα τοῦ χαχοῦ δοχεῖα * πρῶτον μὲν , iv ᾧ 
τὸ πρῶτον συνέστη * δεύτερον, εἰς ὃ µετεῤῥύη: τρἰ- 
τον, ἓν ᾧ μετὰ ταῦτα ἐπεγένετο. Ἐπειδὴ τοίνυν ἓν 
τοῖς τρισὶ τούτοις ἡ καχία ἐπλήμμυρε, τῇ διαθολιχῇ, 
λέγω, φύσει, xal τῷ τῶν γυναιχῶν Ὑένει, χαὶ τῷ 
πληρώματι τῶν ἀνδρῶν * τούτου χάριν ἀκολούθως ἓν 
τρισὶν ἡμέραις ἡ νόσος ἐξαφανίζεται, ἑχάστῳ γένει 
τῶν ἓν καχίᾳ νενοσηχότων μιᾶς ἡμέρας ἀποχληρω- 
θείσης πρὸς ἴασιν ' ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ οἱ ἄνδρες τῆς νό- 
σον καθαίρονται" ἓν τῇ δευτέρᾳ, τὸ τῶν γυναικῶν 
θεραπεύεται γένος ' ἐν τῇ τελευταίᾳ , ἔσχατος ἐχθρὸς 
χαταργεῖται ὁ θάνατος, xal περὶ αὐτὸν ἀρχαί τε, χαὶ 
ἐξουσίαι, καὶ δυνάµεις τῶν ἀντιχειμένων δυνάµεων 
τῶν τα προχαθηµένων συναφανίζονται. Mh θαυμάσῃς 
ὃς εἰ χρονικοῖς διαστήµασιν d) τοῦ ἀγαθοῦ χτίαις 
ἐπιμερίξεται. Καὶ γὰρ παρὰ τὴν πρώτην τοῦ xó- 
σµου Υένεσιν, οὐχ Ἱτόνει ἡ θεία δύναμις ἅπαντα ἓν 
&xapei τελειῶσαι τὰ ὄντα, ἀλλ' ὅμως συµπαραλαμ- 
Gáve τῇ δηµιουργίᾳ τῶν ὄντων xal τὰ χρονιχὰ δια- 
στήµατα ᾽ ὡς τόδε µέν τι χατὰ τὴν πρώτην ἡμέραν 


** Psal. xin, 9... ??' Judic. xiv, 6. 


fusa creverit in infinitum, donec ad summum mali 
cumulum perveniens tutam naturam humanam 
occupavit ? Sic.enim sine exceptione Propheta sen- 
tentiam tulit, Omnes, inquiens **, declinaverunt, 
sinul inutiles facti sunt, adeo ut nihil inveniretur, 
quod malitie non essel instrumentum. Tantum . 
igitur malorum acervum, ab ipsa mundi constitu- 
tione ad mortem usque Domini cvmulatum et au- 
etum, qui tribus diebus dissolvit, et evertit, par- 
vamne tibi prestantis polentim, virtutisque sug 
significationem dedit ? Nonne vis ejus, rerum om- 
nium, que monumentis historiarum admirandi» 
commemorantur, apparuit excellentissima ? Quem- 
admodum enim Samsonis facinus eo magis adniira- 
nur, quod non solum leonem vicit, sed eum sine 
labore superavit, quodque nuda inermique manu 
tantani feram, tanquam [ludens occidit et dilacera- 
Vil *** : sic ea re Domini virtus excelluit, quod nullo 
negotio malitlam delevit. Neque enit superioribus 
cataractis patefactis, abyssisque proprios terminos 
transilientibus, et tuimefactis, aquarum immensa 
vis ingruit, quse terram obruens universam, mon- 
tesque transcendens, et montium fastigia superans, 
orbem tanquam navigium simul cum ipsis nautis 
atque vectoribus demerserit. Neque, ut Sudomita- 
rum 'temporibus contigit, ignis, el flammarum 
imber, quod corruptum erat, purgans expiavit. 
Neque aliud quidquam aceidit ejusmodi. Sed siin- 
plex quxdam et incomprehensa peregrinatio, sola 
vit:e lucisque przsentia in tenebris, et regione uw- 
bre mortis considenübus tenebras omnes dispulit, 
et mortem ipsam interfecit. Aliudne quidquam 
adjungam iis quz dicta sunt? In serpente malum 
exortum est. Mulier draconis insidiis decepta fuit. 
Mulieris illecebris vir ipse cessit. Tribus hisce 
gradibus malum emersit. Quorsum hzc spectat 
commemoratio ? Licet ex hoc mali ordine quemdam 
boni ordinem illi respondentem animadvertere. Hzc 
tria cerno mali receptacula : primum, in quo primo. 
constitit: alterum, in quod defluxit; tertium, in 
quo postea inhaesit, Quare cum in his tribus mali- 


tia redundarit, nempe in natura diabolica, et in 


genere mulierum, et in virorum plenitudine ; con- 


p sentaneup) fuit, ut trlum dierum spatio morbus 


expelleretur, singulis generibus malitia laboranti- 
bus tributo curationis die, ut uno quidem viri cura- 
rentur, altero feminarum genus, extremo autem 
extremus bostis, mors, destrueretur, et qui mortis 
ministri sunt principes, et potestates virtutum ad- 
versariarum et imperantium profligarentur. Nec 
admireris boni proventum fieri temporis intervalle. 
Nam et in prima mundi procreatione momento 
poterat divina virtus cuncta perficere, attamem . 
rerum fabricationi tempora distribuit; ut primo 
quidem die pars earum una constitueretur, sccundo 
autem altera, atque ita deinceps reliqua, donec 


S. GREGORII NYSSENI 


612 


omnia perfecta sunt, et absoluta, eo dierum nu- A τελειωθῆναι τὸ µέρος τῆς κτίσεως, bv δὲ τῇ δευτἐρᾳ 


mero, qui scriptus est, Deo cuncta perficiente : sic 
etiam hic ea sapientiz ratione, quz verbis explicari 
non potest, tribus diebus malum ejicitur, et er.- 
eluditur ab hominibus, mulieribus, et 4 serpen- 
tium genere, in quibus primis natura vitii ortum 
habuit, 


Hzc de trium dierum numeri causa cogitavimus : 
recte, necne, auditorum judicium esto. Neque 
enim verba nostra certam demonstrationis ratio- 
nem habere volumus, sed ita quzerendo nos exer- 
cemus. Quod si re ipsa prefnitum horum dierum 
numerum plane vis perspicere (neque enim illi 
parum deest, si post horam nonam parasceva 
tempus consideres, qua quidem hora Dominus Pa- 
tris manibus spiritum commendavit), paulisper at- 
tende, et fortasse, quod queris, invenies. Quonam, 
inquies, pacto ? Divin:e potentize magnitudinem con- 
sidera, et quod scire cupis, intelliges. Recordare, 
quid de se Dominus pronuntiarit, et eam ipsius 
esse viriutem cognosces, ut. voluntate, non autem 
nature necessitate animam 4 corpore disjungat. 
Nemo enim, inquit, tollit animam meam a me, sed 
ego pono illam a meipso. Potestatem enim habeo 
ponendi eam, εἰ potestatem habeo iterum. assumen- 
di 39. Hoc nobis ita constituto, perspicue patebit id 
quod quaesitum est. 


Qui enim potestate sua cuncta disponit, non ex C 


proditione sibi impendentem necessitatem , nom 
Judaorum quasi predonum impetum, non iniquam 
Pilati sententiam exspectat, ut eorum malitia sit 
communis hominum salutis principiuro et causa; 
sed consilio suo antevertit , et arcano sacrificii 
genere, quod ab hominibus cerni non poterat, se- 
ipsum pro nobis hostiam offert, et victimam im- 
molat, sacerdos simul exsistens, et agnus Dei, ille 
qui mundi peccatum tollit, Quando id praestitit ? 
cum corpus suum discipulis congregatis edendum, 
et sanguinem bibendum przbuit, tunc aperte de- 
claravit agni sacrificium jam esse perfectum. Nam 
victim:e corpus non est ad edendum idoneum, si 
animatum sit. Quare cum corpus edendum, et 


τὸ ἕτερον ΄ xai ἑφεξῆς ὁμοίως ἑπεραιώθη τὰ ὄντα, 
ῥηταῖς ἡμέραις τοῦ Θεοῦ τὴν χτίσιν ἅπασαν συναρ- 
µόσαντος. Οὕτω καὶ ἐνταῦθα χατὰ τὸν ἄῤῥητον αὐτοῦ 
τῆς σοφίας λόγον, ἓν ερισὶν ἡμέραις τῶν ὄντων τὸ 
xaxbv ἐξοιχίζεται, ἐξ ἀνδρῶν, bx γυναιχῶν, xai τοῦ 
γένους τῶν ὄφεων, &v ol; πρώτοις f) τῆς xaxlac φύ- 
σις ἔσχε τὴν Υένεσιν. " 
. "AX περὶ μὲν τῆς τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἡμερῶν al- 
τίας, ταῦτα ὑπενοήσαμεν * sive δὲ ὀρθῶς, εἴτε xal 
μὴ, iv τῇ χρίσει τῶν ἀχροατῶν χαταλείφοµεν. Q0 
γὰρ ἀπόφασις ὁ λόγος ἐστὶν, ἀλλά γυµνασία χαὶ ζὲ- 
τῆσις, El δὲ ζητεῖς δι’ ἀκριθείας ἰδεῖν kv τῷ πάθει 
τῶν ἡμερῶν τούτων τὴν προθεσµίαν (λείπει γὰρ τῷ 
ἀριθμῷ οὐκ ὀλίγον, εἰ μετὰ τὴν ἐννάτην τῆς παρα- 
σχευῆς pav ἀριθμοίης τὸν χρόνον, ἀφ᾿ fic ταῖς πα- 
τριχαῖς χερσαὶ τὸ πνεῦμα παρέθετο), μιχρὸν ἐπίσχες, 


Β χαὶ παρέξει σοι τυχὸν ὁ λόγος τὴν περὶ τούτου σα- 


φῄήνειαν. Τίς οὖν ὁ λόγος; ᾿Ανάθλεφον εἰς τὸ µεγα- 
λεῖον τῆς θείας δυνάµεως, xat οὐχ ἀγνοήσεις τὸ ἐν 
τόπῳ ζητούμενον. Μνήσθητι τῆς Δεσποτικῆς ἁποφά- 
σεως, τί περὶ αὐτοῦ ἀποφαίνεται ὁ τοῦ παντὸς ἔξημ- 
μένος τὸ κράτος * πῶς ᾽αὐτοκρατορικῇ ἐξουσίᾳ, καὶ 
οὐ φύσεως ἀνάγχῃ διαζεύγνυσι τὴν duyhv 5x τοῦ 
σώματος, ἓν οἷς φησιν, ὅτι Οὐδεὶς αἴρει τὴν sv- 
xir. µου, àAA' ἐγὼ τίθημι αὐτὴν ἀφ' ἑαυτοῦ. Ἐξ- 
ουσίαν ἔχω θεῖναι αὐτὴν, καὶ ἑξουσίαν Exo πά- 
Ju. «ἀαθεῖν αὐτήν. Τοῦτό por στήτω, xai τὸ ζητού- 
µενον σεσαφἠνισται. 

'O γὰρ πάντα κατὰ τὴν δεσποτιχἠν αὐθεντίαν 
οἰκονομῶν, οὐχ ἀναμένει τὴν ἐκ τῆς προδοσίας 
ἀνάγχην, xai τὴν λῃστριχὴν ἔφοδον τῶν Ἰουδαίων, 
xai τὴν τοῦ Πιλάτου παράνοµον χρίσιν, ὥστε τὴν 
ἐχείνων «χαχίαν ἀρχηγὸν xal αἰτίαν τῆς χοινῆς 
τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας Υενέσθαι. ἀλλὰ προλαμ- 
θάνει τῇ οἰχονομίᾳ τὴν ἔφοδον, κατὰ τὸν ἄῤῥητον 
τῆς ἱερουργίας τρόπον, xaX τοῖς ἀνθρώποις ἀόρατον, 
καὶ ἑαυτὸν προσήνεγχε προσφορὰν χαὶ θυσίαν ὑπὲρ 
ἡμῶν, ὁ ἱερεὺς ἅμα, xaX ὁ ἁμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων 
τὴν ἁμαρτίαν τοῦ χόσµου. Πότε τοῦτο; Ὅτε βρωτὸν 
ἑαυτοῦ τὸ σῶμα εἰς βρῶσιν σαφῶς ἑνδείχννται τῷ 
ἤδη γεγενῆσθαι ἐντελῆ τοῦ ἀμνοῦ εν θυσίαν. Οὐ γὰρ 
ἂν ἣν τὸ σῶμα τοῦ ἱερείου πρὸς ἑδωδὴν ἐπιτήδειον, 
εἴπερ ἔμφυχον ἣν. Οὐχοῦν ὅτε παρέσχε τοῖς μαθηταϊῖς 


sanguinem bibendum discipulis exhibuit, jam ar- D ἐμφαγεῖν τοῦ σώματος, χαὶ τοῦ αἵματος ἐμπιεῖν, ἤδη 


cana et non aspectabili ratione corpus erat im- 
molatum, ut ipsius mysterium peragentis potestati 
collibuerat. Et anima in illis erat, in quibus eadem 
ipsa potestas illam deposuit, simulque cum divina 
virtute, quz? cum illa erat conjuncta, in ea regione 
cordis versata est. ltaque si quis inde tempus in- 
οἱρίαί dimetiri, cum sacrificium Deo factum est a 
magno illo Principe sacerdotum, qui ratione, quz 
nec verbis explicari, nec oculis perspici potuit , se- 
ipsum pro communi hominum salute tanquam 
sgnum obtulit, non recedet a veritate. Erat enim 
vespera, cum sacrum illud corpus comederunt : 
quam quidem vesperam nox, qua parasceven an- 
* Joan. x, 18. 


κατὰ τὸ θελητὸν τῇ ἑξουσίᾳ τοῦ τὸ μυστήριον olxo- 
νομοῦντος ἁῤῥήτως τε χαὶ ἁοράτως τὸ apa ἑτέθυτο. 
Καὶ ἡ φυχὴ ἐν ἐχείνοις ἂν, ἐν οἷς αὐτὴν ἡ ἑξουσία 
τοῦ οἰχονομοῦντος ἑναπέθετο μετὰ τῆς ἑγχεχραμένης 
αὐτῃ θείας δυνάμεως, τὸν Ev. xapbla. ἐχεῖνον χῶρον 
περιπολοῦσα. Οὐχοῦν ἀφ᾿ οὗ προσήχθη τῷ θεῷ ἡ 
θυσία παρὰ τοῦ μεγάλου ᾿Αρχιερέως, τοῦ τὸν ἑαυτοῦ 
ἁμνὸν ὑπὲρ τῆς χοινῆς ἁμαρτίας ἀῤῥήτως τε χαὶ ἀορά- 
τως ἱερουργήσαντος, ἀπὸ τότε τις ἀριθμῶν τὸν χρόνον 
τῆς ἀληθείας οὐχ ἁμαρτήσεται. Ἑσπέρα μὲν γὰρ ἣν 
ὅτε ἑδρώθη τὸ ἱερὸν ἐχεῖνο xal ἅγιον σῶμα. Νὺξ 
δὲ τὴν ἑσπέραν ἑχείνην fj πρὸ τῆς παρασκευῆς διεδέ-- 
ξατο. Εἶτα ἡ τῆς παρασχευῆς ἡμέρα, τῇ ἐπεισάχορ 


615 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. |. 


614 


νυκτὶ διατμηθεῖσα, elc µίαν νύχτα καὶ εἰς ἡμέρας A tecedit, excepit. Huic successit Parascevte dies, quse 


δύο χαταφηφίξεται. El γὰρ τὸ σχότος ὁ θεὸς ὀχάλεσε 
νύχτα, bv δὲ ταῖς τρισὶν ὥραις ἐγένετο σχότος ἐπὶ 
πᾶσαν τὴν οἰχουμένην * αὕτη ἐστὶν ἡ χατὰ τὸ μέσον 
τῆς ἡμέρας καινοτομηθεῖσα νὺξ, τὰ δύο τμήματα 
τῶν ἡμερῶν δι ἑαυτῆς περιγράφουσα, τὸ μὲν ἀπὸ 
τοῦ ὄρθρου ἐπὶ τὴν ἕχτην ὥραν, τὸ δὲ ἀπὸ τῆς ἑννά- 
της ἐπὶ τὴν ἑσπέραν. "Dave εἶναι µέχρι τούτὸυν, 60e 
γύχτας xai ἡμέρας δύο. Εἶτα, πρὸ τοῦ Σαδδάτου νὺξ, 
xal μετὰ ταύτην ἡ τοῦ Σαθθάτου ἡμέρα, ἔχεις τὰς 
τρεῖς νύχτας.! Ζἠτησόν µοι λοιπὸν τὴν ἀναστάσιμον 
ὥραν, xaX εὑρήσεις τὴν ἓν τοῖς εἰρημένοις ἀλήθειαν. 


Πότε οὖν τοῦτο; ᾿Οψὲ Σαδδάτων, Ματθαῖος βοᾷ.Λὕτη 


τοι ἡ ὥρα τῆς Αναστάσεως χατὰ τὴν τοῦ ἀγγέλου φω- 
γην. Οὗτος ὄρος τῆς ἓν χαρδίᾳ τῆς γῆς διαγωγῆς τοῦ 


nocte illa propter solis obscurstionem interjecta in 
dies duos et noctem unam divisa est. Nam, si 
Deus noctem tenebras appellavit *', tribus autem 
horis tenebrz fact» sunt super universam terram **, 
spatium illud in diei medio constitutum nox fuit, 
qui singulis illius ex utraque parte sectionibus 
binos dies deflnivit : unum quidem ab ortu solis 
usque ad sextam horam, alterum autem ab hora 
nona usque ad vesperam. Atque ita duas jam no- 
ctes habemus, et totidem dies. Hinc Sabbati nox 
est subsecuta, et Sabbati dies. Ex quibus tres dies, 
et noctes itidem tres conficiuntur. Reliquum est 
ut resurrectionis horam inquiramus : qua quidem 
jnventa, veritas exstabit. Quando igitur surrexit 


Κυρίου. Ἑσπέρας γὰρ Ίδη βαθείας Ὑεγενημένης (ἀρχὴ B Dominus ? Vespere Sabbatorum , tibi Matthzeus cla- 


δὲ fv τῆς νυχτὸς ἐχείνης ἡ ἑσπέρα, ἣν διαδέχεται f) 
µία τῶν Σαθθάτων ἡμέρα), τότε ὁ σεισμὸς γίνεται. 
Τότε ὁ καταστράπτων τοῖς ἑνδύμασιν ἄγγελος àno- 
χυλίει τὸν λίθον τοῦ μνημείου. AL δὲ γυναῖκες μικρὸν 
ἑπορθρίσασαι, ὑποφαινούσης Ίδη τῆς ἡμέρας τὸ φέγ- 
ος, ὡς xal τινα ἡλιαχὴν αὐγὴν τῆς ἀνατολῆς ὑπερ- 
φαΐνεσθαι, τότε ἱστοροῦσι τὴν ἤδη γεγενηµένην ἀνά- 
στασιν at τὸ μὲν θαῦμα ἔγνωσαν, τὴν δὲ ὥραν οὐχ 
ἐδιδάχθησαν. "Οτι μὲν γὰρ ἠγέρθη, εἶπε πρὸς αὐτὰς 
ὁ ἄγγελος * τὸ δὲ πότε, τῷ ῥήματι οὗ προσέθηχεν. 
'AXX 6 µέγας Ματθαῖος μόνος τῶν εὐαγγελιστῶν 
πάντων τὸν χαιρὸν δι’ ἀχριθείας ἐπεσημήνατο, εἰπὼν 
τὴν ἑσπέραν εἶναι τοῦ Σαβδάτου, τὴν ὥραν τῆς 'Ava- 
στάσεως. 


ra voce denuntiat **, Πφο est resurrectionis hora, 
secundum angeli vocem. Hic terminus fuit com- 
morationis Domini ín corde terrse. Vespera enim 
jam profunda, qux quidem vespera noctis, quam 
una Sabbatorum dies consequitur, principium erat, 
terrzemotus factus est. Tunc angelus in vestimen- 
tis fulgens revolvit lapidem monumenti. Mulieres 
autem mane surgentes, cum diei jam lux appareret, 
et orientis solis splendor cerneretur, tum visum 
pergunt resurrectionem, quz jam facta erat: οἱ 
miraculum quidem eognoverunt, horam autein qua 
contigisset, non didicerunt. Angelus enim surre- 
xisse quidem Dominum huntiavit ; quando autem 
surrexerit, non patefecit. At magnus Matthzus so- 


lus ex omnibus evangelistis tempus accurate descripsit, dicens Resnrrectionis horam fuisse αἱ 


bati vesperam. 


EL δὲ ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, Ἑστηχεν ἡμῖν Qus cum ita se habeant, constat nobis prafini- 


à προθεσµία, ἀπὺ τῆς μετὰ τὴν |πέμπτην ἑσπέρας, 
εἰς τὴν τοῦ Σαθόάτου ἑσπέραν διαμετρουµένου τοῦ 
χρόνου, τῆς ἑμθολίμου νυχτὸς, χαθὼς εἴρηται, τὴν 
παρασχευὴν εἰς ἡμέρας δύο xai νύχτα μίαν χερµα- 
τιζούσης. Ἔδει γὰρ ἐπὶ τοῦ δεσπόζοντος ἐν τῇ ὄυνα- 
στείᾳ αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος, μὴ τοῖς συντεταγµένοις τοῦ 
χρόνου µέτροις τὰ ἔργα χατ ἀνάγχην συμπαρατεί- 
νεσθαι ἀλλὰ πρὸς τὴν τῶν ὄντων χρείαν χαινοτομεῖ- 
σθαι τοῦ χρόνου τὰ µέτρα, xat συντοµώτερον τὴν τῶν 
ἀγαθῶν ἑνέργειαν τῆς θείας δυνάµεως ἐπιτελούσης, 
χολοδώτερα τοῦ χρόνου σχεδιασθῆναι τὰ µέτρα" ὡς 
μήτε ἑλάττονα τῶν τριῶν ἡμερῶν xal τῶν τοσούτων 
νυχτῶν ἀριθμηθῆναι τὸν χρόνον. Ἐπειδὴ τοῦτον «bv 
ἀριθμὸν ὁ μυστιχὸς χαὶ ἀπόῤῥητος ἐπιζητεῖ λόγος, 
μήτε τὰ συνήθη τῶν ἡμερῶν τε xal νυχτῶν ἀναμέ- 
νουσαν διαστήματα πρὸς τὸ τάχος τῆς ἑνεργείας τὴν 
θείαν ἐμποδίζεσθαι δύναμιν. 'O γὰρ ἑξουσίαν ἔχων 
xal θεῖναι ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὴν duyhv xai ἀναλαθεῖν ὅτε 
ἐδούλετο, ἑξουσίαν εἶχεν ὡς ποιητὴς τῶν αἰώνων, 
οὐχὶ δουλεῦσαι διὰ τῶν ἔργων τῷ ypóv, ἀλλὰ ποιῆ- 
σαι χατὰ τὰ ἔργα τὸν χρόνον. 'AXX' οὕπω τοῦ peyía 
στου τῶν χεφαλαίων ὁ λόγος fibaco. Ζητεῖν γὰρ τοὺς 
Φιλομαθεστέρους εἰχὸς, πῶς ἓν τῷ χρόνῳ τρισὶν &av- 
ὧν ὁ Κύριος δίδωσι, τῇ τε χαρδίᾳ τῆς γῆς καὶ τῷ 


5 Gen. 1, δ. !* Matth. xxvii, 43. 


tum tridui spatium a vespera post quintam usque 
ad vesperam Sabbati tempus resurrectionis ita 
dimetientibus, ut interjecta nox, quemadmodum 
dictum est, connumeretur, qux parasceven in dies 
duos et noctem unam partitur. Decebat eniin, ut 
in ejus imperio, qui szculis dominatur, nova ra- 
tione spatia temporis accommodarentur ad rerum 
utilitatem, non autem res necessario statutis tem- 
poris terminis extenderentur, et divina potentia 
celerius bona nobis ad exitum perducente, termini 
temporis ita contraherentur, ut non pauciores ta- 
men, quam tres dies et totidem noctes contine- 
rent. Hunc enim numerum mystica et arcana ratio 
postulabat, ne solita dierum et noctium spatia cele- 


prem divine virtutis actionem retardarent. Qui 


enim et ponendz et rursum sumenda anims, cum 
vellet, habebat potestatem, poterat etiam, tanquam 
szeculorum auctor, efficere, ut actionibus suis tem- 
pus inserviret, non autem actiones tempori. Sed 
rerum maximarum caput nondum attigimus. illud 
enim a studiosis oportuit investigari, quomedo uno 
eodemque tempore Dominus se tribus his dederit, 
cordi terre, paradiso cum latrone, Patrisque ma- 
nibus. Nam ad phariseos quidem, quemadmodum, 


9 Matth. xxvii, 4. 


AM ο ae 


615 | 5, GREGORII NYSSENI | 616 
iuquit, Jonas fuit in ventre ceti. tribus diebus : sic A παραδείαρ σὺν τῷ λβστῇ xal ταῖς πατρψφαις χεραἰ. 


erit el Filius hominis in corde terre triduano tempo- 
ris spatio **. Ad latronem autem, Hodie mecum eris in 
paradiso** ; ad Patrem vero, In manus tuascommendo 
spiritum meum **. Nemo enim aut paradisum apud 
inferos esse dixerit, aut inferos in paradiso, uteodem 
tempore utrobique fuerit, aut his Patris manus 
indicari. At hec pie considerantibus ne quaestione 
quidem fortasse videantur digna. Qui enim divina 
potentia sua ubique est, is et rebus adest omnibus, 
et nullo excluditur loco. Verum ego rationem aliam 
preterea memini me didicisse, quam vobis, si pla- 
cet, breviter explieabo. Quando Spiritus sanetus 
in Virginem venit, eique Altissimi virtus obum- 
bravit ?, ut homo novus in ipsa gigneretur, qui 
propterea vocatus est novus, quod a Deo przier 
hominum consuetudinem creatus est, ut. Dei esset 
domicilium non ranufactum ; neque enim in ma- 
nufactis, hoc est, hominum opera cosstructis Al- 
£issimus habitat **, tunc Sapientia sibi domum ex- 
zedificante **, obumbratione tanquam signi forma 
intus edificio constituto, duabus illis partibus, ex 
quibus humana constat natura ( animum et corpus 
intelligo ) , potentia divina conjuncta est, sese 
utrique pariter. commiscens. Oportebat enim, ut, 
cum utraque pars propter peccatum supplicio 
mortis esset obnoxia ( siquidem anims mors est a 
vera vita sejunctio, corporis autem mors est ipsa 
corruptio et dissolutio ), oportebat, inquam, ut 


witze conjunctio ab utraque parte: mortem expelle- C 


get. Itaque divinitate utrique heminis parti copu- 
lata, in utraque perspicua excellentis naturze indi- 
eia patuerunt. Corpus enim attactu suo morbos 
curans, divinitatem prz se ferebat ; animus auteiA 


| potenti illa voluntate divinam virtutem indicabat. 
: Quemadmodum enim tangendi sensus est corporis 


proprius, sic animi proprius est voluntatis motus. 
Accedit leprosus corporé jam ^ dissolutus atque 
confectus. Quomodo curatur a Domino? Animes 
vult, corpus [ attingit. Utroque modo expellitur 
snorbus. Statim enim, ut scriptum est ^, discessit 
ab eo]lepra. Rursum €um tot hominum millia 
apud se considerent in solitudine, noluit eos jeju- 
nos dimittere. Manibus igitur panes fregit. 


Πρὸς τοὺς Φαρισαίους μὲν γάρ φησιν, ὅτι "΄Ὥσπερ 
Ἰωνας μὲν ἦν àr τῇ xolg, τοῦ κήτους, οὕτως 
ἔσται καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς 
Υῆς, κατὰ τὸ τριηµερον τοῦ χρόνου διάστηµα: πρὸς 
τὸν λῃστὴν, ὅτι Σήµερον μετ’ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ πα- 
ραδείσῳ ' πρὸς δὲ τὸν Πατέρα, ὅτι Elc χεῖράς σου 
παρατίθηµι τὸ πνεῦμά µου. Οὔτε γὰρ ἐν ὑποχθο- 
νίοις τὶς ἂν τὸν παράδεισον, οὔτε ἓν παραδείσιν τὰ 
ῥποχθόνια * ὥστε χατὰ ταὐτὸν ἐν ἀμφοτέροις εἶναι, 
7| χεῖρα τοῦ Πατρὸς λέγεσθαι ταῦτα. ᾽Αλλὰ τοῦτο μὲν, 
ἐν τοῖς εὐσεθῶς λογιζομένοις τυχὸν οὐδὲ ζητίσεως 
ἄξιον. Ὁ γὰρ πανταχοῦ Qv διὰ τῆς θείας δυνάµεως, 
xai παντὶ πάρεστι xal οὐδενὸς ἀπολείπεται. Ἐγὼ δὲ 
χαὶ ἕτερον οἶδα λόγον περὶ τούτου μαθὼν, ὃν βουλο- 
μένοις ὑμῖν δι ὀλίγων ἐχθήσομαι. "θτε ἦλθεν ἐπὶ τὴν 
Παρθένον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ dj τοῦ Ὑψίστου 
δύναµις αὐτῇ ἐπεσχίασεν, ἐπὶ τῷ τὸν καινὸν ἄνθρω- 
πον ἐν αὐτῇ συστῆναι (τὸν διὰ τοῦτο χαινὸν ὠνομα- 
σµένον, ὅτι κατὰ θεὺν ἐχτίσθη, οὐ κατὰ ἀνθρωπίντῃν 
συνήῄθειαν, ὥστε γενέσθαι Θεοῦ δοχεῖον ἀχειροποίη: 
τον * «οὐ Ὑὰρ χατοιχκεῖ ἐν χειῤοποιήτοις, τοῖς ὑπὸ ἆν- 
“θρώπων, λέγω, κατεσχευασµένοις, ὁ Ὕψιστος) * τότε 
αὐτοῖς τὺν olxov τῆς Σοφίας οἰχοδομούσης, xai τῷ 
τῆς δυνάμεως ἀποσκιάσματι οἱονεὶ τύπῳφ σφραγῖδος 
ἔνδοθεν χαταµορφωθέντος, τότε ἀμφοτέροις, δι ὧν 
ἡ ἀνθρωπίνη φύσις συνόστηχε (duy?) τε, λέγω, xat 
σώματι), ἡ θεία χατακιρνᾶται δύναμις, ἑχατέρῳ 
καταλλήλως ἑαυτὴν χαταµίξασα. "δει γὰρ τῶν 
δύο τούτων διὰ τῆς παραχοῆς νεχρωθέντων (ἐπειδὴ 
νέχρὠσις Tv, τῆς μὲν ψνχῆς ἡ τῆς ὄντως ζωῆς 
ἀλλοτρίωσις * τοῦ σώματος δὲ ἡ φθορά τε ᾿χαὶ διάλυ- 
ις), ἀμφοτέρων τούτων τῇ ἐπιμιξίᾳ τῆς ζωῆς ESo:- 
χισθῆναι τὸν θάνατον. Πρὸς ἑχάτερον τοίνυν τῶν τοῦ 
ἀνθρώπου τμημάτων χαταλλήλως τῆς θεότητος Ep pu- 
χθείσης, δι ἀμφοτέρων ἀπίδηλα τῆς ὑπερεχούσης - 
φύσεως τὰ Υνωρίσµατα ἣν. Τὸ μὲν γὰρ σῶμα τὴν 
ἐν αὐτῷ θεότητα διὰ τῆς ἀφῆς τὰς ἰάσεις ἐνεργοῦν 
ἐπεσήμαινε" ἡ δὲ doy τῷ δυνατῷ ἑχείνῳ θελήµατι cv 
θείαν ἑνεδείχνυτο δύναμιν. ὝὭσπερ γὰρ f) χατὰ τὴν 
ἀφὴν αἴσθησις τοῦ σώματός ἐστιν ἰδία, οὕτω καὶ τῆς 
όωχῆς ἡ κατὰ προαίρεσιν χίνησις. Προσέρχεται ὁ 
λεπρὸς διεῤῥνηχὼς ἤδη καὶ ἠχρειωμένος τῷ σώματε, 
Πῶς γίνεται ἐπὶ τούτου παρὰ τοῦ Κυρίου ἡ ἴασις ; 


*H φυχἠ θέλει καὶ τὸ σῶμα ... dj λέπρα. Πάλιν τοὺς ἓν πολλαῖς χιλιάσι κατὰ την ἔρημον αὐτῷ προσεδρεύ- 
σαντας, ἀπολῦσαι μὲν νῄῇστεις οὗ θέλει» ταῖς χερσὶ δὲ διαχλᾶται τοὺς ἄρτους. 
Vides quomodo divinitas utrique parti conjun- D — 'Op&c πῶς δι ἀμφοτέρων ἡ ἐν ὀχατέρῳ συµπαρ- 


«ta per utramque declaratur, cumvet corpus agat, 
et animus velit! Verum non est necesse ut res 
omnes admirandas eodem pacto perfectas recen- 
seamus. Sunt enim omnibus nots. Quamobrem ad 
id, cujus gratia hac commemeramus , revertemur, 
Quomodo eodem tempore et apud inferos, el in 
paradiso Dominus fuerit, quaseritur. Cujus quidem 
quaestionis ana solutio est, ut dicamus, nihil avium 


aul inaccessum esse Deo, in quo omnia consistunt. 


ομαρτοῦσα θεότης δημοσιεύεται, τῷ τε ἐνεργοῦντε 
σώµατι, xai τῇ ὁρμῇ τοῦ ἐν τῇ ψυχῄ γινομένου θε- 
λήµατος. Καὶ τὶ χρὴ Ππάντά διεξιέναι αὐτὰ θαύματα 
ὁμοιοτρόπως ἐπιτελούμενα, τοῖς προδήλοις ἔνασχο- 
λοῦντα τὸν λόγον; 'AXX οὗ χάριν τῶν εἰρημένων 
ἐμνήσθην, πρὸς ἐχεῖνο xaX µεταθήσοµαι. Doc χατὰ 
ταὐτὸν xaX bv νῷ ἄδῃ xal ἐν τῷ παραδείσφ ὁ Ko- 
ριος; Οὗ ζητήματος λύσις ἐστὶ µία, τὸ μηδὲν ἄδατον 
εἶναι Θεῷ, ἂν ᾧ τὰ πάντα συνέστηχεν. Ἑτέρα δὲ 


* Mattb. xs, 40. 15 Luc. xxi, 4ο. ?*ibid., 46. "" Luc, 1, 35... 5 Act. xvit, 94. 3 ΡΙΟΥ. ix, 4. | 


" * Mattb, vin, 3.  Mauh. xv, 32 sqq. 


Ld 


611 IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 618 
πρὸς ἣν νῦν ὁ λόγος βλέπει ' ὅτι ὅλον τὸν ἄνθρωπον A Altera solutio est illa, ad quam nunc oratio nostra 


τοῦ θεοῦ διὰ τῆς πρὸς ἑαυτὸν ἀναχράσεως εἰς τὴν 
θείαν φύσιν µετασχευάσαντος, Ey τῷ χαιρῷ τῆς χατὰ 
τὸ πάθος οἰχονομίας οὗ θατἐρου µέρους τὸ ἅπαξ ky- 
χραθὲν ἀνεχώρησεν (ἀμεταμέλητα γὰρ τοῦ θεοῦ τὰ 
χαρίσματα) ' ἀλλὰ την μὲν φυχὴν τοῦ σώματος, ἡ 
θεύτης ἔχουσίως διέζευξεν, ἑαυτὴν δὲ ἐν ἀμτοτέροις 
pévoucay ἔδειξεν. Διὰ μὲν γὰρ τοῦ σώματος, bv ᾧ 
τὴν &x τοῦ θανάτου καταφθορὰν οὖχ Σδέξατο, κατὴρ- 
ἴηαε τὸν ἔχοντα τοῦ θανάτου «b χράτος, διὰ δὲ τῆς 
Ψυχῆς ὡδοποίησε τῷ λῃοτῃ τὴν ἐπὶ τὸν παράδεισον 
εἴσοδον * καὶ τὰ δύο κατ αὐτὸν ἐνεργεῖται, δι ἀμφο- 
τέρων τῆς θεότητος τὸ ἀγαθὸν χατορθούσης᾽ διὰ μὲν 
τῆς τοῦ σώματος ἀφθαρσίας, thv τοῦ θανάτου xatá- 
λυσιν * διὰ δὲ τῆς φυχΏς πρὸς τὴν ἰδίαν ἑστίαν ἔπει- 
γοµένης, τὴν Ex τὸν παράδεισον τῶν ἀνθρώπων ἑἐπ- 
ἀνοδον. Ἐπεὶ οὖν διπλοῦν μὲν τὸ ἀνθρώπινον σύὐγ- 
χραµα, ἁπλη δὲ xat µονοειδὴς ἡ τῆς θεότητος φύσις, 
ἐν τῷ καιρῷ τῆς τοῦ σώματος ἀπὺ τῆς ψυχῆς διαζεύ- 
ξεως , οὗ συνδιασχίζεται τῷ συνθέτῳ τὸ ἁδιαίρετον, 
ἀλλὰ τὸ ἔμπαλιν γίνεται. TT, γὰρ ἑνότητι τῆς θείας 
φύσεως τῆς κατὰ τὸ ἴσον ἓν ἀμφοτέροις obonc, πάλιν 
πρὸς ἄλληλα τὰ διεστῶτα συμφύεται. Καὶ οὕτω γίνε- 
ται, 6 θάνατος μὲν, Ex τῆς τῶν συµπεφυχότων διαιρέ- 
σεως᾽ 3j ἀνάστασις δὲ, ἐκ τῆς τῶν διαιρεθέντων ἑνώ- 
σεως. El δὲ ζητεῖς πῶς ἐν τῷ παραδείσῳ ὢν, ἐν 
ταῖς χερσὶ τοῦ Πατρὸς ἑαυτὸν παρατίθεται, ἑρμηνεύ- 
σει dot ὁ ὑψηλὸς Ἡσαΐας τὸ περὶ τούτων ζητούμενον. 
Εἶπε γὰρ ἐχεῖνος ἐκ Τροσώπου τοῦ Θεοῦ περὶ τῆς 
ἄνω ἹἹερουσαλὴμ, ἣν οὐχ ἄλλην παρὰ τὸν παράδει- 
σου εἶναι πιστεύοµεν, ὅτι "Ecl τῶν χειρῶν µου ἑζω- 
γράφησά σου τὰ τείχη. El οὖν tv ταῖς χεραὶ τοῦ 
Πατρὸς περιγἐγραπται ἡ Ἱερουσαλὴμ, Ἆτις ἐστὶν ὁ 
παράδεισος, δηλονότι ὁ ἓν παραδείσῳ γενόμενος ταῖς 
πατρῴαις πάντως ἐνδιαιτᾶται παλάµαις, ὃν αἷς ἡ 
θεία πόλις τὴν περιγραφὴν ἔχει. Καὶ ταῦτα μὲν εἰς 
τοσοῦτον. 


"Όσα δὲ τῶν Ιουδαίων ἀχούομεν κατατρεχόντων : 


iy σφοδρᾷ κατηγορίᾳ τοῦ : δόγματος, ἄξιον ἂν cim 
προσθεῖναι διὰ βραχέων τῷ λόγῳ. Λέγουσι γὰρ ἐν τῷ 
περὶ τοῦ Πάσχα λόγω τοῖς Ἰουδαίοις νενομοθετῆσθαι 
παρὰ τοῦ Μωῦσέως τὴν τεσσαρξσκαιδεκάτην τοῦ σε- 
Anvatou δρόµου περίοδονι xaX τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν τὴν 
ἀζυμοφαγίαν, xai ὄψην ἐπὶ τοῖς ἀζύμοις ποιεῖσθαι 


spectat: nempe Deum qui totum hominem per 
suam eum illo conjunctionem in naturam divinam 
mutaverat, mortis tempore a neutra illius, quem 
semel assumpserat, parte recessisse. Nunquam 
enim illum suorum munerum ponitet **, Divinitas 
ergo voluntate quidem animum a corpore disjunxit, 
sed in utroque tamen se manere demonstravit. 
Nam per corpus, in quo corruptionem ex morte 
provenientem non admisit **, evertit eum, qui ha- 
bebat mortis imperium * : per animum autem ]8- 
troni patefecit aditum in paradisum: utrumque 
autem eodem tempore perfectum est, divinitate per 
utramque hominis partem hzc bona praestante, ut 
per corporis incorruptionem mortem ipsam dis- 
solveret, pér animi vero in sede propria con- 
stitutionem hominibus aditum in paradisum aperi- 
ret. Quoniam igitur duplex est hominis concretio, 
simplex autem atque una divinitatis natura, cum 
homo dirimatur atque distrabatur, divinitas ipsa 
quze individua est, non separatur, sed eontra potius 
propter unitatem nature divinz, qua utrique lhio— 
minis parti ex adsquo inest,- quie sejuncta separata- 
que erant, rursum coeunt ei conjunguntur. Átque 
ita ex partium conjuncetarum divisione mors se- 
quitur, ex divisarum autem conjunctione resur- 
rectio. Quod si quaris quomodo in paradiso se 
Patris manibus commendarit, tibi sublimis Ἰδαίας 
respondebit de celesti Jerusalem, quam nihil afiud 
nisi paradisum esse credimus ος Dei persona : De- 
scripsi muros, inquiens, (uos in manibus meis . 
Quare si Jerusalem, hoc est, paradisus, in manibus 
Patris descripta est, constat eum, qui in paradiso 
sit, in Patris manibus, in quibus descriptionem 
habet divina civitas, commorari. Ac de his quidem 
hactenus. 


Verum quia Judei vehementer institutum πο- 
strum accusant, non alienum erit, ut, quz? nobis 
objieiunt , breviter refellamus. Dicunt igitur in 
Paschate celebrando sic a Mose quartumdecimum 
lun: cnrsus circuitum in lege prescriptum esse, 
ut septem diebus pane sine fermento, et herbis 
amaris pro obsonio vescerentur **, Quapropter, si 


τῶν πιχρίδων τὴν mózy.. El οὖν ἐπιμελῆς ὑμῖν ἡ τῆς p quartamdecimum , inquiunt, diem observatis, si- 


τεσσαρεσχαιδεχάτης ἐστὶ παρατἠρησις, συµπαραφυ- 
2αττέσθω, φησὶν ὁ Ἰουδαῖος, xaX ἡ. πικρὶς xai τὸ 
ἄκυμον. El δὲ ταῦτα τοῦ παρορᾶσθαι ἄξια, τίς ἡ 
7uV ἐχείνης 07056); Οὐ γὰρ δη τοῦ αὐτοῦ vopo- 
Οέτου, τὸ μέν τι δίχαιον χαὶ ψυχωφελὲς, τὸ δὲ ἄχρη- 
στον χρίνέται xal ἀπόθλητον ' ὡς ἑπάναγχες εἶναι, 7| 
σζάντα κατορθοῦσθαι παρ᾽ ἡμῶν, ὅσα περὶ τοῦ Πάσχα 
δτηγόρενται, ἢ μηδενὺς ἡμᾶς περιέχεσθαι. Τί oov 
fissi; ; Μνησθῶμεν τοῦ παραγγείλαντος , μὴ φοθεῖ- 
σύαι τὸν ὀνειδισμὸν τῶν ἀνθρώπων, xal τῷ φανλισμῷ 
σύτῶν μὴ ἡττᾶσθαι. Οἵἴδαμεν γὰρ τῶν ἀξύμων τὴν 
«/υχωφελῃ παρατἠρησιν, xai τῶν πιχρίδων τὸ x£p- 


mul etiam hos cibos comedite. Sin illos respuitis , 
cur in die observando studium ponitis ? Neque 
enim dícendum est, quz ab eodem legislatore sunt 
constituta, partim esse tanquam justa atque animis 
utilia comprobanda , partim ut injusta et inutilia 
repudianda. His argumentis concludunt, aut om- 
nia, que in Pasceltate celebrando jussa sunt, aut 
nihil observare nos oportere. (Quid autem nos ad 
hic ? Meminerimus nobis esse mandatum, ne ho- 
minum maledictis et contumeliis succumbamus "'. 
Novimus utilem panis: sine fermerto confecti ob- 
servationem, nec amararum herbarum lucrum, aut 


^ Rom. σι, 29. ** Act. 1,27 — Hebr. n, 14. " Isa. xcv, 12. ^ Exod, xu, 8. " Matth. v, 39 241. 


PATROL. Gn. ΧΙ ΤΙ. 


20 


619 | S. GREGORII NYSSENI 620 
diei quartz:edecimz: usum ignoramus. Lex , ut pau- A δος, xal τῆς τεσσαρεσκαιδεχάτης vb χρἠσιµον. 'O ἕξ 


eis rationem hanc explicemus , futurorum bono- 
rum umbram continens **, unum illud propositum 
habet, ut variis mandatis liomo ab immista natu- 
re suse malia purgetur. Huc spectat circumcisio, 
huc Sabbati , huc ciborum, huc νησί ο animalium 
immolationis, huc omnium denique legis czeremo- 
niarum et institutorum observatio. Longum autem 
esset, eu quie lex per cenigmata przscribit, mun- 


ditiam animi significantia , sigillatim recensere, 


Quemadmodum igitur per circumcisionem , qua spi- 
ritu peragitur, natura cupiditates abjicit, vitam car- 
ni obnoxiam amputans et circumcidens , per Sab- 
batum autem instituimur, ut quiescentes a peccatis 
abstineamus, et animalium mactatio nos docet, 
ul perturbationes et vilia mactemus, et ciborum 
immundorum interdictio nos monet, ut ab impura 
immundaque vita recedamus : sic et hzc celehri- 
tas illam indicat celebritatem, ad quam auimus 
per azyma praeparatur, dum septem diebus a fer- 
mento jubet abstinere. Septem enim dicrum nume- 
τας pratereuntem hunc temporis cursum  signifi- 
cat, qui per hebdomadas circumvolvitur. Diligenter 
enim quotidie cavendum est, ne dies instans ullas 
hesterne maliti» reliquias conservet, ne quid 
acerbitatis aut amaritudinis hodierno fermento 
veteris improbitatis mistio pariat. Sol πε occidat 
super iracundiam vestram, inquit Apostolus **, qui 
precipit, ut diem festum celebremus, won in [er- 
mento veleri, nec fermento malitie εἰ nequitie, sed 
im asymis. sinceritatis εἰ verilatis'?, Quod autem 
de uno malitiz genere didicimus, id simili ratione 
de reliquis maliti: generibus dictum existime- 
mus. Amaritudo enim e vita torporem οἱ igna- 
viam expellit, et illius loco lorlem et duram et 
asperam vivendi rationem introducit, siquidem 
omnis disciplina principio videtur non letitiam, 
sed molestiam afferre. 


Quare qui vitz totius hebdomadem nulla veteri 
malitia commistam, sed ab ipsius fermento libe- 
ram transigit , temperantiam in. victu tanquam 
obsonium adhibens, is ab omni tenebricosa mi- 
&tione se ipsum avocat. Huc enim quartedeciinz 


λόγος οὗτός ἐστιν, ὃν δι’ ὀλίγων ἐπισχεψόμεθα" Ὁ τὴν 
σχιὰν τῶν µελλόντων ἀγαθῶν ἔχων νόμος, πρὸς ἕνα 
χατὰ τὸ προηγούμενον βλέπει σκοπὸν , ὅπως ἂν διὰ 
τῶν ποιχίλων παραγγελµάτων χαθαρθείη τῆς ἑμμι- 
χθείσης χαχίας 6 ἄνθρωπος. Τοῦτο iv τῇ περιτομῇ. 
ποῦτο tv τῷ Σαθδάτῳ, τοῦτο Ey τῇ τῶν ἑδωδίμων πα- 
ρατηρῄσει, τοῦτο Év «fj ποιχίλῃ ζωοθυσίᾳ, τοῦτο ἓν 
τοῖς καθ) Έκαστον παρατηρήµασι κατορθοῦται τοῦ 
νόµου. Καὶ μαχρὸν ἂν εἴη τὰ περὶ ἑχάστου ἡμῖν 
αἰνιγματωδῶς εἰς τὸ τοῦ βίου χαθάρσων παρὰ τοῦ 
νόµου δηλούμενα δι ἀχρ'θείας ἐχτίθεσθαι. Ὥσπερ 
τοίνυν διὰ τῆς περιτομῆς τῆς πνευματικῶς ἔπιτελου- 
µένης ἡ φύσις τὸ ἐμπαθὲς ἀποτίθεται, περιαιρουµένη 
τὸν σαρχώδη βίον * διὰ δὲ τοῦ Σαθδατισμοῦ, τὴν ἐν 


B τῷ xax ἀπραξίαν διδάσχεται ᾿ dj δὲ ζωοθυσία χατα- 


σφάξει τὰ πάθη, χαὶ ἡ νενοµισµένη περὶ τὰ βρώμα- 
τα τῶν ἀχαθάρτων διάχρισις συμθωυλεύει σοι τοῦ 
ρυποῦντός τε χαὶ ἀχαθάρτου βίου τὴν ἀλλοτρίωσιν᾽ 
οὕτω χαὶ ἡ ἑορτή σοι αὕτη τὴν ἑορτὴν ὀχείνην ἓν- 
δείχνυται, πρὺς ἣν dj φυχὴ διὰ τῶν ἀξύμων παρα- 
σκευάζεται, Ey ἑπτὰ ἡμέραις τῆς τοῦ ζυμωτοῦ βρώ- 
σεως χαθαρεύουσα, ὧν τὸ αἴνιγμα τοιοῦτόν ἔστιν' 
Ὅ τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν ἀριθμὸς τὸν παροδικόν σοι 
τοῦτον γρόνον ἐχδείχνυται, τὸν δι’ ἑθδομάδων ἆναχυ - 


«χλούμενον. Ἐν ᾧ χρὴ δι ἐπιμελείας εἰς τὴν ἐνεστῶ- 


σαν ἡμέραν μηδὲν τῆς χθιζῆς χαχίας λείφανον δια- 
σώζεσθαι, ὡς ἂν μή τινα στύψιν καὶ ὀξίδα τῷ ση 

μερινῷ φυράματι d) τῆς ἑώλου χακίας ποιήσειεν. Ὁ 
ἤ.1ιος μὴ ἀπτιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισμῷ ὑμῶν, 
φησὶν ὁ ᾿Απόστολος, ὁ ui] ἐν (Up πα.αιᾷ, μηδὲ 
ἐν ζύμῃ κακίας xal zornplac, dAA' ἐν ἀζύμοις εἰ- 
Aixpire(ac καὶ ἀνηθείας δορτάζειν ἐγχελενόμενος. 
"O δὲ περὶ τοῦ ἑνὸς τῆς xaxlag εἴδους ἔγνωμεν, ἆνα- 
λόγως τοῦτο περὶ τῶν λοιπῶν τῆς καχίας εἰδῶν διὸς- 
σχόµεθα ' ἡ δὲ πιχρὶς ἐχθάλλει τὸ καταθεθλαχευ- 
μένον ἐν τῷ Bio xal ἔχλυτον ' ἀντεισάγει δὲ τὲν 
ἐγχρατῃ xal χατεσχληχότα, xa τῇ αἰσθήσει δύσλτ- 
πτον βίον. "Eme «ica παιξεία οὐ δοχεῖ πρὸς τὸ 
παρὸν, χαρᾶς εἶναι, ἀλλὰ λύπης. 

'O τοίνυν διὰ πάσης vr. τοῦ βίου τούτου ἑθδομά- 
δος ἀνεπίμικτον παλαιᾶς xaxíag xal ἄσυμον τὴν ἀεὶ 
ἑνεστῶσαν χκατορθῶν ἡμέραν, ὅγον τῆς ζωῆς ποιού- 
µενος τὴν ἐγχράτειαν, οὗτος ἑαυτὸν πάσης σχοτεινῆς 
ἐπιμιξίας χωρίζει. Τοῦτο γὰρ fj τεσσαρεσκαιδεχάτη 


lun cursus significat. Nam ΄ομπι totum ipsius D τοῦ σεληναίου δρόμου ἐνδείχνυται. Ἐπειδὴ γὰρ ἑννέα 


cursum novem εἰ viginti dies cum dimidio confti- 
ciant, quo quidem spatio luna tum crescendo cir- 
culum perficit, tum decrescendo minuitur , ut om- 
ni prorsus luce deficiat, fit, ut horum dierum di- 
midium numeri quatuordecim dies el paulo amplius 
contineat. Cum igitur proprio cursu progrediens 
nocturno spatio sic orbem suum luce compleverit, 
ut diei splendori nitorem adjungat suum, sequi- 
tur, uL neque vesperi, neque mane tenebras ullas 
8Sinat interponi , quibus continua lucis series in- 
terrumpatur, cum in elemends perpetua luminis 


*! Jlebr. x, 1.. ** Ephes. iv, 90. "^ I Cor. v, 8. 


εἰσὶν αἱ πᾶσαι τοῦ σεληναίου δρόμου, χαὶ εἴχοσι xct 
ἡμίσεια, £v aT; ἐχ νεομηνίας ἡ σελήνη δι’ αὐξήσεως 
τελειωθεῖσα τῷ χύχλῳ, πάλιν διὰ µειώσεως εἰς τὸν 
παντελΏ τοῦ φωτὸς ἔχλειψιν ἑπανέρχεται, δηλονότι τὸ 
fiptcu τοῦ μνημονευθέντος ἀριθμοῦ τεσσαρεσχαι»-- 
κάτη ἐστὶ, καὶ μικρὸν ἔτι πρός. Οὐχοῦν, ὅταν iv τούτῳ 
τύχῃ οὖσα ἡ σελήνη τῷ σχἠµατι, ἐπειδὴ συμτπροϊοῦσα 
κατὰ τὸν ἴδιον δρόµον τῷ νυχτερινῷ διαστήµατι, προς- 
τίθησι τὸ λεῖπον τῷ xÜxÀu, ὥστε πληρωθεῖσαν ϱω- 
τὺς ταῖς αὐγαῖς τῆς ἡμέρας τὰς παρ) ἑαυτῆς λαµτη- 
δόνας συμπαραχαταμίξαι, ὡς μήτε κατὰ τὴν ἑσπέ- 














621 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 


627 


pav, µήτε χατὰ τὸν ὄρθρον, σχότους τινὰ παρενθἠ- A successio maneat. Priusquam enim solis occiden- 


χην διαχόφαι τοῦ φωτὸς τὴν συνέχειαν. ἓν τῇ διαδοχῇ 
τῶν στοιχείων, ἁδιαιρέτου τῆς αὐγῆς µενούσης. Πρὶν 
γὰρ ἀχριθῶς τὴν ἡλιαχὴν ἀκτῖνα χαταδύναι, ἀντι- 
φαίνεται δι εὐθείας f) σελήνη τῷ ἡλίῳ κατὰ τὸ διά- 
µετρον, xaY τῷ ἰδίῳ φωτὶ χαταλάµπει τὸ ὑποχείμε- 
voy. Καὶ πάλιν πρὶν πάντως τὸν χύχλον αὐτῆς ὑπελ- 
θεῖν τὸν ὀρίζοντα, τοῖς λειφάνοις τοῦ σελτναίου φωτὸς 
ἡ τῆς ἡμέρας αὑγὴ χαταχιρνᾶται. Καὶ οὕτω τῆς 
πανσελήνου ἐχείνης ἡμέρας τὸ σχότος ἐξαφανίνεται, 
χατά τε τὸν ὄρθρον καὶ τὴν ἑσπέραν, τῇ τῶν φω- 
στίρων διαδοχή λαμπρυνόμενον. "Όπερ τοίνυν τῷ 
αἰσθητῷ φωτὶ χατὰ «hv τεσσαρεσχαιδεχάτην συµ- 
ὀαΐνει, τὸ δ.ὰ πάσης νυχτός τε χαὶ ἡμέρας ἁπαρά- 
ἔεχτον εἶναι τῆς ἐπιμιξίας τοῦ σχότους, τοῦτο βού- 


ῶεται ὃ πνευματιχὺς νόμος , σύμθολον γενέσθαι τοῖς B 


πνευματικῶς ἑορτάςουσιν, ὥστε διὰ πάσης τῆς κατὰ 
τὸν ζωὴν ἑθδομάδος, ἓν Πάσχα φωτεινὸν xal &axó- 
τιστον ὅλον τὸν χρόνον αὑτοῖς τῆς ζωῆς ἑργάζεσθαι. 
A5zr γὰρ τῶν περὶ τὸ Πάσχα παρανγελµάτων τοῖς 
λριστιανοῖς ἡ χατάστασις. Διὰ τοῦτο πρὸς τὴν τεσ- 
σαρεσχαιδεχάτην βλέπομεν, διὰ τοῦ αἱσθητοῦ τούτου 
χαὶ ὑλικοῦ φωτὸς, τοῦ ἆθλου τε xa νοητοῦ τὴν φαν- 
τασίαν ἀναλαμθάνοντες, ὡς τὸ μὲν δοχεῖν σελήνην 
πλήθουσαν ἐπιξητεῖν, τὸ παρ) ἑαυτῆς φέγγος διαρχὲς 
παρεχομένην ἡμῖν παννύχιον, τῇ δὲ ἁληθείᾳ, νόµον 
ἡμῖν εἶναι τὸ παρατήρηµα τοῦ πάντα τὸν χρόνον, τὸν 


tis radii plane deficiant, e regione cernitur luna, 
qua luce sua mundum illustrat. Et rursum ante- 
quam hinc cursu confecto luna discedat, lucis 
ejus reliquiis diei splendor adjungitur. Atque ita 


'ex illa nocte, qua luna plena est, tenebre penitus 


excluduntur, mutua solis et lune tum vesperi 
tum mane successione. Quod igitur luci sensibus 
exposite quartadecima die contingit, ut per totara 
noctem atque diem nullam tenebrarum mistionem 
admittat, jd spiritualis lex vult. esse documentum, 
ut per totam vita hebdumadam prwelarum unum 
Pascha et a Lenebris remotissimum celebrantes , 
omne temporis spatium in luce transigamus. Hzc 
est celebrandi Paschatis apud Christianos insti- 
tutio atque observatio. Jdcirco quartamdecimam 
hanc diem attendimus, ut ex bac luce, que sensu 
percipitur et in materia sita est, lucem a mate- 
ria sejunctam et qux sola mente comprehenditur, 
intelligamus, et, dum videmur lunam plenam in- 
quirere, qua perpetuum ex se lumen tota nocte 
praebeat, nihil aliud nobis ea re legem przscri- 
bere existimemus , nisi ut omne tempus , quod 
nox diesque dimetitur , virtutibus illustratum et 
splendidum, et nullis tenebrosis actionibus per- 
mistuim inquinatuimve traducamus. Ac de his qui- 
dem satis. 


γυχτὶ xal ἡμέρᾳ διαμετρούμενον, λαμπρὸν ἡμῖν διαρχκῶς εἶναι, xal τῶν ἔργων τῶν σκοτεινών ἀνεπί- 


μιχτον. Καὶ περὶ μὲν τούτων, τοσαῦτα, 


"Oca δὲ ὁ σταυρὸς ἐμπεριέχει νοήματα, δι οὗ 5 Que vero ad crucem pertinent , per quam pas- 


τελειοῦται τὸ περὶ τὸ πάθος µυστήριον, τίς ἂν pi- 
δίως τῷ λόγῳ σαφηνίσειε; Mh γὰρ οὐκ σαν µυρίοι 
τρόποι πρὸς θάνατον φέροντες, Ov ὧν ἣν δυνατὸν 
πλτρωθῆναι τὴν ὑπὲρ ἡμῶν τοῦ θανάτου οἰχονομίαν: 
'AXA' Ex πάντων 0020; ὠρίσθη παρ) αὑτοῦ τοῦ ἑαυτῷ 
xat' ἐξουσίαν τὸ πάθος ὁρίσαντος. Asi γὰρ, φησὶ, τὸν 
Ylóv τοῦ ἀγθρώπου. 02x εἶπε, Τὰ xai τὰ πείσεται 
ὁ Υὲὸς τοῦ ἀνθρώπου, ὡς ἄν τις ἁπλῶς εἴπο; προαγο- 
ρεύων τὸ λεγόµενον, ἀλλὰ τὸ ἀναγχαῖον χατά τινα 
Ἰόγον ἀπόῤῥητον γενέσθαι ὀφεῖλον δογµατίζει τῷ 
ῥήματι, ἓν τῷ εἰπεῖν, ὅτι Aet τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώ- 
που zoJA4à παθεῖν καὶ ἁποδοχιμασθῆναι, xal 
σταυρωθήναι, καὶ τῇ τρἰτῃ ἡμέρᾳ ἀναστῆναι. 
Κατανόησόν µοι γὰρ τοῦ Δεῖ thv διάνοιαν, δι ἧς 


sionis mysterium perficitur, quis ea facile dicendo 
queat explicare ? Annon enim innumerabiles erant 
moriendi rationes, quibus mortis pro nobis obeun* 
de consilium expleri poterat ? Hanc tamen ex 
omnibus unam is, qui mortis, quam vellet, opi- 
nionem habebat, sibi delegit atque przscripsit. 
Oportet enim, inquit , Filium hominis. Non dixit, 
hec et hsec Filius hominis potietur, ut aliquis 
futura prenuntians simpliciter dixisset, sed ne- 
eessarium arcana quadam ratione ac debitum 
esse significat, dum, Oportet , inquit, Filium homi- 
nis mulia pati, et. reprobari, et crucifigi, εἰ ter- 
lia die resurgere !, Vim enim illius verbi, oportet, . 
mihi considera, et invenies id in ea contineri, ut 


εὑρίσχεται τὸ μὴ δεῖν ἄλλως f) διὰ τοῦ σταυροῦ ve- D signiflcet, fieri aliter non oportere, nisi ut per 


νέσθαι πάντως τὸ πάθος τὸ δογµατιζόµενον. Τίς οὖν 
ὁ περὶ τούτου λόγος; Móvou τοῦ μεγάλου Παύλου 
ἐστὶ, τοῦ ἐκ τῶν ἁῤῥήτων ῥημάτων παιδευθέντος, 
ἃ ἓν τοῖς ἁδύτοις τοῦ παραδείσου por Ocio Ἰχροάσατο, 
χαὶ τὸ περὶ τούτου μυστῄήριον διασαφῆσαι, καθὼς Ev 
μέρει διὰ τῶν πρὸς Ἐφεσίους λόγων τὸ κρυπτὺν 
ὑπῃνίξατο λέγων ' "Iva ἐξισχύσητε κατααθἐσθαι 
cir πᾶσι τοῖς ἁγίοις, τί τὸ π.Ίάτος καὶ µῆχος., 
το βάθος Xu ὕψος, yroval τετὴν ὑπερθά11υυσαν 
ἀγάπην τῆς γγώσεως τοῦ Χριστοῦ, ἵνα zAnpo- 
θῆτε εἰς πᾶν τὸ π.Ίήρωμα tov θεοῦ. Οὐ γὰρ àp- 
γῶς ὁ θεῖος ἐχεϊνός ὀφθαλμὸς τοῦ Αποστόλου, τὸ 


crucem mors oppetatur. Qus hujusce rei causa? 
Pauli solius est eam exponere, per arcana illa verba, 
qua in adytis paradisi constitutus audivit zsolius, in- 
quam, Pauli est, hoc crucis mysterium explanare , 
quemadmodum etiam ex parte aliqua in epistola ad 
Ephesios facit, dum arcanum boc patefaciens , Ut 
possitis, inquit, comprehendere cum ominibus sanctis, 
que sit latitudo, et longitudo, εἰ sublimitas, et pro- 
fundum, scire etiam supereminentem scientie chari- 
tatem | Christi, utimpleamini in omnem  plenitudi- 
nem Dei *. Neque enim frustra divinus ille Apostoli 
oculus crucis figuram excogitavit. Sed ea item re 


δι Matth. xvi, 21 ; Marc. viii, 51; Luc. 1x, 22; Joan. xn, 51 844. ** Ephes, i, 18, 19. 





625 


S, GREGORII NYSSENI 


6-1 


facile ostendit, se omnibus ignorantize squamis ab A σχῆμα τοῦ σταυροῦ χατενόησεν * GAX Éoctgs xax διὰ 


οσα mentis excussis , ipsam rerum veritatem 
' elare perspexisse. Novit enim, ea figura, quatuor 
* eornibus e medio provenientibus descripta, poten- 
iam per omnia commeantem et providentiam 
illius, qui in ipsa manifestatus est , significari, et 
ideijrco partes illius singulas propriis nominibus 
appellavit, Eam enim, quz a medio deorsum ver- 
git, profundum vocat ; qua autem sursum, subli- 
mitatem ; latitudinem vero etlongitudinem illas , 
que utrinque transverse protenduntur , ut, que 
hiec a medio producitur , lutitudo , qux autem 
illinc , longitudo nominetur : quibus aperte mibi 
videtur sermone declarare, niliil in rebus creatis 
esse, quod non divina natura incolume tueatur , 


quod est supra «1909, quod sub terra, quodque ad B 


extrema mundi transversum undique protenditur. 
Nam per altitudinem, id quod est sursum ; per pro- 
fundum, quod subterraneun ; per longitudinem et 
latitudinem in medio posita extrema signiGcat , 
«qus a virtute totum hoe universum tuepnte conti- 
nentur. Potes autem ex iis quz in anima tua fluit, 
ea qux de Deo cogitanda sunt declarata contem- 
plari. Coslum enim suspice, et partes infimas  ami- 
uo compleclere, estremosque ac summos orbis 
terauiuo8 cogitalione comprehende, atque consi- 
dera, quznau potentia tanquau universitatis vim- 
culum hsec emuia devinciat atque contineat : vi- 
debisque sponte sua in ea divin: potentize contem- 
platione crucis figuram exprimi in abimo ae mente 
tua, a superis ad infera, ab ex&remis ad exirema 
proteitam atque descriptam. 

Figuram banc maguus etiam David de se loquens 
expressit : Qwo ibo, inquit, 8 spiritu two, et quo a 
[ncie tua (ugiam ? Si. ascendero in. celum (haec est 
sublimitas), tu. illic es. Si descendero in. infernum 
(hoc est profundum), ades. Si sumpsero pennas meas 
diluculo, id est, ad ortum solis (baec eat latitudo), 
et habilavero in exiremis maris ^ : sic enim occa- 
sum appellat (hzec est longitudo). Cernis quo modo 
crucis figuram describat? Tu es, inquit, qui per 
omnia commeas, qui cuncta devineis, qui in teipso 
comprebendis universa. Tu supra es, tu es. infra. 
In hac exirema parte manus est tua, et in altera 


τούτου σαφῶς, ὅτι πᾶς τῆς ἀγνοίας λεπίδας ἀποδαλὼν 
τῶν ὀμμάτων, πρὸς αὐτὴν ὁρᾷ καθαρῶς τὴν ἀλήθειαν. 
Οἷδε γὰρ ὅτι τὸ σχῆμα τοῦτο τέτταρσι προθολαῖς ἀπὸ 
της ἐν τῷ μέσῳ συµμθολῆς µεριζόμενον, τὴν διὰ πάἀν- 
των Έχουσαν τοῦ ἓν αὐτῷ φανέντος δύναμµίν τε καὶ 
πρὀνοιαν διασηµαίνε:, xal τούτου χάριν ἑχάσττν 
προέολὴν ἰἱδιαζούσαις χατονοµάζει φωναῖς ' βάθος «£- 
γων τὸ ἐχ τοῦ µέσου χάτω , xat ὕψος τὸ ὑπερχείμε- 
vov* πλάτος δὲ xal µῆχος, τὸ Ex πλαγίου παρχτεινό- 
µενον μετὰ τὴν συμδολὴν ἑχατέρωθεν : ὡς τὸ μὲν 
ἔνθεν τοῦ μέσου, πλάτος, τὸ δὲ ἑτέρωθεν, μΏχος προσ- 
αγορεῦσαι' δι ὧν τοῦτό µοι δοχεῖ σαφῶς διαση- 
palvsty τῷ λόγῳ, ὅτι οὐδὲν τῶν ὄντων ἐστὶν, Ó μὴ 
τῇ θείᾳ διαχρατεῖται φύσει, τὸ ὑπερουράνιον, τὸ 
ὑποχθόνιον, τὸ ἐπὶ τὰ πέρατα τῶν ὄντων πάντοθεν 
ἐχ πλαγίου παρατεινόµενον. Σηµαἰνει γὰρ διὰ μὲν 
τοῦ ὕψους, τὸ ὑπερχείμενον' διὰ δὲ τοῦ βάθους, τὸ 
ὑποχθόνιον ' τῷ µήχει δὲ xal τῷ πλάτει, τὰ διὰ µέ- 
σου πέρατα, τὰ ὑπὸ τῆς mv διαχρατούσης δυνάµεως 
συνεχόμενα. Ἔστω δὲ διὰ τῶν ἓν τῇ σῇ doy] Υινοµέ- 
νων ἓν τῇ περὶ Θεοῦ ἐννρία ἡ τῶν λεγομένων ἁπό- 
δειξις. ᾽Ανάδλεφον γὰρ εἷς τὸν οὐρανὸν, xaX τὰ χάτω 
βάθη τῷ λογισμῷ κατανόησον, ἔχτεινον ἐπὶ τὰ πλάχια 
καὶ τὰ ἄχρα τῆς τοῦ παντὸς συστάσεως τὴν διάνοιαν, 
xai λόγισαι τίς ἐστιν ἡ ταύτα συνέχουσα δύναμις, 
οἷόν τις σύνδεσμος τοῦ παντὸς Υινοµένη. Καὶ ὄψει ὡς 
αὐτομάτως Ev τῇ διανοἰᾳ ἡ περὶ τῆς θείας δυνάµεως 
ἔννοια τὸ σχῆμα τοῦ σταυροὺ ἐγχαράσσεται, ἐκ τῶν 
ὑψηλοτέρων ἐπὶ τὰ βάθη χαθῆχον, χαὶ ἐπὶ τὰ πέρατα 
τῶν ἄχρων ἐγχαρσίως παρατεινόµενον. 


Τοῦτο τὸ σχηµα xol ὁ μέγας Δαθὶδ ἓν τῷ καθ 
ἑαυτὸν Όμνησε λόγῳ΄’ Hoo πορευθῶ ἀπὸ τοῦ Πνεί- 
µατός cov, καὶ ἁπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω; 
'Eàv ἀναθῶ slc τὸν οὐρανὸν (τοῦτο «b Udo; ). 
'Eàv καταθῶ εἰς τὸν ᾷδην (τοῦτο τὸ βάθος ). Ἐὰτ' 
ἀν α.ἰάδοιμι τὰς ατἐρυγάς µου κατ’ ὄρθρον, 6 ἐστιν 
$j ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου (τοῦτο τὸ πλάτος). El κατα- 
σχηνγώσαιµι εἰς τὰ ἔσχατα τῆς 0adácomce (οὕτιυ 
γὰρ τὰς δυσμὰς ὀνομάζει )' [τοῦτο τὸ μΏχος, Ορᾶς 
πῶς διαζωγραφεῖ τὸ τοῦ σταυροῦ σχΏμα διὰ τῶν 
λεγομένων; Σὺ el, φησὶν, ὁ διὰ πάντων f"xtov , xav 
σύνδεσμος τῶν Υινοµένων, xal πάντα ἐν ἑαυτῷ δια- 


vie dux eat dextera tua. Ob id magnus item Apo- D λαµθάνων τὰ πέρατα. "Ανω σὺ ei, χάτω σὺ πάρς:. 


stolus, cum omnia (ide et cognitiene repleta fue- 
rint, fore dicit, ut is, qui super omnia est, in no- 
mine Jesu Christi adoretur, et a coelestibus, et a 
terrestribus, et ab infernis  : quibus verbis per 
crucis figuram dividit Christi adorstionem. Coelestis 
enim regio in sublimi crucis parte adorationis cul- 
tum exbibet, mundana in mediis, iuferna ad pro- 
fundum pertinet. Idem mea quidem sententia si- 
gnilicat etiam iota illud, si cum apice conjunctum 
consideretur,quod et coelo stabilius, et terra firmi- 
u$, ei omni rerum constitulione certius est. Ce- 
lum enim et. terra transibunt 0. ] ei, Hujus mundi 


ἓν τῷ mépatt τούτῳ ἡ χείρ σού ἁστιν, xal ἓν τῷ 
ἑτέρῳ dj δεξιά σου ὁδηχεῖ. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ μέγας 
Απόστολος, ἔνθα πληρωθῇ τὰ πάντα τῆς πίστεως xat 
ἐπιγνώσεως, προσχυνεῖσθαι λέγθι τὸν ὑπὲρ πᾶν 
ὄνομα ὄντα Ev. τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὑπό τε 
τῶν οὐρανίων καὶ τῶν ἐπιγείων καὶ τῶν καταχθονίω»; 
πάλιν καὶ διὰ τούτων κατὰ τὸ σχῆμα τοῦ σταυρο» 
µερίζει τοῦ σταυροῦ τὴν προσχύνησιν. Ἡ μὲν γὰρ 
ὑπερχόσμιος λῆδις kv τῷ ἄνω τοῦ σταυροῦ µέρει τῷ 
Δεσπότῃ πληροϊ τὴν προσχύνησιν' ἡ δὲ ἑγχόσμιος. ἐν 
τοῖς µέσοις dj 6b ὑποχθόνιος, τοῦ βάθους ἔχετα:. 
Τοῦτο xai τὸ 'fRocd ἐστι χατὰ τὸν ἐμὸν λόγον, τὸ 


9! Psal. cxaxvin, Ἴδαα. Philipp. ii, 10. ** Matth. xxiv, 35. 


020 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 


628 


μετὰ τῆς xepalaq θεωρούμενον, ὃ καὶ τῶν οὐρανῶν A figura preerit 59, iota autem ex lege, e apex. ttmus 


μονιμώτερον, καὶ τῆς γῆς σταθερώτερον, xal πάσης 
τῆς τῶν ὄντων συστάσεως διαρχέστερον. 'O οὐρανὺς 
xal ἡ rij παρε Λεύσεται ' καὶ, "OAov τοῦ «όσµου 
παράγει τὸ σχῆμα ' τὸ δὲ loca ἐκ τοῦ νόµου, καὶ 
1| xepaia οὐ παραδέχεται. Ἡ ἐγκάθετος γραμμὴ, dg 
ἄνωθεν ἐπὶ τὸ βάθος καθήῄχουσᾳ, lita λέγεται * ἡ δὲ 
ἐγχαρσίως ἀγομένη διὰ πλαγίου, κεραία ὀνομάζεται, 
χαθὼς ἔστι xal παρὰ τῶν ναυτιλλοµένων τοῦτο µα- 
θεῖν. Τὸ γὰρ ξύλον «b διὰ πλαγίου τῷ ἱστῷ ἐπιχείμε- 
ον, οὗ καὶ τὴν ὀθόνην ἐξαπλοῦσι, χεραίαν λέγουσιν, 
ἐκ τοῦ σχήµατος ὀνομάζοντες. Διό µοι δοχεῖ πρὸς τοῦτο 
βλέπειν ἡ θεία τοῦ Εὐαγγελίου φωνή; ὅτι ἐχεῖνό ἔστιν 
ἐν ᾧ τὰ πάντᾳ συνέστηχε, τὸ τῶν ἐν αὐτῷ περικρα- 
τουµένων ἀῑδιώτερον, ὃ τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν τὴν συν- 
ττρητιχὴν πάντων τῶν ὄντων, olov δι’ αἰνίγματος 
χαὶ ἑσόπτραυ τινὸς τοῦ κατὰ τὸν σταυρὸν σχήματος 
ὑποδείχνυσι. Auk Oi τοῦτό φησιν, ὅτι δεῖ τὸν Υἱὸν 
τοῦ ἀνθρώπου, οὐχ ἁπλῶς ἀποθανεῖν, ἀλλὰ σταυρω- 
βῆναι, ἵνα γάνηται τοῖς διορατιχωτέροις θεολόγος ὁ 
σταυρὸς τὴν παντοδύναμον ἐξουσίαν τοῦ ἐπ αὑτῷ 
ξειχθέντος, xal πάντα ἐν πᾶσιν ὄντος, ἀναχηρύσσων 
τῷ σχἡματι. Mh παρασιωπῄήσωμµεν, ἀδελφοὶ, μηδὲ τὸν 
εὐσχήμονα βαυλευτὴν ἐχεῖνον, τὸν ἀπὸ ᾿Αριμαθίας 
Testo. ὃς δῶρον τὸ ἄχραντον καὶ ἅγιον ἐχεῖνο σῶμα 
λαθὼν, xaÜapkv περι:/θησιν αὐτῷ σινδόνα, xat χαθα- 
pP μνημείῳ ἑναποτίθεται. Νόμος ἡμῖν ἕστω τὸ τοῦ 
εὐσχήμονος ἐχείνου βουλευτοῦ ἔργον τοῦ xat ἡμᾶς 
ὑμοίως βουλεύεσθαι, ὅταν λάδωμµεν ἐχεῖνο τὸ δῶρον 


non preteriti ". Linea recta e sublimi in imum de- 
scendens iota dicitur. Oblique autem ad latera 
pertingens apex nominatur, id quod ab ipsis na- 
vigantibus licet discere, qui lignum illud transver- 
sum malo adjaeens, cui vela suspendunt, Grece 
eodem nomine quo apicem mominant, nempe ce- 
ream. Quamobrem divina hec Evangelii verba mibi 
videniur in crucis figura tanquam znigmate et spe« 
culo quodam illud ostendere, in quo omnia con- 
sliterunt, quod omnibus, qus in ipso continentur, 
stabilius est, atque seernum, cujus potentia cun- 
cta moderatur. Proinde Dominus ait, oportere Fi: 
lium hominis, non simpliciter mori, eed crucifigi, 
ut crux Deum gestans adversariis ompipotentem illi- 
us,qui in ipsa penderet, vim, quique omnia in omni- 
bus est 55, figura sua patefaceret. Nobilis ille senator 
Joseph, fratres, ab Arimatisa non est nobissilen- 
tio pretereundus, qui cum immaculati sanetique 
ilius corporis munus accepissel, sindone mundo 
illud involvit, et in 1nenumento novo ac puro col- 
locavit. fuod ab henesto locsenatore gestum est, 
nobis sit tanquam lex, ut idem nos quoque pra- 
stemus, cum iliud corporis munus suscipimus, ne 
id sordido conscientizx linteo involvamus, neve in 
cordis monumento mortuorum ossibus omnique 
immundüia plene reponamus. Sed unusquisque, ut 
scribit Apostolus , se ipsum probet, ne munus in- 
digne suscipienti sit in judicium "^. Verum, dum hzc 


του σώματος, μὴ ἑῤῥυπωμένῃ τῇ τῆς συνειδήσεως C loquor, lucida angeli stola mentis aciem mihi per- 


σινδόνι λαμθάνειν, μηδὲ ὁδωδότι ἐξ ὁστέων νεχρῶν 
χαὶ πάσης ἀχαθαρσίας τῷ µνήµατι τῆς καρδίας 
ἐναποτίθεσθαι * ἀλλὰ, καθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, 
Ὀχεμάξειν ἕκαστον ἑαυτὸν, ἵνα μὴ χρῖμα ἡ χάρις 
Υένηται τῷ ἀναξίως δεχοµένῳ τὴν χάριν. ᾽Αλλὰ γὰρ 
μεταξὺ λέγων αἰσθάνομαι τῇ φωτεινῇ στολῇ τοῦ &y- 
Υέλου καταστραπτόµενος, xal µου διασείει ὑφ᾽ ἡδονῆς 
τὴν καρδίαν ὁ γλυκὺς ἐχεῖνος σεισμὸς, ὁ τὸν βαρὺν 
ἀίθον τοῦ ἀνθρωπίνου µνήµατος ἀποχυλίων, δι οὗ 
ἀνοίγεται πᾶσιν fj θύρα τῆς ἀναστάσεως. Δράμωμεν 
xal ἡμεῖς ἐπὶ τὴν θέαν τοῦ παραδόξου θεάματος” 
διαγέγονε γὰρ fm τὸ Σάθθατον' μὴ χατόπιν τῶν 
ἵυναικῶν ἁπαντήσωμεν. "Εσται xal ἐν ταῖς ἡμετέ- 
βχις χερσὶ τὰ ἀρώματα, fj πίστις xat ἡ συνείδησις. 


stringit, et dulcis ille terre motus, quo gravis ille 
bumani monumenti lapis revolutus est, omnibus- 
que resurrectionis fores patefactse eunt , pree volu- 
ptate cor meum concutit. Curraraus et nos ad con- 
spiciendum spectaculum hoc novum et admirabile. 
Sabbatum enim jam illuxi. Ne permittamus, ut 
mulieres antevertant. Sif etian in manibus nostris 
aromata fidei pureque couscientie. In bis enim 
consistit bonus odor Christi. Nequeramus amplius 
viventem cum 1nortuis. Dominus enim eum a quo 
sic requiritur, rejicit et arcet, dicens : Noli me 
tangere *^. Cum autem ascendero ad Pairem, &unc 
ine licebit attingere. |ld est, cum non corpoream 
amplius servilemque formam, sed eus, qui est iu 


Αὕτη γὰρ τοῦ Χριστοῦ ἐστιν fj εὐωδία. Μηκέτι μετὰ D gloria Patris, qui est in forma Dei, et Deum Ver- 


ξων νεκρῶν τὸν ζῶντα ξητήσωμεν. Τὸν γὰρ οὕτως 
χοτὸν ζητοῦντα, ἀπωθεῖται ὁ Κύριος, λέγων Μή pov 
ix-ov * ἀλλ' ὅταν ἀναδῶ πρὸς τὸν Πατέρα, τὀτε σοι 
ἰςξστιν ἅπτεσθαι. ᾿Ακούσωμεν εἰ εὐαγγελίζεται xa 
) Υυνὴ 1j προλαθοῦσα τὸν ἄνδρα διὰ τῆς πίστοως, καὶ 
ιαλῶς τοῦτο ποιήσασα, ἵνα διὰ τοῦ χατάρξασθαι 
τρὸς τὸ ἀγαθὸν περὶ τῆς τοῦ χακοῦ αἰτίας ἀδολογή- 
m,zat. T οὖν ἐστι τὸ τῆς γυναικὸς Εὐαγγέλιον; Ὃν- 
τος οὖχ ἐξ ἀνθρώπων, οὐδὲ δι ἀνθρώπων, ἀλλὰ διὰ 
15,300 Χριστοῦ. "Axous yàp, Φη τν, ὃ ἐντέταλται 
μὲν ὁ Κύριος rp; ὑμᾶς εἰπεῖν, ὑμᾶς οὓς καὶ ἁδελ- 
οὓς αὐτοῦ κατονομάνει, ὅτι Πορθεύομαί πρὺς τὸν' 


.ο 1 Cor. vu, οἱ. '' Maitb, v, 18. 


το | Cor. xv, 28. 


bum, fide conceperitis, lunc me, non autem sini- 
plicem servi formam, adoretis.] Audiamus bonum 
nuntium, quem nobis mulier affert, qux fide prior, 
quam vir, accedit, ac merito quidem, ut. incipiens 
jpsa ad bonum currere, diluat erimen, in quod in - 
cidit, cum ante cucurrit ad malum. Ecquod igitur 
est boc mulieris Evangelium? Non ex hominibus 
profecto, neque per homines, sed per Jesum Chri- 
&um. Audite, inquit, quod mihi Dominus, ut vo- 
bis quos fratres eliam nominat, puntiarem, ipse 
mandavit. Ascendo, inquit, ad Patrem meum, et 
Patrem vestrum, Deum meum, et. Dewn vesirum *. 
*! ibid. 


5 | Cor. xi, 98. ** Juan. xx, 17. 





0231 


5. GREGORII NYSSENI 0233 


O nuntium. przclarum et bonum! Qui pro nobis A Πατέρα µου, καὶ Πατέρα ὑμῶν, καὶ θεόν µου, κα) 


factus est homo, is cum sit Unigenitus, quo nos 
fratres efficiat suos, se hominem ad verum Patrem 
adducit, ut per se ipsum omnes cognatos secum 
wrabat, ne possit illis amplius objici, quod eos, 
qui natura dii non sunt, adoraverint. Etenim cum 
ad viventem et verum Deum adorandum revocati 
sint, ab bzreditate paterna tanguam rejecti repro- 
batique non possunt excludi, quoniam Filium ve- 
rum ipsi per adoptionem fllii seeuti sunt, Qui multis 
in fratribus primogenitum creature se per carnem 
efficiens, omnem naturam humanam, cnjus. parti- 
eeps esse voluit, assumpt:e carnis necessitudine sibi 
conjunxit, Sed quia panis azymus ante Pascha pro 
obsonio herbas amaras habet, videamus qua ju- 
eunditate post resurrectionem panis efficiatur dul- 
cis. Cernis in manibus Domini Petro piscante pa- 
nem οἱ favum mellis? Inde considera, in quid ama- 
Fitudo vitse commutetur. Quare nos item ex pisca- 
tu verborum Dei jai ad panem illum coelestem 
accurramus, quem spei favus dulcem reddit in 
Christo Jesu Domino nostro, cui gloria et. potenm- 
tia una cum Patre et Spiritu sancto, nune et sem- 
per, et in secula seculorum. Amen. 


ORATIO 1I. 


De resurrectione Domiri nostri Jesu Christi, et quod 
nullo modo inter se conirarii evangeliste  diver- 
sis modis memorie prodiderint ea que acciderunt 
in resurrectione Eiumanuelis, 


Quanquam omnes quidem propemodum, dilecti, 
eam qua a nobis in Dominica nocte commode at- 
que competenter introducta est, Evangeliorum ap- 
probant lectionem de resurrectione magni Dei et 
Servatoris nostri Jesu Christi : nonnulli tamen uti- 
litatem quidem se sensisse non negant, sed quod 
putent se aliquando tectius et obscurius doctos 
esse, de eadem re non eadein, sed contraria et au- 
ditorem magis ad incredulitatem inducentia dicenti- 
bus evangelistis, perturbari se aiunt. Cui enim cre- 
dendum est ? Matthieo, qui vesperi Sabbatorum re- 
surrectionem accidisse scribit? an Joanni, qui hoe 
idem mane, cum adhuc tenebre essent, contigisse 
memorie prodidit? Απ Luce et Marco : quorum 
hic ortum solis, ille profunduin dilucalum eumdem 
articulum temporis, quo illa contigerint, nominavit? 
Ad solutionem igitur propositi duhii, aliarumque 
circa serutationem dictorum exorientium qusstio- 
num, excitari nos, licetinfirimos,a Deo, qui resur- 
rexit, et. planam adhibere interpretationem  opor- 
tet. Etenim eum qui semen lectionis dejecit, eam- 
que in auribus universorum sparsit, :quum est 
inde quoque ortarum quastionum reddere ratio- 
nem. Hoc itaque facere etiam, atque ex illis ipsis, 
que super his dubitantes dicebant, rationem 
inferre conabor. Neque enim sacri Evangeliorum 
scriptores, vel vesperi Sabbatorum, vel majori 
parte noctis preterita, vel diluculo rursus, vel post 
solarís radii emersuni, resurrexisse Dominum di- 


θεὺν ὑμῶν. "Q καλῶν τε xai ἀγαθῶν εὐαγγελίων | 
Ὅ δε ἡμᾶς γενόμενος καθ᾽ ἡμᾶς, ἵνα διὰ τοῦ γενέ- . 
σθαι ἡμῖν ὁμογενῆς, ἀδελφοὺς ἡμᾶς ἑαυτοῦ ποιῄσγ, 
προσάγει τὸν ἑαυτοῦ ἄνθρωπον τῷ ἀληθινῷ Πατρὶ, ἵνα 
δι) αὐτοῦ ἅπαν τὸ ὁμογενὲς ἐφελκύσηται, ὡς µηχέτι 
ὄνειδος εἶναι τοῖς δουλεύσασι τοῖς μὴ φύσει οὖσι θεοῖς, 
Διὰ τὸ προσαχθῆναι πάλιν τῷ ζῶντι καὶ ἀληθινῷ 
Gc, μηδ' ἀποθλήτους καὶ ἁποχηρύχτους της πα 
τρῴας χληρονοµίας γενέσθαε, τοὺς τῷ Yl διὰ τῆς | 
υἱοθεσίας ἀχολουθήσαντας * ὁ kv πολλοῖς ἁδελφοῖς 
πρωτότοχον διὰ τῆς σαρχὸς πο.ῄσας ἑαυτὸν, πᾶσαν 
τὴν κτίσιν T ἐχοινώνησε διὰ τῆς ἀναχραθείσης ab- ^ 
τῷ σαρχὸς ἑπεσπάσατο. ᾽Αλλ᾽ ἐπειδὴ ὁ πρὸ τοῦ Πάσχα 
aito; ὁ ἄζυμος, ὄψον τὴν πιχρίδα ἔχει, ἴδωμεν τίνι 


D /δύσματι ὅ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄρτος ἠδύνεται. "Opi; 


τοῦ Hécpou ἁλιεύοντος ἓν ταῖς χεροὶ τοῦ Κυρίου 

ἄρτον xai χηρῖον μέλιτος; νόησον τί σοι fj πιχρία 

τοῦ βίου χατασχευάζεται. Οὐκοῦν ἁἀναστάντες xol 

ἡμεῖς ἐκ τῆς τῶν λόγων ἀλείας, Ίδη τῷ ἄρτῳ προσ- 

δράµωμµεν, ὃν χαταγλυχαίνει τὸ xnplov τῆς ἀγαθᾶς 

ἑλπίδος, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῷ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα 

χαὶ τὸ χράτος σὺν τῷ Πατρὶ xa τῷ ἁγίῳ Πνεύματ., 

νῦν xai ἀεὶ xal elc τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμίν. 
ΛΟΓΟΣ B. 

Περὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ , καὶ ὅτι κατὰ μηδὲν ἀ.λλή.Ίοις érar- 
τιωθέντες οἱ εὐαγγελισταὶ, διαφόρως τὰ συµ- 
θεθηκότα τῇ ἀναστάσει του Ἐμμανουὴ-ϊ ἱστό- 
ρησαγ. 

Πάντες μὲν, ἀγαπητοὶ, ὡς «εἰπεῖν, ἁπυδέχονται 
τὴν ἓν τῇ Κυριαχῇ vuxii παρ ἡμῶν εἰσηγτθεῖσαν 
ἁρμοδίως τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων ἀνάγνωσιν , περὶ 
τῆς ἀναστάσεως τοῦ μεγάλου. Occo xal Σωτήρος 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τινὲς μέντοι τὸ μὲν ὠφελεῖ 
σθαι ὁμολογοῦσι * πυχνότερον δέ πως ἀχροᾶσθαι bo- 
χοῦντες, ταράττεσθαί φασι, τῶν εὐαγγελιστῶν μὴ τὰ 
αὐτὰ λεγόντων περὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος, ἁλλ᾽ ἕναν- 
vía, καὶ τὸν áxpoachv μᾶλλον πρὸς τὴν ἀπιστίαν ἕν- 
αγόντων. Τίνι γὰρ πιστευτέον; Ματθαίῳ γράφοντι 
τὴν ἀνάστασιν ὀψὲ γεγενῆσθαι Σαθδάτων, 1) Ἰωάννῃ 
παὺτὸ τοῦτο συµθεθηχέναι πριῖ Ert σχοτίας οὔσης, 
ἱστορηχότι, fj Λουχᾷ χαὶ Μάρχῳ ' τῷ μὲν ὄρθρον 
βαθὺν , τῷ δὲ ἀνατολὴν' ἡλίον τὸν αὐτὸν καιρὸν ὀνο- 


D µάσαντι- Πρὸς οὖν τὴν τοῦ ὑποχειμένου προδλἠµᾳ- 


τος λύσιν, καὶ τῶν ἄλλων τῶν χατὰ τὴν ἑξέτασιν τῶν 
ῥητῶν ἀναφυομένων ζητήσεων, διεγερθῆναι δεῖ παρὰ 
τοῦ ἀναστάντος o0, χαίπερ ἀσθενεῖς ὄντας ἡμᾶς 
καὶ τὴν ἑρμηνείαν παραστῆσας σαφΏ. Καὶ γὰρ ὁ «i 
σπέρμα τῆς ἀναγνώσεως καταδαλόµενος , χαὶ ταύττ! 
απλατύνας àv ταῖς ἁπάντων ἀχοαῖς , δίκαιός ἑστι xa 
τῶν φύντων ἐντεῦθεν ἑρωτημάτων ἀποδοῦναι τὸν 46 
γον. Τοῦτο δη xai ποιῆσαι πειράαοµαι, ἐξ αὐτῶν ὦ 
οἱ ἑπαπορήσαντες ἔφασαν τὴν λύσιν ἐπαγαχεῖν. 028 
γὰρ εἶπον ol τῶν Εὐαγγελίων ἱεροὶ συγγραφεῖς . o 
Σαθόότων, f) παρφχηχότος τοῦ πλείονος τῆς νυχτὸκ 
1| ὄρθρου πάλιν. ἢ μετὰ τὴν τῆς ἡλιακῆς ἀχτῖνως βὲ 
Aly ἐγηγέρθαι «bv Κύριον * οὕτω γὰρ ἂν ἑναντίωστι 
Tiv, τὸ By πρᾶγμα τῶν συγγεγραφότων οὐχ Ev μᾶ) 


02) 


IN CHBISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1l. 


630 


ioc, ἀλλ kv διαφόροις ἱστορησάντων γεγενῆσθαι χαι- A xerunt. Sie enim contrarietas esset, si unum fae- 


ροῖό * ἀλλὰ τὰς γυναῖχας ἔγραφαν , ἄλλοτε ἄλλως 
ἐπιπαραγενέσθαι τῷ τάφῳ, xal οὐ κατὰ τὸν αὐτὸν 
χαιρόν ΄ πῶς γὰρ τὰς διαφόρως ἐλθούσας , πάσας δὲ 
ὁμοίως ἀχηχοέναι παρὰ τῶν ἀγγέλων περὶ τοῦ Σκυτῇ- 
ρος, ὅτι "Hyépün, οὐκ ἔστιν' ὧδε, μὴ προστεθέντος 
τοῦ πότε; ὡς χατ ἑχείνην μὲν ὁμολογουμένως xal 


συμφώνως τὴν .θείαν νύχτα τῆς ἁναστάσεως γενοµέ- 


vac: μηδενὸς δὲ τὴν ὥραν ἐπισημηναμένου , τὴν 
πᾶσιν ἄγνωστον, πλὴν τοῦ ἀναστάντος θεοῦ, xal τοῦ 
Πατρὸς τυῦ µόνου γινώσχοντος οὕτω τὸν Υ'ὸν., ὡς 
αὐτὸς ἔγνωσται τῷ Πατρ].... Καὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ 
πάντα ἐρευνῶντος , xat τὰ βάθη τοῦ θεοῦ. Ματθαϊος 
γὰρ ἔφη Μαρίαν τὴν Μαγδαληνην xai τὴν ἄλλην 
Μαρίαν ὀψὲ Σαθδάτων ἐπὶ τὴν θέαν ἐληλυθέναι τοῦ 


tum, non in uno polius, sed in diversis temporibus 
accidisse scriptores mieimnorim prodidissent. Sed 
mulieres scripserunt, alio tempore alias ad sepul- 
crum venisse, et non circa eumdem temporis arti- 
culum, (quomodo enim eas, qux diversis tempori- 
bus venerunt?) onmes vero similiter audivisse ab 
angelis de Servatore, Surrexit, non est hic * : non 
adjecto quando. Quasi in illa divina nocte absque 
controversia, et in hoc omnibus consentientibus 
resurrectio: quidem acciderit, nemo vero horam 
notaverit, qu: omhibus ignota erat, preterquam 
cum Deo, «qui resurrexit, tum Patri, qui solus ita. — 
noscit Filium, ut ipse cognitus est 3 Filio: tum 
Spiritui, qui omnia scrutatur, etiam profunditates 


τάφου. σεισµόν τε Ὑεγενῆσθαι µέγαν ' ἄγγελον δὲ B Dei, Mauhzus enim dixit * Mariam Magdalenam et 


χαταθεθηχέναι ἓξ οὐρανοῦ, τὸ μὲν εἶδος ἀστραπῇ, 
χιόνι δὲ τὴν στολὴν παραπλήσιον’ ἵνα τῷ μὲν φοδερῷ 
χαταπλήξῃ τοὺς φύλακας (oi καὶ τὴν θέαν οὐκ &vsy- 
χόντες, μικροῦ καὶ: ἁπώλοντο χαταστάντες τῷ δέει 
vexpo), τῷ «φαιδρῷ δὲ προσκαλέσηται τὰς γυναῖκας, 
xai θάρσος ἐμποιήσῃ ταῖς τὴν φύσιν εὐπτοήτοις xal 
δειλαῖς, xal τὴν -ἀνάστασιν δι αὑτοῦ τοῦ σχήματος 
ἀναγγεῖλῃ περιχαρῶς. Ἐπεὶ xat τούτων χάριν ἁπ- 
ἐσταλτο. Τὸν γὰρ λίθον ἀποχυλίθας, εὗρεν ἐγηγερμέ- 
vov τὸν Κύριον, χεχλεισμένον τὸν τάφον , χαὶ ταῖς 


σφραγῖσι χατηαφαλισμένον , xai τῇ στρατιωτιχῇ. 
φρουρᾷ πεφυλαγμένον. ἀπολιπόντα θεοπρεπῶς, ὃν. 


τρόπον xa τῶν θυρῶν χεχλεισµένων εἴσω τοῦ δωµα- 
τίου γενόμενος τοῖς μαθηταῖς ἐπεφοίτησθ. Διὸ καὶ 


Derev* Οὐκ ἔστω ὧδε, ἀ.λ' ἠγέρθη  µηνύων ὁ: 


ἄγγσλος τῆς οἰχείας ἀφίξεως προτεθανματουργῆσθαι 


την--τοῦ Σωτῆρος ἀνάστασιν, ἣν ὡς θεὸς ἰδίᾳ δυνάµει. 


πληρώτας, τὴν οἰχονομίαν ἑνήργησεν , ἀγγελιχῆς 
αυμµαχίας οὐ δεηθείς. El γὰρ τοῦτο μὴ fv, εἶπεν 
ἂν, Ἰδοὺ ἐγείρεται, δηλῶν τὸ παραυτἰχα Υγινόµενον * 
ἐπειδὴ δὲ προεγεγόνει τῷ παρεληλυθότι χρόνῳ χρµη- 
σάµενος, ἔφησεν' Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀ.1.1’ ἠγέρθη. 


aliam Mariam vesperi Sabbatorum venissead vi- 
dendum sepulcrum : terrz motum autem factum 
esse magnum : atque augelum de colo descendisse, 
eujus aspectus quidem fulguri, stola vero nivi baud 
dissimilis fuerit, ut ipso terribili quidem habitu 
perterrefaceret custodes, qui etiam non ferentes 
visionem, parum abfuit quin perirent, mortui facti 
metu ; candore vero invitaret mulieres, et fiduciam 
injiceret natura timidis ac formidolosis, resurre- 
ctionemque per ipsum habitum cuin ingenti letitia 
annuntiaret, Hia enim de causis missus erat. Cum 
enim lapidem revolvisset, reperit resurrexisse Do- 
minum, sepulcro quod sigillis munitum fuerat, ac 


: presidio militum. custodiebatur, sicut Deum dece- 


bat, clauso relicto, quemadmodum clausis quoque 
januis penetrans in domicilium ad discipulos ac- 
cessit. Quare etiam dicebat : Non est hic, sed sur- 
rezit : significans angelus ante suam adventum 
admirabiliter accidisse resurrectionem Servatoris, 
quan ut Deus propria virtute exsequens in iis, quze 
disposita ae destinata erant, peragendis nullum 
angelorum auxilium desideravit. Nisi enim hoc ita 


esset, dixisset : Ecce resurgit, significans id, quod: statim fieret; sed quoniam ante faetum erat, pree- 
terito teinpore utens dizit : Aon est hic, sed. surrexit. 


Κάχεῖ δὲ ἐχ τούτου δείχνυται σασῶς, ὡς οἱ ἀπόστο-. 
Aet χηρύττοντες τὸ Εὐαγγέλιον , ἔλεγον τὸν Χριστὸν 
ἐγηγέρθαι ὑπὸ τοῦ Πατρὸς, διὰ τὸ τῶν ἀχουόντων 
ἀσθενὲς, εὐπαράδεχτον τὸν λόγον ταύτῃ χατασχευά- 
ζοντες. Ὁ δὲ ἄγγελος τὴν εὐαγγελιζομένην τὴν ἀνά- 
στασιν ῥήξας φωνὴν, γυμνὴν ἐχφαίνων τὴν θεοπρε- 
πεστάτην ἐξουσίαν τοῦ ἁναστάντος ἐδόα ' Obx ἔστω' 
ὧδε, àJA' ἠγέρθη. Καὶ τὸ ἐγηγέρθαι δὲ αὐτὸν ὑπὸ 
τοῦ Πατρὸς λέγεσθαι, τῶν μὲν ἀχουόντων, ὡς ἔφην, 
οἰχονομεῖ τὸ ἀσθενές - τὸν δὲ αὐτὸν ἔχει vouv, xal 
coy ἕτερον. Ἐν τίνι γὰρ ὁ Πατὴρ kvepyset ; Ἑν τῇ 
οἰχείᾳ δυνάµει δηλονότι. Tí; δέ ἐστιν ἡ δύναµις τοῦ 
Hazvpóc; Οὐδεὶς ἄλλος, f| ὁ Χριστός ' Χριστὺς γὰρ 
θεοῦ δύναμις, χαὶ Θεοῦ σοφία. Οὐχοῦν ἑαυτὸν ἀν- 
έστησεν ὁ Σωτὴρ, εἰ xaX ὑπὸ τοῦ Πατρὸς ἐγηγέρθαι 
κέγεται. Τὸ δὲ ᾿Οψ.ὲ Σαθδάτων, οὗ τὴν ἑσπέραν τὸν 
κατὰ thv δύσιν τοῦ ἡλίου δηλοῖ ' οὐδὲ Υὰρ ἐνικῶς 


! Maub. xxvii, 6. * ibid. 1 επη. 


Atque illud etiam ex hoc aperte demonstratur, 
quod apostoli, eum prasedicarent Evangelium, propter 
infirmitatem audientium dicebant Christum resus- 
citatum esse a.Patre, aeceptabilem et eommenda- 
bilem hoc modo serinonem reddentes. Sed angelus, 
qui primus resurrectionis annuntiatricem vocem ru- 
pit, nudam designans ac majestatis . plenissimam 
ideoque inaxime cenvenientem ejus, qui resurrexe- 
rat, potestatem, clamabat : Non est hic, sed surre- 
iii.ltaque quod dicitur eum resuscitatum esse a 
Patre, audientium quidem, ut dixi, disponebat αἱ- 
que moderabatur infirmitatem, eumdem vero eonti- 
net, et non alium intellectum. Nam in quo operatur 
Pater? In. propria potentia videlicet et virtute. 
Quinam est autem virtus ac potentia Patris? Nemo 
alius praeterquam. Christus : Christus enim Dei 
virtus ac potentia, Deique sapientia est. Ergo seipe 


501 


S. GREGORII NYSSEN! 


63 


sum tesuscitavit Christus, etsi a Patre dicitur esse A εἶπεν Οψὲ Σαθδάτον, ἀλλὰ πληθυντικῶς, Ὃνέ Σαή/- 


resuscitatus. Caterum ὀφψὲ Σαθόάτων, id est, sero 
vet vesperi Sabbatorum,non significat vesperum, qui 
post oecasum solis fuit: neque enim singulariter 
dixit, sero Sabbati, sed pluraliter, sero Sabbatorum. 
Sabbata vero omnen septimanam vocare solent He- 
brai. Nam ne longius abeas, evangeliate, uno Sab- 
batorum, inquiunt : eum dicendum (uisset, Primo 
die septimana. Sic nimirum etiam in communi 
consuetudine siimur, secundum Sebbatorum et 
terium Babbaterum appellantes secundum et ter- 
tium diem septimanse. Non dizit igitur, sero Sabba- 
6, aut vesperi Sabbat£i, ut vesperum illius diei αἱ - 
gnificaret : sed Sero Sabbatorum, ut tardius, οἱ 
multum distans indicaret. Etenim aliquando nos 
quoque ita dicere solemus, éj& τοῦ καιροῦ παραγέ- 
Ύονας, id est, sero vel tardius ad tempus venisti : ὀψὲ 
τῆς ὥρας, id est, sero. vel tardius ed horam : ὀψὲ 
τῆς χρείας, kl est, sero ac (ardius, quam usus et 
necessitas postulasset : non vesperam, neque tem- 
pus, quod posi occasuo solis est, significantes, sed 
te»dius, οἱ post quam usus et pecessitas postulave- 
rit aut post tempus commodum et opportunum fa- 
clum esse quippiam boc modo indicantes. Atque ὀψὲ 
ANefi6étev, id est, sero vel vesperi Sabbatorum, lon- 
gius et tardius prelerike seplimane tempus signi - 
ficat. impletur quilibet sepiumana occasu solis 
Sabbatum excipiente. Nam etiam Matiligus cum 


θάτων. Σάδδατα δὲ «hv πᾶσαν ἑθδομάδα καλεῖν 
Ἑδραίοις ἔθος. Αὐτίχα γοῦν ol εὐαγγελισταὶ τῇ Mug 
τῶν Laf6ácev- qao δὲ, Τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ τῆς 
ἑδδομάδος, εἰπεῖν. Οὕτω Oh xaX tv τῇ συνηθείᾳ xa- 
χρήµεθα , δευτέραν Σαθδάτων, καὶ τρίτην Σαθθάτων 
προσαγορεύοντες τὴν δευτἐραν xal τρίτην τῆς &66o- 
µάδος ἡμέραν. Οὐχ εἶπεν οὖν, ᾿Οψὲ Σαδδάτου , ἣ, 
Ἑσπέρας Σαθδάτου, ἵνα «hv ἑσπέραν τῆς ἡμέρας 
ἑχείνης δηλώσῃ ’ ἁλλ', Ὀψὲ Σαόδάτων, ἵνα τὸ βρά- 
διον xal πολὺ διεστηχὸς ἑἐμφήνῃ. Καὶ γάρ Tov καὶ 
οὕτως ἡμῖν σύνηθες λέγειν’ Ὀψὲ τοῦ xatpou παραγέ- 
Yovac, ὀψὲ τῆς ὥραςι ὀψὲ τῆς ypelac* οὐχὶ τὴν 
ἑσπέραν, xa τὸν μετὰ ἡλίου δυσμὰς χρόνον δηλον- 
αιν * ἀλλὰ τὸ βράδιαν, xal χατόπιν τῆς χρείας, ἢ 
τοῦ χαιροῦ γενέσθαι τὸν τρόπον τοῦχον µηνύουσ,. 
Καὶτὸ ψὲ Σαθδάτων τὸ πόῤῥω xaX βράδιον τῆς πε- 
ραιωθείσης ἁδδομάδος δηλοῖ. Πληροῦται δὲ ἑήδομὰς 
ἑχάστη , ταῖς μετὰ τὸ Σάδδατον ἡλίου δυσμαϊς. Ἆμέ- 
Aet xal τὸ πολὺ διεστηχὰς τοῦ χαιραῦ πρὺς τὸ τέλος 
ες πληρωθείσης ἑθδομάδος ὁ Ματθαῖος δηλῶν , xal 
ὥσπερ ἑρμηνεύων ἑαντὸν, ἐπήγαγε, Τῇ ἐπιρφωσκού- 
cn εἰς play Σωθδάτων. Παρῳχήχαει, φησὶν , ἡ voz 
τοσοῦτον, ὡς εἶναι τὸν καιρὸν τῆς τῶν ἀλεχτρυόνων 
βοῆς, τις và. φῶς τῆς μελλούσης ἡμέρας προανα- 
χρούεται. Ταύτῇ tot , xai τῷ χαιρῷ τούτῳ, xat οὐ τῇ 
μετὰ cb Σάθδατον ὁσπέρᾳ χαταλύοντες τὰς νηστείας, 
τῆς εὐφροσύνης ἀρχόμεθα, τῆς χατὰ πάντων χρατο- 


temporis articulum, qui multum distabat a fine C σάσης συνηθεέας συνηγορούσης τῷ πράγματι. 

explete septimana, sigbilicaret, οἱ quasi seipsum interpretaretur, adjecit, Que | illucesciu in unam Sab. 
baierum.  Proterierat, inqui, iu tantum nox ut esset tempus gallorum cantus, qui cantus lucem 
futuri diei praecedit. Tunc nimirum atque in hoc articulo temporis, non autem vespera que Sabba- 
tum insequitur, finientes jejunia, incipiinus nos oblectare atque atari, consuetudine, que apud 


omnes obtinuit, banc rem comprobante. 

Cum igitur hic temporis essel articulus, Maria 
Magdalena atqwe altera ejusdem nominis ad se- 
pulerum venerunt, et angelum, qui de celo de- 
scenderat, qucmadmodum dictum est, viderunt : 
qui, rewolulo lapide, super eum sedebat : à quo 
etiam invitabe viderunt locum, ubi positus erat 
Dominus : et currere jussz,, quaque acceperant, 
mandata discipulis edere, egressc celeriter e mo- 
numento currebant : itaque currentibus obviam 
factus Jesus appellavit.eas, dicens, Avete *. Etenim 
oportebat primum muliebrem sexum et ab angelo 
bonum resurrectionis accipere nuntium, et Domi- 
num videre, et primam ab eo vocem audire, 
Apete. Quoniam mulier quoque prima audiverat 
fraudem sergentis, el contra pr:ieceptum viderat 
ligni interdicti fructum, et Ρώμα trislitie ac dolo : 
ris condewnata fuerat. Quapropter etiam adorare 
Servotor οἱ pedes apprehendere et contrectare per- 
mittebat, ut iis quz primaz desciverant et alienatze 
erant ab eo, οί discipulis gaudium annuntiare ju- 
bebat, cum mulierem, que trislitie ministra 
Adamo (uerat, gaudii nuntiam viris esse vellet, 
contrariis contraria curans. Euntibus autem illis, 


* Mattb, xxvii, 9 sqq. 


Toà χαιροῦ τοίνυν ὄντος τούτον, ἡ Μαγδαληνὴ 
Μαρία xai ἡ ὁμώνυμος ἐπὶ τάρον ἤλθον , xai τὸν 
ἄγγελον τὸν ἐξ οὐρανοῦ καταθεδηχότα τὸν προειρη: 
µάνον ἐθεάσαντα τράπον, ἀποχυλίσαντα τὸν λίθου 
xai ἐπ᾿ αὐτὸν καθεζόµενον. ὑφ' οὗ καὶ προχκληθεῖσαι, 
τὸν τόπον εἶδον, ὅπαυ ἔχειτο ὁ Κύριος , καὶ πραστα- 
χθεῖσαι τοῖς μαθηταῖς ὁραμεῖν καὶ ἀπαγγεῖλαι, ἑξελ 
θοῦσαι ταχὺ τοῦ µνήµατος ἕδραμον * καὶ δη τρεχού- 
ααις προσαπαντήῄσας ὁ Ἰησοῦς προαεφώνησε ’ Χαί- 


p fece. Καὶ yàp ἔδει πρῶτον τὸ γυναιχῶν γένος xal 


τὴν ἀνάστασιν εὐαγγελισθῆναι παρὰ τοῦ ἀγγέλου, 
xa τὸν Κύριον ἰδεῖν, xat πρώτην παρ᾽ αὐτοῦ φρωνὴν 
ἀχοῦσαι, τὸ, Χαΐρετε. Ἐπεὶ καὶ γυνη πρώτη τῆς 
ἁπάτης τοῦ ὄφεως ἤχουσε, xal εἶδε παρανόμως τὸν 
τοῦ ἀπηγορευμένου ξύλου xapmbv, xal λύπῃ κατεδι- 
χάζετο: διὸ xai προσχυνεῖν ὁ Σωτὴρ xoi χρατεῖν 
τοὺς πόδας συνεχώρει, ὡς πρώταις ἀποπεσούσαις | 
χαὶ ἀλλοτριωθείσαις αὐτοῦ, καὶ τοῖς μαθηταῖς τὴν 
χαρὰν διαγγέλλειν ἐχέλευσε, χαρᾶς ἄγγελον ἀνδράσι 
γυναῖκα γενέσθαι βουλόμενος, τῆς λύπης τῷ ᾿Αδὰμ 
γενοµένην διάκονον , τὰ ἑναντία διὰ τῶν ὀναντίων 
ἰώμενος. Πορευοµένων δὲ αὐτῶν, qnoi, ἀπαγγεῖλαι 
τοῖς μαθηταῖς, ἰδού τινες τῆς κουστωδίας éAgó»- 


655 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1l. 


634 


τες εἰς τὴν πόλο", ἁπήγγειαν τοῖς ἀρχιαρεῦσιν A inquit, ut mandata referrent discipulis, ecce qui-. 


ἅπαντα τὸ Ίεγόµενα. Kal συναχδέντες μετὰ τῶν 
αρεσθυτέρων, συμδού.ιόν τε «Ἰαθόντες, ἀργύρια 
ἱκὰνὰ ἔδωκαν τοῖς στρατιώταις Aévorcsc : Εἴπατε 
ὅτι οἱ µαθηταὶ αὐτοῦ νυκτὸς ἑάθόντες ξαλεψαν 
αὐτὸν ἡμῶν κοιµωμέγω», καὶ ἑὰν' ἀχαυσθῇ τοῦτο 
ἐπὶ τοῦ ἡγεμόνος , ἡμεῖς πείσοµεν αὐτὸν, καὶ 
ὑμας ἁμερίμνους ποιήσοµεν * οἱ δὲ «Ἰαδόντες 
τὰ ἀργύρια, ἐποίησαν ὡς ἐδιδάχθησαν, xal ὃι- 
ερηµίσθη ὁ «Ἰόγος οὗτος παρὰ Ἰουδαίοις µέχρι 
της σήµερογ. 


Ἡ μὲν οὖν ἄλλη Μαρία (ταύτην δὲ εἶναι τὴν Θεο- 
τόχον πιστεύειν ἀχόλουθον, ὅτι μηδὲ ἀπελείφθη τοῦ 
πάθους , ἀλλ᾽ ἵστατο παρὰ τῷ σταυρῷ, ὡς Ἰωάννης 


dam de cuetodia in urbem venerunt, ac renuntiave- 
rum principibus sacerdotum omnia, que acciderant, 
Atque illi coacti, unaque cum senioribus habito con- 
silio satis magnam peeuniam dederunt. militibus di- 
centes : Dicite, quod discipuli ejus nocte venerint, 
et. subripuerint eum vobis dormientibus. Et si hoc 
delatum fuerit ad praesidem, nos persuadebimus ei, 
et vos securos reddemus. llli autem accepta pecunia, 
fecerunt. quemadmodum erant edocti : et. divulgatus 
est hic rumor apud. Judaeos usque in hodiernum 
diem *. 

Atque altera quidem Maria (hanc autem Deipa- 
ram fuisse credere consentaneum est : quoniam 
nee a passione quidem abfuit, sed slabat juxta 


lezópnasv , ᾗ xal ἔπρεπε «à τῆς χαρᾶς εὐαγγελίσα- D crucem, ut Joannes memoris prodidit, quam 


σθαι, ῥίζῃ τῆς χαρᾶς οὕσῃ, xat χαλῶς ἀχουσάσῃ τὸ, 
Χαΐρε. κεχαριτωµένη, ὁ Κύριος μετὰ cov), τὸ 
πρόσταγμα τοῦ Κυρίον πληροῦσα, τοῖς μαθηταῖς 
πάντως ἀπήγγειλεν. O0 γὰρ ἣν θέµις μὴ πληρωθῆ- 
ναι τὸ οὕτω σοφῶς οἰχονομηθέν τε xal προσταχθὲν, 
εἰ χαὶ Ἠπίστησαν οἱ ἀχούσαντες. Ἐπε xol ἔπεται 
τοῦτο πολλάχις τῇ τῶν ἁπαγγελλομένων θαυμάτων 
ὑπερθολῇ. OO γὰρ ἂν ἀργοὶ διέµειναν, εἰ ἐπίστευσαν. 
'H δὲ Μαγδαληνὴ συμπορευοµένη τῇ θεοτόχῳ , καὶ 
πρὸς τὴν ἁπαγγελίαν ὁμρίως ἐπειγομένη , πἐπονθέ τι 
xai ἀνθρώπινον * καὶ ὥσπερ ὁ Πέτρος ὑπὸ Ἡρώδου 
συλληφθεὶς, xdi διὰ τοῦ ἀγγέλου τῶν ἁλύσεων λυ- 
θεὶς αὑτομάτως, xal τῆς φυλακῆς ἔξω γενόμενος, xal 
ἐπιπολὺ βαδίσας, ὡς xal τὴν τῆς πόλεως πύλην 


etiam decebat ea, que ad gaudium peninebant, 
annuntiare, ut qus radix gaudii esset, ac praeclare 
audivisset illud, Ave, gratia plena, Dominus te- 
cum *), mandatum Domini exsequens discipulis 
omnino exposuit. Non enim fas erat non adim- 
pleri id, quod ita clare dispositum, administra- 
tum, et preceptum erat, tametsi non crederent 
qui audiebant. Quoniam hoc quoque szpe acci- 
dere solet, dum immensa miracula annuntiantur. 
Neque enim otiosi perenansissent, οἱ credidissent. 
At Magdalene una cum Deipara abeunti el simili- 
ter ad annuntiandum properanti accidit quiddam 
more humano : et quemadmodum Petrus ab He- 
rode comprehensus, et per angelum solutis ultro 


διελθεῖν, ἀληθὰς οὐχ (eco τὸ γινόµενον , ἀλλ᾽ ἑνόμι- C catenis ex custodia eductus, multumque spatii 


ζεν ὅραμα βλέπειν * οὕτω καὶ αὕτη τὴν ὑπερδολὴν 
*»0 θαύματος οἱονεὶ ἄχαιρόν τινα λογισαμέάνη, καὶ 
ἅμα τῶν φνλάκων ἐπιφθασάντων xal ἁρξαμένων 
μετὰ τῶν ἀρχιερέων τὴν δυχοφαντίαν ὑφαίνειν χατλ 
τῆς ἀναστάσεως ΄ αἱαθομένη πάντως τοιούτου τινὸς 
ἐπιφιθνριξομένου , τοὺς τῆς ἀμφιθολίας παρεδέξατο 
λογισμοὺς, xai τῆς ἁπαγγελίας ὁλιγωρήσας, xaX τοῦ 
εωτηρίου προστάγµατος, πρὸς τὸν τάφον ἐχώρει 
row, exotlac ἔτι οὔσης , ὣς Ἰωάννης φησίν. 
Ὥσπερ Υὰρ συνεχώρησεν ὁ Κύριος *bv θωμᾶν EE 
ἀτιστίας εἰπεῖν, ᾿Εὰν μὴ ἴδω ὃν ταῖς χερσὶ»ν αὐ- 
τοῦ τὸν τύπον τῶν 9l 4ox, xal βάλω τὺν δάκτυ.1όν' 
μου εἰς τὸν εὐπον τῶν ἡ ων, καὶ 8dAo ct χεῖρά 
µου εἷς {Άν ποϊευρὰν αὐτοῦ, οὐ μὴ πιστεεύσω’ xal 
διὰ τῆς ἐχείνου πολυπράγµονος ἀπιστίας χαὶ ἐπαφῆς, 
ἡμεῖς εἰς τὴν πίστιν Σθεθαιώθηµεν , ἐν ᾧ copat: 
πέπονθεν, Ev αὑτῷ xal ὀγηγέρθαι πιστεύσαντες τὸν 
Ἐμμανονὴλ, τοὺς τῆς δοχήσεως μύθους ἀποπεμφά- 
µεναι» τὸν αὐτὸν τρόπον xal τὴν Μαγδαληνὴν Μαρίαν 
πρὸς ἀπιστίας ὑπονοστήσασαν , καὶ μεγαλευχερῶς 
τοῦτο παθοῦααν (οὐκ ἅδηλον γὰρ τὸ τῆς Υνναιχείας 
εὐόλισθον φύσεως ), συνεχώρει διὰ τῆΏς περιέργου 
φητήσεως , πιστότερον ἑργάσασθαι τὸ θαῦμα τῆς 
ὀναστάσεως, πίστεως ὑπάρχον πέρα καὶ παντὸς 
λργισμοῦ. Καὶ μετὰ ταῦτα τῆς ἀμφιδόλου διανοίας 
ἑλῆοῦσα , χαὶ ἴδοῦσα µόνον τὸν λίθον ἀποχυλισθέντα 


* Mauh. xxvizr, 11-15. 5 Joan. x1x, 25 


progressus, quo ad portam quoque urbis transiis- 
set, non putabat verum esse quod agebatur, sed 
visionem se videre existimabat : ita. etiam hae 
cum excellentiam miraculi veluti importunum et 
intempestivum quiddam esse reputaret, et simul, 
posteaquam custodes antevertissent, et cum pon- 
tificibus cepissent texere calumniam adversus re» 
surrectionem, prorsus tale quiddam subsusurrari 
sensisset, ambiguitatis ac dubitationis cogitationes 
admisit : neglectaque renuntiatione atque salutari 
mandato, ad sepulcrum tendebat mane, Cum adhuc 
tenebre essent, ut Joannes ait?. Quemadmodum 
enim permisit. Dominus, ut ex incredulitate Tho- : 
mas diceret, IVisi videro in manibus ejus vestigium 
clavorum, εἰ mittam digitum meum in. vestigium 
clavorum, millam item manum meam in latus ejus, 
non credam * : ac per curiosam illius ineredwlita- 
tem οἱ contreetationem, nos in eam fidet eonfir- , 
mati sumus, ut omissis opinionum ac suspicio- 
num fabulis, quo corpore passus est, eodem etiam 
resuscitatum esse credamus Emmanuelem : eodem 
modo Mariam quoque Magdalenam ad increduli- 
tatem reversam, cum hoc etiam facilius ei acci- 
disset (non ignota est enim muliebris sexus [ragi- 
litas et facilitas ad lapsum), per curiosam et su- 
pervacuam inquisitionem, miraculum resurrectio» 


* Luc. 1, 28. 7 Joan. xx, 1. * ibid. 25. 


eb 


S. GREGORII NYSSENI 


6 


nis, quod omnem fidem cogitationemque superat A τῆς θύρας τοῦ µνήµατος, οὐ μὴν ἄγγελον ἐπ᾽ αὐτῷ 


alque excedit, credibilius.efflcere perinittebat. Cum 
bac igitur ambigua mente accedens, cum lapidem 
duntaxat ab ostio monumenti revolutum vidisset, 
angelum autem non amplius super eo, ut paulo 
ante, sedentem; ab incredulitate vinci se passa 
est, imaginationem et alienationem mentis ex pa- 


χαθάπερ Ίδη χαθήµενον, δέδωχε τῇ ἀπιστείᾳ τὸ χρα” 
τεῖν, φαντασίἰαν οἰηθεῖσα τὴν θέαν xaX ἔχστασιν, 
χαὶ οὐχ ὡς ἀληθῃ , ἁλλ' ὡς deubrn- xat bpapouca 
πρὺς τὸν Πέτρον χαὶ τὸν ἄλλον μαθητὴν , ὃν ἐφίλει 
Ἰησοῦς, ἐδόα λέγουσα  "Ηραν τὸν Κύριον ἓκ τοῦ 
μνημείου, καὶ οὐκ οἶδα ποῦ ἔθηκαν αὐτόν. 


vore repentino contractam esse.existimans id, quod prius viderat, idque non pro vero, sed pro 
falso-ducebat : cumque accurrisset. ad Petrum et ad alium discipulum, quem diligebat. Jesus, cla- 
mabat, dicens : Sustulerunt. Dominum ex. monumento, et nescio ubi posuerint eum?, 


Vides quod cum ex. iis: quz post relationem cu- 
stodum noctu apud Judzos conficta erant, aliquid 
tale ad aures ejus pervenisset, mente immutata 
atque depravata est : ac putavit adversarios fura- 
tog ease corpus Jesu, ut furtum in. apostolos con- 
ferrent. At Petrus et Joannes sine mora surrexe- 
munt, et ad sepulcrum cucurrerunt. Non enim 
Bpovum et inopinatum erat quod dicebatur, ut, 
quod ad resurrectionem attinet, fidem non habe- 
rent : imo vero etiam credibile et non diseordans 
et alienum erat a. malitia Judaica. Intrepide autem 
et. absque metu id »gebant, cum silentium esset, 
tenebris nondum discussis, Deoque flduciam eis 
atque animi praesentiam subministrante. Sed cum 
eo venissent, manifesta atque evidentia signa re- 
surrectionis invenerunt. Vident enim in sepulcro 
linteamina jacentia: quod nequaquam accidisset, 
si corpus furto sublatum fuisset. Primum enim 


furibus mos est vestes detrahere atque spoliare : C 


deinde admodum celeriter. committere furtum, ne 
in ipso facinore deprehensi pessime mulctentur. 
De corpore autem Jesu in hunc fere modum scri- 
psit Joannes : Obvinzerunt eum linteis cum aroma- 
tibus, prout mos erat Judas. sepelire**. Quomodo 
igitur non multi negotii res furantibus fuissel vin- 
cula solvere, corpusque nudare linteaminibus, que 
jam adhzsissent, et facile avelli non potuissent, 
ac priusquam detracta essent rumperentur ? Mistura 
enim aloes et myrrhz, quam attulerat Nicodemus, 
conserta et implicata erant. Quin etiam sudarium, 
quod fuerat in capite ejus, non cum linteaminibus 
positum, sed separatim involutum in unum lo- 
eum, nullius trepidationis, quasi furto sublatum 
corpus fuisset, indicium erat. Qui enim otium, ta- 
lisque securitas furibus fuisset, ut tegumentum 
eliam capitis apte involverent, et separatim de- 
ponerent? liaque hoc eliam manifesto veritatem 
resurrectionis ostendebat : simul autem eliam my- 
sterium a divina majestate baud alienum innue- 
bat : nimirum quod caput deitatis locum obtinens 
(juxta illud, Caput Christi Deus '') et qui de co 
exstant sermones, manenl circa carnis bumang 
assumptionem quasi involuti atque indissolubiles : 
etiamsi inferiora, qux circa dispositionem et ad- 
ministritionem, quam in carne peregit, et circa 
eam, quam cum hominibus in terra conversatio- 
nem habuit (quarum rerum figura, linteamina 
!! [| Cor. xt, ο. 


* Joan. xx, 159. '* Joan. xix, 10. 


Ὁρᾷς ὡς ix τῶν λογοποιηθέντων νύχτωρ παρὰ 
Ἰουδαίοις μετὰ τὴν τῶν φυλάχων παραγγελίαν πε- 
ϱιηχ|ηθ]εῖσά τι τοιοῦτον, παρηνέχθη τὸν λογισµόν 
χαὶ φῆθη τοὺς ἑναντίους χλέφαι τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ, 
ἵνα τὴν χλοπὴν τοῖς ἀποστόλοις ἐπιφημίσωσι. Πλην ὁ 
Πέτρος xai Ἰωάννης ἑτοίμως διανέστησαν , xai ἐπὶ 
τὸν τάφον ἕδραμον. OS γὰρ ἣν παράδοξον τὸ λεγόμε- 
voy , ἵν ὡς ἐπὶ τῆς ἀναστάσεως ἀπιστήσωσι ' μᾶλ- 
Àoy δὲ χαὶ πιστὸν xal οὐκ ἁπᾷδον τῆς Ἰουδαϊχῆς 
καχουργίας: ᾿Αφόθως δὲ τοῦτο ἑποίουν , χαὶ ἡἠσυχ-ας 
ὑπαρχούσης xai ἔτι σχότους ὄντος, καὶ πρὸς του 
θεοῦ τὸ θαῤῥεῖν λαθόντες. ᾽Αλλὰ: ἑλθόντες εὗρον 
ἑναργῃ τὰ σημεῖα τῆς ἀναστάσεως. "Opec: γὰρ iv 
τῷ µνήµατι τὰ ὀθόνια χείρενα . τοῦτο δὲ οὐχ ἄν ποτε 
ἐγένετο, Χλαπέντος τοῦ σώματος. Πρῶτον μὲν γὰρ 
τοῖς χλέπταις φίλον τὸ λωποδυτεῖν ' ἔπειτα δὲ, τὸ 
ταχέως ἐνεργεῖν ἄγαν τὴν χλοπὴν, ἵνα μὴ φωραθῶσε 
xaX τὰ πάνδεινα πόθωσι. Περὶ δὲ τοῦ. σώματος τοῦ 
Ἰησοῦ γέγραφεν ὁ Ἰωάννης ὧδέ πως Ἔδησαν αὐ” 
τὸ ἐν ὀθογίδις (ιετὰ τῶν ἁρωμάτων, καθὼς ἔθος: 
ἦν τοῖς Ἱουδαίοις ἐνταφιάζευ. Πῶς οὖν obx Ep- 
γῶδες τοῖς χλέπτονσι τὸ λύειν τοὺς δεσμοὺς , xal τὸ: 
σῶμα τῶν ὀθονίων. ἀπογυμνοῦν, προσχεχολληµένων 
xal δυσαποσπάστως ἑχόντων, καὶ πρὶν ἀπαμφιασθτι-- 
yat ῥηγνυμένων ; Μίγματι vàp ἁλόῆς xal σμύρνης 
συνεπλέχησαν, ὅπερ ἑχόμιτε Νιχόδηὴμος, ᾽Αλλά xat 
τὸ σουδάριον , ὃ fjv ἐπὶ τῆς χεφαλῖις αὐτοῦ , o0 μετὰ 
τῶν ὁθονίων χείµενον, ἀλλὰ χωρὶς ἐντετυλιγμένον εἰς 
ἕνα τόπον, οὐδένα θόρυδον ὡς ἐπὶ χλεπτῶν ἐδήλου 
λαθόντων τὸ σῶμα. Ποῦ γὰρ σχολὴν εἶχον οἱ χλέπται 
καὶ τοιαύτην ἄδειαν, ὡς xal τὸ τῖς χεφαλῆς κάλυµ.- 
pa κατὰ τάξιν εἰλεῖν καὶ τιθέναι χωρίς; Ὥστε xat 
τοῦτο συνίστησι σαφῶς τῆς ἀναστάσεως τὴν ἁλή- 
θειαν * ἅμα δὲ χαὶ µυστήριον παρεδήλου θεοπρετὲς, 
ὡς ἡ χεφαλὴ τῆς θεότητος τάξιν ἐπέχουσα (xatà τὸ, 
Ἡ κεφαλἡ τυῦ Χριστοῦ ὁ θεὸς) . χαὶ οἱ περὶ αὑτης 
λόχοι µένουσι καὶ μετὰ τὴν ἑνανθρώχκησιν οἱονεὶ 
ἑνειλημ[μ]ένοι καὶ ἁδιάλυτοι * χᾶν τὰ χάτω τὰ περὶ 
τὴν ἕνσαρχον οἰχονομίαν, xai τὴν ἐπὶ γῆς μετὰ &v- 
θρώπων ἀναστροφὴν (ὧν τύπος ἣν τὰ ὀθόνια) , χατὸ 
τὸ δυνατὸν ἡμῖν διαλέλυταί τε xal ἑφηλάφηται. Καὶ 
ταῦτα ἱδόντες οἱ περὶ τὸν Πέτρον ἐπίστευσαν , οὐχ 
ἁπλῶς µόνον, ἀλλά xal χρείττονι νῷ χαὶ ἀποστολικῷ 
θεασάµενοι. Πλήρης yàp ἣν ὁ τἆφος φωτὸς, ὥστε 
xoi νυχτὸς οὔσης ἔτι, διπλῶς θεάσασθαι τὰ ἔνδον, 
xai αἰσθητῶς xai πνευματικῶς. El γὰρ φῶς δικαίἰοις, 
χατὰ τὺ γεγραμμένον, διὰ παντὸς, πολλῷ μᾶλλον 


e 


JN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1l. 


τῷ τῶν διχαίων kp. Obx ἐπίστευσαν δὲ , φησὶν, Α erant) acciderunt, quantum ejus fferi potuit à no- 


ἐπαὶ µηδέπω ᾖδεισαν τὴν Γραφὴ», ὅτι δεῖ αὑτὸν 
ἐκ γεκρῶν ἁγαστηναι. Καὶ μὲν δεισαν τοῦ Σωτῆ- 
poc αὐτοῖς πολλάκις προειρηχότος , ὡς ἀναστῆσεται" 
ἀλλ᾽ οὐχ ὡς ἀπὺ τῆς Γραφῆς πεπεισμένοι xal τῶν 
ἐχεῖθεν φεροµένων χρησμῶν (οὓς μὴ ἐχθῆναι τῶν 
ἀδύνατων ἦν) , ἁλλ᾽ ἔτι περὶ τῆν πίστιν ὀχλάζοντες. 


tusliter viderent ea. qu: intus erant. Nam si lux justis perpetuo, prout scriptum est, 


bis dissoluta atque contrectata sint. Atque his 
visis Petrus et comes ejus crediderunt, cum non 
simpliciter solum, verumetiam prastantiori mente 
ac sensu apostolico rem spectassent. Plenum enim 
luminis erat sepulcrum, ut etiamsi nox adhuc es- 
set, dupliciter tamen, tum sensibiliter, tum spiri- 
multo magis 


justorum | Deo. Non crediderunt autem, inquit, quia nondum noverant Scripturam, quod oporteret eum c 
mortuis resurgere !!. Atqui sciebant, quia Servator eis spe praedixerat, quod resurrecturus esset: 
sed non tanquam a Scriptura, atque inde petitis oraculis (qu:e fleri non poterat, quin evenirent) 


adducti, sed tanquam circa fidem adhuc labascentes atque claudicantes. 


Παρίστησι δὲ τὸ γυμνὸν τὸν Ἰησοῦν ἀναστῆναι, 


Caeterum quod nudus Jesus absque linteaminibus 


τῶν ὀθονίων χωρὶς, τὸ μηδαμῶς αὐτὸν ἔτι xatà D resurrexit, significat eum nequaquam posthac cibi 


cápxa Ὑνωσθήσεσθαι τροφῆς ἤ ποτοῦ δεηθησόµενον, 
f| ἑνδυμάτων περιθολΏς. El xal τὸν αἰχονομίαν πλη- 
pv, τούτοις ἐχὼν ὑπέθηχεν ἑαυτὸν , ὡς τῆς αὐτῆς 
φύσεως χοινωνήσας ἡμῖν , ἔπειτα δὲ δηλοῖ xal τὴν 
τοῦ ᾽Αδάμ εἰς τὸ ἀρχαῖον ἁποχατάστασιν, ὅτε γυμνὸς 
f» kv τῷ παραδείσῳ xa οὐχ ᾖσχύνετο. Λοιπὸν γὰρ 
ὡς Geb; . εἰ xal σεσαρχωµένος, δόξῃ τῇ θεοπρεπε- 
στάτῃ πεοιεθέδλητο, αὐτὸς ὧν ὁ ἀναδαλλόμενος φῶς 
ὣς ἱμάτιον, 7] φησιν ὁ προφῆτης Δαθίδ. '&X' 6 μὲν 
Πέτρος xaX Ἰωάννης πιστωθέντες Ex τῶν τεθεαμέ- 
νων, ἀνεχώρουν οἴχαδε' τῇ Μαρίᾳ δὲ εἶπον οὐδέν. 
ἙὩκχονόμει γὰρ ὁ μόνος σοφὸὃς, ὡς ἀπιστοῦσαν ix 
θέας αὐτὴν προσᾶγεσθαι μᾶλλον, f| ἀκοῆς. Εἰστήχει 
τοίνυν πρὸς τῷ µνήματι ἔξω xAalovca, καὶ πα- 
ῥραχύύασα εἶδεν ἀγγέλους δύο «ευκοὺς καὶ φαι- 
ὁροὺς τῇ στο.ῇ, καθεζοµέγους ἕνα πρὸς τῇ κε- 
φε1ῇ, καὶ ἕνα πρὸς τοῖς ποσὶν, ὅπου ἔκειτο τὸ 
σῶμα τοῦ Ἰησοῦ" καὶ δέον τὸν ὀδυρμὸν εἰς εὖ- 
φροσύνην μεταθαλεῖν, τῶν δαχρύων οὐκ ἔληγεν, ὥστε 
τοὺς ἀγγέλους οἱονεὶ μετ ἐπιτιμήσεως εἰπεῖν ' Γύ- 
γαι, τὲ κχ.λαΐεις» ὣσανεϊ ἔλεγον Γυναιχεῖα ταῦτα 
τὰ δάχρνα, οὐκ εὔφρονος νοῦ. Προῦ γὰρ χώραν ἔχει 
τὸ μετὰ τοιαύτην θέαν ὀδύρεσθαι; Κάχείνη τῆς αὖ- 
τῆς ἀπιστίας ἑχομένη ( παρετείνετο vào τὸ πάθος, 
ἵνα τοῖς χατὰ μικρὸν προτιθεµένοις elc πίστιν τε- 
Σείως ἐχχαθαρθείη), πρὸς αὐτοὺς εἶπεν ὅτι ΗἩραν 
τὸν Κύριον µου ἐκ τοῦ μνημείου, καὶ οὐκ οἶδα 
zov ἔθηκαν αὐτόν. Kul ταῦτα εἰποῦσα ἐστράφη 


potusve, aut indumentorum gestaminis atque ope- 
rimenti egentem in carne cognitum iri, Et si id, 
quod decretum, dispositum ac destinatum erat, 
exsequens et administrans sponte sua se his rebus 
subjecit, ut qui ejusdem nobiscum nature parti- 
ceps esset : deinde significat etiam Adami in pri- 
stinum statum restitutionem, in quo nudus erat in 
paradiso, et non erulescebat. Nam de cztero tan- 
quam Deus, licet incarnatus, gloria, qux Deum 
maxime decet, cireumdatus erat, cum ipse sit is, 
qui lumine tanquam pallio induitur, ut inquit pro- 
pheta David **. Ac Petrus quidem et Joannes, fide 
ipsis ex iis qua viderant facta, domum reverte- 
runt ; Marie vero nihil dixerunt. Curabat enim et 
operam dabat is, qui solus sapiens es!, ut fidem 
non habens per ea quz videret potius, quam qua 
audiret, ad credendum adduceretur. Stabat igitur 
juxta monumentum foris plorans, et cum inclinasset 
se, vidit angelos duos veste candida insignes et illu- 
stres, sedentes unum ad caput, alterum ad pedes, 
ubi jacuerat corpus Jesu !* : et cum lamentationem 
letitia commutare oporteret, lacrymari non decl- 
stebat, adeo ut angeli quasi. cum increpatione di- 
cerent : Mulier, quid fles ? perinde ac si dicerent : 
Muliebres hz sunt lacryme, non leti animi. 
Qui enim locum habet lamentatio post tale spe- 
ctaculum ? Atque illa in eadem incredulitate per- 
severans (prorogabatur enim οἱ extendebatur per- 


tlc τὰ ὁπίσω,. xal θεωρεῖ τὸν "Incovr ἑστῶτα, p turbatio, ut per ea quz paulatim adjiciebantur, ad 


xal ovx Ίϊδει ὅτι Ἰησοῦς ἐστι τοῦτο μὲν &x τῶν 
δαχρύων ἐπιαχοτουμένη, xal οἷον ἀχλύῖ βεραρηµένη, 
τοῦτο δὲ τοῦ Ἰησοῦ οἰχκονομοῦντος τὸ μὴ γνωσθηναι 
αὑτῇ : διὸ xal eine * Γύνωι, tl κ.αΐεις; Τίνα ζη- 
τεῖς; Exsivn δοχοῦσα ὅτι ὁ κηπουρός ἐστι, «δ- 
γαι αὐτῷ ' Κύριε, εἰ σὺ ἑδάστασας αὐτὸν, εἰπέ 
pot zov ἔθηκας αὐτὸν, κἀγὼ αὐτὸν dpo. Τάχα 
δὲ οὐκ. ἔξω τοῦ πρέποντος χηπουρὸν ὑπέλαθβεν εἶναι 
τὸν Ἰησοῦν * τῷ ὄντι γὰρ ἣν αὐτὸς ὁ τοῦ παραδείσου 
γεωργὸς ἀληθῆὴς καὶ ἀθάνατος, ἓν τῷ τοῦ pv ua to; 
χήπῳ χαθάπερ iv τῷ παραδείσῳ τὴν γυναῖχα, τὴν 
ἐξ ἀπιστίας τὸν "Abk. τὸν πρῶτον χηπουρὺν ἁπατή- 
σασαν. διορθούµενος. Οὕτως οὖν ἅπαντα μυστηριώδη, 
xai λόγων ἔμπλεα θειοτέρων καὶ ὑψηλῶν. 


credendum perfecte expurgarcetur) ad eos dixit :' 
Sustulersnt. Dominum meum ex monumento, et ne- 
scio ubi posuerint eun. Atque haec locuta conversa 
est retrorsum, et videt Jesum stantem, nec sciebat 
quod Jesus esset. Partim quod pre lacrymis offusa. 
tenebris, et quasi caligine gravata esset ; partim, 
quod etiam Jesus interea rem ita disponeret, ut 
ab ea non agnosceretur. Quamobrem etiam dixit : X 
Mulier, quid ploras? Quem queris ? Illa existimans 
quod Mhortulanus esset, dicit ei : Domine, εἰ tu 
asportasti eum, dic mili, ubi posueris eum, atque 
ego eum tollam. Forsitan autem non abs re, neque 
extra decorum, hortulanum esse putabat Jesum: 
sane enim ipse verus et immortalia agricola para- 


disi erat, in. horto monumenti, sicut in paradiso mulierem, qux Adamum primum hortulanum per- 


33 Josn xx, 9. !* Psal. citi, 2. 


'* Joan. xx, {41 sqq. 


639 $8. GREGORII NYSSENE 


incredulitatem deceperai, lapsam corríigens atque emendans. Sie igitur universa. mysteriorem plena, 


rationibusque divinis ac sublimibus referta sunt. 


Ceterum cum hzc dixisset Maria, et circa scru- ΛΑ 


tationem corporis sollicita hxreret, ac jam etiam 
magis conversa esset ut abiret, satis territam et 
exanimatam conspicatus is, qui penetrat usque ad 
divisionem anims atque spiritus, artuum quoque 
ac medullarum !'*, qui judicare quoque scit de cogi- 
tationibus cordis ac mentis agitationibus, unica 
voce incredulitalem exemit, visumque mulieris 
acuit ad agnitionem, cum dixisset eolum ut ipse 
sciebat, cum redargutione et motu ad reverentiam, 
Maria. Atque illa extemplo conversa, et Rabouni, 
quod dicitur magister, eum appellabat, et divinos 
illes pedes conabatur apprehendere: et audivit, 
Ne sme tangas. Nondum enim ascendi ad Patrem 
meum: hoc, inquit, donum jam consecuta, que 


Αλλά ταῦτα τῆς Μαρίας εἰπούσης. καὶ περὶ τὸν 
ἔρευναν ἑποοημένης τοῦ σώματος, xaX μᾶλλον ἔπι- 
στραφείσης, ὥστε καὶ πορευθῆναι, βασανισθεῖσαν 
ἑκανῶς θεασάµενος ὁ διικνούµενος ἄχρι μερισμοῦ φυ- 
χῆς xaX πνεύματος, ἁρμῶν τε xaX μνελῶν, xai χρι- 
φικὺς ἑνθνμήσεων xai ἐννοιῶν καρδίας φωνῇ pud 
νὴν ἀπισστίαν ἑξέκοφς, xa τὸ βλέμμα τῆς Υνναικὸς 


!ὤσυνε πρὸς ἐπίγνωσιν, εἰπὼν μόνον,ὡς αὐτὸς ἐγίνω; 


σχε, ἐντροπιχκῶς”. Μαριάμ. Καὶ mapaypnpa ἔπι- 
στραφεῖσα, xat, Ραδουνὶ, προσηγόρευσεν, ὃ λόγεται, 
Διδάσκα-ε, xal τῶν θείων ποδῶν ἐχείνων ἐζήτει 
λαθέσθαι, xat Ίχονσε' Μή pov ἅπτου. Οὕπω γὰρ 
àxa6é6nxa πρὸς τὸν Πατέρα µου. Ταύτης, φησὶν, 
ἤδη τῆς φωνῆς τυχοῦσα τῆς δωρεᾶς, xai ἀφαμένη 
µου μετὰ τῆς ἄλλης Μαρίας, xat προσχυνῄσασα, χαὶ 


una cum aliera Maria et contrectasti me eL adora- B τοὺς πόδας χρατήσασα χατηφρόνησας, ὡς xai ἀπι- 


visti, pedesque tenuisli, contempsisti adeo ut etiam 
non credideris, ac nihil maguum de me in animo 
concepisti, sed adhuc circa monumentum quzrebas, 
qui divinitus supra apud Patrem eram. Ας nunc 
ne me atlingas, si eadem mentis agitatione ad 
Patrem ascensionem deesse inihi existimas. Non- 
cum enim, ut tu cogites, ascendi ad Patrem meum ; 
sed vade ad fratres meos, et dic eis : ÁAscendo ad 
l'atrem meum, et. Patrem vestrum, et Deum meum, 
ας Deum vestrum, Quoniam, inquit, secundum 
carnem primogenitus fui inter multos fratres, non 
inibi nunc, sed vobis fratribus, corporaliter ascen- 
dam ad Patrem ineum, et Patrem vestrum, et Deum 
meum, ae Deum vestrum. Nisi enim Deus meus 
appellatus esset, cum innocentiam humana: nature, 
propterea quod, sicut in principio generis, pecca- 
tum ignorabam, in ine vidit : vester Pater vel Deus, 
utpote eorum qui ab eo abalienati eratis, appella- 
Ius non esset. Quapropter etiam Paulus Hebraeis 
scrihens dicebat : Non enim in manuf(acta sancta 
introivit Christus, ad similitudinem facta verorum : 
sed in ipsum celum, «ut appareat nunc. in conspectu 
Dei pro nobis 1. Venit igüur Magdalena Maria, et 
annuntiat discipulis, quod vidisset Dominum qui 
hac dixisset sibi. Cum venisset autem, atque ea 
snnuntiasset, rursus invenit Mariam Jacobi, et 
Joannam, et alias nonnullas cum ipsis, cum appa- 
raiu aromatu:n et unguentorum ad sepulerum pro- 
perantes !", discussis tenebris, ac profundo dilu- 
culo (boc est, justo ac vero, et nunc primum in- 
cipiente), ut. inquil Lucas '*, οἱ adjungens se una 
cum eis ibat, ac propler ardens erga Jesum deside- 
rium dux earum videbatur, ac propter hanc clari- 
tatem, quam ex facto adepta est, priina apud evan- 
gelistas numeratur. Cupiebat enim etiam illis non 
ey iis, qux ab sese et ab altera Maria audivissent, 
sed ex illis, ipsis, qu: vidissent, vel angelorum 
praesentia fidem feri resurrectionis: et erat cum 
eis prudenter ac dedita opera tacens, nihilque di- 


στῆσαι, xal οὐδὲν µέγα διενοήθης περὶ ἐμοῦ, à" 
ἔτι περὶ τὸ μνῆμα ἐζήτεις τὸν ἄνωθεν θεῖχῶς πρὸς 
τὸν Πατέρα ὑπάρχοντα. Καὶ νῦν pf) µου ἅπτου, εἰ 
μετὰ τῆς αὐτῆς διανοίας τὸ πρὸς τὸν Πατέρα ἆνα- 
θῆναι νομίζεις ἑλλείπειν µοι, Οὕπω γὰρ ἀναδέδηκα 
xatà σὲ πρὸς τὸν Πατέρα µου ' π.λἠἣν πορεύου 
αρὸς τοὺς ἁδελφούς µου, xal εἰπὲ αὐτοῖς ' Ἅνα- 
6α/νω πρὸς τὸν Πατέρα µου, καὶ Πατέρα ὑμῶν, xal 
edv µου, xal θεὺν ὑμῶν. Ἐπειδὴ γέγονα, φταὶ, 
κατὰ σάρχα πρωτότοχος Ev πολλοῖς ἀδελφοῖς, οὐχ 
ἑμαυτῷ νῦν, ἀλλ ὑμῖν τοῖς ἁδελφοῖς, σωματιχῶς 
ἀναθήσομαι πρὺς τὸν Πατέρα µου, χαὶ Πατέρα ὑμῶν. 
καὶ Θεόν µου, καὶ θεὸν ὑμῶν. El μὴ Υὰρ ἐμοῦ θεὸς 
ἐχρημάτισας, ἓν ἐμοὶ τὸ ἅμωμον τῆς ἀνθρωπίνης 
φύσεως διὰ τὸ ἀγνοεῖν ἁμαρτίαν, ὡς Ev ἀπαρχῇ τοῦ 


640. 


γένους ἰδὼν, οὐχ ἂν ὑμῶν ἐχλήθη Πατὴρ, 7] θεὸς τῶν 


ἀπηλλοτριωμένων αὐτοῦ. Διὸ χαὶ Παῦλος Ἑδραίοις 
ἐπιστέλλων ἔλεγεν' Ob γὰρ χειροποίητα ἅγια slo n.«- 
0ev ὁ Χριστὸς ávc(cuxa τῶν ἀ.ἰηθιῶν, ἆ.1.1 &lc 
αὐτὸν τὸν obparórrir ἐ[μ]φανισθη»αιτῷπροσώπῳ 
θεοῦ ὑπὲρ ἡμῶν. Ἔρχεται οὖν $ Μαγδαληνὴ Μαρία 
ἁπαγγέλλουσα τοῖς μαθηταῖς, ὅτι ἑώραχε τὸν Koptov, 
xai ταῦτα εἶπεν αὐτῇ. Παραγενομένη δὲ xal ἁπαγ- 
γείλασα, πάλιν εὑρίσχει Μαρίαν τὴν Ἰαχώδου , χαὶ 
Ἰωάνναν, xat ἄλλας σὺν αὑταῖς μετὰ παρασχενῆς 
ἀρωμάτων xaY μύρων πρὸς τὸν τάφον ἐπειγομένας, 
τοῦ σχότους ὑποχωρήσαντης, χαὶ ὄρθρου βαθέος ὄντος 
(τουτέστιν, ἀκριβῶς, xaX ἄρτι πρῶτον ἁρξαμένου), 
χαθώς φησιν ὁ Λουχᾶς, χαὶ ἀναμίξασα ἑαυτὴν σὺν 


αὑταῖς, ἐπορεύετο, διὰ τὸ θερμὸν τοῦ πόθου τοῦ η. 


τὸν Ἰησοῦν, ἐξάρχειν αὐτῶν δοχοῦσα , xal πρώτη 
παρὰ τοῖς εὐαγγελισταῖς ἀριθμουμένη, διὰ «b ἐν- 


τεῦθεν ἐπίσημον. Ἐπεθύμει γὰρ χαὶ αὐτὰς, οὐχ ἐξ 


ὧν παρ αὑτῆς καὶ τῆς ἄλλης Μαρίας fjxovoy, ἀλλ᾽ 
££ αὐτῆς τῆς θείας, f) ἀγγέλων ἐπιστασίας πιστωθη- 
ναι πρὸς τὴν ἀνάστασιν ' xai συνΏην αὐταῖς συνετῶς 
σιωπῶσα, καὶ μηδὲν λέγουσα διαπορενοµέναις, ἀλλὰ 
την τῶν πραγμάτων ἀναμένουσα Μαρίαν, xat πι- 
στεύουσα χα) αὑταῖς αὐτοῖς ὄμμασιν ἰδίαν τινὰ πλη- 
ροφορίαν δοθήσεσθαι, Kat δὴ τὸν λίθον ἀποχεχυλιαμά 


15 [lebr. 1v, 13. '* Hebr. ix, 94, Luc. xxiv, 10sqq.; Marc. xvi, 1 sqq. 33 Luc. xxtv, 4. 


| 


1 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Il. 


542 


γεν ἴδουσαι τοῦ νήματος, ἔνδον ἐγένοντο, xat οὐχ A cens, cum admirantes atque dubitantes eam inter- 


εὑροῦσαι τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ, xaX ἁπορούμεναι, βλέ- 
πουσιν ἐπιστάντας αὐταῖς ἄνδρας δύο ταῖς στολαῖς 
ἑξαστράπτοντας, χαὶ Ίχουον παρ) αὐτῶν * Ti ζητεῖεε 
τὸν (orca μετὰ τῶν νεκρῶν ; Οὐκ ἔστιν ὧδε, dAA 
ἠγέρθη, καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ ὑποστρέφασαι, φησὶν, 
ἀπὸ τοῦ μνημείου, ἀπήγγειλαν ταῦτα πάντα τοῖς 
ἔνδεχα, xal πᾶσι τοῖς λοιποῖς. 
. audiverunt : Quid quaeritis viventem cum mortuis 7 
a monumento nuntiaverunt ha:c omnia undecim 
Ἁλλ' ὡς πλῆθος ὕντες, μᾶλλον Ἡπίστησαν xat τὸ 
ἀπαγγελθὲν ἔσχωφαν xal διέπτυσαν, Ἐφάνησαν γὰρ 
ὡσεὶ ληρος τὰ ῥήματα αὐτῶν, xaX Ἡπίστουν αὐταῖς, 
ὥστε τὸν Πέτρον πρὸς τὴν ἑχείνων ἀπιστίαν διανα- 


rogaret ; sed exspectabat rerum gestarum testimo- 
nium,'et credebat fore ut etiam illis sigillatim certa 
fides plenaque persuasio per oculorum fieret inspe- 
etionem. Itaque cum lapidem a monumento revolu- 
tum vidissent, ingresse sunt, et non invento cot- 
pore Jesu, anxiz atque hzesitantes vident astantes 
sibi viros duos stolis quasí effulgurantes : a quibua 


non est hic, £ed surrezit !*, etc. Et revers, Ἰησαν, 
illis viris, et czeteris omnibus. 


Sed ut erant vulgus et' niultitudo confuss, nragfs 
ad incredulitatem deffexeérorit, afque id quod rela« 
tum erat, cavillabatituf, respuebant et aversaban- 
lur. Videbantur enim. verba earumr quasi delirs- 


στάντα, xal ἠρέμα πως xal αὐτὸν θορυδηθέντα xax B menta, neque fidenr iftis habebant, ádeo ut Petrus 


σαλευθέντα, πάλιν ἐπὶ τὸ μνημεῖον δραμεῖν xax πα- 
ραχύψφαι, xal ἰδεῖν πάλιν τὰ ὀθόνια χείµενα, ἅπερ 
εἰσελθὼν ἤδη xaX θεασάµενος ἀκριθέστερον , ὅθεν 
ἀρχεσθεὶς τῷ παρακύψαι µόνον, χαὶ μηδὲν ἰδὼν ἆλ- 
λοιότερον, ἀπῆλθε θαυμάζων xa ἐχπληττόμενος τὸ 
εγονὸς, xaX δοξάζων τὸν ταῦτα οἰχονομήσαντα. Καὶ 
πάλιν dj Μαγδαληνῆ Μαρία, καθάπερ ταῖς περὶ 
Ἱωάννην ὄρθρου βαθέος συνεπορεύθη φερούσαις à 
Ἅσαν ἑτοιμάσασαι πρὸ τοῦ Σαθδάτου μύρα τε xal 
ἀρώματα * τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τῇ Σαλώμῃ, ζένῃ 
γυναιχὶ παρὰ τὰς ἄλλας τὰς ὠνομασμένας, βραδέως 
μὲν, ὠνησαμένὴ δὲ ὅμως ἀρώματα, ἀλλὰ μετὰ τὸ 
Σάθθατον, ἄόχνως μετὰ τῆς αὐτῆς διανόίας συνέτρε- 
χε, παραλαθοῦσα xa Μαρίαν τὴν Ἰακώδου ps9" 


ἑαυτῆς, ὥστε xol τῇ ἀγορασίᾳ τῶν ἀρωμάτων xs- 6 


κοινωνηχέναι δοχεῖν. Κοινωνῄσασαι γὰρ τῆς ὁδοῦ, τὸ 
«τᾶν χοινῶς ἑλογίσαντο σπούδασµα” Καὶ Alav πρωξ 
τῆς μιᾶς Σαθδάτων ἔρχονται ἐπὶ τὸ µνῆμα. "Ext 
τοῖς ἀχριθεστέροις τῶν ἀντιγράφων ἐμφέρεται δη- 
λοῦν, ὡς πρὸς ταῖς Ίδη γεγενηµέναις, xat abcr τῶν 
γυναικῶν f; ἐπὶ τὸ μνημα ἄφιξις γέγονεν. To δὲ, Λίαγ 
πρωῖ,σαφηνίζωνὸ Μάρχος, Ἁγατεί4αντοςτοῦ ἡ.ίΐου, 
προσέθηχεν. Καὶ ÉAevov, qnoi, πρὺς ἑαυτάς' Τίς 
ἁἀποχυ.Ίίσει ἡμῖν τὸν Alüov ἀπὸ τῆς θύρας τοῦ 
μγηκείου; Καὶ ἀναθ.λέψασαι θεωροῦσηο’ ὅτι dxo- 
χεχύ.Ίισται ὁ .1ΐθος. "Hv γὰρ µέγας σφόδρα. Τῆς 
γὰρ Σαλώμής διχαἰως ἀπορουμένης, ὡς τὸ παράπαν 
μὴ ἐπιδημησάσης τῷ τάφῳ, καὶ ταῦτα πρὸς τὰς 
συμθαδιζούσας λεγούσης, ἐκχεῖναι σιωπὴν ἄγουσαι 
χατὰ τὸν εἰρημένον ἀνωτέρω τρόπον, καὶ τοὺς Óg- 
θαλμοὺς ἄρασαι, τῷ βλέμματι τὴν ἀπόχρισιν ἑποιή- 
σαντο. xai γὰρ ὁ λίθος ἀποχεχυλισμένος ὑπ) ὄψιν 
ἐφαίνετο. Διὰ δὲ τὴν κοινὴν xal µίαν ὁδοιπορίαν πρὸς 
ἀλλήλας αὐτὰς Ἱπορηχέναι χαὶ διειλέχθαι γέγραπται, 
τῇ ἀληθείᾳ τῆς ἱστορίας χαὶ τῇ φύσει τῶν πραγµά- 
των ἡμῶν προσεχόντων, καὶ διαχρινόντων τίνος ἴδιον 
ὑπῆρχε τὸ διαπορεῖν. Τὰς γὰρ ἤδη πολλάχις ἀποχε- 
κυλισμένον θεασαµένας τὸν λίθον, περὶ τούτου φρον- 
τίζειν ἀπίθανον. ᾽Αλλ) ἐπειδὴ ταῖς παρὰ τῷ Μάρχῳ 
ταύταις γυναιβιν, ἀγνοόῦν τὸ τῆς Σαλώµηέ ὀμφέρε- 
ται πρόσωπον, ἁμάχως ὅ λόγος ἔχει co πιθανόν. Ἐπεὶ 
χᾶχείνων οὐχ ἀχόλουθον τὸ λέγειν ' Τίς ἁποκυ.ίσει 


19 Luc, xxiv, 5. ** Marc. xvi, 2 sqq. 


etiam ipse paulatim propter illorum incredulitatem 
aliquo modo perturbatus et fluct&áans surreserit, 
ac rursus ad monumentum cueurrerit, af(ue pro- 
spiciens iterurü quoque viderit Tintedmins jacentis, 
quie jam antea ingressus plenius éf exactius inspe- 
xerat, unde solum prospexisse oónfertus, ae nibil 
a priore statu. immutatum: comspteatus, abiit con 
sternatus et admirans i& quod acciderat : ac glori» 
ficans eum qui ha:c i(a ordinasset et adniiniistrasset. 
Ac Marix Magdalena rursus, quemadmedam una 
cum iis, que cum Joanna eram, mulieribes por- 
tantibus αι ante Sabbatum preparaverant, un- 
guenta atque aromata, profunde dilueulo profecta 
erat : ita cum Salome quoque muliere peregrina, 
qui preter howrnatas licet tarde, emerat tamen 
aromata, sed pest. Sabbatum, eadem. merile impigre 
eurrebot, assumpta secum etiam María Jacobi, ita 
ut etiam in eéemptione arematum $socix fuisse vi- 
deamtur.Cum enim socis essent ifineris, totam rem 
gestam commune studium esse existimabant : Et 
ealde mane una Sabbatorum veniunt ad. monumen- 
ium ὃν. Proterea. in. exactioribus ac plenioribus 
exemplaribus continetur id, quod significatur, pre- 
ter jam factas vieitationes etiam hunc mulierum ad 
monumentum «eonligisse aecessum. Quid autem 
λίαν mpwt, id est, calde. mane, hic explicans Mar- 
cus, adjecit, orto sole. Et dicebant, inquit, ad inei- 
cem : (Quis. resvolvet nobis lapidem ab ostio monu- 
menti ? et sublatis oculis vident lepidem revolutum., 
Erat enim magnus valde. Cum enim Salome merito 
dubitaret, ut qux omnino ad sepulcrum non aeces- 
gisset, atque hzc ad comites suas diceret, ille ta- 
centes, prout superius dictum est, cum sustulis« 
sent oculos, aspectu ipso responsum dederunt; 
etenim lapis revolutus in conspectu aspparebat. 
Quoniam auteni una ibant, et commune eis iter 
erat, idcirco inter se dixisse ac dubitasse scriptum 
est, si rerum naturam atque historiz veritatem 
eonsideremus, ac discernamus, cujus earum pro- 
prium fuerit dubitare. Nam eas, que jam sape 
lapidem revolutum vidissent, de hoc sollicitas esae, 
probabile non erat. Sed quoniam inter has mulie- 





, 043 


S. GREGORII NYSSEM 


644 


res, de quibus est apud Marcum, persona Salome A οἱμῖν τὸν Alov, τῶν Ἰουδαίων σφραγισάντων τΏν 


ignara infertur, absque controversia, oratio proba- 
bilis ac verisimilis est. Nam nec illas consentaneum 
est dixisse, (Quis revolvet nobis lapidem, propterea 
quod Jud»i obsignassent aditum | sepulcri, adhibita 
custodia inilitum, et tertius dies instaret. Dixerant 
enim scelerati illi ad Pilatum : Recordati sumus, 
quod impostor ille dixit, cum adhuc viveret : Post tres 
dies resurgam *'. Si mulieres igitur sciebant πιῖγα- 
culum, quod per angelum factum erat, et quod 
lapis remotus csset, et custodes expavefacti mor- 
tuisque similes facti recessissent, quomoo sollicita 
et anxie de revolutione lapidis erant? Sin 2utemn 
miraculum ignorabant, custodiam militum consi- 
derare ac nou de aperiendo monumento cogitare 
oportebat. Verum, ut dixi, Salome et hoc ignora- 
bat, οἱ jpsius solius ea verba erant. Nam Maria 
Magdalena atque altera Maria cum sedissent e re- 
gione sepulcri, quemadmodum memorie prodidit 
Mauthazeus **, magnoque studio atque industria assi- 
dentes id egissent, tum signaeula Jud:xorum, tum 
armatorum custodiam oculis suis conspexerant. 
Ingressa autem Salome cum utraque Maria, vide- 
runt juvenem sedentem a dextris, amictum stola 
candida, et expaverunt omnes 15: hzc quidem, quod 
fide indigeret, ac magis humano more affecta esset : 
ille vero quod sepius ad monumentum venissent, 
cürioseque ac supra quam necesse atque opus 
esset, deinceps explorare atque investigare resur- 
reclionem viderentur. Nam idcirco etiam juvenis 
apparuit, qui magnitudine perterrefacere ac metum 
injicere posset, ac terrori alacritatem et lsetitiam 
miscens, per candorem stolz&, cum propter diem 
Scilicet festum, tum ne metu obticescerent, acer- 
bius eas alloquitur, castigans verbis et admonens, 
ne post tot spectationes curiose essent, sed potius 
firmae manerent in 116, que vidissent : Jte enim, 
inquit, dicile discipulis ejus et Petro (discipulis 
quidem, utpote iis qui s:?pe non crediderunt : Petro 
vero, uL qui iterum eadem vobiscum curiositate 
adductus ad monumentum venit) quod precedet 
05 in Gulileam : ibi eum videbitis sicut dixit vo- 
bis **, vobis mulieribus sero Sabbatorum, ea die quae 
lucescit in primam Sabbatorum, ut Mattheus 35 


εἴσοδον τοῦ τάφου, χαὶ τὴν τῶν στρατιωτῶν Ta. pa- 
καταστησάντων φρουρὰν, xat τῆς τρίτης ἡμέρας &v- 
εστὠσης. Πρὸς γὰρ τὸν Π.λάτον εἴπον οἱ μµιαροί; 
Ἑμνήσθημεν ὅτι ὁ zAdroc ἐχεῖνος εἶπεν ἔτι 
ζῶν' Μετὰ ερεῖς ἡμέρας ἐγείρομαι. El. μὲν οὖν 
δεισαν αἱ γυναῖχες τὸ διὰ τοῦ ἀγγέλου γενόµενον 
θαῦμα, τήν τε ἀποχίνησιν τοῦ λίθου, χαὶ τὸν τῶν 
φυλάχων Ex τοῦ φόβου νἐχρωσίν τε καὶ ἀναχώρτσιν, 
πῶς διηπόρουν περὶ τοῦ ἀποχυλισθῆναι τὸν λίθον ; 
Ei δὲ ἠγνόουν τὸ θαύμα, τὴν στρατιωτικὴν φρουρᾶὰν 
ἐννοεῖν ἔδει, καὶ τῶν ἄνοιςιν τοῦ µνήµατος μὴ φαντά- 
ζεσθαι. "AAA, ὡς ἔφην, fj Σαλώμη xat τοῦτο Ἠγνόει, 
καὶ αὐτῆς µόνης τὰ ῥήματα Tv. Μαρία γὰρ ἡ Ma- 
γδαληνἡ χαὶ ἡ ἄλλη Mapla, χαθεσθεῖσαι τοῦ µνέµα- 
τος ἐξ ἑναντίας, ὡς ὁ Ματθαῖος ἱστόρησξι xal φιλο- 
πόνως προσεδρεύσασαι, xai τὰς σφραγῖδας τῶν Ἰου- 
δαίων, xa τὴν τῶν ἁπλιτῶν φυλαχὴν ὄψει παρξλαθον. 
Εἱσελθοῦσα δὲ ἡ Σαλώμη σὺν ταῖς Μαρίαις ἁμοοῖν, 
νεανίσχον εἶδον χαθήµενον ἓν τοῖς δεξιοῖς, περιθε- 
θλιµένον στολὴν λευκην, xal ἑπτοήθησαν ἅπασαι : 
1j μὲνιὼς ἑνδεῶς ἔχουσα πίστεως xal ἀνθρωπινώτερον 
διαχειµένη * αἱ δὲ, ὡς ἐπιχωριάζουσαι συχνῶς τῷ 
μνήματι, χαὶ πολυπραγμονεῖν δοκοῦσαι λοιπὸν πέρα 
τοῦ δέοντος τὴν ἀνάστασιν. Διὰ γὰρ τοῦτο xal veav!- 
σχος ὤφθη χαταπλῆξαι τῷ µεγέθει xat φόδον ἐμποιτ- 
σαι δυνάµενος, χαὶ μιγνὺς τῷ φοδερῷ τὸ φαιδρὸν, διά 
τοῦ λευχοῦ τῆς στολῆς, xa ὡς tv ἑορτῇ, καὶ ἵνα uh 
παγχῶσι τῷ δέἑει, σφοδμµότερον αὐταῖς διαλέγετα:, 
παιδεύων αὑτὰς δι ὧν ἔλεγε μετὰ τοσαύτας θέας 
uh περιέργως διαχεῖσθαι, βεδαίως δὲ μᾶλλον ἐφ᾽ οἷς 
εἶδον ἑστάναι. Ὑπάγετε γὰρ, φησὶν, εἴπατε toic 
µαθηταῖς αὐτοῦ xal τῷ Πέτρῳ (τοῖς μὲν μαθηταῖς, 
ὡς πολλάχις ἠιπιστηκόσι ΄ τῷ δὲ Πέτρῳ. ὡς μετὰ τῆς 
αὐτῆς ὑμῖν πολυπραγμοσύνης δεύτερον ἐπὶ τὸ μνημα 
ἑλθόντι), ὄει προάγει ὑμᾶς εἰς τὴν [αῑιλαίαν, 
ἐκεῖ αὐτὸν ὄνψεσθε, χαθὼς εἶπεν ὑμῖν * ὑμῖν ταῖς 
γυναιδὶν, ΟΨὲ Σαθδάτων, τῇ ἐπιφωσχούσῃ εἰς µίαν 
Σαθθάτων ἐπιφανεὶς, ὡς ὁ Ματθαῖος συνέγραφεν. 
Toi; yàp μαθηταῖς οὐδέποτε φαίνεται φῄῆσας, ὡς 
μετὰ τὴν ἔγεραιν αὐτοῖς ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ φανῄσεται * 
εἰμήτι γε ἐχεῖνο ἐρεῖ τις, ὅπερ ὁ Ματθαῖος, xai 
Μάρχος ἔγραψε, μετὰ τὸ δεῖπνον τὸ μυστιχὸν ἑξελ- 
θόντων αὐτῶν εἰς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν μετὰ τὸ ὑμνη- 


conscripsit. Discipulis enim nunquam apparet eum p) σαι, ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος εἰρημένον ὧδέ πως ' Μετὰ δὲ 


dixisse, quod post resurrectionem ipsis in Galilea 


τὸ érepünval µε,προάξω ὑμᾶς slc τὴν Γαλ λαίαν. 


appariturus esset, nisi forte quis illud dixerit, quod et Mattheus, et Marcus scripserunt post cenam 
mystica exeuntibus ipsis dicto hymno in montem Olivarum, ab Servaiore sic. quodammodo dictum, 
Postquam autem resurrexzero, pracedam vos in Galil&am 39. 


Egresss autem e monumento Mariz et Salome, 
tremore atque terrore correpte profugiebant, ac 
nemini quidquam dicebant : timebant enim, partim 
quidem »ropter terrorem adolescentis, partiun verc 
quod jam dies progressus esset, et Judei ( ut est 
verisimile) sursum deorsum obambulantes ad cz- 
dem parati essent. In exzempldribus paulo diligen- 


*! Matth. xxvn, θ2. ** Matth. xxviii, 1 sqq. 
Matth. xxvi, 32; Marc. xiv, 21. 


*s Marc. xvi, 5. 


Ἑξελθοῦσαι δὲ ἐχ τοῦ µνήμµατος αἱ Μαρίαι xai ἡ 
Σαλώμη, τρόμῳ καὶ ἐχπλήξει συνεχόµεναι, φυγάδες 
ἑγένοντο, xaY οὐδενὶ οὐδὲν εἶπον *. Ἑφοθοῦ»το γὰρ, 
τοῦτο μὲν διὰ τὸ φοθερὸν τοῦ νεανίσχου, τοῦτο δὲ διὰ 
τὸ τὴν ἡμέραν ἤδη προελθεῖν, xat τοὺς Ἰουδαίους, 
ὡς εἰχὸς, φονῶντας ἄνω xat κάτω περινοστεῖν. "Ev 
μὲν τοῖς ἀχριθεστέροις ἀντιγράφοις τὸ μετὰ Μάρχον 


ει ibid. 7:  **'Matth. xxviii. 4. 


665 


IN CHRISTI RESURAECTIONEM ORAT. 1l. 


646 


Εὐαγγέλιον . µέχρι τοῦ, ᾿Εφοθοῦντο γὰρ, ἔχει τὸ A tius et exactius scriptis Evangelium secundum 


τέλος. Ἐν δὲ τισι πρόσχειται xal ταῦτα” Ἀγαστὰς 
δὲ πρωξ πρώεῃ Σαδθάτων épdrn πρῶτον Μαρίᾳ 
τῇ Μαγδαληνῇ, ἀφ ἧς ἐνδεθλήκει ἑπτὰ δαιμόνια. 
Τοῦτο δὲ ἑναντίωσίν τινα δοχεῖ ἔχειν πρὸς τὰ Ép- 
προσθεν ἡμῖν εἰρημένα. Ίῆς Y&p ὥρας τῆς νυχτὸς 
ἀγνώστου τυγχανούσης, χαθ᾽ ἣν ὁ Σωτὴρ ἀνέστη, πῶς 
ἐνταῦθα ἀναστῆναι put γέγραπται; "AJ οὐδὲ ἐν- 
αντίον φανήσεται τὸ ῥητὸν, εἰ μετ ἐπιστήμης &va- 
γνωσόμεθα. Καὶ γὰρ ὑποστίξαι χρὴ συνετῶς, ἀναστὰς 
δὲ, xai οὕτως ἐπαγαγεῖν, ΗΠρωῖ Za66dcov ἐφάνη 
πρῶτον Μαρίᾳ τῇ Μαγδαηγ ᾖ,ῖνα τὸ μὲν ᾽Αγαστὰς, 
ἔχη τὴν ἀναφορὰν συμφώνως τῷ Ματθαίῳ πρὸς τὸν 
προλαθόντα xatpóv * τὸ δὲ, Ερωξ, πρὸς τὴν τῇ Maple 
Ἰενομένην ἐπιφάνειαν ἀποδοθείη, πρώτῃ σὺν τῇ ἄλλῃ 
Μαρίᾳ, καὶ πάλιν µόνη θεασαµένη τὸν Κύριον ' 
πρωῖ yáp ἐστιν ἅπαν τὸ διάστηµα, τὸ μετὰ τὴν τῶν 
ἀλεχτρυόνων βοήν. Τεσσάρων τοίνυν ὄντων χαιρῶν, 
κ4ὶ τοσούτων ἀφίξεων, χαθ᾽ ἃς αἱ Yyvalxeg ἐπὶ τὸ 
μνήμα ᾖλθον, ἕχαστον εὐαγχελιατὴν ἕνα xay 
ᾠχονόμησα Υράψαι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Καὶ ὁ μὲν 
Ματθαῖος, τὰς ὀψὲ Σαθθάτων παραγενοµένας ἐπὶ τὸ 
μνῆμα ἱστόρησε, xaX ἄγγελον ἕνα καταδεθηχότα ἐς 
εὐρανοῦ xal τὸν λίθον ἀποχυλίσαντα * ὁ δὲ Ἰωάννης, 
Μαρίαν τὴν Μἀγδαληνὴν ἐληλυθέναι µόνην ἐν τῷ 
σχότει πρὸ τῆς ἕω συγγέχραφε, καὶ δύο ἀγγέλους 
ἔνδον τοῦ τάφου θεάσασθαι * Λουχᾶς δὲ, ἄλλας, κατὰ 
ταὐτὸν τὸν ὄρθρον Μάρχος δὲ, ἑτέραν ἀνίσχοντος 
jou, συναναμεμιγµένων τινῶν καὶ τῶν ἤδη παρα- 
γενομένων. Καὶ ταῖς μὲν 5o ἄνδρας ἐπιστάντας αὖ- 
ταῖς: ταῖς δὲ καθήµενον &v τοῖς δεξιοῖς νεανίσχον 
ἰδεῖν * στολαῖς δὲ ἅπαντας ἠμφιεσμένους λευκαῖς. 
"Qe δύνασθαί τινα χατὰ τὴν τῶν καιρῶν τάξιν τὰ 
παρ ἑκάστου γεγραμµένα συνθέντα, µίαν ἀρμηνίαν 
xai iv σῶμα πάσης τῆς ἱστορίας ἐργάσασθαι * καθά- 
περ ἑνὸς τὸ πᾶν Ὑεγραφότος xal οὐ πολλῶν. El 
μὲν γὰρ μιᾶς ἀφίξεως τῶν γυναικῶν ἐν EX χαιρῷ 
γενομένης οἱ τέσσαρες ἐμνημόνευσαν, xal οὐ τοὺς 
αὐτοὺς εἶπον ἀγγέλους ἐπιφανῖναι, 7j µίαν xal τὴν 
αὐτὴν ἐπιφάνειαν, ἤγουν ὁπτασίαν, ἅπαντες εἰπόντες, 
ςαύτην ἔφασαν ἓν διαφόροις γεγενῆσθαι χαιροῖς, οὐχ 
ive μνημονεύσαντες ἕκαστος χρόνου,- διαφωνίας εἶχε 
µέμφιν ὁ λόγος. El δὲ καὶ οἱ χαιροὶ διάφοροι xax τὰ 
πρόσωπα, xai αἱ τῶν ἐπιφανέντων ὄψεις οὐχ αἱ αὖ- 


Marcum hactenus, Timebant enim, finem habet. In 
nonnullis adjecta sunt etiam hac, Cum surrexisset 
autem. mane primo die Sabbatorum apparuit primum 
Marie Magdalene, ex qua ejecerat septem demonia, 
lloc autem contrarium quiddam iis, quie a nobis 
supra dieta sunt, continere videtur. Cum enim 


UA. 


hora noctis, qua Servator surrexit, ignota sit, qui : 
fit, utin hoc loco, mane eum resurrexisse, scri- ' 


ptum sit? Sed hoc dictum nullo modo contrarium 
apparebit, si apte atque scienter legerimus. Et- 
enim subnotare et subdistinguere docte atque in- 
telligenter oportet. Cuin surrexisset autem : atque 
jta subjungere eonsequenter, mane primo die Sab- 
bati apparuit primum Marie Magdalene : ut verbum 
quidem ἀναστάς, id est, cum surrexisset, convc- 
nientem cum Matthzxo ad superius tempus relatio- 
nem habeat : verbum vero, πρωῖ, id est, mane, 
ei que Marie facta est, apparitioni attribuatur : 
que prima cum altera Maria, atque iterum sola 
viderat Dominum : πρωί enim, id est, mane, vel 
diluculo, universum illud spatium est, quod post 
gallorum eantum intercedit. Cum igitur quateenze 
temporum sint vices, totidemque accessus, quibus 
mulieres ad monumentum venerunt, Spiritus san- 
ctus rem ita dispensavit atque ordinavit, ut singuli 


. evangelistz siugulos temporum articulos conscri- 


berent. Ac Matthzus quidem illas, qua vesperi 
Sabbatorum venerunt ad monumentum, historia 


c comprehendit, et angelum unum descendisse dw 


ccelo, qui lapidem revolvisset *" ; Joannes auter, 
Mariam Magdalenam venisse solam in tenebris 
aute lucem conscripsit, atque angelos duos intra 
monumeniuim vidisse 35: Lucas alias circa ipsum 
diluculum **; Marcus vero aliam oriente sole, adjun- 
ctis nonnullis, quz: jam etiam antea ad monumen- 
tum fuissent **, Atque illas quidem duos viros qui 
ipsis astilissent ; has vero sedentem a dextris ju- 
venem vidisse ; atque omnes slolis albis indutos 
fuisse memorie prodiderunt. ltaque si quis ea, 
quz singuli secundum ordinem temporum scripse- 
runt, composuerit, possit. unam consonantiam , 
concordantiamque et unum corpus historie totius 
ellicere : perinde ac si unus totam rem gestam, e 


ταὶ (τοῦ θεοῦ βουληθέννος διὰ πολλῶν τρόπων πι- D non complures scripsissent. Nam si unius quidem 


στώσασθαι τὸ ἄπιστον θαῦμα τῆς ἀναστάσεως ) xal 
αὑτῷ ἄλλῳ μὴ λεχθὲν ἕτερος ἱστόρησεν εὐαγγελιστῆς" 
πῶς οὐχ ἔστιν fj δι]γησις ὅλη χαθαρὰ xai ἑλευθέρα 
πάσης A261; ; 


adventus mulierum, qui in uno teniporis articulo 
accidisset, omnes quatuor menlionem fecissent, et 
eosdem angelos dixissent apparuisse : vcl una at- 
que eadem apparitione sive visione ab universis 


edita, hanc in diversis temporibus accidisse dixissent, et non unius quisque temporis mentionem 
fecissent, discrepantize atque dissensionis reprehensionem effugere narratio non posset. Sin autem 
et personz ei tempora diversa fuerunt, et. eorum qui apparuerunt, facies non ezdem: cum Deus 
compluribus modis fidem facere voluerit incredibili miraculo resurrectionis; et quod unus  pretermisit, 
alius historia persecutus est evangelista : qui fleri potest, ut non tota narratio pura et ab omni re- 
prelensione libera sit ? 

Ἐπειδὴ δὲ πολλῶν Μαριῶν iv τοῖς Εὐαγχελίοις 


Quoniam autem multarum Mariarum in Evange- 
φέρεται μνήμη, ερεῖς εἶναι τὰς πάσας γινώσχειν 


liis mentio fit, tres numero omnes esse statuere 


*' Matth. xxvi, 1 sqq. ?* Joan, xx. 1 944. ?* Luc. xxiv, 1 sqq. ?* Marc. xvi, 1 sqq. 





611 


S. GREGORII NYSSENI 


δα 


debemus : quas Joannes comprehensim numeravit, A ὀφείλομεν, & ὁ Ἰωάννης συλλἠδδην ἠρίθμησε φῄσας- 


cum diceret : Stabant axem juxia crucem Jesu 
maler ejus, et soror matris ejus, Maria Cleophe, et 
Maria Magdalena *!. Nam Mariam Jacobi et Joss 
matrem apud alios evangelistas nominatam; Dei- 
param et non aliam esse credimus. Quoniam enim 
ita dispositum et destinatum erat, ut et divinus 
partus obumbraretur, et sanguinariis Judzeis non 
manifestaretur, quod circa ipsum tempus, quoad 
lectum jugalem ducenda erat, virgo ex Spiritu 
sancto eoncepisset : quemadmodum Litteris man- 
datum est, quod et vir hujus et pater Jesu ?*- 
vocatus sit Joseph : eodem modo Joss et Jacobi 
filiorum Joseph fabri ex prioribus nuptiis el pra 
mortua uxore puerilem atatém agentium mater 


mirum obtrectantes etiam Judxi de Servatore di- 
cebant : An non hic est filius fabri ? Nonne mater 
ejus vocatur Maria, et fratres ejus Jacobus, et Jo- 
ses, et Simon, et Judas ** ? Atque. idcirco Joannes 
quidem, ut qui libere divinam histeriam conscri- 
beret, eam, quz stabat juxta crucem, id quod re- 
ipsa erat, matrem Jesu appellavit : czteri vero 
evangelist», qui multum cirea dispositionem labo- 
 raverunt, certo consilio matrem eam Jaeobi et Josse 
appellaverunt ( bi enim primi erant, el insignes, 
fllii Josephi ) hoc aperte significante Scriptura, 
quod hac dispositione et ordinatione atque inde 
eoncepta opinione absque periculo Maria passioni 
salutari intererat, Nam si vulgus eam esse virginem 
gcivisset, perdita forsitan fuisset ab invidis Judzis. 
Reperias autem eam etiam unius solius fliorum 
Josephi matrem apud evangelistas nominatam esse 
Mariam Jacobi, et Mariani Josz. Marcus autem 
Jacobi parvi, et {0959 matrem eam vocavit, quoniam 
alter erat Jacobus Alphzi, magnus idcirco, quia 
duodecim apostolis connumeratus erat. Nam par- 
vus nen erat de numero eorum. 


De illo autem aliquis fortassis haud immerito 
addubitaverit : quo pacto Servator discipulis par- 
tim per angelos, partiun sua ipsius voce pollicitus, 
quod profectus in Galil:eam eis appariturus esset **, 


Εἰστήκεισαν δὲ παρὰ τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ, 1) 


µήτηρ αὐτοῦ, καὶ ἡ ἀδεῖφὴ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, 
Μαρία ἡ tov. KAeóga καὶ Μαρία ἡ ΜαγδαΣηγ ή. 
Μαριὰμ γὰρ τὴν Ἱαχώθου, χαὶ Ἰωσῃ μητέρα παρὰ 
τοῖς ἄλλοις εὐαγγελισταῖς ὠνομασμένην, τὴν Θεοτό- 
xov elvat, καὶ οὐκ ἄλλη», πεπιστεύκαµεν. Καθάπερ 
γὰρ διὰ τὴν οἰκονομίαν xal τῷ ἐπισχιασθῆναι τὸν 
θεῖον τόχον , καὶ ph φανερωθῆναι τοῖς µιαιφόνοις 
Ἰουδαίοις παρ᾽ αὑτὸ τὸ μέλλειν ἐπὶ τὴν παστάδα 
ἄγεσθαι τὴν Παρθένον £x Πνεύματος ἁγίου αυλλαθεῖν 
ἀναγέγραπται' ὡς ἄνδρα ταύτης χρηµατίσαι τὸν 
Ἰωσὴφ, καὶ πατέρα τοῦ Ἰησοῦ τὸν αὐτὸν τρόπον 
&oU "luct, xa τοῦ Ἰακώδου παίδων ὄντων τοῦ τέχτο- 


vog Ἰωσὴφ, παιδιχην ἁγόντων τὴν ἡλικίαν ἐχ προ- 
Deipara et appellabatur et nominabatur : hzc ni- B ηγησαµένων vápaoy xai προτετελευτηχυίας vuvatxx, 


µήτηρ ἡ θεοτόχος προσηγορεύετό τε xal ὠνομάξζετο. 
Ταῦτά τοι xai βλασφημοῦντες κατὰ τοῦ Σωτῆρος 
ἔλεγον οἱ Ἰουδαῖοι  Οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ τέχτο- 
voc υἱός; οὐχ ἡ μήτηρ avtov «λέγεται Μαρία, καὶ 
οἱ dógAgol αὐτοῦ, ᾿Ιάχκωδθος,καὶ Ἰωσὴ, καὶ Σίμων, 
καὶ Ἱούδας; Καὶ διὰ τοῦτο 6 μὲν Ἰωάννης, xai 
παρὰ τῷ σταυρῷ ἑστῶσαν, ola. δὴ μετὰ παδῥησίας 
θεολογῶν, Ex τῆς ἀληθείας αὑξῆς μητέρα τοῦ Ἰςσοῦ 
προσηγόρευσεν * οἱ δὲ λοιποὶ cov εὐαγγελιστῶν τὰ 
πολλὰ περὶ τὴν οἰχονομίαν ἀσχοληθέντες, οἰχονομινός 
αὐτὴν μητέρα Ἰαχώδου xoi "wat προσηχόρευσαν 
(οὗτοι γὰρ σαν οἱ πρῶτοι xaX ἐπίσημοι παῖδες τοῦ 
Ἰωσήφ) * τοῦτο δηλοῦντος τοῦ λόγου σαφῶς, ὅτι μετὰ 
ταύτης τῆς οἰχονομίας, xat τῆς ἐντεῦθεν ὑπονοῖας, 
ἀκινδύνως ἡ Μαρία τῷ σωτηρίῳ πάθει παρῆν. Et γὰρ 
παρθένος ὑπεγιώσχετο τοῖς πολλοῖςι ὑπὸ τῶν βα- 
ςχάνων Ἰουδαίων ἁπώλετο ἄν. "Ecc: δὲ αὐτὴν παρὰ 
τοῖς εὐαγγελισταῖς χαὶ «oU ἑνὸς µόνου τῶν παίδων 
τοῦ Ἰωσὴφ ὠνομασμένην εὑρεῖν Μαρίαν τὴν Ἰαχώ- 
6ου, καὶ Μαρίαν εν Ἰωσῆ. Ὁ δὲ Μάρχος, Ἰαχώδου 
τοῦ μικροῦ xal Ἰωσῆ μητέρα αὑτὴν εἶπεν, ἐπείπερ 
ἣν ἄλλος Ἰάχωθος 6 τοῦ ᾽Αλφαίου, διὰ τοῦτο μέγας, 
δὲι τοῖς ἁποστόλοις τοῖς δώδεχα συνηρίθµητο. 'O vào 
μικρὸς o0x ἣν αὐτοῖς ἐναρίθμιος. 

Ἐχεῖνο δὲ ἄν τις εἰχότως ἑπαπορήσειεν, πῶς ὁ 
Σωτὴῆρ ὑποσχόμενος τοῖς μαθηταῖς, τοῦτο μὲν xa 
διὰ τῶν ἀγγέλων, τοῦτο δὲ καὶ διὰ τῆς οἰχείας ρωνῆς. 
ὅτι εἰς τν Γαλιλαίαν ἀφιχόμενος ὀφθήσεται, ἑφάνπ 


visus sit. Jerosolymis quoque promissum prestare. p τὴν ἐπαγγελίαν χαὶ Ev Ἱερουσαλὴμ πληρῶν. Κατὰ 


Nam secundum Lucam quidem in ipsa die resur- 
rectionis ipsis undecim congreyatis ** : ut Joannes 
autem scribit, et in hoc ipso, et octavo die praestat 
apparitionem stans in medio ac dicens, Paz vo- 
bis 37, atque etiam Thom se contreclandum pre- 
bens. Verum hoc liberalitatis et bumanitaüs divi- 
tias ostendit, non mendacii crimen continet. Non 
enim dixit In Galilea duntaxat me videbunt, ne- 
que verc ,erosolymis visus, uon apparuit in Galilza 
sicuti promiserat ( hoc enim essel 8109 sermones 
falsos reddere mentiendo ), sed si et in Jerusalem 


μὲν τὸν Λουχᾶν ἐν αὑτῇ τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀναστάσεως 
συνηθροισµένοις τοῖς Evbsxa * χατὰ δὲ τὸν Ἰωάννην, 
καὶ tv αὐτῇ xai ἐν τῇ ὀγδόῃ ἡμέραᾳ ποιεῖται τὴν ἔπι - 
φάνειαν, στὰς By µέσω, καὶ λέγων, Εἱρήγη ὑμῖν, καὶ 
τῷ θωμᾶ ψηλαφᾷᾶν ἑνδιδοὺς ἑαυτόν. ᾽Αλλὰ τοῦτο φιλ- 
ανθρώπου Φφιλοτιµίας πλοῦτον παρίστησιν, οὗ ψεὺ- 
δους ἔχει χατηγορἰαν. θὐ γὰρ εἶπεν, Ἐν τῇ Γαλι 
λαίᾳ µε ὕψονται µόνον, οὔτε μὴν ἐν Ἱερουσαλὴμ ea- 
νεὶς, οὐχ ὤφθη χατὰ τὴν Γαλιλαίαν ὡς ἐπηγγείλατο 
( τοῦτο γὰρ ἣν τὸ τοὺς οἰχείους φεύσασθαι λόγους ) 
εἰ δὲ καὶ ἐν Ἱερουσαλὴμ ἀποχεκλεισμένοις ἓν δωµ.1- 


δἱ Joan. xix, 20. 135133 Μαι], xv:, 19; Luc. n, 48, ** Marc. Τι, 5. 35 Mattb. xxvii, 7... ** Luc. xxiv, 


90 sqq. ' Joan. xx, 21 sqq. 


49 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1l. 


. 65) 


τίῳ διὰ τὸν φόδον cov Ἰουδαίων ἐπεφάνη δεοµένοις A propter metum Judieorum conclusis in domicilio 


τῆς αὐτοῦ παρουσίας, xai τὴν ἐπαγγελίαν ἐπλβρω- 


σεν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ φανεὶς, ἐχφυγεῖν ἔστι πᾶσαν χατ- ᾽ 


π"ορίαν, ἀμφότερα Ὑινόµενα φιλανθρώπως ἅμα xal 
ἀληθῶς. Ἐμοὶ δὲ δοκεῖ πολλὴν ἔμφασιν ἔχειν τὸ εἷ- 
ῥημένον παρὰ τῷ Ματθαίῳ περὶ τῶν μαθητῶν, τὸ, 
"Ira ἀπέᾷθωσι εἰς τὴν l'aActalay, xàxei µε ὄψογ- 
ται. Πολλῶν γὰρ αὑτοῖς ἔσεσθαι ἐπιφανειῶν, πρὸς 
μίαν ὡς ἐξαίρετον παρὰ τὰς ἄλλας ἀποθλέπει τὰ 
τις ἐπαγγελίας, καθ᾽ fiv ἔμελλεν αὐτοῖς ἐπὶ τοῦ ὄρους 
φανήσεσθαι. Τότε γὰρ προσεληλυθόσιν αὐτῷ xat προσ- 
χεχυγηχόσιε, τινῶν ἀμφιδαλλόντων, μετ) ἑξουσίας 
ἔφη θεοποεποῦς, ᾿Εδόθη µοι πᾶσα é&£ovc(ía àv. οὐ- 
para καὶ ἐπὶ γής. "À γὰρ εἶχε φυσιχῶς ὡς θεὸς , 
ταύτα λέγεται λαμδάνειν ὡς Ὑενόµενος ἄνθρωπος 
οἰκονομικῶς. Διὸ χαὶ Deye* Δόξασόν µε σὺ, Πάτερ, 
παρὰ σεαυτῷ τῇ δόξῃ, ᾗ εἶχον ἀρὺ τοῦ τὸν κό- 
σµον εἶναι πσρὰ cot. El γὰρ μὴ εἶχεν αὐτὴν ἰδίαν 
ὡς θεὸς, τῶν ἀδυνάτων Tiv αὐτὸν ταύτην, ὡς ἀλλο- 
τρέαν λαθεῖν, τοῦ Θεοῦ xal Πατρὸς διὰ τοῦ Προφήτου 
λέγοντος, Thy δόξα» µου ἑτέρῳ οὐ δώσω. Καὶ &xt- 
φέρει λοιπὸν τὰ ῥήματα, δι’ ὧν ἔμελλον τὴν οἰχουμέ- 
vt) ὅλην σαγηνεύειν, xal ἓν οἷς ἐστιν ἅπαν τὸ τῆς 
εὐσεθείας μυστήριον. Πορευθέντες γὰρ, qnot, µα- 
θητεύσατε πάντα τὰ ἔθγη, βαβπείξοντες αὐτοὺς εἰς 
τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα 
ὅσα ἐγετειλἆμην ὑμῖν. Καὶ προστίθησι λοιπὸν τὰ 
τὸ τέλος τῶν ῥημάτων τούτων xal thv ἔκθασιν ἐγ- 
τυώµενα" Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς 


ἡμέρας, ἕως τῆς συντελεἰας τοῦ αἰῶνος. Ἁμήν. C 


Auk ταῦτα ἔλεγεν ' ΑἉπαγγείλατε oic ἀδ ι.λφοῖς 
pov, ἵνα ἀπέῖθωσιν εἰς τὴ» laAiAalar, xàxsi µε 
ὄψονται. Πρὸς ταύτην τὴν bj, ὡς ἰδίαν τινὰ xol 
ἐξαίρετον, ὡς ἔφην, ἀποτεινόμενος, ἣν αὐτοῖς μᾶλλον 
xaX δι ἑτέρων ῥημάτων προεµήνυεν, ἃ τοῖς εὐαγγε- 
λιχοῖς γράμμασιν οὐκ ἐμφέρεται. El γὰρ μὴ τοῦτο 
ἓν, οὐχ ἂν εἶπεν ὁ Ματθαῖος - Οἱ δὲ ἔνδεχα μµαθηταὶ 
ἐπορεύθησαν εἷς τὴν Γα.ιἸαΐαν εἰς cà ὄρος, οὗ 
ἑτάξατο αὐτοῖς ó; Τησοῦς' οὐδαμοῦ τῶν Εὐαγγελίων 
ἐπὶ τοῦ ὅρους ὑποσχομένου τοῦ Κυρίου πηιεῖσθαι τὴν 
ἐπιφάνειαν. "Enel πρὸ ταύτης τῆς θέας τῆς ἐν τῷ 
ὄρει, χαὶ ἐπὶ τῆς θαλάντης αὐτοῖς τῆς Τιβεριάδος, 
τις iow τῆς ΤΙ αλιλαίας, ἑφάνη τὸν ἀριθμὸν οὖσιν 
ἅπτά ' Πέτρῳ xoi Θωμᾷ, xaX Ναθαναὴἡλ, καὶ τοῖς 
υἱοῖς Ζεθεδαίου, καὶ ἄλλοις δύο τῶν μαθητῶν, ὡς 
Ἰωάννης συνέγραφεν. ᾽Αλλὰ πρὸς τὸ ὄρος ἀπέθλεπεν, 
Οὗ ἑτάξατο αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, τὸ, Káxsi με ὄν'ονται, 
δηλαδὴ θεοπρεπῶς ἐντελλόμενος, Πορευθέντες µα- 
θητεύσατο πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς elc 
τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς xal τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος. Καὶ γὰρ οὐδὲ ἀπὸ σχοποῦ µοι δοχεῖ τὸ 
ty τῷ δρει τῆς Γαλιλαίας καὶ μὴ ἑτέρωθί που ταῦτα 
εἰρῃσθαι τὰ ῥήματα. Γαλιλαία γὰρ, ἡ Κατακυλιστὴ 
7 Ἑλλάδι γλώττῃ ἑρμηνεύεται. Διὸ καὶ Γελγὲλ d 
τροχὸς ὀνομάνεται. Καβάπερ οὖν ἐξ ὅραυς ὑψηλοῦ 


95 Matth. xxvi, 7. 
* ibid. 16. 


PaTROoL. Gg. XLVI. 


5» ibid. 18. ** Joan, xvii, 5, 


adventuque et presentia sus opus habentibus ap- 
paruit, et promissum przestitit in Galilea quoque 
visus, cum utraque benigne juxta ae vere accide- 
rint, effugere licet omnem criminstionem. Mihi au- 
tem magnam ae latentem videtuft in se continere 
significationem, quod apud Mattheum dietum est 
de discipulis, nempe, Ut abeant in Galileam, atque 
ibi me videbunt**, Cum enim futurum esset, ttt 9- 
pius eis appareret, ad unam tanquam procipuam 
et preter Czleras eximiam opparitionem Spectant 
verba promissionis, juxta quam appariturns erat 
eis in monte. Nam tnnc eum accessissent. et ado- 
rassent eum, quibusdam ambigentibus, cum au- 


€toritate plena majestatis divinz dixit : Data est 
B wihi potestas omnis in colto etin terra*?,. Nam qua 


naturaliter habebat tanquam Deus, hzc dicitur 
accipere tanquam homo certo consilio factus. 
Quaniobrem etiam dicebat : Glorifica me, Pater, 
apud temetipsum gloria, quam habebam antequam 
mundus esset apud te **. Nísi enim hanc propriam 
haberet, ut. Deus, fieri non posset, ut eam tan- 
quam alienam acciperet, Deo ct Patre per prophe- 
lam dicente: Gloriam meam olteri non dabo . Ac 
deinde adjungit verba, quibus totum orbem terra - 
ruta habitatum capturi et quasi irretituri erant, et in 
quibus consistit universum mysterium pietatis. Eun- 
tes enim, inquit, docete omnes gentes, baptizantes eos 
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancli, docentes 
eos servare omnia, qua precepi vobis *, Ac dein- - 
ceps adjicit ea. quibus finem horum verborum et 
eventum spondet. Kt ecce ego vobiscum sum omni- 
bus diebus usque ad consummationem saculi. Amen. 
Propterea dicebat : Renuntiate [ratribus meis ut 
abeant ἵπ Galileam, atque ibi me videbunt i. Ad 
lianc. apparitionem, tanquam propriam quamdam 
atque praecipuam, ut dizi, respiciens : quam magis 
etiam eis. per alia verba praedixerat , qui in evan- 
gelicis scriptis non continentur. Nisi enim hoc ila 
esset, non dixisset Matthzeus : Undecim autem apo- 
$toli abierunt in Galileam, in montem ubi consti-- 
fuerat. eis Jesus** : cum nusquam in Evangeliis 
pollicitus sit Dominus in monte se facturum esse 
apparitionem. Nam ante hanc apparitionem qua in 
monte accidit, etiam ad mare quoque Tiberiadis, 
quod est Galile:x, apparuit illis, qui septem nu- 
mero una erant , Petro nimirum, Thomz, Natha- 
naeli, et filiis Zebedari, aliisque duobus ex disci- 
pulis, ut Joannes scriptum reliquit. Verum ad 
montem, ubi constituerat eis Jesus, respiciebat illud 
verbum, Ibi me videbunt, diviuz majestatis plena 
videlicet oratione mandans et praecipiens. Euntes, 
docete onanes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, 
et Filii, et Spiritus sancii. FAenim nec abs re qui- 
dem mihi, nec extra propositum videtur, quod in 
monte Galilzz, et non aliquo alio loco hzc verba 


* [sa. χι, 8, ** Matth. Xxvv, 19, 20. *? ibid. 7, 


21 


65ἱ 


S. GREGOIlUI NYSSENI 


632 


dicta fuerunt. Nam Galilea lingua Grzeca xazaxu- A τοῦ Σωτηρίου στόματος προενεχθέντα ταῦτα τὰ ῥί- 


λιστή, id est, devoluta, sive devolubilis interpreta- 
tur, unde etiam Gelgel liota nominatur. Igitur velut 
ex monte excelso, Salvatoris videlicet ore prolata 
hac verba, rota in modum, in orbem lierrarum 


µατα, δίκην τροχοῦ κατὰ τῆς οἰχουμένης ἐχυλίσύη, 
καὶ πᾶσαν ἐπέδραμεν ᾿ xal ἐθαπτίσθησαν ἄπαντες, 
xai τὰ ἔθνη xal πόλεις, Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὲς 
καὶ τοῦ Ylov καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 


habitatum devoluta sunt, e£ omnem percurrerunt ; atque universi baptizati sunt, et gentes, et civitates, iu 


nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 
Ceterum his verbis auditis, discipuli ad nullam 
gentem statim profecti sunt, sed manserunt Jeru- 
salem usque ad Pentecosten , exspectantes adven- 
ium eL praesentiam Spiritus sancli, qui in igneis 
linguis ad eos accessit. Nam cum ita variis modis 
eis ad quadraginta dies appareret, et congregarel 
in unum, quemadmodum Lucas ait in principio 
libri Actorum *5, precipiebat et mandabat ne ab 


Jerosolymis discederenl« sed ut exspectareni promis- p 


sum Patris, de quo (inquit) audislis ez me, quoniam 
Joannes quidem aqua baptizavit , vos autem bapti- 
zabimini Spiritu sancto. Admudum autem puichre , 
μὴ χωρίζεσθαι (id sonat Latine ne separarentur vel 
disjungerentur ), hoc est, ne longe distarent, ncu 
procul abessent, non autem dixit, ne prorsus 
exirent ex Jerusalem. Nam qua ratione hoc dictu- 
rus fuisset, qui preceperat eis, ut in Galileam 
venirent ? Quod autem inu flne Evangelii Lucze di- 
ctum est: Et accidit dum benediceret eis, discessit 
ab eis, et tollebatur in. celum **. lemque quod 
apud Marcum scriptum est : Ac Dominus quidem , 
postquam locutus [fuisset eis, assumpius est in ce- 
lum , εἰ sedit a dextris Dei "' : intelligendum est , 
accidisse quadragesimo die, secundum id quod in 
Actis memori proditum est. Quz enim breviter et 
concisim in Evangeliis dixerunt, hzc latiore narra- 
dione explicantur et declarantur. H:ec sunt , quz in 
,evangelicis lectionibus Dominice noctis contiuen- 
tur, quz ignorantem perturbare possint, quze etiam 
vobis tanquam debitum dependimus : vos autem quie 
facturi sitis l:ec audientes , erubesco dicere , con- 
siderans concursum ad spectaculum , rabiemque 
multitudinis. Pr: beat autem nobis Dominus virtu- 
tem ad declinandum a malo et ad bonum facien- 
dum per gratiam atque benignitatem Domini et Dei 
el Servatoris nostri Jesu Christi : cui gloria et im- 
perium cum [Patre et] Spiritu sancto, nunc el 
semper, et in secula seculorum. Amen. 


ORATIO 1ll. 


-De sacro [festo Pascha et de Resurrectione , habita in 
magna die Dominica. 


Pauperes homines, qui dies festos amant , et cum 
lubenti ac parato animo, tun habitu cultuque splen- 
dido conventus ac celebritates frequentant , etsi de 
suo sibi suppeditare sumptus ad eam, cui stu- 
dent, elegantiam non possunt, a notis tamen atque 
propinquis omnem magnificum ac pretíosum orna- 
natum corrogantes, efficiunt, ut nihil sibi desit 
ad presentem usum. Quod mihi quoque prasenti 


Αλλά τούτων ἀχούσαντες τῶν ῥημάτων οἱ j.a0n- 
παλ, πρὸς οὐδὲν ἔθνος ἑπορεύθησαν εὐθέως., ἀλλ 
ἔμενον ἐν Ἱερουσαλὴμ µέχρι τῆς Πεντηχοστῆς, 
ἀναμένοντες τὴν ἑνδημίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, Ἶτις 
αὐτοῖς &v πυρίναις ἐπεφοίτησε γλώσσαις. Οὕτω γὰρ 
αὐτοῖς ἐπὶ τεσσαράκοντα ἡμέρας διαφόρως φαινόµε- 
vog xai συνανλιζόµενος, ᾗ φησιν ἐν ἀρχῇ τοῦ β:6λίου 
τῶν Ἡράξεων ὁ Λουκᾶς Ἐνετέλλετο χαὶ παρΏΥγελλε 
λέγων, ᾽Απὺ Ἱεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαε, dAAá 
περιµένγειν τὴν ἐπαγγείίαν τοῦ Πατρὸς, fiy ἠκοί- 
cazé gov, ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐδάπτισεν Όδατι, ὑμείς 
δὲ βααπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίφ. Καλῶς ἐὲ 
ἄγαν τὸ μὴ χωρίζεσθαι, 10916 ἔστι μὴ μαχρὰν ἀφ- 
ίστασθαι, μηδὲ πόῤῥω Ὑίνεσθαι, χαὶ οὐκ εἶπε μὴ 
ἑξιέναι τὸ παράπαν τῆς Ἱερουσαλήμ. Πῶς Υὸρ 
ἔμελλε τοῦτο εἰπεῖν, ὁ προστάξας αὐτοῖς εἰς τὴν 
Γαλιλαίαν ἑλθεῖν; Kal τὸ εἰρημένον δὲ &v τῷ τέλει 
τοῦ Εὐαγγελίου τῷ Aovxd: Kal ἐγένετο ἐν τῷ εὖ- 
λογεῖν αὐτὸν αὐτοὺς, δ/έστη ἀπ αὐτῶν, καὶ ἀν- 
εφέρετο εἰς cv οὐρανόν. Ὁμοίως δὲ καὶ τὸ παρὰ 
εῷ Μάρχῳ γεγραμμένον᾽ Ὁ μὲν οὗν Κύριος μετὰ 
τὸ «Ααλῆσαι αὐτοῖς, ἀνελήφρθη eic τὺν οὐραν όν, 
καὶ ἐκάθισεν ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ" νοητέον ἓν -Ἡ 
τεσσαρακοστῇ ἡμέρᾳ ΊΎεγενῆαθαι, κατὰ τὸ àv ταῖς 
Πράξεσιν ἱστορημένον. "À γἀρ ἐπιτεμόντες ἐν Εὐαγ- 
γελίοις εἰρήχασι, ταῦτα τῷ πλάτει τῆς ἱστορίας 
ἐξαπλοῦται χαὶ σαφηνίζεται. Ταῦτά ἔστι τὰ τοῖς 


εὐαγγελικοῖς ἀναγνώσμασι τῆς Κυριακῆς vuxtiug | 
περιεχόμενα, xal θορυθεῖν τὺν ἀγνοοῦντα δυνάµενα, | 
& xai ὡς χρέος ὑμῖν κατεθέµεύα”. ὑμεῖς δὲ «luc | 
ποιεῖν ὀφείλετε τούτων ἀχούοντες, ἐρυθριῶ λέγειν, - 


τὸν ἐπὶ τὰς θέας δρόµον χαὶ τἣν λύσσαν τῶν πολλῶν 
λογιζόµενος. Παράσχοι δὲ ἡμῖν ὁ Κύριος δύναμιν, εἰς | 


τὸ ἐχχλίνειν ἀπὺ χαχοῦ, xai ποιεῖν ἀγαθὸν. χάριτ. 


xai φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου xal θεού xai Σωτῖρος 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ: ᾧ ἡ δόξα xai τὸ χράτος σὺν - 
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰώνας | 


τῶν αἰώνων. Αμήν. 


ΛΟΡΟΣ I"*, 
Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, καὶ περὶ τῆς ἀναστάσεως, 
ἐλέχθη τῇ perd An Κυριαχῃ. 

Οἱ πένητες τῶν ἀνθρώπων, φιλέορτοί τε καὶ πρη- 
θύμῳ τῇ duy, χαὶ γαύρῳ τῷ σχήµατι, τὰς παντ- 
γύρεις κατασπαζόµενοι, κἂν ἑαυτοῖς pif ἐπαρχῦσιν 
εἰς τὴν σπουδαζομένην φαιδρύτητα, παρὰ τῶν οἰχείων 
καὶ γνωρίµων πᾶσαν πολυτέλειαν ἐρανιζόμενοι, ἄνξν- 


δεεῖς ἑαυτοὺς εἰς τὴν προχειµένην ypelav παρασχευὰ- , 


ζουσιν. "Ὅπερ δοχῶ πρὸς την παροῦσαν ἡμέραν τά- 
σχειν ἐγώ. Οὐδὲν γὰρ ἔχων μεγαλοπρεπὲς ἐν ταῖς 


& Act 1, 5, 9. "5 Luc, xxiv, 91. ^' Marc. xvi, 19. 














652 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Il. 


654 


προχειµέναις εὐφημίαις παρ᾽ ἐμαυτοῦ συντελεῖν πρὸς Α. die accidere videtur. Cum enim ipse nihil pracla- 


τὶν ἱερὰν ᾠδὴῆν, fiv ἁρτίως fioapev, χαταφεύξομαι. 
Ἐχεῖθεν δὲ, ταῖς ἀφορμαὶῖς χρησάµενος, ἀποτίσω τὸ 
χρέος τῇ Γραφιχῇ λέξει προσυφἠνας xai τὰ ἐμὰ, 
εἶ τινα ἄρα xal τυγχάνει παρὰ τῷ πένητι δούλῳ τῆς 
εἰς τὸν Δεσπότην εὐχαριστίας ἐγχώμια. Ἔλεγε τοί- 
νυν ἁρτίως ὁ Δαθὶδ, καὶ ἡμεῖς μετ Exelvoo* Αἰγεῖτε 
τὺν Κύριον, πάντα τὰ ἔθγη, ἐπαινέσατε αὐτὸν, 
αάντες οἱ «αοί. Πάντα τὸν ἐξ ᾿Αδὰμ ἄνθρωπον πρὸς 
εν ὕμνον καλεῖ, µηδένα χαταλιµπάνων ἔξω τῆς 
χλήσεως * ἀλλὰ τοὺς Ἑσπερίους, τοὺς ἘἙφους, τοὺς 
παρ ἑκάτερα, eU τις ἄρκτου γείτων xal τῆς µεσημ.- 
δρίας ἔνοιχος, ὁμοῦ πάντας δηµαγωχεῖ τῷ ψαλμῷ. 
Καὶ ἀλλαχοῦ μὲν ἀπὸ µέρους τισὶ τῶν ἀνθρώπων 
προσδιαλέγεται, 1] τοὺς ὁσίους χαλῶν, f| τοὺς παΐδας 


rum atque magnificum a. me ipso possim ad pro- 
positas laudes concelebrandas conferre, ad sacram 
cantionem , quam paulo ante concinuimus, con- 
fugiam : atque inde argumento atque occasione 
sumpta dictioni Scriptura mea quoque conjungens 
et quasi attexens, solvam zs alienum : si modo 
etiam aliqu:e pauperi servo ex animi gratitudine 
erga dominum suum profectz laudes suppetunt, 
Dieebat igitur paulo ante David, et nos una cum 
illo : Laudate Dominum, omnes gentes, laudate 
eum , omnes populi '. Omnem hominem ab Adamo 
usque, neminem pratermittens quem non invitet , 
ad hymnum vocat; sed occidentales , orientales , 
et si quis cirea alterutros, vel septentrionibus 


πρὸς Όμνον ἐγείρων * ἐπὶ δὲ τοῦ παρόντος ἔθνη καὶ p vicinus, vel meridianarum partium incola est, 


λαους τῷ φαλτηρίῳ συνάγει. "Όταν γὰρ. χατὰ τὸν 
ἸΑπόστολον, παρελύθη τὸ σχῆμα τοῦ χόσµου τούτου, 
βασ'λεὺς δὲ «καὶ Ozbg ἐπεφάνη πᾶσιν ὁ Χριστὸς, πᾶ- 
σαν ὁυγἣν ἄπιστον πληροφορήσας, xat γλῶσσαν βλάσ- 
φημον χαλινώσας, στῇσῃ δὲ Ἑλλήνων τὴν µαταιό- 
τητα, xai Ἰουδαίων τὴν πλάνην, xai τῶν αἱρέσεων 
τὶν ἁδάμαστον Ὑλωσσαλγίαν " τότε bh, τότε πάντα 
τὰ ἔθνη καὶ οἱ ἁπ' αἰῶνος λαοὶ ὑποχύφαντες, ἅμα- 
χον τὴν προσχύνησιν ἀναπέμφουσω , xat θαυμαστή 
τις ἕσται συμφωνία δοξρλογίας, τῶν μὲν ὁσίων συν: 
ήθως ὑμνούντων, τῶν δὲ ἀσεθῶν, ἐξ ἀνάγχης Exe- 
τευόντων. Kat τότε ἁληθῶς ὁ ἐπινίκιος ὕμνο, συµ- 
φώνως παρὰ πάντων ἀσθήσεται, xal τῶν χρατη- 
(έντων xa τῶν νιχγσάντων’ τότε xal ὁ τῆς ταραχῆς 


ὑπαίτιος ὁ τὴν τοῦ Δεσπότου φαντασθεὶς ἀξίαν, µα- C 


στιγχίας οἰχέτης ὀφθήσεται πᾶσι, map! ἀγγέλων πρὸς 
τὶν τιµωρίαν συρόµενος, καὶ πάντες οἱ τῆς Exsivou 
χαχίας ὑπηρέται xai συνεργοὶ, ταῖς πρεπούσαις xo- 
λά3εσι χαὶ δίκαις ὑποθληθήσονται; elg δὲ φανῄσεται 
Φασ.λεὺς xat χριτὴς. χοινὸς Δεσπότης παρὰ πάντων 
ὁ εολογούμενος' ἡσυχία δὲ ἔαται κατεσταλµένη, ia. 
περ ὅταν ἄρχοντος ἐπὶ βήματος χαθηµένου , ὁ μὲν 
zhov& ὑποσημαίνῃ τὴν σιωπῆν, οἱ λαοὶ δὰ xal ὄψιν 
xai ἀκοὴν συντείναντες,τὴν τῆς δηµηγορίας ἀχρόασιν 
ἀναμένωσιν. Διὰ τοῦτο, Αἰνεῖτετὸν Κύριον, πάντα τὰ 
ἔθνη, ἑπαινέσατε αὐτὸν, πάντες οἱ Aaol. Αἰνέσατε 
ὡς δυνατὸν, ἑπαινέσατε ὡς φιλάνθρωπον ὅτι πεσόντας 
xai νεκροὺς ὄντας αὖθις ἐζωοποίησε, xal τὸ πονῆη- 
σαν σχεῦος ἀνενεώσατο πάλιν, χαὶ τὴν ἐν τοῖς τάφοις 
τῶν λειφάνων ἀηδίαν εἰς ζῶον ἄφθαρτον φιλανθρώ- 
πως ἑμόρφωσε, χαὶ ψυχἣν τὴν πρὺ τεσσάρων χι- 
λιάδων ἐτῶν καταλιπρῦσαν τὸ σῶμα, ὡς £x μαχρᾶς 


ἀπολημίας, ci; ἰδίαν οἰχίαν .ἐπανηγαγεν, οὐδὲν ἀπὸ - 


χρόνου καὶ λήθης ξενιζομένην πρὸς τὸ ἴδιον bpyavov, 
ἀλλὰ θᾶττον ἐπ) αὐτὸ χωροῦσαν, ἢ ὄρνις ἐπὶ τὴν xa- 
λιὰν τὴν οἰχείαν καθἰπταται. 


simul omnes allicit et invitat hoc psalmo. Atque 
alias quidem speciatim nonnullos homines appel- 
lat, aut sanctos vocans, aut pueros ad hymnum 
excitans : in pri:esenti vero gentes ac populos psal- 
terio cogit in unum. Cum enim, ut Apostolus ait *, 
figura hujus mundi transierit, rex vero ac Deus 
Christus, omni anima incredula ad plenam fidein 
ac certam cognitionem traducta, linguaque male- 
dica cohibita atque frenata, omnibus apparuerit ; 
inbibuerit item Graecorum vanitatem , ei Judzo- 
rum errorem, οἱ hereseop indomitum lingua mor- 
bua. Tunc nimirum, tunc omnes gentes , et qui a 
seculo usque sunt populi procumbentes consen- 
tientem οἱ coneordem adorationem prazstabunt , et 
admirabilis quidam concentus et consensus glori(i- 
cationis erit, sanctis quidem more solito laudes 
dicentibus , impiis autem ex necessitate suppli- 
cantibus. Et tunc revera victorite carmen consen- . 
tienter ab omnibus canetur tam victis, quam vi- 
etoribus, tum etiam servus ille verbero turbe au- 
ctor, qui sibi domini sui dignitatem imaginatione 
sumpserat et arrogaverat, videbitur omnes admo- 
nens, dum ab angelis ad supplicium trahetur, et 
emnes illius nequitiz ministri et socii debitis sup- 
pliciis ac poenis afficientur : unus autem τος ac 
judex apparebit, quem omnes communem Domi- 
num esse confiteantur : quies itein erit atque si- 
lentium , quemadmodum fieri solet, cum pro tri- 
bunali sedente praetore praeco silentium indicit, et 
populi auribus ct oculis simul intenti concionantis 
voeem exspectont. Ídcireo , Laudate Dominum , 
emnes gentes , laudate eum , omnes populi. Laudate 
tanquam potentem, laudate tanquam benignum et 
humanum : quoniam eos qui cecidezant εἰ inortui 
fuerant , rursus vite restituiL, vas fractum de in- 
tegro renovavit, situm atque injucunditatem reli- 


quiarum , qua in sepulcris erant, ad animal incorruptibile benigne redegit, animam qus ante 
quatuor millia annorum corpus reliquerat, veluti ex longa peregrinatione ad suum domicilium reduxit, 


eunque non pre spatio temporis et oblivione quasi peregrinam erga suum instrumentum affectam, sed 
cilius ad id tendentem, quam avis ad nidum suum devolat. 


Εἴπωμεν Υὰρ τὰ οἰχεῖα τῆς ἑορτῆς, ἵνα ἀχολούθως 


! Psal. cxvi, Ἱ. * 1 Cor. vu, 3$. 


Dicamus enim ea qux: proprie ad festum οι: 


es5 


$. GREGORII NYSSENI 


(56 


tinent , ut ad ipsas res accommodate et conve- A xal προσφυῶς τοῖς πράγµασιν ἑορτάδωμεν. Τὸ γὰρ 


njenter feriemur. Nam quod improprium est et 
alienum , preterquam quod ,nihil prodest , res est 
inordinata, incomposita atque absurda, non so- 
lum in iis orationibus , quz de religione ac pietate 
habentur, verum etiam in externis, et iis ας ad 
muadanaim pertinent sapientiam. Quis enim estora- 
tor ita stultus adeoque ridiculus, qui ad nuptias 
hilaritate et jucunditate plenas vocatus, relicto 
apto et jucundo genere orationis, quod accommo- 
datum sit, ac quasi eongraLuletur hilaritati ας fe- 
stivitati conventus, tristia quadam carmina atque 
lugubria pronunliet, et ex tragoedia petitas cala- 
mitates in convivio nuptiali οἱ in thalamo occinat ? 
Aut ex contrario mortuo alicui justa exsequi et 


ἀνοίχειον xat ἀλλότριον πρὸς τῷ μηδὲν ὠφελεῖν, 
ἄταχτόν ἔστι xal ἀλλόχοτον, οὐκ ἐν τοῖς περ] θρη- — 
σχείας καὶ εὐσεθείας λόγοις, ἀλλὰ xa ἐπὶ τῶν ἔξωβεν 
καὶ τῆς τοῦ χόσµου σοφίας. Τίς γὰρ οὕτως ἀνόττις 
Ἡ ὑπεργελοῖος ῥήτωρ, ὡς κχληθεὶς εἰς φαιδρότητα 
Υάμου ἀποστῆναι μὲν τῶν ἁρμοδίων λόγων χαὶ γλα- 
φυρῶν συνευπαθούντων ταῖς τῆς πανηγύρεως χάριαι, | 
γοερὰ δὲ µέλη θρηνεῖν καὶ τὰ ἐκ τραγῳδίας χακὰ | 
τῶν παστάδων χατολοφύρεσθαι; fj τὸ ἔμπαλιν ἔπι- 
ταχθεὶς ἑνὶ ttv τετελεντηχότων τὰ νενομισμµένα τε- 
λεῖν, ἐπιλαθέσθαι μὲν τοῦ πάθους, φαιδρύνεσθαι δὲ 
πρὸς τὸν κατηφείας γέµοντα σύλλογον; El δὲ Ev τοῖς 
ἑγχοσμίοις χαλὸν ἡ τάξις xal ἐπιστήμη, πολλῷ δβµπου 
πλέον ἐν τοῖς µεγάλοις xai obpaviow, ἁρμοδιώτερον, 


orationem funebrem habere jussus, oblitus prae- D Χριστὸς τοίνυν ἀνέστη σήµέρον ὁ θεὸς, 6 ἀπαθῆς, 6 


sentis casus, jucundum se prabeat οἱ hilarem 
apud moestitia plenum conventum? Quod si in rebus 
mundanis res decora est ordo atque scientia, 
multo profecto magis eam observari convenit in 
rebus agnis atque coelestibus. Christus igitur 
nobis resurrexit hodie Deus, calamitatibus et ca- 
sibus amplius non obnoxius, iminortalis (Ac sub- 
siste parumper tu, ethnice, omisso petulanti aec pro- 
tervo risu, quoad omnia audiveris) non ad neces- 
sitatem casuum , vel de ccelo descendere coactus, 
vel resurreetionem tanquam inexspectatum ino- 
pinatumve beneficium preter spem adeptus, sed 
qui novissel omnium rerum finem , atque ita ini- 
tium fecisset, ut qui in oculis divinitatis haberet 
propositorum cognitionem , et priusquam de coelo 
4escenderet, videret et. gentium perturbationem et 
duritiam Israelis, et Pilatum pro tribunali sedere , 
et Caipbam vestem sibi discindere , εἰ seditiosam 
plebem ira inflammari, et Judam prodere, et Pe- 
wrum propugnare, et paulo post seipsum per resur- 
rectionem ad gloriam immortalitatis transformare: 
ae quidquid futurum erat, cognitione prascri- 
pium habens, non distulit beneficium homini prz 
stare, neque in longiorem diem contulit earum 
rerum administrationem , sed quemadmodum illi, 
qui debilem aliqucm ab impetu torrentis et vora- 
ginis rapi vident, licet haud ignorantes quod fieri 
possit, ut ceno torrentis ipsi quoque involvantur, 
et lapidum, quos secum aqua rapit atque provehit, 
ictibus lzedantur, ta€en prz misericordia periclitan- 
tis ingredi non gravantur : ita Servator noster hu- 
manus ultro ac sponte sua contumellosa et ignomi- 


ἀθάνατος (xaX μικρὸν ἐπίσχες 6 ἐθνιχὸς, παρεὶς civ 
προπατῆ Ὑέλωτα, μέχρις ἂν πάντων ἀχούσῃς), οὐ 
πρὸς, ἀνάγχην παθὼν, οὐδὲ τὴν ἐξ οὐρανῶν χάβοδον 
μιασθεὶς, οὐδὲ την ἀνάστασιν i, ἀπρρσδόχητον εὗερ- 
γεσίαν παρ) ἑλπίδας εὑρὼν, ἀἁλλ᾽ εἰδὼς πάντων τῶν 
πραγμάτων τὸ τέλος, xat οὕτω τὴν ἀρχὴν ποιτσά- 
µενος, ἔχων ἐν ὀφθαλμοῖς τῆς θεότητος τῶν προκει- 
µένων τὴν γνῶσιν, καὶ πρὶν ἐξ οὐρανῶν κατελθεῖν, 
Βλέπων xal τῶν ἐθνῶν τὴν ταραχὴν, χαὶ τοῦ Ἰσραὴλ 
τὴν σκληρότητα, xat Ἠιλάτον προχαθήµενον, xai 
Καϊάφαν αὑτῷ τὴν ἐσθητα περισπαράσσοντα, xal τὸν 
στασιώδη δῆμον φλεγμαίνοντα, xal Ἰούδαν προδι- 
δόντα, xal Πέτρον ὑπερμαχόμενον, xai μετ ὀλίγον 
ἑαυτὸν τῇ ἀναστάσει εἰς ῥόξαν ἀφθαρσίας µεταµορ- 
φούμενον * καὶ πᾶν τὸ μέλλον ἔχων ὑπογεγραμμένον 
τῇ Ὑνώσει, o)x ἀνεθάλετο τὴν εἰς τὸν ἄνθοωπον 
χάριν, οὐδὲ ὑπερέθετο τὴν οἰχονομίαν - ἁλλ᾽ ὥσπερ 
οἱ τὸν ἀσθενη παρὰ χαράδρας σνρόµενον βλέποντες, 
εἰδότες ὡς ἔστι xai βορδόρῳ τοῦ χειµάῤῥου ἐνειλη- 
θῆναι, xal τῆς πληγῆς ἀνασχέσθαι τῶν λίθων τῶν 
συνωθουµένων παρὰ τοῦ ὕδατος, ὅμως διὰ τὸ συµ- 
παθὲς τὸ περὶ τὸν κχινδυνεύοντα οὐχ ὀχνοῦσι τὴν 
εἴσοδον οὕτω καὶ ὁ φιλάνθρωπος ἡμῶν Σωτὴρ, 
ἐθελοντῆς ὑδριστιχά xol ἄτιμα χατεδέξατο, (va τὸν 
ἐξ ἁπάτης ἀπολλύμενον δώσῃ, χατῆλθεν εἰς τὸν 
βίον, ἐπειδὴ πρσοῄδει xal thv ἄνοδον ἔνδοξον. "Amo- 
θανεῖν τῷ ἀνθρωπίνῳ ἑαυτὸν συνεχώρησεν, Enti, 
xai τὴν ἔγερσιν πρηεγίνωσκεν. 0ὐ γὰρ ὡς εἷς τῶν 


p Χοινῶν ἀνθρώπων, ῥιψοκινδύνως ἑτόλμα τῇ ἁδηλίᾳ 


τοῦ μέλλοντος ἐπιτρέπον τὴν ἔχδασιν, ἀλλ ὡς θὲὺς 
ᾠκονόμει τὸ προχείµενον, ἐπὶ ῥητῷ καὶ ἐγνωσμένφ 
τῷ τέλει. 


niosa suscepit, ut eum qui fraude perierat, servaret, descendit in mundum, quoniam przvidebat etiam glo- 
riosum ascensum. Mori se generi liumano permisit, quoniam resurrectionem quoque przsentiebat, et animo 
previdebat. Non enim slcuti uhus ex vnlgaribus hominibus temere sese periculis objiciebat, incertitudini 
futuri eventus rem committens , sed tanquam Deus rem propositam certo destinatoque fine regebat. 


Hec igitur est dies , quam fecit Dominus, exsul- 
temas εἰ letemur in ea?, non ebrietatibus et co- 
messationibus, non choris et debacchationibus 
insanis, sed divinis ac Deo convenientibus cogita - 
tionibus. Hodie universum orbem terrarum videre 


* Ps5l. cxvit, 94. 


Αὔὕτη τοίνυν ἡ ἡμέρα, fr ἐποίησεν ὁ Κύριος" 
ἆγα.ὶ Μιασώμεθα xal εὐὖρρανθῶώμεν ἐν αὑὐτῇῃ, μὴ 
µέθαις xal χώμοις, μὴ χοροῖς χαὶ παροινίαις, ἀλλὰ 
ταῖς θεοειδέσιν ἐνγοίαις. Σήµερον ἄπασαν τὴν oixov- 
µένην ἔστιν ἰδεῖν ὡς ulay οἰχίαν sic συμφυνίαν ἑνὺς 


651 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. ΠΠ. 


658 


πράγματος συγχυθεῖσαν τοῦ χατὰ συνἠθειαν πρά- A lieet , perinde-acsi una domus esset , in unius rei 


Yua:0;, μετασχευασθεῖσαν δὲ ἑνὶ συνθήµατι εἰς τὴν 
σπουδὴν τῆς εὐχῆς. AE λεωφόροι τοὺς ὁδοιπόρους οὖχ 
ἔγουσ' θάλασσα σήμερον ναυτῶν καὶ πλωτήρων 
ἔρπμος ᾽ γεωργὺς τὴν σχαπάνην καὶ τὸ ἄροτρον ῥίφας, 
εἰς τὸ τοῦ ἑορτάξοντος σχῆμα ἐχάλλωπίσατο” αἱ xa- 
πτλεῖαι τῆς ἐμπορίας σχολάξουσιν αἱ ὀχλήσεις ἑλύ- 
(nsav, ὡς χειμὼν ἐπιφανέντος Éapog: θόρυθοι καὶ 
σαραχαὶ χαὶ ζάλαι τοῦ βίου, τῇ εἰρήνῃ τῆς ἑορτῆς 
ὑπεξίστησαν ΄ ὁ πένης ὡς πλούσιος χαλλωπίξεται; ὁ 
πλούσιος τῆς συνηθείας περιφανέστερος δείχνυται ' 
ὁ πρεσθύτης ὡς νέος τρέχει πρὸς τὴν μετουσίαν τῆς 
εὐφροσύνης " ὁ ἀσθενῆς, καὶ τὴν νόσον βιάζεται ' τὸ 
παιδίον «fj ἐξαλλαγῇ τῆς ἐσθηῆτος αἰσθητως ἑορτά- 
ζει, ἐπειδὴ νοητῶς οὐδέπω δύναται. Ἡ παρθένος 
ὑπεργάννυται τὴν φυχὴν, ὅτι τῆς ἰδίας ἑλπίδος λαμ- 
πρὰν xai οὕτω τιµωμένην τὴν ὑπόμνησιν βλέπει; 
ἡ ἔγγαμος ὅλῳ τῷ πληρώματι τῆς οἰχίας ἑορτάξουσα 
χαίρει’ vov γὰρ αὐτὴ, καὶ ὁ σύνοιχος, xai οἱ παΐδες, 
xaX ol οἰχέται, xai πάντες ἐφέστιοι ἀγάλλονται. Καὶ 
ὥσπερ τὸ αμΏνος τῶν μελισσῶν τὸ víov xai ἀρτί- 
τηχον, πρῶτον τῆς καταδύσεως ἢ τῶν καλαθίσχων 
πρὸς τὸν ἀέρα xaX τὸ φῶς ἐξιπτάμενον, ἄθρουν ὁμοῦ 
x3í συνηγμένον EX χλάδῳ δένδρου προσπλάσσεται; 
οὕτως ἐπὶ «καύτης τῆς ἑορτῆς ὁλόχληρα τὰ γένη 
πρὸς τὰς ἑστίας συντρέχει. Καὶ ἀληθῶς τῇ µιμήσει 
πρὸς τὴν µέλλουσαν ἡμέραν ἡ παροῦσα καλὼς ἆνα- 
φέρεται. ᾽Αθροιστικαὶ γὰρ ἀνθρώπων ἀμφότεραι, 
ἐγείνη τῶν καθόλου, αὕτη τῶν ἐπὶ μέρους’ ἵνα δὲ 
τὸ ἀληθέστερον εἴπωμεν, ὕσον εἰς Φφαιδρότητα φέρει 
xaY εὐθυμίαν, αὕτη τῆς τροσδοχωµένης χαριεστέρα, 
ἐπειδ] τότε μὲν ἑπάναγχες καὶ τοὺς ὀδυρομένους 
ὀρᾶσθα:, ὧν αἱ ἁμαρτίαι ἀποχαλύπτονται: νῦν δὲ 
ἀνξτείδεκτος τῶν σχυθρωπῶν ἐστιν ἡ εὐπάθεια. "0 τε 
Υὰο δίχαιος εὐφραίνεται, xaX ὁ τὸ συνειδὸς μὴ χαθα- 
ρξύων ἀναμένει τὴν £x τῆς µετανοίας διὀρθωσιν, xal 
πᾶσα fj λύπη ἐπὶ τῆς παρούσης ἡμέρας γοιµίζεται 
οὐδεὶς δὲ οὕτω χατώδυνος, ὡς ἄνεσιν μἣ εὑρέσθαι τῇ 
μεγαλοπρεπείᾳ τῆς ἑορτῆς ' νῦν ὁ δεσµώτης λύεται * 
b χρξώστης ἀφίεται: ὁ δοῦλος ἐλευθεροῦτα; τῷ ἀγαθῷ 
καὶ ϱ’'λανθρώπῳτῆς Ἐχχλησίας χηρύγματι, οὐ ῥαπι- 
Ρόμενης ἀσχημόνως xavk τῆς παρειᾶς, xal πληγῇ 
tz πληγής ἀφιέμενος, οὐδὲ ὥσπερ Ev πομπῇ τῷ 
fup δε,χνύμενος ἐφ᾽ ὑψηλῷ βήµατι, ὕθδριν δὲ ἔχων 
«at ἐρυθριασμὸν τὴν ἀρχὴν τῆς ἐλευθερίας' ἀλλ 
ντο χοσµίως ἀφιέμενος, ὡς γινώσχεται. εὕεργε- 
:z£car xaY ὁ µένων ἐπὶ τῆς λουλείας ἔτι. El γὰρ xal 
τολλὰ καὶ βαρέα τὰ ἁμαρτήματα, παραίτησιν ὑπερ- 
Ἰαένοντα καὶ συγγνώµην, αἰδούμενος ὁ Δεσπότης τὸ 
τς ἡ μέρας γαληνὸν χαὶ φιλάνθρωπον, Δέχετα. τὸν 
ισεὀῥιμμένον, xaX ἓν τοῖς ἀτίμοις ὀρώμενον, ὡς ὁ 
αρα τὸν οἰνοχόον ἐκ τοῦ δεσµωτηρίου. Οἵδε γὰρ 
»z; χατὰ τὴν προθεσµίαν τῆς ἁἀναστάσεως, Tic καθ) 
αωεότητα τὴν παροῦααν τιμῶμεν, χρῄδει xat αὐτὸς 
rz ἀνεξικαχίας xal τῆς ἀγαθότητος τοῦ Δεσπότου, καὶ 
r,zí0,«s9 ἐνταῦθα τὸν ἔλεον, προσδοχᾷ τὴν ἁπόδοσιν 
, καερῷ. Ἠχούσατε, οἱ δεσπόται; Φυλάξατε τὸν 
εγων ὡς ἀγαθὸν, μὴ διαδἀλητέ µε παρὰ τοῖς δούλοις 


ς ψευδῶς τὴν ἡμέραν ἑγχωμιάζοντα: ἀφέλετε τὴν. 


de more fieri solite. consensum ac quasi conso- 
nantiam coiisse atque coaluisse, unoque signo, 
quasi tessera accepta ad studium orationis tra- 
ductum. Vix publice viatoribus carent, mare ho- 
die a nautis et vectoribus desertum : agricola ara- 
tro ac ligone projecto in habitum feriantis com- 
positus et exornatus est, caupon: a quzeslu vacant : 
strepitus tanquam hiems appetente vere cessant, . 
tumultus, turbe, vitz procell:e paci et quieti. diei 
festi decesserunt, pauper ut dives exornatur 
dives solito splendidior conspicitur ; senex perindt 
ac juvenis accurrit , ut parüceps latitiz fiat , in 
firmus quoque vim morbo affert : puellus infan 
mutatione vestis sensu externo festum colit, quando- 
D quidem interiori animi sensu nondum potest, Virgo 
in animo suo vehementer Letalur , quod suc spei 
recordationem adeo splendide honorari cernit ; 
materfamilias cum toto grege domus, nemine fa- 
miliarium atque domesticorum absente, festum 
celebrans latur : nunc enim ipsa atque niaritus 
et liberi, et servi , omnesque domeslici Lletaptur. 
Ας veluti novum ac. recens editum examen apum 
ex latibulis primum et alvearibus simul coactum 
atque confertum in aerem ac lucem evolans ramo 
alicujus arboris sese applicat et. considit : hawd 
aliter in hoc festo integrae famili» ad sedes qua- 
que suas confluunt. Ac profecto ipsa imitatione 
prasens dies ad futurum recte refertur atque com- 
paratur. Uterque eoim liominum congregator est : 
ille universorum, hic singularium : uL aulem verius 
dicamus, quantum ad lztitiam pertinet el hilari- 
tatem : hzc quam illa, quie exspectatur, gratior 
ac jucundior est, quippe tunc quidem necesse 
est etiam lameptantes videri, quorum videlicet pec- 
cata deteguntur; presentis vero diei jucunditas 
ntilos admittit tristes et animo demissos. Nam et 
justus lztatur , et is qui conscientiam puram non 
babet , ex resipiscentia sui correetionem sperat , 
atque omnis jn presenti die tristitia sopita est: 
nullus auem 2:leo zegritudipe pressus et obpoxius 
est, quin per hujus festi magnificentiam mali 
sui remissionem sentiat atque levamen : hoc die 
mexi solvuntur : debitor dimiltitur ; servus bono 
p εἰ humano praeconio atque edicto Ecclesiz manu- 
mittitur, nec tamen alapis foede os ejus caeditur, 
plagaque a plaga liberatur : nec, quemadmodum 
in pompa fleri solet, in edito atque sublimi sug- 
gesto populo ostentatur, a rubore οἱ contume- 
lia libertatem suain exorsus : sed its decore ac. ho- 
neste dimittitur, ut notum est; beneficio item 
afficitur is, qui adhuc in servitute manet. Nam 
eliamsi multa ac gravia sint delicia, qua veniam 
ac deprecationem excedant , bujus diei serenitatis 
et lumanitatis veneratione Dominus recipit abje- 
cium, et inter viles οἱ igominiosas conspicuum , 
quemadmodum Pliarao ex carcere pincernam. No- 
vit enim ipse tempore resurrectioni destinato , ad 
cujus similitudinem przssentem diem cehonestamus, 


υω9 S. GREGORII NYSSENI (6 
etiain Seipsum opus habere lenitate ae bonitate A λύπην τῶν θλιδοµένων Ψυχῶν, ὡς ὁ Κύρις τὸν 


Domini, et quasi mutuo misericordiam bic dans 
exspectat in tempore suo relationem et compensa- 
tionem. Audistis, domini : Custodite sermonem 
pro bono, ne traducatis me apud servos, quasi 
fa'so ac non sincere laudibus celebrem. diem, 
dimittite zegritudinem alíflictis εἰ anxiis animis, 
quemadmodum Dominus corporibus mortificatio- 
nem : traducite infames ad lionestatem ; restituile 
ignominia notatos in fam: integritatem ; traducite 
ad gaudium afflictos , ad libertatem sermonis {- 
ducia ac libertate carentes. Educile ex. angulo 
tanquam ex sepulcris projectos. Efflorescat et emi- 
neat in omnibus sicuti flos, decor diei festi. Nam 
si natalis dies hominis regis carcerem aperit : dies 


σωμάτων τὴν νέκρωσιν μεταμηρφώσατε τοὺς à- 
µους εἰς ἐπιτιμίαν, τοὺς θλιβοµένους εἰς χαρὰν, 
τοὺς ἀπαῤῥησιάστους, εἷς παῤῥησίαν. Ἑξαιάγετ: 
τῆς γωνίας τοὺς ῥιρέντας, ὡς τάφων ΄ ἐπανθττάτω 
τὸ τῆς ἑορτῆς κάλλος ὡς ἄνθος τοῖς πᾶσιν. Ei 3o 
βασιλέως ἀνθρώπου γενέθλιος μέρα ἀνοίγει δεσµυ- 
τήριον, dj ἐπινίχιος ἡμέρα Χριστὸς ἀναστὰς οὐχ 
ἀφήσει τοὺς τεθλιµµένους» Οἱ πτωχοὶ, τὴν ὑμετέραν ᾿ 
τοοφὸν ἀσπάσασθε * οἱ διεῤῥνηχότες xai λελωθημµένοι 
τὰ σώματα, τὴν ἰωμένην ὑμῶν τὰς συµφοράς. Xi 
γὰρ τὴν ἀπὸ τῆς ἁναστάσεως ἑἐλπίδα καὶ ἀρετὴ 
σπονυδάζεται xal χαχία μισεῖται, ἐπεὶ ἀναστάσευς 
ἀνηρημένης, εἷς παρὰ πᾶσι xpatüw εὑρεθῄσεται 
λόγος ' Φάγωμεν καὶ πίωµεν ' αὔριον γὰρ ἁποθνή- 


vieloria celebris et illuswis , Christus resurgens B σχοµεν. 

afflictos, oppressos et constrictos non dimittet? Pauperes, amplectimini vestram nutricem : qui 
ohlasa, vitiata, corrupta mutilatave corpora liabetis, curatricem vestrarum calamitatum  ( diem) 
salutate, quippe propter spem resurrectionis virtuti studetur, et vitium odio habetur, quoniam sublata 
resurrectione unus apud omnes obtinens sermo reperietur. Edamus et bibamus : cras enim moriemur *. 


Ad hunc diem respiciens Apostolus leinpora- 
riam vitam contemnil, et futuram desiderat et af- 
fectat, extenuans autem ea, quz videntur, Si in 
hac, inquit, vila spem posuimus, mazime omnium 
hominum  miserabiliores sumus *. Propter hanc 
diem homines hzredes Dei et cohzredes Christi 
exsistunt. Propter hunc diem pars eorporis, quam 
ante mille anuos carnivorz aves comederint, inte- 
grareperietue, et quam vel canes, vel cele cete- 
raque animalia marina devoraverint, una cum ho- 
wine suscitato resurget : quinetiam quod ignis 
concremaverit, quod vermis in sepulcris assum- 
pserit; el ut rem in summam conferam, omnia de- 
nique corpora, quotauot post generationem corru- 
ptio aboleverit et e medio sustulerit, integra nulla- 
que sui parte carentia reddentur e terra, et ut 
Paulus docet*, in niomento oculi perficietur resur- 
rectio. ]ctus autem. seu momentum oculi clausio 
palpebrarum est. Atque hac velocitate nulla res 
alia celerior esse possit. Neque humano more pro 
captu tuo reputans descripseris in anime tuo quot 
sint temporum intervalla, primum ut ossa putre- 
facta et in terram redacta in pristinam duritiem et 
levitatem compingautur : unita vero ex ipsa fra- 
ctione rursus in aptam et conveuientem compagem 
el naturalem coeant juncturam et commissuram ; 
neque vero deinde animadverteres carnium obdu- 
ctionem, et nervorum productas conjunctiones, ve- 
narum arteriarumque tenues et exiles ductus, et 
quasi alveos sub cute explicatos; animarum ine- 
narrabilium οἱ innumerabilium multitudinem ex 
arcanis quibusdam habitationibus (evolantem) ea- 
rumque unamquamque suum corpus tanquam ve- 
siem peculiarem agnoscentem, et in hoc rursus 
celeriter inhabitantem, certoque discrimine uten- 
tem in tanta multitudine spirituum generis ejus- 
dem. Cogita cnim ab Adam animas, et ab illo 


*1Cor. xv. 32. * ibid 10. *ibid. 59. 


C 


Πρὸς ταύτην βλέπων ὁ Απόστολος τὴν ἡμέραν, 71; 
ζωῆς τῆς ἐπιχαίρου χαταφρονεῖ. ἐπιθυμεῖ δξ τῆς 
µελλούσης. ἑἐξευτελίζων δὲ τὰ ὀρώμενά 2ησιν’ Ei 
ἐπὶ τῇ ζωῇ ταύτῃ ἡἠ.Ίπικότες ἐσμὲν, ἐ.λεει-ότειει 
πάντων ἀνθρώπων ἑσμέν. Διὰ ταύτην τὴν αμέραν 
χλτρονόμοι θεοῦ ἄνθρωποι, xat συγχληρονόμοι Xpi- 
στοῦ. Διὰ ταύτην τὴν ἡμέραν ὅπερ οἱ σαρχοθόρ.ι 
ὄρνιθες ἔφαγον πρὸ χιλίων ἑνιαυτῶν µέρος τοῦ 
σώματος, εὑρεθήσεται μὴ λεῖπον καὶ ὅπερ xi:7, 
xai χύνες, καὶ τὰ ἑνάλια ζῶα κατεθοσχήθησαν, ἐγει- 
Κοµένῳ τῷ ἀνθρώπῳ αυναναστήσεται' χαὶ Grip 
διέφλεξε πῦρ, xol σχώληξ iv «άφοις χατεδαπάντσε, 
xaX ἁπλῶς πάντα τὰ σώματα, ὅσα μετὰ τὴν γέντσ:ν 
Γφράνισεν ἡ φθορὰ, ἀνελλιπῃ χαὶ ἀχέραια δοθήσεται ἐν 
t^c γῆς, xal ὡς Παῦλος διδάσχει, Ev ῥοπῇ 69012152 
τελεσθήσεται ἡ ἀνάστασις. ᾿Ῥοπη δὲ ὀφθσλμουῦ, £z!- 
µυσις βλεφάρων ἐστί, Καὶ τούτου τοῦ τάχους οὐχ 
ἂν ἕτερον ὀξύτερον γένοιτο * οὐδὲ ἀνθρωπιχῶς κατὰ 
τὴν δύναμιν τὴν σαντοῦ λογιζόμενος, πόσα διαστή- 
µατα χρόνων διαγράφεις ἐν τῇ φυχῇ 5ου’ πρῶ-ο», 
ἵνα τὰ διασαπέντα τῶν ὁστέων xal γεωθέντα εἰς τῶν 
σχληρότητα χαὶ λειότητα συμπαγῇ, ἑνωθέντα δὲ x τῆς 
θρύψεως πάλιν εἰς ῥυθμὸν ἁρμονίας, χαὶ «ty φυσιχτ 
συνέλθῃ συνάφειαν. Εἶτα ἐπινοεῖς τὴν τῶν σαρχῦν 
περίπλασιν, xai νεύρων ἁποτεταμένας αυνδέσεις, 
καὶ φλεθῶν xal ἀρτηριῶν λεπτοὺς ὀχετοὺς ὑτ- 
ππλωμένους τῷ δέρµατι΄’ φυχῶν ὃξ ἀμύθητον xol 
ἀναρίθμητον πλῆθος ἕχ τινων ἀποῤῥήτων οἰχήσεων * 
γνωρίζουσαν δὲ ἐχάστην ὡς ἱμάτιον ἐξαίρετον τὸ 
ἴδιον σῶμα, xal τούτῳ πάλιν ἐνοιχοῦσαν ὀξέως, 
ἁπλανη δὲ ἔχουσαν τὴν διάχρισιν χατὰ πλήθους c 
σούτου ὁμοφύλων πνευμάτων. Ἐννόησον γὰρ «X, 
ἀπὸ ᾿Αδὰμ φυχὰς, xaY τὰ ἀπ᾿ ἐχείνου σώματα τλτιθος 
τοσούτων οἰχιῶν λυθεισῶν, xat οἰχοδεσποτῶν ἐκ µα: 
χρᾶς τῖς ἀποδημίας ὑποστρεφόντων, πάντα δὲ παρα: 
δόξως τελούμενα” obse yàp οἰχία ἀναντινομ fo 
βραδύνει, οὔτε ὁ ἔνοιχος πλανᾶται xal θυρανλεῖ, ση; 


΄ 


661 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Ili. 


662 


τῶν ποῦ τὰ ἴδια χαὶ ἑἐξαίρετα  εὐθὺς δὲ ἐπ᾽ αὐτὴν Α usque corpora tot numero domibus solutis ac de- 


χωρεῖ, ὡσεὶ περιστερὰ πρὸς τὸν ἴδιον πύργον, χἂν πολ- 
o χαὶ συνεχεῖς περὶ τὸν αὐτὸν τόπον ὧσιν δι ὁμοίων 
σχημάτων ἑἐχλάμποντες., Πόθεν πάλιν ἡ ἀνάμνησις 
xai ὁ ἀναλογισμὸς τοῦ προτέρου βίου, xai ἑκάστης 
πράξεως Évvota, οὕτως ὀξέως συναπαρτιζοµένη τῷ 
ξζώῳ πρὸ τοσούτων αἰώνων διαλυθέντι; Καΐτοι γε 
καὶ ὃξ ὕπνου ἄνθρωπος ἀνεγερθεὶς βαθυτέρου, ἐπ᾽ 
ὀλίγον ἀγνοεῖ ὅστις ἐστὶ xal ὅποι Otkyet, xal τῶν 
συνήθων ἐπιλανθάνεται, μέχρις ἂν fj ἐγρήγορσις τὴν 
νάρχην ἀποσχεδάσασα, πάλιν τὸ μνημονιχὺὸν xal 
ἐνεργὲς ἀναςωπυρήσῃ. Ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα τοὺς 
λογισμοὺς τῶν πολλῶν ὑπητρέχοντα θαύματος ὑπερ- 
6illovtog πληροϊ τὴν διάνοιαν, συνεισάχει δὲ τὴν 
ἀνιστίαν τῷ θαύματι. Ἐπειδὴ γὰρ ó νοῦς οὐχ εὑρί- 
σχει τῶν ἀπορουμένων xal ζητουμένων τὴν λύσιν, 
οὐδὲ δύναται τὴν ἑαυτοῦ πολυπραγμοσύνην εὑρήσει 
καὶ καταλύσει προσαναπαῦσαι, χωρεῖ πρὸς ἀπιστίαν 
λοιπὸν &v τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἰδίων λογισμῶν, ἐχθάλλων 
xai ἀθετῶν τὴν τῶν πραγμάτων ἀλήθειαν,. Μᾶλλον 
δὲ ἐπειδῆ ὁδῷ προδαίνων ὁ λόγος πρὸς τὸ συνεχῶς 
λαλούμενον ἀφίχετο ζήτημα, χαὶ τῆς παρούσης ἑορ- 
τῆς ὑπόθεσις οἰχεία xal συγγενὴς, φέρε pixp^v εἰς 
ἀρχὴν πρέπουσαν ἀναγαγόντες τὸ προχείµενον, πλη- 
ροφορίαν ἐμποιῆσαι πειραθῶμεν τοῖς πρὸς τὰ φα- 
νερὰ καχῶς ἀμφιθάλλουσιν. 'O τῶν ὅλων δημιουργὸς 
θελήσας κτίσαι τὸν ἄνθρωπον, οὐχ ὡς εὐχαταφρό- 
νητον ζῶον, ἀλλ ὡς τιµιώτερον πάντων εἰς τὸ εἶναι 
παρῄγαγε, xai τῆς ὑπ οὐρανὸν χτίσεως ἀνέδειξε 


sertis, patribusque familias ex longa quasi peregri- 
nalione revertentibus, eaque omnia perfici admi- 
rabiliter et extra communem captum : neque enim 
vel domus tarde renovatur et. instauratur, vel in- 
cola oberrat, ac quasi sub dio manet, dum propria 
ac peculiaria quaerit, sed protinus ad eam tendit, 
tanquam eolumba ad suam turrim, etiamsi multze 
atque frequentes cirea eumdem locum fuerint iis- 
dem notis insignes. Unde rursus recordatio et 
prioris vite expensio retractatioque, atque cujus- 
que actionis cogitatio, quze adeo celeriter una cum 
animali ante tot szcula dissoluto absolvitur atque 
perficitur? Atqui vel ex somno profundiori excita- 
tus homo paulisper ignorat qui sit, et ubi degat; 
familiarumque et consuetarum rerum obliviscitur, 
donec vigilia discusso torpore rursus vin memo- 
rie couservatricem et efficaciam  recreaverit, ej 
redintegraverit. Hie et similia cogitationes vulfi 
subeuntia ingenti mentem implent admiratione, et 
una cum admiratione inducunt incredulitatem. 
Quoniam enim mens eorum de quibus dubitat et 
quirit, solutionem non invenit, neque suam curio- 
sitatem inventione ac dissolutione sedare polest, 
deinceps propter infirmitatem suarum cogitatio- 
num et sensuum tendit ad incrudelitatem, ejiciens 
et reprobans rerum veritatem. Enimvero quoniam 
Cursu suo progrediens oratio ad eam, qua fre- 
quenter tractatur, quaestionem pervenit, atque ar- 


βασιλέα. Τοῦτο προελόµενος, xai τοιοῦτον ἁπαρτίσας c Eumentum non alienum, sed proprium hujus dict 


σοφὸν xat θεοειδῆ, χαὶ πολλῇ καταχοσµέήσας τῇ χάριτ!, 
ἄρα μετὰ γνώμης τοιαύτης εἰς τὸ εἶναι παρήγαγεν, 
ἵνα γεννηθεὶς φθαρῇ, xal τελείαν ὑποστῇ τὴν ἁπ- 
ώλειαν; ᾽Αλλά µάταιος ὁ σχοπὸς, χαὶ σρόδρα ἀνάξιον 


τὴν τοιαύτην ἔννοιαν εἰς Θεὺν ἀναφέρειν. Παιδίοις . 


γὰρ οὕτως ἀπειχάζετα., οἰχοδομοῦσι σπουδῇ, xal 
λύουσε ταχέως «b χατασκεύασμα, πρὸς οὐδὲν πέρας 
εὔγρηστον τῆς διανοίας αὐτῶν χαταληγούσης. Πᾶν 
δὲ τοὐναντίον ἐδιδάχθημεν ' ὅτι τὸν πρωτόπλαστον 
ἀθάνατον ἔχτισεν. Ἐπισνμθάσης δὲ τῆς παραθάσεως 
xai τῆς ἁμαρτίας, εἰς δίχην τοῦ πλημμελήματος 
της ἀθανασίας ἑστέρησεν' εἶτα f) πηγἡ τῆς ἀγαθό- 
τητος ὑπερθλύζουσα τῆν φιλανθρωπίαν, xal πρὸς τὸ 
ἔργον ἐπιχλασθεῖσα τῶν ἰδίων χειρῶν, σοφίᾳ xal 


festi est; age paululum ad initium fuic disputa- 
tioni aptum atque conveniens quzstionem proposi- 
tam revocantes, certam persuasionem inducere ac 
fidem facere coneimur iis, qui perperam ambigunt 
de rebus inanifestis. Creator rerum universarum 
cum statuisset hominem creare, non quod facile 
contemni posset, sed quod cxteris omnibus digni- 
tate preestaret, animal in rerum maturam produ- 
xit, ejusque quae sub colo est, creature re- 
gem designavit. Hoc cum animo destinasset, et 
talem perfecisset sapientia formaque divina praedi- 
tum, ac multa gratia atque decore ornatum, num- 
quid eo consilio illum in rerum naturam produ- 
xit, ut genitus corrumperetur, et extremum subi- 


ἐπιστήμῃ κχατεκόσµησεν, ὃς εἰς τὴν ἀρχαίαν ἡμᾶς D τοι interitum? At. vanum id consilium, ineptum 


εὐδόχησεν ἀνακαινίσαι κατάστασι»ν. 


propositum εἰ absurda fuisset intentio : ac vehe- 


menter sane indigna res est talem cogitationem ad Deum referre, et hujusmodi quidquam de eo sentire: 
Puerulis enim hac ratione assimilatur studiose zdificantibus, et celeriter stFucturam solventibus : quippe 
nullum finem utilem mente eorun spectante. Contrarium autem prorsus edocti sumus, quoniain eum quem 
primum fipxit, iinmortalem creavit; verum cum postea accidisset transgressio atque peccatum, in poenam 
delicti eum immorialitate privavit : deinde fons bonitatis exundans humanitate, et ad opus manuum 
suarum flexus, sapientia atque scientia adornavit, donec ita factu commodum ei visum est esse, uL in 
pristinum nos statum restitueret ac renovaret. 


Ταῦτα xal ἁληθῃ τυγχάνει, xaX τῆς περὶ θεοῦ ὑπο- 
λίψεως ἄξια. Προσμαρτυρεί Υὰρ αὐτῷ μετὰ τῆς 
ἀγαθότηΊος καὶ τὴν δύναμιν. Τὸ δὲ ἁπαθῶς ἔχειν 
xai σχληρῶς πρὸς τὰ ἀρχόμενά τε καὶ ποιµαινόµενα, 
οὐδὲ ἀνθρώπων Eoi χρηστῶν καὶ βελτίστων. Οὕτως 
ὁ ποιμὴν βούλεται ἑῤῥῶσθαι τὸ ποίµνιον αὐτῷ, καὶ 


Hac οἱ vera sunt, et. digna ea quam de Deu lia- 
bere par est opinione. Testantur enim ejus non 
bonitatem solum, verum etiam potentiam. Nam 
non moveri ac durum esse adversus subjecta no- 
sirzeque cur: commissa, nec hominum quidem be- 
nignorum et optimorum est. ita opilio vult valere: 


663 


S. GREGORII NYSSENI 


65 


sibi gregetin, ac propemodum immortalem esse : Α σχεδὸν ὑπάρχειν ἀθάνατον * xaX ὁ βουχόλος παντοδα 


item bubulcus variis curis boves auget : caprarius 
item capras fetus gemellos quoquo tempore parere 
optat : et in summa, omnis pastor pecorisque ma- 
gister ad (inem quemdam utilem respiciens, cum 
durare atque permanere sibi gregem atque ar- 
mentium desiderat, tum fetura feliciter propagari 
cupit. IIoc cum ita sit, et ex iis quie a nobis anodo 
dicta sunt ostensum sit, maxime decere artificem 
&c creatorem generis nostri reformare et instau- 
lare corruptuin opus : palam est, quod qui czle- 
tis fidem nou habent, non ex aliqua causa pu- 
gnant et adversantur, quam quod arbitrantur fieri 
non posse, ut Deus id, quod mortuum ac dissolu- 
tum est, resuscitet. Mortuorum revera sensuque ca- 
rentium cogitatis, qui existimant aliquid esse, 
quod a Deo perfici et expediri non possit, et suam 
ipsórum infirmitatem majestati omnipotenti assi- 
guant. Sed ut. argumentis et probationibus eorum 
reprehendamus amentiam, ex presentibus οἱ prze- 
teritis ostendatur id quod futurum quidem est, sed 
futurum esse non creditur. Audisti quod pulvis ad 
lortoam redactusethomo factus est. Doceigitur me, 
quaso, tu qui tua sapientia omnia cowpleclti vis, 
qua ratione tenuis pulvis dissipatus ceactus sil ; 
quomodo terra caro facta sit, atque eadem materia, 
qua ralione et 6s$a, el culem, et adipem, et pilos 
confecerit; quomodo cum una sit caro, diversa 
cum forma membrorum, tum qualitates et tactus 


Gal; θεραπείαις αὖξει τὰς βοῦς' καὶ τὰς αἶγας δις» - 
µοτόχους ὑπάρχδιν ὁ αἰπόλος εὔχεται ' xat πᾶς ἆγελ- 
άρχης ἁπλῶς διαµένειν αὐτῷ καὶ εὐθηνεῖσθαι κούεῖ 
τὴν ἀγέλην, πρός τι τέλος εὔχρηστον ἀφορῶν. Tou- 
του δὲ οὕτως ἔχοντος, xaX ἐν τῶν ἁρτίως ἡμῖν εἴρη- 
µένων δειχθέντος πρεπωδέστατον ὑπάρχειν τῷ δη- 
μιουργῷ xaX τεχνίτῃ τοῦ γένους ἡμῶν ἀναπλάσαι τὸ 
φθαρὲν ποίημα, πρόδηλον ὡς οἱ τοῖς ἑξῆς ἀπειθοῦντες 
οὐκ ἄλλοθέν ποθεν ἀπομάχονται, Ἡ διὰ «b νομίζει 
ἀδύνατον εἶναι τῷ θεῷ τὸ τεθνηχὸς χαὶ διαλυθὲν &v- 
εγεῖραι. Νεχρῶν ἀληθῶς καὶ ἀναισθήτων τὸ φρόνημα, 
τὸ ἀδύνατον xa ἀμήχανον ἐπὶ θεοῦ λογιζομένων, xal 
τὰ τῆς ἰδίας ἀσθενείας ἐπὶ τὴν παντοδύναµον φε- 
ρόντων µεγαλοπρέπειαν. "Iva δὲ λόγοις ἐλεγχτιχοῖς 
τῆς ἀνοίας αὐτῶν χαθικώµεθα, ix τῶν γεγονότων 
xaX ὄντων ἀποδειχθήτω τὸ μέλλον xal ἀπιστούμενον. 
κουσας ὅτι ὁ χοῦς ἑπλάσθη, καὶ ἐγένετο ἄνθρωπος. 
Αίδαξον οὖν µε, παραχαλῶ, ὁ πάντα ἀξιῶν τῇ σοφίᾳ 
τῇ ἑαυτοῦ περιδράσσεσθαι, πῶς ὁ λεπτὸς you; ὁ 
ἑσκεδασμένος συνήχθη, πῶς ἡ Y& αὰρξ ἐγένετο, xal 
t σὐτὴῇ ὕλη, xaX ὁστέα ἑποίησς, χαὶ δέρµα, xo πι- 
μελὴν, καὶ τρἰχας' πῶς μιᾶς οὔσης τῆς σαρχὸς διά- 
φοροι αἱ ἰδέαι τῶν μελῶν xal αἱ ποιότητες xol àgal* 
πῶς ὁ πνεύµων ἁπαλὺς τὴν ἀφὴν, πελιδνὸς civ 
χρόαν' τὸ ἧπαρ στριφ[ν]ὸν καὶιἐρυθρόν, fj καρδία τε- 
πιληµένη xal σχληρότατον µόριον ἐν σαρχὶ, ὁ σπλὴν 
ἁραιὸς xal μάλας' ὁ ἐπίπλους λευχὸς, xal δίχτνον 
ἁλιευτιχὸν συμπεπλεγμένον παρὰ τῆς φύσεως. Σχε- 


$int ; quomodo pulmo tactu mollis, colore lividus, 6 φώμεθα xàxclva πῶς d πρώτη vuv, ἀπὸ μιχροῦ 


jecur solidum, firmum eL non cedens ae rubeum; 
cor constrictum ac durissima particula carnis; lien 
rarus et niger, omentum album et instar piscato- 
ris retis a natura complicatum. Cousideremus et 
illa, quo paeto prima mulier ex parva parte late- 
ris integrum animal simile perfecto ac primo facta 
est; et pars ad omnia suffecit, et exiguum totum 
constituit, costa facta est caput, manus et pedes, 
viscerum et intestinorum flexuosa toriuosaque ac 
varia figura atque distinctio : caro, pili, oculus, 
n3s8US, 086, Omnia denique (ne longius orationem 
producam), omnia admirabilia, abhorrentia a com- 
muni opinione et sensu, ac mentis nosirzs, qui Deo 
comparati universi exigua quiepiam  portiuncula 
. Sumus, captum excedentia : apud Deum vero ra- 
tiones fabricationis in promptu sunt et faciles, 
omnemque dubitationem excludentes, et admodum 
certe. Quo igitur pacto sana mente prziiti esse 
videbuntur, qui concedunt ex una quidem costa 
hominem esse factum, non autem credunt οκ in- 
tegri hominis materia eumdem renovari? Non po- 
test fjeri, non potest, ut human: mentis agitatio- 


μέρους τῆς πλευρᾶς, ὑπέστη ξῶον ὁλόχληρον, ὅμοιον 
τῷ τελείῳ καὶ πρώτῳ, xaX τὸ µέρος πρὸς πάντα διήρ- 
χεαε xai τὸ ὀλίγον τὸ πᾶν συνεστήσατο, ἡ πλευρὰ, 
ἐγένετο γεφαλὴ, χεῖρες καὶ πόδες , ἑγχάτων σχολιὰ 
xal ποιχίλη διάπλασις, σὰρξ, xal τρίχες, ὀφθαλμὸς, 
χαὶ ῥὶς, xal στόµα , καὶ πάντα ἁπλῶς, ἵνα ph µα- 
χρὸν ἀπαγάγω τὸν λόγον, πάντα θαυμαστὰ xal παρά- 
ὃοξα ἡμῖν τοῖς ὀλίγοις, πρόχειροι δὲ παρὰ θεῷ τῆς 
χατασχευῆς οἱ λόγοι καὶ λίαν ὁμολογούμενοι. Πῶς 
οὖν σωφρονεῖν δόξουσιν οἱ τὴν μὲν µίαν πλευρὰν 
συγχωροῦντες γενέσθαι ἄνθρωπον, ἀπὸ δὲ ὁλοχλήρου 
τῆς τοῦ ἀνθρώπου Όλης ἀπιστοῦντες τὸν αὑτὸν &va- 
χτίζεσθαι; Οὐχ ἔστιν, οὐχ ἔστιν ἐπινοίαις ἀνθρωπι- 
χαΐς θεοῦ πολυπραγμονεῖν ἑνεργείας. El γὰρ πάντα 


D ἣν ἡμῖν χαταληπτὰ, οὐχ ἂν χρείττων ἣν ἡμῶν ὁ 


χρείττων. Τί λέγω περὶ θεοῦ ; 0Οὐδξ πρὸς τὰ ἄλογα 
τῶν ζώων ἐπί τινων δυνάμεων σὐγχρισίν τινα ἔχο- 
μεν, ἀλλὰ κἀχείνων ἀπολειπόμεθα. Αὐτίχα δρόμῳ 
μὲν ἡμᾶς ὑπερθάλλονται ἵπποι, καὶ χύνες, xax ἄλλα 
πολλά δυνάµει δὲ χάµμηλοι χαὶ ἡμίυνοι: σημειώσει 
δὲ ὁδῶν, οἱ ὄνοι' xal τὸ τῆς δορχάδος ὀξυωπὸν ἐν 
ἡμετέροις ὀφθαλμοῖς οὐχ εὑρίσχεται. 


nibus divina vis in rebus efficiendis inquirendo explorari et investigari possit. Nam si omnia a 
nobis percipi comprehendique possent, non przstaret nobis is qui prestat. Quid loquor de Deu? 
Nec cum brutis quidem animalibus, quod ad quasdam attinet potentias et facultates, comparandi 
aliquo modo, sed et illis quoque inferiores sumus. Ne longius abeas, cursu quidem nos equi, canes, 
aliaque animalia multa praecedunt: viribus item cameli et muli, notationes vero viarum, asini no- 
bis antecellunt , ct acumen visus εἰ acies oculorum, qua eaprea pradite sunt, in oculis nostris non 


reperitur. 


665 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Iii. 


606 


À:b εὐγνωμονων xai σωφρονούντων ἐστὶ πιστεύειν A, Quocirca eandidos, gratos et senos homines 


τοῖς παρὰ τοῦ θΞοῦ λεγοµένοις’ τοὺς δὰ τρόπους xal 
τὰς αἰτίας τῶν ἐνεργειῶν, ὡς ὑπερθαινούσας, μὴ 
ἀπαιτεῖν, Ἔπεὶ λεχθήσεται ἑνὶ τῶν πολυπραγµόνων’ 
Asibóv pot τῷ λόγῳ σου τὴν τῶν ὀρωμένων οὐσίωσιν. 
Εἰπὲ ποίᾳ τἐχνῃ τὴν πολύμορφον ταύτην ἐργασίαν 
ἐδημιούργησεν. "Av γὰρ ταῦτα ἑξεύρῃης, εἰκότως 
ἁμηχανεῖς καὶ ἀσχάλλεις, διότι τὴν τῆς παλιγγενε- 
cia; µεταχόσμησιν ἀγνοεῖς, ὁ τῆς γενέσεως τὸν λό- 
Yov εἰδώς. El δὲ ὄναρ σοι ἐχεῖνα χαὶ φαντασία, καὶ 
πανταχόθεν ἡ ἐπίγνωσις ἄπορος, μὴ ἀγανάκτει, εἰ 
τὸν λόγον τῆς χατασκενῆς ἀγνοῶν, xal τὴν διόρθωσιν 
τού Φθαρέντος οὗ cuvopdc. Ὁ αὐτὸς τεχνίτης ἑστὶ 
χαὶ τῆς πρώτης χτίσεως, χαὶ τῆς δευτέρας pecaxo- 
σµῄσεως. Οἶδεν ὅπως τὸ ἴδιον ἔργον διάλυσιν ὑπομεῖ- 
vay σωναρµόσει πάλιν εἰς τὴν ἀρχαίαν κατάστασιν. 
Ei σοφίας χρεία, fj πηγἣ τῆς σοφίας παρ ἐκείνῳ" 
εἰ δυνάμεως, οὗ χρῄδει συνεργοῦ xal συλλήπτορος. 
Οὗτός ἐστιν ὁ xac τὴν φωνὴν τοῦ ᾿σαρωτάτου Προ- 
Ζήτου µετρήσας τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ, xal τὸν µέγαν 
«ai ἄπλετον οὐρανὸν σπιθαμῇ, χαὶ τὴν γῆν δραχἰ. 
λεώρησον eixóvac, ἑνεργείας σημεῖα παρεχοµένας 
σης ἀῤῥήτου δυνάμεως , ἀπόγνωσιν ἑμποιούσας τοῖς 
ἰογισμοῖς ἡμῶν, τοῦ μηδὲν δύνασθαι ἄξιον τῆς τοῦ 
θεοῦ φύσεως φαντασθΏναι, Παντοδύναμος xa ἔστι 
xai λέγεται. Τάχα γὰρ οὗ ζυγοµαχήσεις πρὺς τοῦτο, 
ἀλλὰ δώσεις ὡς συγχεχωρημένον κρατεῖν. Τῷ δὲ 
πάντα δυναμένῳ, οὐδὲν ἄπορον f| ἀμήχανον. Ἔχεις 
πολλὰ τῆς πίστεως ἑνέχυρα ἀναγχαστικῶς σε συν- 


fidem habere decet jis, que a Dee dicuntur: mo- 
dos autem et causas actionum et operum, tanquam 
nostram intelligentiam excedentes, exquirere nou 
oportet, Dicetur enim cuilibet istorum euriosorum : 
Ostende wihi ratione atque oratione tua, quomodo 
ba res, quas videmus, ad essentiae product sint. 
Dic qua arte multiforme opus hoc creavit. Nam si 
hac excogitaveris et compereris, merito perplexus 
et implicitus hzsitas , et succenses et indignaris, 
quod regenerationis transformationem neseis, qui 
.generationis rationem haud ignores. Quud si illa 
tibi nihil aliud quam somnium et imaginatio sunt 
atque undique cognitio perplexa, inexplicabilis 
et investigabilis est, ne indigneris, si cum ra- 
onem fabricationis ignores, etiam ceorrectio- 
nem atque reparationem corrupti non intelligis. 
ldem artifex est et primz creationis et secunda | 
Uransformationis. Novit quomodo suum opus dís- 
solutum rursus concinnet, et ad pristinum statum 
reducat. Si sapientia opus est, fons sapientis est 
apud illum : si potentia et viribus opus est, non 
indigel socio atque adjutore. Hic est qui juxta vo- 
cen sapientissimi prophete ", manu sua dimensus 
est aquam, et magnum et immensum coelum palmo, 
et terram pugno. Contemplare imagines, evideutia 
signa przebentes ineffabilis potentize, cogitationibus 
nostris desperationem inducentes, nihil dignum Dei 
natura posse nos imaginari. Omnipotens et est et 


ελαύνοντα πρὸς τὸ συντίθεσθαι τοῖς παρ) ἡμῶν λε- Q dicitur. Forsitan enim non adversaberis in hoc, 


γομένοις' πρῶτον μὲν πᾶσαν τὴν ποιχίλην xal πο- 
λυσύνθετον Χτίσιν βοῶσαν παντὺς κηρύγματος εὐση- 
µότερον, ὅτι ὁ μέγας xai σοφὸς τεχνίτης, ὁ πάντα 
τὰ βλεπόμενα τεχνησάµενος. Πρὸς δὲ ταύτην προ- 
µτθὴς ὧν 6 θεὺς, καὶ τὰ τῶν ἀπίστων ψυχάρια 
πόῤῥωθεν χαθορῶν, ἔργῳ τὴν τῶν νεχρῶν ἔγερσιν 
ἐθεθαίωσεν, πολλὰ σώματα τῶν τετελευτηχότων que 
γώσας. Διὰ τοῦτο Λάξαρος τετραήµερος νεχρὺς τῆς 
Üfxrnc ἐξήλατο * xa τῆς χήρας 6 μονογενῆς ἀπεδόθη 
τῇ μητρ), ἐκ τῆς χλίνης καὶ τῆς ἐχφορᾶς πρὸς τοὺς 
ζώντας ἀναλυθεὶς, χαὶ ἄλλοι μυρίοι οὓς ἀπαριθμεῖ- 
σθαι νῦν ὀχληρόν. TL λέγω περὶ τοῦ θεοῦ xal Σω- 
"pos, ὁπότε, ἵνα ἐπιπλέον δυσωπηθῶαιν οἱ ἀμφι- 
θάλλοντες, xal τοῖς δούλοις αὐτοῦ τοῖς ἁποστόλοις 


sed dabis tanquam concessum obtinere, atque ita 
se habere. At ei qui omnia potest, nihil est per- 
plexum, nibil quod explicari aut expediri perficive 
non possit. Multa fidei pignora habes, qua neces- 
sario te compellant, ut assentiaris iis, que a nobis 
dicuntur : primum quidem universam creaturam 
variam et multiplicem, cujusvis praconis voce cla- 
rius et significantius proclamantem, quod etmagnus 
οἱ sapiens arlifex sit i$, qui ea qus videntur, fa- 
bricatus est. Cum autem adversus hanc creaturam 
Deus providus ait, atque etiam procul inlidelium 
animulas intueatur, ipso opere resurreciionem 
mortuorum conürmavit, multis corporibus mortuo» 
"rum anima restituta. Hae de causa Lazarus quar- 


thv τοῦ ἐγείρειν νεκροὺς ἐχαρίσατο δύναμιν; "Ecvw D tum jam diem mortuus exsiluit e sepulcro '*. Uni- 


οὖν ἢ ἀπόδειξις ἑναργής. Καὶ διὰ τί, οἱ φιλόνεικοι, 
πράγµατα ἡμῖν παρέχετε, ὡς ἀναποδείχτων λόγων 
ἐξηγηταῖς: Ὡς elg ἠγέρθη, οὕτω καὶ δέχα. ὡς οἱ 
δέχα, xai τριακόσιοι ὡς τριακόσιοι, καὶ πολλοί. 
Ὁ γὰρ ἑνὸς ἁνδριάντος τεχνίτης, ἔσται ῥᾳδίωφ 
χαὶ µνυρίων δημιουργός. Οὐκ εἴδετε τοὺς µηχανι- 
χοὺς, ὅπως τῶν μεγάλων xai ἐξαισίων οἰχοδομη- 
µάτων ἐν ὁλίγῳ κηρῷ τὰς μορφὰς χαὶ τοὺς τύπους 
Ἐροσαναπλάττουσιν; Kal ὁ ἐν τῷ μικρῷ λόγος τὴν αὐ- 
τὴν ἔχει δύναμιν ἐν ταῖς πολλαῖς xai µεγάλαις κατα- 
oxcuatc. Μέγας ὁ οὐρανὸς, τεχνιχὸν τοῦ θεοῦ δημιούρ- 
ἵημα. Ἐπειδὴ δὲ λογιχὸν ζῶον ὁ eb τὸν ἄνθρωπον 


μα. xL, 12. * Joan. χι, 42. * Luc. vij, 1δ. 


cus item ille vidue (ilius ^x lectica, qua effereba- 
tur, ad vivos revocatus matri suz redditus est * : 
atque alii sexcenti, quos enumerare nunc mole- 
stum fuerit. Quid dico de Deo ac Servatore? quan- 
doquidem, ut πιαρὶς fleetantur et. moveantur. illj 
qui ambigunt, eliam servis suis apostolis mortuos 
excitandi virtutem largitus est. Deionstratio igitur 
evideus est ac manifeeta. Et eur nobis negotium exhi- 
betis, contentiosi, quasi sermonum, qui demonsirari 
non possint, auctoribus? Quemadmodum unus ex- 
citatus est, eodem modo decem, ita ei treceuti; u: 
trecenti, ita etiam plures. Unius enim status arti- 


667 


S. GREGORII NYSSENI 


υ 


fex νε] sexcentarum facile opifex erit. Annon vi- A ἐποίησεν, ἵνα τῇ καταλήγει τῶν ποιημάτων δοξάτη 


detis mechanicos, quemadmodum magnorum et 
ingentium zedificiorum formas et figuras in exigua 
cera speciminis loco effingunt atque designant ? 
AÁcralio qua in parvoest, eamdem vim habet in 
multis ac magnis structuris. Magnum «celum, ar- 
tificiosum Dei opificium est. Ac quoniam Deus 
hominem animal rationale fecit, ut comprehensione 
operum glorificet sapientem et solertem eorum fa- 
bricatorem, videas astronomi sphaeram parvam 
quidem, sed in manu scientis ita moveri, quemad- 
modun a Deo coelum movetur. Ας minima stru- 
ctura mogni illius opificii simulacrum est : et 
ratio, quz in parvis est, declarat immensa, quie 
nostrum sensum et intellectum exsuperant et exce- 
dunt. Sed cur haec exposui? ut intelligas, quod si 
me quoque interrogaveris, quomodo corporum, 
q:se ab szeulo usque fuerunt, resurrectio futura 


τὸν σοφὸν xa εὐμήχανον ποιητὴν, ὄψει τὸ τοῦ ἁστρο- 
νόµου αφαιρίον μικρὸν μὲν, Ev δὲ τῇ χειρὶ κινούμενον 
τοῦ ἐπ. στήµονος οὕτως ὡς οὐβανὸς παρὰ τοῦ θεοῦ, 
xai τὸ ἑλάχιστον χατασχεύασµα τοῦ μεγάλου δηµιουρ- 
γήµατος εἰχὼν γίνεται * χαὶ ἓν τοῖς μιχροῖς ὁ λόγως 
ἑρμηνεύει τὰ ὑπέροχα χαὶ τὰ τὴν αἴσθησιν ἡμῶν 
ὑπερθδαίνοντα. Ταῦτα δὲ πρὸς τί διηλθον ; ἵνα vive» 
σχῃς ὅτι χᾶν ἐρωτήσῃς µε πῶς ἕσται τῶν ἀπ᾿ αἰω- 
νος σωμάτων fj ἀνάστασις, ἀνταχούσῃ ταχέως, Πῶς 
ὁ τετραήµερος Ἰγέρθη Λάζαρος ; Ἡρόδηλον γὰρ ὡς 
τὴν ἐπὶ τῷ Ev πληροφορίαν, x&v τοῖς πολλοῖς ὁμοίως 
σωφρονῶν παραδέξεται. θεὸν ὑποτιθέμενος τὸν ποι- 
οῦντα , μηδὲν εἴπῃς ἀδύνατον, μηδὲ τῇ σαυτοῦ ἓν- 
volg καταληπτὴν νοµἰστις τὴν τοῦ ἀχαταλήπτου σο- 


B φίαν. Οὔτε γὰρ ἐκείνῳτι ἄπειρον, xal σοὶ τὰ του 


ἀπείρου ἀνεξερεύνητα 


erit, contra statim. audies : quomodo Lazarus, qui quartum jam diem sepultus erat, resuscitatus esi? 
Perspicuum enim est, quod eam fidem et probationem quxe in uno fit, etiam in multis similiter homo 
sanus admiserit. Posito quod Deus sit, qui faciat, nihil dixeris esse, quod fleri non possit : neque 
tua cogitatione percipi posse putes illius, qui comprehendi non potest, sapientiam. Neque enim ill, 


. quidquaz. inflnitum : 
sunt. 


Videbimus autem hane rationem pulchre, si 
prater ea quae dicta sunt, scrutemur et exquiramus 
modum generationis nostre, non primum et anti- 
quissimum illum, a Deo proditum et institutum, de 
quo in superioribus dicta sunt bxc; sed eum qui 
usquc ad hoc tempus consimiliter a natura perfici- 


tur. Inexplicabilis enim hic est, et cogitationi hu- C 


manz inaccessus. Nam qua ratione, cum res hu- 
mida, rudis et informis sit, semen in caput con- 
crescit, tibias et costas durescit et consolidatur, 
cerebrui eflicit tenerum rarunmque, et os quo con- 
tinelur, adeo durum ac rigidum, variam denique 
animalis fabricationem et. compositionem, ut bre- 
viter dicam, ac nimius ne sim minutatim singula 
persequendo. Quemadmodum igitur semen, quod 
initio informe est, dum occulta et ineffabili arte 
Dei tractatur, in speciem redigitur, et in. corpora 
grandescit et adolescit : ita non modo non est 
absonum et absurdum, verum etiam admodum 
consentaneum atque probabile materiam quz est 
in sepulcris, quze quondam erat in forma, rursus 
in pristinam renovari figuram ac rursus pulverem 
fieri hominem : quemadmodum nimirum etiam 
initio nactus est inde generationem. Concedamus 
Deo, quod tantum possit, quantum valet figulus : 
et quid bic faciat, consideremus. Rude atque in- 
forme lutum acceptum ad formam vasis redigit, 
idque radiis solis expositum siccat ac durat. Est 
autem, verbi gratia, id quod fingitur atque forma- 
tur urceolus, vel scutella, vel dolium  .ed à quid 
temere inciderit et subverterit, collupsum confrin- 
gitur, et rudis et informis terra fit, suamque spe- 
ciem amittit. At artifex, si voluerit, celeriter cor- 
rigit ac reficit id quod casu corruptum est, ac rursus 


at libi ea, quz pertinent ad infiniti quastionem, inscrutabilia ct investigabilia 


Ὀψόμεθα δὲ τοῦτον τὸν λόγον χαλῶς, ἂν πρὸς τοῖς 
εἰρημένοις καὶ τὸν τρόπον τῆς γενέσεως ἡμῶν δοχι- 
µάσωμεν, οὐ τὸν πρῶτον χαὶ πρεσθύτατον ἐκεῖνον 
τὸν παρὰ θεοῦ, περὶ οὗ bv τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται 
ταῦτα, ὀλλὰ τὸν µέχρι νῦν ἀχηλούθως παρὰ τῆς 
φύσεως ἐκτελούμενον. "Απορος γὰρ οὗτος xaX λογισμῷ 
ἀνθρωπίνῳ ἀπρόσιτος. Πὼς γὰρ τὸ σπέρµα οὐσία 
οὖσα ὑγρὰ xal ἅπλαστος xol ἀνειδῆς, εἰς χεφαλην 
πἠγνυται, xaX εἰς ἀντικνήμια xal πλευρὰς στερεοῦ- 
ται, xaX ποιεῖ ἐγχέφαλον ἁπαλὸν xal μανὸν, xai τὸ 
περιέχον αὐτὸν ὁστέον οὕτω σχληρὸν καὶ ἀντιτυπὲς, 
xa τὴν ποιχίλην τοῦ ζώου κατασχενὴν. ἵνα συντόμως 
εἴπω, χαὶ μὴ παρέλχω λεπτομερῶς ἐπεξιὼν τοῖς χαθ- 
έχαστα; Ὡς οὖν τὸ σπέρμα ὑπάρχον ἄμορφον iv 
&pyal;, εἰς σχΏμα τυποῦται, xal εἰς ὄγχους ἀδρύνε- 
ται, τῇ ἀποῤόήτῳ τοῦ θεοῦ χατασχευαζόµενον τέχνῃ᾽ 
οὕτως οὐδὲν ἀπειχὸς, ἀλλά xal πἀνυ ἀχόλουθον , τὴ 
ἐν τοῖς τάφοις ὕλην, τὴν ποτε οὖσαν ἐν εἴδει, αὖθις 
εἰς τν παλαιὰν ἀναχαινισθῆναι διάπλασιν, xal πά- 
Atv γενέσθαι τὸν χοῦν ἄνθρωπον ' ὥσπερ δὴ χαὶ τὸ 


D πρῶτον ἐχεῖθεν ἔσχε τὴν Ὑένεσιν. Συγχωρήσωμεν 


τῷ 8: δύνασθαι τοσοῦτον, ὅσον ὁ χεραμεὺς ἰσχύει ' 
tl γὰρ οὗτος ποιεῖ, λογισώμεθα. Πηλὸν λαθὼν ἅμορ- 
φον, εἰς σχεῦος ὀδοποιεῖ, xal τοῦτο πρὸς τὴν ἀκτῖνα 
τὴν ἡλιαχὴν προθέµενος ξηραΐνει χαὶ στερεὺν á&z:p- 
γάνεται. Ἔστι δὲ ἀμφορίσχος, ἡ πίναξ, f| πίθος τὸ 
πλαττόμενον  ἁλλ' ἐμπεσόντος τινὸς ἁτάχτως xo 
ἀνατρέφαντος, συντρίθεται χαταπεσὼν', καὶ Υίνεται 
ἀμόρφωτος γη. 'O δὲ τεχνίτης βουληθεὶς ὀξέως ET. ͵ 
ανορθοῖ τὸ συμθὰν, καὶ πάλιν πηλὸν σχηµατίσας τῇ 
τέχνη, οὐδὲν χεῖρον τοῦ ποτε ὄντος ἀπεργάζεται t) 
σχεῦος. Καὶ ὁ μὲν χεραμεὺς οὗτος, μικρὸν τῆς τοῦ 
Θεοῦ δυνάµεως κτίσμα, ὁ δὲ θεὺς ἀπιστεῖται ὑπ- — 





669 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Ill. 


670 


ισχνούμενος ἀναχαινίζειν τὸν τεθνηχότα ; IloXMje A arte lutum fingens nihilo priore deterius vas efficit. 


ταῦτα τῆς ἀνοίας ioi. 


θεωρήσωμεν χαὶ τὸ τοῦ σίτου ὑπόδειγμα, ᾧ Παῦ- 
λος ὁ πάνσοφος παιδεύει τοὺς ἄφρονας, λέγων, Ἄφρο», 
σὺ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γεγησόµεγον σπεἰ- 
ρεις, d&ÀAlà γυμνγὸν Χόχκον, &h tUxot, σίτου, fi 
τινος τῶν «οιπῶν σπερµάτων ' ὁ δὲ θεὸς δίδωσυ 
αὐτῷ σῶμα., χαθὼς ἠθέίησεν. Αχριθῶς προσ- 
έχωμεν τῇ γενέσει τοῦ σίτου, xal τάχα τὸν ἀναστά- 
σεως λόγον διδαχθησόµεθα ' Ὁ σἴτος ῥίπτεται εἰς 
τὴν γῆν. Διασαπεὶς δὲ ἓν τῇ νοτίδι, xal ὡς ἂν εἴποι 
τις τελευτῄσας, ἀἁπολήγει εἷς τινα γαλαχτώδη οὐσίαν, 
qc παγεῖσα μιχρὸν, ὀξὺ καὶ λευκὸν γίνεται χέν- 
τρον, αὐξηθεῖτα δὲ ὅσον προχύψαι τῆς γῆς, Ex τοῦ 
^suxoU πρὸς Ἠρέμα χλοαινόμενον µεταθάλλεται. Εἶτα, 
γίνεται πόα xal χόµη τῶν βώλων  ἐφαπλωθεῖσα δὲ 
αὐτοῖς xal σχεδασθεῖσα µετρίως, πολυσχιδη κάτωθεν 
ὑποτρέφει τὴν ῥίζαν, τῷ μέλλοντι βάρει τὴν ὑποδά- 
θραν προευτρεπίζουσα. Καὶ ὥσπερ οἱ ἱστοὶ τῶν 
πλοίων πλείστοις πανταχόθεν διατεἰνονται κάλοις, ἵνα 
πάγιοι µένωσιν ἰσοῤῥόποις ταῖς ὀλχαῖς ἀντισπώμενοι, 
οὕτως αἱ σχοινοειδεῖς ἀποφύσεις τῆς ῥίζης, άντιλα- 
ῥαὶ τῶν ἁσταχύων γίνονται xa ἐρείσματα. Ἐπειδὰν 
εἰς χάλα μον ὁ σἵτος διαναστῇ, χαὶ πρὸς τὸ ὄψος ἐπεί- 
γηται, Ὑόνασιν αὐτὸν xal xóp6ot; ὁ θεὸς ὑπερείδει, 
οἷον οἰχίαν τινὰ συνδέσµοις ἀσφαλιξόμενος διὰ τὴν 
προσδοκωμένην τῆς κόμης βαρύτητα. Εἶτα, τῆς ἰσχύος 
τοιµασθείσης , τὴν κάλυκα σχίσας, προσάγει τὸν 
ἄσταχυν. Καὶ πάλιν ἐχεῖ θαύματα χρε[ττονα. Στοιχη- 
6 νὰρ 6 οἵτος αὐτῷ περιφύεται, xal τῶν χόχχων 
ἕχαστος ἐξαίρετον ἔχει τὴν ἀποθήχην * καὶ τελευταῖοι 
προθέθληνται οἱ ἀνθέρικες ὀξεῖς xai λεπτο), ὅπλα, 
οἶμαι, κατὰ τῶν σπερµολόγων ὀρνίθων, ἵνα ταῖς 
ἐχείνων ἀχμαῖς νυττόµενοι, τῷ χαρπῷ μὴ λυµαίνων- 
ται. Ορᾶς ὅσην elc χόχχος διασαπεὶς θαυματουργίαν 
ἔχει, xal μόνος πεσὼν μεθ) ὅσων ἐγείρεται; "Av- 
θρώπος δὲ οὐδὲν προσλαµθάνει πλέον * ὃ δὰ εἶχεν 
ἀπολαμθάνει, xal διὰ τοῦτο τῆς γεωργίας τοῦ σίτου, 
ὁ ἡμέτερος ἀναχαινισμὸς εὐχολώτερος ἀναφαίνεται. 
Ἐντεῦθεν µετάδηθι πρὸς την ἔννοιαν τῶν δένδρων, 
ὅπως ὁ χειμὼν αὐτοῖς καθ) ἕχαστον ἔτος ἀντὶ θανά- 
του γίνεται. ᾿Αποῤῥύεται γὰρ f) ὁπώρα, xaX τὸ φύλ- 


Atque hic quidem figulus parva potentiz Dei crea- 
tira est, et Deo non creditur pollicenti se mortuos 
renovaturum ? Multum amentis est ista pronuntiare. 

Consideremus item similitudinem tritici, qua sa- 
pientissimus Paulus insipientes corripit et instituit, 
dicens, Stulte, tu quod seminas, non id quod nasce- 
tur corpus seminas, sed nudum granum, exempli 
gratia, tritici aut alicujus reliquorum seminum : 
Deus autem dat ei corpus, quemadinodum voluit ο. 
Diligenter attendamus generationi tritici, et cele- 
riler resurrectionis rationem discemus. Triticum 
in terram projicitur, computrefactum autem hu- 
more, et ut ita dicam, mortuum desinit in lacteam 
quamdam naturam, quas paulatim concreta atque 


B coalita, quasi stimulus quidam fit albus et acutus ; 


aucta deinde in eam magnitudinem, ut terra ypro- 
minere et exstare possit, ex albo sensim jn herbe- 
scentem viriditatem mutatur; postea fit herba οἱ 
coma glebarum : quibus infusa et leviter sparsa 
compluribus nixam fibris radicem subtus alit, fu- 
turo ponderi sustentaculum et adminiculum prz- 
parans; ac quemadmodum navium mali plurimis 
undique funibus distenduntur, ut firmi stabilesque 
permaneant, zquilibribus tractibus obnixi: ita 
funium in modum ex radice enatz flbrz sustenta- 
menta spicarum et retinacula fiunt. Postquam au- 
tem in culmum erectum triticum in altum tendere 
ceperit, geniculis et nodis Deus id firmat, vcluti . 
domum aliquam conjuncturis muniens, propter 
eam, qus speratur coma gravitatem : post. hxc 
maturis jam viribus, diductis vaginis, quibus in- 
cludebatur, producit spicam. Atque illic rursus mi- 
racula majora. Ordine enim porrecto structam un- 
dique videre licet ei frugem adnascendo quasi cir- 
cumfudi ; et singula grana peculiarem et proprium 
folliculum et quasi cellam habent ; postremo prz- 
tenduntur aristx graciles quaedam et acutze, arma, 
opinor, adversus aviculas seminibus insidiari soli- 
tas, ut dum illarum quasi spiculis punguntur, fru- 
gem carpere atque vastare desinant. Vides quantum 
unum granum putrefactum miraculorum effectum 
in se contineat, ac cum solum ceciderit, quam mul- 
tiplex resurgat. At homo nihil insuper accipit am- 


λον πίπτει, xal ξηρὰ μένει τὰ ξύλα πάσης χάριτος D plius; sed recipit id quod habebat, ac propterea 


ἑστερημένα. Ἐπειδὰν δὲ τοῦ ἔαρος ὁ χαιρὸς ἐπιλάδοι, 
ἄνθος αὐτοῖς χαριέστατον ὑπερφύεται , χαὶ μετὰ τὸ 
ἄνθος ἐπιγίνεται τῶν φύλλων dj σχέπη, xai τότε ὡς 
εὐειδὲς θέαμα ἀνθρώπων τε τὰς ὄψεις ἐφέλχεται, xat 
ὀρνίθων ᾠδικῶν ἐργαστήρια Ὑίνεται, τοῖς πετάλοις 
ἐγχαθημένων, xal θαυμαστή τις περὶ αὐτὰ χάρις 
ἐκλάμπει ' ὥστε πολλοὶ xal οἴχον ἀφῆχαν χρυσῷ 
χεχοσμημέἔνον, καὶ Albi τῷ θεσσαλῷ καὶ Λάχωνι, 
τερπνην δὲ μᾶλλον ἑαυτοῖς ἔθεντο τὴν ὑπὸ δένδρα 
διαγωγἠν. Au xal ὁ πατριάρχης ᾿Αθραὰμ ὑπὺ δρυῖ 
την σχηνὴν ἐπήξατο, οὐκ οἰχίας πάντως ἀπορῶν, 
ἀλλὰ τῆς ἐπὶ τῶν κλάδων ἐπαγαλλόμενος τέρφεως. 


* ] Cor. xv, 56-28. 


nostri renovatio videtur esse facilior, quam id 
quod in agricultura accidit frumento. Transi hinc 
ad considerationem arborum, ut hiems eis omnibus 
annis loco mortis sit. Decidunt enim poma, folia 
delluunt, arida remanent ligna omni decore spo- 
liata. Postquam autem tempus veris appetierit, 
flos eis gratissimus innascitur : florem foliorum 
tegumentum excipit: at tunc veluti pulchrum et 
amoenum spectaezulum cum hominum oculos in se 
convertunt, tum avium cantatricum frondibus in- 
sidentium quasi officinze exsistunt, et admirabilis 
quedam circa eas amceenitas ac gratia relucet, adeo 





671 5. GREGORII NYSSENI 672 
ut multi 2des agro et lapide tum Thessalico, tum A Ὁδηγεῖ µε πρὸς συγχατάθεσιν νοῦ προχειµένου λόγου 


Laconico exernatas deseruerint , et jucundiorem 
$ibi sub arberibus habitationem esse duxerint, [ά- 
circo patriarcha quoque Abraham sub. quercu ta- 
bernaculum xit, non proreus inopia domieilii, sed 
quia tenebatur ea, qus ex ramis edebatur, volu- 
piate. Etiam vita serpentium me deducit ad com- 
probationem propositz rationis. lilorum enim vi- 
vida virtus hiherme tempore mortificatur, ac men- 
865 Sex in cavernis delileseunt penitus iumobiles. 
Cum antem. statutum tempus advenerit, οἱ tenitrua 
jn mundo exaudita fuerint, quasi quoddam eignum 
Íragorem (tonitruum) aecipientes, celeriter exsi- 
liunt, et longo intervallo consueta agunt. Quinam 
hujus rei ratio est? Bicat mihi qusesitor arbiter et 


xaX τῶν ἑρπετῶν ἡ GQufj. Νεχροῦται γὰρ ἐχείνων ὥρα 
χειμῶνος fj ζώπυρος δύναμις , xal τὸν χρόνον τῶν 
ἑξ]μηνῶν ἓν τοῖς φωλεοῖς κατάχειται, παντελῶς àxt- 
νητα. Ἐπειδὰν δὲ 6 τεταγµένος Σλθῃ χαιρὸς, xal 
βροντὴ χατηχηθῇ τοῦ χόσµου, ὥσπερ τι σύνθηµα της 
ζωῆς τὸν χτύπον δεχόµενα ὀξέως ἀναπηδᾷ, xav διὰ 
μακροῦ τοῦ χρόνου ἑνεργεῖ τὰ συνἠθη. Tic ὁ λόγος 
οὗτος; Λεγέκω pot 6 τῶν πράξεων τοῦ θεοῦ βασανι- 
στὴς καὶ ἐπιγνώμων, xax διδασχέτω pe, πῶς βροντὴ 
μὲν φοὺς ὄφεις διεγείρεσθαι συγχωρεῖ νεχροὺς π- 
άρχοντας, ἀνθρώπους δὲ οὗ δίδωσι φυχοῦσθαι, τῆς 
τοῦ θεοῦ σάλπιγγας ἐξ οὐρανῶν ἐπηχούσης, χαθὼς ὁ 
θεῖος λόγος φησί; Σα.πίσει γὰρ, xal οἱ vexpol ἆνα- 
στήσονται. Καὶ ἀλλαχοῦ πάλιν σαφἑστερον, Kal ἆπο- 


explorator operum Dei, dooeatque me, qua «atione B στελεῖ τοὺς ἀγγέίους αὐτοῦ μετὰ σάἀ.πιγγος 


concedat angues quidem fregere tenitrui mortuos 
resuseitari, homines vwero non admittat tuba Dei 


φωνῆς uevd.tnc,' xal ἐπισυγάξει τοὺς ἐκ εκτοὺς 
αὑτοῦ. 


de celo resonsnte animam recipere οί vivilicari, quemadmodum divina Scriptura dicit, Canet enim 
(nba, et mortui resurgent !*. EX alibi apertius, Et emittet angelos suos cum tube roce magna, et congregabii 


*lectos suos !. 


Ne igitur fidem detrabamus anutaljonibus ef re- 
novauonibus. Etenim plaptarum ej animalium di- 
yersorum, atque ipsorum adeo bominum vita nog 
edocet, quod nibil eorum, quz generatjoni et cor- 
ruptioni obnexia sunt, in eodem $talu subsistal, sed 
in aliumsubinde vertatur atque mutetur. Ας primur 
quidem, si placet, eaa), qiue in elaübus nostrig 
fit, mutationem perpendamus et consideremus, Puel- 
lum lactentem, qualis sit, baud dilliculter agno- 
Sciinus. Exiguo spatio temporis praeterito, vires ad 
rependum adipiscitur, ac nibil a parvulis catulis 
differt, nisuquateryo sese sustentans. Circa annum 
ter&um accidit, uL erectus et arduus ingrediatur, et 
vocem aliquo modo vel balbutientem vel blzesam, 
e£ titubaniem ümpeditamque emittat: deinde arti- 
culate atque perfecte verba pronuntiat, οἱ lepidus 
adelescentulus et pusio fit: ex illa state in impu- 
berem adolescentem evadit: lanugine vero aupaxil- 
la$ ac mentum vestiente, barbafugs et hirsutus pau- 
latim, et alius ex alio: deinde jam plene adultus 
vir, asper laboriosusque exsistit. Cum autem pre- 
terierint anni quadraginia, initium (lexionis adest, 


M35 τοίνυν ταῖς ἀλλοιώσεσι χαὶ τοῖς ἀνακαινισμοῖς 
ἀπιστῶμεν. Καὶ γὰρ φυτῶν χαὶ ζώων διαφόρων ὁ 
βίος, xal αὐτῶν γε τῶν ἀνθρώπων ἡμᾶς ἐκπαιδεύει, 
ὡς οὐδὲν ἐν ταὐτότητι τῶν ἐν φθορᾷ, xaX γενέσε:. ἐν 
ἀλλοιώσθι δὲ καὶ τροπῇ. Καὶ πρῶτόν γε. εἰ δοχεῖ, τὴν 
ἐν ταῖς ἡλιχίαις ἡμῶν μεταθολὴν χαταµάθωμεν’ To 
παιδίον «b ὑπομάζμον, οἷόν ἔστι γνωρίζοµεν. ὈΟὈλίγω 
χρόνου παρελθόντος, τὴν ἑρπυστιχὴν λαμθάνει δύ- 
ναµιν, xal οὐδὲν Διαφέρει τῶν μικρῶν σχυλάχων, 
τέταρσιν ἐρειδόµενον βάσεσιν. Περὶ τὸν τρίτον ἑνι- 
αντὸν ὅὄρθιον γίνεται, xal φωνὴν ὑποτραυλιζομένην 
xai ψελλιζομένην προῖΐεται’ εἶτα διαρθροῖ τὸν λόχον, 
χαὶ χαρίεν ἀποτελεῖται µειράχιον' ἀπ ἐχείνης τῆς 
ἡλιχίας πρὰς τὸν ἔφηθον καὶ νεανίσκον ἐκθαίνει 
ἑούλου 6b τὴν παρειὰν χαλύφαντος, γενειὰς λάσιος 
μες ὀλίγον, καὶ ἄλλος ἐξ ἄλλου:» εἶτα, ἀνῆρ ἀχμά- 
ζων, τραχὺς καὶ «τληπαθής. Ἐπειδὰν 05 παρέλθωσι 
τέσσαρες δεχάδες ἑνιαντῶν, ἀρχὴ τῆς ὑποστροφῆς 
καΐνει * τὴν κεφαλὴν, xai ἡ ῥώμη «pho ἀσβένειαν 
ἀποχλίνει, xal παρα γίνεται τελενταῖον «b γῆρας, τέ- 
λειος ἀφανισμὸς ^ne ἰσχύος. Κλένεται δὲ τὸ σῶμα 
xai κυρτοῦται πρὸς γῆν, ὡς οἱ λίαν ὑπερξηρανθέντες 


eanijesque paulatim caput dealbat, et robur adin- p τῶν ἀσταχύων, καὶ τὸ λεῖον ἀποτελεῖκαι ῥυαὺν, καὶ 


fÉrmitatem decijaM, οἱ tandem senectus accedit, 
exírema virium ebolitio. Corpes autom flectitur 
et ad terram curvatur, quemadimoduaa &picg, qua 
simíum exaruerunt: quod exporrectum ac leve fu- 
erat, ragosum et coptractum efficitur, et is qui quoa- 
dam vigere statis ac virium prestabat, infans rur- 
8us evadit, balbutiens, Jneptiens, delirape , nianibus 
2€ pedibus similiter, ut olim, repeos. Mwc eumnia 
quid tibi esae videntur * Aanon alteratio? Num va- 
ria mutalienes? Num diverse novitates, qug mor- 
tale animal etiam ante mortem trapstonmant ?-Quin- 
etiam somnus noster et vigilia quomodo sapienti 


!* | Cor. xv, 892, !!* Matth. xxiv, 94. 


πάλιν βρέφος ὃ οτε νεανίσχος χαὶ ἀριστεὺς, φελλι- 
ζόμενος, ἀνοηταίνων, ἐπὶ χειρῶν xal ποδῶν ὁμοίως 
ἕρπων, ὡς πάλαι. Ταῦτα πάντα τί σοι ῥοχεῖ: Οὐχ 
ἀλλοίωσις; Οὐ μεταθολαὶ πολύτροποι: Οὐ διάφοροι 
καινότητες τὸ θνητὸν ζῶον μεταμορφοῦσαι καὶ «pb 
θανάτου: 'O δὲ ὕπνος ἡμῶν χαὶ fj ἐγρήγορσις, πῶς 
οὐχ ἂν τῷ σοφῷ γέναιτο διδασκάλιον τοῦ ζητονµένου ; 
Ὁ μὲν γὰρ, εἰχών ἆστι τοῦ θανάτου’ ἡ δὲ, τῆς &va- 
στάσεως µέµηµα. Αιὸ χαί τινες «y ἔξωθεν σοφῶν, 
ῥδελφὸν προσεΐπον τοῦ θανάτου τὸν ὕπνον, διὰ τὴν 
ὁμοιότητα φῶν ἀφ᾿ Ἀχατέρου συµθαινόντων παθῶν. 
Ἀήθη γὰρ ὁμοίως ἐπ) ἀμφοτέρων xal ἄγνοια τῶν 


613 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. ΠΠ. 


674 


παρελθόντων καὶ τῶν μελλόντων, xa τὸ σῶμα χεῖται A et acuto homini documentum ρτοροδίι quzstionis 


ἀναίσθητον, φίλον οὐκ εἰδὸς, ExBpbv οὗ γινῶσχον, τοὺς 
περιεστῶτας xal θἐωροῦντας μὴ βλέπον, παρειµέ- 
wv, νεχρὸν, πάσης ἁμοιροῦν ἑνεργείας, οὐδὲν δια- 
φέρον τῶν ἀποχειμένων ἓν τάφοις καὶ θήχαις. Οὕτω 
τοι συλᾷς ὡς vaxpov, εἰ θέλοιὀ τὸν χαθεόδοντα, χενοῖς 
thv οἰχίαν, δεσμὰ προσάχεις, χαὶ οὐδεμία τῶν πρατ- 
τοµένων αἴσθησις ἔπιγίνεται, Ὀλίγον δὲ ὕστερον, 
ὅταν ἀνοχή τις xal λώφῆσις , γένηται τοῦ πάθους, 
ὥσπερ ἄρτι ζωοποιηθεὶς 6. ἄνθρωπος διανίσταται, 
χατὰ μιχρὸν εἰς αυναίσθησιν ἑαυτοῦ xài τῶν mpa- 
γμάτων ἐρχόμένος, καὶ σχολῇ τὰς ἑνεργείας ἀναλαμ- 
θάνων, xaX οἷον Φυχούμενος τῇ ζωλυρήσει τῆς ἐγρη- 
Υόρσεως. Εὶ δὲ ὑφεστῶτος ἔτι τοῦ ζώου xa Τερι- 
όντος τοσαῦται νύχτωρ xál μεθ) ἡμέραν ἑχστάσεις, 
ἀλλοιώσεις, μεταθολαὶ, λῆθαι xal μνῆμαι τῷ Bio 
παραπεπῄγασι, λίάν ἀνόητον xaX φιλόνέικον, θεῷ μὴ 
πιστεύειν τὸν ἔσχατον ἀνάχάινισμὸν ἐπαγγελλομένῳ, 
τῷ xal τὴν πῤώτην πλάσιν δηµιουργήσαντι. Ὁ δὲ 
μάλιστα φράττει τοὺς ἀντιλέγοντας, xdi ἀπιστεῖν 
παρασχευάζει, τοῦτο πρὸ πάντων, ὡς οἶμαι, τὸ 
νοµίνειν ἀφανισμὸν πανιελῃ Υίνεσθαι τῶν σωμάτων. 
Ἔχει δὲ οὐχ οὕτως. OO γὰρ τέλεον ἀφανίζεται, ἀλλά 
διαλύεται εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη; xal ἔστιν ἐν ὕδατι, 
χαὶ ἀέρι, καὶ vf, κἀὶ πυρί. Τῶν δὲ πρωτοτύπων 
στοιχείων µενόντων, καὶ τῶν dm ἐχείνων μετὰ τὴν 
διάλυσιν ἑἐχείνοις προφχωρησάντων, Ev ofc καθόλου 
σώσεται xal τὰ µέρη" θεῷ δὲ μάλιστα μὲν εὔπορον 
ἐξ οὐκ ὄντων δημιουργεῖν (χαὶ γὰρ οὕτως iv. ἀρχαῖς 
ἔλαθε τὰ πάντα τὴν γένεσιν)' τὸ δὲ ἐξ ἀρχῶν τῶν 
οὐσῶν γενεσιουργεῖν πολλῷ δἠπου ῥᾷστον xat εὐχολώ- 
«2109. Mh τοίνυν τὴν χαλὴν ἑλπίδα τῶν ἀνθρώπων 
ἀνέλωμεν, τὴν ἐπανόρθωσιν τᾶς ἁσθενείας ἡμῶν, 
χαὶ τὴν δευτέραν, ὡς ἂν εἴποι ^i; , Ὑένεσιν τὴν 
Σλευθέραν θανάτου, μηδὲ φιληδονίας ὑπερδολῇ τὴν 
ἀγαθὴν χαὶ φιλάνθρωπον τοῦ Θεοῦ ὑόσχεσιν χαθ- 
νθρίσωµεν. Ἐμοὶ γὰρ δοχοῦσιν οἱ τῆς προχειµένης 
ὑποθέσεως ἑναντίοι, ἄνδρες εἶναι xaxíag ἑταῖροι xal 
ἀρετῆς ἑχθροὶ, λάγνοι καὶ πλεονέχτάι, xa ἀχρατεῖς 
ὁφθαλμοῖς, καὶ ἀχοῃ χαὶ ὀσφρήσει, xal πάσὰις ταῖς 
αἰσθήσεσιν ῥέουδαν ἐπ᾽ αὑτοῖς τὴν ἡδονὴν εἰσδεχό- 
µενοι. ἘἜπειδὴ δὲ ὁ τῆς ἀναστάδεως λόγος προχειµέ- 
vr,» ἔχει τὴν χρίδιν, καὶ τῶν ἱερῶν βίθλων ἀχούουσι 
λεγουσῶν διαῤῥήηδήν, ὡς οὐχ ἀνεύθυνος ἡμῶν ὁ βίος" 
ἁλλ᾽ ὅτάν πρὸς τὴν δευτέραν ἀναχαινισθῶμεν ζωὴν, 
πάντες πἀραμτησόµεθα τῷ βήµατι τοῦ Χριστοῦ, ὡς 
ὑπ ἐχείνῳ χριτῇ τὰς πρὸς ἀξίαν ἁμοιθὰς τῶν βεθιω- 
pé vo») κοµίσασθαι * συνειδότες ἑαυτοῖς πράξεις αἰσχί- 
ὅτα-ς, πολλῶν ἀξίας τιμωριῶν, µἰσει τῆς χρίσεως 
ἀνα τροῦσι xal τὴν ἀνάστᾶσιν. Ὥσπερ οἱ πυνηροὶ τῶν 
δούλων, οἱ τὴν οὐσίαν τοῦ Συρίου δαπανήσαντες, 
“ανάτου δὲ τοῦ δεσπότου xal ἁπωλείας ἑαυτοῖς ὑπο- 
΄Οόεφοντες, καὶ πρὸς τὴν ἰδίαν ἐπιθυμίαν διαχένους 
οΥεσμοὺς ἀναπλάσσοντὲς. 


esse non possunt ? Hle eninr mortís imago, hee 
resurrectionis imitamentum est. (Quocirca etíam 
nonnulli externi sapientes germanum mortis som- 
num vocaroat, propter similitudinem eorum, qui 
itt utroque accidunt, affectus et perturbationes. 
Oblivio namque pariter et ignorantia prateritorum 
et foturorum in uttoque contingit, corpus sine sensa 
jacet, amicum non novit, inimicum ignorat, cir- 
cumstántes et spectantes nen videt, tabidum, fra- 
cetur, l'anguidum, solutum, remissum, modo non 
mortuutn, omnis expers efficaciz, nihil differens ab 
lis, quaxe in loculis et sepulcris reposita sunt. Pe- 
rinde nimirum dormientem, si velis, compilas, ac 
si mortuus esset, evacuas et exhauris zedes, vincula 


B injicis, ac nullus eorum quz fiunt sensus interve- 


nit. Paulo post ubi intermissio aliqua aut lazxamen- 
tum affectus ádvenerit, quasi modo vite redditus 
homo surgit, paulatim ad suí ipsius rerumque re- 
diens sensum, pedetentim efficacias recipit, tan- 
quam animatus vigiliz recreatione. (Quod si exstante 
etiam nunc in rerum natura atque superstite ani- 
mali, tam multz nocte et interdiu mentís aliena- 
tiones, alterationes, mutationes, obliviones et me- 
moris vitze eonjunctze sunt : valde stultum et. con- 
tentiosum est Deo non credere ullimam  renova- 
tionem promittenti, cum etiam primzvse formatio- 
nis auctor sit. Quod autem maxime contradicen- 
tes armat, et. incredulitatis eorum causa efficiens 
est: hoc, ut opinor, praecipuum est, quod corpo- 
rum extremam fieri abolitionem et interitum exi- 
stimant. Sed res ita se non babet. Mon eniin om- 
nino intereunt et abolentur, sed dissolvuntur in 
eas res, ex quibus composita sunt : et sunt in aqua, 
in aere, in terra et in igne. Manentibus autem 
principalibus elementis, et iis, qux ex illis con» 
stant, post dissolutionem ad ea accedentibus, in 
quibus prorsus salve manent ctiam partes : cum 
Deo maxime quidem facile est vel ex iis, quae non 
sunt, creare (etenim sic in principiis rerum universa 
naturam et originem sumpserunt) tun ex principiis. 
suppelentibus naturam efficere longe certe facilli 
mum et expeditissibium. Νο igitur praeclaram 
spem bominum, correctionem et emendationem 


D videlicet infirmitatis ac fragilitatis nostre, et 


secundam, ut ita dicam, generationem 4 morte 
liberam tollamus, neque nimio studio voluptatis 
benignam, studioque et ainore hominum factam 
promissionem Dei sugillemus atque dehonestemus. 
Mihi enim presentis argumenti adversarii videntur 
esse bomines vitii atque nequitiz? amioi, virtutis 
inimici, libidinosi, avari, et oculis intemperantes, 
tum auditu οἱ olfactu, omnibus denique sensibus 
influentem et obrepentem ipsis voluptatem in sese 


aduiittentes. Quoniam autem tractatus resurreclionis judicium propositum habet, et sacros libres au« 
Jiunt, in quibus expresse ac diserte continetur, quod nostra vita quzstioni et ezaminationi esempta non sit, 
sed cum ad alteram vitam renovati fuerimus, futurum, ut omnes ad tribunal Christi sistamur, ut illo judice 
Jignas acte vite retributiones et compensationes recipiemus ; quod sibi conscii sunt turpissunarum «6 
[:ediss 1narum actionum, quibus multas poenas meriti sunt, odio judicii tollunt etiam resurrectionem : quem« 


ud a 


615 S. GREGORII! NYSSENI 616 


'admodum servi mali, qui facultates et bona domini consumpserunt, et mortem et interitum (interim) do- 


mini sibi proponunt, et pro eo quod cupiunt et optant, vanas cogitationes sibi fingunt. 


Verum nemo sanus ita sentiet. Qua est enim A 


utilitas justitia ? Quod commodum veritatis, boni- 
tatis et omnis honestatis? Cujus rei gratia homi- 
nes laborant, et studio sapientiz dediti sunt? Ven- 
tris voluptatem sibi subjugantes, centinentiam 
temperantiamque amplexantes, somno ad exiguum 
tempus indulgentes,. tempestatem et zstum tole- 
rantes, si resurrectio non est? Dicamus juxta verba 
Pauli : Edamus et bibamus, cras enim morimur !*. 
Si resurrectio nulla, finis vero τί mors est, tolle 


mili accusationes atque reprehensiones; permitte 


homicidz, ut absque impedimento sua licentia uta- 
tur ; sine adulterum libere insidiari matrimoniis ; 
insultet adversariis dives avarus et alieni usurpa- 
tor, nemo conviciatorem coerceat, juret assidue 


'AAX' οὖδεὶς οὕτω qpovíjsst τῶν σωφρονούντων. 
T Yà p ὄφελος δικαιοσύνης, xaX ἀληθείας, xa χρηστό- 
τητος, xal παντὸς τοῦ καλοῦ; ὑπὲρ τίνος δὲ po- 
χθοῦσι xal φιλοσοφοῦσιν ἄνθρωποι, Υαστρὺς ἡδονὴν 
δουλαγωγοῦντες, xal ἀγαπῶντες ἐγχράτειαν, xal 
Όπνου πρὸς ὀλίγον µεταλαγχάνοντες, xaX παραταττό- 
µενοι πρὸς χειμῶνα χαὶ πνίγος, εἰ ἀνάστασις οὐχ — 
ἔστιν; Εἴπωμεν πρὸς αὐτὰ, τὰ ῥήματα Παύλου; Φά- 
γωµεν xal πίωμεν αὔριον γὰρ ἀποῦνήσκομεν. 
Ei ἀνάστασις οὐχ ἔστιν, ἀλλὰ πέρας τοῦ βίου θάνα- 
τος, ἄνελά µοι κατηγορίας xai ψόγους * bbc ἀχώλυτον 
τῷ ἀνδροφόνῳ τὴν ἑἐξουσίαν ἄφες τὸν μοιχὺν μξτὰ 
παῤῥησίας ἐπιθουλεύειν τοῖς γάµοις, τρυφάτω xat3 
τῶν ἐναντίων πλεονέχτης, μηδεὶς ἐπιχοπτέτω τὸν 
Aotbopov, ὀμνύτω συνεχῶς ὁ ἑπίορχος * µένει γὰρ Pa- 


perjurus: manet enim mors etiam justum, religio- B νατος xai τὸν εὔορχον. Ψευδέσθω ἄλλος ὅσα βούλε- 


sum, ac pium, jurisque jurandi observantem. Men- 
tiatur quivis alius quantum velit : nullus enim ve- 
ritatis fructus , nemo pauperis misereatur ; expers 
enim misericordia mercedis est. Hujusmodi sen- 
sus el cogitationes pejorem diluvio inducunt con- 
fusionem, εἰ omnem sanam quidem rationem ex- 
gellunt ; furiosorum autem et latronum quaslibet 
cogitationes €t consilia acuunt atque confirmant. 
Nam si resurrectio non est, ne judicium quidem 
erit; sublato autem judicio, etiam timor Dei simul 
ejicitur. Ubi autem timor non cohibet, nec in oflicio 
honiines continet, ibi cum peccato diabolus tripu- 
diat, atque choreas ducit. Atque admodum conve- 
nienter et apte adversus tales David illum psal- 
mum scripsit : Dixit amens in corde suo: Non est 
Deus. Corrupti et abominabiles facii sunt in studiis 
εἰ exerciliis suis !*. Quod si resurrectio non est, {8 - 
bula Lazarus et dives ille est : item formidabilis et 
horrendus ille hiatus; et ille intolerabilis ardor 
ignis et inflaanmatio ; lingua item ardens: ad hzc 
desiderata gutta aquz, digitusque mendici. Palam 
enim est, quod hxc omnia nobis futuram signifi- 
cant resurrectionem. Lingua enim ac digitus non 
incorporea membra animz intelliguntur, sed partes 
corporis. Ác nemo putet hec jam contigisse, sed 
precictionem esse futuri: evenient autem tunc, 
cum renovatio animam mortuis reddiderit, et ad 
reddendam act vite. rationem unumquemque re- 
duxerit, compositum eodem modo quo prius, ex 
anima et corpore consi3ntem. Porro Ezechiel divino 
spiritu raptus !*, et magnarum visionum  specta- 
tor, ad quam utique sententiam et intellectum 
deducebatur, cum vidit magnum illum, ac longe 
lateque patentem campum humanis ossibus comple- 
tum, de quibus jubebatur prophetare ? Carnes qui- 
dem illis statim obducebantur : qux: autem soluta ac 
temere nulloque ordine disjecta erant, in aptum con- 
venienteimque sibi invicem ordinem et compagem re- 
digebantur atque coalescebant. Ánnon perspicuum 


ται” οὐδεὶς γὰρ τῆς ἀληθείας xapróc. Μηδεὶς ἐλεείτω 
τὸν πένητα  ἅμιαθος Υάρ ἔστιν ὁ ἔλεος. Ταῦτα τὰ 
φρονήματα, χείρονα ποιεῖ τοῦ καταχλυσμοῦ σύγχν- 
σιν * xal πάντα μὲν ἐχθάλλει σώφρονα λόγον, πᾶν oz 
νόηµα μανιχὸν χαὶ λῃστριχὸν ἐπιθήχει. El γὰρ ἀνὰ- 
στασις οὐχ ἔστιν, οὐδὲ χρίσις * εἰ δὲ χρίσις ἀνήρητα:, 
xal φόθος θεοῦ συνεχθάλλεται. Ὅπου δὲ φόδος o2 
σωφρονίζει, ἐχεῖ χορεύει μετὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ διά- 
θολος. Καὶ λίαν ἁρμοδίως πρὸς τοιούτους ὁ Δαβὶᾶ 
ἐχεῖνον ἀνέγραψε τὸν ψαλμόν; Εἰπὲν ἄγρων ἐγ καρ- 
δίᾷ αὐτοῦ ' Οὐκ ἔστι θεός. Διεκφθάρησαν καὶ 
ἐ6δδε.ύχθησαν àv ἐπιτηδεύμασιν. El ἀνάστασις 
οὑχ ἔστι, μῦθος ὁ Λάκναρος, xal ὁ πλούσιος, xal τὸ 
φρ.χκῶδες χάσμα , xal f) τοῦ πυρὸς ἄσχετος φλόγωσις, 
xai 1j διαχα]ς γλῶσσα, καὶ ἡ ποθουµένη σταγὼν tuo 
ὕδατος, xal ὁ δάχτυλος τοῦ πτωχοῦ. Πρόδηλον γὰρ ὅτι 
ταῦτα πάντα, τὸ μέλλον ἐξειχονίζει τῆς ἀναστάσεως. 
Γλῶσσα γὰρ xai δάκτυλος, οὐ τῆς ἀσωμάτου µέλη 
Ψυχῆς νοεῖται, ἀλλὰ µέρη τοῦ σώματος. Καὶ μηδεὶς 
οἰέσθω ταῦτα ἤδη πεπράχθαι, ἀλλὰ προαναφώνησιν 
εἶναι τοῦ μέλλοντος ἔσται δὲ τότε, ὅταν ἡ μεταχό- 
σµησις, Ψυχώσασα τοὺς νεχροὺς, πρὸς τὰς εὐθύνας 
ἔχαστον τῶν βεθιωµένων ἀναγάγῃ, σύνθετον ὄντα 
χαθὼς πρότερον, xal διὰ φυχής xaX σώματος συν- 
εστῶτα. Ὁ δὲ θεοφορούµενος Ἰεζεχι]λ, χαὶ τῶν µε- 
γάλων ὁπτασιῶν θεωρὺς, πρὸς ποίαν ἄρα διάνοιαν 
ἐδηγούμενος ἔθλεπε τὸ μέγα χαὶ ἀνγπλωμένον ἐχεῖνο 
πεδίον, τὸ γέμον τῶν ἀνθρωπίνων ὁστέων, καθ) ὧν 
ἐχελεύετο προφητεύειν; Καὶ σάρχες μὲν ἐχείνοις εὖ- 
θὺς περιεφύοντο, τὰ δὲ λελυμένα xal ἁτάχτως ὃ.- 
εῤῥιμμένα, εἰς τάξιν χαὶ ἁρμονίαν ἀλλήλοις συν- 
εκολλᾶτο. Ἡ πρόδηλον, ὡς διὰ τῶν τοιούτων λόγων 
τὴν τῆς σαρχὸς ταύτης ἀναθδίωσιν ἡμῖν ἱχανῶς ὑπο- 
δείχνυσιν; Ἐμοὶ δὲ δοχοῦσιν οἱ πρὸς τοῦτον τὸν λύ- 
γον ἑριστικῶς ἔχοντες, οὐ δυσσεθεῖς µόνον, ἀλλὰ xat 
παραπαίοντες εἶναι. ᾿Ανάστασις yàp xol ἀναβίωσις 
xal µεταχόσμησις xai πάντα τὰ τοιαῦτα ὀνόματα, 
πρὸς τὺ σῶμα τὸ τῇ φθορᾷ ὑποχείμενον τοῦ ἆἀκροω- 
µένου qépst τὴν ἔννοιαν. Ὡς f) ys ψυχη αὑτὴ καθ) 


"16ος, xv, 52. Psal. xin, 4. !* Ezech. xxxvi, 1 δᾳᾳ. 


6; 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Ill. 


678 


ἑαυτὴν ἐξεταζομένη, οὔποτε ἀναστήσεται, ἐπειδὴ μὴ A estquod per hujusmodi nobis scripta carnis bujusre- 


τελευτᾷ, ἀλλ ἄφθαρτός ἐστι καὶ ἀνώλεθ ρος. Αθάνατος 
δὲ ὑπάρχουσα, θνητὸν ἔχει τὸ κοινωνὸν τῶν πραγµά- 
των” xal διὰ τοῦτο παρὰ τῷ δ.καίῳ χκριτῇ tv τῷ 
χαιρῷ τῶν εὐθυνῶν ἑνοιχήσει πάλιν τῷ συνεργῷ, 
tva μετ᾽ ἐχείνου χοινὰς δέξηται τὰς χολάσεις ἡ τὰς 
τιµάς. Μᾶλλον δὲ ἵνα xal πλέον ἡμῖν ὁ λόγος &xo- 
λουθότερος γένηται, οὕτω σχοπήσωµεν" Τὸν ἄνθρω- 
πον τί φαμεν ; τὸ συναµφότερον, ἢ τὸ ἕτερον ; ᾽Αλλά 
τρόδηλον ὡς ἡ συξυγία τῶν δύο χαρακτηρίζει τὸ 
ζῶον. Oo γὰρ προσΏηχεν ἐν τοῖς ἀναμφισόητήτοις xal 
Υνωρίμοις παρέλχειν. Τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, x&- 
χεῖνο προσλογισώµεθα, πότερον, ἃ πράττουσιν ἄν- 
θρωπο:, οἵον µοιχείαν, φόνον, χλοπὴν, καὶ «dy ef τι 
τούτοις ἑπόμενον, 1] τοὐναντίον, σωφροσύνην, ἐγχρά- 


suscitationem abunde satis demonstrat? Mihi vero qui 
adversus hunc sermonem pertinaciter contendunt, 
non impii solum, verumetiam insani esse videntur. 
Resurrectio enim et reditus ad vitam, et transforma- 
tio, et omnia talia vocabula ad corpus corruptioni 
obnoxium cogitationem audientis ducunt. Nam ani- 
ma quidem, si ipsa per sese examinetur et excutia- 
tur, nunquam resurget, quando quidem non mori- 
tur, sed interitus et corruptionis est expers. Cum . 
autem sit immortalis, mortalecorpus socium habet 
actionum : atque idcirco apud justum judicem, 
tempore reddendarum rationum, rursus socio suo 
inhabitabit, ut cum illo communes recipiat vel 
penas vel przenia. Eniin vero quo magis nobis ora- 


τειαν, καὶ πᾶσαν τὴν ἀντίθετον τῆς χαχίας ἐνέργειαν B tio consentanea sit, hoc modo rem consideremus. 
τῶν δύο φαμὲν ὑπάρχειν ἀποτελέσματα, ἢ τῇ φυχῇ Hominem quid esse dicimus, utrumque simul, an 


μόνῃ τὰς πράξεις περιορίζοµεν; 


alterum separatim ? At manifestum est, quod con. 


junctio amborum designat animal. Non enim convenit in rebus nolis, ac nihil controversi:e in se conti- 
nentibus, superfluo uti sermone. Cum hoc ita sit, illud quoque insuper consideremus, utrum ea, qua com- 
wittuint ac perpetrant bomines, verbi gratia, adulterium, cedem, furtum ac quidquid his affine est : aut ex 
contrario, sobricetatem, continentiam, el omnem vitio oppositam actionem, utriusque dicimus esse effe- 


cius, an anima solum circuniscribimus actiones ? 

᾽Αλλὰ xàv οὕτω πρόδηλος ἡ ἀλήθεια. Οὐδαμοῦ γὰρ 
ἀποσχίζουσα τοῦ σώματος ἡ Φφυχἠ. ἡ τὴν κλοπὴν 
ἐπιτηδεύει, f) τὴν τοιχωρυχίαν ἑργάζεται: οὐδ' ab 


μόνη τῷ πεινῶντι τὸν ἄρτον δίδωσιν, ἢ πητίζει τὸν 


διφῶντα , ἢ πρὸς τὸ δξσμωτήριον ἁόχνως ἐπείγεται, 
ἵνα ΟΣραπεύσῃ τὸν δεσμωττρίῳ χεκαχωμένον' ἀλλ) 
ἐπὶ πάσης πράξεως ἀλλήλοις ἁμφότερα συνεφάπτε- 
τα. καὶ συναποτελεῖ τὰ γινόμενα. Πῶς τοένυν τούτων 
οὕτως ἐχόντων, xat χρίσιν τῶν βεθιωµένων ἔσεσθαι 
συγχωρῶν, ἀποσπᾶς τοῦ ἑτέρου τὸ ἕτερον; Kal χοι- 
vioy ὄντων τῶν εἰργασμένων, τῇ φυχῇ μόνη περιορί- 
ζεις τὸ δικαστήριον; El δέ τις ἀκριθῆς γένοιτο δικα- 
στὴς τῶν ἀνθρωπίνων πλημμελημάτων, xat σχοπἠ- 
σειεν Ἐπιμελῶς, πόθεν φύονται αἱ πρῶται τῆς ἆμαρ- 
τίας αἱτίαι, τάχα πρῶτον ἀτακτοῦν Ey τοῖς ἐγχλήμα- 
σιν εὑρήσει τὸ σῶμα. ἨἩρεμούσης γὰρ πολλάκις τῆς 
ψυχῆς, καὶ γαλήνην ἐχούσης ἀτάραχον, εἶδεν ὁ ὀφθαλ- 
μὲς ἐμπαθῶς ἃ μὴ θεάσασθαι βέλτιον ἣν, xol τῇ φυχῇ 
πραπέµψας τὴν νόσον, εἰς χειμῶνα xal χλύδωνα 
την ἡσυχίαν µετέθαλεν. 'Οµοίως αἱ ἀχοαὶ ἁσχημό- 
vtov τινῶν ἡ παροξυντικῶν ἐπαχκούσασαι λόγων, olov 
ξιά τινων σωλήνων ἑαυτῶν τὸν τῆς ταραχῆς , Ἡ τὸν 
της ἀκοσμίας βόρθορον τοῖς λογισμοῖς ἐπεισρέουσιν. 
Ἔστι δὲ ὅτε xal ἡ (Ag διὰ τῆς αἰσθῆσεως xal τῶν 
ἀτμῶν μεγάλα τε χαὶ ἀνείκαστα χαχὸ διατίθησι τὸν 
ἔσωθεν ἄνθρωπον. Οἴδασι καὶ χεῖρες διὰ τῆς ἑπαφῃς 
χαρτερᾶς φυχῆς ἐκθηλύνειν στεῤῥότητα. Kal pot 
χατὰ μιχρὸν οὕτως ἐπιόντι καὶ σχοπουµένῳ ὑπαίτιον 
εὑρίαχεται τῶν πολλῶν ἁμαρτιῶν τὸ σωµάτιον. Φέρει 
ἓξ καὶ τοὺς ὑπὲρ ἀρετῆς. πόνους, xai τοῖς ἀγῶσιν 
ἐμμοχθεῖ τῶν xaXov, τεµνόμενον σιδήρῳ, xai πυρὶ 
ςλεγόμενον, καὶ ξαινόμενον µάστιξι, xat βαρυνόμενον 
ἀργαλέοις δξσμοῖς, xai πᾶσαν ὑπομένον Anny, ἵνα 
μη προδῷ τὴν ἱερὰν φιλοσοφίαν, ὥαπερ τινὰ πόλιν 
κσλίπυργον κεχυχλωμένην τῷ τῆς χαχίας πολέμῳ. 
Ei τοίνυν £v. χατορθώµασι συμμοχθεῖ τῇ vy , καὶ 


C 


ΑΙ etiam in hoc manifesta veritas est. Nusquam 
enim a corpore separata aliima vel furitum commit- 
tit, vel. parietes perrumpit ; neque oontra sola vel 
pauem esurienti dat, vel potum sitienti przbet, vel 
in carcerein haud gravatim concedit ut officium et 
ministerium praestet ei qui carcere affligitur ; sed in 
omni actione ambo sibi invicem conjuncta simul οἱ 
capessunt et perficiunt ea qux aguntur. Qua ratione 
jgitur cum hzc ita sint, et ante actorum judicium 
fore concedas, alterum ab altero divellis? et cum 
allerum alteri in commissis et perpetratis socium 
esse des, anima sola judicium deteriniuas atque 
cireumsceribis? Quod si quis verus delictorum hu- 
manorum judex fuerit, et diligenter perpenderit, 
unde primz peccati causz oriantur, fortasse prius 
in culpa atque crimine corpus inveniet officii et 
bonestatis fines excedere. Nam quiescente sz penu- 
mero anima, el in tranquillo statu sine ulla per- 
turbalione constituta, oculus commotus videt ea 


«uz non conspexisse melius fuisset, et in animam 
morbum transmittens, jn tempestatem ac turbinem 
quietem actranquillitatem convertit. Similiter aures 
inverecundis quibusdam atque exacerbantibus ver- 
bis exceptis, per quasdam quasi sui ipsarum fi- 
Stulas, perturbationis aut inverecundie canuin 
cogitationibus inferunt atque inducunt. Nonnun- 
quam' etiam nasus olfactu et attractu vaporum 
magnis et inconcessis vitiis bominem inficit interio- 
rem. Solent item manus contrectatione validae 
anim: robur effeminare. Atque ego paulatim ita 
progrediens atqueconsiderans, magn: peccatorum 
partis corpusculum esse causam invenio. Tolerat 
autem etiam pro virtute labores, et in certaminibus 
honestarum rerum laborat et affligitur, dum vel 
ferro secatur, vel igni crematur, vel flagris czedi- 
tur, vel gravibus vinculis oneratur, el omnem $us- 








679 


S. GREGORII NYSSENI 


656 


tinet adversitatem et afflictionem, ne sacram pro- A ἐν ἁμαρτήμασιν ox. ἀπολιμπάνεται' πὀθεν ὁρμώμε- 


dat philosophiam, tanquam egregiis turribus orna- 
tam urbem quamdam bello vitiorum atque nequitiz 
«ircumsessam. Si igitur in preclaris factis una cum 
anima laborat et affligitur, et ín peccatis non 
abest : quibus rationibus et argumentis motus so- 
lam incorpoream in judicium adduci&? At neque 
justa neque sanorum hoininum oratio est. Si sola et 
nuda peccavit, solam etiam puniet : sin autem ma- 
nifestum habet adjutorem, non hunc justus judex 
dimittet. Ego autem etiam hoc Scripturam audio 
prodentem, quod condemnati justis afficientur sup- 
pliciis, igne, tenebris, verme. Qux omnia composi- 
torum, ac materialium corporum pone crucia- 
tusque $ünt : animam vero per sese separatim ignis 
nunquam attigerit : nec tenebrz: quidem ei molestz 
fuerint, utpote qu: oculis caret, et videndi instru- 
mentorum expers est. Quid autem vermis effecerit, 
qui corporum non spirituum corruptricem vim ha- 
bet? Atque idcirco consentaneis his eonsiderationi- 
hus et ratiocinationibus undique compeltimur, ad 
comprobandam resurrectionem mortuorum, quam 
eonvenientibus temporibus Deus perficiet, rebus ipsis 
suas promissiones confirmans. Credamus igitur di- 
centi : Canet enim tuba, et moriui resurgent '* ; ac rur- 
sue, Venit hora, in qua omnes qui in monumentis sunt, 
audient vocem ejus, et prodibunt, hi qui bona fecerunt, 
in resurreclionem vite ; qui autem mala faciunt, in 
resurreclionem judicii **. Non enim promittit solum, 
verum etian) operibus, qus quotidie facit, aperte 
docet quod sit omnipotens. Neque enim in initio 
dum crearet, laboravit ac defatigatus est, neqne iu 
transformando sapientia indigebit. Presentia con- 
sideremus, et rei future fidem non detrabemus. 
Cum enim omnis efficacia divina comitem babeat 
stuporem et consternationem : tum magnum et 
inexplicabile miraculum est, cum patrum et prca- 
yorui similitudines plene transire animadvertinius 
in formasliberorum, ac posteros majorum suorum 
«juasi exprimere atque referre figuras. Tunc nimirum 
artem prastantissimi opificis ac servatoris Dei om- 
iem solertiam in sese complexam cum ingenti 
stupore admiror, quomodo eorum, que nec exstent, 
nec appareant, primorum illorum exemplarium imi- 
4amenta arcano mysterio creentur et. eflingantur, 
4uasi alteros quosdam eos, qui mortui, sunt per 
ef(licaciam formarum excitantia. Sepe autem mul- 
tarum etiam personarum proprietates simul in uno 
corpore exprimuntur et. effingantur. Patris nasus, 
avi oculus, patrai incessus, matris sonus vocis et 
loquel:e. Atque unus homo spectatur tanquam plan- 
1a quedam, que multarum arborum surculis insi- 
ας in se receptis insumera quoque fructuum ge- 
nera decerpentibus et colligentibus ptzebet. Hzc 
omnia adiirabilia quidem sunt, sed quo pacto flant, 
nolis ignotum est : opifici autem facilia atque ex- 
pedita, et ab eo nullo negotio, ut scimus, perficiun- 


35 | Cor. xv, 59. !* Joan, v, 28, 29. 


D 


vog póvnv τὴν ἀσώματον ἐπὶ τὸ δικαστῄριον ἄγεις: 
Αλλ' οὐκ ἔστιν οὔτε δίχαιος οὔτε σωφρονούντων ὁ 
λόγος. Bl µόνη xal γυμνὴ διήµαρτε, µόνην καὶ xo- 
λάσει’ el δὲ φανερὺν ἔχει τὸν συνεργὸν, οὐχ ἀφήτει 
τοῦτον ὁ χριτῆς δίχαιος (ov. "Evi δὲ xal τοῦτο τῆς 
Γραφῆς ἀχούω λεγούσης, ὅτι τοῖς χατεγνωσµένοις 
ἐπιτεθήσονται δίχαιαι τιµωρίαι, πῦρι xal σχότος, xal 
σχώληξ. "À πάντα τῶν συνθέτων xal ὑλικῶν σωµά, 
των κολάσεις εἰαίν' ψυχῆς δὲ χαθ) ἑαυτὴν οὕὔποτ' ἂν 
ἄκφαιτο πῦρ' οὐδ' ἂν σχότος αὐτὴν λνπἠσειεν ἁμοιροῦ- 
cav ὀφθαλμῶν xal τῶν βλεπτιχῶν ὀργάνων. Τί 8 
ἂν καὶ σχώληξ πράξειε, σωμάτων ὐπάρχων φθαρτι- 
χὸς, οὗ πνευμάτων; Καὶ διὰ τοῦτο τοῖς ἀχολούθοις 
λογισμοῖς πανταχόθεν συνελαυνόµεθα πρὺς συγχατά- 


B ῥεσιν τῆς ἐγέρσεως τῶν νεχρῶν, ἣν τοῖς χαθ!χουσι 


χρόνοις ὀχτελέσει ὁ θεὸς, ἔργοις βεδαιῶν τὰς ἰδίας 
ἐπαγγελίας. Πιστεύσωμεν τοΐνυν τῷ λέγοντι' Σα. 
πίσδι γὰρ, xal οἱ νεκροὶ ἀναστήσονται' xa 
πάλιν’ Ἔρχεται ὥρα, ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς 
μνηµείοις ἁχούσογται τῆς φωνῆς αὐτοῦ, καὶ 
ἐχπορεύσογνται οἱ τὰ ἁγαθὰ ποιήσαντες εἰς 
ἀνάστασιω ζωῆς. οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράσσοντες 
slc ἀγάστασοσ' κρίσεως. Ob γὰρ ὑπισχνεῖται µό- 
vow, ἀλλὰ xai τοῖς ἔργοις, οἷς ἐκτελεῖ καθ) ἡμέ- 
pav, διδάσχει σαφῶς ὡς ἔστι παντοδύναµος. Οὔτε 
γὰρ ἐν ἀρχῇ δημιουργῶν ἔκαμεν, οὔτε μεταμορφῶν 
ἀπορήῄσει σοφίας. Τὰ παρόντα θεωρῄσωμεν, χαὶ τῷ 
μέλλοντι obx ἀπιστήσομεν. Πάσης yàp ἐνεργείας 
τοῦ Θεοῦ ἀχόλονθον ἑἐχούσης τὴν ἔκπληξιν, xal 
πολὺ τὸ θαῦμα xai ἄφραστον, ὅταν τὰς τῶν πατέἐ. 
pov xal προπάππων ὁμοιότητας χατίδωµεν µετα- 
δαινούσας ἀχριδῶς slg τὰς τῶν ἀπογόνων μοργφὰς, 
xai ἐχμαγεῖα γινοµένους τοὺς παΐῖδας ἀπὸ τῶν προ- 
πατόρων. Τότε δὴ τὴν πάνσοφον τέχνην τοῦ ἀριστο- 
τέχνου Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ὑπερεχπλήττομεαι, πῶς 
τῶν μήτε ὄντων μήτε φαινομένων ἀρχετύπων αἱ µι- 
μήσεις ἓν ἀποβῥήητῳ µυστηρίῳ δημιουργοῦνται xai 
ἀναπλάσσονται, ἄλλονυς τινὰς τοὺς τεθνεῶτας διὰ «n; 
ἑνερχείας τῶν τύπων ἐγείρουσαι. Ηολλάχις δὲ xal 
πολλῶν ὁμοῦ προσώπων τὰ ἰἱδιώματα ἐν ἑνὶ ἔξε;χονί- 
ζεται σώμάτι’ τοῦ πατρὺς d (ic, τοῦ πάππου ὁ 
ὀφθαλμὸς, τοῦ Otlou τὸ βάδισμα, τῆς μητρὺς τὸ φθέ- 
γµα ' xal εἷς ἄνθρωπος θεωρεῖται χαθάπερ τι φυτὸν 
πολλῶν δένδρων τὰς ἐπιδολὰς δεξάµενον, xai µυρία 
χαρποφοροῦν γένη τοῖς ὁπωρίζουσιν. Ταῦτα πάντα 
θαυμαστὰ μὲν, xaY ὅπως γίνεται ἡμῖν ἀγνοούμενα, 
πρὀχειρα δὲ τῷ Δημιουργῷ χαὶ μετὰ πολλῆς, ὡς 
ἴσμεν, τῆς ῥᾳστώνης ἐπιτελούμενα. "Άτοπον δὲ λίαν 
xai ἁμαθὲς. τὰ μὲν τῶν σαπέντων xaX φθαρέντων 
ἤδη σωμάτων γνωρίσματα kv τοῖς νῦν χαθ᾽ ἡμέραν 
φυομένοις ἐγείρεσθαι, χαὶ τὰ ἀἁλλότρια µεταδαίνειν 


εἰς ἄλλους, τὰ δὲ ἴδια xaX ἑξαίρετα, περὶ αὐτῶν τῶν 


ποτε Χχεχτηµένων ἀνανεοῦσθαι xal ἀναθιώσκεσθαι 
p συνομολογεῖν, ἀλλὰ τοὐναντίον ἀχγυροῦν xal δια- 
µάχεσθαι, xaX μῦθον, οὗ λόγον τὴν ἑπαγγελίαν νοµί- 
ζειν, τοῦ πᾶν τόδε τὸ ὀρώμενον συστησαµένου xal 


681 IN CHIUSTI RESURRECTIONEM ORAT. 1V. 683 


χκρσµήσαντος ὣς ἠθέλητεν. Αλλ' ἡμεῖς μὲν πεπι- A tur. Valde autem absurdum et cum multa imperüia 
στεύχαμεν τῇ ἀναστάσει, δόξαν ἀναπέμποντες vip — conjunctum fuerit, si quis putrefactorum quidem e: 
Εἴατρὶ xai τῷ Υἱῷ xai τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ — corruptorum jam corporum insignia concedat in 
ἀεὶ, xal εἰς τοὺς alivac τῶν αἰώνων. Αμήν. iis, qui punc quotidie nascuntur, excitari, et aliena 
«ransire in alios; propria autem ac peculiaria in lis qui alias ea habuerunt, renovari ac reviviscere, non 
eliam simul assentiatur, sed contra improbet atque impugnet, ac fabulam, non verum sermonent 
existimet esse promissionem ejus, qui hoc omne quod videtur, constituit, et ut voluit, ornavit. Nos 
vero credimus resurrectioni, gloriam reddentes Patri et Filio et Spiritui sancto, nunc et semper et in 


saecula s:eculorum, Amen. 


ΛΟΓΟΣ A. 
Elc tó ἅγιον καὶ σωτήριον Πάσχα. 


Ἡ μὲν ἀληθινὴ τοῦ Σαθόάτου χατάπαυσις, fj τὴν 
εὐλογίαν τοῦ Θεοῦ δεξαµένη, Ev f] κατέπαυσεν ἀπὸ 


ΟΙΑΤΙΟ IV. 
De sancto et salutari festo Pascha. 


Vera quidem Sabbati requies, qua benedicHionem 
Dei accepit, in qua requievit Dominus ab operibus 


τῶν ἑαυτοῦ ἔργων 6 Κύριος ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου σω- B Suis, prosalutemundi mortis efficacia fraeta feriatus, 


ττρίας τῇ ἁπραξίᾳ τοῦ θανάτου ἑνσαθδατίσας, Ίδη 
πέρας ἔχει, χαὶ τὴν ἰδίαν ἔδειξε χάριν καὶ ὀφθαλμοῖς 
xat ἀχοαῖς xal χαρδίᾳ’ διὰ πάντων τούτων τῆς ἑορτῆς 
ἡμῖν τελεσθείσης, οἷς εἴδομεν, οἷς ἠχούσαμεν, οἷς τῇ 
xapólg τὴν ἐεὐφροσύνην ὑπεδεξάμεθα. Τὸ μὲν γὰρ 
ὀρώμενον τοῖς ὀφθαλμοῖς, φῶς ἣν τῇ τοῦ πυρὸς vs- 
φέλῃ διὰ τῶν λαμπάδων ἡμῖν ἐν τῇ νυκτὶ δᾳδουχού- 


ενον. Ὁ δὲ παννύχιος ταῖς ἀχοαῖς προσηχῶν λόγος 


ἐν φαλμοῖς xaX ὄμνοις xat cat; πνευματικαῖς, οἷόν 
ῥεζύμα χαρᾶς bv ἀχοῆς εἰς τὴν φΦυχὴν εἰσρέων, πλή- 
ρεις ἡμᾶς τῶν ἀγαθῶν ἐλπίδων ἐποίησεν. 'H δὲ xap- 
δία τοῖς λεγοµένοις τε χαὶ βλεπομένοις εὑφραινομένη, 
τὴν ἄφραστον ἑτυποῦτο µαχαριότητα, διὰ τῶν φαινο- 
μένων χειραγωγουμένη πρὸς τὸ ἁόρατον. Ὥστε τῶν 
ἀγαθῶν ἐχείνων, ἃ οὔτε ὀφθαλμὸς εἶδεν, οὔτε οὓς 
ἔχουσεν, οὔτε ἐπὶ χαρδίαν ἀνθρώπου ἀνέδη, εἰκόνα 
εἶναι τὰ τῆς χαταπαύσεως ταύτης ἀγαθὰ, δι ἑαυτῶν 
τὸν ἀνξεχφώνητον ἐλπίδα τῶν ἀποχειμένων πιστού- 
μενα. Ἐπειδὴ τοίνυν φωτεινὴ voz αὕτη , τὰς Ex τῶν 
λαμπάδων αὐγὰς ὀρθριναῖς ἀχτῖσι τοῦ ἡλίου συµμµἰ- 
ξασα, μίαν χατὰ τὸ συνεχὲς ἡμέραν ἑποίησε, μὴ δια- 
µερισθεῖσα τῇ παρενθἠὴχῃ τοῦ σχύτους, νοῄσωμεν, 
ὀδελφοὶ, τὴν προφητείαν τὴν λέγρυσαν, ὅτι Αὔτη 
εσεὶν ἡ ἡμέρα, ἣν ἐπυίησεν ὁ Κύριος. Ἐν ᾗ ἔργον 
ἐστὶν, οὗ βαρύ τι xaX δυσχατόρθωτον, ἀλλὰ χαρὰ xat 
εὐφροσύνη καὶ ἀγαλλίαμα * οὕτως εἰπόντος τοῦ λόγου’ 
ct ᾽Αγαά-λιασώμεθα καὶ εὐερανθῶμεν ἐν αὐτῇ. 
"B xaXov πραγμάτων | à γλυχείας νομοθεσίας | Τίς 
ὑπερτίθεται πρὸς τὸ ὑπανοῦσαι "οιούτοις προστά- 
γµασι; τίς δὲ οὐχὶ δημίαν ἡγεῖται χαὶ τὴν ἐν ὀλίγῳ 
τῶν πραγμάτων ἀναθολήν; Εὐφροσύνη τὸ ἔργον, xal 
ἀγαλλίαμά ἐστι τὸ ἐπίταγμα. δι ὧν ἀναλύεται ἡ 
ἐπὶ τῇ ἁμαρτίᾳ χατάκρισις, xal εἰς χαρὰν τὰ λυπηρὰ 
µεθαρμόζεται. 

Τοῦτό ἔστι τὸ τῆς σοφίας ἀπόφθεγμα, ὅτι ἐν ἡμέρᾳ 
εὑφροσύνης, ἀμνηστία xaxov. Λήθην ἐποίησε τῆς 
πρώτης χαθ᾽ ἡμῶν ἀἁποφάσεως, fj ἡμέρα abcr * μᾶλ- 
λον δὲ ἀφανισμὸν, οὐχὶ λήθην. Ἐξήλειφε γὰρ χαθό- 
ου πᾶν μνημµόσυνον τῆς καθ ἡμῶν χατακρίσεως. 
Τότε ἐν λύπαις ὁ τοκετός" νῦν χωρὶς ὠδίνων ἡ Υέννη- 
ος. Τότε àx σαρχὸς ἐγεννήθημεν σάρχες᾽ νῦν τὸ vev- 
νγθὲν πνεῦμά ἐστιν ἐκ πνεύματος. Τότε υἱοὶ ἀνθρώ- 
που" νῦν τέχνα θεοῦ ἐγεννήθημεν. Τότε εἰς γῆν ἀπ' 


! [| Cor. n, 9. ** Psal. Cxvn, 34. 
Ρατποι.. Gn. XLVI. 


jan finem babet, et gratiam suam cum oculis, tum 
auribus, tum cordi demonstravit, per bec omnia, 
qu& vidimus, quz audivimus, per qus corde lztitiam 
recepimus, 8 nobis festo peracto. Nam quod eculis 
cernitur, lumen nocte nobis per lampades in nube 
ignis preeferebatur. Sermo autem per totam noctem 
aures nostras circumsonans in psalmis, hymnis 
cantionibusque spiritualibus tanquam flumen quod- 
dam gaudii per aures in animum influens, noe op- 
tima spe replevit. Cor vero, dum et iis qua diceban- 
tur et videbantur oblectaretur, inexplicabilis beati- 
tudinis figuram accipiebat, dum per ea qua appare- 
bant, quasi manu duceretur ad eum, qui videri non 
potest. itaque bujus requietis bona per sese fldem fa- 


C cientia ineffabili spei eorum, qua destinata atque 


reposita sunt, imago sunt illorum bonorum,que ne- 
que oculus vidit, neque auris audivit, neque in cor 
hominis ascenderunt * . Quoniam igitur haec lucida 
nox commistis lampadum liuminibus cum matutinis 
radiis solis unum continuum nullarum interpositio- 
ne tenebrarum diremptum diem effecit, considere- 
mus et intelligamus, fratres, prophetiam qus di 
cit !* : Hic est dies, quem fecit Dominus. In quo opus 
propositum est non grave aliquod et effectu difficile, 
sed gaudium, sed laetitia, sed exsultatio, ita dicente 
Scriptura, Exsultemus ei laetemur ig eo. O mandata 
preclara ! O dulcem constitutionem ! Quis sine 
mora atque procrastinatione talibus prseceptis non 
obtemperabit? lmo quis non in damno ponet vel 
exiguam jussorum .iationem ? Lietitia est opus, et 
exsultatio est id quod przcipitur, per quz propter 
peccatum facta condemnatio rescinditur, et in gau- 


' dium tristitia convertitur. 


Hoc est sapientiz. notabile dictum, in die ketitie 
oblivio atque abolitio malorum. Oblivionem prise 
contra nos sententiz? pronuntiat: dies hic induxit : 
jmo vero abolitionem, non oblivionem. Delevit 
enim et quasi erasit omnem penitus memoriam 
contra nos facte. condemnationis. Tunc in dolori- 
lus partus edebatur: nune absque parturitionis 
cruciatibus nativitas exsistit. Tune ex carne carnes 
nali sumus : nunc quod natam est spiritus est ex 


22 


———ÁHÉEUENEEENENNN WGNEU.- cae ο νο 


683 S. GREGORII NYSSENI 0s 
spiritu, Tunc filii hominum, nunc filii Dei nati su- A οὐρανῶν ἀπελύθημεν, νῦν ὁ ἑπουράνιος xat ἡμᾶς 


mus. Tunc in terram de coelis relegati sumus : 
nunc is qui ccelestis est, etiam nos ccelestés fecit. 
Tunc per peccatum mors regnabat : nunc invicem 
justitia per vitam recipit imperium. Tunc unus 
morti locum introeundi dedit : per unum etjam nunc 
contra vita introducitur. Tunc per mortem vita 
excidimus : nunca vita mors deletur. Tunc pre 
pudore sub ficu occultati fuimus : nunc per glo- 
riam ligno vitz: appropinquamus. Tunc propter 
inobedientiam ex paradiso expulsi sumus : none 
per idem in paradisum admittimur. Rursus íru- 
ctus viue ad delicias nobis propositus est ad arbi- 
trium. Rursus fons paredisi quadripartito diductus 
per evangelicos amnes universam Ecclesie faciem 
irrigat, adeo ut etiam sulci animarum nostrarum 
inebrientur, quos is quisementem sermonis facit 
aratro doctrine proscidit, ac multiplicentur germina 
fructusque virtutis. Quid igitur ob hzc facere con- 
venit? Quid aliud,quam imitari montes propheticos et 
colles exsultationibus? Montes enim, inquit, exsul- 
taverunt ut arietes, et colles sicut agni ovium *. Ve- 


nite igitur, exsultemus Domino, qui fregit vires et 


potentiam hostis et magnum pro nobis crucis 
trophzeum in ruina adversarii erexit. Αλαλάζωμεν, 
id est, jubilemus, ἁλαλαγμός autem, sive jubilus, 
est-in victoria fausta ac lzta acclamatio, quie a 
victoribus adversus victos excitatur. Quoniam igitur 
prostrata esL acies hoslis, atque ille ipse, qui im- 
perium nefarii exercitus dzemoenum obtinebat, periit, 
deletus et ad nihilum jam redactus est : dicamus 
quod Deus sit magnus Dominus, et rex magnus 
super omnem terram, qui benedixit. corone anni 
benignitatis suz, οἱ conduxit nos in hunc chorum 
et catum spiritualem per Christum Jesum Domi- 
num nostrum, cui gloria in secula. Amen. 


ORATIO 'V. 


In il.ustrem et sanctam. Domini Deique nostri. re- 
surrectionem. 


Benedictus Deus. Dicamus bona verba, οἱ cele- 
bremus bodie unigenam Dei Filium,verum coelestium 
procreatorem : qui ος occultis terre sinibus 


οὑρανίους ἐποίησε. Τότε διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος 
ἐθασίλενσε ' νῦν ἀντιμεταλαμδθάνει διὰ τῆς ζωῆς ἡ 
διχαιοσύνη τὸ χράτος. Ele ἤνοιξε τότε τοῦ θανάτου 
τὴν εἴσοδον" δι᾽ ἑνὸς καὶ νῦν ἡ ζω] ἀντεισάχεται. Τότε 
διὰ τοῦ θανάτου τῆς ζωῆς ἐξεπέσαμεν νῦν ὑπὸ τῆς 
ξωῆς ἀναιρεῖται ὁ θάνατος. Τότε ὑπ' αἰσχύνης τῇ auxi] 
ὑπεχρύθημεν' νῦν διὰ δόξης τὸ ξύλον τῆς ζωῆς προσ- 
εγγίζοµεν. Τότε διὰ τῆς παραχοῖῆς τοῦ παραδείσου 
ἐξῳχίσθημεν' νῦν διὰ πίστεως τοῦ παραδείσου εἴσω 
γινόµεθα. Πάλιν ὁ καρπὸς τῆς ζωῆς elg τρυφἣν ἡμῖν 
πρὀχειται xat' ἑξουσίαν. Πάλιν dj τοῦ παραδείσου 
πηγἡὴ, ἡ τετραχῆ διὰ τῶν εὐαγγελικῶν ποταμῶν µ:- 
ριζοµένη, ἅπαν ποτίζει τὸ πρόσωπον τῆς Έκκλη- 
σίας ὡς xai µεθύσχειν ἡμῶν τὰς αὕλαχας τῶν ὁϕν- 
χῶν, ἃς 6 σπείρων τὸν λόγον τῷ ἀρότρῳ τῆς διδασχα- 
λίας ἀνέτεμε, xal πληθύνειν τῆς ἀρετῆς τὰ γεννή- 


-- 


µατα. Τί οὖν ἐπὶ τούτοις προσήχει ποιεῖν; Τί ἄλλο, — 


3| μµιµεῖσθαι τὰ ὄρη τὰ προφητικὰ xol τοὺς βουνοὺς 
τοῖς σχιρτήµασι., Τὰ ὄρη yàp, φησὶν, éoxíprmcar 
ὡσεὶ αριοὶ, καὶ oi βουγοὶ ὡς ἁργία προθατων. 


Οὐχοῦν δεῦτε, ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, τῷ χαθ- 


ελόντι τοῦ πολεμίου τὴν δύναμιν, xal τὸ μέγα τρόπαιον 
τοῦ σταυροῦ ὑπὲρ ἡμῶν ἀναστήσαντι ἓν τῷ Tropa 


τοῦ ἀντιχειμένου, ᾽Αλαλάζωμεν. ᾽Αλαλαγμὸς δέ ἐστιν — 


ἐπινίχιος εὐφημία, παρὰ τῶν χεχρατηχότων ἔγειρο- 
µένη κατὰ τῶν ἠττημένων. Ἐπεὶ οὖν πέπτωχεν ij 
τοῦ πολεμίου παράταξις, xal αὐτὸς ἐχεῖθος ὁ τὸ χρά- 
τος ἔχων τῆς πονηρᾶς τῶν δαιμόνων στρατιᾶς οἴχεται 
xaX Ἰφάνισται, xat εἰς τὸ μὴ ὃν ἤδη µεταχεχώρηχεν' 


εἴπωμεν, ὅτι θεὸς µέγας Κύριος, xol βασιλεὺς µέγας ' 


ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν, ὁ εὐλογῆσας τὸν στέφανον τοῦ 


ἐνιαυτοῦ τῖς χρηστότητος αὐτοῦ ' xal συναγαγὼν , 
ἡμᾶς εἰς τὴν πνευματικὴν ταύτην χοροστασίαν, ἓν 
Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ, ᾧ fj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. - 


Ἀμίν. 


ΛΟΓΟΣ ΕΚ’. 


Εἰς τὴν φωτοφόρον xal ἁγίαν ἀνάστασιν τοῦ Κυ- , 
ἡμῶν. 


plov καὶ θεοῦὺ 


Εὔλογητος ὁ θεός. Εὐφημήσωμεν τῆμερον τὸν Μο- 
νογενη θΘεὸν, τὸν τῶν οὑρανίων γεννήτορα, τὸν τῶν 
χρυφίων λαγόνων τῆς γῆς ὑπερχύφαντα, xai ταῖς 


emersit , et clariseimis radiis orbem terrarum ope- D φαοσφόρυις ἀχτῖσι τὴν ὅλην οἰχουμένην ἐπισκιάσαντα. 
Εὐφημήσωμεν τήµερον τὴν vaghv τοῦ Movoyevoug, - 


ruit. Gelebremus hodie sepulturam Unigeniti, re- 
surrectionem vigtoris, gaudium mundi et vitam 
gentium mundi. Celebremas hodie eum qui pec- 
catum induerat. Celebremus hodie Dei Verbum , 
quod mundi sapientiam arguit , prophetarum prz- 
dictionem confirmavit , apostolorum vinculum 
connexuit, Ecclesie vocationem, Spiritus gratiam 
explicavit. Ecce enitn nos qui olim alieni a Dei no- 
titia eramus, Deum agnovimus,, et olim scriptum 
per(ectum est : Heminiscentur, e convertentur ad Do- 
winum omnes [nas terre : et adorabunt. in conspe- 
ciu ejus universe [apmilie gentium **. Cujus rei me- 


* Psal. cxin, 4. 3 Psal. xri, 28. 


τὴν ἀνάστασιν τοῦ νιχητοῦ, τὴν χαρὰν τοῦ χόσµου, 


τὴν ζωἣν τῶν ἐθνῶν τοῦ χόσμου. Εὐφημήσωμεν τή- 


pepov τὸν τὴν ἁμαρτίαν ἑνδυσάμενον. Εὐφημήσωμεν 
τήµερον τὸν Θεὸν Λόγον, ὃς τὴν τοῦ χόσµου σοφίαν 
Ἠλεγξε τῶν προφητῶν τὴν πρόῤῥησιν ἐχύρωσε” 
τῶν ἁποστόλων τὸν σύνδεσμον αυνῄθροισς"' τῆς "Ex- 
Χλησίας τὴν κλῆσιν, τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν ἑςφ- 
ἠπλωσε. Ἰδοὺ γὰρ ἡμεῖς oU ποτς ξένοι τῆς τοῦ Θεοῦ 
ἐπιγνώσεως, τὸν Θεὸν ἑπέγνωμεν ' xal τὸ γεγραμ- 
pévoy πεπλήρωται Μγησθήσονται καὶ ἐπιστρα- 
φήσονται πρὸς Κύριον πάντα τὰ zxepata τῆς Tic 


δν 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. VY. 


680 


xal προσκυγήσουσιν ἐνώπιον» αὐτοῦ πᾶσαι αἱ A mores erunt ? Antiqui lapsus, et nove resurrectio- 


xatpual τῶν ἐθνῶν. Ti µνησθήσοντας; Τὴν πα- 
λαιὰν πτῶσιν, thv νέαν ἀνάστασιν, τὴν ἀρχαίαν 
παράθασιν, καὶ τὴν ὕστερον διόρθωσιν * τὴν θνῆσιν 
τῆς Εὔας, τῆς Παρθένου. τὴν γέννησιν, τῶν ἐθνῶν 
τὴν ἐπανόρθωαιν, τῶν ἁμαρτωλῶν τὴν ἄφεσιν, τῶν 
προφητῶν τὴν πρόῤῥησιν, τῶν ἁποστόλων τὸ xfjpu- 
Υμα, τῆς χολυµθήθρας τὴν ἀναγέννησιν, τοῦ παρα- 
δείσου τὴν εἰσοίχησιν, τῶν οὐρανῶν τὴν ἐπάνοδον, 
τὸν Δημιουργὸν ἀνιστάμενον, τὸν τὴν ἀπρέπειαν ἀπο- 
ὀυσάμενον, τὸν τῇ θεῖχῇ µεγαλουργίᾳ τὸ φθαρτὸν 
tl; ἀφθαρσίαν µεταλλάξαντα. Καὶ ποίαν ἀπρέπειαν 
ἀπέθετο; "Hv Ἡσαῖας εἶπε, Καὶ εἴδομεν αὐτὸν, 
οτσὶν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος οὐδὲ xdáAAoc. 'AAAA 
τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον, éxAeizov παρὰ τοὺς υἱοὺς 
τῶν ἀνθρώπων. Πότε ἣν ἄτιμος; "Ore τοῖς ἁλιτη- 
ρίοις Ἰουδαίοις προσωµίλειὰ xat Σαµαρείτης, «καὶ 
ἀειμόνιον ἔχων ἐκαλεῖτο * ὅτε Ἰούδας ὁ Ἰσχαριώτης 
χαὶ τὰ τοῦ σχότους Υεννῆµατα, πρὸς φόνον ἐχράτουν 
τὸν ἀχώρητον. ὑὐχ ἀσχόπως ἔλεγεν αὐτοῖς Ἰωάννης, 
Γεγγήματα ἐχιδνῶνκ, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῦ 
ἀπὸ τῆς με1.Ἰούσης ἁργῆς; Όντως γὰρ ἡ ὀργὴ 
τοῦ Θεοῦ μενεῖ ἐπ αὐτοὺς. Πότε ἣν ἄτιμος, "Ore 
τὸ Βλάστημα τῆς ἐπιειχείας ῥάπισμα διελάµδανεν, 
xai μεθ) ὄρχων Πρώτων τῶν ὄρχων διχαστὴν ὑπάρ- 
χοντα. Πότε ἦν ἄτιμος; "Ότε ἐδιχάζξετο à διχαστὴς, 
xai ἐχρίνέτο ὁ κριτῆς τοῦ χόσµου * ὁ οἰχέτης puta, 
ὁξσπύτης ἐσιώπα, καὶ τὸ que ἠσύχαξε, xal σχότος 
ἐγαυρία . τὸ πλάσμα ἑθρασύνετο, xal ὁ δημιουργὸς 


nis, e& emendationis qua postea secuta est: Evae 
interitus, virginis ortus, gentium restitutionis, de- 
linquentium absolutionis, prophetarum przdictio- 
nis, apostolorum pr:edicationis, piscinz regenera- 
tionis, in paradisum introductionis , reditus in cc- 
los, rerum Opificis ad vitam redeuntis, cum inde- 
centiam exuisset, ac divina magnificentia quod 
erat mortale et corruptum, in immortale et incor- 
ruptum commutasset. Qualem vero indecentiam 
deposuit? eam quam dixit Isaias his verbis : Et 
vidimus ipsum, et non. erat species, nec decor. Sed 
facies ejus erat ignobilis, inferior forma pre filiis 
hominum ?. Quando ignobilis erat? quando cum 
sceleratis Judzis conversabatur, et Samaritanus et 
d:monio exagitatus dieebatur. Quando Judas Is- 
cariotes el tenebrarum progenies tenebant ad ce- 
dem eum, quem nullus loeus capere potest. Non 
abs re dicebat ipsis Joannes, Genimina viperarum, 
quis ostendit vobis fugere a [utura ira * ? Vere enim 
ira Dei mauebit super ipsis. Quando fuit ignobilis ? 
Tum cum nobile germen squitatis gravi colapho 
cesum est , etcum verum jurisjurandi presidem, 
cum sacramento juramenti interrogarent. Quando 
sine honore fuit? Cum judiearetur judex, et arbi- 
ter mundi damnaretur ; cum servus inquireret, et 
lierus conticesceret ; cum lux quiesceret, et caligo 
exsultaret ; cum figmentum audaciam prz se fer- 


ret, et rerum opifex perpeteretur. Quando fuit in- 


ἑκαρτέρει. Πότε fjv ἄτιμος; "Oce οἱ ταῦροι ἑχεράτι- ϱ glorius ? Cum tauri cornibus impeterent, et juven- 


ζον, xaX ὁ µόσχος παρἰστατο ὅτε ὁ λέων ὠρνᾶτο, 
χαὶ οἱ ταῦρηι ἐγαυρύνοντο, γαθὼς γέγραπται’ Περιδ- 
χὐχ.Ίωσάν us µόσχοι ποΏλ.]οὶ, ταῦροι πίονγες πε- 
ριέσχον µε. "Ηγοιξαν ἐπ ἐμὲ τὸ στόμα αὐτῶν, 
ὡς «Ἰέων ἁρπάζων καὶ ὠρυόμενος. Πότε ἣν ἄτιμος: 
"Os ol χύνες ὑλάχτουν, xai ὁ Δεσπότης ἠνείχετο" 
ὅτε οἱ λύχοι Ἡρπαζον, χαὶ τὸ πρόθατον παρίστατο - 
ὅτε λῃστὴς εἰς ζωὴν ἐχαλεῖτο, ἡ δὲ ζωὴ τοῦ κόσμου 
tig θάνατον εἴλχετο ὅτε ἑδόων ἀχείνην τὴν ἄτακνον 
χα. ὁλέθριον φωνὴν, "Apor, ἆρον, σταύρωσον αὐ- 
τόν. Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ᾽ ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα 
ἡμῶν. Οἱ Κυριοχτόνοι, οἱ προφητοκτόνοι, ol θεοµά- 
xot, οἱ µισόθεοι, οἱ τοῦ νόµου ὑδρισταὶ, οἱ τῆς χά- 
ριτος πολέμιοι, οἱ ἀλλότριοι τῆς πίστεως τῶν πατέ- 
θων, οἱ συνἠγοροι τοῦ διαθόλου, τὰ γεννήµατα τῶν 
ἐχεδνῶν, οἱ φιθυρισταὶ, οἱ χατάλαλοι, οἱ ἑσκοτισμένοι 
τῇ διανοία, ἡ ξδύμη τῶν Φαρισαίων., τὸ συνέδριον 
τῶν δαιμόνων, οἱ ἁλάστορες, οἱ πάµφαυλοι, οἱ λιθα- 
σταλ, Οἱ µισόκαλοι Εἰχότως γὰρ ÉxpaQov* "Apor, 
ἀρογ, σταύρωσον αὐτόν. Ἔθάρει γὰρ αὐτοὺς ἡ 
ἑ-ειδημία τῆς θεότητος μετὰ σαρχὸς, xol ἑλύπει 
τῶν ἑλέγχων ὁ τρόπος * Eo; γὰρ ἁμαρτωλοῖς μισεῖν 
την τῶν διχαίων συντυχίαν. 

Πότε fv ἄτιμος; Ὅτε αὐτὸν ἐφραγέλλωσαν, καὶ 
τὸ σῶμα αὐτοῦ τὸ ἅγιον ἐδασάνιζον, φέροντα ἔχου- 
σίως πάθος, ἵνα τοὺς παλαιοὺς µώλωπας τῶν ἡμετέ- 
gov ἁμαρτημάτων θεραπεύσῃ' ove τὸ ξύλον κοῦ 


3 Ίσα. 111, 2, 3. ** Luc. uj, vir. 


* Psal. xxi, 12, 15. 


cus se submittere ; cum rugiret leo, et superbirent 
tauri : sicut scriptum est : Circumdederunt me vi- 
luli sulii, tauri pingues obsederunt me. Aperue- 
runt super me 08 suum, sicut leo rapiens et rugiens". 
Quando fuit inhonoratus ? Cum canes latrarent ; et 
Dominus patienter ferret; cum lupi diriperent, et 
ovis consisteret; cum latrq vocarelur ad vitam, 
at vita mundi traheretur ad mortem ; cum incon- 
ciuna et exitiosa voce clamarent : Tolle , tolle, cru- 
cifige  eum*. Sanguis ipsius super nos εἰ super fi- 
lios nostros *. Domini czsores, proplielarum occi- 
sores, Dei hostes: Dei osores, in legem injurii, 
grati: adversarii , alieni a fide parentum , patroni 
diaboli, progenies viperarum , susurrones, blatero- 
nes , mente involuta tenebris, fermentum Pharn- 
Seorum, cónsessus demonum. Facinorosi, delterri- 
mi, lapidatores, honestatis osores. Atenim merito 
clamabant : Tolle , tolle, crucifige eum. Gravis enim 
ipsis erat divinilatis cum carne conversatio ; et con 
suetudo repreliendendi, iufesta erat :. nam in mor- 
te positum est peccatoribus, odisse justorum cce- 
tum et successum. 


. Quando fuit ignobilis? Cum ipsum flagris inse- 
ciati sunt, e£ sanctum ejus corpus lorseront, qui 
libenter. cruciotum perferebat, ut antiquos vibi- 
ces nostrorum animi vulnerum sanaret* quando 


5 Luc. xxin, (9. * Mattb. xxvis, 25. 


687 ——— S. GREGOR NYSSENI 683 
lignum crucis super humeris gestabat, ut tropz- A σταυροῦ ἐπὶ τῶν ὤμων ἐθάστασε τὸ χατὰ τοῦ δια- 


um adversus diabolum; cum coronam e spinis 
imposuerunt ei, qui corona donat eos qui confi- 
unt in ipso; quando purpura induerunt eum, 
qui immortalitatem largitur iis, qui regenerantur 
ex aqua et Spiritu sancto ?; quando suffixerunt li- 
gno vite necisque Dominum?. Quando fuit inglo- 
rius? Cum milites, celestis exercitus imperato- 
rem illudentes triumpharent. Quando (ait ignomi- 
niosus? Cum adjuncta arundini spongia, eaque 
aceto madefacta potum ei dederunt, et fel obtule- 
runi ei qui manna abunde ipsis infuderat ; quando 
petrz diruptze sunt, et velum templi scissum est, 
quasi flagitiosorum audaciam stuperent ; quando 
luxit sol, et caligineni tanquam saccum induit, Ju- 
dorum ruinam deplorans: dies enim ipse lamen- 
tabatur Judeorum serumnas; cum in medio latro- 
num vita penderet : altero quidem conviciante, et 
cbloquente, altero Yero penitentia paradisum de- 
predante. Quando fuit inglorius ? Quando corpus 
ejus sepulture traditum eat. Quando fuiV' ignobi- 
lis ? Cum milites ipsum custodierunt, et terra eum 
abscondit, qui super aquis terram (undaverat : et 
eum apostoli occultarent se, et tentationum magni- 
tddinem ferre non possent. Sed vide , charissime, 
Dei miracula, et post passionem , Lxtitie succes- 
sus profectusque. Ignobilis in claritatis decus 
mutatus egt, et mundi gaudium immortale excita- 
tum est eum corpore. Tunc parturiit terra, et dies 
coucepit, et mors regessit omnium vitam. Non enim 
fieri poterat ut is a morte delineretur, qui verbo 
temet. omnia. Celebremus igitur resurrectionem 
tertio die factam , eterne vitae coneiliatricem. Ut 
cnim Maria Dei parens, virginalibus atque innuptis 
partubus non solutis, Dei voluntate et sancti Spi- 
ritus gratia genuit szeeulórum opificem , ex Deo 
Deum Verbum : sic etiam terra ex propriis pene- 
tralibus, fetu mortis edito, herum Judzeorum jussa 
est exserere. Etenim detinere non poterat corpus , 
quod immortalitatis vehiculum exstiterat, Quocirca 
cum propheta David deeentis status constitutio- 
nem, mortis solutionem, et quondam servorum li- 
bertatem consideraret, exclamat et emuntiat, Ὀο- 
minus regnavit , decorem indulus est *. Qualem ce- 


6όλου tpóratov* ὅτε στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιέδαλ- 
λον τῷ στεφανοῦντι τοὺς πεποιθότας ἐπ αὐτόν ὅτε 
πορφύραν ἑνέδυσαν τὸν ἀφθαρσίαν τοῖς ἀναγεννωμέ- 
νοις 6v ὕδατος χαὶ Πνεύματος ἁγίου χαριζόµενον; 
ὅτε προσήλωσαν τῷ ξύλῳ τὸν ζωῆς xal τοῦ θανάτου 
Κύριον ὑπάρχοντα. Πότε ἣν ἄτιμος;, "Ove. ἑθριάμ- 
6ευον ἑμπαίζοντες οἱ στῥατιῶται τὸν τῆς στρστιᾶς 
τῶν οὐρανῶν δεσπότην. Πότε ἣν ἄτιμος; "Ὅτε χα- 
λάμῳ περιθέντες σπόγγον, ἐμπλῄσαντες ὄξους Emó- 


ὄπιζον αὐτὸν, xal χολὴν ἑδίδουν τὸν τὸ μάννα abtol; 


Ες... 


ἑπομθρήσαντα" ὅτε αἱ πέτραι ἐῤῥήγνυντο, xai τὸ — 


χαταπέτασµα τοῦ ναοῦ ἐσχίζετο , τῶν ἁλιτηρίων τὴν 
τόλµαν ἐχπληττόμενα: ὅτε 6 ἥλιος ἐπένθει xal τὸ 
σχότος ὡς σάχκον ἐνεδύετο, πενθῶν τὴν τῶν Ἰουδαίω, 


B ἁπόπτωσιν. Ἑθρήνει γὰρ f, ἡμέρα τὰς Ἰουδαίων 


συμφορὰς, ὅτε Ev. uéatp λῃηστῶν fj ζωὴ ἐχρέματο” 
τοῦ μὲν ὀνειδίζοντος xal χαταλαλοῦντος, τοῦ δὲ τῇ 
µετανοίᾳ ληστεύοντος τὸν παρόδεισον. Πότε ἣν ἅτι- 
poc; Ὅτε τὸ σῶμα πρὸς ταφὴν ἐδίδοτο. Πότε fjv ἅτι- 
poc ; "Ove στρατιῶται ἐφύλαττον, καὶ f) YT, κατέκρυ- 
πτεν τὸν τὴν γῆν ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἑδράσαντα * ὅτε οἱ 
ἁπόστολὸι ἐχρύπτοντο, τῶν πειρασμῶν τὸν ὄγχον οὐ 


'δυνάµενοι φἑρειν. Αλλά ὅρα, ἀγαπητὸ, τοῦ Θεοῦ τὰ 


θαύματα, καὶ μετὰ τὸ πάθος τῆς χαρᾶς τὰ χατορθώ- 
µατα. 'O ἄτιμος εἰς εὐδοξίαν µετεθάλλετο, xaX d) 
τοῦ χόσµου χαρὰ ἄφθαρτος ἐγήγερται μετὰ τοῦ σώ- 
µατος. Τότε ὥδινεν ἡ γη, καὶ ἐχυοφόρησεν ἡ ἡμέρα, 
xai ἁπάπτυσεν ὁ θάνατος τὴν πάντων ζωήν. OO γὰρ 


c ὃν δυνατὸν χρατεῖσθαι ὑπὸ τοῦ θανάτου τὸν πάντα 


λόγῳ χρατοῦντα. Ἑορτάσωμεν τοίνυν τριήµερον ἀνά- 
exact», ζωῆς αἰωνίου πρόξενον, Ὥσπερ γὰρ Μαρία 
1| θεοτόχος, παρθενικὰς xal ἀνυμφεύτους ὠδῖνας οὐ 
λύσασα βουλήσει θεοῦ ΄χαὶ Πνεύματος χάριτι ἐγἐν- 
νησε τὸν τῶν αἰώνων ποιητὴν, τὸν Ex Θεοῦ Θεὸν Λό - 
Yov* οὕτως καὶ ἡ vn, ix τῶν οἰχείων λαγόνων τὰς 
ὠδῖνας τοῦ θανάτου λύσασα, ἀπέπτυσα χελευοθεῖσα 
τὸν τῶν Ἰουδαίων δεσπότην οὐ γὰρ ἠδύνατο κχατ- 
έχειν σῶμα., φορεῖον ἀθανασίας Ὑενόμενον. Σχοπῶν 
τοίνυν ὁ προφήτης Δαθὶδ τῆς εὐπρεπείας τὴν διόρ- 
θωσιν, τοῦ θανάτου τὴν λύσιν, τῶν ποτε δούλων τὸν 
ἑλευθερίαν, Bod xal λέγει 'Ο Κύριος ἑδασίάευσεν., 
εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο. Ποίαν εὐπρέπειαν ἓνεδύ- 
σατο; Τὴν ἀφθαρσίαν, «hv ἀθανασίαν, τῶν ἀποστόλων 


do decorem induit ? Perpetuam integritatem, atque D τὴν σύγχλητον, τῆς Ἐχχλησίας τὸν στέφανον. Οὐχέτι 


immortalitatem , apostolorum coetum ,'" Écclesiz 
corormm. Non amplius Judas prodit. Non. amplius 
Caiphas minitatur. Non amplius llerodes ad puero- 
rum cadem armatur. Non judicat amplius Pilatus ; 
ifeque amplius Israelit& ipso potiuntur. Enimvero 
quod fragile et caducum erat, factum est incorru- 
ptum. Tim qui apud eos censebatur liomo nudus, 
Deue verus est demonstratus. Ιἀάτεο nos etiam 
clamamus : Übinam (mus est, o mors, aculeus ? Ubi 
tua est, inferne, victoria 19 ? Decorem induit: In- 
duit Dominus potentiam, et accinzit se". Poten- 
tiam dicit salutis dispensationem per carnem fac- 


Ἱούδας προδίδωσιν * οὐχέτι Καΐρας ἀπειλεῖ : οὐχέτι 
Πιλάτος δικάζει, οὔτε Ἰσραηλῖται χρατοῦσι. Τὸ γὰρ 
φθαρτὺν γέγονεν ἄφθαρτον, xa ὁ παρ᾽ αὑτοῖς vop:- 
ζόμενος ἄνθρωπος φιλὸς, θεὺς ἀποδέδειχται ἀληθινός. 
Διὸ xoi ἡμεῖς βοῶμεν' Ποῦ σου, θάνατε, τὸ κἐν-- 
vtpov; ποῦ σου, δη, τὸ vixoc; Ὁ Κύριος ἐδα- 
clAsvcsv, εὐπρέπειαν ἑνεδύσωτο" ἐνεδύσατο 
Κύριος δύναμιν. καὶ περιεζὠσατο. Δύναμιν λέγε, 
τὴν διὰ σαρχὺὸς Φϊχονομίαν. "Ότε γὰρ ἐχείνης δυνα- 


τώτερον οὐδὲν, διὰ σώματος ὁ ἀσώματος δαίμονας 


κατέβαλε’ διὰ σταυρὸν τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις 
ἐξεπολιόρχησεν. Ἐπειδὴ yàp τὰ πρῶτα ἐχλόνει τὴν 


' Tit iu, δ. *Acr, iu, [δ. * Psal. xcu, 1. 19 I Cor. xv, 55. :* Psal. xcu, 14. 


069 


IN CHRISTI ASCENSIONEM. 


692 


Ti" 4 ἁμαρτία, ἀναατὰς ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς A tam. Quandoquidem nihil illa potentius. Per corpus 


Χριστὸς, χαθὼς προεῖπεν, ἑστερέωσεν αὑτὴν τῷ 
ξύλῳ τοῦ σταυροῦ, µηχέτι πρὸς ὅλισθον ἁπωλείας 
βαδίδειν, μήτε χειμῶσι τῆς πλάνης ῥιπίζεσθαι. 
Μάρτυρα δὲ τοῦ λόγου τὸν µακάριον Παῦλον ἀγάγω- 
μεν, λέγοντα ám) * Asi γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο 
ἐγδύσασθαι ἀφθαρσίαν. Διὸ xaX ὁ Ὑαλμῳδὺς λέγει’ 
"Ἔτοιμος ὁ θρόνος σου ἀπὸ τότε * ἀπὸ τοῦ αἰῶνος 
σὺ sl: καὶ, Ἡ βασιλεία cov, βασωεία αἰώνιος, 
fiic οὐ διαφθαρήσεται. Καὶ πάλιν. Ἡ βασιλεία 
σου, βασιλεία πάντων τῶν αἰώνων. Καὶ πάλιν 
Ὁ Κύριος ἐδασίευσεν, ἀγα]Ίιασθήτω ἡ Tí, 
εὐρρανθήτωσαν νῆσοι xoAAal. "Ότι αὐτῷ ἡ δόξα 
xdi τὸ κράτος. Αμην. 


enim liber a corpore dzemonas depulit. Per crucem 
oppositas potestates obsedit. Nam quoniam pri- 
mum terram cencasserat peccatum, resurgens Do- 
minus noster Jesus Christus, ut predixerat, stabi- 
"ivit ipsam ligno crucis, ne ullo unquam lapsu 
preceps in perniciem rueret , neque erroris tem- 
pestatibus agitaretur. Testem vero dictorum pro- 
ducamus beatum Paulum aientem : Oportet enim 
corruptibile hoc induere incorruptibilitatem, et mor- 
tale hoc induere immortalitatem !*. Ideoque Psalmo- 
graphus ait, Parata est sedes tua ex tunc ; a seculo 
tu es 15: et, Regnum tuum, regnum sempiternum ὃν 
quod non corrumpetur !* οἱ iterum , Regnum tuum, 


regnum omnium seculorum 18. ac rursus, Dominus regnavit , exsultet terra; laetentur. insule multe. !* ; 


Quia ipsi gloria et fortitudo convenit. Amen. 


131 Cor. xv, 50. 


15 Psal. xcii, 9. 
xcvi, 1. 


1!* Psal. cxLiv, 10. 


!3 Dan. xu, 14. !* Psal. cxziv, 12. Ὁ Psal. 





TOY AYTOY 
EIE ΤΗΝ TOY XPEDESTOY ANAAHVIN 


ΤΗΝ AETOMENHN TQ ΕΠΙΧΩΡΙΩ TON ΚΜΗΙΑΔΟΚΩΝ ΕΘΕΙ 


THN ΕΠΙΣΟΖΟΜΕΝΗΝ. 


EJUSDEM 
IN ASCENSIONEM CHRISTI 


QUJE DIES FESTA CAPPADOCIBUS DICTA EST 
CONSECRATA. 


Francisco Zino interprete. 


Ὡς γλυχὺς συνέµπηρος τοῦ ἀνθρωπίνου βίου 6 (; Quam dulcis bominum comes proplieta David in 


προφήτης Δαθὶδ, ἓν πάσαις ταῖς ὁδοῖς τῆς ζωῆς εὖ- 
ρισκόµενος , xal πάσαις ταῖς πνευματιχαῖς ἡλιχίαις 
.προσφόρως καταμιγνύμενος, παντὺὸς τάγματος τῶν 
προχοπτόντων συνεφαπτόμενος! Tol; κατὰ Θεὺν 
vro συµπαίζει, τοῖς ἀνδράσι συναγωνίζεται, παι- 
δαγωγεῖ τὴν νεότητα, ὑποστηρίζει τὸ γηρας, τοῖς πᾶσι 
πάντα Ὑίνεται, στρατιωτῶν ὅπλον, ἀθλητῶν παιδο- 
τρίδης, γυμναζομένων παλαίστρα, νικώντων στέφα- 
voc, ἑπιτραπέξιος εὐφροσύνη, ἀπιχήδειος παραμµυθία. 
Oix ἔστι τι τῶν κατὰ «bv βίον ἡμῶν τῆς χάριτος 
ταῦτης ἀμέτοχον. Τίς προσευχής δύναμις, Tic μὴ 
Δαθιδ συνεφάπτεται; τίς ἑορτῆς εὐφροσύνη, μὴ 
τοῦ Προφήτου ταύτην φαιδρύνοντος; "O δὴ xal 
νῦν ἔστιν ἰδεῖν - ὅτι καὶ ἄλλως μεγάλην ἡμῖν οὖσαν 
την ἑορτὴῆν», μείζονα δι ἑαυτοῦ ὁ Προφήτης ἑποίη- 
σεν, προσφόρως τῇ ὑποθέσει τὴν Ex τῶν daXpoy 


omnibus vitz itineribus ! quam aptus spiritualibus. 
cunctis ztatibus! quam omni proficientium ordini 
conditionique commodus invenitur ! Cum illis, qui 
apud Deum pueri infantesque sunt, colludit. Viris 
in certamine et pugna se socium preebet, juven- 
tutem erudit, senectutem eonfirmat, omnibus om- 
nia fit, militum arma, magister pugilum, palzestra 
certantium, corona victorum, in conviviis bilaritas, 
in funere lugentium «consolatio. Nulla denique 
pars humapz vite illius inunere et gratia vacat. 
Quznam est precationis facultas quam David non 
subministret? Qua celebritas letitia, quam non 
exornet Propheta ? id quod in presentia quoque 
lieet intueri. Hodiernam enim celebritatem, satis 
per se magnam, ipse majorem efficit, dum ill qau- 
dium e psalmis apposite adjungit. ln uno cnim 


691 


S. GREGORII NYSSENI 


697 


illorum ovem te jubet esse, quz a Deo pascaris, el A συνεισενεγχὼν εὐφροσύνην. Ἐν μὲν γὰρ τῷ ἑνὶ, πρό 


omnibus bonorum copiis affluas, ut cui et herba, 
et pabulum, et aqua refrigerii suppetat !. Tibi et 
cibum, et tabernaculum, et viam, et ducem, et 
omnia se przxebet pastor egregius, gratiamque suam 
ad omnem usum apte distribuit. Ex quibus οπιπὶ- 
bus Ecclesiam instruit, oportere te primum boni 
pastoris ovem fleri per bonam catechesim et initia- 
tionem ad divine doctrinz pascua fontesque de- 
ductum, ut cum illo sepeliaris per baptismum in 
mortem, neque tamen mortem ejusmodi reformi- 
dare. Non enim mors est ista, sed mortis umbra et 
smilitudo. Nam si ambwlavero, inquit, in medio um- 
brem mortis, non timebo, ut malum, id quod accide- 
rit, quoniam tu mecum es **. Deinde spiritus virga 
consolatur. Spiritus enim consolator est. Tum 
mensam mysticam proponit ex adverso mensz d:- 
monum instructam. Per idololatriam enim homi- 
num vitam afflixerunt daemones, quibus contraria 
est Spiritus mensa. Ad hzc oleo spiritus caput un- 
git, εἰ vinum, quod letitia cor afficit *, addens, 
sobriam illam animo ebrietatem injicit, et e cadu- 
eis fluxisque rebus mentem trabit ad sempiternas. 
Etenim qui tali est affectus ebrietate, brevem vitam 
cum immortalitate commutat, et in longitudine 
dierum habitat in domo Donrini. Hec nobis in uuo 
Psalmorum elargitus, ad majorem et perfectiorem 
in altero, qui proxime sequitur, voluptatem animum 
etzcitat, cujus sententiam vobis, si videtur, paucis 


θατόν σε χελεύει γενέσθαι παρὰ τοῦ θεοῦ ποιµαινό. 
μενον , xat οὐδενὸς τῶν ἀγαθῶν ὑστερούμενον ΄ dp χα) 
πύα νομῆς, xat ὕδωρ ἀναπαύσεως, xal τροφῇ, καὶ 
σχηνη, xal τρίθος, xaX ὁδηγία, χαὶ πάντα Ὑίνεται 
ὁ ποιμὴν ὁ χαλὸς, πρὸς πᾶσαν χρείαν τὴν ἑαυτοῦ 
χάριν προσφόρως κχαταµερίζων, Δι ὧν ἁπάντων 
παιδεύει τὴν Ἐχκλησίαν, ὅτι χρὴ σε πρόθατον 


πρῶτον γενέσθαι τοῦ καλοῦ ποιµένος, διὰ τῆς ἀγαθης 


“χατηχήσεως πρὸς τὰς θείας τῶν διδαγµάτων νοµάς 
τε χαὶ πηγὰς ὁδηγούμενον, εἰς τὸ συνταφῆναι αὐτῷ . 


διὰ τοῦ βαπτισμοῦ εἰς τὸν θάνατον, xaX μὴ φοθηθῆναι 
τὸν τοιοῦτον θάνατον. Οὐ γὰρ θάνατος οὗτός ἐστιν, 
ἀλλὰ θανάτου σχιὰ χα) ἑχτύπωμα. Εὰν γὰρ πορευθῶ, 
φησιν, év µέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοδηθήσοµαι 
ὡς κακὸν τὸ ἠιγόµεγον ' ὅτι σὺ μετ ἐμοῦ cl. 
Mc-à ταῦτα παρακαλέσας τῇ βακτηρἰᾳ τοῦ Πνεύ- 
µατος» ὁ yàp παράχλητος τὸ Ηνεῦμά ἐστι. τῷ 
μυστικὴν προτίθησι τράπεζαν, τὴν ἐξ ἑναντίου τῆς 
τῶν δαιμόνων τραπέζης ἑτοιμασθεῖσαν. Ἐχεῖνοι γὰρ 
ἦσαν οἱ διὰ τῆς εἰδωλολατρείας τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώ- 
πων ἐχθλίδοντες - ὧν ἐξ ἐναντίου ἡ τοῦ Πνεύματος 
τράπεζα. Εἶτα μυρίζει τὴν χεφαλὴν τῷ ἑλαίῳ τοῦ 
Πνεύματος. xai προσθεὶς αὐτῷ οἶνον τὸν τὴν καρδίαν 
εὐφραίνοντα, τὴν νήφουσαν ἐχείνην µέθην ἐμποιεῖ 
τῇ φυχῇ, στήσας τοὺς λογισμοὺς ἀπὸ τῶν προσχαίρων 
πρὸς τὸ ἁῖδιον * ὁ γὰρ τῆς τοιαύτης Υευσάµενος µέθης, 
διαµείθεται τοῦ ὠκυμόρου τὸ ἀτελεύτητον, εἰς µα- 
χρότητα ἡμερῶν τὴν kv τῷ οἴχῳ τοῦ θεοῦ διαγωγὴν 


explicabo. Domini est terra et plenitudo ejus *. Quid ϱ παρατείνων. Ἐοιαῦτα ἡμῖν àv τῷ ἑνὶ τῶν φαλμῶν 


igitur. novi eontingit, homo, si Deus noster in terra 
visus est, si eum hominibüs vixit? Ipse terram 
creavit et condidit. Quare nec inusitatum nec ab- 
surdum est, ut ad propria Dominus veniat. Neque 
enim in orbe versatur alieno, sed in eo quem ipse 
eonstituit οἱ fabricatus est, qui super maria terram 
fundavit et effeeit, ut secus fluminum decursum 
eptime eullocata esset. Quam autem ob causam ad- 
venit, nisi ut te ex peecati voragine liberatum, et 
regni currum, id est, virtutis insütutum in ipso 
ascensu adhibentem, in montem adduceret ? Neque 
enim licet in montem illum ascendere, nisi virtu- 
tes tihi comites adjunxeris, et innocens manibus 
fueris, et nullo scelere coinquinatus, sed mundo 
corde ad nullam vanitatem animum. tuum appli- 
eueris, nee dolo proximum tuum deceperis. Istius 
ascensus premium est benedictio, huie repositam 
. Deus miserieordiam largitur. Hoc est generatio 
quarentium eum, per virtutem in sublime conscen- 
dentium, et querentium faciem Dei Jacob. 


χαρισάµενος, πρὸς μείζονα xaX τελεωτέραν εὐφροσύ- 
vr» ἐν τῷ ἑξῆς φαλμῷ τὴν Ψυχὴν ἐπεγείρει ' xat, εἰ 
δοχεῖ, xai τούτου τὴν διάνοιαν ὑμῖν παραθώμεθα, 
δι) ὀλίγων ἐπιτεμόμενοι, Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ 
π.Ίήρωμα αὐτῆς. Τί οὖν ξενίζῃη, ὦ ἄνθρωπε, εἰ ὁ 
θεὺς ἡμῶν ἐπὶ γῆς ὤφθη, χαὶ τοῖς ἀνθρώποις συναν- 
εατράφη; Χτίσμα γὰρ ἐχείνου ἡ γη, διότι καὶ ποίηµα. 
Οὐχοῦν οὐδὲν χαινὸν, οὐδὲ ἔξω τοῦ πρέποντος, τὸ 
εἰς τὰ ἴδια ἐλθεῖν τὸν Δεσπότην᾽ οὗ γὰρ ἐν ἁλλοτρίῳ 
γίνεται χόσµω, ἀλλ ὃν αὐτὸς συνεστήσατο, ὁ ἐπὶ 
θαλασσῶν θεμελιώσας τὴν γῆν, xal πρὸς τὴν τῶν 
ποταμῶν δίοδον εὔθετον αὐτὴν εἶναι παρασκευάσας. 


Ὑπὰρ τίνος οὖν ἡ παρουσία; "Iva σε τῶν βαράθρων 
τῆς ἁμαρτίας ἐχδαλὼν, ἐπὶ τὸὄρος ἀγάγῃη, βασιλείας 
D ὀχήματι πρὸς thv ἄνοδον «fj κατ ἀρετὴν πολιτείᾳ 
χρησάµενον. Οὐ γὰρ ἔστιν ἀνελθεῖν ἐπὶ τὸ ὄρος 


ἐχεῖνο, εἰ μὴ ταῖς ἀρεταῖς συνοδεύσειε’ ταῖς μὲν 
χεραὶν ἀθῶος γενόμενος, xol μηδεμιᾷ πονηρᾷ πράξει 


«ῥυπούμενος, καθαρὸς δὲ τῇ καρδίᾳ, πρὸς οὐδὲν μά- 


ταιον τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ φέρων, μηδέ τινα δόλον τῷ 


πλησίον ἐξαρτυόμενος. Ταύτης τῆς ἀναδάσεως ἔπαθλόν ἐστιν ἡ εὐλογία" τούτῳ δίδωσι τὴν ἀποχειμένην 
ἑλεημοσύνην ὁ Κύριος’ Αὔτη ἐστὶν ἡ τῶν ζητούγτων αὐτὸν γενεὰ, τῶν δι ἀρετῆς πρὸς ὕψος ἀναδαινόν- 


των. xal ζἕητούγτων τὸ πρόσωπον τοῦ θεοῦ Ἱακώδ. 


Hujusce pealmi pars reliqua forsitan evangelica 
etiam voee doctrinaque sublimier est. Nam Evan- 
gelium Domini eonsuetudinem et vitam, quam 
eg in terra, et ejus reditum in ccelum narrat. Hic 


* Psal. xxr, 1 sqq. '* Psal. zxu, 4. 


* Psal. cii, 15. 


Τὸ δὲ ἐφεξῆς τῆς ΨΦαλμωδίας, xal αὐτῆς τάχα τῆς 


— εὐαγγελιχῆς διδασχαλίας ἐστὶν ὑψηλότερον. Τὸ μὲν 


γὰρ Εὐαγγέλιον, τὴν ἐπὶ γῆς τοῦ Κυρίου διαγωγῖν. 
καὶ τὴν ἀναστροφὴν διηγἠσατο. 'O δὲ ὑψηλὸς οὗτος 


ΣΡρα|. xxu, 1 sqq. 


IN CHRISTI ASCENSIONEM. 


προφίτης, ἐκθὸς αὐτὸς ἑαυτὸν, ὡς ἂν μὴ φβαρύνοιτο A autem exceisus Propheta supra seipsum egrediens, 


τῷ ἐφολχίῳ τοῦ σώματος, xal ταῖς ὑπερχοσμίοις 
δυνάμεσιν ἑαυτὸν χαταµίξας, τὰς ἐχείνων ἡμῖν φω- 
νὰς διεξέρχεται, ὅτε προπομπεύουσαι τοῦ Δεσπότου 
ἐπὶ τὴν χάθοδον, ἐπαρθῆναι κελεύουσι τῶν περιχείων 
ἀγγέλων, τῶν thy ἀνθρωπίνην ζωὴν πεπιστευµένων, 
τὰς εἰσόδους, λέγουσαι' Ἄρατε πύ-ας, οἱ ἄρχοντες, 
ὑμῶν, καὶ ἐπάρθητε, πύ.λαι αἰώγιοι, καὶ εἰσεεύ- 


σεται ὁ Βασιλεὺς τῆς δόξης. Καὶ ἐπειδὴ εἰς ὃ ἂν 


ένηται ὁ τὸ πᾶν &v ἑαυτῷ περιέχων, σύμμετρον Eav- 
τὸν τῷ δεχοµένῳ ποιεῖ, οὗ γὰρ µόνον &v ἀνθρώποις 


ἄνθρωπος Ὑίνεται, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἀχόλουθον πάντως 


xal ἐν ἀγτέλοις γινόµενος, πρὸς τὴν ἑχείνων φύσιν 
ἑαυτὸν συγχατάχει ΄ διὰ τοῦτο χρῄζουσιν ol πυλωροὶ 
τοῦ δειχνύντος᾽ Τίς ἐστιν οὗτος à Βασιοὺς τῆς δό- 


Enc ; OO χάριν τὸν κραταιὸν αὐτοῖς χαὶ δυνατὺν Ev B 


πολέμῳ ὑποδειχνύουσι, τὸν μέλλοντα πρὸς τὸν αἶχμα- 
λωτίσαντα τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν συµπλέχεσθαι, καὶ 
χαταλύειν τὸν ἔχοντα τοῦ θανάτου τὸ χράτος" ἵνα 


τοῦ ἀσχάτου Σχθροῦ ἀφανισθέντος, εἰς ἐλευθερίαν τε - 


χαὶ εἰρήνην ἀναχληθῇ τὸ ἀνθρώπινον. Πάλιν διεξἑρ- 
χεται τὰς ὁμοίας quvác* πεπλήρωται γὰρ Ίδη τὸ τοῦ 
θανάτου µυστήριον, xai κατώρθωται χατὰ τῶν πο- 
λεµίων 3] νίχη, χαὶ ἐγήγερται τὸ κατ αὐτῶν τρό- 
παιον ὁ σταυρός Καὶ πά.ιν ἀνέδη εἰς ὕγος, αἶχμα- 
λωτεύων τὴν αἰχμαλωσίαν, ὁ δοὺς τὴν ζωήν τε καὶ 
τὴν βασιλείαν, τὰ ἀγαθὰ ταῦτα δόµατα τοῖς ἀνθρώ- 
ποις. Καὶ δεῖ πάλιν ἀνοιχθῆναι τὰς ὑπερχειμένας 
πύλας αὐτῷ. ᾽Αντιμεταλαμθάνουσι «hv προπομπὴν 
οἱ ἡμέτεροι φύλαχες, xaX ἀνοιχθῆναι αὐτῷ τὰς ὑπερ- 

ειµένας πύλας παρακελεύονται, ἵνα πάλιν ἓν αὐταῖς 
δοξασθῃ. Αλλ’ ἀγνοεῖται ὁ τὴν ῥυπαρὰν στολὴν τοῦ 
ἡμετέρου βίου περιδαλόµενος, οὗ τὸ ἐρύθημα τῶν 
ἑματίων Ex τῆς ληνοῦ τῶν ἀνθρωπίνων καχῶν. Διὰ 
τοῦτο παρ᾽ ἐχείνων d) ἑρωτηματικὴ αὕτη φωνὴ πρὸς 
τοὺς προπομπεύοντας Ὑίνεται, Τίς ἑστιω' οὗτος ὁ 
Βασιλεὺς τῆς δόξης; εἶτα, dj τούτων ἀπόχρισις, 
οὐκέτι, Ὁ κραταιὸς καὶ δυνατὸς ἐν ποέμῳ, ἀλλὰ, 
Κύριος τῶν δυνάµεων, ὁ τοῦ παντὸς ἑξημμένος τὸ 
κράτος, ὁ ἀνακεφαλαιώσας τὰ πάντα Ev ἑαυτῷ, ὁ ἐν 
πᾶσι πρωτεύων, ὁ εἰς τὴν πρώτην χΧτίσιν ἁποχατα- 
στῄσας τὰ πάντα , αὐτός ἆστιν ὁ Βασιλεὺς τῆς δόξης. 
Ὁρᾶτε ὅπως ἡμῖν γλυχυτέραν τὴν ἑορτὴν ὁ Δαθὶδ 
ἀπειργάσατο, τὴν, ἰδίαν χάριν τῇ φαιδρότητι τῆς 


tanquam corporis onere nihil prematur, infert se 
celestibus poglestatibus, et voces earum nobis ex- 
ponit, cum in celum redeuntem Dominum ipse 
comitantes, angelis, qui versantur in terris, qui- 
busque in humanam vitam ingressus commissus 
est, imperant ad hunc modum : Tollite portas, 
principes, vestras, et elevamini, porte cternales, et 
introibit Rex glorie. Et quoniam, ubicunque fuerit 
ille, qui in seipso omnia continet, pro suscipien- 
tium captu se ipsum dimetitur ; neque enim solum 
inter homines bomo fit, verumetiam, dum inter 
angelos versatur, ad illorum naturam sese demit- 
tit : idcirco narrantem janitores interrogant : Quis 
est iste Rex glorie? Respondent ipsis demonstrant- 
que fortem et potentem in prelio, qui pugnaturus 
erat contra illum, qui naturam humanani in servi- 
tute captivam detinebat, et eversurus eum qui 
mortis babebat imperium *, ut gravissimo hoste 
superato, genus hominum in libertatem et pacem 
vindicaret. Rursum repetit easdem voces. Comple- 
tum enim jam est mortis mysterium, et victoria de 
hostibus reportata, et contra ipsos excitatum crucis 
tropaeum. Ascendit in altum, captivam ducens capti- 
vitatem *, qui vitam, et regnum, et preclara hzec dona 
hominibus tribuit. Impositz illi rursus patefacienda 
sunt portz. Occurrunt ei nostri custodes, et por-. 
tas jubent recludi, ut in ipsis rursum gloriam asse- 
quatur. Verum non agnoscunt eum, qui sordidam 


C vit: vostre stolam indutus est, cujus rubra sunt 


vestimenta ex humanorum malorum torculari *. 
Itaque rursus comites ejus vocibus illis interrogan- 
tur. Quis est iste Rex glorie ? Respondetur autem 
non amplius ; Fortis, et potens in prelio : sed Do- 
minus virtutum, qui mundi principatum obtinuit, 
qui summatim omnia in se collegit, qui in omnibus 
primas tenet, qui pristinum in statum cuncta re- 
stituit, ipse est Rex gloriz. Ceroitis, quomodo dul- 
ciorem nobis celebritatem David effecerit, dum 
Ecclesie hilaritati gratiam immiscet suam. Proinde 
nos item, quantum possumus, imitemur Prophetam 
in charitate erga Deum, in mansuetudine vilz, in 
tolerantia erga illos qui nos odio prosequuntur, ut 
Prophete doctrina nobis ad bene beateque viven- 


Ἐκκλησίας ἑγχαταμίξας. Οὐχοῦν μιμησώμεθα καὶ D dum dux. magistraque sit, in Christo Jesu Domino 


ἡμεῖς τὸν Προφήτην, ἐν οἷς δυνατόν ἐστι χατορθῶσαι 


nostro, cui gloria in secula seculorum. Amen. 


τὴν µἰµησιν, ἓν τῇ πρὸς Θεὺν ἀγάπῃ, ἓν τῇ τοῦ βίου πραότητι, ἓν τῇ πρὺς τοὺς μισοῦντας µαχροθυµίᾳ * 
ἵνα γένηται ἡ τοῦ Προφήτου διδασκαλία τῆς χατὰ Θεὸν πολιτείας χειραγωγία, ἓν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Koplip 


ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


. Heb. 15, 11. * Psal. rxvni, 19... * Isa. Lxus, 2. 





633 


8. GREGORII NYSSENI 


ος 





ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ | 
ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ TO ΑΡΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑ. 


EJUSDEM 
ORATIO DE SPIRITU SANCTO 


SIYE IN PENTECOSTEN (0). 


Interprete et scholíaste Laurentio Zacagnio V. .. 


Quodlibet festivze celehritatis argumentum per se A — Hácav ἑορτῆς ὑπόθεσιν φαιδροτέραν ὁ Δαθιὸ δὺ 


lpse illustrius efficit David, dum suavissimam illam 
citharam ad id, quod usui est, apte semper aecom. 
modat. Quapropter sapientise fidibus Spiritus ple- 
etro pulsatis, cantum edens, idem nobis Propheta 
magnam quoque Pentecostes celebritatem illustret. 
Dicat proinde ex divina illa modulatione sua  psal- 
mum illum hodierno Dei beneficio congruum : Ve- 
nile, exesultemus Domino *. Primum autem nosse 
oportet quodnam sit hoc Dei beneficium, deinde 
orationis argumento aptanda sunt verba prophetiz; 
perque vos mihi liceat, quae ad hsc pertinent, ali- 
quo ordine pro viribus explicare. Initio aberrave- 
rant homines a cognitione Dei, relictoque rerum 
omnium Domino, alii mundi colebant elementa, 
alii daemones venerandos censebant, plerisque vero 
manufacte etiam simulaerorum imagines numina 
esse videbantur, quibas colendis aras, et templa, et 
sacra , et victimas , et fana, et delubra aliaque id 
genus dedicaversnt. Benignis igitur oculis naturze 
Dominus eorruptam hominum naturam respexit, et 
humanam vitam ab errore ad veritatis cognitionem 
quibusdam quasi gradibus revocavit. Quemadmo- 
dum enim qui diuturna fame confectos ex medics 
faeultatis prescripto re&üciunt, eorumdem imbecil- 
litati prospicientes , haud illico eis ad satietatem 
cibos suppeditant ; sed posteaquam victu moderato 
vires recuperarunt, tum demum ipsis ad arbitrium 
sese explendi, potestatem faeiunt : sic etiam cum 
herrenda veluti fame humanum genus absumptum 
esset , mysteriorum escam divina illis providentia 
hac ratione dispensavit, ut iu dies paulatim, atque 


* Psal. xciv, 4. 


(!) Gayvamp., Vi, 604. — Edita est hzc oratio 
- Latine tantum ex versione Francisci Zini : cum 
autem Grace haberetur in tribus perantiquis Va- 
ticanz bibliothece? eodicibus signatis num. 564, 
44353 et 1907, in quibus omnia fere Gregorii Nys- 
seni opera continentur, opportunum nobis visum 
eat, eam quoque Graece edere ex codice 1456, ad 


ἑαυτοῦ ἀπεργάζεται, thv πολυαρµόνιον ἑχείνην xc0á- 
ῥαν προσφόρως ἀαὶ τῇ χρείᾷ μεθαρμοζόµενος. Οὐκ- 
οὖν καὶ τὴν μεγάλην τῆς Πεντηχοστῆς ἑαρτὴν φαι- 
δρυνέτω ἡμῖν 6 αὐτὸς Προφήτης, τῷ πλήχτρῳ τοῦ 
Πνεύματος àv ταῖς χορδαῖς τῆς σοφίας τὸ μέλος 
ἀναχρουόμενος. Εἰπάτω τοίνυν ἐκ τῆς ἐνθέου μελ- 
ᾠδίας ἐχείνης, τὸ «fj παρούσῃ χάριτι πρόσφορον (2), 
bv Δεῦτε, ἀγαλ λ1ιασώμεθα τῷ Κυρίφ. Ἡρότερον 
χρὴ γνῶναι τὴν χάριν. τις ἐστὶν, εἶθ᾽ οὕτως τὴν 
κατάλληλον Ex τῆς προφητείας ἐφαρμόσαι τῇ ὑπυθέ- 
Get φωνήν * xal uo: δότε, χαθὼς ἂν ᾗ δυνατὸν, διά 
τινος ἀκολούθου τάξεως διασαφῆσαι τὸν περι τούτων 
λόγον. Πεπλάνητο κατ ἀρχὰς τὸ ἀνθρώπινον, πρὸς 
τὴν τοῦ Θεοῦ χατανόησιν, xat χαταλιπόντες τὸν τῆς 
κτίσεως Κύριον, ol μὲν τοῖς τοῦ χόσµου στοιχείοις 
&' ἁπάτην (6) ὑπέκυπτον, ἄλλοι δὲ τὴν τῶν δαιµό- 
νων φύσιν ἐποιοῦντο σεδάσµιον, πολλοῖς δὲ τὸ Θεῖον 
ἐδόχει xaX ἡ χειροποίητος τῶν εἰδώλων µορφῃ, oc 
βωμοί τε, xaX ναοὶ, xat τελεταὶ , xat θυσίαι, xa τε- 
µένη, xal ἀφιδρύματα. xal πάντα τὰ τοιαῦτα παρ 
αὐτῶν ἀνετίθετο εἰς θεραπείαν τῶν φευδωνύμων 
θεῶν. Εἶδε τοίνυν τῷ τῆς φιλανθρωπίας ὀφθαλμῷ τὴν 
τῆς φύσεως τῶν ἀνθρώπων διαφθορὰν ὁ Δεσπότης «te 
φύσεως, xal διά τινος ἀχολουθίας ἀπὸ τῆς πλάνης 
ἐπανάχει τὴν ἀνθρωπίνην νωὴν πρὸς τὴν τῆς ἁλτ- 
θείας ἐπίγνωσιν. Ὥσπερ γὰρ οἱ τοὺς Ev λιμῷ χρονίῳ 
συντετηχότας, µετά τινος ἰατριχῆς ἐπιστήμης &va- 
λαμδάνοντες, οὐκ ἀθρόως ἐπὶ τὸν χόρον προάγου- 
σι (4), φειδοῖ τῆς ἁσθενείας αὐτῶν ' ἀλλὰ διὰ τῆς 
συμµέτρου τεροφῆς ἀναληφθείσης αὐτοῖς τῆς δυνά- 
µεως, τότε συγχωροῦσι κατ ἐξουαίαν ἐμφορεῖσθα: ᾿ 


alios codices collato, addita insuper versione no- 
stra, ut melius eruditi dignoscere poseint, ap genui- 
nus sit Nysseni fetus. 

(2) Alius codex, πρὀσφορα. 

(3) Alius codex, δι ἁπάτης: 

(4) Alius codex, προσάχουσι. 


091 


ΡΕ SPIRITU SANCTO. 


698 


τού xópou* κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον vip φοδερῷ λιμῷ A ordine proficientes, ad perfectionis tandem apicem 


τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως δαπανηθείσης, τεταμιευµένη 
γίνεται αὐτοῖς παρὰ τῆς οἰκονομίας ἡ τῆς τῶν µνστη- 
ρίων πτροφῆς µετουσία" ὥστε διά τινος ἀχολούθου 
τάξεως ἀεὶ τὸ τέλειον προαλαμθάνοντας, οὕτως ἐπὶ 
τὸ πέρας φθάσαι τῆς τελειότητος, Τὸ μὲν γὰρ σῶζον 
ἡμᾶς d ζωοποιός ἐστι δύναμις, ἐν ὀνόματι Πατρὸς, 
χαὶ Υἱοῦ , καὶ ἁγίου Πνεύματος πιστενοµένη. Οἱ δὲ 
τοῦ παντὸς ἀχώρητοι διὰ τὴν γεγενηµένην αὐτοῖς Ex 
τοῦ λιμοῦ τῶν φυχῶν ἀσθένειαν, πρότερον tx τῆς 
κολυθεῖας ὑπὸ τῶν προφητῶν τε, καὶ τοῦ νόµου µε- 
τατεθέντες, εἰς μίαν θεότητα βλέπειν ἐθίζονται, καὶ 
ἐν τῇ μιᾷ θεότητι µόνην τὴν τοῦ Πατρὸς δύναμιν κα: 
τανοοῦσιν, ἀχώρητοι, χαθὼς εἶπον, ὄντες τῆς τελείας 
τροφῆς. Εἶτα διὰ τοῦ Εὐαγγελίου xai ὁ μονογενὴς 


pervenirent. Quod enim nobis salutem impertit, 
yitalis est ijla virtus, in quam in nomine Patris, et 
Filii, et Spiritus sancti credimus. At cum propter 
animarum imbecillitatem , ex quadam veluti fame 
contractam, ad percipiendum mysterium illud ho- 
mines nequaquam essent idonei, a multorum prius 
deorum cultu per prophetas, et legem sic revocati 
sunt, ut unam cernere divinitatem, et in una divi- 
nitate solam Patris potentiam agnoscere assuesce- 
rent, quippe qui solidiori, ut diximus, cibo non 
essent idonei. Deinde quos ad pleniorem divinitatis 
cognitionem lex praparaverat, iis revelatus est per 
Evangelium unigenitus Filius : ac postremo datus est 
nobis perfectüs natura nostre cibus, in quo vita est, 


γἱιὸς (5) τοῖς διὰ τοῦ νόµου προτετελειωμένοις &no- ῃ Spiritus sanctus. Hoc hodiernze celebritatis est ar- 


καλύπτεται, μετὰ τοῦτο mapavyiveza, ἡμῖν ἡ τελεία 
τῆς φύσεως ἡμῶν τροφὴῇ, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἐν ᾧ 
kay f; ζωή. Αὕτη τῆς ἑορτῆς ἡ ὑπόθεσις' διὰ ταῦτα 
καλῶς ἔχει, χορευτὰς ἡμᾶς Υενοµένους τοῦ Πνεύμα- 
τος. πείθεσθαι τῷ χορυφαίῳ τῆς πνευματικῆς ταύ- 


gumentum ; quamobrem equum est, ut cum ad cho: 
ros in sancti Spiritus festivitate celebrandos con- 
'venerimus , spiritualis hujus chori principi Davidi 
pareamus , dicenti, Venite, exsultemus Domino ; 
Dominus autem, ut. inquit Apostolus, Spiritus est *. 


της (6) χοραστασίας Δαθὶδ τῷ λέγοντιι. Asbre, ἀγαλλιασώμεθα τῷ Kupiq: Ὁ δὲ Κύριος τὸ πνεῦμά 


ἐστι, χαθώς qnow ὁ Απόστολος. 

Σήµερον γὰρ χατὰ τὴν ἐτήδιον τοῦ ἔτους περίοδον 
τῆς πεντηχοστῆς συµπληρουµένης, χατὰ τὴν ὥραν 
ταύτην, εἴγε περὶ τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας ἑσμὲν, 
ἐγένετο ἡ ἀνεχδιήγητος χάρις. Κατεμίχθη γὰρ πάλιν 
τοῖς ἀνθρώποις τὸ Πνεῦμα, ὅπερ (T) πρότερον διὰ τὸ 
γενέσθαι cápxa τὸν ἄνθρωπον τῆς φύσεως ἡμῶν 
ἀπεφοίτησε * xal διὰ τῆς βιαίας ἑχείνης πνοῆς, τῶν 
πνευματικῶν τῆς πονηρίας δυνάμεων, xal πάντων 
τῶν ῥυπαρῶν δαιµονίων ἀποσχεδασθέντων ἀπὺ τοῦ 
ἀέρος, ἐν τῇ χαθόδῳ τοῦ Πνεύματος, πλήρεις τῆς 
θείας δυνάµεως, ἓν εἶδει πυρὺὸς, οἱ ἐν τῷ ὑπερῴῳφ 
χαταλειφθέντες ἐγένοντο' οὐδὲ váp ἐστι δυνατὸν ἄλλως 
µέτοχον Πνεύματος ἁγίου γενέσθαι τινὰ, μὴ τῷ ὑπερ- 
ώῳ τῆς ζωῆς ταύτης ἑνδιαιτώμενον. Ὅσοι γὰρ τὰ 
ἄνω φρονοῦσι, µεταθέντες ἑαυτῶν ἀπὸ γῆς εἰς οὐ- 
ρανὸν τὸ πολίτευμα, τοῦ ὑπερῴου τῆς ὑψηλῆς πολι- 
τείας ὄντες οἰχήτορες, ἓν µετουσίᾳ τοῦ ἁγίου Ἠνεύ- 
µατος γίνονται. Οὕτω γάρ φησιν ἡ ἱστορία τῶν Πρά- 
ξεων, ὅτι συνηγµένων αὐτῶν ky τῷ ὑπερώφ, τὸ xa- 
θαρὸν ἐχεῖνο xal ἄῦλον πῦρ εἰς εἴδη γλωσσῶν, χατὰ 
τὸν ἀριθμὸν τῶν μαθητῶν, διασχίζεται. Ἐκχεῖνοι μὲν 


Hodie enim transaetis , juxta annui orbis φίρία 
tempora , quinquaginta a Paschatis festivitate die- 
bus, hac ipsa, tertia scilicet diei hora, donum illud 
hominibus largitus est Deus, quod omnem dicendi 
vim superat. Rursus enim homini admistus est ille 
Spiritus, qui antea, propterea quod homq esset 
Caro, a natura nostra recesserat, et spiritualibuge 
nequitiee potestatibus per vehementem illum spi- 
ritum disjectis, cunctisque fedis demonibus ejus- 
dem adventu ex aere expulsis, divina virtute, epe- 
ciem ignis prz; se ferente, repleti sunt, qui in su- 
periore domus parte degebant; neque enim £feri 
potest, ut quis saneti Spiritus particeps fiat , nisi 
in sublimiori hujus viue instituto versetur. Nam 
qui ea, quz sursum sunt , sapiunt, et vitze conver- 
satione e terra in celum translata, in conaculo 
sublimis illius vitee rationis habitant , hi sancti Spi- 
ritus participes flunt, Congregatis enim in ccna- 
culo discipulis, ut in Aetuum apostolorum historia 
narratur, ignis ille divinus omnisque maleriei ex- 
pers, ad linguarum instar, pro eorumdem diseipulo- 


οὖν Ἠάρθοις, καὶ Μήδοις, xoi Ἐλαμίταις, καὶ τοῖς p rum numero, divisus est. llli ergo Parthos, Medos, et 


λοιποῖς ἔθνεσι διελέγοντο, κατ &Goualav πρὸς πᾶσαν 
ἐθνιχὴν γλῶσσαν τὰς ἑαυτῶν φωνὰς µεθαρµόζοντες ' 
Ἐγὼ δὲ, καθώς φησιν 6 ᾿Απόστολος, θ6.3ω πέντε 
Aórovc ἐν 'ExxAncia τῷ vot µου «Ἰαλῆσαι, ἵνα 
xal ἅλ.λους ὠφε.λήσω, Ἰ µυρίους «Ίόγους év γλώσ- 
cn. Τότε μὲν χρῄσιμον τὸ ὁμόφωνον Ὑίνεσθαι τοῖς 
ἀλλογλώσσοις, ὡς ἂν μὴ ἀνενέργητον efr τὸ χήρυγµα 
τοῖς ἀγνοοῦσι, τῇ φωνῇ τῶν χηρυσσόντων ἐμποδιζό- 
µενον * νῦν μέντοι τῆς χατὰ τὴν γλῶσσαν ὁμοφωνίας 


* JJ Cor. 1n, 17. * I Cor. xiv, 19. 


(5) Zinus lcgit θεός, atque ita etiam. alter. Vatic. 
codex legit. 
(6) Pronomen ταύτης non crat in Zini codice, 


Elamitas, ac reliquas gentes alloquebantur, ad qua- 
rumlibet earum linguas voces suas pro libitu ac- 
eommodantes. Αὲ ego, ut inquit. Apostolus , malo, 
sensu meo quinque verba loqui in Ecclesia , wu aliis 
etiam prosim, quam decem millia verborum in lin- 
gua ?. Verum tunc quidem multum profuit, aposto- 
lorum vocem aliarum gentium linguis aptari, ne 
praconunm linguam ignorantibus Evangelii promul- 
gatio incassum fieret; nunc autem «quoniam una 


nec exstat in uno ex Vaticanis, in cujus tamen 
inargine additur manu diversa. 
(7) Alius codex, ó. 


699 


8. GREGORII NYSSENI 


702 


eademque lingna utimur, igneam debemus Spiritus A οὔσης, ἐπιζητῆσαι xph τὴν πυρίνην γλῶσσαν τοῦ 


linguam exquirere, qua eos qui per errorem in te- 
nebris versantur, illuminemus. Et hic etiam nobis 
pr:eeat David, sociumque sibi adjungat Apostolum. 
In hoc enim psalmo, cujus initium nobis exsultandi 
in Domino formam suppeditat , inquiens, Venite, 
exsultemus Domino, non solum ad Spiritus sancti 
laudes celebrandas adducimur ; sed potius ex iis, 
qua postea sequuntur, de ejusdem divinitate edo- 
cemur. [psa autem Prophetz verba vobis proferam, 
quibus magnus item Apostolus adstipulatur, sunt 
autem hzc : ffodie si vocem ejus audieritis, nolite 
obdurare corda vestra, sicut in exacerbatione secun- 
dum diem tentationis in deserto, ubi tentaveruat me 
paires vestri *. Horum quippe mentionem faciens 
divinus Apostolus, sic ait, Quapropter sicut dicit 
Spiritus sanctus" ; atque ita prefatus, hec Prophet 
verba statim affert, Spiritus saneti persons illa 
sttribuens. Quis igitur est, quem patres ipsorum 
tentaverunt in deserto? Quis est , quem irritave- 
runt? Disce ab eodein Propheta dicente,Tentaverunt 
Deum excelsum *. Atqui Apostolus cum Spiritus 
persone mentionem ipjecisset, has easdem illi voces 
tribuit, inquiens : (Quapropter, sicut. dicit Spiritus 
sanctus : Secundum diem tentationis in deserto , ubi 
tentaverunt me patres vestri. 


Quem igitur Deum excelsum nuncupavit Pro- 
pheta, bunc divinus Apostolus sanctum esse Spiri- 
tum asserit. Quod si autem verum id esse non cre- 
Jis, rursum qu:e dicta sunt considera : Quapropter. 
&icut dicit. Spiritus sanctus, Nolite obdurare corda 
sestra, sicut in exqcerbatione secundum diem tenta- 
lionis in deserto, ubi tentaverunt me patres vestri. Si 
ergo Spiritus sanctus dicit, Tentaverunt me patres 
vestri in deserto; Propheta vero testatur, eum qui 
tentatus est, excelsum esse Deum ; obstructa ergo 
sunt illorum ora, qui Spiritum sanctum temere 
oppugnant, et loquuntur iniquitatem adversus Deum, 
cem perspicue tum Apostolus, tum Propheta, in iis 
quae diximus, Spiritus sancti divinitatem przdi- 
cent. Propheta quidem dum ait, Tentaverunt Deum 
excelsum, et tanquam Dei personam indutus lsraeli- 
tas verbis illis alloquitur, In deserto tentaverunt me 


Πνεύματος εἰς φωτισμὸν τῶν δι ἁπάτης ἑσχοτισμέ- 
νων. Οὐχοῦν xal πρὸς τοῦτο ἡμᾶς ὁδηγησάτω Δαθὶδ, 
συγχορεύοντα λαδὼν ἑαυτῷ τὸν ᾿Απόστολον. Ἑν γὰρ 
τῇ φαλμῳδίᾳ ταύτῃ, Tic ἡ ἀρχὴ τὸ ἀγαλλίαμα ἡμῖν 
τὸ ἐπὶ τῷ Κυρίῳ χαρίζεται, λέγουσα΄ Δεῦτε, ἆγα.ἰ- 
λιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, o0 διὰ τούτου πρὸς τὴν τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος ὁδηγούμεθα δοξολογίαν - ἀλλὰ πολὺ 
μᾶλλον ἓν τοῖς ὑπολοίποις τὰ περὶ τῆς θεότητος αὐ- 
τοῦ διδασχόµεθα. Δέξω δὲ ὑμῖν αὐτὰ τοῦ Προφήτου 
τὰ ῥήματα, olg συντίθεται xal ὁ μέγας Απόστολος 
ἔχει δὲ ἡ ῥῆσις οὕτως Σήµερον ἑὰν τῆς φωνης αὖ- 
τοῦ ἀκούσητε, μὴ σχληρύγητε τὰς καρδίας ὑμῶν, 
ὡς ἐν τῷ παραπιαχρασμῷ κατὰ τὴν ἡμέρα» τοῦ 
πειρασμοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν µε οἱ xa- 


B τέρες ὑμῶν. Τούτων μεμνημένος ὁ θεῖος ᾿Απόστολος, 


οὕτω φησί’ Διὸ χαθὼς «λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
xaX τοῦτο εἰπὼν, ταύτας τοῦ Προφήτου τὰς ῥήσεις 
ἐπήγαγεν, ἑφαρμόζων αὐτὰς τῷ προσώπῳ τοῦ Πνεύ- 
µατος. Τίς οὖν ἐστιν, ὃν ἐπείρασαν ol πατέρες αὐτῶν 
ἐν τῇ ἑρήμῳ ; εἰς, ὃν παρώργισαν; Μάθε παρ) αὐτοῦ 
τοῦ Προφήτου, ὃς φησιν, ὅτι 'Exsípacar τὸν θεὺν 
τὸν Ὕγιστον. Αλλὰ μὴν ὁ Απόστολος προτάξας τὸ 
πρόσωπον τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἑχείνῳ ταύτας τὰς 
φωνὰς ἀνατίθησι, λέγων, Διὸ, καθὼς .Ίόγει τὸ Hyevpa 
τὸ ἅγιον, ὅτι κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν 
τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν. 
Οὐχοῦν ὃν ὄψιστον θεὸν ὁ Προφήτης χατωνόµασε, 
τοῦτον ὁ θεῖος ᾿Απόστολος τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον εἶναι 


6 λέγει, El δὲ ἀπιστεῖς, πἄλιν τὸ εἰρημένον ἐπίσκεψαι" 


Ai, καθὼς «λέγει τὸ Πγεῦμα τὸ ἅγιον ' M) σκ.λη- 
ρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν, óc ἐν τῷ παραπικρα- 
cp κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ ἑρή- 
p, οὗ ἐπείρασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν. El οὖν τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον λέχει, ὅτι Ἐπείρασάν µε οἱ πατέ- 
psc ὑμῶν ἐν τῇ ἑρήμφ᾽ ὁ δὲ Προφήτης διαμαρτύρε- 
ται, ὅτι ὁ ἐν τῇ ἑρήμῳ πειρσσθεὶς, Ὀψιστός ἐστι 
θεός (8) ἑνεφράγη τὰ στόµατα τῶν Πνευματομά- 
χων, τὰ λαλοῦντα (9) κατὰ τοῦ θεοῦ ἁδιχίαν, σαφῶς 
τοῦ τε ᾿Αποστόλου xal τοῦ Προφήτου διὰ. τῶν εἰρη- 
µένων τὴν θεότητα χηρυσσόντων τοῦ Πνεύματος * τοῦ 
μὲν εἰπόντος, ὅτι, Ἐπείρασαν τὸν θεὸν τὸν Ὑψι- 
στον, καὶ ὡς παρὰ τοῦ θεοῦ τοῖς Ἱσραηλίταις προ- 
φέροντος τὴν ῥῆσιν ἐχείνην (10), ὅτι, Ἐν τῇ ἐρήμῳ 


patres oestri : magnus vero Paulus, dum hzc ea- D ἐπείρασά» µε οἱ πατέρες ὑμῶν τοῦ δὲ μεγάλου 


dem verba Spiritui sancto attribuit; ut ex his evi- 
denter pateat, Spiritum sanctum esse Deum οχοεἰ- 
sum. Videntne ergo qui glorie Spiritus adversan- 
tur, igneam sacrorum eloquiorum linguam, que 
obscura erant, illustrantem? An nos, ut musto 


* Paal. xciv, 5, 9. * Heb. iu, 7. 


(8) Hzc est vera hujus loci lectio, quam Vatica- 
nus codex num. 364 exhibet. In altero Vaticanae 
itidem Bibliothecze codice num. 1097 male legitur, 
οὗ ἐπείρασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν * ὁ δὲ Προφήτης 
διαμαρτύρεται, ὅτι ὁ ἐν τῇ ἐρήμρ πειρασθεὶς Ὀψι- 
616; ἐστι θεός. Hec autem lectio in Zini quoque 
codice reperiebatur; vertit enim, Propheta vero 
teslatur, eum qui tentatus est in deserto, esse Deum 
excelsum. Male etiam in altero Vaticano codice 


Παύλου τῷ ἁγίῳ Ηνεύματι ταύτας τὰς φωνὰς ἔφαρ- 
µόσαντος, ὡς διὰ τούτων ἐναργῶς ἀποδειχθῆναι, 
ὅτι Geb. ὕψιστος τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ ἆγιον. "Apa BA£- 
πουσιν οἱ ἐχθροὶ τῆς δόξης τοῦ Πνεύματος (11) τὴν 
πυρίνην γλῶσσαν τῶν θείων λογίων τὴν τὰ χεχρυµ- 


* Psal. Lxxvn, 56, 


scribitur, El οὖν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον λέγει , ὅτι ἐπεί- 
βασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν ἐν τῇ ἑρήμῳ, ὁ πειρασθεὶς 
Υψιστός στι θεός. 

(9) Alius codex, τῶν λαλούντων. 

(10) Zinus aliter legit; nam interpretatus est, 
lpso Deo verbis illia lsraelitas alloquente : In. de- 
serto, eic. 

(11) Verbum τοῦ Πνεύματος omisit Zinus, nec 
habetur in alio codice. 


τοι 


IN S. STEPHANUM. 


102 


μένα Φφωτίζουσαν, fj ὡς πεπληρωμένων τοῦ γλεύ- A plenos, irridebunt ? Ego vero , quamvis hzc contra 


κους χαταγελάσουσιν; Ἐγὼ δὲ xàv ταῦτα λέγωσι 
χαθ᾽ ἡμῶν, συµθουλεύω ὑμῖν, ἀδελφοὶ, μὴ φοδηθῇ- 
ναι τν ὀνειδισμὸν τῶν τοιούτων, μηδὲ τῷ φαυλισμῷ 
αὑτῶν ἠττηθῆναι. Εΐθε γὰρ γἐνοιτό (13) ποτε xal 
ἐχείνοις τὸ γλεῦχος τοῦτο, ὁ νεοθλιθὴς οὗτος olvoc, ὁ 
ix τῆς ληνοῦ προχεθεὶς, ἣν ἑπάτησε διὰ τοῦ Εὐαγ- 
χελίου ὁ Κύριος, ἵνα σοι πότιμον τοῦ ἰδίου βότρυος τὸ 
αἷμα ποιῄσῃ (15). Ἐϊθε γὰρ ἐπληρώθησαν κἀκεῖνοι 
τοῦ νέου τούτου οἵνου, ὃν γλεῦχος ὠνόμασαν, ὃς τὴν 
διὰ τοῦ ἀερετικοῦ (14) ὕδατος ἐπιμιξίαν παρὰ τῶν 
χαπήλων οὐχ ἔπαθε * πάντως γὰρ xal τοῦ Πνεύματος 
πλήρεις ἐγένοντο, δι’ οὗ τὸ παχύ τε xal ἱλυῶδες τῆς 
ἀπιστίας οἱ Πνεύματι ζέοντες ἀφ᾽ ἑαυτῶν ἑξαφρί- 
ζουσιν (13). ᾽Αλλ οὗ δύνανται οἱ τοιοῦτοι Ev ἑαυτοῖς 
τὸ γλεῦχος δέξασθαε, ἔτι τὸν παλαιὸν &cxby περιφέ- 
ῥροντες, ὃς περιχρατεῖν τὸν τοιοῦτον μὴ δυνάµενος οἵ- 
vov, αἱρετιχῶς ἀποῤῥήγνυται, Αλλ᾽ ἡμεῖς (16), 
ἀδελφοὶ, καθώς φησιν ὁ Προφήτης, Δεῦτε, ἆγαλ.Ίια- 
σώμεθα τῷ Κυρίῳ, πίνοντες, xal τὰ τῆς εὐσεθείας 
Ύλυκάσματα, χαθὼς ὁ "Ecbpac διαχελεύεται, xal 
ταῖς τῶν ἁποστόλων τε xal προφητῶν χοροστασίαις 
ἐμφαιδρυνόμενοι, χατὰ τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύ- 
ἔ-τος ἀγαλλιασώμεθα xal εὐφρανθῶμεν ἐπὶ τῇ (17) 
ἡμέρᾳ ταύτῃ, ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος, iv Χριστῷ 
Αμήν. 


? δα. Lx'u, 9. * E Esdr. ix. 52. 


(12) Zinus videtur legisse, γένοιντο, refraganti- 
bus Vaticanis omnibus codicibus ; vertit enim, At- 
que utinam ipsi quoque degustent hoc mustum. 

115) Videtur aliam lectionem secutus esse Zinus, 
qui interpretatur, Ut nobis tanquam racemi proprii 
corporis sanguinem propinaret. 

(14) Omisit Zinus vocem, τοῦ αἱρετιχοῦ. 


nos dicant, nibilominus auctor vobis sum, fratres. 
ut eorum dicteria nil timeatis, neve eorumdem de- 
risionibus succumbalis. Utinam enim et ipsis ali- 
quando foret hoc mustum, recens, inquam, effusum 
hoc vinum, ac ex torculari profusum, quod per 
Evangelium Dominus calcavit?, ut tibi proprii ra- 
cemi sanguinem polandum daret. Utinam et ipsi 
repleti fuerint novo hoc vino, quod mustum appel- 
laverunt, quod hzreticze aqua admistione non est 


α cauponibus adulteratam : prorsus enim Spiritu 


etiam repleti fuissent, cujus opera, qui co fervent, 
crassam perfidi&e fecem ex ipsorum animis despu- 
mant. Verum istius generis homines in se ipsis mu- 
stum illud capere non possunt , cum adhuc veterem 


B utrem circunferant, qui cum ejusmodi vinum eon- 


tinere non valeat, hzretica fractura disrumpitur. 
Nos autem, fratres, ut ait Propheta, Venite, ezsul- 
temus Domino. Bibamus pietatis dulcedinem, u* 
Esdras precipit *, et in apostolorum et propheta- 
rum choris gaudentes, pro sancti Spiritus dono 
exsultemus, et letenmur in hac die quam fecit Do- 
minus, in Christo Jesu Domino nostro, cui gloría 
in secula. Amen. 


Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ fj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 


(15) Videtur aliter legisse Zinus, vel potius vim 
(οἱ textus non esse assecutus ; nam vertit, (wo 
quidem [erventes, | crassam limosamque perfidi 
spumam ex animis suis effunderent, εἰ abjicerent, 
(16) Zinus legit, ὑμεῖς. 

(17) Alius codex Vaticanus. ἓν τῇ. 





ΤΟΥ AYTOY 


ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


EIE TON ΑΓΙΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟΝ TON IIPOTOMAPTYPA. 


EJUSDEM 


ENCOMIUM 


IN SANCTUM STEPHANUM PROTOMARTYREM. 


Laurentio Sifano interprete. 


nl 


Ὡς χαλὴ τῶν ἁἀγαθῶν fj ἀχολουθία ! ὡς γλυχεῖα α — Quam pulchra bonorum consequentia est ! Quam 


τῆς εὐφροσύνης ἡ διαδοχή ! Ἰδου γὰρ ἑορτὴν ἐξ ^ jucunda letitíz successio! Ecce enim diem festum 


ἑορτῶς, xal χάριν ἀντιλαμθάνομεν χάριτος. Χθὲς 
ἡμᾶς ὁ τοῦ παντὺς Δεσπότης εἰστίασε, ofju: pov, ὁ 


ex die festo, et'gratiam pro gratia accipimus. Heri 
Dominus universi nos pavit, hodie Domini imitater. 


705 


S. GREGORII NYSSENI 


7085 


Quomodo hic, aut. quomodo ille? Ille hominem A μιμητῆς τοῦ Δεσποτου, Πῶς οὗτος, ἡ πῶς ἐκεῖνος ; 


pro nobis induens, hic pro illo hominem exuens. 
Ille vite speluncam propter nos subiens, hic pro- 
pter illum ex spelunca excedens. Ille pro nobis 
fasciis involutus, hic pro illo lapidatus. Ille mor- 
tem interimens, hic morti jacenti insultans. Enim 
vero, fratres, concurramus etiam nos sermone ad 
theatrum, quo imagnus ille athleta laborat, et ad- 
versus improbum humane vitz adversarium ad 
certamen accingitur in stadio confessionis. Revera 
enim, juxta vocem Pauli!, mundo et angelis et ho- 
minibus spectaculo fuit magnus ille Stephanus, 
qui prinus Stephano, id est, corona confessionis 
redimitus οἱ ornatus est, martyrum coetui aditum 
fecit; qui primus usque ad sanguinem peccato 
adversatus est. Àc mihi videtur supraimundanorum 
exercitus omnis, et omnes angelorum legiones, tam 
ministrantium quam assistentium : ac si quid aliud 
dignitate praeditum in supernis partibus audimus, 
quod in principatibus, et virtutibus et thronis et 
potestatibus et dominationibus versetur, et omnis 
ceelestis conventus tunc athletam cum adversario 
confligentem spectaculo sibi proposuisse. Patebat 
enim veluti stadium quoddam decertantibus hu- 
mana vita, tendebant autem uterque alter alteri 
infesti, hinc quidem improbus humanz vilz ad- 
versarius, jam inde a lapsu primo conditorum ho: 
minum , usque ad tempora Stephani, victoriis de 
hominibus partis exercitatus : illinc vero magnus 
“Μια fidei athleta, nihili faciens adversami incursum. 
Átma autem ambobus alteri adversus alterum erant; 
irventori quidem mortis, mortis terror; discipule 
autem vita, confessio fidei. Quis enim non admira- 
tus esset novam hanc certaminis formam, cum ve- 
ritas vita ac morte dijudieabatur, ac documentum 
veritatis mors fuit? Nam przco fidei abscond&z 
ac vite, qux ignorabatur, reipsa praedicationem 
bominibus divulgabat : per hoc enim quod baud 
gravate neque cunctanter hanc vitaem deseruit, 
recte rem zstimantibus demonstrabatur, quod ea, 
quae relinquebatur vita, praestantiori commutaretur. 
Verum haud incommodum fuerit, tanquam in ta- 
bula, oratione exacte quasi depingere concertatio- 
nem, ut per rerum gestarum seriem commode mi- 


raculorum ratio demonstretur. Nuper enim violen- D 


tus ille ac vehemens flatus superne delatus, dissipatis 
atque disjectis omnibus aeriis ac fallacibus dz:emo- 


num copiis, domicilium apostolorum repleverat; 


et linguarum in modum ignearum divisus pro nu- 
mero donum accipientium Spiritus in unoquoque 
resederat. Ac jam ad inopinatum et inauditum 
vocis ae linguzs miraculum eos qui ex omui gente 
profecti, Jerosolymis versabantur, consternatio 
confusioque invaserat, omnibus qui in varias ac 
diversas linguarum formas divisi fuerant, repente 
cum discipulis ejusdem linguz factis; cum nulla 


pracedente disciplina atque exercitatione, sed ex- 


! ] Cor. iv, 9. 


Ἐχεῖνος, τὸν ἄνθρωπον ὑπὲρ ἡμῶν ἑνδυσάμενος, 
οὗτος, τὸν ἄνθρωπον ὑπὲρ &xsívou ἁἀποδυσάμενος. 
Ἐχεῖνος, τὸ τοῦ βίου σπήλαιον δι ἡμᾶς ὑπερχόμενος, 
οὗτος, τοῦ σπηλαίου δι’ ἐκεῖνον ὑπεξερχόμενος. "Exst- 
yog, ὑπὲρ ἡμῶν σπαργανούµενος, οὗτος,ὑπὲρ ἐχείνου 
χαταλιθούµενος. Ἐχεῖνος ἀναιρῶν τὸν θάνατον, οὗτος 
ἐπεμθαίνων τῷ θανάτῳ χειμένῳ. ᾽Αλλὰ γὰρ συν- 
ὁράµωμεν, ἀδελφοὶ, xal ἡμεῖς τῷ λόγῳ πρὸς τὸ 
θέατρον, ὡς ὁ ἀθλητὴς ὁ μέγας ἐναγωνίσηται, πρὸς 
τὸν πονηρὸν ἀντίπαλον τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς Ev τῷ 
σταδίῳ τῆς ὁμολογίας ἁποδυόμενος. ᾽Ἀληθῶς γὰρ, 
κατὰ τὴν Παύλου φωνὴν, θέατρον ἐγενήθη τῷ χόσμῳρ 
xai ἀγγέλοις xol ἀνθρώποις ὁ μέγας Στέφανος, πρῶ- 
τος τὸν στέφανον τῆς ὁμολογίας ἀναδησάμενος, πρῶ- 
εος τῷ χορῷ τῶν μαρτύρων ὁδοποιῆσας τὴν εἴσοδον, 
πρῶτος ἀντιχαταστὰς πρὸς τὴν ἁμαρτίαν μέχρις at- 
pasos. Kal pot δοχεῖ πᾶσα τῶν ὑπερχοσμίων ἡ 
στρατιὰ, χαὶ πᾶσα: τῶν ἀγγέλων αἱ μυριάδες τῶν τε 
λειτουργούντων xal τῶν παρεστηχότων, xai et 5 
χατὰ τὴν ἄνω λῆξιν τῶν τιµίων ἀχούομεν, Ev ἀρχαῖς 
τε xaX δυνάµεσι χαὶ θρόνοις xat ἐξουσίαις xai χυριό- 
τησι, xai πᾶσα ἡ οὐρανία πανἠγυρις, θέαμα ποιεῖ- 
σθαι τότε τὸν ἀθλητὴν, τῷ ἀνταγωνιστῇ συµπλεκό- 
µενον. Ἐφηπλώσατο μὲν γὰρ οἷόν τι στάδιον τοῖς 
ἀνταγωνιζομένοις ὁ ἀνθρώπινος βίος ἀντεφώρμων 
δὲ ἀλλήλοις ἁμφότεροι ' ὅτε πονηρὸς ἀντίπαλος τῆς 
ἀνθρωπίνης ζωῆς ἀπὺ τοῦ. πτώματος τῶν πρωτοπλά- 
στων μέχρι τῶν xavk Στέφανον χρόνων τῇ χατὰ τῶν 
ἀνθρώπων ἐγγυμνασάμενος vixn , xal ὁ μέγας τῆς 
πίστεως ἀγωνιστῆς, ἀντ᾽ οὐδενὸς κρίνων τοῦ ἀντι- 
πάλου τὴν ἔφοδον. "Όπλα δὲ χατ᾽ ἀἁλλήλων ἀμφοτέροις 
ἣν, τῷ μὲν εὑρετῃ τοῦ θανάτου ἀπειλὴ, τῷ δὲ µα- 
θητῇ τῆς ζωῆς, fj ὁμολογία τῆς πἰστεως. Τίς γὰρ οὐχ 
ἂν ἠγάσθη τὸ χαινὸν τοῦτο τΏς ἀγωνίας εἶδος, ὅτε 
ζωῇ xal θανάτῳ ἡ ἀλήθεια διεκρἰνετο, xal ἀπόδειξις 
ἐγίνετο τῆς ἀληθείας ὁ θάνατος» 'O γὰρ χήρυξ τῆς 
χεχρυµµένης πίστεως xaX ἁγνοουμένης ζωῆς, Epym 
διήἠΥΥελλε τοῖς ἀνθρώποις τὸ χήρυγµα * τὸ γὰρ ἐτοί- 
µως τοῦτον καταλιπεῖν «bv βίον, ἀπόδειξις τοῖς ὀρθῶς 
xplvoucty ἣν, τοῦ τὴν προτιµντέραν ζωὴν ἀντὶ τῆς 
χαταλειποµένης ἀλλάξασθαι. ᾽Αλλὰ χκαλὸν ἂν cbr x2- 
θάπερ ἐπὶ πίναχος ἀχριδῶς τῷ λόγῳ διαζωγραφΏσαι 
τὴν ἄθλησιν, ὡς ἂν καθ ὁδὸν ἡμῖν διὰ τῆς τῶν Ye- 
Υηνότων ἀχολουθίας fj τῶν θαυμάτων τάξις ἐπιδει- 
χνύηται. "Αρτι μὲν γὰρ ἡ ἄνωθεν βιαία πνοὴ, πᾶσαν 
τὴν ἐναέριον xaX ἁπατηλὴν τῶν δαιμόνων διασκεδά- 
caca δύναμιν, πλήρωσε τῶν ἀποστόλων τὸν οἴχον * 
xaX πυροειδῶς εἰς γλώσσας διαμερισθὲν τὸ Πνεῦμα, 
κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν δεχοµένων τὴν χάριν ἓν ἔχα- 
στῳ ἐγίνετο. "Ἠδη δὲ, πρὸς τὸ παράδοξον τοῦ χατὰ 
τὴν φωνὴν xal τὴν γλῶσσαν θαύματος, τοὺς kx παντὸς 
ἔθνους Ἱεροσολύμοις ἐπιδημοῦντας, ἔχπληξίς τε 
χατειλήφει χαὶ σύγχυσις" τῶν εἰς ποιχίλας τε xal δια- 
φόρους γλωσσῶν ἰδέας διεσχισµένων, πάντων ἀθρόως 
ὁμογλώσσων τοῖς μαθηταῖς γεγενηµένων * ὅτε οὐκ Ex 
προπαιδεύσεως xal μελέτης τινὸς, ἀλλ᾽ 6G ἐπιπνοίας 





705 


IN S. STEPHANUM., 


206 


τοῦ Πνεύματος, ἁθρόως τοῖς ἁποστόλοις ταύτης Év- A inspiratione Spiritus atque repente ex tempore hoc 


σχεδασθείσης τῆς χάριτος, ἡ τοῦ φθέγγεσθαι δύναµις 
προσεγένετο. "Εδει γὰρ τοὺς ἐπὶ τῇ Υηῖνῃ πυργο- 
ποιΐῖᾳ τὴν ὁμοφωνίαν λύσαντας, ἐπὶ τῇ πνευματιχῇ 
πάλιν τῆς Ἐκκλησίας οἰκοδομῇ, εἰς ὁμοφωνίαν ἑλθεῖν' 
xai διὰ τοῦτο χαλῶς ἐντεῦθεν ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
οἰχονομία τῆς χάριτος ἄρχεται' ὥστε τὴν χοινὴν τῶν 
ἀνθρώπων εὐεργεσίαν, εἰς πᾶσαν διάνοιαν τῆς ἀν- 
θρωπίνης χαταµερίσαι φωνῆς, ἵνα μὴ μιᾷ γλώσσῃ 
μόνῃ τὸ χήρυγµα τῆς εὐσεδείας ἑναποχλειόμενον, 
ἄπραχτον τοῖς ἀλλογλώσσοις µείνῃ xal ἀνενέργητον. 


"Hón τοίνυν τῶν μὲν Φαρισαίων χαὶ ταῖς ἰδίαις 
ἀχθαῖς ἀπιστούντων, xal τοὺς ἐχπεπληγμένους τὴν 
θαυματουργίαν διεσφάλθαι χαταχλευαζόντων, ὡς 
γλεύχους αὐτοῖς τὴν τοιαύτην παραφορὰν ἑἐμποιη- 
σαντος * τοῦ δὲ Πέτρου μιᾷ τοῦ λόγου περιθολῇ τρισ- 
χιλίας φυχὰς τῷ Χριστῷ σαγηνεύσαντος, καὶ xa- 
θεξης ἀεὶ τῇ προσθήχῃ τῶν σωζομένων τῆς Ἔκκλη- 
σίας εἰς πλῆθος ἐπιδιδούσης * xal τοῦ &x γενετῆς yox 
λοῦ πάλιν τὴν ὡραίαν τοῦ ἱεροῦ πύλην τοῖς σωζομέ - 
vote ἀνοίξαντος, fj προσχαθήµενος τῷ xa0' ἑαυτὸν 
θαύματι τΏς ἰάσεως, τοὺς χατὰ Φυχὴν χωλεύοντας 
ἐπὶ τὴν πίστιν ἐχειραγώγησε. Πολλῶν τοίνυν πρὸς τὸ 
χήρυγμα τῆς πίστεως συῤῥεόντων, καὶ τῆς χρείας 
πλείονα τὶν πολυχειρίαν ἐπιζητούσης τῶν διαχονούν- 
των τῇ χάριτι” τότε καλεῖται πρὸς ἐπιχουρίαν τῶν 
ἁποστόλων ὑπὸ τοῦ Πνεύματος ὁ πολὺς τῇ σοφίᾳ καὶ 


dono reprzsentato, facultas loquendi apostolis ac- 
cessisset, Oportebat enim eos, qui in terrenz turris 
exstructione communionem lingua, vocisque con- 
cordiam solverant, in spirituali Ecclesiw cdilfica- 
tione rursus ad commercium lingu: venire, atque 
idcirco sancti Spiritus dispensatio recte gratiam 
hiuc orditur, ut commune hominum beneliciam in 
omneu) intellectum bumang vocis dispertiretur, 
ne si in unam línguam solam predicatio pietatis 
includeretur, inefficax et inutilis hominibus diverize 
linguze maneret. 

Jam igitur cum Pharisei quidem suis etiam ip- 
sorum auribus non crederept, ac miraculo rei ob- 
stupefactos cezeteros errare contenderent irridentes, 
quasi mustum talem vecordiam atque furorem apo- 
stolis ingenerasset; Petrus autem uno orationis 
complexu, animarum millia tria quasi verriculo 
captas Christo lucrifecisset *, ac deinceps semper. 
adjectíone eorum, qui salvi fierent, Ecclesia numero 
ac multitudine cresceret : itemque is, qui a nati- 
vitate claudus fuerat, speciosam portam templi 
rursus iis, qui salvi flerent, aperuisset *, cui assi- 
dens δι sanationis miraculo anima claudicantes 
ad fidem adduxerat. Cum multi igitur ad przedica- 
tionem fldei confluerent, atque majorem manum 
gratie ministrantium res postularet, tunc sapientia 
ac gratia abundans Stephanus a Spiritu in auxilium 


τῇ χάριτι Στέφανος. Καὶ μηδεὶς τῷ τῆς διαχονίας ϱ apostolorum vocatur *. Ac nemo nomine ministerii 


ὀνόματι, δευτερεύειν αὐτὸν παρὰ τὴν ἀποστολιχὴν 
ἀξίαν ὑπονοείτω * ἐπεὶ xol Παῦλος ἑαυτὸν οἵδε διάχο- 
voy μυστηρίων Χριστοῦ, καὶ ὁ τοῦ παντὸς Κύριος, ὁ 
διὰ σαρχὸς τὴν ἀνθρωπίνην σωτηρίαν οἰχονομῶν, οὐκ 
ἐπησχύνθη τῷ τῆς διαχονίας ὀνήματι, εἰπών » ἓν 
µέσοις εἶναι, ὡς ὁ διαχκονῶν, 6 τὰς διαιρέσεις τῶν 
διαχονιῶν ἐνεργῶν, ὥς φησιν ὁ ᾽Απόστολος. Καθάπερ 
γὰρ τὸ πὂρ τῆς ἐπιτηδείας ὕλης ὁδραξάµενον , εἰς 
ὄψος αἴρει τὴν φλόγα, καὶ περιφανεστέραν τὴν αὐγὴν 
ἀπεργάζεται * οὕτω «b Πνεῦμα τὸ ἅγιον, bv τῇ τοῦ 
Στεφάνου μεγαλοφυῖᾳ γενόµενον, ἐχδηλοτέρας ἑἐποῖει 
τὰς ἀχτῖνας τῆς χάριτος. Διὸ πάντες πρὺς αὑτὸν 
ἀφεώρων, Ev ὅσοις ἣν γνώσεώς τινος µετουσία xal 
παιδεύσεως ^ xal χατὰ συστάσεις οἱ τῶν λοιπῶν δο- 


motus, secundum eum ab apostolica dignitate lo- 
cum obtinere suspicetur : quoniam etiam Paulus 
sese ministrum mysteriorum Christi agnoscit* : nec 
universarum rerum Dominum qui per carnem ho- 
manam salutem administrabat, ministerii nominis 
puduit, cum diceret sese in medio esse tanquain 
ministrum, qui divisiones ministerlorum efficit, ut 
inquit Apostolus *. Quemadmodum enim ignis apta 
comprehensa materia, flammam ín altum tollit, et 
illustriorem splendorem efficit : ita etiam Spiritus 
sanctus, cum in magna illa Stephani animi indole 
versaretur, gratix radios clariores efliciebat. Quam- 
obrem omnes, in quibus eruditionis atque scientia 
nonnihil inerat, in sese convertebat : ex iis qui ez- 


χοῦντες πλέον ἔχειν, olov εἰς φάλαγγάς τινας δι’ àX- D teris praestare videbantur, coitione atque conspira- 


λήλων καταπυχνούμενοι, οὕτως ὑπομένειν ἁπειρῶντο 
τοῦ Στεφάνου τὴν προσθολἠν. 'O δὲ πᾶσιν ἐπίσης 
ἅμαχος fjv, xai πολλοῖς συμμἰσγων χατ αὐτὸν xol 
ἑλάττοσιν. Ἐν τούτῳ τοίνυν, τὸ μὲν φαινόµενον, 
Αλεξανδρεῖς xaX Λιθερτῖνοι xaX Κυρηναῖοι xa οἱ 
πανταχόθεν Ίσαν ἄνθρωποι πρὸς τὸν τῆς ἀληθείας 
ἀγωνιστὴν συμπλεχόμενοι ΄ ὃ δὲ διὰ τοῦ φαινομένου 
νουύµενος, ὁ πατ]ρ τοῦ φεύδους Tiv, δι ἀνθρωπίνων 
προσώπων πρὸς τὴν Ey τῷ Στεφάνῳ λαλουµένην ἁλή- 
θειαν ἑαυτὸν ἀντεγείρων. 'AXY' ἡ μὲν ἀλήθεια κατά 
τοῦ φεύδους τροπαιοφόρος ἣν, χαλῶς τρεφαµένου 
τοῦ ἀριστέως πάντας τοὺς προαγωνιστὰς τῆς ἁπά- 
της  ὁ δὲ δίαχονος τῆς ἁληθείας παρὰ τοῦ ἐχθροῦ 

* Act. 11, 44. 


* Act. 11, 5/4. * Act. vi, 5. 


tione facta, veluti in phalangas quasdaim constipati, 
sic impetum Stephani sustinere nitebantur. At iile 
omnibus pariter invictus erat, sive cum multis so- 
lus, sive cum paucis congrederetur. Tunc igitur 
in speciem quidem Alexandrini, Libertinique et 
Cyrenenses, quique undique convenerant homines, 
cum veritatis athleta confligebant. Qui autem per 
id quod apparebat intelligitur, is pater mendacii 
erat, per figuras humanas adversus eam, quas a 
Stephano proferebatur, veritatem insurgens. Sed 
veritas quidem de mendacio tropzeum reportabat, 
eum vir ille strenuus omnes propugnatores fraudis 
in fugam cgregie vertisset : minister autem veri- 


5 . 


ΣΙ Cor. iv, 1... * Ephes. iv, 11, ECor. xit, 4 $qq. 


101 S. GREGORII NYSSENU 708 
tatis ab hoste veritatis insidiis petebatur, quasi non A τῆς ἀληθείας ἐπεθουλεύετο, ὡς οὐχὶ Φανερων τὴν 


patefaceret eam, quie. revera esset, sed eam, qus 
non esset, fingeret veritatem. Quid hzc οτί 
adversus praeconem , ad diabolum dixerim? Si tibi 
aliqu: sunt vires, incommoda veritati, qua: in Ste- 
phano elucet ; sin autem illa tuis macbinationibus 
sublimior est, quid circa veritatis vas malignitatem 
exerces, atque omisso eo quod continetur, tollis e 
medio id quod continet, non secus ac facere solent 
canes, qui lapides quibus petuntur rictu invadunt, 
et eum a quo petuntur, non attingunt * Posteaquam 
igitur mendacium per ea qua opponebantur, con- 
futatum atque convictum erat, nec quemquam alium 
improbus ille postea propugnatorem fraudis inve- 
nire poterat, omnibus ad palefactam veritatem 


respicientibus , non obliviscitur sui certaminis, B 


atque efficaciam suam tam in accusatores quam in 
judices partitur, cum utrisque sese insinuasgset, hos 
quidem, ut falsa adversus Stephanum dicerent, im- 
pulit, illos vero, ut animo irato calumniam admit- 
terent, induxit. Cumque variis modis etiam Judzis 
sese inseruisset, omnium adversus Stephanum fun- 
gitur officio, accusatoris, judicis, carnificis, et re- 
liqui totius ministerii mortis, ignorans cum quanta 
ruina post talem adversus Stephanum sententiam, 
praeceps abiturus esset, Quemadmodum enim periti 
athletze subeuntes corpus adversariorum per quam- 
dam artificiosam agilitatem atque habilitatem, gra- 
vlorem lapsum eis struunt: ita magnus quoque 


Stephanus humi prostratus ", gravem illam contu- C 


sionem adversarii confecit. 

Hinc enim in orbem terrarum apostoli currere cc 
perunt, hoc in omnes partes sermonis divulgationis 
initium est. Nam nisi ab illius czede populus Judzo- 
rumip apostolos s:xvisset *, forsitan solis Jerosolymis 
Evangelii gratia inclusa esset, nunc vero agitati a 
Judzis, alius alio gentium per orbem terrarum dis- 
persi sunt, undique per mysteriorum doctrinam 
diabolum exturbantes. Hoc modo Samaria sermo- 
nem recipit; hoc modo obiter in via salus eunuchi 
a Philippo conficitur * : ita magnum illud Ecclesise 
instrumentum Paulus ira minisque a diabolo arma- 
tus adversus ipsum armatorem tela vertit !*, ex 
omni eum exterminans orbe terrarum, ut nullum 


οὖσαν, ἀλλὰ ποιῶν thv μὴ οὖσαν ἀλήθειαν. T( ταῦτσ 
συσκευάζῃ χατὰ τοῦ χῄρνχος, πρὸς τὸν διάδολον, εἴ- 
ποιµι ἄν; El col εἰς ἐστι δύναµις, τὴν ἐν τῷ Στε- 
φάνῳ βλάφον ἀλήθειαν * εἰ δὲ ἐχείνη τῶν σῶν µη- 
χανηµάτων ὑψηλοτέρα, τί περὶ τὸ σχεῦος τῆς ἁλη- 
θείας ἁπασχολεῖς τὴν χαχόνοιαν, xol ἀναιρεῖς τὸ 
περιἐχον, χαταλιπὼν τὸ ἐγχείμενον; οἷόν τι ποιοῦσιν 
οἱ χύνες, τοὺς λίθους ofc βάλλονται περιχαίνοντες, τοῦ 
βάλλοντος οὐχ ἁπτόμενοι, Ἐπειδὴ τοίνυν ἀπηλέγχθη 
διὰ τῶν ἀνθισταμένων τὸ ψεῦδος, xal οὐχέτι οἷός τε 
ἣν ὁ Πονηρὸς ἄλλον τινὰ προαγωνιστὴν τῆς ἁπάτης 
εὑρεῖν, πάντων πρὺς τὴν φανέρωσιν τῆς ἀληθείας 
ἀποθλεπόντων, ἀναμέμνηται τοῦ ἰδίου παλαίσµατος, 
xai χαταµερίσας ἑαυτοῦ τὴν ἑνέργειαν εἴς τε τοὺς 
χατηγόρους χαὶ τοὺς διχαστάς ' xai ἐν ἀμφοτέροις 
γενόμενος, τοὺς μὲν λέγειν τὰ φευδῃ χατὰ τοῦ Στε- 
φάνον προῄήγετο, τοὺς δὲ µεςτ᾽ ὀργῆς τὴν συχοφαν 
τίαν προσδέχεσθαι. Καὶ ποιχίλως ἑαυτὸν τοῖς "lov 
δαίοις ἐγχατασπείρας, πάντα γίνεται τῷ Στεφάνῳ, 
καὶ κατήγαρος xaX διχαστὶς, καὶ δήµιος, xal πᾶσα ἡ 
λοιπὴ τοῦ θανάτου ὑπηρεσία ' οὐχ εἰδὼς οἵψ πτώ- 
ματι μετὰ τὴν τοιαύτην ἐπὶ Στεφάνῳ ψῆφον χατενε» 
χθήσεται. Καθάπερ γὰρ οἱ ἔμπειροι τῶν ἀθλητῶν 
ὑποθάντες τῷ σώματι τῶν προσπαλαιόντων, χαλε- 
πώτερον αὐτοῖς διά τινος τεχνιχῆς εὐστροφίας τὸ 
πτῶμα κατασχευάζουσιν * οὕτω xal ὁ μέγας Στέ- 
φανος, εἰς γῆν χλιθεὶς, τὸ χαλεπὸν σύντριμµα τοῦ Gv- 
τιχειμένονυ εἰργάσατο. 


Ἐντεῦθεν γὰρ γίνεται τοῖς ἁποστόλοις Ent τὴν οἱ- 
χουµένην ὁ δρόμος. αὕτη τῆς πανταχοῦ τοῦ λόγου 
διαφοιτήσεως dj ἀρχήῆ. El γὰρ μὴ τῇ xav' ἐχείνου 
µιαιφονίᾳ ὁ δῆμος τῶν Ἰουδαίων κατὰ τῶν ἀποστό 
λων ἑμάνη, µόνοις ἂν τάχα Ἱεροσολύμοις ἡ τοῦ 
Εὐαγγελίου χάρις ἐναπεχλείετο * νυνὶ δὲ διωχθέντες 
παρὰ τῶν Ἰουδαίων, ἄλλος ἀλλαχὴ τῶν χατὰ τὴν οἱ 
χουμένην &Oviov διεσπάρη, πανταχόθεν τὸν διάδολον 
διὰ τῆς τῶν μυστηρίων διδασκαλίας ἐξείργοντες. Οὕτω 
δέχεται τὸν λόγον 1j Σαµάρεια * οὕτως ὁδοῦ πάρεργον 
ἡ τοῦ εὐνούχου σωτηρία παρὰ τοῦ Φιλίππου Υίνεται 
οὕτω τὸ µέγα σχεῦος τῆς Ἐκχλησίας Παῦλος, θυμῷ 
χαὶ ἀπειλῇ παρὰ τοῦ διαθόλου χαθοπλισθεὶς, ἐπ᾽ αὖ- 


relinqueret locum fidei Christi inaccessum. Hinc D «bv τρέπει τὸν ὁπλίτην τὰς ἀχίδας, πάσης αὑτὸν 


AEgyptii, Syri, Parthi, et Mesopotamite, Itali et 
Galli, lllyrii, Macedones Cbristum agnoscunt, et 
omnes undique gentes sermo percurrens ad fidem 
adducit. Vides Stephani athleticam scientiam? quam 
multis ruinis obtritus sit adversarius, cum per ca- 
Jumniam adversario superior fuisse videretur? Ve- 
rum ad stadium denuo revertamur. Quibus verbis 
populum concitant calumniatores ? Non desinit, in- 
quiunt, verba contumeliosa loqui adversus locum 
hunc sancium et legem : audivimus enim ez eo, cum 
diceret, Jesus Nazarenus hic demolietur locum hunc, 
et mutabit instituta, que nobis tradidit Moyses'!. Ac- 


ὑπερορίζων τῆς οἰχουμένης, ὡς µηδένα τόπον χατα. 
λιπεῖν τῇ πίστει τοῦ Χριστοῦ ἀνεπίθατον. ᾿Εντεῦθεν 
Αἰγύπτιοι, Σύροι, Πάρθοι xat Μεσοποταμῖται, Ίτα- 


Aot χαὶ Γαλάται, Ἰλλνυριοὶ, Μαχεδόνες , xai τὰ παν- 


ταχόθεν ἔθνη προσάχει τῇ πίστει διατρέχων ὁ λόγος, 
Ορᾶς τοῦ Στεφάνου τὴν ἀθλητιχὴν ἐπιστήμην ; πόσοις 
αυνετρίθη πτώµασιν ὁ ἀντίπαλος, δόξας διὰ της 
συκοφαντίας ὑπέρτερος τοῦ προασπαλαίοντος γενέσθαι; 
Αλλ) ἐπανέλθωμεν πάλιν ἐπὶ τὸ στάδιον. Tíat λόγοις 
ἀνακινοῦσι τὸν δΏμον οἱ συχοφάνται;, OD παύεται, 
φασὶ, JaAaw ῥήματά β.Ίάσφημα πατὰ τοῦ τόπον 
τοῦ ἁγίου τούτου xal τοῦ νόµου * ἀχηκόαμεν yàp 


* Act. vii, 59. * Ibid. * Act. vin, 27 sqq... '* Act, vi, 57. !! Ibid, U sqq. 








2499 


IN S. STEPHANUM. 


710 


αὐτοῦ Aéyorroc, ὅτι Ἰησοῦς ὁ ἹΝαζωραῖος οὗτος Α cusatio quidem diaboli oratorum, talis est. Sed 


xataAvcs. τὸν τόπον τοῦτον, xal ἆ 1.Ίάξει τὰ ἔθη 
J παρέδωκεν ἡμῖν Μωῦσῆς. Ἡ μὲν οὖν χατηγορία 
τῶν τοῦ διαθόλου ῥητόρων τοιαύτη. Ἡ δὲ τῶν 
ἁἀχουόντων ἄνοια τίς; "Emi τίνι χαλεπαίνονσι τῷ 
χατηγορηθέντι, «(va χαχίαν ἐν τοῖς εἰρημένοις 
ἐφώρασαν; Τὰ μὲν γὰρ προφερόµενα κατ αὐτοῦ, τῶν 
ἑσύστερον ἐχθησομένων ἣν. "Έφησαν γὰρ αὐτὸν εἷ- 
pnxévat, τὸν τόπον χαταλυθήσεσθαι, xaX τὰ νόμιμα 
τοῦ Μωῦσέως µετατεθήσεσθαι. Τί οὖν ἓν τούτοις ἐστὶ 
τὸ ἀδίχημα, χᾶν ἀληθεύῃ, κἂν φεύδηται; El μὲν γὰρ 
ψεύδεται, τὸ λυποῦν οὐχ ἐχθήσεται ' εἰ δὲ ἀληθεύεε, 
τί ἁδικεῖ ὁ λόγος προμηνύων τὴν ἔχθασιν; Τὰ χὰρ 
γινόμενα, πάντως ἐχθήσεται xaX σιωπώντων, xat uf; 
6 δὲ φόνος τοῦ προμηνύσαντος, τίνα φέρει τῶν λυ- 
πούντων διόρθωσιν; Elca, χατηγορεΐται μὲν Ἰησοῦς 
ὁ Ναξωραῖος * fj δὲ τῆς τιμωρίας Φῆφος, ἀπὶ τὺν 
Στέφανον φέρεται. Καΐ τοι εἰ ὁ ἁδικῶν κινεῖ τὴν 
ὀργὴν, ἀδίχημα 66 ἔστιν, ἡ τοῦ τόπου χαὶ τῶν ἐθῶν 
µεταποίησις * ταῦτα δὲ οὗ παρὰ Στεφάνου, ἀλλά παρὰ 
Ἰτπσοῦ γίνεσθαἑ φησιν ὁ κατήγορος, ἐπὶ τὸν κατ- 
ηγορηθέντα πάντως ἔδει συγκινεῖαθαι τὸ διχαστήριον. 
Ὢ τῆς ἀδίχου τῶν ἀχουόντων φήφου! Ἐπειδὴ, φησὶν, 
ὁ Ἰησοῦς µεταποιῄσει τοὺς νόµους, καταλευσθήτω ὁ 
Στέφανος. Ili; δὲ καταλύσει τὸν νόμον ὁ Ἰησοὺς, ὁ 
οὕτως ἔχων περὶ «bv νόµον, ὁ πάντα πρὺς βεθαίωσιν 
τῶν ἀρχαίων νοµοθετήσας, ὁ εἰπών.' Οὐκ ᾖ.1θον 
χατα.1ῦσαι τὸν νόμο», àdAAÀ π..ηρὼσαι ὁ τὸν περὶ 
τοῦ μὴ φονεῦσαι γόµον, διὰ τοῦ μηδὲ τὴν ἀρχὴν 


ὀργισθῆναι τοῖς μαθηταῖς βεθαιώσας, ὁ τῇ ἐπιθυμίᾳ C 


σ,νεχθαλὼν τὴν µοιχείαν, ὁ διὰ τοῦ μὴ ἀμύνασθαι 
τὸν προλελυπηχότα χελεῦσαι, τὸ μηδὲ ἄρχειν χειρῶν 
ἀδίκων νοµοθετῄσας, ὁ διὰ τῆς τῶν προσόντων µετα- 
δόσεως τὸ χατὰ πλεονεξίαν πάθος ὑπερορίσας ; 

Πῶς οὖν οὔτε ἐμνημονεύθη ταῦτα, οὔτε συνεξητά- 
σθη τῇ χρίσει, Ἐδουλόμην νῦν παρεῖναί µοι τῶν 
µιαιφόνων ἐχείνων διχαστῶν τὸ συνέδριον, καὶ µα- 
θεῖν περὶ τῶν τόπων ὑπὲρ ὧν χαλεπαίνουσι, ποῦ ὁ 
διώνυµος ἐχεῖνος ναὺς, ToU τὰ ἀπιστούμενα τῶν λίθων 
μεγέθη, ποῦ τὸ χρυσίον &xstvo τὸ τῇ λοιπῇ ὕλῃ περὶ 
τὸν ναὸν μικροῦ δεῖν [σοστάσιον, ποῦ αἱ νόμιμοι 
ἱερουργίαι, 6 χριὸς, ὁ µόσχος, ὁ ἁμνὸς, ἡ δάµαλις, ἡ 
περιστερὰ, ἡ τρυγὼν, ὁ ἀποπομπαῖος χίµαρος; El 
διὰ τοῦτο θάνατον τοῦ Στεφάνου καταφηφίζονται, ἵνα 


quenam est audientium amentia? Cujus criminis 
nomine in accusatum st&eviunt? quam nequitiam in 
his verbis deprebenderunt? Nam quz quidem ad- 
versus eum proferebantur, in posterum eventura 
erant, Aiebant enim eum dixisse locum eversum iri, et 
instituta Mosis commutatum iri. Quod igitur male- 
fieium in his verbis continetur, sive vera, sive falsa 
loquatur ? Nam si quidem mentitur, id quod angit 
et male babet, non evenlet : sin autem vera dicit, 
quinam inest injuria sermoni, quo predicitur id 
qued eventurum sit? Nam qua fiunt, prorsus eve- 
nient, sive sileamus, sive loquamur : at czedes prae- 
dicentis quam affert incommodorum correctionem ? 
Deinde accusatur quidem Jesus Nozarenus : sen- 


B tentia autem, qua pena atque supplicium decernitur, 


adversus Stephanum fertur. Atqui si is, qui delin- 
quit, iram movet et crimini datur loci et instituto- 
rum mutatio; atque hzcaccusator non a Stephano, 
sed ab Jesu fieri dicit : adversus aceusatum pror- 
sus commoveri judices oportebat. O injustam au- 
dientium sententiam! Quoniam, inquit, Jesus mutabit 
leges, lapidetur Stephanus. Quomodo autem legem 
Jesus abrogabit, qui ita affectus erat erga legem, 
qui omnia ad confirmationem antiquarum legum 
instituit, qui dixit : Non veni dissoluturus legem, 
sed impieturus "37 qui legem de non interficiendo, per 
hoc, quod nec prorsus quidem irasci quemquam 
voluit, discipulis confirmavit ? qui adulterium una 
cum libidine atque concupiscentia ejecit ? qui per 
id, quod noluit, ut quisquam ulciscatur eum,a quo 
ante lesus esset, ne lacessendum quidem injuria 
quemquam esse sanxit ? qui per communi-ationem 
facultatum, avaritiz: vitium exterminavit? 

Qui fit igitur, ut haec neque commemorata, neque 
in cognoscendo simul qua sita atque examinata 
sint? Vellem nunc adesse mihi sanguinariorum il- 
lorum judicum consilium, ac de locis, quorum 
nomine szviunt infensi, sciscitari, ubi celebre illud 
templum , ubi incredibiles lapidum magnitudines, 
ubi aurum illud , quod reliquam templi materiam 
pretio propemodum «:xquabat , ubi legitima sacri- 
ficia, aries, vitulus, agnus, juvenca, columba, tur- 
tur, avertendis malis sacrificari solitus caper? Si 


μηδὲν τῶν σχυθρωπῶν ἐκείνων εἰς πέρας ἕλθοι, δει- D idciruc Stephanum capitis condemnant, ut ne quid 


ξάτωσαν ὅσα διὰ τῆς µιαιφονίας ἑαυτοῖς διεσώσαντο. 
Ei δὲ οὐδὲν τούτων ἐστὶν, ὑπὲρ οὗ τὴν φῆφον ἐχείνην 
ἐξήνεγχεν  ἀντὶ τίνος ὁ φόνος; εἰπάτωσαν. ἸΑλλ᾽ 
ἴδωμεν Ev τοῖς ἐφεξῆς τῶν ἀγώνων, ὅπως ἀμύνεται 
τοὺς µιαιφόνους, ὁ ταῖς νιφάσι τῶν λίθων χαταχων- 
νύµενος' ποίας ἀντιπέμπει βολὰς xazà τῶν ἀφιέντων 
τὰς τῶν λίθων βολίδας. Μαθέτωσαν Ἰουδαίων παῖδες 
τὰ τῶν Χριστιανῶν ὅπλα, οἷς πρὸς ἄμυναν τῶν λυ- 
πυύντων χρησάµενος ὁ μέγας Στέφανος, vópov τῷ 
Bip τὸ ἔργον πεποίηται. Οἱ μὲν γὰρ θηριώδει τινὶ 
χαὶ ἀπηνεῖ τῇ λύσσῃ χύχλῳ περιστάντες τὸν ἅγιον, 
πρὸς ἕνα σχοπὺν οἱ πάντες ἔθλεπον, πᾶν τὸ ὑπὸ χεῖρα 


Μαη, v; 17. 


tristium illarum rerum eveniat, ostendant quzcun- 
que per cedem illam nefariam sibi conservarint. 
Quod si nihil borum reliquum est, quorum nomine 
sententiam illam tulerunt , dicant cujus rei gratia 
cedes ab ipsis perpetrata sit? Verum videamus in 
reliquo certamine, qua ratione sanguinarios ulci- 
scatur is, qui veluti nivalibus floccis crebris inci- 
dentibus, ita lapidum quasi grandinis imbre obrue- 
batur, quibus contra jaculis petat eos, qui lapidum 
in eum tela emittebant. Cognoscant Judei arma 
Christianorum, quibus injuriam ulciscendo magnus 
Stephanus usus, sui facti exemplo legem vite 





7 


S. GREGORII NYSSENI 


7$ 


sanxit. Nam illi quidem ferina quadam atque im- A Υενόμενον, ὅπλον χατὰ τοῦ Στεφάνου ποιούµενοι ’ ὁ 


mani rabie undique sanetum circumstantes, in 
unum illum tanquam scopum omnes intenti erant , 
quidquid ad manum esset, eo vice teli adversus 
Stephanum utentes : hic vero tanquam sacerdos 
quidem , juxta legem spiritualem , puram hostiam 
immolans, non alienum, sed suum altaribus admo- 
vens corpus, et loco libaminis sanguinem spargens, 
per sese Deum, quem in coelestibus adytis cerne- 
bat, delinquentibus placabat, beneficio nefariam 
cedem eorum compensans, clamans audientibus 
homícidis, ac dicens : Domine, ne impuies eis ου pec- 
catum **, Atque hic quidem oratione peccstum eo- 
rum, quod sceleratis manibus suis sanguinarii quasi 
exarabant, delebat; illi vero etiam ad orationem exa- 
sperabantur : ac non prius eum impetere remiserunt, 
quam magnus Stephanus veluti teneris floribus vel 
rore quodam levi circumfusus in dulcem simul ac 


:'beatum somnum delatus est. Verum victoria cer- 


tamen prevenit, et ante certamen atliletam corona 
victoriz decoratum videmus. Antequam enim cer- 
tamen speclaverimus, ad finem certaminis oratione 
provecti sumus. Oportebat enim, opinor, oratione 
non praeterire ea, per quz maxime martyris virtus 
ostendebatur, qualis ad cz:dem propensorum con- 
sessus, et quomodo omnibus ex equo animus ad 
cadem concitatus , quanta congregatis ad malum 
conspiratio , qualis cujusque obtutus, qualis habi- 
tus , qualis dentium motus et affectus esset , sicut 


divina Scriptura significat, quod dissecarentur C 


cordibus suis, et (renderent dentibus suis in eum ** : 
qui in medio tot ac talium stans, contraque omnem 
vim adversariam , que a sangulnariis illis πορτα 
sentabatur, sese contra exsuscitans, per omnia 
magnitudine animi atque indolis excellebat, ire 
quidem lenitatem : minis vero, despicientiam; mor- 
tis terrori, vitt& contemptum; odio, dilectionem ; 
malevolentiz , benevolentiam ; calumnia, veritatís 
praedicationem opponens. Non enim uno modo 
victor declarabatur, sed adversus omnem malitize 
speciem , qu» tunc ab Judzis reprzsentabatur, 
&ese per varias virlates distribuens cum omnibus 
et conflixit et omnes superavit. Ita audio in gym- 
nicis quoque certaminibus eos, qui viribus caeteros 


δὲ, καθάπερ τις ἱερεὺς, χατὰ τὸν πνευματιχὸν vópov 
εὐαγή θυσίαν ἱερουργῶν, οὐχ ἀλλότριον, ἀλλὰ τὸ 
ἴδιον προσάγων σῶμα, xal ἀντὶ τῆς σπονδής ἀπορ- 
ῥαίνων τοῦ αἵματος, δι ἑαυτοῦ τὸν θεὺὸν, ὃν ἐν τοῖς 
οὐρανίοις ἁδύτοις ἔδλεπεν, ὑπὲρ τῶν πλημμελούντων 
ἐξιλεοῦτο. Εύὐεργεσίᾳ τὴν µιαιφονίαν αὐτῶν ἀμειθό- 
psvoc, βοῶν Ev ταῖς τῶν φονευτῶν ἀχοαῖς, χαὶ λέγων * 
Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς την ἁμαρείαν ταύτην. 
Καὶ ὁ μὲν, ἐξήλειφεν αὐτῶν δι’ εὐχῆς τὴν ἁμαρτίαν, 
ἣν ταῖς παρανόµοις αὐτῶν χεραὶν οἱ µιαιφόνοι ἔχει- 
ρογράφουν * οἱ δὲ xaX πρὸς τὴν εὐχῆν παρωξύνοντο, 
xal οὐ πρότερον ἀνίεσαν βάλλοντες, ἕως οὗ ὁ μέγας 
Στέφανος χαθάπερ ἄνθεσιν ἁπαλοῖς, 3) δρὀόσῳ τινὶ 
κούφῃ περιῤῥεόμενος εἰς τὸν γλυχὺν xai paxáptov 


B ύπνον ἐχλίθη. AX ἔφθασεν ἡ νίχη τοὺς ἄθλους, xal 


πρὸ τῶν ἀγώνων ὁρῶμεν τὸν στεφανίτην. Ἡρὶν γὰρ 
θεωρῆσαι τὴν ἀγωνίαν, πρὸς τὸ πέρας τῶν ἆθλων 
ὑπὸ τοῦ λόγου παρ/χθηµεν. Ἔδει γὰρ, οἶμαι, μὴ 
παραδραμεῖν ἑἐχεῖνα τῷ λόγῳ, δι ὧν μάλιστα ἡ τοῦ 
μάρτυρος ἀρετὴ διεδείχνυτο * olov ἦν τὸ τῶν φονών- 
των σαυνέδριον, καὶ πῶς κατὰ τὸ ἴσον πᾶσι, πρὸς 
τὸν φύνον 6 θυμὸς διεγήγερτο * ὅτη πρὸς τὸ χαχὸν 
Ἡν τοῖς συνειλεγµένοις ἡ σύμπνοια * οἷον ἑχάστου τὸ 
βλέμμα, olov τὸ σχΏμα, οἷον τὸ περὶ τοὺς ὁδόντας 
πάθος, χαθὼς παρασηµαἰνεται dj θεία Γραφὴ, ὅτι 
διεπρίοντο ταῖς χαρδίαις αὐτῶν, xal ἕδρυχον τοὺς 
ὁδόντας ἐπ᾽ αὐτόν. Καὶ ἐν µέσῳ τοιούτων xal τοσού- 
των ἑστὼς, xai πάση τῇ ἀντιχειμένῃ δυνάμει τῇ ἐν 
«ofc µιαιφόνοις ἑνεργουμένῃ ἑαυτὸν ἀντεγείρων, διὰ 
πάντων ὑπερέσχε τῷ μεγαλοφνυεῖ τοῦ φρονήµατος" 
ἀντιτιθεὶς τῷ μὲν θυμῷ τὴν μακροθυµίαν, ταῖς δὲ 
ἀπειλαῖς τὴν ὑπεροφίαν, τῷ δὲ τοῦ θανάτου φόδῳ 
τὴν τῆς ζωῆς χαταφρόνησιν, τῷ δὲ µίσει τὴν ἀγά- 
πην ' «fj δυσµενείᾳ, τὴν εὐμένειαν' τῇ συχοφαντίχ, 
τὴν τῆς ἀληθείας φανέρωσιν. Οὐ γὰρ δι’ ἑνὸς τρόπου 
νικητης ὁ τῆς ἀληθείας ἁγωνιστῆς ἀπεθείχνυτο" 
ἀλλὰ πρὸς πᾶν εἶδος χαχίας τῆς τότε τοῖς Ἰουδαίοις 
ἑνεργουμένης ἑαυτὸν διὰ τῆς ποιχίλης ἀρετῆς χατα- 
µερίσας, xal πᾶσι Φυνεπλάχη, καὶ χαθυπερέσχε τῶν 
πἀνίων. Οὕτως ἀχούω xal Ev. τοῖς γυμνιχοῖς &yCct 


ποὺς πλεονεχτοῦντας χατὰ τὴν δύναμιν, πρὸς ὅ-ον 


πολλάχις ἁποδυομένους τὸ γυμνιχὸν στάδιον, χατὰ 
πάντων φἐρεσθαι τῶν ἀντιπάλων τὰ νιχητήρια. 


antecedunt, adversus totum sspe stadium gymni- D Τοιοῦτος ὁ τοῦ σταδίου τῶν μαρτύρων καθηγτησά- 


eum sese certamini offerentes et accingentes , de 
omnibus victorix praemia reportare. Talis marty- 
rum sladii princeps erat : qui adversus omnes 
adversarii copias cum se opposuisset, adversus 


omnes victoria clarus designatur. Nam falsam 


sapientiam per Libertinos, Cyrenenses, et Alexan- 
drinos sapientes adversus se luctantem, per veram 
sapientiam devicit; terrorein , per libertatem Ἰο- 
quendi , e ingenuam increpandi fiduciam ; minas, 
per despicientiam ; sxvitiam , per beneficentiam ; 
mendacium, per veritatem. llli quidem ad cedem 
Spectabant, et jam imanus lapidibus armabaut, 


9 Act, vu, 29. !* big. 54. 


µενος' ὃς πρὸς πᾶσαν τοῦ ἀντιχειμένου τὴν δύναμιν 
ἑαυτὸν ἀντιτάξας, λαμπρὸς τῇ xavà πάντων ἀναδεί- 
χνυται νίχῃ. Τὴν yàp φευδώνυμον αοφίαν, «hv διὰ 
Λιθερτίνων χαὶ Κυρηναίων xo τῶν ἀπὸ τῆς Αλεςάν- 
δρου πόλεως σοφῶν αὐτῷ προσπαλα[ουσαν, διὰ τῆς 
ἀληθοῦς σοφίας χατηγωνίσατο" τὸν φόθον, διὰ 
τῆς παῤῥησαίας * τὴν ἀπειλὴν, διὰ τῆς ὑπερο- 
diaz: τὴν πιχρίαν, διὰ τῆς εὐποιίας τὸ φεὂ- 
δος, δ.ὰ τῆς ἀληθείας. Οἱ μὲν πρὸς τὸν φόνον 
ἔθλεπον, xai δη τὰς χεῖρας τοῖς λίθοις ἑξώτιλι- 
ζον, xaX τῷ βλέμματι xa τῷ ἄσθματι xol τῇ 
πῶν ὀδόντων συμπτώσει τὴν πικρίαν ἐπισημαί- 


115 


.IN S. STEPHANUM. 


714 


yovtac * ó δὲ ὡς ἀδελφοὺς ἑώρα, καὶ ὡς' πατέρας Á obtutu , anhelatiune , dentium collisione exvitiam 


tonálsto. 


'' Άνδρες Yàp, φησιν, ἀδεφροὶ καὶ Δατέρες, 
ἀκχούσατέ µου. Οἱ μὲν εν συχοφαντίαν πιθανῶς 
συνέπλεχον τῷ δὲ τὸ τῶν φονώντων συνέδριὀν, τῆς 
ἀληθείας φροντιστήριον fiv. Οὐκ ἀπέχοπτε φόδῳ τὸν 
λόγον, οὐδὲ πάρετος πρὸς τὴν ἐλπίδα τῶν κινδύνων 
ἐγίνετο, οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον ἔδλεπεν' ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ 
ὄψος τὴν ψυχὴν ἔχων, καὶ τὰ àv. ποσὶ πάντα περι" 
ορῶν, ὡς παιδία µάτην ἀφραίνοντα, ἐπαιδαγώχει τῷ 
λόγῳ, τοῖς παρ) αὐτῶν ἑκείνων πιστευοµένοις εἰς 
ἀπόδειξιν τοῦ πεπλανῆσθαι αὐτοὺς περὶ τῶν δογµά- 
των συγχρώµενος. ᾿Αδραὰμ τῷ λόγῳ παράγεται xaX 
ἡ xav αὐτὸν ἱστορία πᾶσα δι’ ὀλίγων ὑπ' ὄψιν &ye- 


ται’ εἶτα ἡ τῶν ἐφεξῆς ἁγίων διαδοχή. Μωῦσῆς ἐπὶ B 


τούτοις τιχτόµενος, ἀνατρεφόμενος, παιδευόµενος, 
ἐπὶ τοῦ ὅρους μυσταχωγούμενος. µαστίζων τὴν 
Αἴγυπτον, τὸν Ἴσρα]λ διασώζων, τὸ χατὰ τὸν Ko- 
gu» προμηνύων µυστήριον. "O xat μάλιστα συγχινεῖ 
τὸ συνέδριον, καὶ ἀναθερμαίνει την νόσον, Oct xal 
Μωῦσῆς, οὗ 65 προσεποιοῦντο ὑπεραπουδάζειν, συν- 
ἠγορος τοῦ δόγματος ἀπεδείχνυτο. "Eq' ip xai διανα- 
στάντες, τὸ πέῥας ἐπάγουσιν ἄξιον xaX τῆς ἰδίας πι- 
χρίας, καὶ τῆς τοῦ Στεφάνου ἐπιθυμίας. Ὁ μὲν γὰρ 
ἐχθὰς τὴν φύσιν, xai πρὶν ἐχθῆναι τοῦ σώματος 
βλέπει τοῖς χαθαροῖς ὀφθαλμοῖς τὰς οὑρανίας αὐτῷ 
πύλας διισταµένας, xa τὸ ἐντὸς τῶν ἁδύτων διαφαι- 
νέµενον, αὑτὴν τε θείαν δόξαν, καὶ τὸ τῆς δόξης 
ἀπαύγασμα καὶ τῆς μὲν Πατριχῆς δόξης, οὐδεὶς ὑπο- 
γράφεται χαρακτὴρ διὰ τοῦ λόγου * τὸ δὲ ἀπαύγασμα, 
ἐν τῷ ὀφθέντι τοῖς ἀνθρώποις εἴδει, τῷ ἀθλητῇ χαθ- 
ορᾶται, ὡς ἣν χωρητὸν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, οὕτω 
φαινόμενον. ᾿Ο μὲν οὖν ἔξω γεγονὼς τῆς ἀνθρωπίνης 
φύσεως, xal πρὸς τὴν ἀγγελιχὴν μεταποιηθεὶς χάριν, 
ὡς xal αὐτοῖς εἶναι τοῖς µιαιφόνοις ἓν θαύματι, 
πρὸς τὴν τῶν ἀγγέλων ἀξίαν τοῦ περὶ τὸ πρόσωπον 
εἴδους ἀλλοιωθέντος, xal εἶδα τὰ ἀθέατα, xai τὴν 
ὁθεῖσαν αὐτῷ χάριν ἐξεθόησεν, Ol δὲ συνέσχον τὰ 
ὧτα, xai τὸ διήγημα τῆς ὁπτασίας οὐ παρεδέχοντο, 
καλῶς τοῦτο γοῦν bv πᾶσι ποιῄσαντες ' οὐδὲ γὰρ ἣν 
ἀξία βεδήλων ἀχοὴ, θείας ἐμφανείας διηγήµατα 
δέξασθαι. "Exeivoc μὲν οὖν ἑχοινώνησε τοῖς mapoust 
τῆς χάριτος, εἰς τὸ χοινὸν ἐχεῖνα προτιθεὶς τῷ δι- 
ηγήματι, ὧν κατὰ µόνας Ἱξίωτο, θεωρῶ, λέγων, 
τοὺς οὐρανοὺς ἀνεφγμέγους, καὶ τὸν Ylóv τοῦ àv- 
θρώπου ἐκ δεξιῶν ἑστῶτα τοῦ Θεοῦ. Οἱ δὲ, κράξαν- 
τες φωνῇ µεγάλη, καὶ συσχόντες τὰ Qva, ὥρμησαν 
ὁμοθυμαδὸν bx! αὐτόν. Καλῶς προσέθηχεν dj περὶ 
αὐτῶν ἱστορία τὴν χραυγὴν τοῖς ἔργοις, ἵνα δείξῃ 
τῆς προαιρέσεως αὑτῶν τὴν πρὸς τοὺς Σοδωµίτας 
συγγένειαν. Καὶ yàp τὸ ἑχείνων ἀνόμημα χραυγὴ 
πἀρὰ τοῦ κχρίνοντος ὠνομάσθη. Κραυγἡ γὰρ, qnot, 
Σοδόµων καὶ Γομόῤῥας ἀν ῆ-1θε πρός µε. Ἔκχραξαν 
τοίνυν xal οὗτο., ἵνα ἀχουσθῇ xai αὐτῶν ἡ ἐπὶ Στε- 
Φάνου χρανγἠ. Οὐ μὴν Ἠγνόει ὁ ἀθλητῆς διὰ τῆς 
πικρίας τῶν υιαιφονούντων εὐεργετούμενος. TO γὰρ 


5 Act. vit, € sqq. 
PaTROL. Gn. ΧΙ ΥΠ. 


16 ibid: 55. !* Geb. xvni, 30. 


prz se ferentes : hic vero tanquam fratres aspicie- 


bat, et tanquam patres salutabat. 


Viri enim fratres, inquit, et patres, audite **. lili 
quidem calumniam probabiliter eunfingebant : huic 
vero consilium ad cedem propensiorum pro ουσία 
veritatis erat. Non metu przscidebat orationent, nots 
languidus fractusque ac remissus metu periculo- 
rum eral, non mors οἱ ante oculos versabatur ; sed 
ereeto ahimo omnia qui ante pedes erant contem- 
nens, lanquam puerulos misere insipientes regebat 
ac moderabatur oratione , ad demonstrandum 609 
in errore doctrinarum versari , simul etiam iis do- 
cumentis , quibus ab illis ipsis fides derogari non 
poterat , dien$. Abrabam orationi adhibetur, tota- 
que illius historia paucis ante ocuwlos ponitur : 
deinde cateri sancti, qui successerunt. Ád hac 
Moyses ut natus, ut educatus, ut eruditus et insti» 
tutus, ut in monte sacrisinitiatus et instructus si-, 
ut "Egyptum flagellaret, Israelem servaret, mystee 


.rium Domini pradiceret. Quod etiam maxime con- 


citat concilium , et morbum incendit, quod etiam 
Moyses , cujus se nimirum vehementer studiosos 
esse videri volebant, patronus doctrine hujus de- 
Dionstratur : quamobrem etiam surgentes finem 
imponunt, qualem et Stephanus desiderabat, et il- 
lorum crudelitatem decebat. Nam ille quidem na- 
turam egressus,etiam antequam corpore excessisset, 
puris oculis coelestes sibi portas apertas videt οἱ id 
quod intra adyta apparebat, cum ipsam divinain glo- 


' riam, tuniglori:? splendorem conspicatur, ac paternae 


quidem glorie nulla describitur oratione figura : 
splendor vero in ea, qua ab hominibus visus erat, 
forma ab athleta conspicilur, sic apparens, ut hu- 
mana capere poterat natura. Alque hic quidem 
extra naturam humanam constitutus, et in angelicuim 
decorem transformatus, ut ipsis, etiam nefariis bo- ' 
micidis miraculo esset, in angelicam dignitatem 
forma faciei mutata, cum vidit effugientia aspectum, 
tum. eam, quas sibi apparebat, gratiam sublato. cia- 
inore significavit. llli vero continuerunt aures, e£ 
narrationem visionis non admiserunt, hoc saltem 
ex omnibus recte facientes ; neque enim digni erant 
profanorum et jmpurorum aures, quz divine ap- 


p Paritionis acciperent narrationes, atque ille quidem 


gratiam presentibus communicabat narrando, in 
cominune proponens ea quorum contemplatione 
solus dignus judicatus erat , Video, inquiens, colos 
apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei **. 
Hi vero exclamantes voce magna, et continentes 
aures suas, impetum unanimiter ià eum fecerunt. 
Recte adjecit eorum factis historia clamomem , ut 
ostenderet destinate voluntatis eorum cum Sodo- 


mitis eognationem. Etenim illorum scelus clamor 


a judieante: nominatus est. Clamor enim, inquit, 
Sodomorum et Gomorrhe ad me ascendit !* . Clama- 
veruni igitur hi quoque, ut etiam eorum adsersug 


23 


"AS 


S. GREGORII NYSSENI 


76 


Stephanum clamor audiretur. Non ignorabat autem A περὶ αὐτὸν τῶν καναλευόντων χύχλῳ στεφανωθεὶς, 


athleta se per crudelitatem ez:dem nefariam perpe- 


trantium beneficium accipere, Nam orbe lapides 


undique conjicientium quasi corona cinctus , ita 
accepit id quod agebatur, quasi corona victori 
premium in manibus adversariorum necteretur. 
Quare etiam benigna precatione sanguinarios com- 
pensat, rogans ne in contrarios eventus facinus, 
«quod in ipso perpetrabatur, divideretur, ut sibi 
quidem vitam, adversariis autem exitium afferret : 
sed quibus ipse dignus judicatus esset , ab iis ne 
hostes quidem, quasi bonorum sibi aliqua ex parte 
auctores, excluderentur. Sic is, qui Christum cer- 
hit, adversus hostes sese gerere novit. Quoniam 
enim patienti legislatorem videbat, recordatus 
est legum ab eo latarum inimicos diligere juben- 
tium, et benefacere odio prosequentibus , et pro 
bostilia facientibus orare '*, Verum athleta qui- 
dem non humanis laudibus celebratur, neque in 


οὕτως ἑδέξατο τὸ γινόµενον, ὡς στέφανον νιχητήριον 
ἐν ταῖς χεραὶ τῶν ἑναντίων πλεχόμενον. Ad xat εὖ- 
λογίᾳ τοὺς µιαιφόνους ἀμύνεται, οὐχ ἀζιῶν πρὸς τὰς 
ἑναντίας ἐχδάσεις τὴν ἐπ αὐτῷ πρᾶξιν χαταµερίζε- 
σθαι, ὡς ἐχείνψ μὲν τὴν ζωὴν, τοῖς δὲ ἀντιχειμένοις 
φέρειν τὸν ὄλεθρον’ ἀλλ᾽ ὧν αὐτὸς Ἀξίωτο xal τοὺς πο- 
λεµίους ὡς ἀγαθῶν αὐτῷ συναιτἰουςιμὴ ἐχπεσεῖν. Οὔ - 
τως οἵδεν ὁ Χριστὺν βλέπων τοῖς πολεμοῦσι προσφέ- 
ῥεσθαι. Ἐπειδὴ γὰρ εἶδε τῆς μαχροθυμίας τὸν νοµο- 
θέτην, ὑπεμνήσθη τῶν νόμων τῶν ἀγακᾷν τοὺς ἐχθροὺς 
χελευόντων, xal χαλῶς ποιεῖν τοῖς μισοῦσε, χαὶ ὑπὲρ 
τῶν πολεμούντων προσεύχεσθαι. Άλλ’ ὁ μὲν ἀθλητὴς, 
οὐκ ἐξ ἀνθρωπίνων ἑπαίνων δοξάδεται. Οὐδὲ γὰρ ὁ 
σχοπὸς αὐτῷ τῆς ἀθλήσεως πρὸς τὴν ἐξ ἀνθρώπων 
ἔθλεπε δόξαν * ἀλλ ὑπερδὰς πάντα τὸν χόσμον τῇ 
μεγαλοφυῖᾳ τοῦ κατορθώµατος, καὶ τὰ µέτρα τῆς 
ἀνθρωπίνης δυνάµεως συµπαρίέδραµε, πᾶσαν ἔγχω- 
μιαστιχὴν δύναμιν κατόπιν ἑαντοῦ ῥίφας. 


ceriando gloriam ex hominibus conflatam sibi propositam habebat: sed cum  magnilücentia facinoris 
egregii totum mundum superaverit , humanarum quoque virium modos simul przltergressus est, 


omni laudativa facultate post se abjecta. 

Igitur ille quidem in omni bumano sermone victo- 
rie premia obtineat ; nos autem historia sua adju- 
vel ad animarum salutem. Quemadmodum enim 
inter corporeos athletas ii, qui in publicis certa- 
minibus contendere desierunt, juvenes athleticis 
exercitationibus per artifieiosam quamdam agilitatem 
et habilitatem assuefaciunt, prehensiones adver- 
sariorum frustrari atque eludere docentes : ita nos 
quoque opinor oportere per magnum Stephanum 
exerceri et assuefleri ad pietatem , ut per eum fu- 
giamus atque evitemus Pneumatomachorum, id est, 
Spiritus sancti hostium , correptiones atque vexatio- 
nes. Aiunt enim illi qui adversus gloriam sancti 
Spiritus Insaniunt , suz* absurditati et importuní- 
tati. Stephanum patrocinari, qui colum intentis 
oculis contuitus, vidit gloriam Dei et Jesum stan- 
tem a dextris Dei 15. Ad eversionem igitur pietatis 
doctrine in hunc modum dicunt : Si cum Patre et 
Filio Spiritum omnino numerari oportet, qui fit 
ut Stephanus in apparitione una cum Filio Spiri- 
tum quoque non viderit? Quomodo igitur lis, qui 
per htec ipsa verba supplantantur,t manum Stepha- 
nué porriget ?* Que pacto certandi arte labascentes 
eriget * Sane ex eodem loco exsistit auxilium quod 
evertat adversarii incredulitatem. Quaeris , ο pneu- 
matomache , si gloria Patris apparuit, et Filius a 
dextris stationem obtinens , ubi Spiritus ? Quod si 
in te Spiritus esset, non propositum de eo verbum 
te pretériisset : quemadmodum ii, qui capti sunt 
oculis, aurum ante pedes objectum ignorantes 
pretereunt. At nunc saltem audi, nisi aures forte 
contines , sicuti Judzi faciebant : Quomodo Stepha- 
nus supercodestem gloriam vidit Τ Quis ei portas 
eclorum patefecit ? Nunquid humanarum virium 
id opus erat? Num quis ex angelis ad iliam subli« 


1$ Matth. v, 44. !* Act. vin, 55. 


Οὐχοῦν, ὁ piv ἐχέτω χατὰ παντὸς ἀνθρωπίνου 
λόγου τὰ νιχητήρια ' ἡμῖν δὲ συναγωνιζέσθω τῇ xat" 
αὐτὸν ἱστορίᾳ πρὸς τὴν τῶν ψυχῶν σωτηρίαν. Καθά- 
περ γὰρ ἓν τοῖς σωματιχοῖς ἀθληταῖς, οἱ τῶν 
ἀγώνων παυσάµενοι, παιδοτριθοῦσι τοὺς νέους ταῖς 
ἀθλητιχαῖς γυµνασίαις, διά τινος τεχνιχῆς εὐστροφίας 
ἐχδύνειν τὰς λαθὰς τῶν ἀντιπαλαιόντων διδάσχοντες * 
οὕτως οἶμαι δεῖν χαὶ ἡμᾶς διὰ τοῦ μεγάλου Στεφάνου 


C παιδοτριθηθΏναι τὴν εὐσέδειαν, ὡς ἂν δι αὑτου 


φύγωμεν τὰς τῶν Πνευματομάχων λαθάς. Φασὶ γὰρ 
οἱ λυσσῶντες xatà τῆς δόξης τοῦ Πνεύματος, συν- 
Ίγορον εἶναι τῆς ἐχείνων ἁτοπίας τὸν Στέφανον, ὃς 
ἑνατενίσας τῷ οὐρανῷ εἶδε δόξαν θεοῦ καὶ Ἰησοῦν 
ἑστῶτα ἐχ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ. Λέγουσι τοίνν im" 
ἀνατροπῇ τῶν τῆς εὐσεθείας δογμάτων, ὅτι, El μετὰ 
Πατρὸς xai Y'loÀ δεῖ πάντως ἀριθμεῖσθαι τὸ Πνεῦμα. 
πῶς οὐκ εἶδεν ὁ Στέφανος ἓν τῇ ὁπτασίᾳ μετὰ τοῦ 
YioU καὶ τὸ Πνεῦμα; Πῶς οὖν ὀρέξει τὴν χεῖρα τοῖς 
διὰ τῶν τοιούτων λόγων ὑποσχελιζομένοις ὁ Στέφα- 
voc; πῶς ἀνυρθώσει τῇ ἀγωνιστικῇ τέχνῃ τοὺς 
ὑποχλάζοντας; "H αὐτόθεν ἐστὶν ἡ βοήθεια ἡ ἀνατρέ- 
πουσα τὴν ἀπιστίαν τοῦ προσπαλαίοντος. Ζητεῖς, à 
Πνευματομάεε, ὅτι, Ei fj δόξα τοῦ Πατρὸς ὤφθη, χαὶ 
ὁ Yibg τὴν ix δεξιῶν στάσιν ἔχων, ποῦ τὺ Πνευμα ; 
Ei ἦν kv cot τὸ Πνεῦμα, οὐχ ἂν προχείµενον τὸν περὶ 
αὑτοῦ λόγον παρέδραµες, ὥσπερ οἱ πηροὶ τὰς ὄψεις, 
τὸ πρὸ τῶν ποδῶν χείµενον χρυσίον ἁγνοοῦντες παρέρ- 
χονται. ᾽Αλλὰ νῦν Υγοῦν ἄχουσον, εἴ γε μὴ συνέχεις 
χατὰ τοὺς Ἰουδαίους τὴν ἀχοήν. Πῶς εἶδε τὴν ὑπερου- 
ῥράνιον δόξαν ὁ Στέφανος; τίς αὐτῷ τὰς πύλας τῶν 
οὐρανῶν διεπέτασεν; "Ap! Δνθρωπίνης δυνάµεως ἣν 
τὸ χατόρθωµα; ρά τινος τῶν ἁγγέλων πρὸς τὸ 
ὕφος ἐχεῖνο τὴν χάτω χειµένην φύσιν ἀναδιδάσαν- 
τος» Οὐκ ἔστι ταῦτα. οὗ γὰρ οὕτως fj κατ αὐτὸν 
“Ἱστορία φησὶν, ὅτι Στέφανος δὲ πολὺς κατὰ τὴν δύ- 


9 
21M 
[LIN 





A1 


IN S. STEPHANUM, 


118 


ναµιν Ov, 3 Tic ἀγγελικῆς βοηθείας πλήρης vevó- A mitatem infernam. naturam. evexit? Non lec ita 


µενος, εἶδεν & elbev.- ᾽Αλλὰ τί λέγει; Στέφανος δὲ, 
«Λήρης àv Πνεύματος ἁγίου, εἶδε τὴν δόξαν τοῦ 
θεοῦ xul τὸν µονογενῆ τοῦ θεοῦ Yióv. Oo vàp 
ἔστι, χαθώς. φησιν ὁ Ἡροφήτης, τὸ que ὀφθῆναι, 
qi; ἐν τῷ φωτὶ χαθορώµενον. Ἐν γὰρ τῷ φωτέσου, 
φησὶν, ὀψόμεθα qoc. El οὖν οὖχ ἑνδέχεται μὴ ἓν 
οῷ φωτὶ γενέσθαι τὴν τοῦ φωτὸς θεωρίαν' πῶς γὰρ 
ἔστιν ἀπιδεῖν εἰς τὸν Ίλιον ἔξω τῶν ἀκτίνων γενό- 
μενον; ἐπεὶ οὖν by τῷ φωτὶ τοῦ Πατρὸς, τουτέστιν 
ἐν τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ τῷ ἐχεῖθεν ἑχπορευομένῳ, 
εὸ Μονογενὲς χαθορᾶται φῶς ΄ διὰ τοῦτο προχκατανυ- 
γασθεὶς τῇ δόξῃ τοῦ Πνεύματος, ἐν περινοίέᾳ τῆς τοῦ 
Πατρὸς xai τοῦ Υἱοῦ δόξης γίνεται. Ἐπεὶ, πῶς τὴν 
εὐαγγελιχὴν ἀπόφασιν ἀληθεύειν φῄσομεν, ὅτι θεὸν 


οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε; Πῶς δὲ τὸν ᾽Απόστολον μὴ B 


ἑναντία τοῖς ἱστορηθεῖσι βοᾷν, ὅταν λέγει’ Οὔτε τις 
. εἶδεν αὐτὸν ἀνθρώπων, οὔτε ἰδεῖν δύναται; Εἱ γὰρ 
ἀνθρωπίνῃ φύσει τε χαὶ δυνάμει, dj τοῦ Πατρός τε 
χαὶ τοῦ Υἱοῦ δόξα χωρητὴ χατέστη * ψευδῆς πάντως, 
ὁ ἀχώρητον ἀνθρώποις ἀποφηνάμενος εἶναι τὸ θεῖον 
θέαμα. ᾽Αλλὰ μὴν οὔτε ἀχεῖνον φεύδεσθαι, καὶ τὴν 
ἱστορίαν ἀληθεύειν ἑπάναγχες. "Αρα φανερῶς ἡ xa- 
πουργία τῶν Πνευματομάχων πεφώραται, ὅτι τῷ 
ópolp χαθορᾶσθαι τὰ ὅμοια παρὰ τῆς Γραφῆς µε- 
µαρτύρηται. Ὁ γὰρ Στέφανος οὐκ ἐν τῇ ἀνθρωπίνῃ 
φύσει τε xa δυνάµει µένων τὸ θεῖον βλέπει’ ἀλλὰ 
πρὸς τὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάριν ἀναχραθεὶς, 
δι) ἐχείνου ὑψώθη πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ χατανόησιν, 
Οὐχοῦν εἰ χωρὶς τοῦ Πνεύματος οὔτε Κύριον Ἰησοῦν 
ἔστιν εἰπεῖν, χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, οὔτε «nv 
Πατριχὴν δόξαν χατανοῆσαι * δέδειχται σαφῶς, ὅτι 
ὅπου τὸ Πνεῦμά ἐστιν, ἐχεῖ xa ὁ Υἱὸς καθορᾶται, 
καὶ ἡ Dlatpud δόξα χαταλαμθάνεται. 'Αλλ' ἕτερον 
ἡμῖν &x τῶν ἑετορηθέντων ὅπλον ἀσεδείας παρὰ τῶν 
Χριστομάχων προθάλλεται. Pact γὰρ τὸ χαταδεὲς 
τοῦ ἨΜονογενοῦς διὰ τούτου σηµα[νεαθαι. Τὸ γὰρ 
παρεστᾶναι αὐτὸν τῇ δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς, ἀπόδειξιν 
. ποιοῦνται τοῦ ὑποχείριον εἶναι τῇ τοῦ Πατρὸς ἐξουσίᾳ. 
ΤΙ οὖν ὁ Παῦλος, πρὸς αὑτοὺς εἴποιμι ἄν; τί δὲ xol 
πρὸ ἐχείνου ὁ προφήτης Δαθὶδ, ἀμφότεροι τῇ δι- 
δασκαλίᾳ τοῦ Πνεύματος τὴν τοῦ Μονογενοῦς δόξαν 
ἐχδιηγούμενοι; "8 τε γὰρ Δαδίδ φησιν, Εἶπεν ὁ Ko- 
ριος τῷ Κυρίφ pov: Κάθου ἐκ δεξιῶν µου. Ὁ δὲ 


sunt, non enim ita de eo bistoria dicit, nempe: 
Stephanus autem cum viribus polleret, aut cum 
abunde ei suppeteret angelicum auxilium, vidit 
ea qux vidit. Sed quid dicit? Stephanus autem cum 
esset plenus Spiritu sancto, vidit gloriam Dei εἰ uni- 
genitum Dei Filium **. Non enim feri potest , ut in- 
quit Propheta, ut lumen videatur, nisi per lumen 
conspiciatur. Im [umine enim, inquit, tuo videbi- 
mus [umen *!*. Si igitur non nisi per lumen fleri 
luminis contemplatie potest, quomodo si quis exura 
radios versctur, solem eontueri potest ? Quoniam 
igitur per lumen Patris, hoc est, per Spiritum 
ganetui illinc procedentem Unigenitum eonspicitur 
lumen : idcirco gloria Spiritus prius illuminatus 
plena mentis comprehensione, et Patris et Filii 
gloriam percipit εἰ animadvertit. Nam quomodo 
alioqui dictum evangelicum , Deum nemo vidit un- 
quam **, verum esse dicemus ? qua ratione item 
Apostolum non contraria ijs que memorie pro- 
dita ac litteris mandata sunt, clamare ? cum dicit, 
Nec quisquam hominum vidit , neque videre potest **? 
Nam si ab humana vi atque natura, et Patris et 
Filii gloria percipi posset, mendax et vanus pror- 
sus esset is, qui dixit, bomines divini spectaculi 
capaces non ésse. Atqui neque illum mentiri et 
historiam veram esse necesse est. Ergo malitia Spi- 
ritus sancti hostium manifesto deprehensa appa- 
ret, quia testimonio Scripture probatum est a si- 
mili similia cerni. Nam non in humana natura ac vi 
manens Stephanus numen divinum cernit : sed cum 
gratia sancti Spiritus permistus et contemperatus , 
per illum sublatus et eveetus est ad Dei contempla- 
tionem. Quocirca si absque Spiritu neque Domi- 
num Jesum dicere licet , ut inquit Apostolus **, ne- 
que paternam gloriam contemplari : demonstratum 
est aperte, quod ubi Spiritus sit, illic etiam Fi- 
liue cernitur, et paterna gloria comprehenditur. 
Verum aliud nobis ex iis, qux in historia conti- 
nentur, impietatis telum a Christomachis , id est 
Christi hostibus, objicitur. Aiunt enim inferiorem 
Unigeniti dignitatem per hzc signiticari. Nam per 
hoc, quod assistat ad dexteram Patris, demon- 
sirare conantur, eum subditum esse Patris pote- 


Απόστολος ἓν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τοῦ θερῦ χεχαθιχέναι D stati. Quid igitur Paulus? Dicam ad eos: Quid 


Msc τὸν Κύριον. El οὖν ἡ στάσις τῆς ἑλαττώσεως, 
à καθέδρα πάντως τῆς ὁμοτιμίας ἐστι σημεῖον, 1j 
τοίνυν παραγραφέσθωσαν τὰς θεοπρεπεῖς μαρτυρίας, 
6v ὧν τὸ ὑφτλὸν τῆς δεξιᾶς διασηµαίνεται, f) καὶ 
ταύτην εὐσεθῶς ἐχδεχέσθωσαν. El; γὰρ ἐφ᾽ ἑχάστου 
τῶν εἱρημένων διδάσκαλος, fj τοῦ Πνεύματος χάρις. 
Ὁ μὲν γὰρ Στέφανος, πλήρης ὢν Πνεύματος ἁγίου, 
- εἶδέ τε.ἃ εἶδε' xal ἃ εἶδεν, ἐφθέγξατο. Ὁ δὲ Δαθὶδ, 
ἐν Πνεύματι αὐτὸν χαλεῖ Κύριον, χαθὼς λέγει τὸ 
Εὐαγγέλιον. Παῦλος δὲ, καθὼς αὐτὸς ἑχεῖνός φησιν, 
ἐν Πνεύματι λαλεῖ τὰ μυστήρια. Ei οὖν sig ὁ δι- 
δάσκαλος, οὐδεμίαν πρὺς ἑαυτὸν διαφωνίαν ἔχων 


ο Act. vii, ὅδ. *! Pgal. xxxv, 10. ** Joan. 1, 8. 
' * Coloss, ni, 1; Hebr. 1, 8. *' Act. vi, 8 seqq. 


item ante illum etiam propheta David, ambo per 
doetrinam sancti Spiritus Unigeniti gloriam expo- 
nentes * Nam et David ait : Βία Dominus Domino 
meo : Sedea dextris meis ** : οἱ Apostolus in dextera 
solii Dei sedere Dominum dicit **. Si igitur statio 
diminutionis, sessio prorsus ejusdem sortis, condi- 
tionis et honoris signum est. Aut igitur augusta 
ac divina rejiciant testimonia, per qua sublimitas 
dextrae significatur : aut etiam hoc pie reciprant. . 
Una enim cujusque dicti magistra ac doctrix gratia 
sancti Spiritus est. Nam Stephanus ** quidem cum 
plenus esset Spiritu sancto, et vidit ea, qua vidit, 


*! | Tinoth. vi, 16. ν I Cer. xi, 5... 5 Psal. cix, 4. 


119 


S. GREGORII NYSSENI 


120 


et qus vidit, locutus est: David autem in spiritu A (ὁ γὰρ διδάσχαλός ἐστι τὸ Πνεῦμα τῆς ἀλήθείας τὸ ἐν 


Dominum eum vocat, ut inquit Evangelium**, Paulus 
vero, Sicut ille ipse dicit, per spiritum loquitur 


mysteria **. Si igitur unus magister est, qui nullam. 


secum diserepantiam habet (magister enim spiri- 
tus veritatis est, qui fuit in iis qui numine afflati 
atque divipilate rapti fuerunt), qua ratione quis diver- 
sitatem et discrepantiam dectrinarum suspicari pos- 
sit? At aliam sessio, inquit, et aliam statio, prout in 
promptu ac facile est intelligere, sententiam indicat. 
Nec ego nego. Yerum non id quodin corporibus ver- 
borum significatio ostendit, hoc etiam in incorporea 
natura fas est existimare. Nam in homine quidem 
sessio, in natibus corporis positionem designat, ne 
seinper contentio genuum ac poplitum in sese cor- 
poris pondus sustinens laboret : et contra statío, 
arduum et erectum super genua hominem signifi- 
cat, non in natibus sedendo quiescentem. In su- 
perna autem et excellente natura ab hujusmodi 
intellectibus et sessio οἱ statio vacua atque oliena 
est, utraque pariter ab ea, quam expedite atque in 
promptu est, intelligere, significatione separata. 
Nequeenim in poplitibus stationem ejus, quod incor- 
poreum est nequein natibus sessionem ejus, quod ex- 
pers figurae est, accipiemus : sed per utramque vocem 
id quod in omnl bono stabile, et in omni bono im- 
mutabile est, pie intelligemus. Namtam is qui stare, 
quam qui sedere numen divinum dicunt, nihil, 
quod ad sententiam attinet, diversitate verborum 
jnter se differunt : illequidem firmiter stare, hic vero 
immutabiliter constitutum et in bono fundatum esse 
numen divinum censentes. Quemadmodum autem 
propheta David * et apostolus Paulus ?* in suis uter- 
que scriptis Unigeniti sessionem memorantes, non in- 
dicarunt, quod Patre stante Fílius insede sit, licet so- 
lius sessionis Filii mentionein fecissent : eodem modo 
cum etiam in Stephani historia filii stationem audi- 
veris **, nulla de causa nec recte de Patris ses- 
sione suspicatus fueris. Quemadmodum enim in 
Paulo atque Davide sedere Patrem ex eo quod Fi- 
lius sedeat a dextris simul constat : tametsi sermo 
bihil aute de Patre docuisset : ad eumdem modum 
etiam in historia Stephani , Filii statio idem etiam 
in gloria Patris simul indicat. Sic enim imaginis 


τοῖς θεοφορουµένοις γενόµενον)' πῶς ἄν τις Óua- 
φωνίαν τινὰ τῶν δογμάτων χαθυποπτεύσειεν; 'AXX. 
ἕτερον ἡ χαθέδρα, qnoi, καὶ ἕτερον ἡ στάσις ἐνδεί-. 
χνυται νοῦν, χατὰ «cb προχείρως νοούμενον. nul 
κἀγώ’ ἀλλ’ οὐχ ὅπερ ἐπὶ τῶν σωμάτων ἡ τῶν ῥη- 
µάτων ἔμφασις δείχνυσι, τοῦτο xal ἐπὶ τῆς ἆσω- 
µάτου φύσεως εὐαγές ἐστι λογίζεαθαι. Ἐπ᾽ ἀν- 
θρώπυυ μὲν γὰρ fj χαθέδρα, τὴν ἐπὶ τῷ ἰσχίῳ τοῦ 
σώματος : ὑπογράφει θέσιν ὡς ἂν μὴ διὰ παντὺς 
κάµνοι τῆς ἀγχύλης ὁ τόνος, bg' ἑαυτοῦ «b βάρος 
ἀνέχων τοῦ σώματος. Καὶ τὸ ἔμπαλιν fj στάσις, ὃρ- 
θιον ἐπὶ γονάτων ἑρμηνεύει τὸν ἄνθρωπον, οὐχ im 
ἰσχίῳ διὰ χαθέδρας ἀναπανόμενον. Ἐπὶ δὲ ὑπερ- 
εχούσης φύσεως, χαθαρεύει τῶν τοιούτων νοημάτων 
ἡ καθέδρα «e xai fj στάσις, ἐπίσης ἑχατέρα τῆς κατὰ 
τὸ πρόχειρον γοουµένης ἑἐμφάσεως χεχωρισµένη. 
Οὔτε γὰρ τὴν kx! ἀγχύλῃ στάσιν τοῦ ἀσωμάτου, οὔτε 
τὴν ἐπὶ ἰσχίῳ καθίδρυσιν τοῦ ἀσχηματίστου παραλη- 
φόμεθα. Αλλὰ δι ἑχατέρας φωνῆς τὸ ἓν παντὶ 
ἀγαθῷ στάσιµον, καὶ ἐν παντὶ ἀμετάθετον, εὐσεθῶς 
νοῄσοµεν. "O τε γὰρ ἑατάναι χαὶ ὁ χαθῆσθαι τὸ Θεῖον 
λέγων, οὐδὲν πρὸς ἀλλήλους ἐν τῇ τῶν ῥημάτων ἔτε- 
ρότητι περὶ τὸν νοῦν διαφέρονται’ ὁ μὲν βεδηχέναι 
παχίως, ὁ δὲ χαθιδρύσθαι ἁμεταθέτως «b θΘεῖον Ev 
τῷ ἁἀγαθῷ δογµατίζοντες. Ὥσπερ δὲ ὁ προφήτης 
Δαθὶδ, χαὶ 6 ἁπόστολος Παῦλος, τὴν τοῦ Μονογενοῦς 


«καθέδραν bv τοῖς xa0' ἑαυτὸν ἑχάτερος λόγοις δι- 


ηγούμενοι οὐχ ἔδωκαν νοεῖν, ὅτι τοῦ Πατρὸς ἑστῶτος, 
ὁ Υἱὸς ἐν χαθέδρᾳ ἐστὶ, Χαίτοι γε µόνης µνησθέντες 
τῆς τοῦ Υἱοῦ χαθιζήσεως’ τὸν αὐτὸν τρόπον xax ἐπὶ 
τοῦ Στεφάνου, τοῦ Yloü τὴν στάσιν ἀχούσας, οὐχέτ” 
ἂν εὐλόγως περὶ τῆς τοῦ Πατρὺς χαθέδρας ὑπονοή- 
σειας. Ὡς Γὰρ ἐπὶ τοῦ Παύλου χαὶ τοῦ Δαθὶδ τὸ καθ- 
ἧσθαι τὸν Πατέρα, διὰ τοῦ χαθίσαι τὺν Υἱὸν ix 
δεξιῶν συνώµολόγηται, χαΐτοι τοῦ λόγου μηδὲν περὶ 
τοῦ Πατρὸς προδιδάξαντας ' κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον 
χαὶ ἐπὶ τοῦ Στεφάνου, fj τοῦ Υἱοῦ στάσις τὸ ἴσον 
χαὶ ἐπὶ τῆς δόξης τοῦ Πατρὸς συνενδείχνυται. Οὕτω ᾽ | 
γὰρ ἂν ὁ τῆς εἰχόνος διασωθείη λόγος, εἰ πᾶν ὅ τί 
πὲρ ἐστιν ἐν τούτῳ νουύμενόν τε xal χαθορώµενον, 
τὸ αὐτὸ xal bv τῷ ἀρχετύπῳ πιστεύοιτο. Καὶ ὡς ἓν 
τῷ ἀγαθῷ τὸ ἀγαθὸν, καὶ Ev τῷ φωτὶ τὸ φῶς, xat 
ày πᾶσι τὸ πρωτότυπον χάλλος διὰ τῶν οἰχείων &v 


ratio conservari possit, ut quidquid in bac tam p τῇ εἰχόνι χαραχτηρίζεται΄ οὕτω xal ἓν τῇ καθέδρᾳ 


intelligitur quam conspicitur, idem etiam in origi- 
nali ac principali forma esse credatur, et ut ia bono 
bonum, et in lumine lumen, et in oinnibus primi- 
tiva ac principalis pulchritudo per proprias notas in 
imagine designatur: ita etiam in sessione Filii, 
quemcunque tandem hoc nomen intellectum pra- 
bet, Patris quoque sessio comprehenditur, simi- 
liter et in statione statio, ne ratio imaginis per 
abelitionem proprietatum ab originali ac primitivo 
alienata intercidat atque dilabatur. Hzc a nobis, 
fratres, ad propositam «usstionem, .cum visio 
Stephani talem speculationem in orationem intu- 


τοῦ Υἱοῦ, 6 «l ποτε νοεῖν τοῦτο τὸ ὄνομα δίδωσι, xat 
ἡ τοῦ Πατρὸς χαθέδρα χαταλαμθάνεται, ὁμοίως xat 
ἐν τῇ στάσει ἡ στάσις’ ὡς ἂν μὴ διαπέσοι τῆς εἰχόνος 
à λόγος, ἐν τῇ ἁπαλλάξει τῶν ἰδιωμάτων τοῦ ἀρχετύ- 
που ἀλλοτριούμενος, Ταῦτα ἡμῖν, ἁδελφοὶ, xatà 
πάροδον πρὸς τὸ προχείμενον ζήτημα τεθεωρὴήσθω., 
τῆς τοῦ Στεφάνου ὁπτασίας τὴν τοιαύτην θεωρίαν 
ἐπεισενεγχούσης τῷ λόγῳφ. Γένοιτο δὲ ἡμᾶς, μὴ 
θεατὰς μόνον γενέσθαι τῆς τοῦ Στεφάνου ἀθλήσεως, 
ἀλλὰ xai μετόχους τῆς χάριτος, πληρωθέντας τοῦ 
ἁγίου Ἠνεύματος, el; χαθαίρεσιν τῶν ἀντιδίχων, εἰς 
ἂόξαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα 


** Matíh, xxi, 44 seqq? 3 1 Cor. xiv, 9. ?* Psal, cix, 1. *! Hebr. 1, 15... *f Act. vn, 55. 


7 


ALTERA LAUDATIO S. STEPHANI. 


722 


xgi τὸ χράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν ἀἰώνων. "Auf. — isset, obiter considerata, diseussa atque explicata 
sit. Contengat autem nobis, ut non solum spectetores Stephani certaminis, verumetiam repleti Spi- 
ritu sancto gratise participes simus, ad eversionem adversariorum, ad gloriam Domini nostri Jesu Chri* 
sii , eui gloria, potentia atque imperium iu szecufa ssculorum. Amen. 





TOY AYTOY 


ETEPON ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


ΕΙΣ TON AFION ΣΤΕΦΑΝΟΝ TON IIPOTOMAPTYPA. 


EJUSDEM 


LAUDATIO ALTERA : 


S. STEPHANI PROTOMARTYRIS ^. 


Interprete et scholiaste Laurentio Zacagmo Y. C 


Ἐπεδήμησε Χριστὸς τῷ κόσμῳ εἰς σωτηρίαν, xat A — Christus in mundi salutem advenit, et illico Ece 


pev αὐτὸν ἑθλάστησαν οἱ χαρποὶ τῆς Ἐκχλησίας. 
Ἔλαμφεν ὁ µάρτος τῆς ἀληθείας, xai συνἐλαμφαν 
ol µάρτυοες τῆς μεγάλης οἰχονομίας. Ἠχολούθησαν 
ol μαθηταὶ τῷ Διδασχάλῳ, τοῖς Κυριαχοῖς ἴχνεσιν 
᾿ὁδεύοντες ' μετὰ Χριστὸν οἱ Χριστοφόροι ’ μετὰ τὸν 
Twv τῆς διχαιοσύνης οἱ φωστῆρες τῆς οἰχουμένης' 
χαὶ πρῶτος μὲν ἡμῖν ὁ Στέφανος ἤνθηρεν, οὐχ ἐκ 
τῶν Ἰουδαϊχῶν ἀχανθῶν πλαχεὶς, ἁλλ᾽ Ex τῆς ἔκχλη- 
σιαστικῆς εὐθηνίας πρῶτος καρπὸς τῷ Kuplu πβροσ- 
ενεχθεἰς. Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ στέφανον ἐξ ἀχανθῶν πλέ- 
ξαντες, τῇ χεφαλῃ τοῦ Σωτῆρος ἐπέθηχαν, ἀξίους 
τῆς καχῆς γεωργίας αὐτῶν τοὺς χαρποὺς ἐπιδειξά- 
µενοι τῷ Δεσπότῃ τοῦ ὀμπελῶνος, ὡς διὰ τῆς προ- 
φητείας προανεφώνει, λέγων * Ἁμπε.ὼν Κυρίου Σα- 


clesie fructus prodierunt. Refulsit testis veritatis, 


simulque magnz dispensationis testes coruscarunt. 
Secuti sunt Magistrum discipuli, Domini vestigiis 
insistentes ; post Christum, Christiferi ; post solem 
justitiz, terre lumina: et primus quidem nobis 
Stephanus, corona scilicet, floruit, non ex Judaicis 
spinis contexta, sed primus Ecclesim fertilitaWis 
fructus Deo oblatus. Quippe Judzi spineam coro- 
nam Salvatoris capiti imposuerunt, mala sua di- 
gnos agricultura fructus Domino vine:x ostentantes, 
quemadmodum per prophetas olim locutus est, di- 
cen8 : Vinea Domini Sabaoth, domus Israel est, et 
homo Juda, novella plantatio dilecta. Exspectavi ut 
faceret uvas, fecit. autem spinas *. At evangelicze ve- 


6a00, oIxoc τοῦ Ἱσραή ἐστι, καὶ d ἄνθρωπος Ἰού- B ritatis operarii, primum pietatis exordium et agri- 


δα, Σεόφυτον ἠγαπημέγον. "Eusiva τοῦ ποιῆσαι 
σταφυ.ἡν, ἐποίησε δὲ ἀχάνθας. Οἱ δὲ τῆς εὔαγγε- 
λιχῆς ἀληθείας ἑργάται πρῶτον προοίµιον εὐσεθείας, 
χαὶ πρώτην ἀπαρχὴν τῆς Ὑεωργίας, Στέφανον τὸν 
ἅγιον ἄνδρα προσφέρουσι τῷ Δεσπότῃ, ola δἠ τινα 
στέφανον ἁληθῶς ἐκ πολλῶν xai διαφόρων ἀρετῶν 
συνηρμοσμένον, Πρῶτον μὲν γὰρ ὁ θαυμάσιος οὗτος 
&vhp τὴν τῶν χηρῶν ἐπιμέλειαν ἐπιστεύετο, µαρτν- 


! Isa. v, 7. 


(1) Galland., Vet. Patrum  Biblioth., tom. VI, p. 
595. Haec oratio bis eadem manu describitur in 
- Vaticano codice, numb. 446, semel quidem in calce 
ejusdem codicis, iterum vero inter" alias Gregorii 
Nysseni orationes, post celebre ejusdem encomium 
sancii Stephani, typis jam editum, et quod in fe- 
. *sto sancti Stephant publice in Ecclesia Grzca reci- 
tari testatur Typicum | monasterii S. Sabe. finc 
itaque factum est ut Ἔτερον ἐγχώμιον εἰς τὸν ἅγιον 
Στέφανον in eo codice inscribatur, licet sequenti 
. die festo habitum a Nysseno fuisse ex ejus lectione 


culturze su:e primitias, Stephanum virum sanctum 
Domino offerunt, veluti coronam quamdam ex 
multis diversisque virtutibus vere contextam. Pri- 
mum siquidem huic admirabili viro viduarum cura 
demandata est, cum ipse tanquam fidelis vir, ac 
Spiritu sancto plenus, et apostolorum judicio atque 
delectu, et postea spiritalis sapientie virtute, com- 
probatus fuisset. Et sane tanti studii atque conatus 


liquido constet, quia, nempe, a S. Stephani laudi- 


bus incipiens, mox ad celebrandum SS. Petrum, 
Jacobum, et Joannem, apostolos transitum facit. 


" Nos autem utramque orationis hujus editionem, in 


Vaticano codice repraesentatam, difficilioribus in 
locis consuluimus, et ex ea nostram expressimus, 
locis tamen, ubi utraque inter se discrepat, indi- 
catis. Czeterum hanc orationem genuinum Nysseni 
fetum esse, tum stylus ipse, tum nonnulli antiqui 
mores in ea memorati, satis superque demona- 
strant. 


125 


S, GREGORII NYSSENj 


794 


specimen in propugnando promulgandoque Evan- Α ρηθεὶς χρίσει καὶ ἐχλογῇ τῶν ἀποστόλων &vhp εἶναι 


gelio przebuerat, ut et magna divina virtutis mira- 
cula ejus predicationem comitarentur. Stephanus 
enim, inquit, plenus fide et fortitudine faciebat eigna 
magna*. Neque enim viduarum curam ullo sibi 
impedimento fore putavit, sed et hoc onere alacri- 
ter suscepto, a verbi ministerio nunquam cessavít ; 
εἰ hoe ipsum in eo magne admirationi erat, qued 
suimi ad subeundos labores propensi singularem 
pane abundantiam ostenderet. Viduarum curam 
gerebat, et animarum negotialioni incumbebat, 
illas quidem pane nutriens, has vero sermonibus 
instruens ; illis quidem corporalem mensam ap- 
ponens, his vero spirituale epulum parans. Erat 
enim vir probus, et plenus Spiritu sancto, animi 
quidem probitate pauperes alendi munus sustinens, 
loquendt vero libertate, et Spiritus sancti virtute, 
veritatis hostibus era precludens. Oinnibus itaque 
resistebat, et adversus omnes veritatis praedicatione 
decertabat, adversariorum consilia destruens, el 
emnem altitudinem extollentem se adversus scien- 
tiam Dei*. Tanta autem dicendi vi atque efficacia 
praeditus erat, ut sacra pagina testante, nemo po- 
tuerit resistere sapientiz et spiritui, quo loqueba- 
tur *. Sed ad concilium impietatis ductus fuit przeco 
veritatis ; oportet enim nos ita in transcursu, 
debitas Protomartyri laudes reddere, quas heri (2) 
adimplere propter corporis infirmitatem non licuit, 
et hodie debitam sanctis apostelis commemoratio- 


nem peragere. Primum siquidem neque diebus, C 


neque temporibus sanctorum laudes eircumscri- 
beuda2 sunt ; nam In memoria, ait, eterna erit. ju- 
sius *. Deinde vero quibus una eademque fuit mers 
atque sententia (5), ii utique laudum quoque de- 
bent esse eonsortes. Non itaque laudandi sunt sine 
apostolis martyres, nec sine istis apostoli. Magistri 
enim martyrum apostoli, imagines vero apostolo- 
rum sunt martyres. Illorum itaque imaginem atque 
unsigne, crucem videlicet, beatus pre se ferens 
Stephanus, primus quoque per mortem martyrii 
corona redimitus fuit. Quin et martyrii tolerantia 
magistris gloriam decoremque comparavit ; οἱ fa- 
etus est vere Stephanus, hoc est, corona ; nam 
magistrorum egregiorum corona, non ex celebri- 


πιστὸς, xat πλήρης Πνεύματος ἁγίου, ἔπειτα δυνάµει 
πνευματιχῆς σοφίας. Καὶ γὰρ τῷθείῳ λόγῳ τοσαύτην 
ὑπὲρ τοῦ κηρύγματος συνηγορίαν ἐπεδείχνυτο, ὡς 
xa μεγάλα τὰ θαύματα τῆς θείας ἑνεργείας συν- 
τρέχειν αὐτοῦ ταῖς διδασκαλίαις. Στέφανος γὰρ, qnot, 
π.λήρης πίστεως καὶ δυν ἆμεως, ἁποίθι σηµεία 
μεγάλα. 00 γὰρ ἐδικαίωσεν ἐμπόδιον αὐτῷ vx. Yevé- 
σθαι τῇ περὶ τὰς χήρας σπουδῇ, ἀλλὰ xat ταύτης εἴ- 
χετο προθύµως, κἀχείνης οὐχ ἀπελιμπάνετο * xai ἣν 
ἐπ᾽ αὐτῷ µέγα τὸ θαῦμα, χαὶ φιλοπόνου διανοίας πλεον- — 
έκτηµα. Χήρας ἐπιστεύετο, xal ψυχὰς ἐνεπορεύστο, 
τὰς μὲν ἄρτῳ τρέφων, τὰς δὲ λόγῳ παιδεύων, xai 
ταῖς μὲν σωματικὴν τράπεζαν προτιθεὶς, ταῖς δὲ Τνευ- 
ματιχὴν ἑστίαν προδαλλόµενὸς. "Hy γὰρ &vhp ἀγαθὸς, 
xai πλήρης Πνεύματος &ylou* ἀγαθότητι μὲν τῆς 
γνώμης, τῶν πενῄτων τὴν λειτουργίαν ὑφιστάμενος" 
παῤῥησίᾳ δὲ χαὶ δυνάμει τοῦ Πνεύματος, τοὺς ἐχθροὺς 
τῆς ἀληθείας ἐπιστομίζων, Πᾶσι γοῦν ἀντέχρουε, xoi 
πάντας τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας χατηγωνίζετο, λοχι- 
σμοὺς χαθαιρῶν, xol πᾶν Όψωμα ἑπαιράμενον κατὰ 
τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Τοσαύτη δὲ αὐτῷ ἰσχὺς τοῦ 
λόγου παρῆν, ὡς χατὰ τὴν μαρτυρἰαν τῆς ἁγίας ΕΓρα- 
φῆς, µηδένα δύνασθαι ἀντιστῆναι τῇ σοφίᾳ καὶ τῷ 
πνεύματι, i ἑλάλει. "AX! ἐπὶ τὸ συνέδριον freto τῆς 
ἀπιστίας, 6 χἠρυξ τῆς ἀληθείας * δεῖ γὰρ ἡμᾶς οὕτω 
παραδραµόντας τῷ Πρωτομάρτυρι τὴν ὀφειλομένην 
ἀποδοῦναι, ἣν χθὲς ἁποπληρῶσαι τὸ ἀσθενὲς τοῦ σώ- 
µατος οὐχ ἐπέτρεψε, xa σήμερον τοῖς ἁγίοις ἀποστό- 
Ἆοις τὴν οἰχείαν μνήμην ἁποπληρῶσαι. Πρῶτον μὲν 
γὰρ οὐχ ἡμέβαις, οὐδὲ χρόνοις,τὰ τῶν ἁγίων ἐγχώμια 
περιορἰζεται * Elc μγηµόσυγον γὰρ, φησὶν, αἰώγιον — 
ἔσται δίκαιος * ἔπειτα δὲ, olg οὗ διαιρεῖται τὰ τῆς 
γνώμης. Οὔτε colvuv μάρτυρες ἄνευ ἀποστόλων, οὔτε 
πάλιν ἁπόστολοι χωρὶς ἑχείνων. Διδάσχαλοι μὲν γὰρ 
μαρτύρων, ἀπόστολοι εἰχάνες δὲ τῶν ἁποστόλων, ol 
μάρτυρες. Εἰχόνα γοῦν τὴν ἐχείνων xat τὸν χαρακτΏρα 
φέρων ὁ µαχάριος Στέφανας, σταυρὸν (5), xal διὰ τοῦ 
θανάτου πρῶτος τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον ἀνεδή- . 
σατο. 'AXÀ' ὅμως διὰ τῆς ὑπομονῆς τοῦ µαρτυρίω 
τοὺς διδασχάλους ἀπεσέμνυνε, xal γέγονεν ἀληθῶς 
στέφανος στέφανος γὰρ τῶν xaXov διδασχάλων οὐχ 
Ti» τιμὴ τῆς εὐφημίας, ἁλλ᾽ fiv προχοπὴ τῆς Ἔχκλη- 
σίας, ὥσπερ γοῦν Κορινθίοις γράφων 5 θεῖος ᾿Απόατα- 


tate nominis ortus. bonor, sed Ecclesixz incremen- f) λός φησιν’ Αδελφοί µου ἁγαπητοὶ καὶ ὀπιπόθητοι, 


tum erat, quemadmodum etiam ad Corinthios (4) 
scribens divinus Apostolus inquit: Fratres mei 
eharissimi, gaudium meum , el corona mea, sic 
state *. Sed ad propositum redeamus. 


Ingressus est in Christi occisorum concilium 
vir Christum ferens, ovis in luporum synagogam 


* Act. vi ὃ sqq. 


(2) Habita est igitur hac oratio postridie festi 
S. Stephani. 

(3) Hic nonnulta deesse videntur in textu Grzco, 
«ui ad auntecedentium et subsequentium verborum 
sensum in versione nostra supplevimus. 

(4) Memoria labitur Nyssenus, nisi veteris libra- 


χαρὰ xal στἐφαγός µου, oto σεήκετε. Ἁλλ' ἑτὶ 
τὸ προχείµενον ἑπανέλθωμον. 


Εἰσῆλθεν εἰς τὸ συνέδριον τῶν Χριστοφόνων ὁ Ἆρι- 
στοφόρος * εἰσεπήδησεν clc τὴν συναγωγὴν τῶν λύχων 


* H Cor. x, 19. ὁ Act. vi, 10. * Psak οσι, 7. * Philipp. 1v, 1. 


rii error sit; nam hec verba non in Epistolis ad 
Corinthios, sed in Epistola ad Philippenses le- 
guntur. i 

(5) Vide an verbum σταυρόν supervacaneum sit, 
certe sine illo. sensus. constare potest. 


195 


ALTERA LAUDATIO 'S. STEPHANI. 


τὸ πρόδατον' ἁλλ' ἣν οὐχ ὡς ἁπλῶς πρόδατον θηρι- À insiluit, non tanquam omnino ovis a lupo rapta, — 


άλωτον, ἀλλὰ πρόδατον ὑπὸ Χριστοῦ ποιμαινόµενον, 
xai πρὸς τοὺς λύχους ἀγωνιζόμανον. Οἱ μὲν γὰρ ἑλύα- 
σων xal διεπρἰοντο, ταῖς κατηγορίαις xai ταῖς ἂπει- 
λαῖς τὸ ποίµνιον χαταδάχνοντες ' ὁ δὲ μᾶλλον αὐτοὺς 
τοῖς ἑλέγχοις διεσπάραττεν, f| ταῖς ἀπειλαῖς καὶ ταῖς 
χατηγορίαις, ὡς ἐχεῖνοι. Mh φιλῶς, μηδ ἐπιπολαίως 
παραδράµωμεν τὰ λεγόμενα, Οὗτος γὰρ πρὸς τοσαύ- 
την συναγωγὴν πονηρευοµένων, xaX πρὸς τοσαύτην 
λύχων ἔφοδον κατὰ τῆς ἁδιχίας ἐθάρσησε παῤῥησιά- 
σασθαι, xa εἰπεῖν μετὰ τὴν πολλὴν ἐχείνην διδασχα- 
λίαν ' ΣκΛηροτράχη.οι, καὶ ἀπερίτμητοι t καρδίᾳ 
καὶ τοῖς ὡσὶν, ὁμεῖς dal τῷ Πνεύμαει τῷ dpi 
ἀντιπίπτετε, καθὼς οἱ πατέρες ὑμῶν, καὶ τὰ ἑξῆς. 
Οὗτως ὁ ἐπὶ μὲν γῆς φαινόµενος, τὰ δὲ kv οὐρανῷ 
κατὀπτριζόμενος, xal ἀνθρώπου μὲν φύσιν ἑνδεδυ- 
μένος, ἀγγέλου δὲ ὄψιν καὶ σχῆμα µεταμορφωσάμε- 
voc (χαὶ τούτων οὐδὲν ἀπειχός ' ἔπρεπε γὰρ ἀληθῶς 
ἐν ti Πρωτομάρτυρι δειχθῆναι τῶν μαρτύρων τὸ 
ἀξίωμα, xat γνῶναι λοιπὺν ἅπαντας τῆς χαινῆς yá- 
ριτος τὰ ἔργα) ' ὁ τοῦ μαρτυρίου πόθος οὗ µόνον 
ἀγγελιχὴν ἀξίαν χαρίζεται, ἀλλὰ xal οὐρανῶν ἀνοίγει 
αύλας ' οὐχέτι θανάτῳ τὰς Ψυχὰς παραπέµπων, ἀλλ' 
εἰς χεῖρας Χριστοῦ τὸ πνεῦμα παρατιθέµενος. Ὁ μὲν 
χὰρ ΚΚυριαχὸς ἄνθρωπος τοῦ Σωτῆρος τῷ ἑαυτῷ Πα- 
τρὶ ἐν τῷ σταυρῷ προσεφώνει, λέγων ' Πάτερ, slc 
χεῖράς σου παραείθηµι τὸ πγεὺμά pov * ὁ δὲ τοῦ 
Χριστοῦ δοῦλος Στέφανος, ἀνατείνας εἰς τὸν Δεσπότην, 
Κύριε, φησὶν, Σησοῦ, δέξαι có πγεὐμά µου ταύτῃ 
τῇ φωνῇ τὴν tuy v ἀποθέμενος. ΄Αγγελοι τὸν ἑαυτῶν 
χορευτὴν ἀπελάμόφνον, μᾶλλον αὐτὸν ἄνωθεν βάλλον- 
τες ταῖς εὐφημίαις, 3) ày τοῖς λίθοις χάτωθεν Ἰου- 
δαῖοι. Αλλ’ ὁ μὲν Στέφανος οὕτω τὸν χαλὸν ἆγωνι- 
σάµενος ἀγῶνα, τὸν ἐν οὐρανοῖς χλῆρον ἑδέξατο. Tip 
Στεφάνῳ δὲ τούτῳ πάντες ἑξαίφνης οἱ τίμιοι λίθοι 
συνεπλάκησαν, οἱ θειότατοι τῶν Εὐαγχελίων χήρυχες, 
μεθ᾽ οὓς οἱ µάρτνρες, xal μετ) αὐτοὺς πάλιν οἱ σω- 
τηρίῳ peti] διαλάµψαντες * προηγουμένως δὲ οἱ 


ἐπὶ τοῦ παρόντος μνημονευόµενοι, πολὺ xal λαμπρὺν 


ἁπαστράπτοντες τὸ κάλλος τῆς εὐσεθείας, λέγω δῆ 
Πέτρος, xai Ἰάχωδος, καὶ Ἰωάννης, οἱ καὶ τῆς ἆπο- 
στολιχῆς ἁρμονίας ἔξαρχοι, xaX τῆς ἐχχλησιαστιχῆς 
εὐδοξίας στέφανοι. Οὐκ ἀφίσταμαι γὰρ τῆς τοῦ Στε- 
φάνου προσηγορίας' ἀλλὰ πολλάχις καὶ µυριάχις 
λέγων, ἔτι διφῶν ἑπαναλαμθάνω Στεφάνου γὰρ xó- 


sed tanquam ovis e Christi grege cum lupis dimi- 
cans. Nam illi furebant atque dissecabantur, ac- 
cusationum atque minarum morsibus gregem di- 
lacerantes; at hic diverso prorsus more éos argu- 
mentationibus potius suis, quam minis et accusa. 
tionibus discerpebat. At non leviter atque summa- 
tim, que de ipso narrantur, percurramus. Hic 
enim in tanto malignantium concilio et tot lupo- 
rum incursu audacter adversus impietatem loqui, 
et post egregiam illam fidei przdicationem dicere 
non timuit : Dura cervice, et incireumcisis cordibus, 
et auribus, vos semper Spiritwi sancto resistitis, 
sicut patres. vestri", οἱ quae sequuntur. Hac ille, 
qui in terra quidem esse videbatur, celestia vero 
speculabatur, non exuta hominis natura, in angeli 
faciem, speciemque transformatus ; idque non im- 
merito : decebat enim, ut in Protomartyre, mar- 
tyrum dignitas vere appareret, omnesque deinceps 
ΠΟΥ gratie opera in eo dignoscerent. Martyrii 
quippe desiderium non angelicam modo dignitatem 
impertit, sed et colorum aperit portas; non tra- 
dens animas morti, sed in Christi manus spiritum. 
commendans. Nam Dominicus quidem homo Sal- 
vator noster ad Patrem suum in cruce clamabat, 
dicens : In manus tuas commendo spiritum meum?*. 
Stephanus vero Christi servus extensis ad Domi- 
num manibus ait, Domine Jesu, suwscipe spiritum 
meum *. Et hzc verba proferens, animam exbalavit. 
Angeli autem coelestis chori socium susceperunt, 


C pluribus e ccelo laudibus ipsum cumulantes, quam 


quibus in terra eum Judei lapidibus obruerint. Sed 
Stephanus quidem bonum hoc pacto certans cer- 
tamen, etelestis glorie consors est factus. Huic 
autem Stephano, hoc est, corome, illico pretiosi 
lapides agglutinati sunt, divini videlicet Evangelio- 
rum praecones, quos subsecuti sunt martyres, et 
rursus, qui salutari deinceps virtute coruscarunt ; 
pre ceteris vero omnibus ii, quorum in prasenti 
memoriam agimus, qui longe lateque pietatis 
splendore effulserunt , Petrum aio, Jacobum, et 
Joannem apostolici ordinis principes, et ecclesia- 
sticze glorix coronas (7). Nequeo enim mihi tempe- 
rare, quominus Stephani (8) nomen usurpem , sed 
quamvis frequentius ac milliesStephani mentionem 


pog οὐχ ἔστι τοῖς τὸ µαχάριον τέλος τῶν στεφάνων D fecerim, attamen propter inexhaustam hujus vocis 


ἐχδεχομένοις. Οὐχοῦν, εἰ δεῖ φιλαλήθως εἰπεῖν, ἀπὸ 


Στεφάνου πάλιν στεφάνοις εὐωχοῦμεν, χαὶ χοινωνοῦ- 


μεν αὐτῶν ταῖς µνήµαις, ἐπειδήπερ ἑλπίζομεν χοι- 
νωνεῖν, xai µένειν, xat συνδοξάσοµεν (0) 'βεδαιούσης 


* Act. vii, 51. 5 Luc. xxii, 40. * Act. vit, 59. 


(6) In alia editione bujus orationis quie in uno 
eodemqne Vaticano codice, num. 446 babetur, le- 
gitur xat μένειν συνδοξάζεσθαι. 

(7) Nysseng Ecclesiz et totius fortasse Cappa- 
docum gentis instituto, una eademque die post 
5. Stephani. eolemnitatem, apostolorum Petri, Ja- 
eobi, et Joannis feylupi celebrabawr. Meminit enim 


proferendz aviditatem, Stephani nomen rursus ad- 
hue repeto ; Stephano enim commemorando satiari 
nequaquam possunt, qui virorum Stephano simi- 
lium felicem exitum exspectant. lgitur si vera lo- 


hujus moris non modo hoc in loco Nyssenus no- 
ρου: sed et initio alterius orationis funebris in 
D. Basilium fratrem. 


(8) Nyssenus pluries per banc orátionem io voce 
(θέα, στέφανος ludit, qua Stephanum protomar 
tyrem, et coronam oque significat, nos autem $1e- 


74. 


"| &. GREGORII ΝΤΡΔΒΕΝΙ . 


728 


qui oportet, Stephano initium faciente, aliis rursus, Α yàp τῆς ἐπαγγελίας, ἡ χοινῶνία τῆς πίστεως πολυ- 


ut ita dicam, Stephanis laetamur, eorumque me- 


πλασιάζεται. 


morie communicamus, quia scilicel, δὲ eorum nos gloriz partieipes fleri, cumque ipsis manere spera- 
mus, et revera cum ipsis aliquando glori&cabimur ; quandoquidem promissione conürmata, fidei 


conimunio multiplicatur. . 
Sed et rursus nobis, fratres, spiritalibus bonis 


Íruendi áatur occasio, dum una cum martyrum - 


commemoratione Dominicus quoque resurrectio- 
nis dies refulget (9), In hac enim die illuminatio 
glorie Evangelii Jesu Christi mentes nostras po- 
tissimum illustravit, in qua lux illa, salutaribus 
justitie radiis vigens, impietatis tenebras dispulit, 
et animas cognitione veritatis illuminavit. Et vide 
quam admirabile eximiumque sit istud beneficii 
genus. Sol enim iste sensibilis, mane exoriens, et 
radiorum fulgoribus adventus sui prenuntiis diem 
exordiens, operit quidem, cireumdatque suo lu- 
mine terram; caeterorum vero astrorum omnium 
choros obscurat atque obruit, ita ut ipsum solum 
per coeli apsides vagari conspiciamus. At Dominus 
noster Jesus Christus oriens nobis ex alto, juxta 
Prophetam de ipso dicentem, In quibus visitavit 
πος Oriens ex alio '* ; sanctos illos sui preecursores, 
et qui ante adventum ejus stellarum instar reful- 
serunt, non solum non obscuravit, sed illos potiug 
splendidiores reddidit, ac przterea ut mova alia 
]juminaria secum orirentur, effecit, Quippe prophe- 
Le post ejus adventum coruscarunt ; et. quidem 
majore quam antea fulgore. Nam cum obscura 
adhuc essent prophetim ob ineptas Scribarum 
digressiones in iis exponendis, que ad Evauge- 
lium, Christique adventum pertinebant, Salvator 
veniens in mundum, cunctas, per eos qui in Evan- 
geliis narratur, eventus, illustravit, clarasque red- 
didit, complementum legis et prophetarum factus. 


!* Luc. 1, 79. 


9bani vocem hic retinuimus, cum ejus allusionis, 
et :vequivocationis leporem in interpretatione rcti- 
neri Latine lingue indoles non patiatur. 

(9) Hine colligitur Dominica.die accidisse festum 
Joannis apostoli eo anno, quo hanc orationem ha- 
buit Nyssenus. 

(10) 'H ὑπ οὐρανόν, phrasis est S. Scripture, 
quz terram, vel sublunares regiones significat, ut 
videre est in libro Job, cap. 1, 7: Περιελθὼν τὴν 
γην, xoi ἐμπεριπατήπας τὴν ὑπ' οὐρανὸν, πάρειµι. 
Idem cap. 11, 2: Διαπορενθεὶς τὴν ὑπ' οὐρανὸν. καὶ 
ἑμπεριπατήσας τὴν σύμπασαν, πάρειµι. Nobilius 
utrobique vertit, Eam, que sub colo est, sed in 
veteri editione Latina secundum LXX Interpretes 
a doctissimis Benedictini apud Gallos ordinis alu- 
mnis nuper vulgata in primo S. Hieronymi operum 
tomo, verlitur, Ea que sub celo sunt. 

(11) Particulam &, sensu postulante, nos addi- 
dimus, licet in Vaticano codice non habeatur. 

(12) Locus obseurus, et corruptionis fortasse 
suspectus ; nos tamen nihil mutare ausi, commo- 
dum aliquem sensum ex his Nysseni verbis eruere 
conati sumus. Vult enim Nyssenus Christum ad- 
ventu suo prophetias adhuc obscuras illustrasse. 
Earum autem obscuritatis causam in Judaeorum 
Seribas conjícit. Scribe autem primum quidem 
Scripturas in. eum, quem videmus, ordinem rede- 
gerunt.; deinde vero easdem publice in synagogis 

4 


Πάλιν δὲ ἡμῖν, ἀδελφοὶ, τῶν ἀγαθῶν ἡ ἁπόλαναις, 
τῷ τὴν Κυριαχὴν τῆς ἀναστάσεως ἡμέραν συλλάµψαι 
τῇ µνήµῃ τῶν μαρτύρων. Ἂν ταύτῃ γὰρ προηγου- 
µένως ἡμῶν τὰς διανοίας χανηύγασεν ὁ φιυτισμὸς 
τῆς δόξης τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριατοῦ, ἐν T] τὰς σιυ- 
τηρίους ἀχτῖνας τῆς δικαιοσύνης ἀνθήσας, τὸ μὲν σκό- 
τος τῆς ἀσεθείας ἡφάνισε. τὰς δὲ φυχὰς τῇ ἐπιγνώ- 
cet τῆς ἀληθείας ἑλάμπρυνε. Καὶ ὅρα µοι τὸ θαυμα- 
στὸν τῆς ἑνεργεσίας καὶ μέγιστον. 'O μὲν γὰρ αἰσθη- 


B «bc οὗτος Ίλως ἀνίσχων ἕωθεν, καὶ ταῖς προδρόµοις 


τῶν ἀκτίνων αὐγαῖς τὴν ἡμέραν προοιµιαζόµενος, 
χαλύπτει μὲν xal περιδάλλει ταῖς μαρμαρυγαῖς τὴν 
ὑπ οὐρανόν (10) - ἀποχρύπτει δὲ xal ἁμαυροῖ πάν- 
τας ὁμονὺ τοὺς τῶν ἁστέρων χοροὺς, ὡς µόνον αὐτὸν 
ὁρᾶσθαι περιπολοῦντα ταῖς οὐρανίαις ἀφίσιν. Ὁ δέ 
γε Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ἀνατείλας ἡμῖν ἐξ 
ὕψους, xàtà τὴν λέγουσαν περὶ αὐτοῦ προφητείαν, 
Ἐν οἷς ἐπεσκέγατο ἡμᾶς Ἀγατολὴ ἓξ ὕψους, οὗ 
µόνον οὐχ ἀπάχρυψε τοὺς πρὸ τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ 
δίχην ἀστέρων ἀναλάμψαντας ἁγίους, χαὶ προδρόµους 
αὐτοῦ γἐνοµόνους, ἀλλὰ κχἀχείνος λαμπροτέρους 
ἑποίησα, καὶ ἑτέρους ἑαυτῷ φωστῆρας συνανέλαµψε. 
Προφῆται μὲν γὰρ διέλαμφαν μετὰ τὴν ἐχείνου παρ- 
ουσίαν" μᾶλλον δὲ f| (14) πρὸ ἐχείνης. ᾽Αμυδρᾶς γὰρ 
οὕσης ἔτι τῆς προφητείας ταῖς εὐαγγελιχαῖς τῶν 
Γραμματέων ἐχδάσεσιν (12), ὁ Σωτὴρ ἐλθὼγ εἰς τὸν 
κόσμον, πάντας ἑλάμπρυνε, xal διεσάφησα, πλήρωμα 
νόµον xal προφητῶν γενόμενος. Οὐ γὰρ ἦλθε κατα- 
λῆσαι τὸν νόµον xal τοὺς προφήτας, ἀλλὰ πληρῶσα:. 
Ἐπὶ δὲ τῆς νέας χάριτος περὶ ἑαυτοῦ λέγων ὸὁ Σωτρ, 


interpretari consueverunt, Porro censere potuit 
Nyssenus, tenebras aliquas in prophetarum scri- 
(a a Scribis inductas fuisse, vel cum diffusis et 
Jnterdum nugacibus explicationibus ea in. synago- 
gis publice explicabant, vel cum eadem in unum 
corpus digesserant nonnulla, scilicet, partim ad- 
dendo, partim tollendo, ut in historicis sacra Scri- 
pture libria ab eisdem Scribis factum fuisse pu- 
tant, Sane antiquos Judaorum Scribas nonnulla, 
qua emendatione aliqua aut. majore claritate in- 
digebant, in sacris paginis, presertim prophetarum 
libris, mutasse, atque iuterpolasse, constat ex 
paucis illis Scripture locis in quibus Scribarum 
correctiones continentur, quique ex rabbinorum 
scriptis late preeter alios enumerantur a Raymundo 


Martini in Psgione fidei adversus. Judaeos, par. 1. 


cap. 3, num. 9, εἰ par. ui, dist. 5, cap. 4, num. 
41, et cap. 16, num. 26; et a. Voisino in Notis ad 
ejüsdem operis Prooemium pag. 88, et ad eaput 
tertium partis secunde. Sed nihilominus cum non 
salis constet, an correctiones ist; Nysseni aetate 
antiquiores sint, licet Judaei in magna Synagoga 
Esdra temporihus habita, illas factas fuisse asse- 
rant ; eL alioqui cum Nyssenus non correctionis, 
aut lectionis, sed ἐχθδάσεως nomine utatur ; verosi- 
milíus mihi visum est, eum ad prolixas potius, 
longeque petitas Scribarum interpretationes, quam 
ad eorumdem correctiones biblicas respexisse. 











199 


ALTERA LAUDATIO S. STEPHANI. 


350 


'Eqó εἰμε τὸ φῶς τοῦ κόσμου τούτουι οὐκ ἁπηξίωσεν A Neque enim venit solvere legem aut propnetas, sed 


ἡ yh τῆς ἀγαθότητος ἐξ ἀγαθοῦ Πατρὸς προελθὼν, 
τοῖς αὐτῷ δονλεύουσι μεταδοῦναι τῆς ἑαυτοῦ προσ- 
ηγορίας ἀλλά. φησι αρὺς τοὺς ἑαυτοῦ µαθητάς ' 
Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμον ' καὶ, Aapyáco 
τὰ ἔργα ὑμῶν ἔμπρεσθεν cav ἀνθρώκων. Ὁ δὲ 
μείζον παραχαγεῖν ἔχυμεν εἰς ὑπόμνησιν τῶν elpy- 
µένων, τοῦτο, χάριτι θεοῦ, πάλιν ἐχθησόμεθα, Ἰωάν- 
νης Βαπτιστῆς, λύχνος ὀνομασθεὶς, xat ἓν τοῖς Ψαλ- 
μοῖς προαναπεφωνηµένος, xal ὑπὸ Κυρίου µεμαρτυ- 
ῥημένος, Ὁ μὲν γὰρ Προφήτης, ἐχ προσώπου τοῦ 
Πατρὸς, φησὶ περὶ αὐτοῦ διὰ τῆς ὑμνῳδίας' Ἡτοί- 
µασα «2ὐχνον τῷ Χριστῷ µον, τουτέστιν, "Y πηρέτην 
καὶ Tpóbpopov ἠτοίμασα τοῦ φωτός ' ὁ δὲ Κύριος 
τὴν Πατριχὴν βαθαιῶν φωνὴν, Ἐχεῖνος ἦν, quet, 
d «ἰύχνος ὁ παιόµεγος. 'AX)' ὅμως ὁ λύχνος üv, 
τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ ἁμαυρωθῆναι τῇ τοῦ Κυρίου 
παρουσία, ὃς ἣν λιος διχαιοσύνης, ὥστε καὶ μᾶλλον 
διέλαµφε, χήρυξ ὁμοῦ καὶ θεολόγος αὐτοῦ τοῦ Σωτ]- 
pos 6 Βαπτιστῆς Υενόμενος. Ἰωάννης uiv οὖν διὰ τὸ 
ἕνα µόνον φωτίζειν οἶκον τὸν τοῦ, Ἰασραὴλ, λύχνος (13) 
ὠνομάσθη. Oi δὲ τοῦ Σωτῆρος ἀπόστολοι, οὐ λύχνοι, 
οὐδὲ ἀστέρες, ἀλλὰ φωστῆρες ἀνηγορεύθησαν, οὐχ ἐν 
EX κλίµατι, οὐδὲ μιᾷ γωνίᾳ λάµποντες, ἀλλ᾽ ἅπασαν 
— *hv ὑπὸ οὐρανὸν χαταυγάζοντες. Ἔξαρχοι δὲ τούτων 
xa χορυφζιοι ὁ Πέτρος, xat ὁ Ἰάχωθος, xoi ὁ Ἰωάν- 
γης, οἱ σήµεραν ταῖς ὑπὲρ Χριστοῦ µαρτνρίαις σε- 
μνυνάμενοι, συμφώνως μὲν πρὸς τὸ τέλος τοῦ βίου 
δραµόντες, διαφόροις δὲ τοῦ μαρτυρίου τρόποις év- 


αθλήσαντες. Ὁ μὲν γὰρ πρωτοστάτης «αἱ χορυφαῖος ϱ 


τῆς ἀποστολιχῆς χορείας ἀναδειχθεὶς , οἰχείαν τῷ 
ἀξιώματι τὴν δόξαν ἀπηνέγχκατο, τῇ τοῦ Σωτῆρος 
ὁμοιοπαθείᾳ τετιμηµένος * ὁ στανρῷ (14) γὰρ προσ- 
πλωθεὶς, τὴν Δεσποτιχὴν εἰχόνα τοῦ βασιλέως ἑξετύ- 
σωσεν (εἰχόνα δὲ λέγω βασιλιχὴν τὸν στανυρόν)’ οὐκ 
αἰσχυνόμενος ἐπὶ τῷ πάθει, ἀλλὰ σεμνυνόµενος ἐπὶ 
τῷ μµεγάλῳ τροπαίφ. Μήτε γὰρ αὐτοῖς, µήτε ἡμῖν, 
μήτε τοῖς μεθ᾽ ἡμᾶς, µήτε εινὶ ἑτέρῳ, τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καθὼς xat ὁ Παῦλός φησιν (19)... 
οὕτω γὰρ xa Πέτρος φαίνεται διὰ τιμῆς ἔχων τὴν 
σεθάσµιον (16)... Ἠξίου γὰρ χατὰ χεφαλῆς xpspa- 
σθΏναι ὑπὸ τῶν σταυρούντων διὰ πολλὴν εὐλάδειαν, 
ἵνα ui ἴσος εἶναι τῷ Σωτῆρι δόξῃ, τῷ ὑπὲρ πάσης 
τῆς ἀνθριωπότητος σταυρωθέντι͵ xat πλατείαις, ὥσπερ 


adimplere !*. At vero nove legis tempore, cum.de 
se ipso Salvator dicat: Ego sum lug mundi hujus !*, 
non dedignatus est fons ille bonitatia, e bono Patre 
emanans, servos suos nominis hujus sui participes 
facere. Sed ad discipulos suos inquit : Vos estis (ux 
mundi; et, Luceant opera vestra coram homini- 
bus !*. Sed. quod ad eaque diximus, confirmanda 
adduci potest, id, juvante Deo, rursus proferamus : 
Joanni Baptiste impositum fuit lucerne nomen, 
juxta id quod in Psalmis de eo antea prenuntiatum, 
et Christi delnceps testimonio comprobatum fuit. 
Propheta enim, Patris personam sustinens, de ipso 
inter canendum ait, Paravi lucernam Christo meo **, 
hoc est, lucis ministrum et precursorem. At Do- 
minus paternz voci robur addens, Ille, inquit, /u- 
cerna erat ardens**. Sed quantumvis lucerna solum- 
modo esset, tantum abfuit, ut in Domini adventu, 
qui sol. erat justitie, obscuraretur, ut clariori Ρο” 
tius lumine refulserit, ipsius Salvatoris, ejusdem- 
que divinitatis praeco simul, ac testis effectus. 
Joannes igitur propterea qnod unam solam lsraelis 
domum illuminavit, lucerna nomen aecepit. At 
nostri Salvatoris apostoli, non lucerna, non lampades, 
nec sidera, sed luminaria nuncupati fuere, utpote 
qui non in una regione, nec in uno terrarum angulo 
fulsere, sed quidquid sub celo est illuminarunt. 
Horum vero duces ac principes sunt Petrus, Jaco- 
bus, οἱ Joannes, ob toleratum pro Christi fide 
martyrium hodiernse festivitatis honordm consecuti, 
qui uno quidem eodemque proposito ad mortem 
propersrunt, diverso autem martyrii genere decer- 
tarunt. Nam iile, quem Dominus apostolici chori 
principem et coryphzeum designavit, convenientem 
dignitati suze gloriam obtinuit, martyrii genere, 
Dominics passioni baud absimili, decoratus, quippe 
qui cruci suffixus regiam Domini nostri imeginem 
expressit. Regiam autem imaginem crucem voco, 
non quod passionem erubescam, sed quia de ma- 
gno, quod ab ipsa pependit, tropbso potius glo- 
rier. Nam nec ipeis, nec nobis, nec posteris nostris, 
nec alii cuipiam Domini nostri Jesu Christi, quem- 
admodum Paulus ait... ita enim et Petrum in 
lionore habuisse apparet venerandam.... siquidem, 


ταῖς διὰ τοῦ σταυροῦ, yspot τὴν οἰχουμένην περιδα- D propter summam venerationem rogavit, ut a έτι- 


λόντι ᾿Ἰάχωθος δὲ τὴν χεφαλὴν ἀπετέμνετο, τὴν ὄντως 
αὐτοῦ χεφαλὴν, τὸν Χριστὸν, ἀπολαθεῖν ἐπειγόμενος. 
Κεφαλὴ γὰρ ἀνδρὸς ὁ Χριστὸς, χατὰ τὸν ᾿Απόατολον, 
xai πάστς ὁμοῦ χεφαλὴ τῆς Ἐχχλησίας. 'O δὲ µα- 


κάριος Ἰωάννης &v πολλαῖς χαὶ διαφόραις χατὰ τὸν ᾿ 


βίον ἀθλήσας ἁγῶσι, xal àv πᾶσι διαπρέφας τοῖς 
χατορθώµασι τῆς εὐσεδείας, χενὸν μὲν εἰς ὕδωρ τοῦτο 


1 Matth. v, 18. '* Joan. viij, 12. !* Matth. v, 15. 


(15) Vox λύχνος in Vaticano codice deerat ; sed 
ROS eam, sensu palam poscente, supplevimus. 
(14) Fortasse legendum, τῷ σταυρῷ. 
7^(45) Hie lacuna est in codice Vaticano, Fortasse 
deest, δύξα auv£6n, Cloría contigit, vel quid simile. 


cifigentibus inverso capite suspendereltur in cruce, 
ne Salvatori pro universo hominum genere cruci- 
fixo, et expansis, ut erat in cruce manibus, totunt 
terrarum orbem complectenti equalis esse videre- 
tur. Jàcobus vero capite truricatus fuit, Christo, 
qui vere caput cjus erot, potiendi cupidus. 
Caput enim viri Christus secundum Apostolum **, 


** Pgal. cxxx:, 47. ?5 Joan. v, 94. | L Cor. xt, $. 


(16) Et hic in Vaticano codice lacuna est, qua 
fortasse impleri possel his verbis, τὴν σεθάσµ!ον 
ἐχείνην σταύρωσιν, Venerundum illud. crucifizionis 
genus. : 


πο παρκ-- σπα EE. απ τν 8 ντος παν νο το σσ πο πο σσ c- 


Jo 5. GREGORII NYSSENI 132 
atque itidem, totius Ecclesi caput '*. Beatus denique A πέρας... χεχριµένος (17), vip χορῷ τῶν μαρτύρων συν- 


Joannes multa atque diversa per totam vitam cer- 
fans certamina, et in omnibus pietatis officiis 
emicans, ferventi quidem in aqua hunc finem.... 
judicatus, in martyrum choris anpumeratur ( apud 
equos enim rerum estimatores non ex passionis 
eventu, sed ex desiderio libere eligentis voluptatis 
de martyrio existimatur ); et quidem hujusmodi 
fuit illorum morlis genus, qui per mortem apud 
Ecclesias quoque immortalem sui memoriam reli- 
querunt. Enimvero maxime decebat uno eodemque 
tempore istorum virorum memoriam celebrari , 
non ea tantum de causa, quod in profitenda pietate 
una et mente, et voce consenserint, verum etiam 


ηρίθµηται , ( [18] παρὰ Υὰρ διχάζουσιν, οὐκ ἀπὸ τῆς 
ἐχθάσεως (19) τοῦ πάθους, ἀλλὰ παρ᾽ αἱρέσεως ποὺ 
πόθου χρίνεται «b μαρτύριον); Ἁλλ' 6 μὲν τοῦ θανά- 
του τρόπος τοιοῦτος ἦν, τοῖς διὰ θανάτου τὴν ἀθάνατον 
μνήμην καὶ ταῖς Ἐχκχλησίαις χαρισαµένοις. Ἔπρεπε 
δὲ ὡς ἀληθῶς ἐπὶ τὸ αὐτὸ τῶν προειρηµένων ἀνδρῶν 
τὰς µνήµας ἐπιτελεῖσθαι, οὗ µόνον διὰ τὸ σύμφωνον 
τῆς εὐσεδείας, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ ὁμότιμον τῆς ἀξίας. 
Οὗτοι γὰρ μόνοι τῷ Κυρίῳ πάντοτε συσχολάζοντες, 
xa ἐξαίρετον ὥσπερ παρὰ τοὺς λοιποὺς τῶν ἁποστή- 
λων χώραν ἔχοντες, xal παῤῥησίαν, οὗ χατὰ τὴν τῆς 
ἀνθρωπίνης φιλίας πρόσληψιν, ἀλλὰ χατὰ θεῖχὴν ἀλη- 
θείας ἐπίχρισιν. 


quod zqusli in honore a Christo habiti fuerint. li etenim soli cum Christo ubique versati sant, ac 
preterea tum agendi loquendique libertatem, tum eminentiorem quodammodo pre csteris apostolis 
locum obtinuere, non humans amicitie ratione, sed divino judicio ad id dignitatis evecti. 


Ipsos itaque solos a Domino, dum precipua mi- B 


racula patravit, tanquam fidelissimos et veracis- 
simos gesterum testes secum assumptos fuisse 
comperimus. Hoc sane factum fuit in visione mon- 
tis!*. Soli enim ibi Petrus, Jacobus, et Joannes 
aderant, cum corpus suum transformans Domi- 
mus, in gloriosam ac splendidiorem divinitatem 
transmutavit, et Moyse, atque Elia sibi adstantibus, 
lucisque nebula obumbrante, eximiam illam eterni 
reghi imaginem ostendit. Hoc etiam factum est, 
dum Jairi filiam a mortuis suscitavit !; tunc 
enim hos tantum miraculi illius spectatores ha- 
buit. Quin et sub ipsum passionis tempus, ne in 
singulis quibusque narfandis diutius morer, eos- 
dem viros secum assumpsit, eisque tanquam fide- 
libus constaptissimisque discipulis non est veritus 
dicere, Nunc anima mea turbata est**. Hzc autem 
4 nobis dicta sunt, non uL ceteris apostolis detra- 
bamus, sed in eorum virtutis testimonium, quo- 
rum hodie memoriam celebramus ; et ut verius 
dicam in communem quoque apostolorum omnium 


..laudem : nam de sanctorum excellentia, deque 


eorum sanctimonie gradibus quidpiam statuere, 
humane cognitionis non est, sed judicii divini.'Nos 
autem qui digni facti sumus, ut tot tantorumque 
virorum memorie communicemus, gratias ipsis 
agere necesse est, non quantas debemus, hoc enim 
fleri nequit, sed quantas possumus; nam et hoc 
acceptum est. Siquidem sancti hos a nobis hono- 
res exposeunt, non ut quid commodi nostris e 
laudibus sibi accedat, sed ut nos ex bac commu- 


Ἔστι γοῦν εὑρεῖν Ev τοῖς μεγίστοις τῶν θαυμάτων 
μόνους αὐτοὺς παρὰ τοῦ Kupluo παραληφθέντας , ὡς 
πιστοτάτους xal ἁἀληθεστάτους τῶν γιγνοµένων µάρ- 
«νρας. τοῦτο μὲν ἐπὶ τῆς ἓν τῷ δρει θεωρίας (µό- 
νος γὰρ fv ἐχεῖ Πέτρος, καὶ Ἰάχωδος, καὶ Ἰωάν- 
νης, ὅτε τὸ σῶμα τὸ ἑαυτοῦ μεταμορφώσας ὁ Κύριος, 
εἰς ἔνδοξον καὶ λαμπροτέραν θεότητα µμετέδαλε, 
Μωῦσέα καὶ Ἠλίαν &v ἑαυτῷ (20) παραστησάµενος, 
καὶ τῇ νεφέλῃ τοῦ φωτὸς ἐπισχιάσας, τὴν μεγάλην 
ἑχείνην εἰχόνα τῆς βασιλείας ὑπέδειξε)' τοῦτο δὲ ἐπὶ 
τῆς Ἰαείρου θυγατρὸς , fiv θανοῦσαν διήγειρε * xot 
γὰρ ἐχεῖ τούτους εἶχεν ἑπόπτας τῆς γενομένης θαυ- 
µατουργίας. "Ext γε μὴν, ἵνα μὴ τὰ καθ) Έχαστον 
λέγων διατρίδω , καὶ κατ) αὐτὸν τὸν xaipby τοῦ σω- 
τηρίον πάθους τοὺς αὐτοὺς ἄνδρας παραλαθὼν, ἐθάῤ- 


^ ῥησεν εἰπεῖν, ὡς πιστοῖς ἀνδράσι xal βεδαιοτάτοις' 


Νῦν ἡ φυχή µου εετάρακται. Ταῦτα δὲ ἡμῖν εἴ- 
pntat, οὐχ εἰς χαθαίρεσιν τῶν λοιπῶν ἁποστόλων, 
ἁλλ' εἰς μαρτύριον τῆς τῶν μνημονευοµένων ἀρείεης' 
el δὲ δεῖ φιλαλήθως εἰπεῖν, xaX εἰς κοινὸν τῶν ἆπο- 
στόλων ἐγχώμιον * τὸ γὰρ ὑπεροχὰς χαὶ ἐπιδάσεις Ev 
τοῖς ἁγίοις ὀρίζεαθαι , οὐχ ἀνθρωπίνης ἂν ᾗ δοχιµα- 
c(ac , ἀλλ ἑπτχῤίσεως χαὶ ἀληθείας Θεοῦ. 'Ἡμᾶς δὲ 
µνήμαις τοιούτων xal τηλιχκούτων ἀνδρῶν κχοινωνεῖν 
ἀξιωθέντας , εὐχαριστεῖν ἀναγχαῖον , οὐχ ὅσον ὀφεί- 
λομεν, τοῦτο γὰρ ἀδύνατον, ἀλλ ὅσον Ισχύομεν, 
τοῦτο γὰρ εὐαπόδεχτον. ᾿Απαιτοῦσι δὲ ταύτας οἱ 
ἅγιοι παρ) ἡμῶν τὰς τιμὰς , οὐχ ἵνα τι χερδάνωσιν 
εὐφημούμενοι, ἀλλ ἵνα ἡμεῖς κοινωνήσωμεν εὖερ- 


D γετούμενοι. Ἐχεῖνο δὰ πάλιν οὐδένα τῶν εὐσεθῶν 


ἀγνοεῖν οἴομαι, ὡς o0. µόνον Πέτρου , καὶ Ἰαχφδου, 


*' Ephes. v, 25. u Mattb. xvii, 1 sqq... '* Marc. v, 37, ** Joan. xu, 27. 


(17) Et si nullum scriptorem legerim, qui Joan- 
nem apostolum in ferventis aque dolium immis- 
sum fuisse narraverit; nihilominus id aperte, ni 
fallor, colligitur ex corrupto isto Vaticani codicis 
loco, qui commodiorem nullum sensum recipere 
posse videtur, el fortasse ita restituendus est, ut 
legamus, ῥεόμενον, vel χαιόμενον εἰς ὕδωρ τούτου 
πέρας βίου ἔχειν vel λαθεῖν, χεχριµένος, huc est, 
Et ferventi in aqua, ui mortalem hanc vitam termi- 
nare , (yranni.decrelo. jussus, ἵν martyrum choris 


annameratur. Sed de bac conjectura nostra erudi- 
torum judicium esto. 

(18) Que semicirculis comprehenduntur, desuut 
in posteriori hujus orationis editione, quam unus 
idemque Vaticanus codex exhibet. | 

(19) lta corrigendum censeo Vaticanum codi- 
cem, in quo, manifesto librarii errore, perperam 
scribitur, οὐχ ἀποτίσει kx βάσεως. 

(20) Alia bujus orationis editio, qua in fine Va- 
ticani codicis exstat, habet àv αὑτφ. 


135 


ALTERA LAUDATIO 8. STEPHANI. 


τς 


καὶ Ἰωάννου, ἀλλὰ xal πάσης ὁμοῦ τῆς ἀποστολικῆς A nione beneficiis prosequantur. Porro neminem plum 


ἁρμονίας τὰς µνείας ἐπιτελοῦμεν. El γὰρ κατὰ την 
τῶν δογμάτων ἀλήθειαν, μελῶν τάξιν ἐπέχοντες, ἑνὸς 
σώματος ἀποπληροῦσι σχῆμα , δηλονότι δοξαξομένου 
μου (21) µέρους ἑνὸς, ὥς φησιν ὁ Απόστολος, Συν- 
Φοξάξεται πάντα τὰ µέλη, xa μάλιστα ἐπὶ kxcl- 
νων τῶν µακαρίων καὶ τελειοτάτων ἀνδρῶν, οἷς 
πάντα αυμφωνεῖ πρὸς ἀλήθειαν, xal ὁ τρόπος ὁμό- 
Ύνωμος, xal fj πίστις ὀμόδοξος, xal ὡς χοινὰ τὰ 
της εὐσεθείας πλεονεκτήματα τούτων , χοινὰ xal τὰ 
παρὰ τῆς ἀληθείας σεμνολογήµατα. Τίς δὲ οὐχ ἂν 
ελόγως ἠσθείη, καὶ αὐτοῦ τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
πληρωθείη , ἀποστολιχῷ χορῷ κοινωνεῖν ἠξιωμένος, 
τῷ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην πρὸς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς 
ἀληθείας ὁδηγήσαντι, τῷ χατὰ πάσης τῆς οἰχουμέ- 


νης ἁπλώσαντι τὰ τῆς εὐσεθείας δίχτνα, xai παντα- B 


xou πήξαντι τὰ τῆς ἀληθείας θήρατρα, ἵνα συλλαδό- 
µενοι πᾶσαν ὁμοῷ τὴν ἀνθρωπότητα, τὴν ὑπὸ τῆς 
χαχίας Ἱγριωμένην προσαγάγωσι τῷ ἑξημεροῦντι 
παὶ σώξοντι; Elc πᾶσαν γοῦν τὴν γῆν ἐξῆμθεν ὁ 
Φθόγγος αὐτῶν. Οἱ θεµέλιοι τῆς Ἐκκλησίας, ol 
στύλοι χαὶ τὰ ἑδραιώματα τῆς ἀληθείας, οὗτοί εἰαιν αἱ 
ἀένναοι πηγαὶ τοῦ σωτηρίου, ai πολὺ , καὶ πλούσιον, 
xai θεοειδὲς νᾶμα «b τῆς διδασκαλίας προχέουσιν. 
Ἐπὶ τούτους ἡμᾶς χαὶ jj προφητικὴ παραπέμπει 
quvh , λέγουσα’ Ἀντ.λήσατε ὕδωρ μετ) εὐφροσύ- 
γης éx τῶν πηγῶν τοῦ Σωτηρίου. 

fluunt. Αά |οδεθ nos ire jubet propheta cum 
Salvatoris 35. 


ignorare arbitror, nos hac die non solum Petri, 
Jacobi et Joannis, sed οἱ omnium simul apostolo- 
rum memoriam celebrare. Si enim quod ad do- 
gmatum veritatem attinet, membrorum instar dis- 
positi, unius corporis formam exprimunt, et, si 
unum membrum gloriatur, ut ait Apostolus 5", omnia 
simui membra gloriantur, id utique in beatis quo- 
que illis atque sanctissimis viris precipue locum 
babet, in quibus cuneta cum veritate concordant, 
morum nempe similitudo, et in una eademque fide 
mira consensio ; et quemadinodum eommunia sunt 
eorum egregia pro pietate gesta, ita e£ communes 
sunt, qui ipsis ob verse fidei predicationem imper- 
tiuntur honores. Ecquis ietitia non merito per- 
fundetur et Spiritus sancti gaudio plenus non 
exsultabit, dum se dignatum cogitat apostolorum 
choro communicare, qui orbem totum ad veritatis 
cognitionem perduxere, qui per totum terr&ruam 
orbem pietatis retia explicarunt, et ubicunque lo- 
corum "veritatis flxere venabula, ut omne simul 
bumanum genus malitia efferatum, ad eum qui 
mansuefacit illud atque salvat, adducerent : 7n 
omnem itaque terram exivit sonus eorum **. Hi sunt 
Ecclesi: fundamenta, et veritatis columnze atque 
fulcimenta. Hi sunt perennes salutis fontes, e 
quibus abundantissimi divine doclirine latices pro- 


inquit, Haurietis aquam — cum gaudio de fontibus 


Μνημονεύεται Πέτρος fj χεφαλὴ τῶν ἁποστόλων,ς —Celebratur Petri memoria, qui apostolorum est 


xai συνδοξάξδεται μὲν αὐτῷ τὰ λοιπὰ µέλη τῆς "Ex- 
χλησίας * ἐπιστηρίξεται δὲ d Ἐχχλησία τοῦ θεοῦ. 
Οὗτος Υάρ ἐστι xarà τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ παρὰ τοῦ 
Κυρίον δωρεὰν ἡ ἁῤῥαγὴς καὶ ὀχυρωτάτη πέτρα, 
ἐφ᾽ fv τὴν Ἐκκλησίαν ὁ Σωτὴρ ᾠχοδόμησε. Μνημο- 
νεύσται πάλιν Ἰάχωδος xal Ἰωάννης, xal ὡς υἱοι 
βροντῆς ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος προσαγορευόµενοι, πάσας 
ἑαυτοῖς τὰς ὁὀμθροτόχους νεφέλας συνεπιφέρονται: 
ῥηγνυμένης vp τῆς βροντῆς, ἀνάγχη καὶ τὰς νε- 
φέλας σοναθροίζεσθαι. Νεφέλας μὲν οὖν τοὺς ἆπο- 
στολιχοὺς xal προφητιχοὺς λόγους ὑποληπτέον, ὤν 
εἰ xai διάφοροι τοῦ χηρύγµατος οἱ χρόνοι, ἀλλὰ σύμ. 
Φωνοι τῆς εὐσεθείας οἱ νόμοι; ἃξ ἑνὸς γὰρ αὑτοῖς 
χαὶ τοῦ αὑτοῦ πνεύματος ὤρμηται τὰ χαρίσματα. 


caput, et una quidem cum ipso estera Ecclesiz 
membra glorificanmur; Dei vero Ecclesia in ipso 
solidatur. Hic enim, juxta prerogativam sibi a 
Domino concessam, firma et solidissima petra est, 
super quam Salvator Ecclesiam zdiflcavit. Memo- 
ria denique celebratur Jacobi, et Joannis, et ut 
fllii tonitrui, quemadmodum eos Dominus sppel- 
lavit, omnes secum imbriferas nubes trabunt ; 
tonitru enim aerem rumpenie, necesse est nubes 
congregari. Nubes itaque apostolicos, et prophe- 
ticos sermones significare censendum egt, quorum 
etsi preconii diversa sunt tempora, eoncordes ta- 
men, ac plane similes pietatis sunt leges, cum ex 
uno eodemque spiritu ipsis charismata promana- 


'AXAX τί τοῖς ἀδυνάτοις ἐπεξιέναι τολμᾷν, xal τῆς D rint. Sed quid opus nobis est ea, quse explicari 
ἀποστολικῆς ἀρετῆς ἑπαξίως πειρᾶσθαι μνημονεύειν;, * nequeunt, audacter prosequi, atque eniti ut di- 


Οὐ πρὸς Σίμωνα ἡμῖν, τὸν ἀπὸ τῆς ἀλείας γνωριζό- 
µενον, ἡ τῶν ἐπαίνων φιλοτιµία, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἑχεί- 
νου πίστιν τὴν στερεὰν, xat πάσης ὁμοῦ τῆς Ἐχκλη: 
. σίας τὸ στήριγμα. Οὐδὲ πάλιν πρὸς τοὺς υἱοὺς Zs- 
θεδαίου τὸν λόγον ἔχομεν, ἀλλὰ πρὸς τοὺς Βοανερ- 
γεῖς, τοὺς ἑρμηνευομένους, υἱοὺς βροντῆς. Ποῦ vuv 
φανῄσεται ἡ βραχυτάτη τοῦ λόγου quvh , νοσαύνης 
χαὶ τηλικαύτης βροντῆς τὰς πάντων ἀχοὰς περι- 
ἠχούσης; Οὐκοῦν αὐτὸ τοῦτο µόνον τὴν πρὸς τοὺς 
ἁγίους εὐγνωμοσύνην ἀποπληρῶσαι σπεύσαντες, ἐπὶ 


*! [ Cor. xii, 26. 
(21) Delendui. bic videtur prenomen που. 


1. Psa]. svnit, 5. 


*! [52. xr), 5. 


gnam apostolica virtute commemoralionem facia- 
mus? Non asd Simonem piscatione netum nostra- 
rum lagdum studia pertinent; sed ad firmam 
ejusdem fidem, et totius simul Ecclesise firmamen- 
tum. Nec rursus Zebedai filios alloquimur; sed 
Boanerges, quod interpretatum sonat, tonitrui fe 
lios, Qualem nam exilis noster sermo sonum edet, 
dum tale tantumque tonitru omnium aureg cir- 
cumsonat? Quapropter quantumvis nostrum erga 
sanctos etudium ac bonam nosiram erga illos vo- 





135 i 


8$. GREGORII NYSSENI 7536 


luntatem -explere, ea.saltem raüone magnopere Α τὴν ἀχίνόυνον Guorhv χαταφεύγοµεν , ἐκεῖνο καλῶς 


cuperemus, ad silentium tamen periculi expers con» 
lugimus, quippe qui optime novimus, nos tum de- 
mum dignos fore, qui sanctorum memorie com- 
wunicemus, si eorum virlutes imitemur atque 
semulemur ; non ipsorum gesta sermonibus, cele- 
brantes, sed eorum mores ita animo compleeten- 
tes, uL eos elabi nunquam, ac excidere patiamur. 
Nos enim veros eorum discipulos esse non festa 
inconsiderate et pro consuetudine celebrata ; 4ed 
religiosa pietas, eademque vivendi ratio, et morum 
similitudo deinonstrabit. Veneraris martyrum me- 
morias, eoru dem quoque propositum venerare : 
tunc namque sanctorum memoriis vere commu- 
nicamus, cum eorum vite instituta sectamur. Non 
enim illis solis illuminatio scientise claritatis Evan- 
gelii Jesu .Christi refulsit **. Non illis tantummodo 
gratiam largitus est Deus : precepta communia 
sunt, communis quoque lex morum; .unus est, 


εἰδόνες, ὡς ἑνὶ τούτῳ (22) ταῖς µνείαις τῶν ἁγίων 
κοινωνεῖν ἀξιούμεθα, ἓν τῷ τὰς ἐχείνων ἀρετὰς µι- 
μεῖσθαι xai ζηλοῦν’ οὐκ kv τῷ λόγῳ περιφέροντες 
αὐτῶν τὸν βίον, ἀλλ ἐν τῇ γνώμῃ διασώζοντες αὐτῶν 
tbv τρόπον. ᾽Αποδείξει γὰρ ἡμᾶς ἑχείνων Υνησίους 
μαθητὰς, οὐ συνήθεια μετὰ ἁλογίας, ἀλλ εὐσέθεια 
μετὰ εὐλαδείας, xo ὁ βίος ὁμόδοξος, xal ὁ τρόπος 
ὁμόζηλος. Tide μαρτύρων τὴν μνήμην; τίµησαε 
καὶ τὴν γνώμην ᾿ ποινωνία vko τῆς µνήµης dj συµ” 
φωνία τῆς γνώμης. Μη γὰρ ἐχείνοις µόνοις ἑπέλαμ- 
Ψεν ὁ φωτιαμὸς τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ ΕὐαγΥε- 
λίου τοῦ Χριστοῦ; μὴ γὰρ ἐκείνοις µόνοις tj χάρις 
ἐξαπεστάλη; AL ἐντολαὶ κοιναὶ , ὁ τρόπος χοινὸς , slc 
ὁ τῶν πόνων ἀγωνοθέτης, Bv τὸ βραθεῖον τῆς ἆλη - 


B ῥείας, οὗ γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἀξιωθῆναι, εὐχαῖς 


xai πρεσθείαις τῶν μνημονευθέντων ἁγίων , χάριτι 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ 
κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 


qui certantibus laborum praemia distribuit, unum veritalis premium, cujus faxit Deus, ut nos om- 
nes digni efficiamur, precibus ei intercessionibus sanctorum, quorum memoriam celebramus, et 
gratia Domini nosui Jesu Christi, cui gloria et potentia in secula szculorum. Amen. 


— * II Cor. iv, 4, 6. 


. (22) In alia hujus orationis editione, quz habetur in ane Vaticani codicis legitur, ὡς ἑνὶ τούτων. 





TOY 


AYTOY 


ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


ΗΙΣ ΤΟΝ METAN ΜΑΡΤΥΡΑ OEOAQPON. 


EJUSDEM 


ORATIO LAUDATORIA 


SANCTI AC MAGNI MARTYRIS THEODORI- 


Eodem Sifano interprete. 


Vos, qui populus Christi, qui grex sanctus 4ος Ὑμεῖς ὁ τοῦ Χριστοῦ λαὸς, fj ἁγία ποίµνη, τὸ 


regate estis sacerdotium, qui undique et ex urbibus 
et ex agris catervatim confluxistis, unde signo iti- 
neris accepto ad bunc sacrum locum venistis ? Quis 
vobis huc veniendi adeo seriam 4ο quasi przstitu- 
tam necessitatem imposuit? Hocque tempore hie- 
mis, quo et a bello quies est, et. miles armaturam 
amovet, et nauta gubernaculum supra fumuni ponit, 
σὲ agricola aratores boves in presepio curans quie- 
scit? An palam est, quod sanctus martyr ex nmili- 
taribus ordinibus tuba cecinit, et multos ex diversis 
yegionibus excitatos ad suz requietis locum ac se- 
dem vocavit, non ad bellicum instruens apparatun:, 


βασίλειον ἱεράτευμα, οἱ πανταχόθεν ἀστιχοί τε xol 
χωριτικοὶ συῤῥεύσαντες ὅδῆμοι, πόθεν λαδόντες «b 
σύνθημα τῆς ὁδοῦ, πρὸς τὸν ἱερὸν τοῦτον ἑδημαγωγή- 
θητε τόπον; Τίς ὑμῖν τῆς ἑνθάδε σπουδαίαν οὕτω xal 
ἑμπρόθεσμον | ἀνάγχην ἐπέθηχεν; xdi ταῦτα pa 
χειμῶνος, ἠνίχα καὶ πόλεμος ἠρεμεῖ , xat στρατιὼ- 
της τὴν πανοπλίαν ἁποσχενάζεται, xal πλωτῆρ ὑπὲρ 
καπνοῦ. τίθησι τὸ πηδάλιον, καὶ γεωγρὸς ἠσυχάζει 
«οὺς ἀροτῆρας βοῦς θεραπεύων ἐπὶ τῆς φάτνης, Ἡ 
πρόδηλον, ὡς ἐσάλπισε μὲν ix τῶν στρατιωτικῶν 
καταλόγων ὁ ἅγιος µάρτυς’ χινήσας δὲ πολλοὺς ix 
διαφόρων πατρίδων πρὸς τὴν οἰχείαν ἀνάπαυσιν xal 








15 DE S. THEODORO MARTYRE. 


158 


ἐστίαν ἐκάλεσεν, οὐκ ε.ς πολεμιχὴν εὐτρεπίζων πα- A sed'ad dulcem ac maxime Chrístisnos utique dee 


pacxsuhv, ἀλλὰ πρὸς τὴν γλυχεῖαν xai μάλιστα δὲ 
Χριστιανοῖς πρέπουσαν συνάγων εἰρήνην; Οὗτος γὰρ, 
ὡς πιστεύοµεν, καὶ τοῦ παρελθόντος ἑνιαντοῦ τὴν 
βαρδαρικὴν ζάλην ἑχοίμισε, καὶ τὸν φριχώδη τῶν 
ἀγρίων Σχνθῶν ἕστησε πόλεµον, δεινὸν αὐτοῖς ἐπισεί- 
σας xa φοθερὸν Ίδη βλεπομένοις καὶ πλησιάσασιν, 
ob χράνος τρίλοφον, οὐδὲ ξίφος εὖ τεθηγµένον, xal 
πρὸς τὸν Ίλιον ἀποστίλδον , ἀλλὰ τὸν ἀλεξίκαχον xai 
παντοδύναμον σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, ὑπὲρ οὗ xal αὖ- 
οὓς παθὼν, «hv δύξαν ταύτην ἑχτήσατο. Kal pot λοι- 
πὸν τὸν νοῦν ἐπιστήσαντες διασκέφασθε , οἱ τῆς xa- 
θαρᾶς ταύτης θρησχείας ὑπηρέται xa φιλομάρτυρὲς, 
ἡλίκον χρῆμα δίχαιος, καὶ ὅσων ἀξιοῦται τῶν ἆμοι- 
60v (τῶν ἑγχοσμίων τε, λέγω, xal τῶν παρ ἡμῖν" 


centem pacem eogens? flic enim, ut credimus, 
etiam anno przterito barbaricam tempestatem 668» 
davit, et horrendum ferorum et imnianium. Scytha- 
rum bellum inbibuit atque repressit, terribilem 
atque formidabilem illis jam visis et appropin- 
quantibus obvibrans non galeam trinis cristis et 
conis insignem, neque gladium bene acutum et ad 
solem resplendentem, sed malorum propulsatricem 
et omnipotentem crucem Christi, pro qua et ipse 
piortem perpessus hanc .gloríam aequisivit. Ac 
mihi deinceps animum attendentes considerate, qui 
hujus puri cultus ministri ac martyrum studiosi 
estis, quanta res sit justus, quamque multas con- 
sequatur remunerationes (de,ils loquor rémunera- 


τῶν γὰρ ἁοράτων οὐδεὶς ἱχανὸς λογίσασθαι τὴν ps- B tionibus, quie in ;roundo, et appd nos preestantur z 


γαλοπρέπειαν) ᾿ xai διορίσαντες τὺν τῆς εὐσεθείας 
χαρπὺν, ζηλώσατε τῶν οὕτω Αροτιμµωµένων τὴν γνώ- 
µην. Ἐπιθυμήσατε δὲ τῶν γερῶν ἃ Χριστὸς πρὸς 


' ἀξίαν διανέμει τοῖς ἀθληταῖς. Καὶ τέως, εἰ δοχεῖ, τῆς 


ἀπολαύσεως τῶν µελλόντων ἀγαθῶν σχολαζούσης, ἣν 
ἐλπὶς ἀγαθὴ ταμιεύεται τοῖς διχαίοις, ἠνίχα ἂν ὁ 
τῶν ἡμετέρων βίων διχαστὴς ἐπιφοιτήσῃ , τὴν παρ- 
οὔσαν ἴδωμεν τῶν ἁγίων χατάστασιν, ὅπως χαλλίστη 
ἑστὶ xoi μεγαλοπρεπής. luyh μὲν γὰρ ἀνελθοῦσα 
περὶ τὸν ἴδιον χληρον ἐμφιλοχωρεῖ , καὶ ἀσωμάτως 
τοῖς ὁμοίοις συνδιαιτᾶται’ σῶμα δὲ τὸ σεμνὸν xa 
ἀχηλίδωτον ἑχείνης ὄργανον, οὐδαμοῦ τοῖς ἰδίοις πἀ- 
θεσι βλάφαν τῆς ἑνοιχησάσης τὴν ἀφθαρσίαν, μετὰ 
πολλῆς τιμῆς xai θεραπείας περισταλὲν, σεμνῶς ἐν 


nam earum, qua visum effagiunt, magruificentiss 
nemo satis idoneus sstimator est), et cognito pie- 
tatis fructu, imitamini consilium, et aspirate ad 
animum et voluntatem eorum, qui ita pre csteris 
honorantur, atque concupiseite et affectate ea prse- 
mia, que Christus athletis pro merito cujusque 
distribuit. Atque in presentia si placet, cessante 
futurorum bonorum fructu, quem bona spes justis 
in illud rejicit tempus, quo rerum in víta nostra 
sctarum judex advenerit: presentem sanctorum 
statum inspiciamus, quam preclerus magnificus- 
que sit. Nam anima quidem ex quo sublimis abiit, 
in suo Joco acquiescit, et corpore soluta cum sui 
similibus una vivit; corpus vero venerandum et 


ἱερῷ τόπῳ χατάχειται, ὥσπερ τι χειµήλιον πολυτί- C immaculatum illius instrumentum, quod suis vitiis 


µητον τῷ xatpi τῆς παλιγγενεσίας τηρούµενον, πολὺ 
τὸ ἀσύγχριτον ἔχον πρὸς τὰ ἄλλα τῶν σωμάτων , ἃ 
χοινῷ καὶ τῷ τυχόντι διελύθη θανάτῳ, xal ταῦτα àv 
ὁμοίᾳ Όλῃ τῆς φύσεως. Τὰ μὲν γὰρ ἄλλα τῶν λειφά- 
νων, xai βδελυχτὰ τοῖς πολλοῖς ἐστι, καὶ οὐδεὶς ἡδέως 
παρέρχεται τάφον, ἣ καὶ ἀνεφγότι τυχὼν Ex τοῦ πα- 
ραδόξου , ἐπιθαλὼν 6k τὴν ὄψιν τῇ ἁμορφίᾳ τῶν ἐγ- 
χειμένων, πάσης ἁηδίας πληρωθεὶς, xaX βαρέα χατα- 
στενάξας τῆς ἀνθρωπότητος παρατρέχει. Ἑλθὼν δὲ 
£l; τι χωρίον ὅμοιον τούτῳ, ἔνθα σήμερον ὁ ἡμέτερος 
σύλλογος, ὅπου μνήμη δικαίου xal ἅγιον λείφανον 
πρῶτον μὲν τῇ µεγαλοπρεπείᾳ τῶν ὁρωμένων ψυχ- 
αγωγεῖται, οἶχον βλέπων ὡς θεοῦ ναὺν, ἐξησχημένον 
λαμπρῶς τῷ µεγέθει τῆς οἰχοδομῆς, xal τῷ. τῆς 
ἐπιχοσμήσεως χάλλει, ἔνθα χαὶ τἔχτων εἰς ζώων 
φαντασίαν τὸ ξύλον ἑμόρφωσε, xat λιθοξόος εἰς ἁρ- 
γύρου λειότητα τὰς πλάχας ἀπέξεσεν. Ἐπέχρωσε 55 
xai ζωγράφος τὰ ἄνθη τῆς τέχνης ἓν εἰχόνι διαγρα- 
Ψάµενος , τὰς ἀριστείας τοῦ μάρτυρος, τὰς ἑνστά- 
σεις, τὰς ἀλγηδόνας , τὰς θηριώδεις τῶν τυράννων 
μορφὰς , τὰς ἐἑπηρείας, τὴν φλογοτρόφον ἑχείνην xá- 
µινον, τὴν µακαριωτάτην τελείωσιν τοῦ ἀθλητοῦ, 
τοῦ ἁγωνοθέτου Χριστοῦ τῆς ἀνθρωπίνης μορφῆς τὸ 
ἑχτύπωμα , πάντα ἡμῶν ὡς ἓν βιθλίῳ co γλωττο- 
φόρῳ διὰ χρωμάτων τεχνουργησάµενος , σαφῶς δι- 
ηγόρευσε τοὺς ἀγῶνας τοῦ μάρτυρος, xal ὡς λειμῶνα 
λαμπρὺν τὸν νεὼν κατηγλάῖσεν * οἷδε γὰρ xol γραφὴ 
σιωπῶσα ἓν τοίχῳ λαλεῖν , «al τὰ µέχιστα ὠφελεῖν: 


et affectibus.illius inbabitsntis incorruptibilitatem 
non lesity cum multo honere et. cultu compositum 
atque ornatum in augusto sacroque loco situm est: 
quod.veluti res chars magnique zstfimata atque 
recondita in tempus regenerationis reservatur, mul- 
tia singularibus et eximiis rebus preditum, proptet 
quas ad alia eorpora, qua» communi ac vulgari 
morte disseluta sunt, ne comparandum quidem est, 
idque in simili materia natura, Nam cseterse quidem 
reliquis etiam aborninabiles plerisque sunt; aó 
nemo lubenter .sepulerum preterit, aut si ex in- 
epinato apertum ostendit, deformitate nimirum 
earum rerum qua inibi jacent, faciem operiens 
omni imjucunditate repletus, et humans náturz 
conditioni graviter ingemiscens prt,etercurrit. Quod 
$i venerit ad aliquem locum similem huic, ubi ho- 
die noster conventus habetur. ubi memoria justi, 
sancteque reliquize sunt : primum quidem earum 
rerum magnificentia, quas videt, obleetatur, dum 
sdem ut templum Dei et magnitudine structurse, 
et adjecti ornatus decore splendide elaboratum 
intuetur, ubi et faber in animalium figuram lignum 
lormavit, et latomus ad argenti levitatem crustas 
lapideas expolivit. Induxit autem etiam pictor 
flores artis in imagine depictos, fortia facta mar- 
tyris, repugnantias, cruciatus, efferatas οἱ imma- 
nes tyrannorum formas, impelus violentos, flam- 
meum illum fornacem, beatissimam consumma-, 


739 S. GREGORII! NYSSENI 740 


tionem s&thlets, certaminum praesidis Christi hu- A xat ó' τῶν φηφίδων συνθέτης , ἱότορίας ἄξιον ἑποίτισε 
mane forms effigiem, omnia nobis tanquam in li- «b πατούµενον ἔδαφος. 

broquodam, qui linguarum interpretationes contineat, coloribus artificiose depingehs, certamina 
atque labores martyris nobis expressit, ac tanquam pratum amenum et floridum templum exornavit ; 
solet enim etiam pictura tacens in pariete loqui, maximeque prodesse ; lapillorum item concinnator 


historiz* par opus in pavimento, quod pedibus calcatur, effecit. 


His igitur arte elaboratis operibus quae sensui 
exposita sunt, ubi oculos oblectavit, cupit deinceps 
etiam ipsi eonditorio appropinquare, sanctificatio- 
nem 4ο benedictionem, contrectationem ejus 
esse credens. Quod si quis etiam pulverem, 
quo conditorium, ubi martyris corpus quie- 
scit, obeitum est, auferre permittat, pro munere 
pulvis accipitur, ae tanquam res magni pretii con- 
denda terra colligitur. Nam ipsas attingere reli- 


Καὶ τοῖς αἰσθητοῖς οὕτω φιλοτεχνήµασιν ἕνευπα- 
θήσας τὴν ὄψιν, ἐπιθυμεῖ λοιπὸν καὶ αὐτῃ πλησιάσαι 
τῇ θήχῃ ΄ ἁγιασμὺν χαὶ εὐλογίαν τὴν ἐπαφὴν εἶναι 
πιστεύων. Ei δὲ xal xóvtv τις δοίη φέρειν τὴν ἔπι- 
χειµένην 5f] ἐπιφανείᾳ τῆς ἀναπαύσεως, δῶρον ὁ 
χοῦς λαµδάνεται , xat dg χειμήλιον ἡ Υη θησαυρί- 
ζεται. Τὸ γὰρ αὐτοῦ τοῦ λειψφάνου προσάφασθαι, et 
ποτέ τις ἐπιτυχία τοιαύτη παράσχοι τὴν ἑξουσίαν, 
ὅπως ἐστὶ πολυπόθητον, xai εὐχῆς τῆς ἀνωτάτω τὸ 


quias, si quando aliqua ejusmodi prospera fortuna B δῶρον , ἵσασυν ol πεπειραµένοι, xal τῆς τοιαύτης 
contingat, ut id facere liceat, quam id sit multum ἀἐπιθυμίας ἐμφορηθέντες. Ὡς σῶμα γὰρ αὐτὸ ζῶν 
desiderandum et optandum, ac summarum precum — xal ἀνθοῦν ol βλέπονᾶες χατασπάξονταε, τοῖς 5g 
donum, sciunt experti, et ejus desiderii compotes fa- θαλμοῖς, τῷ οτόµατι, ταῖς ἀχοαῖς, πάσαις προσ- 
eti. Quasi corpus enim per se vivens et florens, qui — &voycec ταῖς αἰσθήσεσιν, εἶτα τὸ τῆς εὐλαδείας xal 
intuentur, amplectuntur, oculis, ori, auribus, ΟΠΗ] — «à τοῦ πάθους ἐπιχέοντες δάκρυον , ὡς ὁλοχλήρῳ xat 
bus sensuum instrumentis adhibentes, deindeofflcii  φαινομένῳ τῷ µάρτυρι τὴν τοῦ πρεσθεύειν ἰχεσίαν 
οἱ affectionis lacrymas martyri, quasi integer 6086 προσάχουσιν, ὡς δορυφόρον τοῦ Θεοῦ παρακαλοῦντες, 
et appareret, superfundentes, ul pro ipsis depre- ὡς λαμθάνοντα τὰς δωρεὰς ὅταν ἐθέλῃ ἐπιχαλούμε- 
cator intercedat, supplices preces offerunt tabquam — yo, Ἐκ τούτων πάντων, ὁ εὐσεθὴς λαὸς,κατσµάθετε, 
satellitem Dei orantes, quasi accipienteto donacum — $n Ῥίμιος ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων 
velit, invocantes. Ex his omnibus, e popule pi&, αὐτοῦ. "Ev piv γὰρ xax αὐτὸ σῶμα πάντων ἀνθρώ- 
discite, quod pretiosa ac honorata coram Domiuto — «ww , ἐξ ἑνὸς φυράµατος ἔχον τὴν σύστασιν * ἁλλὰ 
ait mers sanctorum ejus. Nam unum quidem et idem Ἂκ«ὺ μὲν ἁπλῶς ἀποθανὸν , ῥίπτεται ὡς τὸ τυχόν ᾿ τὸ 


corpus omnium hominum est, ex una massa con- 
flatum : verum id, quod simplici morte dissolutum 
est, ut res qualibet vilis projicitur. At quod mar- 
tyrii affectione gratiosum effectum est, ita est ama- 
bile, jucundum, et a multis desideratum et expe- 
titum, ut superior oratio demonstravit. Quocirca 
propter ea, quze apparent, iis, quze visum effugiunt, 
propter experimentum earum rerum, quz in mundo 
visuntur, futurarum rerum promissioni credamus. 
Nam multi qui ventrem et vansm gloriam, οἱ has 
mundanas paleas omnibus rebus anteferunt, nihil 
putant esse futurum : sed cum vito fine terminari 
omnia arbitrantur. Verum qui ita sentis, ex par- 
vis magna disce : ex umbris principales formas, 
quales ez» sint intellige. Cui regum talis honor 
babetur ? Quis ex iis, qui supra modum inter ho- 
mines excellere visi sunt, tali memoria celebratur ? 
Quis imperatorum qui urbes munitas ceperunt, 
nationes innumeras subegerunt, adeo decantatus et 
fama celebratus est, ut hic miles pauper, modo 


conscriptus et tyro: quem Paulus armavit, quem. 


δὲ τῷ πάθει τοῦ μαρτυρίου χαριτωθὲν , οὕτως ἐστὶν 
ἑράσμιον xaX ἀμφισθητήσιμον, ὡς ὁ προλαδὼν λόγος 
ἐδίδαξεν. Διὰ τοῦτο πιστεύσωμεν Ex τῶν φαινομένων 
τοῖς ἀοράτοις , ἀπὸ τῆς Ev. τῷ χόσμῳ πείρας τῇ τῶν 
μελλόντων ἐπαγγελίᾳ. Πολλοὶ γὰρ οἱ τὴν Υαστέρα, 
καὶ τὴν χενοδοξίαν , χαὶ τὸν ἐνθάδε συῤφετὸν πάντων 
ἐπίπροσθεν ἄγοντες, οὐδὲν ἡγοῦνται τὸ μέλλον 7 τῷ 
τέλει δὲ τοῦ βίου συμπεραιοῦσθαι τὰ πάντα νοµίζου- 
etw. 'AJX' 6 φρονῶν οὕτως, Ex τῶν μιχρῶν τὰ µε- 
γάλα κατάµαθε, kx τῶν σχιῶν τὰ ἀρχέτυπα νόησον. 
Τίς τῶν βασιλέων τοιαύτην τιμᾶται ctv ; τίς τῶν 
καθ ὑπερδολὴν ἓν ἀνθρώποις φανέντων τοιαύῦτῃ 
μνήμη δοξάζεται; τίς τῶν στρατηγῶν τῶν πόλεις 
τειχήρεις ἑλόντων , χαὶ ἔθνη δουλωσαµένων µυρία, 
οὕτως ἐστὶν ἀοίΐδιμος, ὡς ὁ στρατιώτης οὗτος, ὁ πέ- 
νης, ὁ νεόλεχτος, ὃν Παῦλος ὤπλισεν, ὃν ἄγγελοι 
πρὸς τὸν ἀγῶνα Ἠλειψαν, χαὶ νιχήσαντα Χριστὸς 
ἑστεφάνωσεν ; Μᾶλλον δὲ ἐπειδὴ ἑγγὺς ἐγενόμην τῷ 
λόγῳ τῶν ἀγώνων τοῦ µάρτνρος, φέρε, τὰ χοινὰ xa- 
ςαλιπόντες, τὸν ἐξαίρετον τοῦ ἁγίου λόγον ποιῄσωμοεν 
φίλον γὰρ ἑχάστῳ τὸ ἴδιον. 


angeli ad certamen unxerunt, quem victorem Christus coronavit? Enimvero quoniam oratione 
prope ad certamina stque labores martyris accessi, age communibus relictis peculiarem sancti sermo- 
nem instituamus ; est enim suum cuique gratum et acceptum. 


Patria igitur preciaro sc strenuo huie viro est 
ea regio, qua' ad solem spectat orientem : nanr 
etiam bic, sieuti Job, ex partibus orientalibus no- 
bilis est, cumque patriam cum illo communem.ha- 
beret , ejusdem imitatio morum ingeniique ei non 
defuit. Nunc vero quilibet martyr totius soli sub- 


Πατρὶς τοίνυν τῷ γενναίῳ, fj πρὸς ἥλιον ἀνίσχουσα 
χώρα: εὐγενὴς γὰρ καὶ οὗτος χατὰ τὸν "106 τῶν ἀφ' 
ἡλίου ἀνατολῶν, xaX τῆς πατρίδος ἐχεί[νῳ χοινωνῶν, 
οὐχ ἀπελείφθη «nc τοῦ θους µιµῄσεως. Nuv δὲ 
πἀσῃ τῇ οἰχουμένῃ ἐστὶ µάρτυς χοινὸς τῆς ὑφ' fA 
πολίτης * ληφθεὶς δὲ ἐκεῖθεν πρὸς ὁπλιτιχοὺς xasa- 


7M 


DE S. TBEODORO MARTYRE, 


"43 


λόγους, οὕτω μετὰ τοῦ ἰδίου τάγματος πρὸς τὴν A jectee regionis eivis universo terrarum orbi com- 


ἡμετέραν διέδη χώραν, τῆς χειμερινῆς ἀναπαύσεως 
τοῖς στρατιώταις ἐνθάδε παρὰ τῶν χρατούντων δια- 
ταχθείσης. Ἡολέμου δὲ χινηθέντος ἀθρόον, οὐκ ἐξ 
ἑφόδου βαρδαριχῆς, ἁλλ᾽ ἐκ νόµου Σατανικοῦ, καὶ 
δόγματος θεομάχου (πᾶς γὰρ Χριστιανὸς ἠλαύνετο 
τῷ δυσσεθεῖ γράμµατι, xai πρὸς θάνατον fjyeco)* τότε 
6h, τότε ὁ τρισµακάριος οὗτος, γνώριμος ὧν ἐπ᾽ εὖ- 
σεθείᾳ, χαὶ τὴν πίστιν τὴν εἰς Χριστὸν πανταχοῦ 
περιφέρων, µόνον οὐκ ἐπὶ τοῦ μετώπου τὴν όμολο- 
γίαν γραφάµενος, οὐχέτι νεόλεχτος ἣν τὴν ἀνδρείαν, 
οὐδὲ ἄπειρος πολέμου xal μάχης * ἀλλά γενναῖος τὴν 
ψυχην, ἰσχυρὰν ποιησάµενος πρὸς τοὺς κινδύνους 
τὴν ἕνστασιν, οὐχ ὑφειμένος, οὐ δειλιῶν, οὗ λόγον 
ἀπαῤῥησίαστον προθδαλλόμενος. Ὡς γὰρ ἐκάθισε τὸ 


munis est; sumptus autem illinc ad armatos ordi- 
nes militares, cam duces militum eos hic in hiber- 
nis collocassent, ita cum ea legione, in quam con- 
scriptus erat, ad nostram regionem transivit. Bello 
autem repente moto non ex incursione barbarorum, 
sed ex lege Satanica decretoque, quo Deus oppu- 
gnaretur (quicunque enim Christianus esset, impio 
scripto exagitabatur, et ad mortem ducebatur), 
tunc nimirum, tunc hic ter quaterque beatus Theo- 
dorus, quod insigni pietate przditus esset, fidem- 
que in Christum ubique circumferret, propemodum 
in fronte cenfessionem inscriptam gerens, non jam: 
amplius virtute tyro modo conscriptus erat, neque 
rei bellic:e et pugna: rudis, sed animo strenuus, 


πονηρὸν ἐχεῖνο διχαστήριον, ὅ τε ἠἡγεμὼν xal ὁ «a- B fortiter sese periculis objiciens, non .remissus et 


ξίαρχος εἰς ταὐτὸ συνελθόντες, ὡς ᾿Πρώδης moti 
καὶ Πιλάτος, τὸν δοῦλον τοῦ σταυρωθέντος, εἰς χρίσιν 
ὁμοίαν τοῦ Δεσπότου κατέστησαν. « Καὶ λέγε, » qnot, 
« πόθεν σοι θρασύτητος xat τόλµης ἐγγινομένης, εἰς 
τὸν βασιλιχὸν ἑξνδρίξεις νόµον, οὐχ ὑποχύπτεις δὲ 
τρέµων τοῖς τοῦ Δεσπότου προστάγµασιν, οὐδὲ προσ- 


languidus, non trepidans , noa formidans et metu 


fractus, non verbum minus liberum proferene. Ut 


enim preses et tribunus in unum convenerunt, sic- 
ut olim Herodes et Pilatus, atque consedit scele- 
stum et improbum illud concilium servum cruciüixi 
simili ratione, atque Domino ejus acciderat, ad 


χυνεῖς χατὰ τὸ δοχοῦν τοῖς xpatoUctv ; » Ol γὰρ judicium sistunt, « Ac dic, » inquiunt, « unde tibi 


ἀμφὶ Μαξιμμινὸν τότε τῆς βασιλείας ἡγοῦντο. "Oc 
στεῤῥῷ τῷ προσώπῳ xol ἀχατα[τ]λήκεῳ τῇ γνώμῃ, 
εὔστοχον τὴν ἁἀπόχρισιν τοῖς λεχθεῖσιν ἐπέθηχεν : 
€ θεοὺς μὲν οὐκ οἶδα (οὐδὲ γὰρ εἰαὶ κατὰ τὴν ἁλή- 


ἱηηδία audacia atque temeritate, adversus legem 
imperatoris contumax es? Nec te tremens domini 


jussis submittis? Nec quemadmodum placet iis, qui 
rerum potiuntur, adoras? » Maximianus enim cum 


Ociav)* δαίμονας δὲ ὑμεῖς ἁπατεῶνας πλανᾶσθε τῇ — consorte tunc imperium tenebat. llle vultu coufir- 


τοῦ Θεοῦ τιμῶντες προσηγορίᾳ ἐμοὶ δὲ θεὸς ὁ Χρι- 
στὸς, ὁ τοῦ θεοῦ μονογενὴς Ylóc. Ὑπὲρ τῆς εὖσε- 
θείας τοίνυν xal τῆς ὁμολογίας τῆς εἰς ἐκεῖνον, xai 


ὁ τιτρώσχων τεµνέτω, καὶ ὁ µαστίζων ξαινέτω , : 


καὶ ὁ xalov προσαχέτω τὴν φλόγα, χαὶ ὁ ταῖς φωναῖς 
µου ταύταις ἀχθόμενος ἑξαιρέτω τὴν γλῶσσαν * καθ) 
Éxactov γὰρ µέλος, τὸ σῶμα τῷ κτίσαντι χρεωστεῖ 
τὴν ὑπομονήν.» Ἠττήθησαν τῶν λόγων ol τύραννοι” 
xai τὴν πρὠτὴν προσδολὴν τοῦ ἀριστέως οὐχ fivev- 
Χαν, νεανίσχον βλέποντες πρὸς τὸ πάθος σφριγῶντα, 


mato atque imperterrito .snimo, scitum et acutum 


dictis adjecit responsum : Deos quidem nescio 
( neque enim revera sunt ). Vos autem erratis, qui 


dzxmonas fallaces et impostores Dei appellatione 


honoratis, mihi veroDeus est Christus, Dei unigenitus 
Filius, pro pietate igitur atque confessione istius, et 
qui vulnerat , incidat : οἱ qui. verberat , laceret : 
et qui cremat, flammam admoveat ; et qui his 
vocibus meis offenditur, lifguam eximat : per sin- 
gula enim membra corpus Creatori patientiam de- 


xal ὡς $50 τι πόµα τὴν τελευτὴν ἐφελχόμενον. Ὡς — bet. Fracti sunt his verbis tyranni : ac primum 


δὲ ἐχεῖνοι μικρὸν ἐπεῖχον ἡπορημένοι, xai βουλευό- 
μενοι τὸ πραχτέον * εἷς τις τῶν ἐν τέλει στρατιώτης 
κομφὸς εἶναι οἰόμενος, ἐπιχλενάζων ὁμοῦ τὴν &nó- 
κρισιν τὴν τοῦ μάρτυρος, « Ἔστι γὰρ,» ἔφη, ε«Υἰὸς, 
ὦ θΘεόδωρε, τῷ σῷ θεῷ; xai γεννᾷ ἐχεῖνος, ὡς ἄν- 


impetum viri fortis noo sustinuerunt, adolescentem 
videntes ad passionem exsultantem , ac veluli sua- 
vem potum mortem appetentem. Ut autem illi pau- 


Jisper eunetabantur haesitantes ac deliberantes quid 


facto opus esset : unus quidam ex iis qui ordines 


θρωπος ἑμπαθῶς ; » --«Ἐμπαθῶς μὲν ὁ ἐμὸς, » ἔφη, p ducebant, miles, qui sibi lepidus et. urbanus esse 


« θεὸς οὐχ ἐγέννησεν᾽ ἀλλὰ xal Ylóv ὁμολογῶ, καὶ 
θεοπρεπῆ λέγω τὴν γέννησιν  σὑ, ὦ νηπιώδη 'τὸν 
λογισμὸν xal ἆθλις, οὐχ ἐρυθριᾷς οὐδὲ ἑγχαλύπτῃ 
xaX θήλειαν ὁμολογῶν θεὰν, χαὶ ὡς μητέρα δώδεχα 
παίδων τὴν αὐτὴν προσχυνῶν, πολύτοχόν τινα bal- 
μονα χατὰ τοὺς λαγωοὺς 7) τὰς bac εὐκόλως xal by- 
κυϊσχομένην xal ἀποτίχτουσαν ; » 


videbatur, simul responsum martyris irridens: 
« Estne, » inquit, « o Theodore, Filius tuo Deo? 
et generat ille carnis affectibus, ut homo, ob- 
noxius ? »—« Humano quidem more affectibus car- 
nis obnoxius meus, » inquit, « Deus non generavit : 
verum et Filium confiteor, et nativitatem talem 
esse dico, quie Deum deceat : tu vero, o miser et 


imperite, quod ad sensum et rationem attinet, an non erubescis, ac pudore vultum demittis, qui etiam 
feminam Deum confiteris, et ut matrem duodecim liberorum eamdem: adoras fecundam quamdam le- 
porum suumve modo dzmona, qua facile et concipiat et partum edat? 


Οὕτως δὲ τοῦ ἁγίου διπλοῦν ἀντιστρέφαντος τῷ 
εἰδωλολάτρῃ τὸν χαταγέλωτα, οσχῆμα πλασάμενοι 
Φιλανθρωπίας οἱ τύραννοι, « Ὀλίγος, » quat, » πρὸς 
διάσχεφιν ἑνδοθήτω τῷ μαινομένῳ χαιρός * leuc χατὰ 


Cum autem hoc modo duplicem sanctus irrisio- 
nem simulacrorum cultori reposuisset, humanitatis 
e& clementis specie faeta tyranni , « Exiguum , » 
inquiunt, « ad considerandum insanienu tewpus 





343 


8. GREGORII NYSSENI 


744 


concedatur, fortasse per otiam re secum perpensa A σχολὴν δοὺς ἑαυτῷ γνώµην, µετάθηται πρὸς τὸ βέλ- 


stque deliberata mutabitur in melius. insaniam 
enim dementes sanitatem mentis vocabant : alie- 
natjonem vero mentis et vecordiem, pietatem : 
quemadmodum (it, cum ' ebrii suam affectionem 
sobriis objiciunt. At homo pius Christique miles 
dato sibi spatio ad forte ac virile facinus abutitur. 
Quodnam autem id fuerit, tempus est vobis cum 
letitia narrationem accipiendi : Ei qus fabulis ee- 
lehreatur, matri deorum templum erat in metropoli 
Amasea, quod illi, qui tunc errabant, inibi alicubi 
circa ripas amnis vanitate adducti exstruxerant : 
boc iste vir strenuus in tempore datze sibi securi- 
.tatis capta oecasione, et aura secunda incensum 
coucremavil, reipsa responsum , quod post de- 


«vov. » Μανίαν γὰρ ol Exppovec τὴν σωφροσύνην Exá 
λουν *- ἔχστασιν δὲ καὶ παβαφορὰν, τὴν sbAA6euxy: 
ὥσπερ ὅταν οἱ µεθύοντες, vb ἴδιον πάθος τοῖς νηφου- 
σιν ὀνειδίδωσιν. ᾽Αλλ) 6 εὐσεθὴς ἄνθρωπος xat τοῦ 
Χριστοῦ στρατιώτης,εἰς ἀνδριχὴν πρᾶξιν τῇ δοθείση 
σχολή κατεχρήσδατο. Ποίᾳ ταύτῃ; Καιρὸς ὑμῖν μετ 
εὐφροσύνης ὑποδέβασθαι τὸ διήγημα; Tf, μυθενοµένῃ 
μητρὶ τῶν θεῶν, ναὺς fiv ἐπὶ τῆς µετροπόλεως 'Apa- 
φείας, ὃν οἱ τότε πλανώμενοι, αὐτοῦ που περὶ τὰς 
ὕχθας τοῦ ποταμοῦ τῇ µαταιότητι κατεσχεύασαν. 
Τοῦτον 6 γενναῖος, ἓν τῷ τῆς δοθείσης ἀδείας χαιρῷ 
ἐπιτηρήσας εὔχαιρον (pav, xal αὗραν ἐπίφορον, 
ἑμπρήσας κατέφλεξεν, ἔργῳ τοῖς ἁλιτηρίοις δοὺς την 
ἀπόχρισιν, fiv πάντως ἀνέμενον μετὰ τὴν διάσχεφιν. 


liberationem prorsus exspectabant, impiis atque B Ἐπιδήλου δὲ τοῦ πράγµατος ταχέως ἅκασι γενοµέ- 


scelestis dans. Cum ea res celeriter omnibus 
patefleret ( quippe in urbe media clarissimus 
ignis accensus erat), non occultabat audax in- 
ceptum , neque laborabat, αἱ hoc a se factum 
lateret, sed palam ac vehementer quidem significa- 
bat sese propter preclarum facinus et rem bene 
gestam  exsultare et efferri, atque tumultu impio- 
rum, quo templi atque sístusm nomine dolentes 
perturbabantur, supra modum gaudere; quin etiam 
magistratibus ir dicatum est, quod ipse suis manibus 
incendium fecissel : ac rursus judicium priori ter- 
Fibilius, ut. n/mirum etiam par erat, cum tanta 
res, que. oxcterbaret et irritaret eos, incidisset. 


Atque illi q»idem in judiciale tribunal ascende- 


runt : Theodorus vero in medio eorum (erat) magna 
lequendi libertate utens, in statu. causam dicentis 
magistratus confidentia preditus cum interrogare- 
fur, celeritate confessionis interrogationem ante- 
vertens. Posteaquam autem et imperterritus erat, 
et ad nihil eorum quse gravia atque aspera cum 
minis ei ostentabantur supplicia, se submitteret, 
nec confdentius loqui desineret, in contrariam 
rationem mutati sunt, ac benigne cum eo sermo- 
cinantes promissis justum subtrshere tentabant. 
« Et scito, » inquiunt, « quod si consilium nostrum 
obedienter admittere volueris, protinus te ex obseuro 
nobilem, ex humili despectoque et inglorio hono- 
vatum effciemus : ac tibi pontificatus dignitatem 


νου (xal γὰρ àv tip µέσῳ τῆς πόλεῶς φανερώτατον 
ἐξήφθη «b mop), οὐκ ἐπεχρύφατο τὴν ἐγχείρησιν, 
οὐδὲ ἑσπούδασε τὸ λαθεῖν. ἀλλ᾽ ἔνδηλος jv. χαὶ σᾳό- 
ὃρα γε τῷ κατορθώµατι γαυριῶν, χαὶ ὑπερχαίρων 
τῇ ταραχῇ τῶν &0£ov, fv ἑταράττοντο. τῷ ναῷ περιαλ- 
γοῦντες xal τῷ ζοάνφ. Καὶ μέντοι χατεμτνύθη 
τοῖς ἄρχουσιν, ὡς αὐτουργῆσας «bv ἐμπρησμόν͵ καὶ 
πἀλιν χριτήριον φοθερώτερον τοῦ προτέρου * ὥσπερ 
οὖν καὶ εἰχὸς, ἐπισυμδάντος τηλικούτου τοῦ παρος”- 
ναντος. Καὶ οἱ μὲν ἐπὶ τὸν δικαστιχὸν ἀνέδησαν θρ/- 
yov. Θεόδωρος δὲ εὐπαῤῥησίαστος tv τοῖς µέσοις ἂρ- 
χοντος θάρσος ἔχων ἐν τῇ στάσει τοῦ χρινοµένου Epu- 
τώµενος, χαὶ τῷ τάχει τῆς ὁμολογίας τὴν ἐρώτησιν 
ἐπιχόπτων. Ἐπειδὴ δὲ ἀχατάπληχτος fv, χαὶ πρὸς 
οὐδὲν ἐφείδετο τῶν ἀπειλουμένων δεινῶν, εἰς τούναν- 
τίον µετεθλήθησαν τρόπον ' καὶ φιλανθρώπως διαλε- 
γόμµενοι,ἑπαγγελίαις ὑποσύρειν ἐπειρῶντο τὸν δίχαιον. 
« Καὶ γίνωσκε,» φησὶν, «ὡς εἰ βουληθείης εὐπειθῶς — 
τὴν συμδουλὴν τὴν ἡμετέραν προσδέξασθαι, εὐθύς 
σε χαταστήσαµεν ἐξ ἀφανῶν γνώριµον, ἐξ ἁδόξων 
ἔντιμον * xal σοι τῆς ἀρχιερωαύνης ἑπαγγελλόμεθα 
τὴν ἀξίαν. » Ὡς δὲ τοῦ τῆς ἀρχιερωσύνης ἀξιώματος 
ἤκουσεν, ἐγγελάσας μαχρὸν ὁ τρισµαχάριος εἶπεν : 
« Ἑγὼ xai τοὺς ἱερέας τῶν εἰδώλων ἀθλίους χρίνων, 
καὶ ὡς µαταίας πράξεως ὑπηρέτας, οἰχτείρω” τοὺς - 
δὲ ἀρχιερέας ἐπὶ πλεῖον ἐλεῶ καὶ βδελύσσομαι "ἐπὶ 
γὰρ τῶν γειρόνων, ὁ μείζων xal πρωτοταχτῶν ἁθλιώ- 
τερος" ὡς Ev τοῖς ἀδίχοις, ὁ ἁδιχώτερος * ὡς Ev τοῖς 


promittimus.» Ut autem pontiflciam dignitatem nomi- p φονεῦσιν, ὁ μᾶλλον ὠμός ΄ ὡς ἐν τοῖς ἀχολάστοις, ὁ 


nari audivit, ter quaterque beatus ille, cum diu mul- 
tumque irrisisset (tandem) dixit : « Ego etiam sacer- 
dotes simulacrorum erumnosos esse judico, et ut va- 
ne actionis ministros miseror ; pontificum vero multo 
magis meet miseret, et abominor eosdem : inter malos 
enim qui major est, ae primum locum tenef, miserior 
est ; ut inter injustos, injustior ; ut inter homicidas, 
qui erudelitate oseteros precedit; ut inter lascivos 
et libidinosos, qui petulantior atque protervior est : 
propterea perniciosa promittendi debinc (inem fa- 
cite; non enim, heus vos animadvertitis, neque 
.gentitis caput et summum malorum mili promit 
tentes ^ at ei, qui pie ac reeto vivere statuit, prsestat 
in domo Domini abjectum esse, quam: habitare ά 


ἀσελγέστερος xal διὰ τοῦτο ἐντεῦθεν ἤδη διὰ τῶν 
ὀλεθρίων ἐπαγγελιῶν χαταδάλετε * λελήθατε γάρ uo, 
ὦ οὗτοι, τὴν κορυφὴν τῶν χαχῶν ὑποσχόμενοι "τῷ ὃξ 
εὐσεθῶς xaX ὀρθῶς ζῆν προαιρουµένῳ., παραβὸι- 
πτοϊΐάθαι καλὸν kv τῷ οἴχῳ τοῦ θεοῦ μᾶλλον, 3, οἰχεῖν 
àv σχηνώµασιν ἁμαρτωλῶν. "Evi χαὶ τοὺς βασιλέας 
τούτους, ὧν τὸν ἄνομον συνεχῶς ὑπαναγινώσχετε 
vópov, ἐλεῶ, ὅτι αὕταρχες ἐν ἀνθρώποις ἀξίωμα τὸ 
κράτος τῆς βασιλείας ἔχοντες, thv τοῦ ἀρχιερέως 
ἑαυτοῖς προσηχορίαν ἀνέθεσαν, xaX τὴν πενθήρη χαὶ 
σχοτεινἠν πορφύραν ἐχεῖθεν ἀμπίσχονται, χατὰ µίμη- 
σιν «Gv καχοδαιµόνων ἀρχιερέων, ἀξιώματι φαιδρῷ 
σχυθρωπὸν πέριφέροντες ἔνδυμα ^ ἔστι δὲ ὅτε χαὶ 
wis βωμῷ πλησιάζοντες, ἀντὶ βασιλέων γίνονται 


145 DE 5. THEODORO MARTYRE. 746 


µάχγειροι ὄρνεις θύοντες, xal βοσχηµάτων ἁθλίων A tabernaculis peccatorum. Me etiam imperatorv:m 
σπλάγχνα διερευνώµενοι, καὶ τῷ λύθρῳ τοῦ αἵματος, — horum, quorum legem iniquam continenter recita- 
ὡς χῤεωπῶλαί τινες τὴν ἑσθῆτα µολύνοντες. » tis, miseret, quod cum per se satis magna inter 
homines dignitate ob regium imperiumr przditi sint, pontificis appellationem sibi sumpserunt, et 
lugubri obscuraque purpura hujus indignitatis nomine induuntur, ad imitationem infelicium ροιμἰθ- 
cum, in dignitate splendida atque illustri, triste οἱ inamenum gestantes indumentum, nonnunquam 
autem impuro altari appropinquantes pro imperatoribus coqui ftunt, aves occidentes, et miserorum 
pecorum viscera rimantes ac perscrutantes, οἱ spnurcitie sanguinis tanquam  macellarii quidam 


lanii carnium venditores vestem fcedantes. » 
Μετὰ ταύτας τὰς φωνὰς τοῦ διχαίου, οὐχέτι οὐδὲ 
οὖν πλαστὴν φιλανθρωπίαν καὶ ἑσχηματισμένην οἱ 
ἄρκοντες ἐπεδείχνυντο" ἀλλὰ xal ἀσεθέστατον πρὸς 
τοὺς θεοὺς καλοῦντες, xal ἔτι τῶν βασιλέων ὑδριστὴν 


xai βλάσφημον, πρῶτον μὲν ἐπὶ τοῦ βασανιστηρίον p 


ξύλου χρεµάσαντες, τὸ σῶμα κατέξαινον * ὁ δὲ, τῶν 
δηµίων αφοδρῶς ἐνεργούντων, χαρτερὸς Tiv xaX ἀνέν- 
ὅοτος, xaX στῖχον ix τῆς Ῥαλμωδίας ταῖς βασᾶνοις 
ἐπῇδεν' Εὐλυγήσω τὸν Κύριον ày παγεὶ χαιρῷ, 
διά παντὸς «ἡ ἀἴνεσις αὐτοῦ ἐν τῷ στόµατί µου. 
Καὶ οἱ μὲν τῶν σαρχῶν ἀπέξεον ὁ δὲ ἔφαλλεν, ὡς 
ἄλλου τινὸς ὑφισταμένου τὴν τιµωρίαν. Διεδέξατο 
τὴν χόλασιν ταύτην τὸ δεσμωγτᾖριον, xol πάλιν ἐχεῖ 
θανμα ἑτελεῖτο περὶ τὸν ἅγιον, χαὶ νύχτωρ φωνὴ 
πλήθους φαλλόντων Ἀχούετο, χαὶ λαμπάδων ἔπιφαι- 
νουσῶν, ὡς ἓν παννυχίδι aor ἑωρᾶτό τοῖς ἔξωθεν, 
ὡς χαὶ τὸν δεσµοφύλαχα πρὸς τὴν παράδοξον ὅὄψιν 
xai ἀχοὴν ταραχθέντα, εἰσπηδίσαι εἰς τὸν olxfaxov, 
καὶ µηδένα εὑρεῖν πλὰλν τοῦ μάρτυρος Ἰσυχάξοντος, 


Post has justi istins voces, ne fictam quidem et 
assimulatam jam amplius benignitatem magistra- 
tus prz se ferebant, sed et impiissimum adversus 
deos vocantes, preterea in imperatores quoque 
contumeliosum et maledicum, primum quidem in 
ligno οὐ torquendos homines parato suspensum 
corpus lacerabant: ille vero lietoribus vehementer 
in opere occupatis, constans erat, nibilque de pri- 
stina ànimi magnitudine remittebatl, ac versum ex 
lsro Psalioftum tormentis accinebat : Benedicam 
Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore 
neo!. Atque illtquidem earnes ezedendo diminuebant; 
hie vero, quasi alins quis poenam subiret, psallebat : 
hoc modo punitum carcer excepit, ac rursus ilie 
miracula cirea sanctum edebantüur, ac noeta vox 
multitudinis psallentiun audiebatur et facum alle- 
centium, utin nocturna pervigilatione, splendor ab 
lis qui forig eraut conspiciebatur, adeo ut etiam 
carceris custos insolita atque admirabiii visione et 


xa τῶν ἄλλων δεσμωτῶν χαθευδὀντων. Ἐπειδὴ δὲ C auditione turbatus insiliret in domunculam, et 


πολλῶν γινοµένων ἤχμαζε mph; τὴν ὁμολονίαν xat 
τὴν εὐσέδειαν, Ύλθεν ἐπ᾽ αὑτὸν ἡ καϊαχρίνουσα ψῆ- 
Φος, xat πυρὶ τελειωθῆνσι κελευσθεὶς, αὐτὸς μὲν 
ἀπΏλθε τὴν χαλὴν καὶ μαχαρίαν πρὸς θεὸν πορεῖαν * 
ἡμῖν δὲ τὴν μνήμην τοῦ ἀγῶνος διδασχάλιον κατέλι- 
πε, λαοὺς ἀθροίζων, ἐχχλησίαν παιδεύων, δαίμονας 
ἀπελαύνων, ἀγγέλους εἰρηνιχοὺς χατάγων, ζητῶν 
ὑπὲρ ἡμῶν παρὰ θεοῦ τὰ συμφέροντα, ἱατρεῖον νό- 
σων ποικίλων τὸν τόπον τοῦτον ἀπεργασάμενος, λι- 
μένα τῶν χειμαζομένων ταῖς θλίφεσι, πενήτων εὖ - 
θηνουµένων ταμιεῖον, ὁδοιπόρων ἀνεχκτὸν χαταγώγιον, 
πανῄγνυριν τῶν ἑορταζόντων ἄληχτον. Él γὰρ xai 
ἐνιαυσιαῖοις ἑορταῖς εν ἡμέραν ταύτην τελοῦμεν, 
ἀλλ' οὐλέποτε λήχει τῶν κατὰ απουδὴν ἀφιχνουμέ- 
νων τὸ πλῆθος, τῶν µυρμήχων δὲ σώξει τὴν ὁμοιότητα 
ἡ ἐπὶ τάδε φέρουόα λεωφόρος, τῶν μὲν ἀνιόντων, 
τῶν δὲ ὑποχωρούνίων τοῖς ἑρχσομένοις. 


neminem inveniret. prater martyrem quiescentem 
et caeteros vinctos dormientes. Posteaquam autem, 
cum multa flerent ac tentarentur in eo, ad confes- 
$ionem et pietatem obfirinatus erat, prolata est in 
eum sententia condemnatoria, et igni confici et 
consummiari jussus, ipse ,quidem praeclaro ae 
beato itinere abiit ad Deum : nobis vero memoriam 
certaminis pro doctrina reliquit, populos congre- 
gans, Ecclesiamerudiens, dz2emonas arcenset fugans, 
angelos pacificos redueens, rogans a Deo. pro nobis 
utilia, variornm morborum medicine officinam 
hunc locum efficiens, portum eorum qui afflictio- 
num tempestatibus Jactantur, pauperum abundans 
et copiosum zrarimn, vialorum quietum diverso- 
rium, locum celebreis conventus ac dies festos 
continenter agentium. Etsi enim anniversariis fe- 
riis hune diem. celebramus; αἱ nunquam oeseat 


studiose advenientium 1nultitudo, ac formicarnm similitudinem sefvat ea qux huc pertinet via pu. 
blica, eum alii quidem ascendant, alii vero venientibus cedant. 


Ἡμεῖς μὲν οὖν, ὦ µαχάριε, τὸν τοῦ ἐνιαυτοῦ χύ- 
χλον χαταλαδόντες φιλανθρωπίᾳ τοῦ κτίσαντος, 
Ἱθροίσαμέν σοι τὴν πανήγνριν, τὸν ἱερὸν τῶν φιλο- 
μαρτύρων σύλλογον, τόν τε χοινὸν προσχυνοῦντες 
Δεσπότην, καὶ τὴν ἐπινίχιον πληρώσαντες τῶν σῶν 
ἀγώνων ὑπόμνησιν σὺ δὲ, δεῦρο 6 πρὸς ἡμᾶς, ὅπου 
ποτ ἂν ᾗς, τῆς ἑορτῆς ἔφορος (καλέσαντα γάρ σε 
ἀντικαλοῦμεν)” καὶ εἴτε τῷ ὑψηλῷ αἱθέριον διαιτᾷ, 
εἴτε τινὰ ἐπουράνιον ἀφίδα περιπολεῖς, d χοροῖς 


! Psal. xxxin, 1. 
PATROL. Gn. XLVI. 


Ác nos quidem, o beate, benignitate Creatoris an- 
niversariam circuli vicissitudinem  asseculá co- 
egimus tibi publicum conventum, sacrum, inquam, 
martyribus addictum, et communem Dominum a- 
orantes, et tuorum certaminum victori? commemo- 
rationem peragentes : tu vero, huc jam ades ad nos, 
ubieunque tandem fueris, ut diei festo presis ; vo. 
cantem enim te contra vocamus : ac sive in subli- 
mi :ethere habitas, sive per coelestem aliquem cir- 


24 





141 5, GREGORH NYSSENI 748 
culum versaris, aut in choros angelorum cooptatus A ἀγγέλων συντεταγµένος τῷ Δεσπότῃ παρέστιχας, f 


Domino assistis, aut cuim virtutibus et potestatibus 
ut servus fidelis adorationis officio fungeris : 
parumper ab iis ofliciis vaeationem  depreca- 
tus, veni ad hos qui te honorant, invisibilis ami- 
tus : cognosce ac vise ferias quz» celebrantur, ut 
gratiarum adversus Deum conduplices actionem, 
qui pro una passione, et una pia confessione tot tibi 
remunerationes largitus est : ac l:eteris ob sangui- 
nem effusum, οἱ ignis cruciatus toleratos. Quot 
enim tunc supplicii spectatores populos habebas, 
tot nune habes honoris ministros. Multorum bene- 
ficiorum indigemus ; intercede ac deprecare pro 
patria apud coinmunem regem εἰ Dominum : nam 
patria mariyris est etiam locus passionis, cives item 


et fratres εἰ cognati, qui et babent eum et tuenturet B 


ornant aique honorant; timemus afflictiones, exspe- 
etamus pericula; non longe absunt scelesti Scythae 
bellum adversum nos parturientes; ul miles pro- 
pugna (pro nobis), ut martyr pro conservis utere li- 
bertate loquendi. Etiamsi superasti seculum, at 
nosti affectus et usus necessilatesque humana con- 
ditionis : pete pacem, ut hi publici conventus non 
desinant: nedebacchetur aique grassetur adversus 
templa altariave rabiosus el sceleratus barbarus : 
ne conculcet sancta profanus et impius. Nos enim 
etiam, quod incolumes et integri conservati sumus, 
tibi beneficium acceptum referimus. Petimus au- 
tem etiam futuri temporis presidium atque securi- 
tatem. Quod si majori etiam opus fuerit advoca- 
tione ac deprecatione, fratrum tuorum martyrum 
coge chorum, et cum omnibus una deprecare : mul- 
torum justorum preces multitudinis ac populorum 
peccata luant; admone Petrum, excita Paulum, 
Joannem item Theologum ac discipulum dilectum, 
ut pro Ecclesiis quas constituerunt solliciti sint, 
pro quibus catenas gestaverunt, pro quibus peri- 
ου] ac mortes tulerunt, ne simulacrorum cultus 
adversum nos caput tollat ; ne hzreses sicut spinz 
vines succrescant, ne zizanium editum suffocet 
triticum. Ne quapetra veri roris pinguedine carens 
adversum nos exsistat, et sermonis ac verbi fertili- 
tatis vi. radicis expertem efficiat, sed virtute tuae 
sociorumque tuorum deprecationis, o vir admirande 


μετὰ buvágatov xat ἐξουσιῶν, ὡς δοῦλος πιστὸς προσ- 
κυνεῖς μικρὸν τὰ αὐτόθι παραιτησάµενος, ' χε 
πρὺς τοὺς τιμῶντάς σε ἁόρατος φίλος * ἱστόρητον τὰ 
τελούµενα, ἵνα την εἰς θεὸν εὐχαριστίαν διπλασιάσης, 
τὸν ἀντὶ πάθους ἑνὸς, xal μιᾶς εὐσεξους ὁμολογίας, 
τοσαύτας σοι τὰς ἁμοιθὰς χαρισάµενον * εὖφραν- 
θείης δὲ τῷ αἵματι χαὶ τῇ τοῦ πυρὸς ἀλγηδόνι. Ὅσους 
γὰρ εἶχες τότε λαοὺς τῆς τιμωρίας θεατὰς, τοσούτους 
νυν τῆς τιμῆς ἔχεις ὑπηρέτας. Χρῄζομεν πολλῶν εὖ- 
εργεσιῶν ' πρέσβευσον ὑπὲρ τῆς πατρίδος πρὸς τὸν 
χοινὺν βασιλέα * πατρὶς γὰρ μάρτυρος, τοῦ πάθους f) 
χώρα " πολῖται δὲ χαὶ συγγενεῖς. οἱ περιστείλαν-:ς 
xal ἔχοντες χαὶ τιμῶντες. Υφορώμεθα θλίψεις, προσ- 
δοχῶμεν κινδύνους, οὗ μαχκρὰν οἱ ἁλιτήριοι Σχῦθαι 
τὸν χαθ) ἡμῶν ὠδίνοντες πόλεμον' ὡς στρατιώτης 
ὑπερμάχησον * ὡς µάρτυς ὑπὲρ τῶν ὁμοδούλων χρῆ- 
σαι τῇ παῤῥησίᾳ. Eli χαὶ ὑπερέθης τὸν βίον, ἀλλ) 
οἶδας τὰ πάθη xal τὰς χρείας τῆς ἀνθρωπότητος : 
αἴτησον εἰρήνην, ἵνα αἱ πανηγύρεις αὗται μὴ λήξω- 
gw, ἵνα ph χωµάσῃ χατὰ ναῶν 7| θυσιασττρίων 
λυσσῶν xal ἄθεσμος βάρδαρος , ἵνα μὴ macho τὰ 
ἅγια βέδηλος. 'Ημεῖς yàp xai ὑπὲρ ὧν ἀπαθεῖς 
ἑφυλάχθημεν, cot λογιζόμεθα τὴν εὑεργεσίαν ' αἱτοῦ- 
μεν ὃχ xal τοῦ μέλλοντος τὴν ἀσφάλειαν. Αν χρεία 
γένηται xal πλείονος δυσωπίας, ἄθροισον τὸν χορὸν 
τῶν σῶν ἀδελφῶν τῶν μαρτύρων, xal μετὰ πάντων 
δεήθητι πολλῶν δικαίων εὐχαὶ, λαῶν xaX δήμων 
ἁμαρτίας λυσάτωσαν ΄ ὑπόμνησον Πέτρον, διέχειρον 
Παῦλον, Ἰωάννην ὁμοίως τὸν θεολόγον xa φιλούµε- 
voy µαθητήν ΄ ἵν' ὑπὲρ τῶν Ἐκχλησιῶν ἃς συνεστ{- 
σαντο µεριμνῄσωσιν, ὑπὲρ ὧν τὰς ἀλύσεις ἐφόρεσαν, 
ὑπὲρ ὧν τοὺς χινδύνους xal τοὺς θανάτους ἢνεγχαν' 
μὴ εἰδωλολατρεία ἄρῃ χαθ᾽ ἡμῶν χεφαλὴν, μὴ αἷ- 
pécet; ὡς ἄχανθαι τῷ ἀμπελῶνι ὑποθλαστήσωσι, 
ph ζιζάνιον ἐγερθὲν πνἰζῃ τὸν alvov* µή τις πέτρα 
γένηται χαθ᾽ ἡμῶν λειποµένη τῆς πιότητος τῆς ἆλη- 
θινῆς ὁρόσου, xal ἄριζον ἁποδείξῃ τῆς εὐκαρτίας 
τοῦ λόγου τὴν δύναμιν’ ἁλλὰ τῇ δυνάµει τῆς cf; 
πρεσθείας χαὶ τῶν σὺν aot, θαυμαστὲ, xol ὑπερλάμ- 
πον iv τοῖς µάρτνσι λἠϊον ἁποδειχθείη τὸ τῶν Χρι- 
στιανῶν πολίτευμα µέχρι τέλους µένον, ἐν τῇ λιπαρᾷ 
xai εὐχάρπῳ τῆς ἓν Χριστῷ πίστεως ἀρούρᾳ ἀεὶ xap- 
ποφοροῦν τὴν αἰώνιον ζωὴν, τὴν Ev Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ 


atque inter martyres eminens et excellens, Chri- D Κυρίῳ ἡμῶν. Μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 


stianorum respublica campus segetum reddatur, qui 
eampus ad finem usque maneat in pingui fertilique 


µατι, δόξα, χράτος, vip, vuv xai ἀεὶ χαὶ εἰς τοὺς 
αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμὴν. 


arvo fidei in Christum, semper fructum edenszeternz vite, quz contigit per Christum Jesum Dominum 
nostrum. Cum quo Patri simul et Spiritui sancto gloria, imperium et honor nunc et semper, et in sz- 


eula sgculorum. Amen. 





749 





IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


TOY AYTOY 





ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΜΑΡΤΥΡΑΣ. 


EJUSDEM 


IN 


LAUDEM 


SS. QUADRAGINTA MARTYRUM. 


Eodem interprete. 


AOTOS A. 

Οἷς ἀνιᾶσθαι τοὺς πολλοὺς στοχάζοµαι, τούτοις 
αὐτὺς ἀγάλλομαι τὴν διάνοιαν. ᾿Αηδὲς γὰρ, ὡς εἰχὸς, 
τοῖς πολλοῖς τὸ ἐν ἀλλήλοις συνθλίδεσθαι, ἐμοὶ δὲ 
τοῦτο χεφάλαιον εὐφροσύνης ἑστίν. Εὐφραίνεται γὰρ 
ὀφθαλμὺς τοῦ ποιµένος, τὸ ποίµνιον βλέπων ὑπὸ πλή- 
θους στενοχωρούμενον, καὶ τῆς µάνδρας ὑπερ- 
χεόμενον χαίτοι γε οὗ μιχρὰ τῶν προθάτων ἡ 
ἔπαυλις, ἀλλὰ στενἣν motel. τὴν εὐρυχωρίαν εὔθη- 
νούμενον τῷ πλήθει τὸ ποίµνιον. Τοιοῦτόν τι xal περὶ 
τὸν Κύριον ὁ Πέτρος ἰδὼν ἀπεχρίνατο λέγων, ὅτι, 
᾽Επιστάτα, ol ὅὄχαοι cvréxovcl σε καὶ ἀποθ.ὶί- 
όουσυ.. Ὄντως, χαθώς φησί που ὁ θεῖος ᾽Απόστολος, 
τὸ θλίθεσθαι xaX μἩ στενοχωρεῖσθαι τοῦτό ἐστι. Παντὶ 
γὰρ, φησὶ, θλιθόµενοι, ἁλλ᾽ οὗ στενοχωρούµενοι. "Ei 
δὰ τίνα προχειρίσοµαι λόγον ἐπὶ τοῦ τοιούτου σνλλό- 
γου»; Τές δώσει pot φωνὴν σάλπιγγος ὑψηλοτέραν, 
ὥστε ὑπερηχῆσαι τὸ πλῆθος, xai ταῖς ἀχοαῖς τῶν 
συνειλεγµένων ἑναποθέσθαι τὰ ῥήματα;, Πρὸς τί τῶν 
ἀνεγνωσμένων τρέψας ἑμαντοῦ τὴν διάνοιαν, πρόσφο- 
pov ἐξεύρω τοῖς παροῦσι τὸν λόγον; Πολὺς ὁ Ἰὼδ 
παιδεύων εἰς ἀνδρείαν τὸν βίον τοῖς χαθ᾽ ἑαυτὸν ὑπο- 
δείγµασι, πολὺς ὁ Παροιμιαστὴς τοῖς αἰνίγμασι. Τί 
& ἄν τις εἶποι περὶ τοῦ ἱεροῦ ᾿Αποστόλου, ὃς &x τῶν 
ἁῤῥήτων ῥημάτων ἐχείνων ἃ ὑπὲρ τὴν ἀνθρωπίνην 
εἶναί qno χατανόησιν, τάχα διὰ τῆς πρὸς Ἐφεσίους 
διδασκαλίας καὶ ἡμῖν ὑπελάλησε τὸν ἀπόῤῥητον àv 
τῷ σταυρῷ λόγον, δι αἰνιγμάτων ἀνακαλύπτων. 
Τοιαῦτα δὲ ἕτερα χαὶ τὰ ἐκ τῆς φαλμῳδίας µυστίρια, 


A 


ἀνάμνησις, καὶ στηλογραφία, xal ἐπιλήνιος. Ταῦτα C 


γὰρ ἓν ταῖς ἐπιγραφαῖς τῶν ὑπαναγνωσθέντων ἡμῖν 
φΦαλμῶν χατανοῄσαντες, οὐ μικρὰν ὁρῶμεν ἀφορμὴν 
τῷ λόγῳ διὰ τῶν αἰνιγμάτων διδοµένην. "AX! ἐμοὶ 
τὸ μὲν τοῖς εἰρημένοις ἐπεξελθεῖν, εὔχαιρον εἶναι δο- 
χεῖ δευτέ(κῳ ταμιεύσασθαι χρόνῳ' ἐπιθυμῶ δὲ τῆς 
παρούσης χάριτος πρόσφορόν τινα καὶ κατάλληλον 
ἐξευρεῖν τὴν φωνήν. Ti; οὖν ἐστιν αὕτη; Οἶδά τινα 


! Luc. viu, 45. 
(^) Est autem principium potius orationis : nani 


cum tumultu ac strepitu certatim confluentis et 
sese constipantis in templo multitudinis exaudiri 


ORATIO ! (s). 


Quas res existimo plerisque graves ac mole- 
sias esse, his ipse animo letor. Molestum enim 
nimirum plerisque est comprimi inter sese et con- 
slipari : hoc vero mibi summe letitie est, Lata- 
tur enim oculus pastoris, cum gregem pre multi- 
tudine coarctari, et ovile superfundi videt , quan- 
quam non exiguum ovium stabulum est, sed laxitatem 
angustam effecit multitudine grex abundans. Hu- 
jusmodi quid etiam circa Dominum Petrus con- 
spicatus respondit his verbis: Preceptor, turbe te 
comprimunt et coarctant'. Hoc plane est, ut alicubi 
inquit divinus Apostolus, premi, et non in. angu- 
stias redigi. Dum in omni re, inquit , urgemini, et 
nonin angustias redigimini. Ego vero quam pro: 
mam orationem in ejusmodi conventu ? quis dabit 
mihi vocem tuba clariorem et magis sonoram , ut . 
resonantia slrepitum multitudinis superet, et in 
auribus congregatorum verba recondat ? ad quid- 
nam eorum quas (publice) lecta sunt, mente mea 
conversa rebus presentibus convenientem et ac- 
commodatum excogitabo sermonem ? Multum valet 
Job in instituenda vita ad fortitudinem suis exem- 
plis, multus in snigmatis et verborum involueris 
scriptor Proverbiorum. Quid item de sacro Apo- 
stolo dixerit aliquis ? Qui ex orcanis illis verbis 
qua supra captum et intellectum humanum esse 
ait, fortasse per doctrinam, qua instituit Ephe- 
sios, eliam nobis suggerit. arcanum in cruce per 
snigmata atque involucra verborum detegens ser- 
monem. Hujusmodi item alia psalmodiz queque 
mysteria, recordatio , et tituli inseriptio, et. ad 
torcularia celebrata cantio. His enim in inscri- 
ptionibus psalmorum , qui nobis przlecii sunt, 
animadversis, haud parvam videmus per ipsa 
enigmata atque involucra verborum materiem 
dari orationi. Sed mihi quidem commodum vi- 


préterquam a proxime adstantibus nen posset, in 
poaerum diem rem distulit , et proxima oratione 
&D$0!lvM. 


191 


8. GREGORII NYSSENI 


792 


detur, ut explicationem eorum quas dicta sunt A vópoy τῆς φύσεως ἴδιον, αὐταῖς ταῖς θείαις πλαξὶν 


in alterum tempus rejiciamus : eupio autem prz- 
senti festivitati convenientem et accommodatam ali- 
quam vocem excogitare. Quz igitur est bec? Novi 
quamdam legem nature propriam, ipsis divinis ta- 
bulis insculptam a conditore legis naturse, qus ju- 
bet ut omnibus bonis et officiis, quecunque prz- 
«tari possint, beneficia parentum suorum quisque 
compenset. Honora, inquit, patrem tuum εἰ matrem 
tuam : quod est mandatum primum in promissionibus, 
ut tibi bene sit *. Quod si primum locum, quod attinet 
ad promissionem, obtinet hzec,lex, et exsecutio hujus 
proprium lucrum servantis eam exsistit ( honor 
enim parentibus habitus revertitur ad eum qui 
legem impleverit), haud alienum fuerit, quemque 
cordatum quidem certe ad hanc legem , cujus finis 
benelicium et gratia ejus qui eam exsecutus fuerit , 
exsistit, respicere, eamque observare. Αο carnis 
quidem nostre parentes stati sux juxta «lestina- 
tum sibi ab iniio tempus ministerio prestito , ho- 


noris nostri debito officio non amplius opus habent , : 


cum jampridem excesserint e vita, adeo ut mon 
exstantibus iis qui beneficium accipiant , ejusmodi 
lex impleri non possit. Lex vero jubot nos in opere 
versantes consequi promissionem. Neque enim fle- 
ri potest ut cessantes in opere versantium pre- 
mia obtineant. Quid igitur agere oportet, parentibus 
non exstantibus, eum qui et promissionem assequi 
cupiat, et rationem excogitare non possil, qua ra- 


ἐντέτυπωμένον παρὰ τοῦ νοµοθέτου τῆς φύσεως ὃς 
πᾶσαν ἀγαθὴν ἁμοιθὴν τοῖς ἰδίοις γονεῦσιν ἐχτιννύ- 
ναι χελεύει, ὅσην ἂν dj δύναμις φἑρει. Τίμα γὰρ, 
φησὶ, τὲν πατέρα σου xal τὴν untépa σου, ῆτις 
ἐστὶν ἐγτολὴ πρώτη ἐν ἐπαγγεΊίαις, ἵνα εὖ oc 
γέγηται. Ei δὲ πρωτεύει xav! ἐπαγγελίαν οὗτος ὁ νό- 
poc, xai τὸ χατόρθωμα τούτου ἴδιον χέρδος τοῦ φυ- 
λάσσαντος Ὑίνεται (ἑπαναστρέφει γὰρ d εἰς τοὺς 
Tovéac τιμὴ εἰς τὸν πεπληρωχότα τὸν νόμον)΄ χαλῶς 
ἂν ἔχοι πάντα τὀν γε νοῦν ἔχοντα πρὸς ταύτην βλέ- 
πειν τὴν ἐντολὴν, ἧς τὸ πέρας εὐεργεσία xal χάρις 
τοῦ ποιῄσαντος γίνεται. Οἱ μὲν οὖν τῆς σαρχὸς fi μῶν 
πατέρες, τῇ χαθ᾽ ἑαυτοὺς γενεᾷ χατὰ τὸν ἐξ ἄρχτΏς 
αὐτοῖς ἀφορισθέντα χρόνον ὑπηρετήσαντες, ἆπροσ- 
δεεῖς slot τῆς ἡμετέρας τιμῆς, ἔξω τοῦ βίου πάλαι 
Υενόμενοι, ὡς μὴ δυνατὸν εἶναι τὸν τοιοῦτον πλτρῶ- 
σαι νόµον, τῶν ὑποδεχομένων τὴν εὐποιίαν οὐχ ὃν- 
των. Ὅ δὲ νόμος ἐνεργοῦντας ἡμᾶς ἐπιτυγχάνειν τῖς 
ἐπαγχελίας χελεύει. 0ὐδὲ γάρ δυνατὸν τοὺς ἀργοῦν- 
τας ἔχειν τῶν Σνεργούντων τὰ ἔπαθλα. Τί οὖν χρὴ 
πράττειν, τῶν γονέων οὐκ ὄντων, τὸν xal τῆς ἑπαγ- 
γελίας ἐρῶντα, χαὶ ὅπως ἂν τύχῃ τῆς σπουδῆς ταύττς 
ἀδυνατοῦντα;, Ναὶ λύει πάντως τὴν ἀἁμηχανίαν ταύ- 
την ἡμῖν τὰ ὀρώμενα. "Y μᾶς γὰρ βλέπων, οὐδὲν δέοµαι 
πατέρας ἄλλους περιεργάζεσθαι. Ὑμεῖς γὰρ ἐστέ µου 
πατέρες, οἱ xaX αὐτῶν pot τῶν πατέρων πατέρες. Ἡ 
γὰρ πατρὶς τῶν γεννησαµένων &v ἑαυτῇ περιέχει xot 
τὸ τῶν γεγεννηκότων ἀξίωμα. Τί οὖν ποιῄσαντες τὸν 


tione id quod expetit , obtineat ? Profecto solvust ᾳ τῆς τιμῆς ὑμῖν vópov ἀποπληρώσομεν; Εὐγνώμων 


nobis prorsus hanc perplexitatem ea qu eculis 
exposita sunt. Vos enim cum video , nullos alias 
opus habeo inquirere parentes. Vos enim estis pa- 
tres mei, q'i etiam ipsorum mihi patrum patres. 
Patria enim parentum , in se continet eliam pa- 
rentam dignitatem. Quo igitur facto legem honoris 
vobis implebimus ? Gratus enim quilibet et pius 
filius senilem patris ztatem suis officiis recreans 
et refocillans , sustentat atque confirmat vitium 
imbeeiMitatis, ipse patri omnium vicem pr:estans. 
Unde rejuveneseentem in filio patrem videri licet. 
Ae nonnunquam etiam manus senilis ae tremula 
juventutis vigore ac. robore se reficiens et refovil- 


μὲν Υάρ τις mal; xal φιλόστοργος, τὸ Υηραιὸν τῆς 
τοῦ πατρὸς ἡλιχίας διὰ τῆς παρ᾽ ἑαυτοῦ θεραπείας 
ἀνανεούμενος, ὑπερείδει τὸ σαθρὸν τῆς ἀσθενείας, 
αὐτὸς τῷ πατρὶ τὰ πάντα γενόμενος. Ὅθεν ἔστιν 
ἰδεῖν ἀνηθάσκοντα kv cp πανδὶ τὺν πατέρα. Καὶ που 
xai yep πρεσθυτικὴ καὶ ὑπότρομος, τῷ σθεναρῷ τῆς 
νεότητος ἑαυτὴν ἀναπαύουσα, ἐκχαρποῦται τοῦ νέου 
τὴν δύναμιν, xa fj τῶν ποδῶν χίνησις ἤδη τῇ ῥ.χνύ- 
τητι τῶν μελῶν ἐποχλάζουσα, ἐνεργὸς διὰ τῆς τοῦ 
τἐχνου σπουδῆς γίνεται, ὑπορθουμένη τῷ ὑπερείδοντι 
Κὰν ἁμαυρωθῇ διὰ τὸν χρόνον ἡ ὄψις, πάλιν. διὰ τοῦ 
παιδὸς ὁ πρεσθύτης ὀξυδερχὴῆς Υίνεται, πρὸς τὰ τῆς 
ζωῆς ἀναγχαῖα χειραγωγούµενος. "Y eic δὲ f) πατρὶς, 


lans , fructus ex. viribus juvenis quodammodo ca- D οὐχ οὕτως ἔχετε ὡς τούτων ἐπιδεῖσθαί τινος. 
pit. et motus pedum , incurvatis jam membris labascens, filii studio suffulcientis sublevatus suam 
recipit efüeaciam εἰ vigoretn. Quod si tempore visus obscuratus sit, per fllium senex, dum manu 
ducitur ad ves vite necessarias, visus acumen recipit, et perspicax evadit. Vos autem, qui mihi 
pro patria estis, non. ii estis qui aliqua harum rerum indigeatis, : 


Quid igitur faciendo benedictionis mandoti fru- 
etum percipiemus ? Quod donum vohis gratum of- 
feremus, cum naliuin bonum vobis desit ? An etiam 
ipsa narratio bonorum quie vobis odsunt, perti- 
neat ad debitum vobis honorem ? Proinde tempus 
fuerit comimemorandi quot et qualibus bonis vita 
vestra exornetur. Imo vero non commemorare (mo- 
do), verum etiam ostendere licet. Nunquid autem pu- 
tatis hzc communia , quzeque in promptu sunt , di- 


8 [,plies. vi, 2. 


Τί οὖν πράττοντες τὴν εὐλογίαν τῆς ἐντολῆς xap- 
πωσόµεθα; Τί τῶν χεχαρισµένων ὑμῖν δωβοφορῄσο- 
μεν, μηδενὺς vov ἀγαθῶν ὑμῖν λείποντος; Ἡ xai 
αὐτὸ τὸ διηγἠσασθαι τὰ προσόντα xal, τιμΏῆς ἂν 
εἴη τῆς χρεωστουµένης ὑμῖν; Οὐχοῦν χαιρὸς ἂν εἴη 
ταῦτα λέγειν, οἷοις καὶ ὅσοις ὁ ὑμέτερος βίος ἐγχαλ- 
λωπίξεται. Μᾶλλον δὲ οὐχὶ λέγειν, ἀλλὰ xal δειχνύειν 
πάρεστιν. "Ἡ που δὲ οἴεσθε τὰ χοινὰ ταῦτα xal πρό- 


.. χειρα λέγειν; Της εὐφορίαν, καὶ καρπῶν ἀφθονίαν, 


755 


IN QUADRAGINTA ΜΑΛΠΤΙΠΟΣ. 


154 


xai ποταμὸν διαιροῦντα τὴν οἴχησιν; Τουτονὶ λέγω A cenda esse? Terrz fertilitatem , et fructuum copiam 


τὸν τῷ χύχλῳ τοῦ πεδίου τὸ ῥεῖθρον ἑαυτοῦ χατα- 
χλείοντα, xaX λίµνην γινόµενον, ὃς χαὶ πρὸ τοῦ λιµνά- 
ζειν xaX μετὰ τοῦτο πρὸς τὴν ἑχάστου χρείαν τῶν 
ἑνοικούντων τεµνόµενος, ἄλση τε xal λειμῶνας οιλ;- 
τεχνῶν διεξέρχεται, xa µυρίας παρέχει τοῖς οἰκοῦσι 
τὰς χάριτας, πρὸς πᾶσαν ἐπιθυμίαν τῶν οἰχητόρων 
τῆς πόλεως ἑαυτὸν διασχἰζων. "Άλλοι ταῦτα λεγέτω- 
σαν, ol; χαὶ ὁ λόγος ὑπηρετεῖ πρὸς τὸν ὄγχον, xal 
τινα φέρει φιλοτιµίαν τοῖς γεγυµνασμµένοις, ἐχ τῶν 
τοιούτων αὐξων τῇ πατρίδι τὸν ἔπαινον. Κοσμικὸς 
δέ τις ἀνὴρ, χαὶ τῇ ζωῇ ταύτῃ τὰ χαλὰ χρίνειν εἰδὼς, 
προστιθέτω τοῖς ἐπαίνοις, εἰ δοχεῖ, χαὶ τὸν ἕτερον 
τῶν ποταμῶν. Τοῦτον λέγω τὸν γείτονα, ὃς διὰ τ) 
μέγεθος τοῖς ὀνομαστοῖς τῶν χατὰ τὴν οἰχουμένην 


ποταμῶν ἑναρίθμιος iv, ἀπὸ τῆς ἡμετέρας ἀρχόμε- Β 


vos lv χρόνῳ παραμείδει τὴν πόλιν, οὗ μικρὰν τὴν 
παρ ἑαυτοῦ χάριν εἰς προσθήχην χάλλους τε xal τῆς 
συνεργίας τοῦ βίου δι ἑαυτοῦ συνεισφέρων. Kàv oi- 
κιστὰς χαταλέγειν δέῃ, xàv ἐξ ἀποιχίας τὰ γένη τῶν 
οἰχητόρων ἀποσεμνύνειν, κἄν τινα χειρὸς πολεμιχῆς 
κατορθώματα τοῖς χαθ᾽ ἡμᾶς προσδιηγήµασι * τρό- 
Tuta, χαὶ µάχαι, χαὶ τὰ ἐξ ἀριστείας θαύματα, ὅσα 
συγγραφέων παῖδες βίθλοις ἐναπεθήχαντο, πόῤῥω 
ταῦτα τοῦ ἡμετέρου χοροῦ. Αἰσχύνεται γὰρ χριστια- 
vb; λόγος ἀπὸ τῶν ἔξω τῆς πίστεως τοῖς φιλοχρίστοις 
τὰς εὐφημίας χαρἰζεσθαι, ὥσπερ οἱ τὴν σχιὰν τοῦ 
ἀριστέως πρὸ τῶν τροπαίων σεμνύνοντες. θὐχοῦν τε- 
τράφθω πρὸς τὰ παρόντα ὁ λόγος, xol ὑπ' ὄψιν ἡμῖν 
ἀἁγαγέτω τὸν χαρπὸν τὸν ὑμέτερον. Σιγάἀσθω δὲ τὰ 
τοῦ xócpou χαλὰ, xàv ix περιουσίας πλεονάζῃ τῷ 
λόγῳ xal dj τοιαύτη τῶν ἐγχωμίων ὑπόθεσις. 0ὐδὲ 
γὰρ ὁ obpavb; ὅλος, ὃ δὴ χάλλιστόν τε χαὶ µέγιστον 
τῶν kv τῇ χτίσει πάντων ἐστὶν, οὔτε αἱ τῶν φωστή- 
pov αὖγαὶ, οὔτε τῆς γῆς τὸ πλάτος, οὔτε ἄλλο τι 
τῶν στοιχειωδῶς τῷ παντὶ ὑποχειμένων μέγα τι καὶ 
θαύματος ἄξιον οἶδεν ὁ θεόπνευστος λόγος. Πεπαίδευ- 
μαι τῷ θείῳ προστάγµατι πρὸς μηδὲν τῶν παρερχο- 
µένων θαυμαστιχῶς διατίθεσθαι. 


οἱ abundaniiam ? ltem amnem, qui dividit sedes 
vestras ? Hunc dico, qui circulo atque ambitu campi 
fluentum suum includit , et lacus evadit : qui et ante 
et postquam restagnet , 'ad cujusque incolentium 
usum divisus et nemora οἱ prata quasi de industria 
efficiens , cursum suum peragit atque erumpit, ip^ 
numeraque habitantibus munera pra:het et ameeni-. 


ates, ad omnem cupiditatem et desiderium urbis 


incolarum sese dividens et scindens. Alii hzc com- 
memorent, quorum etiam oratio ad gravitatem et 
amplitudinem accommodata est, atque exercitatis. 
quamdam affert opinionem  magniflcentie atque 
splendoris , ab ejusmodi rebus patri» laudem exag- 
gerans et augens. Mundanus autem aliquis vir, qui- 
que ad banc vitam accommodate bona judicare no- 
vit , laudibus , si videtur, adjiciat etiam alterum am - 
nem, bunc dico vicinum, qui propter magnitudinem. 
annumeratus iis qui per orbem terrarum clar& 
amnes habentur, a nostra (regione) exoriens urbein. 
proxime preterlabitur, haud parum gratie ου at- 
que commoditalis ad augendam pulchritudinem et 
vite adjumenta per sese conferens. Sive conditores 
urbis enumerare oportet, sive genera colonie in. 
colarum celebrare, sive bellicz manus res bene 
gestas nostris narrationibus adjicere : tropea, 

praelia , fortiumque facinorum miracula, que scri- 

ptores libris inserere solent, procul haec absint a 
nostro ccetu. Erubescit enim Christianus sermo ab 

iis rebus , quae a fide aliene sunt , Christi fidelibug- 
amicis fame tribuere commendationem , quem- 

admudum qui umbram viri fortis celebrant ante 
tropaea. Proinde ad presentia sermo convertatur, 
et fructum vestrum nobis ante oculos ponat. Mun- 
dana vero bona, et ejusinodi argumentum laudan- 
di, etiamsi magna dicenti copia suppeditari ex his. 
possit, silentio prztereantur. Neque enim totum 
celum, qua utique cum pulcherrima, tum maxima 

pars est in creatura rerum universarum , neque 


luminarium fulgores, neque terre latitudinem, neque quidquam eorum qua per elementa univer- 
sitati subjecta sunt, magnum quiddum et admiratione dignum novit divinus sermo. Divino enim 
pr:ecepto eruditus sum, nihil earum rerum qua pratereunt, admirans. 

El οὖν πᾶς οὐρανὸς xe dj ΥΠ παρελεύσεται, xal D. Si igitur totum celum et terra przteribunt , et 


ἅπαν τοῦ χύσµου παράχει τὸ σχΏῆμα, χαθώς φησιν ὁ 
᾿Απόστολος ' πῶς ἄν τις εὐπρεπὲς εἶναι νοµίσειε, 
γης fiiv καὶ ὕδατος αὐφορίαν εἰς ἀφορμὴν ἑπαίνων 
προθάλλεσθαι; El γὰρ χαὶ πρόσεστι τῷ xa0' ὑμᾶς 
τόπῳ πλέον, ἡ xal v ἄλλοις, τὰ τοιαῦτα τῆς γῆς προ- 
τερήματα, ἁλλὰ σνγχρἰσει τῶν ὑμετέρων χαλῶν ἀντ᾽ 
οὐδενὸς οἶδεν ἐχεῖνα παρατρέχειν ὁ λόγος. Οὐχοῦν 
πρὸς τὰ προτιµότερα τῇ φύσει ταῖς εὐφημίαις τρε- 
Tiou£0a. Ταῦτα δὲ οὐχέτι διὰ λόγων ἡμῖν δειχθἠσε- 
ται, ἀλλ εἰς αὐτὸ πάρεστι βλέπειν τῶν ὑμετέρων 
ὁν αθῶν τὸ χεφάλαιον. Τίς γὰρ οὐχ olós τὸν χαρπὸν 
τὸν ὑμέτερον, ὅτι ὑμεῖς τὸν τῶν μαρτύρων ἐθλαστὴ- 
σατε στάχυν, τὸν πολύχουν τοῦτον, χαὶ ὑπὲρ τοὺς 
τριάχοντα τῷ πλίθει τῶν καρπῶν πλατυνόμενον; 


3 | Cor. vit, 51. 


omnis mundi species ei habitus transit, ut inquit, 
Apostolus * : qui possit aliquis decorum existima- 
ve, si terre vobis et aqu» fertilitatem laudandi 
causa afferam in medium ? Nam etiam locus vester 
plura babet ejusinodi commoda terrz quam alibi 
reperiantur : attamen comparatione vestrorum bo- 
norum, tanquam res nullius pretii preterire illa 
novit oratio. Quare ad res natura prestantiores lau- 
dationem convertamus. Hz autem vobis non am- 
plius per verba ostendentur, sed licet inipsum caput 
intueri vestrorum bonorum. Quis enim ignorat ve- 
strum fructum , quod vos martyrum produxeriti: 
spicam, fecundam banc et copiosam, qu;e ultra 
trigenarium numerum multitudine et copia frugum 


155. 


$. GREGORIEL NYSSEM 


1.6 


dilatatur ? Videte sacrum hoc arvum, hine marty- A Ὁρᾶτε τὴν ἱεραν ταύτην &poupav: ἑντεῦθεν τῶν pape 


rum manipuli collecti sunt. Quod si scire deside- 
ras de quo arvo dicam, ne procul ab eo, quod 
adest, cireumspicias. Quis est iste locus qui am- 
plectitur conventum ? Quid tibi dicit anniversarius 
circuli ambitus ? Quales hujus diei recordatio atque 
commemoratio refert tibi narrationes? Annon lo- 
quela quzdam sunt, ut inquit Propheta *, et sermo- 
Res, quorum tantum non audiuntur voces eorum 
quovis sermone clarius miracula enarrantes ? Si io- 
eum intuearis, ipse martyrum stadium esse ait : si 
diem consideraveris , tanquam przco quidam ma- 
gne vocis et sonorus martyrum coronam pronun- 
tiat. Hzc mihi videor ex die (ipsa) clamante audire ; 
alius quidem dies luminarium creatione gloriatur ; 
alius vero, ccelo ; item allus lztatur et sibi placet 
propter fabricationem terrz. Mibi autem ad ornatum 
miracula martyrum sufficiunt; sufficit coronarum 
decore atque pulchritudine exornari ; sufficit tro- 
pais adversus diabolum erectis honestari atque 
decorari. Quales in me fuerunt narrationes ? Qualis 
angelis per me facta est accessio ? Qualem dedit 
terra fructum Deo? qualem Dominus in me con- 
sitionem consevit? Unde omnis etiam propemodum 
orbis terrarum hinc enatorum palmitum et surcu- 
lorem propaginibus consitus est: tanquam vilis 
quadam copiosa, atque abundans , cum alías per 
sege vites efflcit, tum ipsa non deflciens iu suo per- 
manel vigore. Hzc et ejusmodi nimirum cum diei 


τύρων τὰ δράγµατα. El ζητεῖς μαθεῖν τίνα λέγω την 
ἄρουραν, y πόῤῥω τοῦ παρόντος περισχοπέσῃς. Τίς 
ὁ τόπος ὁ περιέχων τὸν σύλλογον; Τί σοι λέγει fj 
ἐνιαύσιος τοῦ χύχλου περίοδος; Ποῖά σοι διηγήµατα 
ἡ τῆς ἡμέρας ταύτης ὑπόμνησις Ίχει χοµ΄κουσας 
"Ap' οὐ λαλιαὶ τινές clot, καθώς φησιν ὁ Προφήτης, 
καὶ λόγοι, ὧν οὐχὶ µόνον ἀχούονται αἱ φωναὶ, αὐτῶν 
παντὸς λόγου εὐτονώτερον διηγούµεναι τὰ θαύματα; 
"Av εἰς τὸν τόπον ἀπίδῃς, αὐτὸς εἶναί φησι τῶν µαρ- 
τύρων τὸ στάδιον ' ἂν τὴν ἡμέραν λογίσῃ. οἷόν τες 
χήρυξ µεγαλόφωνος ἀναχηρύττει τῶν μαρτύρων τὸν 
στέφανον. Ταῦτά µοι δοχὼῶ τῆς ἡμέρας ἐμθοώσης 
ἀχούειν * ὅτι ἄλλη μὲν τῇ δημιουργίᾳ τῶν φωστήρων 
σεμνύνεται, ἄλλη δὲ τῷ οὐρανῷ, xal ἑτέρα τῇ χατα- 
σχευῃ τῆς γῆς ἐπαγάλλεται. Ἐμοὶ δὲ ἀρχεῖ πρὸς 
χόσμον τὰ τῶν μαρτύρων θαύματα * ἀρχεῖ τῷ κάλλει 
τῶν στοφάνων ἑγχαλλωπίζεσθαι' ἀρχεῖ τοῖς χατά 
τοῦ διαδόλου τροπαίοις ἐπισεμνύνεσθαι. Ota. γέγονεν 
ἐν ἐμοὶ διηγήματα! Οἷα γέγονε δι΄ ἐμοῦ τοῖς ἀγγέλοις 
προσθήχη | Οἴον ἔδωχεν fj yf, τῷ Θεῷ τὸν xapnóv! 
Οἴαν ἐφύτευσε φυτείαν ἐν ἐμοὶ ὁ Κύριος ! "O0sv xal 
πᾶσα σχεδὸν ἡ οἰχουμένη ταῖς παραφνάσι τῶν ἑντεὺ- 
θεν χληµάτων χαταπεφύτευται, χαθάπερ τις ἅμπε- 
λος εὐθηνοῦσα, καὶ ἄλλας δι’ ἑαυτῆς ἀμπέλους ἑργά- 
ζεται, xaX abcr) διαμένει ἀνέχλειπτος. Ταῦτά τοι xal 
τὰ τοιαῦτα δοχεῖ τῆς ἡμέρας ἡ χάρις εὐαγτγελίζε- 
σθαι, καὶ ὁ τοῦ συλλόγου τόπος τοιαῦτα ἕτερα. ᾽Αλλὰ 
τί πάθω πρὸς λαὸν τυσοῦτον, ἰσχνόφωνός τις (v ἐγὼ 


festivitas, tum locus in quem convenistis , altera C xaX βραδύγλωσσος, xai µόγχις τοῖς παρεστῶαιν iv 


i1alia leta annuntiare videtur, Sed quid agam ad 
tantum populum, cum exili slm voce, linguaque 
tarda , qui superante sonitu ac fremitu sermonem 
vix astantibus in loco ita commodo loquar, ut exau- 
diri possit? Nam alioquin immoratus essem atque 
perseverassem in bonis narrationibus, quo pacto 
praeclari contubernales quadraginta cum commune 
certamen, tum communem ubique coloniam inha- 
bitationemque fecerunt, et quoquo versus disper- 
tiuntur, et in variis locis conjuncti hospitio reci- 
piuntur, Quocirca nemo qui particularem religuia- 
rum gratiam suscepit , non ex toto martyrum appa- 
ritionem recepit. Unus enim in Cbristo cum fuerint 
universi, per unum cum toto suo grege recipiun- 
tur. Sed qui fleri potest ut oratio non injuriam fa- 
ciat, quz initium narrandi res ab iis gestas silentio 
prztermiserit ? Quod est igitur initium? Adolescen- 
tia egregia, atque spectata, fides optima, cujus gratia 
electi omnes, decore ac pulchritudine insignes , ad 
ramos magnitudine proxime accedentes, in flore ta- 
tis constituti. Videtisne vocem tumultu turbari, et 
strepitu sermonem interrumpi,ut nobis veluti pelago 
quodam zstuaute, vocibus populi , inquam , jacta- 
tis necessario ad tranquillum silentii portum con- 


ἐἑπηχόῳ φθεγγόµενος, ὑπερηχοῦντος τοῦ fiyxou τὸν λό- 
yov ; Ἡ γὰρ ἂν ἑνδιέτριψα τοῖς ἀγαθοῖς διηγήµασιν, 
ὅπως ἡ χαλὴ συσχκηνία τῶν τεσσαράχοντα, χοινὴν μὲν 
τἣν ἄθλησιν, χοινην δὲ πανταχοῦ την ἀποιχίαν πε- 
ποΐηνται, xal πανταχοῦ χαταµερίκονται, xal μετ 
ἀλλήλων ἐπιξενοῦνται τοῖς τόποις. Οὐχοῦν οὐδεὶς µε» 
ριχην τῶν λειψάνων χάριν ὑποδεξάμενος, οὐκ Ex τοῦ 
παντὸς τὴν ἐπιφάνειαν τῶν μαρτύρων ἑδέξατο. Εἷς 
γὰρ àv Κυρίῳ γεγονότες οἱ πάντες, δι ἑνὸς μετὰ 
παντὸς τοῦ πληρώματος ἑαυτῶν εἰσοιχίζονται. ᾽Αλλά 
πῶς ἔστι μὴ ἁδιχῆσαι τὸν λόγον, τῆν ἀρχὴν τῶν χατ᾽ 
αὐτοὺς διηγημάτων σιγήσαντα; Τίς οὖν ἔστιν ἡ &pyt; 
Νεότης ἀγαθὴ xal περίθλεπτος, πίστις ἀρίστη, δι 
ἣν οἱ πάντες ἐδειλεγμένοι, χάλλει διαπρεπεῖς, ἔρνεσι 
τὸ μέγεθος παραπλῄσιοι ἐν ἄνθει τῆς ὥρας. Ὁρᾶτε 
τὴν φωνὴν τῷ θορύθῳ ταρασσοµένην, xal τὸν λόγον 
τῷ fixe. διαχοπτόµενον, ὥστε ἡμᾶς οἷόν τινι πελά- 
ει χυμαινοµένῳ ταῖς φωναῖς τοῦ λαού χειµασθέντας, 
ἀναγχαίως ἐπὶ τὸν ἀχύμαντονυ τῆς σιωκῆς χατα- 
φεύγειν λιμένα; Εἰ δὲ γένοιτο ἡμῖν χατὰ θεοῦ χάριν, 
xal τὰ δεύτερα τοῦ λόγου σχολη ἐν ἡσυχίᾳ τῆς ἀχροά- 
σεως, τὰ νῦν ἑλλειφθέντα συνεργἰᾳ τοῦ θεοῦ πληρω- 
θήσεται. Αὐτῷ fj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Αμήν. 


fugiendum sit? Quod si pcr gratiam Dei nobis etiam ad alteram partem orationis otium contigerit, cam 
silentio auscultantibus reliqua , qua nunc pratermissa sunt ad narrationem pertinentia, auxilio Dei 


gupplebuntur. Ei gloria .n secula seculorum. Amen. 


» Psal. xvii, 8. 


181 
AOTOZ R'. 
X0E; οἱ μάρτυρες πρὸς ἑαυτοὺς τὸν λαὸν ἑχάλουν ’ 
νῦν τῷ καταγωγίῳ τῆς Ἐχχλησίας ἐπιξενοῦνται αὖ- 
τόχλητοι. Νόμος δέ τίς ἐστι συμποτιχὸς, τὰς ἔγχυ- 
χλίους ταύτας ἑστιάσεις παρὰ τῶν δαιτυµόνων ἀλλήη- 
λοις kx περιτροπῆς ἐπιδίδοσθαι, Οὐχοῦν ἀνάγχη xal 
ἡμᾶς τὸν αὐτὸν ἀντιπληρῶσαι τοῦ δείπνου τοῖς µάρ- 
τνσιν ἔρανον. Ἁλλ' ἐπειδῇ πένεται ἡμῖν dj χορηγία 
τοῦ λόγου, χαλῶς ἔχει τοῖς παρ᾽ αὐτῶν ἐχείνων λει- 
φάνοις ἡμᾶς δεξιονσθαι, τοὺς χθὸς μὲν ἑστιάτορας, 
σἧμερον δὲ δαιτυµόνας. Αρχεῖ γὰρ χαὶ βραχύ τι 
µέρος ix πλουσίας τραπέζης, μεγάλης εὐωχίας γε- 
νέσθαι παρασχευὴν, ὅταν τοιοῦτον λείψαναν f). Τί οὖν 
τοῦτο τὸ λείψανον; Μέμνησθε πάντως Bv τίνι ημεν 
τοῦ λόγου, ὅτε ὁ εὐχταῖος ἐχεῖνος xal ἡδὺς ἡμῖν ix 


τοῦ πλήθους τῶν συνειλεγµένων θόρυδος συνέχεε τὴν D 


τῶν λεγομένων ἀχρόασιν, ὅτε f) ἔμφυχος ἐχείνη τῆς 
ἐχχλησίας θάλασσα τῷ πλήθει τῶν ἐπεισρεόντων 
πλημμυροῦσα, πρὸς τὴν ῥοπὴν τῶν ἀεὶ βιαζοµένων 
ἐχύμαινε, μιμουµένη καὶ τῷ fy. τὴν ὄντως θάλασ- 
σαν, οἷον αὐταῖς ταῖς &xoalc ἡμῶν προσρηγνῦσα τῶν 
κυμάτων τὸν ψόφον. Ἐν τίσι τοίνυν χατελίποµεν χει- 
µασθέντα τῷ θορύόῳ τὸν λόγον, µέμνησθε πάντως 
ὃς µεμµελέτηται διὰ µνήµης ἔχειν τοὺς μάρτυρας. 
"Hy δὲ, ὡς οἶμαι, ἡ ἀχολουθία τοῦ λόγαυ αὕτη, ὅτι 
οὐ τῶν τυχόντων ῆσάν τινες οἱ εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦτον 
ἐξειλεγμένοι, οὐδέ τις σύμμιχτος καὶ ἀνώνυμος ὄχλος, 
ἐχ ταπεινῶν ἐπιτηδευμάτων ὁρμηθέντες, πρὸς τὸ 
ἀξίωμα τοῦτο ἐπήρθησαν ἀλλὰ πρῶτον μὲν δι εὑ- 
φνυῖαν σώματος, χάλλει xai δυνάμει xal ῥώμης πε- 
ριουσίᾳ τῶν λοιπῶν διενεγχόντος, τοῖς στρατιωτικοῖς 
καταλόγοις ἐνηριθμήθησαν ' μετὰ ταῦτα δὲ τῷ xat 
ἀρετὴν βίῳ xai πολιτείφ σώφρονι διαπρέφαντες, 
ὥσπερ τι γέρας xal ἀριστεῖον τὴν χάριν τῆς µαρτυ- 
plac τελειωθέντες ἐδέξαντο. Καὶ εἰ Goxet ὡς ἂν ἡδίους 
γενοίµεθα, πάντα τὰ τῶν μαρτύρων ἐφεξῆς ἀναλά- 
6ωμµεν, οἷον ὑπ᾿ ὄψιν ἄγοντες τῷ παρόντ. θεάτρῳ τὴν 
ἄθλησιν. 
cum  excelluissent, 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


758 

ORATIO 1l. 
lleri martyres ad sese populum. voeubant ; nuno 
hospitio Ecclesie ipsi sese offerentes excipiuntur. 
Lex autem quzdam convivialis est, ut cireulares et 
vulgares istas epulas alii aliis eonvivis eerta vi- 
cissitudine prabeant in orbem. lgitur necesse est, 
ut eliam nos contra martyribus parem cena gra- 
tiam referamus, et idem officium przstemus. Sed 
quoniam nostra facullas orationis. inops et exiguas 
est, haud incommodum fuerit, si ab illis ipsis sum- 
ptis reliquiis excipiamus eos. qui heri quidem 
convivateres εἰ epuli prebitores erant, hodie vero 


conviva sunt. Sufficit enim vel exigua quedam de 


divite mensa pars, eum tales reliqui fuerint, 'ad, 
magni epuli apparatum. Qus sunt igitur. ho reli- 
quie? Meministis prorsus. in qua parte. orationis 
bxrebamus, eum optalus ille et jucundus nobis ex. 
multitudine congregatorum tumultus confundebat 
eorum qua dicebantur auscultationem : cum ani- 
matuin. illud Ecclesi: mare multitudine aliorum 
super alios confluentiun et ingruentium inundans, 
ad impetum οἱ impulsionem eorum qui semper 
vi irrumperent, fluetuaret et a&e8tuaret, sonitu quo- 
que ipso verum imitans mare, veluti rupibus lit 
toralibus auribus nostris undarum strepitum .in- 
fringens et illidens. In quibus igitur tumultu quasi 
tempestate jactatam reliquerimus orationem, me- 
ministis prorsus, quibus recordatio martyrum cura 
est. Erat. autem continuatio, epinor, et contextus 
orationis hic, quod non ex gregariis et vilibus 
quidam essent, qui ad hoc certamen electi sünt, 
neque promiscuum quoddam et obscurum. vulgus 
ex humilibus exercitiis et studiis profecti ad bane 
dignitatem evecti essent; sed primum quidem, pro» 
pter boua atque commoda corporis decore et viri» 
bus et robore superante reliquos precedentes mi- 
litaribus numeris ascripti essent : deinde vero so- 
brio atque cum virtute conjuncto vite instituto 


tanquam premium quoddam decorandz et bonestande virtutis ergo gratiam 


martyrii consummati accepissent. Ας $i videtur, quo oratio nostra magis*jucunda efficiatur, omnerg 
rem gestam 4 martyribus deinceps ordime repetamus, tanquam in conspectu huie tleawo ipsam 


certationem adducentes. 

"Hy τι τάγμα στρατιωτιχὺν παλαιὸν κατὰ τὴν vel- 
τονα πόλιν παντὸς τοῦ ἔθνους πρὸς τὰς τῶν βαρθά- 
pov ὁρμὰς προχαθήἡµενον’ ἐχείνοις Ex τινος προῦπαρ- 
χούσης θεόθεν ἐπιφανείας, πλεῖον 1j πίστις τῶν τα- 
κτικῶν ἑσπουδάζετο. Καὶ ἴσως οὐχ ἄχαιρον Év τι xac- 
όρθωµα τῆς πίστεως τῶν ἀνδρῶν ἑχείνων Ev. παρα- 
δρομῇ διηγήσασθαι. Συστάντος γὰρ αὐτοῖς ποτε τοῦ 
πρὸς τοὺς βαρβάρους πολέμου, xai τῶν ἐπιχαίρων 
πάντων προχαταληφθέντων ὑπὸ τῆς τῶν ἑναντίων 
στρατιᾶς, xal τῶν ὑδάτων by τῇ τῶν ἑχθρῶν ἑξουσίᾳ 
γεγενηµένων, εἰς ἔσχατον ἑλθόντες χίνδυνον, εἴτε δι’ 
ἀπειρίαν τῶν τὰ ἡμέτερα στρατηγούντων, εἴτε διά 
τινα χρείττονα xaX θειοτέραν οἰχονομίαν, ὡς ἂν μά- 
AtGta xaX διὰ τούτου φανείη τῶν Ἀριστιανῶν τὸ πρὸς 
τοὺς ἀλλοφύλους διάφορον' ἀπειδὴ οὐχ εἶχον Ó τι χρή- 
σονται τοῖς παροῦσε, xal πολλή τις ἣν dj ἁμηχανία, 
οὖδεμιᾶς αὐτοῖς πίδαχος f) ἁποῤῥοίας ὑδάτων ἐμφαι- 
γοµένης τῷ τόπῳ, καὶ κίνδυνος Tiv ὑποκύπναι τοῖς 


Erat vetus quadam circa vicinam urbem militum 
manus, presidium totius gentis adversus impetus 


D barbarorum. llis ex quadam ante oblata divinitis 


apparitione, majori studio (ides erat, quam res ac 
disciplina militaris. Ac forsitan non intempesti- 
vum fuerit unum quoddain fidei virorum illorum 
facinus egregium ebiter commemorare. Bello enim 
eis adversus barbares aliquando conflato, cum 
omnibus locis opportunis ab exercitu hostium praeoc« 
eupalis, aqua quoque in eorum potestate essent, 
ad extremum periculum redacti, sive imperitia 
nostrorum ducum, sive meliore el divino magis 
consilio atque dispositione, ut vel per hoc maxime 
appareret quid interesset inter Christianos atque 
externos et a fide alienos : cum nulla ratione rebus 
presentibus mederi possent, magnaque trepidatio 
atque desperatio esset, cum nullus. fons in eo loco, 
aut aliunde provenientis aqux facultas eis appa- 


139 


5. GREGOIUI NYSSENI 


160 


reret , periculumque esset ne siti expugnati ab A ἑναντίοις ἐχπολιορχηθέντας τῷ Oljyst* τότε χαταλι- 


adversariis subigerentur : tunc preeclari illi atque 
egregii, omisso armorum przsidio, invictum cuive 
resisti non posset auxilium in formidabilibus ejus- 
modi implorandum sibi sta'uerunt. Relictis enim in 
castris iis qui nondum fldem receperant, ac per se 
separati, imitantur id quod tempore Elis prophetse 
facit est. miraculum, communi atque conjuncta 
voce precibus petentes, ut ex rebus desperatis in quas 
incidissent, eriperentur. Atque illi quidem precaban- 
fur; preces vero extemplo in opus eonvertebantur. 
Cum enim adhucipsi inoratione zenibus flexis perso- 
verarent, flatu violento nubes alicnnde coacta subli- 
inis in aerecastris hostium imminebat : deinde frago- 
rihus ingentibus euperintonaus, et fulgurum in sub- 


πόντες ol γενναῖοι τὴν ix τῶν ὅπλων βοήθειαν, ἔγνω- 
Φ1ν τὴν ἅμαχον χαὶ ἁκαταγώνιστον Ev τοῖς φοθεροῖς 
ἐπιχαλέσασθαι συμμµαχίαν. Αφέντες γὰρ ἐπὶ τοῦ 
στρατοπέδου τοὺς µήπω παραδεδεγµένους τὴν πίστιν, 
xai ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἰδιάσαντες, μιμοῦνται τὴν ἐπὶ Ἡλίου 
τοῦ προφήτου Ὑγενοµένην θαυματουργίαν, xow? τῇ 
qvi] xai σωντεταγµένῃ λύσιν αὐτοῖς ἐξ ἁμηχάνων 
γενέσθαι τῆς συμφορᾶς αἱτησάμενοι. Καὶ οἱ μὲν 
ηὔχοντο: ἡ δὲ εὐχὴ παραχρΏμα ἔργον ἑγίνετο. Ἔτι 
γὰρ αὐτῶν €f] γονυχλισίᾳ προσχαρτερούντων, πνεύ- 
µατι βιαίῳ νεφέλη ποθὶν ἀποληφθεῖσα, µετέωρος 
ὑπὲρ τὸ τῶν πολεμίων στρατόπεδον ovato: εἶτα βρον- 
τὰς ἑξαισίους ἐπικτυπήσασα, χαὶ ἀστραπὰς φλογώ- 
δεις χατὰ τῶν ὑποχειμένων ἐξάνασα, χατεῤῥηγννςν 


jectos incendia immittens, aquam fluminibus abum- B ὕδωρ ποταμῶν ἀφθονώτερον' ὥστε τοῖς μὲν ὄπεναυ- 


dantiorem prezcipitabat, 3deo ut adversariis quidem 
tum continentia fulmina, tum continuationie im- 
brium vis extremi exitii causa exsisteret ; his vero, 
qui preeum aciem opposuerant, ad utraque sufficeret, 
tam ad vineendos hostes quam ad sitis levamen, 
quippe defluentibus torrentibus abunde potum ipsis 
suppeditantibus. His igitur adjunctus est etiam 
noster είς eorum, qui de exercitu narrationibus 
illis etiara ipsi circa fidem confirmati, et in lisdem 
studiis e& exercitiis innutriti in tantam animi in- 
dolem ac magnitudinem evecti sunt, ut excellentia 
virtutis adversus sese invidiam excitaverint. Quem- 
eduodum enim didicimus ex iis que nunc nohis 
ex historia Jobi przlecta sunt, quod adversarius 
humana vitz» injuriam sibi fleri putaret quod Job 
vin"tis nomine clareret ac bene audiret, et id- 
€i:ca eum deposceret ad tormentuin, quod. offen- 
derei ac molestia afficeret eum Job, qui verax, ju- 
sius εἰ inculpatus esset : eodem modo hostis et 
invasor bonorum, improbo oculo vidit magnos hos 
pugiles, et non tulit canitiem morum, quam in 
juvenili 2*tate animadvertebat. Vidit corporum Πο- 
rem continentia atque eobrietate ornari : vidit 
armatum quemdam chorum, per exercitum eos 
Deo choreas ducentes, pulehros aspectu, oculis 
*ervos et terribiles, excelsum animum, et spiritus 
centunaces, pedum velocitatem, vires excellentes, 
convenientem, aptam et commodam membrorum 
compsactionem, in omnibus, qus ipsis adessent, 
commodis animi virtutem suo splendore corporis 
hona superantem. Inambulat etiam per illos in 
invidia, qui per orbem terrarum obambulat. Vidit 
non »num hominem veracem, sed catervam divi- 
nam toi virorum, qui omnes veraces, justi, Dei 
cultores erant, deposcit etiam illos ad suum arbi- 
trium, Ας primum quidem duci copiarum insano 


είοις, xal τῶν σχηπτῶν τὴν συνέχειαν, καὶ τὸ πληθος 
τῆς ἑπομθρίας αἴτιον γενέσθαι παντελοῦς χαταφθο- 
pde" τούτοις δὲ τοῖς διὰ τῶν εὐχῶν παραταξαμένοις, 
ixavbv πρὸς ἀμφότερα Ὑενέσθαι, πρός τε τὴν νίχην 
τῶν ἀντιτεταγμένων, καὶ πρὸς «hv παραμυθίἰαν τῆς 

δίψης, τῆς τῶν χειµάῤῥων ἁποῤῥοῆς ἀφθόνως αὐτοῖς τὸν 

πότον χορηγούσης. Τούτοις τοίνυν συνετάχθη ὁ ἡμέτε- 

pos τῆς στρατιᾶς χορὸς, ἀπ᾿ ἐχείνων τῶν διηγημάτων 

καὶ αὐτοὶ περὶ τὴν πίστιν χυρωθέντες, χαὶ τοῖς ὁμοίοις 

ἐντραφέντες ἐπιτηδεύμασιν, εἰς τοσοῦτον µεγαλο- 

φυῖας ἐπήρθησαν, ὥστε τῷ περιόντι τῆς ἀρετῆς χαθ 

ἑαυτῶν ἀναστῆσαι τὸν φθόνον. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν 

νῦν ὑπαναγνωσθέντων ἡμῖν &x τῆς τοῦ Ἰώ6 ἱστορίας 

ἐμάθομεν, ὅτι ἀδίχημα ἑαυτοῦ ἐποίει ὁ ἀντίπαλος τῆς 

ἀνθρωπίνης ζωῆς τὴν τοῦ Ἰὼθ εὐδοχίμησιν, xat 

διὰ τοῦτο ἐξητεῖτο «pb; αἰκισμὸν, ὅτι ὀλύπει αὖ- 

τὺν ὁ Ἰώδ, ἀληθινὸς xal δίχαιος χαὶ ἄμεμπτος ὤν' 

«by αὐτὸν τρόπον εἶδε πονηρῷ cip ὀφθαλμῷ ὁ τοῖς 

ἀγαθοῖς ἐπιφυόμενος τοὺς μεγάλους τούτους ἀγωνι- 

στὰς, χαὶ οὐχ Ίνεγχε πολιὰν ἠθῶν ἓν ἠλεχίας νεότητι 

βλέπων. Elbs σωμάτων ἄνθος, Ev σωφρασύνη χοσμού- 

µενον’ εἶδεν ἐνόπλιόν τινα χοροστασαίαν, διὰ τῆς στρα- 

τιᾶς αὐτοὺς τῷ θεῷ χορεύοντας, καλοὺς προσιδεῖν, ' 
βλοσυροὺς τὸ ὄμμα, γαύρους τὸ φρόνημα, τάχος πο- 

δῶν, περιουσίαν δυνάμεως , συμμµετρίαν μελῶν, ἐν 

πᾶσι τοῖς προσοῦσιν αὑτοῖς προτερηµασι τὴν τῆς 

Quy; ἀρετὴν τῆς σωματιχῆς εὐχληρίας ὑπεραστρά- 

πτουσαν. Ἐμπεριπατεῖ καὶ δι ἐχείνων τῷ φθόνῳ, 6 

ἑμπεριπατῶν τὴν οἰχουμένην. Εἶδεν ούχ ἕνα ἄνθρω- 

voy ἀληθινὸν, ἀλλὰ σύστηµα θεῖον τοφούτων ἀνθρώ- 

πων, πάντων ἀλπηθινῶν, διχαίων, θεοδεβῶν» ἑξαντεῖ- 

ται χἀχείνους εἰς τὸ ἴδιον βούλημα. Καὶ πρῶτον μὲν 

εἰδωλομανοῦντι τῷ τῆς στρατιᾶς ἄρχονῖι σύμδουλος 

γίνεται, pi ἂν ἄλλως ὑπερσχεῖν τῆς κατὰ τῶν pap- 

δάρων νίχης, εἰ μὴ τοὺς τὸ ὄνομα τόῦ Χριστοῦ προσ- 

χννοῦντας προθύσαιτο. 


simulacrorum cultui dedito persuadere conatur, non aliter eum de barbaris victoria potiturum 
esse, nisi prius mactaret eos qui Christi nomen adorarent. 


llis autem propter egregiam confessionem quam- 
primum designatis, et ultro ad consummationem 
passionis confugientibus, statim eos gladio: inter- 
ficere (αιμα! mite quoddam ac benignum genus 
mortis id essel) inimicus recusavit, sed vinculis 


'AvabevyDlvtuy δὲ τούτων ὡς τἀχιστα διὰ τῆς ἄγω 


θῆξ ὁμολογίας, xaX αὐτομολούντων πρὸς τὴν διὰ τοῦ 


πάθονς τελείωαιν, τὸ μὲν εὐθὺς ἐπαγαχεῖν τὸν bi 
τοῦ ξίφους θάνατον (ὥς. τι φιλάνθρωπον) ὁ .'Ey0p^; 
παρπ-ἑσατο, δεσμοῖς δὲ τοῖς Ex αιδήρου κατακιέσας, 


761 IN QUADRAGINTA MARTYRES, 162 
ταύτην ἔποιεῖτο τὴν τῆς τιµωρίας ἀρχήν. Tol; δὲ ἦν A ferreis affligens, hinc supplicii initium fecit. At il- 


Ἆρα xai 6 δεσμὸς ἐγχαλλώπισμα, xal θέαµα γλαφν- 
ρὸν καὶ ἠδὺ Χριστιανῶν ὀφθαλμοῖς, νεότης έξειλε- 
Υμένη ἀριθμῷ τοσούτῳ, κάλλει διαπρεπὴς, ἠλιχίᾳ 
ὑπὲρ τοὺς ἄλλους, πάντες χατὰ ταὐτὸν μετ) ἀλλήλων 
τῷ δεσμῷ συνηρµόξοντο, ὥσπερ τις στέφανος f| ὅρμος 
περιανχένιος ἰσομεγέθεις µαργαρίτας ky χύχλῳ διει- 
λημμένους ἔχων' τοιοῦτοι σαν οἱ Kyu, xal διὰ 
πίστεως ἠνωμένοι, xal διὰ τῶν δεσμῶν πρὸς ἀλ- 
Ἄλλους σφιγγόµενοι. Ὄντες γὰρ xal χαθ ἑαυτὸν 
ἔχαστος χαλοὶ, προσθήχη τοῦ κάλλους ἀλλήλοις ἑγί- 
νοντο. Οἷον ἐπὶ τῶν οὐρανίων αυµδαίνει θαυμάτων, 
ὅταν δι αἱθρίας xai χαθαρᾶς fj τῶν ἁστέρων 
χάρις δι ἀλλήλων ποιχίλληται, ἑχάστου τὴν οἰχείαν 
αἴγλην εἰς τὸν χοινὸν χόσμον τοῦ οὑρανοῦ συνεισ- 
φέροντος. Τοιοῦτον ἣν τῶν ἁγίων τὸ θέαµα, ὄντως, 
χαθώς «φησί που ἹἸεζεχι]λ ὁ προφήτης, ὅρασις 
λαμπάδων σνυστρεφοµένων. Ἐμφιλοχωρεῖ ὁ λόγος 
τῷ χάλλει τῆς ὥρας. Οἶδεν γὰρ, καθὼς ἢ Σοφία 
φησὶν, ix μεγέθους xal καλλονῆς κτισμάτων xat τὸ 
ἐν χρυπτῷ κάλλος ἀναλογίζεσθαι, ἐπειδὴ xa 4d 
τῆς Ψυχης καθαρότης διὰ τοῦ φαινομένου διέλαµ- 
πε, xai ὁ φαινόµενος ἄνθρωπού ἅδιον fiv τοῦ ἀφα- 
νοὺς οἰχητήριον. Ὡς χαλὸν τοίνυν ν τότε τοῖς 
ὁρῶσι τὸ θέαµαῖ χαλὸν λέγω τοῖς τὰ χαλὰ βλέ- 
πειν ἐθέλουσι, χαλὸν ἀγγέλοις, χαλὸν ταῖς ὑπερχο- 
σµίαις δυνάµεσι΄ πιχρὸν δὲ τοῖς δαίµοσι, xaX ὅσοι τὰ 
τῶν δαιμόνων Ἱσπάξοντο, ἄνθρωποι (εἴπερ ἄνθρω- 
ποι, οἱ τοσοῦτον ἀνεστηχότες τῷ µεγαλείῳ τῆς φύσεως) 
στρατιῶται τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὁπλί- 
ται, τῆς πίστευς πρόµαχοι, πύβγοι τῆς θείας πόλεως" 
ol πᾶσαν αἰχισμῶν τιµωρίαν, πᾶσαν φόδων ἑπανά- 
στασιν. πᾶσαν ἁπειλῆς προσδολὴν, ὥς τινα παιδίων 
ἄνοιαν χατεχλεύανον χαθάπερ οὐχὶ τὰ σώματα ταῖς 
αἰχίαις ἑχδόντες, ἀλλὰ τὰς τῶν σωμάτων σκιάς οἳ σαρχὰὶ 
τὴν σάρχα χαταπαλαίσαντες, καὶ τῇ πρὸς τὸν θάνατον 
ὑπεροψίᾳ πάντων τῶν τυραννιχῶν φόδων ὂπερφρο- 
νῄσαντες. ὑψηλότεροι τῶν ἀνθρωπίνων µέτρων ἑἐδεί- 
χθησαν. Ὢ χαλῶς τοῖς σωματιχοῖς τροπαίοις ἑμμε- 
λετήσαντες]| Ὢ καλῶς µετενεγχόντες τὴν τοῦ πολε- 
μεῖν ἐμπειρίαν εἰς τὴν χατὰ τοῦ διαθόλου παράταξιν" 
οὐ ξίφει τὰς χεῖρας ὁπλίσαντες, οὐδὲ τὸν Ex τοῦ 
ξύλου θυρεὸν πβοθαλλόμενοι, οὐδὲ χαλχῇ περιχεφα- 
λαἶχ, xaV xv$usat περιφραξάµενοι, ἀλλὰ τὴν τοῦ 


lis sene etiam vincula ornamento erant, et elegan 
atque jucundum Christianorum oculis spectaculum 
juventus electa ia tanto numero, pulchritudine in« 
signis, aetate exteris preestans, omnes simul eodem 
inter se nexu copulabantdr, veluti corona quedam 


aut torques et monile eircum collum magnitudine 


paribus undique margaritis digesiis atque distin- 
etis insigne : tales erant sancti, qui et per fldem 
uniti, et per vincula inter se eonstricti erant. Cun; 
enim unusquisque per se pulebri essent, accessio 
atque incrementum —pulchritadinis alter alteri 
erant. Quale in celestibus accidit miraculis, cum 
serena ac pura nmocie stellarum decor alius per 
alium distinguitur et ornatur, unaquaque earum 
suum splendorem ad communem ornatum coeli 
simui contribuente : tale erat sanctorum spectacu- 
lum, vere, ut alicubi inquit Ezechiel propheta *, 
visio lampadum discurrentium. Lubenter pulchr;- 
tudini forma οἱ ietatis oratio jmmoratur. Solet 
enim, ut inquit Sapientia *, ex magnitudine pul- 
ehritudinis creaturaruim etiam ea quas est. in oc- 
eulto, pulehritudo zstimari, quoniam et animi 
puritas per id quod apparebat, elucescebat : et is 
qui apparebat homo, dignum domicilium erat ejus 
qui latebat, οἱ visum effugiebat. Quam pulchruun 
igitur tunc intuentibus erat spectaculum ? pulchrum, 
inquam, iis qui pulehra atque preelara contueri 
volunt, pulchrum angelis, pulchrum supramunda- 
nis virtutibus; acerbum vero dzmonibus, et quot- 
quot demonum cultum auiplectebantur, homines 
(si modo homines dicendi, qui tanta magnitudine 
indolis excelluerunt), milites Christi, sancti Spi- 
ritus armigeri, fidei antesignani, turres divinse 
civitatis, qui omnem tormentorum penam atque 
contumeliam, omnes terrores ingruentes, omnem 
minarum vim, tanquam puerilem quamdam amen- 
tisro deridebant. Perinde ac si non corpora verbe- 
ribus praeberent, sed corporum umbras: qui eum 
carne carnem devieissent, et contemptui mortis, 
omnes tyrannorum terrores magnitudine animi 
superassent, humana cohditione superiores visl 
sunt. O qui przclare exercitati sunt, qui peritiam 
bellandi in sciem adversus diabolum instructam 


Θεοῦ πανοπλία» ἀναλαδόντες, ἣν διαγράφει ὁ στρα- py transtulerunt { non gladio manus armantes, neque 


τηγὸς τῆς Ἐκχλησίας, ὁ θεῖος Απόστολος, θυρεὸν, 
xat θώραχα, xat περιχεφαλαἰαν,χκαὶ μάχαιραν’ οὕτως 
ἑχώρουν κατὰ τῆς ἑναντίας δυνάμεως. Ἑστρατήγει 
δὲ τούτων μὲν fj οὑρανία χάρις. τῆς δὲ τοῦ διαθόλου 
παρατάξεως, ὁ ἔχων τοῦ θανάτου τὸ χράτος. Τόπος δὲ 
της παρατάξειυς αὐτοῖς, τὸ τῶν µιαιφόνων διχαστή- 
ριον Ἡν ἐν ἐχείνῳ συστάντες διηγωνίζοντο , οἱ μὲν 
ἀπειλαῖς ἀχροδολιζόμενοε, οἱ δὲ διὰ τῆς ὑπομονῆς 
ἀμυνόμενοι. 
quidem minis pugnam .acessentes : hi vero per 
Πρότασις ἣν παρὰ τῶν ὑπεναντίων, ἐξόμνυσθαι 
τὴν εἰς τὸν Κύριον αῖστιν, 3) ζημιοῦσθαι θανάτῳ. 


clypeum ligneum objicientes, neque :rea galea, 
ocreisque muniti, sed armaturam Del sumentes: 
quam prztor οἱ dux Ecclesie, divinus ille Aposto- 
lus describit ", scutum et loricam, et galeam, et gla- 
dium, ita tendebant adversus copias adversario- 
rum. Dux autem erat horum quidem colestis 
gratis, diaboli autem aciei, is qui mortis imperium 
tenet. Locus eis aciei, nefariorum et sanguinario- 
rum tribunal erat : illic congressi decertabant, illi 


patientiam propulsantes et resistentes. 


Proponebatur ab adversariis, ut vel fidem in 
Dominum abjurarent, vel morte multarentur ; ei 


5 Ezech. s, 13. * Sap. xnt, 5. " Ephes. vi, 11 sq. 





? 


165 


S, GREGORII NYSSENI 


164 


respondebatur a viris fortibus, se velle usque ad A ᾽Απόχρισις παρὰ τῶν ἀριστέων, µέχρι θανάτου παρα- 


mortem permanere in sermone. Ignis sub hac in- 
tendebatur, et gladius et barathrum, et quzcunque 
sunt alia nomina suppliciorum. Una vox ad hzc 
omnia audiebatur, Christus, quem ore sancii illi 
conftehantur. Hoc erat adversariorum vulnus, 
bane cuspidem adversariis objiciebant, per hane 
vocem in medio corde vulnus adversarius accepit, 
hie est lapis, qui per manum Davidis funda emit- 
tebatur, qui 2a galea adversarii, quo destinatus erat, 
non aberravit. Nam Christi confessio, boni militis 
funda exsistit : cadit inimicus, et caput amittit *. 
Verum quasi babenis excussis oratio preterlapsa 
est, et terminos transiliit, et ad audendum non 
diceuda proferre provehitur, quasi spectatrix fue- 
Fit earum rerum qua visum effugiunt, quod ob 
ejusmodi vocem, qux Christum libere confitebatur, 
gupra plausus erat et laus a sanclis angelis, itein 
acclamatio fausta coelestis urbis civium applauden- 
tium rei bene geste, ad bxc gaudium universi cce- 
lestis conventus. Quale enim angelis in mundo 
hominum conflatum est spectaculum ? qualem con- 
flietum diaboli et bominum viderunt nostra vitz 
spectatores? Quam contrarium priori pugne con- 
gressum habuit, cum serpens Adamum devicit ? Ne 
unum quidem homo tunc sustinuit impetum mali, 
quo per quemdam speciosum pretextum et escam 
petitus erat : sed simul atque ille irruit, etiam bic 
ruina eversus est, ln his vero omnibuy vani et 
inefficaces erant inimici conatus. Spem ostendebat, 
hi vero respuebant : terrores intendebat, hi vero 
deridebant. Unus eis metus solus erat, ne a Christo 
sejungerentur; unum bonum, esse cum Christo 
80lo ; c:etera vero omnia, risus et umbra, nugzque 
et somniorum visis similia. Propterea oratio de iis 
qua aspectum effugiunt, loqui sustinet, et ait 
quod omnis supramundanus exercitus ob rem quae 
egregie ab atbletis istis gerebatur, letaretur. Ad- 
buc oratio in rebus non tentandis sese effert et 
audet : adhuc supramundana sustinet narrare, quod 
cum h:e res nimirum hic prospere gererentur in 
conflictu contra adversarios, justus certaminis in- 
Slitutor ac preses coronas victorihus destinatas 
proferebat, et imperator divini exercitus. premia 
victoribus preparabat, et Spiritus sanctus variis 
donis eos excipiebat. Quoniam enim fidem in Tri- 
nitatem profitebantur, idcirco gratia quoque eis a 
Trinitate referebatur. Quznam autem ea gratia 
erat ? Hoc ipsum ut prestantiores primis athletis, 
Adamo, inquam, et Eva demonstrarentur. lili stan- 
tem humanam naturain. per peccatum dejecerunt, 
hi oppressam ruina superiorum per patientiam rurt- 
$us erexerunt. llli ex paradiso in terram ejecti 
&unL ; isti hinc ad paradisum emigrarunt. Illi mor- 
tem adversus seipsos armarunt (arma enim mor- 
tis, inquit, est. peccatum); hi mortem peceato ar- 
imatam sua virtute atque fortitudine tolerandis in- 


* | Reg. xvin, 25 sqq. 


µένειν τῷ λόγῳ. Ilóp ἐπὶ τούτοις Ἠπείλητο, καὶ ξἰ- 
qoc, καὶ βάραθρον, xal ὅσα ἄλλα τῶν χολαστηρίων 
ὀνόματα. Μία φωνὴ πρὸς ταῦτα πάντα Ἠχούετο, Ἆρι- 
στὸς ἐν τοῖς στόµασι τῶν ἁγίων ὁμολογούμενος. Αὕτη 
Tv ἡ τῶν ἑναντίων πληγη. Ταύτην προέτεινον χατὰ 
τοῦ ἐχθροῦ τὴν αἰχμήν. Aux ταύτης τῆς φωνῆς µέσην 
ἑτρώθη τὴν καρδίαν ὁ ᾿Αντικείμενος. Οὗτος ὁ λίθως 
ἐστὶν ὁ ἐν τῇ χειρὶ τοῦ Δαθὶδ σφενδονούµενος, ὁ τν- 
χὼν τῆς περιχεφαλαίας τοῦ Αντιχειμένου. Ἡ γὰρ του 
Χριστοῦ ὁμολογία, σφενδόνη γίνεται τοῦ xaÀo9 στρα- 
τιώτου. Πίπτει ὁ Ἐχθρὸς, xa ἀχέφαλος γίνεται. Αλλά 
παρηνέἐχθη ἀφηνιάσας ὁ λόγος, xaX ὑπὲρ τοὺς ὄρους 
ἑξάλλεται, xal τῶν ἁῤῥήτων κατατολμᾷ, xai λέγειν 
προάγεται, ὡς παρείθεα τῆς τῶν ἀοράτων Ὑενόμενος, 


B ὅτι ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ φωνῇ τῇ τὸν Χριστὸν ἐν παῤῥησίᾳ 


ὁμολογυύσῃ, χρότος μὲν fjv ἄνω καὶ ἔπαινος παρὰ 
τῶν ἁγίων ἀγγέλων, εὐφημία δὲ τῶν πολιτῶν τῆς 
οὐρανίας πόλεως ἐπικροτούντων τῷ χατορθώµατι, 
χαρὰ δὲ πάσης τῆς &v οὐρανῷ πανηχύρεως. Οἷον γὰρ 
συνέστη τότε τοῖς ἀγγέλοις ἓν τῷ xóopup τῶν ἀνθρώ- 
πων τὸ θέατρον |! otav εἴδον συμπλοχὴν τοῦ διαδόλου 
xai τῶν ἀνθρώπων» οἱ θεαταὶ τῆς ἡμετέρας ζωης ἵ 
Ώς ἀπεναντίον τῇ πρώτῃ πάλη τὴν σὐστασιν ἔσχεν, 
ὅτε ὁ ὄφις τὸν ᾿Αδὰμ χατεπάλαισεν | Οὐχ ἤνεγχε τότε 
ἄνθρωπος µίαν τοῦ Πονηροῦ προσθολὴν, διά τινος εὖ- 
χροίας xal λελεάσματος αὑτῷ προσαχθεῖσαν ΄ ἀλλ' 
ὁμοῦ τε προσέπεσε, xal ἀνετράπη τῷ πτώµατι. 
Ἐπὶ τούτων δὲ πάντων ἣν ἀργὰ xai ἄπραχτα τοῦ 
Ἐχθροῦ τὰ παλαἰσµατα. Ἐλπίδας προέτεινεν, οἱ δὲ 
χατεπἀάτουν' φόθδους Ἠπείλει, οἱ δὲ χατεγέλων. "Ev 
φοδθερὸν fv µόνον αὐτοῖς, τὸ τοῦ Χριστοῦ χωρισθῆναι’ 
ἓν ἀγαθὸν, τὸ μετὰ Χριστοῦ εἶναι μόνου" τὰ δὲ ἄλλα 
πάντα, γέλως xal σχιὰ, xal φλυαρία xal ὀνειρώδη 
φαντάσματα. Διὰ ταῦτᾳ χατατολμᾶ τῶν ἀθεάτων ὁ 
λόχος, xal φησιν ἐπαγάλλεσθαι πᾶσαν τὴν ὑπερχό- 
σµιον δύναμιν τῷ τῶν ἀθλητῶν κατορθώµατι. "Ext 
6 λόγος χατὰ τῶν ἀτολμήτων θρασύνεται' ἔτι τολμᾷ 
διηγεῖσθαι τὰ ὑπερχόσμια, ὅτι τούτων ἐνταῦθα χατ- 
ορθουµένων, ἓν τῇ πρὸς τοὺς ἑναντίους συμπλοκῇ ὁ 
δίχαιος ἀγωνοθέτης τοὺς ἐπὶ τῇ νίχῃ στεφάνους προ- 
έτεινεν, καὶ ὁ ἀρχιστράτηγος τῆς θείας δυνάµεως 
τὰ ἀριστεῖα τοῖς νικηταῖς παρεσχεύαξεν, καὶ τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἆγιον τοῖς παντοδαποῖς ἐἑδεξιοῦτο ya- 


D ρἰίσµασιν. Ἐπειδὴ yàp εἰς τὴν Τριάδα tj πίστις ὦμο- 


λοχεῖτο, διὰ τοῦτο xai ἡ χάρις αὐτοῖς παρὰ τῆς Τρ:ά- 
δος ἀντεμετρεῖτο. Τίς δὲ ἡ χάρις Tiv; Αὐτὸ τοῦτο τὸ 
ὑψηλοτέρους ἐπιδειχθῆναι τῶν πρώτων ἀγωνιστῶν, 
τοῦ ᾿Αδὰμ λέγω, xal τῆς Εὔας. Ἐχεῖνοι ἑστῶσαν «hv 
ἀνθρωπίνην φύσιν διὰ τῆς ἁμαρτίας κατήνεγχαν' 
οὗτοι χειµένην ἓν τῷ πτώµατι τῶν προλαθόντων διὰ 
τῆς ὑπομονῆς πάλιν ἀνώρθωσαν. Ἐκεῖνοι £x του πα- 
ραδείσου ἐπὶ τὴν γῆν ἁπώσθησαν' οὗτοι ἐντεῦθεν ἐπὶ 
τὸν παράδεισον ἀνῳκίσθησαν' ἐχεῖνοι χαθ) ἑαυτῶν 
τὸν θάνατον ὤπλισαν (ὅπλον γὰρ θανάτου ἢ ἁμαρτία, 
φησίν)' οὗτοι καθωπλισμένον τῇ ἁμαρτίᾳ τὸν θάνατον 
διὰ τῆς ἑαυτῶν ἀνδρείας ἠχρείωσαν, τῇ ὑπομονῆῇ τῶν 


190 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


T: 


παθηµάτων τοῦ κέντρου τὴν ἀχμὴν ἁπαμθλύναντες' A commodis, stimuli : aciem. obtundentes, frustrati 


ὥστς εἰπεῖν χαλῶς, Ποῦὺ cov, θάνατε, τὸ κέντρον ; 


Ποῦ σου, δη, τὸ vixoc ; Καρποῦ ξύλου τί ἀθλιώτε-. 
pov, Ti εὐτελέστερον ξύλου: Καρπὸς εὐχροίᾳ τινὶ. 


xai ἡδονῃ Ὑεύσεως ἐπικεχρωσμένος, ἀτιμασθηναι 
τοῦ παραδείσου τὴν χάριν ἐποίησεν. 


sunt alique fregerunt: adeo ut reete dici possit, 
Ubi est, mors, victoria tua ? Ubi stimulus tuus, in- 
ferue *? Fructu ligni quid miserius ? Ligno quiá 


vilius ? Fructus coloris quadam bonitate et suavi- 


tate saporis commendatus, effecit ut. amcenitas 


atque commoditas paradisi parvifieret et negligeretur. 


Toi; δὲ µεγάλοις τούτοις ἀγωνισταῖς οὐδὲ αὐτὸς 
6 ἡλιος ἐφάνη γλυχύς, ἀλλὰ xal τούτου ἐχουσίως 
ἡλλοτριοῦντο, (va pij τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς ἀποπέσω- 
σι. Tl Avec περὶ τῆς Εὔας ὁ λόγος (προάγοµαι 
γὰρ xaX πέρα τοῦ δέοντος χαταδραμεῖν τῶν πρωτο- 
γόνων); Εἶδεν, qnoi, ὅτι ἀρεστὸν τοῖς óy0aApuoic 
xal ὡραῖον slc TeUciv. Else τὴν ἐν τούτοις χάριν 
ἀντὶ τοῦ παραδείσου ἠλλάξαντο. Τούτοις δὲ ἄρα κατα- 
γεύσεως ἡδονὴν τὰ ὀρώμενα ἣν ' οὐρανὸς, ἥλιος, vf, 
ἄνθρωποι΄’ πατρὶς, μητέρες, ἁδελφοὶ, φίλοι, συγγε- 
νεῖς, ἠλιχιῶται ὧν τί μὲν ὀφθῆναι γλνχύτερονς τί 
δὲ εἰς γεῦσιν ἑλθεῖν τιμιώτερον; Οἴδατε, οἱ παῖδες, 
τὴν εἰς τοὺς γονέας στοργήν. Οἴδατε, οἱ πατέρες, τὴν 
πρὸς τὰ τέχνα διάθεσιν. Οἶδας, 6 βλέπων τὸ ἐν ἡλίῳ 
γλυχύ οὐχ ἀγνοεῖς, ὁ φιλάδελφος, τὴν φυσιχὴν πρὺς 
τἣν ἁδελφότητα σχέσιν’ ἐπίστασαι, ὁ νέος, τὴν Ex 
τῶν ἡλιχιωτῶν χάριν, ὅσον σοι τὸν βίον ἠδύνουσιν. 
"AX ἐχείνοις πάντα ἐχθρά, πάντα ἀἁλλότρια ἦν. "Ev 
µόνον ἀγαθὸν, ὁ Χριστός. Πάντα ὀρνήσαντο, ἵνα τοῦ- 
τον χερδῄσωσιν. Χρόνος ἣν τῶν δεσμῶν οὐχ ὀλίγος, 
χαὶ vol; ἁγίοις τῇ παρατάσει τῆς τιμωρίας fj πρὸς 
τὴν τελείωσιν ἐπιθυμία συνήχµαζεν. Καὶ ὥσπερ οἱ 


hv σωματικὴν εὐεξίαν μελετῶντες, ἐπειδὰν ἰχανὴν C 


ἓν παιδοτρίδου τὴν δύναμιν χτήσωνται, οὕτω θαῤ- 
ῥοῦντες ἐπὶ τοὺς ἀγῶνας χωροῦσιν τὸν αὐτὸν τρό- 
40 xal οὗτοι διὰ τῶν δεσμῶν χαὶ τῆς φυλαχῆς ἴχα- 
νῶς παιδοτριθηθέντες πρὸς τὴν εὐσέδειαν, οὕτως ἐπὶ 


τὸν στέφανον τῶν ἀγώνων προήχθησαν. ἢλθεν ἡ. 


ἀχολουθία τοῦ λόγου ἐπὶ τὴν τελευτὴν, μᾶλλον δὲ 
ἐπὶ τὴν κορυφὴν ὅλου τοῦ χατορθώματος. Οὗτος fv ὁ 
χαιρός' αὗται τοῦ ἀγῶνος αἱ ἡμέραι' τοῦτο τὸ τοῦ 
Πάσχα προοίµιον, τὸ τῆς ἁγίας τεσσαρακοντάδος µυ- 
στήριον. Τεσσαράχοντα ἐξιλασμοῦ ἡμῖν αἱ ἡμέραι, 
ἱσάριθμοι καὶ τῶν ἁγίων οἱ στέφανοι. " H. που περιττὸς 
ὑμῖν εἶναι δοχῶ xal ἁδόλεσχος, τὰ ὑμέτερα θαύματα 
Ev ὑμῖν διηγούµενος, xal τοῖς ὑμετέροις τὴν ἀχοὴν 
ὀξξιούμενας: Πλὴν ὡς ἂν μὴ ἀτελεῖς ὑμᾶς παραδρά- 


At magnis istis certatoribus ne so: quidem ipse 
dulcis visus est, sed ab «ου etiam sponte sua ab«^ 
alienati sunt, ne vero lumine exciderent atque pri- 
varentur. Quid dicit Scriptura de Eva (provehor 
enim longius etiam quam res postulat percurrere 
facta primorum parentum)? Vidit, inquit, quod 
esset gratum oculis, et maturum ad. gustum !* ;. de- 
inde istorum gratiam et illecebram cum paradiso 
commutavit, At his pro degustalionis voluptate 
erant ea qua sub visum cadunt, coelum, sol, terra, 
homines, patria, mater, fratres, amici, cognati, 
equales, quibus rebus quid visu quidem dulcius ? 
Quid vero magis expetendum, quam ad gustum et 
fructum istarum rerum pervenire? Nostis, liberi, 
amorem adversus parentes; nostis, patres, erga 
filios affectionem ; nosti, qui intueris dulce lumen 
solis ; non ignoras, qui fratrum studiosus es, natu- 
ralem erga fraternam necessitudinem, affectionem ; 
scis, juvenis, quam grata atque jucunda consuetudo. 
equalium sit, quantopere vitam tuam delectent. 
At illis omnia inimica, omnia aliena erant. Unum 
jllis bonum videbatur, Cbristus; omnia repudiarunt, 
ut hunc lucrifacerent. Tempus erat vinculorum 
haud exiguum, et quo diutius supplicium proroga- 
batur, eo sancti vehementius et ardentius consum-. 
mationem desiderahant. Ac quemadmodum illi qui 
corporis bonam habitudinem curant, posteaquam 
apud pzdotribam satis virium acquisiverunt, tum 
demum audacter ad certamina procedunt : eodem 
modo etiam hi vinculis et carcere satis ad pietatem 
exercitati, ita tandem ad coronam certaminum pro- 
ducti sunt. Pervenit ad exitum, imo vero ad verti- 
cem totius rei bene gest» contingatio orationis. 
lloc erat tempus : hi certaminis dies : hoc Paschze 
prooemium, sancte quadragesimze mysterium. 
Quadraginta placationis nobis sunt dies, totidem 
eliam sanctorum corone Nunquid supervacuus 


pot ὁ λόχος, πρὰς τὸ πέρας τῶν ἀγώνων τοῖς ἁγίοις D vobis οἱ nugator esse videor, qui vestra inter vos 


xai ἡμεῖς συνδραμούµεθα. Κρυμὸς fjv χατὰ τὴν ἡμέ- 
pav ἀχείνην. Πάντως 6b οὐδὲν δεῖ μαθεῖν ὑμᾶς οἷας 
ὁ χρυμὸς, x τῆς παρούσης ἡμέρας στοχαζοµένους, 
χρυμὸς xat αὑτῶν τῶν τριχῶν διαδυόµενοφ. "Iove τὴν 
ὑπερθολὴν, οἵ τε ἐπήλυδες τῶν τόπων χαὶ οἱ αὐτό- 
χθονες, xaX οὐδὲν δεῖσθε λόγῳ μαθεῖν' ἀλλὰ xàv ἕτερας 
εἴποι τὴν θαυματοποιίαν τῶν ὑμετέρων χειμώνων * 
ὅπως ποταμοὶ μὲν ἀένναα ᾖῥέοντες ἵστανται, ἀντι- 
θαινούσης τῷ ῥείθρῳ τῆς πήξεως, xal ἁπολιθοποιού- 
σης τὰ xopata* Jj δὲ γείτων λίμνη σημείων τινῶν 
πρὸς τὸ ἐπιγνωσθῆναι λίμνη οὖσα προσδέεται, χξρσω- 


* |J Cor. xv, 99... ὃ Gen. 14, 6. 


miracula exponam, vestrisque bonis aures vestras 
demulceam ? Verumtamen ne imperfecta vos. pre 
tervehatur oralio, ad finem certaminum cum san- 
ciis etiam nos una curremus. Frigus erat in illo die. 
Prorsus autem nihil opds est vos doceri, quale 
frigus esset, cum ex prwsenti die conjecturam fa- 
cere possitis, frigus quod vel ipsos pilos pervadit. 
Nostis nimiam intensionem et asperitatem tam ad- 
vena locorum, quam indigens: ac nihil opus ha- 
betis oratione doceri, sed vel quivis alius exponere 
possit, quam mirifice apud vos biemes esse 805 


. d ind 


1601 


S. GREGORH  NYSSENI 


765 


leant, quemadmodum congelatione flumini adver- A θεῖσα διὰ τῆς πήξεως, ἐφ᾽ 1; σὐνηθές ἐστι τοῖς βου- 


sante, et quasi in lapidem undas durante, perennes 
quidem amnes fluere supersedeant atque consi- 
staut. Lacus vero vicinus signis quibusdam etiam 
opus habet. quibus lacus esse agnoscatur, quasi 
terra inculta per eongelationem effectus: in quo 
qui volunt super undas ejus equos alii in alios 
concitando certamina ludicra edere consueverunt. 
Novi etiam szpe locorum incolas ex igni aquam 


λομένοις ἄνω τῶν χνµάτων αὐτῆς χαθιππάζεσθαι. 
Uta πολλάχις xol Ex πυρὸς ὕδωρ τοῖς ἐγχωρίοις ἐπι- 
νουύμενον, ὅταν τι τρύφος τοῦ ὕδατος à ποχλάσαντες 
ὥσπερ τινὰ χαλχὸν fi σίδηρον τῷ πυρὶ διατήξαντες, 
ὕδωρ τὸν λίθον ποιῄσωσιν. Τοιοῦτος ἣν ὁ καιρὸς 
κατὰ «by τῆς ἀθλήσεως χρόνον, ἐπίτασιν τοῦ χαχοῦ 
παρὰ φύσιν Ex βορείων πνευματιχῶν λαθόντος, 
καθὼς ἔστιν ἀχούειν τῶν διηγουµένων τὰ θαύματα. 


solertia quadam conficere, cum frusto quodam aque gelu concrets tanquam ere quodam vel ferro 
defracto et igni colliquefaceto aquam redigunt ex eo quod in lapidem quasi duratum est. 9 status 
temporis erat, quo termpore certamen peragebatur, malo preter naturam flatibus borealibus incremen- 
tum nacto : quemadmodun audire licet ex iis qui miracula exponunt. 


Posteaquam igitur clare nomen Christi publice 


Ἐπειδὴ τοίνυν λαμπρῶς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου δη- 


predicassent , et per ejusmudi praeconium sese B pocía κηρύξαντες, xai Ίδη στεφανίτας ἑαντοὺς διὰ 


jam (victori nomine) coronatos esse declaras- 
sent, et tenderent ad mortis consummationem , 
bit modus certaminis eis excogitatus est. Imperat 
tyrannus ut gelu athletze excruciati exstinguerentur. 
O inürmitotem verborum et sententiarum ! quan- 
tum abest a dignitate oratio! Sententia mortis po»- 
nam irrogans et gelu , et supplicium, et. exspecta- 
tio talis. poen : et beata juventas per risum et 
jocum et hilaritatem ad locum supplicii conten- 
debat ; cursus erat athletarum ad passionem ; cur- 
&us et sacer et incitatus, et contentio przripiendi 
coronam confessionis: par eis studium ad victo- 
riam erát, nemo animi promptitudine posterior 
visus est; sed unanimiter universi hoc occupato 
loco, publicis perinde quasi balneis vacaret , et 
quasi tum ipsi lavacro corpora curaturi et ablu- 
turi essent , haud cunctapter tunicarum amictum 
deponebant, dictum illud Jobi omnes adjicientes : 
Nudi introivimus in mundum, nudi ad eum , qui 
( hue nos ) introduxit , abibimus !! ; nibil impor- 
tavíimus in mundum, ne exportare quidem quid- 
quam debernus '* : imo vero nudi ingressi, thesau- 
rorum ex bona confessione collectorum pleni ab- 
ibimus. Hzc dicentes, et ejusmodi verbis sese ani- 
mantes et confirmantes , corpus frigori constrin- 
gendum dabant, ac elementorum quidem natura 
congelationi succumbebat : martyrum vero natura, 
quasi indomita atque invicta erat; imo vero natura 


τῆς τοιαύτης ἀναῤῥήσεως δείξαντες, ἐχώρουν ἐπὶ τὴν 
διὰ τοῦ θανάτου τελείωσιν, οὗτος αὐτοῖς ἐπενοήθη 
τῆς ἀθλήσεως ὁ ερόπος" Πρόσταγμα γίνεται τοῦ τν- 
ράννου, χρυμῷ τοὺς ἀθλητὰς τιµωρῄήσασθαι. Ὢ τῆς 
ἀσθενείας χαὶ τῶν ῥημάτων xaX τῶν νοημάτων | Ὅσον 
ἀπολείπεται τῆς ἀξίας ὁ λόγος ! Θανάτου πρόσταγμα, 
καὶ χρυμὸς, xal τιμωρία, καὶ προσδοχἰα τῆς τοιαύ- 
της χολάσεως ΄ καὶ ἡ µακαρία νεότης ἓν γέλωτι xal 
παιδιᾷ καὶ φα.δρότητι τὸν τῆς τιμωρίας χατελάμ- 
6ανε τόπον. δρόµος ἂν ἀθλητῶν ἐπὶ τὸ πάθος, δρό- 
poc ἱερός τε χαὶ σύντονος * καὶ φιλονειχία τοῦ προ- 
αρπάσαι τῆς ὁμολογίας τὸν στέφανον ' ἴση πρὸς τὴν 
νίχην ἣν αὑὐτοῖς dj σπουδἠ. οὐδεὶς ὕστερος ὤφθη τῇ 
προθυμία’ ἁλλ᾽ ὁμρθυμαδὸν ἅπαντες τουτονὶ χατα- 
λαθόντες τὸν τόπον, ὡσεὶ δηµοσίοις τότε λουτροῖς 
σχολάζοντα, ὡς xat αὐτοὶ μέλλοντες τῷ λουτρῷ κατα- 
φαιδρύνειν τὰ σώματα, ἑτοίμως τὴν τῶν χιτώνων 
περιδολὴν ἀπετίθεντο, τὸ τοῦ Ἰὼδ πάντες ἔπιφθεγγό- 
μενοι, ὅτι Γυμνοὶ εἰσήλθομεν εἰς τὸν κόσμον, Ὑυμνοὶ 
πρὸς τὺν εἰσαγαγόντα ἀπελευσόμεθα οὐδὲν εἰσ- 
πνέγχαµεν εἰς τὸν κόσμον, οὐδὲν ἐξενεγχεῖν τι ὀφεί- 
Ἄομεν * μᾶλλον δὲ γυμνοὶ εἰσελθόντες, πλήρεις θησαυ” 
pv τῶν ix τῆς ἀγαθῆς ὁμολογίας ἀπελενσόμεθα. 
Ταῦτα λέγοντες, xai τοιούτοις ἑαυτοὺς λόγοις παρα- 
θαρσύνοντες, ἑδίδοσαν τῇ πήξει τὸ opa xal dj μὲν 
τῶν στοιχείων φύσις κατεχρατεῖτο «fj πήξει’ ἡ ὃδ 
τῶν μαρτύρων φύσις, ὡς ἀδούλωτος ἣν) μᾶλλον δὲ ἡ 
μὲν φύσις τὸ οἰχεῖον ἔπασχε, καὶ τὰ ἀλγεινὰ παρ: 


quidem id, quod par et consentaneum erat , aceci- p) εδέχετο" ἡ δὲ µεγαλοφυῖα τῶν ἀθλητῶν, xal πρὸς 


debat : quippe cruciatus — capiebat : athletarum 
vero magnitudo animi etiam adversus ipsam na- 
turam decertabat. Nam vires quidem corporis 
consiringente gelu contabescentes paulatim solve- 
bantur et consumebantur ; animi vero vigor major 
evadebat; nigrescebat quidem decor corporis, ac 
pulehritudo deflorescebat, et carnis bonus color 
cvanescebat ; defluebant digiti gelu paulatim carpti 
atque accisi , membraque omní^ ac sensuum in- 
strimenta szvitia frigoris passim frangebanttr, ac 
dilabebantur. Livescens enim cáro paulatim et 
intumescens cum circa membra scinderetur, ab 
ossibus defluebat, ac mortiferi cruciatus sentie- 


! Job 1, 21. !*] Timoth. vi, 7. 


αὐτὴν τὴν φύσιν διηγωνίζετο. Ἡ μὲν γὰρ δύναμις 
κατὰ μιχρὸν διελύετο, µαραινομένη xal δαπανωµένη 
διὰ τῆς πήξεως ' ὁ δὲ τῆς φυχῆς τόνος, μείζων ἑγί- 
νετο * ἐμελαίνετο μὲν fj ὥρα τοῦ σώματος, xal ἁπήν. 
θει τὸ χάλλος, xat τὸ τῆς σαρχὺς εὔχρουν χατεµαραί. 
veto* ἀπέῤῥεον δάχτυλοι, τῷ χρυμῷ κατ ὀλίγον 
περιχοπτόµενοι, µέλη τε πάντα χαὶ αἰσθητήρια cf 
πιχρίᾳ τοῦ χρύους περιεθρύφετο. Πελιδνουμένη γὰρ 
χας ὀλίγον ἡ σἁρξ, xal διαιδοῦσα xal περιλαχισου- 
µένη τοῖς µέλεσι, τῶν ὁστέων ἀπέῤῥεε, καὶ τὰ τῆς 
νεχρότητος πάθη ἓν αἱσθήσει ἐδέχετο. Καὶ οὕτως αὖ- 
τοῖς κατὰ μιχρὸν ὁ θάνατος mpotiov ἐμηχύνετο τρισὶν 
ἡμέραις παρατεινόµενος. Μέχρι γὰρ 49309100 τῆς 





sa 





7169 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


110 


αἰσθήσεως αὑτοῖς διαρχούσης, ἔμειναν ἐφ᾽ fj; ἐξ A bantur. Atque ita mors eis paulatim ac sensün 


ἀρχῆς ἐτάχθησαν τάξεως, διὰ πάντων νιχηταὶ χατὰ 
τοῦ ἑναντίου γινόμενοι, ᾽Αλλὰ τίς ἄν pot τὰ ἐπὶ τού- 
τοις πρὸς ἀξίαν ἐκδιηγήσαιτο; Τίς ὑπογράψει λόγος 
τὴν θείαν ἐχείνην πομπὴν, ὅτε τὰ ἅγια σώματα δι’ 
, ἁμαξῶν ἐπὶ τὸ mop ἐπομπεύετο; Πῶς ἀντὶ τοῦ χλα- 
πέντος ὑπὸ τοῦ διαθόλου ἀντεισῆχθη τῷ ἀριθμῷ ὁ 
δεσμοφύλαξ ὑπὸ τῆς χάριτος; Tl; µοι διηγήσεται τῆν 
μητέρα ἑκείνην τὴν ἀξίαν τοῦ μάρτυρος ῥίξαν, fj 
χαταλειωθέντα ὑπὸ τοῦ δηµίου τὸν ἐξ αὐτῆς, διότι 
ἔμπνους ἣν, xat διὰ τοῦτο μὴ ἀναληφθέντα μετὰ τῶν 
ἄλλων ἐπὶ τὴν ἅμαξαν, ἐπειδὴ εἶδε τὴν φιλανθρω- 
πίαν τοῦ δηµίου ἐπὶ τὸν ἀριστέα, τὴν ὕδριν οὖκ 
ἔνεγχεν ' ἀλλ' ἐχεῖνον μὲν ἑλοιδόρει, ὅτι τῶν συν- 
αγωνιστῶν τὸν ἀθλητὴν ἀπεσχοίνισεν ' αὕτη δὲ παρα- 
στᾶσα τῷ µάρτνρι, Ίδη νεναρχηχότι χαὶ ἀχινήτως 
ὑπὸ τῆς πήξεως ἔχοντι, χαὶ ἰδοῦσα Φφυχρῷ xal ἆσθε- 
vel τῷ ἄσθματι συνεχόμενον, τοσοῦτον ζῶντα µόνον, 
ὅσον τῶν ἀλγεινῶν ἑπαισθάνεσθαι, ἁμνδρῷ xal µεμα- 
| ρασμένῳ τῷ βλέμματι τὴν μητέρα ἑαυτοῦ ὑποθλέ- 
ποντα, νεχρᾷ xal ἀτονούσῃ τῇ χειρὶ διανεύοντά τε 
xal παραμυθούμεναν, ὑποφέρειν γενναίως παρεγ- 
γυῶντα; Ἐπειδῃ ταῦτα εἶδεν 4$ µήτηρ, ἄρά τι 
ἔπαθε µητριχόν, "Apa συνεχινήθη τὰ σπλάγχνα, 5 
tbv χιτῶνα περιεῤῥήξατο, fj περιεχύθη τῷ τέκνῳ, 
θερμαῖς ταῖς ὠλέναις τὸν μαρασμὸν ἐπιθάλπουσα; 
"λπαγχε. Καὶ τὸ εἰπεῖν τι τοιοῦτον, τῶν ἁτόπων ἑστίν. 
Ὄντως ἐκ τοῦ χαρποῦ τὸ δένδρον ἐπιγινώσχομεν * 
οὗ δύναται δένδρον σαπρὸν χαρποὺς χαλοὺς ποιῆ- 
σαι. 
fovens et refocillans ? Hemove isthzec. Etiam dicere 


progrediens protrabebatur, tribus diebus durans. 
Nain ad id usque spatium sensu eorum durante , 
manserunt in eo loco in quo ab initío collocati 
erant, per omnia adversarii victores evadentes. 


Sed quis mihi ea, quz consecuta sunt , pro di- , 


gnitate exponere possit * Quinam oratio divinam 
illam poupam describet cuin. sancta. illa corpora 
plaustris ad ignem veherentur * Qua ratione pro 
eo qui ab diabolo subductus erat, ad supplendum 
numerum custos carceris a gratia introductus 
et reliquis adjunctus sit? Quis mihi exponet de 
matre illa, digna quz martyrem produxerit ra- 
dice, quà ex sese nalo a carnifice relicto , pro- 
pterea quod etiam nunc spiraret, et idcirco cum cze- 


B teris in plaustrum sublatus non esset, ut vidit hu- 


manMalem carnificis erga virum fortem, contume- 
liam non tulit: sed illum) quidem increpabat, quod 
a commilitonibus et collegis athletam segregasset ; 
ipsa vero martyri assistens torpenti jam et pre 
congelatione immobili, ac conspicata eum frigido 
atque infirmo anhelitu coarctari, tantum duntaxat 
viventem, ut cruciatus sentiret, obscuro ac langui- 
do obtutu matrem suam aspicientem , emortua ac 
l*uguida manu innuentem et consolantem, et ut 
fortiter ferret hortantein ? Ut hac mater vidit, nun- 
quid ejusmodi aliquid, quale matribus accidere 
solet , admisit? Nunquid viscera ejus commota 
sunt , aut tunicam circumscidit, aut fllio circum- 
fusa est, calidis ulnis torporem ac defeciionem re- 
aliquid ejusmodi absurdum est, Ex fructu re- 


vera arborem cognoscimus : non potest arbor putris et vitiosa bonos fructus producere. 


Ἐπεὶ οὖν ὁ χαρπὸς τῆς µαρτνορίας xaX, ἐἑπαίνε- C 


σον τὴν ἀριστοτόχον μητέρα, ctv διὰ τῆς τεχνογονίας 
σωζοµένην, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολυς. Ἐπειδὴ γὰρ 
τοιοῦτον παρέστησε τῷ Osip τὸν χαρπὺν, ὑπὲρ τῆς 
χοινῆς τῶν γυναικῶν ἀπελογήσατο φύσεως. Οὐχ ἐμὸν, 
qot, τέχνον σύ * οὗ τῆς ἐμῆς ὠδῖνος βλάστημα * οὺν 
θιὸν δεξάµενος, χατὰ 8sby ἐγεννήθης. Ἔλαδες &&ov - 
σίαν τέχνον Θεοῦ Ὑενέσθαι, Δράμε πρὸς τὸν σὺν 
Πατέρα, μὴ καταλειφθἠς παρὰ τῶν ὁμηλίχων, μὴ 
δεύτερος ἐπὶ τὸν στέφανον ἕλθῃς, μὴ ἀτελῆ ποιήσῃς 
μητρῴαν εὐχήν ' οὐ λυπήσεις μητέρα, στεφανίτης 
xai νιχητὴς xat τροπαιοφόρος γενόμενος. Ταῦτα λέ- 
Ίουσα., xai ὑπὲρ τὴν φύσιν ἑαυτὴν τονώσασα, μᾶλλον 
δὲ τονωθεῖσα ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, αὐτὴ «bv ἐξ αὐτῆς 
μετὰ τῶν λοιπῶν ἐπὶ τὴν ἁπήνην ἀπέθετο, φαιδρῷ 
τῷ προσώπῳ τοῦ ἀθλητοῦ προπομπεύουσα. Τὰ δὲ ἐπὶ 
τούτοις ola ; Ἐνήθλησαν τῷ ἀέρι οἱ ἅγιοι , ἡγίασαν 
xai τὸ πῦρ τῇ ἑαυτῶν προσθήχῃ, ὕλη τῇ φλογὶ γενό- 
µενοι. "Hveyxay xai ἐπὶ τὸ ὕδωρ τὴν εὐλογίαν. Διὰ 
πάντων ἐπληροῦτο τὰ θεῖα λόγια. Οἱ τρεῖς παῖδες 
συμπαραλαμθάνουσιν εἰς τὴν χοινὴν ὑμνολογίαν φύ- 
χος χαὶ καῦμα * τὸ ψύχος, διὰ τῆς πήξεως * τὸ χαῦμα, 
διὰ τῆς χαύσεως * Εἶτα διῆλθον διὰ πυρὸς xat ὕδατος. 
"AY ἐπιθυμεῖ ταῦτα ὡς ἑἐγνωσμένα παραδραμεῖν ὁ 
λόγος, χαὶ περί τινος τῶν πρώην ξητουµένων bv χαιρῷ 


15 ] Tim. rj, 15. E E 


(woniam igitur fructus martyrii bonus est, lauda 
eptime prolis matrem, quz per filii procreationem 
servatur, ut inquit Apostolus '*, Quoniam enim 
ialem Deo fructum produxit, communem feminei 
sexus causam defendit. Non meus, inquit, fllius 
es tu : non mei partus germen: quoniam Deum 
recepisti , secundum Deum natus es. Accepisti po- 
testatem ut fllius Dei fias. Curre ad Patrem tuum, 
ne relinquaris ab tuis cogvis, ne secundus ad co- 
ronam venias, ne irritum facias votum maternum ; 
non offendes, non molestia afficies matrem, si vi- 
ctor coronatus, si victor eL triumphator evaseris. 
Hec dicens et ultra (sexus) naturam sese oblr- 
mans, imo vero roborata a Spiritu, ipsa ex se 
natum ad reliquos in vehiculum imponit , alacri 


D vultu prosequens ac deducens athletam. Quae con- 


$écutà sunt qualia? Certaverunt in aere sancii, 
sanctificaverunt etiam ignem sui adjectione, ma- 
teria flamma facti. Tulerunt etiara. ad aquam be- 
nedictionem ; per omnia implebantur divina ora- 
cula. Tres illi pueri ad communem laudum de- 
cantationem una assumunt frigus et zstum : frigus 
per congelationem, aestum per;combustionem : de- 
inde transierunt per ignem et aquam, Verum hac 
tanquam nota prztervehi cupit oratio, ac de aliqua 


LB" 


111 


S. GREGORII NYSSENI 


113 


earum quaestionum qux nuper mot sunt, nunc iu Α νῦν ἐξετάσαι'΄ "Occ k&upls0rn τοῦ παραδείσου ὁ ἄν- 


tempore disserere atque tractare. Posteaquam lo- 
mo ejectus esset a paradiso, gladius flammeus, qui 
verteretur , destinatus et collocatus est ad custo- 
diendum aditum. Et causa talis providentiz Dei 
est, ne homo irrumperet ad lignum vit:e, ac de- 
gustaret , et permaneret immortalis. Meministis 
prorsus eorum quz quzsita fuerunt : recordamini 
item, ut par est, etiam eorum qua a nobis ad 
id quod quzrebatur inventa sunt . sed si omnia 
ab initio denuo persequi, totamque de integro 
quaestionem tractare et. explicare velimus , ultra 
quam presens ratio temporis patiatur, res pro- 
traletar.. Αο questio quidem hzc erat:an etiam 
sanctis propter gladium, qui vertitur, paradisus 
inaccessus sit ? Et an athletz paradiso excludan- 
tur? Quxnam promissio deinceps sit, cujus respe- 
rtu pro pietate certamina suscipiunt? ltem, an dete- 
mre conditione futuri sint, quam latro, ad quem Ώο- 
minus dixit, Hodie mecum eris in paradiso **? Quan- 
quam non sponte sua latro ad crucem accessit ; 
. Sed posteaquam prope salutem fuit, animadvertit 
acutus et ingeniosus fur thesaurum, et nactus oc- 
casionem vitam rapuit arte furandi pulchre atque 
solerter abusus. Domine, memento mei, inquit, in 
regno (πο 15. Tunc ille quidem paradisum consequi- 
tur : quod autem ad sanctos atiinet, flammeus en- 
sis aditum impeditum reddit * Sane a seipsa que- 
stio solutionem habet.Nam propterea non semper {η- 
gredientibus ex adverso stantem gladium Scriptura 
demonstrat, verum etiam verti fingit ; ut indignis 
quidem adversus appareat: dignis vero versus a 
tergo exsistat, expeditum eis aditum patefaciens ad 
vitam , intra quam illi fiducia certaminum illzesi 
flammam transgressi penetrarunt: qua etiam nos 
intrepide superata, intra paradisum perveniamus, 


θρωπος, ἐτάχθη φρουρεῖν τὴν εἴσοδον φλογίνη ῥομ- 
φαία 1j στρεφοµένη. Καὶ ἡ αἰτία τῆς τοιαύτης τοῦ 
θεοῦ προµηθείας, τὸ μὴ παρελθεῖν ἐπὶ τὸ τῆς ζωῆς 
ξύλον τὸν ἄνθρωπον, καὶ ἄφασθαι, xal διαμεῖναι 
ἀθάνατον. Μέμνησθε πάντως τῶν ἐξητημένων μέμ- 
νησθε δὲ, ὡς εἰχὸς xal τῶν πρὸς τὸ ζητούμενον ἡμῖν 
εὑρημένων * ἁλλ᾽ εἰ μέλλοιμεν πάλιν ἀπ ἀρχῖς ἑπ- 
εξιέναι, xaX ὅλον διαλαμθάνειν τὸν λόγον, ὑπὲρ τὸν 
παρόντα ἕσται xavpby d) παράτασις. Τὸ μὲν οὖν 
ζητούμενον τοῦτο Ἡν' El καὶ τοῖς ἁγίοις ἄδατός ἑατιν 
ὁ παράδεισος διὰ τῆς στρεφοµένης ῥομφαίας" xa εἰ 
τοῦ παραδείσου οἱ ἀθληταὶ ἀποχλείονται "τίς f) ἔπαγ- 
γελία λοιπὸν ὑπὲρ fic. ἀναδέχονται τοὺς τῆς εὐσεβείας 
ἀγῶνας, καὶ εἰ τοῦ ληστοῦ ἔλαττον ἔξουσι, πρὸς ὃν 
εἶπεν ὁ Κύριος , ὅτι Σήµερον uec! ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ 
Καραδείσῳ; Καΐτοι γε οὐχ ἐχουσίως 6 λὴστὴς τῷ 
σταυρῷ προσῆλθεν * ἁλλ᾽ ἐπειδὴ ἐγγὺς τῆς σωτηρίας 
ἐγένετο, εἶδεν ὁ ὀξὺς xal εὐφυὴῆς χλέπτης τὸν θησαυ- 
pbv, xaX ἐπιτυχὼν χαιροῦ τὴν ζωὴν ἑληΐσατο, χαλῶς 
τῇ χλεπτιχῇ xai εὐστόχως ἀποχρησάμενο-, Κύριε 
μνήἠσθητίμου, εἰπὼν,ἐν τῇ βασιαείᾳ σου. Εἶτα Exst- 
voz μὲν ἀξιοῦται τοῦ παραδείσωυ * ἐπὶ δὲ τῶν ἁγίων ἡ 
φλογίνη ῥομφαία διαχωλύει τὴν εἴσοδον; "H αὐτόθεν 
ἔχει τὴν λύσιν τὸ δήτηµα. Διὰ τοῦτο γὰρ οὐκ ἀεὶ 
ἑστῶσαν ἀντιπρόσωπον τοῖς εἰσιοῦσι τὴν ῥομπαίαν ὁ 
λόγος ἔδειξεν, ἀλλὰ xal στρεφοµένην ἐποίησεν, ἵνα 
τοῖς μὲν ἀναξίοις χατὰ στόµα προφαίνηται , τοῖς δὲ 
ἀξίοις στρεφοµένη χατὰ νώτου γίνηταε, ἀχώλυτον 
αὐτοῖς τὴν εἴσοδον ἐπὶ τὴν ζωὴν ὑπανοίγουσα - fc 
ἑντὸς ἐχεῖνοι γεγόνασι, «fj, παῤῥησίᾳ τῶν ἀγώνων 
ἀπαθῶς τὴν φλόγα περάσαντες ' fiv χαὶ ἡμεῖς ἁδεῶς 
περάσαντες , τοῦ παραδείσου ἓντὸς γενοίµεθα, δι» 
τῆς πρεσθείας αὐτῶν δυναμωθέντες πρὸς τὴν ἀγαθὴν 
ὁμολογίαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ip fj δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμῆν. 


per illorum intercessionem conflrmati ad bonam confessionem Domini nostri Jesu Christi, cui gloria 


in szcula szeculorum. Amen. 


' Luc, xyu, 45. !* *bid. 49, 





2/5 IN QUACRACINTA MARTYRES. : TK 





TOY AYTOY . 
ΕΙΣ ΤΟΥΣ TEXXAPAKONTA ΜΑΡΤΥΡΑΣ 


ΛΟΡυΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΊΊΚΟΣ 


ΡΗΘΕΙΣΕΝ ΤΩ ΜΑΡΤΥΡΙΑ. 


EJUSDEM 
IN QUADRAGINTA MARTYRES 


ORATIO LAUDATORIA 


DICTA IN EORUM MARTYRIO. 


Jacobo Gretsero Soc. Jesu Theol. interprete. 


Ot μὲν ὁπλῖται Ῥωμαίων χατὰ νόµον πάτριον, xav A — Romanorum milites more patrio, et antiqua con 


συνῄθειαν παλαίὰν, ἣν παῖδες παρὰ προγόνων διαδ:- 
ξάμενοι, xal µέχρι τοῦ παρόντος φυλάττουσιν, ἓν τῇ 
ἀρχὴ τοῦ ἑνεστῶτος μηνὸς τὴν πανοπλίαν ἑνσχευαζό- 
psvot , xai χωροῦντες ἐπί τι πεδἰον ἠπλωμένον ἵχα- 
νῶς xai ὕπτιον, ἔνθαπερ ἔξεστι χαὶ δρόµον ἵππων 
ἐχτεῖναι, xal μελετῆσαι τὰ ταχτιχὰ, xal πᾶσαν γν. 
µνασθῆναι τὴν ἑνόπλιον ἄσχησιν, ἀνάμνησίν τε τοῦ 
ἔτους ποιοῦνται, χαὶ τὴν ἡμέραν ἐπίσημον ἄγουσιν. 
Ἐγὼ δὲ μνήμην μαρτύρων τελῶν , καὶ ταύτην τῇ 
προτεραίᾳ χηρὺξας ὑμῖν. τοὺς τοῦ Χριστοῦ στρατιῶ- 
τας τοὺς μ’, τοὺς πᾶσαν προθυµίαν ὑπερθαλομένους, 
ἐν τοῖς ἀγῶσιν ὁπλίσας διὰ τῆς µνήµης σήμερον 
θαυμαστοὺς τοῖς δυναµένοις βλέπειν προϊστημι΄ χό» 
σμὸν τῆς Ἐχκλησίας, xai λαῶν εὐφροσύνην,χαὶ θεοῦ 


suetudine, quam a májoribus acceperunt, et usque 
ad hoc tempus conservant, initio instantis mensis, 
armis induti ad campum satis planum et zquabilem 
se conferunt, ubi et equorum cursum extendere, et 
res militàres instruere, et omnia pugnas genero 
obire illis licet : simul etiam anni commemoratio- 
nem faciunt, totumque illum diem splendide agunt. 
Ego vero memoriam martyrum celebrans, quam pri 
die etiam vobis indixi, quadraginta Christi milites, 
omni animi alacritate superiores, ad eeriawmen 
armare, et quam admirabiles sint, per memó- 
riam jis qui cernere queunt repraesentare consti- 
tui, qui vere sunt. ornamentum Ecclesiis, letitia 
populorum, et gloria Dei, qui illis robur suppcdi- 


δόξαν τοῦ ἑνισχύσαντος. "Αριστον δὲ πάντως , xaX p tavit. Optimum autem est et fructuosissimum 


ἄγαν λυσιτελὲς τοῖς τῆς ἀρετῆς δ.ηγἠµασι, τοὺς τε 
νέους ἐντρέφεσθαι, xaX συναχµάζειν τοὺς ἄνδρας. 
Ἡ àxoh, µέρος χαιριώτατόν ἐστι τῶν αἰσθήσεων, 
xal τῆς ὄψεως οὐχ ἧττον διδαχτιχόν. Διὰ γὰρ τῶν 
ὥτων ἐναργῶς ἐπεισάχει τὲν µάθησιν ταῖς φυχαῖς * 
xaX χίνδυνος οὗ μιχρὸς χαλὰ τυγχάνειν, f) φαῦλα τὰ 
διηγήµατα. Ola γὰρ ἐχεῖνα λέγεται, τοιαύτην ἑπάναγ- 
*e$ τοῖς λογισμοῖς φαντασίαν ἐγγίνεσθαι * ἔννοια δὲ, 
xai θεωρία τοῦ νοῦ συνεχῆς, εἰς ἐπιθυμίαν ἄγει τὸν 
ἄνθρωπον τοῦ ποιεῖν ἃ λογίζεται. Διό µοι τὴν ἀχρόα- 
σιν γαληνῶσαν xai ἀμετεώριστον εὐτρεπίσατε ' ἵνα 
xai οἱ µακάριοι μάρτυρες τιμηθῶσι τὰ πρέποντα, 
χαὶ ὑμεῖς διὰ τῆς µνήµης παιδευθήτε τὸ εὐσεθὲς xal 
φιλόθεον. 


Ἐμοὶ δὲ πρὀχειται διπλοῦς ἁγὼν, καὶ δέος μὴ καθ- 
υθρίσω μὲν τὴν ὑπόθεσιν τῇ ἀσθενείᾳ τῆς ἑξηγή- 
σεως. Else γὰρ ἑννοῇσειέ τις αὐτοῦ τοῦ kv yspol 
πράγματος τὴν µεγαλοπρόπειαν, κατὰ παντὺς λόγον 


narrationibus virtutis et rerum praeclare gestarum 
juvenes innutriri, et ad virilem statem educari. 
Nam auditus opportunissima pars est inter sensus, 
nec minus ad discendum quam visus confert : 
auditus enim doctrinam in animos per aures per- 
spicue introduxit, nec parum interest quales 
Sint narrationes, bone an male, probe an im- 
probe : nam quales ille sunt, tales in phantasia 
quoque imagines produci necessarium est : cogi- 
tatio autem et. continna mentis contemplatio, ho- 
minem desiderio incendunt ad agendum ea que 
cogitatione apprehendit. Quocirca cupio ut quiete 
et absque strepitu me dicentem audiatis, ut et 
beati martyres, prout decet, honorentur, vosque 


C per martyrum recordationem ad pietatem Deique 


cultum informemibi. 


Me vero duplex lacta et metus manet, ne di- 
cendi tenuitate argumentum deterain : sive enim 
quis rei, que prz manibus versatur, inagnitudi- 
mem οἱ majestatem perpendat, ea tanta est, ut 


- 


119 


S. GREGORII NYSSENI 


11 


omnium sermenibus przdicetur; sive quis virum A φέρει τὰ νιχητήρια: εἴτε τὸν πρὺ ἡμῶν διὰ τῖς 


illum intueatur, qui ante nos beatos ipsos laudibus 
extulit, et quasi coronavit : vir is commune uni- 
versitatis miraculum est, eruditionis Christian:e, 
et que ah externis tradita est, accurata norma, 
philosophie imago, episeoporum forma et libra, 
rector consonus operum simul et verborum (a), 
cui apud omnes "mortales gloria indelebilis con- 
stat, exceptis tamen illis qui meque Christum 
blasphemiis  iucessere horrent. Quemadniodum 
enim nullus reperitur qui solem illuminare et 
calefacere abnual : sic nemo inficiabitur magnum 
Basilium omnium virtutum pulchritudine decora- 
tum esse : sublimis igitur ille sublimium lauda- 
tor, sanctusque sanctorum cultor, pro facultate 
qua pollebat, inclytis victoribus debitum inunus 
dependit. Ceterum me non ideo tacere oportet, 
qui» ille prius magnifice martyrum admiranda fa- 
«3 depredicavit, non enim in pr&senti cum illo 
certare instituimus , sed in id incumbimus, ut 
vobis auditoribus aliquid utilitatis afferamus : 


iavtoU σοφίας στεφανώσαντα τοὺς &ylooc* &vhp οὗ 
τὸ θαῦμα τῆς οἰχουμένης χοινόν ' παιδείας τῆς τι 
παρὰ Χριστιανοῖς, χαὶ τῆς ἔξωθεν, χανὼν ἀχριθὴς, 
φιλοσοφίας ἄγαλμα, ἐπιαχόπων τύπος xal χίνδυνος, 
διδάσχαλος ἔργων xaX λόγων σύμφωνος ' παρὰ rst 
ἀνθρώποις ἀνανταγώνιστον ἔχων τὴν εὐδοχίμτσιν, 
πλὴν εἰ μὴ παρ᾽ οἷς οὐδὲ Χριστός ἐστιν ἀθλασρήμη- 
τος. Ὡς γὰρ οὐδεὶς ἀντιλέγει φωτίζειν καὶ θερµαί-᾽ 
νειν τὸν Ίλιον, οὕτως οὐδὲ τὸν μέγαν Ἡασίλειον &v- 
τερεῖ τις, μὴ παντὶ τῷ χάλλει τῆς ἀρετῆς χεχοσμήη- 
σθαι. Ὑψηλὸς μὲν οὖν τῶν ὑψηλῶν ἑπαινέτης , ἅγιος 
τῶν ἁγίων θεραπευτής ' χατὰ τὴν προσοῦταν δύνα- 
piv ἀποπληρώσας τοῖς ἀριστεῦσι τὸ γέρας. Ἐμοὶ δὲ 
οὗ διὰ τοῦτο σιωπττόον' ἐπειδήπερ τὰ θαυμαστὰ 


B µεάλως 6 προλαξὼν διεχἠρυξεν. Οὐ γάρ ἐστι νῦν 


6 σχοπὺς ἅμιλλα πρὸς τὸν εἱρηχότα, ἀλλ' ὑμῶν τῆς 
τῶν ἀχουόντων ὠφελείας ἐπιμέλεια' ὠρελεῖ δὲ ἔχα- 
συος πάντως ὥς δύνατα:, τῆς ἀπολαύσεως τῶν µει- 
ζόνων παρὰ τῶν πλουσιωτέρων χορηχουµένης. 


capit autem qualibet omnino prout potest, ex rebus 


melioribus utilitatem, quando ab opulentioribus subministratur. 


lgitur quadraginta isti officio vitaeque instituto 
milites eraut, Romano imperatori auciorati, fide 
Christiani , et religiene pii. Postquam vero is qui 
illis temporibus imperium tenebat, unus ex eorum 
pamero qui plures deos colebamt, daemonibus 
acerbum ei consilium et decretum suggerentibus, 
nova lege et novo edicto Cliristianos exagitabat, 
mandans ut omnes subditi, aut daemonibus thura 
adolerent, aut hoc facere delrectantes, neci de- 
derentur, et aute mortem toto corpore omni cru- 
ciatus genere excarnilicarentur ; tunc Lyrannicam 
truculentiam Deoque invisam legem pro fortitudi- 
nis ostendend:z ansa beati isti. arripientes, el 
seorsim. ab aliis militibus eximiam et Christo de- 
ditam cohortem constituentes, qua virtute spiri- 
tus wiliteret, aperte sese detestandis litteris op- 
posuerunt, e& concorditer omnes, velut ex uno 
ore, fidem nostram professi sunt, dicentes, morta- 
lem hanc e£ eaducam vitam parum sibi curaze esee, 
seque libenter corpora sua variis tormentorum ge- 
meribus .expoeituros. Quapropter crudelis leyis 


Στρατιῶται μὲν οὖν ol. τεσσαράχοντα, τοῦ βίου ττν 
τάξιν βασιλεῖ τῶν Ῥωμαίων ὁπλιτεύειν λαχόντες, 
Χριστιανυὶ δὲ τὴν πίστιν, xal εὐσεδεῖς τὴν θρησχείαν͵ 
Ἐπειδὴη δὲ ὁ τηνιχαῦτα χρατῶν, elg ὢν τῶν πολυ- 
θέων, δαιμόνων αὐτῷ τὸ πιχρὸν ὑποθεμένων ἐχεῖνο 
βούλευμα, χαινῷ νόμῳ χαὶ γράμματι Χριστιανοὺς 
ἤλαυνε., χελεύσας πάντας τοὺς ὑτηχόους , 7] τὸ λιδα- 
νωτὸν ἑναγίζειν τοῖς δαίµοσι», fj τοῦτο μὴ ποιοῦντας 
θανάτῳ χαταδιχάξεσθαι, xal πρό γε τῆς τελευτΏς, 
παντὶ τῷ σώματι πολλὰς ὑπομένειν τὰς λώδας * τότε 
δὴ τότε, τὴν τυραννιχὴν ὠμότητα, xaX τὸν µισόθεον 


4 


4 


νόµον, ἀνδραγαθίας ἑαυτῶν οἱ µαχάριοι ποιησάµενοι, 


xat τῶν ἄλλων μὲν ἀποῤῥαγέντες στρατιωτῶν, φά- 
Aaa. ἑξαίρετον xaX φιλόχριστον συγχροτήσαντες τῇ 
δυνάµει στρατηγουµένην τοῦ Πνεύματος, φανερῶς 
ἑαυτοὺς τοῖς μιαροῖς ἀντιχατέστησαν γράµµασι’ xol 
σύμφωνον πάντες, ὡς ix μιᾶς γλώττης , τὴν πίστιν 
ἡμῶν ἐξεδόησαν, μικρὸν φροντίσειν λέχοντες τῆς 
προσχαίρου ταύτης ζωῆς, xal πχρέχειν ἔχδοτα τὰ 
σώματα ποιχίλαις χολάσεων ἰδέαις. 'O τοίνυν τοῦ 
βιαίου νόµου τυραννικώτερος ὑπηρέτης , χαταμαθὼν 


crudelior exsecutor εἰ adwinister, intellecta $an- η τῶν ἁγίων τὴν ἕἔνατασιν, ἰσόῤῥοπον ἔσπευσε µηχα- 


ctorum mente, illud contendit, ut alacritati οἱ prom- 
piitudini paria supplicia adbiberet, et animos in- 
trepidos et imperterritos novo et inusitato forui- 
dinis incutiende modo terreíaceret. Si gladium, 
inquit, illis comminer, parum eoumovebunur, 
neque manus dabunt, sunt enim viri ab ineunte 
siale in armis educati el arma ferre assueli. Si 
alia tormentorum genera illis inferam, generose 
tolerabunt, uipote qui plagarum et vulnerum. dia- 
turnam experientiam habeant. Neque ignis for- 
midini est illis, qui ita, ut ist, obdurato sunt 
pectore. Eam ob causam excogitandum est sup- 
plicium, quod et molestissimum cruciatum pariat, 


νήσασθαι τῆς προθυµἰας τὴν τιµωρίαν, xoà ἀυχαὶς 
ἀνενδύτοις xavvhv xal παράδοξον ἐπινοήσας δειλἰαν. 
Ἐν τὸ ξίφος αὐτοῖς ἀπειλήσω, quot, μιχρὸς εἰς xa- 
τάπληξιν ὁ φόθος, καὶ οὐδαμῶς ὑποχύψουσιν ἄνδρες 
γάρ εἰσιν ἓν ὅπλοις Ex παίδων ζήῄσαντες, xoi σίδηρον 
φέρειν εἰθισμένοι. "E&v ἄλλας αὑτοῖς προσαγάγω 
κολάσεις, γενναίως ἑγκαρτερήσουσιν, οὐχ ἀπείρως 
ἔχοντες πληγῶν, xal τραυμάτων οὐδὲ τὸ πῦρ ἐστι 
φοθερὸν τοῖς ἑνστατιχῶς, ὡς οὗτοι, διαχειµένοις. Διὸ 
προσΏχεν ἐξευρεθῆναι τιµωρίαγ, fj xax τὴν ἑνέργειαν 
ἕξει τῆς ἀλγηδόνος ὀδυνηρὰν, χαὶ τὸν χρόνον μαχρὸν. 
χαὶ παρέλχοντα. Τί οὖν ἐπιμελῶς ἐδουλεύσατο χατὰ 
τῶν ἁγίων ὁ τῶν χαχῶν σοφιστής; Καὶ µεριμνήσας, 


(a) Loquitur de S. Basilio, cujus etiam exstat Oratio in αι Martyres. 


* 


TTl 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


108 


εὗρεν ἐναέριον χίνδυνον, ὃν πρόχειρον αὐτῷ παρεῖχεν A et tempore satis longo duret. Quid igitur consilii 


ὁ καιρὸς, xài ἡ χώρα. 'O μὲν γὰρ καιρὸς, ἣν χειµών; 
ὁ δὲ τόπος, Αρμενία, ἡ πρόσοιχος χώρα, ὡς love, 
δυσχείµερος" οὐδὲ τὴν τοῦ θέρους ὥραν ἀλεεινὴν τοῖς 
ἐφοιχκοῦσι παρέχουσα , ἀλλὰ τοσοῦτον ἀγαπητῶς θαλ- 
ποµένη , ὅσον ἐχθρέψαι τὸν ἄσταχυν  ἀμπέλου δὲ τὸ 
φυτὸν παρ᾽ αὐτοῖς xal ἡγνόηται΄ χαὶ ὁ μὴ μαχρὰν 
ἔχδημήσας, βότρυν οὐχ οἶδεν * ἑρωτᾷ δὲ περὶ όταφυ- 
λῆς οὗτος, ὡς ἡμεῖς περὶ τῶν map' Ἰνδοῖς Υινοµέ- 
νω». Ἐχεῖ χιόνος οὕσης ἀνατέμνει τὴν γῆν ὁ σπείρων, 
καὶ τὸν ἄμητον καταλαμθάνει νιφάς' xal τὸν θερι- 
στην ἀποδύουσιν ἄνεμοι, ἂν ph σφόδρα καταδήσας 
ἑαυτὸν τοῖς ἱματίοις , πρὸς τὴν βίαν τῶν πνευμάτων 
διαγωνίσηται, Μετόπωρον δὲ καὶ Éap σχεδὺν οὐκ εἷ- 
σὶν, ὡς παρὰ χαχοῦ γείτονος τοῦ χειμῶνος πρὸς τὴν 
ἐχείνου δυναστεἰαν παρασυρόµενα. 


contra sanctos cepit malorum iste repertor et 
artifex? Sollicite cireumspiciens invenit quasi ae- 
rium supplicium, quod ei suppeditabat teinpus el 
regio. Tempus, hiems erat ; locus, Armenia, fini- 
tima nobis provincia, qui neque zstatem incolis 
sine frigoris afflictione przbet, sed eo calore fo- 
vetur, qui ad frumentum progenerandum sufficit : 
at vitis apud illos incognita est, et qui non loWfgius 
peregrinatus est, botrum seu uvam nunquam vi- 
dit : de uva autem talis non aliter querit, ac nos 
de illis que nascuntur apud lüdos. Ibi nive non- 
duda liquefacta terram proscindit agricola : et 
messem bruma excipit, ventorumque violentia 
messorem vestibus exuit, nisi contra ventorum 


B vehementiam fortiter vestimenta colligando sese 


muniat. Autumnus et ver propemodum ibi :nulla sunt, utpote a malo vicino, hiemis scilicet incle- 


mentia, profligata. 

"ET ἐχείνης volvuv τῆς χώρας xai τοῦ ἑνεστῶτος 
μηνὸς ἀποδύσας τοὺς ἁγίους, ὑπαιθρίους ἔστησεν &v 
ὁλογύμνοις τοῖς σώμασιν ἐξ ἑναντίας τοῦ βασιλέως 
τῶν ᾿Ασσυρίων καὶ τῆς Ἑαθυλωνίας xapivou, τοὺς 
τῆς εὐσεθείας μαθητὰς ἀμυνόμενος, Οὐδὲν δὲ παρα- 
αλήσιον εἰς ἀλγηδόνα, πῦρ φλέγον, xal χρυμὸς συµ- 
πηγνὺς xal µαραίνων * τὸ μὲν γὰρ τῷ σιδήρῳ προσ- 
fxev, ὀξέως ἄγον ἐπὶ τὸν θάνατον" τὸ δὲ «fy ὀδύνην 
ἔχον ἰσόῤῥοπον, παρατείνει την τελευτήν. ᾿Αργότερα 
γὰρ χαθόλου τὰ ὑπὺ φυχροῦ γινόμενα πάθη, olov τε- 
ααρταῖοι, xai χαρχῖνοι, καὶ ἄνθραχες, xaX ὅσα φιλο- 


σοφοῦντες ἰατριχοὶ τὴν ψυχρὰν ὕλην ἀπεφήναντοτοῖν C 


σώμασιν ἐμποιεῖν. Οὕτως ol ψυχρότεροι χαὶ πιµε- 
λώδεις, νωθρότεροι xaX δύσχρηστον ἔχοντες τὸ σωµά- 
«toy * xai τὰ ἄλογα δὲ τῶν ζώων ὁμοίως. Τὰ μὲν θερ- 
µότερα , ταχέα καὶ πρὸς τὴν ἐπείγουσαν χρείαν εὖ- 
κίνητα ᾿ τὰ δὲ ἑναντίως ἔχοντα, βραδέα, xal νάρχῃ 
πεπεδηµένα. Οὕτως ἵππος ταχὺς, cupty p.p πρὺ τῆς 
µάστιγος διεγειρόµενος πρὸς s δρόµον * βραδὺς ὁ 
ὄνος, xal μόλις διὰ τῶν ῥοπάλων τὴν ὁδοιπορίαν 
ἀνύων. Ὀδξεῖα ἡ πάρδαλις, ξηρῷ xat θερμῷ τῷ σώ- 
ματι διιπταµένη τὰς νάπας ' ἡ ἄρχτος, τὸ ἀνάπαλιν 
παχυτἑροις τοῖς μέλεσιν ὃ ἑμθραδύνουσα. Ταῦτᾳ δὲ ὑμῖν 
οὐχ ἀπὺ καιροῦ ἑφυσιολάγησα, ἀλλ᾽ ἵνα τὴν καρτε- 
ρίαν τῶν ἀνδρῶν χαταµάβθητε, τὸν τρόπον τῆς τιµω- 
plas ἐπισχεφάμενοι. Χειμὼν ποιεῖὶ ποταμοὺς vaugt- 


In hac igitur regione, instante mense, sanetos 
omnibus indumentis spolians, sub dio nudos .tofo 
corpore constituit, contrario supplicio, quam rex 
Assyriorum eum sua Babylonica fornace discipu- 
los pietatis afficiens. Nihil vero simile ad crucia: 
tum inferendum habet, ignis ardens, frigusque 
compingens et tabefaciens; nam ignis ferto com- 
petit, celeremque mortem parit, frigus vero cum 
dolori procreando parem vim habeat, morteni ta- 
men protelat. Nam durabiliores sunt generatim 
omnes ille affectiones, quz a frigore efficiantur, 
ut sunt febres quartanz, cancer, carbuneuli, et id 
genus alia, qus a frigida materia in corporibus 
nasci medicorum fllii tradunt. Quo fit ut qui frigi- 


diore et obesiore constitutione sunt, sint quo- 


que tardiores et pigriores, corpore ad usum 
non usque adeo babili. Quod etiam in animalibus 
rationis expertibus cernere licet : nam calidiora, 
celeriora et. ad urgentem necessitatem expeditiora 
sunt; Gg» vero contraria complexione constant , 
tarda eunt οἱ torpore quasi vincta. Ita equus ce- 
ler est solo flagelli sonitu ad cursum incitari so- 
litus; tardus autem est asinus, et vix fustibus 
adigi potest, ut coeptum iter teneat: pernix est 
pardalis, sicco et calido corpore saKus pervolitans ; 
ursus e contrario densioribus membris constans, 


πόρους πεζεύεσθαι, καὶ ὕδωρ τὸ ῥέον εἰς την τῶν λί- D tardus est. Hzc autem ex naturz adytis petita non 


θων µεταθάλλει σκληρότητα * χαὶ πέτρας διαλύει, 
ὅταν τοῦ βάθους χαθίχηται * καὶ τοῖς ἑναντίοις σώμα- 
σιν ἐξίσης Aupalvesat , τὰ μὲν ἁπαλὰ λιθοποιῶν , τὰ 
δὰ αχληρὰ διαλύων. Οὕτως ὁ οἶνος ὅταν παγῇ µορ- 
φοῦται πρὸς τὸν περιέχοντα πίθον, xal τὸ ἁπαλὸν 
ἔλαιον ἵσταται στερεὸν πρὰς τὸν τόπον τοῦ ἀγγείου 
σχηματισθέν' 1d ὕελος δὲ καὶ ὕστραχον περιῤῥα- 
γέντα τοῖς ὑγροῖς διαθρύπτεται. Ζώα δὲ τὰ τὴν 
ὄρειον ζωὴν λαχόντα καὶ ὕπαιθρον, τὰ μὲν διόλ- 
λυται, τὰ δὲ τῇ ὑπερθολῇ τοῦ καχοῦ ἐπιλανθάνεται 
xai τῆς ἀγριότητος. Ἔλαφοι γὰρ xai δορχάδες 
ἐν µάνδραις αὑλίζονται ' οὔτε κύνας τότε δειλιῶσαι, 
οὔτε τοὺς ἑγγίζοντας ἀποφεύγουσαι. Τὸ γὰρ μεῖξον 
ἀεὶ δεινὸν τῶν ὑποδεεστέρων φόθων τῆν δειλίαν 
Ῥατκοι. Ga. XLVI, 


abs re vobis proposui, sed ut intelligatis, quodnam 
supplicii genus generosi isti pugiles subierint. 
Hiems facit, ut flumina navigabilia pedibus per-. 
transeantur, utque aqua alioqui fluere solita in la- 
pidum duritiem concrescat: quin et petras dissol- 
vit, quando ad profundum usque penetraverit : et 
contrariis corporibus similiter officit; nam tenera 
in lapides vertit, dura autem dissolvit. Sic vinum, 
quando congelascit, formam dolii jn quo contine- 
tur, induit, oleumque liquidum firmiter consistit ad 
figuram vasis conformatum ; vitrum porto et testa 
liumore confringuntur. Animalia, que in montibus 
et sub dio degunt, partim quidem infercunt, partim 
magnitudine mali, feritatis naturalis obliviscun- 


25 


T19 8. GREGORII NYSSENI 


480 


tur. Cervi enim et capreg in mandris seu ovilibus A ἐχθάλλει. Ὄρνιθες δὲ παρ ἀνθρώποις εἰσοιχίζον- 


stabulantur, neque canes tunc meluunt; neque ac- 
cedentium formidine aufugiunt: semper enim gra- 
vius malum minorum malorum timorem expellit. 
Aves autem cum bominibus habitant, et sub eo- 
' dem tecto manent. Αἱ homines mare fodiunt, et 
instrumentis quibus alioqui lapides czedunt, aquam 
percutiunt : et vicinis quoque sedibus dissiti, se 
. mnutuo  3adire nequeunt. Ejusmodi tempus tyranno 
arma adversus martyres suppeditavit, Oportebat 
enim, ut apparet, beatam istam cohortem cum novo 
supplicii genere depugnare, ut pre mullis aliis 
mariyribus singularem et eximiam gloriam adipi- 
 scerentur. Stabant igitur trementes, et membra 
congelabantur, at mente immota et imperturbata 


ται, xal µένονσιν ὑπωρόφιοι. "Άνθρωποι Uk πόντον 


ὀρύστουσι, xat λιθουρχοῖς ὀργάνοις τὸ ὕδωρ χόπτο,σι’ 
χαὶ οἱ πλησίον ἀλλήλοις οὐχ ἐπιμίγνννται. Ὁ τοιοῦτος 
χαιρὸς ὅπλον τῷ τυράννῳ κατὰ τῶν μαρτύρων Ey£- 
νετο. Ἔδει γὰρ, ὡς ἔοιχε, την μεγάλην xoi σύμφω- 
vov τῶν µακαρίων φάλαγγα χαινῷ τρόπῳ τιμωρίας 
ἑναγωνίσασθαι, ἵνα πρὸς τοὺς πολλοὺς τῶν μαρτύρων 
ἀσύγχριτον χτήσωνται τῆς εὐσεδείας τὴν δόξαν. Ἔστη- 
σαν οὖν, καὶ ἐπήγνυντο τὰ µέλη τρέµοντες, χαὶ τὴν 
γνώμµην ἀχλόνητον ἔχοντες, θέαν παρέχοντες ἑναγώ- 
vtov, ἀγγέλοις, ἀνθρώποις καὶ δαίµοσι... "Αγγελοι 
μὲν τὸν χωρισμὸν τῶν ψυχῶν ἀνέμενον, ἵνα παραλα- 
θόντες αὐτὰς πρὸς τὸν ἴδιον ἀναγάγωσι χληρον, "Av- 
θρωποι δὲ τὸ τέλος ἐχαραδόχουν, τῆς χοινῆς φύσεως 


angelis, hominibus et daemonibus spectaeulum B τὴν δύναμιν δοχιµάζοντες ΄ εἰ διὰ φόδον xax. ἑλπίδα 


erhibebant. Angeli enim» separationem animarum 
4 corporibus exspectabant, ut illas in propriam 
sortem et stationem deducerent. Homines autem 
prestolabantur finem , communis naturz robur et 
potentiam probantes; qua propier timorem et 
spem futuri tot ac tantis cruciatibus superior esse 
posset. At daemones, curiose ad ea, quz gerebantur, 
intendebant, cum magno desiderio videndi ruinam 
athletarum οἳ periculorum detrectationem. Sed 
spes illorum confusa est, propter illum, qui mar- 
tyres intus confrmabat. Intuebatur enim mutila- 
tiones quilibet proprias, et aliorum, omnes. Et hic 
quidem jacebat pede aut digitis diffluentibus; alius 
jacebat insito calore jam penitus refrigerato et 
exstincto. Quemadmodum autem violentissimi venti 
cum locum, sibi idoneum perflant, postea arbo- 
rum culmina concutientes, radicitus exstirpant et 
in terram prosternunt : sie ab hac hieme nobilis 
ixa beatorum pugilum cohors dejecta est , nobiles 
videlicet paradisi plant, societatis humanz decus, 


τοῦ μέλλοντος τηλιχούτων χατευμεγεθεῖν ἀλγηδόνων 
ἰσχύοιμεν. Δαίμονες δὲ σφόδρα προσεῖχον τοῖς γινο- 
µένοις, ἐπιθυμοῦντες ἰδεῖν τὴν πτῶσιν τῶν ἀθλητῶν, 
καὶ τὴν πρὸς τοὺς κινδύνους ἄνανδρον ἀπαγόρενσιν. 
Ἡ δὲ ἐλπὶς αὐτῶν κατῃσχύνθη, διὰ τὸν ἑνδυναμοῦντα 
Θεόν. Ἔδλεπον γὰρ τοὺς ἀχρωτηριασμοὺς, xat τοὺς 
ἰδίους ἕχαστος, xal τοὺς ἀλλήλων οἱ πάντες. Ὁ μὲν 
ἔχειτο ποδὸς f) δαχτύλων περιῤῥνέντων * ἄλλος ἔχειτο 
τῆς ἐμφύτου θερµότητος χαταφυχθείσης εἰς τέλος. 
Ὥσπερ δδοἱ σφοδρότατοι τῶν ἀνέμων, τόπον ἐπιπνεύ- 
σαντες σύμφυτον , εἶτα τὰ ὑψηλὰ τῶν δένδρων xata- 
σείσαντες, εἰς γῆν χαταφέρουσι πρόῤῥιζα᾽ οὕτως 
ἑστορέ[σ]θη παρὰ τοῦ χειμῶνος fj τῶν µαχαρίων παρά- 
ταξις ' τὰ εὐγενῃ φυτὰ τοῦ παραδείσου, τοῦ γένους 
τὸ ἐγχαλλώπισμα, αἱ ῥίζαι τῆς ἡμετέρας βλαστήσεως., 
οἱ Παύλου ὁπλίται, οἱ Χριστοῦ δορυφόροι , οἱ τῶν 
βωμῶν χαταλυταὶ , οἱ τῶν Ἐχχλησιῶν οἰχοδόμοι , ot 
κατὰ βαρδάρων ὀπλιτεύειν ἀπογραφάμενοι, χαὶ πρὸς 
τὸν χοινὸν ἐχθρὸν τῆς ἀνθρωπότητος τὸν ἀγῶνα τελέ- 
σαντες. 


radices nostra germinationis , Pauli milites , Cbristi satellites, eversores altarium (cthnicorum) , Ec- 
clesiarum zdificatores, qui conscripti, ut contra barbaros militarent, certamen adversus commu- 


nem humani generis hostem confecerunt, 
Nequaquam porro inevitabili mortis necessitato 
constringebantur, sed in eorum potestate salus 
erat, si se emolliri permisissent. Balneum enim 
non procul distabat, quod dedita opera loco sup- 
 plicii vicinum erat; janua patebat, et circumstan- 
tes invitabant: nam tyrannus, pecsecutionis et va- 
rie improbitatis sator et auctor, prope transgres- 
 Sionis escam frigore jam compactis apposuerat, 
suadens, ul sponte sua ad curationem et medelam 
properarent, imitatus nimirum patrem suum, qui 
ad ligni vetiti gustum primos parentes fraudulen- 
ter induxit !. Verum illi fortitudinem magis exa- 
cuerunt, non ignari tolerantiam tunc probatitonein 
operari, quando quis abstinet ab ejus rei usu et 
commodo, qua in sua potestate sita est : quod su- 
perioribus annis divinum Danielem egisse proditum 
est. Nam cum moneretur ut opipara lautaque escu- 
lenta et poculenta sumerel, odio et detesiatione 


! Gen. 11, 1 5qq. 


Ἐγίνετο δὲ αὐτοῖς οὗ πρὸς βίαν χαὶ ἀπαραίτητον 


ἀνάγχην ὁ θάνατος, ἀλλὰ xal µάλα πρόχειρος qv - 


καὶ ἐπ) ἐξουσίας jj σωτηρία, εἰ xal μαλαχισθῆναι 
πρὸς τὴν ἔνστασιν Ἰθουλήθησαν. Λουτρὸν γὰρ ἦν Ex 
τοῦ σύνεγγυς, ὅπερ ἐγειτνία xav' ἐπίνοιαν τῷ cómo 
τῆς τιμωρίας  χαὶ fj θύρα Ἰνέῳχτο, xa παρεστῶτες 
ἐκάλουν. Σοφιστὴς γὰρ ὧν διωγμοῦ xaX ποιχίλης ῥᾳ- 
διουργίας ὁ τύραννος, ὀγγὺς τὸ δέλεαρ τῆς παραθά- 
σεως τοῖς πηγνυµένοις παρέθηκε, xal συὐνεθούλευε 
πρὸς τὴν θεραπείαν αὑτομολῆσαι, ὡς ὁ πατὴρ αὐτοῦ 
τοὺς πρωτοπλάστους εἰς τὴν γεῦσιν τοῦ ξύλου. Οἱ δὲ 
τότε xai μᾶλλον τὴν ἀνδρείαν ἐπέτεινον, εἰδότες ὡς 
χαρτερία τηνικαῦτα παρέχει τὴν βάσανον, ἠνίκα ἂν 
προχειµένης ἐν ἑξουσίᾳ τῆς ἁπολαύσεως φείσηται : 
ὅπερ ἓν τοῖς ἀνωτέροις χρόνοις Δανι]λ ὁ θεσπέσιος 


᾿πεποιηχὼς ἑπιδέδειχται. Παρακαλούμενος γὰρ ἄρθονα 


καὶ ἡδέα σἶτα xal ποτὰ προσφέἐρεσθαι, µίσει xal 
ἀποστροφῇ τῶν εἰδωλοθύτων, τὴν σπερµοφαγίαν Ίγά- 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


199 


πησε * xal νηστεύων ἤνθει, χάι ἁσιτῶν ὑπθρ τοὺς τρν- A eorum, quz idolis immolata fuerant, leguminum 


φῶντας εὔσαρχος $»* 8660 γὰρ τοῦέο δῶρον ἑξ- 
αἱρείέον, τοῖς πιστοῖς δούλοις ἓν ταῖς ἁπορίαις τὰ Παρ) 
ἐλπίδα χαρίζεσθαι. 


Πλὴν ἐπειδὴ τοῖς ὑψηλοῖς τῶν πραγμάτων οἱ φθό- 
vot παραπεπήγασιν, ἐχινδύνευσε λωδηθῆναι τὸ µαχά- 
ριον σύνταγμα, xal μικροῦ δέοντος, ἁπωλέσαμεν τῆς 
εετάρτης δεχάδος τὸ πλήρωμα. Elc γὰρ ἁπαγορεύσας 
διὰ τὸν χρυμὸν, πρὸς αὐτῷ τῷ τέλει τῆς νίχης, οἴμοι ! 
τοὺς μὲν συστρατιώτας ἀφῆχε , τῇ τέχνῃ δὲ τοῦ τυ- 
pávvou προσεχώρησε τῷ λουτρῷ, δη τῆς capxix 
µαρανθείσης φειόάµενος ὁ φιλόξωος ' τῆς τε γὰρ ἑλ- 
ατίδος ἐξέπεσε, xal τῆς προσκαίρου ζωῆς οὐκ ἐἑπέτν- 
χεν, εὐθὺς ἐπιτελευτήσας τῇ παραθάσει' Ιούδας 
ἄθλιος ἓν τοῖς µάρτυσιν, οὔτε µαθητὴς, οὔτε αλού- 
σιος, καὶ “τρός Ye τὸν βρόχον ἐφελχυσάμενος * xai μὴ 
θαυµάσῃ µηδείς. Σύνηήθες γὰρ τῷ διαδόλῳ χατὰ τῶν 
ὀποχυπτόντων αὑτῷ τὸ τοιουτότροπον ῥᾳδιούργημα ' 
ἁπατᾷ xa χολαχεύει ποιχίλως, ἵνα ῥίΨῃ' ῥίψφας δὲ, 
εὐθὺς ἐπεμδαίνει, xal τοῦ χειµένου καταγελᾷ. Ἐπι- 
χωμάζει δὲ τῇ συμφορᾷ τὴν αἰσχύνην, καὶ τῇ αἰσχύνῃ 
τοῦ δελεασθέντος εὐφραίνεται. Av) καὶ ὁ Ὑαλμῳδὺς 
ἐχθρὸν xai ἐχδιχητὴν προσηγόρευσε , τὸ τοῦ τρόπου 
παλίμθολον &x τῆς τῶν ὀνομάτων σηµαΐνων ἔναντιό- 
«ητος. Ανθρώπων γὰρ Exslvo; οὐδέποτε γίνεται ἕν- 
σπονδός τε χαὶ φίλιος * ὑποχρίνεται δὲ τότε τὸ φίλιον, 
ὅταν αὐτῷ θελήση προσωπεῖον ἁπάτης ἑνδύσασθαι. 
'AxA' ὁ τῆς ἀσθενείας τῆς ἡμετέρας ἐπίχουρος, xai 


τῶν ἀγαθῶν, καὶ λόγων, xal πράξεων γεωργὸς, εὗρε C 


κατὰ τὸν ᾿Αθραὰμ ἑαυτῷ Tp66atov εἰς θυσίαν Ex τῶν 
πολεμούντων οἰχεῖον , &x τῶν βλασφημούντων ὁμο- 
λογητὴν, xai ἐκ τοῦ συντάγματος τῶν διωχόντων 
μάρτυρα. Εἷς γὰρ τῶν τῆς τυραννίδος δηµίων, ὁπτα- 
alac ἀγγέλων ἀξιωθεὶς τῶν ἑλθόντων ἀπὶ τοὺς µάρ- 
χυρας, xai Ἱπεριλαμφθεὶς τῇ ἐπιφανείᾳ τῶν ἁγίων 
πνουµάτων, ὥς ποτε Παῦλος τῇ δότῃ Χριστοῦ, ἠνίκα 
τὴν ἐπὶ Δαμασχὸν ἑπορεύετο, εὐθὺς τὴν γνώµην µετ- 
ἐθετο, xal γυμνώσας ἑαυτὸν τῆς ἐσθῆτος, τοῖς πηγνν- 
µένοις αυνανεµίχβη. Πάντα δὲ ἓν ὀλίγῃ χαιροὺ ῥοπῇ 
συνάψας ἐγένετο, προσῄλυτος, ὁμολογητὴς, µάρτυς, 
λουσάµενος kv τῷ ἰδίῳ αἵματι εὸ τῆς παλιγγενεσίας 
λουτρὸν, αἵματι τῷ νεχρωθέντι, xal μὴ ῥεύσαντς * 
ἀνῆρ σίεφανίτης, ἀνὴρ τοῦ παντὸς ἄξιος ' τῇ τοῦ 


esum elegit, Jjejunamsque florebat et vigebat, et cibi 
expers hdbitior et corpulentior apparebat, quam 
illi, qui in deliciis vivebant * - Dei enim est fideli- 
bus servis suis talia dona prseter spem conferre. 
Caeterum, quia grandibus coeptis livor adherere 
solet, periculum erat, ne beata ista cohors trun- 
caretur, et jam inibi res erat, ut quartz deesdis 
complementa privaretur. Unts enim sub ipsum 
victori? articulnm, impatientia frigoris succubuit. 
Hei mihi! Commilitones suos deseruit, et subdola 
tyranni arte accessit ad balneum, carni jam tabe- 
facte parcens amore hujus vite: nam et spe sua 
excidit, et mortalem hanc vitam non est adeptus, 
in ipsa transgressione animam exhalans, miseran- 


B dus Judas inter martyres, et neque discipulus, ne- 


que opulentus, et ad laqueum tractus: nec est 
quod quis miretur. Usitatum est diabolo hujusce- 
modi artificlum contra illos, quos sibi subjugat. 
Decipit ac vane blanditur, ut prosternat; cum 
prostravit, evestigio inequitat, jacentemque irri- 
det, et. insultabundus calamitati pudorem et con- 
fusioheth superaddit, et ignominia per escam cir- 
cumventi exsultat. Quare a Psalmographo quoque 
inimicus et ultor appellatus est *, ingenii mütabi- 
litatem diversitate nominum significans : ifle enim 
cum hominibus nunquam fudus serio ifit, aut 
amicitiam colit. Tunc vero animüm amicum simu- 
lat, quando sibi larvam fallendi gratia induit. 
Verum nostra infirmitati$ adjutor, bonorumque et 
sermonum et actionum plantàtor, reperit sibi ad 
Abrahami exemplum oviculam ad sacrificium dome- 
gticam : ex blasphemantibus confitentem, et ex eo- 
rum ordine, qui persecutores erant, martyrem. 
Quidam enim ex tyrannidis administris, visione 
angelorum ad martvres venientium dignatus, et 
circeumfusus sacrorum spirituum apparitione, ut 
olim Paulus majestate Christi, quando Damascum 
proficiscebatur, statim mentem mutavit, et vesti- 
inentis seipsum exüens ftigore concretis sese ai- 
miscuit *. Et exigoo temporis momento omnia 
factus est, proselytus, confessor, martyr, abluens 
proprio sanguine regenetationis lavacrum, pro- 
prio, inquam, sanguine mortuo , non fluido. Vir 


θεοῦ Ἐκχκλησίᾳ δι ἀχεῖνον ἔχω τοὺς u'. Διὰ τὸν γεν- D coronam promeritus, vir omni honore dignus: per 


ναῖον οὗ κολοθὸς ἡ τῶν μαρτύρων παράταξις. Aux 
tbv προσήλυτον τελείαν ἄγομεν ἐπ ἀριθμῷ τελείῳ 
πανἠγυριν. Ὁ δὲ διάθολος χαρίεν ἔπαθεν πρᾶγμά 
χαὶ γέλωτος ἄξιον * ὡς γὰρ ἕἔκλεπτε τὸν στρατιώτην, 
ἐσυλήθη τὸν διώχτην xaX 6f tov. 


' Εἶτα τί τὰ ἐπὶ τούτοις; Οἱ μὲν τριαµαχάριοι ἔφθα- 
σαν, ὅπου ἕσπευδον. Ὁ δὲ τῆς τιμωρίας χύριος, οὐχ 
ἐνεγχὼν ἀνεχτῶς τῶν μαρτύρων τὴν νίχην, τοῖς νε- 
χροῖς ἑπολέμει σώμασι  χελεύσας πυρὶ παραδοθῆναι 
τὰς οἰχίας τῶν ἁγίων φυχῶν, καὶ δι ἑνὸς πράγματος 
ἐμιμεῖτο ἄγρια θηρία xaX πιχροὺς ἄνδρας. Τὰ μὲν 


Dan. u, 4 sqq. .* Psal. vui, 5. 


illum habet Ecclesia Dei quadraginta ; per hunc 
generosum non est mutila martyrum caterva. Pro- 
pter hunc proselytum perfectam agimus perfecto 
nümero panegjrim. Et diabolo res lepida et risu 
digna accidit : dum enim militem suffuratus est, 
amisit persecutorem et carniflcem. 

Quid vero post hzc? Ter beati illi pervenerunt, 
quo properabant. At supplicii przses impatlenter 
ferens martyrum victoriam, cum cadavere bellum 
gerebat, mandans ut sanctarum animarum habita- 
cula igui traderentur, hacin re et efferatas belluas, 
et truculentos homines imitatus, quarum illz effu- 


* Act, 1x, 1 sqq. 


785 


5. GREGORII NYSSENI 


184 


gientiugm vestes abjectas lacerant, isti vero hostium Α γὰρ τῶν Guoxeputvov ἀνθρώπων φυγόντων τὴν προσ[ο] 


recedentiuwm damos incendunt el evertunt. Merito 
mariyrum quispiaia eum sic compellaverit : Non 
amplius, o fatue, crudelitatem {μαι pertimesco: 
timebam enim, quamdiu animz congelatis aderant 
et ineraat, ne magnitudo cruciatuum superaret for- 
titudinem piorum. llac autem formidine dilapsa, 
utere luto relicto prout voles: eliamsi carnem vo- 
raveris, susque deque habebo : quanto enim rabiem 
majorem exsoris, ee plus abeuntium victoriam co- 
ronas: nam adversariorum valide impressiones 
victerum fortitudinesa Derspicuo arguunt. 


At quid longis verborum ambagibus utimur? 


Conihusta sunt corpora, eaque flamma excepit. . 


Cineres vero illi et incendii reliquie in orbem 
terrarum ita divise sunt, ut ferme qualibet pro- 
vincia benedictionem inde participet. Habeo etego 
particulam hujus sacri muneris : et corpora paren- 
, Aun meorum juxta horum militum reliquias posui, 
ut tempore resurrecüonis cum opitulatoribus spei 
οι fiducix: plenis resurgant. Sejo enim illos posse, 
, et qua libertate et fiducia apud Deum valeant, dilu- 
* eida arguinenta vidi : ex quibus unum commemo- 
" rare lubet, clarum videlicet testimonium, quid 
elficere queant. Est ad me pertinens vicus, in quo 
beatissimorum mariyrum reliquie requiescunt. 


Non procul abest parva civitas, quam lboram voci- C 


tant. In hac cum ex recepta T'omanorum consue- 
tudine census militum institueretur, quidam ex mi- 
litibus ad predictum vicum venit, a tribuno ad cu- 
stodiam vici destinatus, ut commilitonum suorum 
invasiones et ipjurias propulsaret, quas milites ru- 
sSticanis audacter inferre solent. /Egrotabat autem 
iste altero pede, et claudicabat: eratque affectio 
diuturna οἱ imimedicabilis. Porro postquam in mar- 
(γτῖο et in loco requietionis Sanctorum fuit, preces» 
que ad Deum fudit, Sanctorum quoque interces- 
sionem imploravit, et ecce noctu apparet ei vir 
veneranda specie, et post alia, que dixit, Claudicas, 
ait, o miles, et curalione eges? sed da, ut tangam 
pedem. Et apprehensum in somnis pedem fortiter 
attraxit. Et eum. nocturna visio hoc faceret, vigi- 
lantibus talis excitatus est sonitus, qualis exsistere 
solet, osse ex naturali sua sede revulso, deinde 
violenter restituto ; ut et illi, qui una dormiebant, 
expergelierent, et ipse etiam miles confestim 60- 
mno solveretur, sanusque more aliorum incederet. 
Προ miraculum ego ipse vidi, cum ipso milite ver- 
satus, qui ubique et. apud omnes hoc beneficium 
a martyribus acceptum divulgabat, et praedicabat, 
et commilitonum suorum benignitatem celebrabat. 


$i vero quid, quod me peculiari modo attingat, 
apponere oportet, haud omittam. Quando enim 
primum festum diem ob reliquias acturi eramus, et 
urnam in sanctam ecclesiam illaturi, mater mea, 


ριφθεῖσαν αὐτοῖς ἐσθητα σπαράττει΄ οἱ δὲ τῶν δυσ- 
μενῶν ἀναχωρησάντων τὰς οἰχίας ἐμπιπρῶαι xal 
καταλύουσι. Kal τις ἂν τῶν μαρτύρων εἶπεν ἐνδί- 
χως πρὸς αὑτόν * θὐχέτισου, µάταιε, δειλιῶ τὴν ὠμό- 
τητα. Ἐφοδούμην γὰρ μέχρις αἱ φυχαὶ συμπαρΏησαν 
τοῖς πηγνυµένοις, μὴ τὸ ὑπερθάλλον τῆς βασάνου νι- 
χήσῃ τὴν ἀνδρείαν τῶν εὐσεθῶν * τούτου ὃδ παρελ- 
θόντος τοῦ δέους, χρΏσαι τῷ ἁπομείναντι πηλῷ, χα- 
θὼς βούλει * xàv ἀπογεύσῃ τῶν σαρχῶν, οὐ φροντίζω. 
"Osp Υὰρ λυσσῶσαν δειχνύεις τὴν ὠμότητα, τοσ- 
ούτῳ πλέον στεφανοῖς τῶν ἀπελθόντων τὴν νίχην. 
Ai γὰρ γενναῖαι προσθολαὶ τῶν ἀντιτεταγμένων, 
ἀποδείξεις ἀχριθεῖς τῆς ἀνδρείας τῶν χρατησάντων 


Β γίνονται. 


'AXA& «b μαχρὰ διατρίδοµεν; Ἐφλέχθη τὰ σώ- 
pata, καὶ τὸ πῦρ αὐτὰ διεδέξατο. Τὴν δὲ χόνιν ἐχεί- 
νην, xai cic χαμίνου τὰ λείψανα ὁ κόσμος ἁμερίσθη: 
καὶ πᾶσα γῆ σχεδὸν τοῖς ἁγιάσμασι τούτοις εὔλο- 
γεἶται. Ἔχω xàyà μερίδα τοῦ δώρον, καὶ τῶν ἐμῶν 
πατέρων τὰ σώματα τοῖς τῶν στρατιωτῶν παρεθέ- 
µην λειφάνοις * ἵνα ky τῷ xacpip τῆς ἀναατάσεως μετὰ 
τῶν εὐπαῤῥησιαστῶν βοηθῶν ἑἐγερθῶσιν. Οἶδα γὰρ, 
ὡς ἰσχόθνσι, xai «c παῤῥησίας αὐτῶν τῆς πρὸς 
Θεὺὸν ἑἐναρχεῖς ἐθεασάμην τὰς ἀποδείξεις * καὶ 6h 
βούλομαι Év τι τῶν εἰς θαῦμα τελούντων τῆς Σχείνων 
ἐνεργείας εἰπεῖν ' Κώμης τῆς ἐμοὶ «προσηκούσης, ἐν 
ᾗ τὰ τῶν τρισµαχαρίων τούτων ἀνακέπαυται λείψανα, 
ἔστι τις πολίχνη dj γείτων, Ἴδωρα χαλοῦσιν αὑτήν. 
Ἐν δᾗ ταύτῃ, κατὰ «bv συνήθη Ῥωμαίοις vópov, 
χαταλόγου στρατιωτῶν διάγοντος, εἷς τις «DV ὁπλι- 
τῶν ἐπὶ τὴν χώµην τὴν προλεχθεῖσαν ἀφίχετο , πρὰς 
φυλαχὴν τοῦ χωρίου παρὰ τοῦ ταξιάρχου δοθείς » 
ἵνα τῶν ανατρατιωτῶν ἑαυτοῦ τὰς ὁρμὰς xal τὰς 
ὕθρεις &velpyn , ἃς εἰώθασιν ἑπάχειν τοῖς ἀγροίχοις 
ὑπὸ θράσους οἱ ὁπλιτεύοντες. Ἐνόσει δὲ οὗτος τὸν 
ἕτερον τοῖν ποδοῖν, xal ἐχώλευε : xat τὸ πάθος αὐτῷ 
χρόνιον καὶ δυσίατον ἣν. Ἐπεὶ δὲ ἐντὸς ἐγένετο τοῦ 
μαρτυρίου xaX τῆς ἀναπαύσεως τῶν ἁγίων, καὶ 8so 
προσευξάµενος, τὴν τῶν ἁγίων πρεσθείαν ἐπεκαλέ- 
σατο ’ νύχκτωρ αὐτῷ φαίνεταί τις ἀνὴρ ἀξιοπρεπὴς, 
xai τινα ἄλλα διαλεχθεὶς, ε«Χωλεύεις, ο ἔφη, « ᾧ 
στρατιῶτα, xal δεῖ σοι θεραπείας; ἀλλὰ δός puer 


p Φηλαφῆσαι τὸν πύδα.» Λαθόμενος δὲ ὕναρ αὐτοῦ, 


σφοδρῶς ἐφειλκύσατο. Τῆς δὲ νυχτερινῆς ἕψεως τοῦςο 
ποιούσης , ὕπαρ τηλικοῦτος &yéveto φόφος, οἷος ὃν 
γένοιτο, ὁστέου τῆς φυσικῆς ἁρμονίας ὁξολισθήσαντας, 
εἶτα βιαίως ἑναρμοσθέντος: ὥστε ἀφυπ: σαι καὶ τοὺς 
συγχαθεύδοντας xal αὐτὸν τὸν «στρατιώτην , διεγερ- 
θήναι δὲ τὸν ἄνθρωπον εὖθὺς, καὶ βαδίξειν ὑγιῶς 
χατὰ φύσιν, ὡς * εἴωθεν. Ἰαύτην chv θαυματουργίαν 
εἶδον ἐγὼ, αὐτῷ τῷ ᾿ἀνθρώπῳ περιτυχὼν ἰβαγγέλ- 
λοντι πρὸς πάντας, xal κηρύττοντι οὖν μαρτύρων 
εὐεργεσίαν, καὶ τὴν τῶν στρατιωτῶν φιλανθρωπίαν 
ἀνυμνοῦντι. 

Ei δὲ τι χρὴ] προσθεῖναι xal τῶν xaz' ἑξαίρετόν 
pot προσηχόντων, ἐρῶ. Ἠνίχα γὰρ τὴν ἐπὶ eol; λει- 
Φάνοις πανήγυριν τὴν πρώτην τελεῖν ἐμέλλομεν, xàv 
τῷ ἁγίῳ σηχῷ ἀναπαύειν τὴν λάρναχα, ἡ µήτηρ ἡ 





185 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


186 


ἐμή»' αυτη yap ἣν ἡ eir θεῷ cuvároosa καὶ wo- & (hujus onim vita cum Deo erat, qui etiam omnem 


σμοῦσα τὴν δορτήν” $^ δὲ χειν pe πρὸς τὴν µετουσίαν 
τῶν δρωµόνων ἐκέλευσε, φπόῤῥω τε διάχοντα, καὶ ἔτι 
νέον ὄντα, κὰν τοῖς λαϊκοῖς ἀριθμούμενον. Ofa δὲ φιλεῖ 
ὙἩνοσθαι brÀ κράγµασι κατεπείγουσιν, ἄσχολος v, 
βαρύτεραν & ἀνόητος ἐδεξώμην τὴν χλῆσιν, ὑπομεμ- 
φάµενος τῇ µητρὶ, ὅτι μὴ elc ἄλλον παιβὸν mc ρέθετο 
*kv πανἡγυριν., ἀλλά µε πολλῶν ἀποχινήσασα φρον- 
τίδων, µεθείλχυσε ταύςῃ, xol πρὸ μιᾶς τῆς αυνόδου. 
Αφικόμην εἲς τὸ χωρίον * παννυχίδος δὲ oben; iv 
xe , ἔνδα χαὶ τὰ λείφανα τῶν ἁγίων étüryave 
φαλμερδίαις τιµώμµενα, ἐμοὶ πλησίον bnt τινὸς δω- 
µαφίου χαθεύδονει φαίνεται ὄναρ ὄψις τοιαύτη » 
Ἐδόχουν βούλεσθαι εἰσιέναι kv τῷ κήπῳ, ἔνθα ὕπαρ ἡ 
παννυχὶς ἐτελεῖτο. Γενομένῳ 66 µοι περὶ τὴν θύραν, 


πλῆθος ὤφθη στρατιωτῶν προακαθήµενον τῇ εἰσόδῳ. B 


ἀδρόον δὲ οἱ πάντες διαναστάντες, ῥάδδους ἑπανατει- 
νόμενοι, καὶ ἀπειλητικῶς ἐφορμῶντες, οὗ συνεχώ- 
ρουν τὴν εἴσοδον * ἔλαδον Pay καὶ πληγὰς, el uf) µε 
εἷς, ὡς ἑδόχουν, φιλανθρωπότερος ἐξῃτήσατο. Ὡς δέ µε 
6 ὕπνος ἀφῆχε, xa Ίλθον εἰς ἀναλογισμὸν τῆς ἐπὶ 
τῇ χλήσει πλημμελείας, ᾖσθόμην μὲν εἰς τί ἔφερεν 
Ἡ τῶν στρατιωτῶν ἐπίφοθος ὁπτασία * πολλοῖς δὲ 
θρῄήνοις ὠδυρόμην τὴν ἐμαυτοῦ µαταιόνητα * xa αὐτῇῃ 
γετῇ θήΧῃ τῶν λειψάνων πικρὸν ἑπέῤῥευσα δάκρυον, 
ἵνα µοι ὁ θεός τε εὐμενῶς ἔχῃ, xa οἱ ἅγιοι στρατιῶ- 
ται τὴν ἁμνηστίαν χαρἰσωνται. 


Ταῦτα εἶπον, ἵνα πεισθῶμεν, ὅτι ζῶσιν οἱ μάρτυ- 
pec, καὶ εἰσὶ Θεοῦ δορυφόροι, xat πάρεδροι, οἱ σή- 
µερον ἡμῶν τὴν Ἐχκλησίαν ὠφελήσαντες χαὶ χοσµή- 
σαντες * λαμπροτέρα δὲ xal μείζων αὕτη ἡ τεσσα- 
ραχοστὴ τῶν μ’ μαρτύρων τὴν μνήμην ἔχουσαᾳ, xai ὁ 
μὴν ἐπιφανέστερος τῶν μηνῶν, καὶ ὁ μοχθηρὸς χει- 
μὼν οὐχέτι pot δοχεῖ χαλεπός * οὐδὲ σχετλιάζω κατὰ 
τῆς ἐνεστῶτος xatpoU ἁγριότητάς. Οὗτος γὰρ ὅπλον 
τοῦ διώχκτου Ὑενόµενος, ταύτην uot τὴν ἱερὰν ἑτε- 
λείωσε φάλαγγα. Καὶ ὥσπερ τῶν ἑπτὰ Μακκαδαίων 
* µήτηρ, διὰ «b φυχἣν ἔχειν φιλόθεον μᾶλλον 1d 
φιλόσαρχον, οὔτε τὴν ᾿Αντιόχου τοῦ τυράννου Συρίας 
ὠμότητα χατεμέμφατο, οὔτε πρὸς τὰς χολάτεις xal 
τὰς συμφορὰς τῶν υἱῶν ἐδυσχέρανεν 'ἐδέξωτο δὲ 
την ἑρημίαν, ὡς εὐεργεσίαν, χαὶ τὴν ἀπαιδίαν, ὡς 
βοήθειαν" οὔτε μὴν ὁ Στέφανος λιθαζόμενος ἑνόμιζε 


diem festum eximie ornabat) jussit me ad ferum 
gerendarum participationem venire. At cum pro- 
cul abessem, adhuc juvenis, et in laicormm or- 
dine, prout fieri consuevit in rebus urgentibus, oc- 
cupationibus distentus, gravius vocationem insi- 
piens accepi, subaccusans matrem, quod hanccele- 
britatem in aliud tempus non distulisset, sed me 
a variis negotiis abstractum huc abduxisset, et 
quidem ante ullam synodum. Veni ergo in pagum. 
Et cum pervigilium obiretur in horto, ubi etiam 
Sanctorum reliquis psalmis honorabantur, mili 
in vicina zdicula dormienti hujusmodi secundum 
quietem visio oblata est: Videbar intrare in hor*er, 
ubi pervigilium agebatur. Et cum ad fores essen.. 
apparuit multitude militum ad introitum exeu- 
bantium, qui e vestigio assurgentes, virgasque 
quatientes, et minabundi in me irruentes, aditum 
non concedebant: quin et plagas accebissem, nisi 
deprecatione unius, qui, ut videhatuz, czteris hu- 
manior erat, ereptus fuissem. Ubi vero seumnus 
me reliquit, inque memoriam revocavi, quz circa 
vocationem deliqueram, tum quid terrifica mili- 
tum apparitio sibi vellet, intellexi: multis autem 
lacrymis deflevi meam insipientiam, ipsamque sa- 
crarum reliquiarum tliecam lacrymis amaris asper- 
si, ut et Deum mihi propitiarem, et a sanctis mi- 
litibus commissi oblivionem obtinerem. 

Hac recensuerim, ut credamus martyres vivere, 
et Dei quasi stipatores et assessores esse, qui lio- 
die Ecclesi*€ et emolumento et ornamento s:'at. 
lpsa vero Quadragesima, qua quadraginta marty- 
rum mejnoria obitur, splendidior et t»ajor est, et 
mensis mensibus aliis illustrior, nequa mala hiems 
amplius mihi difficilis apparet, neque affligor ob 
temporis instantis inclementiam. Nam immite tem- 
pus, occasione persecutori subministrata, hane sa- 
cram catervam confecit. Et quemadmodum septem 
Macchabzeorum mater, eo quod animum haberet 
magis Dei quai carnis amantem, neque Antiochi 
tyranni Syrie crudelitatem accusgvit ; neque sup- - 
plicia et calamitates filiorum indigne tulit, solitu- 
dinem vero, ut beneficium, et orbitatem, ut auxi- 
lium accepit ; neque Stepbanus lapidatus arbitra- 


βλάπτεσθαι , ἀλλὰ μᾶλλον Cuordplstoflar- οὕτως καὶ D batur se laedi, sed magis vivificari : ita et uos Dei 


ἡμεῖς τοῖς θεοµάχοις ὀφείλομεν χάριῦ ἐκ τῆς ἀγαθῆς 
ἁποδάσεως, ἀνθ᾽ ὧν ἡμῖν τοσούτων ἀγαθῶν κατέστη- 
σαν αἴτιοι, cl xdi μὴ όγοπῷ εὐεργετούντων , ἀλλὰ 
πολε μούντων ἑνήργουν. Εὐεργετοῦσι γὰρ xal ἐχθροὶ 
[3 θέλοντες , τῶν γνησίων φίλων οὐκ ἀτιμότερα. 
Ὠφέλησεν ὁ διάδολος τὸν Ἰὼδ μᾶλλον, ἢ ἔθλαψεν. 
Εὐεργέτης ὁ βασιλεὺς τῶν ᾿Λσσυρίων τοῦ Δανιὴλ 
ἐγένετο. Καὶ οἱ τρεῖς παῖδες τῇ καμίνῳ χάριν ὁμο- 
λογείτωσαν’ xai πρισθεὶς ὁ Ἡσαῖας τοὺς ᾿Εδραίους 
ὑμνείτω. Καὶ Ζαχαρίας μεταξὺ τοῦ ναρῦ καὶ τοῦ 
0υσιαστηρίου σφαγεὶς τιµάτω τοὺς αὐτόχειρας ^ xaX 
Ἰωάννης τὴν χεφαλὴν ἀποτμηθεὶς, εὐεργέτην χηρντ- 
τέτω Ἡρώδην ΄ χαὶ οἳ ἁπόστολοι τοὺς δήσαντας xai 
μαστίξαντας * xol πάντες μάρτυρες ἀγαπάτωσαν 


oppugnatoribus gratiam debemus, ob prosperum 
eventum , cum nobis tantorum bonorum causa 
effecti sunt, etsi id quod agebant, non animo be- 
nefaciendi, sed oppuguandi agebant. Nam et hostes, 
licet nolentes, aliquando beneficia conferunt ; nec 
diabolus Jobo minus profuit, quam genuini amici 
ejus. Benefactor Danielis fuit rex Assyriorum. Et 
tres pueri incensz fornaci gratias agant : οἱ Isaias 
serra dissectus WMebrzeos dilaudet. Et Zacbarias 
inter templum et altare maetatus suos interfecto- 
res veneretur, et Joannes capite truncatus Hero- 
dem ceu benofattorem suum predicet, et apostoli 
eos, a quibus ligabantur et flagellabantur, et omnes 
martyres eos, a quibus persecutionem paGiebuntur, 


187 


S. GREGORII. NYSSENI 


188 


diligant: nisi enim illistadium aperuissent, haud- A τοὺς διώχοντας! εἰ μὴ γὰρ ἐχεῖνοι τὸ στάδιον fivocZav, 


quaquam athlete fortitudinem suam palam demon- 
sirassent. Quid vero quis ad laudem eorum, qui 
nobis pro argumento propositi sunt, magis admi- 
retur, an multitudinem, an fortitudinem, an since- 
ram et non fucatam concordiam? Ne vero prater- 
eamus ingrate primum numerum. Nam qui tantos 
intercessores habet, is nunquam inanis a precibus 
et oratione abibit, licet peccatis admodum onustus 
sit. Cujus sensus et spei testis est ipse Deus in 
colloquio cum Abrahamo, quando pro Sodomitis 
supplicabat, cum non quadraginta, sed decem ϱ0- 
luminodo justos ad civitatis jamjam periturz eon- 
servationem requisivit. Nos vero, juxta Apostolum?*, 
tantam testium nubem circumfusam habentes, nos 


οὐχ ἂν οἱ ἀθληταὶ τὴν ἀνδρείαν ἑδημοσίευσαν. Τί 
δ ἄν τις πλέον ἀγασθείη τῶν προχειµένων ἡμῖν εἰς 
εὐφημίαν ἀνδρῶν; τὸ πλῆθος, ἢ τὴν ἀνδρείαν, ἢ τὴν 
ἀψευδῆ συµφωνίαν; Καὶ μὴ παρέλθωμεν ἀναισθήτως, 
μηδὲ ἀχαρίστως πρῶτον τὸν ἀριθμόν. Ὁ γὰρ τος- 
ούτους ἔχων πρεσθευτὰς, oU ποτ ἂν ἄπρακτος ἀπέλθοι 
προσευχῆς xal δεῄσεως , xàv σφόδρα βεδαρηµένος 
ὑπάρχῃ τοῖς ἁμαρτήμασι. Καὶ ταύτης τῆς διανοίας 
xai ἑλπίδος, µάρτυς ἐστὶν ὁ θεὸς, Ev τῇ πρὸς ᾿Αθραάμ 
διαλέξει , ἠνίχα τὴν ὑπὲρ Σοδομιτῶν ἱχετείαν ἑνέ- 
ye? , οὐ τεασαράκοντα διχαίους, ἀλλὰ δέχα ζητήσας 
εἰς παραίτησιν πόλεως μελλούσης ἑἐξαφανίζεσθαι. 
Ἡμεῖς δὲ, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον, τοσοῦτον ἔχοντες 
περιχείµενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων, µαχαρίσωμεν 


ipsos predicemus beatos, spe gaudentes, orationi B ἑαυτοὺς τῇ ἐλπίδι χαίροντες, τῇ προσευχῆ προσχαρ- 


instantes, memoriis sanctorum communicantes : 
nam quadraginta martyres validi sunt contra ad- 
versarios propugnatores , et fide digni intercessio- 
nis apud communem, Dominum advocati ; horum 
presidio tectus Christianus confidat, licet diabolus 
tentationes nectat, et homines improbi insurgant, et 
tyranni furore excandescant, et mare seviat, et 
terra non ferat, αυ hominibus ferre solet, tan- 
demque eglum minas intente: ad omnem enim 
necessitatem el eventum horum facultas et potentia 
sufficit, et uberem a Christo gratiam accipit, quem 
decet omnis gloria in secula. Amen. 


, Hebr. xii, 1. 


τεροῦντες , ταῖς µνήμαις τῶν ἁγίων χοινωνοῦντες. 
Τεσσαράχοντα γὰρ µάρτυρες, ἰσχυροὶ μὲν χατὰ τῶν 
ἐχθρῶν ὑπασπισταὶ, ἀξιόπιστοι δὶ τῆς πρὸς τὸν Δε- 
σπότην ἱχεσίας παράχλητοι ' μετὰ τῆς τούτων ἑλπί- 
δος χαταθαῤῥείτω Χριστιανὸς, χαὶ τοῦ διαθόλου πει- 
ῥρασμοὺς ῥάπτοντος, xal ἀνθρώπων πονηρῶν ἔπαν- 
εσταµένων , xal τυράννων τῷ θυμῷ ζεόντων , xal 
θαλάσσης ἁγριαινούσης , χαὶ γῆς μὴ φερούσης, & 
γεννᾷν ἀνθρώποις τέταχται, χαὶ οὐρανοῦ δυμφορὰς 
ἀπειλοῦντος. Πρὸς πᾶσαν γὰρ χρείαν, χαὶ περίστα- 
σιν ἡ τούτων δύναμις ἐξαρχεί, xal πλονσίαν παρὰ 
Χριστοῦ λαμθδάνει τὴν χάριν ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας. Αμήν. 





ΤΟΥ 


ΑΥΤΟΥ 


ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 


ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ TON MET AN ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ. 


EJUSDEM 
ORATIO FUNEBRIS 


QUA FRATRIS SUI BASILII MAGNI LAUDES ET MEMORIAM CONCELEBRAT. 


Laurentio Sifano interprete. 


nonum imposuit Deus ordinem anniversariis his CQ — Kay. ἐπέθηχεν ὁ θεὸς τὴν τάξιν ταῖς ἑτησίοις 


nostris feriis, quas per ordinatam quamdam 
vicissitudinem et seriem his diebus et jam celebra- 
vimus, et rursus celebramus. Ordo autem nobis 
spiritualium celebritatum atque conventuum is est, 
quem magnus etiam Paulus docuit, superne atque 
ccelitus ejusmodi rerum cognitionem adeptus. Ait 


«aótatg ἡμῶν ἑορταῖς, ἃς διά τινος τεταγµένης ἆχο- 
λουθίας χατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας ἤδη τε Ἰγάγομεν, 
χαὶ πάλιν ἄγομεν. Ἡ δὲ τάξις ἡμῖν ἔστι τῶν πνευ- 
ματικῶν πανηγύρεων, ἣν xa ὁ μέγας Παῦλος ἐδί- 
δαξεν, ἄνωθεν τῶν τοιούτων τὴν γνῶσιν ἔχων. rol 
γὰρ ἐχεῖνος, ἓν πρώτοις μὲν τοὺς ἀποστόλους τε xal 


789 


IN LAUDEM FRATRIS BASIL. 


190 


τοὺς προφήτας τετάχθαι, μετ ἐχείνους δὲ τοὺς Α enim ille, in primis quidem apostolos et prophetas 


ποιμένας xai διδασχάλους. Συµδαίνει τοίνυν τῇ ἆπο- 
στολιχῇ ταύτῃ ἀχολουθίᾳ] ἡ τάξις τῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ 
πανηγύρεων. ᾽Αλλὰ τὴν πρώτην οὐ συναριθμῶ ταῖς 
ἅλλαις. Ἡ γὰρ ἐπὶ τῇ θεοφανείᾳ τοῦ μονογενοῦς 
Υἱοῦ χάρις, 1j διὰ τῆς ix Παρθένου γεννήσεως ἆνα- 
δειχθεῖσα τῷ χόσµῳ, οὐχ ἁπλῶς ἐστιν ἁγία πανήγνυ- 
ρις, ἀλλ᾽ ἁγία ἁγίων, χαὶ πανήγυρις πανηγύρεων. 
ὑὐχοῦν τὰς μετ’ αὐτὴν ἀριθμήσωμεν  Πρῶτον ἡμῖν 
ἀπόστολοί τε χαὶ προφῆται τῆς πνευματιχῆς χορο- 
στασίας κατήρξαντο. Τὰ δύο γὰρ πάντως περὶ τοὺς 
αὐτούς ἐστι χαρίσµατα, τό τε ἁἀποστολιχὸν πνεῦμα, 
xai τὸ τῆς προφητείας. Εἱοὶ δὲ οὗτοι: Στέφανος, 
Πέτρος, Ἰάχωδος, Ἰωάννης, Παῦλος ' εἶτα μετὰ τού- 
τους φυλάξας τὴν ἑαυτοῦ τάξιν, ἐξάρχει τῆς παρού- 
σης ἡμῖν πανηγύρεως ὁ ποιμὴν χαὶ διδάσχαλος. Τίς 
οὗτος; Εἴπω τὸ ὄνομα, f| ἀρχεῖ ἡ χάρις ἀντὶ τοῦ 
ὀνόματος δεῖξαι τὸν ἄνδρα; Διδάσχαλον γὰρ xal ποι- 
μένα μετὰ τοὺς ἁποστόλους ἀχούσας, ἑνόησας πάν- 
τως τὸν μετὰ τοὺς ἁποστόλους ποιμένα τε xol δι- 
δάσχαλον * τοῦτον λέγω, τὸ σχεῦος τῆς ἑχλογῆς, τὸν 
ὑφηλὸν βίῳ τε xai λόγῳ Βασίλειον, τὸν ἀστεῖον τῷ 
Θεῷ ἐκ γεννήσεως, τὸν τοῖς Ίθεσι πολιὸν Ex νεότητος, 
τὸν παιδευθέντα μὲν κατὰ Μωῦσέα πάσῃ cola -ῶν 
ἔξωθεν λόγων, τοῖς δὲ ἱεροῖς γράµµασιν ἐκ βρέφους 
xai µέχρι τῆς τελειώσεως συντραφέντα xal συναυξη- 
θέντα χαὶ συναχµάσαντα * ὅθεν δ.δάσχων πάντα &v- 
Ώρωπον iv πάσῃ σοφἰᾳ τῇ θείᾳ τε xal τῇ ἔξωθεν, 
οἷόν τις ἀριατεὺς περιδέξιος δι ἑχατέρας παιδεύσεως 


τοῖς ἀντιτεταγμένοις ἑαυτὸν ἀνθοπλίζων, ὑπεραίρει C 


δε ἀμφοτέρων ταὺς προσπαλαίοντας, ὑπερέχων kv 
ἑχατέρῳ τοὺς àv θατέρῳ τινὰ κατὰ τῆς ἀληθείας 
ἰσχὺν ἔχειν νομίζοντας, τοὺς μὲν ix τῆς αἱρέσεως 
τὰς Γραφὰς προθαλλοµένους, ταῖς Γραφαῖς ἀνατρέ- 
πων, Ἓλληνας δὲ διὰ τῆς ἰδίας αὐτῶν συµποδίζων 
παιδεύσεως. Ἡ δὲ χατὰ τῶν ἀντιπάλων νίχη οὐ 
πτῶσιν ἐποίει τῶν ἠττημένων, ἀλλ) ἀνάστασιν. Οἱ 
γὰρ ἠττώμενοι τῆς ἀληθείας, νιχη”αὶ χαὶ στεφανῖται 
κατὰ τῆς πλάνης xai τοῦ ψεύδους ἐγίνοντο. 


constitutos et ordinatos esse, post illos vero pasto- 
res et doctores '. Convenit igitur ordo solemnium 
conventuum et celebritatum cum apostolica hac or- 
dinatione. Sed primam celebritatem una cum alis 
non numero. Nam quae propter divinam unigeniti 
Filii apparitionem , per partum Virginis a mundo 
festivitas instituta est, ea non simpliciter sancta 
celebritas est, sed sancta sanctarum, et celebritos 
celebritatum. Tgitur eas qua hanc consequuntur, 
numeremus, Primum nobis apostoli et prophete 
spiritualis ceetus initium fecerunt. Utraque enim 
prorsus cirea eosdem sunt dona, eL apostolicus 
spiritus, οἱ spiritus prophetize. Sunt autem hi: 
Stephanus, Petrus, Jacobus, Joannes, Paulus; 
deinde post hos conservato ordine suo , pastor et 
magister presentem nobis celebritatem auspicatur. 
Quis est hic? Dicam nomen, an nominia vicem 
gratia atque festivitas supplet ad virum osteuden- 
dum? Cuin enim de magistro atque pastore post 
spostolos audiverls , intellexisti prorsus eum qui 
apostolos consequitur pastor et doctor. Hune dico, 
qui vas est electionis, sublimem illum et vita et 
sermone Basilium, gratum et acceptam Deo a 
nativitate, qui moribus canus ab juventute, qui 
sicut Moyses *, eruditus fuit omni sapientia alque 
scientia externarum disciplinarum, sacris vero lit- 
teris ab infantia usque ad perfectionem et consum- 
mationem inuttritus, una eresit, in adulta atque 
confirmata ziaste una versatus est, unde docens 
omnem hoiwinem in omni sapientia tam externa 
quam divina, yeluii vir quidam fortis et strenuus 
bellator ambidexter, per utramque eruditionem in 
adversarios sese armans, per utramque disciplinam 
vincit reluctantes, utraque armatura praecedens et 
superans eos, qui per alterutram adversus veritatem 
aliquas vires habere se putabant, eos quidem qui 
de hereticorum sententia scripturas proferrent , 
Scripturis evertens atque confutans, Grecos aur 


tem ac gentiles. per suam ipsorum irretiens atque illaqueans eruditionem. Sed victoria de adversariis 
non ruinam iis, qui victi essent, afferebat, sed resurrectionem. Qui enim veritati succumbebánt 
victoriam et coronam de errore atque mendacio referebant. 


Τοῦτον οὖν ἔχομεν xal ἡμεῖς νῦν τὸν διατιθέντα 
ἡμῖν τὴν παροῦσαν πανήγυριν, τὸν γνῄσιον ὑποφήτην 


Hunc igitur habemus nunc etiam nos, qui con- 
stituat nobis prisentein celebritatem, genuinum et 


τοῦ Πνεύματος, τὸν γενναῖον τοῦ Χριστοῦ στρατιώτην, p Yerum ministrum et interpretem spiritus, strenuum 


τὸν µεγαλόφωνον xfjpuxa τοῦ σωτηρἰου χηρύγματος, 
τὸν ἀγωνιστήν τε xal πρόµαχον τῆς ὑπὲρ Χριστοῦ 
παῤῥησίας ' ᾧ τὰ δεύτερα μετὰ τοὺς ἀποστόλους ὁ 
Ὑρόνος δίδωσι µόνον. El. Υὰρ xazà τὸν αὐτὸν τῷ 
Παύλῳ χρόνον µετέσχεν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου Baat- 
Ἄειος, οὕτως ἂν πάντως συνεγράφη τῷ Παύλῳ ὡς 
Σιλουανὺὸς καὶ Τιμόθεος * χαὶ ὅτι οὐχ ἔξω τῆς ἀληθείας 
στοχάζοµαι, οὑτωσὶ τὸν λόγον χατανοῄσωμεν * Παρ- 
είσθω τὸ προτερεύειν τοὺς ἁγίους τῷ ypówp. 'H 
Υὰρ τοῦ χρόνου φὖσις ἓν τῷ παρῳχηχότι xal τῷ 
µέλλοντι, πρὸς ἀρετήν τε xal χαχίαν ὁμοίως ἔχει, 
οὔτε τοῦτο οὖσα, οὔτε τὸ ἕτερον * iv γὰρ προαιρέσει 


*1Cor. 30, 98. * Act, vij, 22. 


Christi militem, sonorum et vocalem salutaris 
preconii atque pradicationis preconem, libere pro 
Christo loquendo decertantem, et in principiis pue 
gnam cientem : cui secundas post apostolos partes 
tempus solum dat. Nam si eodem tempore, quo 
Paulus, vitz particeps human: (uisset Basilius, 
sicuti Sylvanus et Timotheus : ita prorsus una cum 
Paulo litterarum monumentis celebratus esset. 
Atque ut intelligatur, quod conjecturam faciendo a 
veritate non aberre, hoc modo rationem ineamus. 
Prztermittatur ea oratio, qua explicetur, qui san- 
cti, quos sanctos tempore antecesserint (temporis 


791 


B. GRESORILI NYSSENI 


192 


enim natura in preterito et futuro, quod ad virtutem A τὸ ἀγαθὸν, οὐκ ἓν χρόνῳ. ᾽Αλλ' ἐξεταζέσθω πρὸς 


αἱ vitium attiuet, eodem modo sese habet, cum 
noque hoc, neque contrarium $ii: in libero enim 
arbitrio atque proposito voluntatis, non in tempore 
bouum consistit), at fides cum fide, cusn. oratione 
oratio conferatur, Nam si quis justus sstimator 
fuerit in conferendis inter se miraculis, reperiet 
unam in ambobus gratiam, qui ex eodem spiritu 
juxta convenientiam atque proportionem fidei ex- 
Siweret in utroque. Quod si tempore Paulus prz- 
cedit, et multis ietatibus post Basilius exhibitus ac 
designatus est : divinz administrationis quam ho- 
Ininum gralia suscepit, opus dicis, non alfers pro- 
bationem cirea virtutem diminutionis. Nam et Moy- 
ses multis. temporibus posterior Abrahamo ;: Samuel 


τὴν πίστιν fj πίστις, χαὶ πρὸς τὸν λόγον ὁ λόγας 
εὑρήσει γὰρ Ó γε διχαίως Ex παραλλήλου ἀντεξετάζων 
τὰ θαύματα, µίαν ἐπ᾽ ἁμφοτέρων τὴν χάριν Ex τοῦ 
αὑτοῦ Πνεύματος ἐγγινομένην ἓν ἑχατέρῳ χατὰ τὴν 
ἀναλογίαν τῆς πίστεως. El δὲ προῄχει τῷ χρόνῳ 
Παῦλος, χαὶ πολλαῖς ὕστερον γενεαῖς ἀνεδείχθὴ Ba- 
σίλειος, τῆς θείας ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων οἰχονομίας 
λέγεις τὺ ἔργον, οὐκ ἀπόδειξιν τῆς χατ ἀρετὴν 
ἑλαττώσεως * ἐπεὶ xal Μωῦσῆς τοῦ ᾿Αδραὰμ πολλοῖς 
Χρόνοις µεταγενέστερος, xal Σαμονὴλ Μωῦσέως, 
γαὶ τούτου ὙἩλίας. χἀχείθου ὁ μέγας Ἰωάννης», 
xai μετὰ Ἰωάννην Παῦλος, καὶ μετὰ τοῦτον 
Βασίλειος. Ὥσπερ οὖν ἐν τοῖς προάγουσιν οὐδὲν 
ὁ χρόνος δεντερεύων, εἰς τὴν χατὰ Θεὸν δόξαν 


Moyse, et hoc Elias: et illo magnus Joannes, et B τοὺς ἁγίους Ἰλάττωσεν. οὕτω xal νῦν ἓν τῷ τῆς 


post Joanaem Paulus, et post hunc Basilius. Quem- 
3dmodum igitur in precedentibus nibil tempus 
posterius, quod attinel ad gloriam αυ cum Deo 
conjuncta est, sanctis incommodavit: ita eliam 
nunc in disceptatione virtutis, setalis commedum 
silentio preetermittatur. Nam id, ut modo diceba- 
mus, providentie divine, qua consulitur bomini- 
bus, continet demonstrationem. llle enim, qui, ut 
inquit propheta , res omnes novit antequam exsi- 
stant?, et malitiam diaboli simul cum aetatibus 
hominum extendi atque traduci et ad finem pergere 
animadvertit, convenientem et accommodatam ad 
ewjusque siatis morbum medicinam parat, ne 
curationis expertem sinat esse morbum hominum, 


ἀρετῆς λόγῳ σιωπάσθω τὰ πρεσθεῖα τοῦ χρόνου. 
Τὸ γὰρ τοιοῦτον, χαθὼς ἔφαμεν, τῆς ὑπὲρ τῶν ἀν- 
θρώπων τοῦ θεοῦ προµηθεἰας τὴν ἁπόδειξιν ἔχει. Ὁ 
γὰρ εἰδὼς τὰ πάντα πρὶν γενέσεως αὐτῶν, χαθώς 
φησιν ὁ προφήτης , xal τὴν αυνδιεξιοῦσαν ταῖς &v- 
θρωπίναις γενεαῖς τοῦ διαθόλου χαχίαν χατανοῶν, 
πρὀσφορόν τε xal χατάλληλον τῷ xa0' ἑχάστην Υε- 
νεὰν ἁῤῥωστήματι τὸν ἰατρὸν ἑτοιμάξει, ὡς ἂν μὴ 
ἀθεράπευτον περιίδοι τῶν ἀνθρώπων τὴν νόσον, δι’ 
ἑρημίαν τῶν διορθουµένων χατακρατοῦσαν τοῦ γέ- 
νους. Τούτου χάριν ἐπικρατούσης ποτὲ τῆς Χαλδαϊχῆς 
φιλοσοφίας, ol «ἣν τῶν ὄντων αἰτίαν ἓν τῇ ποιᾷ 
κινήσει τῶν ἄστρων ὠρίζοντο, ὑπερχεῖσθαι δέ τινα 
τῶν φαινομένων δύναμιν ποιητιχὴν τῶν ὄντων οὖκ 


qui si desit, a quo sanetur, subigere solet et in € Govto* τότε τὸν ᾿Αθραὰμ ἀναδείχνυσιν, ὃς ἐπιδάθρᾳ 


potestatem spam redigere genus humanum. Hujus 
rei gratia, cum vigeret ac pravaleret aliquando 
philosophia Chaldeorum, qui rerum causas a certo 
quodam motu siderum pendere statuebant , nec virtu- 
tem quamdam sideribus apparentibus praesidere ac 
preesse putabant, quz& rerum quarunlibet effectrix 
esset: tum Abrabamum exbibet, qui quasi scala 
usus ejusmodi disciplina, investigavit illum, qui 
per res, quie videntur, intelligitur, ac (quasi) via 
fldei, quae est in eum qui revera Deus est, posteris 
exstilit, cum ipse relicto patrio errore, atque ea, 
qua sensuum instrumentis esse dicitur cum ea, 
qus apparet in astris creatura, cognatione, dux ad 
eam fidem fuisset. Deinde cum /Egyptii ex sugge- 
stioue, opinor, ejus, qui per varias fraudes ( hotmi- 
nes ) demergit, mirabilem quamdam οἱ praestigia- 
Lricem calliditatem invenissent, exhibuit Moysen, 
("i sapienti: excellentia  /Egyptiorum fraudem 
expelleret εἰ aboleret. Agnoscit autem prorsus rein 
gestam, de qua loquor, qui Scripturam novit, 
quomodo cum prestigialores illi divinis signis ex 
advereo suarum fraudum specimen praberent, 
Moyses omnibus modis superior fuerit, et superne 
auxilio misso omnes J/Egyptias vires deleverit. 


τῇ τοιαύτῃ παιδεύσει χρησάµενος, ἀνεζήτησε τὸν διὰ 
πῶν ὁρωμένων νοούµενον. Kol ὁδὺς τοῖς ἑφεξῖς 
ἐγένετο πίστεως τῆς εἰς τὸν ὄντως ὄντα θεὸν, αὐτὸς 
πρὸς ταύτην καθηγησάµενος, διὰ τοῦ χαταλιπεῖν zzv 
πατρῴαν ἁπάτην, καὶ τὴν τῶν αἰσθητηρίων πρὸς τὸν 
φαινοµένην κτίσιν συγχένειαν. Elsa. τῶν, Αἰγυπτίων 
δαιμονίαν τινὰ χαὶ γοητιχὴν σορίαν ἐξευρηχότων, ἐξ 
ὑποθήχης, οἶμαι, τοῦ ποιχίλως δι ἁπάτης χαταθυ- 
θίζοντος, ἀνέδειξε τὸν Μωῦσέα τῷ ὑπερθάλλοντι τῆς 
σοφίας τὴν Αἰγυπτίαν ἁπάτην ἐξαφανίσοντα. Ἐτι- 
γινώσχει δὲ πάντως τὸν λόγον ὁ τὴν Γραφὴν ἐπιστά- 
μενας, πῶς, ἀντεπιδειχνυμένων τοῖς θείοις σηµείοις 
τῶν γοήτων τὰς ἰδίας ἁπάτας, ὑπερέσχς χατὰ χράτος 
Μωῦσῆς, διὰ τῆς ἄνωθεν συμμαχίας τὴν Αἰγυπτίαν 


D ἰσχὺν πᾶσαν ἐξαφανίσας. Noslg δὲ τοῦτο διά τε τῶν 


ἄλλων, xai τῷ τῶν ῥάδδων αἰνίγματι. Προϊόντος δὲ 
τοῦ χρόνου, xal τῶν Ἱσραηλιτῶν δι ἀναρχίας ἐν 
δημοχρατοριχῇ αυγχύσει πλημμελῶς διαχειµένων, ὁ 
Σαμουἡλ ἀναφαίνεται, χρατῶν δι’ ἑαντοῦ τὸ ὑπήχοον, 
καὶ τῆς πρὺς τοὺς ἀλλοφύλους ἐπιμιξίας ἀπείργων * 
sita πρὸς βασιλείας χατάστασιν τὴν ἀναρχίαν µε- 
τασχευάσας, συνἠθροισεν αὐτὸ περὶ ἑαυτὸ τὸ ἁλλό- 
φυλον, τῆς βασιλικής δυναστείας νομοθέτης vsvó- 
μενος. 


[ntelligis autem hoc cum per alias res, tum per virgarum znigma. Processu deinde temporis, cum etiam 
[sraelitarum res per eum statum, quo nullius certi magistratus imperio continebantur, in promiscua 


? Dan. xiu, 42. 


705 


IN LAUDEM FRATRIS BASILIT. 


294 


populi atque confusa potestate male sese haberent, Samuel exsistit, qui per sese subditos in officio 
contineret, ét a consuetudiue atque commercio alietigenarum prohiberet, deinde cüm illum confusum 


statàni, quo nulTus certus magistratus erat, ad constitutionem regni traduxisset, duodecim tribus con- 
gregavit ih unum, et regium imperium lege lata sanxit. 


Μετὰ ταῦτα δὲ Δολλαϊῖς ὕστερον γενεαῖς, ὅτε 
ἐχεῖνος, τὸ γυναιχεῖον ἀνδράποδον, αὐτός τε ἑῶν 
πατρφων ἀπέστη θεαμῶν, γυναιχὶ χλιδώσῃ δεδουλω- 
μένος, χαὶ τὴν τῶν εἰδώλων πλάνην δι’ ἐχείνης ἐπι- 
σπασάµενος, συναπἐστὴσεν ἑαυτῷ τὸν Ἱσραηλίτην 
λαόν * τότε ἀνὰδείχνυσιν ὁ θεὺς τὸν Ἠλίαν ἀντίῤῥοπον 
Εχόντα τῷ µεγέθει τῆς νόσου τῶν ἀνθρώπων τὴν 
θεραπεύουσαν δύναμιν, ἄνδρα, ἓν ὑπεροψίᾳ τῆς θε- 
ῥαπείᾶς τοῦ σώματος, αὐχμῶντα τὸ πρόσωπον, xal 
τῷ πλήθει τῶν ἰδίων τριχῶν σχιαζόμενον, ἴδιαστὴν 
τῷ βίῳ, σεμνὸν προσιδεῖν ἓν ἀμειδεῖ τῷ προσώπῳ, 
xai συννενευμένον τῷ βλέμματι, δέρµατι αἱγείῳ το- 
δοῦτον τοῦ σώματος ακἐπ[τ]οντα, ὅσον εὐπρεπέστερόν 
ἔστι χαλυπτόµενον, τῷ δὲ λοιπῷ διακαρτεροῦντα πρὸς 
τὸν ἀέρα, xal οὐδὲν πρὸς τὴν Ex τοῦ θάλπους τε xal 
χρύους ἀνωμαλίαν ἐπιστρεφόμενον. *U, ἀναφανεὶς τῷ 
λαῷ, τῇ τε διὰ τοῦ λιμοῦ µάστιγι σωφρονίζει τὸν 
Ἱσραὴλ, χαθάπερ τινὶ σχυτάλῃ τῇ εσιαύτῃ πληγῇ 
τῆς ἀταξίας τοῦ λαοῦ χαθαπτόµενος ' μετὰ vaca δὲ 
xai τῷ θείῷ πυρὶ τῷ περὶ τὴν ἱερουργίαν γεγενη- 
µένῳ θεραπεύει τὴν περὶ τὰ εἴδωλα νόσον. Εἶτα μετ) 
ἐχεῖνον ἄλλος ἐχεῖνος χρόνοις ὕστερον πλείοσιν ἀνα- 
φαίνεται, ὁ ἓν πνεύματι xal δυνάμει ἘἨλίου διὰ 
Ζαχαρίου xai Ἐλισάδετ ἐπιδημήσας τῷ βίῳ, καὶ 
ἅπαν τὸ ἔθνος ἐβεάκλησιάζων ἐν τῇ ἐρήμῳ διὰ 
κηρύγματος, xal τὸ ἐπὶ τῷ αἵματι τῶν προφητῶν 
λύθρον, xal τά παντοδαπὰ µιάάµατα, xal τὰ ποιχίλα 
τῆς ἁμαρτίας δεσμά * οἷς ὑποδημάτων δίκην κατὰ τὸν 
χθόνον ἐκεῖνον ἅπας ὁ λαὺς ἑνεδέδετο: πάντα τὰ 
υοιαῦτα τῷ τε Κηρύγματι τῆς µετανοίας ἐχλύων, xal 
τῷ περιῤῥαντηρίῳ Όδατι κατὰ τὸν Ἰορδάνην ἐχπλύ- 
vtov, bv οὐδενὶ τὸ ἔἕλατίον τῶν ἐν ἀρετῇ προωδευχότων 
kv τοῖς κατὰ Θεὸν ἐπεδείξατο. TL δὲ μετὰ τοῦτον Ó 
Παῦλος πρὸς τὸ ἀχρότατον τῆς χατὰ θεὸν προχοπῆς 
ἀναδραμεῖν ἐχωλύθη δευτερεύων τῷ χρόνῳ; οὐχ εὐ- 
θὺς ὁραστῆς τοῦ θείου κάλλους ἐγένετο, τοῦ τοῖς 
ὀφθαλμαῖς ἑναστράφαντος, ὁμοῦ τῷ τὰς λεπίδας 
ἀποδαλεῖν τῶν ὀμμάτων, al σύμθολον ἦσαν τοῦ 
περιχαρδίου χαλύμματος, ὃ περιχείµενον τῷ διορα- 
τιχῷ τῶν Ἰουδαίων φνχῶν, τυφλώττειν αὐτοὺς παρα- 
σχευάζει πρὸς τὴν ἀλήθειαν; Οὐκ ἐπειδὴ τῷ μυστιχῷ 
λουτρῷ τὸν τῆς ἀγνοίας τε xal ἁπάτης ῥύπον ἑναπ- 
έθετο, εὐθὺς πρὸς τὸ θειότερον µετεσχευάσθη τὴν 
φύσιν, xai οἷον ἐκδὺς τὴν παχεῖαν ταύτην xal σαρ- 
«ur, περιθολῆν, αὐτοῖς τοῖς οὐρανίοις ἁδύτοις ἑπ- 
εχωρίαζεν, οὐδὲν βαρούμενος τῷ ἐφολχίῳ τοῦ σώματος, 
καὶ ἑἐντὸς ἐγένετο τῆς θείας τοῦ παραδείσου φυτείας͵ 
ἐχεῖ «v ἄῤῥητον μυσταγωγίαν παρὰ τῆς ἀληθείας 
εελειούµενος, χἀχεῖθεν λαµθάνων τοῦ λόγου τὴν δύ- 
ναµιν εἰς ὑπαχοὴν τῆς πίστεως àv πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ; 
“Ὅθεν μιχροῦ δεῖν τῆς οἰχουμένης πάσης πατὶρ γίνε- 
(ας, διὰ τῶν πνευματιχκῶν ὠδίνων εἰς φῶς ἑνάγων 
τοὺς δ.᾽ αὗτου µορφουµένους χατὰ Χριστὸν εἰς εὐσέ- 
6ειαν. El. τοίνυν ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁγίων, f) χατὰ τὸν 
χρόνον τάξις οὐδὲν τῆς κατὰ Θεὸν προχοπῆς ἠλάτιω- 


'Ayak6 A — Secundum hzc multis post glaliDUs , cum 


Achaab, mulieris illud mancipium, et ipse patrios 
ritus sacrorum deseruisset, mulieri delicatze ac 
molli obnoxius factus, et per illam ascito simula - 
crorum errore, ad eamdem secum defectionem 
lsraeliticum populum traxisset, tune Deus exhibet " 
Éliam, qui magnitudini hominum morbi pares ad 
sanandum vires haberet, virum, qui curationem et 
cullum corporis despiceret, facie squalenti, qui 
mullitudine suorum crinium obumbraretur, qui 
peculiari modo vivendi uteretur, aspectu veneran- 
dum, vultu Lristi ac risus experti, obtutu oculo- 
rum recto et eodem quo intendisset vergenti, pello 
caprina tantum de corpore tegentem, quantum abs- 
condi magis decorum est, reliqua pare corporis 


B ad aera perdurantem, et nihil iniquitatem et iaju- 


riam vel zestua vel (rigoris eurantem, qui eum po- 
pulo exhibitus esset, primum flagelle famis Israe- 
lem ad sanitatem reducit, veluti seutiea quadam 
ejusmodi plaga atque pana insolentiam popoli ae 
petulantiam incessene ; demde eliam, divino in sa- 
crificio igni excitato , curat morbum simulacro- 
rum cultus. Deinde secundum illum alius ille cosa- 
pluribus temporibus post exsistit, qui in spiritu et 
virtute Elie per Zachariam et Elisabetam produ- 
ctus, et in vita versatus est, atque universam gen- 
tem in solitudine per predicaüonem (ad se) evo- 
cans : et sordes ob sanguinem prophetarum (effu- 
sum) contractas, οἱ muhliplicia piacula, variosque 
peccati nodos, quibus calceamentorum in modum 
in illo tempore universus populus iuplicitus ct 
illigatus erat : omnia ejusmodi mala, cum pradica- 
tione penitentiz dissolveret, et aquae circumsper- 
sione ad Jordanem elueret, in nulla re divina mi- 

nus prestitit, quam illi qui in exercitio virtutis 
25te eum fuerunt. Quid item post hunc Paulus, eo 
quod tempore posterior esset, ad summum gradum 
divini progressus et incrementi evadere prohibitus 
est? annon protinus diving pulcbritudinis, quz in 
oculis ejus refulserat, amalor exstitit, simulatque 
ab oculis squamas rejecit? αυ squama signum 
erant tegumenti, quo cor (ejus) obductum fuerat : 
quo tegumento Judaeorum animarum acies per- 
spectiva obdueta atque obligata, excos eos effecit 


p ad veritatem? nonne posteaquam sordes quas ex 


ignorantia alque errore contraxerat, in mystico 
lavacro deposuit, protinus ad augustiorem condi«^ 
tionem natura transformatus est, et velut exuto 
hoc crasso atque carneo amictu in ipsis celorum 
adytis versabatur? Et nihil corporei impedimenti 
pondere tardatus, etiam intra divinom paradisi 
consitionem perveniebat, 6’. illic arcana sacrorum 
disciplina a veritate initiabatur, atque illinc ad 
obediendum fdei in omnibus gentibus vini serme- 
nis accipiebat? Unde totius propemodum orbis ter- 


495 


S. GREGORII NYSSENI 


1796 


rarum pater 'exsistit, per spirituales labores et par- A σεν, ὁμοτίμως ἑχάστῳ τῆς χάριτος πρὸς τὴν τελει- 


tus eos qui per ipsum ad Christianam pietatem 
formantur, in lucem producens. Si igitur ratio 
temporis in czeteris sanctis nihil quod pertineat od 
divinum incrementum atque progressum immi- 
nuit, eo quod pariter et ex aquo gratia unum- 
quemque adjuvaret ad perfectionem : non imme- 
rito audemus etiam eum, qui nostra :elate fuit, 
, hominein divinum, magnum illud veritatis «as Ba- 
silium, inclytis illis sanctis annumerandum esse 
dicere, quippe cum temporis vicissitudo nihil im- 
pediat vel sublime illius erga Deum studium atque 
desiderium, vel divinam gratiam ad animam per- 


ότητα συνεργούσης' εἰχότως τολμῶμεν χαὶ τὸν ἐν 
τῇ καθ) ἡμᾶς γενεᾷ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον, τὸ μέγα 
σχεῦος τῆς ἀληθείας, Βασίλειον, τοῖς ὀνομαστοῖς Excl- 
νοις ἁγίοις ἑναρίθμιον εἶναι λέχειν, οὐδὲν τῆς χρονι- 
χῆς ἀχολουθίας οὔτε τὴν ὑφηλὴν ἐχείνου πρὸς τὺν 
θεὺν ἐπιθυμίαν, οὔτε τὴν Oslav χάριν πρὸς τὴν τῆς 
φυχῆς τελείωσιν ἐμποδιζούσης * ὡς ἂν μὴ τῆς θείας 
οἰχονομίας ὁ σχοπός τι παραθλαθείη, f, τι παρὰ τὴν 
τοῦ χρόνου αἰτίαν ἑλαττωθείη τῆς παρ᾽ αὑτοῦ σννεισ- 
φεροµένης συμμαχίας πρὸς τὸ µυστήριον. Πάντως 
δὲ οὖδεὶς &yvost τὸν σκοπὺν τῆς χατὰ τὸν χρόνον 
τοῦτον τοῦ διδασκάλον ἡμῶν ἀναδείξεως. 


fecte et absolute excolendam et exornandam, ne quo modo vel divini consilii dispositionisque in- 
tentio atque propositum sugilletur, vel aliquid de illius auxilio atque praesidio, quod ad mysterium 
€onsiderabatur, propter temporis causam extenuelur, et leviori quam par est, momento zstimetur. 
Nemo autem prorsus ignorat, quo consilio in hoc tempore praceptor noster designatus et exhibitus sit, 
Posteaquam enim hominum insania eirca simula- B Ἐπειδὴ γὰρ ἡ περὶ τὰ εἴδωλα τῶν ἀνθρώπων µα- 


crorum cultum praedicatione Christi exstincta est, 
et oinnia jam delubra cstereque res, qu» vano 
dementium cultu celebrari ac frequentari sole- 
bant, dirutzx atque e medio sublat»e erant, cum 
per universum pene terrarum Orbem habitatum 
pr»dicatio pietatis et veri Dei cullus atque religio- 
nis pervasisset, adeo ut is qui fraudis humanz prin- 
cipatum et imperium tenet, ex omnibus partibus 
orbis terrarum Christi nomine expelleretur et ex- 
turbaretur : solerti et callido nimirum ad malitiam 
inventori malitie atque nequitiz scelesium et 
improbum consilium non defuit, quo per fraudem 
denuo obnoxium sibi redderet genus humanum; 
sed sub pratextu ac specie Christianismi simula- 


vía τῷ χηρύγματι τοῦ Χριστοῦ χατεαθέσθη , xai 
πάντα ἣν ἐν ἐρειπίοις Ίδη καὶ ἀφανισμῷ τὰ τῶν µα- 
ταίων σεδάσµατα, διὰ πάσης σχεδὺν τῆς οἰχουμένης 
τοῦ χηρύγµατος τῆς εὐσεθείας φοιτήσαντος, ὥστε 
τὸν ἐπικρατοῦντα τῆς ἀνθρωπίνης ἁπάτης πανταχό- 
θεν ἐξείργεσθαι, τῷ τοῦ Χριστοῦ ὀνόματι τῆς οἶχου- 
µένης ἐξελαυνόμενον  σοφὸς 5E εἰς χαχίαν ὧν ὁ τῆς 
χαχίας εὑρετῆς, οὖχ ἠπόρησεν πονηρᾶς ἐπινοίας, 


. ὥστε πάλιν ὑποχείριον ποιῆσαι δι ἁπάτης ἑαυτῷ 


«b ἀνθρώπινον * ἀλλ' ἓν προσχήµατι Χριστιανισμοῦ 
τὴν εἰδωλολατρείαν χατὰ τὸ λεληθὺς ἐπανήγαγεν, 
πείσας τοῖς ἰδίαις σοφίσµασι τοὺς πρὸς αὐτὸν ὁρῶν- 
τας μὴ ἀποστῆναι τῆς χτίσεως, ἀλλὰ ταύτην προσ. 
κυνεῖν xal ταύτην σέδεσθαι, καὶ Θεὸν τὸ molina 


czorum cultum latenter reduxit, cum suis commen- C οἴεσθαι, τῇ τοῦ Υἱου κλήσει ὀνομαζόμενον, El δὲ ἐκ 


tis et imposturis persuasisset iis, qui ad ipsum 
spectabant, ne deficerent a creatura, sed eam 
adorarent et venerarentur, Deumque creaturam esse 


. putarent, quz» Filii nomine vocaretur. Quod si ex 


1cbus quz non essent, creatura producta est, et a 
divina essentia, quantum ad propriam ipsius at- 
tinet naturam , aliena sit, neminem eam rem de- 
bere curare, sed Christi nomine creature impo- 
sito, hanc adorare, hanc colere, in hac spem sa- 
lutis fixam habere, ab hac judicium exspectare. Et 
ul rem summatim complectar, cum jnvasisset apo- 
stata homines totius malitia suse capaces, Árium 
inquam et Aetium, Eunomium, Eudoxium, ac prz- 
ter bos multos etiam alios, per ϐ6ο5 deficientem 
jam simulacrorum cultum, sicut dictum est, no- 
mine Christianismi denuo reduxit, atque invale- 
$cebat adversus homines morbus, qui creaturam 
magis quam creatorem colebant, adeo ut etiam il- 
lius temporis imperatorum auxilio fraus confirma- 
retur, et omnes excellentes magistratus et princi- 
patus pro hoc morbo propugnarent. Cunique omnes 
propemodum homines ad id quod vigebat et in- 
valescebat malum iraducti essent ? tunc. magtus 
a Deo Basilius, quemadmodum tempore Achaabi 
Elias, exhibetur , ac sacerdotio, quod jam quo- 
dammodo collapsum atque neglectum erat, susce- 


ph ὄντων ἐστὶν ἡ Χτίσις, xai τῆς θείας οὐσίας χατὰ 
τὴν ἰδίαν ἡλλοτρίωται φύσιν, µηδένα ποιεῖσθαι τού- 
του λόγον, ἀλλὰ τὸ τοῦ Χριστοῦ ὄνομα ἐπιθέντας 
τῇ χτίσει ταύτην προσχυνεῖν , ταύτῃ λατρεύειν , ἐν 
ταύτῃ τὰς ἑλπίδας τῆς σωτηρίας ἔχειν, παρὰ ταύτης 
ἀναμένειν τὴν χρίσιν. Καὶ ὅλος ἐμπεσὼν ὁ ἀποστά- 
τῆς ἀνθρώποις πᾶσαν αὐτοῦ τὴν χαχίαν ἰχανοῖς χω- 
ρῆσαι, ᾿Αρείῳ τε λέγω xai ᾿Αετίῳ, Εὐνομίῳ , Εὐδο- 
ξίῳ, χαὶ πρὸς τούτοις xal πολλοῖς ἄλλοις , δι ὧν 
ἐχλείπουσαν Ἡδη τὴν εἰδωλολατρείαν πάλιν, χαθὼς 
εἴρηται, τοῦ Χριστιανισμοὺ ἐπανήγαχεν , xol χατ- 
εχράτει τῶν ἀνθρώπων 1) νόσος, τῶν χτίσει λατρευόν- 
των παρὰ τὸν χτίσαντα , ὧν xal τῇ συμμµαχίᾳ τῶν 
τότε βασιλέων τὴν ἁπάτην χρατύνεσθαι , χαὶ πάσας 
τὰς ὑπερεχούσας ἀρχὰς τῆς τοιαύτης ὑπερμάχεσθαι 
νόσου. Καὶ πάντων μικροῦ δεῖν ἀνθρώπων πρὸς τὸ 
ἐπικρατοῦν µετατεθέντων , τότε παρὰ τοῦ Θεοῦ 
ἀναδείχνυται ὁ μέγας Βασίλειος, χαθάπερ ἐπὶ τοῦ 
'Ayaà6 6 ἉἨλίας, xat τῆς ἱερωσύνης fn τρόπον 
τινὰ πεπτωχυίας ἀντιλαμθανόμενος, ὥσπερ «wi 
λύχνον ἐχλελοιπότα τὸν τῆς πίστεως λόγον διὰ τῆς 
ἑνοιχούσης αὑτῷ χάριτος ἀναλάμφαι πάλιν ἐποίησεν. 
Καὶ οἷόν τις πυρσὸς τοῖς νύχτωρ διαπλανωμένοις 
κατὰ τὸ πέλαγος ὑπερφανεὶς τῆς Ἐχχλησίας, πάντας 
πρὸς τὴν εὐθεῖαν ὁδὸν ἐπέστρεφεν , ὑπάρχοις σνµ- 
πλεχόμενος , στρατηλάταις αυμμίσγων , βασιλεῦσι 


Ao ——— "-—.— ————— m — -τ----- — — — 0 2Ó—À 





9 


391 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


798 


παβῤῥησιαζόμενος, ἐπ) ἐχχλησίαις βοῶν, τοὺς πόῤῥω- A pto, tanquam lucernam, qua. defecisset, rationem 


θεν ἀφεστηχότας, xa0' ὁμοιότητα Παύλου, δι ἔπιστο- 
λῶν προσαγόµενος , ἐχφεύγων tàc τῶν συμπλεχοµέ- 
νων λαθάς, οὐκ ἔχων ὅπου χρατηθῇ παρὰ τῶν ἀντι- 
πάλων. Κρείττων μὲν γὰρ ἣν τῶν δηµευόντων, ab- 
τὸς ἑαυτὸν διὰ τὴν ἐλπίδα τῆς βασιλείας δημεύσας. 
Τοῦ χατὰ τὴν ἑξορίαν φόδον ἀπήλλαχτο, μίαν πᾶ- 
τρίδα ἀνθρώπων, τὸν παράδεισον εἶναι λέγων, πᾶσαν 
δὲ τὴν γῆν ὡς xowhv τῆς φύσεως ἑξορίαν βλέπων. 
Ὅ δὲ καθ ἡμέραν ἀποθνῄσχων , χαὶ πάντοτε διὰ 
νεκρώσεως ἑχὼν δαπανώµενος, πότε ἂν ἐφοδήθη τὸν 
θάνατον τὸν παρὰ τῶν ἐχθρῶν ἀπειλούμενον; ᾧ γε 
συμφορὰ ἣν τὸ μὴ πολλάχις δύνασθαι τοὺς τῶν µαρ- 
τύρων ἀγῶνας ὑπὲρ τῆς ἁληθείας µιµήσασθαι, Evi 
θανάτῳφ ὑπεξευγμένης τῆς φύσεως ' ὃς ποτε, τῶν 
ὑπάρχων τινὶ τὸ παρ ἑξοίσειν αὐτοῦ τῶν σπλάγχνων 
χαταπληχτιχῶς ἀπειλήσαντι, µειδιάµατι τὴν ἁπαί- 
δευτον ἀπειλὴν καταχλευάζων φησί. Χάριν εἴσομαί 
σοι τῆς προαιρέσεως. Καὶ γὰρ οὗ µετρίως ἀνιᾷ τὸ 
παρ τοῖς σπλάγχνοις ἐγχείμενον, Ἐκδαλὼν obv 
αὐτὸ, καθὼς ἡπείλησας , τοῦ λυποῦντος ὀλευθερώσεις 
τὸ σῶμα. 


tyrum pro veritate certamina imitari, cum uni morti duntaxat natura obnoxia sit 


fidei per inhabitantem in se gratiam relucere denuo 
fecit. Et cum veluti fax noctu errantibus per mare, 
Ecclesie bono apparuisset, omnes ad rectam viam 
convertit, cum prefectis et praesidibus confligens, 
cum ductoribus copiarum congrediens, apud im- 
peratores libere loquens, ín concionibus et eccle- 
siis clamans, eos, qui procu! abessent, exemplo 
Pauli per epistolas concilians atque adjungens, 
effugiens et evitans confligentium prehensiones, 
cum nihil in se haberet, quo teneretur et vincere- 
tur ab adversariis. Fortior enim et firinior erat, 
quam ut ab iis, qui bona ejus publicarant, vinci 
2€ subigi posset, cum ipse se bonis propter spem 
futuri regni mulctasset. Ab exsilii metu liber erat, 
quod unam patriam hominum censeret esse para- 
disum , atque omnem terram quasi commune nà- 
ture exsilium spectaret. Qui autem quotidie more- 
retur, ac per rortificationem semper lubens absu- 
meretur, quando tandem mortem, quam inimici 
minabantur, metuere potuisset? cui quidem clades 
atque calamitas erat, quod non szpe posset mar- 
: qui praefecto 


cuidam aliquando se jecur ejus de visceribus erepturum terrendi causa minanti subridendo in. 
sulsas stique protervas minas diludens , Gratiam tibi, inquit, hujus voluntatis atque propositi nomine 
habebo. Etenim haud mediocriter molestum est jecur visceribus incumbens. Si ejecena ergo illud, 
ut minaris, re molesta atque odiosa corpus liberaveris. 


Τί «olvov αὐτοῦ τὸ μεθ) ἑτέρουε ἁγίους ἐπιδημῆσαι 


Quid igitur illius in rebus divinis splendorem at- 


τῷ βίῳ xavacpixpüver τὴν κατὰ Θεὸν εὐδοχίμησιν, ϱ que claritudinem imminuit , quod post alios san- 


ὡς διὰ τοῦτο τῶν ἐπὶ τοῖς ἁγίοις ἑορτῶν ἑλάττω δο- 
xely εἶναι τὴν ἐπὶ τούτῳ πανήγυριν; Σχόπησον γὰρ, 
εἰ δοχεῖ, πρὸς ἕνα τινὰ τῶν προλαδόντων ἁγίων τὸν 
τούτου βίον ἀντεξετάζων. Ἠγάπησε τὸν 85v ὁ Παῦ- 
λος" τοῦτο γὰρ Oh τῶν ἀγαθῶν τὸ χεφάλαιον , τὸ τῆς 
ἀγάπης λέγω ' àg' fio πᾶσα πίστις, xal ἑλπὶς 
πᾶσα, xal τὸ ἐξ ὑπομονῆς προσδοχώµενον, καὶ «b Ev 
παντὶ χαλῷ ἁμετάπτωτον , xal τὸ μετὰ παντὸς πνευ- 
ματιχοῦ χαρίσµατος τὸ πλέον ἔχειν. ᾽Αλλ᾽ ἐξετάσω- 
μεν πόσον ἣν Ev. Παύλῳ τῆς πρὸς θεὸν ἀγάπης τὸ 
péspov. Ἐρεῖς πάντως. ὅτι ἐξ ὅλης χαρδίας xai ἐξ 
ὅλης ψυχῆς , xat ἐξ ὅλης τῆς διανοίας αὐτοῦ Ἠγάπησε 
Θεόν. Τοῦτον γὰρ ἴδωχε τὸν ἁἀκρότατον τῆς πρὺς 
Θεὸν ἀγάπης ὅρον ὁ νόμος. Οὐχοῦν ὁ πᾶσαν ἑαυτοῦ 


ctos in vita fuit? ut idcirco celebritas atque con- 
ventus, qui illius nomine agitur, minor babeatur 
feriis , quae sanctorum aliorum honoris atque mc- 
moriz gratia celebrantur ? Considera enim, si vi- 
detur, atque perpende rem, cum uno aliquo su- 
perioris statis sancto hujus vitam comparans. 
Dilexit Deum Paulus. ld enim nimirum honorum 
caput est : dilectionis, inquam, bonum : a qua 
dilectione proficiscitur omnis fides et omnis spes, 
et id quod per patientiam exspectatur bonum, et 
in omni bono stabilitas atque constantia, etf in 
omni spirituali dono commodum atque prastantia. 
Sed scrutemur , quantus in Paulo dilectionis erga 
Deum modus. Dices omnino , quod ex toto corde, 


vij» χαρδίαν τε καὶ τὴν ψυχὴν xat τὴν διάνοιαν áva- D et ex tota anima , et ex tota mente sua diligeret 


θεὶς τῷ θεῷ, xal πρὺς ἄλλο μηδὲν τῶν κατὰ τὸν 
βίον τοῦτον σπουδαξοµένων ἐπιῤῥεπῶς διακχείµενος, 
ἐν τῷ ἀκροτάτῳ γίνεται τῆς ἀγάπης Gp. El μὲν οὖν 
ἔχει τις δεῖδαι τὸν τοῦ διδασχἀλου βίον περί τι τῶν 
xatà τὸν χόσμον τοῦτον σπουδαξοµένων ἔχοντα τὴν 
ῥοπὴν, olov περὶ πλοῦτον, ἢ δυναστείαν , Ἡ χενῆς 
δόξης ἐπιθυμίαν (τὰς γὰρ ἀνδραποδωδεστέρας ἐπ) 
αὐτῷ τῶν ἡδονῶν, οὐδὲ λέγειν ἄξιον εἰχός ἔστιν). ὃ τι 
ἂν τούτων εὑρεθῇ σπουδαξόµενον , ἑλαττοῦσθαι M- 
γειν δεῖ κατ ἐχεῖνο τῆς πρὸς τὸν Θθεὸν ἀγάπης τὸ 
μέτρον , τῆς ἐπιθυμητιχής αὐτοῦ διαθέσεως ἀπὸ τοῦ 
Θεοῦ πρὸς τὰ ὑλώδη µεταῤῥυείσης. El. δὲ πάντων 
τούτων χαὶ τῶν τοιούτων ἐχθρός τις ἣν xal πολέμιος, 
πρότερον μὲν τοῦ ἰδίου βίου πᾶσαν ἑξορίξων τὴν ἐμ- 
παθῇ περὶ ταῦτα διάθεσιν, ἔπειτα δὲ xal τὴν χοινὴν 


Deum. Hunc enim summum dilectionis adversus 
Deum terminuni dat lex. Ergo qui omne cor suum 
et animam et mentem Deo dicavit, et ad nullam 
rem aliam earum quas per hanc vitam ezpetuntur, 
affectus atque propensus est, in supretmno dile- 
ctionis gradu consistit. Enimvero si quis demon- 
Strare potest, quod praeceptor (noster) in vita 
ad rem aliquam earum quiz per hunc mundum 
expetuntur, propensus et inclinatus esset, ut ad 
divitias et potentiam, aut vanx glorie studium 
(magis enim serviles in eo voluptates ne comme- 
morare quidem zquum esse, consentaneum est), 
quamcunque harum rerum expetisse deprehende- 
tur, ea dicere re convenit imminui modum erga 
Deum dilectionis , quod ejus affectio cupiditatis a 


799 S. GREGORII NYSSENI 800 
Deo ad res materiales traducta esset. Sin. autem A ζωὴν ἐχχαθαίρων τῷ τε διδαχτικῷ λόγῳ xoi τῷ 


harum et ejusmodi rerum inimieus et hostis erat , 
qued prius quidem ὁ víta sua omnem vitiosum et 
mollem círea hss res affectum ejiceret , deindé 
communem quoque vilam , tunm sermone doetrinz, 
. trm suo exemplo expurgáret : perspicuum faerit, 
quod jHum erga Deum dilectionis modem in sese 
habeBat, quo amplius netura hon eapiebat. Qui 
enim ex toto corde, et ex tota anima atque 
mente Deum diligit, qui possít ad majorem dile- 
ctíonis modum, qui locum non habeát, contendere 
atque, eniti ? Proinde si unum perfecte charitatis 
atque dilectionis terminum esse didicimus , nempe 
eum, qui ex toto corde Deo dicatus et. consecra- 
tus. sit : ac diligebant Paulus et Bosilius toto 
corde Deo dicati atque addieti : si quis ausit di- 
cere, quod unus esset in ambobus dilectionis 
modus atque mensura, a veritete non aberrabit. 
Enimvero quod charitas atque dilectio major sit 
omnibus bonis , cum Apostolus dicit *, tum subli- 
ms Evangelii doctrina comproboet »tque confir- 
mat. Et Apostolus quidem prophetia atque scien- 
tía prestantiorem ac praferendam eam esse dieit, 
fide.vero solidiorem flrmioremque, et spe dura- 
biliorem magisque sufficientem , et semper in eo- 
dem statu permanentem, sine qua quidquid pro 
bono exspectatur , inutile sit*: Dominus autem, 
omnem legem et omnia mysteria prophetiea ex 
lioc dono pendere dieens*, charitatem onmium 
bonormm primas tenere etiam ipse eenset". Si 
igitwr in eo quod inter res preclaras et eximias 
eminet atque excellit, ac reliquas comprehen- 
dendi vim habet, Paulo non inferior est: nimi- 
rum etiam in aliis omnibus bonis, quorum εἶνα- 


ritas primas tenet, ac quecumque ex hac pendent ' 


et exsistunt, omnino posteriores partes ferre et in- 
ferior ese non videbitur. (uemadmodum enim is 
qui humaez nature particeps est, omnes humanz 
nature proprietates habet : 1ta etiam is qui per- 


xa0' ἑαυτὸν ὑποδείγματι ' δῆλον ἄν εἔη, ὅτι ἐχεῖνο 
τῆς πρὸς τὸν θεὸν ἀγάπης τὸ μέτρον εἶχεν Ev ἑαντῷ, 
οὗ τὸ πλέον οὐκ ἐχώρει fj φύσις. γὰρ ἐᾷ ὄλης χαρ- 
δίας τε καὶ φυχῆς xat διανοίας τὺν θεὺν ἀγαπῶν, 
πῶς ἂν ὑπερτιθείη πρὸς τὸ πχέον τῆς ἀγάπης μέ- 
τρον, ὃ χώραν οὑχ ἔχει ; θὐχοῦν εἰ ἕνα τῆς τελείας 
ἀγάπης ὅρον ἐμάθομεν, τὸν ἐξ ὅλης Χαβδίας νῷθεῷ 
ἀναχείμενον, Ἠγάπων δὲ Βαῦλος καὶ Βασίειος E» 
ὅλῃ παρδίᾳ «ip θεῷ ἀνακείμενοι , Bv µέτρον εἶναι τῆς 
ἀγάπης ἐν ἀμφοτέροις εἰπεῖν τις τολµήσας , οὐχ ἂν 
ἁμάρτοι τῆς ἀληθείας. ᾽Αλλὰ μὴν πάντων τῶν &ya- 
θῶν µείξονα τὴν ἁγάπην ὅ τε ᾿Απόστολος λέγει, καὶ 
ἐπυψηφίζει τὸ ὀψηλὸν Βὐαγγόλιον. 'O μὲν οὖν Από- 
6τολος προφητείας αὐτὴν xaX γνώσεως προτιµοτέραν 


B λέγων, πίστεως δὲ παγιωτέραν , καὶ ἑλπίδος διαρχε- 


στέραν, xal πάντοτε bv τῷ αὑτῷ διαµένονσαν , fc 
ἄνευ ἀνόνητον εἶναι πᾶν τὸ Ex ἀγαθοῦ σπουδαζό- 
pevov* ὁ δὲ Κύριος πάντα νόµον, xaX πάντα τὰ µν- 
στήρια τὰ προφητικὰ τοῦ τοιούτου ἑξάπνων χα- 
ῥίσµατος, πάντων πρωτεύειν τὴν ἀγάπην καὶ αὐτὸς 
ἀποφαίνεται. El οὖν &v τῷ ὑπερέχοντι xal περιληπτι- 
χῷ τῶν χατορθωµάτων οὐχ ἀπολείπεται τοῦ µεγά- 
λου Παύλου ’ ἄρα xai ἐν τοῖς ἄλλοις πᾶσιν, ὧν ἡ 
ἁγάπη καθηγεῖται, xal ὅσα 6x. ταύτης ἐχφύεται, 
πάντως οὐχ ἔλαττον ἔχων ἀναφανήσεται. "Ώσπερ γὰρ 
$ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως µετέχων , ἂν πᾶσίν ἐστι 
φοῖς τῆς φύσεως ἰδιώμασιν * οὕτως xat ὁ «b τέλειον 
τῆς ἀγάπης v ἑαυτῷ χατορθώσας, πάντα ὅσα συν- 
θεωρεῖται ταύτῃ τῶν ἀγαθῶν εἴδη, μετὰ τοῦ πρωτο- 
εύπου τῶν κατορθωµάτων ἔχει, ἘΕἴτε γὰρ πίστις 
ἐστὶν ἡ σώζουσα, eive. διὰ τῆς ἑἐλπίδος σωζόμεθα, 
τε δι) ὑπομονῆς τὴν χάριν ἀπενδεχόμεθα, f) ἀγάπη 
κάντα πιστεύει, xal πάντα ἑλπίδει, χαὶ πάντα ὑπο- 
υένει, καθώς φῆσιν ὁ ᾽Απόστολος. Καὶ τὰ ἄλλα πάντα, 
ἵνα wh τὰ x20 ἔχαστον λέγοντες διατρίδωµεν , τῆς 
κατὰ τὴν ἀγάπην ῥίζης βλάστηµα Ὑίνεται, ὅσα τῷ 
τῆς ἀρετῆς λόγῳ σπουδάζεται. ὥστε τὸν ταύτην 
ἔχοντα, μηδενὸς ἐνδεῶς ἔχειν voy ἄλλων. 


fectam charitatem in sese confecit et assecutus est, omnes quacunque una cum hac speetaniur 
s&t comprehenduntur, bonorum formas cum primario principalique bono tenet. Sive enim fides 
est qui servat, sive per spem servamur , sive per pátientiam gratiam exspectamus, charitas omnia 
«redit, et omnia spera, et omnia suffert, utinquit Apostolus *. Atque reliqua omnia ne singu- 
latim omnia enumerando tempus teramus, charitatis radicis germen et surculus exsistunt, quz- 
eunque ratione virtutis expetuntur : adeo ut qui hanc habeat, nullo alio bono careat. 

Hanc igitur eum magnus Basilius haberet, per D — TaUvny ἔχων ὁ µέγας Βασίλειος, οὐδενὸς ἄρα τῶν 


eam nullius boni expers erat. Quod si omnia habe- 
bat, in nulla re prorsus inferior erat. Sed dicet 
aliquis prorsus, quod tertium colum viderit ille , 
et raptus sit in paradisum, et audiverit arcana ver- 
ba, qux bemini non liceat proferre*. At nec ille 
quidem , quod constet, per carnem banc ejusmodi 
gratiam accepit: non enim célat ambiguitatem , 
duin. dicit : Sive in corpore, nescio, sive extra cor- 
pus, ignoro ; Deus novit. Etiam de hoc audacter 
aliquis dicere possit , quod in corpore quidem nihil 
ejusmodi viderit, sed incorporea οἱ ea qux mente 


ΣΤ Cor. xiii, 15. 
stt, 2 sqq. 


ἀγαθῶν δι’ αὑτῆς ἀπελείπετο. El δὲ πάντα εἶχον , àv 
οὐδενὶ πάντως Ἠλάττωτο. Ἁλλ’ ἐρεῖ τις πάντως, ὅτι 
τρίτον οὐρανὸν εἶδεν ἐχεῖνος, xal ἡρπάγη εἰς τὸν 
παράδεισον, xaX Ίχουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐχ ἑξὸν 
ἀνθρώπῳ λαλῆσαι. Αλλ' οὐδὲ ἐχεῖνος φανερῶς διὰ 
τῆς σαρχὸς ταύτης τὴν τοιαύτην χάριν ἑδέξατο. 00 
γὰρ ἐπιχρύπτεται τὴν ἀμφιδολίαν λέγων * Εἴτα év 
σώματι οὐκ olóa, εἴτε ἑκτὸς τοῦ σώματος cox 
olóa: ὁ θεὸς οἶδεν. Καὶ περὶ τούτου τολµήσας εἴποι 
τις ἂν, ὅτι Ev cU pact «εοιοῦτον μὲν οὐδὲν εἶδεν, τῇ 
δὲ ἀσωμάτῳ xa νοητῇ θεωρἰᾷ οὐκ ἔστιν ὅ τι τού- 


*jbid. 1 sqq. * Matth. xxu, 40. * Mattb. σαν, 33 sqq. *E Cor. xii, 7. * H Cor. 


50 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


80g 


των ἀφῆκεν ἀθέατον. Μάρτυς δὲ τούτων ὁ παρ aó- & peragitur, contemplatione nibil larem rerum sit, 


τοῦ λόγος, ὃν τε ἐφ᾽ EavtoU διεξῄει, xal ὃν χατέλιπεν 
ἓν συγγράµµασιν. Ἐκεῖνος ἀπὸ Ἱεροσολάμων ἐπὶ cb 
Ἱλλυριχὸν ἓν χύκλῳ περιελθὼν, πᾶσι τοῖς διὰ µέσου 
τὸν εὐαγχελωὼν ἐχήρυξε λόγον * καὶ ὁ τούτου λόγος 
καὶ τὸ κήρυγμα πᾶσαν μικροῦ δεῖν τὴν οἰχονμένην 
διέλαθεν, ἐπ᾽ lane τοῖς Παύλου λόγθις παρὰ πάντων 
καὶ αὐτὸ σπουβαξόμενον. Παρείσθω δὲ τὰ λοιπὰ 5v 
ὧν ὁ βίος τούτου πρὸς τὸν ἐμείνου αυμφέρεται, οἷον 
ἑσταυρώθη τῷ χόαμῳ ἐκοῖνος, xat τούτῳ ὁ κόσμος. 
'Evéxpmos «b σῶμα ἑἐχοῖνος, ἑτελείωσε καὶ οὗτος àv 
ἀσθενείᾳ τὴν δύναμιν. Χριστὸς ἣν τὸ (jv ἀμφοτέροις, 
καὶ ὁμοίως ἑχατέρῳ κέρδος ὁ θάνατος, καὶ προτι- 
µοτέρα τοῦ πεπλανημένου βίου ἡ πρὸς «bv Δεσπότην 
ἀνάλυσις. "H xoi τὸν Ἰωάννην ἀντιπαραδεῖξαι τῷ 


quod contemplari atque considerare preetermiserit. 
Testis barum rerum est ipsius oratio, tum ος, 
quam ipse proferebat, tum ea quam peliguit in 
&criptis. llle ab Jerosolymis usque ad liyricumin 
orbem circumiens omnibus in medio -habitantihus 
Evangelicum sermonem praedicavit, et hujus oratio 
atque przedicatio omnem propemodum terrarum or- 
bem amplexa est, eum etiam ipsa zque ac Pauli 
sermones ab omnihus probaretur et expeteretur. 
Ümittantur reliqua , quibus hujus vita cum illius 
vita convenit atque concordat, videlicet mundo 
crucifirus est ille, et huie mundus. Corpus ille 
irtificavit, consummavit atque perfecit etiam hic 
vires per infirmitatem. Christus utrique vita erat: 


διδασχάλῳ δοχεῖ; Αλλὰ τὸ μὲν προτερεύειν ἐκεῖνον, D et. utrique similiter pro lucro mors, et ad Domi- 
τῷ ἓν γεννητοῖς γυναιχῶν καὶ περισσότερον Éyew — num resolutio fals vite preferebatur. Απ etiam 
τοῦ προφήτου τῆς θείας φωνῆς papvopoócnc, µα- Joannem cum magistro conferre atque comparare 
νίας ἂν εἴη xaX ἀσεθείας ἅμα ἄλλον ἀντιπαρεξαγα- — placet? Αί cum divina vox testetur, quod ille prin- 
γεέν τῷ τοιούτῳ βίῳ διὰ συγκρίσεως * ἀλλὰ τοῦ το. — cipatum teneat, propterea quod inter natos mu- 
σούτου χαλὶ τοιούτου καὶ «b κατόπιν ὀλθαῖν, τῆς ἀνω- lierum etiam amplius et excellentius quid habeat 
τάτω µαχαριότῃτος τὴν ἀπόδειξιν ἔχει. Οὐτωαὶ δὲ — quam propbeta, insania simul et impietas fuerit 


«by λόγον χώτανοῄσωμεν '«Οὐκ ἣν οὔτε ὃν μαλακοῖς 
ἱματίοις ὁ Ἰωάννης, οὔτε χάλαµας ἣν ἀνέμοις àv- 
σαλευόµενος. Ἡσπάξετο δὲ πρὸ τῶν οἰχουμένων τὴν 
ἔρημον, xat πάλιν τοῖς οἰκουμένοις ἐπεχωρίαξεν. Mf) 
τις ἄρα ἐπισχήψει τῷ λόγῳ, εἰ τοῦτο προσµαρτυρή- 
σει xal vip διδασχκάλῳ ἡμῶν ἡ ἀλήθεια, ὡς Ev τούτοις 
αὐτὸν τοῦ μεγάλου Ἰωάννου μὴ ἀπολείπεσθαι, Τίς 


οὐκ οἶδεν ὅπως µαλαχήν τε wal τεθρυμμόνην ποῦρ 


βίου δίσιγαν πολεµίαν ἠγήσατο, tv παντὶ τὸ καρτε- 
ριχὸν καὶ ἀνδρῶδες mob τῶν ἠδέων θηρώμανας., fA 
θαλπόμενος , χρύει παραθαλλόµενθς, νησσείαις xat 
ἐγχραχείαις καταγυµνόάζων τὸ σῶμα, ταῖς πόλεσιν 
ὡς ἐν ἑρήμοις ἐνδιατρίδων (οὐδὲν εἰς ἀρετὴν Ex τῆς 
συντυχίας παραθλαπτόμενος ) , καὶ πόλεις τὰς ἑρη- 
plac ἀπεργαζόμενος ; θὖτε γὰρ ἡ μετὰ τῶν πολλῶν 
διαγωγὴ τῆς ἀχριδοῦς τι καὶ ἀσφαλοῦς πολιτείας 
παρέτραὔεν * οὔτε, εἰ πρὸς ἑαυτὸν ἐπὶ τὴν ὀφχατιὰν 
ἐχώρηδεν, γυμνωθῆναι τῶν ἐπ ὠφελείᾳ συνόντων 
οἷός *e ἣν ' ὥστε καὶ ἐπὶ τούτου, καθ) ὁμοιότητα τοῦ 
Βαπτισνοῦ. πόλιν thv ἔρημον γενέσθαι στενοχωρου- 
Μένην τοῖς ἐπιῤῥέουσιν. Τὸ 5k μὴ χάλαµον αὐτὸν 
εἶναι δι εὐχολίας πρὸς τὰς ἑναντίας ὑπολήέεις 


alium ex adverse cemparando opponere ejusmodi 
vitse. Sed tanti ac talis viri vel a tergo venisse, su- 
premo beatitudinis continet demonstrationem. As- 
que hoc modo rationem ineundo , rem considere- 
mus atque perpendumus. Neque mollibus vestibus 
Joannes erat amictus, .neque arundo erat, quae ven- 
4is agitaretur. Preferebat item solitudinem locis 
cults et habitatis ,.et contra in babitatis et cultis 
locis versabatur. Num quis igitur refellat orationem, 
$i veritas etiam hoc magistro nostro attestetur, ut 
in his magno Joanne non inferior sit? Quis enim 
ignorat, quemadmodum mollem et delicatum vite 
cultum noxium et infestum judicaret,? in. omni.ie 
fortitudinem atque laborum et molestiarum tole- 
rantiam magis quam res jucundas sectans, ad solis 
sestun duratus, frigori se exponens, jejuniis et ten»- 
perantia sorpus exereendo subigens, in urbibus 
quas] in selitudinibus wersans (qued hominum 
eongressus illius virtntem nihil lgderet ) et ex s0- 
litudinibus urbes effieiops. Neque enim idcirco ,, 
quad enm multitudjne conversasetur, quidquam de 
exacto et eauto viue instituto immutabat ; neque 


pesaxitvóuevov, δοίχνυσι τὸ ἓν πᾶσι τοῖς παρὰ τὸν y si seorsum in solitudipem seeeasisset, nudari ae 


βίον κεχριµένοις αὐτῷ ἁματάπτωτον. "Hossev ἐξ ἁρ- 
χῆς 7) ἀκτημόσύνη πέτρα τις ἄσειστης ἡ plo ἐγέ- 
veto. Ἐπεθύμει διὰ καθαρβότητος προσεγγίζειν τῷ 
Θεῷ : ὄρος ἣν dj ἐπιθυμία αὕτη , οὐ κἀλαμµος. 0ὐδό- 
ποτε γὰρ πρὺς τὰς ἀντιπνοίας τῶν πειρασμῶν n- 
εχλίνετο. Tc δὲ πρὸς «by Θεὸν ἀγάπης «b πάχιον 
μόνου ἣν τοῦ ᾿Αποστόλου διὰ τῶν ἰδίων λάχων ἑνδεί- 
ξασθαι , τῷ µήτε τὴν ζωὴν, pfyse «bv θάνατον , μὴ 
ἑνεστῶτα, μὴ μέλλοντα, μήτε τινὰ χτίσιν ἑτέραν 
δύνασθαι αὐτοῦ τὴν χαρδίαν ἀπὸ τῆς πρὺς τὸν .Θεὺν 
ἀγάπης παρώσασθαι,. Οὕτω καὶ ὃν πᾶσι τοῖς χατ 
ἀρετὴν αὐτῷ κχεχριµένοις, οὐδαμῶς χαλαμώδης τις 
ἣν xoi ἀδέδαιος τὴν διάνοιαν, ἀλλὰ διὰ πάντων ὁ 
βίος εἶχε τὸ ἐν τοῖς καλοῖς ἀμετάπτωτον. Παβῥη- 


deseri poterat ab iis qui utilitatis gratia , consue- 
tudine atque convictu ejus utebantur, adeo ut 
eliam bujus tempore, quemadmodum in vita Ba- 
ptistz;,ex solitudine urbs efficaretur, quee conQuente 
multitudine coarctaretur. Quod autem arando non 
esset,.qui facile ad.centrarias opiniones impelle- 
retur, argumento est ea, quam liabuit in. omnibus 
rebus, quas per vitam cum judicio suscepisset et 
instituisset, constentia atque firmitude. Placuerat 
ab initio nibil quidquam possidere , et paupereui 
68960 : lànquam petra immota atque inconcussa 
stabile ac firmum id judicium fuit. Coneupisceba£ 
per puritatem appropinquare Deo : mons erat ea 
cupiditas, non arundo. Nunquam enim ad teata- 


ans 


S. GREGORII NYSSENI 


804 


tionum spiritus adversos flectebatur. Porro dile- Α σιάδεται πρὸς τὸν Βρώδην Ἰωάννης, xal οὗτας πρὸς 


ctionis erga Deum (qus in Basilio fuit) constan- 
tiam et firmitudinem solus Apostolus suis verbis 
exprimere et indicare posset, propterea quod 
neque vita, neque mors, neque praesenlia, neque 
futura, neque alia aliqua creatura a dilectione Dei 
cor ejus dimovere atque deturbare posset !*. Adeo 
'etiam in omnibus , qux cum virtute instituisset , 
ac sibi sectanda esse judicasset, nequaquam arun- 
dineus quidam, et animo mobili ac mente incon- 
stanti erat : sed pér ommia vita (ejus) in rebus 
preclaris constantiam in se habebat et stabilitatem. 
Libere et ingenue loquitur apud Herodem Joannes, 
item hic apud Valentem. Comparemus autem ad- 
invieem horum virorum dignitates. Ille quidem 
partis cujusdam Palzstine decreto Romanorum 
permissum sibi principatum adeptus erat, hujus 
vero imperii terminus erat totus propemodum cur- 
sus solis a finibus Persidis ad Britannos usque 
pertinens et extremam Oceani oram. iAc lingue 
quidem libertas adversus Herodem id agebat atque 
eo spectabat, ne contra leges ille peccaret in mulier- 
eulaquadam, sed cupiditatem, utpote legibus vetitam, 
'n se coerceret,. AC adversus Valentem praeceptoris 
lingue libertas quzenam erat ? Ut illesam, inta- 
ctam et impollutam sineret esse fldem, cui si fleret 
injuria , totius orbis terrarum scelus atque piacu- 
lum exsisteret. Conferat igitur zequus rerum zsti- 
mator et principatum cum principatu , et lingue 


Οὐάλεντα. ᾽Αντεξετάσωμεν δὲ πρὸς ἄλληλα τῶν ἀν- 
δρῶν τούτων τὰ ἀξιώματα. Ὁ μὲν μέρους τινὸς τῆς 
Παλαιστίνης Ψήφῳ Ῥωμαίων «ἣν δυναστείαν χεχλἠ- 
ῥωτο' τούτου δὲ τῆς ἀρχῆς ὄρος ἣν ὅλος μικροῦ δεῖν 
ὁ τοῦ ἡλίου δρόµος, ἐκ τῶν τῆς Περσίδος ὅρων, εἰς 
Βρεττανούς τε xal τὰ ἔσχατα τοῦ Ὠχεανοῦ παρα- 


«τείνων. Καὶ τῆς μὲν πρὸς τὸν Ἡρώδην παῤῥησίας 


ἣν ὁ σχόπὺς, μὴ παρανομεῖν χατὰ γυναίου τινὸς, 
ἀλλὰ χολάζειν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὴν ἐπιθυμίαν, ὡς ἄπειρη- 
µένην τῷ υόμῳ. Ἡ δὲ πρὸς Οὐάλεντα τοῦ διδασκά- 
λου παῤῥησία τίς fv ; "Ασνλόν τε xai ἁμίαντον τὴν 
πίστιν ἐᾷν, fic ἡ παρανομία πάσης τῆς οἰχουμένης 
ἄγος ἐγίνετο. ᾿Αντιθέτω τοῖνυν ὁ δίχαιος τῶν πρα- 
Υμάτων ἐξεταστῆς τήν τε δυναστείαν τῇ δυναστεία, 
καὶ τὸν σχοπὸν τῆς παῤῥησίας ταύτης πρὸς civ 
παῤῥησίαν ἐχείνην. Ἐχεῖ μὲν γὰρ ἓν τῷ σώματι τοῦ 
Ἡρώδου τὸ ἄγος περιωρίζετο. ἐνταῦθα δὲ πάσης 
Tiv ἁδιχία τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, tj παρανομἰα τῆς 
πίστεως. Ἐκεῖνος µέχρι θανάτου ἐμμένει τῇ παῤῥη- 
σίᾳ * καὶ τούτῳ πέρας τῆς παῤῥησίας ἑξορία vívs- 
ται, τοῦτο τοῦ βασιλέως ἀντὶ τῆς ἐπιθανατίου φήφου 
χαταδικάσαντος. ᾽Αλλὰ xai Ἰωάννης ἁποθανὼν Civ 
ἐπιστεύετο: xal Βασιλείῳ παρ) αὐτῶν τῶν ἐχθρῶν fj 
τῆς ἑξορίας ἀναλύεται φῆφος, οὐδὲν διὰ τῆς ἀπειλῆς 
µαλαχισθέντι περὶ τὴν ἔνστασιν. "Apa τολµήσαιμµεν 
xai ἐπὶ τὸν ὑψηλὸν ᾿Ηλίαν ἀναθῆναι τῷ λόγῳ , xat 
δεῖξαι τὸν καθ) ἡμᾶς διδάσχαλον πρὺς τὴν ἑἐχείνου 
χάριν τῷ βίῳ τῷ καθ’ ἑαυτὸν ὁμοιούμενον; Αλλὰ 


libertatis hujus propositam cum illa comparet li- C τὴν μὲν ἐπὶ τοῦ Φλογίνου ἅρματος διφρείαν, xat 


bertate. Nam illic quidem corpore flerodis scelus 
circumscribebatur : hic vero violatio fidei ad totius 
humanz nature injuriam redundabat. Hle ad mor- 
tem usque perseverat in libertate sermonis, et 
huic finis linguze libertatis exsilium exsistit , cum 
imperator hanc ponam in eum loco morliferz 
'sententiz statuisset, At enim Joannes post mortem 
vivere credebatur : Basilio item ab inimicis ipsis 
sententia exsilii rcscinditur , cum propter minas 
nihilo remissior et segnior factus esset ad resisten- 
'dum. Αη etiam audebimus ad sublimem Eliam ser- 
«mone ascendere , et ostendere nostrum doctorem 
ου vite instituto illius gratix» assimilari ? Enim- 
vero ut in flammeo curru sedeat atque vehatur, 
et igneos equos moderetur , et ad eam potestatem, 
qua supere presidet rerum nature, transmigret , 
nemo postulet ab humana natura (nam nec ille 
quidem intra terminos et limites nature manens 
illesus in igni conservabatur, cum terreum hoc 
pondus divina vi ad eam levitatem, qua in sublime 
ferretur, tranformaret), neque (vero) quod suo verbo 
veluti clavi uteretur ejus facultatis, qux de ccelo 
suppeditabatur, et aperiens quando vellet, et rur- 
sus claudens, cum id facere commodius esse vide- 


τὴν τῶν πυρίνων ἠνιόχησιν ἵππων, καὶ τὴν πρὺς 
τὸ ὑπερχείμενον τῆς ἄνω λήξεως µεταχώρησιν , un- 
δεὶς ἀπαιτείτω τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν. 0206 γὰρ 
ἐχεῖνος ἐν τοῖς ὅροις µένων τῆς φύσεως, ἀπαθὴς 
ἐν τῷ πυρὶ διεσώζετο, πρὸς τὸ ἀνωφερές τε xat 
χοῦφον θείᾳ δυνάµει µετασχευάζων τὸ ἐμδριθές τα 
καὶ γἠϊνον, μἠθ᾽ ὅτι τὸν ἑαυτοῦ λόγον οἷόν τινα χλεῖν 
ἐποιεῖτο τῆς ἐξ οὐρανοῦ χορηγίας, ἀνιείς τε ὅτα 
βούλοιτο, xai ἀποχλείων πάλιν κατ’ ἐξουσίαν , ὅτε 
τοῦτο πράττειν ἄμεινον (peto, )Αλλὰ καὶ τὸ εἰς πο- 
λὺν αὐτὺν διαρχέσαι χρόνον ἁπόσιτον, μιᾷ τροφῃ 
τοῦ ἐγχρυφίου ἐχείνου ὁλυρίτου ἐν ὁμοίῳ τὴν δύνα- 
ttv αὐτοῦ διασώξοντα μέχρις ἡμερῶν τεσσαράχοντα * 
παρείσθω καὶ τοῦτο, ὡς μεῖζον 1] κατὰ ἄνθρωπον. 
΄Απορος γὰρ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει τῶν ὑπὲρ φύσιν f 
µίµησις. Σιγάσθω δὲ μετὰ τούτων b τε βραχὺς ἐκεξ- 
vog τοῦ ἀλεύρου χέραµος, xai ὁ τοῦ ἑλαίου χαμφά- 
χης διαρχῶν Ἑχάτερος πρὸς τὴν χρεῖαν kv τῇ τῆς 
τροφῆς χορηγίᾳ, «καὶ avs τοῦ λιμοῦ τῷ χρόνῳ συµ- 
παρατείνων τὴν χάριν, εἰς ἔτη τρια καὶ μῆνας EG. Τὰ 
γὰρ τῆς ἄνωθεν ἑνεργείας θαύματα, ἰδιάτουσαν ἐπὶ 
πῶν ἔργων ἔχει τὴν δύναμιν. Καὶ οὐχ ἄν τις εὐλόγως 
ἀνθρωπίνῃ φύσει τὰς τοιαύτας θαυματοποιίας λογί-- 
σαιτο. 








retur. Quinetiam, quod ad multum ille tempus inediam toleraret, uno cibe subeinericii illius hor- 
deacei panis in pari habitudine vires suas ad quadraginta usque dies conservans , pretermitttur 
etiam hoc, utpote majus, quam humana capiat natura. Earum enim rerum, «qus superant natu- 


1* Rom. viu, 58. 





905 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


806 


ram, imitatio bumanz nature impedita est. Silentio pretereatur item cum his et exiguus ille fari- 
ne urceus, e& vas, quo oleum continebatur: quorum utrumque tam hoc, quam ille, quod ad sup- 
peditationem attinet alimenti, ad necessitatem sufficiebat, per omne tempus famis beneficium simul ' 
prorogans et extendens ad annos tres et. menses sex. Nam supere operationis miracula peculiarem 
in operibus vim habent. Nec recte quis ejusmodi mirificas operationes assignaverit humanz naturz. 

Τίνα οὖν ἔστιν ὅσα τοῦ διδασχάλου ἡμῶν πρὺς τὰ Α — Qua sunt igitur nosti preceploris bona, quae 


ἐν τῷ προφήτῃ θεωρούµενα τὴν χοινωνίαν ἔχει; 
Ζτλος πίστεως, δυσμένεια χατὰ τῶν ἀθετούντων, ἀγά- 
πη πρὸς τὸν θεὸν, ἐπιθυμία τοῦ ὄντος ὄντως πρὸς οὐδὲν 
τῶν ὑλικῶν ἀποῤῥέουσα, ζωὴ διὰ πάντων ἐξητααμένη, 
βίος κατεσχληχὠς, βλέμμα τῷ τόνῳ τῆς φυχῆς συν- 
* τεινόμενον, σεµνότης ἀνεπιτήδευτος * ἡσυχία λόγου 
ἐνεργεστέρα, φροντὶς περὶ τῶν ἐλπιξομένων, χατα- 
φρόνησις τῶν ὁρωμένων, ὁμοτιμία πρὸς πᾶν τὸ φαι- 
vópsvov, εἴτε τις τῶν ὑπερόγχων ἐν ἀξιώματι τύχοι, 
εἴτε τῶν ταπεινῶν τε xal ἀπεῤῥιμμένων προφαίνοιτο. 
Ταῦτά ἐστι xal τὰ τοιαῦτα, ἐν ol; μιμεῖται ὁ τοῦ 
διδασχάλου βίος τὰ τοῦ Ἡλίου θαύματα. El δέ τις 
προφέρει τῶν τεσσαράχοντα ἡμερῶν τὴν ἁσιτίαν, xat 
tust; τοῦ διδασχάλου τὴν διὰ παντὸς τοῦ βίου ὁλιγο- 
σιτίαν ἀντιπροσοίσομεν. Γειτνιάζει γάρ πως τῷ ἁσί- 
τῳ τὸ ὁλιγόσιτον, καὶ μάλιστα ὅταν τὸ μὲν ἐν ὀλίγῳ 
γένηται χρόνῳ, τὸ δὲ πρὸς πάντα διαρχέσῃ τὸν βίον. 
"Allee τε xàxsi μὲν ὁ ὁὀλυρίτης ἐχεῖνος ἁγχρυφίας 
διεκράτει τοῦ προφήτου τὸν τόνον, ἔχων τι πάντως 
ἐν ἑαυτῷ τοιοῦτον, (p συνετηρεῖτο τοῦ προσενεγχα- 
µένου τὴν τροφὴν ταύτην fj δύναμις. Τεχμήριον δὲ, 
ὅτι οὐχὶ τῶν ὁμοφύλων τις αὐτῷ αιτοποιῄσας τὴν 
τροφὴν παρεθήκατο, ἆλλ᾽ ἀγγελικῆς παρασχευῆς ἓν- 
εφορήθη. "O0cv αὐτῷ πλήρης τε xal ἁδιάπνευστος Tfjv 
1 διὰ τῆς τροφῆς ἐχείνης ἐγγινομένη τῷ σώματι 
δύναµις. Ἐνταῦθα δὲ οὐδὲν χαινοτοµηθείσης τῆς 
συνηθείας, µέτρον τῆς τροφῆς ὁ λογιαμὸς Tiv, τοσοῦ- 
τον παρέχων τῷ σώμµατι, οὐχ ὅσον ἡ φύσις ἐθούλετο, 
ἀλλ᾽ ó30v ὁ τῆς ἐγχρατείας ἐνεχελεύετο νόµος. Ἡ 6b 
ἱερωσύνη τοῦ διδασκάλου, μιμεῖται τὰ τῆς ἱερωσύνης 
τοῦ προφήτου αἰνίγματα, διὰ τοῦ τρισσεύειν by τῷ 
λόγῳ τῆς πίστεως, τὸ οὐράνιον πῦρ πρὸς τὰς ἵερουρ- 
γίας ἐφελχομένη. Πῦρ δὲ τὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
δύναμιν καλεῖσθαι πολλαχῃ παρὰ τῆς Γραφῆς ἐδιδά- 
χθηµεν. Αὐχμὸν δὲ γῆς ὁ διδάσχαλος οὔτε ἕλυσεν, 
οὔτε ἐπήγαγεν. "Exet δὲ à μέγας προφῄῆτης, πλήξας 
τῇ µάστιχι τῆς ἀνομθρίας τὴν γῆν, ὁ αὐτὸς καὶ la- 
τρὸς τοῦ τραύματος γίνεται, ἐφάμιλλον τῇ ἀλγηλόνι 
τῆς µάστιγος «hv ἐκ τῆς θεραπείας ἄνεσιν αὗτοῖς 
χαριζόµενος. El δὲ χρἠ τι χαὶ πρὸς τοῦτο τοῦ χαθ) 
ἡμᾶς Ἠλίου θαῦμα εἰπεῖν * θείᾳ βουλήσει τῆς cotaó- 
της ποτὲ συμφορᾶς ἀπειληθείσης, xaX ξηροῦ παντὺς 
τοῦ χειµερίου. χαιροῦ παραδραµόντος, xat μηδεμιᾶς 


cum iis, qua in propheta cernuntur, communionem 
et societatem habeant ? Amor et studium vehemens 
erga fidem, odium adversus aspernantes et repro- 
bantes, dilectio erga Deum, studium et desiderium 
ejus, qui.vere atque reipsa est, ad nullam rem ma- 
terialem effluens atque deflectens; vita per omnia 
exacta atque exquisita, victus aridus, acies oculo- 
rum et obtutus anim: vigori par, gravitas non 
affectata, silentium. sermone efficacius, cura atque 
contemplatio rerum earum quas sperantur, contem- 
ptus earum que videntur, cum quisquis oblatus 
esset, sive in excellenti dignitate forte constitutus, 
&ive ex humilibus et abjectis esse appareret, eadem 
dignatione exciperet, et in eodem honore haberet. 
Hxc et ejusmodi sunt, in quibus praeceptoris vita 
miracula Elie imifatur. Quod si quis profert qua- 
draginta dierum inediam, et nos per omnem vitam 
magistri in cibo parcimoniam contra in medium 
afferemus. Vicina enim quodammodo est inedie 
cibi exiguitas et parcimonia victus, ac maxime, 
cum illud quidem exiguo tempore factum sit, hoc 
vero per omnem vitam duraverit. Przterea etiam 
illic quidem hordeaceus ille subcinericius panis 
propbete vigorem et vires conservabat, eo quod 
prorsus aliquid ejusmodi in sese haberet, quo qui- 
cunque cibum hunc sumpsisset, vires ejus conser- 
varentur. Cujus rei argumentum est, quod non 
popularium aliquis ei panem confectum pro cibo 
apposuerat, sed ab angelis parato cibo satiatus est, 
Unde etiam ρἱεη atque integrze manebant, et non 
effluebant atque exspirabant ez, qua per illum ci- 
bum corpori vires ingenerarentur. Hic vero cum 
nihil de consuetis innovaretur et immutaretur, ra. 
tio cibum moderabatur, tantum corpori przbens, 
non quantum natura vellet, sed quantum tempe- 
rantiz lex juberet. Porro sacerdotium praeceptoris 
propheiz sacerdotii znigmata imitatur, per hoc 
quod tres personas in ratione fidei tradit, ccelestem 
ignem ad sacrificia eliciens. lgnem autem sancti 
Spiritus virtutem vocari in multis Scripture locis 
didicimus. Uredinem vero atque siccitatem terrz 
magister neque sustulit, neque induxit. Illic autem 
magnus propheta cum imbrium penuriz flagello 


χκαρπῶν ὑποφαινομένης ἑλπίδος * τότε προσπεσὼν τῷ f) terram verberassel, ipse quoque medicus vulneris 


Θεῷ ὁ διδάσκαλος, µέχρι τῆς ἀπειλής τὸν φόθον 
ἔστησεν, λιταῖς τὸ θεῖον ἱλεωσάμενος, χαὶ λύσας διὰ 
προσευχῶν τὴν τῆς ἀνομθρίας κατήφειαν. ᾽Αλλὰ xal 
της τοῦ λιμοῦ παραµνθίας, ἣν ἐπὶ μιᾶς ἑνεδείξατο 
χήρας ὁ μέγας "Hae, ἔχει τι καὶ ὁ χαθ᾽ ἡμᾶς βίος 
ἐπὶ τοῦ διδασχάλου ὁμοίωμα. Λιμοῦ Yáp ποτε χαλε- 
ποῦ κχαταπονοῦντος αὐτήν τε τὴν πόλιν ἓν ᾗ διαιτώ- 
µενος ἐτόγχανεν, xal πᾶσαν τὴν ὑποτελοῦσαν τῇ 
πόλει χώραν, τὰς ἑαυτοῦ χτήσεις ἁποδόμενος, xal 


exsistit, cruciatui flagelli par et zquipollens lar- 
giens eis curationis levamen atque mitigationem. 
Quod si etiam adversus hoc nostri Elie aliquod 
miraculum proferre oportet, cum divina voluntate 
ejusmodi calamitas aliquando celi minis significata 
immineret (quippe totum tempus hibernum per 
siccitatem przeterierat) et nulla spes frugum appa- 
reret, lunc. magister Deo supplicans ultra minas 
terrorem progredi passus nom est, cum precibus 


807 


S. GREGORII NYSSENI 


809 


divinum numen placasse!, et per orationes moero- A εἰς τροφὰς διαµείψας τὰ χρήματα, ὅτε σπανιον Tv. 


rem, qui propter imbrium penuríam (homines) 
invaserat, sustulisset. Quinetiam consolationis et 
levaminis in fame, quod in una vidua magnus pre- 
stitit Elias, habet etiam nostra setas aliquam simi- 
litudinem in magistro. Nam cum fames. aliquando 
gravis et sva tam ipsam urbem, in qua habitabat, 
juam omnem, ubique subditam regionem affligeret, 
venditis suis prediis et possessionibus, atque pe- 
cuniis in alimenta conversis, cum etiam rarum 
esset, ut iHi, qui valde sibi providissent et instructi 


xaX τοὺς σιρόδρα παρεσχευασµένους τράπεζαν ἕαν 

τοῖς παραστήῄσασθαι, διήρχεσεν ἐχεῖνος Ev παντὶ τῷ 
χρόνῳ τοῦ λιμοῦ τρέφων, τούς τε πανταχόθεν cup 

ῥέοντας, xaY τὴν νεολέαν παντὸς τοῦ δήµου τῆς πό- 
λεως, ὡς xaX τοῖς τῶν Ιουδαίων παιαὶν Ex τοῦ ἴσον 
προτιθέναι τῆς φιλανθρωπίας ταύτης τὴν µετουσίαν. 
Διαφέρει δὲ πάντως οὐδὲν, 1) διὰ καµφάχου τὴν θεία; 
ὀντολὴν, ἣ διά τινος ἄλλης ἀφορμῆς ἐχπληρῶσαι. Ἑ 
γὰρ παραμυθία τῶν δεοµένων οὐ ῥητεῖ τὸ πόθεν, QUA 
πρὸς τὸ Υινόµενον βλέπει. 


essent, ea quz» ad mensam et victum pertinent, sibi conficere et suppeditare possent, ille per omne 
tempus famis, cum eos qui undique confluerent, tum juventutem totius urbanz plebis alere perse- 
veravit, adeo ut etiam Judaeorum liberos hujus benignitatis et Hiberalitatis ex 2equo participes fa 
ceret. Nihil autem prorsus interest, utrum per vas oleaNum quis, an per aliquam aliam materiam e*t 
occasionem divinum mandatum exsequatur. Consolatio enim indigentium non querit unde (sumas), 


sed ad id, quod fit, spectat. 


Quod si sublimis raptus est Elias, mirabile qui- B — El δὲ &vogephc ὁ Ἠλίας ἐγένετο, θαυμαστὸν μὲν 


dem est etiam hoc et majus miraculum, quam quis 
vel oratione explicare, vel ratione assequi possit. 
N'erumtamen nec altera (quidem) species ad supera 
cursus repudianda atque contemnenda est: cum 
quis per spiritum virtutibus pro curru usus, per 
sublime vitze inslitutum e terra (sursum) in coelum 
migrat. Quod utique magistrum assecutum esse, 
quicunque rerum ab eo gestarum zquus fuerit 
sstimator, non negabit. An etiam adversus Samue- 
lem oratione audendum est ? Sane in alils omnibus 
primos prophete partes concedentes, cum duobus 
quibusdam, quz de ilio dicuntur, etiam ea quae 
ei:ca magistrum nostrum erant, convenire osten« 
dewus. Divinitus data atque concessa utriusque 


xaX τοῦτο, xai ὑπὲρ λόγον τὸ θαῦμα. Πλὴν οὐκ &nó- 
Θλητον xal τὸ ἕτερον εἶδος τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς, 
ὅταν τις διὰ τῆς ὑψηλῆς Ἰολιτείας ἀπὸ γῆς εἰς οὐ- 
ρανὸν ἀνοικίζηται, διὰ τοῦ Πνεύματος ἅρμα τὰς ἀρε- 
τὰς ποιησάµενος. Όπερ δὴ χατωρθῶσθαι τῷ διδα- 
σχάλῳ πᾶς ὁ εὐγνωμόνως τὰ κατ αὐτὸν ἐξετάζων 

ανθῄσεται. "Αρα χρὴ xat τοῦ Σαμουὴλ κατατολμῆσαι 
τῷ λόγῳ; Ἁλλ' Ey τοῖς ἄλλοις πᾶσι τῶν πρωτείων 
τῷ προφήτῃ παραχωρήῄσαντες, πρὸς δύο τινὰ τῶν 
περὶ αὐτοῦ λεγομένων, χαὶ τὰ περὶ τὸν διδάσκαλον 
ἡμῶν οἰκείως ἔχοντα δείςοµεν ’ θεόσδοτος ἀμφοτέρων 
f$ γέννησις ἣν. 'Oc γὰρ ἐχεῖνον ἡ µήτηρ, οὕτω xal 
τοῦτον ἐξ αἰτήσεως θείας ὁ πατῆρ ἑτεχνώσατο. Καὶ 
ἀῤῥωστίᾳ ποτὲ συσχεθέντος ἐπιθανατίῳ ἔτι Ev τῷ 


nativitas erat. Ut enim illum iater, ita etiam C νέῳ τῆς ἡλιχίας, εἶδεν ὁ πατ]ρ ἐπιφανέντα αὐτῷ 


hunc pater a Deo petitum procreavit. Cumque le- 
tali morbo quondam correptus esset etiam nunc in 
setate juvenili, per visionem in somnis pater vidit 
Dominum, qui in Evangelio regulo illi filium dona- 
vit, sibi apparere, et illa dicere ad se, quz ad illum 
Dominus dixerat, nempe, Vade, filius tuus vivit !!*1*, 
Cujus fidem et ipse imitatus, eumdem quem ille 
fidei fructum percepit, benignitate Demini salute 
fllii recepta. 

Atque hoc quidem unum cum miraculis Samue- 
lis comparamus. Alterum vero, quod [οτωα sacri- 
ficii eadem ab ambobus instituta atque peracta est, 
Pacificas enim uterque Deo hostias obtulerunt, ut 
hostes profligarentur, et interirent sacrificantes, 
hic quidem pro eversione hareseon, ille vero ad- 
versus alienigenas id agens. Porro magnus ille 
Moyses commune omnibus, qui ad virtutem spe- 
ctant, propositum est exemplum. Nec deliquerit si 
quis virtutem legislatoris tanquam scopum sibi 
proponat, ad quem vite suz dirigat actiones. Pro- 
inde nemo prorsus invidebit, si ostendatur, quod 
magister noster, in quibus posset, legislatorem in 
vita imitaretur. In quibus igitur (rebus) imitatio 
consistebat ? Mulier quidam /Egyptios regens, 


11:13 Joan, iv, 50. 


κατὰ τὴν ἐνύπνιον ὄψιν τὸν Κύριον, τὸν ἓν τῷ Εὐαγ- 
γελίῳ τὺν alba τῷ βασιλιχῷ χαρισάµενον, χἀχεῖνα 
εἰπόντα πρὸς τοῦτον, ἃ πρὸς ἐχεῖνον εἶπεν ὁ Κύριος, 
ὅτι Πορεύου, ὁ υἱός σου Cj. 0ὗ τὴν πίστιν xaX αὐ- 
τὸς µιµησάµενος, τὸν αὐτὸν ἐπὶ τῇ πίστει χαρπὸν 
ἐχομίσατο, τὴν τοῦ υἱοῦ σωτηρίαν Ex τῆς quavOper- 
πίας τοῦ Kuplou δεξάµενος. 


"Ev μὲν δ τοῦτο τοῖς θαύμασι τοῦ XapovhA άνα- 
τίθεµεν. Ἕτερον δὲ, ὅτι τὸ εἶδος τῆς ἱερουργίας τὸ 
αὐτὸ τοῖς δύο συνεσπουδάσθη. ΒΕἱρηνικὰς προσήγαγον 
ἀμφότεροι τῷ θεῷ τὰς θυσίας, ὑπὲρ τῆς τῶν πολε- 
plv ἀναιρέσεως [ερουργοῦντες , ὁ μὲν ἐπὶ τῇ χατα- 


D λύσει τῶν αἱρέσεων, ὁ δὲ κατὰ τῶν ἀλλοφύλων τοῦτο 


ποιῶν. Μωῦσης δὲ ὁ µέγας, xotby πρόχειται πᾶσι 
τοῖς πρὸς ἀρετὴν ὁρῶσιν ὑπόδειγμα ^ xal oix ἄν τις 
πλημμελοίφ, τοῦ ἰδίου βίαυ σκοπὰν τὴν ἀρετὴῆν τοῦ 
νοµοθέτου ποιούμενος. Οὐχοῦν .ἀνεπίφθονον πάντως 
εἴη δεῖξαι «àv διδάσκαλον ἡμῶν, Ev οἷς οἷός τε Tiv, τὸν 
νομοθέτην ἐπὶ τρῦ,βίου μιμούμεναν. "Ev lot τοίνυν 
ἡ µίµησις ἣν; ᾿Αρχουσά τις τῶν Αἰγυπτίων, εἶσ- 
πριησαµένη τὸν Μωῦσέα παιδεύξι την ἐγχώριον 
παἰδευσιν, οὐχ ἁποστάντα τοῦ µητρῴου μαζοῦ, ἕως 





| 
| 
| 





να 


809 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII, 


810 * 


ἔδει τὴν πρώτην ἡλιχίαν τῇ τοιαύτῃ τροφῇ τιθηνή- A Moysen adoptatum domestiea diseiplina instituen- 


σασθαι. Τοῦτρ καὶ τῷ διδασχάλῳ μαρτυρεῖ ἡ ἀλήθεια. 
Ανατρεφόμενος γὰρ ὑπὸ τῆς ἔξω σοφίας, ἀεὶ τοῦ 
μαςοῦ τῆς Ἐκκλησίας εἴχετο, τοῖς ἐντεῦθεν διδά- 
γµασι τὴν ψυχὴν αὔξων xat ἀδρυνόμενος,. Ἠρνήσατο 
μετὰ ταῦτα ὁ Μωῦσῆς τῆς ψευδωνύμου μητρὸς τὴν 
σεσοφισµέγην συΥγένεαν. (0ὐδὲ οὗτος παρέμµεινεν 
ἐπιπολὺ νοµίζεσθαι τοῦτο ᾧ ἐπῃσχύνετο. Πᾶσαν γὰρ 
τὴν Ex τῶν ἄξωθεν λόγων δόξαν ἀποσεισάμενος, ὥσπερ 
τὴν βασιλείαν ἐχεῖνος, πρὸς τὸν ταπεινὸν ἀπηυτομό- 
λησε βίον, χαθάπερ χαὶ τοὺς Ἑδραίους ὁ Μωῦσῆς 
περοτ:µοτέρους τῶν Αἰγυπτίων θησαυρῶν ἐποιῄσατο. 
Της δὲ φύσεως ἐφ᾽ ἀχάστου τὸ ἑαυτῆς ἑνεργούσης 
(ἑχάστου γὰρ ἡ σὰρξ ἐπιθυμεῖ χατὰ τοῦ πνεύματος). 
οὐδὲ οὗτος ἐχτὸς ἣν τῆς τοῦ Αἱγυπτίου λογισμοῦ µά- 
χτς, ἣν ἐπηγε τῷ χαθαρεύοντι ' ἀλλὰ συμμαχῶν τῷ 
Βε2τίονι, νεχρὸν ἐποίει τὸν χαχῶς τῷ Ἑδθραίῳ ἐπ. 
εγειρόμενον. Ἑδθραῖος δὲ λογισμὸς, ὁ ἐχχθχαθαρμένος 
καὶ ἀμόλυντος. Ὁ γὰρ διὰ τοῦ νεχρῶσαι τὰ bo τῆς 
γῆς µέλη τῇ φυχῇ συμμαχῶν μιμεῖται τοῦ Μωῦσέως 
τὴν ἀριστείαν, ἣν χατὰ τοῦ Αἰγυπτίου ὀνήργησεν. 
Παραδραμεῖν δὲ προσήχει τὰ πολλὰ. τῆς ἱστορίας, 
ὡς ἂν μὴ πολὺν ὄχλο, ἐπάγοι τῇ ἀχοῇ, τὸ πάντα 5c 
ἀχριθείας θέλειν ἑκτίθεσθαι, ὅσα τε ἐπὶ Μωῦσέως ὁ 
λόγος κατέχει, xo ἐν olg ἐγένετο τοῦ διδασκάλου f 
πρὸς τὸν νοµοθέτην ὁμοίωσις. Κατέλιπε τὴν Αἴγυπτον 
ετὰ τὸν θάνατον τοῦ Αἰγυπτίου ὁ Μωσῆς, xai πο- 
λὺν ἐν τῷ µέσῳ διῇηγον χρόνον ἐφ᾽ ἑαυτοῦ ἰδιάζων. 
Ἱατέλιπε xal οὗτος τοὺς ἐν ἄστει θορύδους, xal τὰς 
ὑλικὰς ταύτας περιηχῄσεις, xal ἣν ἐπὶ τῆς ἐσχατιᾶ- 
προσφιλοσοφῶν τῷ θεῷ. Κατελάμφθη τῷ φωτὶ διὰ 
τῆς βάτου ἐχεῖνος. "Eyopév τι συγγενὲς τῆς ὁπτασίας 
ταύτης xaX ἐπὶ τούτον εἰπεῖν * ὅτι νυχτὸς οὔσης, vi- 
νεται αὐτῷ φωτὸς ἕλλαμψις χατὰ τὸν οἶχον προσεν- 
χομένῳ ' ἅθλον δέ τι τὸ φῶς ἦν ἐχεῖνο, θείᾳ δυνάµει 
χαταφωτίζον τὸ οαἴχημα, ὑπ οὐδενὸς πράγματος 
ὑλικοῦ ἐξαπτόμενον. Σώζει τὸν λαὺν ὁ Μωσῆς x τοῦ 
τυράννου ῥυσάμενος. Μαρτυρεῖ τὰ ἴσα τοῦ xa' 
ἡμᾶς νοµοθέτον ὁ Aabg οὗτος, οὗ διὰ τῆς ἱερωσύνης 
πρὸς τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ θεοῦ καθηγήσατο. — 


dum curat, a maternis uberibus, quandiu priinam 
setatem ejusmodi alimento nutriri eomveniebst, non 
recedentem. Που item smasgistro veritas testatur. 
Cum eduearetur enim ab externa sapientia, semper 
uberibus Eeclesiz adherebat, illius doctrinis animo 
crescens alque grandeseens. Abnegavit »tque ne- 
pudiavit postea Moyses falso dict: matris fictam 
et commentitiam cognationem. Ne hic quidem did 
permansit in eo statu, ut ejus. studii nomine cele- 
braretur atque clereret, cujus eum pudebat. Cum 
enim omnem ex litteris et disciplinis externis par- 
tam gleriam repudiasset, quemadmodum illeregnum, 
ad humile vite se transtulit institutum : quemadmo- 
dum eliam Moyses /Egvptiis thesauris praetulit He- 
braeos. Porro eum natura m unoquoque suum officium 


facist (uniuscujusque enim caro coneupiscit adversus 


spiritum '*) ne hic quidem expers proelii erat, quo 
ralio pura ab /£gyptia ratione petebatur, sed opem 
ferens meliori, mortuam faciebat eam, qux adver- 
sus Hebrz»am haud recte insurgebat. Hebrza antem 
ratio, expurgata est et incontammata. Nam qui per 
mortificationem membrorum (terreuorum anime 
auxilium fert, excellentem fortitudinem atque vir- 
tutem Moysis quam adversus ZEgyptium przstitit, 
imitatur. Preterire autem magnam partem historiae 


, convenit, ne si quis omnia plene atque exacte velit 


exponere, que et de Moyse Scriptura continet !*, 
et in quibus magistri fuit cum Moyse similitudo, 


€ magnam auditoribus afferat molestium. Reliquit 


A£gyptum Moyses post necem gyptii, multoque 
interjecto tempore seorsum per se privatus degebat. 
Reliquit etiam hic urbanos tumultus, et materiales 
hos strepitus undique circumsonantés, et erat in 
solitudine divin: philosophi» addictus **. Lamen 
illi per rubum alluxit. Habemus aliquid. buic visiont 
eognatun etiam in hoe, quod dícaimus. Nam cum 
mOXx esset, aecidit ei illustratio atque affulgentia 
luminis domi oranti : expers autem materiz quod- 
dam lumen erat illud, divina virtute domicilium 


illuminans, a nulla re maieriali accensum. Servat populum Moyses a tyranno liberatum. Paria de 
nostro legislatore testatur bic populus, quem per sacerdotium duxit ad Dei promissionem. : 


Καὶ τί χρὴ τὰ καθ᾽ ἔχαστον λέγειν, ὅσους διἠγαγε 


Et quid opus est omnia singulatim exponere, 


xai οὗτος διὰ τοῦ ὕδατος, ὅσοίς διἁ τοῦ λόγου. τὸν p quam multog etiam lic per aquam traduxerit, quam 


στύλον τοῦ πυρὸς ἑδᾳδούχησεν, ὅσους τῇ τοῦ Πνεύ- 
µατος νεφέλῃ διέσωαεν, ὅσους ἕθρεψε τῇ οὐρανίᾳ 
τροφῇ, ὅπως ἐμιμεῖτο thv πέτραν fj ποτε τῷ ξύλψ 
ἀνεστομώθη τὸ ὕδῳρ, τουτέστιν, f] ποτε ὁ τοῦ σταυ- 
ῥοῦ τύπος τοῦ στόματος ἔθιγεν, ὅπως ἑπότιζε τοὺς 
δι/ῶντας τοῦ ὕδατος ἐκείνον, τῷ πλήθει της bvip- 
(Pe τὰς ἀθύσσαυς μιμούμενας, olav μαρτυρίου αχη- 
vhv, καὶ αωματικῶς μὲν bv τῷ προαστίῳ χατ- 
εσχευάσατο, τοὺς πτωχοὺς τῷ σώματι, πτωχοὺς tQ 
πνεύματι διὰ τῆς ἀγχαθῆς διδασκαλίας εἶναι παιήσας, 


ὥστε αὐτοῖς γενέσθαι μακαριατὴν ehv πτωχείαν τῆς 


ἀληθινῆς βααιλείας προξενοῦσαν τὴν χάριν, lowvhv 
δὲ ἀληθῃ πρὺς τὴν τοῦ θερῦ χατοίπησιν τὴν ἁκάστου 


!* Galat, v, 47. !'* Exod. 1 644. "" Exed. μι, 1 sqq» 


PaTROL. GR. XLVI. 


multis per sermonem columnam ignis pr:zetulerit? 
quam multos nube spiritus censervaverit, quam 
multos celesti cibo aluerit? quomodo imitaretur 
petram, in qua quondam ligno aqux os et vena 
aperta est, hoc est, cujus quondam os crucis figura 
tetigit] quemadmodum sitientes aqua illa potaret, 
magbitudine abundantie imitans abyssos, quale 
tabernaculum testimonii, et quidem corporaliter in 
suburhio fabricatus sit, pauperes corpore, pauperes 
spiritu ut egeent, per bonam doctrinam efliciens, 
adeo ut eorum egestas ob beatitadinem memorabi- 
lis exsisteret, utpote veri regni denum gratiamque 
oeneiljaas ! Tabernaculum autem verum, in que 


20 


« 9 


S. GREGORII NYSSENI 


8:9 


Deus inbabitaret, uniuscujusque anunam sermone A duytv ἑδημιούργει τῷ λόγῳ. xai στύλους τινὰς ἓν 


effciebat, etiam columnas quasdam exsiruens in 
eo: cogitationes et rationes dico columnas, quse 
laboribus oppressam virtutem suffulciant aique 
sustentent, atque etiam pelves (conücieus) ad eluen- 
dum animse pollutiones οἱ inquinamenta, quibus 
aqua ex oculis emanante liture οἱ maculz abster- 
gerentur. Quam multa candelabra in uniuscujusque 
anima imponebat, sermone illuminans occulta ! 
Quales orationum acerras et tburibula efficiebat ! 
quales exstruebat ex puro auro, et in quo fraus ad- 
bibita non esset, hoc est, ex vera et pura affectione, 
ubi grave vanz glorie plumbum nequaquam eo- 
rum, que flerent, splendorem obscuraret! Quid 
opus est commeiorare mysticam arcam, qualem 
unicuique fabricatus sit, tabulas testamenti divino 
digito inscriptas anime imponens? Hac autem 
dico illo respiciens, quod uniuscujusque cor arcam 
effüciebat, qua spiritualia mysteria comprehendere 
posset, continens legem scriptam , qua Spiritus 
operatione per opera describeretur: id enim per 
digitum Dei significatur : in qua arca etiam sacer- 
dotii virga suo semper fructu efflorescebat per par- 
ticipationem sanctificationum germinans οἱ repul- 
julans, et urna a manna nunquam vacua fiebat. 
Tunc enim aninue vas a coelesti cibo vacuum sit, 
cum peccalun se insinuans influentiam mannz 
probibuerit. Manua autem panis coelestis est. Quid 
opus est commemorare quo pacto sacerdotali stola 
cum ipse exquisite et caute se circumdaret, tum 
ceteros suo exemplo exornaret, semper ferens in 
pectore illum ornatum, eui nomen est et oracu'um, 
ei decretum, et. veritas, quz omnia relinquo dili- 
genUoribus et magis industriis, ut ea per tropi- 
cam et allegoricam significationem pr:eceptori ac- 
commodent : per qus cum ipse talis erat, tum cum 
aliis ornatum eum communicabat. Sepenuimnero 
animadvertimus eum etjam intra caliginem versari, 
ubi Deus erat. Nam quod alii cernere atque con- 
templari nen poterapt, id illi doctrina spiritus qua 
in sacris institutus eret, comprebensibile effüciebat : 
adeo ut intra amplexum caliginis esse videretur, 
in qua sermo de Deo occultatur. Sepenumero se 
opposuit Amalecitis pro scuto usus oratione. Quo 


αὐτῇ χατασχευάζων * λογισμοὺς λέγω,τοὺς στύλους 
τοὺς τὸ ἑπίπονον τῆς ἀρετῆς ὑπερείδοντας " xoi 
λουτῆρας ὡσαύτως πρὸς τὸ ἐχπλύνειν τῆς φυχῆς τὰ 
µιάσµατα., τῷ ἐχ τῶν ὀφθαλμῶν ὕδατι τὸν μολυσμὸν 
ἀποχλύζοντας. "σας λυχνίας ἑνετίθει τῇ ἑχάστου 
Ψυχῇ. χαταφωτίζων τῷ λόγῳ {ὰ χρύφια ! Ota τὰ tov 
προσευχῶν θυµιατήριά τε καὶ θυσιαστήρια xat- 
εσκεύασεν, Ex χαθαροῦ χαὶ ἁδόλου χρυσίόυ, τουτέστιν 
ἐξ ἀληθινῆς τε xal χαθαρᾶς διαθέσεως, οὗ μηδὲν ὁ 
βαρὺς τῆς χενοδοξίας µόλυδδος τὴν λαμπηδόνα τῶν 
γινοµένων ἡμαύρωσεν! Τί δεῖ λέγειν τὴν μυστιχὴν 
χιδωτὸν, οἵαν ἑχάστῳ ἑτεχτήνατο, τὰς πλάχας τῆς 
διαθήκης, τὰς τῷ θείῳ δακτύλῳ ἐγγεγραμμµένας iv- 
τιθεὶς τῇ quyfi ; Λέγω δὲ ταῦτα πρὺς ἐχεῖνο βλέπων, 
ὅτι τὴν ἑχάστου καρδίαν ἐποίει χιδωτὸν, περιεχτιχὴν 
τῶν πνευματιχῶν μυστηρίων, Υραπτὺν ἔχουσαν τὸν 
νόµον διὰ τῶν ἔργων χαταγραφόµενον τῇ ἑνεργείᾳ 
κοῦ Πνεύματος (οὕτω γὰρ ὁ δάχτυλος τοῦ θεοῦ ἑρ- 
μηνεύεται)’ ἐν ᾗ xai τῆς ἱερωσύνης fj ῥάδδος ἀεὶ τὸν 
ἴδιον καρπὺν ἐξήνθει, διὰ τῆς µετουσίας τῶν ἅγια- 
σµάτων ἀναθλαστάνουσα * χαὶ ἡ στάµνος οὐχ ἐχενρῦτο 
400 μάννα. Τότε γὰρ xsvbv γίνεται τῆς φυχῆς τὸ &r- 
γεῖον τῆς οὐρανίας τροφῆς, ὅταν ἁμαρτία παρεµπε- 
σοῦσα τὴν ἐπιῤῥοην τοῦ µάννα χωλύσῃ. Mávva δέ 
ἐστιν ἄρτος οὐράνιος. TÉ χρὴ λέγειν ὅπως δι ἀχρι- 
θείας τὴν ἑερατιχὴν στολὴν αὐτός τε περιετίθετο, xal 
κατεχόσµει τοὺς ἄλλους τῷ καθ᾽ ἑαυτὸν ὑποδείγματι, 
ἀεὶ φέρων τὸν ἐπὶ τοῦ στήθους χόσμον, ᾧ ὄνομα λο- 
χεῖόν τε xat δήλωσις, xa ἀλήθεια, "A πάντα παρίη- 
pt τοῖς φιλοπονωτέροις χατὰ τὴν εροπιχὴν σηµασίαν 
ἑἐφαρμόζειν τῷ διδασχάλψ * 5 ὧν αὐτός τε τοιοῦτος 
fjv, καὶ τοῖς ἄλλοις ἑἐχοινώνει τοῦ χόσµου. Πολλάκις 
ἔγνωμεν αὐτὸν xaX ἑντὺὸς τοῦ γνόφου γενόµενον, οὗ 
ἣν 6 θεός. Τὸ γὰρ tel; ἄλλοις ἀθεώρητον, ἑχείνῳ 
ληπτὸν ἐποίει fj µυσταγωγία τοῦ Πνεύματος, ὡς ὃο- 
χεῖν ἑἐντὸς τῆς περιοχῆς εἶναι τοῦ Υνόφου, ᾧ ὁ περὶ 
τοῦ θεοῦ λόγος ἐναποχρύπτεται. Πολλάχις ἀντέστη- 
σεν ἑαυτὸν τοῖς ᾽Αμαληκίταις, ὅπλῳ χρησάµενος τῇ 
προσευχ]. OO τὰς χεῖρας ἑπαίροντος, ὁ ἀληθινὸς 
Ἰησοῦς κατηγωνίζετο τῶν πολεµίων. Πολλῶν χατὰ 
τὸν Βαλαὰμ ἐχεῖνον γοήτων τὰς µαγγανείας διέλυσεν ᾿ 
ol οὐχὶ τοῦ ἀληθινοῦ λόγου ἀχούοντες, ἀλλὰ τῇ ὀνώδει 
διδασχαλίᾳ τῶν δαιμόνων πειθόµενοι, ἀνενέργητον 


manus tollegte verus Jesus hostes devincebal. p εἶχον εἰς xaxlav τὸ στάµα, τῆς τοῦ διδασκάλου εὐχῆς 


Multorum przstigiatorum et incantatorum Balaam 


εἰς εὐλογίαν τὴν χατάραν µετατιθείσης. 


illius similium imposturas discussit atque irritas fecit : qui vero sermonj non obedientes, sed asi- 
nins demonum doctrinz obtemperantes erant, inefficax ad malitiam os babebant, magistri precibus 


maledictionem convertentibus in benedictionem. 
Ceterum bsc a nobis per trangcursum et com» 
pendium dicuntur : qu: singulatim quicunque vi- 
tam Sancti non ignorat, accomiodabit ad rerum 
gestarum veriiatem, quam multi qui veneliciis et 
incantationibus adversus quosdam insidias in- 
struxissent, jnefficacem improbitatem habuerunt, 
eum non Jiceret eis per fidem praceptoris malum 
producere ad effectum. Sed relictis omnibus, que 
medio tempore acta sunt, de fine utriusque com- 
memorabo. Reliquit quidem uterque seculum, 


Ταῦτα δὲ παρ᾽ ἡμῶν λέγεται δι’ ἐπιδρομῆς τε xal 
συντοµίας * ἑφαρμόσει δὲ τῇ ἀληθείᾳ τῶν γεγονότων 
τὰ χαθ᾽ ἔχαστον ὁ μὴ ἀγνοῶν τοῦ "Αγίου τὸν βίον, 
ὅσοι διὰ φαρµμαχείας τε χαὶ γοητείας ἐπιδουλὰς χατά 
τινων συσχευάσαντες, ἄπρακτον ἔσχον τὴν πονηρίαν, 
μὴ συγχωρηθέντες ὑπὸ τῆς τοῦ διασχάλου πίστεως 
πρραγαχεῖν τὸ xaxby εἰς τελείωσιν. ᾽Αλλὰ πάντα τὰ 
διὰ μέσου χαταλικὼν, τοῦ τέλους ἀἁμφοτέρων im- 
μνησθήσοµαι' Αφῆκε μὲν τὸν βίον ἑκάτερος  µνη- 


μόσννον δὲ τῆς ἰδίας πεοὶ την oápxa σχέσεως, οὗ: 


81$ 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII, 


815 


Ü£xepoe αὐτῶν τῷ βίἰῳ κατέλιπεν. Οὔτε γὰρ Μωῦ- A monumentum vero sui cíteá cafnem habitus neu 


σέως τἆφος εὑρίσχεται, οὔτε οὗτος περιουσίᾳ τινὶ' 


θλικῇ ὑπεχώσθη - ἀλλ’ ὁμοῦ τε παρῆλθε τὸν βίον, xot 
συμπαρῇῆλθεν αὐτῷ πάντα, δι ὧν ὁ βίος τῶν ἀνθρώ- 
πων ἔχει τὴν σύστασιν, ὡς μηδὲν εὑρεθῆναι τοῦ ἁν- 
6gh; ὑλιχὸν μνὴμεῖον ἐκ τῆς τῶν ὑπολειφθέντων 
περιουσίας χαταχωννύον αὐτοῦ τὴν πρὸς τὸ χρεἵττον 
ὑπόληψιν. Ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Μωσέως ἡ ἱστορία λέγουσα 
τοῦτο, ὅτι οὐχ εὑρέθη αὐτοῦ τάφος ἕως τῆς σήμερον 
ἡμέρας. El οὖν τοιοῦτος ἀπὺ τοῦ λόγου ἡμῖν ἀναδέ- 
δειχτάι ὁ Μέγας Βασίλειος, ὥστε μὴ πόῤῥω τῶν 
ἁγίων εἶναι αὐτὸν διὰ τοῦ βίου δὲρὸς ἔκάστον τῶν 
μεγάλων παρατιθέµενον, χαλῶς ἡμῖν ἡ ἀχολουθία τῶν 
ἑορτῶν ἐπὶ τοῦτον ἄγει νῦν τὴν ἑνεστῶσαν παν- 
ἡγνριν. ᾽Αλλὰ μὴν διὰ τῶν χεχαρισµένων ἐχείνῳ 
προσαγαχεῖν πρέπον ἂν en. τὴν μνήμην. Ὀὐχοῦν 
σχεπτέον ὅπως διαθέντες τὴν ἑορτὴν, κεχαρισµένως 
τῷ ἁγίῳ πανηγυρἰσοµεν. "Ap& τις ἐπιζητήσει τὸν 
ἐπιδειχτιχὸν ἐπ αὑτοῦ xaX κομπώδη τῶν ἐγκωμίων 
τρόπον; Πατρίδα καὶ γένος, xaX τὴν Ex γονέων àya- 
τροφὴν, xat τὰ xa0' ἕχαστον τοῦ βίου ἐπιτηδεύματα, 
οἷς συνηυξήθη τε xal συνῄχµασε, xa δι ὧν τὸ 
περιφανές τε xai περίθλεπτον ἔσχεν kv ἀνδράσι Υε- 
γονώς. ᾽Αλλά παρωθεῖται πᾶσαν τὴν χομπώδη ταύ- 
την ὑφψηγορίαν vb μέγεθος τῶν περὶ αὐτὸν θεωρου- 
µένων καλῶν, ὅτι πρὸς τοὐναντίον ἐκδαίνει τὸ σπου- 
δαζόµενον, τῷ ph εἶναι δύναμιν ἐν λόγοις τοιαύτην, 
fug τοῦ μεγέθους τῶν θαυμάτων πρὸς ἀξίαν ἑἐφ- 
ὄνγεται. Ὡς ἂν οὖν μὴ τῇ μικροφνῖᾳ τοῦ λόγου συγ» 
χαθαιρεθείη τὸ θαῦμα, xal τῆς ἓν ἑχάστῳ νῦν περὶ 


αὐτοῦ δόξης γένοιτό τις διὰ τῶν ἐπαινεῖν ἐπιχειρούν- C 


των ἑλάττωσις, χρεῖττον ἂν εἴη τῇ συυπῇ μᾶλλον 
αὔξειν Ev ἑαυτοῖς τὸ θαῦμα, f| διὰ τοῦ λόγου κατα- 
σμιχρύνειν τὸν ἔπαινον, Τί γὰρ ἄν τις τοιοῦτον εἰ- 
πὼν, σεμνότερυν αὐτὸν ἀπεργάδαιτο; "Αρα δέξαιτο 
ἂν Σχεῖνος τὴν διὰ σαρχός τε xal αἵματος λεγομένην 
εὐγένειαν; Καὶ εἰς οὐχ οἶδεν τοῦ μεγάλου τὴν περὶ 
«ἣν σάρχα διάθεσιν, ὡς ἑναντίως πρὸς αὐτὴν εἶχεν, 
χαθάπερ ἀνδράποδόν τι δραπετιχὸν dsl τοῖς ix τῶν 
λογισμῶν δεσμοῖς περιδάλλων, xaX διὰ τῆς ἀχροτά- 
«ης χαχοπαθείας τε xaX ἐγχρατείας, µαστίζων τε xal 
στρεθλῶν τὸν µαστιγίαν ἐχεῖνον δοῦλον τὸ σῶμα, οἷόν 


τις ἁπαραίτητος δεσπότης, οὐδεμίαν ἄνεσιν ἑνδδοὺς" 


τῷ δεσµώτῃ; Tov οὖν οὕτως ἔχοντα περὶ τὴν αάρχα, 
διὰ τῆς σωματιχῆς εὐεργεσίας ἁἀποσεμνύνειν, τῶν 
ἁλογωτάτων ἂν si. Πῶς yàp ὑπὸ τούτου νῦν τιµη- 
θήσεται, ᾧ παρὰ τὴν ζωὴν ἐπῃσχύνετο; 'Ὁμοίως δὲ 
καὶ τῆς πατρίδος ἡ μνήμη, τῷ περὶ τοῦ γένους συν- 
εχθάλλεται λόγῳφ. 'O γὰρ παντὸς ὑπερθεὶς ἑαυτὸν 
τοῦ κόσµου, xai olov στενοχωρούµενος ἐν πάσῃ τῇ 
αἰσθητῇ τῶν στοιχείων φύσει, ὡς μηδὲ τὸν οὐρανὺν 
φέρειν ἑαυτοῦ ὑπερχείμενον " ἀλλ᾽ εἰς τὸ ἐπέχεινα 
ἴεσθαι τῇ φυχῆ, χαὶ ὑπερχύπτοντα τὴν αἰσθητὴν τοῦ 
κόσμου περιοχὴν ἀεὶ τοῖς νοητοῖς ἐμθατεύειν, καὶ 
συμμετεωροπορεῖν ταῖς θείαις δυνάµεσι, μηδὲν τῷ 
σωματιχῷ ἑφολχίῳ πρὸς τὴν τοῦ νοῦ 7topslav ἐμποδι. 
ζόδμενος ' πότε ἂν δέξαιτο μέρει τινὶ τῆς γῆς ἑαυτὸν 


" Deut. xxxiv, 6. 


ter eorum seeulo reliquit. Neque enitn Moysis 
sepulcrum exstat, neque hie copia quadam materiali 
humatus est; sed simul et vitam transiit, et omnia, 
quibus hominum vita conservatur, una dilapsa sunt : 
adeo ut nullum exstet materiale viri monumentum 
ex copia relictarum facultatum exstructum, qub 
existimatio ejus ad speciem augustiorem obrutà 
teneatur : quemadmodum historia de Moyse hoc 
dicit, quod non inventum sit ejus sepulcrum usque 
in hodiernum diem 16. Si igitur talis oratione 4 
nobis demonstratus est esse Basilius Magnus, qui, 
8i cum unoquoque magnatium inter viros sanctos 
vita ejus comparetur, non procul ab illis abfuturus 
sit, recle a nobis feriarum vicissitudine proptet 


B hunc presens nunc agitur conventus, Proinde con- 


veniens οἱ commodum fuerit memoriam viri per 
res illi gratas concelebrare. ltaque dispiciendum 
et considerandum est, qua ratione festam hunc 
diem constituentes ita conventum agamus, ut san- 
cto cordi est. An aliquis demonstrativum in ee 
dicendi genus atque inflatum laudationum motem 
requiret? Quz patria fuerit, quo genere ortus, quo- 
modo a parentibus educatus, quas singulatim vise 
studia fuerint, quibuscum simul et creverit et 
viguerit, et. inter viros clarus, spectabilis et illu- 
siris evaserit? At wagnitudo bonorum qu: circa 
eum spectantur, omne hoc inflatum εί sublime ge- 
nus dicendi repudiat et aversatur, quia negotium 
in contrarium redigitur, eo quod non sit ejusmodi . 
vis in verbis, qux» miraculorum magnitudinem pro 
dignitate assequatur. Ne igitur uua cum orationis 
exilitate miraculum deprimatur et extenuetur, ejus- 
que quam nunc unusquisque de eo conceptam ha- 
bet opinionem, per eos qui laudare conati fuerint, 
aliqua diminutio llat : commodius fuerit silentio 
potius in nobis augere miraculum, quam oratione 
laudem imminuere atque extenuare. Quali enim 
oratione quis eum augustiorem effecerit? An ille 
eam, quie per carnem et sanguinem (contingere) 
dicitur nobilitatem ac generis claritudinem appro- 
baverit? Et quis ignorat magni illius erga carnem 
affectionem, quam ei adversarius esset, tanquam 
mancipio cuidam fugitivo semper vincula rationum 
injiciens, ac per summam afflictionem atque conti- 
nentiam flagellans et torquens verberonem illum 
servum corpus, quasi quidam inexorabilis dominus 
nullam vincto relaxationem indulgens ? Eum igitur, 
qui ila affectus esset erga carnem, propter corpo- 
rale beneficium celebrare eti verbis extollere, res 
abeurdissima fuerit. Nam qui nunc ab ea re hono- 
rabitur, cujus eum in vita pudebat ? Atque similiter 
üna cüm quzstione generis, patrie quoque mentio 
ejicitur et repudiatur. Qui enim se supra omnem 
mundum posuerat, et quasi coaretabatur in omni 
sensibil] elementorum natura, adeo ot ne celum 
quidem supra se positum ferret, sed ad ulteriora 





815 S. GREGORII NYSSENI 816 
anima contenderet, et sensibilem mundi superans A &zovopázetv, xal διὰ τῆς τοῦ τόπου εὐφυῖας ἑαυτῷ 


amplexum, semper in iis qua cogitatione ac mente 
comprebenduntur, inambularet, et occupatus esset, 
atque una cum divinis virtutibus in sublimi versa- 
retur, et nihil impedimenti corporalis onere ad 
mentis iter impediretur : quando sustineat se a 
parte aliqua terrae cognominare, et per loci felicita- 
tem atque commoditatem sibi laudes corrogare? 
Contumelia enim fuerit et verarum laudum immi- 
nutio, si virtute ad considerandum proposila, aqua, 
frondes, et flores, et glebe atque hujusmodi res 
admirationi sint, cum alioqui quidquid liberz vo- 


τοὺς ἐπαίνους συνερανίζεσθαι; "Y6gt; γὰρ ἂν εἴη 
xai τῶν ἀληθινῶν ἑπαίνων ἑλάττωσις, el τῆς ἀρετῆς 
προχειµένης τῇ θεωρίᾳ, ὕδωρ, xat φύλλα, xat βῶλος, 
xai τὰ τοιαῦτα θαυμάζοιτο. "Αλλως τε πᾶν ὃ μὴ 
προαιρέσεως Τίνεται χτῆμα, xàv ὅτι μάλιστα καλὺν 
T, οὐδεμίαν εὐφημίαν ἐχείνῳ φέρει, ᾧ χατὰ τὸ αὐτὸ 
συνηνέχθη. Οὐχοῦν σιωπάσθω πατρὶς xal γένος, xol 
πᾶν τὸ τοιοῦτον, ὃ τῇ αὑτομάτῳ αυντυχίᾳ τοῖς Emzv- 
χοῦσι συµφέρεται. Ἐκχείνης δ ἄν τις εἰχότως £x αὖ- 
τοῦ µνησθείη πατρίδος τε καὶ εὐγενείας, f) διὰ προαν 
ῥέσεως τοῖς ἑσπουδαχόσι προσγίνετσι. 


luntatis bonum non est, etiamsi quam maxime pulchrum, commodum et egregium sit, nullam [απο 
et nominis commendationem afferat illi, cui simul contigerit. Proinde silentio prztereafgr patria ae 
genus, et quidquid ejusmodi est, ut fortuita concursione et casu quibusvis contingat. lllius autem 
merito quis in eo patrie atque nobilitatis mentionem fecerit, quae liberz voluntatis arbitrie iis, qui 
eam expetiverint, contingit. 

Qus est igitur Basilii nobilitas et. claritudo ge- B. Tí; οὖν ἡ Βασιλείου εὐγένεια; Καὶ τίς ἡ πατρίς; 


neris? qua patria? Ac genus quidem illi familia- 
ritas et necessiludo cum Deo : patria vero, virtus. 
Qui enim Deum recepit, ut inquit Evangelium 17. 
potestatem habet, ut fllius Dei flat. Quid vero no- 
bilius et generosius cognatione cum Dee quis re- 
quirat? Qui autem virtute preditus est, et banc 
colit, et ex hac sibi reditus conficit, et questum 
facit, patriam suam prorsus efficit id in quo vivit. 
Sobrietas illi pro domicilio erat, sapientia loco 
przdii; justitia autem et veritas et puritas, pro 
splendidis, magnificis atque visendis el conspicuis 
edificiorum ornamentis : iu quibus habitans magis 
bis delectabatur ac sibi placebat, quam qui mar- 
moreis ei auratis zdibus gloriantur. Si quis eum 
ob talem patriam laudet, et ob ejusmodi genus 
oratione celebret 'atque bonestet, cum vera dicet ; 
tum ad res ei gratas, laudes accommodabit : ter- 


. ram autem, et sanguinem, et. carnem, et divitias, 


et principatus, et his rebus conjunctum splendo- 
rem et gloriam, mundi amicis, qui volent, adesse 
praedicent atque testentur. Si igitur convenientes 
illi laudum celebrationes oratio nostra capere non 
potest : ejusmodi studia recusanda fuerint, et lau- 
dationum artes rejiciendz. Quomodo igitur me- 
moriam ejus agemus, aliquis fortasse dicet, si cum 
laudum celebrationibus id non fiet ? qua ratione 
lex Scripture implebitur, quz dicit 1 memoriam 
iustorum cum laudum celebrationibus .agi opor- 
lere, si per veras quidem laudes sermo accommo- 
dari non potest, cemmunes autem sine contumelia 
commemorari laudes non possunt? Sed fortasse 
ratio aliqua non deerit, qua ille nostrarum lau- 
dum honoris et premii non penitus expers relin- 


Γένος μὲν αὐτῷ ἡ πρὸς τὸ θεῖον olxeíts; e" πατρὶς 
δὲ, fj ἀρετή. Ὁ γὰρ τὸν Gebv δεξάµενος, χαθώς φησι 
τὸ Εὐαγγέλιον, ἐξουσίαν ἔχει τέχνον Θεοῦ γενέσθαι. 
Τί δὲ τῆς πρὸς θεὺν συγγενείας εὐγενέστερον ἄν τις 
ἐπιζητήσειεν; 'O δὲ iv τῇ ἀρετῇ ὧν, xol ταύττν 
γεωργῶν, xai ἓχ ταύτης προσοδευόµενος, πατε» 
πάντως ἑαντοῦ ποιεῖται τοῦτο ip ἐμδιοτεύει. Xaog po- 
αύνη ἣν αὐτῷ τὸ ἐφέστιον, σοφία τὸ χτῆμα * δικαιο- 
σύνη δὲ χαὶ ἀλήθεια xal χαθαρότης, τὰ λαμτρὰ xal 
περίθλεπτα τῶν οἰχοδομημάτων χάλλη * οἷς ἑνδιαιτώ- 
µενος ἐπηγάλλετο πλέον, f| ὅσον οἱ τοῖς µαρμαρίνοις 
τε xai χρυσοπάστοις οἶχοις ἑναθρυνόμενοι. Εἴτις ἀπὸ 
τοιαύτης αὐτὸν ἐἑγχωμιάζοι πατρίδος, καὶ ἀπὺ τοιούέου 
σεμνύνοι γένους, ἀληθῆ τε λέξει, xal ἀπὸ τῶν κεχαρι- 
σµένων αὐτῷ τοὺς ἑπαίνους ποιῄσεται" γῆν ὀὲ.χαὶ αἷμα, 
χαὶ σάρχα, καὶ πλοῦτον, καὶ δυναστείας, χαὶ τὰς ἓν 
τούτοις περιφανείας προσμαρτυρείτωσαν οἱ βρυλόµενοι 
τοῖς τοῦ χόσμον φἰλοις. EJ οὖν ἀχώρητον τῷ ἡμετέρῳ 
λόγω τὸ ἁρμόζον ἐχείνῳ ἑγχώμιον, παραιτητέον ἂν 
εἴη τὰς τοιαύτας σπουδὰς, xal παραγράφεσθαι τῶν 
ἑγχωμίων τὰς τέχνας. Πῶς οὖν τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ µν]- 
µην ἀγάγωμεν, ἴσως ἑρεῖ τις, εἰ μὴ uev ἐγχωμίων 
τοῦτο ποιᾗσοµεν; Πῶς ὁ νόμος τῆς Γραφῆς πληρω- 
θήσεται, ὃς φῆσι, τὴν μνήμην τῶν διχαίων μετ 
ἐγχωμίων δεῖ Υενέσθαι, εἰ τὸν μὲν διὰ τῷν ἀληθὼν 
ἐπαίνων τὸν λόγαν προσάχειν ἐστὶν ἀμήχανον, τὸ ὃς 
διὰ τῶν κοινοτέρων ἐφύδριστον; ᾿Αλλ' ἔστιν ἴσως οὑχ 
ἀπορῆσαί τινος ἐπινοίας, ὡς μὴ πάντη τῶν ἡμετέρων 
αὐτὸν ἐπαίγων χαταλειφθῆναι ἀγέρᾳστον. Ti; οὖν 
ἐστιν dj ἐπίνοια; Τίς οὐχ οἶδεν, ὅτι πᾶς λόγος τῶν 
ἔργων διεζευγµένος, μάταιος xal" ἑαυτὸν χαὶ ἀνυπό- 
στατος; Ἡ δὲ τῶν ἔργων φύσις ἐν ὑποστάσει χαὶ 
ἀληθείᾳ τὸ λεγόμενον δείχνυσιν. 


quatur. Qua igilur est ratio? Quis ignorat, quod omnis oratio: ab operibus disjuncía vàpa per se 


et reprasentat. 

]gitur oratione pelior fuerit ea laus, que ,per 
epera przstetyr et repraseniqtur. Hoc vero quid 
est? Ut per imemoriam illius vita nostra .maelior 


7 Joan. 1, 13. '* Eccl. xxxi, 11. 


Sit, et.non subsislat? At natura operum in substantia atque veritate id quod dicitur, astendit 


Οὐχοῦν προτιµότερος ἂν εἴη τοῦ λόγου ὁ διὰ τῶν 
ἔρχων πληρούμενος ἔπαινος. Τοῦτο δέ ἐστι τί; Τὸ διὰ 
τῆς μμήµης ἐχείνου τὸν βίον ἡμῖν γενέσθαι τῆς συν- 


I 
{ 
D 


ἡ 


817 ) 


IN LAUDEM FRATIUS BASILII!, 


818 


ηθείὰς βελτίονα. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ δακτυλίου σφεν- A quam esse solet, efficiatur. Quemadmodum enim 


δόνης, χαλλίστης τινὸς Ev γλυφίδι προφαινοµένης µορ- 
. φῆς, ὁ ἐντυπωθεὶς τῇ σφραγῖδι χηρὸς εἰς ἑαυτὸν τὸ 
ἐγχείμενον τῇ γλυφίδι χάλλος µετήνεγχεν, .ὅλον τὸν 
χαραχκτῆρα τῆς σφραγῖδος ἰδίοις τὖποις ἀναμαξάμε- 
voc * xal οὑκ ἄν τις οὕτω διὰ τοῦ λόγαυ civ εὐδιάθε- 
τον τῆς γλυφῆς ὥραν εἰς ὑπογραφὴν ἀγάγοι, ὡς ἐπὶ 
τοῦ κηροῦ δειχκνύων μεμοβφωμένον.τὸ κάλλος: τὸν 
αὐτὸν τρόπον, εἰ ὁ μὲν λόγῳ ψιλῷ τοῦ διδασκάλου τὴν 
" ἀρετὴν ἀποσεμνύνοι, ἕτερος δὲ τὸν ἑαυτοῦ βίον χαλ- 
λωπίζοι, διὰ τῆς πρὸς ἐχεῖνον µιµήσεως ἑνεργότερος 
ἂν εἴη τοῦ ὑψηλοῦ λόγου, ὁ διὰ τοῦ βίου πληρούμενος 
ἔπαινος. Οὕτως οὖν, ἀδελφοὶ, καὶ ἡμεῖς µιμησάµε- 
vot τῇ σωφροσύνῃ τὸν φώφρονα, οἷς ποιοῦμεν, κατ' 


ἀξίαν τὴν ἀρετὴν ἑπαινέσωμεν, xaX τὰ ἄλλα πᾶντα 


cum in pala annuli optima quadam insculpta 
forma apparet, sigillo impressa cera insitum scul- 
ptura decorem in sese transfert, totam signaculi 
effigiem suis expressam referens figuris ; ac neuio 
bene dispositum et artificiosum sculpture decorem 
oratione ita descriptum exbibere possit, ut is qui 
in cera effictam aique efformatam pulchritudinem 
ostendit : eodem modo si alius quidem nuda ora- 


. Wone celebret virtutem magistri, alius vero saam 


ipsius vitam illius imitatione exornet, efficacior, 
quam oratio sublimis, fuerit ea laus, quz per vi- 
tam reprzsentetur. Sic igitur, fratres, etiam nos. 
sebmetate sobrium imitantes factis nostris, virtu- 
tem pro dignitate laudemus, et itidem in caeteris 


ὡσαύτως τὸ θαῦμα τοῦ αοφοῦ by τῇ. µετρυσίᾳ τῆς B omnibus miraculum sapientis participatione 8” 


σοφίας πληρούσθω: ὁ τῆς ἀχτημοσύνης ἔπαινος, ἐν 
τῷ χαὶ ἡμᾶς γενέσθαι τῆς ὑλιχῆς περιουσίας ἀχτή-. 
povag* ἡ ὑπεροψία τοῦ χόσµου τούτου μὴ λεγέσθω 
µόνον, ὅτι ἐστί τις ἐπαινετῇ χαὶ ἑπίδοξος * ἀλλὰ páp- 
τυς τῆς ὑπεροφίας τῶν κατὰ τὸν xócpov σπουδαξο- 
µένων ὁ βίας ἕστω. Μὴ λέγε µόνον ὅτι τῷ θεῷ ἐχεῖνος 
ἀνέχειτα, ἀλλὰ ἀνάθες ual σὺ σεαωτὸν τῷ, θεῷ' μῇθ' 
ὅτι µόνον ἣν αὐτῷ πτῆμα ἡ ἔλπιζομένη ἀνάπανσις, 
ἀλλὰ xal ab θησαύρισον σεαυςῷ τοῦτον τὸν πλοῦτον 
ὥσπερ ἐχεῖνος * ἔξεστι γάρ. µετέθηχεν ἐχεῖνος ἀπὸ 
γῆς εἰς οὐρανὸν τὸ πολίτευμα, µετάθες xat σύ. Tol, 
ἀσύλοις τοῦ οὐρανοῦ θησαυροφυλακείοις τὸν ἴδιον Ev- 
απέθετο πλοῦτον:. µίµησαι διὰ τούτων xal σὺ τὸν δι- 
δάσκαλον. Κατηρτισμένος γὰρ ἔσται μαθητὴς ὣς ὁ 
διδάσχαλος αὐτοῦ. Καὶ γὰρ ἐν τοῖς λθιποῖς ἐπιτηδεύ- 
pao, ὁ ἱατρῷ μαθητεύσας, Ἡ γεωµέτρῃ, 3 ῥήτορι, 
ἀναξιόπιστος ἑπαινέτης τῆς τοῦ διδασχάλου τέχνης 
γενῄήσεται, εἰ τῷ μὲν λόγῳ θαυμάξοι τοῦ παθηγητοῦ 


«ἣν ἐπιστήμην, ἐφ᾽ ἑαυτοῦ δὲ δεικνύοι μηδὲν τοῦ : 


θαύματος ἄξιον. "Epst γάρ τις πρὸς αὐτόν * Πῶς M- 
[ets ἱατρὸν τὸν ἑαυτοῦ διδάσχαλον, αὐτὸς ἀνιάτρευ- 
τος ὤν; Ἡ πῶς μαθητὴν σεαυτὸν τῷ γεωμµέτρῃ λέ- 
χεις, ἀπείρως τῆς Υεωμετρίας ἔχων; Ἁλλ' eb τις ἐν 
δαυτῷ δείχννσι τὴν τέχνην ᾗ ἐμαθήτευσε, σεμνύνει 
τῇ χαθ" ἑαυτὸν ἐπιστήμῃ τὸν τῆς τέχνης χαθηγησά- 
µενον. Οὕτως xat ἡμεῖς οἱ Βασίλειον αὐχοῦντες δι- 
δάσχαλον, τῷ βίῳ δείξωµεν τὴν µαθητείαν, ὀχεῖνο 
γινόµενοι, ὅπερ αὐτὸν ὀνομαστόν τε xal μέγαν θεῷ 


pientize reprzsentetur ; laus paupertatis, per hoc, 
ut etiam nos superfluarum facultatum materialium 
experles simus ; contemptus mundi hujus non 
modo dicatur quod sit laudabilis atque gloriosa 
quedam res : sed earum rerum, qua per mundum 
probantur et expetuntur, contemptionis ac de- 
spicientiz testis sit vita. Ne dicas solum,, quod 
ille Deo dedicatus, et addictus, essel, sed, tu 
quoque, te ipsum Deo dedica atque addic, nec 
quod solum ei bonum atque possessio esset, ea, 
qua speratur, requies :sed etiam ipse congrega 
tibi has divitias, quemadmodum ille. Licet enim : 
transtulit ille de terra vite institutum in cc- 
Jum, transfer item tu. In sacrosanctis et a. furum 
injuria tutis cceli zrariis suas divitias deposuit : 
Imitare per hec etiam tu magistrum. Perfectus 
enim erit discipulus, si sit sicut magister ejus. 
Etenim in reliquis quoque vitze studiis atque exer- 
citiis qui medici discipulus fuit, aut geometrz, aut 
rhetoris, indignus cui fides habeatur magistri artis 
laudator erit, si oratione quidem scientiam prz-. 
ceptoris admiretur ; in seipso vero nihil admira- 
tione dignum ostendat. Dicet enim aliquis ad eum : 
Qui dicis medicum tuum fuisse magistrum, cum 
ipse medicine ignarus sis? Aut quomodo te djsci- 
pulum geometre dicis, cum geometriz imperitus 
sis? Verum si quis in seipso specimen artis, quam 
didicerit, edat, sua scientia artis praeceptorem or- 


καὶ ἀνθρώποις ἐποίησεν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ p nat atque honestat. fta etiam nos, qui Basilio 


ἡμῶν, dj δόξα καὶ τὸ κράτος, εἰς τοὺς αἱῶνας τῶν 
αἰώνων. Αμὴν. 


magistro nos jactamus et gloriamur, vita discipli- 
nam ostendamus : ad illud enitentes et evadentes, 


quod ipsum clarum et magnum Deo atque hominibus fecit, per Christum Jesum Dominum no- 
strum, cui gloria et imperium ip secula seculorum. Amen. 


mns 


5, GREGORII NYSSENI 





TOY AYTOY 
EPKOMION 


EIZ TON ΟΣΙΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΗΜΩΝ ΕΦΡΑΙΜ. 


EJUSDEM 
VITA ATQUE ENCOMIUM 


ΒΑΝΟΤΙ PATRIS NOSTRI EPHRJEM SYRI (a). 


Cardo Vossio interprete, 


Recondita in divinis Evangeliis similitudo, me ad A Κινεῖ ue πρὸς τὴν παροῦσαν ὑπόθεσιν ἡ ἓν τοῖς 


propositum dlcendi argumentum serio cohortatur, 
linguamque silentii freno constrictam solvit, ac co- 
gitationum semitas velut spatiosos quosdam cam- 
pos exzquat atque adornat, currumque orationis 
ad iter aggrediendum promptum reddit et expedi- 
tum, dum clara voce hisce quodammodo exclamat 
verbis ; Neque accendunt lucernam , et ponunt eam 
' sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omni- 
bus qui in domo aunt *. Quid vero ex iis intelligen- 
dum sit, subjungit dicens : Sic luceat [ux vestra 
coram hominibus, ut videant opera vestra bona. Nun- 
quid igitur reprehendendi merito erimus, si negli- 
gentes atque ignavi silentio involverimus illud, in 
quo celebrando magnos sumere animos ipse man- 


* 


θείοις Εὐαγγελίοις παραδολὴ, dj τοῦ λύχνου µυστ- 
αγωγία, καὶ τὴν γλῶτταν χημῷ τῆς ἀφωνίας λύει δου- 
λεύουσαν, xal τὰς ὁδοὺς τῶν νοημάτων, ὡς ἱππηλά- 
τους τρίδους προοµαλίζει, xal τὺ τοῦ λόγου πολυει- 
δέστατον ἅρμα ἐπὶ λεωφόρον τρέχειν ὁδὺν ἑτοιμάζεται, 
ὧδέ m διαπρυσίως βοῶσα. Οὐ καἰουσι «ύχνον, 
καὶ τιθέασι ὑπὸ τὸν µόδιον, dAA ἐπὶ τὴν Av- 
χγία», xal «άμπει πᾶσι τοῖς v τῇ οἰχίᾳ. Καὶ τὸ 
ἐχ τούτου ἐν βάθει νουύµενον ἐπάχει λέγουσα : Οὔ- 
τως «Ίαμγάτω τὸ poc ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀν- 
θρώπων, ὅπως ἴδωσι τὰ xaAà ἔργα ὑμῶν. Οὐχ ἂν 
ὑπαίτιον γοῦν ἐγκαλύπτεσθαι, χαὶ δειλιᾷν, bv ol; αὖ- 
4X ὁ Δεσπότης θαῤῥεῖν παρηγγύησεν; Ὃς οἱονεὶ 
φαιδρὰν καὶ τῆς ἡλιαχῆς λαμπροτέραν ἀνάφας λαµ- 


davit Dominus ? Cum enim sancti hujus Patris vi- B πάδα, την τοῦ προκειµένου θείου Πατρὸς ἡμῶν εἰς 


tam tanqnam illustrem ac sole splendidiorem fa- 
cem orbi accenderit, exponendamque nobis pro- 
posuerit , non fert, ut illam silentio pretereuntes, 
sub modio eccultemus : verum in sublimi potius 
Ecclesise vertice reponamus, ut cunctis eluceat qui 
jn bac totius orbis terrarum versantur domo : et 
qui ex illa lumen acceperint, colestem Patrem 
glorificent , atque collaudent. 

Quamobrem non sic paternum illius metuendum 
est vinculum, ut ipsius Domini mandatum sper- 
natur : quin etiam ipsius laudationis initium inde 
capiendum fuít, tametsi in extremam orationis par- 
tem nos istud rejecerimus. Rem enim ipsam recte 
j2spicjenti , illud baud prorsus videatur vinculum, 
quod bumanam gloriam aversantem vetet exornare 
Jaudibus : aut sane vinculum ad solvendum facile , 
obligatioque ejusmodi, qux» ad boc ipsum potius 
prestandum impellat amantes. Nam ex quibus ille 
jaudes se evitaturum arbitratus est, interdici vin- 


* Mauh. v, 15, 16; Luc. vni, 16. 


(1) Hanc orationem 
frac, S. Ephrem, 


"m — 


διἠγησιν πολιτείαν, οὐχ ὑπὸ τὸν τῆς σιγῆς xata- 
χρύπτεσθαι ταύτην βούλεται µόδιον, ἀλλ᾽ ἄνω προ- 
κεῖσθαι ἐπ αὐτῆς τῆς Ἐκκλησιαατικῆς χορυφῆς, 
ὥστε φαίνειν πᾶσι τοῖς kv τῇ χοσμιχῇ περιστρεφοµέ- 
νοις οἰχίᾳ * ix ταύτης τε τοὺς ὁρῶντας Δοξάζξειν τὸν 
Πατέρα τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. 


Οὐκ ἄρα τὸν πατριχὸν εὐλαδητέον ἐχείνου δεσμὸν, 
ὅτι Δεσποτιχὸς πατεῖται θεσμός * ἀνάγχη γὰρ ἐχεῖθευ 
τῶν ἐπαίνων λᾳθεῖν τὰς ἀρχὰς, κἂν ἡ νῦν παράληψις 
τῇ θέσει χατόπιν τῶν ἐγχωμίων ἀφώρισται. Ἔπει- 
δήπερ τῷ χαλῶς διαχρίνειν εἰδότι τὰ πράγµατα, οὗ 
δεσμὸς ἑχεῖνος ἁπλῶς, ἀπείργων ἑγχωμίοις χαταστέ- 


C φειν τὴν ἀνθρωπίνην δόξαν ἁποστρεφόμενον' ἀλλὰ 


δεσμὺς ἄδεσμος, xai κατοχὴ ἀχάθεχτος, πρὸς τὸ 
ἑναντίον τοὺς ἑραστὰς σννωθοῦσα,. Δι’ ὧν γὰρ ἐχεῖνος 
ποὺς ἡμετέρους ἐχφυγεῖν ἐπαίνους χατεστοχάσατο, 
δεσμῷ τὴν ἑγχείρησιν ἀποτειχίσας, διὰ τούτων ἡμεῖς 


frustra aliqui ut dubiam habuerunt ;. cf. Assemani Prog. in tom. I, opp. 


—— 


| 


821 


DE VITA S. PATRIS EPHRAEM SYRI. 


τὰς ἀφορμὰς τῶν ἐγχωμίων λαμθάνοµεν. "Exactov A culo nestros conatus subvertens atque impeoiens, 


μὲν οὖν αὐτοῦ πλεονέχτηµα πρὸς ἀφορμὴν ἑπαίνου 
τελείου, μάλιστα δὲ τὸ μὴ χαίρειν ἑπαίνῳ. Ἐδούλετο 
γὰρ οὐ δοχεῖν, ἀλλ' εἶναι χρηστός, Δι αὑτὸ τοιγαροῦν 
xai µόνον, xiv μηδὲν ἕτερον ἄξιον πέπραχεν ἑπαί- 
νων, ἐγχωμιάδεσθαι δίκαιον, ὅτι τοσοῦτον χαΐρειν 
εἶπα τοῖς ἑἐγχωμίαις, ὡς xal δεσμῷ σφραγίσαι τὴν 
ἐπ) αὐτοῖς ἐπιτίμησιν. Ἡμῖν δὲ τοῦτο πρῶτον ἀνοί- 
γει τοῦ λόγου τὸ στάδιον, xal πληροφορεῖ μὴ βαίνειν 
ἀσχόπως, μηδὲ χατὰ κρημνοῦ φέρεσθαἰ, ἀλλὰ Baat- 
Atxhy ὀδεύειν ὁδὸν, χαλῶς ἀναλογιζομένοις, ὅτιπερ εἰ 
ph ἄξιον ἑπαίνων ἑαυτὸν ὁ θαυμάσιος τοῦ θεοῦ ουν» 
εώρα, οὐχ ἂν εὐφημεῖν αὐτὸν ἀπεῖργε τοὺς θέλον- 
τας. Οὐδεὶς γὰρ μὴ θαυμαζάµενος, ἔτι περιὼν, ἐπὶ 
µεγίστοις πλεονεκτήµααι παρεγγνᾷ τοῖς μετέπειτα, 


ea nobis ipsa laudandi occasionem suppeditant. 
Cum enim singule przclare animi ipsius dotes 
uberem ad laudandum materiam exbibeant, tum - 
illud cum primis, quod laudibus non affciatur. 
Optabat quippe non videri, sed bonus potius. esse. 
Ex quo quidem vel solo, licet aliud nihil Jaude 
dignum przstitisset, collaudari profecto merere-. 
tur : adeo enim laudibus se delectari aiebat, ut eo. 
vinculo vituperationem ex illis manantem obsi-. 
gnare maluerit atque evitare, Istud vero primum 
nosuz orationi stadium aperit, et clare metam, 
ostendit, ad quam dirigere cursum oporteat: ne 
temere progredientes feramur przcipites, sed pet 
viam incedentes regiam , consideremus admiran-- 


λήθης πτώµατι τὴν ἑαυποῦ μνήμην παραφανίζειν. B dum illum Dei virum probhibiturum non fuisse ne 


Πρὸς 55 τούτοις ἔστι χαὶ τοῦτο εἰπεῖν ' ὅτι χαθάπερ 
Παῦλος ὁ ῥήτωρ τῆς χάριτος, ὁ νυμφοστόλος τῆς Ἐκχ- 
Ἀλησίας, τὸ τοῦ Χριστοῦ στόμα, οὐχ ἀπώλεαε τὸ xa- 
λεῖσθαι ᾿Απόστολος, διὰ τὸ εἰπεῖν, Οὐκ εἰμὶ ἄξιος 
χα.Ἵεῖσθαι ᾿Απόστολος' μᾶλλον μὲν οὖν διὰ τοῦτο 
αὐτὸ τὸ μετριοφρονῆσαι, μεῖζον ἀπηνέγχατο xoc. 
Οὕτω δὴ xai ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν, ἀνάξιον ἑαυτὸν 
ἐπαίνων δι εὐλάδειαν xplvac, ἄξιος εὑρεθήσεται 
χατὰ τὸ ἀχόλουθον. 


laudaretur, nisi laudibus se dignum «cognovisset. 
Nam nullus, nisi valde insignia atque suspicien- 
dus, cum sdhuc in vita maximis virtutibus prs- . 
cellat, memoriam sui oblivione apud posteros de- 
leri jubeat. Et quemadmodum Paulus, predicator - 
gratie , auspex Ecclesi, os Christi, licet de se 
ipse dixerit: Non sum dignus vocari apostolus *;. 
non tamen ideo effecit, cur minus apostolus v0€3«. 
retur : imo quanto ipse submissius de se. sensit ,, 


tanto majorem consecutus est gloriam. Sicque magnus noster hic Pater, quoniam prudenter ac caute 
seipsum laudibus indignum censuit, ideo deinceps laudibus celebrari promeretur. 


Ἐπεὶ οὖν ἡμέτερος τῆς Ἐκκλησίας νόμος, τοὺς 
τῆς ἀρετῆς ζηλωτὰς ἐκ τοῦ ταύτης τὰ εἴδη µετέρ- 


χεσθαι στεφανοῦν οἶδε * xal τούτων ὅσοι μάλιστα τῷ € 


«απεινῷ τοῦ φρονήµατος µέτρῳ πνευματικῶς ἀν- 
υγώθησαν, χατὰ τὸ τοῦ Κυρίου &v Εὐαγγελίοις ὧδέ 
πως εἱρημένον" Ὁ ταπεινῶν' ἑαυτὸν ὑψωθήσεται. 
ἔξω παντελῶς φόγου καὶ σχώµμµατος xoi αὐτῆς 
τευγχάνουσι καταχρίσεως, οἱ τοῦ παρόντος θεοφόρου 
Πατρὸς τὰς ἀρετὰς ἀναγράφοντες, καὶ olov εἰς σνή- 
, 3nv ἔμπνουν καὶ ζῶσαν τὸν ἐχείνου βίον ἡμῖν ἀνεγεί- 
Ρροντες. Καὶ τῶν ἐπαγγελθέντων ὁ σοφὸς ἀχροατ]ς 
ἑπόψει τὸ ἀφευδὶς, xavómv τοῦ λάγου τὰς ποιχίλας 
αὐτοῦ τῶν ἀρετῶν ἰδέας ἀναλεγάμενας, Qv ἡμεῖς χαθ- 
άπερ ἕνα τινὰ χρυσοχόλλητον ατέφανον, πολυτίµοις 
xai διαφόροις περιηνθισµένον χρυσουργήσαντες λί- 
θοις, τῇ νύμφῃ Χριστοῦ Ἐχκλησίᾳ δῶρον ποθούµενον 
'.προσκοµίσοµεν’ χαίρει γὰρ τοῖς τοιούτοις Φιλοφρο- 
νεῖσθαι χαρίσµααιν, ὅτε μνήμη δικαίων ἁπαντήσει 
ἐτήσιος. Ἐφραϊμ δὲ νῦν εἰς εὐφημίαν περιἠγαγε 
τρέχων ὁ χρόνος ΄ xal πῶς οὐ περιχαρῶς τὸ τούτου 
μνημόσυνον ὑποδέξεται; 


Ἐφραϊμ ἐχεῖνον, τὸν ἓν πᾶσι Χριστιανῶν περιφε- 
ῥόμενον στόµασιν. Ἔφραϊμ λέγω τὸν Χύρον * αὐ γὰρ 
τὸ Υένος ἐπαισχύνομαι, οὗ τοῖς τρόποις ἐγχαλλωπί- 
ομαι. Ἑφραῖμ, οὗ εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τὸ φέγγος τοῦ 
βίου xaX τῆς θεωρίας ἐξέλαμψεν * ὁ πάσῃ τῇ 0g" ἡλίῳ 
σχεδὸν γινωσχόµενος, παρὰ τοσούτοις τε ἀγνοούμε- 
voc, παρ) ὅσοις ὁ μέγας τῆς Ἐκκλησίας φωστὴρ Ba- 


l Cor. xv, 9. 


Cum ergo ea Ecclesie nostra consuetudo sit at-. 
qwe institutum, ut virtutis cultores, propterea 
quod ejus partes amplexi sint , coronentur ; atque 
illi potissimum , qui ob humilem de seipsis existi- 
inationem spiritu sublimes evaserint ; cuu ipsum 
dicat Evangelium : Qui se. humiliat , exaltabitur : 
haud quaquam sane vituperandi, vel irridendi, 
sut reprehendendi sunt, qui sancti hujus Patris 
virtutes atque encomia describentes , ipsius nobis 
vitam tanquam spirantem , e& animatam aliquam 
eolumnam erigunt. Quz vero commemoravimus,, 
nequaquam. falsa esse prudens auditor cognoscet , 
$i ubi peroratum fuerit, varia ipsius. virtutum ge- 
nera collegerit, ex quibus nos velut pretiosis ao 
diversis lapillis, auroque distinctam. contexentes 
coronam, gratum atque optatum Ghristi Ecclesiae 
donum offeremus. σερί quippe illa ac gaudet ejus- 
modi se muneribus decorari, quandocunque solem- 
nis memoria justi celebranda occurrit. Quapropter 
cum ita cireulus ferat auni, ut bodie collaudandus 
ac celebrandus sit nobis sanctus Ephrem , fleri ne- 
quit , quin ingenti cum gaudio monumentum {διά 
pignusque amoris suscipiat , et amplectatur. 

Ephram igitur ille mihi celebrandus est, qui cun- 
ctis Christianis versatur in ore. Éphrzm , inquam, 
Byrus : neque enim illius nos pudet generis, cujus 
illusiramur moribus. Ephrem, cujus vite atque 
doctrinz splendor universo terrarum illuxit orbi: 
nam in omni fere loco, qui illustratur a sole, co» 
gnoscitur ; illisque tantummodo incognitus, remanet, 


$35 


5. GREGORII NYSSENI 


824 


qui magnum Ecciesise dnmen S. Basilium ignorant; A σίλειος΄ Ἐφραῖμ, 6 νοηνὺς ὄντως τῆς Ἐχκλησίας 


Ephrzz, notus ille revera Ecclesise Eupbrates, cu- 
jus aquis irrigata Christianorum multitudo, centu- 
plum dei fructum producit, Ephraem, fertilis: illa 
Dei vitis, que dulcium instar racemorum, doctrine 
fractus afferens, Ecclesie filios divina charitate 
netriens explensque, reficit stqueoblectat. Ephrzem, 
bonus et fidelis Ecclesie dispensator, qui virtutum 
ratones squaliter conservis distribuens, Dei fami- 
liam prudentisstme administrat. Cujus quidem genus 
atque nobilitatem tum ahipso pariam,tum a majoribus 
$usceptam, parentumque gloriam, acortum, et eduea- 
tfonem, et :etatisincrementurn, et corporis formam, 
etconditionem. et artes, et reliqua qua ab externis 
scriptoribus tanquam maximi momenti inlaudibus re- 
censeri solent, nos hic in medium proferre seper- 
vacaneum arbitramur : eum neque sanctos homi- 
més ab ejusmodi Jandare rcbus ststutum sit. Et 
quanquam ad hune collaudandum, inde etiam abun- 
de nobis argumenta suppetant, non aliis tamen 
vlis ae rationibus, quam quibus ipse vita e£ do- 
ctrina illustrem se reddidit, coronam orationis con- 
lexamus. Vers quippe laudes in iis consistunt, 
qua in nobis ipsis sunt posita ; atque illis deben- 


Εὐφράτης, ἐξ οὗ τὸ τῶν πιστῶν καταρδευόµενον πλή- 
pupa εἰς Exavóv ἀποδίδωσι τὸν σπόρυν τῆς πίστεως * 
Ἐφραϊῖμ, ἡ πολύφορος τοῦ Θεοῦ ἄμπελος, ἡ δίχην 
βοτρύων γλυχερῶν χαρποὺς ἀνθοῦσα διδασκαλίας, 
καὶ τοὺς τῆς Ἐχχλησίας τροφίµους vip xópup τῆς 
θεία; ἁγάπης εὐφραίφουσα. Ἐφραίμ, 6 χαλὸς xai πι- 
στὺς οἰκονόμος τῆς χάριτος, ὁ τοὺς λόγους τῶν ἀρε- 
τῶν ἀναλόγως τοῖς ὁμοδούλοις σιτομετρῶν, xqi τὴν 
δεσποτικὴν οἰχίαν οἰχονομούμενος ἄριστα. O0 τὸ γέ- 
voc xat τὴν ἐνεγχαμένην χαὶ προγόνων περιφάνειαν, 
καὶ γεννητόρων εὔχλειαν, καὶ γέννησιν, xal &vatpo- 
φὴν, καὶ αὔξησιν ἡλιχίας, καὶ σωματικὴν ἑπιτηδειό- 
τητα, xal τύχην, xaX τέχνας, xal τὰ λοιπὰ τῶν Ebo 
λογογράφων ἑρανιζόμενα τοῖς ἐπαίνοις σεμνολογή- 
pata, περιττὸν slc μέσον ἄγειν ὑποτοπήσαντες ' ὅτι 
μὴ τοὺς θείους ἄνδρας ἡμεῖς ἐκ τῶν τοιούτων ἔπαι- 
νεῖν παρειλήφαμεν; κἂν ἐχ περιουσίας αὐτῷ κἀντευ- 
θεν ὑπάρχει τὸ ἀξιέπαινον, ἓξ ὧν αὐτὸς ἑαυτὸν πε- 
ριφανῆ βίῳ τε χαὶ λόγῳ χατεσχεύασεν, ἐκ τούτων xal 
ἡμεῖς αὐτῷ τὸν «οῦ λόγου στέφανον ἀναδήσωμεν. Τῶν 
ἐφ᾽ ἡμῖν γὰρ οἱ ἔπαινοι, καὶ τῶν αὐτεξουσίων τὰ γέρα. 
Τῶν ἀπηριθμημένων δὲ, xal φόγοι παρἀλογοι, xat 
εὐφημίαι ἀνάρμοστοι. 


tur przimia, quz? ex nostra proficiscuntur voluniate. Earum autem rerum, quas commenmoravimnus 


et vituperationes sunt falss, et laudes inepta. 

Quo enim pacto ex genere laudari volei, qui 
omnem nmmundi nobilitatem ae pompam despexit, 
et per optima opera, Dei filius fleri concupivit? 
Quomodo ob patriam se patiatur celebrari, qui 
totum mundum ad se perünere non censuit, qui- 
que materialem ereaturam tanquam inimicam ayer- 
safus est, propter immortalem qua in rclis reposita 
est, beatitudinem ? Aut quomodo majorum paren- 
: Sumve celebritate delectetur, qui corporis alfectio- 
nem, ipsamque animalem carnis tuniculam, tan 
quam celerrimos ad virtutem cursus impedientem, 
prorsus pessumdedit? quo denique pacto, aut ex 
corporis incremento, aut educatione, aut ex arti- 
bus, aliisve ejus generis vite? studiis abjectis, se 
exornari sinat; qui jam inde a puerjtiain sacrarum 
Seripturarum meditatione educatus, eLexcrescens, 
3ique ex perennibus gratiz fontibus bibens, ad men» 
suram etatis Christi, ut cum Apostolo loquar, perve- 
nire studuit ? Cumergo noverimus magnum hunc πο» 


Πῶς γὰρ οὗτος ἀπὸ γένους ἐγχωμιάζεσθαι κατ- 
εδέξατο, ὁ πᾶσαν χοσμιχὴν εὐγένειαν βδελυξάµενος, 
xa τέχνον Θεοῦ δι ἀναλήφεως ἔργων ἀρίστων γενέ- 
σῦαι χατασπασάµενος;» "H πῶς ἀπὸ πατρίδος σεμνύ- 
νεσθαι, ὁ πᾶσαν «ty γῆν ἁλλοτρίαν ἑαυτοῦ λογιζόµε- 
νος, καὶ ὡς ἔχθραν τὴν ὑλιχὴν χτίσιν ἁποφτρεφόμε- 
voc, διὰ τὴν ἐν οὗρανοῖς ἀποχειμένην ἀῑδιον µαχα- 
ριότητα; Πῶς δὲ πάλιν ἐπὶ προγόνων 9) γεννητόρων 
ἠδυνθείη εὐχλείᾳ, ὁ αωματιχὴν ἁπλῶς χαταπατῄῆσας 
φροσπάθειαν, xal αὐτὸ «b φυχιχὸν χιτώνιον, ῆτοι 
σαρχίον βαρούμενος, ὡς ἐμποδὼν αὐτῷ πρὸς τοὺς 
τῆς ἀρετῆς ὀξυτάτους εὑρισχόμενον δρόµους; Πῶς 
δὲ ὅλως ἐκ σωματικῆς αὐξήσεως καὶ ἀναστροφῆς, f| 
ἐπιτηδειότητος, 3) τέχνης, fj τινος ἄλλης καταπτύστου 
βελήσειεν ἐπαινεῖσθαι περὶ τὸν βίον ἀσχολίας, ὁ τρα- 
φεὶς μὲν ἐχ πρώτης ἡλιχίας, καὶ άὐζηθεὶς Ev τῇ τῶν 
θείων µελέτῃ l'on qv, ποτισθεὶό δὰ τοῖς τῆς χάριτος 
ἀεννάαις ὀχετοῖς, xal obe µέτρον ἡλικίας, ἁποστολι- 
κῶς εἰπεῖν, φθάσας Χριστοῦ; Εἰδότες οὖν ἡμεῖς ὡς 


strum Patrem ridiculis iis laudibus, quibus homi- p) οὐ χαίρει ταῖς τοιούτοις ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν µεγα- 


nes sensui ac corpori dediti capiuntur, cumulari 
nolle; ex propriis eum laboribus saltem mediocri. 
ter celebrare conabimur : neque enim oratio eam 
habet naturam, ut supra vires intendatur. Quam: 
obrem adnitemur, ut neque infantia prapediti, 
qus de eo dicenda sunt, silentio involvamus ; ner 
que per semitam aliquam a Patrum instiluLis. alie: 
nam incedenteg, a via deflectamus regia: verum 
inter utramque troanscurrentes, eonvepiens Ora- 
tioni nostr:e temperamentum adhibeamus. 
Cujusmodi autem sunt illa, qug ad contexen- 
dam ejus laudationem nobis proposuimus atque 
subjecimus? Actio. nempe. et contemplatio, quas 


λύνεσθαι, οἶσπερ οἱ σωματικοὶ, καταγελάστοις ἐἑπαῖ- 
νοις, Ex τῶν οἰχείων αὐτὸν πόνων, xàv γοῦν µετρίως 
πειραθῶμεν ἀποσεμνῦναι' οὐ γὰρ ἔχει φύσιν ὁ λό: 
γος τοῖς ὑπὸρ δύναμιν ἐπεχτείνεσθαι. Ὡς ἂν οὖν 
µῄήτε τὸν ἡμέτερον πόθον à ἀφωνία πεδίσῃ, pf 
αὖ πάλιν ξένην τρίδογ τῶν Πκτέρων ὀδεύοντες, βασι- 
λιχῆς παρασφαλῶμεν ὁδοῦ, τὰ παρεχτρίδια διαθέον- 
€£4, τῷ µετρίῳ «bv λόγον φιλοτεχνήσομεν. 


Τί δὲ τὰ τούτου, δι ὧν ἐξυφᾶναι τὸν ἔπαινον ὑπ- 
εθέµεθα; Πρᾶξις xai θεωρία, atc ὁ χατὰ µέρος τῶν 
ἁρ:τῶν ἑσμὸς ἐπαχολουθεῖ, πίστις, ἑλπὶς, ἀγάτη, 


835 


DE VITA S. PATRIS EPHRAEM SYRI. 


εὐσάδεια εἰς 8shv, µελάτη εῶν θείων Γραφῶν, ἁγνι- A virtntam examen consequitur, fldes, spes, charitas, 


σμὸς ψυχῆς καὶ σώμάτος, δάκρυα διηνεχῆ, ἑρημιχὴ 
διαδίωσις, fj bx τόπου εἰς τόπον ἀναχώρῆσις, φυγὴ 
τῶν ἐπιθλαθῶν, διδασκαλία ἀένναος, προσευχὴ ἀχα- 
τάπαυστος, νηστεία xal ἀγρυπνία µέτρον oüx ἔχου- 
σαι, χαµεννία καὶ σχληραγωχία λόγον ὑπερθδαίνου- 
σαι, ἀχτημοσύνη καὶ ταπείνωσις εἰς ἄχρον ἑλάσασαι, 
ἑλεημοσύνη τῆς φύσεως αὐτὸν τῆς ἀνθρωπίνης ἑἐξαί- 
βουσα, ζῆλος ἔνθεος τῶν χατὰ τῆς εὐσεδείας λυτ- 
 πώντων * xal, ἁπλῶς εἰπεῖν, xdv ὅ τι κατὰ Θεὸν οἶδε 
χαρακτηβίζειν ἄνθρωπον. Τοῖς τοιούτοις ὀπαίνοις ó 
ἡμέτερος Πατὴρ ὡραΐξεται, xaX γινώσχει τὰ λεγό- 
μενα. xmi τὰ οἰχεῖα ἑπίσταται προτερήματα, xal 
στέρχει νοὺς λόγους, ὡς ὠφελείας προξένους, οὐκ 
af, ἀλλ᾽ ἡμῖν: ἐποὶ καὶ ψιλὴ τούτου προσηγορία, 
ὑπόθεσις ἀρετῆς τοῖς σπουδαίοις καθίσταται. 00 γὰρ 
ἄλλοθεν δεδιδάγµεθα -αὔτα, f| ἓξ ὧν αὐτὸς τὰ περὶ 
ἑαυτοῦ λόγοις χατέσπειρεν. "Áo" ὧν ἡμεῖς ὡς ἡ ἑπαι- 
νετὴ μέλισσα, ἐχ πολλῶν ἀνθέων συλλέξαντες τὰ 
χρήσιμα, τὸ πνευματικὸν τοῦτο χηρίον κατειργασά- 
µεθα. Καὶ οὐ χολανεῖ πάντως ἡμῖν διὰ τὴν ἐγχείρη- 
atv, ὅτι μὴ δέδιεν ἔτι τὸν πονηρὸν δαίμονα, διὰ τὸ 
xai πρὸς αὐτῷ τῶν ἀγώνων τῷ τέλει πολλοὺς ὑπο- 
σχελίσα:, ἅπαξ xal εἰς τοὺς ἀχυμάντους τῶν ἁσωμά- 
των φθάσας λιμένας, ἔξω τυγχάνει καὶ ζάλης xal 
Χλύδωνος. Δεῦρο δὴ οὖν, χαθ' ἕνα τῶν ἀπηριθμημέ- 
νων pixpby ἑνδιατρίβαντες τῷ λόγῳ, οἷος γέγονεν à 
θαυμάσιος, xal εἰς ὅσον µέτρον πνευματικῆς ἔφθασεν 
ἀναθάσεως, τοῖς συνειλεγµένοις καθυποδείξωµεν, 


pietas erga Deum, sacrarum Scripturarum medita- 
tio, animi et corporis puritas, lacrymarum assidui- 
tas, vitze solitudo, e loco in locum secessiío, malo- 
rum fuga, doctrina perpetua, precatio continua, 
jejunium et. vigilies immoderate, humi cubatio, et 
ία austeritas pene incredibilis, voluntaria pau- 
pertas cum humilitate singularl, misericordia 
humanam  comditionem superans, zelus divi- 
nus in eos qui rabie adversus pietatem atque re- 
ligionem inveherentur ; cuncta denique, quibus ad 
Dei imaginem homo insignitur. lstis noster hic 
Pater decoratur Jaudjbus; qua commemoramus 
agnoscit, przrogativas has esse proprias, eum non 
latet; ac sermones hosce, ut nobis, non sibi utiles, 
non contemnit. Nam vel exigua de ipso enarratio, 
studiosis causa complectendz exsistit virtutis. Atque 
ista noun aliunde, sed e& lis, qua in variis ipse suis 
disseminavit scriptis, didicimus. Ex quibus, inquam, 
sedulx instar apis, ex plurimis floribus utilia col- 
ligentes, favum hunc spiritualem confecimus. Nobis 
vero hec ipse conantibus nequaquam subirasce- 
tur, quando scelestum dz:monem, qui multos vel 
in extremo agone supplantare solet, non pertime- 
scit amplius; jam enim ad tranquillum pervenit in- 
corporeorum portum, ubi nullas omnino procel- 
las reformidat atque tempestates. Age igitur, sin- 
gulis eorum, quz enumerata sunt, paululum im- 
morantes, qualis eximius iste vir evaserit, et in 


quem gradum spiritualis sanctimoniz seipsum provexerit his qui convenerunt ostendamus. 
Πίστεως μὲν γὰρ εἶχε λίαν ὀρθῶς, οὐ πὀῤῥω που C — Ad fidem ergo quod attinet, nulla ex parte pro-- 


νεύων τῆς εὐσεδείας ΄ χαθὼς Éx τε τῶν αὐτοῦ συγ- 
γραμμάτων, ἔχ τε τῆς περὶ αὐτὸν ὑπὸ τῆς Ἐκχλη- 
σίας παρειλήφαμεν δόξης - ἓξ ἴσου γὰρ ἑμυσάττετο 
την τοῦ Σαθελλίου παράλογον σύγχυσιν, χαὶ τὴν 
Αρείου μανιώδη διαἰρεσιν. Ἵστατο δὲ τῶν τῆς εὖσε- 
θείας ὅρων ἑντός ' διαιρῶν μὲν τῷ ἀριθμῷ, συνάπτων 
δὲ τῇ οὐσίᾳ τὴν µίαν xal ἀσύγχυτον xal παναγίαν 
Τριάδα’ ὡς ἂν μήτε πενίαν θεότητος Ἰουδατχῶς ὀνει- 
δίζοιτο, μήτε δήμφ θεῶν Ἑλληνικῶς ἐχδακχεύοιτο" 
& παθεῖν οἱ περὶ τὴν ἀχατάληπτον Τριάδα παροινή- 
σαντες ἐξελέγχονται. ᾿Απολιναρίου δὲ τοσοῦτον τὸ 
ἆλογον ἀπεπέμπετο δόγµα, ὡς πᾶσαν θέσθαι σπον- 
δν ἐκ πάσης αὐτὸ Χριστιανιχῆς ἐξεῶσαι φυχῆς, 


cul a pietate deflectens, admodum recte sentiebat : 
quod cum ejus ex scriptis, tum ex Ecclesiz de ipso 
existimatione probe cognovimus ; nam zque et fal- 
sam Sabellii confusionem, et insanam Arii divisio- 
nem abowminabatur. Constitit autem in finibus pie- 
tatis atque religionis : sic quippe unam, non con- 
fusam , sacrosanctamque Trinitatem, et numero 
personarum dividebat, et unitate substantiz con- 
jungebat : ut neque divinitatis inopiam Judaice 
contumelia afficeret, aeque deorum multitudine, 
more gentiliam ac paganorum debaecharetur. Quod 
illis contingere deprehendimus , qui in incompre- 
hensibilem Trinitatem petulanter contumeliosi sunt. 


Absurdissiimam porro Apollinarii opinionem sic detestabatur, ut omni conatu atque sollicitudine eamdem 
ex quorumvis Christianorum animis evellere studeret. 
ἸΑλλὰ μὴν xaY τῶν ᾿Ανομοίων διὰ πολλῶν ἀπο- D — Quin et futiles, effrenatasque Anomeorum lin- 


ειχτιχῶν τε xat Γραφιχῶν λόγων, τὰ ἀπύλωτα iv- 
έφραξε στόµατα, µεγίστην ἀσφάλειαν ἡμῖν τὰ αὑτοῦ 
θεοδίδαχτα λιπὼν λόγια. Νουάτου δὲ εἰ βούλοιτό τις 
τοῦ θρασυτάτου ὕττημα χατιδεῖν, ἐν τῇ διὰ τῶν λό- 
γων τοῦ Ἐφραῖμ mdr τὸ τοῦ ἑναντίου πτῶμα β)λε- 
πέτω, ἓν fj τοσοῦτον εὑρήσει τὸ περιὸν τῆς δυνά- 

εως τοῦ ἡμετέρου Διδασχάλου àv τῇ τοῦ λόγου 
παραστάσει, ὕσην ἀνδρὸς παγχρατιαστοῦὺ xai παιδὸς 
οὐχ εὐσθενοῦς δι ἁπαλότητα. O0 µόνον δὲ τὰς xa«' 
ἐχεῖνο χαιροῦ f|. καὶ πρόσθεν ἀναφυείσας ὑπὺ τοῦ τῆς 
χαχίας σπορέως ζιζανιώδεις αἱρέσεις, τῷ ὀρθῷ τῆς 
πίστεως ἐξέλεγξε Mog ἀλλά καὶ τὰς εἰς ὕστερον 


guas variis argumentis , Seripturzeque testimoniis 
penitus repressit, summeque utilia ac divina nobis 
adversum eos monumenta reliquit. Si quis vero 
in S. Ephrzm disputationum cum Novato, con- 
flictu, cupiat audacissimi ejus contueri stragem, 
adversarii casum respiciat oportet. Ibi enim usque 
adeo superiores in ipso certaminis congressu no- 
stri doctoris vires inveniet, ut. huuc pancratiastem 
atque certatorem invictum, illum autem mollem 
ac tanquam puerum nondum atate firmatum dixe- 
rit. Neque vero illas duntaxat, qux vel tunc, vel 
autea zizaniorum bereses ex malitig semine fue- 





821 


3, GREGORH NYSSENI - 


rant exoriz, fidei rectitudine propulsavit : verum Α χαχῶς ἀναθαλῆσαι μελλούσας προφητιχῷ βλέμματε 


et eas quie in futurum perniciose pullulare poterant 
propheticis oculis praevidens pracidit. Quotquot 
enim ab eo conscripta sunt volumina, demonstra- 
tionibus sunt plena. Nunquam ergo veritatis hic 
fllius, ab ipsa deflexerit veritate : spem vero omnem 
in solo Deo defixam habuit, in quo qui suas spes 
constituunt, premia referunt. Quapropter et. illud 
Psalmi in cunctis,suis factis dictisque usurpare 
solebat : In ipso speravit cor meum, et adjutus sum*, 
Quoniam sperantem in. Dominum misericordia cir- 
cumdabit*. Et fiducia in Dominum, monti Sion si- 
milem reddit : ínque summam beatitudinem eum qui 
possidet, constituit, sicut ex ipsis addiscere lieet 
prophetis, cum dicat Davld : Beatus vir, cujus est 


κατιδὼν, προεξεθέρισεν. Kal τούτων πλήρης τῶν 
ἀποδείξεων πᾶσα τούτου συγγραφή τε xai ποίήσις. 
Οὕτως οὐ πώποτε τῆς ἀληθείας ὁ τῆς ἀληθείας υἱὸς 
ἐξεφρόνησεν' ἐλπὶς δὲ τούτῳ ἡ εἰς θεὸν µόνη, ἐξ ὅτου 
ἂν ἀποχειμένων ἑλπίδων τοῖς ἀξίοις αἱ χάριτες. Τὸ 
γὰρ φΦαλμιχὸν διὰ βίου λόγῳ τε χαὶ πράξει µελετων 
ἔφασχεν' "Ex αὐτῷ ἠΊπισεν ἡ καρδία pov, xal 
ἐδοηθήθη». Διὰ τοιοῦτον ἑΊπίσαντος αὑτοῦ ἐπὶ 

Κύριον, ἔλεος αὐτὸν κυκ.ώσει. Καὶ ἡ εἰς αὐτὸν 
πεποίθῃσις, ὄρει τοῦτον Σιὼν ἀπειχάζει’ ἀλλὰ xal 
ὑφηλοτάτου μαχαριαμοῦ ἑἐντὸς τὸν χεκτηµένον κχαθ- 
ίστησι, ὡς ἔστιν ἐξ αὐτῶν τῶν προφητῶν καταµα» 
θεῖν, Δαδὶδ μὲν λέγοντος Μακάριος ἀγὴρ, οὗ ἐστι 
τὸ ὄνομα Κυρίου &Axlc αὐτοῦ. Ἱερεμίου δέ. EvAo- 


nomen Domini spes ejus*. Jeremias vero : Bene- D γηµβνος ἄνθρωπος, ὅστις πέποιθεν ἐπὶ τῷ Kopie, 


dictus vir qui confidit in. Domino, et erit Dominus 
fiducia ejus *. Et erit quasi lignum quod transplan- 
tatur super aquas, quod sd humorem mittit radi- 
ces suas, et non timebit, cum venerit estus". Isaias 
autem : Dominus rex noster, Dominus servator no- 
ster : ipse salvabit nos*. Ecce Deus Salvator meus, 
fiducialiter agam, et non limebo *. Quin et Paulus 
nos admonet, dicens : Teneamus spei nostre cop- 
fessionem : fidelis enim est, qui repromisit!*. 

Divina igitur bac, et reposita spe enutritus S. 
Epbrzem, humana ac transitoria quecunque sper- 
nens, sempiternam assidue gloriam concupiscebat. 
Amorem vero in Deum et proximum adeo servavit 
studiose, ut ex hoc decedens szculo, hec inter po- 
strema referret : par enim est ipsa yerba sancti il- 
lius Patris, tanquam omni demonstratione potiora 
jn medium producere. Nullo modo in tota mea vita, 
jnquit, adversus Dominum contumeliosus exstiti, 
nec sermo stultus e labiis meis egressus est. Ne- 
minem in omni vita mea maledictis oneravi ; nec 
cum ullo plane Christiano homine contentiosum me 
prebui. O felicem linguam, qua confidenter ejus- 
inodi vocem emisit, quze solis potissimum angelis, 
propter vitam ab omni materia mutationeque re- 
motam, congruil! At nobis carni servientibus, haud 
jta convenit, nostraque nature vires magis exsu« 
perat, quam ut facile exequari factís queat. 

Et ut plurimum labores, vitasque illorum ex- 


καὶ ἔσται Κύριος éAxlc αὐτοῦ. xal ἔσται ὣς τὸ 
ξύ.Ίον εὐθηνοῦ» παρ ὕδατα, xal ἐπὶ ἱχμάδα βα- 
Aei ῥίζ1ν αὐτοῦ. Καὶ 'Haotou* Κύριος Βασιωεὺς 
ἡμῶν, Κύριος Zothp ἡμῶν, αὐτὸς σώσει ἡμᾶς. 
Ἱδοὺ ὁ 660c ὁ Σωτήρ µου Κύριος, πεποιθὼς ἔσο- 
pac ἐαπ᾽ αὐτῷ xal θαρσήσοµαι. Τοῦ µαχαρίου δὲ 
Παύλου παραινοῦντος xal λέγοντος ' Κατέχομει τὴν 
ἐπαγγελίαν τῆς ἐλπίδος * πιστὸς γὰρ ὁ ἔπαγγει- 
ἑάμεγος ἡμῖν. 

Ταύτη τῇ θείᾳ xol ἀποχειμένῃ ἐλπίδι εἰατρεφό- 
µενος, τῶν χοσμιχῶν ἁπάντων περιεφρόνει, xal τῆς 
αἰωνίου δόξης ἑχάστης ἱμείρετο. ᾿Αγάπην δὲ τὴν eie 
Θεόν τε xal τὸν πλησίον οὕτως ἀχριθῶς ἑφνλάξατο, 
ὡς αὐτὸν εἰπεῖν οὑτωσὶ, τοῦ βίου ἀπαίροντα ” χαλὸν, 
γὰρ αὐτὰ τὰ ῥήματα τοῦ θεοφόρου Πατρὸς εἰς μέσον 
ἀγαχεῖν, κρείττονα πάσης ἀποδείξεως τυγχάνοντα. 
Οὐδαμῶς, φησὶν, kv πάσῃ τῇ ζωῇ µου ἑλοιδόρησα, 
Κύριον, καὶ λόγος ἄφρων οὐ παρῆλθε τῶν χειλέων 
µου. Ἐν πάσῃ τῇ ζωῇ µου χατηρασάµην οὐχ οὗ- 
δένα, καθ) ὅλου τε µετ᾽ οὐδενὸς πιστοῦ ἐἑμαχησάμην. 
*Q µαχαρία γλῶσσα, Ἆτις θαῤῥήσασα τοιαύτην ἕρ- 
ῥηξε φωνὴν, fj µόνοις τοῖς ἀγγέλοις πρεπωδεστάτη 
τυγχάνει, διὰ. τὸ ἆθλον xal ἁἀστασίαστον τῆς ζωῆς. 
Ἡμῖν δὲ τοῖς τῇ σαρχὶ δουλεύουσι, ξένη xat ὑπὲρ τὴν 
φύσιν, xal χαλεπὸν κατορθωθῆναι. 


Καὶ πολλὰ μὲν χάµοις βίους ἀνερευνῶν τῶν ἐπ) 


plores, qui virtutibus clari fuerunt; vix tamen ul- [) ἀρεταῖς περιδοήτων, οὐδαμοῦ δέ ει τοιοῦτον εὕροις, 


lum huic simile pure sincereque charitatis indi- 
cium reperias, Si enim inter cunctas virtutes 
maxime precellit charitas, hanc ita noster bic 
excoluit Ephrem, ut nullus alius magis ex Patri- 
bus. Sed quoniam digna quisque propriis factis ac- 
cepturus est premia!*, ne Patres Patribus videa- 
mur conferre, ista aliis consideranda potius relin- 
quemus. Neque etiam hzc ipsa comparationis cau - 
sa a nobis sunt dicta, sed ut populo clare constet, 
nostrum hunc, aut. verius universe Ecclesi; do- 
ctorem S. Ephrem, ad supremum gradum in spi- 
ritali virtutum scala pervenisse. 


3 Psal, xxvii. Ἱ. * Psal. ασχι, 16. 


9 Psal, exxiv , 4. 


οἷον ἐπὶ τῷ προχειμένῳ Πατρὶ, εἰς διήγησιν σημεῖον 
καθαρᾶς xai ἀχηλιδώτου ἀγάπης. El οὖν μείζων πα- 
αῶν τῶν ἀρετῶν fj ἀγάπη ' ταύτην δὲ ὡς οὑχ ἄλλος 
τις τῶν Πατέρων κατώρθωσεν Ἐφραῖμ ὁ µαχάριας" 
ἀπολήψεται δὲ ἕχαστος κατὰ τὰ ἔργα αὗτου' τὸ ix 
τούτων ἄλλοις συμπεραίνειν παραχωρήσαµεν, ἵνα μὴ 
δόξωµεν παραθάλλειν Πατράσι Πατέρας. O9 γὰρ 
συγχρίσεως χάριν τὸ ῥηθὲν παρειλήφαμεν, ὡς ἂν 
δὲ µόνον ὑπ᾿ ὄψιν τοῖς πολλοῖς παραστήσωμεν, ὡς 
ἐκ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἄχρου ἔφῆασε τῆς πνευματικῆς τῶν 
ἀρετῶν χλίµαχος ὁ ἡμάτερος, μᾶλλον δὲ τῆς οἴχου- 
µένης διδάσχαλος Ἐφραϊμ. 


* Psal. xxxix, 8..." ler. ivit, T; Psal. 1, & 


? Ίσα. xzxiu, 92. * 1aa, xu, 9, '* Bebr. x, 25. '' Mattb. xvi, 27. Rom. 1, 16. 








bE VITA S. PATRIS EPHRJEM SYRI. 





850 


Εὐσέδειαν δὲ ἓν τῇ τῆς ὄντως χτήσει σοφίας ik- A — Pielatem vero atque religionem wn vera sapien- 


πορευσάµενος (κατὰ τὸ ἐν Ἰὼδ εἱρημένον: Ἰδοὺ ευ- 
σέδειἀ ἐστι σοφία) δι αὐτῆς, ὡς μικρὸὺν ἄνωθεν 
ἑδηλώσαμεν, τῆς πίστεως αὐτοῦ «b χαθαρὸν διαγρά- 
φοντες, εἰς οὐρανὸν μὲν τρίτον, κατὰ Παῦλον, ἂνῆλ- 
θεν, ἀθάνατον δὲ τὴν μνήμην xai διαρχῆ τὴν εὕ- 
Χλειαν παρὰ τῇ Ἐχχλησίᾳ πεπλούτηχεν ' ἡ µελέτη 
δὲ τούτῳ τῶν θείων Γραφῶν ἐκ τῆς Δαθιδιχῆς ἀνηδε 
λαμπάδος, Ἐν τῇ µε]έτῃ µου, φάσχοντος, ἐχχαυ- 
θήσεται züp. Ἔρως γὰρ αὐτὸν πολήσας πνευµατι- 
κῆς θεωρίας, εἰς φλόγα µετέωρον τὸν πόθον ἀνήγειρε. 
Πᾶσαν γὰρ Παλαιάν τε καὶ Καινην ἐχμελετήσας 
1 ραφὴν, καὶ ὡς οὐκ ἄλλος τις τοῖς τοιούτοις θεωρή- 
µασιν ἐμφιλοχωρήσας, ὅλην ἀχριδῶς πρὸς λέξιν 
ἠρμήνευσεν, ἀπό τε τῆς χοσµοχενείας͵ xat μέχρι τῆς 


tize possessione comparavit, secunduin illud Job : 
Ecce cultus Dei est sapientia!*. Per illam, ut paulo 
ante, illius puritatem fidei describentes, ostendi- 
mus, quomodo S, Paulus in tertium ascendit cc- 
lum ^, zternamque sibi nominis gloriam in Eccle-' 
siam paravit. Sacrarum quoque Scripturarum huic 
ex Davidica lucerna accensa est meditatio, secun- 
dum istud : In meditatione mea exardescet ignis !*, 
Siquidem amor, celestis contemplationis igne ipsum 
accendens, sublimium rerum ardorem enxcitabat. 
Nam omnem et AÁntiquam et Novam Scripturam as- 


siduo studio, ut quivis alius, studiose versavit, ac- 


curateque ad verbum est interpretatus, et ab ipsa 
procreatione mundi, usque ad postremum gratiz 


«sÀsvtala; τῆς χάριτος βίδλου, «à βάθη τῶν χεχρυµ- Β librum, que abdita, quseque arcana ac recondita 


µένων εἰς τοὐμφανὲς ἀγαγὼν θεωρηµάτων , λύχνῳ 
χεχρηµένος τῷ Πνεύματι. 

. Οὐ µόνον δὲ ταύτης τῆς ἡμετέρας xal θεοπνεύστου 
σοφίας ὅλον τὸν πνευματιχὸν χρατῆρα ἐχπέπωχκε, 
xa τοῖς ἄλλοις µετέδωχεν * ἀλλὰ xa τῆς ἔξω χοσµι- 
χῆς, ὅση τε περὶ «b χατεγλωττισμένον χαὶ ὀρθὸν τοῦ 
λόγου, ὅση τε περὶ τὸ τῶν νοηµάτων βάθος, ὅτι µάλα 
ἐξασχήσας, ὅσον μὲν χρήσιμον προσελάθετο ' ὅσον 
δ ἀνόνητον, ἀπεθάλετο, ζυγῷ. δικαιοσύνης xaX πρᾶ- 
Gv xai θεωρίαν ἐμπορευσάμενος. ᾿Αγνείαν δὲ κατ- 
ώρθωσε φυχῆς τε xat σώματος, ὅσην 1j φὺσις Σχώ- 
βει΄ μᾶλλον δὲ καὶ ὑπὲρ τὴν φὑὐσέν' χάριτος γὰρ τὸ 
δῶρον. Οὔτε γὰρ τὴν φυχὴν τῆς χατὰ τὸν ὁὀρθὸν 
λόγον ἔξεως ἑνεδίδου παρασφαλΏναι, ἀλλ' ἣν ὡς ἆλη- 


θῶς, φυχῇ μὲν βασιλεύων, σώματι δὲ ἁἀγλαοφανῶς C 


ἐξαστράπτων. Καὶ μαρτυρεῖ τοῖς λεγομένοις ἡ τῆς 
ἑστορουμένης πόρνης µεταβολὴ, ἣν πρὸς χαχίας δέ- 
λεαρ ὁ βροτοκτόνος χρησάµενος Βελίαρ εἰς ἁπάτην 
τοῦ πεφωτισμένου ἀνδρὸς, τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ ἔλπι- 
ψθέντος, ὡς xal αὐτὴν τὴν μοιχαλιδὴν χατ) αὐτοῦ 
ἐχείνου τοῦ ὑπερθαλόντος παρατάξασθαι Πονηροῦ, 
xai “παραινέσεσι xat τροπαῖς, ταῖς τε τῶν θείων 
λόγων ἐπῳδαῖς μεταθληθεῖσαν, χαὶ πρὸς τὸ χρεῖττον 
μεταπλασθεῖσαν, σώφρονα μὲν ἀντὶ ἀχολάστου, σε- 
μνὸν δὲ ἀντὶ ἀσέμνου, xaX χαθαρὰν ἀντὶ µεμολνσμέ- 
νης ἀποδειχθῆναι. 


Δάχρυον δὲ τὸ ἀένναον εἰπεῖν &xslvou ῥεῖθρον προ- 
θυμπθέντι pet, δαχρύειν ὄντως ἑπέρχεται. ὅτι μὴ 
δίχα tou, τὸ μὲν τῶν δαχρύων αὐτοῦ πέλαγος τῷ 
λόγῳ τις διαπλεύφειεν. Ὡς γὰρ πᾶσιν ἀνθρώποις 
σύμφυτον τὸ ἀναπνεῖν, καὶ ἀεὶ ἐνεργούμενον ' οὕτως 
Ἐφραϊμ τὸ δακρυῤῥοεῖν, Οὐ γὰρ ἡμέρα, οὗ νὺξ, οὗ 
μεσονύκτιον, οὐχ ὥρα, οὗ στιγμῆς τὸ λεπτότατον, 
ὅτε ξηρὺς ὁ τούτου ἀνύσταχτος ὀφθαλμὸς χαθωρᾶτο: 
πῃ μὲν τὰ χοινῃ, πῆ δὲ τὰ ἰδίως ἀποχλαιόμενος, ὡς 
ἔλεγεν, ἀτοπήματα  στεναγμοῖς δὲ τὰ τῶν ὁμμάτων 
«σοφῶς ἐποχετεύει ῥεῖθρα * μᾶλλον δὲ χεύμασιν ὀφθαλ- 
μῶν τοὺς στεναγμοὺς ἐξεχαλεῖτο. Καὶ ἣν παράδοξος 
ἁμφοτέρων ἡ πρόοδος, τοῦ ἑτέρου αἰτία τοῦ ἑτέρου 
φαινομένου’ ἔτιχτον γὰρ ἐπ᾿ αὐτῷ δάχρνα μὲν, στενα- 


? Job xii, 15; xxvii, 38. 2Η Cor. ση, 2 sqq. 


erant, spiritus adjutus lumine, commentariis íllu- 
stravit. 

Neque vero duntaxat hujus nostre divinitus 
concessa sapienti: Jatices bausit, aliisque imper- 
titus est, sed etiam eas, quae ad recte ornateque 
dicendi rationem, ac ad doctrine subtilitatem per- 
linent, artes atque disciplinas quatenus ducebat : 
utiles , rejectis vanis stultisque rebus , zquitatis 
Jance actionem contemplationenique ponderans, 
exercuit. Animi porro corporisque munditia, pro 
hominis natura, imo et supra conditionem quasi 
bumanam (cum sit grati: donum) excelluit. Revera 
enim animo quidem imperabat, corpore autein re- 
splendebat, perturbationemque dominam circumfe- 
rebat. Quod ex insidiis, quz ei, sicut memoriz est 
proditum, ab impudica structze sunt muliere, satis 
confirmatur. Nam cum ea (lanquam esca quadam 
malitie, ad fallendum insignem ac rarum hunc vi- 
rum homicida Belial usus essct : tantum abfuit, ut 
quod sperarat, consequeretur, ut. etiam adversus 
Jpsum insidiatorem, eam ipse decertantem in con- 
flictu constituerit : siquidem cohortationibus, at- 
que admonitionibus, divinaruuque rationum quasi 
incantationibus, ipsam conversam ad nieliorem 
frugem perduxit : eL ex impudica pudicam, ex 18- 
sciva gravem, ex inquinata puram castamque red- 
didit. 

Jam vero diffluentes ac perpetuas ipsius lacry- 
mas referre volenti, vere oboriuntur lacrymas, cum 
vix absque lacrymis ejus lacrymarum pelagus lí- 
ceat trans[retare ; nam sicut cunctis hominibus 
citra intermissionem spiritum ducere est proprium: 
ita beato Ephrem assidue lacrymas profundere, 
natura quodammodo videbatur insitum. Nulla 
quippe 4ies, nulla nox, nulla diei noctisque pars, 
nullumque brevissimi temporis monumentum fuit, 
in quo non vigiles ipsius oculi lacrymis conspice- 
rentur profusi : nunc enim communes, nunc pri- 
valas, ut aiebat, calainitates absurditatesque deplo- 
rabat : suspiriis porro oculorum flumina prudenter 
inhibebat, aut potius oculorum fluminibus suspiria 


1^ Psal, xxxvui, 4. 


δοι 


S. 6ΒΒΡΟΟΒΗ NYSSENI 


832 


excitabat. Eratque rei utriusque progressus admi- A Υμοὺς, στεναγμοὶ δὲ πάλιν δάχρυα, καὶ τὸ αἴτιον τοῖς 


rabilis, licet alioquin utrumque alterius videretur 
causa. Profluebant quippe ipsi laerymz, multisque 
incognita erat causa. Cum enim tempus illas 
non auferret, sed mutua quadam vieissitudine, el 
lacrymz suspiria, et suspiria lacrymas exciperent, 
alterutrius causa latebat. lllud vero cognoscet, 
quisquis ipsius seripta evolverit. Neque enim tan- 
tummodo, ubi de poenitentia, de moribus, de re- 
ctis vitz institutis agit, ipsum plangentem ac gu- 
$pirantem inveniet; verum et in ipsis laudationibus, 
quas plerumque omnes multa aspergere solent hi- 
laritate. Hic vero eumdem se ubique praebuit, assi- 
dueque lugendi munus, ut divitias expetivit. Unde 
et nunc fere cunctos Ipsius sermonum auditores ad 
veram amplectendarm vitam revocat : tantam ipsius 
mista lacrymis vim eontinet oratio. Quis enim ita 
duro et adamantino est corde, qui ejus verba au- 
diens, non mansuefiat, morumque asperitate abje- 
cta, suis ipsius peecatis ex animo non doleat? 
Quis adeo ferus est et immitis, qui salutarem ejus 
doctrinam auribus pereipiens (tempus non deploret 
quod perperam transegit? Quis adeo immanis at- 
que crudelis : qui simul ac verba ejus quovis melle 
dulciora gustaverit), non se mox mitem amabilem- 
que omnino exhibeat? Quis abhorrens a lacrymis, 
ita se tradidit voluptatibus, quin vel modicis illius 
verbis auditis, retributionem illam, quam yro vita 
non lamentetur ac lugeat? 

In rebus fieri nequeuptibus, illud passim usur- 
pant proverbii : Lapidem coquere niteris. At istud 
fleri posse nos experimento edocti didicimus. San- 
ctus quippe hic senex, animos quos ob malam ob- 
stinatamque duritiem lapides dixeris. plane emol- 
livit ac fregit, flexitque ut voluit. Quis enim ejus 
de humilitate orationem legens, non omnem mox 
de se existimatienei, et stultam arrogantiam de- 
ponat, ac se omnium abjectíssimum confiteatur ? 
Quis ea, que de charitate conscripsit, lectitans, 
non sic accendatur, ut ad quodvis etiam subeun- 
dum periculum paratus sit? Quis illa evolvens, 
quibus virginitatem laudat, non se Deo castum 
corpore animoque offerre contendat ? Quis audiens 
vel legens ejus sermones, quibus judicium extre- 


πολλοῖς ἀγνοούμενον. Χρόνου γὰρ ταῦτα μὲ, διαιροῦν- 
τος, ἀλλ' ἀεὶ τῶν στεναγμῶν δάκρυα διαδεχοµένων, αἶτα 
πάλιν τούτων στεναγμοὺς, χαὶ χύχλου τινὰς Υινομά- 
νου, ἄδηλος fjv ἡ ἀρχὴ, xat θατέρου τὸ αἴτιον. Καὶ 
τοῦτό τις χατόψεται τοῖς αὐτοῦ προαοµιλήσας συγ- 
γράμµασιν. Οὐ µόνον γὰρ ἀποχλαιόμενον αὐτὸν Ev 
τοῖς περὶ µετανοίας xaX Ίθους χαὶ πολιτείας χρη- 
στῆς εὑρήσει λόγοις, ἀλλὰ xaX ἓν αὐτοῖς τοῖς παν- 
ηγυριχοῖς αὐτοῦ λόχοις, ἔνθα πολλὴν εἰώθασιν ot 
πλεῖστοι περιχάρειαν bv τοῖς λόγαις δείχνυσθαι. Ὅὸ 
δὲ πανταχοῦ ταὐτὺς ἣν, xal τῆς χατανύξεως διηνε- 
χῶς, ἁπλούτει τὸ χάρισμα. Ἔνθεν καὶ νῦν σχεδὺν 
πάντας αὐτοῦ τοὺς τῶν λόγων ἀχροατὰς πρὸς τὴν 
ὄντως ἀναχαλεῖται ζωήν. Τοσαύτην ἰσχὺν ὁ τούτου 
κέχτηται θεόπνευστος λόγος δάχρυσι συγχεχραµένος. 
Ποῖος γὰρ ἀμείλιχτος, fj τῇ χαρδίᾳ λιθώδης, τῶν 


τούτου ῥημάτων ἐπαχούσας, οὗ µαλαχθήσεται, xa. 


τὸ σκληρὸν τοῦ ἤθους ἀποθαλὼν, ταῖς ἑαυτοῦ καχίαις 
ἐπιστυγνάσει; Ποῖος ἄγριος τὸ ἥθος, ἡ θηριώδης 
τὸν τρόπον τὴν Ψυχωφελῆ διδασχαλίαν αὐτοῦ ἔνωτι- 
σθεὶς, οὐκ εὐθὺς χρηστὸς καὶ ἐπιεικῆς, xal τοῖς τρό- 
ποις ἔσται φιλάγαθος; Ποῖος χαίρειν ἐμμελετῶν ταῖς 
τοῦ βίου ἡδυπαθείαις, xal τὸ δαχρύειν ἀποστρεφόμε- 
νος, ὀλίγων ἀκαύσας ἐχείνου ῥημάτων, o0 θρηνήσε, 
χαὶ χλαύαεται, χαὶ εἰς ὑπόμνησιν ἔλθῃ τῶν βεδιω- 
µένων μελλούσης ἀνταποδόσεως ; 


andeacta accepturi sumus, in memoriam  reducens, 


C  Aldor ἑψεῖς, fj τῶν ἔξω παροιμία ἐπὶ τῶν ἀδυνά. 


των παρείληφεν. Ἡμῖν δὲ τοῦτο ἑναργῶς d πεῖρα 
παρέστησε. Τὰς γὰρ ἀτέγκτους xai ἀνυπείχτου, 
φυχὰς, xa φυλάττεσθαι xal ὑπήκειν ὁ θεῖος οὗτος 
πρεαθύτης παρέπειθεν. Τίς ἐντυχὼν αὗτου τῷ περὶ 
ταπεινοφροσύνης λόγῳ, οὗ πᾶσαν μὲν εὐθὺς οἵησιν 
ἐχμισήσει, ἀλλ οὐδὲ παντὸς ταπεινότερον ἑαυτὸν 
ἐχχηρύξει; Τίς τοῖς περὶ ἀγάπης ἐπιδαλὼν , οὐχ 
ὑπὲρ ἀγάπης προχινδυνεῦσαι σπουδάαει; Τίς τοῖς 
περὶ παρθενίας προσοµιλήσας, οὐχ ἁγνὸν ἑαυτὸν 
Quyfj τε xai σώματι 86 ἀγωνίσεται παραατῆσαι; 
Τίς τοῖς περὶ κρίσεως, ἤτοι δευτέρας Χριατοῦ ἑλεύ- 
σεως ἐγχύψας. οὐ παρἰστασθαι τῷ ἐχεῖθεν χρ.τηρίῳ 
νοµίσει, xai σύντροµμος Yevópevoc, τὴν τελευταίαν 
ἤδη ἀπόφασιν κατ αὐτοῦ ἐξενεχθήσεσθαι δοχήσει; 


mum, sive secundum illum Christi adventum de- D Οὕτως γὰρ παρέστησε τὸ μέλλον τοῦ Θεοῦ δικαστή- 


scribit , non ita corde et animo afficiatur, quasi ad 
illud judicium jamjam sistendus esset? metuque 
repente sic exhorrescat, ac si adversus ipsum sen- 
tentia judicis feratur? Nam ita futurum istud Dei 
omnium statuit preclarus ac sanctus híc vir, ut ad 
ut res ipsa agatur ac coram fiat. 

Cum ergo in talibus de judicio cogitationibus 
beatue ipse semper occuparetur, mundum et quz- 
cunque in eo sunt, effugit. Procul vero recessit fu- 
giens, sicul scriptum reperitur, et mansit in soli- 
tudine, Deo et sibi ipsi vacans, indeque virtutum 
praemia refereng. Recte enim jam noverat, eos qui 
solitariam amplectuntur vitam, ex turbulentis $z- 
culi hujus perturbajionibus atque procellis liberari, 


ριον ὁ ἀοίδιμος καὶ προφητικώτατος οὗτος &vhp , ὡς 
μηθὲν μὲν ἕτερον ὑπολείπεσθαι γνώσεως, µόνον oi 
τῷ ἔργῳ τούτῳ xaX τῇ πείρᾳ χαταμαθεῖν. 


judicium accurate ac plene expressit, εἰ ob oculos 
ejus cognitionem aliud nihil videatur deesse, nisi 


Ταῖς τοιαύταις ἀεὶ περὶ κρίσεως ὁ µαχάριος cuv- 
εχόμενος φαντασίαις, ἔφευγε μὲν τὸν χόσμον xal τὰ 
ἐν χόσμῳ΄ ἐμάχρυνε δὲ φυγαδεύων, ᾗ φησι τὰ λό- 
για, xal πὐλίζετο ἓν τῇ ἑρήμῳ, ἑαυτῷ µόνῳ xaY θεῷ 
προσέχων, χἀχεῖθεν τῶν ἀρετῶν τὰς ἐπιδόσεις δεχό- 
µενος. "Ἠδει γὰρ ἀχριθῶς ὣς ἐρημιχῆ διαθίωσις τῶν 
κοσμιχῶν μὲν ἐλευθεροῖ τὸν βουλόμενον θορύδων, τῇ 
ἠσυχίᾳ δὲ συνόμιλον τοῖς ἀγγέλοις ποιξῖ. τα) τοῖς 








853 


DE ViTA S, PATRIS ΕΡΗΒΑΙΝ SYRI. 


οί 


περὶ Θεοῦ θεωρίαις τὸν νοῦν ὅσον ἐστιν εφικτὸν ἀν- A et. ad. quietis tranquitiitafisqae portum feliciter 


υψοῖ. "Ex τόπων δὲ τόπους ἀμείδειν, ὅτε χινοῦν αὐτὸν 
Πνευμα πρὸς οἰκοδομὴν τῶν πολλῶν φκονόμει, οὐκ 
Ίπείθει, οὐδ' ἀντέτεινεν. "Hv yàp κελεύσεσι θείαις 
πειθήνιος, εἰ xal τις ἄλλος. Ἐντεῦθεν τὴν ἐνεγχαμέ- 
νην, ὣς ὁ Glo; ἐχεῖνος κελευσθεὶς ᾿Αθραὰμ., τὴν 
Ἑδεσινῶν χατέλαθε πόλιν" δίχαιον γὰρ οὐχ ἦν ὑπὸ 
Υην μέχρι πολλοῦ τὸν ἥλιον χαταχρύπτεσθαι. Δύο δὲ 
χάριν αἰτιῶν, τοῦ τε τὰ ἐχεῖσε περιπτύξασθαι Kyu, 
καὶ πρὀ γε τούτου λογίῳ περιτυχεῖν, xai καρπὸν 
γνώσεως ἢ λαθεῖν, ἢ µεταδοῦναι. 


pervenire, ubi consuetudme períruantue αηρεἰο- 
rum ; mentibusque sublimes, quantum licet, rapi 
ad contemplationem Dei. Qusndo porro Spiritus 
illum commonefacieas, ad multorum exificationem 
sic disponebat, ut loca mutaret, son resistebet, 
sed hamiliter obsequebsatur: erst enim juseís 
mandetisque Dei, si quis alius, obtemperans. Unde 
patriam, sicut magnes ille Abraham, relinquere 
jussus '5, Edessenorum urbem petiit : neqae enim 
conveniebat, οἱ sub terra diutius sol oceuKaretur. 


Hisoe vero de causis eo concessit, ut loca ibi sancta inviseret, tum ut sapientem aliquem  cenveniret 
virum, ac cognitionis ipse fructum vel caperet, vel aliis prieberet. 


Ἐν ok, ὡς ἱστόρηται, τῇ πόλει παραδαλὼν, τὴν 
τε πόλιν ὑπερχόμενος, πόρνῃ to συναπήντηχεν 
ἀνθ᾽ οὗ φιλολόγχον ἐπηύχετο προστυχεῖν’ ὡς δὲ τῆς 
περοσδοχἰας ἕτερον Tfj» sb φανὲν, θλιθερὺὸν αὐτῷ ἁπ- 
έδη τὸ συναντήσαν. Διὸ καὶ προσατενίσας τῷ πορνι- 
δίφ, ὡς τῆς ἐλπίδος φευσθεὶς ἀπήγετο * ' ἡ δὲ οοῦτον 
θεωµένη προσατενίζοντα ταύτῃ, καὶ αὐτὴ ἐπιμελῶς 
αὐτὸν βλέπουαα κατεσχόπει. Tjj δὲ ὁ σοφός’ Λέχε 
pot, Ὑύναι, τίνος χάριν μικρὸν ἁπατενίζεις µοι. Ἡ 
δὲ, ᾽Ακολούθως ἐγὼ xal πρεπόντως * ix. σοῦ γὰρ λέ- 
ληµµαι τοῦ ἀνδρὸς, cU δὲ µή µε χατασχόπει, τὴν γῆν 
δὲ μᾶλλον, ἐξ fic ἑλήφθης. Τοῦτο παρὰ προσδοχίαν ὁ 
σοφὸς ἐπαχούσας, µεγάλως μὲν ὡὠμολόγει ὠφεληθῃ- 
ναι» τοῦ θεοῦ δὲ τὴν ἀκατάχηπτον ὑπερεδόξασε δύνα- 
py, ὃς τὰ τῆς ἐλπίδος καὶ διὰ τῶν παρ ἑλπίδα ya- 
(esas. 

Αύσας τε ἐκεῖθεν ἐπὶ hv. τῆς Καππαδοκίας Και- 
σάρειαν, ὑπὸ τοῦ Πνούμανος τοῦ ἁγίω ὁδηγηθεὶς, 
τὸν µέγαν κατεῖδον Βασ[λειαν, τὸ στόµα τῆς Ἔκχλη- 
σίας, την τῶν δογμάτων χρυσῆν ἀηδόνα ' ὃν θεασά- 
µενος ὁ πρεσθύτης, πολλαῖς χαταγεραίρειν Ἡρξατο 
εὐφημίαις. .Διορατιχῷ γὰρ τῆς φυχῆς ὄμματι, περι» 
στερὰν ἁγλαοφανῃ ἐφεζομένην πρὸς οὸν δεξιὸν τού- 
του ἔδλεπεν toy, λόγους αὐτῷ διδασχαλίας χορηγοῦ. 
σαν, χἀχεῖνον τούτους διαπορθμεύοντα τῷ λαφ. "Og 
ὑπὸ τῆς Διδασχηύσῃς αὑτῷ σεπτῆς μυηθεὶς περι- 
στερᾶς, τῆς τε ἐπιδημίας ἤσθετο, xaX Ἐφραῖμ αὐτὸν 
εἶναι τὸν Σύρον ἐπέγνωχε. Καὶ δὴ πνευματικῆς ἐπι- 
xalpou ἄμφω συναυλίας Ἠξίωνται ' οὕτως οὖκ ἐπι- 
ζήμιος τῷ Ἐφραϊμ ὁ σχυλμὸς ἐχρημάτισεν. 

Ἡ δὲ τοῦ βίου φυσικὴ ἁγεραιότης, τῶν ἐπιθλαθῶν 
τὴν φυγὴν αὐτῷ παρεδείκνυε” τό πε τοῦ χρείττους 
προορατιχὸν, καὶ τὸ τοῦ χείρους φυλαχειχὸν ἐχδιδά- 
σχουσα, ἐχείνους τε τῶν λογισμῶν προσ[εσθαι, τοὺς 
ἐγχρίτους xal καθαροὺς, xal πρὸς αἴρεσιν λυσετελε- 
στέρους καλοῦ, ὅσαι µάλιατα πρὸς τὴν τῆς διδασχαλίας 
ἐμποδίζομαι χρείαν. Δαφιλῶς γὰρ δέδοτο παρὰ Χρι- 
στοῦ τῷ θείῳ πρεσθύτῃ τὸ τοῦ λόγου τάλαντον, ὃ 
καταθάλλειν Ev ταῖς τῶν -πολλῶν τῆς καρδίας εραπέ- 
αις πρὸ πάντων αὐτῷ τῶν ἄλλων ἐπωφείλετο. Καὶ 
τοῦτο μὲν αὐτὸς περὶ ἑαυτοῦ φαίνεταί λέγων, ὅτιπερ 
ἄρτι τῆς παιδιχῆς ἡλιχίας τὸ ἁπαλὸν ὑπερδάς, τεθέα- 
ται μυστιχῶς πρὸς τῇ γλώασῃ ὡς ἀνῆλθεν αὐτοῦ λίαν 
εὔχαρπος ἄμπελας, αὐξηθείαα τοσοῦτον, ὅσον πλη- 


'5 Gen, xii, 1 sqq. 


Ad eam igitar dum appulisset civitatem, et. jam 
portam iptroiret, loco sapientis viri, quem eptarat, 


p scortum sibi obvium habuit : in quod spectaculum 


permolestum eum praeser exspectationem incidisset, 
tenquam spe sua ἀε]οσίσε, oculos avemebat. Át 
contra, improba femina defizis in eum oculis in- 
spiciebat. Cui Ephrzem : O mulier, inquit, dic mihi, 
cur me usqueadeo iutueris? At illa prompte : Quo- 
niam, ihquit, ex te viro ego sum: tu autem me ne 
respicis quidem, sed in terram ex qua sumptus es, 
eeulos tuos retorques. Quam quidem inexspecta- 
tam respensionem -vehemenfter sibi profmisse, vie 
sanctus ac prudens eoníitebatur : quapropter in&níi- 
tam Dei potentiam laudavit, quí interdum ea, quz 
speramus, prater spem nobis elargitur. 


Inde Cresarezm Cappadociz divino ductus spi- 


C ritu eum petivisset, ipsum iUi es Ecclesiz, auream 


scilicet illam doctries» lusciniam, Basilium vidit 
aique cognovit : quem senex intuitus, multis fau- 
stis capit venerari vocibus. Siqwidem  perspieaci 
mentis ecule, conspex& refulgentem celumbam 
humero ipsius insidentem dextero, verbaque s9 
pientze eubminisuantem, stque ipsum ea populo 
depromentem. Ex ea quidem ardua ae veperamda 
oolumba instructus ille, sancti hujus Patris cogno- 
verat peregrinationem, eumque esse Εργα iium 
Syrmm. Peroppertune igitur ambo zmautua inter se 
fruebantur consuetudine ; ita ut laboriosa 1849 
peregrinatio ipsi Epbraem inutilis που esstiterit, 

Naturalis porro vilze innocentia, malorum ipsi 
ostendebat fugam : nam ex ea discebat et. meliora 
prospicere et deteriora evitare, atque illas senten- 
tias ac rationes eligere, que purse essent, quisque 
ad excolendam honestatem conferrent, et docendi 
usum nequaquam impedirent. Abundanter quippe 
sancto sení consessum a Christo erat sermonis 
talentum, quod cum ad mensas cordium plurimis 
impertiretur, ei tamen cum primis prefuit. Fertur 
autem hae ipse dese dixisse: Sibi, cum primum 
e tenera illa excederet setate pueritise, arcana ejus- 
modi contigisse visa. Ipsi etenim juxta linguam, 
admodum íructifera enasci videbatur vitis, que 
quidem ita excrescebat, ut universum terrarum 





855 


8. GREGORII NYSSENI 


836 


repleret orbem. Cuncta autem celi volatijia κά» A ρῶσαι τὴν γῆν, πᾶν δὲ πετεινὸν τοῦ οὐρανοῦ ἐρχόμε- 


ventabant, et de fructu ejus comedebant : ipsa au- 
tem vitis, quanto plures volucres decerpentes fru- 
ctus excipiebat, tanto amplius racemis abundabat. 
Mlud prseterea quod ad ipsum pertineret, alius qui- 
dam, homo perspicax, se conspexisse testatus est : 
angelorum scilicet copiam descendentem e coelo, 
volumen intus ac foris conscriptum detinere ma- 
nibus. Sic vero sanctam illam colloqui visam esse 
, Sciem. Quis, putas, volumen istud in manus acci- 
piet ? Et hos quidem hunc, alios illum, alios vero 
alium ex prestantioribus eo tempore hominibus 
respondisse. Deinde autem post omnium subjecisse 
probationem : «Isti quidem saneti, ac ministri Dei 
sunt: sed hoc volumen in manus accipere ne- 


queunt. » Cumque jam varios ex tunc viventibus B 


nominassent, neque quisquam ex iis placuisset, 
demum communi omnium consensu in eam pariter 
convenerunt sententiam, ut dicerent, a nullo alio 
istud volumen in manus posse sumi, preterquam 
ab Epbrem Syro. Tuncque coelestes angelos idem 
conspexisse fertur, Ephrem volumen tradere, no- 
etuque surgens ad ecclesiam, visum illud conspi- 
ciens, petrexisse , audjtoque ipso Ephrem, qui 
tunc insignem gratiaque plenam habebat oratio- 
nem, quid visum illud desigaaret , cognovisse, 
Deumque collaudasse, et tam przclarum dicendi 
donum viro sancto datum admiratum fnisse. Tan- 
tam enim sapientize abundantiam largitus illi Deus 
fuerat, ut quantumvis ei perpetui quasi verborum 
fontes suppeterent, rebus tamen explicandis pares 
nequaquam essent. lliudque non tam lingue tardi- 
tate, quam cogitationis celeritate accidebat.: lingua 
enim cogitandi aliorum vim ex:equabat, attamen 
tardior erat quam ut ipsius sententias assequi pos- 
set. Unde magnus senex, singulare quoddam a Deo 
eloquendidonum efflagitabat, hisce verbis : Lergire, 
Domine, flumina gratis tum. Siquidem doctrinze 
profunditas, linguam ipsius absorbebat, ut sensa 
smimi efferre nequiret, cum muneri concionandi 
instrumenta ad diserte dicendum opportuna defi- 
cerent. 

Conciones porro ipsius, aliud nibil nisi precatio 
jnterpellabat : precationemqüe iterum conciones, 


vov ἐξ αὐτῆς ἐμπίμπλασθαι τροφῆς. Αὐτῆν δὲ τὸν 
ἄμπελον ἐν τῷ ἀποχείρεσθαι, xal πᾶν πτηνὸν δεξιοῦ- 
σθαι, μᾶλλον πλουτεῖν τῶν βοτρύων. Τοῦτο δὲ χαὶ 
ἄλλος περὶ αὐτοῦ τῶν πάνυ διορατικῶν τότε προα- 
εµαρτύρησεν ' ἰδέσθαι λέγων ἀγγέλων πληθὺν, χκατ- 
ιοὔσαν ἐξ οὐρανοῦ, τόµον ἐπὶ χεῖρας βασιάζουσα», 
ἔξωθέν τε xal ἔσωθεν ἐγγεγραμμένον. Ἔλεγε δὲ ἡ 
φανεῖσα θεία ἑἐκείνη πρὸς ἑαυτὴν παράταξις. Τίς 
ἄρα ὀφείλει τόνδε τὸν τόµον ἐγχειριοθΏναι; "EG ὧν 
ἀποχριθέντες, οἱ μὲν τόνδε προέκριναν, οἱ δὲ τὸν. xal 
ἄλλοι ἕτερον, οὓς ὁ χρόνος ἐχεῖνος εἶχε λογάδας' Κἴτα 
μετὰ τὴν δοχιμ]ν πάντας εἰπεῖν. « ᾽Αληθῶς ἅγιοι οὗτοι 
xai δοῦλοι Θεοῦ. πλὴν οὗ δύνανται τόνδε τὸν τόµον 
ἐγχειρισθῆναι. » Ὡς δὲ πολλοὺς τῶν τότε ἁγίων ἐπι- 
μνησθέντες, ἓν αὐτοῖς οὐχ εὐδόχησαν τέλος, συµφω- 
νῄσαντες εἶπον. Οὐδεὶς δύναται τοῦτον ἑἐγχειρισθῆναι 
τὸν τόµον, εἰ μὴ Ἐφραίμ. Καὶ δὴ χαὶ τοῦτο θεάσα- 
σθαι ὁ βλέπων ἐχεῖνος λέγεται τοὺς θείους ἀγγέλους 
ἐπιδιδόντας τὸν τόµμον τῷ Ἔφραϊμ) ᾿Αναστάντα tv 
νυχαλίᾳ εἰς Ἐχχλησίαν ἀφιχέσθαι τὸν µυσταγωγχτ- 
θέντα τὴν ὅρασιν, ἀχοῦσαι διδάσχοντος τοῦ Ἔφραϊμ 
ἐν λόγῳ δαψιλεῖ xal χάριτι Ἀρτυμένῳ * τὴν δὶ ὁρα- 
θεῖσαν ὁπιασίαν ἐχεῖνον ἐπιχρίνοντα, δοξάσαι τε «bv 
θεὺν, xaX τὴν δοθεῖσαν τῷ ἁγίῳ ἐχπλαγῆναι πλουσίαν 
τοῦ λόγου δωρεάν. Τοσοῦτον γὰρ τὸ περιὸν αὐτῷ τῆς 
σοφίας χεχάριστο, ὡς ἀεννάους μὲν εἶναι τοὺς τῶν 
λόγων ὀχετούς ' βραδεῖς δὲ πρὸς τἣν τῶν νοημάτων 
Φανέρωσιν, οὗ τῇ τῆς γλώττης ναρχότητι, ἀλλὰ τῇ 
τῶν ἐνθυμημάτων πνχνότητι’ ὥστε τὴν γλῶσσαν ἴσον 
μὲν δύνασθαι τῷ τάχει τῶν παρ) ἄλλοις ἐνθυμημά: 
των, ἧττον δὲ τῶν οἰχείων θεωρηµάτων. Ai xot αὖ- 
ες περὶ ἑαυτοῦ ὁ μέγας πρεσθύτης θεὸν ἐξαιτούμε- 
voc, ἐπὶ τῇ ἀνοχῇῃ τῆς ἀχατασχέτου τῶν λογάδων δω- 
ped τοιαῦτα λέγεται φάναι’ "Avec, ὦ Δέσποτα, τὰ τῆς 
χάριτός σου χύµατα. Ὑπὸ yàp τὴν γλῶσσαν ἡ τῆς 
διδασκαλίας ἄδυσσος πελαγίξουσα, φέρειν αὐτῷ τὰ 
τῶν νοημάτων οὐχ ἐπέτρεπεν ἀλλεπάλληλα χύματα, 
ti] χατεσπουδασµένῃ λειτουργίᾳ τῶν πρὸς τὸ λέγειν 
ὀργάνων οὐχ ὑπουργούντων 


Ἐπέχοπτεν δὲ τοὺς λόγους ἕτερον μὲν οὐδὲν, εὐχὴ 
δὲ µόνη, χαὶ ταύτην οἱ λόγοι, xal τούτους τὰ δάχρυα, 


has lacrymz, lacrymas rursum preces excipiebant ; D καὶ ταῦτα πάλιν εὐχή. Καὶ ἦν ὁ λόγος τοῦ λόγου, 


eratque sermo sermonis; aut, ut magis proprie 
dicam, in sermone, assidue in divinarum rerum 
contemplatione occupatus. Nam ipsum quidem 
corpus ita confecerat, ut rationi quasi domin: ob- 
temperans, non magis, quam si emortuum esset, 
voluptatis uliem sensum baberet. Cumque ad ea 
qux non decent, obeunda, inedia atque abstinentia 
[rius domitum, immobile languesceret, illis tamen 
que animarum conferunt saluti, perficiendis robore 
prestabat. Quid ? quod ne noctes quidem, somnio- 
yam simulacris atque imaginibus s»pe decipien- 
tes, ei virtutis ac pietatis cursum in ullo interrum- 
pebant? nam quem aggredientes exceperant so- 
bium, eumdem recedentes vigilantem relinque- 


εἰπεῖν δὲ μᾶλλον οἰχειότερον, ἐν λόγψ, ταῖς περὶ θεοῦ 
διὰ πάντων τούτων θεωρίαις συνεχῶς ἀσχολούμενος. 
Τὸ γὰρ σῶμα νεκρώσας μετὰ τῶν ἡδονῶν, xal δοῦλον 
δι ἐγχρατείας τῷ ἡγεμόνι χατεργαόάµενος λογισμῷ, 
ἀχίνητον μὲν εἶχε πρὸς τὰ μὴ δέοντα ἁσιτίᾳ προδα- 
μασθὶν, στεῤῥὺν δὲ πρὸς τὰ λυσιτελῃ χαὶ ψυχικὴν 
σωτηρίαν πορίνοντα. Αλλ᾽ οὐδὲ νύχτες αὐτῷ «bv cnc 
ἀρετῆς δρόµον ἑνέχοπτον, ταῖς ἓξ ὕπνου φαντασίαις 
αὐτὸν φεναχίζουσαι. ἹΝήφοντα γὰρ ἐξ ἡ μερῶν δεχό- 
psvat, γρηγοροῦντα χατελίµπανον παρατρέγουσαι, 
τοῦτο πραγµατευόµενον, ἵνα μὴ χαταλάδῃ τοῦτον ἡ 
χεὶρ τοῦ ἄρχοντος τοῦ σχότους τούτο» χαθεύδοντα. 
Ὕπνου δὲ µετελάμδανε τοσοῦ-ον, ὅσον πρὸς τὸ ζἓν 
ἱκαγνόν ' ὅπως μὴ τῆς φυσιχῆς παντελῶς ἀκολονθίας 





837 


ΡΕ VITA S. ΡΑΤΗΙ5 EPHR/EM SYRI. 


858 


ἀνατραπείσης, λύσιν βίαιον ὑπομείνῃ τὸ σαρχίον. A bant ; illudque sedulo curantem, ne manus princi- 


Ανέτρεπε δὲ τοῦτον, καὶ τῶν ὀφθαλμῶν ἐξεδίωχε 
πολλὰ μὲν χαὶ ἄλλα, μάλιστα δὲ χαµευνία xaX σχληρ- 
αγωγία, xai fj παντοία τοῦ σώματος χάχωσις. Τού. 
τοις Υὰρ μάλιστα τὸ τοῦ Όπνου πάθος ἑξορίζεσθαι 
πέφυχεν. anistinie δὲ τοσαύτην ἐχτήσατο, ὅσην 
ἔχειν τοὺς θείους ἁ ποστόλους ἀχούεις. Διὸ xal εἴ τις 
τοῦτον ἀχτημονούντων ἀρχέτυπον χαλέσει, οὐχ ápap- 
τήσει τοῦ δέοντος. Αὐτοῦ γὰρ ἐχείνου τὴν γλυχυτάτην 
xa µακαρίαν ἔχομεν φωνὴν, Ίνπερ µέλλων ἀπαίρειν 
πρὺς τὰ οὐράνια, ἡμῖν ἀφῆχεν ἀκτημοσύνης διδάσχα- 
λον, ὧδέ πως ἔχουσαν' Oby ὑπῆρξε τῷ Ἐφραῖμ ποτε 
βαλάντιον, οὗ ῥάθδος, οὐ πήρα. Οὔτε μὴν ἀργύριον, 
οὔτε χρυσίον, ἁλλ᾽ οὐδέ τινα χτῆσιν ἑτέραν ἐπὶ τῆς 
Υῆς ἐχτησάμην. Too γὰρ ἀγαθοῦ Βασιλέως ἤχουσα ἐν 
toi; Εὐαγγελίοις φῄσαντος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς, 
μηδὲν ἐπὶ τῆς γῆς χτῄήσασθαι. Ὄθεν οὐδὲ ἐμπαθῶς 
ἔσχον πρός τι τοιοῦτον, Οὕτως οὖν δόξης τε χαὶ χρη- 
µάτων ὀλίγωρος, παντὺς δὲ μᾶλλον τοῦ ἁἀμείνονος 
ἑραστὴς, τῷ ἴσῳ κἀντεῦθεν τοῖς ἁποστόλοις ἁμιλλώ- 
µενος δρόμῳ. 


pis istius tenebrarum ipsum sommo oppressum 
deprehenderet. Tantum vero temporis quieti tri- 
buebat, quantum vitze degendz necessarium duce- 
bat, ne naturali penitus sublata vicissitudine, caro 
violentam dissolutionem sustineret. Cum autem 
varia essent quz? ab oculis ejus somnum depelle- 
bant, tum illud imprimis, quod asperam ac duram 
vitam agens, multisque modis corpus suum affli- 
gens, humi etiam cubaret : nam bisce potissimum 
rationibus, somni affectio excuti solet. [Pauperta- 
tem porro tantam servábat, quantam vel sanctis 
ipsis audis fuisse apestolis. Quapropter si quis 
cum paupertatem colent&jum exemplar appellarit, 
baudquaquam a veritate aberrarit. Dulcissimam sane 
prorsusque beatam illam nobis vocem, velut pau- 
pertatis magistram, hinc in ccelum emigraturus, 
reliquit, qua aiebat : Nec erupena, nec baculus, 
nec pera Ephrem unquam fuis) Nunquam aurum, 
aut argentum, aut ullam rem aliam in terra 


possedi. Nam bonum regem ad suos dicentem di- 


scipulos audivi in Evangelio: Nibil in terra possederitis. Quamobrem nulla me rerum ejusmodi 
cepit cupiditas. Gloriz igitur, et pecunie contemptor cum esset, ac prewstanüora amaret; ad ipsos 
apostolos in co suo cursu quam proxime accedere nitebatur. 


T6 δὲ περὶ ταπεινοφροσύνης αὐτῷ προσµαρτυρή- 
σωµεν. ὅπου v& διαῤῥίδην ἅπας σὐτοῦ λόγος χαὶ 
σύγγραµµα ταύτην ἔχει τὴν ἀρετὴν κηρυττοµένην, 
χαΐπερ αὐτῷ διωχοµένην ix. πολλοῦ τοῦ περιόντος ; 
1]ότε Υὰρ ὁ δάχρυα προσκαλούμενος δάκρυσι, σποδόν 
πε ὡσεὶ ἄρτον ἐσθίων, τὸ τραχὺ τῆς διαίτης, xal ἀνή- 


8&ovov, καλτὸ πόµα χιρνῶν μετὰ χλαυθμοῦ, f φησι τὰ C 


λύγια, πρὸς ἑπάρσεως f| οἱήσεως λίθῳ τὸν Φυχιχὸν 
πόδα προσχρούσειεν; "H ὁ τὴν ἀνθρωπίνην ἅπασαν 
ἀποστρεφόμενος δόξαν, xal περιὼν μὲν ἔτι χατὰ τὸν 
βίον, τινὸς ἐπαινοῦντος, ἀσχαλῶν, xaX ἄλλο τε ἄλλην 
ἀλλάττων χροιὰν, χύπτων τε εἰς γῆν, χαὶ στάζων 
ἱδρῶτι λεπτῷ, xax δεινᾗ χρατούµενος ἀφωνίᾳ, ὥσπερ 
φῆς αἰσχύνης αὐτοῦ τὴν γλῶσσαν ἀργούσης; 


᾿Απαίρων δὲ πρὸς τὴν µαχαρίαν καὶ ἅληχτον 
ζωὴν, αὐτὸ τοῦτο πάλιν μετὰ σφοδρᾶς ἀπείργων ἐπι- 
«ιµῄσεως, καὶ λέγων ' Mh ὥσητε ἆσμα ἐπὶ Ἐφραῖμ, 
μὴ ἐγχωμιάσητε, µή µε πολυτελεῖ ἐνθάψητε ἵματι- 


σμῷ, ph Ug τῷ σώματί µου τάφον ἐἑργάσησθε - D 


λόγον γὰρ ἔχω μετὰ θεοῦ, αὐλισθῆναί µε σὺν τοῖς 
ξένοις. Φένος ἑγὼ καὶ παρεπίδηµος, καθὼς πάντες 
οἱ πατέρες µου. Ἔχεις τοιγαροῦν ἐκ περιουσίας καὶ 
ταύτης τῆς ἀρετῆς, χαθὰ 5h xat τῶν λοιπῶν, ἑναργὴ 
τὰ τεχµήρια. Τῆς ἑλεημοσύνης δὲ καὶ συµπαθείας 
οὗ ποιητὴν µόνον, ἀλλὰ καὶ διδάσχαλον τοῦτον ἔπιφη- 
φιεῖται ὁ τῆς ἀληθείας ὄρος καὶ νόμος. Τῇ Υὰρ τελείᾳ 
ἀχτημοσύνῃ, τὸ παρέχειν τοῖς δεοµένοις οὐχ ἔχων, 
àv τῷ τοὺς ἄλλους διεγείρειν πρὸς ἔλεον πυχναῖς 
παραινέσεσι, τὴν ἑλεημοσύνην µετήρχετο. "Hy γὰρ 
ὡς ἀληθῶς ὁ τούτου λόγος, καὶ δίχα τῆς ὄψεως, χλεὶς 
θεοχάλχευτος, τοὺς τῶν πλουσίων θησαυροὺς διανοί- 


. Matth. x, 9, 10; Luc. ix, 4. 


dd Psal. αι 10, 


Quid vero animi ipsius submissionem comme- 
inorem atque bumilitatem ; cum ea ipsa virtus pas- 
sim in cunctis ejus sermonibus ac scriptis sese 
singulariter ab eo fuisse excultam quodaumodo 
clamitet? Quando enim unquam ad arrogantism, 
elationisque lapidem pes ejus offendit, qui lacry- 
m3$ lacrymis provocabat, ac cinerem tanquam pa«- 
nem manducabat, et aspera atque inamoeua vita 
ut sacra illa personant verba, poculum cum fleta 
miscebat !'? Quique ab omni vana, atque mun- 
dana abhorrens gloría, cum in hacadhuc peregrina- 
retur vita, si a quoquam se laudari animadvertebat, 
segro auimo ferens, aliumque alias colorem capiens, 
atque oculos in terram demittens, tenui ac subtili 
madebat sudore, altoque silentio tanquam vereeun- 
dia linguam prapediente, corripiebatur. 

Jam autein hine ad beatam calestemque illam 
emigraturus vitam, gravi quodam interdicto illud 
ipsum vetans, dicebat : Nulla Ephraem cecineritis 
carmina, nullamque laudationem adhibueritis, ne 
me cum pretioso sepeliveritis vestimento, neve pri- 
vatim οοεροτὶ meo constitueritis tumulum : mihl 
enim cum Deo convenit, ut inter peregrinos com- 
morer. Αάθόπα quippe stm ego, et peregrinus, sicut 
omnes paires mei '*. Sicut ergo aliarum virtutum, 
ita hujus etiam eximia atque preclara habes indi- 
cia. Eorum enim qux» ad eleemosynam, et commi- 
serationis affectum pertinent, hunc non effectorem 
duntaxat, sed et doctorem exstitisse, veritatis prze- 
scriptio, lexque ipsa confirmat. Nam cum ex per- 
fecta, quam amplexus fuerat, paupertate, reliquum 
nihil haberet, quod egenis impertiretur ; frequenti- 
bus t&men cohortationibus alios ad misericordia 


55 Psal, zxxviu, 45. 


839 


S. GREGORII NYSSENI 


840 


opera commovendo, eleemosynas erogabat. Erat A γων, xai τοῖς µετρίοις τὰ δέαντα χορηγῶν ' ἡ δὲ àr- 


quippe ipsius oratio, licet vultus non conspicere- 
tur, tanquam divinitus fabrefacta quzdam clavis, 
divitum thesauros recludens, et indigentibus ne- 
cessaria suppeditans , aspeetusque ejus angelicus 
sufficiens erat, qui per se absque ulla oratione in- 
tuentes etiam agrestes et inbumanos ad commise- 
ralionem permoveret, tanta in eo conspiciebatur 


γελοειδὴς θεωρία Ίρχει χαὶ µόνη βλεπομένη πρὸς 
συµπάθειαν xal οἰχτιρμοὺς, xat τοὺς ἄγαν ἀμειλ:- 
χτους χινῆσαι, ἁπλότητι, xal ὀπισιχείᾳ, xal πολλῆ 
χεχραμένῇῃ χαλοχάἀγαθίᾳ. Καὶ τίς οὕτως ἦν ἀναιδείᾳ 
προ[σ]χείμενος, ὃς προσθλέψας αὐτὸν, οὐχ αρυθρία, 
xal πως αὐτὸς ἑαυτοῦ χοαμιώτερος ἐγεγόνει ; 


tum simplicitas, tum mansuetudo, tum probitas. 


Nullusque adeo reperiebatur ünpudens, qui non ipsum inspiciens, rubore quodam perfunderetur 
atque verecundia, ac seipso melior non redderetur atque modestior. 


Et quamvis ita multa in hoc viro perfecta exsti- 
terint, ne quis ob id existimet absolutam ei rerura 
ecclesiasticarum defuisse cogniüionem. Quid enim 
otii suppeteret ipsi, diceret talis aliquis, ut ad tot 
virtutum studia divideretur ? Sane quidem non le- 
viter rerum divinarum cognitione erat imbutus. 
Neque enim eatenus duntaxat illam attigit, ut di- 
cendo alios erudire posset ; sed tam pietatis atque 
religionis instituta, quam ea, quia illis repugnant, 
omnino assecutus egt : illa quidem ad instruendum 
populum, bec ad coargnendos horeticos. Bono 
quippe zelo in illas pietatis inimicas bestias fere- 
batur. Siquidem sermone quodam, qui fama etiam 
petiusquam scriptis ad nos devenit, unde ipsum 
veritatis studiosissimum exstitisse, facile intelligi 


Τάχα τοίνυν τοσοῦτόν τις πλῆθος ἀχούσας χατορ᾽ 
θωμάτων, δόξει ὡς οὐκ ἓν βάθει τῶν ἐχχλησιαστιχῶν 
ἐχώρησε δογμάτων ὁ θεῖος οὗτος ἀνήρ. Ποίαν γὰρ 
εἶχε σχολὴν, φαίην ἂν, ὁ τοιοῦτος, ἑοσαύταις µερι- 
ζόμενος ἀρεταῖς; Ti δὲ οὐχ ἐπεπόλαξε τῶν θείων 
δογμάτων ἡ Ὑνῶσις. O0 γὰρ ὅσον εἰπεῖν χαὶ πχραι- 
νέσαι τοῖς ἄλλοις, ταύτην µετῄαι * ἁλλ' ἄμφω χαλῶς 
ἐπαιδεύθη, τά τε δόγματα τῆς Ἐχχλήσίας αὐτὰ, τά τε 
τούτοις ἀντιλέγειν ἐπιχειροῦντα' τὰ μὲν, ὅαον ἔπιτη- 
Δκύσει µαθών' τὰ δὲ πρὸς ἔλεγχον τῶν αἱρετιχῶν. 
Ζἢλος γὰρ αὐτὸν χατὰ τῶν τῆς Ἐκκλησίας ἐχίνει θη- 
ρῶν” ὅθεν καὶ εἰς ἡμᾶς ἔφθασέ τε τις ἄγραφος λόχος, 
τὸν πρὸς τῇ ἀληθείᾳ τούτου ζῆλον ἡμῖν ἀποδειχνὺς, 
ἔχων οὕτως, ὡς ὁ χοὐφόνους, μᾶλλον ἄνους xal ἅλο- 
Yos ᾽Απολινάριος, πολλὰ χαινοτοµήσας xai ἀπὸ xot- 


poterat; Apollinorium levem, imo dementem atque Ἁλίας ἐρευξάμενος, ἄδιχον τῆς εὐσεδείας Γραφὴν ἔσχε- 
insanum nuncupabat, qui res novas moliens, multa ῥδίασεν, ἐν δυσὶ βιθλίοις ταύτην ουντάξας, Ἐνεχεί- 
impia, Scripturzque sacre adversantia dwobus pice δὲ ταύτας πρὸς φυλαχὴν xai τινι, τῇ τὰς ἐχείνου 
eomprebensa libris, e suo eructans ventre, admo- ἍἈδονὰς, ὡς ἐφημίσθη, θεραπευούσῃ. Ὡς δὲ τῷ Με- 
dum insulse ac temere proloqueretur. Illos vero ᾳ 14 τὰ τῆς συγγραφῆς ἑγνωρίσθη, τῆς ἐχείνου δόξης 


libros, cuidam quam in deliciis babuisse ferebatur, 
femine asservandos commiserat, Qus cum magno 
innotuissent Ephraem, ipse ejusdem. se opinionis 
esse confingens, feminam, qua libros ietes profa- 
nos custodiebat, adiit ; et de se, quis sil, et quam 
fausta e£ ex eremo afferat, patefecit, nounullaque 
forle id genus alia adjiciens. Tandem rogat, ut prz- 
ceptoris sibi scripta publice utilitatis causa exhi- 
beat, uL nobis scilicet, quos tunc hzreticos voca- 
bat, repugnare commodius posset. Quibus capta 
verbis femina, eumque ex illis unum, qui Apolli- 
narii sustineren£ partes, reputans libros, prebuit, 
ecs lamen sibi celeriter restitui deprecans. Cate- 


yum magnus hicJacob, dementem supplantans Esau, . 


σχΏμα πλασάμεγος Ó σοφὸς, προσέρχεται τῇ γυναιχὶ 
τῇ τὰς βίθλους φυλαττούσῃ τὰς βεθήλους, ἀναγνωρι- 
ζόμενος, χαὶ εὐλογίας αὑτ] ὡς ἀπὸ τῆς ἑρήμου xo- 
µίζων, τάχα δὲ καὶ ἕτερά τινα τεχνατόµενος. "Ὑστε- 
pov οὖν ἱχετεύει δοθῆναι αὐτῷ χάριν ὠφελείας, ὡς 
ἔλεγε, τὰ τοῦ διδασχάλου συγγράµµατα, ως ἂν τοῖς 
αἱρετιχοῖς, ἡμᾶς οὕτω δήθεν ἁποχαλῶν, ἀντιφέρεαθαι 
εὐπετῶς ἔχοι. Ἡ δὲ τὸν νοὺν οὐχ ἐμφω[τισ]θεῖσα, xat 
τῶν τῆς ᾽Απολθαρίου συμμορίας xat τοῦτον εἶναι φε- 
ναχισθεῖσα, τὰς βίθλους παρέσχετο, ταχιν]ν ἀξιώσασα 
τὴν τούτων Ὑενέσθαι ἀποστροφήν. Ὁ δὲ μέγας οὗτος 
Ἰακὼθ, τὸν βέδηλον πτερνίσας Ἡσαῦ, καὶ τὰ ποντρὰ 
πρωτότοχα τῶν τούτου νοημάτων λαθὼν, σοφῶς 
ὑπεξηλθε  φύλλον γὰρ φύλλῳ προσπτύξας, ἰχθύος τε 


ae fjagijosa illa primogenita rapiens, prudeater D χόλλῃ «b πᾶν καταχρίσας, ὡς ἓν πυκτίον τὸ πᾶν τῆς 


oppressi(; nam piscis glutino omnes illinens, ita 
folium foljo connexuit, ut cum pars una ab altera 
ob firmam cenjunctionem plane sejungi nequiret, 
in unam quasi tabulam singuli libri apparerent re- 
dacti. Sicque eos mulieri, a qua comzoedato acce- 
pert, reddidit : quie quidem artificii ejusmodi, uli 


βίδλου χατειργάσατο, θάτερυν µέρος θατέρου διασπα- 
σθῆναι ὑπὸ τοῦ σφοδροῦ συνδέσμου μὴ συγχωρούµενον. 
Οὕτως ταῖς δυσὶ τεχνασάµενος βίόθλοις, τῇ χρησάση 
πάλιν ἀνταπέδωχεν  ἢ, οἷα vuvh, καὶ τῶν σοφῶν 
ἄπειρας νοημάτων, τὴν πρόσοψιν τούτων σώαν Oca- 
σαµένη, περὶ τοῦ βάθους οὐχ ἠκριδολόγησεν. 


mulier, ignara, cum formam eorumdem exjeriorem salvam cerneret, quid intrinsecus esset, diligen- 


tius inspicere neglexit. 

Dies vero baud ita multi elapsi eraut, cum ortho- 
doxis quibusdam defert sanctus senex, ut. Apolji- 
narium accjrent, el cum eo sermones conferrent, 
In judicium ifaque vecatus, impiis illis libris fre- 


19 Gen. xxv, 25: xxvit, 18qq1. 


ἨΗἩμερῶν Bb οὐ πάνυ συχνῶν διελθουσῶν, πισὶ τῶν 
ὀρθρδόξων ὑποτίθησιν ὁ θεῖος πρεσθύτης , τὸν ἀσεθῆ 
Χφλέσφι ᾽Απαλινάριον διαλεξόµεναν. Ὁ δὲ τὴν πρὀσ- 
χληαιν δεξάµενος, xal ταῖς ἀθέοις αὐτοῦ βίδλοις 





eu 


DE VITA S. PATRIS EPHRAEM SYRI. 


$42 


θαῤῥῶν, elc τὴν χυρίαν ἀπήντησε , xol διαλέγεσθαι A tus, ad. statum diem venit, ac dicére quidem pro 


μὲν αὐτὸς ὡς Yápa τρυχωθεὶς, ἀπηνήνατα ' τὰς ol- 
χείας βίθλους προχομισθῆγαι, xal δι αὐτῶν ἆπο- 
κρίνασθαι χαὶ ἀντιλέγειν flou. Ὡς οὖν οἱ ταύτου 
συμμύσται τὰς βίόλους ὀχόμισαν, µεγάλως ἐπ αὖ- 
ταῖς βρενθυόµενοι - λαδῶν ἐκεῖνος ὁ πεπαλανωμένος 
καχῶν ἡμερῶν τῆς ἁδιχίας χριτὴς, τὴν μίαν βίδλων 
ἀναπτύξαι ἐπεχείρει. Ὡς δὲ οὐχ ἑνεδίδου τῇ χόλλῃ 
πιεσθεῖσα, περὶ τὸ μέσον ταύτης τὴν ὁρμὴν ἐποιεῖτο * 
ἡ δὲ ὁμοίως ἣν ἀνεπτυγμένη. Ὡς γοῦν τῆς πρώτης 
ἠστόχησεν, ἐπὶ τὴν δευτέραν λοιπὸν ἐχώρησε, καὶ δὴ 
xaX αὐτὴν ὅλην ἁδιαίρετον χαὶ πάντως ἀνύπεικτον 
χατιδὼν, τῇ μὲν αἰσχύνῃ τὸ πρόσωπον Ἠλληιώθη τῇ 
ἁπαρία δὲ, τὴν φυχὴν ἑἐξεπλάγη, xat τοῦ συνεδρίου 
χωρισθεὶς ὁ παραπλὴξ ἀθυμίᾳ xoi νόσῳ, xal τέλος 
θανάτῳ προσήγγισε, τὴν ὕδριν οὐχ ἑνεγκών. 


se, quod gravi jam premeretur senio, renuit ; po- 
stulavitque ideo sibi proferri libros, ut ex iHis re- 
spendere posset, atque contradicere. Cum ergo 
istius delatoris socii frementes in medium libros 
produxissent, inveteratus ille dierum malorum in- 
justitiz;e judex, unum ex iis in manus sumens, ape- 
rire atque explicare nitebatur. Sed quod glutino 
unctus non cederet, ad partem ejus mediam ape- 
riendam est aggressus; eamque ipsam eodem con- 
glutinatam modo invenit. Quare sua illa ex priore 
libro frustratus spe, ad alterum se contulit, quem 
quidem totum ita firmiter connexum cernens, ut 
prorsus explicari nequiret , tanto rubore atque pu- 
dore suffusus est, animoque usque adeo perturba- 


B tus, ut ex eo coisessu abiens, quasi mentis atque 


consilii inops, et exanimatus, in morbum prolapsus sit, illamque ignominie notam ita agre ac moleste 
tulit, ut parum admodum abfuerit, quin tum mortem obiret. : 


Τοιοῦτος fv xal πρὸς τὸν τῆς εὐσεδείας ζήλον ὁ 
μέγας πατὴρ ἡμῶν καὶ διδάσκαλος Ἐφραῖμ ^ iv 
ἄλλοις μὲν τὸ πρᾶον χαὶ ἐπιειχὲς ἐνδειχνύμενος, ὅτε 
ph χρεία πολέμου * ἐν ἄλλοις δὲ τὸ στύφον xal αὖ- 
στηρὸν, ὅτε μάλιστα περὶ τὴν πίστιν ὁ χίνδυνος, 
πάντα σοφις µετερχόμενος, xal ὡς ὁ χαιρὸς ἑδεῖτο. 
Καὶ γὰρ χαὶ τοῦτο τῶν πολλῶν αὐτοῦ νηστειῶν χαὶ 
δαχρύων, xal ἀχαταπαύστων οὐχ ἔλαττον προαευχῶν' 
ὁ χατὰ θεὸν λέγω ζῆλος, μᾶλλον δὲ, xal ὑπὲρ 
ἐχεῖνα * ὅσον αὐτὰ μὲν εἰς µόνον τὸν δράσαντα περι. 


Talis autem pletatis zelo exstitit magnus noster 
pater et doctor S. Ephram, nam alias mansuetum 
se prabens ac mitem, cum nulla decertandi neces- 
sitas urgeret : alias acerbum ac gravem, cum fidei 
periculum immineret, cuncia prudenter pro tem- 
poris ratione moderabatur. Et ex hoc quidem erga 
Deum zelo, non minus quam ob multa jejunia, ac 
lacrymas, continuasque preces commendandus est : 
atque haud scio, an propterea etiam magis, quod 
ista in eo uno concluderentur, ille ad utilitatein 


ορίζει τὴν ὄνησιν ' ἐχεῖνο δὲ πρὸς χοινὴν διαθαίνει C quoque. communem pertinebat. Quemadmodum 


ὠφέλειαν. Ἐπειδὴ τὸν καλὸν θηρευτ]ν ὁ ἀληθὴς λό- 
γος πρὸς τὰ µάχιμα ἑοχιμάζει θηρία, χαὶ τὸν ἀγαθὸν 
χυθερνἠτην πρὸς ἀντιπνέοντας τῷ πλοίῳ ἀνέμους, 
xa τὸν σοφὀνιὶατρὸν πρὸς τὰ δυσίατα πάθη, xal τὸν 
ενναῖον στρατιώτην πρὸς ἀντιχειμένην βαρεῖαν πα- 
ῥράταξιν, xal τὸν σπουδαῖον xal ζηλωτὴν εὐσεθείας, 
ἓν ἀχμῇ χινδύνων xai δυσχολίας, ὅπως ἑαυτόν τε xal 
τοὺς ἄλλους ἑχσπάσῃ ix τῆς ἐπιθουλῆς. θὐκ ἔστιν 
οὖν εἶδος εὑρεῖν ἀρετῶν παρά τισι πάλαι φιλοπονηθὲν, 
τὸ μὴ χαὶ ἓν τούτῳ χατορθωθέν. Εἰκάσαι δὲ τὴν αὖ- 
τοῦ φυχῆν ἔστι πηγἡν παντοἰοις βρύουσαν νάµασιν, 
ὠφελςίᾳ xaX γλυχύτητι xal τέρψει χαθωραϊσμένοις * 
3| λειμᾶνα χυπρἰζοντα ποιχίλοις ἀρωματίζουσαν &v- 
θεσιν * f) οὐρανὸὺν ἐπίγειον διαφόροις λαμπτῆρσι πε- 
ποι"ιλμµένον, f) παράδεισον οἷον ἀχούεις τὸν τῆς 
Ἐδ-μ ἀπείροις ἐγχάρποις ἀγλαϊζόμενον δένδροις - 
πλὴν μὴ βατὸν ὄφει πονηροτάτῳ, χαὶ τῆς ἑξορίας 
προξένῳ * Ἡ εἰ ἄλλο τι τῶν xaXov xa τερπνῶν πολ- 
λοῖς χαὶ διαφόροις ἀγαθοῖς ἡ quate τετίµηκε "τοιαύ- 
την εἶναι λογίζου τὴν τοῦ μεγάλου Ἐφραϊῖμ µαχα- 
ρίαν φνχῆν, πολλαῖς ἀρετῶν ἰδέαις πάντοθεν χυχλου- 
pévnv. Μελέτην γὰρ ὁ θαυμάσιος διὰ βίου παντὸς 
θέµενος, τὴν ὁλιχὴν κχτήσασθαι ἀρετὴν, τὰ πάντα 
ἑσπούδασε μόνος περιλαθεῖν προτερήματα. 


enim verum insignis alicujus venatoris specimen 
exhibetur, cum bellicosas insequitur feras, bonique 
gubernatoris virtus se prodit in tempestate adversa, 
medici prudentis in gravioribus morbis, militis 
strenui in ipso pugna discrimine : ita quoque pie- 
tatis ac religionis studiosum virum, magna ae difli- 
cilia pericula ostendunt, cum et se, et alios ex in- 
sidiis periculisque eximit. Nullum sane virtutis 
genus a veteribus excultum est, in quo hic eliam 
non excelluerit. Quare et animum ipsius, vtilitate, 
dulcedine, jucunditate scaturientem, fonti quacun- 
que aquarum abundantia fluenti similem dicere pos- 
sumus, vel prato diversis fragrantibus floribus 
resplendenti, vel cao variis stellarum luminibus 
distincto, vel paradiso, quem in Edem fuisse audis, 
innumerabili fructiferarum arborum copia deco- 
rato (ita tamen ut serpenti maligno, communis- 
que exsilii auctori, nullus omnino in eum aditus 
detur): aut si quid aliud. venustum, amonumque 
multis variisque bonis colionestavit natura; talem 
quoque beatum illum magni Ephrzem animum, plu 
rimis undique virtutum generibus exornatuni pota. 
Nam semper vir ille admiratioue dignus, in eam 
incubuit curam, ut perfectum absolutumque cu- 


jusvis generis virtutum chorum possideret, ac quibus reliqui eingulis antecelluerunt, ea cuncta solus 


ipse assequeretur. 

Τοῦ γὰρ ἓν διχαίοις πρώτου "A6€) τὴν θεόλεχτον 
ὡς ἱερεὺς ἐχμιμησάμενος προσφορὰν, obx Ex ποι- 
µνίων θύματα, οὐδὲ στέαρ Κυρίῳ προσήνεγχεν, ἀλλὰ 
θυσίαν ἀναίμακτον, την λογιχὴν λατρείαν. βίου χαθα- 

PaATROL. GR. XLVI. 


Siquidem ut sacerdos, eum qui inter justos pri- 
mus recensetur, Abel imitatus, non ex ovium gre- 
gibus, neque ex adipe sacrilicia Domino obtulit, 
verum alisque sanguine, rationabile obsequium vitse 

zd 


60 


S. GREGORH NYSSENI 


814 


puritate sacriücavit, ea duntaxat re Abel dissimi- A ρότητι ὁλοκαυτουμένην, τοσοῦτον ἔχείνῳ ἁμιλληθεὶς, 


lis, quod a nefario homicida ut ille peremptus non 
fuerit, sed inimici dz:emonis evitans laqueos, supe- 
ratis insidiis, ad vitam omni fine carentem, sicut 
ille, pervenerit, Enoch porro spem sic zmulatus 
est, ut non solum domini Dei sui nomen invocave- 
rit, verum et alios, ut idem i!lud implorarent, edo- 
cuerit. Enoch autem ut similis redderetur, operam 
dedit, non quidem admirandam ejus e terra in pa- 
radisum translationem atque secessum, sed ex ima- 
ierig perturbatione in spiritum transilione, aemu- 
Jando. Noe etiam similis exsistit, non quidem mo- 
dicam in arca lignea generis conservationem, at 
suam potius animi incolumitatem procurans, ut 
vitze procellas tutius subterfugiens, nullum virtutis 


ὅσον μὴ ὑπὸ τοῦ πονηροῦ φονέως ἀναιρεθῆναι, ἀλλὰ 
διαδράντα τὰς παγίδας τοῦ μισανθρώπον δαίµονος Ex- 
φυγεῖν, χαὶ πρὸς ἀτελεύτητον, ὥς ἐχεῖνος, μεταστῆναι 
ζωὴν, τῆς ἐπιθουλῆς φανέντα ἀνώτερον. Tou δὲ 
Ἐνὼχ τὴν ἐλπίδα ζηλώσας, οὐκ ἐπιχέχληται µόνον 
τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ χἀὶ τοῖς ἄλλοις συν- 
επιχαλεῖσθαι ἑδίδαξεν. Ἑνὼχ, οὗ τὴν ξένην ἐχ γης 
πρὸς τὸν παράδεισον µετάθεσιν ἔπετήδευσεν, ἀλλά 
τὴν ἐξ ὑλιχῆς προσπαθείας ἐπὶ τὸ πνεῦμα µετάδασιν. 
Νῶε, οὗ τὴν kv ξυλίνῃ λάρναχι μιχρὰν τοῦ γένους 
διάσωσιν , ἀλλὰ τοῦ τὴν ἑαυτοῦ duyhv πανταχόθεν 
ἀσφαλίσασθαι, ὥστε παρελθεῖν ἁθλαθῶς τὸ τοῦ βίου 
χλυδώνιον, xai τὰ τῆς ἀρετῆς μὴ ζηµιωθηναι ἁγώ- 
Tip. Too ᾿Αθραὰμ ἓν πολλοῖς μὲν xat ἄλλοις Υέγονς 


naufragium pateretur. In plurimis quoque, Abrahz B μιμητὴς, τῇ πίστει xal πραότητι, xat τῇ εἰς Θεὺν 


sannulator fuit; atque ut fidem, mansuetudinem, et 
amorem in Deum taceam, in eo potissimum, quod 
quemadmodum propriam terram atque cognationem 
ille, ita quoque hic noster Ephraim mundum effu- 
€i, et io suo corpore unigeniti sacrificium expres- 
sit, Deo seipsum consecrans, et membra qua super 
"terram sunt, mortificans. Isaac vero imitator exstilit, 
propter mortem quam prompto tranquilloque sub- 
ire paratus erat animo, non tamen inferente pa- 
tre. Quin et quotidie, instar Apostoli, corpore qui- 
dem fructum, quod attinet ad propositum, perci- 
piebat, spiritu autem Deo, ob castum corporis velut 
in ariete sacrificium, vivebat. Jacob porro z:emula- 
tor fuit, supplantando ipsum Esaw, hoc est, hzre- 
-*sum parentem, ac primogenita, id est, recta Ec- 
«lesiie decreta, accipiendo. 1n eo preterea, quod 
:non scalam a terra ad celum usque pertíngentem, 


:sed ob longam ignis columnam pulchriorem myste- 


tii profunditatem indicantem conspexerit, quodque 
hic discipulis, quemadmodum ille filiie, ex bac emi- 
graturus vita, benedictioues impartitus sit, quas 
qui pronus excipiebat, magni illius Jacob esse ar- 
'bitrabawur. Verum ipsius Joseph. similitudinem, vel 


ἀγάπῃ, μάλιστα δὲ τῇ τοῦ xócpou φυγῇ, ὡς τῆς ol- 
χείας γῆς. χαὶ τῆς συγγενείας ἐχεῖνος ἡμείθετο οἱ - 
λον, χαὶ τὴν τοῦ Μονογενοῦς θυαίαν εἰς τὴν τοῦ σύ- 
µατος ἐχείνου προαιρετιχὴν διὰ θεὸν ἐχλαθέσθαι 
προσφορὰν, νεκρώσαντ: τὰ µέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς. Too 
Ἰσαὰχ, kv τῷ ἑχουσίῳ xat ἁταράχῳ θανάτῳ, πὶὴην 
οὑχ ὑπὸ πατρὸς ἐχεῖνος. Οὗτος Υὰρ ἱερουργῶν &av- 
τὸν ἑχάστοθι ἀποστολιχῶς, σώματι μὲν ὡλοχαρποῦτο, 
ὅσον εἰς πρόθεσιν, πνεύματι δὲ ἔζη, χαὶ ζῇ τῷ θεῷ 
διὰ τὴν ὡς £v χριῷ τοῦ σώματος ἁγνὴν προσφορἀν. 
Τὸν Ἰαχὼδ, ἐν τῷ πτερνίσα: τὸν βέθηλον Ἠσαυ, 
fiot τὸν τῶν αἱρέσξων γεννήτορα, xal λαθεῖν τὰ 
πρωτότοχα, τὰ ὀρθὰ τῆς Ἐκκλησίας δόγματα, καὶ £v 
τῷ κατιδεῖν οὐ χλίµαχα μὲν ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸ, 
ἑστηριγμένην, στύλον δὲ πυρὸς οὐρανομήχη, Ύλαρυ- 
ρώτερόν πως μυστηρίου βάθος ἐμφαίνοντα. Ἔτι γε 
μὴν xai bv τῷ τοῖς μαθηταϊῖς ὡς τοῖς υἱέσιν ἐχεῖνος 
ἐν τῷ μέλλοντι ἁπαίρειν 100 σώματος, διανεῖζµαι τὰς 
εὐλογίας * αἷς τις φιλοπόνως ἐγχύψας, αὐτοῦ ἐχξίνου 
τοῦ μεγάλου Ἰακὼδ ταύτας εἶναι οἰηθήσεται. To 
Ἰωσὴφ, μάλιστα μὲν £v τῇ τοῦ σώματος ἁγνείᾳ xal 
καθαρότητι ' πο)ὺ δὲ πλέον bv τῇ τοῦ λόγου µετα- 
δόσει, ὡς ἐχεῖνος τοῦ σίτου. ΄ 


maxime expressit vitze integritate et corporis castitate: multo autem magis per Aoc, quod sicot ille 


triticum, ita hic verbum salutis communicavit. 

In non paucis quoque Moysi simillimum sese 
prebuit: nam et ipse Pharaonem diabolum fugit , 
et commoratus est in solitudine, Deumque vidit , 
quatenus contemplatione videri potest ; resque ad- 
mirandas peregit, ac doctrina se ducem atque ma- 
gistrum populo exhibuit, /Egyptiosque decepit, 
eorum divitias surripiens, hzreticorum scilicet 
libros, de quibus ipse triumpbavit. Salsum quoque 
ac potui minime conveniens infidelitatis mare di- 
visiL, populumque fidelem in magno numero traje- 
cit. Pharaonis vero exercitum, impiam nimirum 
calumniatorum progeniem, prostravit atque op- 
pressit. Et Amalee (si quem liereticorum eo no- 
:ine appellare velis) in fugam vertit, ac profli- 
gavit. Legem bene Christianeque vivendi a Deo 
accepit, et nobis universis eam tradidit. Taberna- 
culi exemplar in monte contemplatus est: non 
Moysis, sed horrendi illius judicii futuri. Sacer- 


Tou Μωσέιυς ἢ &v πᾶσιν fj £v πλείστοις παρόμοιος - 
ἔφυγε γὰρ xal οὗτος τὸν γοητὸν Φαραὰ, xai ἓν ἐρήμῳ 
πὐλίσθη , καὶ Θεὸν εἶδεν, ὅσον ἐφικτὸν θεωρίᾳ , xat 


D θαύματα εἱργάσατο, χαὶ λαοῦ καθηγἡσατο χρηµατί- 


σας διδάσκαλος * xaX τοὺς Αἱγυπτίους χατετοφίσατο, 
τὸν πλοῦτον ἐχείνων &omásac, τὰς τῶν αἱρετιχῶν 
βίδλους αἰχμαλωτίσας καὶ θριαμδεύσας, xat «tv θά- 
λασσαν διέῤῥηξε, τὴν ἀλμυρὰν xal ἅπρτον ἀπιστίαν, 
xai τὸν λαὸν διεδίδασε , τὸ ὀρθόδοξον σύστημα. Και 
τοὺς Φαραωνίτας ἑπόντισε, τὰ τῶν αἱρετιχῶν ἄθεα 
γεννήµατα. Καὶ τὸν ᾽Αμαλὴκ ἑτροπώσατο (sl τινα 
τῶν αἱρετικῶν τούτῳ βούλει καλέσαι τῷ ὀνόματι): τὸν 
νόμον &x Θεοῦ τῆς ὀρθοδοξίας ἔλαθε, xal ἡμῖν τᾶσι 

ετέδωχε. Τῆς σχηνῆς ἐν τῷ ὄρει τὸ» τύπον EOca- 
σατο, οὐ τῆς ἐπὶ Μωσέως, ἀλλά τῆς μελλούσης φρι- 
xiij, χρίσεὠς τε xal καταστάσεως. Τοὺς ἱερέας ἐτε- 
λείωσε, τὰ περὶ ἱερωσύνης νομοθετῶν. Ὕδωρ ἐκ πέ- 
τρας ἐπήγασε, τὰς λιθώδεις χαρδίας στάζειν δάχρυα 





$845 


DE VITA S. PATRIS EPHR/EM SYRI. 


B46 


παρασχευάσάς. "Aptov ἐψώμισεν ὡς ἐχεῖνος obpá- A dotes constituit , ac de sacrióicio leges przceptaque 


vtov, τοὺς τῆς ἀγάπης λόγους πᾶσι προθεὶς , δ.᾽ οὗ 
μάλιστα στηρίζεται πᾶσα φυχ]. xai τῷ θείῳ xat 
μυστικῷ προσέρχεται ἄρτῳ θαῤῥοῦσα, τῷ ix τῶν 
χόλπων τοῦ Πατρὸὺς εἰς σωτηρίαν ἡμῶν παραγενο- 
µένῳ. Ὀρτυγομήτραν ἔδωκεν, χάτωθεν ἡμῖν τοῖς 
πιστοῖς τῇ περὶ Θεοῦ µνήμῃ οὐρανοπορεῖν ἑἐχδιδά- 
σκων, xal τὰ ἐχεῖ φαντάζεσθαι κάλλη. Καὶ ἁπλῶς 
οἷς ἂν βούλῃ θεωρίας λόγοις τὰ τοῦ Πατρὺς τοῖς πα- 
λαιοῖς ἐξισοῦν σεµνολογήµατα, οὐδ' ὅλως εὑρήσεις 
χαθυστεροῦντα. 


tradidit. Aquam e petra eduxit, dum corda lapi- 
dea ad lacrymas fundendas commovit. Pane cole- 
sti, sicut ille, abunde populum pavit, charitatis 
nobis sermones propouens , quibus maxime corro- 
borantur animi, et ad sumendum cum fiducia di- 
vinum ac sacrum bunc Panem, qui pro nostra 
salute huc e sinu Patris venit, accenduntur. Co- 
turnices quoque (idelibus , ut ille , exhibuit, osten- 
dens quonam pacto per Dei recordationem in co- 
lum sese tollant, ac quz ibi sunt pulchra, con- 


lemplentur. Et hoc quidem modo atque ratione, si quz Pater hic graviter ac strenue gessit, prisco- 
rum actionibus conferre lubuerit , illis nullatenus inferiorem comperies 


Ἐπεὶ xai Ἰησοῦς ó Ναυΐῖτης Ἰορδάνην ἔσχισε, 
τὰς ἀποχεχλεισμένας εἰς µετάδοσιν τῶν πλουσίων 


Ipse namque, ut Jesus Nave, Jordanem quoque 
divisit, cum clausas divitum manus benignitate 


χεῖρας, πρὸς εὐποιίαν διάρας, xal τῷ λαῷ τὴν ΥΏν, p aperuit, ac populo terram, non quidem abjectze 


οὗ τῆς χάτω ἐπαγγελίας , ἀλλὰ τῆς οὑρανίου βασι- 
λείας ἐκληροδότησεν. Ὡς Xapouh) Ex βρέφους ἆν- 
22101 τῷ θεῷ, xat φωνῆς θείας Πχουσεν. Ὡς ὁ μέγας 
Ἠλίας, τοὺς ες αἰσχύνης παρεδειγµάτισεν Ἱερεῖς , 
καὶ πῦρ νοητὸν ἐπὶ τῇ λογιχῇ θυσίἰᾳ, o0 µίαν, ἀλλὰ 
πολλάκις χατήγαγε; καὶ πυρίνῳ τῶν ἀρετῶν ἅρματι, 
οὐχ αἰθέριος, à))' οὐράνιος ἁρματηλάτης ἀνήχθη. 
Ὡς Ἐλισσαῖος , διπλην τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν 
πεπλούτηχε * xai ὡς οἱ προφήται θεοφανείας πολλά- 
xig Ἠξίωται. Τολμᾶ τοῦτον ὁ λόγος xal πρὸς τὸν Ev 
γεννττοῖς γυναιχῶν ἀνώτερον παραθεῖναι, τὸν µεσί- 
την τοῦ νόµμον καὶ τῆς χάριτος. Ὡς πρόδρομος ἐν 
ἐρήμῳῷ πὐλίσθη * χαὶ ῥῆμα θεοῦ γέγονε xal πρὸς τοῦ- 
τον, γαὶ µετανοίας χἠρυξ ἐχρημάτισε, καὶ τὰς ἆἅμαρ- 


τίας ἐξομολογεῖσθαι τοὺς προσερχοµένους ἑδίδαξεν. C 


Ὡς Παῦχος τὸ τῆς ἐχλογῆς σχεῦος, παντοίους ὑπ- 
έμεινε πειρασμοὺς, xat τὰ τῆς µετανυίας χαταθαλεῖν 
σπέρματα, ὡς ἐχεῖνος τῆς πίστεως, οὗ χκατενάρχησε. 
Καὶ εί δες τοῖς χατὰ µέρος τοῦτον παραθάλλειν, ἔτι 
πῶν τούτου χατορθωµάτων πᾶσαν πληρούντῶν τὴν 
οἰχουμένην; Φαινομένων δὲ τῶν ἔργων, περιττόν 
ἐστι µαχρολογία ’ τό τε τοῦ λόγου μῆχος εἰς ἁδοξίαν 
τῶν ἀρετῶν περιτρέπεται, ὡς οὐχ ἑχανῶν οὐσῶν Éav- 
τὰς ἁρκούντως δι’ ἔργων μηνύσαι, ἀλλὰ τῆς Ex τῶν 
Ἀότων ἐπιχουρίας δεοµένων. Καλὸν δὲ οἷόν τι τερ- 
πτνότατον ἤδυσμα, προσθεῖναι τῷ λόγῳ καὶ τὸ περὶ τὴν 
ἐχείνου τελευτὴν ἁδόμενον τερατούργημα. 


hujus promissionis, verum ccelestis regni distribuit. 
Α sua infantia , ut Samuel, consecratus est Deo, 
divinamque vocem , ut ille, audivit. Sicut Elias, 
sacerdotes turpitudinis coarguit, ignemque divi- 
num orationis sacrificio, non semel, sed s:spius 
deduxit, igneoque virtutum curru, non in zthe- 
ra, sed in ipsum celum sublatus est. Sicut Eli- 
seus, duplicem spiritus gratism consecutus est. 
Sieut prophete, divinze visionis munere ac gratia 
donatus est. Quin et ipsa me movet ratio, ut eum- 
dem hunc vel cum illo, quo inter natos mulierum 
nullus perhibetur exstitisse major, comparare aue 
deam : cum illo, inquam, qui inter legem et gra- 
tiam fuit medius. Siquidem hic , ut precursor ille, 
eremum coluit, et ad eum quoque factum est ver- 
bum Dei, ac praeconem ageos ponitentie docuit 
confiteri peccata accedentes ad se. Sicut Paulus 
autem vas electionis, varias tribulationes atque 
tentationes pertulit , peenitentizeque semina, ut ille 
fidei, sedulo sparsit. Sed quid necesse est, hune 
cum sanctis 3sigillatim conferre , cum ejus recte fa- 
ctis totus terrarum orbis sit plenus ? Prolixior au- 
tem oratio supervacanea sit , cum ipsa satis appa- 
reant opera, ipsaque verborum multitudo fidem in- 
firmare videatur, quasi non satis ex ipsis rebus 
declarentur virtutes, sed sermonis adhuc' auxilio 
indigeant. Quapropter operz pretium fuerit, tan- 


quam suavissimum quoddam cendimentum huic orationi adjungere, percelebrem nimirum, prodi- 


gioque similem ipsius ex hac mortali vita exitum. 


Μέλλων γὰρ ὁ θεοφόρος οὗτος àvhp ἀπαίρειν πρὸς D ΄ In coelum ergo jam perrecturus sanctus hic vir, 


τὰ οὑράνια, τοῖς παροῦσι παρηγγνᾶτο, ὡς οὐκ ἐξὸν 
αὐὑτοῖς ἐσθῆτι πολυτελεῖ τὸ τούτου σῶμα ἑνταφιάσαι. 
Vi δὲ xal τις φιλοπάτωρ ὧν τοιοῦτόν τι προνενόηχεν, 
3A παρητοίµασε, μηδαμῶς εἰς ἔργον τὴν βουλὴν ἀγα- 


eU , ἁλλ᾽ αὐτὸ ἐχεῖνο τὸ ὁρισθὲν εἰς τὴν ἐχείνου τα-᾽ 


ep; v δοθῆναι πτωχοῖς. Βἷς γοῦν τῶν παρεστώτων, xal 
οὗτος τῶν ἐπιφανῶν, ἑἐσθῆτα πολυτελή προευτρεπί- 
σας. x&xelvn συνθάπτειν τὸ τοῦ θείου πρεσθύτου σῶ- 
τα προθουλευθεὶς, ἀχούσας τῆς ἐπιτιμίας, Άλγησε, 
32c2X δοῦναι πτωχοῖς τὸ προετοιμασθὲν ἱμάτιον ύπερ- 
ἔθετο, ἄξιον τίμημα δοῦναι μᾶλλον τοῖς δεὀµένοις χατὰ 
ψνοωῦν ὁσιώτερον χρίνας. "Oc αὐτίχα πληχεὶς ὑπὸ δα[- 
geovoc πονηροῦ, τῆς ἀνηχοῖας ἑτρύγα τὰ πιχρότατα 


iis, qui tunc ibi aderant, mandabat, ne pretiogo 
eum vestimento corpus suum sepelirent. Et si quis 
amantior patris tale quidpiam cogitasset, aut pre. 
parasset, id ne exsequeretur, sed consilio in melius 
commutato, hoc ipsum quod sepulturz cohone- 
stand: decrevisset , pauperibus impertiretur. Cum 
igitur unus eorum qui aderant , prcipuz nobilita- 
tis vir, magni sane prelii vestimentum parasset, 
quo sancti senis corpus amictum sepulture trade- 
ret, inérepatione illius audita doluit, et melius esse 
animo reputans, si tantum stipis, quantum vestis 
constiterat, ejus loco indigentibus daret , paratum 
vestimentum pauperibus elargiri distulit, Quam-" 





bl 


S. GREGORII NYSSENI 


848 


ebrem woz a malgmo correptus daemone, quod A δράγµατα, ἑαυτὸν πρὸ τῆς χλίνης τοῦ ὁσίου σπαράτ- 


mandatis noa paruisset, gravissimas poenas dabat, 
seque ante lectulum, in quo vir sanctus decumbe 
bat, ore fervenles agens. spumas, dilaniabat. Ad 
quem vir Dei elementissimus calamitoeum conver- 
$us : Quidnam , inquit, admisisti, o lomo, ut in 
hoc periculum coujicereris? llle vore senis mandato 
excitatus , licet ejus mesati tenebras cacodsemon 
offudisset , secretum, quod apud se conceperat aon 
obtemperandi jussis ipsius, consilium patefecit. 
Quem confitentem benignissimus vir commiseratus, 
manuum sanctarum impositione et precibus bomi- 
nem protinus ab illa affectione liberavit, et pristinz 
sanitati restituit,eumque sic est allocutus : Perfice, 
bomo, qux dudum promisisti. 

Quo quidem demonstratio miraculo, cum jam 
vite finis immineret, eos, qui tunc aderant, raultis 
piis commonitionibus ad virtutis studium atque 
: amorem cobortaüis , ut. postrema ejus. declarant 
verba, ad tranquillum zeterui regni portum feliciter 
emigravit, sanetaque ac Deo grata accessione, nu- 
snerum beatorum, qui ab initio fuerant szxculi, cu- 
mulavit, Nam iu coelestibus anima ipsius consedit 
tabernaculis, ubi angelorum sunt ordines, ubi pa- 
triarclhiarum populi, ubi prophetarum chori, ubi apo- 
stolorum sedes, ubi martyrum gaudium, ubi piorum 
letitize, ubi doctorum splenior, ubi celebres primoge- 
nitorum coetus, ubi purz exsultantium voces, ubi illa 
bona patent,qua augeli prospicere optant, ln sanctum 
illum locum felicissima heati clarique patris Ephrzem 


των, χαὶ τὸν ἀφρὸν ix τοῦ στόµατος ἀναθράασων. 
'O δὲ συµπαθέστατος τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος λέχει τῷ 
πεπονθόντι Ἐπειδὴ, ὦ ἄνθρωπε, τί σοι παρἆλογον 
πέπραχται, xal πρὸς τοῦτον τὸν χίνδυνον ἔῤῥιψεν, 
'O δὲ τῇ χελεύσει διαναστάς, χαέπερ ὑπὸ vov δαἰμο- 
Vo; τὸν νοῦν αχοτωθεὶς, τὸν χεχρυμμένον ἐξεῖπε λο- 
γισμὸν, χαὶ τὴν παραχοὴν ἐφανέρωσεν. Ὃν ἐξομολο- 
γησάµεναν ὁ συµπαθέστατος Ὑέρων ὑγιῃ ἀποχατ- 
έστησεν, ἐπιθέσει ἁγίων χειρῶν xal εὐχῆ toutov 
ἁπαλλάξας τοῦ πάθους * εἶτα xoi προσειπών ' Πλ{- 


— 


— —A 


—— 


pou σου τὴν ὑπόσχεσιν, ἄνθρωπε, fiv πάλαι προ- 


ενενόησας. 


B ἍΤοιοῦτο τεράστιον πρὸς [τὰ] τῷ τέλει τοῦ βίου 


χατεργασάµενος, πολλαῖς τε καραινέσεσι τοὺς συν- 
όντας πρὸς τὸν τῆς ἀρετῆς ζῆλον διαναστήῄσας. ὡ; ὁ 
τελευταῖος αὑτοῦ λόγος δηλοῖ, εἰς τὸν ἀχύμαντον λι- 
μένα τῆς αἰωνίου βασιλείας ἐξέπνευσε χαὶ εὐαπόδε- 
κτος. Ποῦ δξ τὴν ἐχείνου ψυχὴν ἀλλαχοῦ εἰχάξειν χρὴ 
καταλῦσαι, ἣ δηλον £v σχηναῖς οὐρανίοις, ὅπου τάξεις 
ἀγγέλων, ὅπου χοροὶ προφητῶν, ὅπου θρόνοι ἆπο- 
στόλων, ὅπου χαρὰ τῶν μαρτύρων, ὅπου ὁσίων εὖ- 
φροσύνη, ὅπου διδασχάλων λαμπρότης, ὅπου πρωτο- 
τόχων πανῄήγυρις, xai ἦχος καθαρὸς τῶν ἑχεῖθεν 
ἑορταζόντων. Εἰς ἐχεῖνα τὰ ἀγαθὰ, ἃ ἐπιθυμοῦσιν 
ἄγγελοι παραχύψαι , εἰς ἐχεῖνον τὸν ἱερὸν ἑφοίττσε 
χῶρον ἡ τοῦ µαχαρίου xai ἀοιδίμου Πατρὸς ἡμῶν 
πολυμαχάριστος xai ἁγία φνχή. Ἡγοῦμαι δὲ τῇ πρὸ; 


anima pervenit, Arbitror vero cum in eelum ipsa ϱ οὐρανὸν αὐτῆς ἀναθάσει ἡγεῖσθαι τὰς παρὰ τὸν βίον 


asceuderet , síngulag quas in hac vita excoluerat 
virtutes preecessisse, ac res illas reconditas et spc- 
ciosissimas, quz: mortalibus cerni nequeunt oculis, 
demonstrasse ; omnpiuinque excellentissimam chari - 
tatem sic ad eam accedentem dixisse : Intuere, 
dilecta anima , pulchritudinem, quam tibi compa- 
ravi, simulque delicias ostendisse. Moxque accur- 
rentem humilitatem, ita eam compellasse : Áspice, 
anima Deo ehara, cujusmodi ego tibi locum quietis 
exornavi. Tum ceteras omnes sigillatim recensuisse, 
demonstrasseque premia , αι jam iude, cum ab 
ipsa adhuc in corpore excolerentur aique exerce- 
remtur, in futurum conmparabant. O decantanda, et 
imitatu dignissima emigratiol O mors, lacrymis 


αὐτοῦ ἀρετὰς, xat δειχνύειν αὐτῇ ἑχάστην τὰ ἄῤέητα 
ἐχεῖνα xat ἀθέατα χάλλη, xai προσελθοῦσαν τάχα 
τὴν μείζονα πασῶν τῶν ἀρετῶν ἀγάπην, οὕτως εἰ. 
πεῖν' "Opa, φιλτάτη duyh, οἷόν σοι προεξένησα χάἀλ- 
λος. χαὶ cuv τῷ λόγῳ χαθυποδεῖξαι vb ἐνερύφημα. 
Καὶ τὴν ταπεινοφρησύνην ἑπιδραμοῦσαν φράσαι; 
Σχόπει, πεποθηµένη θεῷ ψυχἠ, olov χἀγώ σοι τόπον 
ἀναπαύσεως ἠτοίμασα. Καὶ κατὰ µέρος τὰς πᾶσας 
εἰπεῖν c6 xat χαθυποδεῖξαι, οἷας αὐτῇ τὰς ἀντιδόσεις 
πρότερον φιλαπονηθεῖσαι προεξένησαν ὕστερον. Ὢ 


— € 


πολυυµνήτου xai ζηλωτῆς ἀποδημίας | ὢ θανάτου | 


δαχρύων pi δεοµένου ! à χωρισμοῦ, τὴν ποθουμέ- 
γην προξενοῦντος συνάφειαν | & µεταστάσεως οὐ 
παρεχούσης τῷ µεταστάντι μετάμελον |. ὢ κτ- 


non iudigens! O separatio optatam societatem con- D δείας οὐ χεχτηµένης yevápsiov! Ἐξ ὧν γὰρ τοὺς 


cilians ! O transitus, cujus transeuntem minime 
panitet ! 0 funus, omnis doloris 3tque molesti ex- 
pers! Dum enim ipsius moreg suspicimus, coneola- 
tionem inde percipimus. Aliorum quippe hominum 
mors, illis qui relinquuntur, laerymandi prabet 
causam : sanctorum autem Lelüitiai nobis cele- 
britatemque conciliat : quare ista nop dicenda mors, 
sed potius transitus, et ad vilam hinc meliorem 
emigratio. 

Hac sunt, quse tibi, Patrum optime , mundique 
doctor clarissime, laudum praeconia audax lingua, 
ut vilia munuscula, offert : non ea quidem pro di- 
gnitate, neque ut indigenti tibi : quam enim afferre 


ἐχείναυ τρόπους θαυμάζοµεν, Ex εούτων τὴν παρᾶ- 
μυθίαν λαμθάνοµεν. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἄλλων àv- 
θρώπων, ὁ θάνατος αἴτιος δακρύων τοῖς περιλειπ»- 
µένοις γνωρίζεται: ἐπὶ δὲ τῶν ἁγίων, «ὐφροσύνης 
xai πανηγύρθως Χαθίσταται πρόξενος * ὅτι οὐ θάνα- 
τος ὁ τοιοῦτος, ἀλλὰ µετάστασις μᾶλλον xal πρλς τὰ 
χρείττω µετάδασις. 


Ταῦτά σοι παρ᾽ ἡμῶν, τῶν Πατέρων ἄριστε, xoi 
τῆς οἰχουμένης διδάσχαλε, τολμηρά γλώαση, ὡς δώρα 
παρ ἀξίαν, προσάγεται τὰ ἀγχώμια * οὐχ ὡς χρῄνοντι 
(ποίαν γὰρ εὔχλειαν χαρίζεται λόγος, ὀπίσω τῆς ἀδίας 


849 


DE VITA S. PATRIS EPHILEM SYRI. 


850 


τοῦ ἐπαινουμένου βαδίζων), πρὸς ὄνησιν δὲ μᾶλλον A queat gloriam oratio, qus laudeti meritis plane 


τῶν Κώντων * ὅτι μεγίστη τοῖς πολλοῖς ἐπὶ τὰ βελτίω 
παρἀκλησἰς τε xal προτροπὴ, ἡ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν 
εὐφημία. Ἐκίνησε δὲ πρὸς τούτους ἡμᾶς τοὺς λό- 
ους xai τολµητίας εἰργάσατο, πολλὰ μὲν χαὶ ἄλλα. 
Ἐῶ γὰρ ἐγὼ τὰ πολυειδῆ προτερήματα, καὶ τὸ τοῦ 
Ρίου xai λόγου χόσαῳ παντὶ διαλάλητον" τούτων bk 
πλέον fj θαυμαστή σου ἐπιστασία, xal ἀπολύτρωσις 
Ἡ εἰς τὸν cel Υεγενημένον ὁμώνυμον, τὸν καὶ πρὸς 
τούτους ἡμᾶς ἀποδύσασθαι τοὺς ἀγῶνας προτρεφά- 
µενον, ὃς ὑπὸ βαρβάρων ἐκγόνων τοῦ Ἰσμαὶλ δορυ- 
άλωτος ἀπαχθεὶς, xal τῆς ἐνεγχαμένης οὐ μιχρὺν χρό- 
νον χωρισθεὶς, πρὺς τὰ οἰχεῖα παλινοστῶν, xat τῆς 
ὁδου τὴν λυσιτέλειαν ἀγνοῶν, τῆς σῆς ἔτυχε παρα- 
δόξου ἐπιστασίας, καὶ τὴν ὁδὸν ἐδιδάχθη τὴν πρὸς 
διάσωσιν μᾶλλον ἐπιτηδείαν, xal τοῦ σχοποῦ ὡς ἆλη- 
θῶς οὐ διήµαρτε. Nol μὴν καὶ εἰς αὐτὸ χαταντήσας 
τῶν κινδύνων τὸ ἄχρον, καὶ θάνατον ἐχδεχόμενος, ὑπὸ 
ἑτηρείας κατὰ τὴν ὁδὺν βαρδαρικῆς στενωθεὶς, ὡς µό- 
vov τῆς σῆς ἐπεμνήσθη προσηγορίας., ἐπειπών' "Άγις 
Ἐκφραῖμ, Bots. uot. Καὶ τὴν πλάνην τῶν χινδύνων 
ἀδλαθῶς ὑπερέδη, xai τοῦ φόδου χατεφρόνησε, xat 
σωτηρίας ὑπὲρ νοῦν τετύχηκε, καὶ tfj πατρίδι παρ᾽ 


ἐλπίδα ὑπὸ τῆς Gic προνοίας φρουρούµενος ἀπο- 


δέδοται. Αιὰ τοῦτο, εἰς τὰ προειρηµένα προτεῖναι 
ἐχτατιχώτερον ἐτολμήσαμεν, καὶ τῶν ἑπαίνων ἐφ- 
ἀφασθαι ἀκαθάρτοις ἐτολμήσαμεν χείλεσιν. Καὶ εἰ 
μὲν παρὰ πολὺ τοῦ δέοντος Άλθομεν ἐν τοῖς λόγοις, 
αἴτιον ak γογενῆσθαι τῆς ἐπιτυχίας στηλογραφήσο- 
μεν. καὶ σοὶ τὴν χάριν ὁμκολογήσομεν. Εἰ δὲ παρὰ 
πολὺ τῆς ὀξίας οἱ ἔπαινοι, καὶ οὕτως πάλιν αἴτιον 
ck τῆς ἀποτυχέας χαταιτιασόµεθα, xàv τολμηρός 
πως ὁ λόγος. Eb γὰρ φεύχειν «obe ἐπαίνους βουλό- 
μενος, καὶ ὡς ζῶν ἐν Bip, οὕτω xaX μεταστὰς τα- 
πεινοφρονεῖν ἀσπαζόμενος, παρεμποδίζεις τοὺς ὲγ- 
Χιωυμιάσειν σε Ὀέλοντας. Πλὴν xiv τε τοῦτο, x&v τε τὸ 
πρὸ αὐτῶν, ἡμεῖς τὸ χρέος, ὅσον el; δύναμιν, &g- 
οσιούμεθα, χαὶ πιστεύοµεν, ὡς οὐδ' ἁποοτραφήσῃ 
ἡμᾶς τοὺς θερμοὺς φιλοπάτορας. ἀλλ ὡς παίδων 
προσφιλῆ γονεῦσι δέξῃ φελλίσματα. Eo δὲ τῷ θείῳ 
παριστάµένος θυσιασσηρίῳ, καὶ «fj ζωαρχικῇ καὶ 
ὑτεεραγίχ λειτουργῶν σὺν ἀγγέλοις Τριάδι, µέμνησο 
πάντων ἡμῶν, αἰτούμενος ἡμῖν ἁμαρτημάτων ἄφεσιν, 
αἰωνίου τε βασιλείας ἀπόλανσιν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ 


superatur ? Verum propter viventium potius utili- 
latem ; pam bonorum atque praestantiorum viro- 
rum encomia, maximam plerisque consolationem 
et cohortationem ad meliora afferunt. απο vero 
laudandi provinciam alacrius suscepimus, cum va- 
riis aliis adducti rationibus, prater vitze doctrinz- 
que tuz famam toto terrarum orbe celeberrimam ; 
tum cura illa , quam in homine ejusdem nominis 
liberando adhibuisti. llle siquidem nos ad sub. 
eundum hoé onus impulit, qui a posteris Jgmael in 
bello captus, et longius a patria diu commoratus, 
cuim jam ad eam redire desideraret, viamque com- 
modam ignoraret, singulari ope tua aptam ad sa- 
lutem rationem invenit, οἱ quod diu concupiverat, 


5 adeptus est. Cum enim in maximum vite discri- 


men adductus esset (quod omnes vizi barbarorum 
intereluse copiis tenerentur), te nomine duntaxat 
invocavit, dicens : Sancte Ephrzm, succurre mibi. 
Sicque tuto periculorum laqueos evasit, ac inortis 
metum neglexit, inopinatamque consecutus salu- 
tem, patrix€ tuo munitus przsidio praeter spem esf 
restitutus. Quare ad ista enarranda, audacius ag- 
gressi, laudes tuas ímpuris attingere labjs non 
sumus veriti. Qua quidem in re, si quid proTece- 
rimus, id tuo nos assecutos auxilio fatebimur, ti- 
bique acceptum feremus. Sin véro tua dignitate 
multo inferiores sint nostra laudationes , te quo- 
que (Ticet forte audacius hoc dictum videatur) in 
causa fuisse dicemus, qui et vivens , et defunctus, 
modestia hamilíitatisque studio, te collaudare cu- 
pientes impedis. Verumtamen , sive istud sit, sive 
illud, nos quantum tulerunt vires , pietatis officio 
satisfecimus : teque hoc ipsum minime nobis euc- 
censurum, neque tui amantissimos aversaturum ; 
verum zquo benévoloque animo filiorum balbutien- 
tium laudes admissurum , confidimus. Tu autem . 
divino jam assistens altari, viteque principi , ac 
sanctissima una cum angelis sacrificans Trinitati, 
omnium nostrum emineris, veniamque nobis 
peceatorum impetra : ut sempiterna colestis regni 
beatitudine perfrui possimus. In Christo Jesu Do- 
müno nostro : cui gloria cum Palre principio ca- 
rente, et. sancto ac vivificante Spiritu, nunc et 


τε Kopl ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ p semper, et in sgecula. seculorum. Amen. 


xai τῷ θείῳ καὶ ζωοποιῷ Ηνεύματν, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Awfy. 





5. GREGORII NYSSENI 








TOY AYTOY 
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 


ΕΙΣ TON ΜΕΓΑΝ MEAETION ΕΠΙΣΚΟΠΟΝ ANTIOXEIAZ 


EJUSDEM 
ORATIO FUNEBRIS 


IN MAGNUM MELETIUM EPISCOPUM ANTIOCHLE. 


Eodem Siphano interprete. 


Auxit nobis numerum apostolorum novus apo- A ἍἩἨὔξησεν ἡμῖν τὸν ἀριθμὸν τῶν ἀποστόλων ὁ νέος 


stolus, qui cooptatus est in ordinem apostolorum. 
Traxerunt enim sancti ad se moribus, consinilem ; 
athletam, athletze ; coronatum, coronati ; animo cas- 
tum, córde puri ; preconem sermonis , ministri 
sermonis. Verum: pater quidem noster apostolici 
contubernii, et ad Christum resolutionia nomine 
beatus habendus est: nos vero miserabiles. Orbitas 
enim prematura non sinit, ut eo nomine beatos 
nos dicamus, quod tam bonum et commodum pa- 
trem nacti eramus. Illi melius erat per resolutio- 
nem esse cum Christo : at nobis acerbum et mo- 
lestum paterno presidio patrocinioque carere. 
Ecce enim tempus consilii est, et consilium dare 
solitus tacet. Bellum nos circumstat, bellum hz- 
reticum ; et qui ducem se przbeat, nobis non est. 
 Laborat infirmitatibus commune corpus Ecclesie , 
et medicum non invenimus. Videte quo loco sint 
res nostra : vellem, si quo modo fleri posset, contir- 
mata mea debilitate una cum magnitudine calami- 
tatis ascendere, et aliquam rumpere vocem, qua ia- 
commodo responderet : quemadmodum isti viri 
egregii fecerunt , qui magna voce calamitatem 
amissi patris deploraverunt. Sed quid agam ? qui 
cogam linguam ad inserviendum orationi tanquam 
gravi vinculo , calamitate impeditam ? Quomodo 
aperiam 05 taciturnitate atque silentio captum ? 
qua ratione vocem emittam ad calamitates et luc- 
tus ex consuetudine delabentem ? quomodo animi 


oculis suspieiam, qui caligine calamitatis circum- ς 


fusus sum? Quis mihi hac densa atque obscura 
tristiti nebula discussa, rursus ex serenitate 
clarum pacis radium exhibebit? unde vero radius 
etiam elucescet, cum stella nobis occiderit ? 0 ma- 
lam noctem obscuram , qua ortum luminis non 
sperat ! Quam contrario modo a nobis hoc loco et 
nunc verba fiunt, θἱ nuper facta sunt ! Tunc tan- 
quam in nuptiis tripudiabamus et choreas duce- 
bamus : nunc miserabiliter lugentes ingemiscimus. 


ἀπόστολος, ὁ συγχαταφηφισθεὶς μετὰ τῶνάποστόλων. | 


Εἴλχυσαν γὰρ οἱ ἅγιοι πρὸς ἑαντοὺς τὸν ὁμότροπον, 
τὺν ἀθλητὴν τὸν στεφανίτην οἱ στεφανῖται, τὸν ἁγνὸν 
οἱ ἀθληταὶ, τῇ duy) οἱ χαθαροὶ τῇ χαρδία, τὸν χήρυχα 
τοῦ λόγου οἱ ὑπηρέται τοῦ λόγου. ᾽Αλλὰ μαχαριστὸς μὲν 
ὁΠατὴρ ἡμῶν, τῆς τε ἀποστολιχῆς συσχηνίας, χαὶ της 
πρὸς τὸν Χριστὸὺν ἀναλύσεως * ἐλεεινοὶ δὲ ἡμεῖς. Οὐ 
γὰρ tà µακαρίζειν ἡμᾶς τοῦ Πατρὸς τὴν εὐχληρίαν, 
ἡ ἀωρία τῆς ὀρφανίας. Ἐκείνῳ κρεΐττον fjv τὸ σὺν 
Χριστῷ εἶναι διὰ τῆς ἀναλύσεως, ἁλλ' ἡμῖν χαλεπὸν 
τὸ διαζευχθῆναι τῆς πατριχῆς προστασίας. Ἰδοὺ γὰρ 
βουλῆς χαιρὸς, καὶ ὁ συμδουλεύων σιγᾷ. Πόλεμος 
ἡμᾶς περιεστοίχισται, πόλεμος αἱρετιχός * xai ὁ 
στρατηγῶν οὐκ ἔστι. Κάμνει ταῖς ἀῤῥωστίαις τὸ 
xotyby σῶμα τῆς Ἐχχλησίας, xai τὸν ἰατρὸν οὐχ 
εὑρίσχομεν. Ἱθρᾶτε by ποταποῖς τὰ ἡμέτερα. Ἔθδου- 
λόμην εἴπως οἷόν τε ἣν τονώσας ἐμαυτοῦ τὴν ἀσθέ- 
νειαν, συναναθῆναι τῷ ὄγχῳ τῆς συμφορᾶς, xai τινα 
ῥῆξαι φωνὴν κατ ἀξίαν τοῦ πάθους. καθάπερ οἱ 
γενναῖοι πεποιῄκασιν οὗτοι, µεγαλοφώνως τὴν ἐπὶ 
τῷ Πατρὶ συμφορὰν ὀδυρόμενοι. ᾽Αλλὰ τί πάθως 
Πῶς βιάσοµαι γλῶσσαν εἰς ὑπηρεαίαν τοῦ λόγου, 
καθάπερ τινὶ πέδῃ βαρείᾳ «fj συμφορᾷ πεδηθεῖσαν ; 


«Πῶς ἀνοίξω στόµα τῇ ἀφασίᾳ κεχρατηµένον», Ilt; 


πρόωµαι φωνὴν, εἰς πάθη xal θρήνους «κατὰ συν- 
ηθείας χατολισθαίνουσαν; Πῶς ἀναθλόφω τοῖς τῆς 
ψυχῆς ὀφθαλμοῖς, τῷ τῆς συμφορᾶς Ὑνόφῳ κεχαλυµ- 
μένος; Τίς µοι διασχὼν τὴν βαθεῖαν ταύτην χαὶ σχο- 
τεινὴν τῆς λύπης νεφέλην, πάλιν ἐξ αἱθρίας λαμπρὰν 
ἀναδείξει τὴν τῆς εἰρήνης ἀχτῖνα; Πόθεν δὲ καὶ &va- 
λάμψει fj ἀχτὶς, τοῦ φωστῆρος ἡμῖν καταδύναντος ; 
"D χαχῆς σχοτοµήνης, ἀνατολὴν φωστῆρος οὐκ ἐλπι- 
ζούσης ! ὡς ἀπεναντίον ἡμῖν Ev τῷ παρόντι τόπεω, 
νῦν τε xal πρώην ol λόγοι γίνονται! Τότε γαμικῶς 
ἐχορεύομεν, νῦν ἐλεεινῶς ἐπὶ τῷ πέἐνθει στενάζοµεν. 
Τότε ἐπιθαλάμιον, νῦν ἐπιτάφιον ἄδομεν. Μέμνησθε 
γὰρ ὅτε τὸν πνευματιχὸν ὑμᾶς γάµον εἰστιάσαμεν, 
τῷ καλῷ νυμφίῳ εἰσοιχίζοντες τὴν παρθένον, xai 








853 


DE MELETIO EPISCOPO. 


865 


τὰ τῶν λόγων ἵδνα χατὰ δύναμιν tuv εἰσηνεγχά- A Tunc nuptiale, nunc sepulerale carmen canimus. 


µεθα, εὐφραίνοντες ἓν τῷ µέρει καὶ εὐφραινόμενοι. 
Αλλὰ νῦν εἰς θρῆνων ἡμῖν ἡ χαρὰ µεθηρµόσθη, χα) 
ἡ τῆς εὑφροσύνης περιδολη, σάχχος ἐγένετο. Ἡ τάχα 
σιωπᾷν ἔδει τὸ πάθος, xaX ἕνδον ἀποχλείειν τῇ cuori) 
την ἀλγηᾶόνα, ὡς ἂν μὴ διοχλοίηµεν τοὺς υἱοὺς τοῦ 
νυμφῶνος. οὐχ ἔχοντες τὸ φαιδρὸν τοῦ γάµου ἔνδυμα, 
ἀλλὰ μελανειμονοῦντες τῷ λόγῳ; Ἐπειδὴ γὰρ ἁπ- 
{ρθη ἀφ' ἡμῶν ὁ χαλὸς νυµφίαος, ἀθρόως τῷ πένθει 
χατεµελάνθηµεν, xai οὐχ ἔστι συνήθως χαταφαι- 
δρῦναι τὸν λόγον, τὴν χοσμοῦσαν ἡμᾶς στολὴν τοῦ 
φθόνου ἀποσυλήσαντος. ΗΠλῄήρεις ἁγαθῶν πρὸς ὑμᾶς 
ἀπηντήχαμεν' γυμνοὶ xaX πένητες á&o' ὑμῶν ὑπο- 
στρέφομεν  ὀρθὴν εἴχομεν ὑπὲρ χεφαλῆς τὴν λαμ- 
πάδα, πλουσίῳ τῷ φωτὶ χαταλάµπουσαν ταύτην 


Meministis enim illius diei, cum in nuptiis spiritua - 
libus preeclaro sponso virginem domum deducentes 
convivio vos excepimus, et verborum sponsalia mu- 
nera pro viribus nostris intulimus, gaudio afficientes. 
invicem et gaudentes. Verum nunc in. luctum nobis 
gaudium conversum est, ac lIztiti:se amictug saccus 
evasit, Án forsitan reticere calamitatem alque silen- 
tio intus concludere moerorem oportebat, ne molestiam 
filios thalami sponsalis afficiamus, cum non habea- 
mus lautum ac splendidum nuptiale indumentum , 
sed atrum ac pullum orationis habitum afferamus-? 
Posteaquam enim praclarus sponsus a nobis dis- 
cessit, luctu repente atrati sumus, nec licet more 
solito festivum et jucundum inferre sermonem , 


ἐαδεσμένην ἀναχομίζομεν, εἰς καπνὺν xaX κόνιν δια- B cum qua ornabamur stola , uos invidia spoliarit. 


λυθέντος τοῦ φέγγους. Ἔσχομεν τὸν θησαυρὸν τὸν 
píyav Ev ὀστραχίνῳ σχεύει. Αλλ' ὁ μὲν θησαυρὸς 
ἀφανῆς ' «b δὲ ὀστράχινον σχεῦος, Χενὸν τοῦ πλού- 
του, τοῖς δεδωχόσιν ἐπανασώζεται. Τί ἑροῦμεν οἱ ἆπο- 
στείλαντες; τί ἀποκρινοῦνται οἱ ἀπαιτούμενοι; Ὢ 
πονηροῦ ναυαγἰου | Πῶς &v μέσῳ τῷ λιμένι τῆς ἑλπί- 
δος ἡμῶν ἑἐναυαγήσαμεν; Πῶς ἡ µυριοφόρος ὁλχὰς 
αὐτῷ τῷ πληρώματι καταδῦσα, γυμνοὺς ἡμᾶς τούς 
ποτε πλουτοῦντας χατέλιπεν; Ποῦ ο) λαμπρὸν ἱστίον 
Exelvo, τὸ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι διὰ παντὸς ἰθυνόμενον ; 
Ιοῦ τὸ ἀσφαλὲς τῶν φυχῶν ἡμῶν πηδάλιον, δι οὗ 
τὰς τρικυµίας τὰς αἱρετικὰς ἁπαθῶς παρεπλέοµεν : 
Ποῦ ἡ ἀμετάθετος τῆς γνώμης ἄγχυρα, f] μετὰ πά- 
σης ἁσφαλείας πεπονηκότες ἀνεπαυόμεθα ; Ποῦ ὁ 
καλὺς κυθερνῄτης, ὁ πρὸς τὸν ἄνω σκοπὺν διευθύνων 
τὸ σχάφος; "Apa μιχρὰ τὰ συµθάντα, xat µάτην 
παθαίνομαι; f| μᾶλλον οὐκ ἐφιχνοῦμαι τοῦ πάθους, 
xàv ὑπερφωνήσω τῷ λόγῳ ; Χρήσατε ἡμῖν, ἀδελφοὶ, 
χρῄσατε τὸ ix συµπαθείας δάκρνον. Καὶ γὰρ ὅτε 
ὑμεῖς εὐφραίνεσθς, ἡμεῖς τῆς εὑφροσύνης ὑμῶν Exot- 
νωνήσαμεν. Οὐχοῦν ἀπόδοτε ἡμῖν τὸ πονηρὸν τοῦτο 
ἀντάλλαγμα. Χαίρε μετὰ χαιρόγτων * τοῦτο ἡμεῖς 
ἐποιήσαμεν. KAalsw. μετὰ κ.«αιόγτων * τούτο ὑμεῖς 
ἀνταπόδοτε. Ἐδάχρυσέ ποτε ξένος λαὺς ἐπὶ τοῦ 
πατριάρχου Ἰαχὼδ, χαὶ τὴν ἀλλοτρίαν συμφορὰν 
ᾠκειώσατο, ὅτε τὸν Πατέρα ἐξ Δγύπτου οἱ ἀπ᾿ ἐχεί- 
νου µεταχοµίσαντες, πανδημεὶ τὴν ἐπ᾽ αὑτῷ συµφο- 
ρὰν ἐπὶ τῆς ἀλλοτρίας κατωλοφύραντο, ἡμέραις τριά- 


Pleni bonorum ad vos accessiinus ; nudi ac paupe- 
res a vobis recedimus ; erectam supra caput largo 
lumine resplendentem facem ha&bebamus, hauc 
exstinetam in fumum et cinerem dissipato splende- 
re reportamus, Habuimus magnum illum thesau- 


rum in vase testaceo. At thesaurus quidem iste- 


absconditus est, et visum fugit : vas autem testa- 
ceum ab opibus vacuum, ab iis qui dederant , re- 


servatur. Quiu dicemus qui emisimus? Quid xze-. 


spondebunt a quibus repetitur? Ο malum naufra- 
gium ! Quomodo in medio portu spei nostre nau- 
frayium fecimus? Quomodo innumeris mercibus. 
wenusta navis cum ipso onere demersa nes olim. 
divites nudos destituit ? Ubi splendidum illud ve- 
I»m «uod Spiritu sancto semper dirigebatur? ubi 
tutum ac firmum animarum nostrarum guberna- 
culuin, quo tempestales maximas hazreticas nullo 
accepto incommode pratervehebamus ? Ubi immo- 
bilis et firma sententie judiciique anchora, cui 
cum summa securitate post labores acquiesceba- 
mus ? Ubi bonus ille gubernator, qui ad superum 
scopulum navigium dirigebat ? Utrum modica sunt 
ea, quz& acciderunt, ac nequicquam conqueror t aut 
potius calamitatem querendo non assequor , etiam- 
8i supra modum dicendo vocem intendam ? Com- 


modate nobis, fratres, commodate ex condolentia. 


lacrymas profusas. Etenim quando vos letabimini, 
nos letiti& vestra socii eramus. Proinde reddite 


κοντα xai τοσαύταις νυξὶ τὸν ἐπ᾽ αὐτῷ θρῆνον συµ- p nobis pravam istam officii vicissitudinem. Gauden- 


παρατείνοντες * µιµήσασθε τοὺς ἀλλοφύλους, οἱ 
ἁδελφοὶ xa ὁμόφυλοι. Κοινὸν ἣν τότε τῶν ξένων xal 
civ ἐγχωρίων τὸ δάκρυον * χοινὸν ἕστω xal νῦν 'ἐπεὶ 
»3V τὸ πάθος χοινόν. Ορᾶτε τοὺς πατριάρχας τού- 
τους * πάντες οὗτοι :έχνα τοῦ ἡμετέρου εἰσὶν Ἰαχώδ. 
'E& ἐλευθέρας οἱ πάντες. Οὐδεὶς νόθος οὐδὲ ὑπόδλη- 
τος. 0ὐδὲ γὰρ ἣν θέμις ἑχείνῳ δουλιχὴν συγγένειαν 
ἑπεισάγειν, τῇ εὐγενείᾳ τῆς πίστεως. Οὐχοῦν καὶ 
ἡμέτερος ἐχεῖνος πατὴρ, διότι τοῦ Πατρὸς ἣν τοῦ 
ἡμετέρου πατὴρ. 


pulares estis, imitamini alienigenas et externos. 


que lacryma ; communes sint etiam nunc, quoniam 


dum una cum gaudentibus : hoc nos fecimus. 
Flendum cum flentibus : hoc. vos invicem reddite. 
Lacrvmatus est olim externus populus quo tempore 
patriarcha Jacob diem suum obierat, et alienam 
calamitatem suam esse duxit, cum parentem ex 
JEgypto liberi transportantes, vulgo omnes nullo 
vel sexus vel zetatis habito discrimine, casum ejus 
in regione aliena deplorabant, dies triginta toti- 
demque noctes luctum ac lamentationem illius 
amissi nomine continuantes. Vos qui fratres et po- 


Communes tunc erant peregrinorum indigenarum- 
etiam calamitas communis est. Videte hosce pa- 


triarchas, omnes isti filii nostri Jacobi sunt. Ex libera proc:eati omnes. Nemo spurius et illegitimus, 


-— 


S. GREGORII NYSSENI 


856 


neme subdikitius. Neque enim illi fas erat ingenuitati fidei servilem inserere cognationem. Ergo 
etiam noster ille parens, propterea quod patris nostri pater erat. Y : 
Audistis paulo ante ex Ephraim et Manasse, A — 'Hxoócact ἀρτίως τοῦ "'Eggatp καὶ τοῦ Mavascar, 


qualia, quamque multa de patre narrarent, adeo 
wt miracula oratio assequi non posset. Date mihi 
quoque ut de hís rebus dicam. Etenim nullo peri- 
culo deinceps beatitudines exponere licet : nec in- 
vidiam metuo. Quonam enim me malo majere affi- 
ciet ? Proinde cognoscite qui vir sit, generosus et 
mobilis ab ortu solis, inculpatus, justus, verax, 
pius et religiosus, abstinens ab omni malo facinore. 
Non enim utíque invidebit magnus ille Job, si iis 
testimoniis, quie de ipso feruntur, etiam imitator 
illios ornetur. Sed qu: omnes res przclaras intue- 
tur invidia, etiam nostrum bonum acerho oculo 
contwita est: ae qua per orbem terrarum obam- 
bulat, etiam per nos ambulavit, latum vestigium 
affctionis rebus secundis mostris in(üxum relin- 
quens. Non boum et ovium greges disperdidit : 
misi si quis utique secundum mysticum sensum 
gregem ad Ecclesiam traducat. Verum non in bis 
nobis invidia damnum dedit, neque in asinis et 
camelis noxam commisit ; neque ipso vulnere car- 
mis sensus acerbo dolore affecit : sed nos capite 
privavit. Cum capite autem una adempta sunt ho- 
norata ac dignitate przestantia sensuum nostrorum 
instrumenta. Non amplius est oculus, qui celestia 
contueatur; neque auris, qux vocem divinam ex- 
audiat : neque lingua illa purum veritatis donarium. 
Ubi dulcis illa oculorum serenitas ? ubi jucundus 
ille ae lepidus in labiis risus? ubi comis illa et ad 
salutandum facilis dextera, quz una cum oris be- 
nedictione digitos intentare solebat ? Provehor au- 
tem, sicut in scena, ad calamitatem clara voce 
proelamandam : Misereor tui, sancta Ecclesia; te 
alloquor, o civitas Antiochi! Miseret me tui, repen- 
tinze ac subitae hnjus nuatationis nomine. Ut adem- 
ptus est decor? ut detractus est ornatus? ut re- 
pente flos defluxit? plane gramen exaruit, et flos 
decidit. Quis oculus malus ? quz fascinatrix invi- 
día mala in Ecelesiam illam debacchata alque gras- 
sata est? qua quibus commutavit? Defecit fons. 
Exaruit amnis. Rursus in sanguinem aqua conversa 
est. O infelicem nuntium illum, quo calamitas 
Ecclesie indicabitur ! Quis filiis dicet, quud paren- 
tibus orbati ac destituti sint? Quis renuntiabit 


sponsz, quod vidua facta sit? O mala! Quid emi- D 


serunt ? et quid recipiunt ? Arcam premiserunt, et 
recipiunt sarcophagum. Arca, fratres, homo ille 
Dei erat, arca continens in se divina nystería : 
illic urna aurea plena mannz divinz, plena cibi 
illius ccelestis. In illa tabulae lestamenti, in tabulis 
cordis spiritu Dei viventis, non atramento inscriptae. 
Neque enim illi puritati cordis caliginosus et ater 
intellectus inustus et impressus erat. In illa colum- 
nz, bases et sustentamenta, capitella, thuribulum, 
candelabrum, propitiatorium, pelves, ad aditus ob- 


ofa καὶ ὅσα περὶ τοῦ Πατρὸς διηγήσαντο, ὡς ὕπερ- 
δαΐνειν λόγον τὰ θαύματα. Δότε χἀμοὶ περὶ τούτων 
εἰπεῖν. Καὶ γὰρ ἀκίνδυνον τὸ µαχαρίζειν λοιπόν’ 
οὔτε φοδοῦμαι τὸν φθόνον. Τί γάρ µε χεῖρον ἐργά- 
σεται; Οὐχοῦν γνῶτε τίς ὁ ἀνήρ ' Εὐγενὶς τῶν ἀφ' 
ἡλίου ἀνατολῶν, ἄμεμπτος, δίχαιος, ἀλτθινὸς, θεοσ.- 
ρῃ:, ἀπεχόμενος ἀπὺ παντὸς πονηροῦ πράγματος. 
05 γὰρ δὴ ζηλοτυπήσει ὁ μέγας "I6, εἰ ταῖς περὶ 
αὐτοῦ µαρτυρίαις xal ὁ μιμητὴς ἐχείνου ἑγχαλλωπί- 
(otto, "AJ)' ὁ τὰ χαλὰ πάντα βλέπων Φθόνος, cile 
xal τὸ Ἠμέτερον ἀγαθὸν πικρῷ τῷ ὀφθαλμῷ: χαὶ ὁ 
ἐμπεριπατῶν τῇ οἰχουμένῃ, καὶ δι ἡμῶν περιεπά- 
τησεν, πλατὺ τὸ ἴχνος τῆς θλίψοως ταῖς εὑπραχίαις 
ἡμῶν ἑναπερείσας. Οὐ βοῶν xai προθάτων ἀγέλας 


B δ.ελυµήνατο: πλὴν εἰ μὴ ἄρα τις χατὰ τὸ μυστικὸν 


εἰς τὴν Ἐχκχλησίαν µεταλάδοι τὸ ποίμνιον. Πλὴν οὑχ. 
Ey τούτοις ἡμῖν παρὰ τοῦ φθόνου ἡ βλάδη ' οὐδὲ Ev 
ὄνοις xaX καµήλοις τὴν ζημίαν εἰργάσατο" οὐδὲ 
τραύµατι σαρχὸς τὰς αἰσθῇσεις ἑδρίμυξεν' ἀλλ᾽ 
ἡμᾶς τῆς χεφαλῆς ἀπεσύλησε. Τῇ δὲ χεφαλῇ συν- 
απ]λθε τὰ τίμια ἡμῶν αἱσθητήρια. Οὐχέτι ἐστὶν 
ὀφθαλμὸς, ὁ τὰ οὐράνια βλέπων, οὐδὲ ἀχοὴ, τῆς θείας 
φωνῆς &xutousa, οὐδὲ ἡ γλῶσσα ἐχείνη, τὸ ἁγνὸν 
ἀνάθημα τῆς ἀληθείας. Ποῦ fj γλυκεῖα τῶν ὁμμάτων 
γαλήνη; Ποῦ «b φαιδρὸν ἐπὶ τοῦ χείλους µειδίαµα: 
Ποῦ ἡ εὑπροσήγορος δεξιὰ, τῇ τοῦ στόματος εὐλογίᾳ, 
τοὺς δαχτύλους συνεπισείουσα;, Ἡροάγομαι δὲ ὡς ἐπὶ 
σκηνῆς ἀναθοῆσαι τὴν συμφοράν. Ἐλεῦ σε, 6 Ἑκχ- 
xàAncia* πρὸς σὲ λέγω, τὴν ᾿Αντιόχου πόλιν. Ἐλεῶ. 


C σε τῆς ἀθρόας ταύτης µεταθολῆς. Hc ἀπεχοσμήθη 


τὸ χάλλος; Πῶς ἀπεσυλήθη ὁ χόσµος; Πῶς ἑξαίφνης 
ἀπεῤῥύη τὸ ἄνθος ; "Όντως ἐξηράνθη ὁ χόρτος, xat τὸ. 
ἄνθος ἐξέπεσεν. Τίς ὀφθαλμὸς πονηρὸς, τίς βασχα- 
vía xaxh χατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐχείνης ἑκώμασενς 
Οἷα ἀνθ᾽ οἵων Ἠλλάξατο! Ἐξέλιπεν fj πηγἠ, ἐξηράνθη 
ὁ ποταμός. Πάλιν εἰς αἷμα µετεποιήθη τὸ ὕδωρ. Ὢ 
δυστυχοὺς ἀγγελίας Σχείνης, τῆς διαγγελλούσης τῇ 
Ἐχχλησίᾳ τὸ πάθος | τίς ἐρεῖ τοῖς τέχνοις, ὅτι 
ἀπωρφανίσθησαν; Τίς ἀπαγγελεῖ τῇ νύμφῃ, ὅτε 
ἐχήρευσεν; Ὢ «àv xaxov! Τί ἐξέπεμφαν, καὶ τί 
ὑποδέχονται; Κιδωτὸν προέπεµφαν, xai σαρὸν ὑπο- 
δέχονται. Κιθωτὸς ἣν, ἀδελφοὶ, ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, 
χιδωτὺς περιέχων ἐν ἑαυτῷ τὰ θεῖα μυστήρια: 
ἐχεῖ dj στάµνος ἡ χρυση πλήβης τοῦ θείου μάννα, 
πλήρης τῆς οὑρανίου τροφῆς. Ἑν ἐχείνῃ αἱ πλάχες 
τῆς διαθήχης, ἐν ταῖς πλαξι τῆς καρδίας ἐγγεγραμ- 
µέναι πνεύµατι Θεοῦ ζῶντος, οὐ µέλανι. 0ὐδὲν γὰρ 
τῇ χαθαρότητι τῆς καρδίας ζοφῶδες καὶ μέλαν ἐν- 
εχέχαυτο νόηµα. Ἐν ἑχείνῃ οἱ στύλοι, αἱ βάσεις, at 
χεφαλίδες, τὸ θυµιατήριον, ἡ λυχνία, τὸ ἑλαστήριον, 
οἱ λουτῆκες, τὰ τῶν εἰσόδων χαταπετάσµατα΄ ἐν 
ἐχείνῃ ἡ ῥάδδος τῆς ἱερωσύνης, ἡ ὃν ταῖς χερσὶ ταῖς 
ἐχείνου βλαστήσασα. Καὶ cU τι ἄλλο τὴν χιδωτὸν 
ἔχειν ἀχούομεν, πάντα τῇ Φυχῇ τοῦ ἀνδρὸς περιεί- 
ληπτο. 


tensa vela atque aula; in illa, virga sacerdotii qu:xe in manibus illius germinavit. Et si quid aliud 
arcam in se habuisse audimus, omnia animo viri continebantur. 











55Ἱ 


DE MELETIO EPISCOPO. 


858 


"AXY ἀντ ἐχπείνων ct; Σιωπάτω 6 λόχος. Σενδόνες Α — Sed pro ilis quid ? Sileat eratio. Séndones mun- 


«αθαραὶ, καὶ τὰ ix σφηρῶν ὑφάσρατα” popu xo 
ἀρωμάτων δαφίλεια, Ὑυναικὸς φιλοτιρία μοσμίας τε 
xai εὐσχήμονος. Εἱβήδεται γὰρ ὡς ἂν καὶ ταῦτα γέ- 
νοιτο εἰς µαρτύρνον αὑτῇ, ὃ περὶ τὸν Σερέα ἐποίησεν, 
δαφιλῶς τὴν ἁλάδαστρον φοῦ µύρου τῆς τοῦ bepáux 
χεφαλῆς καταχέασα. Ἀλλὰ τὸ ἐν τούτοις διασωζό- 
µενον, «; ὁστέα νεχρὰ, xai mpb «»ü θανάτου µε. 
Βελετηχότα τὴν νέχρωσιν ᾿ τὰ λυπηρὰ τῶν συμφορών 
ἡμῶν μµνηµόσυνα. Ὢ ofa φωνὴ πάλιν ἐν Ῥαμὰ 
ἀχουσθήσεται ! 'Ῥαχὴλ χλαίουσα οὐχὶ τὰ εέχνα αὖ- 
τῆς, ἀλλὰ τὸν ἄνδρα, καὶ οὗ προσιεµένη παράχλη- 
σιν. Ἄφετε, ol παραχαλοῦντες, ἄφετε. Mh κατ- 
εσχύσητε παραχαλέσαι. Βαρὺ πενθείτω ἡ χήρα. Ai- 
σθέσθω τῆς ῥημίας ὃς ἐζημίωται. Καίτοι ovx ἀμελέ- 
τητός ἐστι τοῦ χωρισμοῦ, Ev τοῖς ἀγῶσι τοῦ ἆθλη- 
τοῦ προεθισθεῖσα φέρειν τὴν µόνωσιν. ἸΜέμνησθε 
πάντως ὅπως ὁμῖν ὁ πρὸ ἡμῶν λόγος τοὺς ἀγῶνας 
τοῦ ἀνδρὸς διηγήσατο, ὅτι διὰ αάννων τιμῶν τὴν 
ἁγίαν Τριάδα, καὶ ἐν τῷ ἀριθμῷ τῶν ἀγώνων τὴν 
τιμὴν διεσώσατο, «prol πειρασμῶν προσδολαϊς Ev- 
αθλἠσας. Ἡχούσατε τὴν ἀκολουθίαν τῶν πόνων, οἷος 
Ev πρώτοις, οἷος Ev µέσοις, kv τελευταίοις οἷος ἦν. 
Περιττὴν κρίνω τὴν παράληψιν τῶν εἰρημένων xa- 
λῶς. ᾽Αλλὰ τοσοῦτον εἰπεῖν ἴσως οὐκ ἄχαιρον. "Oct 
τὸ πρῶτον εἶδεν ἡ σώφρων Ἐκκλησία ἑχείνη τὸν 
ἄνδρα, εἶδεν πρόσωπον ἀληθῶς tv εἰχόνι Θεοῦ µε- 
Μορφωμένον * εἶδεν ἀγάπην πηγάζουσαν - εἶδεν χάριν 
περικεχυμένην τοῖς χεῖλεσι. ταπεινοφροσύνης τὸν 


ἀκρότατον ὅρον μεθ) ὃν obx ἔστιν ἀπινοῆσαι τὸ ς 


πλέον χατὰ τὸν Δαθὶδ, τὴν πραότητα ^ χατὰ tbv 
Σολομῶντα, τὴν σύνεσιν * xaX «bv Μωσέα, τὴν ἀγα- 
θότητα' χατὰ τὸν Σαμουἡλ, τὴν ἀχρίδειαν : κατὰ τὸν 
"hoch, τὴν σωφρυσύνην' χατὰ «bv Δανι]λ, τὴν 
σοφίαν’ κατὰ τὸν uévav ἉἩλίαν, iv op ζήλῳ τῆς πί- 
στεως" χατὰ bv ὑψηλὸν Ἰωάννην, iv τῇ ἀφθορίᾳ 
τοῦ σώματος’ χατὰ τὸν Παῦλον, ἓν τῇ ἀνυπερθέτῳ 
ἀγάπῃ. Εἶδεν τοσούτων ἀγαθῶν συνδρομὴν περὶ µίαν 
Ψυχήν΄ ἐτρώθη cip µακαρίῳ ἔρωτι, ἐν τῇ ἁγνῇ xai 
ἀγαθῇ φιλοφροσύνῃ τὸν νυμφίον ἑαυτῆς ἀγαπήσασα. 
"AAA πρὶν τὴν ἐπιθυμίαν ἐμπλῆσαι, πρὶν ἀναπαῦσαι 
τὸν πόθον, ἔτι τῷ φίλτρῳ ζέουσα, χατελείφθη µόνη, 
τῶν πειρασμῶν τὸν ἀθλητὴν ἐπὶ τοὺς ἀγῶνας xa- 
λούντων. Καὶ ὁ μὲν ἑνήθλει τοῖς ὑπὲρ τῆς εὐσεθείας 


de, et pamni serici; unguentorum et aromatum 
largitas et abundantia, liberaiitas asuliemis οἱ or- 
malo et honesue, Dicetur enim, ut etiam hsec ei 
testimenio sint, qus erga sacerdotem fecit, cum 
alabastrum ungwenti largiter in. caput eacerdetis. 
effudit. Sed quod in bis servatur, quid 7 ossa mertua,. 
quie et ante mortem, mortalitatem mediata erant : 
molesta calamitatem nostrarum monuments. O 
qualis vox rursus in Rama audietur ! Rachel defjens. 
noa filios suos, sed virum suum, et iion admittene- 
conselationem. Owittite, e conselentes, omittite :. 
nolite contendere ut consolemini. Graviter feraL, et. 
lugest vidwa. Semtiat damnum quod fecit. Quan- 
quam mon imperita discessionis est, ut quie jam 
antea in iaboribus eertaminibusque athleue solitu- 
dinem ac desütutionem ferre aseuefacia sit. Mermi-. 
nistis omnino, quemadmodum vebis anie hanc no- 
stram habita oratio labores aíque certamina viri 
exposuit, quod cuam per omnia sanctam Trinitatem 
JDonoraret, etiam ín numero certaminum bonorem 
conservaverit, οἱ qui in tribus tentatioBum iacur- 
sionibus decertarit. Audivistis continuationem, 
contextum et seriem laberum, qualis in primis, 
qualis in mediis, qualis esset in postremis. Super- 
vacuam judico repetitionem beme diclerum. Sed. 
tantum dicere fortasse non intempestivum fuerit. 
Cum primum bene morsta ac medesta illa Ecelesis 
virem widit, faciem vidit ad imaginem Dei vere 
foranatam ; vidit dilectionem fontis modo scaturien- 
tem; vidit gratiam labiis circumfusam ; animi de- 
missienis summum gradum, post quem amplius 
quidquam cogitari non potest : vidit mansuetudi- 
nem atque clementiam, qualis iu Davide fuit: qua- 
lis in Solomone, intelligentiam atque prudeniam ; 
qualis in Moyse, bonitatem; qualis in Samuele, 
perfectionem ; qualis in Josepho, continentiam 
pudiciiamque; qualis in Daniele, sapientiam ς. 
quemadmodum magnus Elias, zelo (idei preditum ;. 
sicuti sublimis Joannes, integrilate corporis orna-- 
tum; sicuti Paulus inexsuperabili preditem dile- 
otiome. Vidit tot bonorum «irca unam animam 
concwrgum : amere beato vulnerata est, casto bono- 
que sponsum suum amore atque benevolentia pro- 


ἱδρῶσιν' f; δὲ ὑπέμενεν Ev σωφροσύνῃ τὸν γάµον D secuta dilexit. Sed priusquam cupiditatem ex- 


φυλάττουσα. Xpóvoc fiv Ev µέσῳ πολὺς, xal τις pot- 
χικῶς χατεπεχείρει τῆς ἀχράντου παστάδος. Αλλ) 
$ νύμφη οὐχ ἁμιαίνετο, xal πάλιν ἑἐπάνοδος, xal 
πάλιν φυγή ' καὶ àx τρίτου ὡσαύτως, ἕως διασχὼν 
τὸν αἱρενικὸν ζόφον ὁ Κύριος, xai τὴν ἀχτῖνα τῆς 
εἰρήνης ἐπιδαλὼν, ἔδωκεν ἀνάπανυσίν τινα τῶν µα”- 
χρῶν πόνων ἑλπίζειν * ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πάλιν εἶδον ἀλλή- 
λους, χαὶ ἀνενεώθη τὰ τῆς σωφροσύνης, xaX θνµη- 
δίαι πνευµατιχαί' χαὶ πάλιν ἀνεφλέχθη ὁ πόθος» 
εὐθὺς διακόπτει τὴν ἁπόλαυσιν ἡ ἑσχάτη αὕτη ἆπο- 
δηµία. 


pleret, aptequam desiderium recrearel atque ϱ6- 
daret, etiam nunc amoris vi fervens, tentationibus. 
2thletam ad certamina vocantibus, sola relicta est. 
Atque ille quidem in certaminibus pro pietate susce- 
ptis desudabat ; hec vero duralat in casiiate 
MaarHnonium conservans. Jam multum temporis 
intercesserat, cum quidam adulterandi animo im- 
maculatum lectum conjugalem aggreditur. Sed 
sponsa non poterat corrumpi, ac denuo reditus, et 
rursus exsilium : idque tertium accidit, donec baz- 
retica caligine discussa Dominus, et radio pacis ad- 


moto, requietis aliquam a diuturgis laboribus spem fecit; sed posteaquam se mutuo rursus viderunt, et 


castus amor spiritualesque animi oblectationes renovate sunt, 


ac rursus desiderium accensum cst, 


statiin perceptionem voluptatis hzc ultima peregrinatio dirimit et ínterrumpit. 


Venit ut vos tanquam sponsam ornaret, et nu- A 


Dtias instrueret, nec id frustra suscepit. Preelaro 
conjugio benedictionis coronas imposuit ; imitatus 
est Dominum, ut in Cana Galilzez Dominus, ita 
etiam hic imitator Christi. Judaicas enim hydrias 
h:xretica aqua repletas, virtute fidei immutata na- 
tura, vini integri et incorrupti plenas fecit. Scepe 
dulci sua voce largiter affusa gratia, sobrium in 
vobis cratera statuit; sepenumero vobis omnis 
generis rationalium ciborum epulum praebuit. Ille 
quidem benedicendo pr:eibat, praeclari autem isti 
discipuli sermonem minutatim exponentes turbis 
ministrabant. Ac nos letamur, generis vestri glo- 
riam propriam ducentes. Quam przclarz hactenus 
narrationes, quam beatum et optandum esset in 
bis desinere atque finiri sermonem ! Sed postea 
quid? Vocate lamentatrices, inquit Jeremias *. Non 
enim aliter cor ardens ac prz dolore intumescens, 
leniri ac mitigari potest, nisi gemitibus et lacrymis 
sSublevetur. Tunc discessionem spes reditus conso- 
labatur: nunc extrema a nobis discessione avulsus 
est. Magnus hiatus inter eum et Ecclesiam ín me- 
dio firmatus est. llle quidem in sinu Abrahz requie- 
8Cit; at qui guttam aquz, qua eorum, qui crucian- 


tur, lingua refrigeretur, transportet, non est. Pe- - 


riit ille decor, silet vox, occlusa sunt labia, avolavit 
gratia. Ut rei praterit: narratio, felicitas evasit. 
Molestum erat olim etiam Israelitico populo, quod 
Elias a terra ad Deum subvolaret. Sed discessum 
Eliseus, magistri pallio pelliceo ornatus consolaba- 
tur. Nunc vero vulnus superat artem curandi: 
quoniam et Elias assumptus, et Eliseus non est re- 
lictus. Audite ex Jeremia tristes ac flebiles quas- 
dam voces, quibus ut desertam urbem Jerosolymi- 
tanorum deplorat, qui cum alia quedam cum 
eomimiseratione pronuntiat, tum hoc: Vim Sion, 
jnquit*, /ugent. Hzc tunc quidem dicta, nunc autem 
impleta sunt. Nam ubi fama calamitatis divulgata 
fuerit, tunc viz et plene lugentium erunt, et ef- 
fundentur qui ab eo pascebantur, Ninivitarum in 
calamitate vocem imitantes : imo vero etiam gra- 
vius et acerbius quam illi dolentes. Nam illorum 
quidem lamentatio metum solvit; his vero nullum 
remedium malorum ab lamentationibus speratur. 
Novi quamdam etiam aliam Jeremiz vocem, libris 
Psalmorum annumeratam, quam captivitatis Igrae- 
Hticze nomine edidit. Verba autem Scripture ita 
sese habent: /n salicibus suspendimus instrumenta 
nostra *, silentio cum nosmetipsos, tum instrumenta 
condemnantes. Pro mea hanc usurpo cantilenam. 
Nam si videro hereticam confusionem (Babylon 
autem confusio est), et si videro tentationes, qua 
per confusionem fluunt : hzc illa esse aio Babylo- 
μία flumina, quibus assidentes flemus, quod non 
habeamus, qui per ea nos trajiciat. Quod si salices 
nominaveris, et in iis suspensa instrumenta, meum 
eliam hoc znigma fuerit, vere namque salix est 


! Jer. ix, 17.. * Thron. i, 4. 


S. GREGORII NYSSENI 


860 


Ἠλθε νυμφοστολίσων ὑμᾶς, xai οὗ διήµαρτε τοῦ 
σπουδάσµατος’ ἐπέθηχε τῇ καλῇ συζυχγίἰᾳ τοὺς τῆς 
εὐλογίας στεφάνους * ἐμιμήσατο τὸν Δεσπότην * ὡς Ev 
Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας ὁ Κύριος, οὕτως χαὶ ἐνταῦθα ὁ 
μιμητὴς τοῦ Χριστοῦ. Τὰς γὰρ Ἱουδαϊχὰς ὑδρίας 
τοῦ αἱρετιχοῦ ὕδατος πεπληρωμένας, πληρεις του 
ἀχηράτου ofvou ἐποίησεν, Ev τῇ δυνάµει τῆς πίστεως 
µεταποιήσας τὴν φύσιν. Ἔστησεν ἓν ὑμῖν πολλάκις 
κρατῆρα νηφάλιον, τῇ γλυχείᾳ αὐτοῦ φωνῇ δαψιλῶς 
οἰνοχοήσας τὴν χάριν’ πολλάχις ὑμῖν προεθῄχατο 
τὴν λογιχὴν πανδαισίαν. 'O μὲν εὐλογῶν χαθηγεῖτο - 
οἱ δὲ χαλοὶ οὗτοι μαθηταὶ, διηχόνουν τοῖς ὄχλοις μν- 
θοποιοῦντες τὸν λόγον. Καὶ ἡμεῖς εὐφραινόμεθα, τὴν 
τοῦ γένους ὑμῶν δόξαν, οἰχείαν ποιούμενοι. Ὡς 
χαλὰ µέχρι τούτου τὰ διηγἡµατα ὡς µαχάριον ἂν 
τούτοις ἑναπολῆξαι τὸν λόγον, ᾽Αλλὰ μετὰ ταῦτα τί: 
Κα.έσατε τὰς θρηνούσας., 6 Ἱερεμίας φησίν. 05 
γὰρ ἔστιν ἄλλως φλεγομένην καρδίαν χαταπεφθῆναι, 
ὑπὸ τοῦ πάθους οἰδαίνουσαν, μὴ στεναγμοῖς xai 
δαχρύοις χουφιζοµένην. Τότε παρεμυθεῖτο τὸν χωρι- 
σμὸν d τῆς ἑπανόδου ἐλπίς: νῦν δὲ τὸν ἔσχατον 
ἡμῶν χωρισμὸν ἀπεσχίαθη. Xácua μέγα μεταξυ 
αὐτοῦ τε xai τῆς Ἐχχλησίας κατὰ τὸ μέσον ἑστήρι- 
xta&v* ὁ μὲν ἐν τοῖς χόλποις τοῦ ᾿Αθραὰμ ἀναπαύε- 
ται ὁ δὲ διαχοµίζων τὴν σταγόνα τοῦ. ὕδατος, ἵνα 
χαταφύξη τῶν ὀδυνωμένων τὴν γλῶσσαν, οὐκ ἔστιν. 
Οἴχεται τὸ κάλλος ἐχεῖνο, aty ἡ φωνή’ uépuxe cx 
χείλη, ἀπέπτη dj χάρις. Διήγημα γέγονεν d) εὐκλη- 
pla. Ἐλύπει ποτὸ xai τὸν Ἱσραηλίτην λαὸν Ἠλίας 


C ἀπὸ γῆς πρὸς θΘεὺν ἀνιπτάμανος. ᾽Αλλὰ mapepu- 


θεῖτο τὸν χωρισμὸν Ἐχισσαῖος, τῇ μηλωτῇ τοῦ δι- 
δασχάλου χοσμούμενος. Nuw δὲ τὸ τραῦμα ὑπὲρ 
θεραπείαν ἐστίν ὅτι xal ἈἨλίας ἀνελήφθη, xat 
Ἐλισσαῖος οὐχ ὑπελείφθη. Ἠχούσατε τοῦ Ἱερεμίου 
φωνάς τινας σχνθρωπὰς xaX γοώδεις, ἃς ὡς Eprpuo- 
θεῖσαν τὴν πόλιν Ἱεροσολυμιτῶν χατεθρήνησεν ' ὃς 
ἄλλα τέ τινα περιπαθῶς διεξηλθεν xal τοῦτό φησιν - 
Ὁδοὶ Σιὼν πενθοῦσυ. Ταῦτα τότε μὲν εἴρηται, 
νῦν δὲ πεπλήρωται. "Όταν γὰρ περιαγχελθῇ τοῦ πά-- 
θους fj φήμη, τότε πλήρεις ἔσονται αἱ ὁδοὶ τῶν πεν-- 
θούντων, καὶ προχεθῄσονται οἱ ὑπ αὐτῶν ποιµαι-- 
νόµενοι, τὴν τῶν Νινευϊτῶν φωνὴν ἐπὶ τοῦ πάθους 
μιμούμενοι ΄ μᾶλλον δὲ χἀχείνων ἀλγεινότερον ὁδυ- 
νώµενοι. Τοῖς μὲν γὰρ ὁ θρΏνος τὸν φόδον ἕλυσεν " 
tolg δὲ λύσις οὐδεμία τῶν xaxüv ἀπὸ τῶν θρῄνων 
ἑλπίζεται. Οἶδά τινα τοῦ Ἱερεμίου xaX ἄλλην φωνὴν, 
ταῖς βίθλοις οὖσαν τῶν Ψαλμῶν ἑναρίθμιον, ἣν ἐπὶ 
τῇ αἰχμαλωσίᾳ τοῦ Ἰσραὴλ ἐποιῄσατο. Φησὶ δὲ ὁ 
λόγος, ὅτι Ἐν ἰτέαις ἐκρεμάσαμεν ἑαυτων τὰ 
ὄργανα, σιωπὴν ἑαυτῶν τε xal τῶν ὀργάνων χατα- 
διχάσαντες. Ἐμὴν ποιοῦμαι τὴν ᾠδὶὴν ταύτην. "Eiv 
γὰρ ἴδω τὴν αἱρετιχὴν σύγχυσιν (Βαδυλὼν δέ ἐστιν 
ἡ σύγχυσις), καὶ ἐὰν ἴδω τοὺς πειρασμοὺς τοὺς 
διὰ τῆς συγχύσεως ῥέοντας)' ταῦτα ἐχεῖνά φηµ: τὰ 
Βαθυλώνια ῥεύματα, oig προσχαθήµενοι χλαίοµεν, 
ὅτι τὸν διάγοντα ἡμᾶς διὰ τοὐέων οὐχ ἔχομεν. K&v 
τὰς ἱτέας εἴπῃς, xat τὰ ἐπὶ τούτων ὄργανα  ἐμὸν 


* ['sal. cxxxvr, 2 seqq. 











DE MELETIO EPISCOPO. 





862 


καὶ τοῦτο τὸ αἴνιγμα. Ὄντως γὰρ ἓν ἰτέαις ὁ βίος. A vita. Nam arbor sterilis salix. est : a nobis autem 


Δένδρον γὰρ ἄχαρπον ἡ ἱτέα ἑστίν' ἡμῶν δὲ ἀπεῤ- 
ῥύη τῆς ζωῆς ὁ γλυχὺς χαρπός. Oüxouv ἱτέαι γε- 
Ὑόναμεν ἄχαρποι, ἀργὰ καὶ ἀχίνητα τὰ τῆς ἀγάπης 
ὄργανα ἐπὶ τῶν ξύλων χρεµάσαντες. "Ed ἐπιλάθω- 
pai σου, φησὶν, Ἱερουσαλὴμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά 
µου. Δότε pov μιχρὸν ὑπαλλάξαι τὸ γεγραμµένον, 
ὅτι οὐχ ἡμεῖς τῆς δεξιᾶς, ἁλλ᾽ ἡ δεξιὰ ἡμῶν ἐπιλέ- 
λησται ' xal dj γλῶσσα τῷ ἰδίῳ λάρυγγι χολληθεῖσα, 
τὰς τῆς φωνῆς διεξόδους ἀπέφραξεν, ἵνα μηχέτι 
ἡμεῖς τῆς Ὑλυχείας ἐχείνης φωνῆς πάλιν ἀχούσω- 
μεν. 'AXY ἀποψήσασθέ po τὰ δάχρυα ' αἱσθάνομαι 
γὰρ πέρα τοῦ δέοντος ἐπὶ τῷ πάθει γυναιχιζόµενος. 
Ox ἀφῃρέθη ἀφ᾿ ἡμῶν ὁ νυμφίος' µέσος ἡμῶν 
ἕστηχεν, xXv ἡμεῖς μὴ βλέπυμεν. Ἐν τοῖς ἁδύτοις ὁ 
ἱερεύς ' εἰς τὰ ἑνδότερα τοῦ χαταπετάσµατος, ὅπου 
πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθε Χριστός" χατέλιπε 
τὸ τῆς σαρχὺς παραπέτασμα. Οὐχέτι ὑποδείγματι 
xat σκιᾷ λατρεύει τῶν ἑπουρανίων, ἀλλ᾽ εἰς αὐτὴν βὶέ- 
fat τὴν τῶν πραγμάτων εἰχόνα * οὐχέτι δι’ ἑσόπτρου 
xal αἰνίγματος, ἁλλ᾽ αὑὐτοπροσώπως ἑντυγχάνει τῷ 
Θεῷ ^ ἐντυγχάνει δὲ ὑπὲρ ἡμῶν xal τῶν τοῦ λαοῦ 
ἁγνοημάτων. ᾿Απέθετο τοὺς δερµατίνους χιτῶνας: 
οὐδὲ γάρ ἐστι χρεία τοῖς kv παραδείσῳ διάγουσι, τῶν 
τοιούτων χιτώνων. 'AXX' ἑνδύματα, ἃ τῇ χαθαρότητι 
τοῦ βίου αὐτοῦ ἐξυφήνας, ἐπεκοσμήσατο. Τίμιος 
ἑναντίον Κυρίου τοῦ τοιούτου ὁ θάνατος. Μᾶλλον δὲ 
οὐχὶ θάνατος, ἀλλὰ ῥῆξίς ἐστι μελῶν. Διέῤῥηξας 
γὰρ, φησὶ, τοὺς δεαμούς µου. ᾿Απελύθη ὁ Συμεὼν, 


dulcis vitz fructus defluxit. Ergo salices infrugi- 
fer facti sumus, ex quo otiosa atque iminota in 
lignis suspendimus dilectionis instrumenta. Si ob- 
litus, inquit, fuero tui, Jerusalem , oblivioni trada- 
tur dextera mea. Concedite mihi, ut scriptum pau- 
lulium invertam atque immutem, quod non nos 
dexter, sed dextera nostri oblita est; et lingua 
gutturi suo adhzrescens meatus vocis obstruxit et 
obturavit, ut ne amplius nos dulcem illam vocem 
rursus audiamus. Verun abstergite mihi lacrymas. 
Nam sentio me ultra quam deceat, calamitatem 
muliebriter deflere. Non ablatus est a nobis spon- 
sus, in medio nostrum stat, etiamsi nos non videa- 
maus. In adytis ac penetralibus sacerdos est, in in- 
terioribus veli, quo precursor pro nobis ingressus 
est Christus, reliquit carnis tegumentum. Non 
amplius signo et umbrse coelestium servit, sed in 
ipsam rerum imaginem intuetur; non amplius 
per speculum atque per transennam et znigma, sed 
ipse facie cum facie collata intercedit apud Deum. 
Intercedit autem pro nobis, et populi erratis. De- 
posuit tunicas pelliceas ; neque enim talibus tuni- 


. €is epus habent, qui in paradiso degunt. Sed habet 


indumenta, qus puritate vit:e sux contexuit, iisque 
sese exornavit. Honorata ac pretiosa coram Domi- 
no talis (viri) mors est. Imo vero non mors, sed 
ruptura vinculorum est. Disrupisti enim, inquit, 
vincula mea*. Dimissus est Simeon, liberatus est 


ἠλευθερώθη ix τῶν δεσμῶν τοῦ σώματος. Ἡ παγὶς c vinculis corporis. Laqueus contritus est, et avicula 


cuvyet0ol6n* τὸ δὲ στρουθίον ἀπέπτη. Κατέλιπε τὴν 
Αἴγυπτον, τὸν ὑλώδη βίον * ἑπέρασεν οὐχὶ τὴν Ἔρυ- 
θρὰν ταύτην, ἁλλὰ τὴν µέλαιναν ἐχείνην xat ζοφώδη 
τοῦ βίου θάλασσαν’ εἰσῆλθεν εἰς τὴν γῆν τῆς ἑπαγ- 
χελίας * ἐπὶ τοῦ ὕὅρους προσφιλοσοφεῖ τῷ θεῷ' ἑλύ- 
cavo τὸ ὑπόδημα τῆς φνχῆς, ἵνα καθαρᾷ τῇ βάσει 
τῆς διανοἰας τῆς ἁγίας γῆς ἐπιδατεύσειεν, f] καθ- 
ορᾶται θεός. 

Ταύτην ἔχοντες, ἀδελφοὶ, την παράχλησιν, ὑμεῖς 
οἱ τὰ ὁστὰ τοῦ Ἰωσὴφ ἐπὶ τὴν χώραν τῆς εὐλογίας 
µετακχομίζοντες, ἀχούσατε τοῦ Παύλου παρεγγυῶν- 
τος. Mh «Ίυπεῖσθε ὣς καὶ οἱ «Ίοιποὶ, οἱ μὴ 
ἔχοντες ἑ Ίπίδα. Ἐἴπατε τῷ ἐχεῖ λαῷ, διηγήσασθε 
τὰ χαλὰ διηγἡµατα. Ἐἴπατε τὸ ἀπιστούμενον θαῦ- 
μα. πῶς εἰς θαλάσσης ὄψιν χαταπτυχνωθέντες ὁ µυ- 
ριάνθρωπας δῆμος, Bv σαν χατὰ τὸ συνεχὲς σῶμα 
οἱ πάντες, οἷόν τι ὕδωρ περὶ τὴν τοῦ σχηνώµατος 
πομπὴν πελαγίζοντες. Πῶς 6 χαλὺς Δαθὶδ πολυμερῶς 
xai πολυτρόπως εἰς μυρίας τάξεις ἑαυτὸν χαταµε- 
ρίσας, ἓν ἑτερογλώασοις χαὶ ὁμογλώσσοις περὶ τὸ 
σχῆνος ἐχόρευσεν. Πῶς ἑχατέρωθεν οἱ τοῦ πυρὸς 
ποταμοὶ τῇ συνεχείᾳ τῶν λαμπάδων ὁλχὸς ἁδιάσπα- 
στος ῥέοντες, ἕως οὗ δυνατὸν ἣν ὀφθαλμῷ λαδεῖν, 
παρετείνοντο. Εἶπατε τοῦ λαοῦ παντὸς τὴν προθυ- 
µίαν, τῶν ἁποστόλων τὴν συσχηνίαν. Πῶς τὰ σου- 
δάρια τῶν προσώπων αὐτοῦ, εἰς φυλαχτήρια τῶν 
πιστῶν διετίλλετο, Προσχείσθω τῷ διηγήµατι βασι- 


* [*sal. cxi, 17. * Exod. uii, 5. 


* | Thess, iv, 19. 


avolavit. Reliquit /gyptum, materialem et cras- 
sam vitze rationem : transivit non Rubrum hoc, sed 
atrum illud et caliginosum vite mare; ingressus 
est terram promissionis ; in' monte cum Deo phi- 
losophatur ; solvit anime calceamentum, ut pura 
planta mentis terram sanctam *, ubi censpicitur 
Deus, conscenderet. 


Hanc cum babeatis, fratres, consolationem, vos 
qui ossa Josephi transportatis-ad terram benc- 
dictionis , audite Pauli verba przcipientis : Ne 
contristemini sicut εἰ cateri, qui spem non habent *. 
Dicite populo illi; exponite bonas narrationes. 
Dicite miraculum, cui fides derogetur : quomodo 


D in maris modum condensati innumerorum honi- 


num populus unum continunm corpus universi 
erant, tanquam aqua quaedam circa tabernaculi 
pompam  zstuantes, Quomodo praeclarus David 
multifariam multisque modis in innumeros ordi- 
nes sese distribuens, inter diversa simul et ejus- 
dem lingus homines, et circa tabernaculum tripu- 
diabat. Quomodo utrinque (quasi) ignei amnes 


"continentibus facibus, tractu continuo perpetuo- 


que fluentes, quoad oculi longissime prospicére 
possent, porrigebantur. Exzponite studium populi 
totius, apostolorum contubernium. Quomodo su- 
daria faciei ejus ad presidium atque custodiam 


S. GREGORII ΝΙΡΡΗΝί 


*, 


864 


fidelium discerpebantur. Adjiciamur narrationi A λεὺς σχυθρωπάζων bmi vip πάθει, καὶ θρόνου ἔξαν- 


etiam imperator morrens ob calamitatem, et e so- 
lio exsurgens : totaque civitas una cum pompa 
sancli Lransiens : et. consolamimi vos invicem in 
sermenibus istis. Recte Solomon tristitiam curat. 
Jubet enim tristitia affectis vinum prseberi : vobis 
3"tem hec ego dico vinec operamis. Date igitur 
westrum vinum zgriudine anim affectis, non 
quod ebrietatem iaducat,. aut ποπ insidietur, 
oorpusve corrumpat, sed quod litificet cor, quod 

nobis prepheta indicabat dicens : Vinum lotificat 
eer hominis, Meraciori misto et fecundioribus ac 
largioribus eos excipite sermonis 'calicibus, ut vo- 
bis rursus in Letitiam luetus cenvertatur, per gra- 
tiam unigeniti Dei Filii, per quem gloria Deo, et 
Patri in seeula seculorum. Amen. 


ιστάµενος * xaY πόλις ὅλη τῇ πομπῇ τοῦ ἁγίου συµ- 
µεταθαίνουσα. καὶ παρακαλεῖτε ἀλλήλους Ev τοῖς 
λόγοις τούτοις. Καλῶς Σολομὼν ἰατρεύει την λύπην. 
Κελεύει γὰρ τοῖς ἐν λύπῃ οἶνον διδόναι, πρὸς ἡμᾶς 
τοὔτο.λέγων, τοὺς τοῦ ἀμπελῶνος ἐργάταφ. Aóce οὖν 
τὸν ὑμέτερον οἴνον τοῖς λυπουµένοις, οὗ τὸν τῆς 
µέθης ἐργάτην, καὶ τῶν φρενῶν ἐπίδουλον, xat 
φθορέα τοῦ θώματος, ἀλλὰ τὸν τὴν καρδίαν εὖφραί- 
νοντα, ὃν ὁ Προφήτης ἡμῖν ἐπεδείχνυε λέγων ΄ Οἶνος 
εὐφραίπει καρδίαν ἀνθρώπου. Μειζοτέρῳ τῷ κρά- 
µατι, xa ἀφθονωτέραις δεξιοῦσθε τοῦ πνευματικοῦ 
λόγου ταῖς χύλιξιν, ὥστε ἡμῖν πάλιν εἰς εὐφροσύνην 
xaX ἀγαλλίασιν περιστραφῆναι τὸ πένθος, χάρετι του 
μονογενοῦς Υοῦ τοῦ θεοῦ, δι οὗ ἡ δόξα τῷ cip, xai 


B Πατρὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμὴν. 





ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ 
ΕΙΣ IIOYAXEPIAN ΛΟΓΟΣ 


EJUSDEM 
ORATIO CONSOLATORIA 


IN FUNERE PULCHERT. 


Eodem interprete. 


Equidem hawd scie quo pacto accommodem (;  Oüx οἶδα ὅπως τῷ λόγῳ χρηαάοµαι. Διπλῆν τε γὰρ 


orationem. Nam et duplex video argumentam, et 
utrinque triste et acerbum, ut utrumcunque oratio 
sumpserit, baud facile lacrymas evitare possit. 
Praesens temporis circuitus, quemadmodum id no- 
bis heri a pastore nuntiabatur, acerbarum rerum, 
qua vicine aliquande urbi per terrsemotum acci- 
derunt, memoriam continet : quz quis absque la- 
cryrnis commemorare possit? Magna autem hzc et 
illustris, totique qui soli subjectus est, terrarum 
orbi proposita, praelara urbs alium sustinuit ter- 
rTx:motum, atque haud parvum ornamentum amisit, 
luininari, quod ad augendam imperatoriam fetieita- 
tem in ea resplendebat, repente privata, atque id- 
circo una cum lugentibus imperatoribus moerens 
ac eondolescens. Quid autem dicatur, non ignora- 
Lis prorsus, qui convenwm completis, cum et 
hunc ipsum locum, in quo congregati sumus, et 
mcrorem tuctumque in eo videatis. Haud igitur scio, 
ad utrum terr2motum orationem convertam, ad 
eumne, qui nunc accidit, an qui olim? Sane haud 
alienum est adversus id quod excellit incommodum 
consistere, atque civitatis proprium dolorem miti- 
gare, rationibusque quibusdam incommodum, quasi 


ὁρῷ τὴν ὑπόθεσιν, xal σχυθρωπὴν xaB* ἑχάτερον, ὡς 
μὴ ῥάδιον ἔξω δακρύων τὸν λόγον ἐλθεῖν, ὁτιοῦν EE 
ἀμφοτέρων ἑλόμενον. Ἡ παροῦσα τοῦ χρόνου περὲ- 
oboc, χαθὼς ἡμῖν χθὲς τοῦτο παρὰ τοῦ ποιμένος Ίγ- 
Υελτο, σκυθρωπῶν πραγμάτων τῶν τῇ γείτονι πό- 
Ἆει ποτὲ διὰ τοῦ σεισμοῦ συμπεπτωχότων περιέχει 
τὴν μνήμην. "À τίς ἁδαχρυτὶ διεξέλθοι; ἡ δὲ µεγάλη 
xaX περιφανὴς αὕτη και τῆς ὑφ) ἡλίῳ᾽ πάσης προ- 
τεταγµένη χαλλίπολις ἄλλον σεισμὸὺν ὑπέστη, xa οὗ 
μιχρὺν ἀπεσυλήθη χόσµον, τοῦ bv αὑτῇ λάμφαντος 
φωστῆρος slg προσθήχην τῆς βασιλιχῆς εὐχληρίας 
ἀθρόως ἀφαιρεθεῖσα, χαὶ διὰ τοῦτο τῇ χατηφείἰᾳ τῶν 
βασιλέων συσχυθρωπάζουσα. Τὸ δὲ λεγόμενον, οὐχ 
ἀγνοεῖτε πἄντως, οἱ πληροῦντες τὸν σύλλογον, ὀρῶντες 
αὐτόν τε τὸν τόπον τοῦτον ἓν ᾧ συνειλέγµεθα xoi 
τὴν ἓν τῷ τόπῳ χατήφειαν. Οὐκ οἶδα τοΐνυν πρὸς 
ποῖον σεισμὸν τρέφω τὸν λόγον, πρὸς τὸν νῦν f] τὸν 
πἆλαι γενόµενον; Ἡ χαλῶς ἔχει πρὺς τὸ ὑπερθάλλον 
τοῦ πάθους ατΏναι, καὶ καταπραῦνειν τῆς πόλεως 
τὴν ἰδίαν ἀλγηδόνα λογισμοῖς τισι τὸ πάθος χαταφαρ- 
µάσσοντα. El γὰρ xal μὴ πάντες οἱ τοῦ καχοῦ συµ- 
µετέχοντες τῷ συλλόγῳ πάρεισιν * ἀλλὰ διὰ τῶν παρ” 
ὀντων ἴσως xai εἰς τοὺς μὴ παρόντας ὁ λόγος δια- 














$65 


IN FUNERE PULCHERLE ORATIO. 


666 


δοθήσεται. Καὶ γὰρ χαὶ τῶν ἱἰατρῶν ἐχεῖνοι coqot, A quodam adhibito medicamento lenire. Etsi enim 


ol πρὰς τὸ τλεονάζον τῶν ἁλγηδόνων διὰ τῆς τέχνης 
ἱστάμενοι, τῶν δὲ ἧτταον ὁδυνηρῶν τὴν θεραπείαν 
ὑπερτιθέμενοι, ΄Ὥσπερ δέ φασιν ob περὶ ταῦτα δεινοὶ, 
εἰ δύο χατὰ ταὐτὸν EX σώµατι πόνοι συµπέσοιεν, µό- 
νου τοῦ ὑπερθάλλοντος τὴν αἴσθησιν γίνεσθαι, ἐν τῷ 
πλεονάζοντι τῆς ἐπικρατούσης ἀλγηδόνος ἐχχλεπτο- 
µένης τῆς ἤττονος * οὕτω xal ἐπὶ τοῦ παρόντος βλέπω. 
Τὸ γὰρ νέον τε xal ἡμέτερον ἄλγημα, τῶν διὰ τῆς 
µνήµης ἁλγυνόντων ἡμᾶς ἐστιν ἐπικρατέστερον. Πῶς 
γὰρ οὐχ ἄν τις ἐπὶ τοῖς συμθεδηχόσι πάθοι ; Τίς οὗ- 
τως ἁπαθὴς τὴν duyfjv; Τίς οὕτως τὸν τρόπον σ'δἠ- 
ρεος, ὡς ἀναλγητὶ τὸ συμθὰν δέξασθαι, Ἔγνωτε 
πάντως τὴν νέαν ταύτην περιστερὰν τὴν ἔντρεφομέ- 
νην τῇ βασιλιχῇ χαλιᾷ, τὴν ἄρτι μὲν πτερουµένην ἐν 
λαμπρῷ τῷ πτερῷ, ὑπερθᾶσαν δὲ τὴν ἡλιχίαν ταῖς 
χάρισιν. ὅπως ἀφεῖσα τὴν χαλιὰν οἴχεται ' ὅπως EG 
τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν ἀπέπτη, ὅπως αὐτὴν ἀθρόως ὁ 
φθόνος τῶν χειρῶν ἡμῶν ἀφήρπασεν ' εἴτε περιστερὰν 
χρὴ λέγειν ταύτην, εἴτε νεοθαλὲς ἄνθος, Ó οὕπω μὲν 
ὅλον τῶν χαλύχων ἐξέλαμφεν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἔλαμπεν 
ἕδη, τὸ δὲ λάμφειν Ἠλπίζετο” καὶ ὅμως bv τῷ μιχρῷ 
τε χα) ἀτελεῖ ὑπερέλαμπεν * ὅπως ἀθρόως ἑναπέσδη 
τῇ χάλυχι, χαὶ πρὶν εἰς ἀχμὴν προελθεῖν, καὶ ὅλον 
εὐωδίᾳ πετάσαι τὸ ἄνθος, αὐτὸ περὶ ἑαυτὸ χατεῤῥύη 
xai χόνις ὀγένετο, ὃ οὔτε ἑδρέψατό τις, οὔτε ἑστεφα- 
νώσατο * ἀλλὰ µάτην ἡ φύσις ἐπόνησεν * οὗ- τὸ μὲν 
ἀγαθὸν ἓν ἑπίσιν Tv, ὁ δὲ φθόνος ξίφους δίχην πλά- 
v:og ἐμπεσὼν τὴν ἐλπίδα διέχρψεν. Σεισμός τις qv 
ἄντιχρυς, ἀδελφοὶ, τὸ γενόµενον ΄ σεισμὸς, οὐδὲν τῶν 
χαλεπῶν συμπτωμάτων φιλανθρωπότερος. OC γὰρ 
ἄφυχον οἰκωδομημάτων κάλλος διδλυµήνατο : οὐδὰ 
εὐανθεῖς γραφὰς, 1] λίθων περικαλλΏ θεάµατα εἰς γην 
κατέθαλεν ' ἀλλ' αὐτῆς τῆς φύσεως τὸ οἰχοδόμημα 
λαμπρὸν τῷ κάλλει, ὑπεραστράπτον ταῖς χάρισιν, 
ἐβρόως προσπεσὼν ὁ σεισμὸς οὗτος διἐλυσεν. 


non omnes, ad quos incommodum simul pertinet, 
concioni intersunt : attamen per eos qui adsunt, 
forsitan etiam in absentes oratio divulgabitur. Et- 
enim etiam illi boni et commodi medici sunt, qui 
adversus excellentes οἱ superantes dolores artem 
adbhibendo consistunt, eorum, qua minus doloris 
faciunt, malorum curationem differentes. Quemad- 
modum autem harum rerum periti aiunt, si duo 
simul uni corpori dolores acciderint, eum qui ex- 
superet ae dominetur solum sentiri, exsuperantia 
prevalentis cruciatus minorem dolorem quasi suf- 
furante : idem etiam in re presenti animadverto. 
Nam et novus neeterque propriüs dolor, iis rebus, 
quarum memoria nobis acerba est, acrior, atque 


B vehementior est. Nam qui possit aliquis ob ea qua 


acciderunt, non affici? Quis animo adeo alienus ab 
affectibus est? Quis adeo moribus ferreus est, ut 
absque dolore quod accidit, excipiat? Nostis pror- 
sum teneram hanc columbam, qux in nido vegio 
nutriebatur, que jam primum quidem nitidis pen- 
mis volucris evadebat, sed etatem gratiis οἱ virtu- 
übus superabat, ut relicto nido discesserit, ut ex 
oculis. nostris avolaverit, ut eam invidia repente 49 
manibus noslris rapuerit, sive columbam bhsac di- 
cere oportet, sive receus pullulantem florem, qui 
nondum quidem toto suo splendore ex gemmis ac 
vaginis emersisset, sed partim quidem jam enituis - 
sel, partim vero in lucem emereurus speraretur : 
nec eo minus in exigua atque imperfecta sui parte 
mirum ia modum resplenderet : ut repente in 
gemma emarcuerit, ac priusquam ad suum vigorem 
pervenisset, ac suminum incrementum naetus es- 
sel, totumque cum auavi odore decorem panderet 
2c diffunderet, ipse circa se defluxerit et in pulve- 
rem redactus sit, quem neque quisquam decerpeit, 


neque coronis adaptavit, sed frusira natura laboravit : ubi bonum quidem erat in spe et exspecta- 
tione, invidia vero gladii instar ez transverso irruens spem interrupit. Terrsmotus quidam plane, 


fratres, erat 


id quod accidit, terremotus acerbis casibus mihilo mitior. 


Non enim imanimum 


zedificiorum decus labefactavit : neque  üoridas picturas 2a3ut lapidum eximicm pulchritudinis specta. 
cula bumi prosiraviL : sed ipsius naterz zedificium pulchritudine splendidum, gratiarum 4ο virtutum 
fulgore excellens, repente impetu facto terrzemotus hic dissolvit. 

Ei5ov ἐγὼ xat τὸ ὑψηλὸν Égvoc, τὰν ὑψίχομον φοί- D — Vidi ego etiam sublime illud germen, alticomam 


νιχα (τὸ βασιλιχόν φημι κράτος) τὸν tat; βασιλικαϊῖς 
ἀρεταὶῖς οἷόν τισι χλάδοις πάσης ὑπερανεστῶτα τῆς 
οἰχουμένης xal πάντα διαλαμθάνοντα * εἶδον αὐτὸν 
τῶν μὲν ἄλλων χρατοῦντα, τῇ δὲ φύσει χαμπτόµενον, 
καὶ πρὸς τὴν ἀποθολὴν τοῦ ἄνθους ἐπικλινόμενον. 
Eióov xal τὴν εὐγενῆ χληµατίδα τὴν περιειλημμένην 
τῷ φοίνιχι, τὴν τὸ ἄνθος ἡμῖν τοῦτο ὠδίνασαν, ofac 
ὑπέστη ἐκ δευτέρου πάλιν ὠδίνας bv ψυχῇ, οὐχ ἐν σώ- 
µατι , ὅτε αὐτῆς οὗτος ὁ βλαστὸς ἀπετίλλετο * Τίς 
ἀστενάκτως τὸ πάθος παρέδραµεν; Τίς τὴν τοῦ βίου 
ζημίαν οὐκ ὠλοφάρατο ; Τίς οὐκ ἐπαφῆχε τῷ πάθει 
δάχρνα ; Τίς οὗ κατέµιξε τῇ χοινῇ συνιδίᾳ τοῦ 
θρήνου τὰς ἰδίας φωνάς; Εἶδον θέαµα πιστὸν, ὃ οὐχ 
ἂν εἰς πίστιν ἕλθοι τοῖς ἀκοῃ παραδεχοµένοις τὰ θαύ- 


palmam (imperatoriam dico potentiam) qu:xe impe- 
ratoriis virtutibus veluti ramis quibusdam supra 
omnem emiael orbem terrarum, et omnia ample- 
ctitur ; vidi, inquam, eum cateros quidem superan- 
tem atque vincentem, natur: vero succumbentem, 
et ob amissum florem inclinari. Vidi item genero- 
sam illam vitem quam palma amplexa est, qu» 
florem hune nobis pepererat, qualesmam iterum 
de integro quasi pariens dolores animo, non cor- 
pore sustinuit, cum hoc ab ea gemnen avelleretur ? 
Quis absque lacrymis cladem praeteriit? Quis vitz 
danimüm non. deploravit? Quis calamitati non illà- 
cryumatus est ? Quis communi concentui lan enta- 
tionis suas voces non admiseuit? Vidi spectaculum 


867 


S. GREGORII NYSSENI 


209 


certum et exploratum, quod qui auditione ac fama A µατα. Εἶδον ἐξ ἀνθρώπων πέλαγος τῇ πυχνότητι ανν 


miracula accipiunt, non credant. Vidi pelagus ho- 
minum, quod frequentia congregatorum, tanquam 
aqua quzdam in omnes partes sese oculis offerret : 
plenum erat templum, plenum templi vestibulum, 
adjuncta platea, angiporta, bivia, media, trans- 
versa, ampla tectorum spatia : quidquid videbatur, 
hominum plenum erat, quasi totus terrarum orbis 
propter cladem et infortunium illud in unum con- 
currisset. Spectaculum autem omnibus propositus 
erat sacer ille flos, qui in aurea lectica afferebatur. 
Ut omnium aspicientium vultus demissi ac maesti 
erant! Ut laerymis oculi oppleti, manus inter se 
collise , gemitus adhuc intimum eordia dolorem 
indicantes! Non mihi in illo tefnpore (forsitan ne 
exteris quidem, qui tunc aderant) visum est aurum 
naturali suo decore nitescere , quinetiam lapidum 
fulgores, et aurei panni, et argenti splendores, et 
lumen ignis, quod et multum et copiosum ex trans- 
verso utrinque continentibus cereis lampadibus 
pretendebatur : omnia luctu simul nigrescebant, 
nihil omnium rerum communis moestiti:e expers 
erat. Tunc etiam magnus David suos hymnos et 
laudum decantationes lamentationibus accommoda- 
vit, ac pro bilari choro sumpto invicem tristi ac 
lugubri cantilenis ad lamentationes invitavit. Atque 
omni per illum temporis articulum voluptate ab 
animis pulsa atque summota, sole lacryuxe homi- 
nibus voluptati erant. 

Quoniam igitur tantopere a perturbatione rativ 
vieta est : haud importunum fuerit mentem fatiga- 
tam cum ratione adhibito consilio, quoad ejus 
fieri potest, reficere atque confirmare. Periculum 
enim haud parvum est, ne si in hoc Apostoli 
dicto audientes non fuerimus, una cum spe desti- 
. tutis condemnemur. Ait enim, quemadmodum ex 
eo, qui dudum recitabat, audivimus, non oportere 
tristitia nos affici nomine dormientium *. Eam enim 
perturbationem illorum duntaxat esse, qui spem 
non babeant. Sed dixerit, opinor, aliquis de grege 
pusillanimorum, ea quz fleri non possint, divinum 
Apostolum jubere, et suis pro»ceptis superare na- 
turam. Qui enim fleri potest, ut affectuum pertur- 
bationem superet is qui vivit in natura, neu vinca- 


συνεστώτων , οἷόν τι ὕδωρ χατὰ πᾶν µέρος τοῖς 
ὀφθαλμοῖς προφαινόµενον, πλήρης ὁ ναός * πληρες 
τοῦ ναοῦ τὸ προαύλιον, ἡ ἐχδεχομένη αλατεῖα , τὰ 
ἄμφοδα, ἡ µέση, τὰ πλάχια, ἡ ἐπὶ τῶν δωµάτων εὖ- 
ρυχωρία: πᾶν τὸ ὀρώμενον ἀνθρώπων πλήρωμα Tiv, 
ὥσπερ πάσης τῆς οἱκουμένης εἰς ταὐτὸν συνδραμού- 
σης ἐπὶ τῷ πάθει. θέαµα δὲ προέχειτο πᾶσι τὸ ἱερὸν 
ἄνθος ἐχεῖνο ἐπὶ χλίνης χρυσῆς χοµιζόμενον. Πὼς 
χατηφῆ πάντων ἣν τῶν προσορώντων τὰ πρόσωπα" 
Hog δεδαχρυµένα τὰ ὄμματα ! χεῖρες ἀλλῆλαις συν- 
αρασσόμεναι! στεναγμοὶ πρὸς τούτοις τὴν ἑνχάρδιον 
ὀδύνην χαταμηνύοντες ἰ Οὔ µοι ἔδοξε κατὰ τὴν ὥραν 
ἐχείνην (τάχα δὲ οὐδὲ τοῖς ἄλλοις τῶν τότε παρόντων) 
τὴν ἐχ φύσεως χάριν ὁ χρυσὺς ἀποστίλδειν, ἀλλὰ xai 
αἱ τῶν λίθων αὐγαὶ, καὶ τὰ ἐχ χρυσοῦ ὑὐφάσματα, 
xa αἱ τοῦ ἀργύρου μαρμαρνγαὶ, xa τὸ Ex τοῦ πν- 
ρὺς φῶς, πολύ τε xal ἄφθονον xarà τὰ πλάγια ἔχα- 
τέρωθεν τῇ συνεχείφ τῶν Ex τοῦ χηροῦ λαμπάδων 
παρατεινόµενον * πάντα τῷ πένθει συνεµελαίνετο, 
xai πάντα μετεῖχε τῆς χοινῆς χατηφείας. Τότε xa: 
ὁ μέγας Δαθὶδ τὰς ἰδίας ὑμνῳδίας τοῖς θρήνοις ἔχρη- 
σεν, xal ἀντὶ φαιδρᾶς χοροστασίας μεταλαθὼν τὴν 
yoepáv τε xai πένθιµον, ἐξεχαλεῖτο τοὺς θρήῄνους 
τοῖς µέλεσιν. Πάσης δὲ χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον ἢδο- 
νῆς τῶν ψυχῶν ἀπελαθείσης, μόνον ἣν ἓν ἡδονῇ τοῖς 
ἀνθρώποις τὸ δάχρυον. 


Ἐπειδὴ τοίνυν τοσοῦτον ἠττήθη τοῦ πάθους ὁ λο- 
γισμὸς, καιρὸς ἂν εἴη τὸ χεχμηχὸς τῆς διανοίας 
διὰ τῆς τῶν λογισμῶν συµδουλῆς ὡς ἔσξι δυνατὺν 
ἀναῤῥώννυσθαι, Κίνδυνος γὰρ οὗ μιχρὸς, map- 
αχούσαντας ἐν τούτῳ τῆς τοῦ ᾿Αποστόλου φωνῆς 
συγχαταχριθῆΏναι - τοῖς ἀνελπίστοις. Φησὶ γὰρ. xa- 
θὼς τοῦ ὑπαναγινώσκοντος ἁρτίως Ἰχούσαμεν, μὴ 
δεῖν ἐπὶ τῶν κχεκοιμημένων λυπεῖσθαι. Μόνων vào 
τοῦτο τῶν οὐχ ἑχόντων ἑλπίδα τὸ πάθος εἶναι. "AIO" 
εἴποι τις ἂν, οἶμαι, τῶν μικροψυχοτέρων, ἀδύνατσ 
κελεύειν τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, xat. ὑπερθαίνειν τὴν 
φύσιν τοῖς ἐπιτάγμασι. Πῶς γάρ ἐστι δυνατὸν ὑπερ- 
αρθῆναι τοῦ πάθους τὸν ἐν τῇ φύσει ζῶντα, χαὶ μὴ 
κρατηθῆναι τῇ λύπῃ ἐπὶ τοιούτῳ θεάµατι, ὅταν 
μὴ xa0' ὥραν Ev γῆραᾳ συµπέσῃ ὁ θάνατος, ἀλλ᾽ àv 


tur ab animi dolore, ob tale spectaculum contra- p τῇ πρώτῃ ἡλιχίᾳ κατασθεσθῇ μὲν τῷ θανάτῳ 1) ga , 


cto, cum non suo tempore in senectute mors con» 
tigerit, sed in prima atate morte pulchritudo qui- 
dem aboleatur, palpebris vero radius oculorum 
legatur, gcnarum item rubor in pallorem trams- 
mutetur, os quoque silentio detineatur, ac flos in 
labiis apparere solitus nigrescat : idque non pa- 
rentibus modo acerbum videatur, verumetiam cui- 
vis incommodum intuenti? Quid igitur nos adver- 
sus hos? Non nostrum verbum, [ratres, dicemus, 
sed dictum ex Evangelio nobis recitatum in medium 
aüneremus. Audistis Dominum dicentem : Sinite 
parvos pueros, et ne prolibeatis eos: venire ad me. 


! | Thess. iv, 12 sqq. 


χαλυφθῇ δὲ τοῖς βλεφάροις ἡ τῶν ὀμμάτων ἀχτὶς , 
µεταπέσηῃ δὲ εἰς ὠχρότητα τῆς παρειᾶς τὸ ἐρύθημα., 
χρατηθῇ δὲ τῇ σιωπῇ τὸ στόµα, µελαίνηται δὲ τὸ ἐπὶ 
τοῦ χείλους ἄνθος, χαλεπὸν δὲ μὴ µόνον τοῖς Υεν- 
νησαµένοις τοῦτο δοχῇ. ἀλλά καὶ παντὶ τῷ πρὸς τὸ 
πάθος βλέποντι; Τί οὖν πρὸς τούτους ἡμεῖς ; Οὐχ 
ἡμέτερον ἑροῦμεν, ἀδελφοὶ, λόγον, ἀλλά τὴν ἆναγνω- 
σθεῖσαν ἡμῖν ἐκ τοῦ Εὐαγγελίου ῥῆσιν παραθησό- 
µεθα. Ἡκνούσατε γὰρ λέγοντος τοῦ Κυρίου * "Agere 
τὰ παιδία, καὶ μὴ κω.ύετε αὑτὰ ἔρχεσθαι πρὸς 
pé c τῶν γὰρ coto ἐστὶν ἡ βασιλεία eov οὐ- 
ρανῶν. Οὐχοῦν εἰ xal σοῦ ἀπεφοίτησε τὸ παιδίον, 


δ 


IN FUNERE PULCHERLE ORATIO. 


870 


ἀλλὰ πρὸς τὸν Δεσπότην ἀπέδραμεν * σοὶ τὸν ὀφθαλ- A Talium enim est regnum caoremt: Proinde etiamsi 


μὸν ἔχλεισεν, ἀλλὰ τῷ φωτὶ τῷ αἰωνίῳ διῄνοιξεν τῆς 
σῆς ἀπέστη τραπέζης, ἀλλὰ τῇ ἀγγελιχῇ προσετέθη - 
ἔνθεν τὸ φυτὸν ἁνεσπάσθη, ἀλλὰ τῷ παραδείσῳ 
ἐνεφυτεύθη, Ex βασιλείας εἰς βασιλείαν µετέστη * ἐξ- 
εδύσατο τὸ τῆς πορφύρας ἄνθος, ἀλλὰ τῆς ἄνω βα- 
σιλείας την περιθολὴν ἐνεδύσατο. Εἴπω σοι τὴν ὕλην 
τοῦ θείου ἑνδύματος * οὗ λίνον ἐστὶν, οὐδὲ ἔριον, οὐδὲ 
τὰ ix σηρῶν νήματα. "Αχουσον τοῦ Δαθὶδ, ὅθεν ἑξ- 
υφαίνεσθαι λέχει τῷ θεῷ τὰ ἑνδύματα * 'ECopoAóTn- 
cir καὶ μεγαλοπρέπεια» ἐγεδύσω, ἀναθαλλόμενος 
φῶς ὡς ἰμάτιον. Ὁρᾶς ofa. ἀνθ᾽ otov Ἰλλάξατο; Λυ- 
πεῖ σε τὸ τοῦ σώματος χάλλος µηχέτι φαινόμενον, οὐ 
(Xp ὁρᾷς αὐτῆς τὸ ἀληθινὸν τῆς ψυχῆς κάλλος , ὃ νῦν 
b τῇ πανηγύρει τῶν οὐρανίων ἀγάλλεται. Ὡς καλὸς 


a te discessit puella, attamen ad Dominum recur- 
rit, tibi oculum clausit, sed lumini zeterno aperuit ; 
a tua mensa remota est, sed angelice adhibita; 
hinc planta revulsa est, at in paradiso sata.est ; de 
reguo ad regnum traducta est, purpura florem 
exuit, at superi regni amictum induit. Dicam tibi 
materiam unde confectum est divinum indumen- 
tum : non linum est, neque lana, neque fila serica. 
Audi Davidem, unde Deo contexi indumenta dicat: 
Confessionem et. magnificentiam induisii *, superin- 


| jiciens lumen quasi pallium. Vides que quibus 


commutaverit? Angit te atque molestum est tibi, 
quod corporis decor non amplius spparet: non 
enim vides ejus veram animi pulchritudinem, quz 


ἐχεῖνος ὁ ὀφθαλμὸς ὁ τὸν θΘεὸν βλέπων ! ὡς ἡδὺ τὸ B nunc in conventu celitum exsultat atque laetatur : 


στόµα ταῖς θείαις ὑμνφδίαις χαλλωπιζόμενον! Ἐκ 
στόματος γὰρ, φησὶ, ηπίων καὶ θη.1αζόγτων xac- 
ηρτίσω αἶνον. Ὡς χαλαὶ αἱ χεῖρες αἱ µηδέποτε τὸ 
καχὸν ἐνεργήσασαι ! ὡς ὡραῖοι οἱ πόδες, of μὴ ἐπι- 
θάντες χαχίας, μηδὲ τῇ ὁδῷ τῶν ἁμαρτωλῶν τὸ 
ἔχνος ἑαυτῶν ἐπιστήσαντες ! ὡς χαλὴ πᾶσα τῆς 
Φυχῖς ἐχέίνης fj ὄψις, οὗ λίθων αὐγαῖς κεχοσµηµένη, 
ἁλλ' ἁπλότητι xa ἀχαχίᾳ ἑχλάμπουσα !. ᾽Αλλά λυπεῖ 
σε τυχὸν τὸ μὴ εἰς γῆρας ἐλθεῖν. Τί γὰρ, εἰπέ µοι, 
χαλὸν ἑνορᾷς τῷ γήρᾳ; Apa καλὸν τὸ χνίζεσθαι τὰ 
ὄμματα, τὸ ῥυσοῦσθαι τὴν παρειὰν, τὸ ἀποῤῥεϊν τοὺς 
ὁδόντας τοῦ στόματος, καὶ φελλισμὸν ἐμποιεῖν τῇ 


Υλώσασῃ, τὸ ὑποτρέμειν τῇ χειρὶ, xal εἰς γῆν χύ- 
πταιν, xal ὑποσχάξδειν τῷ mobi, xal χειραγωγοῖς ἐπ- 


quam speciosus ille oculus, qui Deum videt : quam 
suave os divinarum laudum decantatione exorne- 
tur : Ez ere enim, inquit, infantium et lactentium 
perfecisti laudem*. Quam pulchre manus, que 
nunquam malum operate sunt! Quam decori pedes, 
qui ad nequitiam atque malitiam non accesserunt, 
neque in via peccatorum vestigium suum impres- 
serunt! Quam speciosa tota animze illius facies, 
non lapidum fulgoribus ornata, sed simplicitate, 
integritate et innocentia resplendens! Sed forsitan 
angit te, quod ad senectutem non pervenit. Quid 
vero, dic mihi, pulcbri cernis in senectute? Án 
pulchrum prurire ac fricari oculos, corrugaríi ge- 
nas, ex ore defluere dentes, et linguz» balbutiem 


ερείδεσθαε, καὶ παρανοεῖν τῇ καρδίᾳ, καὶ παραφθέγ- C ingenerari , manibus subtremiscere, ad terram in- 


Υεσθαι τῇ φωνῇ , οἷα τῇ ἡλιχίᾳ ταύτῃ κατ) ἀνάγχην 


συµθαίνει πάθη; Καὶ ὑπὲρ τούτου ἀγανακτοῦμεν, 


ὅτι ph ἀφίκετο εἰς τὴν τῶν τοιούτων πεῖραν; Καὶ 
μὴν συγχαίρειν προσήχει ἐχείνοις, ὧν ἡ ζωὴ τὴν τῶν 
σχυθρωπῶν πεῖραν o0 παρεδέςατο, xaX οὔτε ἐνταῦθα 
τῶν λυπηρῶν ἤσθετο, οὔτε τι τῶν ἐχεῖ σχυθρωπῶν 
ἐπιγνώσεται. Ἡ γὰρ τοιαύτη doy ἡ οὐχ ἔχουσα ἐφ᾽ 


ὅτῳ εἰς χρίσιν Ἐλθῃ. γέενναν οὗ φοθεῖται, χρίσιν οὐ 
δέδοιχεν * ἄφοέος διαμένει xal ἁκατάπληκτος, οὖδε- 
νλς πονηροῦ συνειδότος τὸν τῆς χρίσεως φόβον En- 
άγοντος. Αλλ' ἔδει, φησὶν, αὑτὴν εἰς µέτρον ἡλιχίας 
ἐλθεῖν, xal νυμφικῷ θαλάμῳ ἐμφαιδρυνθῆναι. Ἁλλ) 
ἐρεῖ σοι πρὸς τοῦτο ὁ ἁληθινὺς νυµφίος, ὅτι χρείττων 
ἡ οὐρανία παστὰς. προτιµότερος ἐχεῖνος ὁ θάλαμος, 
ἓν ᾧ χηρείας φόθος οὐκ ἔστιν. Τίνος οὗν, εἰπέ pot, 
τῶν καλῶν ἀπεστέρηται τὸν σάρχινον τοῦτον ἐχδυ- 
σαµένη θίον; Εἴπω σοι τὰ τοῦ βίου xalá- λύπαι 
καὶ Ίδοναλὶ, θυμοὶ xaX φόδοι, ἐλπίδες xal ἐπιθυμίαι; 
ταῦτά ἐστι xal τὰ τοιαῦτα oig χατὰ τὴν παροῦσαν 
ζωην συμπεπλέγμεθα. 

bona : animi zgritudines et molestie, voluptates, 


irz, metus, spes, cupiditates et desideria : 


curvari, titubare atque subclaudicare pedibus, du- 
cibus inniti, desipere corde ac delirare, voce ab- 
surda atque inepta pronuntiare? Quolia huic stati 
necessario accidunt incommoda. Et ideirco indi- 
gnamur et stomachamur, quod ad ejusmodi malo- 
rum experientiam non pervenerit? Atqui gratulari 
convenit illis quorum vila rerum acerbarum ac 
tristium periculum non fecit, e& cum bic nihil mo- 
lesti: senserit, tum nihil acerbitatis illic experie- 
tur. Nam ejusmodi anima, cum nullum in se cri- 
men habeat, eujus nomine in judicium veniat, ge- 
hennam non metuit, judicium non tiniet : intrepida 
atque imperterrita permanet, nulla prava conscien- 
tia judicii (errorem incutiente. AL oportebat, inquit, 
eam ad justum aetatis modum venisse, et in thalamo 
nuptiali exhilarari. Verum ad lioc tibi verus spon- 
sus dicet, quod melior in colo sit lectus genialis; 
anteferendus ille thialamus, ubi viduitatis metus 
non est. Quo igitur, quaeso te, bono privata est, 
cum hanc carnalem vitam exuit? Dicam tibi vitze 
hec et 


ejusmodi sunt, quibus in presenti vita implicati atque connexi sumus. 


Τί οὖν xaxby πέπονθεν 1| τοσούτων ἁπαλλαγεῖσα 
τυράννων; Ἕκχαστον γὰρ πάθος, ὅταν ἐπικρατῇ, τῆς 
ΦυχΏς τύραννος ἡμῶν γίνεται, τοὺς λογισμοὺς δουν - 
λωσάμενον. "II λυπεῖ ἡμᾶς, ὅτι pij χατεπονήθη διὰ 


* Matth. xix, 14. * Psal. cur, 4. 


* Psal. vii, 3. 


Quid igitur mali accidit ei, quee a tot tyrannis 
liberata sit? Unusquisque enim affectus ac pertur- 
«atio, cum przvalet ac dominatur, rationihus sibi 
subjugatis, animi nostri tyrannus exsistit. Άη male. 


an 


S. GREGORH. NYSSENI 


872 


nos habet, qued non dolorjbus pariendi confecta, A ὠδίνων, ὅτι μὴ συνετρίδη διὰ φροντίδων — maio- 


quod nom eura liberorum educandorum attrita est, 
quod mon similes dolores excepit, atque propter 
illam parentes sustinuerunt? At ejusmodi res fell- 
citatis nomine praedicandz, non deplorandz sunt. 
Mam in nulio versatum esse malo, melior res est, 
quam humana capere possit natura. lta sapiens 
etiam ille Solomon in suis Scripturis mortuum 
Superstite beatiorem esse ducit. Item magnus Da- 
vid vitam quz in carne degitur, lamentatione et 
gemitu dignam esse ait. [taque cum ambo splen- 
didi atque magnifici, utpote regia potestate pre- 
diti, essent, omnium rerum, qua per vitam sua- 
ves atque jucunda habentur, ad arbitrium comnpo- 
tes alque participes nihil ad praesentium rerum 


τρορίας’ ὅνι μὴ τὰς ὁμοίας ἀλγηδόνας ἐδέξατο, ἃς ἐτ' 
αὐτῆς οἱ γεγεννηκότες ὑπέμειναν; ᾽Αλλὰ τὰ τοιαύτα 
μακαρισμῶν, οὐκ ὁδυρμῶν ἔστιν ἄδια. Τὸ γὰρὲν µτ- 
δενὶ γενέσθαι xaxip, χρεῖττον f) χατὰ τὴν ἀνθρωπίνην 
φύσιν ἐστίν. Οὕτως xai ὃ σοφὸς Σολομὼν &v τῇ ἰδίᾳ 
Γραφῇ µαχαρίζει πρὸ τοῦ περιόντος τὸν χατοιχόµε- 
vov. Καὶ ὁ μέγας Δαθὶδ θρήνου xal οἰμωγῆς ἀξίαν 
τὴν ἓν σαρχὶ διαγωγὴν εἶναί φησιν. Καΐτοι γε ἀμφό 
τεροι λαμπροὶ κατὰ τὴν βασιλείαν ὑπάρχοντες, πάν- 
σων χατ ἐξηυσίαν τῶν χατὰ τὸν βίον ἡδέων µετέχον- 
τες, οὐδὲν πρὸς τὴν παροῦσαν ἁπόλαυσιν ἐπεχλίθτ- 
σαν ἀλλὰ τῶν ἁποῤῥήτων ἀγαθῶν τῶν ἓν τῇ áco- 
μάτῳ ζωῇ προκειµένων τὴν ἐπιθυμίαν ἔχοντες, συµ- 
φορὰν ἐποιοῦντο τὴν bv. σαρχὶ ζωήν. Ἔχουσα πολ- 


usum et oblectationem inclinati sunt, sed cum ar- D Jay? τοῦ Aat ἓν ταῖς ἱεραῖς Ῥαλμῳδίαις ἔξω Υενέ- 


canorum bonorum, qua in incorporea vita propo- 
sila sunt, desiderio tenerentur, calamitatis et in- 
fortunii loco habebant eam, qua in carne trausigi- 
tur, vitam. Audivi Davidem in multis locis sacro- 
rum Psalmorum, cum cuperet evadere ex ejusmodi 
wecessitate, ubi alias quidem, Desiderat*, inquit, 
a€ deriderando deficit anima mea in atria Domini ; 
alias vero, Educ animam meam ez custodia*. Si- 
militer autem Jeremias " queque maledictione et ex- 
secratione dignum judicat diem illam, qui princeps 
ei fuisset ejusmodi vitse. Ac multas ejusmodi pri- 
$Coretn sanetorum voces, qua feruntur et exstant 
in divipa Scriptura, licet invenire, cum desiderio 
vere vitae ea, qua in carne degitur, vita gravis 
eis esset et molesta. Ita etiam magnus ille quon- 
dam Abrahamus lubenter atque haud gravoatim di- 
lectum filium pro victitna Devo offerebat, quod sci- 
rei atque haud dubitaret quin faturum esset, ut 
puer in meliorem οἱ augustiorem lormam trans- 
mutaretur. Ac quicunque historiz cognitionem ha- 
betis, omnino non ignoratis, quz de eo narrantur. 
Quid enim dicit Scriptara*? Quod cum juvenis 
quidem esset. Abraham, a Deo facta sit ei promis- 
sio de futuro filio : eum autem summuni incre- 
mentum 2atatis ejus integritas et vigor preteriis- 
set, a€ tempore jam emareuisset atque absumptus 
esset, cum matura seipsam augere et propagare 
desivisset, senactete non amplius libidini obtem- 
perante, tunc preter hamanam spem promissio 
deducitur ad exitum et effectum ; et nascitur puer 
Isaac : ac tempore justo praeterito, cum veluti 
germen quoddam in pulchritudinem et magnitudi- 
nem excrevisset, jucundus erat oculis parentum, 
juveuilis :ztatis deeore nitens, tunc Abrahami 
anifhus quasi tormentis adhibitis probatur et ex- 
ploratur, an plene atque exacte discerneret in re- 
rum natura quid przstaret, an nofi ad presentem 
vitam spectaret ?* Et ait ad eum Deus : Offer filium 
tuum. pro victima in. holocausttm. Nostis omnino 
quicunque patres estis et liberos habetis, et amo- 
rem erga liberos a natura didicistis, ut verisimile 


σθαι τῆς τοιαύτης ἀνάγχης ἐπιθυμοῦντος, v οἷς qr- 
σιν" νῦν μὲν, ὅτι Ἐπιποθεῖ καὶ ἐκ.λείπει 7) ψυχή 
µου εἰς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου " vov δὲ, ὅτι 'EE- 
άγαγε ἐκ φυλακῆς τὴν ψυχήν µου. Ὡσαύτως ὃὲ 
xal ὁ Ἱερεμίας κατάρας ἀξίαν χρίνει τὴν ἡμέραν 
ἐχείνην τὴν ἄρξασαν αὑτῷ τῆς τοιαύτης ζωης. Kal 
πολλὰς ἔστι τοιαύτας τῶν παλαιῶν ἁγίων φωνὰς £v 
τῇ θείᾳ Γραφῇ φεροµένας εὑρεῖν, ol δι) ἐπιθυμίαν 
τῆς ὄντως ζωῆς τὴν Ev δαρχὶ διαγωγὴν EGapovovzo. 
Οὕτως καὶ ὁ μέγας ποτὲ ᾿Αδραὰμ προθύμως τῷ θεῷ 
διὰ θυσίας προτΏγεν τὸν ἠγαπημένον υἱὸν. εἰδὼς ὅτι 
πρὸς τὸ κρεῖττόν τε xax θειότερον γενῄσεται τῷ παιδὶ 
ἡ µετάστασις. Όσοι δὲ τῆς ἱστορίας ἐμπείρως ἔχετε, 
πάντως οὐχ ἀγνοεῖτε τὰ περὶ αὐτοῦ διηγἡµατα. Ti 
γάρ φησιν dj Γραφῇ; "Οτι vé μὲν ὄντι τῷ ᾿Αδραὰμ 
θεῴθεν περὶ τοῦ παιδὸς ἐπαγγελία γίνεται παρελη- 
λυθότι δὲ τὴν ἀχμὴν, xai ἤδη καταμαρανθέντι ὑπὸ 
τοῦ χρόνου, ὅτε πάνεται ἡ quat; ἑαυτην αὔξαυσα, 
οὐχέτι τοῦ Ὑῆρως ταῖς ὁρμαῖς ὑπαχούοντος, τότε 
παρλ τὰς ἀνθρωπίνας ἐλπίδας εἰς πέρας ἡ ὑπόσχεσις 
ἄγεται' χαὶ τίκτεται παῖς ὁ Ἰσαάχ' καὶ συμμέτρου 
διαγεγονότος χρόνου, οἷόν τι ἔρνος ἀναδραμὼν εἰς 
κάλλος καὶ μέγεθος, ἡδυς ἣν τοῖς ὀφθαλμοῖς τῶν 
γονέων τῷ τῆς νεότητος χάλλει λαμπόμενος ' τότε 
προσάγεται τῷ ΑἈδραὰμ fj τῆς φυχῆς δοχιµασία χαὶ 
βάσανος, εἰ ἀχριθῶς kv τῇ τῶν ὄντων φύσει διαγι- 
γνώσχει τὸ χάλλιον, εἰ μὴ πρὸς zv παροὺσαν βλέπει 
ζωήν * Kal φησι πρὸς αὐτὸν ὁ θεός' ᾽Αγένεγκε τὸν 


p υἱόν' σου διὰ θυσίας εἰς ὁ.λοκάρπωσιν. Οἴδατε πάν- 


τως ὅσοι πατέρες ἐστὲ xal παΐῖδας ἔχετε, χαὶ τὶν 
πρὸς τὰ τέχνα στοργὴν παρὰ τῆς φύσεως ἐδιδάχθητε, 
ὅπως εἰχὸς διατεθῆναι τὸν ᾽Αθραὰμ, εἰ πρὸς xiv 
παροῦσαν µόνην ἀφεώρα ζωὴν, εἰ δοῦλος τῆς φύσειης 
fjv, εἰ ἓν τῷ παρόντι βίῳ τὸ γλυχὺ τῆς ζωῆς ἑλογί- 
ζετο. Τί δὲ περὶ ἐχείνου φημὶ, χαταλιπὼν τὴν Υν- 
ναῖχα τὸ ἀσθενέστερον µέρος τῆς ἀ)θρωπίνης φύσεως: 
El μὴ πεπαίδευτο χἀχείνη ὑπὺ τοῦ ἀνδρὸς τὰ θειό- 
τερα, εἰ μὴ ἡπίστατο τὴν χεχρυμμένην ζωὴν εἶναι 
τῆς φαινοµένης ἄμεινον, οὐχ ἄν ἑπέτρεπε τῷ ἀνδρὶ 
τοιαῦτα χατὰ τοῦ παιδὸς ἐνεργῆσαι. Πάντως γὰρ τοῖς 
μιτριχοῖς σνγχιντθεῖσα σπλάγχνοις, περ'εχύθη τῷ 


* Psal. Lxxxiui, 2. *Psal. οχι, 8... Jer. x«, 14 sqq... * Gen. xvin, 4 sqq. 








AT, 


IN FUNERE PULCHERLE ORATIO. 81i 


tíxwp, xal ταῖς ὠλέναις αὐτὸν ἑμπλεβαμένη, πρὸ A alque consentaneum $it Abrahanium affectum et 


αὐτοῦ τὴν xaiplav ἐδέχετο, "Ap' οὐχ εἶπεν ἂν πρὸς 
τὸν ᾿Αδραὰμ ταῦτα τὰ ῥήματα: Φεῖσαι τοῦ παιδὸς, 
ἄνερ, μὴ πονηρὸν γένῃ τοῦ βίον διήγημα, μὴ μῦθος 
τῷ μετὰ ταῦτα χρόνῳ γενώµεθα, μὴ φθονῄσης τῷ 
υἱῷ «fic ζωῆς, μὴ στερῄσῃς αὐτὸν τῆς γλυχείας ἀκτί- 
voc* θάλαμος τέχνοις, οὐ τάφος παρὰ πατέρων σπου- 
δάξεται * στέφανος γαμικὸς, οὐ ξίφος φονιχόν᾽ Υαμή- 
λιος λαμπὰς, οὐ πῦρ ἐπιτάφιον. Ταῦτα λῃσταὶ xai 
πολέμιοι, οὐ πατέρων χεῖρες ἐπὶ τῶν τέχνων ἑἐργά- 
ζονται, El δὲ χρὴ πάντως γενέσθαι τὸ χακὸν, μὴ εἴδοι 
Σάῤῥας ὀφθαλμὸς νεχρούµενον τὸν Ἰσαάχ. Ἰδοὺ δι᾽ 
ἁμφοτέρων ὦσον 9b ξίφος, ἀπ ἐμοῦ τῆς δειλαίας 
ἀρξάμενος' βία τοῖς δυσὶν ἀρχέαει πληγή. Κοινὸν 
ἐπὶ ἀμφοτέρων γενέσθω τὸ χῶμα' µία στήλη τὴν 
xotvhy συμφορὰν τραγῳδείτω. 


animatum futurum fuisse, si ad presentem solam 
vitam respiceret, si servus naturse esset, si in 
presenii seculo vitae dulcedinem consistere exi- 
stimaret. Sed quid de illo dico, omissa muliere 
infirmiore parte humanz nature? Nisi et illa à viro 
divina didicisset ; nisi sclvisset oecultam vitam ea, 
qua apyaret, esse potiorem , non comuissura fuisset, 
ut vir ejusmodi quid adversus filium perpetraret. 
Prorsus enim maternis commota visceribus (lio 
circumfusa fuisset, εἰ ulnis eum amplexa pro ipso 
letale vulnus accepisset. An non ad Abrabamum 
ejusmodi verbis usura fuisset? Parce filio, ini vir, 
ne prava in vila narralionis materia (ias, ne fa- 
bula insequenti tempori fiamus, ne filio vitam in- 


B videas, ne prives eum dulci radio solari ; nuptiale 


cubiculum filiis, non sepulcrum a patribus curari atque institui solet; cerona nuptialis, non ensis 
letalis; txda conjugalis, non ignis sepulcralis. πιο latrones et hostes, nop patrum manus in 
filiis p-rpetrant. Quod οἱ omnino malum perpetrari ac repraesentari oportet : ne videat oculus Sarre 
Isaacum necari, en per uirumque adige gladium, a me misera initio facto, uaa ambobus plaga salis 


erit, commuuis ambobus tumulus excitetur, unus titulus miserabilem utriusque easum prodat. 


Ταῦτα πάντως ἂν xal τὰ τοιαῦτα διεξῄει ἡ Σάῤῥα, 
εἰ μὴ ἐχεῖνα τοῖς ὀφθαλμοῖς ἕδλεπεν, ἅπερ ἡμῖν ἐστιν 
ἀθέατα. "Ἠδει γὰρ ὅτι τὸ τἑλὀς τῆς àv cap ζωῆς 
ἀρχὴ τοῦ θειοτέρου βίου τοῖς μεταστᾶσι γίνεται" χα» 
ταλείπει σχιὰς, χἀταλαμθάνει ἀλήθειαν ἀφίησιν 
ἁπάτας xaX πλάνας xai θυρύδους, καὶ εὑρίαχει ἐχεῖνα 
τὰ ἀγαθὰ, ἃ ὑπὲρ ὀφθαλμόν τε καὶ ἀχοὴν χαὶ χαρ- 
δίαν ἑστίν. 0ὔτε ἔρως αὐτὸν ἀνιάσει, οὔτε ἐπιθυμία 
ῥυπαρὰ παραστρέφει’ οὐχ ὑπερηφανία χαυνώσει’ οὐχ 
ἄλλο τι πάθος τῶν λυπούντων τὴν Ψυχὴην ἑνοχλήσει, 


Haec οἱ ejusmodi Sarra prorsus dictura fuisset, 
Wisi illa oculis vidissel quas nostrum visum elfu- 
giunt. Noverat enim quod finis viti? carnalis ini- 
tium augustieris vitse instituti (binc) trspslatis ey- 
sistat ; relinquit umbras, assequitur veritatem, di- 
mittit fraudes et errores et tumultus, et invenit 
illa bana, qu& sunt supra oculum, et auditum, et 
cor; neque amor eum anget, neque sordida cupi- 
ditas pervertet, atque depravabit, non superbia in- 
Babit, non aliquis alius affectus sniunum angens mo- 


ἀλλὰ πάντα γίνεται αὐτῷ ὁ θεός. Aux τοῦτο προθύµως C lestus erit, sed emnia &it ei Deus. Idcirco libenter 


δίδωσι τῷ θεῷ τὸν xal$a. Τί δὲ ὁ µέγας Ἰώδ; "Occ 
αὐτῷ γυµμνωθέντι πάντων τῶν πέρώντων ἀθρόως, 
πρὶν ἑτὰ ταῖς προλαθούσαις πληγαῖς τὴν φνχὴν &va- 
λέξασθαι, ἡ τελενταία χατεμηνύθη πληγὴ, ὅπως 
ἐδέξατο τὴν ἐπὶ τοῖς παισὶ συμφοράν; Τρεῖς αὐτῷ 
θυγατέρες σαν, καὶ παῖθες ἑπτά ' μαχαριστὸς ἣν τῆς 
εὐπαιδίας" τοόοῦτοι γὰρ ὄντες, εἷς ἦσαν οἱ πάντας τῇ 
μετ) ἀλλήλων στοργ] οὗ διηρημένως χαθ᾽ ἑαυτὸν 
Έχαστος βιοτεύοντες, ἀλλὰ πάντες παρ ἀλλήλοις φοι- 
τῶντες, διὰ τῆς ἑγχυχλίου φιλοφροσύνης διετέλουν 
εὐφραίνοντες ἀλλήλους ἓν τῷ µέρει xat εὐφραινόμε- 
vot* καὶ δῆτα xai τότε χατὰ περίοδον παρὰ τῷ πρε- 
σθυτέρῳ τῶν ἁδελφῶν ἦν τὸ συµπόσιον ' πλήρεις οἱ 
χρατΏρες, πλήρης τῶν ἑδωδίμων ἡ τράπεζα * àv χερ- 
αν αἱ χύλικες. θἐάµατα, ὡς εἰχὸς, ἐπὶ τούτοις xal 
ἀχροάματα, xa πᾶσαι θυµηδίαι συμποτικαί' τρόπος 
εἷς, φιλοφροσύναι, παίγνια, μειδιάµατα. πάντα ὅσα 
εἰχὸς ἓν συνόδῳ νέων Eg' ἑστίας ἀθρύνεαθαι. Τί οὖν 
ἐπὶ τούτοις; Ἐν ἀχμῇ τῆς ἁπολαύσεως τῶν ἠδίστων 
ἑπισεισθέντος αὐτοῖς τοῦ ὀρόφου, τάφος τῶν δέχα 
παΐδων τὸ συµπόσιον γίνεται. Καὶ τοῖς αἵμασι τῶν 
νέων ὁ xpatho χαταμίγνυται, xai τὰ ἐδώδιμα τῷ Ex 
κῶν σωμάτων λύθρῳ κατεμµολύνετο. Τοιαύτης συµφο- 
ρᾶς τῷ Ἰὼ6 ἀγγελθείσης (θέασαί poc τῷ λόγῳ τὸν 
ἀθλητὴν, οὐχ ἵνα θαυμάσῃς µόνον τὸν νιχητήν΄ μικρὸν 
γὰρ τὸ ix τοῦ θαύματος χέρδος᾽ ἀλλ᾽ ἵνα ῥηλώσῃς ἐν 
vli; ὁμοίοις τὸν ἄνδρα, xal σοι γένηται παιδοτρίθης 
Ρατκοι, Gn. XLVI. 


Deo ülium dat. Qwid item magnus Job? cum ei 
repente quasi uno impetu adverea fortuna spoliato 


' omnibus rebus ac copiis, quibus abundaverat, prius- 


quam a superioribus plagis δὲ calamitatibus ani- 
mum ocollegisset , ultiipa nuntiata oladea esi : quo 
animo casum liberorum accepit! Tres ei filie erant , 
flii septem, nomine felicitatis in liberis procrean- 
dis; et ob egregiam indolem eorumdem dignus 
erat qui priedicaretur ac beatus baberetur : nam 
€um Lot essent, muluo inter ae amore quasi unysg 
Universi erant : non separatim ac divisim per se 
singuli viventes, sed omnes se mutuo írequenter 
inter se invisentes, quasi vicissitudinario quodam 
et usitato offieio atque comitate invitandi atque 
excipiendi perpetue alter alterum modo delectasbat, 
mode invicem alter ab altero exhilarabatur, aique 
adeo etjam tunc vicissitudlnis offieii orbe decurso 
&tque peracto, apud fratrem maximum natu. con- 
vivium erat: pleni crateres , pléna mensa esculen- 
torum, in manibus calices, spectaeula, ut verisi- 
mile est, ad liec festive jueundseque narrationes, 
et omnia animi eblectamenta eonviviis adhiberi 
consueta: mos unus, una ratio, una voluntas : co- 
mitas et hilaritas, ludicra, risus: omnia quacan- 
que par est in eonventu juvenum domi sus per 
luxum atque delicias agitari. Quid igitur conse- 
cutum est? Cum bis rebus jucundis jam maximc 


28 


$75 


S. GREGORII NYSSENI 


876 


fruerentur, nihilque ad hilaritatem jam amplius A ὁάθλητὴς, τῷ xa0' ἑαυτὸν ὑποδείγματι πρὸς ὑπομονὴν 


addi posset: tecto super eos collapso, sepulcrum 
omnium decem liberorum convivium exsistit. Ac 
sanguine juvenum crater commiscebatur, et escu- 
lenta obtritorum corporum cruore coinquinaban- 
tur. Ubi ejusmodi clades Jobo nuntiata est ( con- 
sidera, 41390, adbibita ratione athletam, non ut 
victorem duntaxat admireris : parum enim lucri 
exsistit ex admiratione, sed ut virum in similibus 
imiteris, et sit tibi athleta pro psdotriba, suo 
exemplo ad patientiam atque fortitudinem in tem- 
pore tentationum conflictus animum ungens, atque 
confirmans), quid igitur vir ille fecit? An aliquid 
abjectum et vile, qualia degeneris et exigui animi 
homines committere solent, aut verbo dixit, aut 
habitu gestuque corporis designavit, vel genas un- 
guibus lacerans, vel crines e capite evellens, vel 
pulverem inspergens, vel pectus wanibus pui- 
sans et tundens, vel humi corpus abjiciens, vel 
lugubrium carminum decantatores sibi adhibens, 
vel nominatim mortuos illos implorans, memoriz- 
que ingemiscens? Horum nihil est, sed nuntius 
quidam rerum adversarum casum liberorum narra- 


xa ἀνδρείαν τὴν φνχην ἀλείφων Ev χαιρῷ τῆς τῶν 
πειρασμῶν συμπλοχῆς), τί οὖν ἐποίησεν ὁ ἀνήρ; 
ἄρά τι δυσγενὲς xaX µικρόφυχον, f) εἶπε τῷ ῥήματι 
ἡ διὰ σχήματος ἐνεδείξατο, ἢ παρειὰν ἀμύξας τοῖς 
ὄνυξιν, ἠ τρίχας τῆς χεφαλῆς ἀἁποτίλας, ἢ χόνιν χατα- 
πασάµενος, fj τὰ στήθη ταῖς χεροὶ µαστιγώσας, f 
ἐπὶ γῆν ἑαυτὸν ῥίφας, ἢ θρηνφδοὺς ἑαυτῷ περιστή- 
σας, f] ἀνακαλῶν τὰ τῶν χατοιχοµένων ὀνόματα, xal 
ἐποιμώζων τῇ μνήμη; Οὐκ ἔστι τούτων οὐδέν' dXX 
ὁ μὲν τῶν χαχῶν μηννυτὴς τὴν χατὰ τοὺς παῖδας συµ- 
φορὰν διηγήσατο' ὁ δὲ ὁμοῦ τε ἤχουσεν, xal εὐθὺς 
περὶ τῆς τῶν ὄντων ἐφιλοσόφει φύσεως, πόθεν τὰ 
Άντα λέγων, xat παρὰ τίνος εἰς Υένεσιν ἄγεται , val 
είνα εἰχὸς τῶν ὄντων ἐπιστατεῖν' 'O Κύριος ἔδωχεν, 


B ὁ Κύριος dgslAsto. Ἐκ Θεοῦ, qoi, τοῦ ἀνθρώποις 


ἡ γένεσις, χαὶ πρὸς αὐτὸν fj ἀνάλυσις' ὅθεν παρΏηχται 
πρὸς ἐχεῖνο xal ἀναλύεται. θεὺς οὖν ὁ τοῦ διδόναι 
τὴν ἐξουσίαν ἔχων, 6 αὐτὸς ἔχει χαὶ τοῦ ἀφαιρεῖσθαι 
τὴν ἑξουσίαν. ᾿Αγαθὸς ὢν ἀγαθὰ βουλεύεται, σοφὸς 
ὢν τὸ συμφέρον ἑπίσταται. Ὡς τῷ ΕΒυρίῳ ἕδοξεν 
(ἔδοξε δὲ πάντως χαλῶς), οὕτως xal ἐποίησεν. Efn 
τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημέγον. 


vit : ille vero simul atque audivit, statim de rerum natura philosophorum more disserebat : unde res 
exsistant docens, et a quoin naturam producantur, item quem par sit rebus universis preesse. Domi- 
nus dedit, Dominus abstulit*: ex. Deo, inquit, hominibus est ortus, item ad illum reditus: unde produ- 
ctus est, ad illud etiam redit. Deus igitur, qui dandi potestatem habet, idem eliam auferendi jus habet. 
Bonus cum sit, bene consulit: sapiens cum sit, quid utile sit, novit. Sicut Domino visum est ac 
placuit (placuit autem recte prorsus, quidquid placuil), ita etiam fecit. Sit nomen Domini  benedi- 


ctum. 


Vides quanta celsitudo animi magnitudinis athle- C 


tz» sit; tempestatem afflictionis transtulit ad studium 
rerum considerationiaet contemplationis. Noverat 
enim exacte, quod vera vita per spem reposita at- 
que recondita sit; presens vero vita veluti semen 
future si. Longe autem presentibus prestant ac 
potiora sunt ea qus exspectantur atque sperantur, 
quantum differt spica a grano, unde enascitur: 
prsssens vita proportionem habet atque assimilatur 
ad granum ; futura vero vita per pulchritudinem 
Spicze ostenditur ac designatur. Oportet enim cor- 
ruptibile hoc induere incorruptibilitatem, item mor- 
tale hoc induere immortalitatem !*. Ad hzec respiciens 
Job gratulatur filiis ob felicitatem , ut qui citius 
vitse vinculis exsoluti atque exempti essent. Cujus 


Ὁρᾶς πόσον τὸ ὕψος τῆς τοῦ ἀθλητοῦ µεγαλο- 
φυῖας, τὸν τῆς θλίψεως χαιρὸν εἰς ἑπίσχεψιν τῆς περὶ 
τῶν ὄντων φιλοσοφίας µετέστησεν. "δει γὰρ ἀχρι- 
θῶς, ὅτι ἡ ὄντως ζωὴ δι ἐλπίδος ἀπόχειται, ἡ δὲ 
παροῦσα ζωὴ οἱονεὶ σπέρµα τῆς µελλούσης ἐστί. Πολὺ 


δὲ διενήνοχε τῶν παρόντων τὰ προσδοχώµενα., ὅσον | 


διαφέρει ὁ στάχυς τοῦ χόχχου ὅθεν ἐχφύεται. 'O vov 
βίος ἀναλογεῖ πρὸς τὸν xóxxov: ὁ δὲ προσδοχώµενο; 


βίος, &v τῷ χάλλει τοῦ στάχυος δείχνυται, Aet γὰρ — 


τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, xal τὸ 


θνητὸν τοῦτο ἑνδύσασθαι ἀθανασίαν. ἹἩρὸς ταῦττ — 
βλέπων ὁ Ἰὼ6δ συγχαίρει τοῖς τέχνοις τῆς εὐχληρίας, - 


ὡς 0ἅττον ἐχλυθείσης τῶν τοῦ βίου δεσμῶν' τεχµή- 
piov δὲ, ὅτι τῆς ἐπαγγελίας τοῦ θεοῦ τὸ διπλάσιον 


ἀντὶ τῶν ἀφαιρεθέντων πάντων ὑποσχομένης, ἐν τοῖς 


rei argumento est, quod cum promisisset Deus du- D ἄλλοις ἅπασι διπλασιασθείσης τῆς ἀντιδόσεως, µόνων 


plum omnium eorum qux» adempta essent restitu- 
tum iri, in omnibus alils duplicata restitutione, 
solorum liberorum duplicationem non requisivit ; 
.sed decem soli pro totidem amissis dati sunt. Nam 
' quoniam animv hominum in perpetuum perma- 
nent, ideirco alterum tantum, quantum amiserat, 
recipit. Quod ad liberos attinet qui post nati sunt, 
cum prius natis una connumerantur, quasi omnes 
Deo vivant, ac temporaria mors vita defunctis ni- 
hil, quo minus sint, impedimento sit. Neque enim 
aliud quidquam est in hominibus mors, nisi vitio- 


* Job. 1. 21 sqq. '* I Cor, xv, 55. 


τῶν τέχνων τὸν διπλασιασμὸν οὐχ ἐζήτησεν , ἀλλὰ 


δέχα μόνα ἀντὶ τῶν ἁφαιρεθέντων δέχα δέδοται. ͵ 


Ἐπειδὴ δὲ αἱ τῶν ἀνθρώπων φυχαὶ εἰς ἀξὶ διαµένουσι, 
τούτου χάριν τῶν ἀπολλυμένων διπλασίαν δέχεται 


τὴν ἀντίδοσιν. Ἐπὶ δὲ τῶν τέχνων τὰ ἐπιγενόμενα | 


τοῖς προγεννηθεῖσι συναριθμεῖται, ὡς πάντων τῷ so 
ζώντων, xal οὐδὲν τοῦ προσχαίρου θανάτου τοὺς xat- 
οιχοµένους πρὸς τὸ εἶναι χωλύοντος. Οὐδὲ γὰρ ἄλλο 
τί ἐστιν &x' ἀνθρώπων ὁ θάνατος, εἰ μὴ χαχίας xa- 
θάρσιον. Ἐπειδὴ γὰρ οἷόν τι σχεῦος ἀγαθῶν δεχτικὸν 
τὸ κατ᾽ ἀρχὰς fj φύσις ἡμῶν παρὰ τοῦ θεοῦ τῶν ὅλων 








8.7 


ORAT:O FUNEBRIS DE PLACILLA. 


à,8 


κατεσχευάσθη, τοῦ δὲ ἐχθροῦ τῶν ψυχῶν ἡμῶν δι) A sitatis expiatio. Quandoquidem enim natura nostra 


ἁπάτης ἡμῖν τὸ χαχὸν παρεγχέαντος, τὸ ἀγαθὸν χώ- 
pav οὐκ ἔσχεν᾽ τούτου ἕνεχεν, ὡς ἂν μὴ διαιωνίζῃ 
ἡμῖν ἡ ἐμφυεῖσα xaxía, προνοίᾳ χρείττονι θανάτῳ τὸ 
σχεῦυος πρὸς χαιρὸν διαλύεται, ἵνα τῆς xaxlac ἐχρυεί- 
σης ἀναπλασθῇ τὸ ἀνθρώπινον, xaX ἁμιγὲς χαχίας τῷ 
ἐξ ἀρχῆς ἁποχαταστῇ Bip. Τοῦτο γάρ ἐστιν dj ἀνά- 
στασις, t) εἰς τὸ ἀρχαῖον τῆς φύσεως ἡμῶν ἆναστοι- 
χείωσις. El οὖν ἁμήχανόν ἐστιν ἀναστοιχειωθῆναι 
πρὸς τὸ χρεΐττον τὴν φύσιν χωρὶς ἀναστάσεως' θα- 
νάτου δὲ προηγησαµένου, ἀνάστασις γενέσθαι οὗ 
δύναται ' ἀγαθὸν ἂν εἴη ὁ θάνατος. ἀρχὴ xaX ὁδὸς 
της πρὸς τὸ κρεῖττον µεταθολῆς ἡμῖν γινόµενος. 
Οὐκοῦν ἐχθάλωμεν, ἁδελφοὶ, τὴν λύπην περὶ τῶν 
χεχοιµηµένων, ἣν μόνοι ὑπομένουσιν οἱ μὴ ἔχοντες 
ἐλπίδα. Ἐλπὶς δέ ἔστιν 6 Χριστός d ἡ δόξα καὶ 
χράτος, ph xal προσχύνησις εἰς τοὺς alüvag. 
Ἀμῆίν. 


a Deo summa rerum, veluti vas quoddam bono- 
rum capax ab initio condita est, sed ab inimico 
animarum nostrarum per fraudem nobis vitio aíf- 
fuso, bonum locum non habuit : idcirco ne vitio- 
sitas nobis inhzrens perpetuo duraret, providen- 
tia meliori morte vas ad tempus dissolvitur, ut 
ubi vitiositas effluxeiit, reformetur genus bumae 
Dum, atque integrum ac purum a permistione vi- 
tiositatis in pristinum vitae statum restituatur. IJ 
enim reaurrectio est, nempe nature nostre in 
pristinum statum reparatio. Si igitur fieri non po- 
test, ut absque resurrectione natura ad meliorem 
formam et statum redigatur : ac nisi mors praces- 
serit, resurrectio fleri non potest : bona res fuerit 
inors, ut. quz initium ac via mutationis in melius 
nobis exsistat. Proinde ex animo ejiciamus, fratres, 
zgritudinem et dolorem dormientium nomine con- 


tractum, quem soli sustinent, qui spem non habent. Spes autero est Christus : cui gloria οἱ impe- 


rium, honos et adoratio in secula. Amen. 





TOY AYTOY 
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 


ΕΙΣ ΠΛΑΚΙΛΛΑΝ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΝ.. 


EJUSDEM 
ORATIO FUNEBRIS 


DE PLACILLA IMPERATRICE. 


Eodem interprete. 


'O πιστὸς xai φρόνιµος οἰχωνόμος (ix yàp vov C Fidelis et prudens dispensator (nam ab iis qua 


ἀνεγνωσμένων ἀπὸ τοῦ θείου Εὐαγγελίου προοιµιάζο- 
μαι), ὃν χατέστησεν ὁ Κύριος ἐπὶ τῆς οἰχίας ταύτης, 
τοῦ διδόναι bv χαιρῷ τοῖς οἰχονομουμένοις τὸ σιτοµέ- 
τριον, χαλῶς kv. τῷ πρὸ τούτου χρόνῳ χαταδικάσας 
«ijv ἀφωνίαν τῷ λόγῳ, ὁ χαλῶς τοῦ μεγέθους τῆς 
συμφορᾶς ἑπαισθόμενος , xal τιµήσας τῇ ἠσυχίᾳ τὸ 
πένθος , οὐχ οἵδ' ὅπως kv. τῷ παρόντι συλλόγῳ πάλιν 
ἑπανάχει τῇ Ἐχχλησίᾳ τὸν λόγον, αὐτὸς ἀναλύων τὴν 
ἐδέαν χατὰ τοῦ λόγου φηφον , καίτοι Ye σφόδρα θαυ- 
μ.άζων τῆς συνέσεως ἓν πολλοῖς τὸν διδάσχαλον, ἐν 
τούτῳ μάλιστα πλέον ὑπερεθαύμασα , ὡς καλῶς ἓν 
τη συμφορᾷ τὸν λόγον χατασιγάσαντα. Προσφνὲς γάρ 
μοι δοχεῖ καὶ χατάλληλον εἶναι τοῖς πενθοῦσι φάρµα- 
xov 1| evt, τὸ διοιδοῦν τῆς duync χρόνῳ χαὶ χατη- 
e είχ δὲ ἡσυχίας ἑχπέπτουσα. Ὡς εἴ vé τις ἔτι τὴν 


* Mattb. xxv, 20 sqq. 


ex divino Evangelio recitata sunt !, ordior), quem' 
prefecit Dominus buic familie, ut det in tempore 
sibi commissis dimensa ac rata cibaria, cum ante« 
hac recte continentiam vocis orationi atque silen- 
tium indixisset : ut qui recte magnitudine cladis 
animadversa, luctum silentio honorare vellet 
nescio quomodo in praesenti conventu denuo redu- 
cit Ecclesie sermonem, ipse suam adversus ora- 
tionem sententiam rescindens : et quidem cum in 
multis rebus vehementer admiror prudentiam ma- 
gistri, tum in hoc maxime supra modum admira- 
tus sum, quod recenti clade orationi recte silen- 
tium indixerit. Aptum enim mihi et conveniens 
lugentibus remedium, silentium esse videtur, 
quippe dolore astuantem et effervescentem ani- 


619 S. GREGORII NYSSENI 830 
mum spatio temporis ac maerore intercedente per A qoyi;v τοῦ πάθους ὑποθερμαίνοντος avaxtvolr τὸν λό- 


quietem et taciturnitatem mitigat. Nam si quis 
calamitate etiam nunc animum incendente sermo. 
nem inferat, morroris vulnus curatu difficilius fiet, 
mentione rerum aeerbarum velati spinis quibus- 
dam laceratum recrudescens. Ac nisi temerarium 
nimis est, si ego quoque praceptorem in aliqua re 
córrigere coner, forsitan haud ineommedum fuis- 
set, usque adbuc silentium nostrum obtinere atque 
durare, ne ad ealamitatem oratio demissa auribus 
molesta esset. Nondum enim tantum temporis in- 
tercessit, quo mens ad malum assuescere potuerit, 
Adbuc recens im animo clades est : ac forsitan 
eliam semper recens erit ztati (nostr) dolor: 
adhuc turbatur cor mnostrum : ac veluti mare 


quoddam iurbine calamitatis commotum ab imo B 


fundo evertitur, adhuc :esiuant cogitationes ad 
mentionem molorum effervescentes. Cum igitar 
ejusmodi tempestate animas commotus sit, qui 
fieri potest ut recto cursu oratio procedat veluti 
procella quadam, affectu doloris jactata? Sed quo- 
niam jubenti obtemperare oportet, nescio quo ge- 
mere utar orationis. Non enim excogitare pos- 
sum quibus conjecturis assequar mentem praece- 
ptoris. An forsitan etiam aliquid zgritudini indul- 
gere vult, ac verbis ad affeetus  concitandos ac- 
cogmodatis concioni lacrymas commovere ? Ac si 
ita sentit, recte, meo quidem judicio, etiam hoc 


vov, δυσαλθέστερον τὸ τῆς λύπης τραῦμα γενήσεται, 
τὸ µνήμῃ τῶν ἀλγεινῶν οἷόν τισιν ἀχάνθαις ἔπιξει- 
νόµενον. Εἰ δὲ μὴ λίαν ἐστὶ τολμηρὸν x&pé τι τῶν 
τοῦ διδασχάλου προσδιορθώσασθᾳα:, τάχα χαλῶς ἔσχεν 
μέχρι τοῦ νῦν χατακρατεῖν ἡμῶν τὴν ἠσυχίαν, ὡς 
ἂν μὴ πρὸς τὸ πάθος ὁ λόγος χαθελχυσθεὶς, τὴν ἀχοῦν 
ἀνιάσειεν. OUT γὰρ τοσοῦτος ὁ ky τῷ µέσῳ χρόνος, 
ὥστε προσεθίσαι τῷ xaXip τὴν διάνοιαν. Ἔτι νέον ἓν 
τῇ uy τὸ πάθος , τάχα δὲ xal ἀεὶ v£oy ἔσται τῷ βίῳ 
τὸ ἄλγημα, ἔτι ταράσσεται ἡμῶν fj χαρδία, xa: 
χαθάπερ τις θάλασσα χυματουµένη τῇ λαίλαπι τῆς 
συμφορᾶς ix ῥυθῶν ἀναστρέφρεται΄ ἔτι διοιδοῦσιν οἱ 
λογισμοὶ , πρὺς τὴν μνήμην τῶν xaxov ἀναζέοντες. 
ἸΑστατούσης οὖν τῷ τοιούτῳ χλύδωνε τῆς φυχῆς, 
πῶς ἔστι προαγαγεῖν km" εὐθείας τὸν λόγον, οἷόν τινι 
χαταιγίδι τῷ πάθει τῆς λύπης ἐγχειμαζόμενον, 
λλ) ἐπειδὴ χρῆ χελεύοντι πείθεσθαι, οὐκ οἶδα ὅπως 
τῷ λόγῳ χρῄσοµαι. O9 γὰρ εὑρίσχω τῆς διανοίας τοῦ 
διδασχάλου χαταστοχάσασθαι. "H τάχα βούλεταί τι 
χαὶ τῷ πάθει χαρίσασθαι, xal τοῖς ἐμπαθεστέροις 
τῶν λόγων ἀναχινῆσαι τῇ ἐχχλησίᾳ τὸ δάχρυον; Καὶ 
εἰ ταῦτα διανοεῖται, ὀρθῶς, χατά γε τὴν ἐμὴν xplotw, 
xat τοῦτο ποιεῖ' δεῖ γὰρ πάντως, ὥσπερ τὴν ἁπόλαυσιν 
τῶν ἀγαθῶν προθυμούμεθα., οὕτω xal πρὸς τὰ 2»- 
*npk τῶν συμπιπτόντων οἰχείως ἔχειν. Τοῦτο γὰρ 
xaló Ἐχκλησιαστῆς συμδουλεύει. Καιρὸς, qnoi, 
τοῦ γελάσαι, καὶ καιρὸς τοῦ κλαῦσαι. 


facit : oportet enim prorsus sicut oblectari cupimus, et commodis rebus fruimur libenter, ita ad 
Listes et acerbos quoque casus nos accommodare. Id enim etiam consulit Ecclesiastes, Tempus est 


inquit, ridendi, tempus est item flendi *. 


Per hec enim discimus, quod ad rem prssen- C — Mavy8ávousv γὰρ διὰ τούτων, ὅτι δεῖ χαταλλήλως 


tem oporteat etiam animum accommodare. Pro- 
spere res succedunt , tempestivum esi Jetari : re- 
dacta est alacritas animi ad demissionem; com- 
verti eliam convenit Letitiam in lacrymas. Querm- 
admodum enim risus signum in animo latentis 
alacritatis est : ita etiam dolor in corde delite- 
scens per fletus et lamentationes, significatur : ac 
vulnerum animi tanquam sanguis lacrymae sunt. 
Jd etiam Proverbium Salomonis ait : Cordis letan- 
tis vultus floret : animi vero tristitia affecti vultus 
πιεί ac demissus est?. Proinde prorsus necesse 
est cum affectione cordis una contrahi atque de- 
mitti orationem. Atque utinam inveniri possent 
ejusmodi aliqua verba, quibus magnus quondam 


τῷ ὑποχειμένῳ xal τὴν duyhv διατίθεσθαι. Κατὰ 
ῥοῦν τὰ πράγµατα φέρεται; εὔχαιρον τὸ εὐφραίνε- 
σθαι» µετόπεσε τὸ φαιδρὺν εἰς χατήφειαν; μεταθἀλ- 
λειν προσήχει xat τὴν εὐθυμίαν εἰς δάκρυον. Ὄστερ 
γὰρ ὁ γέλως σημεῖον τῆς ἔνδον φαιδρότητος γίνεται, 
οὕτω καὶ ὁ iv τῇ χαρδίᾳ πόνος ὑπὸ τῶν θρήῄνων 
διερμηνεύεται , xal γίνεται τῶν τῆς ψυχῆς τραυμάτων 


"ὥσπερ αἷμα τὸ δάχρυον. Τοῦτο xal ἡ Παροιμία 


Σολομῶντός Φῆσιν, ὅτι Καρδίας εὐφραινομένης, 
πρόσωπον 0644s: * τῆς Ψυχῆς δὲ ἓν ύπαις οὔσης, 
σχυθρωπάξει. Οὐχοῦν ἀνάγχη πᾶσα τῇ διαθέσει τῆς 
καρδίας συσχυθρωπάσαι τὸν λόγον. Καὶ εἶθε δυνατὺν 
ἦν τοιούτους ἐξενρεῖν τινας λόγους, οἵους ὁ μέγας 
Ἱερεμίας τῇ συμφορᾷ ποτε τῶν Ἰσραηλιτῶν iEz- 


Jeremias Israelitarum cladem deflevit! lllis enim D εθρήνησεν. Ἐχείνων γὰρ ἅδια τὰ παρόντα μᾶλλον, ἡ 


praesentia magis digna sunt, quam si quid aliud ex 
antiquitste triste memoria tenetur. Res acerbe 
atque atroces sunt, qu: narrantur de Job. At quid 
opus est cum hoc tanto incommodo unius domus 
namerstu faciles comparare ? Quin etiam si magna 
magisque communia mala cominenioraveris , terrz 
motus, bella, inundationes, hiatus; parva sunt 
etiam hzc , si cum presentibus comparentur. Qua- 
re ? Quia non ad universum statim orbem terrarum 
clades belli pertinet : sed alia quidem pars ejus 


* Eccle. 1, 4. * Eecle. vii, 4, 


εἴ τι τῶν ἀρχαίων ἓν σχυθρωποῖς μνημονεύεται. 
Χαλεπὰ τὰ «ou Ἰώ6δ διηγήματα. ᾽Αλλὰ τί χρὴ xp; 
τοῦτο xaxby ἀντεξαγαχεῖν μιᾶς οἰχίας εὐαρίθμητα 
πάθη: Κὰν τὰ μεγάλα xol ᾿χοινότερα τῶν xaxov 
διεξέλθης, ᾿σεισμοὺς, καὶ πολέμους, xat ἐπικλύσεις, 
xai χάσµατα, μικρὰ χαὶ ταῦτα, εἰ πρὸς τὰ παρόντα 
χρίνοιτο. Διὰ τί; "Ότι οὐ πάσης ἀθρόως τῆς οἰχου- 
µένης dj χατὰ πόλεμον ἅπτεται συμφορά” ἀλλὰ τὸ 
μὲν τι πολεμεῖται αὐτῆς, τὸ δὲ εἱρηνεύεται µέρος. 
Tt πάλιν; "H σχηπτὺς ἐπέφλεξεν, f τὸ ὕδωρ ἐπ- 








ORATIO FUNEBRIS DE PLACILLA. 


bs) 


έχλυσεν, ἢ χατεπόθη ci χάσµατι. Τὸ δὲ παρὺν xoxbv A bello infestotur, alia vero pars pace (ruitur. Quid 


πάσης ἀβρόως τῆς οἰχουμένης bail πληγή. Oox ἔστιν 
ἔθνος ἓν fj πόλιν µίαν ἀπολοφύρασθαι * ἀλλ᾽ ἁρμόζει 
τάχα τὴν τοῦ Ναθουχοδονόσορ προῖεσθαι φωνὴν, ἣν 
πρὸς τοὺς ὑποχειρίους πεποίηται’ '"χΥμῖν «έχω, 
Jaéc, gvJal, γὰῶσσαι. Μᾶλλον δὲ συγχωρῄσατέ 
got, προσθεῖναί τι τῷ ᾿Ασσυρίῳ χηρύγματι, µεγαλο- 
φωνότερον ἀνακηρύξαι τὴν συμφορὰν καὶ εἰπεῖν, 
ὡς ἄν τις ἐπὶ σχηνῆς ἀναθοῄσας εἴποι ' "D πόλεις 
xaX δῆμοι, xxl ἔθνη xal σάµπασα γη. xai τῆς θα- 
λάσσης ὅσον τε πλώῖμον καὶ ὅσον οἰχούμενον' ὦ 
πάσης τῆς χαθ ἡμᾶς οἰχονμένης ὅσον τῷ σκήπτρῳ 
τῆς βασιλείας εὐθύνεται, ὢ πάντες οἱ πανταχόθεν 
ἄνθρωποι, xol) τῷ πάθει ἐπιστενάξατε, χοινῇ τοῦ 
θρήνου τὴν acvwpbiav στῄσασθε, κοινῇ τὴν πάντων 
ζημµίαν ἀπολοφύρασθε, "H βούλεαθε, χαθὼς ἂν οἷός 
τε ὦ, xal τὴν ζημίαν ὑμῖν διηγήσωµαι; Ἠνεγκεν ἐν 
τῇ xa0' ἡμᾶς γενεᾷ dj ἀνθρωπίνη φύσις ἐκθᾶσα τοὺς 
ἰδίους ὥρους, καὶ τὰ συνήθη µέτρα νιχήσασα, ἡ 
φύδις, μᾶλλον δὲ ὁ τῆς φύσεως Ἱύριος, ἀνθρωπίνην 
Φυχὴν ἐν γυναιχείῳ τῷ Φφώματι, ὑπὲρ πάντα σχεδὸν 
τὰ προλαδόντα τῆς ἀρετῆς ὑποδείγματα, tv f] πᾶσα 
μὲν αώματος, πᾶσα δὲ ψνχῆς ἀρετὴ σνυνδραμοῦσα, 
θαῦμα ἄπιστον ἔδειξε τῇ ἀνθρωπίνη ζωῇ. πόσων 
ἀγαθῶν συνδρομὴν μιᾷ φυχῇ ἐν ἑνὶ ἐχώρησε σώματι; 
Καὶ ὡς ἂν μάλιστα καταφανὲς ἅπασι Yvívoito τῆς 
γενεᾶς τὸ εὐτύχημα, ἐπὶ τὸν ὑφπηλὸν θρόνον τῆς βα: 
αιλείας ἀνάγεται, ὅπως ἡλίου δίκην ἐκ τοῦ ὑψηλοῦ 
ἀξιώματος αἄσαν τὴν οἰχουμένην aig ἀκτῖσι τῶν 


ἀρετῶν, χαταλάμψειεν, καὶ «ip χατὰ θείαν φηφον τῆς C 
οἰχουμένης ἁπάσης προτεταγµένῳ cic βίου το καὶ . 


βασιλείας χοινωνίαν συναρμοαθεῖσα, µμαχαριστὸν 
ἐποίει δι ἑαυτῆς «b ὑπήχοον, ὄντως, καθώς φησιν 1) 
ΓΣραφὴ, βσηθὸς αὐτῷ πρὸς xdv ἀγαθὸν γινοµένη. E! 
φιλανθρωπίας &v ὁ χαιρὸς, f) συνέτρεγεν αὐτῷ πρὺς 
τὸ ἀγαθὺν τοῦτο, f xaX προέτρεχεν ΄ ἴσος ἣν ὁ ζυγὸς 
ἑχατέρωθεν τῇ τῆς φιλανθρωπίας ῥοπῇ. Μαρτυρεῖ δὲ 
τῷ λόγῳ τά τε πρότερον ἀριθμὸν νικῶντα, καὶ τὰ ἐπὶ 
τοῦ παρόντος χηρύγματα, ἃ vuv χαρὰ τοῦ χήρυχος 
τῆς ἀληθείας Ἰκούσαμεν. Ei τὸ εὐσεθὲς ἐπιζητεῖς, 
κοινὸς ἣν ἀμφοτέρων ὁ πρὸς εὐσέδειαν δρόμος. Ei τὸ 
προνοητικὸν, εἰ τὸ δίχαιον, εἰ ἅλλο τι τῶν πρὸς τὸ 
κρεΐττον σπουδαζοµένων πάντα ἐν ἁμίλλῃ ἣν ἀλλή- 
λους νικᾶν ἐν ταῖς εὐποιίαις φιλονεικούντων, χαὶ οὐκ 


rursus ? Aut fulmen aliquid concremavit, aut aqua 
vis obruit, ab hiatu alque voragine alicubi absor- 
ptio facta est. Ac presens analum universi prorsus 
orbis terrarum vulnus est : fieri non .potest ut 
una gens, aut urbs una lamentetur, sed convenit 
forsitan Nabucbedonosoris edere vocem , qua sub- 
ditos appellat : Vobis dico, populi, tribus, liugua *. 
imo vero permittite mibi ut adjieiam aliquid Ae- 
syrio preconio, ut ampliori voce precelamom ac 
divulgem cladem ae dicam , ut aliquis in scena ex - 
clamans dixerit : O civitates et populi, et gentes 
et universa terra , et maris quidquid tum navibus 
pervium , tuin (gentibus) habifatum estc o omnis 
nosiri orbis quidquid imperii sceptro regitur, o qui 


B ex omnibus partibue eonüluxistis homines, comanu- 


niter calamitati ingemiscite , communiter laroenta- 
lionis coneentum institute, communiter omnium 
jacturam deplorate! An vullis ut, prout potero, 
eliam detrunentum vobis exponam ? Tulit setate 
nostra humana natura extra suos terminos egreg- 
$2, consuelisque modis snperatis, tulit natura , 
imo vero saturi Dominus bumanam animar in fe- 
mineo eorpore supra omnia propeioduwm superiora 
virtutis exempla , in qua omnis tum corperis , tum 
animi virtutis concursu facto, miraculum incredi- 
bile vita humana exhibitum est, quot bonorum 
concursum una anima in uno corpore continuit ? 
Aique ut omaibus potissimum perspicua (lat ztetís 
nostrz felicitas , ad sublime solium regni evehitur, 
ut solis in modum virtutem radds e sublimi digni- 
tate universum orbem illustraret, atque ei, qui 
univereo orbi terrarum divino arbitrio preepositus 
essel , ad vitse pariter et imperli societatem copo- 
lata, subditos per sese beatos efficeret, cum re- 
vera, ut inquit Seriptura, auxiliatrir ei esset ad 
omne bonum. Si lrumanitatem res postulabat , aut 
concurrebat cum eo ad hoc bonum , aut etiam pr&- 
currebat : par erat utrinque libra propensione hu- 
maniatis. Ac testimonio sunt orationi cum priora 
facta inpugnerabilia , tum pr:esentis temporie pr&- 
conia, quxk nune audivimus a prazcone veritatis. 
Si pietatem requiris, communis erat wtrisque cur- 
sus ad pietatem : si providentiam , si justitiam , αἱ 


$» 6 ἠτιώμενος. Ἴση τις ἀμφοτέρων ἡ &r' ἀλλήλοις p quid aliud ex ijs quse virtutis nomine bonique eon- 


χάρις, fj μὲν ἀρετῆς ἆθλον elyav «bv τῆς οἰκουμένῆς 
προτεταγµένον, ὁ δὲ μικρὰν ἡγεῖτο γῆς τε xa 06- 
λαάττης τὴν ἑἐξουσίαν συγχρίδει τοῦ χατ αὐτὴν εὖὐ- 


τυχήµατος ἴσας ἀλλήλοις ἀντιπαρεῖχον τὰς εύφρο-. 


σύνας, ἀλλήλους τε βλέποντες καὶ ὑπ ἀλλήλων 
ὀρώμενοί * 6 μὲν τοιοῦτρς ὧν οἷάς ἐστι (ποῖον γάρ τις 
χάλλος Οπὲρ τὸ φαινόμενον δείξειεν, xaX εἴη ve 
διαρκάσαι xoà εἰς ὀχγόνων ζωὴν «b ὀρώμενον), τὴν 
δὲ, ofa τις v, οὐχ ἔστιν ὑποδεῖδαι τῷ λόγῳψ' οὐ γὰρ 
Πδριλέλειπταί τι αὐτῆς δι ἀχριδείας παρὰ τῆς τέχνης 
ὁμοίωμα: ἁλλ' εἰ καὶ τι γέγονεν ἐν γραφαῖς ἡ ἓν 
πλάσμασι, πάντα τῆς ἀληθείας ἐστὶν ἑνδεέστερα. 


sequendi causa expetuntur * omnia posità erant {η 
certamine contendentium secum, uter ab aketo 
benefactis et officiis vinceretur, noc alerater erat 
inferior. qualis quedam ac par erat utrisque {η- 
ter ipsos mutua gratia commoditasque, ílla qwi- 
dem praemium virtutis habebat orbi terrarum prz- 
positum : hic vero parvi sestimabat terre marisque 
arbitrium ac potestatem prz ea felicitate, qua 


- illam nactus erat : pares invicem alter alteri oble- 


«tationes prebebant , dum et alter alterum videret, 
et alter ab altero conspiceretur : hic quidem talis , 
qualis est ( qualem enim pulchritudinem quis st- 


pra eam, qui apparet, ostonierit ? et quidem vel ad uepotum usque vitam duraverit ea, quis vide- 


* Dan. i11, 4. 


$85 


S. GREGORIT NYSSENI 


886 


tur, pulchritude), illa vero quelis quzdam esset, non potest demonstrari oratione: non enim exstat 
ejus aliquod simulacrum, quod per artem exaete elaboratum: sit, sed si quod etiam depietum vel ef- 


fictum est , omnia a veritate procul absunt. 


Ejusmodi etiam usqueadhuc sunt ea que narran- Α Totaota. xal µέχρι τούτου τὰ Ürnyhpava τὰ & 


tur: que sequuntur qualia? Rursus clamare cogor. Ac 
mihi ignoscite propter inconimodum clamando ex- 
tra modum egredienti. O Thracia, fugiendum no- 
men ! O infelix preedium, gens cladibus nobilitsta | 
O prius quidem hostili igni barbarorum incursio- 
nis vastata, nunc vero caput ac summam com- 
munis calamitatis in te recipiens, illinc bonum 
abripitur , illie invidia adversus imperium grassata 
ac debacchata est, illic orbis terrarum naufra- 
gium faetum est, illic tanquam turbine correpti 
ad scopulum impingertes in fundum tristitiz atque 
moeroris demersi sumus! O malam illam peregri. 
nationem , quz reditum denegavit ! O aquas amaras 
quarum fontes utinam non desiderasset! O prz- 


dium , in quo clades accidit, propter cladem ab B 


obscura nocte cognomen sortitum ! Audio eni:v, 
patria eorum lingua Scotoumin, a tenebris scilicet, 
locum illum.cognominari; illic obtenebrata est 
jucerna  , illie exstinctus est. splendor, illic τα. 
dii virtutum obscurati sunt, periit imperii orna- 
mentum, justitia gubernaculum, M bumanitatis 
imago, imo vero ipsa principalis humanitatis 
forma; maritalis amoris figura atque exemplum 
ablatum est, castum continentiz atque sobrieta- 
tis et pudicitize donarium, facilis aditu gravitas, 
non contemuenda facilitas et mansuetudo : alta 
animi humilitas atque modestia , pudor ingenuus, 
promiscua bonorum barmonia : periit fidei zelus 
et studium , Ecclesie columna, altarium ornatus, 
pauperum divitiz2, multis subministroando sufli- 
ciens dextra, communis jactatorum et afflicto- 
rum portus. Lugeat virginitas , jJamentetur vi- 
duitas , ploret orbitas, cognoscant quid babuerint, 
postquam habere desierunt. Imo vero quid attinet 
me in partes et ordines dividere lamentationem ? 
Ingemiscat omnis zias , profundum e medio corde 
gemitum edens : una lugeat etiam sacerdotium 
ipsum , quoniam invidia communem ernatum de- 
wazit. Nupquid temerarium fuerit Prophete di- 
etum illud proferre ? Quare repulisti , Deus, in f- 
mem? et. concitatus est. (uror tuus adversus oves 
pascue (ue *? Quorum peccatorum ponas luimus ? 
Qua de causa ? Cujus rei nomine aliis super aliis 


ἐπὶ τούτοις ofa ; Ἡάλιν olv ἀναγχάζομαι. Kai 
pot σύγγνωτε ὑπερδοῶντι τὸ πάθος. Ὢ θράχη, τὸ 
qeuxtbv ὄνομα | "Ω δυστυχὲς χωρίον, ἔθνος ἑχ συµ- 
φορῶν γνωριζόµενον! Ὢ πρότερον μὲν πολεμίῳ πυρὶ 
ταῖς τῶν βαρδθάρων ἑπαδρομαῖς δῃωθεῖσα, vov δὲ τὸ 
χεφάλαιον τῆς χοινῆς συμφορᾶς ἐν ἑαυτῇ δεξαµέντ" 
ἐχεῖθεν τὸ ἀγαθὸν ἀναρπάζεται, ἐχεῖ ὁ φθόνος χατὰ 
τῆς βασιλείας ὀχώμασεν, ἐχεῖ γέγονεν τὸ τῆς olxov- 
µένης νανάγιον, ἐχεῖ χαθάπερ kv χλύδωνι τῷ προδόλῳ 
προσπταίσαντες, τῷ τῆς λύπης βυθῷ κατοδύηµεν | 


p 


Ὢ πονηρᾶς ἐχδημίας ἑχείνης, fj τὴν ὑποστροφὴν oo». . 


ἀπέδωχεν 1 Ὢ πικρῶν ὑδάτων, ὧν τὰς πηγὰς ἐπεπό- 
θησεν, ὡς οὐκ ὤφειλεν! Ὦ χωρίον, ἐν dp τὸ πάθος 
ἐγένετο, διὰ «b πάθος τῇ σχοτομήνῃ ἐπώνυμνν. 
Αχούω γὰρ χατὰ τὴν πάτριον αὐτῶν γλῶσσαν EZxó- 
τουµι τὸν τόπον ἐπονομάζεσθαι” ἐχεῖ ἑσχοτίσθη ὁ 
λύχνος, ἐχεῖ χατεσθέσθη «b φέγγος, ἐχεῖ αἱ ἀχτῖνες 


τῶν ἀρετῶν ἡμαυρώθησαν, οἴχεται τῆς βασιλείας τὺ — 


ἑγχαλλώπισμα, τὸ τῆς δικαιοσύνης πηδάλιον, ἡ τῆς 
φιλανθρωπίας εἰχὼν, μᾶλλον δὲ αὑτὸ τὸ ἀρχέτυπον 
ἀφῃρέθη τῆς φιλανδρίας ὁ τύπος, τὸ ἁγνὸν τῆς σω- 
φροσύνης ἀνάθημα, 1| εὐπρόσιτος σεµνότης, f) ἀχατα- 
φρόνητος ἡμερότης, dj ὑψηλὴ ταπεινοφροσύνη, ἡ 
πεπαῤόησιασμένη αἰδὼς, ἡ σύμμικτος τῶν ἀγαθῶὼν 
ἁρμονία * οἴχεται ὁ τῆς πίστεως ζῆλος, ὁ τῆς Ἐκκλη- 
σίας στύλος, ὁ τῶν θυσιαστηρἰων xócpoc, ὁ τῶν 
πενοµένων πλοῦτος, ἡ πολυαρχὴς δεξιὰ, ὁ χοινὸς vir 
χαταπονουµένων λιµήν. Πενθείτω ἡ παρθενία, θρηνεί- 
τω Ἡ χηρεία, ὀδυρέσθω fj óppavia , γνώτωσαν τί 


C. εἶχον ὅτε οὐχ ἔχουσιν. Μᾶλλον δὲ εἰ χρἠ µε κατὰ µέρη 


xai τάξεις διαιρεῖν τὸν θρῆνον; Στεναζέτω mca ἡ 


-- 


γενεὰ, βύθιον Ex µέσης χαρδίας «bv στεναγμὸν ἆνα- 


πέµπουσα ΄ συμπενθείτω χαὶ ἡ ἱερωσύνη αὐτὴ, τὸν 
χοινὸν κόσμον οοῦ φθόνου ἀποσυλήσαντος. "Αρα μὴ 
τολμηβὸν τὸ τοῦ Προφήτου εἰπεῖν, τὸ, "Iva ci ἁπώσω, 
ὁ θαεὸς, εἰς téAoc, xal διωργίσθη ὁ θυµός σου 
ἐπὶ πρόδατα νομῆς σου; Ποίων ἁμαρτημάτων τὰς 
δίχας ἐχτιννύομεν» Ὑπὲρ τίνος ταῖς ἐπαλλήλοις τῶν 


συμφορῶν μαστιζόµεθα; "H τάχα διὰ τὸ πλεονάσοι . 


τὴν ἀσέδειαν τῶν ποικίλων αἱρέσεων, αὐτὴ χαθ᾽ ἡμῶν 
ἡ φῆφος ἐχράτησεν; Ὁρᾶτε γὰρ olo χακοῖς iv 
βραχεῖ συνηνέχθηµεν χρόνφ. Οὕπω ἐπὶ τῇ προτέρᾳ 
πληγᾗ ἀναπνεύσαντες, οὕπω τὸ δάχρνυον τῶν ὀφθαλ- 


cladibus affligimur et eastigamur? An forsitan p μῶν ἀποφήσαντες, πάλιν iv τοσαύτῃ Ὑεγόναμεν 


propterea quod abundat inipietas variarum hzre- 
seon, bac adversum nos sententia obtinuit ? Vi- 
dete enim quibus in exiguo tempore malis con- 
flictati simus. Nondum a priore clade respiravi- 
mus, nondum lacrymas ab oculis abstersimus , 
rursus in tantam incidimus calamitatem. Tunc te- 
nerum florem deploravimus, nanc ipsum ramum, 
uude flos germinaviL et enatus est : tunc spera- 
ium decorem, nunc eum qui viguit : tunc bonum 
quod exspectabatur, nunc id, cujus periculum fa- 
5 Ρα]. rxaaurt , |. 


συμφορᾷ. Τότε τὸ νεοθαλὲς ἄνθος ἀπωδυράμεθα, vov 
αὐτὸ τὸ ἕρνος, ἀφ᾽ οὗ. τὸ ἄνθος ἐθλάσθησεν ’ τότε τὴν 


ἐλπισθεῖσαν ὥραν, νῦν τὴν ἀχμάσασαν ' τότε τὺ 


προσδοχώµενον ἀγαθὸν, νῦν τὸ ἐν πείρᾷ Υενόµενον. 
ἾΑρά µοι συγγνώσεσθε, ἁδελφοὶ, εἴ τι διὰ τὸ πάθος 
παραληρήσαιµι; Τάχα, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, 
καὶ αὐτὴ ἡ χτίσις τῷ ἡμετέρῳ χαχῷ συνεστέναξεν. 


Ὑπομνήσω δὲ τῶν γεγονότων ὑμᾶς, καὶ οἶμαι τοὺς | 


πολλοὺς τοῖς λεγοµένοις συνθήσεσθαι’ Ὅτε χρυσῷ xal 


πορφυρίδι χεχαλυμµένη ἐπὶ τὴν πόλιν d$ Bas 


ORATIO FUNEBRIS ΡΕ PLACILLA. 


ἐχομίδετο (κλίνη δὲ ἣν ἡ κοµίζουσα], xai πᾶσα ἀξία, A cium est. An ignoscelis mihi, fratres, si quo 


un ἡλιχία πᾶσα προχεθεῖσα τοῦ ἄστεος, ἀπεστενο - 
χώρει διὰ τοῦ πλήθους τὸ ὕπαιθρον' πάντων ix 
ποδῶν, xal τῶν ὑπερεχόντων τοῖς ἀξιώμασιν, προ- 
πομπευόντων τοῦ πάθους * µέμνησθε πάντως ὅπως ὁ 
Tiu ταῖς νεφέλαις τὰς ἀχτῖνας ἑαυτοῦ συνεχάλυψεν, 
ὡς ἂν μὴ ἴδοι τάχα χαθαρῷ τῷ φωτὶ μετὰ τοιούτου 
σχήματος εἰσελαύνουσαν τὴν βασιλίδα τῇ πόλει, οὐχ 
ἐπὶ ἅρματός τινος, f) χρυσοδέτου ἀπήνης, χατὰ τὸν 
βασίλειον κόσμον, τοῖς δορυφόροις ἀγαλλομένην, ἀλλ᾽ 
àv σορῷ χεχαλυµµένην, ἐπιχρυπτομένην τὸ εἶδος 
ἐχεῖνο τῷ σχυθρωπῷ προχαλύμματι’ θέαµα δεινόν 
τε xai k)setvbv, δαχρύων ἀφορμὴ προχειµένη τοῖς 
ἐντνγχάνουσιν - fjv ἅπας τῶν σννειλεγµένων, ὁ ἔπηλύς 
τε xal ὁ ἑἐγχώριος, οὐκ εὐφημίαις, ἀλλὰ θρήνοις 


modo propter cladem ineptus sim et absurda lo- 
quar? Forsitan , ut inquit Apostolus *, etiam ipsa 
creatura nostro incommodo ingemuit. Atque eo- 
Tum quse acciderunt, vobis memoriam renovabo 
ac plerosque opinor iis , quse dicantur , assensuros 
esse. Cum auro purpureaque veste velata impera- 
trix in urbem portaretur (lectica autem erat, qua 
portabatur), atque omni ordine, omni ztate ex 
urbe profusa, quidquid soli aeri aperto expositum 
esset , pre multitudine nimis angustum videretur, 
atque omnes etiam dignitste excellentes pedibus 
funus prosequerentur : meministis prorsus , ut sol 
nebulis suos radios obtegeret , ne forsitan puro lu- 
mine videret imperatricem eum ejusmodi habitu in 


εἰσ.οῦσαν ἑδέχετο. Τότε xal ὁ &hp πενθικῶς ἐσχυ- D urbem invectam, non in curru quodam, aut rheda 


θρώπασεν, olov ἱμάτιόν τι πενθικὸν τὸν ζόφον περι- 
θαλλόμενος. ᾽Αλλὰ xal αἱ νεφέλαι, χαθὼς δυνατὸν 
αὑταῖς fjv, ἐπεδάχρυον, ἁπαλὰς ψεχάδας ἀντὶ δα- 
χρύων ἑπαφιεῖσαι τῷ πάθει, 


anro revincta pro regio ornatu satellitibus stipan- 
tibus lzetam, sed in loculo tectam, formam illam. 
tristi velamento occultatam, spectaculum acerbum 
pariter ac miserabile, que omnibus occurrentibus 


lacrymarunt materies proposita essét : quam omnis populus qui confluxerat , tam peregrinus quam 1Jome- 
sticus, non faustis acclamationibus, sed lamentationibus introeuntem excipiebat. Tunc etiam aer 
lügubrem in medum tristis fuit, tanquam pallio quodam lugubri, caligine se induens atque cireumdans. 
Quin etiam nuhes, prout ab ipsis fleri poterat, illacrymabapiur, molles ac tenues pluvis guttaset rores 


luctui lacrymarum loco superfundentes. 

"H ταῦτα μὲν ὄντως λῆρός bati, χαὶ οὐδὲ λέγειν 
ἄξιον; El τάρ τι xal γέγονεν Ev τῇ χτίσει τοιοῦτον, 
olov ἐπισημῆναι τὴν συμφορὰν, οὐ παρὰ τῆς κτί- 
σεως Υέγονε πάντως. ἀλλὰ παρὰ τοῦ Δεσπότου τῆς 
κτίσεως, τιμῶντος δι’ ὧν ἐποίει τῆς ὁσίας τὸν θάνα- 
τον. Τίμιος γὰρ, φησὶν, ὀναντίον Κυρίου 6 θάνατος 


τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Εἶδον δὲ ἐγὼ τότε ἕτερον θέαμα C 


τῶν εἰρημένων παραδοξότερον, Elbov διπλοῦν ὄμ- 
6ρον, τὸν μὲν ἐχ τοῦ ἀέρος, τὸν δὲ ἐχ τῶν δαχρύων 
ἐπὶ τὴν γῆν καταῤῥέοντα, χαὶ οὐχ ἣν ὁ ἐξ ὀφθαλμῶν 
ὑετὸς τοῦ ἐκ τῶν νεφῶν ἑνδεέστερος. Ἐν γὰρ τοσ- 
αὖύταις μυριάσιν τῶν συµπαρόντων, οὐχ ἣν ὀφθαλμὸς 
ὁ μὴ χαταθρέχων τὴν γῆν ταῖς τῶν δαχρύων στα, 
Υόσιν. Αλλ' οὗ χαλῶς τάχα τῆς τοῦ διδασκάλου 
γνώμης ἑστοχασάμεθα, πλέον ἣ.ἔδει τοῖς σχυθρωποῖς 
ἑμθδαθύναντες. Ἴδως γὰρ βούλεται θεραπεῦσαι μᾶλ- 
λον Ἡ ἀνιᾶσαι τὴν ἀχοήν  ἡμεῖς δὲ τὸ ἑναντίον vov 
πεποι/χαµεν. Ὥσπερ ἂν εἴ τις ἰατρὸς τραυµατίαν 
Aa60v, uj µόνον ἁμελοίη τῆς θεραπείας, ἀλλὰ καὶ 
βρωτιχοῖς τισι φαρμάχοις προσεπιτρίθηι τὸν ὀδυνώ- 


An hec quidem deliramenta ac nuge revera 
sunt, ac ne digna quidem , qu: dicantur? Nam 
etiamsi ejusmodi quid accidit in ereatura, quod 
cladem indicaret et insignem efficeret, prorsus a 
creatura factum non est ; sed a creaturze Domino, 
per ea quie faciebat, aancte mortem honorante. 
Honorata enim est, inquit ille, coram Domino mors 
sanctorum ejus ?*. Vidi autem ego tunc aliud spe- 
ctaculum modo dietis magis inopinatum admirabi- 
liusque : vidi duplicem imbrem , unum quidem 
ex aere, alterum vero ex oculis lacrymantium ad 
terram defluentem, ac non erat minor pluvia ocu- 
lorum, quam is qui e nubibus profluebat. in tot 
millibus enim qui simul aderant, nullus erat ocu- 
jus qui terram lacrymarum guttis non irrigaret. 
Verum haud recta fortasse conjectura ad mentem 
przceptoris assequendam usi sumus, et ita a sen- 
tentia ejus aberravimus, quippe rebus acerbis ac 
tristibus diutius quam oportet immorali. Forsitan 
enim curare potius, quam molestia aures afficere 


µενον. Οὐχοῦν ἑπαντλητέον τὸν ἑλαιώδη λόγον τῇ p vult, nos vero contracium nunc fecimus. Veluti οἱ 


δ.οιδούσῃ πληγῇ. Οἶδεν γὰρ xaX f εὐαγγελιχὴ ἱατρεία 
τῇ στύψει τοῦ οἴνου καταμιγνύειν τὸ ἔλαιον. Ἐπιχλί- 
νωμεν οὖν ὑμῖν, παρὰ τῆς ΤΓραρῆς λαδόντες τὸν τοῦ 
ἔλαίου χαμφάχην, ὡς ἔστι δυνατὸν, τὸ σχυθρωπὸν 
τῶν εἱρημένων εἰς παραμυθίαν παλινῳδῄσαντες. 
Αλλά µοι μηδεὶς ὀπιστείτω τῷ λεγομένω, χᾶν πα- 
ράδοξον jy "Ἔστιν, ἀδελφοὶ, τὸ ἀγαθὸν, ὃ ζητοῦμεν, 
ἔστι, χαὶ οὐχ ἁπόλωλεν. ἨΜᾶλλον δὲ µιχρότερον εἶπον 
τῆς ἀληθείας. Οὐ µόνον γὰρ ἔστι τὸ ἀγαθὸν, ἀλλὰ 
καὶ v ὑψηλοτέροις 1) πρότερον. Τὴν βασιλίδα ζητεῖς 
"Ev τοῖς βασιλείοις τὴν διαγωγἣν ἔχει. ᾽Αλλ' ὀφθαλμῷ 


Rom. vin, 12. 7. Psal. cxv, 15. 


quis medicus acceptum saucium non modo curare 
negligat, verum eliam exedentibus quibusdam et 
consumendi vim habentibus medicamentis insuper 
miserum doloribus affligat atque conticiat. Proinde 
intumescenti vulneri effundenda est oratio, que 
sicut oleum, leniendi mitigandique vim habeat. Solet 
enim etiam evangelica medicina vini astrictivse 
naturz oleum admiscere. Convertamus igilur vobis, 
oleario a sacra Scriptura vase sumpto, quoad ejus 
fleri potest, prioribus contraria in medium afferen- 
tes, aeerbitatem atque mostitiam eorum qua dicta 


587 


S. GREGOQH NYSSENI 


sunt, in consolationem. Sed nemo, quxso, fidem A γνῶναι τοῦτο κοθεῖς; Οὑκ ἔξεστί eor βασιλίδος θέαν 


sermoni dereget, etiamsi praeter opinionem accidat, 
a communi sententia discrepet, atque diversus sit. 
Salvum, fratres, est bonum, quod quaerimus, sal- 
vum est, et non periit. Imo vero minus dixi, quam 
veritas babet. Non modo enim salvum bonum est, 
verum etiam est in sublimioribus, quam prius. 
lmperatricem quzris? 1n palatio domicilium babet. 
At oculo hoc cognoscere desideras. Non licet tibi 


περιεργάζεσθαι. Φοθερὰ περὶ αὐτὴν ἡ τῶν δορυφόρων 
φῥουρά’ οὐ τούτων λέγω τῶν δορυφόρων, ol; σίδηρος 
τὸ ὅπλον ἐστὶν, ἀλλὰ τῶν τῇ φλογίνη ῥομφαίᾳ xa0- 
ωπλισµένων, ὧν cb εἶδος ἀνθρώπων ὄψεις οὐχ ὑτοδέ- 
χεται. "Ev ol; ἀποῤῥήτοις τῆς βασιλείας f; οἴκησις, 
τότε ἕψει , ὅταν xal ab προχύψῃς τοῦ σώματος ᾽ οὗ 
γὰρ ἔστιν ἄλλως ἑντὸς τῶν ἁθότων τῆς βασιλείας 
γενέσθαι, μὴ διασχόντα τὸ τῆς σαρχὸς παραπέτασμα. 


supervacuam operam sumere in hoc, ut reginam speetes. Terribilis circum eam armigerorum custo- 
dia est : non horum, inquam, armigerorum, quibus ferrea sunt arme, sed eorum qui (lammeo gladio 
armati subt ; quorum speciem visus hominum non sustinet, in quibus aresnis regai est magnifcentis, 


tunc videbis, cum et ipse e corpore eminens prospe 


tralia regni pervenire licet, nisi carnis velo diducto. 


ieris: non enim aliter intra adyta atque pene- 


Àn przsiabilius putes per carnem vita frui? B "'H κρεῖττον οἴει «b διὰ σαρχὸς µετέχειν τοῦ flou; 


Proinde doceat te divinus Apostolus, qui arcano- 
rum paradisi mysteriorum pariiceps fuit*. Quid 
dicit de hac vita? fersitan ex communi hominum 
loquens persona? Miser ego homo! quis me eripiet 
ex koc corpore mori obuozio* ? Quare hoc dieit ] 
Quoniam resolvi, θἱ esse cum Christo longe melius 
esse dicit !*. Quid item magnus ille David, qui tanto 
principatu florebat, qui omuia, quz pertinent ad 
voluptatem fruendam, sbende habebat? Non απ. 
gitur vita? non custodiam nominat hane vitam? 
An non clamat ad Deminum : Edwc e custodia 
animam meam! ? An nog productione vilze gravatur, 
el offenditur? Heu mihi, dicens, quoniam inquili- 
maius meus prolongatus 6e5t'* Απ non noverant 


sancti discernere borum 3 malo, et idcirco enim C 


prestabiliorem esse petabant exitum e corpore? 
Tu vero, quid boni, quzso, in vita vides? Consi- 
dera quibus in rebus vita spectetur. Non profero 
tibi vocem prophet:e dioentis : Omnis caro fenum?, 
Ornat enim ille et honestat magis ea similitudine 
miseriam nature : forsitan enim melius esset. fe- 
nom eam esse potius quam id quod est. Quare? 
quia auliam a natura injoeunditatem fenum habet ; 
earo vero nosira tetri odoris est ofücina, quidquid 
aceeperit corrumpende fautile reddens, Quod vero 
supplieium est zque grave, atque omni tempore 
ministerio wentris obnoxium esse? Videle enim 
hunc perpetuum tributi exaetorem, ventrem dico, 
quantam quetidie necesaitatem aíferat exaetionis * 


θὐκοῦν παιδευσάτω σε ὁ θεῖος Απόστολος, ὁ τῶν 
ἁῤῥήτων τοῦ παραδείσον µετεσχηκὼς μυστηρίων. T! 
λέγει περὶ τῆς ὧδε ζωῆς , τάχα ἐκ τοῦ χοινοῦ τῶν &v- 
θρώπων φθεγγόµενος;: Ταλαέπωρος ἐγὼ ἄνθρωπος 
Τίς us ῥύσεται ἀπὸ τοῦ σώματος toU θανάτου 
toótou; Διὰ εἰ τοῦτο λέγει; Ὅτι «b ἀναλόσαι, καὶ 
σὺν Χριστῷ slvat, πολλῷ κρεϊττόν φησιν. Tt δὲ ὁ 
μέγας Δαθιδ, 6 νοσαύτη δυναστείᾳ χομῶν, 6 πάντα 
πρὸς ἡδονὴν xai κατ’ ἐκουσίαν εἰς ἀἁπόλαυσιν ἔχων; 
Οὐ στενοχωρεῖται τῷ βίῳ; O0 φυλακὴν ὀνομάζει τὴν 
ὧδε ζωήν; Οὁ Bod πρὸς οὺν Κύριον Ἐςάγαγε ἐκ 
φυλακῆς civ ψυχήν µου ; Οὐ πρὸς τὴν χαρότασιν 
«fj; ζωῆς δυσχεραίνει, Οἴμοι, λέγων, ὅτι ἡ παροιμία 
pov épaxpórOn! ᾿Ἡ οὐχ ᾖδεισαν διαχρῖναι οἱ ἄγυκ 
τὸ καλὸν kx τοῦ χείρονος, xa διὰ τοῦτο προτιµο- 
κέραν ὥοντο «fj duyf τὴν dnb τοῦ αὤώματος Etollov; 
X δὲ, τέ καλὸν, εἰπέ µοι, παρὰ τὸν βίον ὀρᾷς; Keva- 
νόησον ἐν τίσιν ἡ ζωὴ ὈΒρυρεῖαι. Οὐ λέγω σοι 
νὴν τοῦ προφήτου φωνὴν, ὅτι Πᾶσα σὸρξ κχόρτος. 
Σεμνύνει γὰρ kxelvoc μᾶλλον vi) ὑποδείγματι τὴν τῆς 
φύσεως ἁθλιότητα. Τάχα. γὰρ χρεξττον ἣν χόρτον 
εἶναι μᾶλλον, 4 ὅπερ ssl. Διὰ τί; Ὅτι οὐδεμίαν ὁ 
χόρτος ἐκ φύσεως ἁπηδίαν ἔχει, ἡ δὲ σὰρξ ἡμῶν, 
ὀσμῆς ἔσειν ἐργαστήριον, ἅπαν τὸ ληφθὲν εἰς δι:- 


φθορὰν ἀχρειοῦσα. Τὸ δὲ «4)v ἅπαντα χρόνον ὑπο- — 


χεῖαθαι τῇ τῆς Υαστρὺς λειτουργία, ποίας τιμωρίας 
οὐκ ἔστιν ἁδιαρώτερον; Ορᾶτε γὰρ τοῦτον Ὁν 


διηνεκῆ φορολόγον, τὴν Υαστέρα λέγω, env bere | 
καθ ἡμέραν τὴν ἀνάγκην τῆς ἀπαιτήσεως;, Ὦ χᾶν 


Cui etiamsi aliquando. amplius quam statatum et D ποτε "πλέον τοῦ τεταγµένου προχαταθάλωµεν, οὐδὲν 


otdinaiwm sit, ante dependerimus, nihil de inse- 
quenti debito ante selvende deduximus : quemad- 
modum animalia quz in pistrino labore conficiun- 
tur, teetis oculis vit» molam circeimus, semper 
per similia obambulantes, et ad eadem revertentes. 
Dicam tibi bunc ambitum circularem : appetitus 
est, satietas, somnus, vigilia, evacuatio, repletio : 
semper ab itis hzc, et ab his illa, et rursus hzc, 
ac nunquam in orbem obambulare desinimus, donec 
extra. molendinum evaserimus. Recte Salomon 
dolium perforatum, et domum alienam nominat 
hanc vitam. Yere enim aliena domus est, et non 


5Η Cor. xu, 2 sqq. * Rom. vii, 24... ^*. Philipp. 


XL, 0. 


τοῦ ἑφεξῆς χρέους προεξετίσαµεν’ καθ ὁμοιότητα 
«(v bv τῷ μύλωνι ταλαιπωρούντων ζώων χεχαλ»µ- 
µένοις τοῖς ὀφθαλμοῖς, τὴν τοῦ βίου μύλην περιξερχ- 


µεθα, ἀεὶ διὰ τῶν ὁμοξων περιχωροῦντες, xal Exi c 
τὰ αὐτὰ ἀναστρέφοντες. Emu σοι τὴν χυχλεκὸν | 


ταύτην περίοδον, ὄρεξις, xópoc, ὕπνος, ἐγρήγορσι-. 
χένωσις, πλήρωσις. "Ast ἀπ᾿ ἐκείνων ταῦτα, xai ἀπὸ 
τούτωγ ἐκεῖνα * xal πάλιν ταῦτα, xaX οὐδέποτε xuxie 
περ.ιόντες παυόμέθα, ἕως ἂν ἔξω τοῦ μύλωνος Υε- 
νώμµεθα. Καλῶς 6 Σολομὼν πίθον τετρηµένον xoi 
οἶχον ἁλλότριον ὀνομάζει τὸν ὧδε βίον. "Όντως rip 


ἀλλότριος οἶχος, xaX οὐχ ἡμέτερος, ὅτι οὐκ Eq' ἡμῖν ' 


», 95. ΙΙ Ροα]. οσωι, δ. !?* Psal. xxix, ὅ. !* Isa. 





ιν. ρω 








-. — 





8t: 


ORATIO FUNEBRIS PE PLACILLA. 


ἐστιν f| ὅτε βουλόµεθα, f| bg! ὅσον ἐπιποδοῦμεν tv Α nostra; quoniam in nostra potestate mon est, vel 


αὐτῷ εἶναι, ἀλλὰ xal εἰσαγόμεθα ὡς ox οἴδαμεν, 
καὶ ἐξοιχιζόμεθα ὅτε οὐχ οἵδαμεν. Τὸ δὲ τοῦ πίθου 
αἴνιγμα νοῄσεις, ἐὰν εἰς τὸ ἁπλήρωτον τῶν ἐπιθυ- 
μιῶν ἀποδλέφχς. Ὁρᾶς πῶς ἑπαντλοῦσιν ἑαυτοῖς οἱ 
ἄνθρωποι τὰς τιμὰς, τὰς δυναστείας, τὰς δέξας, xol 
πάντα τὰ τοιαῦτα» ἁλλ᾽ ὑποῤῥεϊ τὸ βαλλόμενον, xal 
οὗ παραμένει τῷ ἔχοντι' ἡ μὲν γὰρ περὶ τὴν δόξαν, 
χαὶ τὴν δὐναστείαν χαὶ τὴν τιμὴν σπουδη πάντοτε 
ἐνεργεῖται ὁ δὲ τῆς ἐπιθυμίας πίθος μένει ἁπλή- 
ρωτος. Τί δὲ dj φιλοχρηματία: οὐκ ἀληθῶς πίθος 
τετρηµένος ἑστὶν, ὅλῳ τῷ πυθµένι ῥέων, dp κἂν 
πᾶσαν ἑπαντλήσης τὴν θάλασσαν, πληρωθῆναι φύσιν 
οὐχ ἔχει; 


Tt οὖν λυπηρὺὸν, el τῶν τοῦ βίου χαχῶν fj µακαρία 
χεχώρισται, χαὶ ὥσπερ τινὰ λήμην τὸν τοῦ σώματος 
ῥύπον ἀποδαλοῦσα, καθαρᾶ τῇ φυχῇ πρὸς τὴν ἀκή- 
ρατον ζωὴν µετανίσταται , tv f] ἁπάτη οὐ πολιτεύε- 
ται, διαδολΊ οὗ πιστεύεται, χολαχεία χώραν οὐκ ἔχει, 
φεῦδος οὐ χαταµέγνυται, Ἡδονή τε xal λύπη, χαὶ 
φόδος χαὶ θάρσος, xat πενία καὶ πλοῦτος, καὶ δουλεία 
xa χνριότης, χαὶ πᾶσα f) εοιαύτη τοῦ βίου ἀνωμαλία 
ὥς ποῤῥωτάτω τῆς ζωῆς ἐχείνης ἐξώριστα:; Απέδρα 
Σκεῖθεν, χαθώς φησιν Ó προφήτης, ὀδύνη, xal λύπη, 
xaX στεναγµός. Αντὶ δὲ τούτων τί, ᾿Απᾶάθεια, µα- 
χαριύτης, χαχοῦ πανιὸς ἀλλοτρίωσις, ἀγγέλων ὁμι- 
Ata, τῶν ἀοράτων θεωρία, Θεοῦ µετουσία, εὐφροσύνη 
τέλος οὐχ ἔχουσα. "Ap οὖν λυπεῖσθαι προσήχει περὶ 


έλιπε βασιλείαν γηῖνην, ἀλλὰ τὴν οὐράνιον χ2τέλαδεν’ 
ἀπέθετο τὸν Ex λίθων στέφανον, ἀλλὰ τὸν τῆς δόξης 
περ,εθήκατο” ἀπεδύσατο τὴν πορφυρίδα, ἀλλὰ Χρι- 
στὸν ἑνεδύσατο. Τουτό στι τὸ βασιλιχὸν ὄντως xal 
τίµιον ἔνδυμα. Την ὧδε πορφύραν. ἀχούω αἴματι 
χόχλου τινὸς θαλασσίας φοινίσσεσθαι; τὴν δὲ ἄνω πορ- 
φύραν, τὸ τοῦ Χρ.στοῦ αἷμα λάμπειν ποιεῖ. Εἶδες ὅσον 
Ev τῷ ἐνδύματι τὸ διάφορον, Ἑούλει πεισθῆναι ὅτι ἐν 
ἐχείνοις ἔστίν; ᾿Ἀνάγνωθι τὸ Ἐὐαγγέλιον Δεῦτε, οἱ 
εὐλογημένοι τοῦ Tlatpóc µου (φησὶν ταῦτα πρὸς 
τοὺς δεξιοὺς ὁ χριτὴς), κληρογοµήσατε τὴν ἠτοιμα- 
σµένην ὑμῖν βασιλείαν - τὴν παρὰ τίνος ἧτοιμα- 
cpévnv; "Hv ἑαυτοῖς, φησὶ, διὰ τῶν ἔργων προητοι- 
µάσατε. Hox ; Ἐπείνων, ἑδίψων, ξένος ἡμη», 
Τυμὸς, ἀσθεγὴς, ἐν φυλακῇ. Εφ ὅσον ἐποιήσατε 
&yl τούτων τῶν ἐλαχίσεων, ἐμοὶ ἐποιήσατε. El οὖν 
ἡ περὶ ταῦτα σπουδὴ βασιλείας πρόξενος γίνεται, ἀρι- 
θµήσατε, εἴπερ δυνατόν ἐστιν ἐξαριθμήσασθαι , πόσοι 
τοῖς ἐνδύμασι τοῖς παρ) αὐτῆς ἑσχεπάθησαν | πόσοι 
τῇ µεγάλη ἐχείνη δεξιᾷ διετρἆφησαν! πόσοι τῶν 
χαταχλείστων οὐχ ἐπισχέφεως µόνον, ἀλλὰ χαὶ παν- 
τελοῦς ἀφέσεως ἠξιώθησαν ἰ EL δὲ τὸ ἐπισχέφασθαι 
τὸν χατάχλειστον, προξενεῖ βασιλείαν * «b ἐλευθερῶσαι 
τῆς τιμωρίας δηλαδη πλείονος τιμῆς ἄξιον, εἴπερ τι 
βασιλείας ἐστὶν ἀνώτερον. 'AXX οὗ µέχρι τούτων 
ἐστὶν ἐχείνης ὁ ἔπαινος. Παρέρχεται γὰρ xat τὰ προσ- 


'* ga. xxxv, 10. '* Matth. xxv, δὲ sqq. 


quando volumus, vel quandiu desideramus, in ea 
esse : quin etiam nescimus quemadmoedem ἰδίτο- 
ducamur, neque novimus quande migrare Jubea- 
mur. Porro dolii ssnigma atque invelucram intel- 
liges, si ad Inexplebiles et insatiablles cupiditates 
respexeris. Vides, ut hoin!nes sibi semper affun- 
dant et aggerant honores, potentatus , glorias , et 
omnia ejusmodi? At quod immittitur , effiuit, et 
non permanet in eo quo continetur; nam studium 
quidem gloriz, potentatus et honoris semper exer- 
cetur et viget, sed cupiditatis dolium inexplehile 
manet. Quid item pecunie studium? Απ non vere 
dolium perforatum est, toto fundo perfluens * cui 
&i vel totum mare affundas , ea natura est, ut ex- 
pleri non possit. 

Quid igitur molestum et acerbum est, si a vite 
malis beata ista segregata est, et veluti lgma 
quadam, corporis sordibus abjectis, pura anima 
ad immortalem et incorruptam vitam transit? in 
qua fraus non exercetur : calumnie non credi- 
tur : adulatio locum non habet; mendacium non 
Immiscctur; voluptas item et segritedo, metus οἱ 
flducia, paupertas et divitis, servitus et domina- 
tio, omnisque talis vite inzqualitas quam lon- 
gissime ab illa vita remota est. Aufagit illine, ut 
inquit propheta'*, dolor et molestia, e£ gemitus. 
Pro his vero qnid? tmpatibilitas et malorum in- 
rommodorumque vacuitas, beatitudo, ab omni male 


M . alienatio, angelorum consuetudo ,  invisibifium 
τῆς βασιλίδος, µαθόντας ota ἀνθ᾽ οἵων ἡλλάξατο; Κατ- C j j 


contemplatio, societas cum Deo, letitia finem non 
habens. Nunquid igitur merere convenit de yegina 
edoctos que quibus commutaverit ? Reliquit re- 
gnum terrestre, ac caleste assecuta est * depesoit 
coronam lapidibus ornatam, at glorie corena se 
circumdedit : exuit vestem purpuream, at Christem 
induit. Hoc est vere regium ac pretiosum indumen- 
tum. Hane terrenam purpuram audie senguine 


' conchae cujusdam marinz rubescere. At superwe 


purpurz Christi sanguis splendorem et (lorem 2dédit. 
Vidisti quanta sit in indumento differentia atque 
przstantia. Vis tibi fidem feri quod illis rebus 
Truatur? Lege Evangelium : Venite, benedicti Pa- 
tris mei, Inquit. (hzc ad dexteros Judex), possidete 
paratum vobis regnum '*. Quod a quo paraium? 
Quod vobis ipsi, inquit, per opera preseparavistis. 
Quomodo? Esuríebam , eitfebam , peregrinus evam, 
nudus, infirmus, in carcere. Quatenus. fecistis. wai 
de his minimis, mihi fecistis. Si igituc eiegasqdi 
rerum studium regni cenciliandi vim habet : ου- 
merate, si modo enumerari poseunt, quot homines 
indumentis ab illa suppeditatis cooperti gint ; quot 
a magna illa dextra alimenta aeceperint ; quot in 
carcerem conclusi non modo ab ea visitati, verum 
etiam penitus dimissionem assecuti sint! Quod 
si visitare conclusum, regnum conciliat : liberare 
Ρας nimirum majori premio dignum est, si modo 


501 5. GREGORII NYSSENI $93 
aliquid regno praestantius et excellentius est. Verum A τεταγµένα τοῖς χατορθώμασαιν. Πόσοι δι ἐχείνην τὴν 


non hic consistit illius laus. Nam etiam ultra man- 
data recte factis progreditur, quot propier iliam 
resurrectionis gratiam in sesc agnoverunt? qui 
legibus mortui, et capitis damnati , rursus per 
eam ad vitam revocati sunt? [n oculis est di- 
ctorum testimonium. Vidisti juxta altare, qui salu- 
tem desperaverat, adolescentulum. Vidisti muliec- 
culam ob damnationem fratris lamentantem. Au- 
divisti ex eo, qui bona Ecclesia praedicabat, ut in 
memoriam regipns tristis sententia mortifera in 
vitam resoluta sit. Άη etiam bac sola? Animi vero 
demissionem ubi collocabimus? Quam Scriptura 
prefert omni praeclaro atque cum virtute conjunctio 
facinori? Quse cum tantum imperium una cum 
magno imperatore moderaretur , omni potentatu se 
submittente, tot gentibus subditis et tributariis, 
cum terra pariter ac mare suis utraque copiis sti- 
parent eam aique foverent : superbiz adversum se 
aditum non dedit, semper ad seipsam, non ad bona 


τῆς ἀναστάσεως χάριν ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἐγνώρισαν, o τοῖς 
νόµοις ἀποθανόντες, xaX τὴν ἐπὶ θανάτῳ φῆφον δεξά- 
µενοι, πάλιν δι’ αὐτῆς εἰς τὴν ζωὴν ἀνεχλήθησαν ! 
Ἐν ὀφθαλμοῖς, τῶν εἰρημένων f μαρτυρία. Εἶδες παρὰ 
4b θυσιαστήριον ἀπογνόντα τὴν σωτηρίαν μµειράχιον. 
Εἶδες γύναιον ἐπὶ χαταχρίσει ἀδελφοῦ ὀδυρόμενον, 
τοῦ τὰ ἀγαθὰ τῇ Ἐχκλησία κηρύσσοντος, ὅπως τῇ 
μνήμη τῆς βασιλίδος ἡ σχυθρωπὴ τοῦ θανάτου ψῆφος 
εἰς ζωὴν ἀναλύεται. "Αρα xal µόνον ταῦτα; τὴν δὲ 
ταπεινοφροσύνην ToU θήσοµεν, ἣν προτιµοτέραν fj 
Γραφὴ ποιεῖται παντὺς τοῦ χατ᾽ ἀρετὴν χατορθώµα- 
τος, τις συνηνιοχοῦαχ τῷ μεγάλῳ βασιλεῖ τὴν 
τοσαύτην ἀρχὴν, πάσης δυναστείας ὑποχυπτούσης, 
τοιούτων ἐθνῶν ὑποτελούντων, γῆς τε xal θαλάττης 


B iy τῶν οἰχείων ἑχατέρας δορυφορούσης, οὐχ ἔδωχε 


χαθ᾽ ἑαυτῆς τῷ τύφῳ del πρὸς ἑαυτὴν, οὐκ εἰς τὰ 
ἔξω ἑαυτῆς ἀποθλέπουσα' διὰ τοῦτο τοῦ μακαρισμοῦ 
γίνεται χληρονόμος, διὰ τῆς προσχαίρου ταπεινοφρο- 
αύνης τὸ ἀληθινὸν ὕψος ἐμπορευσαμένη. 


sua externa respiciens, propterea beatitudinis hzres exsistit, pro temporaria animi demissione atque 


humilitate vera celsitudine quzsita. 

Dicam etiam aliquod maritalis amoris indicium et 
argumentum. Oportebat omnino, soluto corporali 
conjugio, etiam pretiosa bona quibus abundabat, 
venire in divisionem. Quomodo igitur fecit distribu- 
tionem ? Cum tres essent liberi (bsec enim bonorum 
capita sunt) qui virilis sexus essent, apud patrem 
reliquit, qui regno ejus priesidio essent : ad suam 
vero partem solam filiam pertinere existimavit. 


Vides quanto candore atque 2quitate animi pariter C 


ac indulgentia sit usa, qux? in rebus pretiosis ma- 
jorem partem viro concesserit? Caeterum quod 
maxime a nobis dici oportet, ubi adjecero, ser- 
moni finem imponam. Simulacrorum odium com- 
mune est omnium qui fidei participes sunt : sed 
ejus preecipaum , quod Arianam infidelitatem siumi- 
liter atque simulacrorum cultum abominabatur. 
Nam eos, qui in creatura numen divinum esse 
existimarent, nihilo minora colere atque venerari 
putabat, quam qui ex materia simulacra efficiuni : 
ac recte et pie ita judicabat. Nam qui creaturam 
adorat, etiamsi in nomine Christi id facit, simula- 
crorum cultor est, Christi nomen simulacro impo- 
nens. Idcirco, cum didicisset quod non sit Deus 


Είπω τι xol τῆς φιλανδρίας τεχμήριον Ἔδει 
πάντως, διαλυοµένης τῆς σωματιχῆς συζυγίας, xa 
τὰ τίµια τῶν προσόντων αὐτῆς ἀγαθῶν ἑλθεῖν εἰς 
διαἰρεσιν. Πῶς οὖν ἐποιῄσατο τὴν διανοµήν; Tpuov 
ὄντων τέχνων (ταῦτα Υὰρ τῶν ἀγαθῶν τὰ χεφά- 
λαια), τοὺς ἄῤῥενας τῷ πατρὶ προσκατέλιπεν, ὥστε 
εἶναι αὐτοῦ τῆς βασιλείας ἐρείσματα" τῆς δὲ ἰδίας 
µερίδος µόνην τὴν θυγατέρα ἀποπεποίηται. "Opi; 
πῶς εὐγνώμων τε xal φιλόστοργος, kv τοῖς τιµίοις 
τὸ πλέον τῷ ἀνδρὶ συγχωρήσασα; ἉΑλλ' ὃ μάλιστα 
παρ) ἡμῶν λέγεσθαι χρὴ, touto προσθεὶς χαταπαύσω 
τὸν λόγον ' Τὸ τῶν εἰδώλων μῖαος χοινὸν πάντων ἐστὶ 
τῶν µετεχόντων τῆς πίστεως, ἁλλ' ἐχείνης ἑξαίρε- 
τον, τὸ τὴν ἈΑρειανὴν ἀπιστίαν ὁμοίως τῇ εἰδω- 
λολατρείᾳ βδελύττεσθαι, Τοὺς γὰρ iv τῇ χτίσει «b 
θεῖον εἶναι νομίζοντας, οὐδὲν ἑλάττονα σέδειν ᾧετο 
vw εἰδωλοποιούντων τὰς Όλας, χαλῶς xal εὑσεδῶς 
τοῦτο χρίνουσα. Ὁ γὰρ τὸ χτίσµα προσχυνῶν, κἂν bx 
ὀνόματι τοῦ Χριατοῦ τοῦτο ποιεζ, εἰδωλολάτρης Eat, 
Χριστοῦ ὄνοματῷ εἰδώλῳ θέµενος. Διὰ τοῦτο μαθοῦσα, 
ὅτι οὐχ ἔστι θεὸς πρόσφατος, µίαν προσεχύνει θεότητα, 
τὴν ἐν Πατρὶ χαὶ Υἱῷ xa Πνεύματι ἁγίῳ δοξαζομέ- 
νην. Ταύτῃ ἑνηυξήθη τῇ πίστει, ταύτῃ ἑνήχμασε, 


recens ei. novus, unam deitatem adorabat, qu: in D ταύτῃ τὸ πνεῦμα παρακατέθετο - ὑπὸ ταύτης προσ- 


Patre, εἰ Filio, et. Spiritu sancto glorificatur. ln 
hac fide crevit, in hac viguit, apud hanc spiritum 
deposuit : ab bac oblata est sinui Patris fidei Abra- 
bami juxta fontem paradisi : cujus humor et gutta 
ad infdeles non manat : sub umbra ligni vitz 
quod plantatum est juxta decursus aquarum, qui- 
bus rebus etiam nos digni habeamur, per Christum 


Jesum Dominum nostrum : cui gloria in secula. Amen. 


1xy9n τῷ χόλπῳ τοῦ πατρὸς τῆς πίστεως 'A6paàu 
παρὰ τὴν τοῦ παραδείσου πηγὴν (ης ἡ ῥανὶς ἐπὶ τοὺς 
ἀπίατους οὐχ ἔρχεται), ὑπὸ τὴν σχιὰν τοῦ ξύλου τῆς 
ζωῆς τοῦ πεφυτευµένου παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδά- 
των, ὧν χαὶ ἡμεῖς ἀξιωθείημεν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ 
τῷ Κυρίῳ ἡμῶν' d ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 
Αμήν. 


DE VITA 8. GREGORII! THADMATURGI. 





TOY AYTOY 
EIZ TON BION TOY ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


TOY GAYMATOYPTOY. 


|— EJUSDEM 
DE VITA BEATI GREGORII 


MIRACULORUM OPIFICIS. 


Eodem interprete. 


'O μὲν σχοπὸς el, ἐστι τοῦ τε ἡμετέρουλόγου, καὶ Α — Et oratio quidem nostra, et presens conventus 


τοῦ παρόντος ἡμῶν συλλόχου. Γρηγόριος γὰρ ὁ Μέγας, 
ὑμῖν τε τῆς συνόδου, χἀμοὶ τῆς διαλέξεως ὑπόθεσις 
πρόχειται. 'Eyo δὲ τῆς αὐτῆς οἶμαι χρῆναι δυνά- 
εως, ἔργῳ τε κατορθῶσαι τὴν ἀρετὴν, xal λόγῳ 
κατ ἀξίαν τὰ χαλὰ διηγήσασθαι. "Doce ταύτην ἐπι- 
χλητέον ἂν εἴη τὴν cup paylav, δι ἧς kv τῷ βίῳ τὴν 
ἀρετὴν ἐχεῖνος χατώρθωσεν. "στι δὲ αὕτη, κατά γε 
τὸν ἐμὸν λόγον, fj τοῦ Πνεύματος χάρις, ἡ xaX πρὸς 
τὸν βίον χαὶ πρὸς τὸν λόγον τοὺς περὶ ἑκάτερον τού- 
των ἑσπουδαχότας δι’ ἑαυτῆς ἐνισχύουσα. Ἐπεὶ οὖν 
ὁ λαμπρὸς ἐχεῖνος xal περίθλεπτος βίος τῇ δυνάμει 
χατωρθώθη τοῦ Πνεύματος * εὐχῆς ἔργον ἐστὶ, τοσαύ- 
την ἐλθεῖν ἐπὶ τὸν λόγον βοῄθειαν, ὅση γέγονε παρὰ 
τὸν βίον ἐχείνῳ, ὡς μὴ κατόπιν εὑρεθῆναι τῆς ἀξίας 


ad unam eamdemque rem specta.. Magnus eniin 
ille Gregorius cum vobis conveniendi causa fuit, 
tum mihi sermocinandi materia atque argumentum 
propositum est. Ego vero eadem facultate opus 
esse puto , si et virlutem exsequi factis, et pre- 
claris facinoribus dicta exequare velis. Itaque in- 
vocandum fuerit auxilium, quo ílle in vita virtu- 


tem exsecutus est. Est autem illud, mea quidem 


opinione, gratia (sancti) Spiritus : qus ad vitam 
et ad orationem harum rerum utriusque studiosis 
per sese vires subministrat. Quoniam igitur prze- 
clara illa, spectabilis et illustris vita virtute atque 
potentia Spiritus exacta perfectaque est : precari 
et optare oportet, ut quanta ope ille per vitam usus 


τῶν χατορθωµάτων τὸν ἔπαινον, ἀλλὰ τοιοῦτον ἔπι- D est, tantum auxilii accedat orationi, quo amplitu- 


δειχθΏναι τοῖς παροῦσι διὰ τῆς µνήµης τὸν ἄνδρα, 
οἷος ἣν τοῖς xat' ἐχεῖνον τὸν χρόνον αὐτὸς ἐχεῖνος 
ἐπὶ τῶν ἔργων ὀρώμενος. El μὲν οὖν ἀχερδὴς ἣν ἡ 


μνήμη τῶν κατ ἀρετὴν προεχόντων, xai µηδεµία 
πρὸς τὸ καλὸν ἐγένετο συνεισφορὰ τοῖς ἀχούουσιν, t 


περιττὺν ἴσως ἂν ἣν καὶ ἀνόνητον ἐπὶ μηδενὶ χρησίμῳ 
προσάχγειν εἰς εὐφημίαν τὸν λόγον, αὐτόν τε διεξιόντα 
µάτην, xai τὴν àxohv ἀργῶς ἀποχναίοντα * ἐπει- 
δὴ δὲ ἡ τοιαύτη τοῦ λόγου χάρις, εἰ προσηχόντως 
γένοιτο, χοινὸν ἔσται τῶν ἁχουόντων τὸ χέρδος, χαθά- 
περ ó πυρσὸς τοῖς ix θαλάσσης προσπλέουσιν ἐφ᾽ 
ἑαυτὸν εὐθύνων τοὺς ἐν τῷ ζόφῳ πλανωμένους χατὰ 
τὸ πέλαγος” ἴσης οἶμαι δεῖν πρὸς τοῦτο τῆς σπουδῆς 
ἑκατέροις, ὑμῖν τε πρὸς τὴν ἀχρόασιν, χαὶ πρὸς τὸν 
λόγον ἐμοί. Δῆλον γὰρ, ὅτι πυρσοῦ δίχην διὰ τῆς 
µνήµης ἐκλάμψας ταῖς φυχαῖς ἡμῶν ὁ xav! ἀρετὴν 
αὐτοῦ βίος, ὁδὸς πρὸς τὸ ἀγαθὸν τῷ τε διεξιόντι xai 
τοῖς ἀχούουσι Ὑίΐνεται. Πεφύχαμεν γάρ πως οἱ ἄν- 
θρωποι πρὸς ἅπαν τὸ ἐπαινετόν τε xaX τίµιον οἰχείως 
ἐθέλειν ἔχειν, xat ἐν ἐπιθυμίᾳ τῆς χτῄσεως γίνεσθαι. 
Ἡ μὲν οὖν ὑπόθεσις τῶν λόγων τοσαύτη» ἐμοὶ δὲ 
πανταχόθεν ἀχίνδυνόν ἆστι κατατολμῶντι τῆς ὑποθέ. 
σεως , οἴτε αυννεπαρθῆναι τῷ µεγέθει τῶν πραγμάτωύ 


. dine recte factorum, non inferior laus esse videa- 


tur : sed talis presentibus commemoratione rerum 
ab eo gestarum vir esse demonstretur, qualis ille 
ipse factis suis ab illius setatis hominibus conspi- 
ciebatur. Enimvero si mentio eorwm, qui virtute 
excelluerunt , cum nallo lucro conjuncta esset, 
nullumque audientibus inde ad bonum afferretur 
adjumentum, supervacuum forsitan, ac nullum 
opere pretium esset, nulla proposita utilitate, et 
eamdem ret frustra commemorando, et aures ne- 
quidquam obtundendo laudandi causa orationem 
in medium efferre ; sed quoniam ejusmodi munus 
orationis, si recte et commode adhibeatur, commu- 
ne audientium emolumentum erit, tanquam fax e 
mari adnavigantibus ad sese dirigens eos, qui in 
caligine per pelagus oberrant: pari studio utrisque 
et vobis auscultantibus, et mibi dicenti ad hanc 
rem opus esse puto. Perspicuum est enim, quod 
vita ejus per virtutem transacta veluti fax quedam 
snuimis nostris per commemorationem affulgens, 
viam ad bonum tam commenoranti, quam audieim- 
tibus patefacit. Natura enim id nobis bominibus 
quodammodo iusitum est, ut. quidquid laudabile 


655 


S. GREGORH NYSGENI 


est, et in pretio habetur, ad id nosmet adjungere A ὁ λόγος ἰσχύσειεν, εἴτε xal μή. Ἴσος γὰρ ἔσται xa0' 


et accommodare velimus, idque acquirere studea- 
mus. Et argumentum quidem orationis fale est: 
mihi vero argumentum tractare conanti nullum ex 
utrocunque eyenjgu periculum impendet : &ive 
cum magnitudine rerum una assurgers sublimitate 
sua oratio valuerit, sive non. Parem enim, utrutm- 


ἑχάτερον τῷ ἐγχωμιαζομένῳ ὁ ἔπαινος. El μὲν vip 
ἐφίχοιτο τῶν θαυμάτων ὁ λόγος, ἐχπλήξει τὴν ἀχοὴν 
πάντως τοῖς κατορθώµασιν * εἰ δὲ κατόπιν τοῦ [:evé- 
θους ἕλθοι, xal οὕτως ἡ δόξα τοῦ ἐγκωμιαξομένου 
λαμπρύνεται, ᾽Αρίστη γὰρ ἀνδρὺς εὐφημία, τὸ ἔπι- 
δειχθῆναι τῆς δννάµμεως τῶν εὐφημούντων ἀμείνονα. 


cunque horum evenerit, laudein is qui eelebratur, essequetur. Nam si assecuta quidem oratio miracula 
fuerit, rerum preclare gestarum commemoratione prorsus obstupefaciet auditores; sin autem a — tergo 
l'elicta oratio magnitudinem rerum minus assequi potuerit, etiam hac ratione gloria ejus, cujus lau- 
des persequimur, clarescet. Prastantissima enim viri laus est, si ejus virtus ma'or esse demonstretur, 
quam laudantium facultas dicendo assequi potest. 


Caterum nemo ex iis qui divina sapientia instituti 


Μηδεὶς δὲ τῶν τῇ θείᾳ copia πεπαιδευµένων κατὰ 


sunt, more externoruis et a fide nostra alienorum, ῃ τὴν τῶν ἔδω συνήθέιαν hls τεχνικαῖς τῶν ἐγχωμίων 


artificiosis laudativi generis dicendi apparatibus 
laudari desideret eum, qui propter spirituafía bona 
celebratur. Non enim simili ratione nos atque cx- 
teri de bono judicamus ; neque easdem de rebus 
lisdem reperiat aliquis opiniones, tum apud eos 
qui mundano more vivunt, tum apud hos, qui 
j»undum supergressi sunt. lllis enim magnz qu- 
dam siudioque digua algue expelendz res eise 
videntur, divitiz, genus, gloria, mundani potenta- 
1186, fabula, quibus sus quisque patrie conditores 
celebrat : item fugiendz, sana quidem mente pre- 
ditis, narrationes , tropza, proelia, bellorum in- 
commoda : nosuwo vero judicio una in pretio οἱ ip 
honore patria est, paradisus, prima generis bue 


ἐφόδοις ἐπαινεῖσθαι ζητείτω τὸν πνευματιχῶς ἔπαι- 
νούµενον. O0 γὰρ ἀπὰ τῶν ὁμοίων ἡμῖν τε καὶ τοῖς 
ἄλλοις f) τοῦ χαλοῦ χρίσις ἐστίν ' οὔτε τὰς αὐτὰς περι 
τῶν αὐτῶν ὑπολήψεις εὗροι τις ἂν, τοῖς τε χατὰ τὸν 
κόσμον ζῶσιν, καὶ τοῖς ὑπερανεστηχόσι τοῦ κόσμον. 
Τοῖς μὲν γὰρ μέγα τι δοχεῖ xal σπουδῆς ἄξιον εἶναι 
πλοῦτος, χαὶ γένος, καἱδόσα, xax χκοσμεχαὶ δυναστεῖαι., 


καὶ μῶθοι τὰς πατρίδας οἰχίζοντες, xal τὰ φευχτὰ 


τοῖς Ύε νοῦν ἔχουσι διηγήματα, τρόπαια, xol μάχαι, 
καὶ τὰ ἐκ πολέμων xax&* τῷ δὲ καθ ἡμᾶς λόγῳ µία 
τετίµηται πατρὶς, ὁ παράδεισος, ἡ πρώτη τοῦ γένους 
τῶν ἀνθρώπων ἑστία' µία πόλις, ἡ ἑπουράνιος, f ὃ-ὰ 
τῶν ζῴντων λίθων συνῳχισµένη, ἧς τεχνίτης xat ὅπ- 
μιουρχὸς ὁ Θεός * µία γένους σεµνότης, f] πρὺς τὸν θεὸν 


mani sedes, una civitos, illa οΨἱθριῖδ, qua per C ἁγχιστεία" οὐ κατὰ τὸ αὐτόματόν τινι Ὑινομένη, 


viventes lapides conatruitnr et. coagmentatur, cu- 
jus artifex et conditor est. Deus " : unus splendor, 
una generis amplitudo, propinquitas cum Deo: 
qua non casu fortuito ac temere cuiquam contin- 
git, quemadmodum mundana generis claritudo, 
qua sepe eliam ad improbos et malos per banc 
fortuitam vicissitudinem ac seriem temere manans 


defertur, sed que non aliter atque libere voluntaltig. 


electione acquiri potest. Quotquol enim receperunt 
cum, inquit divina vox, dedit eis potestatem wt 
filii Dei fierent *. Qua nobilitate, quid splendidius, 
quid honestius, quid augustius esse possit? Patria 
vero aliis quidem omnibus fabulae atque commenta 
d:emonuuque fraudes ac ludibria fabulosis narra- 
tionibus simul permista: nostra autem patria ex- 
positoribus et narratoribus opus non habet. Nam 
si quis coelum suspexerit, eaque quz inibi sun£ 
ornamenta, et omnem creaturam animi oculo con- 
sSideraverit, quz&cunque ia bis miracula comprehen- 
dere potuerit, has nostra pate reperiet natralio- 
nes : imo vero non ipsius patrise, sed coloni, quam a 
sublimiore vita rejecli et relegati mundum presentem 
.nimirum assecuti sumus. Quod si £alis est colonia, 
rxistimare oportet, qualis sit ea urbs, unde colonia 
deducta est, quz sil in ea pulchritudo, quz eit in 
£2 regia, quz beatilas eorum quibus illa babitatio 
obvenit. Nam si ea, qua in rebus creatis appareut 
eiusmodi sunt, ut nulla oratione explicari, nulla 


* Hebr. xi, 109. ? Juan. 1, 12, 


κατὰ τὴν by τῷ κόσμῳ εὐγένειαν, fj xal ἐπὶ τοὺς 
φαύλους πολλάκις διὰ τῆς αὐτομάτου ταύτης &xolou- 
θίας ῥέουαα φέρεται, ἀλλ' fiy οὐκ ἔστιν ἄλλως, 1 Ex 
«ροαιρέφεως κτήσασθαι. "Οσοι γὰρ ἔλαδον αὐτὸν, 
φησὶν ἡ Oca quvh , ἄδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέχνγα 
θεοῦ γενέσθαι. Τῆς δὲ τοιαύτης εὐγενείας τὶ ἂν 
σεµνότερον γένοιτο; Πάτρια δὲ τοῖς μὲν ἄλλοις ἅπασι, 
μῦθοι καὶ πλάσματα, xai δαιμόνων ἁπάται Guvava- 
μεμιγμέναι τοῖς μυθικοῖς διηγήµασιν * τὰ δὲ ἡμέτερα 
πάτρια, τῶν δνηγουµένων οὐκ ἐπιδέεται. Ei, γὰρ zw 
οὑρανόν τις ἰδὼν, xai τὰ iv αὐτῷ κάλλη, xai πᾶσαν 
τὴν κτίσιν τῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμῷ χατανοῄσας, ὅσα- 
περᾶν kv τούτοις θαύματα καταλαθεῖν ἐβ'σχύσῃ, 
καῦτα τῆς ἡμετέρας πατρίδος οὐρήσει τὰ διηγήματα 
μᾶλλον δὲ o0x αὐτῆς τῆς πατρίδος, ἀλλὰ τῆς ἀποι- 





χίας, ἣν ἀπὸ «f, ὑψηλοτέρας ζωῆς ἀποιχισθέντες τὸν — 


παρόντα κατειλήφαμεν κόσμον. ELE f ἀποιχία τοιαύ- 
τη, λογίσασθαι χρὴ τίς ἡ τῆς ἀποιχίας µητρόπολις, 
τί τὸ ἐν ἐκείνῃ χάλλος, ofa. &v αὐτῇ τὰ βασίλεια, εἰς 
i µακαριότης τῶν ἐχείνην εἰληφότων τὴν οἴχησιν. 
El γὰρ τὰ φαινόμενα κατὰ τὴν χΧτίσιν τοιαυτα, ὡς 
ὑπὲρ ἔπαινον εἶναι" cl χρὴ τὸ ὑπὲρ τοῦτο λογίσασθαι, 
ὃ µήτε ὀφθαλμῷ λαθεῖν δυνατόν ἐστι, μήτε χωρῆσαι 
τῇ ἀχοῃ. μήτε διανοίᾳ στοχάσασθαι ; Aui ταύτης της 
πνευματιχῆς εὐφημίας τῶν ἐγχωμιαζομένων ἀπο: 
χρίνει τοὺς κάτω λήρους ὁ θεῖος τῶν ὀγκωμίων ἔπαι- 
vog, αἰσχρὸν εἶναι χρίνων τοὺς ἀπὸ τῶν τοιούτων 
ἐγνωσμένους διὰ τῶν κατὰ τὴν γῆν τιµίων σεμνύνα- 


891 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


* 


898 


σθαι. Kospuxbe μὲν γάρ τις ἀνῆρ πρὺς τὴν ὑλιχὴν A ratione eonsprehendi possim : quid de Ης existi- 


εὐδαιμονίαν ἀποθλέπων, Ex τῶν τοιούτων τοῖς ἀνθρώ- 
ποις ἑρανιζέτω τὸν ἔπαινον, el πατρίς τινι γέγονεν 
εὔφορος βοσχηµάτων, εἰ Τειτνιῶσα θάλασσα πλεονάζει 
δι ἑαυτῆς τοῖς λαιμαργοῦσι τὰς ὕλας, εἰ λίθων ἑπάλ- 
ληλοι θέσεις τὰς χατασχευὰς καλλωπίζουσιν. Ὁ δὲ πρὸς 
εὺν ἄνω βίον βλέπων, ᾧ κάλλος µέν ἐστιν ἡ τῆς φυ- 
χῆς χαθαρότης * πλοῦτος δὲ, fj ἀχτημοσύνη * πατρὶς 
δὲ, fj ἀρετή ' πόλις δὲ, αὐτὰ τοῦ θεοῦ τὰ βασίλεια * 
ὄνειδος τὴν iv τοῖς Υηΐνοις Φιλοτιμίαν ποιῄσεται. 
Οὐχοῦν ἁποστάντες xal ἡμεῖς τῶν τοιούτων ἑπαί- 
γων, οὔτα τὴν πατρίδα τοῖς ἐπαίνοις τοῦ Μεγάλου 
Γρηγορίου προσθήσοµεν, οὔτε προγόνους εἰς σνµµα- 
χίαν τῶν ἐγχωμίων παραληψόµεθα, εἰδόνες ὅτι οὐδεὶς 
ἀληθής ἔστιν ἔπαινος, ὃς ἂν μὴ τῶν ἑπαινουμένων 


mandum est, que supra h&c eunt, quse neque ócu- 
lo comprehendi possunt, neque asuribas pereipi, 
neque mentis et intelligentke conjecturis, qualia 
sint, judicari et existimari petest ? Per hanc spi- 
ritualem laudem, ab iis qui cemmendantur, divina 
laudationum lex infetnas has nugas atque delira- 
menta secernit et exeludit, turpe atque indecorum 
esse judicans eos, qui propter ejusmodi bona 
noti sunt, per eas res qux in terra habentur in 
pretio, celebrari atque honestari, Nam si quidem 
aliquis est hemo mundanus, qui materialem spectat 
RMicitatem, is ex hujusmodi rebus laudem homini« 
bus corroget, si eui patria pecoruti ferax contige- 
rit, si mare vieinum gule deditis pet sese sunde 


ἴδιος ᾗ. "otov δέ φαµεν, ὃ διαμένει πάντως εἰς τὸ δι- D res aptas ad vescendum suppeditat, sj lapides alil 


ηνεχὲς ἀναφαίρετον. 


aliis euperimpositi zedificia exornent. At qui sue 


peram suspicit vitam, eui pulehritudo atque ornamemtum animi puritas est ; cui divitis, inopia ; eui 
patria, virtus ; cui civitas, item ipsa regna Dei, in rebus terrenis magnificentiam et ostentationem sibi 
probro atque dedecori esse ducet, Quamobrem etiam nos omissis ejusmodi laudibus neque patriam lau- 
dibus Magni Gregorii adjiciemus, neque majores in subsidium laudationure assumemus, scientes quod 
nulla vera sit laus que eorum, qui laudantur, propria non sit. Proprium autem diclmus, quod prorsus 
perpetuum ita permafet, ut adimi auferrive non pressit. 


Ἐποὶ οὖν πάντων χωριζόμενοι, πλούτου, περιφα- 
velac, δόξης, τιμῆς, τρυφῆς, ἀπολαύσεως, συγγενῶν, 
φίλων, µόνης τῆς χατὰ xaxiav Ἱ ἀρετὴν διαθέσεων 
ἀχώριστοι μένομεν *. µόνον χρίνοµεν μαχαριστὸν τὸν 
ἑνάροτον. Καΐ µε μηδεὶς οἰέσθω τῷ μηδὲν ἔχειν 
σεμνὸν περὶ τῆς πατρίδος, Ἡ τῶν προγόνων τοῦ &v- 
δρὸς διηγήσασθαι, Ev σχήµατι τοῦ δοχεῖν περιορᾷν 
φῶν τοιούτων ὑπεχχλέπτειν τὸ ὄνειδος. Τίς γὰρ οὖκ 
οἶδε «Xv ἐἑπωνυμίαν τοῦ πόντου thv παρὰ πάντων 
ἀνθρώπων κατ᾽ Σξαίρετον ἀνατεθεῖσαν τῷ ἔθνει, δι 
ἧς τῶν ἐξ ἀρχῆς εἱληχότων τὸν χῶρον ἡ &peth µαρ- 
τυρεῖται ; Μόνος γὰρ ἓξ ἁπάσης γῆς τε παὶ θαλάσσης 
οὗτος ὁ πόνῖος Εὔξεινος ὀνομάζεται, εἴτε τὴν πρὸς 
τοὺς ἐπιδημοῦντας τῶν ξένων φιλοφροσύνην µαρτυ- 
ροῦντος αὐτοῖᾳ τοῦ ὀνόματος, εἴτε xal ὅτι τοιοῦτος 
ὁ χῶρός ἐστιν, ὡς uh µόνον τοῖς ἑγχωρίοις τε xai 
αὐτόχθοσιν, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἁπανταχόθεν εἰς αὐτὸν 
φοιτῶσιν, τὰς πρὸς τὸ Civ παρασχενὰς ἀφθόνως χα- 
ρίζεσθαι. Τοιαύτη γὰρ ἡ φύσις τῆς χώρας, ὡς πάν- 
των τῶν πρὸς τὴν. ζωὴν ἀναγχαίων πάµφορος εἶναι. 
xai μηδὺ[ν] τῶν παρ' ἑτέροις ἀγαθῶν ἁμοιρεῖν, ὡς xat 
τῆς θαλάσσης αὑτοῖς ἴδια τὰ πανταχόθεν ποιούσης. 
Τοιούτου δὲ ὄντος τοῦ ἔθνους παντὺς, ὡς ὅπερ ἄν τις 
αὐτοῦ µέρος ἐφ᾽ ἑαντοῦ χαιασκέψηται, τῶν ἄλλων 
προτερεύειν οἴεσθαι * οὐδὲν δὲ Ἴττον τῇ χοινῇ χρίσει 
τοῦ ἔθνονυς, olóv τις χορυφὴ πάσης τῆς πθριοιχίδος 
τῶν ἄλλων, fi τοῦ μεγάλου Γρηγορίου πόλις ἐστὶν, ἣν 
βασιλεύς τις ἐπίσημος τῶν τὴν ἀρχὴν τοῖς Ῥωμαίοις 
χρατυνοµένων, ἸΚαΐσαρ tb ὄνομα, ἔρωτι καὶ πὀθῳ 
τῆς χώρας ἁλοὺς, ἐπὶ τῷ ἰδίῳ ὀνόματι; Νεοχαισά- 
β8ιαν καλεῖσθαι. τὴν πόλιν ἢξίωσεν. ᾽Αλλ᾽ οὐδὲν ταῦτα 
πρὸς *bv σχοπὸν τὸν ἡμέτερον, ὥστε διὰ τούτων 
οἴεσθαι σεµνότερον ἀποδειχνύειν τὸν µέγαν ἐν ἁγίοις 


ἐχεῖνον, εἰ χαρποῖς βρίθει ἡ χώρα, εἰ ἡ πόλις χατα-. 


σχευαῖς χεχαλλώπισται , εἰ τῇ γείτονι θαλάττῃ τὰ 
κπανταχόθεν πρὸς τὸ δοκοῦν xa1' ἑξουσίαν εἰσάγεται. 


Quoniam igitur eum omnia nobis etipiantur, di- 
vitke, elaritudo, gloria, honor, deliciz, atque lu- 
xus, voluptas et oblectatio, cognati, amicl, solus 
iile habitus et affectus, quo vel eum vitio vel cum 
virtute conjuneti sumus, ita nobis inhzret, ut se« 
parari et auferri non possit : solum beatum haben« 
dum esse judicamus eum, qui virtute przditus sit. 
Λο nemo putet me nihil amplum atque magnificum 


C de patria majoribusve viri posse. commemorare, 


sed sub specie atque prztextu contemptionis ejus- 
modi rerum dedecus atque turpitudinem quasi sub- 
ducere atque suffurari, Quis enim ignorat cogho- 
men Ponti, quod ab ormnibus, hotminibus tanquam 
praecipuum quiddam ac peculiare genti. impositum 
atque tributum est, per quod eerum, quibus locus 
ab initio obvenit, virtus demonstratur, Soltis enim 
ex omni terra marique hic Pontus, εὔξεινος, id 
est, hospitalis , hospitibus €t peregrinis com- 
modus οἱ bonus nominater, sive comitatem et 
humanitstem ejus orga advenas et peregrinos 
iibi versantes attestante vocabulo ; sive ideirco, 
quod locus ejusmodi est, ut 20a modo incolis et 
indigenis, verum etiam illis, qui ex omnibus parti- 
bus eo accedunt et confluunt, ad vivendum subsi- 
dia atque commeatus abunde suppeditet atque 
subminisuet. Ejusmodi enim natura religionis est, 
ut et omnium rerum, qua ad vitam swstentandum 
necessarie sunt, summe fertilis, e& peregrinorum 
quidem benerum nullius expers sii, eum mare οἱ 
propria faciat ea, qux ex omnibus regionibus illuc 
importantur. Cum autem ejusmodi tota natio sit, 
ut quamcunque quis ejus pertem per sese solem 
coBsideraverit, ezsteris prestare eom existimaterus 
sit: nibilo minus commuai jadieio gentis veluti 
caput quoddam omnium aliarum finitimarum Ma- 
gni Gregorii civitas est, quam urber imperator 





υπ σον ο οπσννυ 


$55 5. GREGORM NYSGENI 896 
est, et ia prelio habetur, ad id nosmet adjungere A ὁ λόγος ἰσχύσειεν, εἴτε xat μή. Ἴσος γὰρ ἔσται xa 


et accommodare velimus, idque acquirere studea- 
mus. Et. argumentum quidem orationis lale est: 
mihi vero argumentum tractare conanti nullum ex 
utrocunque eyenja periculum impendef : sive 
cum magaitudine cerum usa assurgerg sublimitate 
8ua oratio valucrit, sive non. Parem enim, utrifm- 


ἑχάτερον τῷ ἐγχωμιαξομένῳ ὁ ἔπαινος. Et. μὲν γὰρ 
ἑφίχοιτο τῶν θαυμάτων ὁ λόχος, ἐχπλήξει τὴν ἀχοὶν 
πάντως τοῖς χατορθώμασιν * el δὲ χατόπιν τοῦ µεγέ- 
βους ἔλθοι, xal οὕτως fj δόξα τοῦ ἐγχωμιαζομένου 


λαμπρύνεται, ᾿Αρίστη γὰρ ἀνδρὺὸς εὐφημία, τὸ ἐπι- | 


δειχθΏναι τῆς δυνάµεως τῶν εὐφημούντων ἀμείνονα. 


cunque horum evenerit, laudem is qui eelebratur, essequetur. Nam si assecuta quidem oratio miracula 


fuerit, rerum praeclare gestarum commemoratione prorsus obstupefaciet auditores; sin autem a tergo 


F'elicta oratio magnitudinem rerum minus assequi potuerit, etiam bac ratione gloria ejus, cujus lau- 
des persequimur, clarescet. Prestantissima enim viri laus est, si ejus virtus ma'or esse demonstretur, 
quam laudantium facultas dicendo assequi potest. 


Cazterum nemo ex iis qui divina sapientia instituti 
suut, more externoruis et a &de nostra alienorum, 
arlificiosis laudativi generis dicendi apparatibus 
laudari desideret eum, qui propter spirituafía bona 
celebratur. Non enim simili ratione nos atque cz- 
teri de bono judicamus ; neque easdem de rebus 
iisdem reperiat aliquis opiniones, tum apud eos 
qui mundano more vivunt, tum apud hos, qui 


mundum supergressi sunt. lllis enim magaz quie-- 


dam studioque digua atgue expetendg res eise 
videntur, divitiz, genus, gloria, mundani potenta- 
tus, fabulze, quibus sus quisque patrie conditoreg 
celebrat : item fugiende, sana quidem mente pre- 
ditis, narrationes , tropza, proelia, bellorum in- 
commoda : nostro vero judicio una in pretio οἱ ip 
honore patria est, paradisus, prima generis bue 


Μηδεὶς δὲ τῶν τῇ θείᾳ σοφίᾳ πεπαιδευµένων κατὰ 


p τὴν τῶν EG σννήθειαν ταῖς τεχνιχαῖς τῶν ἐγχωμίων 


ἑφόδοις ἐπαινεῖσθαι ζητείτω τὸν πνευματικῶς ina. 
ναύμενον. O9 γὰρ ἀπὰ τῶν ὁμοίων ἡμῖν τε xol τοῖς 
ἄλλοις f) τοῦ καλοῦ χρίσις ἐστίν» οὔτε τὰς αὐτὰς περι 
τῶν αὐτῶν ὑπολήψεις εὗροι τις ἂν, τοῖς τε κατὰ τὺν 
χόσμον ζῶσιν, xai τοῖς ὑπερανεστηχόσι τοῦ κόσμον. 
Τοῖς μὲν γὰρ µέγα τι δοχεῖ καὶ σπουδΏς ἄξιον εἶναι 
πλοῦτος; καὶ γένος, χαὶ δόξα, xaX χοσμιχαὶ δυναστεῖαι, 


καὶ µῶθοι τὰς πατρίδας οἰχίζοντες, χαὶ τὰ φευχτὰ | 
τοῖς 6 νοῦν ἔχουσι διηγήµατα, τρόπαια, χαὶ µάχαι, 


καὶ τὰ ἐκ πολέμων xaxá- τῷ δὲ καθ’ ἡμᾶς λόγῳ µία 


τετίµηται πατρὶς, ὁ παράδεισος, Ἡ πρώτη τοῦ γένους ' 


τῶν ἀνθρώπων ἑστία' µία πόλις, fj ἑπουράνιος, ἡ 5: 
τῶν ζώντων λίθων συνῳχισµένη, $c τεχνίτης xat δη- 
μιουργὸς ὁ θεός * ula γένους σεµνότης, ἡ πρὸς τὸν θεὸν 


mani sedes, una civitos, illa culesiis, qug per C ἀγχιστεία" οὐ χατὰ τὸ αὐτόματόν τινι γινοµένη, 


viventes lapides construitnr et coagmentatur, cu- 
jus artifex εἰ conditor est. Deus ' : unus splendor, 
una generis amplitudo, propinquitas cum Deo: 
qua& non casu fortuito ac temere cuiquam contin 
gi, quemadmodum mundana generis claritudo, 
que sepe eliam ad improbos et malos per bamc 
fortuitam vicissitudiuem ac seriem temere manans 


defertur, sed quee non aliter atque libere voluntatig. 


electione acquiri potest. Quoiquol enim receperunt 


eum, inquit divina vox, dedit eis potestatem ut 


filii Dei fierent *. Qua nobilitate, quid splendidius, 
quid honestius, quid augustius esse possit? Patria 
vero aliis quidein omnibus fabulae atque commenta 
d:eimonumque fraudes ac ludibria fabulosis narra- 
tionibus simul perimista:; nostra autem patria ex- 
positoribus εί narratoribus opus non habet. Nam 
$i quis coelum suspexerit, eaque quz inibi sunt 
ornamenta, et omnem creaturain animi oculo con- 
sideraverit, quecunque in his miracula comprehepn- 
dere potuerit, has nostre pain reperiet narratio- 
nes : imo vero non ipsius patrig, sed colonis, quam a 
sublimiore vita rejecii et relegati mundum presentem 


nimirum assecuti sumus. Quod si £alis est colonia, 


rxistimare oportet, qualis sit ea urbs, unde colonia 
deducta est, quz sit in ea pulchritudo, que eil in 
£a regia, qu? beatilas eorum quibus illa babitatio 
obvenit. Nam si ea, quz in rebus creatis apparent 
eiusuiodi sunt, ut nulla oratione explicari, nulla 


' febr. χι, 10. ? Joan, 1, 13, 


χατὰ τὴν bv τῷ κόσμῳ εὐγένειαν, f) xal ἐτὶ τοὺς 
φαύλους πολλάκις διά τῆς αὑτομάτου ταύτης ἆχαλου- 
θίας ῥέουσα φέρεται, ἀλλ fjv οὐκ ἔστιν ἄλλως, ἢ x 
προαιρέσεως κτῆσασθαι. "Όσοι γὰρ £Aa6or αὐτόν, 
qn? ἡ θεία φωνὴ , ἔδωχεν αὐτοῖς ἐξουσίαν' τέχνα 
Θεοῦ γενέσθαι. Της δὲ τοιαύτης εὐγενείας τί ἂν 
σεµνότερον γένοιτο; Πάτρια δὲ τοῖς μὲν ἄλλοις ἅπαςι, 
μῦθοι καὶ πλάσματα, καὶ δαιμόνων ἁπάται συνανα- 
μεμιγμέναι τοῖς μυθιχοῖς διηγήµασιν * τὰ δὲ ἡμέτερα 
πάτρια, τῶν διηγουµένων οὐχ. ἐπιδέεται. Εἰς γὰρ τὸν 
οὐρανόν τις ἰδὼν, καὶ τὰ ἐν αὐτῷ χάλλη , xal πᾶσαν 
τὴν χτίσιν τῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμῷ χατανοήσας, ὅσα- 
περᾶν ky τούτοις θαύματα κχαταλαθεῖν ἐξισχύσῃ, 
ταῦτα τῆς ἡμετέρας πατρίδος εὑρήσει τὰ διηγήµατα᾿ 
μᾶλλον δὲ οὐχ αὐτῆς τῆς πατρίδος, ἀλλά της ἆποι- 
χίας, ἣν ἀπὸ ες ὑψηλοτέρας ζωῆς ἀποιχισθέντες τὸν 
παρόντα κατειλήφαμεν κόσμον. El δὲ fj ἀποιχία τοιαὺ- 
τη, λογίσασθαι χρὴ τίς ἡ τῆς ἀποιχίας µητρόπολις, 
τί τὸ ἐν ἐκείνῃ χάλλος, ofa. ἐν αὐτῇ τὰ βασίλεια, τίς 
à µακαριότης τῶν ἐχείνην εἰληφότων τὴν οἴχησιν. 








El γὰρ τὰ φαινόμενα κατὰ τὴν χτίσιν τοιαῦτα, ὡς 


ὑπὲρ ἔπαινον εἶναι" εί χρὴ τὸ ὑπὲρ τοῦτο λογίσασθαι, 
ὃ µήτε ὀρθαλμῷ λαθεῖν δυνατόν ἔστι, μήτε χωρῆσαι 
τῇ ἀχοῇ, μήτε διανοίᾳ στοχάσασθαι; Αιὰ ταύτης τῆς 
πνευματιχῆς εὐφημίας τῶν ἐγχωμιαζομένων dno: 
xpivet τοὺς χάτω λήρους ὁ θεῖος τῶν ἐγκωμίων ἔπαι- 
vog, αἰσχρὸν εἶναι χρίνων τοὺς ἀπὸ τῶν τοιούξων 
ἑγνωσμένους διὰ τῶν χατὰ τὴν ΥΏν τιµίων Gepwuvi- 





807 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


*- 


898 


σθαι. Kosgobe μὲν γάρ τις ἀνὴρ πρὺς «ly ὑλικὴν A ratione comprehendi possiet : quid de ifs. existi- 


εὐδαιμονίαν ἀποθλέπων, EX τῶν τοιούτων τοῖς ἀνθρώ» 
«ow; ἑρανιζέτω τὸν ἔπαινον, εἰ πατρίς τινι γέγονεν 
εὔφορος βοσχηµάτω», cl Υειτνιῶσα θάλασσα πλεονάζει 
δι ἑαυτῆς τοῖς λαιμαργοῦσι τὰς ὕλας, εἰ λίθων ἐπάλ- 
ληλοι θέσεις τὰς πατασχενὰς χαλλωπίζουσιν. Ὁ δὲ πρὸς 
«ὺν ἄνω βίον βλέπων, ᾧ χάλλος µέν ἐστιν fj τῆς φν- 
χῆς καθαρότης * πλοῦτος δὲ, ἡ ἀχτημοσύνη * πατρὶς 
δὲ, ἡ ἀρετή ' πόλις δὲ, αὐτὰ τοῦ θεού τὰ βασίλεια» 
ὄνειδος τὴν àv τοῖς Υηΐνοις Φφιλοτιµίαν ποιῄσεται. 
Οὐχοῦν ἁποστάντες καὶ ἡμεῖς τῶν τοιούτων ἑπαί- 
νων, οὔτα τὴν πατρίδα τοῖς ἑπαίνοις τοῦ Μεγάλου 
Γρηγορίου προσθῄσοµεν., οὔτε προγόνους εἰς συµµα- 
χίαν τῶν ἐγκωμίων παραληφόµεθα, εἰδότες ὅτι οὐδεὶς 
ἀληθής ἔστιν ἔπαινος, ὃς ἂν μὴ τῶν ἑπαινονμένων 


mándum est, qua supra hfc sunt, quse neque ocu- 
jo comprehendi possunt, neque auribus pereipi, 
neque mentis et intelligentke conjecturis, qualia 
sint, judicari et existimari petest ? Per hanc spi- 
ritualem laudem, ab iis qui cómmendantur, divina 
laudationum lex infernas has nugas atque delira- 
menta secernit et exeludit, turpe atque indecorum 
esse judicans eos, qui propter ejusmodi boma 
noti sunt, per eas re$ qud im terra habentur in 
pretio, celebrari atque honestari, Nam si quidem 
aliquis est homo mundarms, qui materialem spectat 
fiMicitatem, is ex bujusmodi rebus laudem homini« 
bus corroget, si cui patría pecorum ferax contige- 
rit, si mare vieinum golse deditis per sese abunde 


ἴδιος 3. "ἴδιον δέ qapsv, ὃ διαμένει πάντως εἰς τὸ δι- B res aptas ad vescendum suppeditat, s) lapides alii 


ηνεχὲς ἀναφαίρετον. 


aliis superimpositi :xdiflcia exorment. Αἲ qui gue 


peram suspicit vitam, cui pulebritudo atque ornamentum animi puritas est ; cui divitiz, inopia ; eui 
patria, virtus ; cui civitas, item ipsa regna Dei, in rebus terrenis magnificentiam et ostentationem sibi 
probro atque dedecori esse ducet. Quamobrem etiam nos omissis ejusmodi laudibus neque patriara lau- 
dibus Magni Gregorii adjiciemus, neque majores in subsidium laudationum assumemus, scientes quod 
nulla vera sit laus que eorum, qui laudantur, propria non sit. Proprium autem dielmus, qued prorsus 
perpetuum ita permabet, ut adimi auferrive non possit. 


Ἐποὶ οὖν πάντων χωριζόµανοι, πλούτον, περιφα- 
velac, δόξης, τιμῆς, τρυφῆς, ἁπολαύσεως, συγγενῶν, 
φίλων, µόνης τῆς κατὰ χαχίαν Ἡ ἀρετὴν διαθέσεων 
ἀχώριστοι μένομεν ᾽ µόνον χρίνοµεν μαχαριστὸν τὸν 
ἑνάρατον. Kat ue μηδεὶς οἱέσθω τῷ μηδὲν ἔχειν 
σεμνὺν περὶ τῆς πατρίδος, ἢ τῶν προγόνων τοῦ &v- 
δρὺς διηγήσασθαι, ἓν σχἡματι τοῦ δοχεῖν περιορᾷν 
φῶν τοιούτων ὑπεχχλέπτειν τὸ ὄνειδος. Τίς γὰρ ox 
δἶδε «hv ἐπωνυμίαν τοῦ πόντου thv παρὰ πάντων 
ἀνθρώπων κατ' ἐξαίρετον ἀνατεθεῖσαν τῷ ἕθνει , δι 
Tc τῶν M ἀρχῖς εἰληχότων τὸν χῶρον f ἀρετὴ µαρ- 
τυρεῖται ; Μόνος γὰρ ἐξ ἁπάσης γῆς τε καὶ θαλάσσης 
οὗτος ὁ Λόντος Εὔξεινος ὀνομάζεταε, εἴτε τὴν πρὺς 
τοὺς ἐπιδημοῦντας τῶν ξένων φιλοφροσύνην µαριν- 
ροῦντος αὐτοῖα τοῦ ὀνόματος, εἴτε xal ὅτι τοιοῦτος 
ὁ χῶρός ἐστιν, ὡς μὴ µόνον τοῖς ἑγχωρίοις νε xal 
αὐτόχθοσιν, ἀλλά xai τοῖς ἁπανταχόθεν εἰς αὐτὸν 
Φοιτῶσιν, τὰς πρὸς τὸ ζήν παρασχενὰς ἀφθόνως χα- 
ρίζεσθαι. Τοιαύτη yàp ἡ φύσις τῆς χώρας, ὡς πάν- 
φων τῶν πρὸς τὴν- ζωὴν ἀναγχαίων πάµφορος elvat, 
xat μηδὶ[ν] τῶν παρ᾽ ἑτέροις ἀγαθῶν ἀμοιρεῖν, ὡς καὶ 
τῆς θαλάσσης αὐτοῖς ἴδια τὰ πανταχόθεν ποιούσης. 
Τοιούτου δὲ ὄντος τοῦ ἔθνους παντὸς, ὡς ὅπερ ἂν τις 
αὐτοῦ µέρος ἐφ᾽ ἑαυτοῦ κατασκέψηται, τῶν ἄλλων 
προτερεύειν οἴεσθαι * οὐδὲν δὲ Άντον τῇ χοινῇ χρίσει 
τοῦ ἔθνους, οἷόν τις χορυφὴ πάσης τῆς περιοιχίδος 
τῶν ἄλλων, ἡ τοῦ µαγάλου Γρηγορίου πόλις ἐστὶν, ἣν 
βασιλεύς τις ἐπίσημος τῶν τὴν ἀρχὴν τοῖς Ῥωμαίοις 
κρατυνοµένων, Καΐσαρ τὸ ὄνομα, ἔρωτι xal πόθῳ 
τῆς χώρας ἁλοὺς, ἐπὶ τῷ ἰδίῳ ὀνόματι: Νεοχαισά- 
ρ8ιαν χαλεῖσθαι. τὴν πόλιν ἢξίωσεν. 'AXX* οὐδὲν ταῦτα 
πρὸς *»v σχοπὸν τὸν ἡμέτερον, ὥστα διὰ τούτων 
οἴοσθαι σεµνότερον ἀποδειχνύειν τὸν µέγαν ἐν ἁγίοις 


ἐχεῖνον, εἰ χαρποῖς βρίθει 1j χώρα, εἰ fj πόλις xaxa 


σχευαῖς κεχαλλώπισται , εἰ τῇ Ὑείτονι θαλάττῃ τὰ 
πανταχόθεν πρὸς τὸ δοχοῦν χατ᾽ ἑξουσίαν εἰσάγεται. 


Quoniam igitur eum omnia nobis eripiantur, di- 
vitie, elaritado, gloria, honor, delicis, atque lu- 
xus, voluptas et oblectatio, cognati, amici, solus 
ille habitus et affectus, quo vel eum vitio vel cum 
virtute conjuneti sumus, ita nobis inhzret, ut se« 
parari et auferri non possit : solum beatum haben 
dum esse judicamus eum, qui virtute przeditus sit. 
Àe nemo putet me nihil amplum atque magnificum 


C de patria maejoribusve virl posee. commemorare, 


sed sub specie atque pretextu contemptionis ejus- 
modi rerum dedecus atque turpitudinem quasi sub- 
ducere atque suffurari, Quis enim ignorat cogho- 
men Ponti, quod ab omnibus hominibus tanquam 
prsecipuums quiddam ac peculiare genti. impositum 
atque tributum est, per quod eerom, quibus locus 
ab initio obvenit, virtus demonstratur. Solus enim 
ex omni terra marique hic Pontus, εὔξεινος, id 
es, Ahospilalis , hospitibus €t peregrinis com- 
modus et bonus nominmater, sive comitatem et 
humenitstem ejus erga sdvenas et peregrinos 
iibi versantes attestante vocabulo ; sive ideirco, 
quod locus ejusmodi est, ut non modo incolis et 
indigenis, verum etiam illis, qui ex omnibws parti- 
bue eo accedunt et confluunt, ad vivendum subsi- 
dia atque commeatus abunde suppeditet stque 
subminisuet. Ejusmedi enim natura religienis est, 
ut et omnium rerum, quas ad vitas sustentandam 
necessarie sunt, summe fertilis, ei peregrinorum 
quidem benerum nullius expers sit, eum mare ei 
propria faciat ea, qux ex omnibus regionibus illuc 
importantur. Cum autem ejusmodi tota natio sit, 
ut quamcunque quis ejus partem per sese solam 
coasideraverit, eseleris prsesiare eom existimaterus 
sit: nibilo minus comniuai jadietio gemís vehi 
caput quoddam omnium aliarum finitimarum Ma- 
gni Gregorii civitas est, quam urbers imperator 


9 


S. GREGORII NYSSENI 


900 


quidam insignis ex iis qui Romanis imperium A Ἁλλ οὐδὲ τῶν προγόνων αὐτοῦ, τῶν προχαθηγησα- 


confirmaverunt, Cesar nomine, amore ac deside- 
rio loci captus suo nomine Neoczsaream insigni- 
vit. Verum hzc nihil pertinent ad nostrum propo- 
situm et institutum, ut per hzc ampliorem et au- 
gustiorem existimemus nos demonstroturos esse 
magnum illum virum inter sanctos, si regio frugi- 
bus abundet , sí urbs operibus et cdiflciis ornata 
sit, si per mare vicinum ad arbitrium res undique 
magna copia importentur. Αί nec parentum qui- 
dem ejus, qui nativitatis ejus carnalis aucto- 
res fuerunt, in presenti oratione faciam mentio- 
nem, divitias, magnificentias et splendores mun- 


µένων τῆς χατὰ σάρχα Ὑενέσεως, μνήμην ἐπὶ τοῦ 
λόγου ποιῄσοµαε, πλοῦτον xal Φιλοτιμίας xat τὰς 
χοσμιχὰς περιφανείας αὐτῶν διηγούµενος. TL yàp 
ταῦτα συντελέσειε πρὸς ἔπαινον, τάφοι, xat στΏλαι, 
καὶ ἐπιγράμματα, xai τὰ νεχρὰ διηγήµατα πρὸς τὸν 
τοῦ χόσµου παντὺς ἑαυτὸν ὑπεράραντα; ἄλλως δὲ 
οὔτε δυνατόν ἐστιν εἰς χοινωνίαν τῆς εὐφημίας ἐχεί- 
νους ἄγειν, ὧν τὴν συγγένειαν οὗτος τῆς χατὰ φυχὴν 
ἁγχιστείας ἠρνήσατο; Οἱ μὲν γὰρ ἓν τῇ πλάνη τῶν 
εἰδώλων ἑματαιώθησαν’ 6 δὲ, πρὸς τὴν ἀλήθειαν ἄνα- 
θλέψας, τῇ ἄνω σνγγενείᾳ διὰ τῆς πίστεως ἑαυτὸν 
εἰσεποίησεν. 


danos eorum exponens. Quid enim hae conferunt ad laudem? sepulcra, status, inscriptiones et tituli, 
mortue et inanes narrationes ad eum, qui sese supra omnem mundum extulerat et evexerat, prz- 
sertim cum ne fleri quidem possit, ut in societatem laudis illi assumautur, quorum iste, quod ad 
animae propinquitatem attinet, cognationem respuit et aspernatur ? Nam illi quidem per errorem simu- 
lacrorum vamà et inepti fuerunt, hic autem ad veritatem oculis sublatis supers eognstioni sese per 


fidem inservit, et qwasà in adoptionem dedit. 


lMaque quomodo quidem, «quibasve parentibus B. 'AXA' ὅπως μὲν, 3 ἀπὸ τίνων ἐγένετο » Ὦ τίνα τὸ 


natus sit, aut quam ab initio urbem incoluerit, vt 
quz nihil faciant ad propositam narrationem, prz- 
termitlemus ; initium autem laudis hinc sumemus, 
undeille vitam cum virtute conjunctam exorsus 
est. Cum enim corpore admodum juvenili naturali 
cogitationis cura, parentibus vita defunctis, desti- 
tutus esset: quando plerisque zlate imperfecta 
mens quid sit bonum dijudicare nescit : protinus 
ab initio ostendit qualis in zetate perfecta futurus 
esset. Ας quemadmodum germina generosa, cum 
a primo ineremento in directos ramos excrescunt, 
per presentem pulchritudinem agricolis futurum 
decorem przmonstrant : eodem modo etiam ille, 
quaundo' cxteris propter ignorantiam erroribus et 


κατ ἀρχὰς ᾧχησε πόλιν, ὡς οὐδὲν ἡμῖν συντελοῦντα 
πρὸς τὴν προχειμένην σπουδὴν, παραλείποµεν " ἁρ- 
yhv δὲ ταύτην τῆς εὐφημίας ληφόμεθα , ἣν ἐχεῖνος 
τοῦ κατ ἀρετὴν βίου πεποίηται. Ἐπειδὴ γὰρ iv 
χομιδῇ vétp τῷ σώματι τῆς φυσιχῆς χηδεµονίας ἔρη- 
poc ἦν, τῶν γονέων τετελευτηχότων ον βίον, ὅτε 
ἀτελὴς ὑφ᾽ ἡλιχίας οὖσα τοῖς πολλοῖς ἡ διάνοια τῆς 
τοῦ χαλοῦ χρίσεως ἁμαρτάνει, ἔδειξεν εὐθὺς παρὰ 
«hv πρώτην, οἷος ἓν τῷ τελείῳ τῆς ἡλικίας γενἠ- 
σεται. Καὶ χαθάπερ τὰ εὐγενη τῶν βλαστημάτων, 
ὅταν ix. πρώτης αὐξήσεως εἰς εὐθυγενεῖς ἀναδράμη 
τοὺς ὄρπηκας , προδείχνυσι τοῖς Υηπόνοις διὰ τῆς 
παρούσης ὥρας τὸ slg ὕστερον χάλλος:, τὸν αὐτὸν 
τρόπον χἀχεϊνος , ὅτε τοῖς ἄλλοις ὑπ ἀγνοίας περι- 


obnoxius et lubricus est animus, ad res vanas et C σφαλἠς ἐστιν ἡ ψυχἠὴ, πρὸς τὰ µάταιά τε xo ἀνόνητα 


inutiles juventute facile plerumque prolabente: 
tunc per primam vitz instituti electionem ostendit 
in sese verum esse illud verbum Davidis dicentis : 
Justus ut palma florebit*. Sola enim nimirum hzc 
arbor perfecta crassitudine cacuminis a terra sur- 
git el exerescit, cumque proceritatis incrementum 
progrediatur, nullam in latitudinem a tempore acci- 
pit accessionem. Sic etiam illea primo germine 
floruit, electione vitze instituti protinus perfectus et 
eiminentibus frondibus consurgens et excrescens. 
Omnibus enim omissis, quarum rerum studio 
jevenilis aetas tenetur, equitatione, venatione, cul- 
μι amoeniore, indumentis, aleatione, deliciis, sta- 
tim totus acquirendis virtutibus incumbebat, dein- 
ceps eligens ac persequens quidquid prasenti semper 
setati suse conveniens et accommodatum esset. ]ni- 
tium autem acquirendarum virtutum a studio sa- 
pientis fecit, atque banc veluti pullus quidam con- 
junctus una sequebatur sobrietas: utrique autem 
continentia presidio erat : animi vero humilitatein 
εἰ moderationem una cum contemptione pecunia- 
rum assecutus est, Non enim aliunde fastus et su- 


* Psal. xci, 45. 


χατολισθαινούσης προχείρως ὡς τὰ πολλὰ τῆς νεότη- 
«06 * τότε διὰ τῆς πρώτης τοῦ βίου αἱρέσεως, ἔδειξεν 
ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὸν Δαθὶδ -ἀληθεύοντα, ὅτι Αίκαιος óc 
φοῖγιξ ἐξαγθήσει. Μόνον γὰρ 65 τοῦτο τῶν δένδρων 
τελείῳ τῷ πάχει τῆς χορυφῆς ἀπὺ τῆς γῆς ἀναφύε- 
ται xal τῆς χατὰ τὸ μῆχος ἐπιδιδούσης αὐξήσεως, 
οὐδεμίαν ἐπὶ τὸ πλάτος προσθήκην &nb τοῦ χρόνου 
δέχεται. Οὕτω κχἀχεῖνος ἀπὸ τῆς πρώτης ἤνθησε 
βλάστης, εὐθὺς τῇ αἱρέσει τοῦ βίου τέλειος ἀνασχὺν 
xai ὑψίχομος. Πάντων γὰρ ἀποστᾶὰς, περὶ ἃ τὸ viov 
τῆς ἡλικίας ἑπτόηται, ἱππιχῆς, χυνηγεσίων, χαλ- 
λωπισμάτων, ἑνδυμάτων, χυθείας, τρυφῆς᾽ εὐθὺς ὅλος 
τῆς τῶν ἀρετῶν χτήσεως ἦν, τὸ πρόσφορον ἀεὶ τῆς 
παρούσης αὐτῷ ἡλιχίας χαθεξῆς προαιρούµενος. Tí- 
νεται δὲ αὐτῷ πρώτη τῆς χτήσεως τῶν ἀρετῶν, ἡ 
περὶ τν σοφίαν σπουδἠ. Ταύτῃ δὲ συνείπετο χαθά- 
περ τις πῶλος συνεζευγµένη fj σωφροσαύνη ^ pb; 
ἀμφότερα δὲ σύμμαχος ἣν fj ἐγχράτεια * τὸ δὲ ἅτυ- 
Φον αὐτῷ καὶ ἀόργητον, τῇ τῶν χρημάτων ὑπεροφίᾳ 
συγχατωρθώθη. Οὐ γάρ ἔστιν ἄλλη τύφου τε xal 
ὑπερηφανίας γένεσις, μὴ τῆς πλεονεξίας ἑαυτῇ τὰ 
τοιαῦτα πάθη συνεισαγούσης. Καθάπερ δὲ: τὸν πα- 











901 


DE VITA S, GREGORII THAUMATURCGI. 


902 


τριάρχην "A6paàp ὁ λόγος χατέχει, τῆς Χαλδαϊχῆς A perbia exsistit, nisi avaritia, remque suam qualibet 


φιλοσοφίας bv ἐπιστήμῃ γενόµενον, xat την ἑναρμό- 
γιόν τε xai τεταγµένην τῶν ἄστρων χατανοῄσαντα 
θέσιν xa κχἰνῆσιν, ὑποδάθρᾳ χρήσασθαι τῇ περὶ 
ταῦτα γνώσει πρὸς τὴν τοῦ ὑπερχειμένου ἀγαθοῦ θεω- 
plav, λογισάµενον, ὡς εἰ τὰ τῇ αἰσθήσει ληπτὰ τοιαῦτα, 
tl ἂν εἴη τὰ ὑπὲρ αἴσθησιν ; καὶ οὕτως τοῦ ζητου- 
µένου τυχεῖν, olov ἐπιδάντα τῆς ἔξω σοφίας , xal 
γενόµενον δι αὐτῆς ὑψηλότερον, ὥστε προσεγγίσαι 
τρόπον τινὰ δι αὐτῆς τοῖς ἀλήπτοις' οὕτω καὶ ὁ 
Μέγας οὗτος, τῇ ἔξω φιλοσοφίᾳ δι) ἐπιμελείας καθ. 
οµιλήσες, δι ὧν ὁ Ἑλληνισμὸς τοῖς πολλοῖς βεδαιοῦται, 
διὰ τούτων ὡδηγήθη πρὸς τὴν τοῦ Χριστιανισμοῦ 
κατανόησιν, xat καταλιπὼν τὴν πεπλανηµένην τῶν 
πατέρων θρησχείαν, ἐζήτει την τῶν ὄντων ἀλήθειαν, 


ἐξ αὐτῶν τῶν πεπονηµένων τοῖς ἔξωθεν διδαχθεὶς τὸ B 


τῶν Ἑλληνικῶν δογμάτων ἁἀσύστατον. Ἐπειδὴ γὰρ 
εἶδεν πρὸς διαφόρους ὑπολήψεις ἐν ταῖς περὶ τοῦ Θείου 
δόξαις σχιζοµένην τὴν Ἑλληνιχὴν καὶ τὴν βάρδαρον 
ὁμοίως φιλοσοφίαν, xaX τοὺς τῶν δογμάτων προεστη- 
κότας, οὔτε πρὺς ἀλλήλους συµθαίνοντας, xat τὸ χαθ᾽ 
ἑαυτὸν ἕχαστον χρατύνειν τῇ περινοίᾳ τῶν λόγων 
φιλονειχοῦντας ' τούτους μὲν ὥσπερ ἐν ἐμφυλίῳ πο- 
λέμῳ, ὑπ ἀλλήλων ἀνατρεπομένους κατέλιπεν * χατα- 
λαμθάνει δὲ τὸν ἑστῶτα λόγον τῆς πίστεως, τὸν οὐ- 
δεμιᾷ λογιχῇ τινι περιεργίᾳ xal τεχνιχαῖς πλοχαῖς 
κρατυνόµενον, ἀλλὰ δι ἁπλότητος ῥημάτων ὁμοτίμως 
πᾶσι χαταγγελλόμενον * ὃς &v αὐτῷ τῷ ὑπὲρ τὴν πἰ- 
στιν εἶναι, τὸ πιστὸν ἔχει. El γὰρ τοιοῦτον ἣν τὸ λε- 
γόμενον, ὡς «fj τῶν ἀνθρωπίνων λογισμῶν δυνάμει 
καταλαμδάνεσθαι, οὐδὲν ἂν τῆς Ἑλληνικῆς σοφίας 
διήνεγχε (χἀκεῖνοι γὰρ, ὅπερ ἂν χαταλαθεῖν ἐξισχύ- 
σωσιν, ἐχεῖνο χαὶ εἶναι δοξάζουσιν), ἐπεὶ δὲ ἀνεπί- 
6ατός ἐστι λογισμοῖς ἀνθρωπίνοις τῆς ὑπερχειμένης 
φύσεως ἡ χατάληψις, τούτου χάριν ἡ movie ἀντὶ τῶν 
λογισμῶν γίνεται, τοῖς ὑπὲρ λόγον τε χαὶ κατάληψιν 
ἑαυτὴν ἐπεχτείνουσα. Διὰ ταῦτα, καθὼς περὶ τοῦ 
Μωῦσέως φησὶν fj Γραφὴ, ὅτι ἐπαιδεύθη πάσῃ σοφίᾳ 
τῶν Αἰγυπτίων * οὕτως xal ὁ Μέγας οὗτος, διὰ πάσης 
ἐλθὼν τῆς τῶν Ἑλλήνων παιδεύσεως, xai γνοὺς τῇ 
πείρᾳ τῶν παρ) αὐτοῖς δογμάτων τὸ ἀσθενὲς xai 
ἁσύστατον, µαθητὴς τοῦ Εὐαγγελίου καθίσταται * xal 
πρὶν ἀγχθῆναι διὰ τῆς μυστικῆς τε xal ἀσωμάτου 
γεννήσεως, οὕτως κατώρθου τὸν βίον, ὡς µηδένα 


ratione augendi studium ejusmodi vitia una secum 
inducat. Quemadmodum autem fama tenet patriar- 
cham Abrabamum Chaldaice philosopbiz scientia 
preditum, cum concinnum, aptum, ratum, con- 
stantem, cerium, ordinatumque situm ac motum 
siderum animadvertisset, harum rerum cognitione 
tanquam scala atque adminiculo usum fuisse ad 
superi boni contemplationem, cum reputaret, quod 
8i ea que. sensu. comprehenduntur, (alia essent, 
quale esse posset id, quod sensum superat : atque 
ita assecutum esse id, quod quaerebat, cum ex- 
ternam sapientlam quasi conscendisset, ac per eam 
sublimior evasisset, ut rebus incomprebensibilibus 
et captum effugientibus per illam quodammodo ap- 
propinquaret : ita etiam Magnus iste, cum in ex- 
lerne sapientie studio diligenter versatus esset, 
per quas res plerique errores Graecorum gentilium- 
que stabiliunt atque confirmant, iis rebus quasi 
ducibus et indicibus usus est ad Christianz religio- 
nis cognitionem, ac relicta falsa parentum 4ο ma- 
jorum religione, rerum veritatem qusrebat, ος illis 
ipsis que ab externis philesophis elaborata sunt, 
edoctus, quam non consistere possint, quamque 
parum sibi constent sententie atque opiniones 
Grecanice doctrine. Posteaquam enim animad- 
vertit Grecorum simul ac barbarorum philosophiam 
in iis sententiis, quibus de numine divino quid 
sentiendum sit statuunt, in diversas scindi opinio- 
nes ; earumque sententiarum presides, neque inter 
sese congruere aique concordare, et solerti exqui- 
Sitaque verborum et argumentorum excogitatione 
suam unumquemque sententiam stabilire atque 
confirmare conari ; hos quidem, tanquam domestico 
bello se invicem evertentes et conficientes reliquit. 
Consequitur autem et amplectitur consistentem sta- 
bilemque ac firmum fidei sermonem, qui non exqui- 
sita quadam atque redundanti verborum. curiosi- 
tate, et artificiosis nexibus argumentorum confir- 
matur, sed per simplicitatem verborum omnibus ex 
sequo annuntiatur : qui in hoc ipso, quod supra 
fidem est, vim fidei faciendz habet ; nam si id, de 
quo sermo babetur, ejusmodi esset, ut humanarum 
vi rationum et argumentationum comprehendi pos- 


ῥύπον τῆς ἁμαρτίας ἐπὶ τὸ λοντρὸν εἰσενέγχασθαι. p) set, nihil a Gracanica sapientia differret (nam et 


Οὔσης δὲ αὐτῷ τῆς διαγωγῆς £v Αἰγύπτῳ χατὰ τὴν 
μεγάλην τοῦ Αλεξάνδρου πόλιν, εἰς ἣν καὶ ἡ παντα» 
χόθεν συνέῤῥει νεότης τῶν περὶ φιλοσοφίαν τε xal 
ἑατριχὴν ἑσπουδακότων  χαλεπὸν fv τοῖς ὁμήλιξι 
θέαµα, νέος ὑπὲρ τὴν ἡλιχίαν τῇ σωφροσύνῃ xo- 
σµούµενος. "U γὰρ τοῦ καθαρεύοντος ἔπαινος , τῶν 
µολυνομένων ἔνειδος ἣν. Ὡς ἂν οὖν ἀπολογία τις 
εἴη τοῖς ἀχολάστοις, τὸ μὴ μόνους αὐτοὺς εἶναι δοχεῖν 
τοιούτους, ἐπίνοιά τις ἐξ ἐπιθουλῆς παρ᾽ αὐτῶν ἑπ- 
«σχευάσθη, τοῦ μῶμόν τινα τῷ βίῳ τοῦ Μεγάλου προσ- 
τερίφασθαι. Καὶ προδάλλεται παρ᾽ αὐτῶν, εἰς διαδο- 
Ad ἐχείνου, γύναιον ἑταιριχὸν, ἐξ οἰχήματος ἐπὶ 


* Act. vii, 29. 


illi quodcunque comprehendere valuerint, illud 
etiam esse censent), sed quoniam eam naturam, 
que in superis sedibus rebus presidet universis, 
cogitationes et rationes bumanz assequi et com- 
prehendere non possunt; ideirco fides in locum 
rationum succedit, ad ea, quie superant rationem 
et comprehensionem , enitens. Propterea quemad- 
modum de Moyse dieit Scriptura *, quod eruditus 
esset omni sapientia /Egyptiorum : ita etiam ma- 
gnus iste vir, cum omnem Grecorum eruditionem 
ac disciplinam perscrutatus esset, factoque periculo 
didicisset, quam infirme eorum opiniones atque 





95 δ. GREGORH NYSSEN] - .. 904 
pententiz sint, quamque parum sibi Constent, di- A ἀτιμίᾳ κατεγνωσμµένον. Too Eb, κατὰ τὸ αύνηθες, τοῖς 


scipulus Evangelii fil : ac priusquam per mysticam 
et incorpoream nativitatem institutus esset, adeo 
recle atque preclare sese in vita gerebat, ut nul- 
las peccati sordes ad lavacrum afferret. Cum autem 
degeret in ZEgypto in magna Alexandri urbe, in 
quam ex omnibus partibus philosophize et medicinz 
studiosa juventus confluebat : molestum spectacu- 
lum aqualibus erat adolescens super ziatem so- 
brietate temperantiaque ornatus. Ejus enim vitze 
puritatis et integritatis laus impurorum probrum 
ac dedecus erat. Ut igitur aliquam excusationem 
intemperantes ae libidinosi haberent si ipsi nom 
soli tales esse videntur : insidias comminiscuntur, 
et vafrum quoddam consilium excogitant, ut. ali- 


λογάσι τῶν ἀνδρῶν &v σεμνῷ τῷ σχήµατι περί τινος 
τῶν χατὰ φιλοσοφίαν διασχοπουµένου καὶ συνασχου- 
µένου, πρόσεισι τὸ γύναιον ἀχκιζόμενόν τε xoi θρυ- 
πτόµενον , xaX διὰ πάντων τὸ εἶναι πρὸς αὐτὸν Ev συν- 
ηθείᾳ, δι’ ὧν ἐφθέγγετό τε xol ἐποίει, σχημµατιζόµενον 
εἶτα ἔλεγε τῶν µισθωμάτων ἀποστερεῖσθαι, προστιθεῖ- 
σα xa τὰς ἀφορμὰς ὑπ᾿ ἀναιδείας, ὑπὲρ ὧν ᾖτιᾶτο τὴν 
τῶν μισθῶν ἀποστέρησιν. Τῶν δὲ συνογνωχότων αὐτῷ 
τὸν χαθαρὸν βίον, ἀγανακτούντων ts xai ὀργῇ κατὰ 
τοῦ yuvalou συγχινουµένων, οὔτα σννετκράχθη τοῖς 
ὑπὲρ αὐτοῦ χαλεπαίνουσιν, οὔτε τι τοιοῦτεν εἶπεν 
συχοφαντούµενος, oTov εἰχὸς τὸν ἀχθόμενον: οὐ κάρ- 
vupas τοῦ βίου προσεχαλέάατο, οὐχ ὄρκῳ τὸν μῶμο, 
ἁπώαατο, οὐ τὴν χαχίὰν τῶν ταῦτα χατ᾽ αὐτοῦ ον- 


quam notam et maculam magni illius viri vite f σχευασαµένων διηλεγξεν. ἀλλ' ἐν ἠρεμαίᾳ τε xai 


inurerent. ÁÀc producitur ab eis que illum ca- 
lumniaretur muliercula meretrix, quze corpore qua- 
stum faceret, infamia irrogata ex carcere dimissa: 
cumque ille pro consuetudine cum viris doctis 
atque Jlelectis in babitu gravi et houesto de quadam 
quastione philosophica dispiceret, unaque se cum 
illis exerceret, muliercula accedit ineptis gestibus 
formam ostentans, et inollitiem luxumque prz se 
ferens, et per omnia qua et dicebat et faciebat, 
sese consuescere cum eo simulans : tandem dicebat 
se mercedibus fraudatam esse, adjiciens etiam 
causas pre impudentia, pro quibus querebatur se 
mercedibus esse fraudatam.At cum illi, qui ejus vitse 
puritatem et eontinentiam non ignorabant, indi- 


καθεστώσῃ φωνῇ πρός τινα τῶν συνήθων ἀποστρα- 
gels , « Ὦ οὗτος, » ἔφη, « διάλνσον αὐτῇ τὸ ἀργύ- 
£199, ὡς ἂν μὴ διὰ πλεῖον διοχλοῦσα, τὴν προχειµέ- 
νην τοῦ λόγου σπουδὴν ἐπιταβάσσοι. » Ἐπεὶ δὲ µα- 
θὼν παρὰ τῆς ἑταιρίδος ὁ τοῦτο πῥηατεταγµένος, 
ὅσον ᾖτει παρ᾽ αὐτοῦ τὸ ἀργύριον, ἑτοίμως ἅπαν 
ἀπηριθμήσατο, καὶ πἐρας εἶχεν χατὰ τοῦ σώφρονος 
jj ἐπιβουλὴ sol; ἀκολάστοις, καὶ fjv ἐν ταῖς χεραὶν 
Ίδη τῆς ἀτίμου vb χέρδος * τότε δὴ γίνεται θεόθεν 
fj τε μαρτυρία τῆς σωφροσύνης τοῦ νέου, καὶ τῆς 
τῶν ὁμηλίχων σνχοφαντίας ὁ ἔλεγχος. Ὁμοῦ γὰρ τῷ 
ὑποδέξβασθαι τῇ χειρὶ vb ἀργύριον, πνεύµατι δαιµο- 
νίῳ στρεθλωθεῖσα, καὶ βρυχηθμῷ θηριώδει παρὰ τὸν 
ἀνθρωπίνην φωνἣν ἀνοιμώξασα, πίπτει πρηνἠς κατὰ 


gnarentur,et ita adversus mulierculam commoveren- ( τὸ µέσον τῶν συνειλγµένων θέαµα φρικτόν τε xal 


Lir, neque una perturbatus est cum iis , qui ipsius 
nomine stofhachabantur, neque quidquam ejusmodi 
dixit, cum calumniis premeretur, quale pronun- 
tiare par essel eum, qui graviter molesteque rem 
ferret, non testes vite advocavit, non jurejurando 
probrum ab se rejecit, non malitiam eorum , qui 
hec adversus eum machinati erant, convicit, sed 


φοδερὸν τοῖς παροῦσιν ἀθρόως γεγενηµένη, τῶν τρι- 
χῶν τε διεῥῥιμμένων, xai ταῖς ἰδίαις χεροὶ σπαρασ- 
σοµένων, καὶ vuv ὀφθαλμῶν ἀπεότραμμένων, xal τοῦ 
στόματος τὸν ἀφρὸν παρα πτύοντος. Kat οὐ πρότερον 
ἀνηκεν καπιπνῖγον αὐτὴν τὸ δαιµόνιον, πρὶν f τὸν 
Μέγαν ἐχεῖνον ἐπικαλέσασθαι τὸν θΘεὺν, xai ὑπὲρ 
αὐτῆς ἱλεώσασθαε. 


submissa atque sedata voce conversus ad quemdam familiarem, « Heus tu, » inquit, « numers ei pecn- 
uiam, ne diutius importunitate sua proposita questionis tractatum conturbet. » Cum setem is, cui 
hoc injungebatur, a meretricula &ciscitatus quantam pecuniam ab illo posceret, sine mora omnem 
adnumerasset : aique ab lascivis ei protervi adversus sobrium et continentem insidif peractz 
essent : et jam in manibus. illius infsmis lucrum esset, tune divinitus: et. continentia adolescentis 
probatur, et calumnia zequalium patefit. Simul enim atque manu petuniam accepit, δρἰτίία Ínfelici atque 
maligno correpta fremituque itamani atque ferali, diverse a oce humana sono ingemiscens, colla* 
pitur prona ia. medio cou congregatorum  spectaeulum horrendum atque terribile prasentibus 
repente facta, cum ei capillus, quem suis manibus :vellebot, dilaceratus aique disjectus, et oculi in- 
yerei esaent, el os spumam euitteret, Ac non prius a demenio suffcari desiit, quam magnus ille Deum 
pro ea invoeasset atque placasset. 

Talia de adolescentia magni illiaá viri narrane D Toixoce τῆς νεότητος τοῦ μεγάλου τὰ διηγἡµατα, 
Wr, digea profecto jusequentis ejue vitz: princie ῥΚἄξιὰ ὡς ἀληθῶς τῶν μετὰ ταῦτα βεθιωμένων αὐτῷ 
pia. Et quidem miraculum tantem est, ut, eliaxisi — tà προοίµια. Καΐτοι γε τὸ θαῦμα τοσοῦτόν ἔστιν, ὡς 
mullum aliud praterea proferre licet, ob hoe 80- εἰ xat μηδὲν fjv ἕτερον ἐπὶ τούτοις εἰπεῖν, μυδενὸς 
lum e nemine eorum, quí virtute excelluerunt, αὐτὸν τῶν ἐφ᾽ ὀρετῇ διενεγκόντων, Ex τούτου μόνου 
secundss "laudum partes debeat obtinere, dives, τὰ δευτερεῖα τῶν ἑπαίνων ἔχδιν ' πλούσιος, γέος, 
adolescene, peregre extra parie fines in pépulosa ἐν ὑπερορίοις διάγων, ἐν πολυανδρούσῃ πόλει τὶν 
urhe habitans : in qua propteres quod adoleseen« µδιαγωτὲν ἔχων, ἐν ᾗ διὰ «b λατ’ ἐξουσίαν «aic ἡδο- 
tes ad arbitrium et libitum voluptatibus indulge- ναῖς συζἠν τοὺς νέους, ὄνειδος ἣν ἡ καθαρότης τῶν 
rent, vite puritas. dedecori haberetur ab iis, qui σωφρονούντων τοῖς ἄφροσιν" οὐ μητρὸς πολν- 





pu —————————,—M———— —— c . --- P 





| 





£05 


DE VITA S. GREGORH "FHAUMATDRGI. 


906 


πραγμονοῤαὴς Sv βίον, οὗ πατρὸς παιδαγῳγοῦντος A sobrii sanaque mente .przditi non easent, cum nec 


τὴν καθ᾽ ἡμέραν ζωήν * εἰς δροοῦτον ἐπῆρεν ἑαυτὸν 
δι’ ἁπαθδίας πρὸς ἀρετὴν, ὡς vy φοῦ παντὸς ὄφορον, 
µάφτυρα τῶν Πεθμυµέγων ποιήσᾳρβαι, sv «ij πα- 
νηρᾷ πληΥῇ hv guxogavelay τῆς vovatxhe ἀπελέγ- 
ἔαντα. Καὶ ^l ᾖν auc ὀπινοήσειε μεῖζον εἰς ἐγχωμίων 
ὑπόθεσιν; πῶς δ ἄν τις χατ ἀξίαν αὐτὸν θαυμά- 
σειεν: Ὁς τῷ λάγῳ χαταπᾳλαίσας «τὴν φύσιν xa 
καθάπερ τι κῶν ὑπρχειρίων ζώῳν ὑποξεύξας vip λο- 
γισμῷ τὴν νεάτητα, xai πάντων τῶν QuauxQy En- 
«εγειροµέγων παθηµάτων.κρείντων. γενόμενος, xal τὸν 
πᾶσι τοῖς καλρῖς ἐπιφνόμενορν φθόνον καθ ἑαυτοῦ 
χινήσας , Xe τοάτου κρείττων «ἐγένετο, μέτε πρὸς 
τὴν ὀπιθουλὴν τῶν ἑταίρων ἑαυτὸν διαναατήσας πρὸς 
ἄμιναν, καὶ την ὑπηρετησαμένην ἐχαίνοις πρὸς τὸν 
μῶμον εὐεργετήσας, τοῦ χατὰ τὸν δαίµονα πάθους 
διὰ “πρησειχῆς ἑἐξελόμενος. Τοιοῦτων ἔγγωμεν.διὰ τῆς 
ἱστορίας τὸν Ἰωσὴφ, ᾧ προὔχειτο μὲν xaz' ἐξουσίαν 
ἡ περὶ τὴν γυναῖκα τοῦ δεσπότου παρανομία, αὐτῆς 
ἑχείνης ἐπιμανείσης «τῇ ὥρᾳ τοῦ νέου. xal μάρτυς 
τῶν τολμωμέγων iv ἀνθρώπων. οὐδείς.' ἀλλὰ χάχεῖ- 
voe πρὸς τὸν θεῖον ὀφθαλμὸν βλέπῳν,- τὸ δόξαι χαχὸς 
Άρὸ τοῦ γενέσθαι προείλετο, τὰ τῶν .χαχούργμν ὑπο- 
στὰς μᾶλλον , 3| χαχοῦργος γενόμενος. Αλλ’.ἔατι τι 
τάχα τούτῳ, χαὶ «πλέον τῆς Lavoplas χαυχῃσασθαι’ οὗ 
γὰρ [aov ἑστὶν εἰς ἁποτροπὴν τοῦ µιάσµατος, .τό.τε 
τῆς µοιχείας ἄγος , καὶ τὸ δοχρῦν ἐν ἑλάττονι.πλημ- 
µελήματι τὸν μῶμον ἔχειν. 'O τοίνυν ἐν ip ,χἰνδυνός 
πις ἐκ τῶν νόμων (οὐχ «ἣν φοθερωτέραν  μᾶλλαν τῆς 
τιμωρίας αὐτὴν ἐξ ἁμαρτίας ἡδονὴν καθ᾽ ἑαυτὴν εἶ- 
ναι xpívag , 1] παρήλασε 55v Ἰωσὴφ.τῇ. μεγαλρφυῖᾳ 
τοῦ θαύματος, J| πάντως οὐχ iv δευτέροις χριθήσε- 
ται. ᾽Αλλὰ, τὸ μὲν προοίµιον «τοῦ βίαυ, τοιοῦταν. Αὐ- 
τὸς. δὲ ὁ βίος τίς; «Επειδῃ πᾶσαν φαῄδευσιν τῆς ἔξω 
σοφίας ἐπιδραμὼν, ἐνέτυχε . Φιρμιλιανῷ.τιιιτῶν εὖ- 
πατριδῶν -Καππαβόχῃ . .ὁμοιοτρόπῳ κατὰ τὸ-ᾶθος, 
ὡς ἔδειξεν ἐχεῖνρς τῷ. μετὰ ταῦτα βίῳ ».Χόσμος :τῆς 
Ἐκκλησίας τῶν βαισαρέων Ὑενόμενος, καὶ τόν :τε 
σκαπὼν τω φρανήµατος xai Ιδίου .βίαυ «φμανερὸν.τῷ 
qup ἐποίησεν , ὡς εἴη πρὸς τὸν «Θεὸν «βλέπων ,. xal 
τὴν ἐχείνου σπουδην ἔγνω περὶ τὴν αὐτὴν ἐπιθυμίαν 
συµθαίνουσαν , καταλιπὼν,πᾶσαν τὴν περὶ. τῆς ἔξω 
φιλοσοφίᾳς σπουδΏν, προσφοιτᾷ μετ ἐχείνου τῷ ικατά 
τὸν χρόνον ἐχεῖναν τῆς τῶν Χριστιανῶν φιλοσοφίας 


mater de vita epriose inquireret, nec pater vitam 
quoiidianam moderaretur, in tantam, sese a vi» 
Lis ,et affectibus sejungendo, .virtulem ,enisug est, 
utprgesidem rerum wniversarum, qui per gravem 
plagam calumniau mulieris detexit atque convicit, 


estem vitz» suz faceret. Ecquod majus aliquis ad 


laudandum argumentum exeogitare possit? qui 
ipossit hunc .ipsum aliquis digne ac pro merifo 
admirari, qui cum ratione naturam devicisset, 3c 
xeluti ,piansnetum quoddam animal, juventutem 
sub jugum rationis misisset, omnibusque affecti- 
bus naturalibus inaurgentibus superior fuisset , 
e invidiam que omnes res eximias invadere sp- 
let, adversus se excitasset, eliam hae spperior 
fuit, quippe neque ad ulciscendum inaidias .soda- 
Jinm commotus, et eam, que illis in subornando 
probro operam .naxaverat, per orationem ab affli- 
cione .dampnis .liberatam ,benelicio .prosecptus 
est *? Talem per historiam cognovimus ctiam {ρ- 
seplum fuisge,.cui ad arbitrium quidem cum, uxore 
domini.scelus perpetrare promptu, erat, cum illa 
ipsa decori.adolescentis inssno amore €Qrrepta 
88960 : DeC. quisquam hominum egrum, qug ausi 
fnissent, festis et arbiter fulurus erat : sey etiam 
lle, cam se divinum oculum .inspectorem, eorum, 
que committerentur, hahere intelligeret, malus 
esse videri, quam fleri , przeoptavit, , malefjcorum 
pouus ponas aique incommoda subiens, quam 


6 Inaleüicus evadens. .Sed .licet forsijan.hyic etiam 


aliquanto amplius, quam .illa contipet historia, 
gloriari; non enim zque magnum affert momen- 
tum ad aversationem. piaculi, tum adulterii scelus, 
tum id. quod iu. minori delicto vituperatiogem. ha- 
bere videtur. Itaque qui ubi, pericnlug et metus a 
legibus non impendebat, ipsam voluptatem per 
peccatum conciliandam, per sese longe formidabi- 
ligrem quam poenam 6506 judjcoabat, aut przcessit 


,et, superavit Josephum amplitudine εἰ magnificen- 


Lia. miraculi, aut prorsus non habebitur inter ge- 
cundos. Ac princjpium quidem yitz tale, est. .)psa 
vero.vjta que? Posteaquam. omnibus disciplipis 
externa sapientie percursis incidisset in Firmi- 
lizaum, quemdam patricium, Cappadocem, similem 


καθηγουμένῳ ( Ἠριχέγης Bk οὗτος, ἣν , οὗ πολὺς ἐπὶ D moribus, et, ingenio, ut ille, ip. sequenti yita osfen- 


τοῖς σογγράµµασι λόγος) , δειχνὺς χαὶ -διὰ τούτου, 
οὗ μάνον τὸ Φφιλομαθὲς χαὶ φιλόπονον, ἀλλὰ καὶ τὸ 
χατεσταλμένον kv τῷ. ῆθει καὶ µέτριον * τοσᾳύτης γὰρ 
αοφ{ας «ἀγάπλερς . ὧν .ἑτέρῳ γχρῄσασθαι . διδαςκἀάλῳ 
πρὸς τὰ θεῖα .τῶν μαθημάτων , οὐχιάπηξίωρεν, xol 
διαγαγὼν παρὰ τῷ διδασκάλῳ χρόνον, τρῖς µαθήµασι 
σύμμετρον, πολλὼν ὄντων τῶν παραχαλούντων καὶ 
κατεχόντων αὐτὸν. ἐπὶ τῆς ἀλλοδαπῆς,. xai παρ᾽ αὐ- 
τοῖς ἀξιούγτων µένειν, πάντων προτιμοτέραν τὴν 
ἐνεγχοῦσαν αὐτὸν ποιησάµενος, ἐπὶ .τὴν. πατρίδα 
πάλιν ἐπάνεισιν, τὸν, παντοδαπὸν πλοῦτον τῆς σοφίας) 
"τε καὶ τῆς Υνώσεως ἐπαγόμενος , ὃν καθάπερ τις ἔμ- 


*, Gin, xxxix, . 7. 8qq. 
PATROL. Gn. XLVI. 


dit, cum, Casariensium :Ecclesiz ornamenjo . fuit, 
et animi sui-consilium 3c , yit propositum amico 
patefecjsset, quod ad Deum ,videlicet . spectaret ; 
et illius, studium circa idem .desiderium conyenjre 
intollexisset, relicto omni studio externz, philgso- 
pbi, accedit una quin illo ,ad, eum, qui in, eo tepi- 
pore. Chrigtianorum ,philosophiz .princeps erat 
(is autem erat . Origenes, . cujus .propter scripta, 
[ama, celebris, est), etiam. per. lac ostendens non 
modo studium discendi atque ipdusIrj&m, xerum 
;etiam .sedatum. iugenium. et animi imoderatiopem. 
Cum enim ,tapta sapientia, plenus, esset, alio in 


. 99 





97 


S. GREGORII NYSSENI ou. 


sacris disciplinis uti magistro non dedignalus est : A πορος ἐν ταῖς ἔδω σπουδαῖς πᾶσι καθομιλῶν τοῖς εὖ- 


cumque^apud magistrum justo tempore in disci- 


δοχίµοις ἐνεπορεύσατο. 


plinis perseverasset, multis detinentibus euin in solo peregrino, hortantibusque ac rogantibus, μι { 
epud ipsos maneret, reliquis omnibus przferendam ratus eam terram, qua psum tulisset et in 


lucem edidisset, in patriam denuo revertitur, varias sapientie atque scientiz divitias, 
quam mercator quidam cum omnibus claris atque probatis 


versans acquisiverat, invehens atque importans. 

Ac profecto si quis vere justeque res zstimet, 
ne hoc quidem prorsus ad commendationem nomi- 
nis parum momenti babere videbitur, quod tanta 
urbis communi consensu adhibitas preces aversa- 
tus est, nec omnium sapientium delectorumque in 
ea virorum, ut maneret operam dantium, studium, 
nec principum virorum inibi versantium et ut hoc 
ipsum fleret cupientium , egregiam voluntatem 
magni fecit, qui omnes id unum agebant, ut ma- 
gnus ille maneret apud eos, tanquam conditor vir- 
tutis et vite legumlator futurus ; sed ille omnibus 
modis superbi: materiam fugiens, quod haud igno- 
raret vitium superbie improbs scelerateque vitze 
plerunque causam et occasionem przbere solere, 
veluti portum quemdam, quietam in patria vitam 
ingreditur. Cum autem universa natio eum intve- 
retur, omnibus exspectantibus, ut, in publicis con- 
ventibus divulgata sua eruditione, aliquem fructum 
diuturnorum laborum caperet, ex his partam no- 
minis claritudinem atque celebritatem : haud igno- 
rans ille magnus, quibus rebus veram philosophiam 
a veris ac perfectis sui cultoribus publicari atque 
divulgari conveniat, ne quando animus ejus aliqua 
ambitione vulnerarvetur (laus enim auditorum ma- 
gnam vim babet, vigorem ac flrmitudine: animi 
fastu quodam ac glorix studio inflandi atque sol- 
vendi), idcirco silentio utitur pro documento atque 
ostentatione sux eruditionis, re ipsa, non verbis 
ostenilens reconditum in auimo thesaurum, cuin- 
que sese a turbis forensibus, et ab urbana vita 
penitus sejunxisset, in solitudine quadam secum 
solus, ac per sese cum Deo versabatur, uníversi 
mundi rerumque mundanarum parvam curam ge- 
rens, non de regibus curiose inquirens, non magi- 
Stratus exculiens, non ex aliquo commemorante 
avdiens, ut res quequ:s publica administrarelur ; 
ged ut animus virtute perfectus evaderet, sollicitus, 
ad hoc omni studio per totam vitam contendebat 
atque enitebatur : szeculoque omni ac rebus sccu- 
laribus valedicens, alter hic nostris temporibus 


plane Moyses fuit, qui cum illius miraculis certarct. . 


Exiverunt uterque ex lurbulento strepitibusque el 
clainoribus circumsonanti boc seculo, Moyses et 
Gregorius, suo uterque tempore per se privatim 
vitam degentes, quoad revelatione et apparitione 
divina utrisque pura vite lucrum manifestareLur : 
sed Moysen quidem una cum philosophia etiam 
uxor $equebatur; Gregorius autem conjugem sibi 
solam virtutem adjunxit. Cum igitur id, quod uter- 
que agebat, eodem pertineret (causa enim finalis, 
ad quam uterque a vulgo secedens spectabat, hzc 
videlicet erat, ut puro animi oculo liceret eis di- 


quas tàn. 
in studiis externe doctrine viris coi. 





Καΐτοι γε τῷ διχαἰως τὰ πράγματα κρίνοντι οὐ. 
τοῦτο μιχκρὸν πάντως εἰς εὐφημίαν δόξει, τὸ πόλεως | 
τοσαύτην ἰχετηρίαν bv χοινοῦ γενομένην ὑπεριδεῖν, 
xa πάντων τῶν ἐν αὑτῇ λογάδων τὴν ὑπὲρ τοῦ χατα- 
μεῖναι τὸν ἄνδρα σπουδην, τῶν τε ἐπιδημούν-ων 
αὑτοῖς ἀρχόντων τὴν εἰς αὐτὸ τοῦτο προθυµίαν παρα- 
δέξασθαι ' olg πᾶσι σχοπὺς ἂν, μεῖνα. παρ αὐτιῖς 
τὸν µέγαν ἐχεῖνον, καθάπερ οἰχιστὴν ἀρετῖς. x: 
βίου νοµοθέτην &cópsvov* ἀλλὰ φεύγων πανταχόβεν 
τὰς πρὸς τὸν τύφον ὕλας, εἰδὼς ἀρχηγὸν ὡς τὸ 
πολλὰ τοῦ κατὰ xaxiav βίου τὸ χαθ) ὑπερηγρανίτ, | 
πάθος yivópevov , ὥσπερ τινὰ λιμένα , τὸν Ἀσύχιο 
ἐπὶ τῆς πατρίδος µέτεισι βίον. Παντὸς δὲ τοῦ ἔθνο,- 
πρὸς τὸν ἄνδρα βλέποντος , καὶ πάντων πα. 
νων δηµοσιεύειν αὐτὸν ἐν χοινοῖς συλλόγοις τὴν παί- 
δευσιν, ὡς ἄν τινα χαρπὸν σχοίη τῶν μαχρῶν πόνων 
την ἐπ) αὐτοῖς εὐδοχίμησιν εἰδὼς ὁ μέγας ἐχεῖνος 
ὅθεν προσήχει την ἀληθῃ φιλοσοφίαν παρὰ τῶν &xo:- 
θῶς µετιόντων δηµοσιεύεσθαι , ὡς ἂν µήποτε oU 
τιµίᾳ τινὶ τὴν φυχὴν τρωθείη ( δεινὸς γάρ ἐστι τῶν | 
ἀκουόντων ὁ ἔπαινος, τύφῳ τινὶ καὶ φιλοδοξία τῖς 
Ψυχῆς ὑποχαυνῶσαι τὸ σύντονον), τούτου χάριν ἐτί- 
δειξιν ποιεῖται τὴν σιωπὴν , ἔργῳ δεικνὺς τὸν ἐγχεί- | 
μενον θησαυρὸν , οὐχὶ ῥήμασι , καὶ τῶν κατ) ἀγορὰν 
θορύθων, καὶ χαθόλου τῆς Ev ἄστει διαγωγΏς ἑαυτὶν 











χωρίσας, £v. ἑσχατιᾷ τινι ἑαυτῷ µόνῳ συνην , x: 
δι ἑαυτοῦ τῷ Θεῷ , μιχρὺν παντὸς τοῦ κόσμου αἱ | 
τῶν Ey αὐτῷ λόγον ποιούµενος, οὐ βασιλείας ποὶ.- 
πραγμονῶν, οὐχ ἀρχὰς ἐξετάζων, οὗ πῶς διοικεῖ-αἰ 
τι τῶν κοινῶν διεξιόντος ἀκούων" dXX ὅπως 3s 81 
Ψυχἠ àv ἀρετῆς τελειωθείη , τὴν φροντίδα ποιούω: 

νος, πρὸς τοῦτο τῇ σπουδῇ συνέτεινε τὸν πάντα Sisi, | 





καὶ τὰ ἓν αὐτῷ πράγµατα χαἰρειν bácaz , ἄλλος τς i 
οὗτος ἐν τοῖς καθ) ἡμᾶς χρόνοις Μωῦσῆς ἀτεγνᾶς 
πρὸς τὰ ἐχείνου θαύματα τὴν ἅμ.λλαν ἔχων. Ἐξι- | 
θον ἀμφότεροι τοῦ ταραχώδους τούτου xal mspirjt- ; 
µένου βίου , Μωῦσῆς xat Γρηγόριος, χατὰ τὸν δω) 
ἑχάτερος χρόνον ἐφ᾽ ἑαυτὸν ἰδιάσαντες, ἕως ἑμφα- 


D νὲς ἀμφωτέροις ἐν θεοφανείας ἐγένετο τοῦ χαθαρ’; 


βίου τὸ χέρδος ' ἀλλὰ Musei μὲν κατὰ τΏς qiios 
φίας xal γαμετὴῇ συνεφείπετο' Γρηγόριος δὲ σύνοιχον 
ἑαυτῷ μόνην τὴν ἀρετὴν ἐποιήσατο. Too τοίνυν cxe- 
ποῦ τὸ ἴσον ἔχοντος Ev ἀμφοτέροις ( πἐρας γὰρ vo» | 
ἁμφοτέρων τῆς τῶν πολλῶν ἀναχωρήσεως ἓν, τὸ 
χαθαρῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμῷ κατανοῆσαι τὰ θεῖα µ.- 
στήρια), xpivety. ἔξεστι τῷ πρὸς ἀρττὶν κχαλῷ: 
βλέπειν ἐπισταμένῳ , ὁποτέρῳ τούτων μᾶλλον ὁ Bio; 
δι’ ἁπαθείας γέγονε, τῷ πρὸς τὴν νόµιμον xal συὶ- 


χεχωρημένην καταθάντι τῶν ἡδονῶν µετουσίαν, 7 


τῷ χατ᾽ αὐτῆς ὑπεραρθέντι , καὶ µηδεµίαν δεδωχότι | 
χαθ᾽ ἑαυτοῦ πάροδον τῇ ὑλιχῇ πβοσπαθείᾳ. Φαιδίμο 
δὲ κατὰ τὸν χρόνον ἐχεῖνον τῆς ᾽Αμασαίων Ἐκκλησίας | 


9.9 


DE VITA 5. GREGORII THAUMATURGI. 


- €10 


xa rvoupévou * ᾧ θεόθεν ἐξ ἁγίου Πνεύματος προγνω- Α vina. mysteria animadvertere atque conáiderare), 


στιχἠ τις δύναμις Tiv* xal πᾶσαν ποιουµένου σπου- 
δην, ὅπως ὑποχείριον λαθὼν τὸν µέγαν Τρηχόριον, 
εἰς Ἐκκλησίας ἀρχὴν ἀγάγοι, ὡς ἂν fj τοσοῦτον ἀγα- 
θὺν ἀργόν τε xal ἀνόνητον παραδράµοι τὸν piov: 
τῆς ὁρμῆς οὗτος τοῦ ἱερέως αἰσθόμενος, λανθάνειν 
ἐμηχανᾶτο, ἄλλο τε πρὸς ἄλλην ἑρημίαν μετανιστᾶ- 
µενος. Ἐπεὶ δὲ πᾶσαν χαθιεὶς πεῖραν ó πολὺς ἐχεῖ- 
νος Φαίδιμος, χαὶ πάσῃ μηχανῇ τε καὶ ἐπινοίᾳ χρὠ- 
µενος, οὐχ οἷός τε fjv προσαγαγεῖν τῇ ἱερωσύνῃ τὸν 
ἄνδρα, μµυρίοις ὄμμασι τὸ μὴ ἁλῶναί ποτε τῇ χειρὶ 
τοῦ ἱερέως προφυλασσόμενον, χαὶ ἣν ἐφάμιλλος 
σπουδὴ ἀμφοτέροις ' τοῦ μὲν ἑἐλεῖν ἐπιθυμοῦντος, 
τοῦ δὲ ἀποφυγεῖν τὸν διώκοντα (ὁ μὲν γὰρ Ίδει τῷ 
θεῷ προσάξειν ἱερὸν ἀνάθημα, ὁ δὲ ἐδεδοίχει, yf) τι 


judicare licet virtutem recte spectare scienti, utrius 
horum vita per vacuitatem humanorum affectuum 
magis transacta sit : illiusne, qui ad legitimum at- 
que concessum voluptatum usum descenderat , an 
hujus qui et voluptatem superavit, et materi:di 
crasssque affeclioni nullum. adversus se adituin 
dedit. Caeierum cum Pliedimus, cui. divinitus a 
Spiritu sancto przscia (futurorum; vis quaedam 
inerat, in illo tempore Ániasensium Ecciesim an- 
tistes esset, et omni studio laboraret, ut magnum 
Gregorium in potestatem redactum, Ecclesiw ad- 
ministrationi prze(lceret, ne tantum bonum otiosum 
et infrugiferum vitam transigerel : ut hic sacerdotem 
id agitare atque conari sensit, cogitare coepit, qua 


γένηται αὐτῷ πρὸς Φιλοσοφίας ἐμπόδιον οἷόν τι D ratione latere posset, slias ad aliam solitudinein 


φορτίον ἡ τῆς ἱερωσύνης φροντὶς ἐπαχθεῖσα τῷ Blu): 
τούτου χάριν ὁρμῇ τινι θειοτέρᾳ περὶ τὴν προκει- 
µένην σπουδὴην ἐπαρθεὶς ὁ Φαίΐδιμος, οὐδὲν προσχὼν 
τῷ μεταξὺ διαστήµατι, ᾧπερ ἀπὸ τοῦ Γρηγορίου 
διείργετο ( τριῶν ἡμερῶν ὁδὸν ἐχείνου ἀπέχοντος ), 
ἀλλὰ πρὸς τὸν θεὸν ἀναθλέφας , καὶ εἰπὼν ὁμοίως 
ἑαυτόν τε χάχεῖνον ἁπὶ τῆς ὥρας ἐχείνης ὑπὸ τοῦ 
Θεοῦ χαθορᾶσθαι , ἀντὶ χειρὸς ἐπάγει τῷ Γρηγορίῳ 
τὸν λόγον, ἀφιερώσας τῷ Θεῷ τὸν σωματιχῶς οὗ 
παρόντα, καὶ ἀποχληρώσας αὑτῷ τὴν πόλιν ἐχείνην, 
ὃν συνέθη µέχρι τῶν τότε χρόνων οὕτω τῇ πλάνη 
τῶν εἰδώλων χατέχεσθαι , ὥστε ἀπείρων ὄντων τῶν 
οἰχούντων αὐτήν τε τὴν πόλιν, καὶ τὴν περίοικον, μὴ 
πλείους εὑρεθῆναι τῶν ἑπτακαίδεκα τοὺς παραδε- 


.Wansiens. Sed posteaquam ΠΙΡΙΙ non intentatum 


relinquens, ille vir magnus Phzedimus, et onmi 
machinatione alque solertia utens non poterat vi- 
rum ad sacerdotium adducere innumeris oculis 
pracaventem, ne quando manu sacerdotis capere- 
tur, ct cum uterque inter sese studio certarent, illo 
quidem capere, hoc vero persequentis manus οίιι- 
gere cupiente ( nam ille sciebat se sacrum Deo do- 
narium oblaturum csse, hic autem verebatur, ne 
quo modo sibi sacerdotii cura tanquam onus quod- 
dam vitae imposita, ad philosophiam impedimento 
esset), idcirco impetu quodam divino Phedimus ad — 
propositum studium provectus, nihil curans inter- 
jectum spatium, quo ab Gregorio dirimebatur 





δεγµένους τὸν λόγον τῆς πίστεως. C (quippe ille aberat itinere tridui), scd ad Deum 
suspiciens, precatusque ut eL ipse et ille pariter in illa hora ab Deo respicerentur, loco manus imposi- 
tionis Gregorio adhibet sermonem, Deo consecraus eum, qui corpore coram non adesset, et illam ei 
civitatem destinans atque attribuens, quam contigerat ad illa ipsa usque tempora adeo simulacrorum 
errori deditam esse, ut cum infiniti essent, qui ipsam urbem et regionem circumjacentem incole- 


rent, non plures quam septemdecim invenirentur, qui sermonem fldei recepissent. 


οὕτω τοΐνυν ὑπελθὼν τὸν. ζυγὸν xav ἀνάγχην, 
πάντων μετὰ ταῦτα τῶν νοµίµων &m' αὐτῷ τελεσθέν- 
«tov, καὶ βραχὺν χρόνον αἰτησάμενος παρὰ τοῦ τὴν 
ἱερωσύνην ἐπικηρύξαντος, πρὸς χατανόησιν τῆς κατὰ 
τὸ μµυστήριον ἀχριθείας, οὐχέτι, χαθώς Φησιν ὁ 
᾿Απόστολος, σαρχὶ χαὶ αἵματι προσανέχειν isto δεῖν, 
ἀλλὰ θεόθεν ᾖτει γενέσθαι αὐτῷ τὴν τῶν χρυφίων 
φανέρωσιν ' xal οὐ πρότερον ἐπεθάρσησε τῷ τοῦ λό- 
you κηρύγματι, πρὶν διά τινος ἐμφανείας ἔχχαλυ- 
φθῆναι αὐτῷ τὴν ἀλήθειαν. Σκοπουμένῳ γὰρ αὐτῷ 
ποτε ἀννύχιον περὶ τοῦ λόγου τῆς πἰστεως, χαὶ παν- 
τοίους ἀναχινοῦντι λογισμούς (σαν γὰρ δὴ χαὶ τότε 
τινὲς, οἱ την εὐσεθῇῆ διδασχαλίαν παραχαράττοντες, 
διὰ τῆς πιθανότητος τῶν ἐπιχειρημάτων , ἀμφίθολον 
ποιοῦντες πολλάχις καὶ τοῖς συνετοῖς τὴν ἀλήθειαν 
ὑπὲρ fq τότε διαγρυπνοῦντι αὐτῷ xal φροντίζοντι 
^;atvexal τις χαθ᾽ ὕπαρ £v ἀνθρωπίνῳ τῷ σχήµατι, 
γτραλέος τὸ εἶδος , ἱεροπρεπὴς τῇ καταστολῇ τοῦ ἑν- 


δύµατος, πολλὴν ἐπισημαίνων τὴν ἀρετὴν τῇ περὶ τὸ 


* Galat. 1, 16, 


Sic igitur jugum subire coactus, omuibus post- 
bxc, qua fieri solent, solemnibus in eo peractis, 
cum exiguum tempus ad mysterium exactius co- 
guoscendum ab eo, qui sacerdotium ipsi assigna- 
verat, petiisset, non amplius, ut inquit Apostolus 5, 
carni et sanguini adhzrendum esse et acquiescen- 
dum putabat, sed a Deo sibi occulta manifestari 
petebat ; ac nou prius praedicationem sermonis ag- 
gredi sustinuit, quam per quamdam apparitionem 


D ei veritas revelaretur. Cum enim per totam noctem 


aliquando de ratione atque sermone fidei dispiceret 
et specularetur, et varias animo cogitationes agi- 
taret : erant enim nimirum etíam tunc nonnulli, qui 
piam et sinceram religionis doctrinam adulterarent, 
ac per probabiles argumentationes sepenuimero 
etiam doctis et prudentibus veritatem facerent am- 
biguam : pro qua tunc el pervigilem curis atque 
sollicitudine noctem agenti, quidam in figura hu- 
mana, facie ac forma senili evidenter apparet, or- 


911 S. GREGORII NYSSENI 912 


natu atque compositione indumenti augustum 
quemdam, sacrum ac divinuin referens decorem, 
miagnam gratia vultus atque dispositiorie fidurte 
prz se ferens virtutem. Hic verb visu perterritus, 
et surgere e lecto, et quis esset, cujusve rei gratia 
venisset, sciscitari. Cum autem ille perturbationem 
mentis ejus subtissa voce sedasset ac dixisset, 66 
jussu divino apparuisse ei propter eas rationes, 
qu: apud ipsum controversa εἰ ainbigus essent, ut 
pie fldei veritas revelaretur : et bono animo esse 
audito sermone, et curh quoddm gaudio atque coh- 
sterhatione 'illum contueri ; deinde cum ille directo 
manut protendisset, et quasi ostenderet ei per di- 
gitorum directam protensionem id quod ex trans- 


vérso 9ppdrebat: hic ét una cum directa manus, 
proteiisióne circumagére suum obtutum, et videre 


aliud spectrum adversum ei, quod prius apparue- 
rat, in figura muliébri excellentius quiddam et au- 
gustius, quam pro Biumdna conditione: rursus 


autem perterritus et fatie àvérsa vultum demittere, 


ac perplexus ét dubitabundus hoitare de spectá- 
culo, cum óculis apparitionem ferre non posset 
*(etenim miraculum visionis nimirum in hoc pdiis- 
simum erat, quod eum nox esset obscura, lumen 
una cuim fis, qui apparuerant, ei affluxerat, quasi 
'aliqua lucida teda accensa); cuin igitur oculis 
férre apparitionem non posset, eorum, qui sibi 


'apparuerant, inter sese rationem ejus tei, de qua 


ambigebatur, exponentium sermocinationem audi- 
vit, per quam nón $olum accepit veram cognitio- 
nem fidei, verum etíam nominatim eos, qui apparue- 
Tant, ceghovit, utroque eorum propria appellátione 
alterum alloquente. Audivisse 'erim dicitur éx'ea, 
qui in muliebri habitu visa erat, cum hórtarelir 
evangelistam:Joannem, ut adolescenti mysterium 
vere pielatis aperiret ác deeláraret; atque illum 
dixisse, se paratum esse etiam in hoc matri Do- 
mini gratificari, quoniam hoc ei éórdi ésset : atque 
ita, exposito sermone, qui et rei quzsite conve- 
niret, et àdmodum ^bene deflnitus οἱ cireümseri- 
"ptus esset, rursus ex oculis discessisse, atque hunc 
extemplo divinam illam institutionem ac diseipli- 
"nam litteris! niandasse, et secundum illam postea 


Α πρόσώπον Κάριτι, καὶ τῇ χαταστάσει τοῦ ay fiat. 
Ty δὲ «χαταπλαχέντα τῇ ὄψει, διαναὐτῆναι μὲν τῆς 
εὐνῆς xal ὅστις εἴη μαθεῖν ἔδεῖίο, xii ὑπὲρ τίνος 
fixot. Ἐχείνου δὲ χαταστείλαντος αὐτοῦ τὴν ταρα- 
xh» τῆς διανοίας Ev hpspala φωνῇ, χαὶ “εἰπόντος 
θείῳ προστάγμᾶτι πἐφηνέναι αὐτῷ τῶν ἄάμφισδητο.- 
µένων παρ) αὐτοῦ χάριν», ὡς ἂν ἐχκαλυφθείῃ «v.c εὖ- 


σἐθοῦς πίστεως fj ἀλήθεια ' θαρσῃόαίτε πρὸς τὸν λό-. 


40», xal βλέφαι πρὸς αὐτὸν µετά τινος χαρᾶς xal 
ἐχπλίξεως, Εἶτα ἐχείνου χατ᾽ εὔθὺ τὴν «χεῖρα προ- 
τείναντος, xal olov ὑποδέιχνύντος αὐτῷ 'διδι τῆς τῶν 
δαχτύλων εὐθείας τὸ bx πλαγίου φαινόμενον, συµ- 
πέριαγαγεῖν τοῦτον τῇ εὖθείᾳ «Nc χεέρὺς τὸ ἴδιον 
βλέμμα, καὶ ἰδεῖν ἀντιπρόσωπον Ἕτερον θέαµα τῷ 
ὀφθέντι, bv γυνασείῳ τῷ σχήµατι, χρεῖττον T) νατὰ 
ἄνθρωπον  πᾶλιν δὲ χαταπλαγέντα, συγχλιθΏτιναί τε 
πρὸς ἑαυτὸν τῷ προσώπῳ, xai ἀμηχανεῖν τῷ θεά- 
ματι, ph φέροντα τοῖς ὀφθαλμοῖς t$v ἐἑμφάνειαν 
“(καὶ γὰρ 8h τὸ παρᾶδοξον τῆς ὁπίασίας iv τούτῳ 
'μάλιστα Tv, ὅτι νυχτὸς οὕσης βαθείας, φῶς τοῖς 
ὀφθεῖσιν αὐτῷ συνεξἐλαμψεν , ὥσπερ τινὸς λαα πρᾶς 
ἑξαπτομένης λαμπάδος ). Ἐπεὶ οὖν οὐχ οἵός τε iy 
᾿φέρειν τοῖς ὀφθαλμοῖς thv ἐμφάνειίν, Ίχουσε διὰ 


λόγου τινὸς τῶν ὀφθέντων αὐτῷ, tpi Ἀλλήλους τὸν 


ἱπερὶ τοῦ ζητουµένου λόγον διεξιόντων * δι ὧν οὗ pó- 
voy ἐπαιδεύθη thv. ἀληθῃ γνῶσιν tr; πίστεως, ἀλλὰ 
καὶ διὰ τῶν ὀνομάτων τοὺς ἐπιφἀνέντας ἐγνώρισεν, 
“ἑκατέρου αὐτῶν διὰ τῆς olutfaq προάηγοβέας &Jaxa- 
λοῦντος τὸν ἕτερον. ᾽Αχοῦσαι γὰρ λέγεται πἀρὰ τῖ 
C ἓν γυναιχείῳ φανείδης {ῷ σχηµατι παραναλοῦκης-ᾱ τὸν 
εὐαγγελιστὴην Ἰωάννην, φανερῶσαι τῷ νέῳ τὸ 5t; 
᾿εὐσεθείας µυστήριον " ἐχεῖνον δὲ εἰπεῖν, ἕτοίμως 
ἔχειν χαὶ τοῦτο τῇ μητρὶ τοῦ Κυρίου χἀρίσασθα:, 
ἐπειδὴ τοῦτο φίλον αὐτῇ * χαὶ οὕτως εἰπόντα τὸν 2έ- 


γον σύμμέτρόν τε xal εὐπερίγραπτον, πάλιν ue 


᾽αναστῆναι τῶν ὄψεων. Τὸν δὲ παραχρΏμα thv θείο 


ἐκείνην µυσταγωγίαν γράµµασιν ἐνσημήνασθαι, χαὶ 
xav' ἐχείνην μετὰ ταῦτα χηρύσσειν iv τῇ ἐχχλισί 
τὸν λόγον, xai τοῖς ἐφεξῆς, ὥσπερ τινά χλῆρον zi» 
'θεόσδοτον ἐχείνην «διδασχαλῖἀν κἀτάλιπεῖν δι ὃς 
μυσταγωγεῖται µέχρι τοῦ᾿ νῦν ὁ ἐχείνης λαὸς, -τάστς 


᾿αἱρετιχῆς χαχίας διαµείνας ἀπείρατος. Τὰ δὲ «c 


ἀυσταγωτίας ῥήματα, ταυτά ἔστιν' 


'jn'ecelesia sermonem yprzedicásse, &c posteris tanquam patrimonium quoddam "εί legatum, divünitus 


΄ datam illam doctrinam reliquisse,'per quam usq&e in presentem diem instituitur illius civitatis "plebs. 


'quae ab omni hzretica málitia intacta perniànsit. 


Uitus e&t Deus Pater Verbi viventis, sapientiar sub- 
sistentis et potentia, el figure dierne, perfectus 
"perfecti genitor : Pater Filii unigeniti. Unus Domi- 
' nus, solus ex. solo, Deus de: Deo, figura et imago 
deitatis, Verbum efficax, sapientia constilutionis re- 
rum universarum comprehensiva, et potentia totius 
creature effectrix, Filius verus veri Patris, visum 
effugiens visum e[fugientis, εἰ corruptioni non obno- 
zius non obnozii corruptioni, et morti non obnoxius 
morti non obnoxii, et aeternus eterni. Unus Spiritus 
sanctus, ez Deo ortum εἰ exsistentiam habens : qui- 
que per Filium apparuit, videlicet hominibus, imago 


Porro miysticz ilius disciplinz vetba tiec semt : 


D El Bébc Hac Λόγου ζωντὸς, σοφίας ὑραστώ- 


σης καὶ δυνάμεως, &al ᾿χαρακτῆρος diÓicv, cé- 
Asc, te&Aelov vyevvücop- Πατὴρ Yloo nowoye- 
voUc. Εἷς Κύριος, proc ἐν µόνου, θεὸς ἐκ Θεοῖ, 
χαρακτὴρ καὶ εἰκὼν τῆς θεότητος, Λόγος ἑνεργὲς. 
σοφία τῆς τῶν ὅ.λων συστάσεως περιεκτικὴἡ, καὶ 
δύναμις τῆς ὅ.Ίης κτἰσεως ποιητικἡ, Yióc ἆ.1ηὐι- 
γὸς ἆ Ίηθιοῦ Πατρὸς, dógatoc dopárov, καὶ 
ἄφθαρτος ἀφθάρτον, καὶ ἀθάνατος ἀθανάτου. xal. 
ἀῑδιος ἀῑδίου. Kal ὃν Πγεῦμα ἅγιον, àx Θεοῦ την 
ὕπαρξιν Éyoy: καὶ δι Υἱοῦ πεφηνὸς, δη3αδὴ τοις 
ἀγθρώποις, εἰκὼῶν τοῦ Υἱοῦ τε.είου τελεία, Qon. 








913 


DE VITA S. GREGOBI THAUMATURCGI. 


914 


ζώντων alc(a, aryl) ἁγία, ἁγιότης ἁγιασμοῦ χορ- A Filii perfecti ρετ[εεία, vila viventium causa, fons 


nróc: iv ᾧ φανεροῦται Θεὸς ὁ Πατὴρ, ó, ἐπὶ 
πάντων καὶ ἐν πᾶσι ’ xq) θεὸς d Ylóg, ὁ διὰ πάν. 
ζω» Τριὰς τελεία, δόξῃι καὶ ἀῑδιότητι καὶ βασι- 
Jsíg μὴ µδριζοµένη, μηδὲ ἁπα1λοεριουμένη. 


Οὔτε οὖν χτιστόν τι, ἃ ῥρῦλον ἐν τῇ Τριάδι, οὔτε 
ἐπείσακτόν τι, ὡς πρότερον μὲν οὐχ ὑπάρχον, ὕστε- 
pov δὲ ἐπεισελθόν. θῦτε οὖν ἑνέλιπέ ποτε Υἱὸς Πα- 
«pi, οὔτε Υἱῷ Πνεῦμα' ἁλλ' ἄτρεπτος xol ἀναλ- 
λοίωτος ἡ αὐτὴ 1ριὰς εί. "θτῳ δὲ φίλον περὶ τούτου 
πεισθΏναι, ἀχουέτω τῆς Ἐκκλησίας, ἐν ᾗ τὸν λόγον 
ἐχήρυττεν, παρ) οἷς αὐτὰ τὰ χαράγµατα τῆς µαχα- 
βίας ἐχείνης χειρὸς εἰς ἔτι xal νῦν διασώζεται. Ταῦτ' 
οὐχὶ πρὸς τὰς θεοτεύκτους ἐχείνας πλάχας ἁμιλλᾶται 
τῇ μµεγαλοφυῖᾷ τῆς χαρίτος; ἐχείνας δὲ λέγω τὰς 
πλάκας, ἐν alg À τοῦ θείου βονλήματος ἐνετυπώθη 
νοµοθεσία. 'Q; γὰρ τὸν Μωῦσέα qnolv ὁ λόγος, ἔξω 
ποῦ φαιγοµένου γενό μενον , xa. ἐντὸς τῶν ἀοράτων 
ἀύτων τῇ φυχῇ Χαταστάντα (τοῦτο γὰρ ὁ γνόφος 
αἰνίττεται). μαθεῖν τε τὰ θεᾳῖα µνατήρια, καὶ δι᾽ 
ἑαυτοῦ τῆς θεογγωσίας παντὸς τοῦ λαοῦ χαθηγἠσα- 
σθαι ᾿ τὴν αὐτὴν ἔστι xal ἐπὶ τοῦ μεγάλου τούτου 
κατιδεῖν οἰχονομίᾳν' ᾧ ὄρος μὲν ἣν, οὐχ αἰσθητόν τι 
3| Υεώλοφον, ἀλλὰ τὸ ὕψας τῆς τῶν ἀληθινῶν δογµά- 
των ἐπιθυμίας * γνόφος δὲ τὸ τοῖς ἄλλοις ἀχώρητον 
θέαμα * δέλτος 0b ἡ ψυχή’ τὰ δὲ ἐν ταῖς πλαξὶ γράµ- 
pata, ἡ τοῦ ὀφθέντος φωνή’ δι ὧν ἁπάντων αὐτῷ 
τε χαὶ τοῖς παρ᾽ Σγείνου μυσταγωγουμένοις ἐγένετο 
1j τῶν μυστηρίων φανέρωσις. Ἐπειδὶ τοίνυν παῤῥη- 
σίας τινὸς καὶ θάρσους διὰ τῆς ὄψεως ἐχρίγης πλή- 
ϱ]ς ἀγένετο, χαθάπερ τις ἀθλητῆς ἀρχοῦσαν πρὸς 
τοὺς ἅθλους ἐμπειρίαν τ6 καὶ δύναμιν ἐκ παιδοτρί- 
60v χτησάµενος, θαρσῶν ἀποδύεται πρὸς τὸ στάδιον, 
xal πρὸς τοὺς ἀντιπάλους ἀγωνίζεται, τὸν αὐτὸν 
τρόπον χἀχεῖνος, τῇ τε καθ) ἑαυτὸν µελέτῃ xaX τῇ 
συμμαχίᾳ τῆς ἐπιφανείσης αὐτῷ χάριτος, ἱκανῶς 
την ψυχὴν ἀλειφάμενος, οὕτως ἀντιλαμθάνεται τῶν 
ἀγώνων. 00 γὰρ ἄλλο τι χρὴ κἀλεῖν, 1] ἀγῶνας xai 
ἄθλους, πάντα τὸν κφθ᾽ ἱερωσύνην αὐτοῦ βίον, tv ᾧ 
πᾶσαν διὰ τῆς πίστεως τὴν τοῦ ἀντιχειμένου χατ- 
Ἠγωνίσατο δύναμιγ. Ρὐθὺς γὰρ ἀπὰ τῆς ἐσχατιᾶς ἑαυ- 
τὸν ἀναστήσας, καὶ πρὸς τὴν πόλιν τὴν ὁρμὴν ἔχων, 
ἐν f| ἔδει τῷ θεῷ τὴν Ἐκκλησίαγ συατήσασθαι - 


sanctus, δαπεβίας sanctificationis | suppeditatrix : 
per quem. manifestatur. Deus Pater, qui est. super 
omnia εἰ in omnihus : et Deus Filius, qui per omnia 
permanat : Frinitas per[ecta, que gloria atque ater- 
nitale el regno non dividitur neque abalienatur. 
Ergo neque creatum quidquam aut servum in 
Trinitate (est), peque ascititium quidquam οἱ ad- 
ventitium, ut quod prius quidem non esset uec sup- 
peteret, posterius autem introductum sit : neque 
vero deest unquam Filius in Patre : neque in Filio 
Spiritus : sed immutabilis et inalterabilis eadem 
semper Trinitas est. Quod si quis sibi (idem de 
hac re fleri cupit, audiat Ecclesiam, in qua ser- 
money, prz:dicabat, apud quam illa ipsa verba a 
beata illa manu exarata adbuc etiam nunc conser- 
vantur. Apnon hac cum diyinis illis tabulis ma- 
gnitudine graliz certapt? illas dico tabulas inqui- 
bus divine voluptatis copstitutio insculpta et 
exarata est. Quemadmodum enim Moysen dicit 
Scriptura, eum exlra id quod apparet, evasisset, 
αἱ inter inyisibilia adyta animo constitutus esset 
(hoc enim obscure per caliginem significatur), et 
didicisse divina mysteria, et per sese omni populo 
auctorem et instilutorem Dei cognitionis fuisse : 
eamdein licet. etiam in hoc magne viro animad- 
vertere diaposilionem, cui loco montis quidem 
erai, mon sub sensum cadens aliquis collig, sed 
3ltindo desiderii verarum sententiarum οἱ opinio- 


G num : caliginig autem vice, spectaculum, cujus 


$pectandi alii capaces non sunt : tabularum vero 
loco, animus : loco litterarum ín tabulis exarata- 
run, ejus quz ei apparuil vox, quibus omnibus et 
ipsi, et iis gui ab illo in sacris instituebantar, con- 
git manifestatio atque declaratio mysteriorum. 
Postquam igitur animi alacritate quadam, fiducia 
atque libertate per illam visionem repletus est, 
quemadmodum athleta quidam sufücientes apud 
pedotribam vires aique peritiam ad certamina 
adeptus, prasenti animo atque fiducie pleno in 
stadio se exuit et expedit, et cum adversariis de- 
ceriat : eodem modo efiam ille cum, sicuti oleo 
torpus ungentes athletae vires cenfirmare solent, 
fum sui exercilatione, (um auxilio gralim, quae 


ἐπειδὴ ἔγνω πάντα τὸν χῶραν τῇ τῶν δαιμόνων ἁπάτῃ D sibi apparuerat, animum satis conürmasset, ita 


καταχρατούµενον, xai τοῦ μὲγ ἀληθινοῦ Θεοῦ γαὺν 
οὐδαμοῦ κατεσχειασµένον, πεπληρωμένην δὲ πᾶσαν 
τὴν πόλιν χαὶ τὴν περίρικον βωμῶν τε ἱερῶν καὶ 
ἀφιδρυμάτων * παντὸς τοῦ ἔθγρυς ταύτην ἔχοντος τὴν 
σπουδηγ, ὅπως ἂν τὰ τεμένη τῶν εἰδώλων xal τὰ 
ἱερὰ καλλωπίροιτο, χαὶ παραµένοι τοῖς ἀνθρώποις 
ἡ εἰδωλομαγία, πομπαῖς τε xal τελεταῖς χαὶ τοῖς 
ἐπιθωμίοις µιάσµασι xpatuvopévn* χαθάπερ τις 
στρατιώτης γενναῖος τῷ χρατοῦντι τῆς παρατάξεως 
συμπλαχεὶς, δι’ ἐχείνου τὸ ὑποχείριον τρέπρται οὔ- 
τως χαὶ ὁ μέγας οὗτος ἁπ᾿ αὐτῶν τῶν δαιµόγων τῆς 
ἀριστείας ἄρχεται. Tl, δὲ ὁ τρόπος: Διερχόμενος γὰρ 
τὸν ἀπὺ τῆς ἑἐσχατιᾷς ἐπὶ τὴν πόλιν ὀδὺγ, ἑσπέρας 
χαταλαδούσης, καὶ ὄμθρου βιαιοτέρου συνέχρντος, 


demum ad certamina aggreditur. Neque enim ali- 
ter atque labores et certamina vocari oportet omne 
tempus yit», quod administrando sacerdotio trans- 
egit, in quo per fidem omnes adversarii copias 
(regit atque devicit. Nam cum relicta solitudine 
protinus urbem  peterel, in qua oportebat eum 
Ecclesiam Deo constituere : ubi cognovit omnem 
regionem fraudi daemonum obnoxiam esse, ac veri 
quidem {οἱ templum nusqusm exstructum, urbem 
vero totam atque agrum vicinum aris, sacellis et 
statuis repletum esse, cum tota natio id sibi studio 
haberet, ut delubra simulacrorum atque sacella 
exornareniur, et bomines in insano simulacrorum 
cultu, qui pompis, ceremoniis atque imynunditiis 


915 - S.GREGORII NYSSENI 916 
ad aras fieri consuetis confirmaretur, permanerent : A ἐντὺς ἱεροῦ τινος vcvexat, μετὰ τῶν ἐπομένων αὐτῷ. 
qucmadmodum strenuus quidam miles cum duce 
copiarum, cujus robore potissimum ac virtute acies 
adversariorum stet, congressus, illo devicto, im- κχόροις &yivszo, μαντικῖς τινος χρησµῳδίας Tap αὖ- 
perio ejus parentes in fugam vertit : eodem modo τῶν ἐνεργουμένης. 

etiam magnus iste vir ab ipsis deemonibus rem bene gerere orditur : sed qua ratione? Cum prz- 
tereuntem a solitudine ad urbem versus vesper oppressisset, el imber violentior urgeret, uaa cum 
comitibus templum quoddam intrat, Templum autem illud celebre erat : in quo qui colebantur 
demones manifesto se offerre et accedere ad antistites templi et zedituos solebant : quippe divinatio 


Τὸ δὲ ἱερὸν ἐχεῖνο τῶν ἐπισήμων Tv, ᾧ tt; qavipà 
τῶν θεραπευοµένων δαιμόνων ἐπιφοίττσις τοῖς νει,- 


quxdam ab eis exercebatur, et oraculttm edebatur. 


Cum se recepisset igitur cum comitibus in illud 
templum, demones quidem statim invocatione 
nominis Cliristi perterrefecit : figura autem crucis 
nidoribus inquinatum aera cum expiasset atque 
Iuatrasset, quod facere solitus erat, noctem totam 
orationibus et laudum decantationibus pervigilem 
tramsegit, adeo ut in domum orationis transforma- 
fetur des illa, qua et altarium sordibus et im- 
munditia conspurcata, et statuis odiosa atque abo- 
minabilis erat. Hoc itaque modo nocte ab eo 
transacta, circa diluculum rursus iter suum porro 
facere pergebat. Cum autem antistes mane con- 
sueto officio daemones coleret, oblata ei dzimonia 
dixisse feruntur, non sibi patere posthac amplius 
aditum ad templum, propter eum, qui in eo diver- 
satus esset : atque ille lustratoriis piacularibusque 
sacrificiis et hostiis utens per hzc ad immigrandum 
Fursus in templum dzmonia dicitur invitare cona- 
tus esse : ut autem nihil non tentantis studium 


Ὑπελθὼν δὲ τὸ ἱερὸν μετὰ τῶν σὺν αὑτῷ, τὰ μὲν 
δαιμόνια παραχρῆμα τῇ ἐπιχλήσει τοῦ ὀνόματος το 
Χριστοῦ χατεπτόησεν΄ τῷ δὲ τύπῳ τοῦ σταυροῦ zi 
μεμολνσμένον ταῖς χνίσσαις ἀέρα χαθαγνίσας, 5: 
{γαγεν, κατὰ τὸ σύνηθες αὐτῷ, τὸν νύχτα πᾶσαν ἐν 
προσευχαῖς τε xai ὑμνῳδίαις διαγρυπνήσας, ὥστε 
μετασχενασθῆναι εἰς προσευχῆς οἶχον, τὸν ἐδδελν- 
γµένον τῷ τε ἐπιθωμίῳφ λύθρῳ χαὶ τοῖς ἀφιδρυμα- 
σιν. Τοῦτον δὲ τὸν τρόπον τῆς νυχτὸς αὐτῷ δνανν- 
σθείσης, εἴχετο πάλιν χατὰ τὸν ὄρθρον τῆς Exi τὸ 


———— ο ιο... c—À «αν, ο ορ. " 





πρόσω πορείας. Tou δὲ νεωχόρου χατὰ τὸν ὄρθρο | 


τὴν συνήθη προσάγοντος θεραπείαν τοῖς δαίµοσιν, ci- 
πεῖν ἐπιφανέντα φασὶν αὐτῷ τὰ δαιμόνια, ἅβατον αἵ- 
τοῖς τὸ ἱερὸν εἶναι, διὰ τὸν ἓν αὐτῷ χαταμείέναν-α' 
τὸν δὲ χαθαρσίοις τισὶ xat θυσίαις χρώμενον ἔπιγει- 
ρεῖν διὰ τούτων πάλιν εἰσοιχίσαι τῷ vaip τὰ δαιμόν-α’ 


ὡς δὲ πᾶσαν αὐτοῦ πεῖραν προσάγοντος, ἄπραχτος 


ἣν ἡ σπουδὴ, οὐδαμοῦ χατὰ «b σύνηθες ὑπακουόν- 
των αὐτοῦ τῶν δαιμόνων τῇ ἐπιχλήσει΄ τότε θυμῶ 


irritum et inefficaz erat, demonibus nullo mode, ( xaX ὀργῇ διαναστὰς χαταλαμθάνει τὸν µέγαν ἔχεῖ- 


sicuti consueverant, ejua invocationi obtemperan- 
tibus : tunc ira atque indignatione furibundus cum 
gege proripuisset antistes, magnum illum virum 
assequitur, gravissimas et maxime terribiles quas- 
que minas intentans, quod et ad magistratus eum 
delaturus, et manu adversus eum usurus, el impe- 
ratori audaciam indicaturus esset, quod nimirum 
Christianus et diis inimicus templum ingredi ausus 
esset : cujus introitum aversata essel ea, quie in 
Sacris operaretur vis, nec amplius ut consuesset, 
in iis locis vaticinandi demonum efficacia versare- 
tur. Cum autem ille effrenatam et. imperitam 
antistitis excandescentiam animo excelso sprevisset, 
et contra omnes minas veri Dei auxilium objiceret, 


voy ὁ νεωχόρος, πάντα ἀπειλῶν τὰ δεινότατα, xii 
τοῖς ἄρχουσιν εἰσαγγέλλειν, χαὶ χειρ; xat! az 
χεχρῆσθαι, βασιλεῖ χσταμηνύειν τὴν τόλµαν, ὅτι ὃτ 
Χριστιανὸς ὧν xal θεοῖς ἐχθρὺς, ἑτόλμησεν ἐντὸς τῶν 
ἀνακτόρων γενέσθαι ' οὗ τὴν εἴσοδον ἀπεστράςθα: 
τὴν ἓν τοῖς ἱεροῖς ἐνεργοῦσαν δύναμιν, χαὶ µγχέτι 
ἐπιχωριάζειν τοῖς τόποις χατὰ τὸ σύνηθες τὴν µαν- 
τιχὴν τῶν δαιμόνων ἑνέργειαν. Tou δὲ τὸν προπετῖ 
καὶ ἀπαίδευτον τοῦ νεωχόρου θυμὸν ἐν ὑπερέχον» 
φρονήµατι χαταθάλλοντος, xal τοῦ ἀληθινοῦ θε 
τὴν συμμαχίαν πάσαις ἀντιπροδαλομένου ταῖς ἆπει- 
λαῖς, καὶ λέγοντος τοσοῦτον πεποιθέναι τῇ δυνάµε: 
τοῦ ὑπερμαχοῦντος αὐτοῦ, ὥστε χατ ἑξουσί[αν ἔχειν 
ἀπελαύνειν τε αὐτοὺς, ὅθεν ἂν βούληται, καὶ εἰσοιχί. 


ac diceret, quod tantum Πἀμοί haberet in virtute D ζειν οἷς ἂν ἐθέλη τόποις, καὶ τὰς ἀποδείξεις ὧν 


atque potentia sui propugnatoris, ut pro arbitratu 
eos et abigere posset undecunque vellet, et intro- 
ducere in quixcunque loca sibi videretur, earum- 
que rerum, qua diceret, demonstrationes se extem- 
plo jam prebiturum esse polliceretur : obstupe- 
factus antistes et admiratus magnitudinem pote- 
statis, postulasse dicitur, ut ab his ipsis virtutem 
ostendendi initium faceret, et invitaret rursus et 
introduceret in templum ἁθιποπία : quibus auditis 


ἔλεγεν Ίδη παρέξειν ὑπισχνουμένου, θαυμάσαντι 
τὸν νεωχόρον, xal καταπλαγέντα τὸ μέγεθος τῖς 
ἑξουσίας, &r' αὐτῶν τούτων δεῖδαι τὴν δύναμιν, προ:- 
Χαλέσασθαι, xai πάλιν ἐντὸς ποιῆσαι τοῦ ἱεροῦ τὰ 
δαιμόνια. ᾿Ακούσαντα δὲ τοῦτο τὸν µέγαν, ἀποῤῥι- 
ξαί τι τοῦ βιθλίου τμῆμα βραχὺ, καὶ δοῦναι τοῦτο τῷ 
νεωχόρῳ, προσταχτικἠν τινα φωνὴν χατὰ τῶν ὅπι- 
µόνων χαράξαντα ἣν δὲ τὰ γράμματα ἐπ) αὐτῖς ci; 
λέξεως ταῦτα". ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ TQ: ΣΑΤΑΝΑΙ, ΕΙΣΕΛΘΕ. 


magnus ille vir abscidisse exiguum quoddam frustum de codice dicitur, idque cum in eo vocem 


quamdam imperatricem adversus «d:mones exarasset, antistiti dedisse 


litterarum bec : GREGORIUS SATANJE, INTRA. 
Atque hanc schedulam acceptam dicitur antistes 
imposzisse altari, deinde cum consuetos cis nidores 


: erant autem ipsa verba 


Λαθόντα δὲ τὸν νεωχόρον ἀναθεῖναι τῷ βωμῷ τὸ 
βιθλίον, εἶτα προσαγα]όντα τὰς συνήθεις αὐτος 





917 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


918 


πνίσσας xat τὰ µιάσµατα, πάλιν ἰδεῖν ἅπερ ἑώρα τὸ A οἱ impiamenta obtulisset, vidisse, qua prius con- 


πρότερον, πρὶν ἐξοιχισθῆναι τοῦ εἰδωλείου τοὺς δαί- 
μονας. Τούτων δὲ γεγονότων, ἔννοιαν αὐτὸν λαθεῖν 
τοῦ, θείαν εἶναί τινα παρὰ τῷ Γρηγορίῳ τὴν δύνα - 
pi, δυ de ἐφάνη τῶν δαιµύνων ἐπιχρατέστερος' 
χαταλαδόντα δὲ χατὰ σπουδὴν ΠΓάλιν αὐτὸν, πρὶν ἐν 
τῇ πόλει γενέσθαι, μαθεῖν Ἠξίωσε παρ) αὐτοῦ τὸ 
µυστήριον, xal τίς ὁ θεὺς ἐχεῖνος ὁ τὴν τῶν δαιµό- 
νων φύσιν ὑποχειρίαν ἔχων, Εἰπόντος δὲ δι’ ὀλίγων 
τοῦ αεγάλου τὸ τῆς εὐσεθείας µυστήριον, παθεῖν τι 
τὸν νεωχόρον olov εἰχὸς τὸν τῶν θείων ἀμύητον * xat 
μιχρότερον οἰηθῆναι τῆς περὶ θεοῦ ὑπολήψεως, τὸ 
πεισθΏναι διὰ σαρκὸς πεφ]νέναι τοῖς ἀνθρώποις τὸ 
Θεῖον, τοῦ δὲ μὴ λόγοις εἰπόντος τὴν περὶ τούτου 
πίστιν χρατύνεσθαι, τοῖς δὲ τῶν γινοµένων θαύμασε 
τὸ πιστὸν ἔχειν, ζητῆσαι ἔτι παρ᾽ αὐτοῦ θαῦμα τὸν 
νεωκόρον ἰδεῖν, ὡς εἴθ᾽ οὕτως προσαχθΏναι διὰ τοῦ 


γινομένου πρὸς τὴν τῆς πίστεως συγχατάθεσιν. Ἔνθα | 


δη «b πάντων ἀπιστότατον λέγεται πεποιηκέναι τὸ 
μέγα θαῦμα τὺν péyav ἐχεῖνον. Ἐπιξητοῦντος γὰρ 
τοῦ νεωκόρου λίθον τινὰ τῶν εὐμεγεθῶν τῶν κατ 
ὀφθαλμοὺς αὐτῷ προφαινοµένων, δἰχα χειρὸς άνθρω- 
πίνης χινηθΏναι, διὰ δὲ µόνης τῆς χατὰ τὴν πίστιν 
δυνάµεως, προστάγµατι τοῦ Γρηγορίου πρὸς ἕτερον 
µετατεθῆναι χῶρον ' μηδὲν ἀναθαλλόμενον τὸν µέγαν 
ἐχεῖνον, εὐθὺς προστάξαι χαθάπερ ἐμφύχῳ τῷ λίθψ 

εταθῆναι πρὸς ἐχεῖνον τὸν τόπον, ὃν ὁ νεωχόρος 
ὑπέδειξεν. Τούτου δὲ γενοµένου, παραχρΏμα πιστεῦ- 
σα: τῷ λόγῳ τὸν ἄνδρα ' xal πάντα χαταλιπόντα, 
γένος. οἰχίαν, γαμετῆν, παΐδας, φίλους, ἱερωσύνην, 
ἑστίαν, χτήµατα, ἀντὶ πάντων τῶν προσόντων αὑτῷ 
ποισασθαι, τοῦ συνεῖναι τῷ µεγάλῳ, καὶ συµµετ- 
έχειν τῶν πόνων αὑτῷ χαὶ τῆς θείας ἐχείνης φιλοσο- 
cíag τε καὶ παιδεύσεως. Σιγάτω πρὸς ταῦτα πᾶσα 
τεχνικὴ τῶν λογογράφων περίνοια τὰς ἑπαυξῆσεις 
τῶν θαυμάτων διά τινος ῥητορξίας ἐπὶ τὸ μεῖζον 
ἐξαίρουσα. Οὐ γὰρ τοιοῦτόν ἐστιν Ev τοῖς εἰρημένοις 
τὸ θαὔμα, ὡς τῇ δυνάμει τοῦ λέγοντος ἔλαττον ἂν 
Ἡ μεῖζον ἑαυτοῦ γενέσθαι. Τί γάρ τις εἰπὼν παρὰ τὰ 
εἰρημένα, προσθήχτην δώσει τῷ θαῦματι; Πῶς δ' ἄν 
τις ἑλαττώσειε τοῖς ἀκούουσιν ἐπὶ τῷ γεγονότι τὴν 
Ex Avv; Λίθος ἀφίστησι τῶν λίθων τοὺς δεδουλωµέ- 
νους τοῖς λίθοις, λίθος χἠρυξ τῆς θείας πίστεως, xal 
ὁδηγὸς τοῖς ἀπίστοις εἰς σωτηρίαν γίνεται, οὗ φωνῇ 


Spicere soleret, antequam daemones ex delubro 
ejecti essent. Quibus rebus peractis, eum ca»pisse 
cogitare, quod divina quzdam virtus Gregorio 
adesset, per quam daemonibus validior visus esset. 
Cum autem rursus eum f[estinando consecutus 
esset, priusquam pervenisset in urbem, rogavit 
eum ul sibi mysterium ab ipso discere liceret, et 
quisnam esset ille Deus, qui naturam daemonum 
obnoxiam haberet. Cum autem magnus ille vir 
paucis mysterium pietalis exposuissel, accidisse 
quiddam dicitur ant!istiti qualo par eral accidere 
ei, qui in rebus divinis non essel initialus : ac 
vilius esse putasse, quam de Deo existimari conve- 
niret, credere quod numen divinum per carnem 


B hominibus apparuisset ; cumque ille contra dixisset, 


quod non verbis ac rationibus hujus rei fides con- 
firmaretur, sed ex rebus mirabilibus, qua fierent, 
vim fidei faciendze mysterium haberet : antistes ab 
eo petiisse fertur, ut sibi liceret aliquod ab eo 
miraculum videre, ut re ipsa quz fieret, ad assen- 
sionem et approbationem (idei adduceretur. Ibi 
vero id, quod omnium maxime diclu incredibile 
est, magnum illud fecisse magnus ille dicitur mi- 
raculum. Cum enim postularet antistes, ut saxum 
quoddam ingens, quod oculis eorum subjectum 
prospiceretur, et non moveretur, absque manu 
humana moveretur, ac per solam (fidei virtutem, 
jussu Gregorii ad alterum locum transferretur : 
nulla interjecta ΠΙΟΓΑ magnus ille statim impe- 
rasse dicilur saxo tanquam animato, ut transiret 
ad illum locum, qnem designasaet, quo facto, 
extemplo credidisse sermoni dicitur antistes, ac 
relictis omnibus, cognatione, familia, uxore, libe- 
ris, amicis, sacerdotio, sede, possessionibus, loco 
omnium bonorum, quibus abundaret, duxisse, si 
màgni illius consuetudine frui, et laborum divin:e- 
que illius philosophix atque eruditionis una. cum 
illo participi sibi esse liceret. Sileat ad haec omnis 
artificiosa scriptorum inventio, res amplas atque 
preclaras atte quadam. dicendi augendo, amplifi- 
cando atque exaggerando in majus extollens. Non 
enim ejusmodi miraculum est iu iis, qux: comme- 
morata sunt, quod vi ac facultate dicentis vel majus 


τινι xai λόγῳ τὴν θείαν δύναμιν ἀνακηρύσσων, ἀλλ᾽ p vel minus fieri possit, quam re ipsa est. Quid enim 


οἷς ἐποίει δειχνὺς τὸν Bcby ὑπὸ τοῦ Γρηγορίου κατ- 
αγγελλόμενον’ ᾧ πᾶσα κατὰ τὸ ὁμότιμον ὑὐποχείριος 
πείθεται Χχτίσις, οὐχ ὅσον αἰσθητικὸὺν µόνον καὶ ἕἔμ- 
709v, καὶ ἔμφυχον, ἀλλ᾽ εἴ τι xat τούτων ἐστὶν ἑχτὸς, 
οὕτω δέχεται τὸ τοῦ θεράποντος ἐπίταγμα, ὡς οὑκ 
ἁμοιροῦντα τῆς αἰσθίσεως. Ποία γὰρ ἀκοὴ τοῦ λί- 
θου; Ποία τῖς τοῦ κελεύοντος ἐξουσίας αἴσθησις; Τίς 
δύναµις ἐν αὐτῷ µεταθατιχἠ; Ποία μελῶν τε xal 
ἄρθρων διασκευή, ᾿Αλλὰ πάντα ταῦτα χαὶ τὰ τοιαῦτα 
Aff, ἡ τοῦ κελεύοντος δύναμµις Ὑΐνεται, πρὸς ἣν 
ἰδὺ» ὁ νεωχόρος ἐχεῖνος, εὐθὺς τὴν γινοµένην ἐπὶ 
πλάνῃ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἁπάτην τῶν δαιμόνων 
ἐνόησέ τε xai ἑθδελύξατο, χαὶ πρὸς τὸν ἁληθινὸν 
θεὸν µετετάξατη, διὰ τῶν παρὰ τοῦ δούλου γΕΥενη- 


dictis aliquis adjiciens miraculum amplificabit 
et exaggerabit ? qua ratione vero quis audientibus 
admirationem rei gestze minuerit? Saxum abstrahit 
a saxis eos, qui saxis el lapidibus mancipati servie- 
bant : lapis przco divinz fidei ct dux intidelibus 
ad salutem exsistit, non voce quadam atque sermone 
divinam poteutiam celebrans atque divulgans, sed 
suo facto Deum, qui ab Gregorio annuntiaretur, 
ostendens : cui omnis ex zquo obnoxia creatura 
obtemperat, non solum quzxcunque sensu praedita, 
spirat et animala est, verum etiam si qua extra has 
est, ita jussa famuli accipiunt, quasi sensus ex- 
pertes non essent. Quis enim lapidis auditus? quis 
jubentis potestatis sensus? qui vero vis in eo 


919 S. GREGORII NYSSENI ϱρη 
transeundi? ἀπό menibrorum et artuimr fabricatiot À βένων, τὸ ἄφραστον τῆς τοῦ Δεαπότὀν δυνάμεως λο- 


Sed oninia hzc et ejusmodi lapidi pr'xestát jubentis 
virtus atque pótestas, quam spectans antistes ille, 
s(atim fraudem dai ónum, qua ad $educéendum 
Biumanam naturai adhiberetut, et animadvertit et 
abominatüs ést, δὲ ad Déum' verum traductus: at- 
que conversus ést, quippé qui per ez, qu3 4 servo 
ges(à erant, ineffabilem et mexptiéabilem Donáni 
potentiam esse conjécisset. Nain si tanta servi po- 
téntiá (inqufebat), üt verbo móveat res imiobiles, 
et ímperió dtafür advérsus re$ φοἠήφά caréntes, ef 
hortetur res inanímatas : quantam copiam poten- 
ti$ Domino re'm uhivetsarum ádesse cofgifare 
aique cobjicéré par est, cujüs voluntas veluti ntate- 
rià quzdam feit é( fabricatio, et vis tum ipstüs 


ἠισάμενός. El γὰρ ἑοσαύνή τοῦ δούλόυ f δύναμις, ὡς 
ῥήματι κινεῖν dà. ἀκῖνηνά, καὶ Ἱερόοτάγβατι κεχρῖ- 
4θαι κατὰ τῶν ἀναίσθήτων, καν tolg ἀφύχοιφ δια- 
χεχεύεσθαι' 4ódny εἰκός Bosw Ἱεριόὐσίαν δυνάµεως 
ἓν τῷ Δεσπότῃ τοῦ παντὸς χατανθῆδαι, οὗ τὸ θέ- 
χήµα, οἷόν τις ὕλη, καὶ καναόχευἡ, xàX δύναμις αὖ- 
τοῦ τε τοῦ κόσμου, καὶ τῶν Év αὐτῷ πἄνΌων, καὶ τῶν 
ὑπὲρ τὸῦτόν ὄντων, ὀγένετο! Ἐν θεῦθέν ὁ μέγας ἐχεῖνος 
εῆς κατᾶ τῶν δαιμόνων Gpiéveldd ἀῤῥάμενος, xxt 
οἵόν Τι ἐρόπάιόν κάτὰ tv ὐιχηθέντων 95V νέωχόρον 
περιἀγόµενος, πβὀχατά χήξας τὰ τῇ φήµῃ τὸ ἔθνος, 
σὕτως ἤδη μετὰ Πεποιθήσδεώς τε xu παῤῥηαίας ci; 
ἑἣν πόλιν ἐἰσήλάννεν , οὐχ ἅῤμασι Χαν ἵππδις, xat 
Ἠβιόνοις, καὶ τῷ λήθει ἐῶν παρεπομένων ἔπιχομ- 


Wiufidi, ferumqué omnium, quae in eo $ant, tum B ἡάξων, ἄλλὰ ταῖς ἀρεταῖς ἐν κύχλῳ δοβυφοβούμεύο:, 


eárüm ferum, Quz supra res ihundarias Sunt ! Πίπο 
mignus ífté rei bene gerere adversus damionas 
eXór$üs, ac veliti tropzum  qüoddam adversus 
dévibtos antistitem  circumducens, ὁήπι et fama 
sui gehtem ante perculisset et obstupefecisset, ita 
demvi eum fiducia amimoque alacri atqüe confir- 
riato ürbém ifrvelieDatur, hof curribus et equis, et 
mulis; ei multituditie comitum d$sectantiam sese 
ostenianà, sed witütibüs endidde $tipatas, omni- 
Dus autem urhf$ jhcoli$ populáritet ac vulgo eam 
conjugibus et liberis feltüi ad movum quoddam 
spectaculüm viseridüm obviam effüsis, et omnibus 


qxvbr ue Ok πάντων Ἀρόχεθέντων τῶν ὀ[χητόρὼν τοῦ 
ἄστεος, (bg ἐπί τινα καινοῦ θέάµανος ἱἀξορίαν , καὶ 


——  -- —  — το c 





πάνίων ἴδεῖν Πρὀθύμουμᾶνων, τὶς ἑχεῖνός boves ὁ 


Γρηγόριος, ὃς ἄνθρωπος ὧν tov νομἰζομένωὺ &ap' 
αὐτοῖς εἶναι θεῶν, χαθάπερ τις βἀσιχεὺς ἐξόυσίαν 
ἔχει, προότάγµατι φἐρων καὶ ἄγων, ὃπὸυπερ ἂν 
ἐθέχοι τὰ δαιμόνια, καὶ ὅθεν ἂν βούληῖαι, πρὸς τὸ δο- 
xojv ἐξοικίζων τε xdi ἐγοιχίζων, ὥσπερ và ἂνδρά- 
dioBa, xü τὸν θεραπευἑὴν ἐχεῖνον φέρεί, χἀθάπὲρ Ly 
ἐξόυσίᾳ τινὶ ὅσυλωσάμενος, ὑπεριδόντὰ μὲν τῆς τεμῆς 
ἐν f tb πρὐτέρον ἂν, τῶν δὲ προσόντων πάνίων τὶν 
μετ αὐτοῦ διαγωγὴν ἀλλαξάμάνον. 


videre cuplehtibus, qui$ essbt ΙΠό Gregoritis, qui hom licel esset, eos tamen, qui apdd ipsos pro - 


diià haberetur, tánquam féx quidam in polestate Haberet, pro imperio ferens et agens quocunque , 


vellét, el ündecunque velle, prout visum esset, dainofias sicuti mancipia ejiclens, et eesdem rur- 


sus, si videtélur, inirüdücens : 


quique cultorem illorum adduceret tanquám jure ac potestate qua- 


dain &ibi niaricipatum habens, déspiciéntem et honorem, quo ante preditus esset, et hujus con- 
suelüdinerh cum Omhibus, qu haluissel, facultatibus οἱ copiis comtulantein. 
Tali nimirum aninió atque opinioné omnibus C ἍΤοιαύτῃ δὲ γνώµῃ Πάντων προσδεχοµένων αὐτὸν 


eum ànté urbem exspectantibus, ubi ad cos per- 
venit, omnibus eum intentis oculis contuentibus , 
tanquam silvam quamdaini inanimam homines prz- 
tergressus , àd neminem eorum, qui obviam ve- 
nirént sese converiens, sed recta ad urbem va- 
dens multo magis eos in stuporem et admiratio- 
nem dedurit , famam superare intuentibus appa- 
rens. Quod emim magnam urbem primum invehe- 
retur, cum nibil οἱ tale consuetum antea fuisset, 
deinde cum stuporé non admiraretur tantum prop- 
ter se populum congregatum esse, sed veluti per 
solitudinem iter faciens seipsum duritaxat et viam 
spectaret , ad neminem eorum, qui circum se col- 
lecti essent, sese convertens: hoc nimirum supra 


πρὸ τοῦ ἅστεος, ἐπειδῇῃ xat' ἀὐτοὺς ἐγένετο, πάντων εἰς — 


ἐχεῖνον ἀτενῶς ἀποθλεπόντων, καθάπερ ὕλην ἄφυχοι 
παριὼν τοὺς ἀνδρώπους, mpb; οὐδένα τῶν ἕντυγχα- 
γόντων στρεφόµενος, xà xav! εὐθεῖαν ἐπὶ τὴν πόλιν 
βαδίζων, πολὺ μᾶλλον αὐτοὺς εἰς ἔχπληξιν Έγαγεν, 
ὑλὲρ τὴν φήµην τοῖς ὁρῶσι φαινόµενος. Τὸ γάρ πρύ- 


τως εἰσελαύνοντα πόλει µεγάλῃ, μηδὲμιᾶς ὄυντθείας 


τοσαύτης προῦπαρχὀύσης αὐτῷ, ἔπειτα ph xata. 
ἡλαγῆναι δημον ἑοσοῦέον bm ἐχείνῳ συνεἰλεγμένον, 
ἀλλ οἷον δι ἑρήμου βἀδίξοντα, πρὸς ἑαυτὸν µόνον 


xal πρὺς ἑῆν ὁδὸν ἀποθλέπειν, πβὸς οὐδένα τῶν | 








περὶ αὐτὺν ἑπιότρεφόμενον ἠθροισμένων , τοῦχο ὑπὲρ 


τὴν ἐν τῷ λίθῷ θαυμάτοποιίαν τοῖς ἀνθρώποις ἐδόχει. 
Τούτου χάριν, ὁλιγοστῶν ὄντων, χαθὼς ἐν τοῖς φθάσασιν 


miraculum, quod in saxo translato editum erat , D εἴρηται, τῶν πρὺ τῆς ἐπιστασίας αὐτοῦ χαταδεξαμἑ- 
νων τὴν πἰστιν, ὡς πάσης τῆς πόλεως αὑτοῦ τὴν — 


hominibus esse videbatur. Idcirco cum admodum 
pauci essent, uL supra commemoratum est, qui 
ante administrationem ejus fidem suscepissent , 
quasi tota civitas honorem sacerdotio. ejus habe- 
rei, ita in. urbem ingrediebatur , prosequentium 
turba undique frequenti stipatus. Quoniam auterü 
protinus ut attigit philosophiam omnibus rebus se 
veluti onere quodam levaverat, nec quidquam ei 
rerum ad hanc vitam necessariarium supererat, non 


ἱερωσύνην τιµώσης, οὕτως εἰσῇει στενοχωρούµενος 
ἁπανταχόθεν tolg παραπέµπουσιν. Ἐπεὶ δὲ πάντων 
ὁμοῦ εὐθὺς, ὅτε τῆς φιλοσοφίας ἤπτετο, χαθάπερ τινὸς 
ἄχθους ἑαυτὸν ἠλευθέρωσε, καίπερ fjv αὐτῷ τῶν πρὸς 
τὴν ζωὴν ἀναγχαίων οὐδὲν, οὑκ ἀγρὺς, o0 τόπος, οὐχ 
οἰχία, ἀλλὰ πάντα ἣν αὐτὸς ἑαυτῷ (μᾶλλον δὲ d 
ἀρετὴ καὶ ἡ πίστις, πατρὶς αὐτῷ fv, xaX ἑστία, xal 


πλοῦτος)' ὡς οὖν τῆς μὲν πόλεως ἑἐντὸς ἦν, οἴκος δὲ 


921 


DE ΤΙΤΑ S. GREGORB THAUMATURGI. 


αὐτῷ πρὸς ἀνάπανσιν σὐδαμοῦ, οὗ τῆς Ἐκκλησίας, Α ager ,. nom locus, nea domus :. sed eurnia ipse sibi 


οὐχ ἴδιοί  θορυδουµένων τῶν περὶ αὐτὸν, xal ὅκως 


ἂν χαταχθείη, καὶ καρὰ sve τὴν σκέπην εὕροι δια- 
πορούντὼν * TÉ ταῦτα, quot πρὸς αὐτοὺς ὁ διδάσχα- 
λος, ὥσπερ ἔξω τῆς τοῦ θεοοῦ σκέπης ὄντες, δια- 
ἀορεῖεθ, ὅπου χρὴ διανακαῦσαι ed σώματα; µ.- 


πρὸς ὑμῖν οἶνος εἶναι ó θθὸς δοκεῖ, εἴπερ ἐν αὐτῷ 


ζώμεν ναὶ κιγούµεθα xa) ἐσμέν; "H στενοχωρεῖ» 
σθε τῇ οὐρανίῳ σχέπῃ, καὶ (raise παρὰ τοῦτα 
καωταγώγιον A10; Elc olxoc ὑμῖ Loto διὰ 
σπουδῆς ὁ ἑχάστου ἴδιος, ὁ διὰ τῶν ἀρετῶ»' ci- 
κοδοµούμονος, xa εἰς ὄψος ἀνατειόμενος. Τοῦτο 
ἑυπείέω µόνον, μὴ τὸ τοιοῦτον ἡμῖν οἰχητήριον 
ἁπαράσκουον ᾗ' αἱ γὰρ τῶν γηΐγων τοίχων περι- 
6ο1α) toig àv ἀρετῃ ζῶσι κέρδος οὐ φέρουσι. 


€rat (imo vero vistus οἱ θά90 ei patsia erat et.sedes 
et diviti ), ut igitur arbem ingresso demus ad re- 
«quiescendum ei nusquam vel. Ecclesie vel ipsius 
prepria erat, comitibus ejue trepidantibus aique 
sollicitis. quomode diversasetur, οἱ 4 quibua tecto 
reciperetur , anxiis ;: Quid hec, inqmit μερος 
ad 608, quasé e1tra proéectionens Dei censtituló, an- 
zii atque sellisiti inquiritis, ubi corpera reficere at- 
que eurare oporteat ? an. parva vobis. domus Deus 
esse videtur, siquidem per enne vivimus ei more. 
mur ei. sumus ? ΑΝ arcium ef angustum. ccoleste 
tectum tobis videtur, εἰ prater hoc aliud deversosium 
quarilis ? wta vobis domus studio curaque sit , ea 
videlicet, que cvjusque proprio esi, gue per vista- 


Ma.AAor. ὃ ἂν εἰκότως 6xó τῶν ἐν xaxig. poAvro- py tes aedificatur. et tollitur in altum. Hoc solum vobis 


piérow ἡ τῶν τοίχων χρεία σπουδάξεται" διόει 
φεροκά ἔνμμα πο λ)άχις τῶν «ρυατῶν τῆςαἰσχύνης 
ὃ οἶκος γένέται. Οἷς δὲ δι ἀρετῆς ὁ βίος ἑσπού- 
δαστεαί, οὐκ Éxovotr οἰτόῖχοι, ὅτεπερικαλύψφωσνυ”., 
"Fauxa δὲ πρὸς τοὺς συνόντας διεξιόντος, ἐπιστάς τις 
τῶν ἐπισήμων &vhp, γένει καὶ πλούτῳ, xal τῇ λοιπῇ 
δὑναστείᾳ τοῖς πρώτοις ἑναρίθμιος ὤν.' Μουσώνιας 
ὄνομα τῷ ἀνδρὶ' ὡς εἶδεν πολλοὺς περὶ τὴν αὐτὴν 
σπὀνδὴν προθυµόὀυμµένους, ὅπως ἂν τοῖς ἰδίοις οἴχοις 
τὸν ἄνδρα δέξοιντο, φθάτας τοὺς ἄλλους, ὑφαρπάζει 
τὴν χάριν, ἑαυτῷ παραχαλῶν ἐπιξονωθῆναι τὸν µά- 
Υαν, xài τιμῆσαι 2f, ἐἰσόδῳ τὸν olxov* ὡς ἂν σεµνό» 
τερός τε χαὶ ἀοίδιμος τῷ μετὰ ταῦτα Υένοιτο βίῳ, 
τοῦ χβόνόυ xai τοῖς ὀφεξῆς τὴν μνήμην τῆς τοναύ- 
της τιμῆς παράπέµποντος. 


eura aique sollicitudini siL, πε ελενκενάἰ vobis hebi- 
tac&kum són paratum nec insiraeium sil, uam lerre- 
ni parietes iis, qui cum virtwe vilam. (ransigunt, eir- 
cumdali nihil commodi a[jerunt. Quinimo per con- 
sentaneumque [uerit ab iis, qui vitiis alque nequi- 
lia coinquinantur, parietum usum studiose atque cim 
cura institui aique parari propterea. quod domus 
occullarum plerumque | turpitudiuum — velamenium 
exsistit. At quorum vita cum virtute tranaigitur , 
im his nihil esf, quod parietes obteaaut εἰ obve- 
lent. Atque hsc eo ad familiares dicente, assisteus 
vir quidaio insignis, qni genere, divitiis reliquis- 
que opibus inter primos numeraretur ( Musonius ei 
Bonmen eral ), ut vidit multos idem officium deferre 


C paratos, et id agentes , ut in suas edes virum re- 


ciperent , eum cseteros anjevertisset , gratiam  preeripit rogans magnum illum virum , ut suo hospitio 
uteretur, et introitu domum honestaret, quo et 1ugustior et in sequenti seculo celebris et memora- 
bilis ea evaderet , témpore etiam ad posieros itiemoriam ejusmodi honoris transwmiltente. 


Ἐπεὶ δὲ καὶ ἄλλοι πολλόν συνδραµόντες περὶ τῶν 


ὁμόίων ἰπέτενον, δίχΧαιον εἶναι κρίνας δοῦναι τν 


χᾶριν τῷ προκατάρξαντι, τοὺς ἂΆλλους διὰ τῆς "wv 
λόγων φιλοφροσύνης διασπασάµενός τε καὶ ἄντιτι- 
µήσας, παρὰ τῷ προλαθόντι κατάγεται. El δὲ δι- 
ηγηµατιχή τίς ὲὅτι xal ἀχατάσχευος τῶν περὶ αὖ- 
τοῦ λόγων ἡ ἱατορία, τὰς kx περινοίας τινὸς Eg- 
ευρισχοµένας τοῖς πράγµασιν ἑπανξήσεις ἐχουσίως 
«oU ἡμετέρου παραλιπόντος λόγον’ Ὑένοιτο ἂν xal 
αὑτὴ volg ὀρθῶς τὰ πράγµατα κχρίνουσιν οὐ μιχρὰ 
μαρτυρία, τοῦ μηδὲν δι ἐπινοίας ἐπαύξεσθαι τῷ 
μνημονενομένῳ τὰ θαύματα, ἀλλ' ἀρχεῖν τὴν µνή» 
µην τῶν κατ ἀὐνὺν πραγμάτων πρὸς τελειότατον 
ἕπαινον  ὁἷόν τι χάλλὸς αὐτοφνὲς ἐπὶ προδώπου, 
οὐδεμιᾷ περιερτγίᾳ χομμωτικῆς τέχνης ἐπανθινόμε- 
ον. Ὄντων δὲ τῶν προκατηχουµένων τὸν λόγον ἐν 
ὀλίγφ τῷ ἀριθμῷ, πρὶν παρελθεῖν τὴν ἡμέραν, xal 
ἐν δνσμαῖς γενέσθαι τὸν Ἠλιον, τοσοῦτοι παρὰ τὴν 
συντυχίαν προδέθέντο, cate πρὺς σύστηµα λαοῦ τὸ 
πλήθος τῶν πεπιστευχότων ἰχανῶς ἔχειν. Ὄρθρος, 
xài πάλιν ἑκὶ θύραις ὁ δημος, αὐτοί «c καὶ γυναῖκες 
καὶ παΐδες, xai τὸ γηραιὸν τῆς ἡλικίας, καὶ οἷς τισιν 
T» tx δαιμόνων, f) ἐξ ἄλλης τινὸς ἑπηρείας, dj συµ- 
φορὰ κερὶ t5 δώμα: καὶ tv µέσοις ἐπεῖνος πρὸς τὴν 
ἑχάδτου τῶν συνειλεγμένων pela» ἁρμοδίως τῇ 


Cum autem πι] etiam alii concurrerent, et 
eadem rogarent, squum esse judicans gratiftcari 
ei, qui tempore prior in. deferendo olficio fuisset, 
cum ezieros benigne salutatos verbis honoriflcis 
invicem prosecutus dimisisset, ad priorem divertit. 
Quod si historia rerum ab eo gestarum nihil pre- 
ter rerum narrationem continet et incondita est, 
quod sermo noster consulto prstermiserit eas, 
qus solerti quadam excogitatione adbiberi rebus 
solent, amplifleationes el exaggerationes: fuerit 


D etiam hoc non levi apud eos qui recto judicio res 


sstimant, testimonio atque argumento, quod nullo 
modo de industria miracula viri cujus memoriaui 
celebramus, exaggerentur, sed rerum ejus memo- 
ria sufficiat ad perfectissimam laudem : tanquam 
naüva quadam pulchritudo, qux nullius lenocinii 
supervacua adhibita cura in facie efflorescit. Cum 
aulem exiguo numero essent, qui sermonem anie 
audivissent, priusquam dies przeteriisset, et sa oc- 
cidisset, adeo multi primo concursu accesserunt, 
ut ad constituendum populum multitudo eorum, 
qui crediderant, satis magna esset. Postridie ejus 
diei simul etque diluxissel, rursus hominum multi- 
tudo frequens cum uxoribus et liberis, item senilis 
slas, et quibuscunque ex dzmonum injuria aliave 


923 


S. GREGORII NYSSENI 


921 


aliqua vi calamitas corporis accidérat, pro foribus A δυνάµει τοῦ Πνεύματος µεριζήμενος, χηρύσσων, συν- 


presto erant, ei ille in medio eorum ad id quod 
cuique eorum, qui convenerant, opus erat, sese 
virtute Spiritus impertiens, pra:dicans, una dispu- 
tans οἱ examinans, admonens, docens, sanans. Hae 
enim utique re potissimum mulios ad przdicatio- 
nem adducebat, quod ea qua videbantur cum iis 
qua audiebantur congruebant et conveniebant , 
atque per utraque divinz virtutis in eo not2 atque 
indicia relucebanL Nam aures quidem sermo, 
oculos vero ea qua circa infirmos edebantur mira- 
cula stupore et admiratione captos tenebant. Si 
quis lugeret, consolationem accipiebat : juvenis 
et adolescens castigabatur οἱ emendabatur mode- 
stiamque discebat ; senex convenientibus :etati ser- 
monibus curabatur. Servi, ut erga dominos fideles 
essent : qui potestatem in alios haberent, ut erga 
subditos humanitatem przstarent, admonebantur. 
Pauper unas divitias esse virlutem docebatur , 
quam onibus abunde acquirere liceret: si quis 
divitiis floreret, ita, ut par erat, adinonebatur, cum 
administrator ac dispensator, non dominus esse 
facultatum doceretur. Mulieribus convenientia at- 
que accommodata, pueris competentia atque utilia, 
patribus ipsos decentia cum tribueret, et omnibus 
omnia fieret, et omnium vicem przstaret, tantum 
Bibi auxilio Spiritus repente populum adjunxit, ut 
ad templi fabricationem animum  adjiceret, cum 
omnes offerendo tam pecuni«s, quam operas suas, 


studium ejus adjuvarent. Hoc est templum, quod C 


usque adhuc ostenditur: quod magnus ille vir 
stalim aggressus veluti fundamentum quoddam 
atque crepidinem sui. sacerdotii initio instituit at- 
que molitus est, divino quodam conatu et auxilio 
supero opus absolvens, quemadmodum insequentis 


εξετάζων, νουθετῶν, διδάσχων, ἰώμενος, Τούτφ γὰρ 
65 μάλιστα προσήγετο τοὺς πολλους τῷ χηρύγματ., 
ὅτι αυνέδαινεν dj ὄψις τῇ ἀκοῇῃ, xat δι’ ἁμροτέρων tr; 
θείας δυνάµεως ἐπέλαμπεν αὐτῷ τὰ γνωρίσματα. 
T*àv μὲν γὰρ ἀκοὴν ὁ λόγος, τὰς δὲ ὄψεις τὰ περὶ 
τοὺς ἀσθενοῦντας ἑξέπληττε θαύματα. 'O πενθῶν 
παρεκἀλεῖτο ' ὁ νέος ἐσωφρονίζετο * ὁ Υηραιὸς τοῖς 
καθήῄχουσι λόγοις ἐθεραπεύετο. Δοῦλοι πρὸς ὃξσπό- 
τας οἰχείως ἔχειν, οἱ κρατοῦντες τοῖς ὑποχειρίοις 
φιλανθρωπεύεσθαι, ὁ πενόμενος ἕνα πλοῦτον εἶναι 
τὴν ἀρετὴν ἐδιδάσκετο, ἥτις πᾶσι πρὀχειται χατ 
ἐξουσίαν ἡ χτῆσις, ὁ τῷ πλούτῳ χομῶν χαταλλβλος 
ἐἑνουθετεῖτο, οἰχονόμος εἶναι τῶν προσόντων, οὗ χὺ- 
ριος διδασκόµενος. Ενυναιξὶ τὰ πρόσφορα., παισὶ τὰ 
σύμμετρα, πατράσι τὰ πρέποντα νέµων, xaX πάντα 
πᾶσι γενόμενος, τοσοῦτον ἑαυτῷ λαὸὺν ἀθρύως τῇ 
συνεργία τοῦ Πνεύματος παρεστήσατο, ὥστε mpi; 
ναοῦ χατασχευὴν ὁρμῆσαι, πάντων χρὴμασί τε xal 
σώμασι πρὸς τὴν σπουδὴν ὑπουργούντων. Οὗτός ἐστιν 
ὁ ναὺς, οὗ τὰς ἀρχὰς ἐχεῖνος τῆς χατασκευῆς κατ- 
εθάλετο" ἐπεχαλλώπισε δέ τις τῶν. μετ ἐχεῖνον, 
ἐχείνου ἀξίως * ὁ µέχρι τοῦ παρόντος δειχνύµενος, ὃν 
ὁ μέγας ἐχεῖνος εὐθὺς ἐπιστὰς, υἷόν τινα θεµέλιον 
χαὶ χρηπῖδα τῆς ἱδίας ἱερωσύνης τῷ περιφανεστάτ’; 
τῆς πόλεως ἑναπέθετο, θείᾳ τινὶ δυνάµει τελειώσας 
τὸ ἔργον, ὡς τῷ μετὰ ταῦτα μαρτυρεῖται χρὀνφ. 
Σεισμοῦ γάρ ποτε βαρυτάτου τῇ πόλει ἓν τοῖς xab 
ἡμᾶς χρόνοις Υεγενηµένου, xaX πάντων μιχροῦ δεῖν 
ἄρδην ἀπολωλότων, τῶν τε δηµοσίων χαὶ τῶν ἔδιωτι- 
κῶν οἰκοδομημάτων ἁπάντων ἐρειπιωθέντων xal ἑρι- 
µωθέντων, μόνος ἔμεινεν ὁ ναὺς ἐχεῖνος ἀῤῥαγής τε 
xai ἄσειστος, ὡς xai διὰ τούτου φανερὸν εἶναι, xai 
μεθ) οἵας δυνάµεως ὁ µέγας ἑἐχεῖνος τῶν xav' αὐτὺν 
πραγμάτων ἀντελαμθάνετο. 


lemporis testimonio comprobatum est. Cum enim gravissimus aliquando civitati nostris temporibus 
lerrz? motus accidisset, atque omnes propemodum fuuditus periissent, omnibus tam publicis, quam 
privatis »dificiis collapsis, disjectis ac desolatis, solum illud templum illzsum et incoucussum man- 
sit, ut vel per lioc pateat, cum qua vi atque virtute magnus ille vir res suas capesseret et aggrederetur. 


Verum liec quidem multis temporibus post. in 
tes timonium fidei magni istius viri a divina poten- 
tia designata sunt. Tunc autem cum omnes tam 
illius urbis incolz*, quam vicini apostolicis míra- 


᾽λλλὰ ταῦτα μὲν πολλοῖς ὕστερον χρόνοις εἰς µαρ- 
τυρίαν. τῆς τοῦ μεγάλου πίστεως παρὰ τῆς θείας 
ἀπεδείχθη δυνάµεως. Τότε δὲ τοῖς ἁποστολιχοῖς θαύ- 
pact τῶν τε χατὰ τὴν πόλιν xat τὴν περίοιχον ἁπάν- 


culis obstupefacti essent, ct quidquid ab eo vel D των ἐχπεπληγμένων, xal πᾶν τὸ παρ᾽ αὐτοῦ λεγό- 


diceretur vel fieret, divina virtute et agi οἱ dici 
credidissent: ne sscularium quidem ac tempora- 
lium controversiarum aliud ullum judicium sibi 
magis ratum ac (irmum, majorisve auctoritatis 
esse putabant, sed omnis quxstio disceptatioque et 
omnis intricatus et explicatu difficilis negotiorum 
nexus illius consiliis οἱ adinonitionibus resolve- 
batur ct dirimebatur. Unde cum communiter uni- 
versis, tum singulis illius beneficio tam «quitas 
rectaque juris constitutio, quam pax erat: ma. 
gnumque bonorum tum publice tum privatim in- 
crementum, nulla malitia nullave fraude mutuam 
concordiam imminuente. Forsitan autem non in- 
tempestivum fuerit unum cjus decretum atque 


µενόν τε xal vuvópsvov, θεἰᾳ δυνάµει πράττεσθαί 
τε xal λέγεσθαι πεπιστευχότων, οὐδὲ τῶν βιωτιχῶν 


:ἀμϕισθητημάτων, ἄλλο τι διχαστἠριον ᾧοντο εἶναι 


αὑτοῖς χυριώτερον, ἀλλὰ πᾶσα xplotg xai «doa 
δυσδιεξόδευτος πραγμάτων πλοχὴ ταῖς ἐχείνου συµ- 
θουλίαις διελύετο. "0θεν εὐνομία τε χαὶ elpfivn χοινῇ 
τθ xai πᾶσι xal τοῖς καθ) ἕκαστον διὰ τῆς ἐχείνου 
χαρίτος ἣν, καὶ πυλλὴ τῶν ἀγαθῶν fj ἐπίδοσις, ἰδίᾳ 
τε xa χοινῇ, μηδεμιᾶς χαχίας τὴν πρὸς ἀλλήλους 
ὁμόνοιαν ἐπικοπτούσης. Οὐχ ἄχαιρον δ᾽ ἂν ἴσως εἴη, 
μιᾶς αὐτοῦ κρίσεως μνήμην ποιῄσασθαι' ὡς ἂν, χατὰ 
τὴν παροιµίαν, ὅλον ἡμῖν γένηται καταφανὲς Ex cv; 
κρασπέδου τὸ ὕφασμα. Κάὶ γὰρ fj θεία Γραφὴ, πολ- 
λὰς τοῦ Σολομῶντος χρίσεις τοῖς ὑπηχόοις δικάσαν- 











9:5 


DE VITA S. GREGORII TIIAUMATURGI. 


τος, hpxécOn διὰ μιᾶς πᾶσαν τοῦ ἀνδρὸς παραστῆ- Α sententiam commemorare, ut, juxta proverbium, 


σαι τὴν σύνεσιν. "Ove ταῖς δύο µητράσι δικάζων, 
ἐπειδῆῇ ἀνεξέλεγχτον ἣν τὸ ἀδίχημα, χατὰ τὸ ἴσον 
ἑχατέρας αὐτῶν, τὸ μὲν τεθνηχὸς παιδίον οὐ προσ- 
ιεµένης, τοῦ δὲ περιόντος ἀντεχομένης, ἕἔγνω δι 
ἐπινοίας «ἀνιχνεῦσαι τὴν κεχρυμμένην ἀλήθειαν. 
Ἐπειδὴ γὰρ ἀμάρτυρον ἣν τὸ ἀδίχημα, χαὶ ἰσοστά- 
σιος ἐφ᾽ ἑχατέρων f, τε τοῦ ψεύδους xai ἡ τῆς ἆἁλη- 
θείας ὑπόνοια, τῆν φύσιν εἰς µαρτυρίαν τῆς ἆλη- 
θείας ἑαυτῷ παρεστήσατο, διὰ τῆς σεσοφρισµένης 
ἀπειλῆς τὸν σχοπὺν τῆς διανοἰας ἐπιχρυφάμενος. 
Ἱ]ροστάξας γὰρ ὁῆθεν τοῦ τε περιόντος xaX τοῦ τε- 
θνηκότος τὸ σῶμα χατὰ τὸ [cov ξίφει διατµηθέντων 
ἀμφοτέραις προσνεµηθῆναι τὰ τῶν τέχνων ἡμίτομα, 
πχρέδωχε τῇ φύσει τῆς ἀληθείας τὴν κρίσιν τοῦ 
πράγματος. Ὡς γὰρ ἡ μὲν ἁσμένως τὸ προστετα- 
γμµένον ἑδέξατο, καὶ τὸν δήµιον Ίπειγχεν ᾽ ἡ δὲ συγ- 
κινηθεῖσα τοῖς µητρφοις σπλάγχνοις, ἠττῆσθαι δι- 
ωμµολόγει, φείσασθαι τοῦ τέκνου παραχαλοῦσα (yá- 
ριν γὰρ εἶχεν, εἰ ὁπωσοῦν τὸ νῄήπιον σώξοιτο), τοῦτο 
χριτήριον τῆς ἀληθείας ὁ βασιλεὺς ποιησάµενος, τῇ 
κατὰ τὸ ἑχαύσιον τὴν νιχῶσαν φῆφον χαρίζεται, λο- 
γισάµενος ὅτι ἡ ἀφειδοῦσα τῆς τοῦ τέχνου σφαγῆς 
κατηγορεῖται παρὰ τῆς φύσεως, xat ὡς οὐχ οὖσα 
µήτηρ ἐχείνου, οὗ κατεπείγει τὸν θάνατον. Tiva «ol- 
νυν xai ἡμεῖς χρἰσιν τοῦ μεγάλου Γρηγορίου διηΥη- 
σόµεθα; Δύο τιγὲς ἁδελφοὶ, νέοι τὴν ἡλιχίαν, ἄρτι 


τὸν πατρῷον ἓν ἑαυτοῖς διελόµενοι κλῆρον, λίμνης 


ἀντεποιοῦντο μιᾶς, πᾶσαν ἔχειν φιλονειχοῦντες ἑχά- 
τερος, xai οὐ παραδεχόµενος τὸν ἄλλον ὁ ἕτερος 
εἰς χοινωνίαν τῆς κτήσεως. Γίνεται οὖν τῆς δίκης 
χύριος ὁ διδάσκαλος. Καὶ κατὰ τὸν τόπον γενόμενος, 
τοῖς ἰδίοις αὐτοῦ νόµοις ἐχέχρητο πρὸς τὴν δίαιταν, 
εἰς χαταλλαγὰς ἄγων, χαὶ συμθῆναι παραχαλῶν διὰ 
φιλίας τοὺς νέους, καὶ vb τῆς εἰρῆνης χέρᾶος προ- 
τιµότερον τῶν ix τῆς προσόδου ποιῄσασθαι. Thy 
μὲν γὰρ εἰς ἀεὶ mapapévew xal ζῶσι χαὶ τελευτή- 
σασιν' τῶν δὲ πρόσχαιρον μὲν τὴν ἁπόλανσιν, αἱω- 
νίαν δὲ τῇ ἐπὶ τὴν ἁδιχίᾳ κατάκρισιν ἔχει, xal ὅσα 
εἰχὺς ἣν ἐχεῖνον λέγειν, χαταστέλλοντα τὸ ἀταχτοῦν 
τῆς νεότητος. 


totus pannus ac tela a nobis ex fimbria cognosca- 
tur. Etenim cum multas subditorum controversias 
Solomon decretis suis el sententiis interpositis 
diremisset, per unum duntaxat ejus decretum satis 
babuit omnem viri prudentiam ostendere divina 
Scriptura. Cum inter duas matres jus dicens, 
quandoquidem injuria atque improbitas probari 
atque convinci non poterat, utraque earum pariter 
mortuum quidem infantem aversante, superstiten 
vero vindicante , solertia quadam ac vafro consilio, 
latentem veritatem statuit investigare. Quoniam 
enim testibus improbitas et nequitia carebat, ac 
par utrinquetam mendacii, quan veritatis suspicio 
erat : naturam sibi in testimonium veritatis adhi- 
buit, per simulatas et fictas minas quid ageret et. 
in animo haberet occultans. Cum enim quasi jus- 
sisset, ul tam superstitis, quam mortui gladio 
equaliter dissectorum utrique darentur dimidiatae 
filiorum partes, rei veritatis judicium nature per- 
misit. Ut enim una quidem libenter id quod impe- 
ratum erat, accipiebat, et carnificem urgebat, altera 
vero maternis visceribus commota se victam esge 60Η” 
cedebat, rogans ut fllio parceretur ( gratiam enim 
sese babituram esse aiebat, si quovis modo infans 
servaretur) : hoc arbitrium veritatis rex esse repu- 
tans ei, quae sponte sua succumberet et vinci se 
pateretur, sententiam vietricem lergitur, existi- 
mans quod ea, que non curaret fllium trucidari, 
a natura argueretur, quod non esset mater ejus, 
cujus necem urgebat. Quam igitur mos contra 
magni Gregorii cause cognitionem alque decretum 
narrabimus? Duo quidam fratres aate juvenes, 
qui paternam hzreditlatem nuper inter sese divi- 
$issent, lacum unum vindicabant, totum uterque 
habere contendentes : et neuter alterum in socie- 
tatem possessionis admittebat. Permittitur igitur 
magistro litem dirimendi libera potestas. Qui cum 
ad locum (de quo controversia erat) venisset, 
suis ipsius legibus utebatur ad arbitrium, quod 
receperat, disceptanduimn, reconciliationem  $ua- 


dens, et ut amice inter se concordarent, et pacis lucram pluris, quam id quod ex proventibus ca- 
perent, zstimarent, adolescentes adhortans. Nam pacem quidem in perpetuum et viventibus et mor- 
tuis permanere ; redituum vero temporarium quidem esse usufructum, :sternam vero ob injuriam 
coudemnationem, εἰ qu:ecunque par. erat. illum dicere reprimentem οἱ  cobibentem insolentiam et 


immoderatam cupiditatem juventutis. 


Ἐπεὶ δὲ ἄπραχτος ἣν ἡ παράχλησις, καὶ ἡ νεότης D — Sed posteaquam adhortatio ineffücax eraot, el 


ἑρλέγμαινεν, χαὶ εἰς θυμὸν ἐξεχαίετο πλείονι τῇ 
ἐλπίδι τοῦ χέρδους περιοιδαίνουσα, xal στρατὸς ixa- 
τέρωθεν Ex τῶν ὑποχειρίων παρεσκευάζετο, πολυχει- 
pía φονῶσα θυμῷ καὶ νεότητι στρατηγουµένη, xai 
ὥριστη τῆς συμπλοχῆς ὁ καιρός. μελλούσης δὲ χατὰ 
τὴν ὑστεραίαν τῆς μάχης ἓξ ἑκατέρων συῤῥήγνυ- 
σθα:, παραµείνας ταῖς ὄχθαις τῆς λίμνης ὁ τοῦ θεοῦ 
ἄνθρωπος, xal διαχαρτερήσας ἐν ἀγρυπνίᾳ τὴν νύ- 
xta, Μωσαϊχῆν τινα θαυματουργίαν ἐπὶ τοῦ ὕδατος 
ἔδειξεν' οὗ πληγή ῥάδδου πρὸς δύο τµήµατα τὸν 
Bv διασχἰσας, ἀλλ᾽ εὐχῇ τᾶσαν αὐτὴν ἀθρόως ἀπο- 


juventus zstuabat et inflammabatur, ac. spe lucri 
intumescens majori iracundia exardescebat, εἰ 
exercitus utrinque ex subditis parabatur, ei manus 
czdis avida furore atque juventute ducibus utens 
instruebatur, tempusque conflictus praestitutum 
erat : pridie ejus diei, quo proelium utrinque com- 
mittendum fuerat, cum homo Dei ad ripas stagni 
permansisset, noctemque pervigilasset, miraculum 
quoddam Mosaicum edidit in aqua, non percus- 
sione virg in duas partes profundum diduceus, 
sed omnem eum lacum in incullam et vastam 


S. GREGOBI: NYSSENI 


928 


terram redigens cantiaentem diluculo ostendit, e& & χερσώσας, ἤπερρον ἔδειξεν τῷ ὄρθρῳ τὴν λέμνην, 


sridum οὲ humoris experlem, adeo ui me in con^ 
cavis quidess lecis aliquas reliquias aquse baberet, 
qui. ante preces (usas pejagi instax exundaret, At- 
que ille quidem divina vi hoc interposito decreto, 
yursus se domum recipiebat. Adolescentibus vero 
rebus ipsis ediia sententia conlroversiam diremit. 
Cum enim non esset, eujus momine bellum, alter 
adversus alterum parabant, pax (furorem exeepit, 
86 FUPSUS halura sese in fratribus. ostendil. Atque 
eiiam nune videre licet divins illiua sentemtis 
evidentia signa. Nam undique cireum ilum locum, 
qui quondam lacus erat, vestigia quedam, aqua 
alluvionis et inundationis adbucetiam nunc exstant. 
Quidquid autem tunc submersum, eret et in funde 
aque, toium redacium est in nemora, loca habi- 
tata, praua eL arva. Hoc judicium, quin primas 
$eueat, ne clarum quidem illum ipsum Solomenem 
epinor coniroversiam esse faciurum. Quid enim 
tamium ad virtutem habet maoment, econaservasse 
wnwn infantem ad. ubera duarum malierum, qua- 
Fum uiraque 66 ujalrem ease contenderel, adhua 
lactentem, cui ad salutem prorsus nihil interesset, 
vtrum a matre, an ab altera sibi alimenta procu. 
rarentur : quantum duobus adolescentibus tribuisse 
salutem , qui nunc ( primum) ad negotia szculi 
progressi, in vigore juventutis eirca ipsum satis 
florep, ira stimulamie eoa ad mutuani ezdem, eum 
aler i» alterius peraiciem manus armassent, 


ξηράν τε wok ἄνιχμον, ὡς prob ἂν τοῖς xoD.o«q ἔχειν 
"^4 τοῦ ὕδρτος λείφανον, τὴν πρὸ τῆς εὐχῆς πελαγί- 
ζουσαν. Καὶ ὁ μὲν ταῦτα τῇ θείᾷ δυνάµει διχάσα», 
πάλιν πρὸς ἑαυτὸν ἀνεχώρει ΄ τοῖς δὲ νέοις ἡ ἐχ τω) 
ἔργων ἀπόφααις τὴν φιλονειχίαν διέλυσεν. Mi) Tio 
ὄντος τοῦ ὑπὲρ οὗ τῶν xaT! ἀλλήλων ἑἐξήρτυον πόλε- 
μον, εἱρήνη vov θωμὸν διεδέξατο, xal πάλιν ἑαυτὴν 
àv τοῖς ἀδελφοῖς ἡ qug ἑγνώρισε. Καὶ vuv ἔστιν 
Εδεῖν τῆς θείας ἐκείνης ἁποφάσεως bvapyn τὰ ση- 
μεῖα. Κύχλῳ γὰρ τῆς πατε λίµνης ἴχνη τινάἁ τῆς τοῦ 
ὕδατος ἐπιχλύσεως εἰς ὅτι χαὶ νῦν διασώζεται. Τὸ 
δ) ἄσον βήθιον ἣν τότε καὶ ἐν τῷ πωθµένι τοῦ ὕδα- 
494, ἅπαν. µετεσκευάσθη el; Ran. xai οἴχησιν xal 
λειμῶνας, xal ἄρασιν. Ταύτης οἶμαι της δίκης puo 
ὃν αὐτὸν ἐχεῖναν τὰν ὀνομαστὸν Σοὶρμῶντα, τῶν 
πρω-είων ἀμφιαθητῆσαι. Τί vàp τοσοῦτον el, ἀρι- 
τὴν, ἁποαῶσαι τὰ τῶν µητρφων Δύο μαζῶν βρέφος 
ἑνυπαμάνιαν, ᾧ τὸ ἴαυν ἦν πάντως εἰς σωτηρίαν, 
εἴτε παρὰ vic Υοννησαμένης, «Uus xay παρὰ της ἑτέ- 
pz; ἑαυτῷ τὰ τῆς ἀνατροφῆς ἑοτουδάζετο, ἡ δύο 
νεανίας βραθεῦααι τὴν αωτηρίαν; ei vov ἐπὶ τὰ του 
βίου πράγματα παρελθόντες, bv. dap τῆς νεότητος, 
χατ αὐτὸ τῆς ἡλιχίας 9h ἄνθας τοῦ θυμοῦ πρὸς τὸν 
xaT ἀλλήλων φόναν αὐτοῖς παρβιστρήῄσαντος, ἔμελ- 
λαν üdapa αιχρὸν sol; οότε µετ ὀλίγον ἐπιδειχθή- 
σεσθαι, χατ ἀλλήλων τὰς χεῖρας ὁπλίσαντες, io 
ὧν ἐλπὶς ἦν, ἡ ἀμφοτέρους ὑπ ἀλλήλων φθαρήσε- 
σθαι, fj τὸν ἕνα γενέσθαι πάντως bv τῷ τῆς ἆδελφο- 


acerbum hominibus illius setatis spectaculum paule ϱ χτονίας µιάσµατι ; ἵνα παρῶμαι τοὺς ἑκατέροις τού- 


posi edituri erant , im quibus periculum erat, ne 
vel ambe mutuis emdibus comüeerentur, vel alter 
omnino se Íraterua c:de contaminaret ; ut prieter- 
mittàm eos qui una cum utroque horum pari furere 
in acie starent, quorum aliorum adversus olios 
eonatus ad id unum speeiabat, ut adversarios 
morte aíBceret? Qui igitur jam decrelam a mali 
ilius pretoris concilio adversus eos mortiferam 
seutentiam per preces rescidit, et naturam rursus 
secum reconciliavit, e cadis studium in pacificam 
letitiam convertit : quanlo magis is jure admira- 
tione dignus nomine cognitionis οἱ decreti videri 
dehet, quam is, qui meretricule fraudem depre- 
hendit ? Nam quod in aqua editum est miraculum, 


φων συµπαρατασσοµένους ἐν τῷ low θυμῷ, oic εἷς 
ὄρος τῆς κατ) ἀλλήλων ὀρμῆς, ὁ τών ἀντιτεταγμένων 
θάνατος fjv. Ὁ tolvuv ἤδη κατ αὐτῶν χυρωθεῖσαν 
ὑπὸ τῆς τοῦ πονηροῦ στρατηγίας τὴν τοῦ θανάτου 
Ψηφον διὰ τῖς εὐχῆς ἀναλύσας, καὶ τὴν φύσιν πάλιν 
πρὸς ἑαυτὴν χαταλλάξας, καὶ μεταζαλὼν εἰς εἴρηνι- 
κὰς εὐφροαύνας τὴν περὶ ερὶς φόνους σκουδἠν  πόσφ 
μᾶλλον εἰχότως ἐπὶ τῇ χρίσει θαυμάζοιτα παρὰ «by 
τὴν χαχουργίαν τῆς ἑταιρίδος φωράσαντα; Τὸ γὰρ 
ἐπὶ τῷ ὕδατι θαῦμα, πῶς ἀθρόως εἰς χέραον µετ- 
εσχευάσθη τὸ πλώϊῖμον, xal πεδίον ἐγένετο, καὶ xoi- 
λον ἡ λίμνη, καὶ πῶς $ ἀντὶ θαλάσφης euca τῷ 
τόπῳ τὸ πρότερον, νῦν πρὸς χαρπῶν ἄνεισι φορὰν, 
τοῦτο σιγᾷν οἶμαι χαλῶς ἔχειν μᾶλλον, 7) διεξιέναι τῷ 


qua ratione repente in terram incullam ea qua Ὦ λόγῳ, μὴ üuvayéwp κας’ ἀξίαν αυνεπαρθῆναι τῷ 


navigabilis esset transmutata, lacus in campum 


διηγἠµατι. 


depressum redactus sit : item quo pacto id quod pro mari illi loco prius esset, nunc eo redactum 
sit, ut frueius producat, jd tacere atque silentio preiterire consullius esse putu, quam persequi 
oratione, quz se una cum dignitate et amplitudine rei que narretur, erigere non poasit. 


Quid enim ejusmodi didicimus in iig miraculis, 
qua litteris mandata atque perseripta sunt, quod 
huic comparando par fleri possit? Inbibuit Jesus 
fllius Nave cursum fluninis Jordanis, sed quandiu 
erea erat in aqua. Transgresso autem populo, at« 
que area traducta, reddidit rursus ampi cursum 
consuetum. Áqua nudatur in sinu Rubro solum 
profundo subjectum, 3d utrumque lotus 2. spiritu 
mari submeto ; sed miraculum tantisper durabat, 
Aum exercitus, qui in profundo per aridam 19048, 


Ti γὰρ ποιοῦτον ἂν τοῖς ἀναγράπτοις θαύμασι µε- 
µαθήχαμεν, ὡς δύνασθαι εἰς (aov ἐλθεῖν τούτῳ διὰ 
συγχρίσεως! Ἔστησεν ὁ «ou Nau Ιησοῦς τὸ τοῦ Ἰορ- 
δάνου ῥεῖθραν * ἀλλ’ ἕως ἡ κιδωτὸς ἣν Ev «tp ὕδατι. 
Περαιωθέντος δὲ τοῦ λαοῦ xai τῆς χιδωτοῦ διελθούσης, 
ἀπέδῳκε πάλιν τῷ ῥείθρῳ τὸ σύνηθες. Γυμνοῦται 
τοῦ ὕδατος ἂν τῷ Ἐρνθραίῳ πελάγει «b τοῦ βυθοῦ 
ὑποχείμενον, ἁπωσθείσης ὑπὸ τοῦ πνεύματος ἐπὶ τὰ 
πλάγια τῆς θαλάσσης ἀλλὰ ὁ χρόνος τοῦ θαύματος bv 
jj τοῦ στρατού "τάροδος, dj διὰ τοῦ ξηροῦ κατὰ τὸν 








929 DE VITA S. 'OREGORH THAUMATURGI. 930 


βυθὸν γενοµένη. Mevà νοῦτο δὲ sw pia τοῦ Όδωτας Α traduceretur ; postea πόρο rursus uno sque facies 
ἡ ἐπιφάνεια γίνεται. xal τὸ πρὸς ὀλίγον διαιρεθὸν — apparuit, atque ea qua ad exiguum tempus diducta 
᾽συνεκλύσθηι Ἐνταῦθα δὲ τὸ ἅκαξ Ὑενόμενον ἔμεινεν — fuerat, rurgug contracta alque confusa est. Hic 
ofoy ἐγένετο, ὡς μὴ ἀπισκεῖσθαι τῷ χρόνῳ τὸ θαῦμα, — vero quod semel acciderat, sicuti factum erat, ita 
διὰ τῶν φαινομένων εἰς *b διηνεχὲς μαρτυρούμενον. —avansit,-adeo ut:ne fides quidem miraculo, quod 
Τὰ μὲν δη χατὰ τὴν λέμνην λεγόμενά τε καὶ δεικνύ- — :sencti illius precum efficacia editum est, diuturui- 
μενα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. Ἕτερον δὲ .μετὰ τοῦτο — fate temporis.abrogari possi: quippe signa appa- 
θαῦμα τοιοῦτον "tap αὐτοῦ ιδείχνυταί τε xal µνηµο- — rentia rem gestam in perpetuum testantur. Atque 
ψεύεται. Ποταμός τις παρ᾽ αὐτοῖς διαῤῥεῖ τὸν χῶρον,  .ea qui de lacu quidem et dicuntur et ostenduntur, 
abt τῷ ὀνόματι τὸ τραχὺ xat ἀνήμερον ἐπισημαί-  jta se babent..Alterum vero secundum hoc mira- 
vuv τοῦ ῥεύματος * Άύχος yàp, διὰ τὸ βλα Ἀτικὸν εἶναι, — .eulum-ejusmodi.ab eo factum et ostenditur et me- 
παρὰ τῶν προδοιχούντων ἐπονομάζετάι. Οὕτως πολὺς — moretur. Amnis quidam per.regionem illorum fuit, 


μὲν καὶ ἐκ τῶν πηγῶν καταφέρεται τῆς ᾽Αρμενίας, 
τῆς χώρας αὐτῷ διὰ τῶν ὑπορχειμένων ὁρῶν δαφψιλὰς 
ἐπιχορηγούσης τὸ ῥεῖθρον. Κοῖλος .δὲ πανταχοῦ τὰς 


ipeo nomine asperitatem et inclementiam fluminis 
pre se ferens; Λύχος enim, id est, lypus, eo quod 
noxius esse:soleat, ab accolis cognominatur. Hic 


ὑπωρείας τῶν κρημνῶν ὑποῤῥέων πολὺ μᾶλλον ταῖς Ἑ egpiosus quidem et vehemens etiam ex fontibus 


χειμερίαις χαράδραις ἀποτραχύνεται, πάσας ele ἑαν- 
τὸν τὰς ix τῶν ὁρῶν συῤῥοίας ὑπολαμθάνων. Ἐν δὲ 
τῷ ὑπτίῳ τῆς χώρας, δι ἧς διεξέρχεται, πολλάκις 
ταῖς ἑκατέρωθεν κρηπῖσι στενοχωρούµενος, κατά τι 
µέρος ὑπερχεῖται τῆς ὄχθης, κατὰ τὸ πλάγιον, ἅπαν 
᾿ἐποιλύζων τῷ. ῥείθρῳ τὸ ὑπερχείμενον ὥστε συν- 
εχεῖς xai τὸ ἁ προσδόχητον τοῖς παροικοῦσι τῷ τόπῳ 
τοὺς χινδύνους ἐπάγεσθαι, ἀωρὶ τῶν νυκτῶν f| xai 
ιεθ' ἡμέραν πολλάχις τοῦ ποταμοῦ τοῖς ἀγροῖς ἐπ- 
εµδαίνοντος. "Όθεν οὐ «φυτὰ μόνον xal σπέρματα 
xui βοσχήµατα “τῇ τῶν ὑδάτων φορᾷ διεφθείρετο, 
ἀλχὰ xai αὐτῶν ἤπτετο τῶν οἰκητόρων ὁ Ἀίνδυνος, 
ἀπροόπτως ἐν τῇ ἐπιχλύσει τοῦ ὕδατος ἐν ταῖς οἰχίαις 
ναυαγούντων. Τῶν τοίνυν προκατορθωθέντων τῷ µε- 
γάλῳ θαυμάτων εἰς ἅπαν διαπεφοιτηκότων τὸ ἔθνος, 
ἀνασίάντες οἱ κατὰ τὸ µέρος ἐχεῖνο τῷ ποταμῷ προσ- 
οικοῦντές, .ἄνδρες καὶ γυναῖχες καὶ παῖδες πανδημεὶ 
πτάντες ἰχέται τοῦ μεγάλου γίνονται, δεόµενοι λύσιν 
αὐτοῖς τινα τῶν κακῶν ἐξ ἀνελπίστων πορίσασθαι. 
«Απάντα γὰρ tv αὐτῷ τὺν Θεὸν ἔλεγε δύνασθαι, ὅσα 
ταῖς ἀνθρωπίναις ἐπινοίαις xat διανοίαις ἐστὶν ἁμή- 
(χανα. Μήδὲν Y&p τῶν εἰς βουλήν τε xal δύναμιν ἀν- 
θρωπίνην ᾿ἡχόντων παρ' αὐτῶν ἑλλειφθῆναι, λίθοις 
xai χώμασι, xat εἴ τι ἄλλο πρὸς «à τοιαῦτα τῶν κα- 
χὠν εἴωθεν ἐπινοεῖσθαι, πάντα πεποιηχότων, xal 
ἀντισχεῖν πρὸς τὴν τοῦ καχοῦ μὴ δυνηθέντων φοράν. 
Καὶ ὡς ἂν μάλιστα παρ) αὐτῶν ἑναχθείη πρὸς ἔλεον, 
αὐτόπτην ἠξίουν γενέσθαι τῆς συμφορᾶς, καὶ μαθεῖν 
ὡς οὔτε δυνατῶς εἶχον. μεταθεῖναι τὴν οἴχησιν, καὶ 
ὅτι πάντοτε αὐτοῖς ὁ.θάνατος ἀπὶ τῇ ὁρμῇ χεῖται τοῦ 
ὕδατος. Γενόμενος τοίνυν κατὰ τὸν τόπον' (οὐδεὶς γὰρ 
«Ὅχνος αὐτῷ τὴν πρὸς τὸ ἀγαθὸν σπουδὴν διεχώλυξν)’ 
οὔτε: ὀχήματος, οὔτε ἵππων, οὔτε ἄλλου τινὸς τῶν 
διαγαγεῖν αὐτὸν δὐναµένων ᾿ προσδεηθεὶς, ἀλλὰ pa- 
κτηρίᾳ τινὶ σνηριζόµενος, πᾶσαν διήνυσε τὴν ὁδὸν, 
xai 'ἅρα προσφιλοσοφῶν τοῖς “τῆς ὁδοῦ χοινωνοῦσιν 
αὐτῷ περὶ τῆς ὑψηλοτέρας ἑλπίδος, ἐν ol; ἀεὶ χατὰ τὸ 
προηγούµενον διατρίδων, τὰ ἄλλα πάρεργα τῆς προ” 
ειµοκέρας ἐποιεῖτο σπουδῆς' ὡς οὖν .ὑπεδείχθη παρά 
τε τῶν προχἀθηγησαµένων dj vou ῥείθρου παρα- 
τροκὴ, xat αὑτὸ τὸ φαινόμενον τὴν συμφορὰν διεµή- 
νυεν, εἰς βαθεῖαν-χαραδρωθέντος τοῦ τόπου φαράγγα 
διὰ τῆς τῶν ὑδάτων ἐμπτώσεως * ταῦτά φησι πρὸς τοὺς 


delabitur, Armenia per impendentes moutes làr- 
gum ei flumen suppeditante. Profundus .autem 
ubique el alveo depresso rupium ac precipitiorum 
przruptorum saxorum radices subterfluens, multo 
magis voraginibus hibernis exasperátur, omnes ex 
montibus confluentes aquas in se recipiens. Sed in 
supina patentique ac plana regione , per quam ex- 
currit, dum crepidinibus et molibus jactis utrin- 
que frequenter coarctaretur, in parte .quadam su- 
per ripas effundebatur, omne subjectum solum 
uudis ex transverso involvens, adeo ut crebra nec 
opinantibus accolis loci pericula inveherentur, 
nocle s:zpe intempesta, aut etiam interdiu flumine 
agros invadente. Unde non plantz modo et se- 
getes et pecora aquarum impetu peribant, verum 
eliam ad ipsos habitatores periculum pervenicbat, 
quippe ex improviso aquis inundantibus veluti 
naufragio quodam in propriis edibus opprimeban- 
tur. Cum igitur fama miraculorum ante 4 magno 
jsto viro editorum per universam nationem incre» 
buisset ac divulgata esset : qui illam partem flu- 
minis accolebant, vulgo domo profecti universi 
viri simul cum uxoribus οἱ liberis supplices ma- 
gno illi viro fiunt, rogantes ut aliquod eis ex in- 
sperato malorum remedium quzreret et exeogita- 

t. Omnia: enim in eo Deum posse, quacunque 
cogitationibus : atque ratienibus humanis confici 


ιοί explicari non possent. Nihil enim ab sese eo- 
p rum quz pertinent ad consilium et vires huinanas 
praetermissum esse, saxorum molibus et aggeribus 


objiciendis, .et si quid -aliud adversus ejusmodi 
mala excogitari solet, omnia expertos esse, et ad- 
versus impetum mali resistere non potuisse. Ac 
quo maxime ad misericordiam ab iis adduceretur, 
rogabant, ut ipse ingpector calamitatis esse vellet 
atque cognoscere, quod fieri non posset ut habi- 
tationem transferrent, quodque omni tempore 
mors eis ab impetu fluminis immineret. Cum igi- 
(tur ad locum venisset ( nulla enim ei. pigritia at- 
que desidia ad studium boni impedimento erat ) 
neque vehiculo praeterea, nec equis, neque alia re 
quapiam, qua (commode ) transvehi posset, usus 
esset, sed baculo quodam imnitens, totum iter 


laden 


921 8. GREGORII NYSSENI t3 
confecit, simul etiam cum comitibus suis et sociis A συνειλεγµένους' Οὐκ Éacur ἀνθρώπων, dósAgol, τὸ 


itineris de sublimi spe serios et philosophicos 
conferens sermones. In quibus se precipue sem- 
per exercens, et in primis rationem eorum habens, 
cclera accessoría potioris studii non magnopere 
curanda esse existimabat. Ut igitur et ab iis qui 
etiam ante duces itineris fuerant, ostensus est lo- 
cus, ubi flumen ruptis aggeribus a suo cursu de- 


* flexerat, et id ipsum quod apparebat, cladem de- 


clarabat : quippe eruptione atque impetu aquarum 
in profundam voraginem locus excavatus erat : his 
verbis usus est ad eos, qui convenerant : Non est 


óuadap6drerv ὅδροις τὴν τοῦ ὕδατος xirncur: 
pórnc τῆς θείας δυγάµεως ἔργον τὸτοιοῦτόν ἑστυν, 
ὀντὸς ὅρων xacaxAsisw τὴν τῶν ὑδάτων φοράν. 
Οὕτως γάρ φησι πρὸς τὺν θεὸν ὁ Προςήτης 
ὅτι « Ὅριον ἔθου, ὃ οὐ παρε λεύσεται. » Móro τῷ 
Δεσπότῃ τῆς κτίσεως Χριστῷ ἡ τῶν στοιχείων 
φύσις ἐστὶν' ὑποχείριος, ἐν' οἷς ἂν ταχθῇ τὀπεις, 
εἰς τὸ διηνεχὲς παραµένουσα ᾿Επειδὴ τοίνυν ὁ 
θεός ἐστιν ὁ νομοθετῶν τοὺς ὅρους τοῖς ὕδασι, 
µόνος ἂν ἐχεῖγος τῇ ἰδίᾳ δυνἆμει καὶ τοῦ ποτα- 
μοῦ τούτου τὴν ἁἀτωξίαν πεδήσειεν. 


hominum, fratres, inquit, regere terminis atque distinguere motum aqua : solius diving potentie id 
opus est, inira lerminos concludere atque. coercere cursum aquarum. lia. enim ait ad Deum Propheta: 
« Posuisti terminum quem non transibit *. » Soli Domino creature Christo elementorum natura. subdita 


atque obnoxia est, in quibuscunque locis collocata fuerit, 


in his in perpetuum permunens. (Quonam 


igitur Deus est qui terminos aquis. constituit, solus ille sua potentia etium hujus fluminis insolentem εἰ 


inordinatum cursum coercere et impedire possit. 


Dixit, ac tanquam afflatu divino animo conster- B 


natus, ac magna voce Christum, ut sibi ad propo- 
situm opus subsidio veniret, precatus, scipionem 
queni manu tenebat, in corrupto ripa loco defigit. 
Cum autem circa illam partem terra madida, mollis 
ac laxa esset, et ponderi baculi simul et manui 
figentis cedens , facile subscdit ad imum. Deinde 
precatus, ut hoc veluti claustrum quoddam et im- 
pedimentum insolentis et inordinati cursus aqua- 
rum esset, retro domum reversus est, reipsa 
demonstrans, quod quidquid ab sese fieret, a di- 
viua potentia adiministraretur. Protinus enim haud 
multo tempore post baculus quidem, radicibus in 
ripa actis, arbor evasit. Flumini vero hzc planta 
pro termino fixa est, eaque ad hoc usque tempus 
incolis loci cum spectaculo est, tum narrationis 
οἱ commemoralionis argumentum  przebet. Cum 
enim crebris imbribus atque torrcentibus ( amnís ) 
ille Lycus inundans ex consuetudine et asper ra- 
pidusque undarum ac fluctuum se invicem colliden- 
tium strepitu terribilis fertur, tunc summis aquis 
imas arboris radices alluens, rursus intumescens 
in medium alveum contrahit undas, ac quasi ge- 
tuens arbori appropinquare curvo flumine locum 
illum przsterlabitur. Talis magni Gregorii virtus 
fuit, imo vero Dei, qui miracula per illum edebat. 
N:im perinde ac si mancipium quoddam esset ele- 
mentorum natura, ad arbitrium jubentis immutari 
videbatur, ut et lacus in frugiferum agrum con- 


. verteretur , et voragines eluviesque fluminis , sci- 


pione securitatem futuram accolis spondente, 
habitarentur. Nomen autem arbori usque ad hoc 
tempus est scipio : quod pro monumento Gregorii 
benelicii atque virtutis ab incolis loci in omni 
tempore servatur. Quid ex propheticis miraeulis 
his rebus ος adverso comparando opponi vis? 
Dicam Jordanis sectionem, quam percussione pellis 
oville ante ascensionem fecit Elias, et post illuin 
Eliseus hzres et pellis et spiritus illius? At tempore 


* Psal. cu, 9. 


Εἶπεν, xat olov ἔνθους ἐξ ἐπινοίας θειοτέρας vevó- 
µενος, καὶ μεγάλῃ τῇ φωνῇ τὸν Χριστὸν αὐτῷ σὺμ- 
µαχον πρὸς τὸ προχείµενον ἐλθεῖν ἐπευξάμενος, 
χαταπήγνυσι τὴν βαχτηρίαν, ἣν διὰ χειρὸς ἔφερεν, 
χατὰ τὸν διεφθορότα τόπον τῆς ὄχθης. Διάθροχος δὲ 
οὖσα xxt' ἐχεῖνο ἡ ΥΠ xal σοµφώδης, ῥᾳδίως ὑπενό- 
στησε χατὰ τὸ βάθος, τῷ τε βάρει τῆς βαχττρίας 
ἅμα xal τῇ χειρὶ τοῦ πηγνύντος ὑπείξασα. Ek 
τοῦτο καθάπερ τι χλεῖθρον γενέσθαι καὶ κώλυμα τᾶς 
τῶν ὑδάτων ἁταξίας τῷ Θεῷ ἐπευξάμενος, dw 
ὑπέστρεφεν, ἔργῳ δείξας ὅτι πᾶν τὸ παρ) ἐκεί,ου 
γινόµενον ὑπὸ θείας ἑνηργεῖτο δυνάμεως. Εὐθὺς γὰρ 
οὗ μετὰ πολὺν χρόνον dj μὲν βαχτηρία, ταῖς ὄχθαις 
ἑῥῥιζωθεῖσα, δένδρον ἐγένετο. Τῷ δὲ ῥείθρῳ τὸ φυτὸν 
ὄρος ἐπάγη, χαὶ µέχρι τοῦ νῦν τοῖς ἐπιχωρίοις θέαμα 
γίνεται τὸ φυτὸν xat διἠγηµα. Ὅταν γὰρ ἐξ ἑπομθρίας 
τε καὶ χειµάῤῥων ὁ Λύχος ἐχεῖνος πλημμνυρῶν κατὰ 
τὸ σύνηθες xal τραχυνόµενος φέρηται, φοθερὸς Ez 
χαχλάξων τῷ ῥεύματι, τότε περὶ, τὸν πυθµένα τοῦ 
δένδρου χατὰ τὸ ἄκρον inyoien τῷ ὕδατι, πάλω 
ὀγχωθεὶς κατὰ τὸ µέσον σθστέλλει xb ῥεῖθρον, καὶ 
οἷον φοθούµενος ἐμπελάσαι τῷ δένδρῳ, κυρτῷ τῷ x» 
ματι παραµείθει τὸν χῶρον. Τοιαύτη τοῦ μεγάλου Γρτ: 
γορίου Ἡ δύναμις, μᾶλλον δὲ τοῦ θεοῦ τοῦ ἐνεργοῦντος 
£y ἐχείνῳ τὰ θαύματα. Καθάπερ γὰρ ὑποχειρία τις 
οὖσα τῶν στοιχείων. ἡ φύσις ἐδείχνυτο πρὸς τὸ δοχοῦν 
ἀλλασσομένη τοῖς ἐπιτάγμασιν, ὥστε λίµνην μὲν εἰς 
πυροφόρον χώραν µετατεθῆναι, τὰς δὲ χαράδρας τοῦ 
ὕδατος οἰχισθῆναι, τῆς βαχκτηρἰας ᾠχειωμένης τὸ 
ἀσφαλὲς τοῖς οἰχήτορσιν. ὌὌνομα δὲ µέχρι τοῦ νῦν 


D ἐστι τῷ δἐνδρῳ, ἡ Baxenpla, μνηµόσυνον τῆς ΓρηΥο- 


plou χάριτος xal δυνάµεως τοῖς ἐγχωρίοις ἐν παντὶ 
τῷ χρόνῳ σωξόµενον. Τί βούλει τούτοις τῶν προφττι- 
χῶν θαυμάτων ἀντιπαρατεθῆΏναι διὰ συγχρίσεως; 
Εἴπω τὴν τοῦ Ἱορδάνου τομὴν, ἣν τῇ πληγῇ τῆς ur ws 
ὁ Ἠλίας πρὸ τῆς ἀνόδου πεποίηται, xal μετ) αὐτὸν 
Ἐλισσαῖος ὁ κληρονόμος τῆς μηλωτῆς xal τοῦ πνεύ- 
µατος; Αλλ’ ἐπὶ τούτων, µόνοις τοῖς προφήταις Eni 
τοῦ xatpou τῆς χρείας σχισθέντος τοῦ ὕδατος, διὰ τοῦ 

















23535 


DE VITA 5. GREGORII THAUMATURGI. 


93e 


ῥεύματος διαθατὸς ὁ Ιορδάνης ἐγένετο, τοσοῦτον A horum prophetarum, cum usu poscente aqua 901384 


δ,ασχὼν ἐν ἑαντῷ τὸ ῥεῖθρον, ὅσον τοῖς ποσὶ παρα- 
σχεῖν τῶν προφητῶν διὰ ξτροῦ τοῦ πυθµένος ἑνδιο- 
6£:32t, τῷ δὲ ἔφεξης χρόνῳ χαὶ τοῖς λοιποῖς τῶν ἀν- 
Ορ ώπων τοιοῦτος ἣν, οἷος καὶ πρόσθεν Ἶν. Λύχος 
ts:iyog ἅπαξ ἁπωσθεὶς τῆς ἀἁτάχτου φορᾶς, εἰς τὸ 
ἀξὶ τὸ θαῦμα τοῦ Γρηγορίου ποιεῖ, παντὶ τῷ ἐφεξῆς 
χρόνῳ τοιοῦτος µένων», οἷον αὐτὸν f) τοῦ μεγάλου πί- 
στις ἐν τῷ χαιρῷ τῆς θαυματουρχγίας ἐποίησεν. 0 
σχοπὸς δὲ τῶν γινοµένων οὐχὶ ἡ τῶν ὁρώντων Éx- 
πληξις 2v, dAX d τῶν προσοιχούντων τῷ ποταμῷ 
σωτχρία. "oce τοῦ θαύματος τὸ ἴσον ἔχοντος (ὑπο- 
χωρεῖ γὰρ χαὶ τοῖς προφήταις xa τῷ μιμητῇ τῶν 
προφητῶν χατὰ τὸ ἴσον ἡ τοῦ ὕδατος φύσις), εἰ χρῆ 
μετὰ παῤῥησίας εἰπεῖν, πλεονεκτεῖ τῷ φιλανθρώπῳ 
τὸ παρὰ τούτου Υξνόμενον, δι οὗ τῶν προσοικούντων 
1j σωτηρία χατησφαλίσθη, τοῦ ὕδατος πεδηθέντος 
ἅπαξ xav ἐχεῖνο τοῦ ῥεύμστος, χαὶ ἀχινῆτου πρὸς 
τὸ ἑφεξῆς διαµένοντος. Ἐπειδὴ, πανταχοῦ τῆς χώρας 
τῶν τοιούτων θαυμάτων διαφοιτώντων, τῇ δυνάµει 
τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως ἐνεργεῖσθαι πεπιστευµένων, 
xal πάντες µετέχειν ἐπεθύμουν ἑχείνης τῆς πίστεως 
εἲς ὑπὸ τῶν τοιούτων μαρτυρουµένης θαυμάτων, 
xaX πανταχοῦ προῄει τὸ χἠρυγµα. xa ἐνεργὸν ἦν τὸ 
μυστήριον καὶ ἡ σπουδὴ πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἑπετείνετο, 
τῆς ἱερωσύνης παρὰ πᾶσι καθισταµένης, ὡς ἂν διὰ 
πάντων ἡ πἰστις πλεονάζοι καὶ αὔξοιτο' γίνεται οὖν 
πρεσθεία πρὸς αὐτὸν ἐχ πόλεώς τινος ἀστυγείτονος, 
ἐλθεῖν πρὸς αὐτοὺς, xal τὴν παρ) αὐτοῖς ἐχκλησίαν 
δίὰ τῆς ἱερωσύνης συστήσασθαι. Κώμανα δὲ τῇ πόλει 


τοὔνομα, fj ἐπιξενωθῆναι τὸν µέγαν ἡξίουν πανδη μεὶ C 


4 


πάντες τὴν χάριν αἰτούμενοι. 


essel, accidit, ut ipsi soli prophete per flumen 
Jordanis transire possent , cum tandiu amnis ille 
in sese flumen diduxisset, dum siccis pedibus per 
aridum alveum prophetz transirent. Insequenti 
vero tempore reliquis quoque hominibus talis erat, 
qualis etiam ante transitum illorum : Lycus autem 
ille semel ab insolenti atque inordinato cursu re- 
pulsus, recens in perpetuum Gregorii miraculum 
facit, omni eonsecuto tempore talis manens, qua- 
lem eum magni illius fides, quo tempore miraculum 
edebatur, elfecit, Nam propositum rei gerend» 
non eo spectabat, ut qui viderent obstupescerent, 
sed ut accolze fluminis servarentur. ltaque cuim par 
sit miraculum (c:dit enim ex «quo natura aqua 


B tam prophetis, quam imitatori prophetarum ), si 


ingenue dicere (id quod res est) oportet : major in 
liujus, quam in illorum facto humanitas est, per 
«uod salus accolis in tuto collocala est, cum aqua 
circa illam partem fluminis seniel coercita atque 
repressa eliam in posterum pernianserit immola. 
Posteaquam autem ejusmodi miraculorum, quie 
virtute fidei in Christum fieri credebantur, fama in 
omnes partes regionis dimanante, omnes illius 
fidei, quse talium miraculorum testimonio compro- 
baretur, participes esse cupiebant, et ubique prz- 
dicatio procedebat, mysterium ( strenue ) exerce- 
batur, studium boni intendebatur : quippe apud . 
omnes sacerdotium constituebatur, ut per oinnia 
fides cresceret et augeretur : idcirco ex finitima 
quadam civitate mittitur ad eum legatio, ut veniret 
ad ipsos, et Ecclesiam, quas esset apud eos, sacer- 


dote designato constitueret. Comana autem civitati nomen erat : cujus ut hospes magnus iste vir 
esse vellet, vulgo omnes hanc veniam sibi dari petentes orabant. 


Pevópevog τοίνυν παρ) αὐτοῖς xa συνδιαγαγὼν 
$pépag τινὰς, xal μᾶλλον αὐτοῖς τὴν περὶ τὸ µυστή- 
pov. ἐπιθυμίαν ἐξάψας ofc ἐποίει τε xaX ἐφθέγγετο 
ἐπειδὴ χαιρὸς ἣν χαὶ τὴν πρεσθείἰαν αὐτῶν εἰς πέρας 
ἐλθεῖν, χαὶ ἀναδειχθῆναί τινα τῆς παρ᾽ αὐτοῖς Ἐκκλη:» 
clac ἀρχιερέα * τότε τῶν μὲν ἓν τέλει πάντων αἱ γνῶ- 
μαιτοὺς προέχειν δοχοῦντας λόγῳ τε xal γένει, καὶ τῇ 
λοιπῇ περιφανείᾳ περιειργάζοντο. Ὄοντο γὰρ, ὀπειδὴ 
καὶ ταῦτα περὶ τὸν µέγαν Γρηγόριον ἣν, μηδὲ τούτων 
δεῖν ἅμοιρον εἶναι, τὸν ἐπὶ τὴν χάριν ταύτην ἐρχό- 
yevov. Πολλαχῆ δὲ ταῖς φήφοις µεριζομένων, καὶ ἅλ- 
λων ἄλλον προαιρουµένων, ἀνέμενεν ὁ μέγας θεόθεν 
αὐτῷ γενέσθαι τινὰ πρὸς τὸ προχείµενον συµθουλἠν. 
Καὶ καθὼς ὁ Σαμου]λ μνημονεύεται, μὴ χαταπλαγΏναι 
χάλλος σωμάτων xaX μέγεθος ἐν τῇ τῆς βασιλείας 
χρίσει, ἀλλὰ ψυχὴν ἐπιζητεῖν βασιλιχῆν, xàv ἓν κατα- 
φρονουμένῳ σώματι τύχῃ᾽ τὸν αὐτὸν τρόπον χἀχεῖ- 
νος, τὰς περὶ ἑκάστου τῶν ἑφηφισμένων σπουδὰς 
παραθλέπων, πρὸς ἓν ἀφεώρα µόνον, εἴ τις xal 
πρὸ «T; ἀναχηρύξεως, δι ἐπιμελείας βίου καὶ ἀρε- 
της, ἓν τῷ τρόπῳ τὴν ἱερωσύνην φέροι. Ὡς δὲ οἱ μὲν 
παρΏγον τοὺς ὑπεψηφισμένους μετ ἐγχωμίων, Exa- 
στος τὸν παρ) αὐτοῦ προθαλλόμενος, ὁ δὲ xai πρὸς 
τοὺς εὐτελεστέρους xatà τὸ τοῦ βίου σχΏμα βλέπειν 
ἐκελεύετο (ὀυνατὸν vip εἶναι xaX £v. τοῖς τοιούτοις 


Cum venisset ergo ad eos, et aliquot dies una 
conversatus tum dictis, tum factis suis magis eo- 
runi studium erga mysteriurma incendisset, cum jam 
tempus esset etiam id negotium, propter quod 
legati ad eum missi crant, ad exitum deducendi, 
ac designandi aliquem eorum Ecclesie primarium 
sacerdotem : tunc principum quidem et magistra- 
LÉum civitatis omnium sententie in hoc occupat:e 
erant, ut anxie atque curiose inquirerent ac scis- 
citarentur, qui eloquentia, qui genere, reliquoque 


D vitz:e splendore csxteros praecedere videretur. Puta- 


bant enim, quoniam etiam his bonis magnus Gre- 
gorius cumulatus erat, nec earum quidem rerum - 
oportere expertem esse, qui ad hoc munus delige- 
retur. Cum autem in innltas partes suffragiis scin- 
derentur, et alii alium praoptarent atque przferrent, 
exspectabat ille vir magnus divinitus aliquod sibi 
consilium ad propositum negotium suppeditarj. Λο 
quemadmodum Samuel in eligendo rege fertur non 
pulchritudine nee magnitudine corporum motus 
esse, sed animum regium rcquisivisse, etiamsi in 
contempto forte corpore reperiretur : eodem modo 
eliam ille, studiis erga unumquemque eorum, qui 
destinabantur, neglectis , id unum duntaxat spec- 
tabat, an aliquis etiam ante declarationem indu 





"935 S. GREGORII NYBSEM 950 
stria vike atque virtute in. moribus sacerdotium 4 εὑρεθῆναί τινα τῶν περιφανεστέρων τῷ Bip xau 


gestaret.'Cum autem 'illi quidem producerent eos 
de quibus 'suffragium ferretur, quem quisque pro- 
moveret ejus 'honorifloam mertionem facientes, 
atque hic, ut etiam viliorum (quod ad vitz:speciem 
attinet) rationem. haberent eos hortaretur (posse 
enim 'eiiam in talibus reperiri aliquem, qui animi 
bonis super eos emineset, qui vitze-splendore prz- 
Starent) : quidam ex iis, .qui przerant suffragiis 
ferendis, eam magni illius sententiam pro contu- 
melia atque derisione accepit, si,.cum nullus eorum 
qui et éloquentia et diguitate-et manifesto .facul- 
tatum vitz; splendore :czteris .prielati essent, ad 
sacerdotium admitteretur, ex opificibus sellulariis, 
quique labore:manuum vitam tolerarent, ad ejus- 


τὸν πλοῦτον τῆς ψυχῆς ὑψηλότερον), ὕδριν φήθη τις 


v προεστηχότων τῆς Φήφου xal χλενασμὸν τῇ» 


τοιαύτην τοῦ μεγάλου χρίσιν, εἰ, τῃ.λόγῳ καὶ τῷ 
ἀξιώματι καὶ τῇ φαινοµένῃ τοῦ βίου μαρτμρίᾳ χε- 
χριµένων τῶν ἄλλων, μτδενὸς ἐπὶ τὴν ἑερωσύνην 
παραδεχθέντος, Ex τῶν βαναύσων πρὸς τοιαύτην χάριν 
νοµίζαιντό τινες ἀξιώτεροι’ καὶ ἅμα χατειρωνενόμενος 
προσελθὼν πρὸς αὐτὸν , El ταῦτα κελεύεις, φηὴ, 
τούτους [àv τοιούτους ὄντας περιοφθϐηναι τοὺς 
«πάσης ἐξειάθγμέγους τῆς πόλεως, ἐκ δὲ τῶν συρ- 
φατῶν εἰς προστασἰαν τῆς ἱερωσύνης ἀναληφθη- 
wal cia, ipa σοι «ουτὸν «τόν ἀνθραχέα κα ειν 
ἐπὶ τὴν ἱερωσύνη» Ἀ.1έξανδρον * xal µεταδάν- 
τες ἐπὶ τοῦςεον, el δοχεῖ, συµφωνήσωμα» αρὺς 


nodi munus aliqui magis apti et idonei existima- D ἀ..λή.1ους ταῖς ψ'ἠφοις ἡ πόλις πᾶσα. "D μὲν o» 


ventur, ét simul cavillans cum quadam 'irrisione 
ad eum , Gi hec, inquit, jubes, ui hi guidem.t«les, 
qui ez onini civium numero elecli. sunt,:praterean- 
tur, atque ex quisquiliis et infima. plebe.assumamus 
aliquem «d. administrationem. sacerdotii, -qui tali 
civitati presit, tempus tibi deinceps. [uerit casbona- 
rium. Alexandrum. ad. sacerdotium. vocandi , atque 
d hunc transilione facta, si videlur, suffragiis inter 
Nes wniversi cives 'consentiemus. Auque ille. quidem 
rhxc tequebatur, sententiis :ejus obtrectans, ac per 
oc siauulatun iet :cavillaterima suffragium simu- 
mam:et exaciam diligeutiaso in superioribus vitu- 
perans ac:reprehendens. Sed agno ili per liec 
dieta: snbit.animum «eogitalio,.quod non sine nu- 
wine divino Alexandri a deliberantibus inter caie- 
TOS mewüo facta essel. E! guis, inquit, est. Ale- 
A&&nder,.cmjus mentionem fecistis ? Deinde eum 
quidam ex iis, qui una intererant, *um;visu smemo- 
:3atum in medisun preduxisset, pannis vilibus ac 
-sorididis ne. toto quidem cenpoye amicurm, et simul 
4 ppareptibus rebus, manibus pariter et faeie, reli- 
'quoque : cerpore :oa2rhonibus infecto.ac aerdidato 
opifcium et qikestum xstendentem ; ceteris quidem 
'Tisus .saateria er$t.falis:.in:seedio: stans Alexander. 
Αϊ perspicaeem;illum :eculum wake id spectaculum 
obstupefaciebat .:.vir án .extrema paupertate, ac 
Reglecto eerporeseipsun solum spectens, ac veluti 
'Sibi . placens et. gaudens. eo labitu, «qui babitus 


ταῦτα ἐφθέγγετο τὴν γνώµην διαθάλλων αὐτοῦ, χαὶ 
διὰ τῆς εἰρωνικῆς ταύτης ψήφου τὴν ἐπὶ vol; προ- 
λαθοῦσιν ἀκρίθειαν καταμεμφόµενος. Ti δὲ perdo 
γίνεται διὰ τῶν εἰρημένων «ἐνθύμιον, μὴ ἀθεεὶ τὸν 
Αλέξανδρον ἐν μνήμῃ τῶν ψηφιζομένων καὶ εἴρημέ- 
ψων γενέσθα,..Καλτἰς οὗτος, φηαὶν, ὁ Α.1έξανδρος, eb 
τὴν μνήμην πεποέησθε ; Εἴπά τινας τῶν συμπαρόν- 
των ἓν γέλωτι παραγαγόντος εἰς μέσον τὸν µνηµοχευ- 
Ἰθέντα, ῥαχίοις πιναροῖς Ἠμφιεσμένον, αὐδὲ Quo τῷ 
«δώματι, καὶ -ἅμα :δειχνύντα τῷ φαινομένῳ τν 


«ἐργασίαν χερσί τε καὶ προσόπῳ, «καὶ ΄τῷ .λοικὼ 


σώματι «κατεβῥυπωμέναν τῇ ἐργασίᾳ «τῶν ἀνθράκων, 
τοῖς μὲν λοιπόῖς Euro; (ἣν «ὑπόθεαις, «ἂν μέ- 
Cot; τοιοῆτος ἑστὼς 'ὁ ᾽Αλέξανδρος, cp δὲ Ótoga- 
τιχῷ ἐχείνῳ ὀφθαλμῷ πολλὴν παρεῖχεν  ἔχσληξιν τὸ 
γινόμενόν τε καὶ ὀρώμενον'' (ἀνῆρ ἐν. ἑσχάτῃ -σενίᾖ, 
καὶ ἀἁπημελημένω τῷ σώματι πρὸς "ἑαυτὸν βλόπων, 
καὶ οἷον ὁπαγαλλάμανος τούτῳ «τῷ σχήµατς, D wis 
υἀπαιδεύτοις 'ὀφθαλμοῖς ἣν -ἐπιγέλαστον. Καὶ γὰρ 
οὕτως ἔχει. Καὶ οὐκ ἀνάγχκῃ πεγίας &zi τὸν awe 
οὔτον ἑληλύθει βίον, ἀλλὰ «καὶ φιλάαρφός-τις ὧν ὁ 














&vhp, ὡς 6 μετὰ ταῦτα. βίος ἔγνώρισς, καὶ τῶν λοι- | 


πῶν ὑψηλότερος, :ὡς «καὶ µέχρι µαρτνρίου «φθάσαι, 
Duk παρὸς 'τελειώσας τὸν δρόµον. "To. δὲ λανθάνειν ἕπ- 
εθχεέρησεγ, i?) μᾶλλον ἐπετήδενας, Χθείστων ὑπάρχων 
τῆς ἑσπονδασμένης «παρὰ τῶν πολλῶν  εὐκληρίας, 


χὰὶ -àvt' οὐδενὸς τὸν βίον ποιούμενος, τῆς ὑψηλοτέρας — 


τε xal ἀληθοῦς ζωῆς vhv ἐπιθυμίαν ἔχων. Kal qc ἂν 


oeulis imperitis ridiculus erat. Etenim ita.se res p μάλιστα τὸν πρὴς ἀρετὴν σκοκὺν χαταρθώσειε, -λαν- 


habebat. Non urgente: paupertake ad. ejusmodi. vitze 
genus devenenab, sed philosephus quidam vin erat, 


-quemmdasodum  insecula vita indicavit, adeo ut 
: eliam: ad.suartyrium - usque pervenerit, per ignem 
; cursu confecto. Latere autem dedita opera volebat, 


altiori aniqo preditus ,:quam ut eam , quie vulgo 
expetitur, felicitatem curaret, ac pro uihilo.seecu- 
lum: ducebat, eo quod et .swblimis. et. vere vitae 
studio teneretur. Et: αἱ Toa rime virtutlem ad «quam 


θάνειν ἐμηχανᾶτο τοιοῦτος ὢν, τῷ ἀτιμοτέρῳ τῶν 


ἐπιτηδευμάτων οἷον εἰδεχθεῖ προσωπείῳ ὑποκρυπτό- — 


µενος. "Άλλως δὲ, καὶ ὑπερανθῶν τῇ νεότητι, σφᾶ- 
λερὸν ἡγεῖτο τῷ τῆς. σωφροσύνης «σχοτῷ, φανερὸν 
ποιεῖν τὸ κάλλος τοῦ σώματος αὐτοῦ, ὥσπερ ἐμ- 
πομπεύων τῇ εὐχληρίᾳ τῆς φύσεως * Ίδει γὰρ χαλε- 
πῶν -χαταπτωμάτωνιἀφορμὴν τοῖς . πολλοῖς τὸ τοιο- 
τον γινόμενον. 

aspirabat, assequerelur, operam dabat, ut talis 


esse igneraretur, contemptiore genere vite veluti .iurpi : quadam persona. sese. ecculiaps. Atque alio- 
quin etiam, quod.eximio! flore juventutis prieditus -esset , periculosum esse dueebat ei, qui continen- 


.tiam sibi sectandam proposwisset , corporis sui 


pulchritudinem patefacere, felicitate nature tan- 


q1uam in: pompa. sese estentantem ::-noverat enim.:ejusmodi. rem gravium offensionum ac  deliclozum 


occasionem plerisque prebere solere. 





957 DE VITA 5 


. GREGORII THAUMATURGI. 


958 


Ὡς ἂν οὖν µήτε πάθοι τι τῶν ἀθουλήτων, μέτε A Ne igitur vel sibiipsi aliquid accideret impru- 


πάθους ὑπόθέσις ἀλλοτρίοις ὀφθαλροῖς χατασταίη, 
διὰ τοῦτο καθάπερ τι προσωπεῖον εἰδεχθὰς τὴν ἀν- 
θραχοποιίαν ἐχουσίως ἑαυτῷ περιτίθησι, OU fc 2) 
σῶμά τοῖς πόνοις πρὸς ἀρετὴν ἑγυμνάζετο, χαὶ τὸ 
Χάλλος τῷ ῥύπῳ τῶν ἀνθράχων ἐπεχαλύπτετο, χαὶ 
ἅμα τὸ ἐκ τῶν πόνων αὐτῷ προσγινόµενον εἰς &vzo- 
λῶν ὑπηρεσίαν ᾠχονόμητο. Ἐπειδὴ τοίνυν µεταστή- 
σας αὐτὸν τοῦ συνεδρίου, xal πάντα τὰ κατ αὐτὸν 

μετὰ ἀκριδείας ἐπύθετο, τὸν μὲν δίδωσι τοῖς περὶ 
αὐτὸν ἐντειλάμενος & πράττειν ἐχρῆν * αὐτὸς δὲ πάλιν 
καταλαθὼν τὸ συνέδριον, Ex τῶν ἐν χερσὶ τοὺς συνει- 
λεγμένους ἐπαίδευξ, τοὺς περὶ τῆς ἱερωσύνης αὐ- 
τοῖς λόγους παρατίθέµενος, xai διὰ τούτων τὸν χατ' 
ἀρετὴν ὑπογράφων βίον. Καὶ διῆγεν &v τοῖς τοιούτοις 


denti, quod factum doluisset, vel alienis oculís 
casus et offensionis materiam praberet , idcirco se 
carbonario opificio veluti persona quadam deforntii 
consulto creumdat , quo tam corpus laboribus ad 
virtutem exerceretur, quam pulchritudo sordibés 
carbonum infecta obtegeretur, et simul pecunia, 
quam ex laboribus quzrebat, ad mandatorum ex- 
secutionem dispensaretur. Posteaquam igitur eum 
cx concilio abdutit, ac de statu ejus atque condi- 
lione omnia diligenter scrutatus et seiscitatus est, 
illum quidem familiaribus suis tradit , exsequi jus- 
sis qua res postulabat : ipse vero in concilium re- 
versus ex praesenti deliberatione sumpto argumento 
congregatos instituebat , de sacerdotii officio scr- 


Ἀόγοις παρακατέχων τὸν σύλλογον, ἕως ἐχπληρώσαν- B mones eis proponens , ac per hos vitam cum virtute 


τες οἱ ὑπηβετοῦντες αὐτῷ τὸ προστεταγµένον ἐπ- 
ἐστησαν, ἔχοντες μέθ᾽ ἑαυτῶν τὸν Αλέξανδρον, λουτρῷ 
τε τὴν Ex. τῶν ἀσδόλων ἁπδίαν ἀποχλυσάμενον, xal 
τοῖς τοῦ μεγάλου ἐματίοις ἑστολισμένον. Ταῦτα γὰρ 
ἦν αὐτοῖς ἐντειλάμενος ποιῆσαι. Πάντων 65 πρὸς τὸν 
Αλέξανδρον ἐπιστραφέντων, xa θαυμαστικῶς πρὸς 
τὸ φαινόμεγον διακειµένων, 0ὐδὲν xauwór πεπόν- 
θατς, qo πρὸς αὐτοὺς ὁ διδάσχαλος, ὀφθαΛμοῖς 
ἁπατηθέντες, καὶ τῇ αἰσθήσει µόγῃ τὴν xplaur 
τοῦ κὰ1λους ἐπιτρέγαντες. Σφα.Ἱερὸν γὰρ πριτή- 

ον τῶν ὄνέων ἀληθείας ἡ αἴσθησις, τὴν πρὸς 
có βάδος τῆς διανοίας εἴσοδον' δὲ ἑαυτῆς ἁπο- 
x Aelovca. Ἅμα δὲ xal αὐτῷ τῷ τῆς εὐσεδείας 
& y Opxp δα μονι τοῦτο φί1ον ᾗν πάντως ἀργῆσαι 
có τῆς ἐγλογῆς σκεῦος τῇ ἁγνοίᾳ συγκαλυπτόµο- 


δυνάσεεῖας «αᾳθαιρέτην écdpisvor. Taüta εἰπὼν' 


τὸν νλνόμισμένὸν τρόπὀν᾽ τἐλεμώσας τὴ χάριτι. Πάν- 
των à πρὸς τὸν νέον ἱερέα ἀποδλεπόντων, προτρα- 
Tg τινα πρὸς τὴν ἐκχλησίαν λόγον ποιῄσασθαι, 
ἔδειξεν εὖθὺς ἐν πῤοοιμέοις τῆς ἀρχῆς ó "Αλέξανδρος 
ἄφευστον ἐν ἀὐτῷ τοῦ μεγάλου Γρηγορίου τὴν «ὰρί- 
σιν. "Hy γὰρ ἀὐτῷ πλήρης διανοίας ὁ λόγος, ἧττον 
cQ ὄνθει χεχαλλωπισμένος τῆς. λέξρως. | "0θεν τις 
τῶν νέων ἀγέρωχος ix τῆς Ατθίδος αὐτοῖς ἐπιχω- 
Ριάζων, τὸ ἀχαλλὲς τῆς λέξεως ὑπεγέλασεν, ὅτι μὴ 
τῇ περιερήἶᾳ τῇ Αττιχῇ χεχαλλώπιστο: óv φασιν ix 


conjunciam prascribens. Perseverabat autem in 
ejusmodi sermonibus conventum detinens , quoad 
exseculi mandata, qui operam ei navabant, su- 
pervenerunt, secuin adducentes Alexandrum , qui 
et lavacro fuliginis injucunditatem absterserat , 
et magni istius vestibus indutus et ofnatus erat. 
Hec enim curare jussi erant. Omnibus autem in - 
Alexandrum conversis, Οἱ ad novam eam speciem 
admiratione defixis, Nihil novi, inquit ad eos ma- 
gister, accidit vobis , si oculis decepti estis , et sen- 
sui soli judicium pulchritudinis permisistis, Fallax 
enim el incertum. rerum veritatis judicium sensus 
est , aditum per se ad pro[unditatem mentis et injel- 
ligentie pracludens. Simul autem etiam pietalis ini. 
mico demoni prorsus id studio erat , sit. tas electionis 
ignoratiope .contectum , oliosum et inwlile esset, 
neu prodiret in medium vir, qui ipsius principatum 
eversurus esset. Dac locutus, cum eum juxta con-. 
suetum morem ritusque solemnes ad. hoc munus 
idoneum. effecisset , per sacerdotium Deo virum di- 
cat. Omnibus autem.novum sacerdotem intuenti-, 
bus, rogatus ut aliquam ad ecclesiam haberet 
orotioneni, statim in initio sus administrationis 
Alexander ostendit, haud falsum in sese Gregorii 
judicium fuisse. Erat enim orato ejus intelligen- 
tie sententiarumqne plena, dicendi floribus mi- 
nus exornata. Unde petulans quidam ex Attica 
adolescens apud illos agens incomptam dictionem 


6ειοτέρας ὄψεως σωφρονιαθῆναι, ἱδόντα περιστερῶν p derisit, quod non ea, quam Attici in dicendo ad- 


ἁγέλην ἁμηχάνῳ τινὶ διαλάμπουσάν χάλλει, xal τινος 
ἀχηχοέναι λέγοντος, Αλεξάνδρου τὰς περιστερὰς 
εἶναι ταύτας, ἃς ἓν γέλωτι ἐχεῖνος πεποίηται. Τί τού- 
των ἄν τις πρὸ τοῦ ἑτέρου θαυμάσειε; τὸ μὴ δυσ- 
«ωπηθΏναι τὸν ἄνδρα τῶν ἀξιωμάτων τὴν φῆφον, 
xai μὴ σὐναρπασθῆναι πρὸς τὰς μαρτυρίας νῶν 
πτροεχόντων” ἢ μᾶλλον τὸ θαυμάσαι τὸν ἔγχεχρυμ- 
piévov τοῖς  ἄνθραξι πλοῦτον, ᾧ' παραχρῆμα παρὰ τοῦ 
«εοῦ ἡ τῆς ὀῤθῆς κρίσεως μαρτυρία διὰ τῆς τοῦ 
ὦήτοῤος ἐπήχηλούβησεν ὄγεως ; Ἐμοὶ μὲν Ὑὰρ bo 
É αυτόν τούτων ἑκάτε pov τοιοῦτον εἶναι δοχεῖ, ὡς πρὸς 
ἄλληλα μὲν ἔχειν τὴν ἅμιλλαν: πάντων δὲὸ μικροῦ 
δεῖν τῶν ἐπὶ θαύματι μνημονεύομένων πρωτεύειν. 
3ό τε γὰρ ἀντιθῆναι τῇ τῶν προεχόντων ὁρμῇῆ, τῆς 
Ῥλτκοι. Gs. XLVI. 


hiberent, exacta atque supervacanea cura exornata 
esset, quem aiunt divina quadam visione emenda- 
tum esse, cum columbarum gregem incredibili 
quadam pulchritudine nitentem conspicatus esset, 
et quendam audivisset , qui diceret, has esse co- 
lumbas Alexandri , quas ille derisisset. Utrum ho- 
rum magis aliquis admiretur? quod vir ille non 
motus est suffragio eorum, qui dignilate praesta- 
bant, neque simul ad testimonia optimatum ac 
principum virorum raptus est? an magis admi- 
rari convenit in carbonibus absconditas divitias , 
quas statim a Deo editum recti judicii testimo: 
nium per visionem oratoris consecutum est ? Nain 
mihi quidem horum utrumque in sese ejusmodi 


90 


959 


S. GREGORII NYSSENI 


910 


esse videlur, ut inter se quidem paria sint, ac A ἀτρέπτου xal ὑψηλῆς διανοίας ἑναργέστατον ἐγίνετο 


quasi de principatu certamen habere videantur, 
inter omnia autem ea, quz nomine miraculi cele- 
brantur, primas propemodum teneant. Nam quod 
optimatium studiis adversatus est, constantis, 
recti atque excelsi animi manifestissimum indi- 
cium erat: a quo omnia, qux per mundum appa- 
rent, ex 2quo despiciebantur, sive ad magnifi- 
centiam atque splendorem, sive etiam ad humili- 
tatem et obscuritatem accedere viderentur : cum- 
que soli virtuti primas tribueret, et vitiosam 
vitam solam rejiciendam esse judicaret , pro nihilo 
intuebatur omnia, quaecunque per hoc szxculum 
vel aliquo studio, vel contemptione digna judican- 
tur. Quod nimirum etiam tunc fecisse demonstra- 
tur. Cum enim daret operam , ut Deo gratum ac 
dignum inveniret, non divitias, non dignitatem, 
non hujus mundi splendores, quarum rerum nihil 
in recensione bonorum a divina Scriptura enumera- 
tur, res idoneas putabat quas ad testimonium admit- 
teret, Non igitur hoc solum est, quod et laude et ad- 
miratione dignum sit, quod respuit studia princi- 
pum : verum etiam quod per ea, quz& consecuta sunt, 


seipse superavit. Nam qui ineptam ac minus idoneam. 


sententiam duntaxat rejicit, neque adjicit id quod 
res poscit, malum quidem prohibet,bonum vero non 
conficit. At qui preterquam quod non consentit de- 


γνώρισμα  mvávta τὰ κατὰ τὸν χόσμον φαινύμενε 
ἐν τῷ ὁμοίφ χαθεωρᾶτο, εἴτε πρὸς τὸ μεῖζόν τε xa 
περιφανέστερον, εἴτε xal πρὸς τὸ ταπεινόν τε χαὶ 
ἀφανὲς οἰχείως εἶχε᾽ µόνῃ δὲ νέµων τῇ ἀρετῇ ctv 
προτίµησιν, xai µόνην τὴν Ev χαχίᾳ ζωὴν χρίνων 
ἀπόδλητον, ἀντ᾽ οὐδενὸς ἑώρα τὰ πάντα, ὅσα xa:i 
τὸν βίον 1] σπουδῆς τινος, ἢ ἀτιμίας ἅδια κρίνεται. 
"Q δὴ xai τότε πεποιηχὼς ἐπιδείχνυται. Ζητῶν γὰρ 
τὸν τῷ θεῷ χεχαρισμένον xat ἄξιον εὑρεῖν, οὐχ ἀἁξιό- 
πιστον εἰς µαρτυρίαν ᾠήθη πλοῦτον παραλαθεῖν xal 
ἀξίωμα, χαὶ τὰς χατὰ τὸν χόσµον τοῦτον περιφανείας. 
ὧν οὐδὲν ἓν τοῖς τῶν ἀγαθῶν χαταλόγοις ὁ θεῖος 
ἀπηριθμήσατο λόγος. Οὐ τοῦτο µόνον τοένυν ἐστὶν 
ἐπαίνον τε xaX θαύματος ἄξιον, τὸ μὴ προέσθαι τὰς 
τῶν δυναστευόντων σπουδάς ἁλλά χαὶ διὰ τῶν ἐσ- 
εξῆς αὐτὸς ἑαυτὸν ὑπερθάλλειν. Ὁ γὰρ µόνον ziv 
ἀναξίαν ἁπωσάμενος φῆφον, μὴ προσθεὶς δὲ τῇ χρεία 
τὸ λεῖπον, τὸ μὲν χαχὸν ἐχώλυσε, τὸ δὲ ἀγαθὸν οὐκ 
ἐποίησεν. Ὅ δὲ πρὺς τῷ μὴ συνθέσθαι τῷ χείρονι 
xài τὸ χαλὸν ἐξευρὼν, δι ἀἁμφοτέρων ἑτελείωσε τὸ 
ἀγαθὸν, οὔτε τῷ χαχῷ συγχωρῄσας τὴν πάροδον, xai 
τὸ χαλὸὺν προσαγαγὼν εἰς ἑνέργειαν ' ὡς κατὰ àp- 
φότερα γενέσθαι τὴν εὐεργεσίαν τοῦ μεγάλου Τρτ- 
γορίου £v τῇ πόλει, τό τό χατλ ἄγνοιαν παρ) αὐτῶν 
πλημμελούμενον ἐἑπιστρέφαντος, χαὶ τὸ χεχρυµμμµέγνον 
παρ) αὑτοῖς ἀγαθὸν Ov ἑαυτοῦ φανερώσαντος. 


teriori, etiam bonum invenit, per utraque bonum perficit, dum neque malo aditum dat, et bonum 
ad effectum producit : adeo ut utraque ratione beneficium magni Gregorii civitati contigerit, qui et 
jd quod per ignorantiam ab iis delinquebatur, averterit, et bonum apud eos absconditum per sese 


patefecerit. 


Cum autem omnia magno illi viro auxilio sancti C Πάντων δὲ χατὰ γνώμην τοῦ) μεγάλου προχεχω- 


Spiritu$ ex sententia successerint, non intempe- 
stivum fuerit, etiam accessorium opus itineris com- 
memorare, quo per omnia gratia, quz viro una 
aderat, ostendatur. Quoniam enim omnibus palam 
erat, quod hoc ante omnia sibi studio haberet, ut 
in omnibus rebus ad egentium consolationem prz- 
sto esset : duo quidam Hebrzi, sive lucrum spe- 
etantes, sive viluperationem quamdam adversus 
virum, ut qui fraudi ac deceptioni opportunus 
esset, quarrentes ejus reditum observant. Atque 
borum unus quidem, qui mortuus esse videba- 
tür, supino habitu extensus per transversam viam 
publicam projectus erat ; alter vero jacentem sci- 
licet deplorans, lamentantium voces imitabatur, 
ae pratereuntem maguum illum virum inclamabat 
dicens : Repente morte correptus hic miser nudus 
jacet, eique deest apparatus ad sepulturam. Ro- 
gabat igitur magnum ἰδίυπι virum, ne negligeret 
in eo justa mortuorum, sed misertus aliquo modo 
paupertatis, proberet ex iis rebus qus suppete- 
,rent, quo extremus ornatus corpori injiceretur. 
[lle quidem hac et talia dicens supplicabat; hic 
vero nihil cunctatus super jacentem injecta di- 
ploide, qua circumdatus erat, iter suum porro 
' prusequebatur. Sed posteaquam digresso illo, soli 
arant a. quibus ita delusus erat, mutata in risum 
iimulata lamentatione impostor ille jacentem ut 


*. 


ρηχότων τῇ cup piatyf[a τοῦ ἁγίου Πνεύματος, οὐχ ἄχαι- 
pov ἂν εἴη, xal τὸ τῆς ὁδοῦ πάρεργον διηΥήσασθα:, 
ὡς ἂν διὰ πάντων dj συμπαροῦσα τῷ ἀνδρὶ χάρις 
ἐπεδείχνυτο. Ἐπειδὴ γὰρ ἅπασι πρόδηλον fjv, ὅτι 
τοῦτο πρὸ πάντων τῷ ἀνδρὶ ἑσπούδαστο τὸ πάντα πρὸς 
τὴν τῶν δεοµένων παραμυθίαν βλέπειν  εἴτε πρὸς 
κέρδος ὁρῶντες Ex τῶν 'Ἑδραίων δύο τινὲς, εἴτε τ.νὰ 
μῶμον κατὰ τοῦ ἀνδρὸς ἐπινοοῦντες, ὡς εὐχόλως πρὺς 
τὸ ἐξαπατᾶσθαι διαχειµένου, παραφυλάσσουσιν αὐτ.ῷ 
τὴν ἐπάνοδον. Καὶ τούτων ὁ μὲν, τεθνάναι δόξας, ἓν 
ὑπτίῳ τεταµένος τῷ σχήµατι, χατὰ τὸ πλάχιον της 
λεωφόρου προέχειτο ὁ δὲ ἕτερος ἐπιχωχύων 070:v 
τῷ χειμένῳ τὰς τῶν θρηνούντων φωνὰς ὑπεχρίνατ», 
χαὶ παριόντα τὸν péyay ἐπεθοᾶτο, λέγων, ἀθρόως 


D συσχεθέντα θανάτῳ τὸν δείλαιον τοῦτον, γυμνὸν xsi- 


σθαι χαὶ πρὸς ταφὴν ἀπαράσχενυον. Ἐδεῖτο τοίνυν 
τοῦ μεγάλου μὴ περιιδεῖν ἐπ᾽ αὐτῷ τὴν ὁσίαν φυχὲν, 
ἀλλ᾽ οἶχτόν τινα τῆς πενίας λαθόντα παρασχεῖϊν ix 
τῶν ἑνόντων τὸν ἔσχατον χόσμον ἐπιθληθῆναι τῷ σώ- 
ματι. 'O μὲν ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα λέγων, ἰχέτενεν * 
ὁ δὲ µελλήσας οὐδὲν, τὴν περιχειµένην αὐτῷ διπλοῖδς 
ἐπιθαλὼν τῷ χειµένῳ, τοῦ πρόσω τῆς ὁδοι-ορίας 
εἴχετο. Ἐπεὶ δὲ διαθάντος ἐχείνου, ἐφ᾽ ἑαυτῶν σαν 
οἱ ταῦτα xav αὑτοῦ παἰξαντες, μεταθαλὼν ὁ &ra- 
τεὼν ἐχεῖνος τὸν ἐσχηματισμένον θρΏνον εἰς γέλωτα, 
διανίστασθαι τῷ κειµένῳ παρεχελεύετο, ὑφ) ἡδονΏς 


τῷ ἐκ τῆς ἁπάτης αὐτοῖς προσγενομένῳ χέρδει Em- 








251 


&xoóty τῶν λεγομένων. Too δὲ γεγωνοτέρᾳ τῇ φωνῇ 
χεχρηµένου, xai ἃμα τῷ ἁοδὶδιεγείροντος, οὐδὲν μᾶλ- 
λον ὁ χείµενος, οὔτε τῆς φωνῆς ἑπήχουεν, οὔτε τῆς 
πληγῆς ἐπῃσθάνετο * ἁλλ᾽ ἣν ὁμοίως ἐχτεκαμένος τῷ 
σχήµατι. Νεχρὸς γὰρ ἣν ὁμοῦ τῇ ἐπιδολῇ $00. ἐμα- 
τίου, κατὰ ἀλήθειαν ἓν p θανάτῳ γενόμενος, ὃν ἐπὶ 
τῇ ἁπάτῃ τοῦ Μεγάλου χαθυπεκρίνετο' ὥστε μὴ 
ψευσθῆναι τὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον, ἀλλ οὗ χάριν 
ἐδόθη παρ αὑτοῦ τὸ ἑμάτιον, ἓν τούτῳ τοῖς λαδοῦσι 
γενέσθαι χρήσιµον. El δὲ σχυθρωπὺν εἶναι. δοχεῖ τὸ 
τοιοῦτον ἔργον τῆς τοῦ μεγάλου πἰστεώς τε xal δυνά» 
εως, ξενιζέσθω μηδεὶς, πρὸς τὸν µέγαν Πέτρον ὁρῶν. 
Καὶ γὰρ ἐκεῖνος, οὐ δι’ ὧν εὐηργότει μόνον τὴν προσ- 
οὔσαν ἐπεδείχνυτο δύναμιν, τὸν Ex. γεννητῆς χωλὸν 


Dt VITA S. GREGORII THAUMATURGI. | 
καγχάζων. 'O δὲ fv ἓν ὁμδίῳ τῷ αχήµατι μηδενὸς A surgeret, hortabatut, prc gaudio ob luctum fraude 


213 
quesitum cachinnans. At alter erat in eodem 
habitu, nihil exaudiens eorum qus dicebantur. 
Cum autem ille clariore voce uteretur, ac simul 
pede trudens eum excitare niteretur, nihilo magis 
qui jacebat vel vocem exaudiebat, vel iclum sen- 
tiebat, sed in eodem habitu extensus erat. Mor- 
tuus enim erat, cum, simul atque pallium super 
eum injectum erat, vera morle, quam decipiendi 
magni illius causa simulaverat, correptus exspiras- 
set, adeo üt homo ille divinus haud falsus sit, 
sed cujus rei gratia pallium ab eo datum. erat, 
ad hanc ret ei qui accepisset, usui esset. Quod 
si acerbum ét atrox ejusmodi facinus magn: illius 
et fldei εἰ potenti: esse videtur, nemo quasi rem 


τρέχοντα p λαῷ δειχνύων xal διαλλόµενον, fj τῇ B novam miretur, sed ad magnum illum Petrum re- 


σχιᾷ τοῦ ἰδίου σώματος ἰατρεύὼν τῶν ἁῤῥωότούντων 
τὰ πάθη, ol; ἂν ἐπήγαγε χατὰ τὴν πάρυδον τοῦ 
ἁποστόλου διὰ πλαχίου τῷ σώµαξι προσθάλλων ὁ 
Ἅλιος ' ἀλλὰ χαὶ τοῦ ᾿Ανανίου πρὸς τὴν ἑνοιχοῦάαν 
τῷ ἁἀποστόλῳ δύναμιν χαταφρονητικῶς διατεθέντος 
χαταδιχάζει τὸν θάνατον; ὡς ἂν, οἶμαι, τῷ κατ’ ἐχεῖ- 
νον φόδῳ πᾶν τὸ χαταφρονοῦν ἓν τῷ λαῷ σωφρονέ- 
atepov γένηται τῷ φοδερῷ ὑποδείγματι, πρὸς «b μὴ 
τοῖς αὐτοῖς ἐγγενέσθαι παιδαγωγούμενον. Εἰκότως 
τοίνυν ὁ μιμητῆς τοῦ Πέτρου διὰ πολλῶν τῶν κατὰ 
τὰς εὐεργεσίας θαυμάτων δείξας τὸ τῆς δυνάµεως 
μέγεθος, xai τὸν κατὰ τοῦ Πνεύματος χρήῄσασθαι τῇ 
ἁπάτηῃ ἐπιχειρήσαντα ἀληθεῦσαι περὶ αὐτοῦ παρ- 
εσχεύασεν. Ἔδει γὰρ, οἴμαι, τὸν χαθαιρέτην τὸῦ ψεύ- 


δους, xat ἐν τῷ ἀπατεῶνι tb φεῦδος µεταλλάττειν εἰς 6 


ἀλήθειαν, ὡς ἂν ἅπασι διὰ τοῦτο vévovto δῆλον, ὅτι 
καὶ πᾶν τὸ παρὰ τοῦ μεγάλου λεγόμενον ἀληθὲς ἣν, 
καὶ ὅπερ ἂν ὡς ἀληθὲς παρεδέξατο, φεῦδος οὐκ ἣν. 
Οἱ μὲν οὖν Ἰουδαῖοι κατὰ τὸν ῥηθέντα τρόπον τῆς 
τοῦ μεγάλου δυνάµεως, ὡς ἑνόμισαν, χαταπαίξαντες, 
παίδευµα τοῖς ἄλλοις ἐγένοντο, μὴ κατατολμᾷν τῆς 
ἁπάτης, bg" ὧν ὁ θεὸς γίνεται τῶν τολµηθέντων xat- 


γορος. 


spiciat. Nam et ifle non benefaciendo duntaxat 
virtutem, qua praeditus erat, demonstrabat, cum et 
eum, qüi claudus natus erat, currentem atque 
saltantem populo ostenderet, οἱ sui corporis um- 
bra ad quoscunque eam sol, transeunte apostolo, 
ex transverso corpori incumbens adigeret, zgro- 
tantium morbos sanaret : verum etiam Ananiam, 
qui insitam apostolo virtutem contemhebat, morte 
condemnat, ut illius, opinor, pena quisquis in 
populo eodem contemptionis morbo laboraret, ad 
sanjiorem opinionem revocaretur, cum exemplo 
horrendo coerceretür, ne et ipse committeret ut. 
iisdem poenis subjiceretur. Merito igitur imitator 
Petri, cum per multa beneflca miracula magnitu- 
dinem potentix ostendisset, etiam eum, qui ad- 
versus Spiritum fraudem facere conatus esset, 
veracem adversus seipsum effecit. Oportebat enim, 
opinor, mendacii eversorem etiam deceptoris men- 
dacium convertere in veritatem, ut oimnnibus per 
hoc palam fieret, quod et quidquid a magno illo 
tum diceretur, tum fieret, verum esset, et quod- 
cunque pro vero accepisset, mendacium non es- 
set. Ac Judei quidem, quemadmodum dictum est, 


magni illius potentiam, ut- rebantur, ludificati, documento czleris fuerunt : non tentandam esse 
(raudem, in quibus Deus eorum, qu:e tentaveris, accusator exsistit, 


λΜετὰ ταῦτα δὲ συλλόγου τινὸς χατὰ τὸ ὕπαιθρον 
Éy τινι τῶν κατὰ τὴν χώραν τόπων γεγανηµένου ποτὰ, 
xai πάντων θαυμαστικῶς διακειµένων πρὸς τὰ δι- 
δάγµατα, μειράκιὀν τι πρὸς τοὺς συνεστῶτας &6óa, 
μὴ παρ᾽ αὐτοῦ ταῦτα τὸν διδάσχαλον λέγειν, ἀλλ’ ἔτε- 
pov αὑτῷ παρεστῶτα διεξιέναι τοὺς λόγους. Ἡροσ- 
αχθέντος δὲ τοῦ παιδὸς μετὰ τὸ διαλυθῆναι τὸν σύλλο- 
Y9v, εἰπεῖν λέγεται πρὸς τοὺς παρόντας τὸν µέγαν, 
μὴ χαθαρεύειν Ex δαίµονος τὸ μειράκιον’ xal ἅμα 
περιελόμενον ἑαυτοῦ τὸ ἐπὶ τὸν ὤμον ὁθόνιον. xal 
παραθέντα τῷ ἄσθματι τοῦ ἰδίου στόματος, οὕτως 
ἐπιῤῥίφαι τῷ νἐῳ. Γενομένου δὲ τούτου, τἀράσσεσθαι 
Ἡοξατο xai ἀναδοᾷν τὸ µειράχιον, καὶ χαταπίπτειν 
xaX διαῤῥιπτεῖσθαι, καὶ πάντα πάσχειν τὰ &x δαιµό- 
νων πάθη. Εἶτα ἐπιθαλόντος τοῦ ἁγίου τὴν χεῖρα, 
xai τὴν ταραχὴν χατευνάσαντος, ἀποπτῆναι μὲν αὖ- 
' «OU τὸ δαιµόνιον, τὸν δὲ πάλιν ἓν χαταστάσει γενό- 
μενον, µηχέτι λέγειν ὁρᾷν ἐπὶ τοῦ ἁγίου τὸν συµφθεγ- 


Post hec cum quidam conventus sub dio quo- 
dam in loco regionis aliquando fuisset, atque om- 
nes admiratione doctrine tenerentur, adolescentu- 
lus quidam ad congregatos clamabat, non a seipso 
magistrum ea dicere, sed alterum ei assistentem 
verba proferre. Cum autem dimisso conventu puer 
ad eum adductus esset, dixisse magnus iste fertur 
ad eos, qui aderant, adolescentulum a demone 
integrum non esse : ac simul detractum sibi lin- 
teolum, quod in humeris gestabat, et oris sui 
anima admotum, ita injecisse juveni. Quo facto, 
turbari cepit et exclamare adolescentlus, εἰ 
humi prosterni et huc illuc jactari, et. omnibus 
affici incommodis, que a daemonibus provenic 
solent. Deinde cum sanctus ille manum injecisset, 
et turbationem sedasset, demonium quidem ab eo 
avolasse, ipse vero rursus ad priorem statum a3t- 
que Lranquillitatem redactus, non amplius dixisse 





945 S. GREGORII NYSSENI 944 
fertur, quod videret sancto assistentem qui ubpa A Yópcvov, Καὶ γὰρ δὴ xai τοῦτο τῶν μεγάλων ἐχείνου 


loqueretur. Etenim etiau hoc. nimirum ad magna 
pertinet ejus miraeula, quod nulla curiositate et 
exquisita quadam ratione miracula sanationum 
efficeret, sed et ad dzemones fugandes et ad cor- 
poris morbos profligandos sufliceret oris ejus 
anhelitus, qui per linteum laboranü cuique a4 
movebawur. Caterum omnia quidem edita ab eo 
imiracula deinceps ordine persequi, prolixe scri- 
Ρίτα res fuerit οἱ sermenis qui presens otium 
guperaret : unius autein. preterea alieriusve eorum 
que de ee fecuntur miraculorum mentione alque 
commemoratione facta, his sermonem circumscri- 
bam. Nam cum jam in omxes partes divini verbi 
przdieatio divulgata esset, et omnes tam qui ur- 
bem habitarent, quam qui agrum vicinum incole- 
rent, ad piam doctrine fidem Lraducti essent, 
altaribus a&que delubris, quaque μή inerant 
simulacris eversis, atque humana vita jam ab in- 
quinamentis simulacrorum expurgata, impuro lho- 
sliarum nidore exstineto ; altarium spurcitia at- 
que ex mactatione et immolatione animalium con- 
tractis inquinamentis abslersis, omnibus item in 
omni loco templa ad orandum sub nomine Christi 
studiose exstruentibus : furor quidam atque invi- 
dia invasit eum, qui tunc praeerat imperio Roma- 
norum, eo quod patrii quidem falsi cultus et reli- 
giones negligerentur, cresceret autem mysterium 
Christiznorum, et in multitudine ubique terrarum 
propagaretur Ecclesia per eos, qui semper sermopi. 
adjungerentur, in magnitudinem excrescens : el 
arbitratus fleri posse, ut sua szvitia. divinz? po- 
tentie resisteret, et mysterii quidem pradicatio- 
nem inbhiberet, et constitutas Ecclesias everteret, 
traduceret autem rursus eas, qui sermoni adjuncti 
essent, ad simulacra : his de causis mittit ad re- 
ctores genlium edicta, qua terribilium poenarum 
in eos statuendarum mjnas continebant, nisi omni 
genere tormentorum atque suppliciorum mulctas- 
sent eos, qui Christi nomen invocarent et adora- 
rent, metuque ac tormentorum vi rursus eos ad 
patrium dz:emonum cultum adduxissent, Ut autem 
hoc terribile atque impium edictum magisiratibus 
exhibitum est : quippe in omnes imperii partes 


θαυμάτων ἐστὶ, τὸ μηδεμιᾷ τινι περιεργίᾳ τὰ χατὰ 
τὰς ἰάσεις ἐπιτελεῖν θαύματα" ἀλλ’ ἀρχεῖν αρᾶς τε 
vij» τῶν δαιμόνων ἁπαλλαγὴν, xai πρὸς τὴν ἴἵασιν 
τῶν ἁῤῥωστημάτων τοῦ σώματος τὸ kx τοῦ στόµα- 
τος αὐτοῦ ἆσθμα διὰ τῆς ὀθόνης τῷ χάµνοντι προσ- 
ayóusvov. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν πᾶσιν ἐφεξης τοῖς παρ 
ἐχείνου θαύμασιν ἐπεξιέναι, μαχκρᾶς εἴη συγγραφής, 
xal λόγον τὴν παροῦσαν σχολὴν ὑπερθαίναντας - 
ἑνὸς δὲ ἡ booty ἔτι τῶν περὶ αὐτοῦ λεγομένων ἔπι- 
μνησθεὶς, &y τούτοις περιγράφω τὸν λόγον. Παντα- 
χοῦ γὰρ Ἠδη διαπαφαιτηκότος τοῦ θείου χρρύγµατος, 
καὶ πάντων κατά τε τὴν πόλιν, xal τὴν περίοικον, 
πρὸς τὴν εὐσεθῇ τοῦ δόγµατος πίστιν µετατεθέντων, 
βωμῶν το xal ἱερῶν xal εἰδώλων ἐν αὐτοῖς άνατε- 


B τραµµένων, χαθαρθείσης ὃδ ἤδη τῆς ἀνθρωπίνης 


ζωῆς τῶν περὶ τὰ εἴδωλα µιασµόάτων, καὶ τῆς µια- 
ρᾶς τῶν θυσιῶν χνίσσης ἁποσθεσθείσης, xat τοῦ ἑτι- 
θωμίου λύθρου xai τῶν Ex τῆς φωσθυσίας µολυσµά- 
των ἀποχλυσθέντων * πάντων δὲ χατὰ τόπον πάντα 
εὐκτηρίους ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ χατὰ σπου- 
δν ναοὺς ἀνεγειρόντων, θυμὸς xai φθόνας οἰσέρχς- 
ται τῷ τηνικαῦτα τῆς ἀρχῆς τῶν Ῥωμαέων ἔπιστα- 
τοῦντι, ip οἷς ἡμελείτο: μὲν αὐτοῦ τὰ πάτρια τῆς 
ἁπάτης σεθάσµατα, ηὐζεῖτο δὲ τῶν Χριστιανῶν τὸ 
µυστήριον, χαὶ εἰς πλῆθος ἐπεδίδου πανταχοῦ της 
οἰκουμένης fr Ἐκχληρία, διὰ τῶν ἀεὶ προστιθεµένων 
τῷ λόγχῳ, πρὸς μέγεθος αὔξουσα' χαὶ νοµίσας ὄννα- 
τὸν εἶναι τῇ θείᾳ δυνάµει τὴν ἰδίαν ἀντιστῆσαι πι- 
χρίαν, χαὶ ἐπισχεῖν μὲν τοῦ μιαστηρίου τὸ χήρυγμα, 
χαταλῦσαι δὲ τῶν Ἐχχλησιῶν τὰ. συστήµατα, µετα- 
στῆσαι δὲ πάλιν ἁπὶ τὰ εἴδωλα τοὺς. προχεχωρηχότας 
τῷ λάγφ * πἐμπει νοίνυν πρὸς τοὺς. τῶν ἐθνῶν xaDn- 
γουµένως πρόσταγμα, φρθερὰν χατ αὐτῶν ch» 
ἀπειλὴν τῆς τιμωρίας ἀρίζων, εἰ μὴ παντοίοις αἱ- 
χισμοῖς τὰ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ προσχονοῦντας διαλω- 
θἠσοιντο, xal προσφγάχοιεν. πάλιν αὐταὶς φόδῳ τς 
xat τῇ τῶν αἰχισμῶν ἀνάγχη τῇ κατρῴᾳ τῶν ὅδαι- 
µόνων λατρείᾳ. Ὡς δὲ περιηγγἐλθη τοῖς ἄρχουσι τὸ 
φοθερὸν τοῦτο χαὶ ἄθεον χήρυγµα, πανταχοῦ τὶς 
ἀρχῆς διαπεφοιτηχότων τῶν εἰς αὐτὸ τοῦτο παρὰ τῆς 
τυραννιχῆς τεταγµένων ὠμότητος.: xal τις ἑπεχρά- 
τει τοῦ κατὰ τὸν τόπον ἔθνοις. τοιοῦτας, ὡς. μηδὲν- 
τῆς ὑπερχειμένης ἑξουσίας πρὸς τὴν πανηρὰν ὁρμὶν 


atque provincias pervenerant, qui ad hoc ipsum a.p δεηθῆναι, οἴχοθεν ἔχων Ex φύσεως τὴν ὠμότητά τε 


tyrannica crudelitate destinati et ordinati erant :- 
ac talis quidem genti illius loci praeerat, quí ad 
pravum studium atque conatum nihil superioris 
potestatis indigeret, cum suopte ingenio atque 
natura $xvus, εἰ iis qui sermoni credidissent in- 
fensus esset : publice propositis edictis ab eo de- 
nuntiatur, quod vel fldem abjurare, vel omni ge- 
nere suppliciorum ac morte puniri oporteret. 
Nullaque res alia vel publica vel privata tunc ab 
iis, qui publica negotia tractabant, gerebatur ac 
qui fidem amplecterentur. 

Erant autem non in verborum duntaxat minis 
terrores, sed una cum his varius carnificinarum et 
tormentorum apparatus omnem afferebat concussio- 


xai πιχρότητα, xai τὴν πρὸς τοὺς πεπιστενκότας τῷ 
λόγῳ. δυσµένειαν xal γίνεται παρ) αὐτοῦ φοθερὸν 
ἐν δηµοσίοις διατάγµασι, τὸ δεῖν. ἐξόμνυσθαι τὴν -πί- 
στιν, 7] τιµωρίαις παντοδαπαῖς xai θανάτοις χολά- 
ζεσθαι. Καὶ οὐδὲν fv ἕτερον τηνικαῦτα δηµόαιόν τε 
xai ἴδιον παρὰ τῶν τὰ χοινὰ διὰ χειρὸς ἑχόντων ι- 
νόμενόν τε χαὶ σπουδαζόµενον, πλὴν τοῦ πολιορχεῖν 
τε xal τιμωρεῖαόθαι τοὺς ἀντεχομένους τῆς πί- 
στεως. 


curabatur, nisi ut oppugnarent atque. punirent eo&, 


"Hv δὲ οὐκ ἐν ταῖς τῶν λεγομένων ἀπειλαῖς µόνον 
τὰ φόθητρα, ἀλλὰ μετὰ τούτων ἡ ποικίλη τῶν χολα- 
στηρίων χατασχευἣ πᾶσαν ἐπηγε χατάπληξιν, xol 





945 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


946 


vb τῆς πείρες ἐμποιοῦσα vlc ἀνθρώποις τὸν φόδον. A nem, etiam ante periculum hominibus formidinem 


lor τε xal πῦρ, xai θηρία, xal βόθροι xai τὰ στρε- 
όλωτιχὰ τῶν μελῶν ὄργανα * καὶ «ιδηραῖΐ κατὰ πν- 
ph« καθέδραι, χαὶ ξύλα Bola, οἷς ἐντεινόμενα τῶν 
ἐνισταμένων τὰ αώματα ταῖς τῶν φοθερῶν ὀνύχων 
προαθολαῖς κατεξαίνετο, καὶ ἄλλα µυρία πρὸς τὰν 
πολυειδεῖς βασάνους τῶν σωμάτων ἐξευρημένα παρ' 
αὐταῖς kxsvosivo * xa σπουδὴ τοῖς τῶν ἐξουσιῶν τού- 
των ἐπειλημμένοις Tv µία, τὸ µηδένα τοῦ ἑτέρου ἐν 
ὑπερθολῇ πιχρίας ἐπιρειχθῆναι πραότερον. Kat ol 
βὰν εἰσήγγελλον οἱ δὲ ἀπεδείχνυον * οἱ δὲ ἠρεύνων 
τοὺς Χεχρυµμµμένους, "Αλλοι τοῖς φεύγονσιν ἐπετί- 
θεντο” ἄλλοι δὲ πρὸς τὰς Χτήσεις τῶν πιστῶν ὁρῶν- 
τες, ὡς ἂν ἐγχρατεῖς Υάνοιντο φῶν. πραγμάτων, ἐπὶ 
τῷ προσχήµατι τῆς εὐσεθείας ἨΏλαυνον τοὺς ἀἁντ- 
εχοµένονς τῆς πίστεως. Σύγχυσις δὲ ἦν πᾶσα χατὰ 
τὸ ἔθνος «αἱ ἁἀμηχανία πολλὴ, πάντων ἀλλήλοις δι’ 
ὑποφίας ὄντων, οὗ πατράσι τῆς παρὰ τῶν τέχνων 
εὐνοίάς Ey τοῖς φοθεροῖς παραμενούσης, οὐ παισὶ τὸ 
πιστὸν νῆς πατριχῆς χηδεµονίας ἐγγυωμένης τῆς 
φύσεως. Ἐμερίζετο δὲ xav ἀλλήλων τὰ γένη πρὸς 
τὰς θρησκείας σχιξόμενα. Καὶ παῖς Ελληνίζων πι- 
στῶν γονέων προδότης ἐγίνετο' καὶ χατὰ παιδὸς πε- 
τ,ατεωχότος ky ἀπιστίᾳ µένων ὁ mavho κατήγορος 
T$. Καὶ ἁδελφὸς ix τῆς αὐτῆς αἰτίας ἐπολέμει τῇ 
φύσει, ὅαιον χρίνων τὸν ὁμογενῆ τιµωρήσασθαι, εἰ 
τῆς εὐσεδείας ἀντέχοιτο. Ἐντεῦθεν πλἠρεις μὲν Ίσαν 
αἱ ἑρημίαι τῶν ἑλαννομένων , χκεναὶ δὲ τῶν οἰχητόρων 
αἱ οἰχίαι. Πολλὰ δὲ τῶν δηµοσίων οἰχημάτων, ταῖς 
τῶν χαθειργνυµένων ἀπετέτακτο χρείαις. Οὐ γὰρ ἣν 
ixavà τὰ δεσµωτήῤια χωρεῖν ἐν ἑαυτοῖς τῶν διὰ τὴν 
πἰστιν τιμωρουµένων τὸ «λῆθος. 'Avopal τε πᾶσαι 
xaX σύλλογοι, χοινοί τε χαὶ ἰδιάζοντες, ἀντ) τῆς συν- 
Ίθους φαιδρότητος, τὰς τοιαύτας µετελάμθανον συµ- 
φορὰς, τῶν μὲν ἐφελχομένων, τῶν δὲ ἁπαγομένων : 
ἄλλων ἐπὶ τοῖς Υινοµένοις 1) γελώντων f] δαχρυόντων’ 
οὐ νηπίων ἣν ἔλεος, οὐ τιμὴ πολιᾶς, οὐχ ἀρετῆς al- 
δὼς εἰσῇει τοῖς δυσµενέσιν ' ἀλλ᾽ ὡς ἐν αἰχμαλωσίᾳ, 
πᾶσα ἡλιχία τοῖς πολεµίοις τῆς πίστεως ἔχδοτος ἦν. 
0ὐδὲ ταῖς γυναιξὶν ἑἐδίδου f) φυσιχὴ τοῦ γένους ἀσθέ- 
νεια, τῶν τοιούτων ἀναγχῶν ἐχτὸς µένειν; ἀλλ᾽ εἷς 
Tiv χατὰ πάντων ὁ τῆς ὠμότητος νόμος, ἴσῳ τῷ µέτρῳ 
τῆς τιμωρίας τῶν γινομένών ὑπάγων τὸν τῶν εἰδώ- 
λων ἀλλοτριούμενον, ph διαχρίνων τὴν φύσιν. Τότε 


"ànjiciens. Euses, ignis, bestie, scrobes et foves, 


Mem instrumenta, quibus membra constringerentur 
οἳ torquerentur, tum ferrec selle ignit», tum li- 
gna erecta, ín quibus etantium corpora dum inten- 
derentur, torribilium unguium violentis admotio- 
nibus leceromentur, atque alia item innumera ad 
varia corporum iormenta exquisita ab iis excogi- 
tabantur : ac studium iis, qui eas potestates susce- 
perant, unum erat, ne quisquam alteri secundus 
exauperantia savitig mitior videretur. Nam alii 
quidem deferebant, alii vero demonstrabant, non- 
nulli item celatos et occultatos scrutabantur, pars 
fugientibus instabant, nonnulli item possessionibus 
fidelium inhiantes. quo potirentur earum, sub prz- 


B textu pietatis vexabant et exagitabant eos, qui fi- 


C 


dem amplecterentur. Ac summa erat in gente con- 
fusio magnaque trepidatio, omnibus inter se su- 
spectis, non patribus fliorum benevolentia in dis- 
criminibus atque perieulis permanente, non filiis 
fidam paternam curationem spondente natura. Sed 
familie atque cognationes ali: ab aliis in religio- 
num sectas diducta dissidebant. Àc (fllius Graco- 
rum errores ampleclens, fidelium parentum prodi- 
Lor, filii fidem amplexi pater in infidelitate manens 
accusator erat. Frater item eadem de causa nalu- 
ram oppugDabat, fas esse judicans a consanguineo 
pones expetere, si pietatem amplecteretur. πο 
plene quidem solitudines erant eorum, qui (suspecti 
accusative) profugissent : vacua vero atque deserta 
ab habitatoribus domicilia erant : multa item zdi- 
ficia eorum qui vínculis coercerentur , publicis 
usibus destinata erant. Carceres enim capere in 
sese non poterant eorum multitudinem, qui pro- 
pter fidem punirentur, omniaque fora atque con- 
ventus tam publici quam privati, pro consueta 
hilaritate atque Letitia ejusmodi invicem casus at- 
que calamitates accipiebant, cum alii quidem arri- 
perentur, alii vero abducerentur, czteri ob. ea, 
qus flerent, vel riderent vel lacrymarentur : non 
misericordia infantium, non honor canitiei , non 
virtutis verecundia in mentem veniebat infensis, 
sed tanquam inm urbe capta omnis ztas bostibus 
fidei quasi dedititia atque obnoxia erat. Ne inulie- 


οὖν ἰδὼν 6 μέγας ἐχεῖνος τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τὴν D rum quidem naturali sexus infirmitati indulgeba- 


ἀσθένειαν, ὡς οὗ δυναµένων τῶν πολλῶν μέχρι τοῦ 
θανάτου τῆς εὑσεθείας προαγωνίσασθαι, σύµθουλος 
γίνεται τῇ Ἐχχλησίᾳ μικρὺν ὑποχωρῆσαι τῇ φοδερᾷ 
προσθολῇ, χρεῖττον εἶναι ἡγούμενος διὰ φυγῆς τὰς 
ψυχὰς αὐτῶν περισώσασθαι, 7| ἑστῶτας ἐπὶ τῆς τῶν 
ἀγώνων παρατάξεως, λιποτάκτους γενέσθαι: τῆς πἰ- 
στεως  χαὶ ὡς ἂν μάλιστα πεισθεῖεν οἱ ἄνθρωποι, 
µηδένα χίνδυνον φέρειν τῇ duyfj, τὸ τὴν πίστιν διὰ 
φυγῆς περισώσασθαι, τῷ xa0' ἑαυτὸν ὑποδείγματι, 
σύμθουλος τῆς ἀναχωρήσεως Ὑίνεται ΄ αὐτὸς πρὺ τῶν 
ἄλλων ἀναχωρήῆσας τῇ τοῦ κινδύνου φορᾷ ' ἅμα δὲ 
xaX τοῦτο τοῖς κρατοῦσι διὰ σπουδής μάλιστα ἂν, τὸ 
δι ἐχείνου χαθάπερ στρατηγοῦ χειρωθέντος, πᾶσαν 
δ.αλνσαι τῆς πίστεως τὸν Ταράταξιν, xal τούτου 


tur, ut ejusmodi periculis exempt:e manerent, sed 
una adversus omnes crudelitatis erat lex, eodem 
pone modo, nullo discrimine sexus habito, sub- 
jiciens eum qui a simulacris esset alienus. Tunc 
maguus ille vir, animadversa atque considerata 
imbecillitate et fragilitate human:e natur, quod 
plerique non possent usque ad mortem pro pietate 
decertare, auctor Ecclesix fit, ut terribilem illum 
impetum atque incursum paulisper declinaret, sa- 
tius esse ducens per fugam animas eoruin servari, 
quam stantes in acie certaminum atque periculo- 
rum fidei fieri desertores : ac quo maxime homini- 
bus persuaderetur, mullum auim:x periculum af- 
ferre, si vel per fugam quis fidem conservaret, suo 





ρε 


S. GREGORII NYSSENI 


943 


exemplo auctor secedendi fit, ipse ante alios sece- A χάριν ἐχεῖνον ὑπὸ χεῖρα ποιῄσασθαι τοῖς ἐχθροῖς δι- 


dendo periculi impetum devilans : simul autem 


. εσπούδαστο. 


etiam hoe iis qui rerum potiebantur, maximo studio erat, ut illo tanquam duce capto omnem fidei aciem 
: funderent ac dissiparent, atque idcireo inimici annitebantur, ut illum redigerent in potestatem. 


At ille una cum eo quem ab initio ad fidem ex zdi- 
: tuo adduxerat, diaconi jam munere fungente, col- 
lem quemdam desertum occupaverat ; persecutores 
autem indicio cujusdam edocti quo in loco lateret, 
magna multitudine vestigiis inhzrentes : alii qui- 
dem radicibus collis cireumsessis observabant, ne 
qua, si fugam tentasset , evadere possit ; nunnulli 
vero, qui montem subierant, in omnibus partibus 
scrutantes, jam magno ílli erant in conspectu re 

cta ad eum subeuntes. llle vero comitem hortatus, 
ut firma atque indubitata erga Deum fiducia consi- 
steret, eique salutem committeret, similiter atque 
ipse faceret, manus ad orationem extendens, ac ne 


si prope quidem persecutores accessissent, metu - 


fidem excussam projiceret, exemplum ejus rei, 
quam przcipiebat diacono seipsum prebebat, cum 
et immotis oculis, et passis manibus et babitu 
arduo alque erecto colum inlueretur. Atque hi 
quidem hzc agebant; illi vero, qui ad eum eva- 
serant, cum locum totum perlustrassent, et inibi 
omnia dumeta atque arbusta, omnia prominentia 
Saxa, omnes cavernas voraginum cum summa di- 
: ligentia perscrutati essent, rursus ad collis radices 
contendunt, ut metu perscrutantium ille in fugam 
versus in potestatem eorum veniret, qui infimam 


0 δὲ jv ἔρηµόν τινα χαταλαδὼν λοφιὰν, ἔχων pO" 
ἑαυτοῦ τὸν ἐκ νεωχόρου xa1' ἀρχὰς προσαχθέντα τῇ 
πίστει, ἤδη τῇ χάριτι τῆς διακονίας ὑπηρετούμενον. 
Τῶν δὲ διωχόντων xat' ἴχνος ἑπομένων Ev moe 
πολλῷ, μηνύσαντος αὐτοῖς τὸν τόπον τινὸς Ev ᾧ κατ- 
εκρύπτετο” οἱ μὲν ἓν χύχλῳ τὴν ὑπώρειαν τῆς λο- 
φιᾶς διαλαδόντες ἐφύλαττον, ὅπως ἂν μηδαμόθεν αὐτῷ 
γένοιτο διαφυγεῖν, εἴπερ εἰς τοῦτο τραπείη * oi & 
προσθάνιες τῷ ὄρει, xazà πᾶν µέρος διερευνώµεναι, 
ἤδη χαταφανεῖς ἐγίνοντο τῷ μµεγάλῳ, xat εὐθεῖαν 
πρὸς αὐτὸν ἀνατρέχοντες. Ἐχεῖνος δὲ διαχελευσάµε- 
νος τῷ μετ) αὐτοῦ, στερεᾷ τε χαὶ ἁδιστάκτῳ τῇ τε- 
ποιθῄσει στῆναι πρὸς τὸν Θεὸν, xol παταπιατεῦσαι 
τὴν σωτηρίαν αὐτῷ, τὰς χεῖρας εἰς προσευχην άνα- 
τείναντα, xat μηδὲ εἰ πλησίον γένοιντο ol. διώχοντες 
ἐχχρουσθῆναι τῷ φόδῳ τν πίστιν' ὑπόδειγμα δὲ τῆς 
παραγγελίας ἑαυτὸν ἐποίει τῷ διακόνῳ, βλέταυν τε 
πρὸς οὐρανὸν ἁμετατρέπτῳ ὄμματι, καὶ τεταµέναις 
ταῖς χερσὶν ἐν ὁρθίῳ τῷ σχήµατι’ xol οἱ μὲν ἓν τοῦ- 
τοις σαν. Οἱ δὲ πρὸς αὐτοὺς ἀναδραμόντες, πανταχη 
τὸν τόπον περισχεφάµενοι, xal πᾶσαν ἔἕνστασιν 
θάµνου, καὶ πᾶσαν πέτρας προσθολὴν, καὶ πᾶσαν ἓχ 
χαράδρας κοιλότητα μετὰ πάσης ἀχριδείας διερευνη- 
σάµενοι, πάλιν τὴν ὑπώρειαν καταλαµθάνουσιν, ὡς 
φόδιῳ τῶν διερευνωµένων εἰς φυγὴν τραπόντων τοῖς 


partem collis cireumsepissent. Ut igitur neque ab C χάτω περιεστοιχισµένοις ὑπὸ χεῖρα Ὑενέσθαι. Ὡς 


his inventus est, neque apud illos erat, atque spe- 
ceulator ille locum ubi magnus ille consisteret, 
signis deseribebat, in quo loco scrutatores prater 
duas duntaxat arbores paululum inter se distantes 
neminem se vidisse affirmabant. Digressis tandem 
scrutatoribus cum substitisset index, atque in ora- 
tione et ipsum illum virum magnum et comitem 
ejus offendisset, atque in ope divina factum esse 
judicaret, ut illi persequentibus arbores esse vide- 
rentur, procumbil ei ad pedes, creditque sermoni, 
et qui paulo ante persecutor fuerat, unus ex profu- 
gis Bebat. Cum igitur multo tempore in solitudine 
manerent (invalescebat enim bellum adversus fi- 
dem, przside provincie graviter seviente in eos, 


qui sermoni pietatis adhizrerent),atque omnes in fu- D 


gam versi essent : posteaquam quod ad magnum 
jllum virum attinet, desperaverant eum aliquando 
jn potestatem persequentium venturum : tunc ad- 
versus reliquos rabiosam szvitiam suam vertentes, 
in omnibus partibus provincie per-crutabantur 
omnes similiter tam imulieres et pueros, quam 
viros, quicunque nomen Christi venerarentur, ac 
trahebant ad urbem, et carceres complebant, pie- 
tatem eis alterius cujuspiam loco maleficii crimini 
dantes, adeo ut in nullo alio publico negotio judi- 
cia tunc occupata essent, praeterquam quod id 
solum magistratus agebat, ut omne genus suppli- 
ciorum variaque tormenta solerter excogitata adli- 
berent iis, qui fidem amplecterentur. 


οὖν οὔτε παρὰ τούτων εὑρέθη, xal παρ᾽ ἐχείνοις οὐκ 
ἦν, ὁ δὲ τὸν τόπον τῆς τοῦ μεγάλου διαγωγῆς xaca- 
σχεψάµενος σηµείοις ὑπέγραφεν, Ev ᾧ διεθεδαιοῦντο 
οἱ ζητοῦντες µεδένα ἑωρακέναι, πλὴν εἰ μὴ δύο Sbv- 
6pa µόνον μικρὸν ἀπ' ἀλλήλων διεστηκότα. "Avaxs- 
χωρηχότων δὲ τῶν ζητούντων, ὑπολειφθεὶς ὁ µηνυ- 
τῆς, καὶ καταλαθὼν Ev προσευχῇ αὗτόν τε τὸν μέγαν 
xai τὸν σὺν αὐτῷ, καὶ γνοὺς τὴν θείαν φρονρὰν, ὃς 
(c ἐχεῖνοι δένδρα τοῖς διώχουσιν ἐνομίσθησαν, προσ- 
πίπτει τε αὐτῷ, xal πιστεύει τῷ λόγῳ. Καὶ ὁ πρὸ 
βραχέος διώκτης, εἷς τῶν φευγόντων ἐγένετο. Μενόν- 
των τοίνυν χατὰ τὴν ἔρημον χρόνον πολὺν (ἐπεχκρά- 
τει γὰρ ἑ χατὰ. τῆς πίστεως πόλεμος, χαλεπῶς τοῦ 
χαθηγουµένου κατὰ τῶν προστιθεµένων τῷ λόγῳ τῆς 
εὐσεθείας λυσσῶντος), xal πάντων πρὸς φυγὴν τε- 
πραµµένων ' ἐπειδὴ τὸ χατὰ τὸν μέγαν αὐτοῖς ἁπ 
ἑλπίδας ἓν, ὡς ox ἂν ὑπὸ χεῖρά ποτε γενόµενον τοῖς 
διώχουσι’ τάτε χατὰ τῶν ὑπολοίπων τὴν λυσσώδη 
µανίαν ἑαυτῶν τρέφαντες, πανταχη χατὰ τὸ ἕθνος 
διηρευνῶντο πάντας ὁμοίως ἄνδρας τε χαὶ γυναῖχας 
χαὶ παΐῖδας, ὅσοις τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ τὸ σεδά- 


Ἴσμιον ἦν ΄ xaX εἶλχον ἐπὶ τὴν πόλιν, χαὶ τὰ δεσµω- 


τήρια χατεπλῄρουν, &vz' ἄλλης τινὸς ἁδιχίας ἔγχλημα 
ποιούμενοι κατ) αὐτῶν τὴν εὐσέδειαν, ὡς μηδενὶ τότε 
τῶν χοινῶν προσασχολεῖσθαι τὰ δικαστήρια, T] τοῦτο 
µόνον διὰ σπουδΏς τοῖς χρατοῦσιν εἶναι, τὸ «πάντας 
αἰχισμοὺς xat παντοίας στρεθλώσεις δι’ Στινοίας 
ἐπάγειν κατὰ τῶν ἀντεχομένων τῆς πίστεως. 

S 

















949 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


950 


Ἔνθα 0h καὶ μᾶλλον πᾶσι κατάδηλον γίνεται, τὸ A — Tunc vero etiam magis palam omnibus fit, quod 


μηδὲν ἀθεεὶ τὸν µέγαν ἐχεῖνον βουλεύεσθαι. Φυλάξας 
γὰρ ἑαυτὸν διὰ τῆς φυγῆς τῷ λαῷ, κοινὴ συμμαχία 
τοῖς ὑπὲρ τῆς πίστεως ἀγωνιζομένοις ἅπασιν ἦν. 
Καθάπερ γὰρ περὶ τοῦ Μωῦσέως ἀχούομεν, ὅτι móp- 
ῥωθεν ἀφεστηκὼς τῆς τῶν ᾽Αμαληκιτῶν παρατάξεως, 
διὰ προσευχῆς ἑνετίθει τοῖς ὁμοφύλοις κατὰ τῶν ὑπ- 
Ἐναντίων τὴν δύναμιν * χατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον χἀχεῖ- 
voe, olov ἐφορῶν τῷ ὀφθαλμῷτῆς ψυχῆς τὰ γωόµενα, 
τὴν θείαν ἐπεχαλεῖτο συμμαχίαν ὑπὲρ τῶν ἐναθλούν- 
των τῇ ὁμολογίᾳ τῆς πίστεως. Καΐ ποτε μετὰ τῶν 
συνόντων κατὰ τὸ σύνηθες τῷ Θεῷ προσευχόµενος, 
ἀΏρόως ἀγῶνός τε xaX θορύθου καταπλησθεὶς, ἔνδηλος 
ἣν ἓν τοῖς παροῦσιν οἷον ξενιξόµενος, χαὶ ἐναγωνιῶν 
τῷ θεάµατι, χαὶ την ἀχοὴν ἐπέχων, χαθάπερ Ίχου 


nihil sine numine divino consilii magnus ille 
vir inirel. Nam cum per fugam se populo conser- 
vasset, commune omnibus pro fide decertantibus 
auxilium atque presidium erat. Quemadmodum 
enim de Moyse audimus, quod cum procul abesset 
2b acie Ámalecitarum, per orationem popularibps 
vires adversus hostes injiceret, eodem modo etiam 


' ille quasi animi oculis intueretur ea que flebant, 


divinum auxilium pro iis, qui nomine fldei con- 
fessionis decertarent, invocabat, cumquealiquando 
una eum familiaribus, ut solebat, Deum precare- 
tur, repente angore ac trepidatione repletus iis qui 
aderant quasi rem novam admirari et eo quod 
spectaret angi, et veluti sono quodam ad eum 


τινὸς πρὸς αὐτὸν διαδαίνοντος. Kal διαγενοµένου B pertinente, aures admovere aperte videbatur, atque 


διαστήµατος οὐκ ὀλίγου, µείνας πάντα τὸν ἐν τῷ 
µέσῳ χρόνον, ἀχλινῆς xa ἀχίνητος, εἶθ ὥσπερ τοῦ 
περοχειµένου θἐάµατος εἰς ἀγαθὸν χαταλήξαντος, πά- 
Àtv ἐπανῆηλθέ τε πρὸς τὸ σύνηθες, xai ἀνευφήμησε 
τὸν θεὸν ἓν λαμπροτάτῃ φωνῇ , τὸν ἐπινίχιόν τε xal 
εὐχαριστήριον ὕΌμνον ἐπιφθεγξάμενος , ὃν πολλαχῆῃ 
τῆς Φαλμῳδίας τοῦ Δαθὶδ ἀχούομεν λέχοντος, τὸ 
{.ὐ.λογητὸς ὁ θεὸς, ὃς ovx ἔδωκχεν ἡμας εἰς θήραν' 
τοῖς ὁδοῦσιν αὐτῶν. TOv δὲ περὶ αὐτὸν θαυµαστι- 
κῶς διατεθέντων, xal μαθεῖν ἀξιούντων, 6 τί ποτε 
εἴη τὸ ἐν ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ γενόµενον θέαµα, εἰπεῖν 
λέγεται, μέγα πτῶμα χάτὰ τὴν ὥραν ἐχείνην ἑωρα- 
Χέναι, χαταπαλαισθέντος τοῦ διαδόλου ὑπὸ νεανίου 
τινὸς ἐν τοῖς ὑπὲρ εὐσεθείας ἀγῶσι. Τῶν δὲ ἀγνοούν- 
των ἔτι τὸ εἱρημένον , σαφέστερον αὐτοῖς διηγεῖται , 
ὅτι συμμαχίᾳ χρείττονι χατὰ τὴν (pay ἐχείνην νεα- 
νίας τις τῶν εὐπατριδῶν, τοῖς ἱδρῶσι τῆς πἰστεως 
ἐνηγωνίσατο, προσαχθεὶς ὑπὸ τῶν δηµέων τῷ ἄρχοντι. 
Προσέθηχε δὲ χαὶ τὸ ὄνομα, Τρωάδιον αὐτὸν ὀνομά- 
σας ' καὶ ὅτι μετὰ πηλλὰς βασάνους, al; γενναίως 
ἐνεχαρτέρησε, τὸν διὰ τῆς μαρτυρίας ἀνεδήσατο 
στέφανον. Ἐκπλαγεὶς δὲ πρὸς τὴν ἀχοὴν ὁ διάχονος, 
xai οὔτε ἀπιστεῖν τινι τῶν λεγομένων τολμῶν * καὶ 
ἅμια χρεῖττον τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως elvat νοµίσας, 
τὸ πόῤῥωθεν ὄντα τῆς πόλεως, μηδενὸς ἀνθρώπου τὰ 
κατ αὐτὸν διαγγείλαντος, ὡς ἐφεστῶτα τοῖς πράγµασιε 
λέγειν πρὸς τοὺς συνόντας περὶ τῶν ἐχεῖ γενοµένων, 
ἱκέτης Υίνεται τοῦ διδασκάλου ὀφθαλμοῖς ἐπιτραπῇ- 


baud exiguo praeterito spatio cum toto hoc inter- 


cedente tempore erectus et immotus permansisset, 


deinde quasi propositum spectaculum bonum even- . 
tum habuisset, et ad statum pristinum rediit, et 
elata voce Deuinlaudavit, adjiciens eum sermonem, 
quo victoriam adepti uti ac Deo gratias agere sole- 
1006, quem in multis loeislibri Psalmorum Davidem 
audimus pronuntiantem : Benedicius Deus, qui non 
dedit nos in predam dentibus eorum *. Familiaribus 
autem ejus admirantibus et scire volentibus, quod- 
nam id tandem spectaculum fuisset, quod ante 


oculos ejus obversaretur, dixisse fertur, magnam 


se in illa hora vidisse ruinam, diabolo ab osdole- 
scente quodam in certaminibus pro pietate susce- 
ptis devicto. Atque illis adhuc non intelligentibus 
id quod dixissel, apertius eis exponit, quod auxilio 
divino in illahoraadolescens quidam nobilis in pri- 
mis ab lictoribus ad praesidem adductus, in cer- 
tamine pro fide suscepto desudasset. Adjecit autem 
etiam nomen, Troadium eum nominans, et quod 
post multa tormenta, quz fortiter toleravisset , 
martyrii corona redimitus esset. Obstupefactus 
autem et attonitus his auditis diaconus, cum neque 
fidem derogare iis, quae dicerentur, auderet, etsi- 
mul excellentius quam humana natura caperet, esse 
judicaret, qui procul abesset ab urbe, cum nemo 
hominum eum de suis rebus certiorem fecisset, 
bunc perinde ac si interfuisset, ad familiares loqui 


vat χαὶ γνῶναι τὰ πεπραγμένα ^ xal μὴ χωλυθῆναι p de rebus illis gestis, orat magistrum, ut peraiittere- 


παρ αὐτοῦ γενἑσθαι µέχρι τῶν τόπων αὐτῶν, Ev οἷς 
τὸ θαῦμα ἐγένετο. Τοῦ δὲ φοδερὸν εἶναι λἐγόντος, τὸ 
ἐν µέσῳ τῶν φονευτῶν γενέσθαι, xal πολλάκις ἐξ 
ἐπηρείας τοῦ ἀντιχειμένου τι τῶν ἀδουλήτων παθεῖν, 
ἐπιθαρσεῖν ἔλεγεν ὁ διάχονος τῇ τῶν εὐχῶν αὑτοῦ 
συμμµαχίᾳ, φθεγξάµενος ταύτην πρὸς αὐτὸν τὴν φω- 
vfjv* Σύ µε παράθου τῷ θεῷ, καὶ οὐδείς pot φά- 
6oc καὶ τῶν πολεμίων καθάψεται. Τοῦ δὲ χαθάπερ 
συγέµπορον αὐτῷ τὴν τοῦ Θεοῦ βοΐθειαν διὰ τῆς εὖ- 
χῆς σννεκπέµψαντος, πεποιθὼς τὴν ὁδὸν διῄει, πρὸς 
οὐδένα τῶν ἀπαντώντων ἐπιστρεφόμενος. Ἑσπέριος 
δὲ τῆς πόλεως ἑντὸς γεγονὼς, καὶ κοπώδης ix τῆς 


* Psal. cxxui, 6. 


tur sibi oculis inspicere, quze acta essent, neu pro- 
liberetur ab eo pervenire usque ad ea loca, in qui- 
bus miraculum editum erat : at illo periculosum 
esse dicente versari in medio virorum caedis avi- 
dorum, ac sepe ex incursu atque inrpetu adversarii 
posse accidere aliquid repente preter volunta- 
tem, de quo cogitatum non esset : diaconus se pre- 
cum ejus auxilio confidere dixit, his verbis ad 
eum utens : Tu me commenda Deo, εἰ nullus ab 
hostibus terror me invadet. Cumque ille praesidium 
divinum pro comite per preces una cum eo emisis- 
set, fiduciz. plenus iter faciebat ad neminem ob- 








ssi 


S. GREGORII NYSSENI 


952 


viam venientem sese convertens. Cum autem ve- A ὁδοιπορίας γενόμενος , Aout ptp θεραπεῦσαι τὸν χόπον 


speri ín urbem pervenisset, et de via fessus esset, 
defatigatum labore corpus lavacro curare necesse 
ésse putabat. Dominabatur autem in illo loco dz- 
mien quidam homicida, in balneo versari solitus : 
cujus perniciosa atque pestifera vis in tenebris ad- 
versus propinquantes exercebatur, et idcirco post 
solis occasum balnese ille non exercebantur, pemo- 
que eo accedere id temporis solebat, ad quas stàns 


diaconus prefectum loci rogabat, ut ostium. ape-- 


riret, et aditum sibi praboret, neu invideret sibi 
quo minus corpus lavacro reficeret. Illo verotestante 
fieminem, qui circa illam horam aquam ingredi 
ausus esset, suis pedibus reversum esse, sed post 
vesperüm dzmonium omnes in potestate habere, 


ae multos jam imprudentes in insanabilia mala B 


i2currisse, quos pro sperato levamine lamentatio- 
nes et. sepulturz, et gemitus exceperunt: hec et 
ejusmodi Balneatore dicente, nihilo magis ille quid- 
quam de cupiditate remittebat : sed instabat omni 
odo urgens eum, ut se intromitteret. At balnea- 
tor in lucro ponens, si non una cum imperito 
liospite periclitaretur, cum clavem ei tradidisset, 
procul a lavacro discedit ; posteaquam autem nuda- 
tus intus erat, multiplices quedam terrorum et 
€oncussionum maleriz:» a dzmonio instruebantur, 
spectra variaigui et fümo mistai naturam prz se 
férentia, ín forma hominum et ferarum oculis in- 
cidentià, auribus insonantia, anheliti: appropinquan- 


tia, undique corpori se cireumfundentia. At ille si-  ἀπαθής τὸν πρῶτον διεξῆλθε 


gnum (crucis) antesese objiciens, Christique nomen 
invocans, primum conclave illasus transivit, ad 
interiorem autem partem zedium progressus in mo- 
lestiora incidit spectacula, in terribiliorem faciem 
transformato daemonio ; et simul terre motu con- 
culi conclave ei videbatur, àdeo ut etiam solum 
infra ruptum flaminam, qua subtus esset, nudam 
conspiciendam prieberet, scintilleeque llammze ab 
aquis emitterentur, ac rursus eisdem armis, signo 
(crucis scificel) et. nomine. Christi, prasidioque 
precum magistri terrores earum rerum, que ium 
flebant, díscussit. Cumque jam aqua recreatus exire 
feszinaret, rursus prohibebatur a dzmone, qui 
ostium occupaverat. Verum etiam hoc rursus impe- 
dimentum per eamdem vim, sponte sua janua ce- 
dente,signo (crucis) discutiebatur. Posteaquam au- 
tem ei omnia ex sententia successerant, exclamasse 
dicitur ad eum humana voce diemonium, ne sibi 
virtutem illam imputaret, per quam perniciem effu- 
gisset; vocem ením ejus, a quo eustodize alque 
tisse, ut ab incommodis tuus esset, 

Servatus igitur, quemadmodum diximus, adnii- 
rationi loci prefectis fuit, eo quod nemo eorum, 
qui unquam id temporis aquam ingredi aussi es- 
sent, inter vivos postea conspectus esset. Cum au- 
tem et hos quz sibi accidissent, docuisset, et mar- 
tyrum in urbe fortia facta ita accidisse cognovisset, 
queuadmodubi magnus ille vir in solitudine degens 
ante exposujssel, propter eas res quas et vidisset 


ἀναγχαῖον Φήθη. Ἐπεκράτει δὲ κατὰ τὸν τόπων 
ἐχεῖνον δαίµων τις ἀνθρωποκτόνος ἐπιχωριάζων τῷ 
λουτρῷ, οὗ ἡ φθοροποιὸς δύναμις ἐνεργὸς μετὰ σχότος 
χατὰ τῶν προσεγγιζόντων Ev(vevo, χαὶ τούτου χάρὶν 
ἄθατον τὸ λουτρὸν ἣν ἐκεῖνο μετὰ τὰς flou δυσμὰς 
καὶ ἀνενέργητον * ᾧ παραστὰς Ἠξίου τὸν ἔπιτετα- 
γµένον ἀνοῖξαι την θύραν, δοῦναί τε τὴν εἴσοδον αὐτῷ 
καὶ μὴ φθονῆσαι τῆς Ex τοῦ λουτροῦ θεραπείας. Τοῦ 
δὲ μαρτυρουμένου βηδένα τῶν χατὰ τὶν ὥραν ἐχεί- 
νην χατατολμώντων τοῦ ὕδατος ἰδίοις ὑποστρέψαι 
ποσὶν, ἀλλὰ πάντων μετὰ τὴν ἑσπέραν χαταχρατεῖν 
«b δαιµόνιον, xat πολλοὺς ὑπ ἀγνοίας δη ἀαθεῖν 
d ἀνήκεστα, οὓς ἀντὶ τῆς ἐλπισθείσης! ἀνέσε 
θρῆνοι χαὶ οἰμωγαὶ διεδέξαντο * ταῦτα χαὶ τὰ τοι- 
αὕτα διεξιόντος, οὐδὲν μᾶλλον ἐχεῖνος ὑφίει της 
ἐπιθυμίας, ἀἁλλ' ἑνέχειτό παντὶ τρόπιρ χαταναγ- 
χάζων αὐτὸν, εἰς τὰ ἑντὸς παραδέξασθαι. Ὅ δὲ τὸ 
μὴ συγχινδυνεῦσαι "48 ἀγνοίᾳ τοῦ ξένου. χέρδος 
ποιούμενος, τὴν χλεῖν ἐπ αὐτῷ mou σάµενος, 
πὀῤῥω τοῦ λουτροῦ ἁπαλλάσσεται. Ἐπειδὴ ὃξ γυ- 
μνωθεὶς ἑντὸς $v, πολύτροποί τινες φΦόδων xai χατ- 
απλήζεων ἀφορμαὶ παρὰ τοῦ δαιµονίου συνεσκευά- 
ζοντο, φάσματα παντοδαπὰ πυρὶ xal χαπνῷ pep 
γμένην τὴν φύσιν ἐπιδειχνώμενα, by ἀνθρώπων xal 
θηρίων μορφῇ τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐμπέπτοντα , ταῖς 
ἀχοαῖς ἐνηχοῦντα, τῷ ἄσθματι προσεγγίζο' τα, xdi 
περὶ 5b σῶμα χεόµενα. 'O δὲ τὴν σφραγίδα ἑαυτοῦ 
προδαλλόµενος, χαὶ τὸ τοῦ cR ἀνακαλῶν τα 
τὸν οἶχον. Ἐπὶ ὃ 
τὸ ἐνδότέρον χωρήσας, χαλεπωτέροις ἑνέτνχε τοῖς 
, θεάµασιν , εἰς φοξερωτέραν µετασχευασθέντος τοῦ 
| δαιμονίου τὴν ὄψιν * καὶ ἅμα σεισμῷ χαταχλονεῖσθαι 
τὸν οἴχον ῴετο, καὶ τὸ ἔδαφος ὑποῤῥηγνύμενον T- 
μνὴν ὑποδεικνύειν τὴν κάτω φλόγα, σπινθῃράς τε 
φλογώδεις ἀπὸ τῶν ὑδάτων ἐκπέμπεσθαι, xaX πᾶλιν 
αὐτῷ τὸ ἴσον ὅπλον 1 σφραγὶς, xal τὸ τοῦ Χριστοῦ 
ὄνομα, χαὶ ἡ διὰ τῶν εὐχῶν τοῦ διδασκάλου βοήθεια, 
τὰ φοξβερὰ τῶν φαινομένων s τε καὶ Υινοµένων διέχεεν. 
Ανεθεὶς δὲ ἤδη τῷ ὕδατι, χαὶ πρὸς τὴν ἔξοδον σπεύ- 
δων, πάλιν bloss. τοῦ δαιμονίου τῆς θύρας ἀντει- 
λημμένου, ᾽Αλλὰ xal τοῦτο πάλιν τὸ χώλυμα διὰ τῆς 
ἴσης δυνάμεως αὐτομάτως ἑλύετο, τῇ σφραγίδι τῆς 
θύρας ὑποχωρούσης. "Ἐπεὶ δὲ κατὰ νοῦν αὑτῷ προὺ- 
χεχωρήχει τὰ πάντα, ἐχθοῆσαι λέγεται «phe αὐτὸν 
ἀνθρωπίνῃ φωνῇ τὸ δαιμόνιον, μὴ ἑπ᾽ αὐτῷ τὴν δύνα- 
μιν ἐχείνην λογίσασθαι, δι) ἧς τὸν ὄλεβρον ἔφυγεν : 
ἡ Υὰρ φωνὴ του παραθεµένου αὐτὸν τῷ φυλάσσοντι 
τὸ ἀπαθὲς ἐχαρίσατο. 


presidio divino commendatus esset, hoc ej presii- 


Διασωθεὶς τοίνυν χατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον, ἕἔκ- 
πληξιν παρεῖχε τοῖς ἐπιστατοῦσι τοῦ τόπον, οὐδενὸς 
τῶν πώποτε κατὰ τὴν ὥραν ἐχείνην χατατολµησάν- 
των τοῦ ὕδατος ἑ ἐν τοῖς ζῶσι φανέντος. Ἐπτεὶ δὲ τοῦ- 
τοις τὰ καθ) ἑαυτὸν διηγήσατο, χαὶ τὰ κατὰ τὴν πόλιν 
τῶν μαρτύρων ἀνδραγαθήματα τοῦτον ἔγνω Υεγενη- 
μένα τὸν τρόπον, ὃν ἐπὶ τῆς ἐρημίας ὁ µέγας διάγων 
προδιηγήσατο, προσθεὶς τοῖς περὶ αὐτοῦ δηγἠµα«ά 


— — ——— 9 — -Ὑ--. 





955 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


πε xal θαύμαρι, δ ὧν τε εἶδε, χαὶ δὲ ὧν Ίχουσε, À et audivisset, et per quas euo periculo aique expe- 


xai δι’ ὧν τῇ ἑαυτοῦ πείρᾳ τῆς τοῦ μεγάλου πίστεως 
ἐδιδάχθη τὴν δύναμιν, f] προσεμαρτύρησε τὸ δαιµό- 
vtov, πάλιν ἀνατρέχει πρὸς τὸν διδάσχαλον ᾿ τοῖς τε 
κατ᾽ αὐτὸν, καὶ τοῖς μετὰ ταῦτα χοινὸν ἀφεὶς φυλα- 
χτήριον, τὸ διὰ τῶν ἱερέων ἔχαστον ἑαυτὸν τῷ θεῷ 
παρατίθεσθαι. Καὶ vuv ἐστι μὲν χατὰ πᾷσαν τὴν 
Ἐχκλησίαν, ἑξαιρέτως δὲ παρ᾽ ἑἐχείνοις ἡ τοιαύτη 
φωνὴ, τῆς τότε Υεχενηµένης τῷ ἀνδρὶ παρὰ τοῦ 
Υρηγορίου βοηθείας μνηµόσυνον. Τῆς δὲ τυραννίδος 
ἐχείνης ἤδη χατὰ θείαν συµµ. χίαν διαλυθείσης, xa 
πάλιν εἰρήνης τὴν ἀνθρωπίνην ζωὴν διαδεξαµένης ; 
καθ᾽ fv ἄνετος fv κατ ἐξουσίαν προχειµέγη πᾶσιν 
Ἡ περὶ τὸ θεῖον σπουδὴ, καταθὰς πάλιν ἐπὶ τὴν πόλιν, 
xai πᾶσαν. περινοστήσας ἐν κύχλφ τὴν χώραν, προσ- 


rientia magni illius viri fidei vim, cui etiam dzmo- 
nium ipsuper tesüimopium perbiberet, didicisset 
(de miraculis ejus non amplius dubitans), iterum 
redit ad magistrum, ei gum gatis bominibus et 
posteris commune presidium relinquens, ut per 
sacerdotes quisque sese Deo gommendet : atque 
etiam nunc cum per omnem Kcolesiam, tum pra- 
cipue apud illos ejusmodi yox pro monumento ha- 
betur auxilii atque prasidii, quod tunc üli viro a 
Gregorio praestitum qst. Coterum cum jam euxilie 
divino tyrannis illa dissolufa esset, ac pax rursus 
hupanam vitam excepissej, per guam expedium 
erat ad arbitrium omnibus abunde propositum stu- 
dium erga numen divinum, descendit rursus ad ur- 


θήχην ἐποιεῖτο τοῖς ἁπανταχοῦ λαοΐῖς τῆς περὶ τὸ B hem, εἰ omni cirea regione undique peragrata ac 


Θεῖον σπουδῆς, τὰς ὑπὲρ τῶν ἐνηθληχότων τῇ πίστει 
πανηγύρεις νοµοθετήσας. Καὶ διαλαθόντες ἄλλος &)- 
λαχη τῶν μαρτύρων τὰ σώματα, xarà την ἐτῄσιον 
τοῦ ἐνιαυσιαίου νύχλου περίοδον συνιόντες , Ἰγάλ- 
λοντο τῇ τιμῇ τῶν μαρτύρων πανηγυρίζοντες. Καὶ 
γὰρ δὴ xal τοῦτο τῆς μεγάλης αὐτοῦ σοφίας ἀπό- 
δειξις fv, ὅτι πρὸς χαινὸν βίον µεταῤῥυθμίζων πᾶ- 
σαν ἀβρέως τὴν κατ’ αὐτὸν γενεὰν, οἷόν τις ἡνίοχος 
ἐπιστὰς τῇ φύσει, χαὶ τοῖς τῆς πίστεως καὶ θεο- 
Ὑνωσίας χαλινοῖς ἀσφαλῶς αὐτοὺς ὑποζεύξας, ἑνεδί- 
δου τι μικρὸν τῷ ὄνγῷ τῆς πίστεως OU εὐφροσύνης 
ὑποσχιρτᾷν τὸ ὑπήχοον. Συνιδὼν Υὰρ ὅτι ταῖς σω- 
ματιχαῖς θυμηδίαις τῇ περὶ τὰ εἴδωλα πλάνη s maga- 
μένει τὸ νηπιῶδες τῶν πολλῶν xo ἀπαίδευτον * ὡς 


perlustrata, additamentum ef quasi corollarium 
studii erga numen divinum instituebat apad omnes 
ubique populos sanciens, ut nomime eorup , qui 
pro fide decertassent, dies fegli alque solemnes 
couvenjus celebrarentur : cymque alius ip alium 
lorum corpora martyrum diduxissent, per enniver- 
garium circuli ambitum congregat lgiabapiur, in 
honorem martyrum ferias a3geples. Elegim efiam 
hpc niujiruin magna sapientig 3tqua solerjia ejus 
documentum est, ES cum omnes qug prorsus 


οτε 


prefectus fidei ac Dei aguitiopis frenis epa üirmi- 
ter subjugaret, induJgebat, ut. paululum quiddam 


ἂν τὸ προηγούµενον τέως ἐν αὐτοῖς μάλιστα χατορ- € subditi sub jugo fidei Iztitia exsulfarent. Cym anim- 


θωθείη, τὸ πρὸς 8eby ἀντὶ τῶν µαταίων σεδασµάτων 
βλέπειν, ἐπαφῆχεν αὐτοῖς ταῖς τῶν ἁγίων μαρτύρων 
ἐμφαιδρύνεσθαι µνήμαις, καὶ εὐπαθεῖν, xat ἀγάλλε- 
σθαι, ὡς χρόνῳ ποτὲ κατὰ τὸ αὐτόματον πρὸς σεµνό- 
τερὀν τε xal ἀχριδέστερον µετατ εθησοµένου τοῦ 
βίου, καὶ πρὸς ἐχεῖνο καθηγουµένης τῆς πἰστεως, 
ὅπερ δὴ xal ἓν τοῖς πολλοῖς ἤδη χατωρθώθη, πάσης 
θυμµγδίας ἀπὸ τῶν τοῦ σώματος ἡδέων πρὸς τὸ πνευ- 
ματιχὸν τῆς εὐφροσύνης εἶδος µετατεθείσης. 


advertisset enim quod propter. corporis, volupáates 
simplex et imperitum yulgus in errore simulacro- 
rum cultus permaneret, quo maxime il, quod prz- 
eipuum est, interim ig iis assequeretur, nempe ut 
vanis superstitionibus relictis ad Deum converte- 
rentur, permisit eis, ut in memoriam sanctorum 
martyrum sese exlhilararent et obleciarent, atque 
in letitiam effunderentux : quad successu tempo- 
ris aliquando futurum esset, ut sua sppniq bomines 


ad honestiorem et exactiorem vitz, rationem transirent, prasertim cum etam fides ad illam rem viam 
praemonstraret : que res nimirum jam etiam in plerisque successit atque confecta. e&t, omni voluptate a 
corporis oblectamentis ad spiritualem Iztitiz formam traducta. 


Τοῦτον δὲ τὸν τρόπον ἐμπολιτευόμενος τῇ Ἐχκλη- 


Cum autem Ίος modo se gereret, €t munere suo 


cía, xai σπουδῃν ἔχων πρὸ τῆς Ex τοῦ βίου µετα- D fungeretur in Ecclesia administranda; el antequam 


στάσεως πάντας ἰδεῖν πρὸς τὴν σωτήριον πίστιν ἀπὸ 
τῶν εἰδώλων µεταθέντας᾽ ἐπειδῃῇ προέγνω ἑαυτοῦ 
τὴν µετάστασιν, σπουδῃ πᾶσάν τε την περιοικίᾶα 
διηρευνήσατο, μσθεῖν θέλων εἴ τινες elev οἱ περι- 
λειφθέντες ξξω τῆς πίστεως. Ἐπεὶ οὖν ἔγνω τοὺς 
παραμεμενηχότας τῇ ἀρχαίᾳ πλάνη μὴ πλείους εἶναι 
τῶν ἑπταχαίδεχα, Σκυθρωπὸν μὲν xal τοῦτο, qna 
πρὸς τὸν θεὸν ἀποθλέφας, τὸ λιπεῖν τι τῷ τῶν σωζο- 
μένων πληρώματι. Πλὴν ἀλλὰ μεγάλης εὐχαριστίας 
&5tov , ὅτι τοσούτους χαταλείπει τοὺς εἰδωλολάτρας 
τῷ μετ) αὐτὸν ἐχδεχομένω "ἣν Ἐχχλησίαν, ὅσους αὐ- 
Th; Χριστιανοὺς ὑπεδέξατο. Ἐπευξάμενος δὲ τοῖς 
τε πεπιστευχόσιν ἤδη τὴν εἰς τὸ τέλειον αὔξησιν, 
καὶ τὴν ἐπιστροφὴν τοῖς ἀπίστοις, οὕτω τοῦ ἀνθρω- 


excederet vila, cuperet omnes a simulacris. ad sa- 
lutarem fidem videre convergos, ubi.suum obitum 
presensit, studiose diligenterque totam urbem 
agrumque circa vicinum perscrutatur, scire volens 
ecqui adhuc essent extra fidem relicti. Ut igitur 
cognovit, non plures septemdecim esse, qui in an- 
tiquo errore permansissent : Acerbum quidem etiam 
hoc, inquit ad Deum suspiciens, deesse aliquid 
eorum plenitudini, qui servantur. Verumtanien 
magna gratiarum actione dignam rer esse aiebat, 
quod totidem simulacrorum cultores relinqueret 
ei, qui sibi successurus essel in Ecclesia, quot ipse 
Christianos accepisset : precatus autem et iis, qui 
jam eredidissent, incrementum ad perfectionem, 


S. GREGORII NYSSENI 


955 


et incredulis conversionem , ita (tandem) ex vita A πίνου βίου πρὸς τὸν θΘεὸν µετανίαταται, ἔπισχτψας 


humana ad Deum migrat, obtestatus necessarios 
suos, ne peculiarem sibi locum sepulture compa- 
rarent. Nam si vivus nullius loci dominus vocari 
voluisset, sed in alienis tanquam inquilinus et per- 
egrinus habitans vitam transegisset, ne post mor- 
tem quidem prorsus inquilinatum sibi dedecori fore 
putare : Sed insequenti, inquit, seculo fama proda- 
tur, quod Gregorius nec vivens quidem ab aliquo loco 
cognominatus sit, εί post mortem alienorum locorum 
(uerit inquilinus, cum ab omni terrena possessione sese 
abstinuisse, adeo ut ne sepeliri quidem in proprio 
loco sustinuerit; solam enim illam possessionem 
pretiosam εἰ expetendam putasse, qug fraudis et 
avaritie vestigium in sese non admittit. Casterum 
quod universa repente natio a Grzcanica vanitate 
ad agnilionem veritatis traducta cst, adimiretur 
quidein quicunque boc scriptum leget; nemo vero 
fidem detrahat, sed ad dispositionem atque consi- 
lium respiciat, quo tanta mutatio facta est eorum, 
qui a mendacio ad veritatem traducti sunt. Nam 
quod in primis sacerdotii ejus temporibus accidit, 
quod ad reliqua miracula festinans oratio przler- 
misit, nunc repetitum alque resumptum exponam. 
Feriz quxdam publicz et universales erant in urbe 
dxmoni cuidam domestico, patrio quodam ritu ac 
more solemni celebrari consuetze, ad quas una cum 
urbanis celebrandas universa propemodum gens 
ex (ota ea regione confluebat : atque eorum qui 
concurrerant, theatrum plenum erat, et eorum, qui 
postremi offluszerant, multitudo subselliis undique 
superfundebatur, atque omnibus ad spectacula at- 
que acroamata orchestram intueri cupientibus, 
plena erat scena tumultus et trepidationis, irrita- 
que przstigiatoribus mirabiliumque spectaculorum 
artificibus ostentatio, tumultu sese mutuo consti- 
pantium non modo oblectationem music impe- 
diente, sed ne circulatoribus quidein et przstigiato- 
ribus suas artes ostentandi tempus concedente. Tum 
vero communis ab omni multitudine erumpit vox 
dzmonem, cui diem festum agebant, implorantium, 
et ab illo sibi laxitatem fieri petentium. Posteaquam 
autem omnibus simul loquentibus in altum vox 
tollebatur, ac totius civitatis veluti unius oris ser- 
mo esse videbatur, quo hz preces dzmoni adhi- 
bebantur (erat autem precatio, ut ipsa verba ejus 
audiantur : Jupiter, fac nobis locum), audito sane 
inagnus ille vir sono nominatim invocantium di- 


τοῖς ἐπιτηδείοις, uh χτήσασθαι τόπον αὐτῷ πρὸς τα- 
φὴν ἰδιάνοντα. Ei. vàp ζῶν, χύριος χληθῆναι τύπου 
τινὸς οὐχ ἐδέξατο, ἀλλὰ παροιχῶν ἓν ἀλλοτρίοις τὺν 
βίον διήγαγεν, οὐδὲ μετὰ θάνατον τῇ παροιχία πἀν- 
τως ἐπαισχυνθήσεται ' CAJA" ἔστω, qnot, τῷ μετὰ 
ταῦτα βίῳ διήγημα, ὅτι ΓρηΤόριος οὔτε Gor. ἑπ- 
ὠνομάσθη τόπῳ cul, καὶ μετὰ θάνατον à AAotpior 
τἆφων ἐγένετο πάροικος, πάσης εῆς àv τῃ 0) 
Ἀτήσεως ἑαυτὸν ἁποστήσας, ὡς μηδὲ ἔνταρηναι 
ἰδίῳ καταδέξασθαι τόπφ  µόνην γὰρ αὐτῷ κτήσυ 
τιµίαν εἶναι ἔκριεν ἐχείνην , ἢ π.εονεξίας ἐρ 
ἑαυτῆς ἴχνος οὐ δέχεται. Τὴν δὲ ἀθρόαν παντὰ 
τοῦ ἔθνους µετάστασιν ἀπὸ τῆς Ἑλληνιχῆς µαταιότη- 
τος εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας θαυμαζέτω ἔχα- 
στος τῶν ἐντυγχανόντων τῷ λόγῳ, xal μηδεὶς ἁτι- 


᾿στείτω πρὸς τὴν οἰχονομίαν βλέπων, δι’ ἧς Υέγονεν 


ἡ τοσαύτη μεταθολὴ τῶν µετατιθεµένων ἀπὸ τοῦ 
ψεύδους πρὸς τὴν ἀλήθειαν. Τὸ γὰρ ἐν τοῖς πρώτοις 
αὐτοῦ τῆς ἱερωσύνης Υεγενημένον χρόνοις, ὅπερ πρὸς 
τὰ λοιπὰ τῶν θαυμάτων ἐπειγόμενος ὁ λόγος παρ: 
έδραµε, νῦν ἑπαναλαθὼν διηγἠσοµαι. Ἑορτή τις fy 
πάνδηµος ἓν τῇ πόλει, δαἰμονί τινι τῶν ἐγχωρίων 
χατά τι πάτριον ἀγομένη. Πρὸς ταύτην ἅπαν σχεῦὺν 
συνέῤῥει τὸ ἕἔθνος, τῆς χώρας πάσης συνεορταζούστ; 
τῇ πὀλει. Ἐπεπλήρωτο δὲ τῶν συνδεδραµηχότων zi 
θέατρον, wal ὑπερεχεῖτο πανταχόθεν ὑπὲρ τὰς χαθ- 
ἑδρας τῶν ἐπιῤῥνέντων τὸ πλῆθος, xal πάντων περὶ 
τὰ θεάματά τε χαὶ ἀχροάματα πρὸς τὴν ὀρχάστραν 
ἀποδλέπειν προθυµουµένων , θορύδου πλήρης ἣν à 
σχτνὴ, καὶ ἄπρακτος ἐγίνετο τοῖς θαυματοποιοῖς ἢ 
ἐπίδειξις, τῆς ταραχῆς τῶν στενοχωρουµένων οὗ p^ 
voy τὴν ἀπόλανσιν τῆς μουσικῆς ἐπιχοπτούστς, C VN 
οὔτε τοῖς θαυματοποιοῖς ἑνδιδούσης καιρὸν τὰ ἐαν- 
τῶν ἐπιδείχνυσθαι, Ἔνθα δὲ xowh παρὰ avi»; 
ἐκρήγνυται τοῦ δήμου φωνῇ, τὸν δαίμονα, ᾧ τὴν ἑορ- 
τὴν Άγον, ἀνακαλούντων, xal map' ἐχείνου τὴν εὖ- 
ρυχωρίαν αὐτοῖς ἀξιούντων Ὑενέσθαι. Ἐτειδὴ δὲ 
πάντων ἀλλέλοις συμφθεγγοµένων, εἰς ὕψος ἤρετο f, 
φωνὴ, xoi πάσης ἐδόχει τῆς πόλεως χαθάπερ bv 
τινος στόματος ὁ λόχος εἶναι, ὁ τὴν εὐχὴν ταύτην 
προσάγων τῷ δαίµονι (ἦν δὲ ἡ εὐχὴ, ὡς ἐπ᾽ αὑτῖς 
ἀχοῦσαι τῆς λέξεως * Ζεῦ, ποίησον ἡμῖν τόπον) 
ἀχούσας δὲ ὁ µέγας ἐχεῖνος τοῦ Ίχου τῶν ὀνομαστὶ 
ἐπιδοωμένων τὸν δαίμονα , παρ' οὗ τὴν εὐρνχωρίαν 
ᾖτουν γενέσθαι τῇ πόλει, qnot πρὸς αὐτοὺς, πέµύας 
τινὰ τῶν παρεστηκότων, δοθήσεσθαι αὐτοῖς ὅσον οὗ- 
δέπω πλείονα τῆς εὐχῆς τὴν εὑρυχωρίαν. 


monem, a quo laxitatem civitati fleri petebant, quodam ex adstantibus ad eos misso, laxitatem ait ipsis 


mox datum iri: majorem, quam optarent. 

Hac autem ab eo voce tanquam tristi quadam 
sententia prolata, pestilentia frequentem illum fe- 
rias agentium et ludos celebrantium conventum 
excipit. Ac stalim tripudiantium choris Jamentatio 
müscebatur, adeo ut in luctus et calamitates eis 
voluptates converterentur, cum pro plausibus et 
cantu tibiarum alie super alias nzniz cantusque 
lugubres urbem passim invasissent. Cum enim se- 
mel morbus homines invasissel, opinione. citius 


Ταύτης δὲ παρ᾽ αὐτοῦ τῆς φωνῆς οἷόν τινος σχυ- 
θρωπῆς ἀποφάσεως ἐξενεχθείσης , λοιμὸς την πάνδη- 
μον ἑχείνην ἱερομηνίαν ἑχδέχεται. Καὶ παραχρῆμα 
κατεμίγνυτο ταῖς χοροστασίαις ὁ θρῆνος, ὥστε αὖ- 
τοῖς εἰς πένθη καὶ συμφορὰς µεταστραφῆναι τὰς θυ- 


υµηδίας, ἀντὶ αὐλῶν xal κρότων τῆς ἐπαλλήλου θρ1- 


νωδίας διαλαθούσης τὴν πόλιν. Ἐνσχῆψαν yàp πας 
τοῖς ἀνθρώποις tb πάθος, θἄττον 1] xav ἐλπίδας διςξ- 
fe πυρὸς δίκην τοὺς οἴχους ἐπιθοσχόμενον, ὧσ-» 


ω. ——M V cmd d pum d — 


RA κ — 4 am — — — 
I im E — Bá À— 8$ 


251 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


958 


πληροῦσθαι μὲν τῶν τῇ vóqp καταφθειροµένων τὰ À propagabatur atque serpebat, Ygnis in modum do- 


ἱερὰ τῶν ἐλπίδι θεραπείας προσφευγόντων * γέµειν 
δὲ πηγὰς, xal χρουνοὺς,καὶ φρέατα, τῶν ὑπὸ τῆς τοῦ 
νοσήµατος ἁμηχανίας διαχαιοµένων Ev τῇ bl (Eo' 
ὧν Πτόνει τὸ ὕδωρ τὸν ἓχ τοῦ πάθους κατασδέσαι 
φλογμὸν, ὁμοίως ἑχόντων χαὶ μετὰ τὸ ὕδωρ, xal 
πρὸ τοῦ ὕδατος, τῶν ἅπαξ χατασχεθέντων τῷ πάθει)’ 
πολλοὺς δὲ αὐτομολεῖν πρὸς τοὺς τάφους, xai μηχέτι 
τοὺς περιόντὰς ἐξαρχεῖν ταῖς τῶν χατοιχοµένων τα- 


φαῖς. Γενέσθαι δὲ οὐχ ἁδόκητον τοῦ xaxoü τὴν προσ- ΄ 


θολὴν τοῖς ἀνθρώποις' ἀλλά τινος φάσματος Emi- 
Υινοµένου τῇ μελλούσῃ χαταφθείρεσθαι οἰχίᾳ, οὕτως 
ἐπαχολουθεῖν τὴν φθοράν. Ἐπεὶ οὖν πᾶσι χαταφανὴς 
ἐγένετο ἡ αἰτία τῆς νόσου, ὅτι τὸ ἐπιχληθὲν παρ) 
αὑτῶν δαιµόνιον χαχῶς ἐπλήρου τὴν εὐχὴν τῶν µα- 
ταίων, τὴν πονηρὰν ταύτην ἐκ τοῦ πάθους εὔρυχω: 
ρίαν ἐμποιοῦν τῇ πόλει ' ἔνθα ἱχέται γίνονται τοῦ 
μεγάλον, στῆσαι δεόµενοι τοῦ χαχοῦ τὴν φορὰν διὰ 
τοῦ παρ) αὐτοῦ γινωσχοµένου τε xal χηρυττοµένου 
Θεοῦ, ὃν µόνον ὡμολόγουν ἀληθῶς εἶναι θεὸν, χαὶ 
χατὰ πάντων τὸ χράτος ἔχειν. Τοῦ γὰρ φάσματος 
ἐκείνου πρὸ τῆς ἑσομένης τῷ οἴχῳ διαφθορᾶς προ- 
φαινομένου, xat παραχρῆμα την ἀπόγνωσιν τῆς ζωῆς 
ἑμποιοῦντος. εἷς ἐγίνετο τοῖς χινδυνεύουσι σωτῄήριος 
τρόπος, τὸ ἑντὸς ἐχείνου γενέσθαι τοῦ οἴχου «bv u£- 
γαν Γρηγόριον, xal δι’ εὐχΏς τὸ ἑνσχῆψαν τῷ οἵχῳ 
πάθος ἀπώσασθαι. Ταχείας δὲ διὰ τῶν τετυχηχότων 
ἓν πρώτοις τῆς τοιαύτης σωτηρίας ἐπὶ πάντας τῆς 
φβμης διαδραμούσης, πάντα ἀργὰ Ἶν, ἃ πρότερον 
ὑπὸ µαταιότητος αὐτοῖς ἑσπουδάζετο, χρηστήριά τε 
xai χαθἀρσια, xal ἡ v τοῖς εἰδώλοις διατριθὴ, πάν- 
των πρὸς τὸν µέγαν ἱερέα βλεπόντων, xal ἑχάστου 
πρὸς ἑαυτὸν ἐπὶ σωτηρίᾳ παντὸς τοῦ γένους ἐφελχο- 
µένου. Μισθὸς δὲ ἣν αὐτῷ παρὰ τῶν σωζὀµένων ἡ 
τῶν φυχῶν σωτηρία. Τῇ γὰρ τοιαύτῃ πείρᾳ τῆς εὖ- 
σεθεἰας τοῦ ἱερέως φανερουµένης, οὐχέτι ἣν ἀναδολὴ 
πρὸς τὴν συγχατάθεσιν τοῦ μυστηρίου, τοῖς διὰ τῶν 
ἔργων διδασχοµένοις τὴν τῆς πίστεως δύναμιν. Οὔ- 
τως ἐγένετο τοῖς ἀνθρώποις ἐχείνοις ἰσχυροτέρα τῆς 
ὑγείας ἡ νόσος. Όσον γὰρ ἐν τῇ ὑγιείᾳ πρὸς τὴν τοῦ 
μυστηρίου παραδοχην τοῖς λογισμοῖς ἀσθενοῦντες 
σαν. τοσοῦτον τῇ σωματιχῇ νόσῳ πρὸς τὴν πίστιν 
ἐῤῥώσθησαν. Καὶ οὕτω τῆς περὶ τὰ εἴδωλα πλάνης 
ἐλεγχθείσης, πάντες πρὸς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ 


mos depascens, adeo ut des quidem sacre, quo 
gpe sanationis atque remedii confugiebant, iis, qui 
morbo peribant, repletz:: fontes vero, aqux ductus, 
scaluriginesque ac putei eorum, quos atrocitate 
morbi sitis exurebat, referti essent (in quibus aqua 
morbi incendium restinguere non valebat, qui semel 
morbo correpti essent, perinde post aquam sumptam, 
atque ántequam eam sumpeissent affectis), multi 
item ultro transirent ad sepulcra, eo quod superstites 
sepeliendis mortuis non amplius sufficerent, nec in- 
ópinato malum homines invaderet, sed quasi spe- 
ctrum quoddam ad eas xdes quibus pernicies immi- 
nebat, accederet, it certum exitium subsequere- 
tur. Ut igitur causa morbi omnibus patefacta est, 
nempe quod dz:mon ab ipsis invocatus male stulto- 
rum ac miserorum preces impleret, qui hanc qui 
morbum consecuta esset, laxitatem in urbe efficeret, 
magno isli viro supplices fiunt orantes, ut per eum, 
quem ipse Deum agnosceret ac praedicaret, quein so- 
lum revera Deum esse, et in omnes imperium habere 
confiterentur, mali impetum sisteret et inhiberet. 
Nam cum spectrum illud ante futuram pestem alicui 
domui appareret, ac protinus desperationem vilze 
habitatoribus injiceret, una periclitantibus salutis 
ratio erat, si illas edes magnus Gregorius ingrede- 
retur, ac per preces morbum , qui domum invasis. 


. Sel, repelleret ac submoveret. Cum autem celeriter 
,per eos, qui primi ea ratione servati erant, ad 


omnes fama permanasset, omnia, quz prius vani- 
tate atque stultitia adducti curabant, omittebantur, 


. oracula, saerificia piacularia, in delubris simula- 


crorum commoratio, omnibus magnum sacerdo- 
tem intuentibus, et unoquoque eum ad se totius 
famili; suz servand*e gratia alliciente. Mercedem 
autem ab iis, qui servabantur, salutem animaruin 
consequebatur. Cum enim ejusmodi experimento 
pietas sacerdotis patefieret , non amplius differen- 
dum censebant, quin mysterium approbarent, qui 
per opera virtutem fidei cognoscebant. Adeo illis 
hominibus sanitate morbus validior erat. Qui enim 
in sanitate ad approbationem mysterii rationibus 
infirmi essent, corporali morbo ad fidem convalue- 


runt. Atque ita simulacrorum cultus errore depre- 


µετετίθεντο, οἱ μὲν διὰ τῆς ἐπιγενομένης νόσου χει” D henso, omnes ad nomen Christi traducebantur, 


Ρραγωγηθέντες πρὺς «kv ἀλήθειαν οἱ δὲ χαὶ προφυ- 
λαχὴν τοῦ λοιμοῦ, τὴν πίστιν τὴν εἰς τὸν Χριστὸν 
"προδαλλόμενοι. Ἔστι δὲ. καὶ ἄλλα τῇ µνήµῃ µέχρι 
τοῦ δεῦρο διασωζόµενα τοῦ μεγάλου Γρηγορίου θαύ- 
µατα, ἅπερ φειδόµενοι τῆς ἀπιστούσης ἀχοῆς, ὡς 
ἂν μὴ βλαδεῖεν οἱ τὸ ἀληθὲς ἓν τῷ µεγέθει τῶν λεγο- 
µένων φεῦδος οἰόμενοι, τοῖς γεγραμµένοις οὗ προσ- 
εθήχαμεν. Χριστῷ δὲ τῷ τοιαῦτα διὰ τῶν δούλων 
αὐτοῦ τερατουργοῦντι πρέπει δόξα, τιμῆ xal προσ- 
χύνησις, νῦν χαὶ ἀὶ, xai εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν alo- 
νων. Αμῆν. 


pars urgente morbo ad veritatem quasi manuducii, 
pars etiam fidem in Christum quasi munimentum , 
quo tuti essent adversus pestem, objicientes. Sunt 
autem etiam alia magni Gregorii miracula, qus 
memoria usque adhuc tenentur : ea nos incredulis 
auribus parcentes, ne offendantur qui propter am-- 
plitudinem earum rerum quz memorantur, verita - 
tem mendacium esse putant, scriplis non adjeci- 
mus. Christo porro talia per servos suos miracula 
operanti, convenit gloria. honor el adoratio, nunc 
et semper, et in sacula seculorum. Amen. 





TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
EIZ TON BION ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΚΡΙΝΗΣ 


ΑΔΕΛΦΗΣ TOY ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, 


S. P. N. GREGORII 
VITA 5. MACRIN/E VIRGINIS 


SORORIS BASILII MAGNI. 


Interprete Franciseo Zino Verogensi. 


Hec quidem voluminis genus ex insesiptione epi- A — T μὲν εἶδος τοῦ βιδλίου, ὅσον Ev τῷ τῆς τρογρα- 


etola videtur esse (1) : sed ejue longitudo modum 
epistole superat, et justam libri complectitur ma- 
gnitudinem : me tamen rei, quai υἱ littesis con- 
sig»arem imperasti, defendit argumentum. Est 
eni majus et uberius, quam ut epistolx terminis 
eoncludi possit. Omnino eonsuetudinis illius eblitus 
esse non debes, cum ad urbem Antiechi congressi 
$uiDus, quo tempore perebas Hieresolymam , ut 
monumenta Christi peregrinationis, dum in earme 
esset, inviseres, eorumque sermonum, quos variis 
de rebus inter nos contulimus. Neque enim con- 
gressus iHe Laeitus esse potuit, eum prudentia tua 
mubiplicem eoltoquendi occasionem subjiceret. 
Inter disputandum igitur, ut in ejusmedi con- 


φῆς τύπῳ, ἐπιστολὴ εἶναι δοχεῖ ' τὸ δὲ πληθος ὑτὲρ 
τὸν ἐπιστολιμαῖον ὃρον ἐστὶν, εἰς συγγραφιχΏν μµα- 
χρηγορίαν παρατεινόµενον * ἀλλ' ἀπολογεῖται ὑτερ 
ἡμῶν fj σύνθεσις, fi; ἕνεχεν γράφαι παρεχελεύση, 
πλείων οὖσα, f| χατ' ἐπιστολῆς συµμµετρίαν. Πάντως 
δὲ οὐχ ἀμνημονεῖς τῆς συντυχίας, ὅτε χατ)᾽ εὐχὲν t 
Ἱεροσολύμοις ἐπιφοιτᾷν µέλλων, ἐφ᾽ ᾧ τὰ σημεῖα τῆς 
τοῦ Κυρίου διὰ σαρχὸς ἐπιδημίας ἐν τοῖς τύποις ἰδεῖν, 
συνέδραµὀν σοι, χατὰ τὴν Αντιόχου πόλιν , χαὶ ταν- 
τοίων ἀναχινουμένων ἡμῖν λόγων * οὐδὲ γὰρ εἰχὸς Ev 


iv σιωπῇ τὴν συντυχίαν εἶναι πολλὰς τῷ λόγῳ «à; 


ἀφορμὰς τῆς σῆς συνέσεως ἐπιθαλλούσης. 


θα δὲ φιλεῖ πολλάχις ἐν τούτοις γίνεσθαν, εἰς ui- 


gressionibus fit, in mentionem probe eujusdam B µην βίον τινὸς εὐδοχίμου προῆλθε ῥέων 6 λόγος" 


mulieri& incidimus. Si tamen ex natura mulier a 
nobis appellanda est, quie nature conditiene prz- 
$tautior fuit, Non autem ex alienis sermonibus 
narrationi fidem faciebat oratio, sed: diligenter ea, 
quorum experientia magistra fuerat, persequeba- 
iur, et nihil fere alieno audítus testimonio confir- 
mabat. Neque enim virgo, qua de verba facieba- 
maus, genere nobis erat peregrina, ut qu: admira- 
bilia de illa dicenda erant, per alios nos cognoscere 
oporteret , sed eisdem erta parentibus : quippe que 
tanquam fructus primitiarum ex materno utero 
prima pullulaverat. Quoniam igitur bonorum histo- 
ríam esse frugiferam censuisti, ne vitz illius vir- 
ginis, que ad human: virtutis fastigium per sa- 
pientie studium pervenit, exemplum posteros la- 
feat, neve sine fructu transeat involutum, mihi 
faciendum existimavi, ut tibi parerem, et incompo- 
sita simplicique oratione vitam ejus quam bre- 
vissime possem explicarem. 

Macfing virgini nomen erat, sic a parentibus 
appellate, quod olim insignis quadam in nostra 


(1) Est epistola ejus ad Olympium monachum. 


qovh δὲ ἣν ἡ τοῦ διηγήµατος ἀφορμή ' εἴπερ vov: 
οὐχ οἴδα γὰρ εἰ πρέπον ἐστὶν ix τῆς φύσεως αὐτὶν 
ὀνομάξειν, τὴν ἄνω γενομένην τῆς φύσεως. Τὸ & 
δινγηµα ἡμῖν οὐχ ἐξ ἀχοῆς ἑτέρων διηγημάτων 5) 
πιστὸν εἶχεν * ἀλλ' ὧν ἡ πεῖρα διδάσχαλος ἣν, ταῦτα 
δι ἀχριδείας ἔπεξῄει 6 λόγος, εἰς οὐδὲν ἀχοῖν ἀλλο- 
τρίαν ἐπιμαρτυρούμενος. Οὐδὲ γὰρ ξένη τοῦ γένους 
ἡμῶν tj μνημονευθεῖσα παρθένος, ὡς ἀνάγχην εἶναι 
δι ἑτέρων γινώσχειν τὰ xav ἐχείνην θαύματα, ἁλλ' 
ix τῶν αὐτῶν ἡμῖν γονέων, ὥσπερ τις ἀπαρχὸ χαρ- 
πῶν, πρὠτη τῆς µητρῴας νηδύος ἀναθλαστήσασα. 
Ἐπεὶ οὖν ἑδοχίμασας φέρειν τι χέρδος τν τῶν ἀγα- 
θῶν ἱστορίαν * ὡς ἂν ph λάθοι τὸν χατὰ ταῦτα χρό- 
voy ὁ τοιοῦτος βίος, μηδὲ ἀνωφελῆς παραδράµοι διὰ 
σιωπῆς συγχαλυφθεῖσα ἡ πρὸς τὸν ἀχρότατον «5; 





ἀνθρωπίνης ἀρετῆς ὅρον ἑαυτὴν διὰ φιλοσοφίας ἐπ- ' 


ápaca, χαλῶς ἂν ἔχειν φήθην, aol τε πεισθΏναι, χα) 
δι) ὀλίγων, ὡς ἂν οἷός τε ὦ, τὰ xav αὐτὴν ἱστορῆσαι, 
ἐν ἀχατασχεύῳ τε χαὶ ἁπλῷ διηγήµατι. 

Μαχρίνα ἣν ὄνομα τῇ παρθένῳ ^ εὐδόχιμος δέ τις 
πάλαι χατὰ τὸ γένος ἦν ἡ Μαχρίνα, µμήτηρ τοῦ πατρὸς 


6, 


DE VITA S. MACRINJE, 


ο 


ἡ pov γεγενηµένη, ταῖς ὑπὲρ Χριστοῦ ὁμολογίαις τῷ & familia Macrina faerat, patris nóstri videlicet ma« 


xatpip τῶν διωγμῶν évatMcaca, f ἐπωνομάσθη παρὰ 


τῶν γονέων 1j παῖς. ᾽Αλλά τοῦτο μὲν Tv àv φανερῷ cb 


ὄνομα, τὸ παρὰ τῶν γινωσχόντων ὀνομαξόμενον. 
Ἕτερον δὲ χατὰ τὸ λεληθὸς αὐτῇ ἐπεχέχλητο: 0 πρὶν 
ἐλθεῖν διὰ τῶν ὠδίνων εἰς φῶς, Ex τινος ἐπιφανείας 
ὁπωνομάσθη * ἣν γὰρ δὴ τοιαύτη χατ) ἀρετὴν xai ἡ 
µήτηρ, ὡς πανταχοῦ τῷ Oro βουχήµατι χειραγω- 
γεῖσθαι * διαφερόντως Ub τὴν καθαράν τε χαὶ ἀχηλί- 
δωτον τοῦ βίου διαγωγὴν ἑσπασμένη, ὡς μηδὰ τὸν 
Yápow ἐκουσίως ἀλέσθαι, Αλλ ἐπειδὴ ὀρφανὴ μὲν ἐξ 
ἀμφοτέρων Tiv * ὑκερήνθει δὲ τῇ pa τοῦ σώματος * 
xal πολλοὺς ἡ φήμη τῆς εὐμορφίας πρὸς τὴν µνη- 
στείαν συνῄγειρε' κίνδυνος δὲ ἦν, el μὴ χατὰ ἑχού- 
σιόν τινι αυναρµοσθείη, παθεῖν τι τῶν ἀδουλήτων ἐξ 


ἁπηρείας, πρὸς ἁρπαγὰς παρεσκευασµένων τῶν ἐπι- D 


μεμηνότων τῷ κάλλει’ διὰ τοῦτο ἑλομένη τὸν ἐπὶ σεµνό- 
τητι βίου γνωριζόμενόν τε xal µαρτυρούμενον,. ὥστε 
φύλακα κτῄσασθὰι τῆς ἰδίας ζωῆς, οὐθὺς ὃν ταῖς 
πρώταις ὑδίῖσι, ταύτης γίνεται µήτηρ' καὶ ἐπειδὴ. 
παρῆν ὁ καιρὸς, καθ) ὃν ὅδει χυθῆναι τὴν ὠδῖνα τῷ 
τόχῳ, slg ὕπνον τραπεῖσα, φέρειν ἑδόχει δἰὰ χειρὸς 
τὸ ὥς τι ὑπὸ τῶν σπλάγχναων περιεχόµενον " xal τινα 
kv εἴδει xal σχήµαει µεγαλοπρεπεστέρῳ, f κατὰ ἄν- 
θρωπον ἐπιφανέντα, προσειπεῖν τὴν βααταζοµένην 
ἐχ τοῦ ὀνόματος θέχλην' θέχλης ἐχείνης, ὃς πολὺς 
ἐν ταῖς παρθένοις 6 λόγος. Ποιήσαντα δὲ τοῦτο xol 
μαρτυρούμµενον εἰς τρὶς, µεταστῆναι τῶν ὄψεων, xal 
δοῦναι τῇ ὠδὲνι τὴν εὐχολίαν, ὡς ὁμὸῦ τε τοῦ ὕπνου- 


ter, qui tempere persecutionum pro Christi cou- - 
fessione pugnaverat. Hoc quidém vulgato nomine 
a familiaribus vocabatur : sed. arcanum et recon- 
ditum alterum babebat nomeu, quo per visum fue- 
rat insignita priusquam in lucem a rhatre ptr 
dolores ederetur. Nam ipsa quoque mater ea vir- 
Lite erat, ut consilio Dei sese in omnibus regeret, 
puramque et integram vivendi rationem ià primis 
diligeret, adeo ut non sponte, sed invita quodain- 
modo nupseriL : etenim cum utroque parente or- 
bata im ipso esset :etatis flore, famaque pulchri- 
Ufdinis multos, ut eam sibi uxorem cuperent , 
incitarel, et periculum esset nisi. voleus: in metri- 
wonio cuipiam collocaretur,-ne per vim adversi 
aliquid ei contingeret ( nam ejus forma capti ad 
rapingnr spectabant), ut saluti consuleret, vite 
geavitate spectatum commendatumque virum sibi 
elegit, primoque partu hujusce est faot« mater. Ve« 
ram cum pariendi tempus instaret, somno conso- 
pita, manu gestare sibi visa est id quod adhuc in- 
tra: viscera continebat, et: quemdam humana specie 
eb forma auguetioreni intueri, qui Theclsie nomina 
filiolam appellavit, Thecle, inquam, illjue inte 
mariyres celeberrima : id: autem cum'ter repetens 
testatum reliquisset,discessit. Ea vero statim gomuo 
soluta-est, et partu facile Jevaia, ut et somno simul 
οκοἰἰσία sit, et quod in quiele viderat ,. effectum 
inspexerit. Arcanum igitur nomen hoc illi fuit. Vi- 


αὐτὴν διαστῆναι, καὶ ob ἐνύπνιον ὕπαρ ἰδεῖν, Τὸ μὲν c detur autem ΠΕΙ is, qui per quietenr apparuerat, 


οὖν ὄνομα τὸ χεχρυμμένον ἐχεῖνο Ἶν. Δοχεῖ δέ µοι μὴ 
κοσοῦτον πρὸς τήν ὀνομαστικὴν χλῆσιν ὁδηγῶν τὴν 
γειναµένην ὁ ἀπιφανεὶς τοῦτο προφθέγζασθαι - ἀλλὰ 
τὸν βίον πρασικεῖν τῆς νέας, καὶ τὴν τῆς προτιρέ- 
σεως ὁμοιότητα διὰ τῆς. ὁμωνυμίας. ἐπιδείξασθαι. 
Τρέφεται ταίνυν τὸ παιδίον * οὔσης μὲν αὑτῷ καὶ 
τιθήνης ἰδίας, τὰ & πολλὰ τῆς μητρὸς ὃν ταῖς yepol 
ταῖς ἰδίαις τιθηνουµένης. Ὑπερθᾶσα δὲ τὴν τῶν νη- 
πίων Trev ,. εὐμαθὴς. ἣν τῶν παιδιχκῶν µαθηµά- 
των * xat πρὸς ὅπορ ἂν ἡ τῶν γονέων χρίσις vs µά- 
θηµα, xat! ἐχεῖνο fi quot. τῆς νέας διἐλαµπεν. "Hv 


δὲ τῇ μητρὶ σπουδή, παιδεῦσαι μὲν τὴν παῖδα * μὴ. 


Μέν τοι τὴν ἔξωθεν ταύτην xal ἑγχύχλιον' παίδευσιν͵ 
ἣν, ὡς τὰ πολλά, διὰ τῶν ποιημάτων αἱ πρῶται τῶν 


eam vocem pronuntiasse, non tam, ut quo ηθ- 
mine appellanda esset, indicaret, quam ut simili- 
tudine nominis idem ostenderet vivendi. studium 
et institutum. 


Educatur ergo puellula et quanquam propria illi 
nutrix aderat,.tamen io manibus fere matris enu- 
triebatur.Cum autem infanti: ztatem esset egressa, 
docilem admodum naturam in perdiscendis pueri- 
libus illis institutis prze se tulit; quidquid enim ei 
discendum parentes indicabant, in eo puelle in- 
genium excellebat. Studebat autem mater ut. filia 
erudiretur, sed non ista tamen externa discipli- 
narum serie, qua plerumque ex poetarum lectione 


παιδευοµένων Ἠλιχίαι διδάσκονται. Αἰσχρὸν γὰρ (pevo, D prims discentium ztates imbuuntur : turpe enim et 


xai παντάπασιν ἀπρεπὲς, ἢ τὰ τραγιχκὰ πάθη, ὅσα” 


Éx γυναικῶν τὰς ἀρχὰς xaX τὰς ὑποθέσεις τοῖς ποίη- 
ταῖς ἔδωχαν, T] τὰς χωμῳδιχὰς ἀσχημοσύνας, ἁπα- 
λην xat εὔπλαστον φύσιν διδάσχεσθαι, χαταµολννο- 
µένην τρόπον τινὰ τοῖς ἀδεμνοτέροις περὶ τῶν γνναν- 
χείων διηγήµασιν. Αλλ’ ὅσα τῆς θεοπνεύστου T'pa- 
φῆς ἁληπτότερα ταῖς πρώταις ἡλιχίαις δοχεῖ, ταῦτα. 
ἣν τῇ παιδὶ τὰ µαθήµατα, xai μάλιστα ἡ τοῦ Σολο- 
μῶντος Σοφία. χαὶ ταύτης πλέον, ὅφα πρὸς «by ἠθι- 
χὸν ἡμῶν ἔφερε βίον: ᾽Αλλὰ χαὶ τῆς φαλμῳδουμένης 


Γραφῆς οὐδ' ὁτιοῦν Ἠγνόει' καιροῖς ἰδίοις ἕχαστον ᾿ 


μάρος τῆς ψαλμφδίας διοξιοῦσα * τῆς τε χοίτης διανι- 
σταµένη, xai τῶν σπονδαίων ἁπτομένη t8 xal áva- 


πανυοµένη, xai προσιεµένη τροφὴν , xai ἀναχωροῦαα 


indecorum prorsus existimabat, vel tragicis femi- 
narum perturbationibus , unde scribendi principia 
el argumenta poetz: sumpserunt, vel comediarum 
feditatibus, vel pudendis eorum, «qui tot zrumnos 
ad. llium pertulerant , factis tenerum et bene foria- 
tum animum infici, et minus gravibus de feminis - 
narrationibus quodammodo eoinquinari. Proinde 

quz ex divino Spiritu dictata Seriptura prim illi 
ztatule faciliora aptioraque videbantur, discenda 
proponebat, cum primis autem Sapientiam Salo- 
monis, idque ex ea potissimum, quod ad vitam et 
mores maxime conducebat. Erat etiam Psalmorum 
baudquaquams ignara przíinitamque eorum par- 
tem statutis temporibus percurrebat. Nam sive sur- 





963 ' 


S. GREGORII NYSSENI 


geret e lectulo, sive ad studia accederet, sive Α τραπέζης, xal ἐπὶ χοίτην ἰοῦσα., καὶ εἰς προσευχὰ; 


discederet ab eis, sive cibum sumeret, sive a mensa 
recederet , sive cabitum se conferret, sive ad pre- 
candum exsurgeret, semper ut bonam, seque nul!o 


διανισταµένη, πανταχοῦ τὴν Ῥαλμῳδίαν εἶχεν, olv 
τινα σύνοδον ἀγαθὴν μηδενὸς ἀπολιμπανομένην yp 
νου. 


tempore deserentem corhitem, Psalmorum habebat cantilenam. 


Dum his et similibus institutis educatur, ina- 
numque tractanda lana excellenter exercet, ad 
duodecimum statis annum pervenit. (Quo quidem 
tempore juventz flos mirifice splendere cepit , et 
quod admiratione dignum est, quamvis celaretur 
puelle pulchritudo, latere tamen non potuit. Nec 
in patria quidquam zque admirabile videbatur, 
atque forma et venustas illius, ut ne pictorum qui- 
dem manus ejus decorem assequerentur, et qua 


Τούτοις συναυξανοµένη xat τσις τοιούτοις ἔπιττδεύ- 
pacc, xoi τὴν χεῖρα πρὸς τὴν ἑρουργίαν διαφερὀν- 
τως ἀσχήσασα, πρόεισιν εἰς δωδέχατον ἔτος ΄ iv ᾧ 


μάλιστα τὸ τῆς νεύτητος ἄνθος ἐχλάμπειν ἄρχετα.. 


"Ev0a δὴ xat θαυμάζειν ἄξιον, ὅπως οὐδὲ χεχρυμμµέ- 
vov τὸ χάλλος τῆς νέας ἐλάνθανεν. Οὐδέ τι χατὰ τν 


πατρίδα πᾶσαν ἑκείνην τοιοῦτον θαῦμα ἐδόχει, οἵον 


Ev συγχρίσει τοῦ χάλλους ἐχείνου xat τῆς εὐμρργίας 
εἶναι. ὡς μηδὲ ζωγράφων χεῖρας ἔφιχέσθαι δυνηῦτ- 


ars nihil non machinatur οἱ effingit, maxima quz- B ναι τῆς ὥρας * ἀλλὰ τὴν πάντα μηχανωμένην τέχνην, 


que audens et ipsorum etiam imagines θθπ]θιίο- 
rum imitatione exprimens, ea illius form: felicita- 
tem ímitari non posset. Quamobrem magnum juve- 
num nuptias ejus ambientium examen parentes 
cireumstabat, Pater autem, qui sanequam prudens 
et in rebus honestis dijudicandis expertus erat, 
quemdam tum genere, tum moribus honestum 
probatumque adolescentem reliquis praetulit, eique 
δἱ ad :etatem pervenisset, (liam despondit. Interim 
il'e magnam de se exspectationem concitare, in ju- 
diciisque reos defendendo egregiam dicendi fa- 
cultatem prx se ferre, atque ita patri puellz tan- 
quam gratum dare sponsalium munus. Quam tamen 
praeclaram spem interrupit invidia eum vite in 
ipsa miseranda subripiens adolescentia. 


xa τοῖς µεγίστοις ἐπιτολμῶσαν, ὡς xal αὑτῶν cov 
στοιχείων τὰς εἰχόνας διὰ τῆς µιµήσεως ἀνατυποῦ- 
σθαι, τὴν τῆς μορφῆς ἑχείνης εὐχληρίαν μὴ ioyosz: 
δι ἀχριθείας µιµήσασθαι. Τούτου χάριν πολὺς ἐσμὸς 
τῶν µνηστευόντων τὸν γάμον αὐτῆς τοῖ; Ύονεῦσι 
περιεχεῖτο. Ὁ δὲ πατὴρ (fv γὰρ δὴ σώφρων xa 
χρίνειν τὸ χαλὺὸν ἑπεσχεμμένυς) εὐδόχιμόν τινα τῶν 
&x γένους γνώριμον ἐπὶ σωφροσύνη, ἄρτι τῶν τα:- 
δευτηρἰων ἑπανήχοντα, τῶν λοιπῶν ἀποχρίνας, ἐχεί- 
v χατεγγυᾶσθαι ἐγνώχει τὴν παῖδα , εἴπερ εἰς $2: 
χίαν ἕλθοι. Ἐν τούτῳ δὲ ὁ μὲν ἐν ἐλπίσιν Tv ταῖς 
χρηστοτέραις ^ xal καθάπερ τι τῶν χεχαρισµένων 
ἕδνων, τὴν διὰ τῶν λόγων εὑδοχίμησιν προσῆγε τψ 
πατρὶ τῆς νέας, ἐν τοῖς ὑπὲρ τῶν ἁδιχουμένων ἀγδ:: 
τὴν τῶν λόγων ἐπιδειχνύμενος δύναμιν. Ὁ δὲ φθόνος 


ἐπιχόπτει τὰς χρηστοτέρας ἑλπίδας, ἀναρπάσας αὑτὸν Ex τῆς ζωῆς Ev ἐλεεινῇ τῇ νεότητι, 


Quz autem a patre statuta fuissent, puella non 
ignorabat : nam adulescentis obitu cognovit con- 
silium patris : itaque judicium illius connubium 
vocans, tanquam id quod pater decreverat effectum 
esset, in reliquum vite tempus apud se manere 
constituit, in sententiaque permansit constantius 
quam ab illa ztate postulabatur. Etenim cum sz- 
penumero parentum ad eam deferrentur sermones, 
propterea quod multl erant, qui fama pulchritu- 
dinis ejus adducti illam sibi cuperent uxorem ad- 
jungere, absurdum et iniquum esse dicebat, sibi 
non permitti ut illud conjugium coleret, quo se- 
mel a patre devincta esset, sed ad alterum cogi 


Οὐκ ἠγνόει δὲ τὰ τῷ πατρὶ δεδογµένα ἡ xópr. 
Αλλ ἐπειδὴ τῷ θανάτῳ τοῦ νεανίου τὸ χεχριµένον Ez 
abf διεχόπη΄ γἆμον ὀνομάσασα τὴν τοῦ πατρὸς xpístv, 
ὡς Υεγενηµένου τοῦ χεχριµένου, µένειν ἐφ᾽ ἑαυττς 
τὸ λοιπὸν ἠξίου. Καὶ fjv ἡ χρίσις τῆς ἡλιχίας πς- 
γιωτέρα. Ηολλάχις γὰρ αὐτῇ τοὺς περὶ τῶν Ὑγάµων 


προσαγαγόντων λόγους τῶν γεννησαµένων., διὰ τὸ | 


πολλοὺς εἶναι τοὺς χατὰ φήµην *ou κάλλους µντ- 
στεύειν ἐθέλοντας, ἄτοπον εἶναι ἔλεγε xai παράἀνο- 
pov, μὴ στέρχειν τὸν ἅπαξ ix τοῦ πατρὸς aj: 


χυρωθέντα Yápov, ἀλλὰ xal πρὸς ἕτερον ἀναγχάςς- 


σθαι βλέπειν  ἑνὸς ὄντος ἐν τῇ φύσει τοῦ γάμο», c 
µία Υγένεσις, xat θάνατος εἷς ' τὸν δὲ συναρµοσθέντα 


respicere; cum) unum natura sit matrimonium, p Χατὰ τὴν τῶν γονέων Χρίσιν μὴ τεθνάναι διισχυρί- 


quemadmoduin unus ortus et una mors. Eum vero, 
cui a parentibus fuisset desponsa, non esse mor- 
tuum contendebat, sed spe resurrectionis Deo vi- 
vere. Quapropter eum se non obiisse, sed peregre 
profectum esse judicare, et nefas fore si peregri- 
nanti sponso fidem non servaret. Ejusmodi ratio- 
nibus rep:llens eos, qui sibi persuadere conabantur, 
decrevit in eo, quod sibi proposuerat, perstare ac 
ne momento quidem temporis a latere matris un-- 
quam discedere. Quamobrem οἱ szpe dicebat ma- 
ter, se reliquos liberos in utero tempore quodam 
prefinito gessisse, illam vero perpetuo in visceri- 
bus suis quodammodo circuinferre. Filie tamen 
*Cor, victus nec laborem matri nec damnum affere- 


ζετο, ἀλλὰ τὸν τῷ θεῷ ζῶντα, διὰ τὴν ἑλπίδα της 
ἀναστάσεως , ἑπόδημον χρίνειν, xal οὐ νεχρόν ' 
ἄτοπον δὲ εἶναι τῷ ἐχδημοῦντι νυμφίῳ μὴ φυλάσσειν 
τὴν πίστιν. Tol; τοιούτοις λόγοις ἁπωθουμένη τοὺς 
παραπείθειν ἐπιχειροῦντας, Ev ἑδοχίμασεν ἑανυτὴ τῆς 
ἀγαθῆς χρίσεως φυλαχτήριον, τὸ µηδέποτε τῖς ἰδίας 
μητρὸς, μηδὲ ἐν ἀχαρεῖ του χρόνου διαζευχθτναι’ 
ὡς πολλάχις τὴν μητέρα πρὺς αὐτὴν εἰπεῖν, ὃτι zi 
λοιπὰ τῶν τέχνων τεταγμένῳ τινὶ χρὀνφ ἐχυοφόρη- 
σεν, ἐχείνην δὲ διαπαντὸς φέρει πάντοτε τρόπον «tvi 
τοῖς σπλάγχνοις ἑαυτῆς περιέχουσα. 'AJ)' οὑχ ἣν 
ἐπίπονος, οὐδὲ ἀχερδῆς τῇ µετρὶ τῆς θ.γατρὸς f$ συν- 
διαγωγή. ᾽Αντὶ γὰρ πολλῶν αὐτῇ. θεραπαινίδων Tv ἡ 
παρὰ τῆς θνυγατρὸς θεραπεία * χαὶ Tv ἀντίδοσίς τις 


..- 


905 


DE VITA S. MACRINJE. 


966 


ἀγαθὴ παρ ἀἁμποτέρων ἀλλήλαις ἀντιπληρουμένη. A bat. Quin etiam officiosa ejus sedulitas multaruin 


Ἡ piv γὰρ τὴν φυχὴν τῆς νέας, ἡ δὲ τὸ σῶμα τῆς 
μητρὸς ἐθεράπενεν, Év τε τοῖς ἄλλοις πᾶσι τὴν ζητου- 
µένην ὑπηρεσίαν ἀποπληροῦσα * xaX ἐν τῷ ταῖς ἰδίαις 
χερσὶ πολλάχις τῇ μητρὶ παρασχευάζειν τὸν ἄρτον. 
Ὅπερ οὐ χατὰ τὸ προηγούµενον αὐτῇ διεσπουδάσθη. 
'AXX ἐπειδὴ ταῖς μυστιχαΐς ὑπηρεσίαις τὰς χεῖρας 
ἑαυτῆς ἔχρισε, πρέπειν ἡγησαμένη τῷ ἐπιτηδεύματι 
τοῦ βίου τὴν περὶ τοῦτο σπουδὴν, Ex τοῦ περιόντος 
τῇ μητρὶ παρεχορήχει τὴν Ex τῶν οἰχείων πόνων 
τροφήν. Kat οὐ τοῦτο µόνον, ἀλλὰ xal πᾶσαν αὐτῇ 
συνδιῳχονόμει τὴν ἐπικειμένην φροντίδα. Τεσσάρων 
Υὰρ υἱῶν ἣν µήτηρ, καὶ πέντε θυγατέρων, xat τρι- 
oiv ἄρχουσιν ὑπετέλει, διὰ τὸ bv τοσούτοις ἔθνεσιν 
αὐτῆς χατεσπάρθαι τὴν κτῆσιν. 


ancillarum instar erat, et mutua quzdam inter eas 
vigebat remuneratio. Siquidem altera custodiehat 
animum filis, altera corpori matris inserviebat , 
eique in reliquis officiis omnibus ministrabat, ut 
propriis etiam manibus matri panem praeberet. 
Qua tamen illi precipua cura non erat : sed 
posteaquam sacris officiis satisfecerat, existimans 
id suo vite instituto convenire, ex labore suo 
matri victum subministrabat. Idque non ei solum 
cordi erat, sed etiam ut matrem curarum mole 
levaret. Meter enim quatuor filios et quinque filias 
babebat : tribus praterea principibus vectigal pre- 
stabatur, quoniam ejus possessio in tot gentibus 
disseminata erat. 


Ποιχζλως τοίνυν τῆς μητρὸς ταῖς Φφροντίσι Ou p — Cumigitur mater variis curis distringeretur (pa- 


τοῦτο µεριζοµένης * ἤδη γὰρ ὁ xactp ἐξεληλύθει τὸν 
βίον: ἓν πᾶσι τούτοις χοινωνὸς ἣν τῇ μητρὶ τῶν 
πόνων, συνδιαιρουµένη τὰς φροντίδας , val τὺ βαρὺ 
πῶν ἀλγηδόνων ἐπιχουφίζουσα * xal ὁμοῦ μὲν τῇ 
παιδαγωγίᾳ τῆς μητρὺς ἅμωμον διεφύλασσεν ἑαυτῇ 
«by βίον Ev µητρῴοις ὀφθαλμοῖς διαπαντὸς εὐθυνή- 
µενόν τε xal μαρτυρούμενον * ὁμοῦ τε παρέσχε πρὸς 
τὸν ἴσον σχηπὺν, τὸν κατὰ φιλοσοφίαν λέγω, μεγάλην 
τῇ μητρὶ διὰ τοῦ βίου ἑαυτῆς τὴν ὑφήγῆσιν, κατ 
ὀλίγον αὐτὴν πρὸς τὴν ἆθλόν τε xaX τελειοτέραν Gov 
ἐφελχομένη. Καὶ ἐπειδὴ τὰ κατὰ τὰς ἀδελφὰς πρὸς 
τὸ δοχοῦν ἑχάστῃ uev. εὐσχημοσύνης 1j µήτηρ ῴχονο- 
µήσατο, ἐπάνεισιν Ey τούτῳ τῶν παιδευτηρίων πολλῷ 
χρόνῳ προσασχηθεὶς τοῖς λόγοις, ὁ πολὺς Βασίλειος, 


ter enim jam natura concesserat ), in omnibus la- 
boribus matri se sociam praebebat, et sollicitudi- 
num partem?ipsa subiens eam gravi molestiarum 
onere levabat. Simul autem et matris disciplina 
vilam ab omni reprehensione integram servavit, 
cum (ín ejus oculis semper ageret ejusdemque 
testimonio probaretur, et se vicissim ei magnam 
ad parem philosophiz scopum exemplo vitz suz 
ducem prebuit, paulatim ipsam ad puriorem per- 
fectioremque vitam trahens. Cum autem relique 
Sorores honeste collocatum essent a matre, a pu- 
blicis litterarum gymnasiis, in quibus diu versatus 
fuerat, revertitur magnus Dasilius ipsius Macrinz 
frater : quem illa scientia et eloquentia vehemen- 


ὃ ἁδελφὸὺς τῆς προειρηµένης. Λαθοῦσα τοίνυν αὐτὸν C ter elatum existimans omnesque despicientem di- 


ὑπερφυῶς ἐπῃρμένον τῷ περὶ τοὺς λόγους φρονήµατι, 
xai πάντα περιφρονοῦντα τὰ ἀξιώματα, xal ὑπὲρ 
τοὺς Ey τῇ δυναστεἰᾳ λαμπροὺς ἐπῃρμένον τῷ ὄγχῳ, 
τοσούτῳ τάχει κἀχεῖνον πρὸς τὸν τῆς φιλοσοφίας 
σχοπὸν ἑπεσπάσατο, ὥστε ἁποστάντα τῆς χοσμιχκῆς 
περιφανείας, χαὶ ὑπεριδόντα τοῦ διὰ τὸν λόγον θαυ- 
µάδεσθαι, πρὸς τὸν ἐργατικὸὺν τουτονὶ καὶ αὐτόχειρα 
βίον αὐτομολῆσαι, διὰ τῆς τελείας ἀχτημοσύνης, àv- 
εμπόδιστον ἑαυτῷ τὸν εἰς ἀρετὴν βίον παρασχευά- 
ζονία. ᾽Αλλ’ ὁ μὲν ἐχείνου βίος, xal τὰ ἔφεξης ἔπιτη- 
δεήµατα, δι ὧν ὀνομαστὸς bv máay τῇ ὑφ ἥλιον Υε- 
νόµενος, ἀπέχρυψε τῇ δόξη πάντας τοὺς iv ἀρετῇ 
διαλάµφαντας, μακρᾶς ἂν εἴη συγγραφΏς χαὶ χρόνου 
πολλοῦ * ἐμοὶ δὲ πρὸς τὸ προχείµενον πάλιν ὁ λόγος 
τετράφθω. Ἐπειδὴ γὰρ πάσης ὑλωδεστέρας ζωῆς 
ὑπόθεσις Ίδη αὐτῆς περιχέχοπτο, πείθει τὴν μητέρα 
καταλιποῦσαν τὸν ὃν ἔθει βίον, xaX τὴν χομπωδεστέ- 
pav διαγωγὴν, χαὶ τὰς ἐχ τῶν ὑποχειρίων θεραπείας, 
atc προείθιστο κατὰ τὸν ἔμπροσθεν χρόνον , ὁμότιμον 
γενέσθαι τοῖς πολλοῖς τῷ φρονήµατι , xat χαταμῖξαι 
thv ἰδίαν ζωὴν τῇ μετὰ τῶν παρθένων διαγωγῇ, 


gnitates, el fastu superantem eos qui in magistratu 
essent, tanta celeritate ad idem sapientiz studium 
incitavit, ut mundi posthabita claritate, despecta- 
que eloquentiz gloria, laboriosum hoc operosum- 
que vivendi genus per paupertatem perfectam am- 
plexus, expeditam sibi ad virtutem viam struxerit. 
Cxterum illius vita ac instituta quibus in omnibus 
orbis partibus, quz illustrantur a sole, celebratus, 
gloria sua splendorem omnium virtute illustrium 
obscuravit, longam scriptionem et multum tem- 
poris desiderant. Quapropter illuc, unde digressa 
est, nostra revertatur oratio. Cum ipsa a se omnen 
turbulentioris vitz materiam amputasset, pereua- 
sit matri, ut, relicta pristine vitae consuetudine, 
elatioreque vivendi modo, quas arte subditas el 
ancillas ad usus proprios adhibuerat, secum ejus- 
dem sortis atque ordinis esse vellet, atque una 
cum illis vitam cum virginibus traduceret. Sed 
narrationis filum volo parumper intermittere, ne 


rem, qua sublimitas virginis magis declaratur, si- 
lentio transea:nus. 


ὅσας εἶχε μεθ᾽ ἑαυτῆς Ex. δουλίδων, καὶ ὑποχειρίων ἁἀδελφὰς, xat ὁμοτίμους ποιησαµένη ' μᾶλλον δὲ μικρόν 
τι βούλομαι καρενθεῖναι τῷ διηγήµατι, xaX μὴ παραδραμεῖν ἀνιστόρητον πρᾶγμα τοιοῦτον, δι οὗ μᾶλλον τὸ 


ὑφψηλὸν τῆς παρθένου χαταμηνύεται. 

"Hy τῶν τεσσάρων ἁδελφῶν, ὁ δεύτερος μετὰ xbv 
pévav Βασίλειον, Νανχράτιος ὄνομα, φύσεως εὐχλη- 
pz. xal σώματος χάλλει, καὶ ῥώμῃ, xai τάχει, xat 
τῇ πρὺς πᾶν ἐπιτηδειότητι διαφέρων τῶν ἄλλων. 


Ex quatuor fratribus is qui secundum Basilium 
natu maximus erat, Naucratius vocabatur, juvenis 
eximiis tum ingenii tum corporis dotibus pre- 
ditus : nam et pulchritudine et robore et roleritate, - 


961 


prastabat. Qui cum vicesimum secundum ztatis 
$nuum confecisset, dicendoque publice tale stu- 
diorum suorum specimen dedisset, ut omue au- 
dientium thea(rum ipsius admiratione commo- 
veretur, divina qüadam providentia magno mentis 
impetu ductus, spretis omnibus que in manibus 
habebat, ad' solitariam et inopem vitam se con- 
tulit, nihil secum prater seipsum ferens. Secutus 
ést eum e domesticis unus Chrysaphius nomine 
qui et illum diligebat, et eodem vitze studio tcne- 
batur. Nactus igitur secessum quemdam propter 
Íridem (est auteni lris fluvius qui per mediam 
Ponti provinciam labitur, ortus principium ab ipsa 
ducens Armenia, per regionemque nostram influit 


S. GRECORII NYSSENI C08 
et habilitáte quadam ad omnia peragenda reliquis A Προελθὼν οὗτος 


εἰς δεύτερον ἔτος χαὶ εἰχοστὸν , xai 
δοὺς τῶν οἰχείων πύνων ἐπὶ δηµοσίας ἀχοης τὰς ἁπο- 
δείξεις ,ὥστε ἅπαν ἐπ᾽ αὐτῷ σεισθῃναι τῶν ἁχουόντων 
τὸ θέατρον, θείᾳ τινὶ προµηθείᾳ τῶν ἐν χερσῖιν ἀπά,- 
των ὑπεριδὼν, πρὺς τὸν μονήρη xdi ἀκτήμονα βίον 
ἀπηλθεν Ev µεγάλῃ τινὶ τῆς διανοίας ὁρμῆ, οὐδὲν ἐκ- 
αγόμενος μεθ) ἑαυτοῦ πλὴν ἑαυτοῦ’ εἴπετο δέ τις αὐτῷ 
xai τῶν οἰχετῶν Χρυσάφιος τοῦὔνομα, τῷτε ποὸς αὐτὸν 
ἔχειν ἐχεῖνον ἐπιτηδείως, xal τῷ τὴν αὐτὴν εεροαίρεσιν 
περὶ τὸν βίον ἑνστήσασθαι. ΔιΏγε τοῖνυν xa0' ἑαυτὸν 
ἐσχατιάν τινα καταλαθὼν, πρὸς τῷ Ἶριδι. Ποταμὸς 
δὲ ὁ Ἶρις ἐστὶ, μέσον διαῤῥέων τὸν Πόντον ' ὃς àz' 
αὐτῆς τής ᾽Αρμενίας τὰς ἀρχὰς ἔχων, διὰ τῶν ἡμετέ- 
pov τόπων, ἐπὶ τὸν Εὐξείνου Πόντον «tb ῥεῖθρον ix- 
δίδωσι. Περὶ τοῦτον εὑρών τινα τόπον ὁ νεανίας Όλη 


in Pontum Euxinum), apud hunc fluvium nactus B θαθείᾳ χομῶντα, xaX λόφον «tv τῆς ὑπερτεταμένης 


adolescens locum quemdam densis nemoribus 
consitum, et cóllem dorso przcelsi montis super- 
éxtenso reconditum, in eo procul ab urbanis tu- 
ihultibus omnibusque tum militiz: tum judiciorum 
perturbationibus et strepitu constitutus, vitam age- 
bat, seque ab illis molestiis, quibus humana vita 
vexatur, liberans, senes quosdam simul viventes 
egestale et morbo laborantes curabat , studium et 
negotium illud putans a suo vivendi instituto non 
abhorrere. Venando igitur ( quoniam ad omne ge- 
nis venaticz industrís solertissimus erat) victum 
senibus quzritabat, et bis laboribus pariter doma- 
Dat adolescentiam : nec ob id alacri animo nia- 
terne voluntati parere desinebat, si quid ab ea 
aliquando mandabatur, duplici studio recte vitam 
instituens,ut et labore fervorem ztatis exstingueret, 
ct obsequendo rhatri recta via ad Deum per divina 
mandata cóntenderet. 

Sic igitur philosophans, et' vita sua matrem bea- 
fani reddens, quintum anmum exegerat, cum et 
temperantia pectus instrueret et totis viribus πια» 
tris obsequeretur voluntati, quando misere dolis, 
ut opinor, adversarii grave et tragícum vulnus in- 
fictum est quod calamitate et merore totam fami- 
liam' affecit, Repente enim adolescens vite subri« 
pitur, noh morbo aliquó aut solita vlla ratione, 
immatura morte subfatus : sed cum ad venationem 
profectis esset, qua industria senio confectis illis 
repórtitur, una cum illo ipso socio et in omni vita 
conjunctissimo Chrysaphio. Procul autem aberat 
phater, trlum' dierum itinere ab ea remota cala- 
mitate. Qux licet in omni genere virtutis perfecta 
esset, tàmen curn tam acerbum nuntium a quodam 
áccepiBsSet, nalüra, ut par esi, superante, collapsa 
exanimataque lantum non simul eum voce spiritum 
amisit, Ratio entm doloris magnitudine victa suc- 
éübult, ipsàque veluti generósus quidam athleta 
improviso vulpere afflicta jacuit. 


τοῦ ὄρους ῥαχίας ἐγχεχρυμμένον, Ev αὐτῷ διήγε, τῶν 
ἁστυχῶν θορύδων xat τῶν ἀπὸ στρατείας τε χαὶ τῶν 
ἐν δικαστηρίοις ῥητοριχῆς ἀσχολημάτων πὀῤῥω γενό- 
µενος: Καὶ πάντων τῶν πὲρὶ τὸν βίον πεβιηχούντων 


civ ἀνθρωπίνην ζωὴν ἑαυτὸν ἐλενθερώσας, τους 


πρεσθύταξ τινὰς πενίᾳ χαὶ ἀῤῥωστίᾳ συξώντας, ταῖς 
ἰδίαις χεροὶν ἐθεράπευε * πρέπειν δοχιµάσας τῷ ἰδίῳ 
Plo τὴν τοιαύτην ἀσχολίαν διὰ φροντίδος ἔχειν. 

Θηρεύων τοίνυν ἰχθῦας Ἠγρευὲν ὅ γεννᾶδάς * xo δια 
τὸ πρὸς πᾶν εἶδος θηρευτιχῆς ἐπίνόίας ἔπιτηδείως 
ἔχειν, ἑπόριζε διὰ τῆς θήρας τοῖς στἐργουσὶ τὴν τρο- 
φήν » καὶ τὴν νεότητα τοῖς τοιοὐτοις ἃμά κάτεδα asc 
πόνοις ' ἀλλὰ χαὶ .τοῖς μητρῴνις 0c) f ity, 6 πο 
τι παρ᾽ αὐτῆς πρὀσχαχθείη, προθύµως ὑπηρετῶν, bU 
ἀμφοτέρων χατώρθου τὸν βίον * τοῖς τε πόνοις xdxa- 
κρατῶν τῆς νεότητος, τῇ τε περὶ τὴν μητέρα σποὺδῆ, 
διὰ τῶν θείων ἐντολῶν, πρὺς τὸν Gtby εὐοδὀύμένος. 


Πέμπτον διήγαγεν ἔτοξ τοῦζον τὸν τρόπον φιλόσῦ- 
φῶν, xa) μακάριότην ποιῶν τὴν μητέρα τῇ ἰδίᾳ Ces, 
olg τε χατεχόσµει διὰ σωφροσύνης τὴν οἰπίαν ζωὴν, 
olg: τε παρεῖχε πᾶσαν τὴν δὐναμιῦ ἑαυτοῦ τῷ θελἠ- 
ματι τῆς Υεννησαμένής: Εἶτά βαρύ τι xài τραγυῶν 
πάθος ἓξ ἐπιδονλῆς, οἶμαι, τοῦ ἀντιχειμένου) τῇ µη- 
τρὶ συνηνέχθη, ὃ παντὶ τῷ γένει πρὸς συβφοράν τε 
καὶ πένθος ἐπήρχεσεν. Αἰφνιδίως γὰρ Ex τῆς ζωῆς 
ἀναρπάζεται, οὐ νοσήματος προἐλπισθῆναι τὸ πάθος 
παρασχευάσαντος, οὐκ ἄλλου τοιούτου τινὸς τῶν συν- 


τον * ἀλλ) ἐπὶ θήβαν ὀρμῆσας, àv ἧς παάῤεῖχς τοῖς 


. Υηρωχομουμένοις τὰ ἐπιτήδεια, νεχρὺς τῷ οἴχῳ ab- 


«οῦ ἑπανάχεται, αὑτός τε ἐχεῖνος , xal ὁ χοινωνὺς 
αὐτῷ τοῦ βίου Χρυσάφιος. Πόῤῥω δὲ fjv. τῶν yevopi- 
νων ἡ µήτηρ, τριῶν ἡμερῶν ὁδὸν ἀφεστῶσαὰ τῆς συµ- 
φορᾶς. Kal «t ἀφίχετο παρ᾽ αὑτὴν pr voor? τὸ ἠάθος' 
ἡ δὲ τελεία μὲν τοῖς χατ᾽ ἀρειὴν ἅπασιν Tv, city 
ἐχράτει κἀχείνης χατὰ τὸ ἴσον fj φύσις. Ὀκλάσαδα 
γὰρ τὴν Voxtv, ἄπνους τε xai ἄφθογγος παβαχρΏημα 
ἐγένετο, τοῦ .λογισμοῦ τῷ. πάθει παραχωρήῄσαντος, 


καὶ ἔκειτο  ὁμοῦ τῇ προάθολῇ τῆς πονηρᾶς ἀχοῆς, χαθάπερ τις ἀθλητῆς γενναῖος, ἁπροσδοχῆτῳ χατα- 


σεισθεῖσα πληγ/. 
Hic magme Macrins virtus apparuit, que non 
sólusm νο invictam atque ereclam sebvavit, verum 


Ἐν τούτῳ δὲ ἐφάνη τῆς μεγάλης Μακρίνης ἡ 
ἀρετὴ' ὅπως τῷ πάθει τὸν λογισμὸν ἀντιστήσασα, 














969 


ΡΕ VITA S. MACRINE. 


979 


ἑαυτήν τε ἅπτωτον διεφύλαξε, xa τῆς μητριχῆς A etiam matris imbecillitatem fulsit atque sustinuit. 


ἀσθενείας ἔρεισμα γενοµένη, πάλιν ἐκ τοῦ βυθοῦ 
τῆς λύπης αὐτὴν ἀνενεῴσατο ' τῷ χαθ) ἑαυτὴν στεῤῥφ 
τε xat ἀνενδότῳ , xal τὴν τῆς μητρὸς ψυχὴν πρὸς 
ἀνδρείαν παιδοτριθήσασα. 

Οὐχοῦν ob παρεσύρη πρὸς τὸ πάθος dà µήτηρ, 
οὐδὲ ἔπαθε δυαγενές τι xa γυναικεῖον, ὥστε βοῇ- 
σαι πρὸς τὸ χαχὸν , f) περιῤῥήξασθαι τὸ ἵμάτιον , ἡ 
ἐπιχωχύσαι τῷ πάθει, ἢ ταῖς γοεραῖΐς µελῳδίαις ἆνα- 
κινησαι τοὺς θρῄνους. ᾽Αλλὰ ἡσυχῆ διεχαρτέἑρει τοῖς 
λογισμοῖς, ταῖς τῆς φύσεως προσδολαῖς διωθουµένη, 
λοχγιαμοῖς τε τοῖς ἰδίοις καὶ τοῖς παρὰ τῆς θυγα- 
τρὸς αὑτῇ πρὸς τὴν τοῦ καχοῦ θεραπείαν προσαγχο- 
μένοις. Τότε γὰρ 65 μάλιστα ὑψηλή τε καὶ ἐπηρμένη 
3j τῆς παρθένου ψΨυχἠ διεφάνη * ὅτι xax ἐν ἐχείνῃ μὲν 


Nam animum ejus gravissimo casu dejectum exci- 
tans et recreans, invicto robore suo ad fortitudi- 
nem et tolerantiam instituit. 


Sic igitur tandem mater dolori restitit, nec in- 
dignum aut effeminatum quidpiam admisit, ut vel 
vociferaretur, vel pallium scinderet, vel ejularet, 
vel luetuosis clamoribus lamentationes intenderet. 
Sed ratione sensim impetus naturae depulit, tum 
propriis, tum filie consiliis aegritudini medicinam 
afferentibus. Tunc enim 1naxime virginis animus 
excelsus et sublimis exsiitit. Etenim quamvis in ea 
vim suam nalura exerceret (erat enim (rater et 
fratrum charissimus qui tam acerbo genere mortis 


1j φύσις τὸ ἴδιον ἕπασχεν * ἁἀδελφὸς γὰρ ἦν, καὶ ἆδελ- B exstinctus fuerat), tamen natura sublimior facta, 


φῶν ὁ χεχαρισµένος, ὁ τῷ τοιούτῳ τρόπῳ τοῦ θα- 
νάτου ἀναρπασθείς. "Όμως ὑψηλοτέρα γενοµένη τῆς 
φύσεως, συνεπῆρε τοῖς ἰδίοις λογισμοῖς τὴν μητέρα, 
καὶ ὑπεράνω τοῦ πάθους ἕστησε ᾽ τῷ xaÜ' ἑαυτὴν 
ὑποδείγματι , πρὸς ὑπομονήν τε καὶ ἀνδρείαν παιδα- 
γωγήσασα * ἄλλως δὲ xaX ὁ βίος αὐτῆς ἀεὶ δι’ ἀρετῆς 


rationibus suis matrem sublevabat, exemploque 
$u0 ad patientiam et virtutem erudiens perficiebat 
ui dolore superior exsisteret : quanquam et ejus 
vita virtute semper excellens nullum sinebat esse 
tempus, quo mater propter mastitiam potius an- 
gerelur, quam prazsenti bono gauderet. 


ὑφούμενος, οὗ παρεῖχε τῇ μητρὶ χαερὸν ἐπὶ τῷ λείποντι δυσχεραίνειν μᾶλλον, ἢ τῷ ὁρωμένῳ ἀγαθῷ 


ἐπαγάλλεσθαι. 

Ἐπεὶ οὖν ἑπαύσατο τῇ μητρὶ, f, τε τῆς παιδοτρο- 
φίας φροντὶς xai dj τῆς παιδεὐσεώς τε xai χατα- 
στάσεως τῶν τέχνων μέριμνα, χαὶ αἱ πλείους τῆς 
ὑλωδεστέρας ζωῆς ἀφορμαὶ, εἰς τὰ τέχνα κατεμερὶί- 
δθησαν’ τότε, καθὼς προείρηται , γίνεται σύμθουλος 
τῆς μητρὺὸς ἡ τῆς παρθένου ζωὴ πρὸς τὴν ἐμφιλό- 
σοφον ταύτην xai ἄῦΌλον τοῦ βίου διαγωγἠν' καὶ 
ἁποστῄσασα τῶν kv συνηθεἰᾳ πάντων, πρὸς τὸ ἴδιον 
τῆς ταπεινοφροσύνης µέτρον μετήγαγεν ' ὁμότιμον 
αὐτὴν γενέσθαι τῷ πληρώμµατι τῶν παρθένων παρα- 
σχευάσασα, ὡς χαὶ τραπέζης μιᾶς , καὶ χοίτης, xoi 
πάντων τῶν πρὸς τὴν ζωὴν χατὰ τὸ ἴσον συμμετέ- 
χειν αὐταῖς, πάσης τῆς κατὰ τὴν ἀξίαν διαφορᾶς 
ὑφαιρεθείσης αὐτῶν τῆς ζωῆς. Καὶ τοιαύτη τις Tiv 
ἡ τοῦ βίου τάξις, χαὶ τοσοῦτον τὸ ὄψος τῆς φιλοσο- 
φίας , xaX ἡ σεμνῆ τῆς ζωῆς πολιτεία ἓν τῇ καθ) 
ἡμέραν τε καὶ νύχτα διαγωγῇ, ὡς ὑπερθαίνειν τὴν 
&x τῶν λόγων ὑπογραφήν. Καθάπερ γὰρ αἱ διὰ θα- 
νάτου τῶν σωμάτων ἐχλυθεῖσαι φυχαὶ, xaX τῶν χατὰ 
τὸν βίον τοῦτον μεριμνῶν συνεχλύονται, οὕτως χε- 
χώριστο αὐτῶν ἡ ζωὴ, xal ἀπῴχιστο πάσης βιωτι- 
xe µαταιότητος, xai πρὸς μίμησιν τῆς τῶν ἀγγέλων 
ζωῆς ἑῤῥυθμίζετο. Ἐν οἷς γὰρ οὐ θυμὸς, οὗ φθόνος, 
οὗ μίσος , οὐχ ὑπεροψία , οὐχ ἄλλο τι τῶν τοιούτων 
Even püco* f «e τῶν µαταίων ἐπιθυμία, τιμῆς τε xal 
δόξης, xal τύφου, xal ὑπερηφάνίας, xal πάντων 
τῶν τοιούτων ἐχδεθληµένων. Τρυφὴ δὲ fjv ἡ ἐγκρά- 
τεια, καὶ δόξα τὸ μὴ γινώσκεσθαι. Πλοῦτος δὲ fv ἡ 
ἀγτημοσύνη , xat τὸ πᾶσαν τὴν ὑλιχὴν περιουσίαν, 
οἷόν τινα χόνιν τῶν σωμάτων, ἀποτινάξασθαι. Ἔργου 
δὲ τῶν χατὰ τὴν ζωὴν ταύτην σπουδαξοµένων οὐδὲν, 
ὅτι μὴ πάρεργον. Μόνη δὲ ἡ τῶν θείων µελέτη, xal 
τὸ τῆς προσευχΏς ἀδιάλειπτον, xaX ἡ ἅπαυστος ὑμν- 
ᾠδία” κατὰ τὸ ἴσον συμπαρατεινοµένη τῷ χρόνῳ, διὰ 
νυκτὺς xal ἡμέρας πάσης ' ὥστε αὐταῖς , καὶ ἔργον 

Ῥλταοι, Ga. XLVI. J 


Cum igitur jam et nutrienderpm liberorum cura 
et educationis atque collocationis eorum esset sol- 
licitudine liberata, et molestie domestice majore 
ex parte inter ipsos filios divisx forent : auctor, 
ui dictum est, matri virgo (uit, ut ad sapientize 
studium et puram vivendi rationem sese conferret : 
eamque a reliquis omnibus rebus et pristina con- 


C suetudine, ad propriam humilis abjectzque viis 


moderationem adduxit, ut ia es virginum muli- 
tudine eadem cum illis conditione viveret, unaque 
mensa, simili lectulo, pari denique et equa rerum 
omnium qua ad vitam pertinent, ratione uteretur, 
omni ex ipsarum vita diguitatis differentia sublata. 
Quamobrem talis erat. vitze ordo tantaque in sa- 
pientiz: studio praestantia et tam gravis vivendi 
disciplina, ut nulla describi possit orationis fa- 
cultate : quales enim sunt animi, qui corporis vin- 
culis soluti molestiisque liberati ex hoc vitz car- 
cere avolaverunt : talís erat earum vita, quippe 
que ab omni rerum humanarum vanitate aliena 
ad angelorum vite similitudinem proxime acce- 
debat. Non ira, non invidia, non odium, non su- 
spicio inter eas cernebatur ; omnis honoris, gloriz 
et aliarum id genus inanium rerum cupiditas, 
emnis fastus et superbia, el reliqua similia vitia 
inde rejecta erant. Delicias suas in temperantia 
collocabant; gloriam suam in eo putabant sitam 
quod not essent nemini ; divitias, quod nihil pos- 
siderent, quodque terrenas omnes copias, tanquam 
pulverem, a corporibus suis excussissent. Nullum 
autem non Ίπαπο studium esse ducebant, quod in 


hac vita curanda colendaque poneretur. Sola illic 


rerum divinarum vigebat cura, perpetuumque 

precandi studium, et assidua psalinorum decan- 

tatio, qux: nullo unquam tempore nec die nee 
31 


971 


S. GREGORII NYSSENI 973 


nocte intermittebatur : ut in ea re et opus ipsarum A εἶναι τοῦτο, χαὶ ἔργον, ἀνάπανσιν. Thy τοίνυν τοιαύ- 


pariter οἱ quies consisteret. Quxnam igitur hn- 
mana dicendi vis hanc vivendi rationem explicare 
queat? Erat ipsarum vita inter bumanam coele- 
stemque naturam. interjecta, utriusque particeps, 
utrique finitima : etenim quatenus ab humanis 
perturbationibus se vindicarat, hominis conditione 
prestantior erat; quatenus autem in corpore cer- 
nebatur, et hominis continebatur figura et sensuum 
instrumentis utebatur, angelic:e et corporis experti 
naturze cedebat : ausit forsitan aliquis etiam non 
inferiorem esse contendere. Quandoquidem cum 
carne viventes, ad similitudinem vacantium cor- 
pore potestatum, onere corporis non premebantur: 
sed excelsa et sublimis erat earum vita, quippe 
que alto erectoque animo cum coelestibus illis 
potestatibus versabantur. In hoc vivendi instituto 
non parvo tempore vixerant, cum assiduis inven- 
torum bonorum accessionibus, sapientiz? studium 
quarent. 

Ad hunc autem tam praeclarum scopum asse- 
quendum magno erat adjumento frater quidam eo- 
dem ex utero editus, qui Petrus appellabatur, in 
quo pariendi dolores finierat mater : bic enim ulti- 
mus a parentibus susceptus esi filius, qui simul οἳ 
natus et orbus fuit. Quo enim tempore ipse in lu- 
cem edebatur, pater e vita decessit. Hunc, qu» 
inter liberos erat natu maxima , qua de instituta 
hac est oratio, paulo post ejus ortum ab ubere 


την διαγωγὲν τίς ἂν om bj ἀγάγο; λόγος ἀνθρώ- 
πινος; Παρ' οἷς µεθόριος ἣν ἡ ζωὴ τῆς τε ἆνθρω- 
πίνης χαὶ «rng ἁσωμάτου φύσεως. Τὸ μὲν γὰρ ἔλευ- 
θερωθῆναι τῶν ἀνθρωπίνων παθηµάτων τὴν φύσιν 
χρεῖττον Ἡ χατὰ ἄνθρωπον ἣν' τὸ δὲ Ev σώματι 
φαίνεσθαι καὶ σχήµατ': περιειλήφθαι, χαὶ τοῖς αἲσθτ- 
τικοῖς ὀργάνοις συζΏν, ἓν τούτῳ τῆς ἀγγελιχης τε 
χαὶ ἀσωμάτου φύσεως τὸ ἔλαττον εἴχον. Táya 6 Xv 
τις τολμήσας εἴποι μηδὲ χαταδεεστέραν την παραλ- 
λαγὴν εἶναι ' ὅτι σαρχὶ συζῶντες, χαθ᾽ ὁμοιότη-α 
τῶν ἀσωμάτων δυνάµεων, οὐχ ἐθαροῦντο τῷ ἐφολχίῳ 
τοῦ σώματος ' ἀλλ ἀνωφερής τε xai µετέωρος fv 
αὐτῶν ἡ ζωὴ, ταῖς οὐρανίαις συμμετεωροπορ2ύσα 
δυνάµεσι ' χρόνος ἣν τῆς τοιαύτης διαγωγῆς, οὐχ 
ὀλίγος * xal συνηύξετο τῷ χρόνῳ τὰ χατορθώµατα, 
ἀεὶ πρὸς τὸ καθαρώτερον ταῖς τῶν ἐφευρισχομένων 
ἀγαθῶν προσθήχαις τῆς φιλοποφίας ἐπιδιδούσης. 


augentes ad majorem animi munditiam appropin- 


*Hy δὲ αὐτῇ, ὁ μάλιστα πρὸς τὸν µέγαν τοῦτον τοῦ 
βίου σχοπὺν ὑπηρετῶν, ἁδελφός τις ὁμογάστριος, 
Πέτρος ὄνομα αὐτῷ, &q' ᾧ ἕληξαν τῆς μητρὸς ἡμῶν 
αἱ ὠδίνες. Οὗτος γὰρ fv ὁ τελευταῖος τῶν ὠδίνων 
βλαστός ' ὃς ὁμοῦ τε υἱὸς, χαὶ ὀρφανὸς ὠνομάσθη: 
ἅμα γὰρ τῷ παρελθεῖν τοῦτον εἰς φῶς , χαταλείτπει 
ὁ macho τὸν βίον. ᾽Αλλ᾽ dj πρεσθυτάτη τῶν ἁδελφῶν, 
περὶ ἧς ὁ λόγος, μιχρὰ τῆς θηλῆς αὐτὸν παρὰ «hy 
πρώτην γένεσιν µετασχόντα, εὐθὺς ἁποσπάσασα t5; 


nutricis sublatum ipsa statim enutriit, excellenti- C τιθηνουµένης, δι’ ἑαυτῆς ἀνατρέφει τε xal ἐπὶ τᾱ- 


que disciplina educavit, sacris institutis a puero 
ipsum erudiens, adeo ut nihil otii concesserit, quo 
posset studiis inanibus vacare; nam illi se et pa- 
wem et magistrum el. custodem, et matrem, et ad 
optima quaque consultricem praebuit, talemque 
reddidit ut antequam excederet e pueritia in tenero 
illo :tatis flore ad excelsum philosophiz gradum 
ascenderit, Ea quidem erat ingenii bonitate, ut ad 
omnia artium genera etiam qus manibus exercen- 
tur perdiscenda natus esse videretur : quare nullo 
duce perfectam eorum peritiam est assecutus quae 
ceteri multo tempore et labore discunt a przce- 
ptoribus. Is ergo studiorum externorum occupa- 
tiones aspernatus, et ingenium ad omnes bonas 
disciplinas percipiendas aptum habens, semperque 
respiciens ad sororem, quam sibi tanquam totius 
boni scopum proposuerat, eos ad virlutem pro- 
gressus fecil, ut in reliqua vita magno Basilio vir- 
tutis praestantia nihilo inferior fore judicaretur : 
Tunc autem sorori et matri erat instar omnium, 
et una cum illis ad angelicam illam vitam conten- 
debat. 


Cum autem gravi quodam tempore laboraretur 
inopia et fame, multique fama beneflcentiz excitati 
undique confluerent ad eum recessum, quem inco- 
lebant; tantum industria sua pauperibus cibario- 
rum subministravit, ut adventantium frequentia 
Jocus ille, non solitudo videretur esse, sed civitas. 


σαν thv ὑγηλοτέραν fivays παίδευσιν, τοῖς ἱεροῖς τῶν 
µαθηµάτων Ex νηπίων αὐτὸν ἐνασχῆσασα , ὡς uh 
δοῦναι τῇ ψυχᾖ σχολΏν πρός τι τῶν µαταίων ἐπιχλ.- 
θῃναι. ᾽Αλλά πάντα γενοµένη τῷ νέω , πατηρ , διδά- 
σχαλος, παιδαγωγὸς, µήτηρ, ἀγαθοῦ παντὸς σύμ- 
θουλος, τοιοῦτον αὐτὸν ἀπειργάσατο, ὡς πρὶν ἑξελ- 
θεῖν τὴν ἡλιχίαν τῶν παίδων ἔτι Ev. µειραχίῳ, «T 
ἁταλότητι τῆς ἡλιχίας ἀνθοῦντα , πρὸς τὸν ὑφτλὸν 
τῆς φιλοσοφίας σχοπὺν ἐπαρθῆναι. Kal τινι φύσεως 
εὐχληρίᾳ πρὸς πᾶσαν τέχνην ἰδίαν τὴν διὰ χειρὺς 
ἑνεργουμένην ἐπιτηδείως ἔχειν , ὡς μηδενὸς χαθηγου- 
µένου, διὰ πάσης ἀκριθείας ἑκάστου τὴν ἐπιστήμτν 
κατωρθωχέναι, ὧν χρόνῳ xaX πόνῳ τοῖς πολλοῖς f 
µάθησις γίνεται. Οὗτος τοίνυν τῆς περὶ τοὺς ἔξωθεν 


D τῶν λόγων ἀσχολίας ὑπεριδὼν , ἰχανὴν δὲ διδάσκαλον 


παντὸς ἀγαθοῦ µαθήµατος τὴν φύσιν ἔχων , ἀεί τε 
πρὸς τὴν ἀδελφὴν βλέπων , καὶ σχοπὸν ἀγαθοῦ παν- 
τὸς ἐχείνην ποιούμενος, εἰς τοσοῦτον ἑπέδωχεν ἀρε- 
τῆς εἶδος, ὡς μηδὲν ἕλαττον τοῦ μεγάλου Βασιλείου 
δοχεῖν ἔχειν Ey τοῖς χατ᾽ ἀρετὴν προτερήµασιν Ev τῷ 
μετὰ ταῦτα βίῳ. Τότε δὲ ἀντὶ πάντων ἦν τῇ ἁδελφῆ 
καὶ τῇ µητρὶ, συνεργῶν αὐταῖς πρὸς τὴν ἀγγελιχὲν 
ἐχείνην ζωήν. 

"Os ποτε xal σιτολειψίας χαλεπῆς γεγενηµένης, 
καὶ πολλῶν πανταχόθεν χατὰ φήμην τῆς εὐποιίας 
πρὸς τὴν ἐσχατιὰν, ἓν f] χατῴχουν, ἐπιῤῥεόντων " 
τοσοῦτον OV ἐπινοιῶν τὰς τροφὰς ἐπλεόνασεν , ὡς τῷ 
πλήθει τῶν ἐπιφοιτώντων, πόλιν εἶναι τὴν ἐρημίαν 
δοκεῖν» ἓν τούτῳ εἰς γΏρας λιπαρὸν προελθοῦσα ἡ 











915 


DE VITA S. MACRINJE. 


974 


µήτηρ, πρὸς «bv Gebv µετανίστατο, tv ταῖς ἀμφοτέ- A Interim senex admodum mater in utriusque filii 


θων τῶν τέχνων χερσὶ τὸν βίον ἑαυτῆς ἀναπαύσασα. 
"Ἡς ἄξιον τὴν τῆς εὐλογίας ἱστορῆσαι φωνὴν, fj Eri 
τῶν τέχνων ἐχρήσατο, τῶν τε μὴ παρόντων ἑχάστου 
κατὰ τὸ πρὸς φίλον ἐπιμνησθεῖσα, ὡς μηδὲ ἕνα γε- 
νέσθαι τῆς εὐλογίας ἀπόχληρον , καὶ διαφερόντως 
τοὺς παρόντας αὐτῇ τῷ θεῷ διὰ προσευχής παρα- 
θεµένη. Παρακαθηµένων γὰρ abt] κατὰ τὸ πλάγιον 
ἓφ᾽ ἑχάτερα τῆς χλίνης τῶν δύο τούτων , Exaxépa 
χειρὶ ἑφαφαμένη τῶν τέκνων , ταῦτα πρὸς τὸν θεὺν 
εἶπεν ày τελευταίαις φωναῖς' « Σοὶ, Κύριε, xal ἁπάρ- 
χοµαι καὶ ἀποδξεχατῶ τὸν χαρπὸν τῶν ὠδίνων. 
᾽Απαρχή uot dj πρωτότοχος αὕτη, χαὶ ἐπιδέχατος 
οὗτος ἡ τελευταία ὡδίς. Σοὶ δὲ ἀφιέρωται παρὰ τοῦ 
νόµου ἑχάτερα, xai σά ἐστιν ἀναθήματα. Οὐχοῦν ἕλ- 


θοι ó ἁγιασμὸς ἐπί τε τὴν ἀρχήν µου ταύτην, xa B 


ἐπὶ τὸ ἐπιδέχατον touto * » δείξασα ταῖς ἐπιδειχτιχαῖς 
φωναῖς τὴν θυγατέρα καὶ τὸν malba. Ἡ μὲν οὖν 
τοῦ εὐλογεῖν παυσαµένη, καὶ τοῦ ζῆν ἐπαύσατο, τοῖς 
παισὶν ἐπισχήφασα τὸ τῇ πατρῴᾳ σορῷ καὶ τὸ Exsl- 
νης ἑναποθέσθαι copa. Οἱ δὲ πληρώσαντες τὸ δια- 
τεταγµένον, ὑφηλότερον εἴχοντο τῆς φιλοσοφίας, 
ἀεὶ πρὺς τὸν ἴδιον διαμιλλώμενοι βίον, xoi τὰ 
φθάσαντα τῶν χατορ)ωµάτων τοῖς ἑφεξῆς ἆπο- 
χρύπτοντες. 

Ἐν τούτῳ ὁ πολὺς ἓν ἁγίοις Βασίλειος τῆς µεγά- 
λης Καισαρέων Ἐκκλησίας ἀνεδείχθη προστάτης" ὃς 
ἐπὶ τὸν χλῆρον τῆς Év τῷ πρεσθυτερείῳ ἱερωαύντς 
£by ἁδελφὸν ἄγει, ταῖς μυστιχκαῖς ἑαυτοῦ ἵερουρ- 
γίαις ἀφιερώσας. Καὶ ἐν τούτῳ πάλιν αὐτοῖς ἐπὶ τὸ 
οεμνότερὀν τε xat ἁγιώτερον προῄει ὁ βίος , τῇ iepo- 
σύνῃ τῆς ᾽ φιλοσοφίας ἑπαυξηθείσης. "Oxvi δὲ μετὰ 
κοὔτο διαγενοµένων ἑτῶν , τῷ ἑννάτῳ ἐνιαυτῷ , ὁ 
κατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ὀνομαστὸς Βασίλειος, ἐξ 
ἀνθρώπων πρὸς τὸν θεὸν µετοιχίζεται , xowt) πέν- 
θους ἀφορμὴ τῇ πατρίδι χαὶ τῇ οἰχουμένῃ Υενόµε- 
vos. Ἡ δὲ πόῤῥωθεν Ex φήμης ἀχούσασα τὴν συµ- 
φορὰν, ἔπαθε μὲν τὴν φΦυχὴν ἐπὶ τῇ τοσαύτῃ ζημίᾳ 
(πῶς γὰρ οὐκ ἔμελλεν ἅπτεσθαι χἀχείνης τὸ πάθος, 
οὗ χαὶ οἱ ἐχθροὶ τῆς ἀληθείας ἑπῄσθοντο; )* χαθάπερ 
6k τὴν τοῦ χρυσοῦ φασι δοχιµασίαν ἐν διαφόροις Υί- 
νεσθαι χωνευτηρίοις , ὡς εἴ τι τὴν πρώτην διαφύγοι 
χωνείαν, àv τῇ δευτέρᾳ διαχριθῆναι, xaX πάλιν Ev 
τῇ τελευταἰᾳ πάντα τὸν ἐμμεμιγμένον ῥύπον τῇ ὕλῃ 


C 


manibus moriens, migravit ad Deum. Cujus que 
benedictionis vox fuerit illius, qua erga liberos 
usa est, commemorare non erit alienum. Nam cum 
de absentibus singulatim amanter mentionem fecit, 
ut nullus esset expers benedictionis : cum prze- 
cipue presentes ipsa precibus suis obtulit Deo. 
Etenim cum ei ex utraque parte lectuli adversi 
assiderent, alterà manu utrumque langens , hisce 
verbis postremis Deum allocuta est : « Tibi, Do- 
mine, et primitias et decumam dico fructuum uteri 
mei. Primitiarum enim locum hec mihi obtinet 
primogenita, decumz vero extremus hic decimus 
lilius. l'ibi autem lege utraque debentur, et tua 
sunt munera. In hanc igitur primogenitam meam 
et hunc decimum veniat sanctimonia, oratione 
perspicua designans et filiam et filium. Ita et be- 
nedictioni et vitze. finem statuit, cum prius man- 
dasset filiis ut se in sepulcrum paternum inferrent : 
id illi uti jussi fuerant cum przstitissent, in reli- 
quum tempus ad sapientie fastigium , semper 
cum anteacta vita pugnantes, et praeterita bene- 
facta posterioribus supérare studentes contende- 
bant. 


Interea insignis inter sanctos Basilius, magna 
Cesare declaratus est antistes, et. mysticis sacri- 
ficiis suis fratrem eonsecrans, ad sacram presbyterii 
dignitatem provexit. Atque hic rursus eis vitas 
cursus ad graviora sanctioraque dirigebatur, cum 
sacerdotii dignitas sapientize conjuncta studio cu- 
mularetur. Post autem annis octo transactis et 
nono inchoato per totum orbein celeberrimus DBa- 
silius ab hominibus ad Deum concessit, communem 
patrie et Ecclesi luctus occasionem praebens. Hanc 
calamitatem cum ad Macrinam rumor detulisset, 
animo illa quidem non potuit in tanto detrimento 
non commoveri : (qui enim sororem non tangeret 
dolor quo ipsi quoque inimici afficiebantur ?) atta- 
men ut aurum diversis aiunt. fornacibus explorari, 
ut si primam evaserit, in altera adjudicetur, et 
rursum in eatrema omnes ejus materie commistoe 
sordes eluantur : exquisitum autem optimi auri 
indicium esse, si per omnes transiens nihil emittat 


ἁποχαθαίρεσθαι ’ τὴν δὲ ἀχριθεστέραν εἶναι βάσανον D sordium : sic ei contigit, ut variis molestiarum 


τοῦ δοχἰίµου χρυσοῦ , f, διὰ πάσης διεξελθὼν χωνείας 
µηδένα ῥύπον ἁποποιήσειε: τοιοῦτόν τι xal iw 
Ἐχείνης συνέδη * ταῖς διαφόροις τῶν λυπηρῶν προσ- 


θολσῖς τῆς ὑψηλῆς διανοίας βασανισθἒίσης , παντα-΄ 


χόθεν ἀναδειχθηναι τὸ τῆς ψυχης ἀχιθδήλευτόν τε 
καὶ ἀταπείνωτον. Ἡρότερον μὲν tv τῇ τοῦ ἁδελφοῦ 
τοῦ ἄλλου µεταστάσει ' μετὰ ταῦτα δὲ Ev τῷ χωρισμῷ 


casibus explorata, przstantis illius animi prubítate, 
nihil unquam in ea sordidi, nihil adulterini repe- 
riretur. Ac primo quidem periculum factum fuerat 
in obitu alterius fratris : deinde in matris funere, 
tertio quando commune generis decus Basilius de- 
cessit. Stetit igitur, tanquam invictus pugil, nullo 
calamitatum impetu labefacta. 


τῆς μητρός’ Ex τρίτου δὲ, ὅτε τὸ χοινὸν ere Υενεᾶς χαλὸν, 6 µέγας Βασίλειος, τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς ἔχω- 
ῥρίζετο. Ἔμεινε τοίνυν, χαθάπερ τις ἀθλητῆς ἀχαταγώνιατος, οὐδαμοῦ τῇ προσθολῇ τῶν συμφορῶν ἆπο- 


χλάσασα. 

Ἔννατος ἣν μετὰ τὸ πάθος τοῦτο μὴν, T) μικρὸν 
ὑπὲρ τοῦτο, χαὶ σύνοδος ἐπισχόπων κατὰ τὴν ᾽Αντιό- 
χου πόλιν {θροίζετο, Tj; καὶ ἡμεῖς µετέσχομεν. Καὶ 
ἐπειδὴ πάλιν πρὸς τὴν ἑαυτοῦ ἕχαστος ἀπελύθημεν, 


M 


Erat post hanc jacturam nmonus mensis, aut 
paulo amplius, cum episcoporum concilium indictum 
est Antiochize, cui nos ilem interfuimug. Sed post- 
eaquam domum quisque suam discessimus, anle. 


975 


S. GREGORII NYSSENI t τὸ 


quam annus przteriret, mibi Gregorio cupiditas A πρὶν τὸν ἑνιαυτὸν παρελθεῖν, ἐνθύμιον ἐμοὶ tip Γρτ- 


incidit ut sororem inviserem. Magnum enim inter- 
cesserat temporis intervallum, quo mutuo inter 
nos conspectu non potueramus frui, prohibentibus 
tentationum molesliis quas ab bazresis principibus 
patria pulsus ubique sustinueram. Nam dimetienti 
mibi temporis spatium, quod interim fluxerat, dum 
ejusmodi perturbationibus congressus noster im- 
pedituc, octo plus minus annorum videbatur. Cum 
igitur jam multum itineris confecissem, nec au- 
plius quam unius diei via restaret, visio mihi per 
quietem manifestum eorum quie erant eventura 
judicium ostendit. Videbar enim inihi gestare ma- 
nibus martyrum reliquias, ex quibus splendor 
elucebat, qualis e levi speculo, si adverso soli op- 


ponatur, egreditur, quo quidem luminis fulgore p 


oculi mei perstringebantur. lloc autem visum mihi 
ter occurrit eadem mocte, nec. plane , quid porten- 
deret conjieere poteram ; sollicitus itaque animo 
agitabam, observabamque ut ejus significationem 
exitu judicarem. . 

Cum jam ad secessum, in quo illam angelicam cc- 
lestemque vitam degebat, appropinquassem, fami- 
liarium quemdam interrogavi primum de fratre, an 
adesset : quo respondente illum jam quarto die 
discessisse, cognoscens eum altera nobis via pro- 
diisse obviam, tum etiam de magna illa percon- 
tatus sum : cumque ille respondisset, eam quodam 
morbo laborare, majore incensus studio, quod re- 
liquum erat viz festinanter arripui. Naim timore 


ορίῳ Ὑίνείαι πρὸς αὐτὴν διαθΏναι. Πολὺς γὰρ 1; 
ὁ διὰ µέσου χρόνος, iv ᾧ τὰς ἐπισχέψεις αἱ τῶν 
πειρασμῶν περιστάσεις ἐχώλυσαν, ἃς ὑπέμενον παν- 
ταχοῦ τῆς πατρίδος ὑπὸ τῶν τῆς αἱρέσεως ὀπιστα- 
τούντων ἐξελαυνόμενος. Καὶ ἀριθμοῦντί µοι τὸν ὃν 
µέσου χρόνον, £v ᾧ τὴν xav' ὀφθαλμοὺς συντυχίαν οἱ 
πειρασμοὶ διεχώλυσαν , οὐχ ὀλίγον ἐφαίνετο τὸ διά- 
στηµα ὀχτῳ μιχροῦ δεῖν παραμετρούμενον ἔτεσιν. 
Ἐπειδὴ τοέννν τὸ πολὺ τῆς ὁδοῦ διανύσας, μιᾶς ἡἑ μὲ- 
pac ἀπεῖχον ὁδὸν , bj τις ἡμῖν ἐξ ἐνυπνίου φανεῖσα, 
φοθερὰς ἐποίει τὰς ἑλπίδας τοῦ µέλλωντος. Ἐδόχουν 
γὰρ λείψανα μαρτύρων διά χειρὸς φέρειν " εἶναι δὲ 
&T' αὐτῶν αὐγὴν , ola £x. καθαροῦ τινος γίνεται χατ- 
όπτρου , ὅταν πρὸς τὸν ἥλιον τεθῇ ἀντιπρύσωπον, 
ὥστε pot τὰς ὄψεις πρὸς τὴν μαρμαρυγὴν τῆς λαμ- 
πηδόνος ἀμθλύνεσθαι. Καὶ τῆς αὐτῆς pot. νυχτὺς εἰς 
τρὶς Ὑενομένης τῆς τοιαύτης ὄψεως, συμθαλεῖν μὲν 
οὐκ εἶχον χαθαρῶς τοῦ ἑνυπνίου τὸ αἴνιγμα * λύπην 
δέ τινα τῇ oy] προσεώρων, xat ἐπετήρουν τῇ ἐχθά- 
cet χρῖναι τὴν φαντασίαν. 

Καὶ δὴ γενόμενος πλησίον τῆς ἐσχατιᾶς, ἓν ᾗ δι- 
Ώγεν Σχείνη τὴν ἀγγελιχήν te χαὶ ἑποιράνιον κατορ- 
θοῦσα ζωὴν , Ἱρόμην τῶν ἐπιτηδείων τινὰ περὶ του 
ἁδελφοῦ πρῶτον, εἰ παρὼν εἴη * φῄσαντος δὲ πρὸς 
ἡμᾶς , αὐτὸν ἐξωρμηχέναι, xal τετάρτην ἄγειν, ovv- 
εἰς ὅπερ Tiv, ὅτι δι ἑτέρας ὁδοῦ γέγονεν αὑτῷ pix 
ἡμᾶς ἡ ὁρμὴ, τότε xal περὶ τῆς Μεγάλης ἐπυνθανό- 
µην ΄ τοῦ δὲ φήσαντος, £v ἀῤῥωστίᾳ γεγενῆσθαέ τιν. 
σπουδαιότερον εἰχόμην , ἐν ἐπείξει τὸ λειπόµενον τῖς 


eliam quodam perterritus animus futurum praz- C ὁδοῦ διανύων. Καὶ γάρ µε λύπη τις καὶ φόδος µηνν. 


sagiebat : sed cum ad locum accederem, conven- 
tus heminum (fama enit me jam adesse fratribus 
prenunuaverat) ex locis in quibus habitabant ad 
nos coníluxit, Nam honoris gratia amicis obviam 
procedere consueverunt. At virginum chorus ad 
ecclesiam modeste nostrum adventum exspectabat. 
Verum cum fecissemus et precandi et benedicendi 
finem, atque illa, inclinato prius capite benedi- 
ctioni , honeste discedentes abiissent ad loca sua, 
nec una quidem earum apud nos relicta esset, 
facile id quod erat conjeci, non esse inter eas 
ipsarum ducem; et precedente quodam atque 
ostium apperiente, sacram illam domum, in qua 
inerat illa magna ingressus sum ; vehementer au- 
tem tunc seegrotabat, neque vero in lecto aut strato 
quopiam, sed humi quiescebat, subjecta sacco 
tabula, et aMera caput ejus sustinente tabula, quze 
pulvinaris loco insigni figura collum ejus subibat, 
et cervicem ipsius in se decore recipiebat. 
τοιαύτη τις fjv, ὡς ἀντὶ προσκεφαλαίου τῇ κεφαλῇ 
θαΐνουσα, xai χαταθυµίως ἀνέχουσα ἐφ᾽ ἑαυτῆς τὸν 
Cum igitur vidisset me prope fores esse, sese in 
cubitum erigens, accurrere illa quidem non potuit 
(nam febri defecerant vires), sed tamen solo ma- 
num aífigens, seqne quantum poterat ex humili 
lectulo promovens, honorem babuit, quem mihi 
ouviaAns prestare non poterat : sed ego accurrens 
manibusque suscipiens humi dejectam excilavi, et 


τὴς τοῦ μέλλοντος ὑποδραμὼν διετάρασσεν ' ὡς δὲ 
καὶ κατ αὐτὸν ἐγενόμην τὸν τόπον, καὶ προχατἠγ- 
γε[ι]λε τῇ ἁδελφότητι τὴν παρουσίαν d φήμη: τότε 
σύνταγμα τῶν ἀνδρῶν ἅπαν , Ex τοῦ ἀνδρῶνος πρὸς 
ἡμᾶς προεχέθη - σύνηθες γὰρ αὐτοῖς τιμᾷν τῇ ὕπαν- 
τήσει τοὺς χαταθυµίους. Ὁ δὲ ἐν γυναιξὶ τῆς παρ- 
θενἰας χορὸς εὐχόσμως xat& τὴν ἐχχλησίαν τὴν ci5- 
0δον ἡμῶν ἀνέμενεν. Ἐπεὶ δὲ τέλος εἶχεν d) εὐχή τε 
xai ἡ εὐλογία, xat αἱ μὲν μετὰ τὸ ὑποσχεῖν τῇ εὖλο- 
γίᾳ τὴν χεφαλὴν εὑσχημόνως ἀναποδίζουσαι πρὸς 
ἑαυτὰς ἀνεχώρουν, ὑπελείπετο δὲ &E αὐτῶν πρὸς ἡμᾶς 
οὐδεμία” εἰκάσας ὅπερ Tiv, μὴ ἐν ἐχείναις εἶναι τὸν 
χαθηγουµένην, προηγησαµένου Εινὸς ἐπὶ τὸν οἶχον, 
ἐν ᾧ ἦν [ἡ] Μεγάλη, xai τὴν θύραν δ.απετάσαντος, 
ἑντὸς τῆς ἱερᾶς ἐχείνης ἐγενόμην μονῆς' ἡ δὲ σφο- 
δρῶς Ίδη τῇ ἀῤῥωστίᾳ κχατείχετο' ἀνεπαύετο δὲ οὐχ 
ἐπὶ χλίνης τινὺὸς 7) στρωμνῆς , ἁλλ᾽ ἐπὶ τοῦ ἐδάσους. 
σανίδος ὑποτεταμένης τῷ σάχχῳ , xal τὴν χκεφαλὺν 
ἑτέρας πάλιν σανίδος ὑπερειδούσηξ, ἧς ἡ ἐργασία 


γίνεσθαι, ἓν λοξῷ τῷ σχήµατι τοὺς τένοντας ὑπο- 
αὐχένα. 


Ἐπεὶ οὖν εἶδεν ἐγγὺς τῶν θυρῶν µε Υενόµενον, 
ὀρθώσασα ἑαυτὴν ἐπ᾽ ἀγχῶνος, προσδραμεῖν οὐχ 
οἵα τ' fv, ἓν τῷ πυρετῷ fn τῆς ἰσχύος ὑπολυθεί- 
σης πήξασα δὲ ἐπὶ τοῦ ἐδάφους τὰς χεῖρας, xax Ez' 
ὅσον οἷόν τε fv, ἔξω ἑαυτὴν τοῦ χαμεννίου προτεί- 
vaca, την τῆς ὑπαντήσεως ἐπλήρου τιμήν" xàvo 
προφδραμὼν, καὶ ταῖς χερσὶν ὑποθαλὼν χαμαὶ Ὁ 





"T E DE VITA S. MACRINAE. 978 
πρόσωπον χεχλιµένον, ἀνώρθωσά τε αὐτὴν πάλιν, A cubili solito restitui. Hic iHa manibus ad Deum 


xaX ἀπέδωχα τῷ σνυνήθει τῆς χαταχλίσεως σχήµατι, 
Ἡ δὲ προτείνασα τῷ θιῷ τὴν χεῖρα, « Καὶ ταύτην 
ἐπλήρωσάς pot, » qnoi, « τὴν χάριν, ὁ θεός' καὶ 
οὐχ ὑστέρησάς µε Ex τῆς ἐπιθυμίας µου’ ὅτι Exl- 
γησας τὸν σὺν οἰχέτην εἰς ἐπίσκεψιν τῆς παιδίσχης 
σου. 2 Καὶ ὣς ἂν µηδεµίαν ἐπαγάγοι τῇ ἑμῇ duy) 
δυσθυµίαν, tbv στεναγμὸν χατεπράῦνε, καὶ τὴν συν- 
οχὴν τοῦ ἄαθματος κχρύπτειν πως ἐθιάζετο: διὰ 
πάντων τε πρὸς τὸ εὐθυμότερον µεθηρµόζετο, τῶν 
χαταθυµίων λόγων αὐτὴ τε κατάρχουσα, χαὶ ἡμῖν 
τὰς ἀφορμὰς, δι ὧν poca, παρασχευάζουσα. Τῆς 
δὲ περὶ τοῦ μεγάλου Βασιλείου µνήµης τῇ ἀκολουθίᾳ 
τοῦ λόγου παρεμπεσούσης, ἐμοὶ μὲν ἐπώχλαξεν f) 
ψυχη, xai συνέπιπτεν ἐν χατηφείᾳ τὰ πρόσωπον’ ἡ 


sublatia : « Gratias,» inquit,« tibi ago, Domine Deus, 
qui et hoc mibi largitus es, nec quod optabat ani« 
mus meus οἱ denegasti : sed impulist! servum 
tuum, ut me tuam ancillam inviseret. » Ac ne quam 
animo molestiam aspergeret, gemitum molliebat, 
et celare difflcultatem spirandi conabatur, seque 
ad hilaritatem omni ratione revocabat, jucundi 
sermonis et ipsa quaerens occasionem, et nobis 
interrogationibus suis materiam przbens. Sed cum 
series ipsa sermonis nos ad mentionem de Basilio 
perduxisset, mibi quidem commotus est animus, 
et prz: mostítia vultus concidit, et ex oculis la- 
cryma defluebant. At illa tantum abfuit, ut eadem 
perturbatione nobiscum dejiceretur, ut ex Basilii 


δὲ τοσοῦτον ἀπέσχε τῷ ἡμετέρῳ συνταπεινωθῆναι B memoria, sublimioris philosophiz materiam arri- 


πάθει, ὥστε ἀφορμὴν ποιησαµένη ὑψηλοτέρας φιλο- 
σοφίᾳς τὴν περὶ τοῦ ᾽Αγίου μνήμην, τοιούτους διεξ- 
Έλθε λόγους φυσιολογοῦσά τε τὸ ἀνθρώπινον, xat τὴν 
θείαν οἰχονομίαν τὴν διὰ τῶν σκυθρωπῶν κεχρυµ- 
μένην τῷ λόγῳ ᾿διακαλύπτουσα * τά τε περὶ τῆς µελ- 
λούσης ζωῆς, καθάπερ θεοφορουµένη τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 
ματι, διεζιῦσα᾽ ὥστε µοι τὴν doyhv ἔξω μιχροῦ 


piens, ea disputarit, rerum humanarum causas 
exquirens, et occultam in rebus adversis provi- 
dentiam Dei dicendo aperiens, et quz pertinent ad 
vitam futuram tanquam divino spiritu afflate, per- 
currens, ut anims meus dictis illius excitatus et 
ejus oratione in celestibus adytis constitutus extra 
naturani hominis positus esse videretur. 


6:iv τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως εἶναι δοχεῖν συνεπαρθεῖσαν τοῖς λεγομένοις, xal ἑντὸς τῶν οὐρανίων 


ἁδύτων τῇ χειραγωγίᾳ τοῦ λόγου καθισταµένην. - 
Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς τοῦ Ἰὼ6δ Ἱστορίας ἀχούομεν, 
ὅτι πανταχόθεν τῇ σηπεδόνι τῶν τῥαυμάτων ὅλῳ τῷ 
cc pat δι ἰχώρων ὁ ἀνῆρ συντηχόµενος, οὐ πρὸς τὸ 
ἀλγύνον τὴν αἴσθησιν τοῖς λογισμοῖς ἐπεχλίνετο, ἀλλ᾽ 
tv μὲν τῷ σώματι, τὸ ἀλγοῦν εἶχεν, ὁ δὲ πρὸς τὴν 
ἰδίαν ἑνέργειαν οὐκ ἠμθλύνετο, οὐδὰ διέχοπτε τὸν 
λόγον τοῖς ὑψηλοτέροις ἑμθατεύοντα ΄ τοιοὺτόν τι xal 
ἐπὶ τῆς µεχάλης ἑώρων ἐχείνης, τοῦ πυρετοῦ πᾶσαν 
thv δύναμιν αὐτῆς χαταφρύγοντος, xaX πρὸς τὸν 
θάνατον συνελαύνοντος, χαθάπερ δρόσ τινὶ τὸ σῶμα 
ἑαυτῆς ἀναψύχουσα, οὕτως ἁπαραπόδιστον εἶχεν ἓν 
τῇ περὶ τῶν ὑψηλῶν θεωρίᾳ τὸν νοῦν, οὐδὲν ὑπὸ τῆς 
τοσαύτης ἀῤῥωστίας παραθλαπτόμενον. Καὶ εἰ μὴ 
πρὸς ἄπειρον ἐξετείνετο μΏχος dj συγγραφξς, πάντα 
ἂν καθεζῆς διηγησάµην * ὅπως ἐπήρθη τῷ λόγῳ περί 
τε τῆς ψυχῆς ἡμῖν φιλοσοφοῦσα, χαὶ τῆς δἱὰἁ σαρχὸς 
ζωτς τὴν αἰτίαν διεξιοῦσα * χαὶ ὅτου χάριν ὁ ἄνθρω- 
πος , χαὶ ὅπως θνητός * xat ὅθεν ὁ θάνατος * χαὶ τίς 
ἡ ἁπὸ τούτου πρὸς τὴν ζωὴν πάλιν ἀνάλυσις. Ἐν οἷς 


Ac quemadmodum Job, ut in ejus historia legi- 
mus, quamvis totum corpus, ulceribus undique 
putrescentibus, aanie contabesceret, sensum ad 
dolorem ratiocinando non demittebat : sed corpore 
quidem sentiebat dolorem, animo vero ad propriam 
actionem nihilo factus erat imbecillior ; nec ser- 
monem altioribus de rebus institutum interrumpe- 
bat: sic in magna illa cernebam: etenim licet 
febris omne robur ipsius exsiccasset, οἱ corpus 
ejus tanquam rore quodam frigefaciens ad mortem 
compelleret, mentem tamen expeditam, et tanquam 
morbo illzesam, in rerum sublimium contemplatione 
detinebat. Quod nisi vererer, ne in immensum ora- 
tio protraheretur, ordine cuncta persecutus essem : 
quomodo dicendo provecta sit, ut et de hominis - 
animo disputaret, rationemque vitz bujus in carne 
percurreret, et quem ad finem homo, et quomodo 
mortalis et qua de causa immortalis, et qua hine 
ad alteram vitam resolutio. Quz quidem omnia 


ἅπασιν, ὥσπερ ἐμπνευσθεῖσα τῇ δυνάµει τοῦ ἁγίου p) tanquam vi spiritus rapta, sapienter distincteque 


Εἴνεύματος πάντα διεξῄει σαφῶς τε xaX ἀχολούθως, ἓν 
εὐκολίᾳ πάσῃ τοῦ λόγου ῥέοντος καθάπερ ix πηγῆς 
τινος, xal ἁπαραποδίστως πρὸς τὸ πρανὲς φεροµένου 
τοῦ ὕδατος. ᾿ 

"Enc δὲ συνεπεράσθη ὀλόγος,ε "pa σοι, » φησὶν, 
« ἁἀδελφὲ, πολ)ῷ τῷ χόπῳ τῆς ὁδοιπορίας πεπονηχότε, 
βραχύ τι διαναπαῦσαι τὸ σῶμα.» Κάμοὶ µεγάλη μὲν 
καὶ ἀληθῆς ἄνεσις ἣν τὸ προσορᾷν τε αὐτὴν xat τῶν 
μεγάλων ἐπαχκροᾶσθαι λόγων» ἐπεὶ δὲ τοῦτο xeya- 
peo uévov ἣν χαὶ oov αὐτῃ, ὡς ἂν διὰ πάντων 
πτεἔθεσθαι τῇ διδασχάλῳ δοχοίην, ἕν τινι τῶν παρα- 
χΕτεµένων χηπίων χαρίεσσάν τινα χαταγωγὴν παρ: 
εασκενασμένην εὑρὼν, ὑπὸ τὴν τῶν ἁναδενδράδων 
στειὰν ἀνεπανόμην ἀλλ οὐκ T δυνατὸν τῶν εὖφραι- 


declaravit, oratione ipsius facile tanquam aqua ex 
aliquo fonte defluente et sine ullo impedimento per 
pronum delata. 


Facto autem dicendi fine : « Tempus est, » inquit, 
« frater, ut. paulisper quiescas, et corpus cures, 
quippe qui de via longa fessus sis.» Ego autem 
quamvis in ejus aspectu et sermone, tam gravibus 
de rebus vehementer vereque conquiescerem, ta- 
men quoniam sic οἱ gratum erat, ne non in omai- 
bus magistrz parerem, in hortls proximis gratum 
quodam diversorium nactus, sub arbustorum um- 
bra quiescebam, sed nullam ex rebus jucundis 
poteram oblectationem percipere, cum animus 


979 S, GREGORII NYSSENI Es 
intus rerumtristium exspectatione premeretur. Nam Α νόντων τὴν αἴσθησιν ἔχειν, τῆς φυχῆς. ἔνδοθεν i 


eorum qua per quielem aspexeram «enigma ex 
presentibus explicari videbatur. Spectaculum enim 
propositum vere sancti martyris reliquias referebat, 
qua peccato quidem ποτέ inhabitante Spiritus 
gratia splendescerent. Et hzc cuidam eorum qui 
mecum erant exposui: cum autem demissiore 
animo tristia exspectaremus, illa nescio quomodo 
cogitationes nostras conjiciens, misit qui lxtiora 
denuntiaret, jubens nos bono esse animo et melio- 
rem de se spem concipere : sensisse enim morbum 
in melius verti. Hxc autem non ad nos decipiendos 
dicebantur, sed ex vero, licet eo tempore nos id 
jgnoraremus : revera enim tanquam eursor aliquis 
adversario superato jamjam stadii metam attingens 


et ad premium appropinquaps, victorisque curo- B ἣν, xàv ἡμεῖς πρὸς τὸ παρὸν ἠγνοῄααμεν. Ti ὄν.. — 


nam aspiciens, tanquam voti jam compos effectus 
sit, lzetatur, sibique et amicis θέα victoris nun- 
Gum affert : sic illa quoque affecta meliora de se 
jubebat sperare : jam superna vocationis premium 
spectans, ac tantum non illa Apostoli verba de se 
etiam dicens ", «De reliquo reposita est mibi co- 
rona justitie quam reddet mihi justus Judex,» 
quandoquidem « bonum cerlamen certavi, et cur- 
sum consummavi, et fiden servavi. » 

φθεγγοµένη, ὅτι « ᾿Απόχειταί µοι λοιπὸν ὁ τῆς 


᾽ἁμαρτίᾳ ἑνενέχρωτο, τῇ δὲ ἐνοιχούσῃ τοῦ Πνεύματος 


τῶν σχυθρωπῶν ἐλπίδι σννεχοµένης. Τῶν γὰρ ἓν- , 
υπνίων fj ὄψις ἐχχαλύπτειν pov διὰ τῶν φαινοµένιον 
ἐδόχει τὸ αἴνιγμα. "Hy. γὰρ ὡς ἀληθὲς τὸ προχεί- 
µενο; θέαµα, μάρτυρος ἁγίου λείψανα, ἃ τῇ μὲν 


χάριτι κατελάµπετο. Καὶ ταῦτα πρός τινα διεξίεν 
τῶν προαχηχοότων µου τὸ ἐνύπνιον' χατηφέστερον 
65 κατὰ τὸ εἰχὸς ἡμῶν ἐν τῇ προσδοχίᾳ τῶν λυπη- 
pov διαχειµένων, οὐχ οἵδ' ὅπως στοχασαµένη 71; 
ἐν ἡμῖν διανοίας, ἀγγελίαν τινὰ τῶν εὐθυμοτέρων 
πρὸς ἡμᾶς διαπεµφαµένη, θαῤῥεϊῖν ἐνεχελεύετο, χα: 
τὰς ἀμείνους ὑπὲρ αὐτῆς ἔχειν ἐλπίδας” ἐπήσθεο 
γὰρ τῆς πρὸς τὸ χρεῖττον ῥοπῆς. Ταῦτα δὲ οὐ πρὺς 
ἁπάτην ἑλέχετο, ἀἁλλ᾽ ἐξ αὐτῆς τῆς ἀληθείας ὁ λόνο: 


m — —— ούὐἶὖωὕυ- Àá—  —— M nnn 


γὰρ χαθάπερ τις δρομεὺς παραδραμὼν τὸν ἀντίπα- | 
λον, xai Άδη πρὸς τῷ τέρματι τοῦ σταδίου Ὑενόµε- 
νος, προσεγγίζων τῷ βραδείῳ, xal τὸν ἐπινίχιον 
στέφανον βλέπων, ὡς Ίδη τετυχηχὡς τῶν προχειµέ- 
νων ἐπαγάλλεται αὐτὸς ἑαυτῷ, χαὶ τοῖς εὐνουστέρας 
«tov θεατῶν τὴν νίχην εὐαγγελίζεται. ἀπὸ τοιαυτης 
ἡμῖν διαθέσεως χἀχείνη τὰ χρηστότερα περὶ aiti; 
ἐλπίζειν ἐδήλαυ * ἤδη πρὸς τὸ βραθεῖον τῆς ἄνω χλἠ- 
σεως βλέπουσα, xaY μονονουχὶ τὸ τοῦ ᾿Αποστόλοι 





δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει µοι ὁ δίχσιος | 


Κριτής” » ἐπειδὴ « τὸν χαλὸν ἁγῶνα ἠγώνισμαι, xaX τὸν δρόµον τετέλεχα καὶ τὴν πίστιν τετήρηχα. » 


Ad bonorum igitur nuntium recreati surreximus 
ut iis presentibus frueremur : erant autem bze 


varia, et letitiz plenus apparatus. Nam hucusque (; λαύσεως ἡμεν. Ποιχίλα δὲ fv ταῦτα, xaX πάτης 7—- 


studio magna illa descenderat : verum cum rursus 
in ejus conspectum venissemus, non permisit ina- 
niter tempus consumere, sed a pueritia. sua memo- 
riam eorum repetens, qua contigerant, tanquam 
de scripto omnia recensebat, neque illa pretermit- 
tens, quz: de parentum nostrorum vita recordaba- 
tur, quaque vel ante:vel post ortum meum evene- 
rant: narrationi autem is erat propositus finis ut 
Deo gratias ageret : ipsorum enim parentum vitam, 
non tam opibus claram et illustrem, quam divina 
benignitate auctam cumulatamque demonsirabat, 
eum propter confessionem Christi patris genitores 
2issent oppugnati atque vexati : avum aulem ma- 
ternum indignatio regia sustulisset, omniaque illius 


Ἡμεῖς μὲν οὖν πρὸς τὴν τῶν ἀγαθῶν ἀγγελίτ 
εὔθυμοι χαταστάντες, τῆς τῶν προχειµένων  &m- 


πλήρωτο θυµηδίας fj παρασχευὴ, οὕτω τῆς Μεγάλτ 
καὶ µέχρι τούτων τῇ σπουδῇ χατιούσης. Ἐτεὶ c 
πάλιν ἐν ὀφθαλμοῖς μεν αὐτῆς, οὐ γὰρ cla cb 
εὔσχολον ὥραν ἐφ᾽ ἑαυτῶν διάγειν, ἀναλαθοῦσα tes 
ix νεότητος αὑτῆς βεδιωµένων τὴν μνήμη», καθ. 
περ ἐπὶ συγγραφΏς πάντα καθεξῆς διεξήρχετη ^ xz: 
ὅσα τῆς τῶν πατέρων ζωῆς διὰ µνήµης εἶχε, xai a 
πρὺ τῆς Ep γεννήσεως, xai τὸν μετὰ ταῦτα Bio — 
σχοπὺς δὲ αὐτῇ τοῦ διηγἠµατος fw πρὸς τὸν θεῖ. 
εὐχαριστία. Τῶν γὰρ Ὑονέων ἀπεδείκνυ τὸν piss. 
οὐ τοσοῦτον Ex περιουσίας λαμπρὺν τοῖς τότε xz 
περἰδθλεπτον ὕντα, ὅπον Ex θείας φιλανθρωςίᾳ 
ἐπαυξηθέντα, τῶν μὲν τοῦ. πατρὸς γονέων διὰ τὸ 
ei; Χρισατὸν ὁμολογίαν δεδηµευµένων΄ τοῦ δὲ xai 








bona aliis dominis distribuisset : attamen adeo per p μητέρα προπάτορος Ex βασιλιχῆς ἀγαναχκτήσεως dv 


fidem crevisse, ut eo tempore nullus eis clarior 
exstiterit. Rem autem familiarem , quamvis pre 
numero liberorum multiplici ratione fuisset divisa, 
tamen eum cuinulum divina clementia suscepisse , 
ut parentum opes, singulorum liberorum sors su- 
peraverit : sibi autem ex zequa in fratres partitione, 
reliquum fecisse nihil, sed omnia manibus sacer- 
dotis divino mandato dispensasse, et Deo suppedi- 
tante talem sibi fuisse vitam, ut neque tunc juxta 
preceptum, manibus desierit laborare, neque ad 
hominem unquam respexeril, aut in cujusquam 
beneficentia honeste vivendi spem collocaverit. 
9 


.O IE Timoth. iv, 7. 


Qonpévou, xai πάντων τῶν προσόντων εἰς Ec£pos: 
Μεταχεχωρηχότων δεσπότας ' καὶ ὅμως εἰς τοσουτ» 
διὰ πίστεως τὴν ζωὴν αὐξηθῆναι, ὡς μὴ εἶναι τὸ 
ὑπὲρ αὐτοὺς Ev τοῖς τότε χρόνοις ὀνομαζόμενον. Π1- 
Atv δὲ τῆς περιουσίας αὐτῶν κατὰ «bv ἀριθμὸν τῶν 


τέχνων ἐννεαχὴ διατµηθείσης, οὕτως ἑκάστῳ ἕ- 


εὐλογίας πληθυνθῆναι τὴν΄ μοῖραν, ὡς ὑπὲρ την t6» 
γονέων εὐχληρίαν τὴν ἑχάστου τῶν τέχνων εἶναι 
ζωήν" αὐτῆς δὲ ἐχείνης τῶν μὲν ἐπωνομασθέντων 
αὐτῇ χατὰ τὴν τῶν ἁδελφῶν ἰσομοιρίαν ὑπολειφθῆνα: 
μηδὲν, ἀλλὰ πάντα ταῖς χεραὶ τοῦ ἱερέως κατὰ τὴ» 
θείαν ἐντολην οἰχονομηθῆναι τὸν δὲ βίον auti 


$21 


ΡΕ VITA S. MACRIN E. 


982. 


τοιοῦτον ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ χορηγίας γενέσθαι, ὡς A Quinetiam ut nunquam petentes repulerit, sic dan- 


µηδέποτε λῆξαι τὰς χεῖρας εἰς ἐντολὴν ἑνεργούσας, 
μηδὲ πρὸς ἄνθρωπον ἀποθλέψαι ποτέ ΄ μηδὲ διά τινος 
ἀνθρωπίνης εὐεργεσίας γενέσθαι αὐτῇ τὰς πρὸς τῶν 
εὐσχήμονα διαγωγὴν ἀφορμάς' ἀλλὰ μήτε τοὺς 
αἰτοῦντας ἁποστραφῆναι, μήτε. τοὺς διδόντας ἔπι- 
5ητῆσαι, λεληθότως τοῦ Θεοῦ χαθάπερ τινὰ σπέρματα 
τὰς βραχείας kx τῶν ἔργων ἀφορμὰς εἰς πολύχουν 
γαρπὺν ταῖς εὐλογίαις ἐπαύξοντος. Ἐμοῦ δὲ τοὺς 
ἰδίόυς πόνους , ἐν οἷς μην, διεξιόντος, πρότερον μὲν 
τοῦ βασιλέως Οὐάλεντος διὰ τὴν πίστιν ἐλαύνοντος, 
μετὰ δὲ ταῦτα τῆς ἓν ταῖς Ἐχχλησίαις συγχύσεως 
πρὸς ἄθλους ἡμᾶς xal χαµάτους ἐχχαλουμένης, « Οὐ 
παύσῃ, φησὶν ἡ Μεγάλη, ἀγνωμόνως ἐπὶ ταῖς θείοις 
ἀγαθοῖς διαχείµενος; Οὐ θεραπεύσεις τῆς ψυχῆς τὸ 
ἀχάριστον; Οὐχ ἀντιπαραθήσεις τοῖς τῶν πατέρων 
τὰ cá; Καΐτοι γε κατὰ τὸν χόσμον τοῦτον ἓν τούτῳ 
δῇ μάλιστα μεγαλαυχοῦμεν, ἐν τῷ εὖ γεγονέναι, xot 
ἀπὸ εὐγενῶν φῦναι δοχεῖν. Πολὺς, φησὶ, χατὰ τὴν 
παίδευσιν ἓν τοῖς τότε χρόνοις ὁ πατὴρ ἑνομίζετο, 
ἀλλὰ µέχρι τῶν ἐγχωρίων δικαστηρίων fj xax! αὐτὸν 
ἵστατο δόξα. Μετὰ ταῦτα δὲ τῶν λοιπῶν διὰ τῆς σο- 
Φιστιχής αὐτοῦ χαθηγουµένου, οὐχ ἐξῆλθε τὸν Πόν- 
τον fj φήμη ᾿ ἀλλ ἀγαπητὸν ἣν ἐχείνῳ τὸ ἐν τῇ πα- 


τρίδι περἰθλεπτον. EU δὲ, » qnot, « πόλεσι, xal δήµοις,. 


καὶ ἔθνεσιν ὀνομαστὸς cl: xoi σὲ πρὸς συμμαχίαν 


tes nunquam quasivisse : cum Deus occulta qua- 
dam ratione parvos labores suos tanquam semina 
ad fructum multiplicem benignitate sua perduceret. 
Sed cum proprios ego labores, quos sustinueram, 
recenserem, primum cum a Valente imperatore 
propter fidem fuissemus in exsilium pulsi ; deinde 
cum Ecclesiarum perturbatio nos ad certamina et 
sudores evocaret : «Non desines,» inquit illa,« divi- 
norum beneficiorum immemor esse ? ingrati animi 
vitium non cobibebis ? non comparabis parentum 
ralionibus tuas? Atqui si quantum pertinet ad 
hanc vitam ea re gloriamur, quod claro genere 
nati, et honestis orti parentibus sumus, pater qui- 
dem illis temporibus et juvenis eatenus floruit, ut 
inter cives et in judiciis ejus gloria consisteret. 
Post autem eruditio quidem ipsius se longius ex» 
tulit, fama tamen Pontum non est egressa. Satis 
enim illi fuit in patria clarum esse. Tu autem,» in- 
quit, «civitatibus, populis, nationibus celebris es, 
te ad ferendum auxilium, te ad res constituendas 
Ecclesi: et mittunt et vocant, et Dei munus non 
aspicis ? nec talium bonorum causam agnoscis ? 
Parentum enim preces te ad hoc fastigium tollunt, 
nihil aut perexiguum ad eam rem opis habentem 
domestica. » | 


τε xai διόρθωσιν Ἐχχλησίαι πἐμπουσι, xai xaXouct* xal οὐχ ὁρᾷς τὴν χάριν; 0ὐδὲ ἐπιγινώσχεις τῶν τη- 
λικούτων ἀγαθῶν τὴν αἰτίαν, ὅτι σε τῶν γονέων αἱ εὐχαὶ πρὸς ὕψος αἴρουσιν, οὐδεμίαν, fj ὀλίγην οἴκοθεν 


ἔχόντα πρὸς τοῦτο παρασχευήν; » 


Ταῦτα διεξιοῦσα, ἐγὼ μὲν παρατείνεσθαι πλέον τὸ ς Πδο illa cum persequeretur, diem equidem pro- 


Ἰμερήσιον ἐπόθουν µέτρον, ὡς ἂν μὴ λήξειε χατα- 
γλυχαίνουσα ἡμῶν τὴν &xofjv: ἆλλ᾽ ἡ φωνὴ τῶν 
Φαλλόντων πρὸς τὰς ἐπιλυχνίους εὐχαριστίας ἔξεχα- 
λεῖτο, χἀμὸ πρὸς τὴν ἐχχλησίαν ἐχπέμφασα, πάλιν 
ἡ Μεγάλη διὰ τῶν εὐχῶν πρὸς τὸν Θεὸν ἀνεχώρει. 
Καὶ 1j μὲν νὺξ Ev. τούτοιφ ἣν. Ὡς δὲ ἡμέρα ἐγένετο, 
ἐμοὶ μὲν πρόδηλον Ex τῶν ὁρωμένων ἣν, ὅτι ὁ ἔσχατος 
αὐτῇ τῆς χατὰ σάρχα ζωῆς ὄρος ἡ ἑνεστῶσα ἡμέρα 
ἦν, πᾶσαν τὴν ἐγχειμένην τῇ φύσει δύναμιν τοῦ 
π,ρετοῦ δαπανῄσαντος. Η δὲ πρὸς τὸ ἀσθενὲς τῆς 
διανοίας ἡμῶν βλέπουσα, παράχειν ἡμᾶς ix τῆς xa- 
τηφεστέρας ἐλπίδος ἐμηχανᾶτο, πάλιν τοῖς χαλοῖς 
ἐχείνοις λόγοις διαχέουσα τῆς φυχΏς τὸ λυπούμενον 
ἐν λεπτῷ λοιπὸν xal συνεχομένῳ τῷ ἄσθματι. Ἔνθα 


δὲ xa μάλιστα ποικίλως διετίθετό µοι πρὸς τὸ D 
φαινόμενον ἡ ψυχή ' τῆς μὲν φύσεως εἰς σχυθρωπό-. 


τητα, χατὰ τὸ εἰχὸς, βαρουµένης, διὰ τὸ µηχέτι 
προσδοχᾷν τῆς τοιαύτης φωνῆς xal αὖθις ἀχούσεσθαι, 
&A)' ὅσον οὐδέπω τὸ χοινὸν χαύχημα τῆς Ὑενεᾶς 
ἑλπίζειν Ex τοῦ ἀνθρωπίνου βίου µεταστῄσεσθαι 
vic δὲ ψυχῆς, olov ἐνθουσιώσης ἐχ τῶν φαινομένων, 
xai ὄντως ἐχθεδηχέναι τὴν κοινἣν φύσιν ὑπονοούσης. 
Τὸ γὰρ μηδὲ iv ἐσχάταις ἀναπνοαῖς οὖσαν παθεῖν 
ενα ξενικὸν ἐπὶ τῇ ἐλπίδι τῆς µεταστάσεως, μηδὲ 
Βξιλιάσαι πρὸς τὸν χωρισμὸν τῆς ζωῆς, ἀλλ᾽ ὑψηλῇ 
τῇ διανοίᾳ τοῖς ἐξ ἀρχῆς αὐτῇ περὶ τοῦ. τῇδε βίου 
κεχριµένοις µέχρι τῆς ἑσχάτης ἐμφιλοσοφεῖν ἀνα- 
εν.ῆς, οὐχέτι poc ἐδόχει τῶν ἀνθρωπίνων εἶναι ' ἀλλ 
"του ἀγγέλου τιγὸς, οἰχονομικῶς ἀνθρωπίνην ὑπελ- 


duci longius optabam, ne dülci sermone aures no- 
stras desisteret oblectare : sed cantantium vox me 
ad gratias agendas vespertinas vocabat. Quamobrem 
cum me ad ecclesiam dimisisset, rursum magna 
illa precibus ad Deum accessit. Ác nox quidem 


' jta transacta est. Cum autem diluxisset, mibi qui- 


dem ex indiciis manifestum erat, diem illum ei 
ejus vite terminum fore, cum quidquid natura 
virium inerat, febris consumpsisset. Sed illa cogi- 
tationis nostra respiciens imbecillitatem, przeclaris 
illis sermonibus effundens, quod reliquum erat 
afflicte animz, in summa spirandi difficultate, nos 
a tristiore spe abducere conabatur. Tum vero ani- 
mus meus presenti spectaculo variis afficiebatur 
nodis : nam et natura ipsa me, ut par est, ad moe- 
stitiam impellebat, cum non sperarem amplius me 
talem voeem auditurum, sed quamprimum com- 
munem gloriam nostri generis ex humana vita mi- 
graturam putarem, et mens ex eis qux videbat, 
erat tanquam numine afflata, eamque vere ex com- 
muni natura excessisse arbitrabatur. Etenim cum 
extremum vite spiritum duceret, in spe migrationis 
nibil novi sentire, nec timere in ipso vitz exitu: 
sed animo excelso de hac vita jndicantem, quoad 
animam ageret; pbilosophari, mibi non hominis 
amplius videbatur, sed cujusdam angeli, qui divina 
providentia formam subiisset humanam, nec ulla 
cognatione aut necessitudine cum hac vita mertali 
conjunetus esset, atque ita nihil indecorum admit- 





Ν 


985 S. GREGORII NYSSENI | 981 
tens, sine perturbatione in carne permaneret, ad A θόντος μορφὴν, ᾧ μηδεμιᾶς οὕσης πρὸς τὸν àv sapit | 


proprias affectiones non attrabente. Itaque mihi 
videbatur divinum illum et purum sponsi coelestis 
amorem, quem in animi arcanis absconditum alue- 
rat, tunc iis qui aderant ostendere, et cordis affe- 
ctionem indicare, ad eum quem desiderabat, festi- 
nans, ut corporis vinculis liberata, celeriter illum 
conveniret : vere enim ad virtutem cursum inten- 
debat, cum nihil eorum que in liae vita jucunda 
sunt, oculos ejus ad se converteret 
νοῦ σώματος. Τῷ ὄντι γὰρ, ὡς πρὸς ἀρετὴν ὁ δρόμος 
ἑαυτὸ τὸν ὀφθαλμὸν ἐπιστρέφοντος. 

Jam maxima diei pars preeterierat, et sol ad oc- 
casum appropinquabot ; at illa mentis alacritatem 


non remittebat, sed quo magis ad exitum appro- : 


pinquabat, eo claríus sponsi intuens puchritudi- 
nem majore festinatione ad amatum contendebat, 
non amplius nos prasentes, sed illum ipsum allo- 
quens, quem defixis oculis complectebatur. Nam le- 
ctulus ejus ad orientem vergebat. Desinens igitur 
nobiscum loqui, precibus deinceps loquebatur cum 
Deo, manibus supplicans, et teuui voce ita submur- 
murans, ut qu: dicebantur, mediocriter a nobis 
exaudirentur. Talis autem erat precatio, ut du- 
bium non esset, quin funderetur ad Deum, et ab 
illa Deus audiretur. à 

« Tu, » inquiebat, « Domine, mortis metum nobis 


βίον τῆς συγγενείας, f| οἰχειώσεως, οὐδὲν ἀπειχὸς 
Ev ἀπαθείᾳ τὴν διάνοιαν µένειν. μὴ χαθελχούσης 
τῆς σαρχὸς τὸν νοῦν πρὸς τὰ ἴδια πάθη. Διὰ τουτή 
pot δοχεῖ τὸν θεῖον ἐχεῖνον xai καθαρὸν ἔρωτα τοῦ 
ἀοράτου νυµφίου, ὃν ὀἀγχεχρυμμένον εἶχεν ἓν τοῖς 
τῆς ψυχῆς ἀποῤῥήτοις τρεφόµενον, ἕλδηλον ποιεῖν 
τότε τοῖς παροῦσι, xal δημοσιεύειν τὴν ἓν χαρδίᾳ 
διάθεσιν " τὸ ἐπείγεσθαι πρὸς τὸν ποθούµενον, ὡς ἂν 
διὰ τάχους σὺν αὐτῷ γἐνοιτο τῶν δεσμῶν ἐχλυθεῖσα 


ἐγένετο, οὐδενὸς ἄλληυ τῶν κατὰ τὸν βίον ἡδέων πρὸς 


Καὶ τῆς μὲν ἡμέρας Ίδη παρῳχήχει τὸ mos 


B καὶ ὁ ἥλιος πρὸς δυσμὰς ἐπεχλίνετο. Tfj 8b οὐκ iv- 


εδίδου ἡ προθυμία, ἀλλ᾽ ὅσον τῇ ἐξόδῳ προσήγγι-εν, 
ὡς πλέον θεωροῦσα τοῦ νυμφίου τὸ κάλλος, Ev 6φο- 
δροτέρᾳ τῇ ἐπείξει πρὸς τὸν ποθούµενον ἴετο' τοιαύτς 
φθεγγοµένη, οὐχέτι πρὸς ἡμᾶς τοὺς παρόντας, ἀλλὰ 
πρὸς αὐτὸν ἐχεῖνον, πρὸς ὃν ἀτενὲς ἀφεώρα τοῖς 
ὄμμασι. Πρὸς γὰρ ἀνατολὴν τέτραπτο αὑτῃ τὸ χα- 
μεύνιον " καὶ ἀποστᾶσα τοῦ πρὸς ἡμᾶς διαλέγεσθα:, 


δὺ εὐχῆς ὠμίλει τὸ λοιπὸν τῷ Θεῷ, χερσί τε ἔχε- 


τεύουσα, xal ὑποφθεγγομένη λεπτῇ τῇῃ φωνῇ ὥστε 
ἡμᾶς ἐπαῖειν μετρίως τῶν λεγομένων ' τοιαύτη ὃξ 
ἦν ἡ εὐχὴ, ὡς μηδὲ ἀμφιθάλλειν, ὅτι καὶ πρὸς iy 
θεὺν ἐγίνετο, xal παρ) ἐχείνης Ἰχούετο. 

« Eo,» φησὶν, «ἕλυσας ἡμῖν, Κύριε, τοῦ θανάτου τὸν 


abstersisti. Tu effecisti, ut hujusce vitz finis, ver (; Φόδον. Xo ζωῆς ἁληθινῆς ἀρχὴν ἡμῖν ἐποίησας οτὸ 


nobis essef principium vitae. Tu nostra corpora ad 
tempus somno tradis, rursumque somno suscitas 
extrema iuba. Tu terram nostram, quam ma- 
nibus formasti, tanquam depositum terre com- 
miuis, οἱ quod ei dederas rursum repetis, quod 
in nobis mortale atque deforme est, immortali- 
tate et gratia decorans. Tu nos ab exsecratione 


« peccatoque liberasti, utrumque pro nobis effectus. 


Tu draconis eapita collisisti *, qui per voraginem 
contumacie faucibus hominem corripuerat. Tu 
portis tartari confractis et debilitato, qui mortis 
babebat imperium ?, daemone nobis ad resurre- 
ctionem aditum patefeeisti. Tu ad hostis perniciem 
et vilz nostr: securitatem dedisti signum metuen- 


tibus te, notam sancte crucis, terne Deus, cui D 


addicta sum ex utero matris, quem ex totis viribus 
dilexit animus meus, cui et carnem et animum ab 
adolescentia mea ad boc usque consecravi tempus. 
Tu mihi adhibe angelum lucis, qui me ducat ad 
locum refrigerii, ubi quietis est aqua, in sinus 


sanctorum Pajrum. Tu qui flammeum fregisti gla-. 


dium, et paradiso reddidisti hominem, qui lecum 
cruci suflixus erat, et ad misericordiam confuge- 
ταί tuam, memento eliam mei in regno tuo. Si- 
quidem et ego cruciüxa sum tecum configens ti- 
Inore tuo carnes meas, et ab judiciis tuis metuens. 
Ne separet me chaos illud formidandum, ab electis 
tuis. Ne impediat invidus iter meum, ne reperian- 
tur ante oculos tuos peccata mea ; si propter na- 


* Psa]. zxxxuj.. * Hebr. v7. 


τέλος τῆς ἐνταῦθα ζωῆς. Σὺ πρὺς χαιρὸν διαναπανεις 
ὕπνῳ τὰ σώματα, χαὶ πάλιν ἀφυπνίζεις Ev τῇ ἑσχάτη 
σάλπιγγι. Zo δίδως παραχαταθήχην τῇ YT) την ἡμε- 
τἐραν γῆν, ἣν ταῖς σαῖς χεραὶ διεµόρφωσας" xat πά- 
Ay ἀναχομίζῃ 9 δέδωχας, ἀφθαρσίᾳ καὶ χάριτι µε- 
παμορφώσας τὸ θνητὸν ἡμῶν xa ἄσχημον. Zo ἐόῥύσω 
ἡμᾶς ἐχ τῆς χατάρας xai τῆς ἁμαρτίας, ἀμφότερα 
ὑπὲρ ἡμῶν γενόμενος. Σὺ συνέθλασας τὰς κεφαλὰς 
τοῦ δράχοντος, τοῦ διὰ τοῦ χάσµατος της παραχσης 
τῷ λαιμῷ διαλαθόντος τὸν ἄνθρωπον. Σὺ ὡδοποίησας 
ἡμῖν τὴν ἀνάστασιν, συντρίψφας τὰς πύλας τοῦ | ου, 
xal χαταργήσας τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου 
διάδολον. Σὺ ἔδωχας τοῖς φοθουµένοις σε σημΞέωσιν 
τὸν τύπον τοῦ ἁγίου σου σταυροῦ εἰς καθαἰρεσιν τοῦ 
ἸΑντιχειμένου xal εἰς ἀσφάλειαν τῆς ἡμετέρας ζωης. 
'O θεὸς ὁ αἰώνιος, ᾧ ἐπεῤῥίφην ἐκ χοιλίας μητρός 
µου: ὃν ἠγάπησεν ἡ φυχή µου ἐξ ὅλης δυνάµεως, ᾧ 
ἀνέθηχα xat τὴν cápxa καὶ τὴν ψυχὴν ἀπὸ νεότητός 
µου, xa) µέχρι τοῦ νῦν. Σύ µοι παραχατάσττσον 
φωτεινὸν ἄγγελον τὸν χειραγωγοῦντά µε πρὸς τὸν 
τόπον τῆς ἀναψύξεως, ὅπου τὸ ὕδωρ τῆς ἀναπαύσεως, 
παρὰ τοὺς χόλπους τῶν ἁγίων Πατέρων " ó διαχόψας 
τὴν Φφλογίνην ῥομφαίαν, xal ἀποδοὺς τῷ πσραδείσῳ 
τὸν ἄνθρωπον τὸν συσταυρωθέντα σοι, xal ὑποπς- 
σόντα τοῖς οἰκτιρμοῖς σου" xàpou µνήσθητι ἐν τῇ 
βασιλείᾳ σου’ ὅτι x&yü σοὶ συνεσταυρώθην, καῦ- 
ηλώσασα Ex τοῦ φόθου σου τὰς σάρχας µου" καὶ &rb 
τῶν κριµάτων σου φοθηθεῖσα. Mij διαχωρισάτω µε 
τὺ χάσμα τὸ φοθερὺν ἀπὸ τῶν ἐχλεχτῶν σου. Μη5ὲ 








985 


DE VITA S. ΜΛΟΒΙΝΑΡ.᾽ 


ἀντιστήτω 6 βάσχανος τῇ ὁδῷ µου, μηδὲ εὑρεθείη A ture. infirmitatem collapsa, aut verbo aut opere 


χατενώπιον τῶν ὀφθαλμῶν σου ἡ ἁμαρτία µου, et τι 
σφαλεῖσα διὰ τὴν ἀσθένειαν τῆς φύσεως ἡμῶν, ἐν 
λόγῳ, ἢ ἔργῳ, ἢ κατὰ διάνοιαν ημαρτον, à ἔχων ἐπὶ 
γης ἐξουσίαν ἀφιέναι ἁμαρτίας, ἄνες μοι" ἵνα ὀνα- 
φύξω, καὶ εὑρεθῶ ἑνώπιόν σου ἓν τῇ ἀπεχδύσει τοῦ 
σώματός µου, μὴ ἔχουσα σπῖλον ἐν τῇ μορφῇ τῆς 
Ψυχῆς µου. Ἁλλ ἅμωμος, xal ἀκηλίδωτος προσδε- 
χθείη fj ψυχή µου ἐν ταῖς χερσί σου, ὡς θυμίαμα 
ἐνώπιόν σου. » Καὶ ταῦτα Rua λέγουσα,. ἐπετίθει 
τὴν σφραγίδα τοῖς ὀφθαλμοῖς xai τῷ στόµατι xal τῇ 
καρδίᾳ. Καὶ κατ’ ὀλίγον, fj τε γλῶσσα τῷ πυρετῷ 
καταφρυχεῖσα, οὐχέτι διήρθρου τὸν λόγον, xa ἡ 


aut cogitatione peccavi, condona id mihl, tu qui 
habes in terra dimittendi peceata potestatem, ut 
refrigerer et in corporis spoliatione ante eonspe- 
ctum tuum inveniar, non habens maculam in forma 
animi mei. Sed sine reprebensione et labe susci- 
Diatur animus meus in manibus tuis tanquam in- 
censum in conspectu tuo. » Hxc dicens oculis et 
ori et cordi crucis signum apposuit. Lingua vero 
fehri paulatim penitus exsiccafa, verba amplius 
non exprimebat, et vox implicabatur. Quare sola 
labiorum dilatatione et manuum motu, eam pre- 
cationi incumbere cognoscebamus. 


φωνή ὑπεδίδου. Καὶ ἐν µόνῃ τῇ τῶν χειλέων διαστολῇ, καὶ τῇ τῶν χειρῶν κινήσει, τὸ ἓν προσευχή εἶναι 


αὐτὴν ἐγινώσχομεν. 


Καὶ ἐν τούτοις τῆς ἑσπέρας ἐπιλαδούσης, χαὶ φω- Β Cum interim vesper advenisset, et lumen iliatum 


τὸς εἰσκομιαθέντος, ἀθρόον τὸν τῶν ὁμμάτων δια- 
στείλασα χύχλον, xal πρὸς τὴν αὐγὴν ἀπιδοῦσα, Éx- 
δηλος μὲν ἦν φθέγξασθαι τὴν ἐπιλύχνιον εὐχαριστίαν 
προθυµουµένη * τῆς δὲ φωνῆς ἐπιλειπούσης, διὰ τῆς 
καρδίας καὶ τῆς τῶν χειρῶν χινῄσεως ἐπλήρου τὴν 
πρόθεσιν, xal τὰ χείλη πρὸς τὴν ἔνδοθεν ὁρμὴν συν- 
εχινεῖτο * ὡς δὲ ἐπλήρωσε τὴν εὐχαριστίαν, xal ἡ 
χεὶρ ἐπαχθεῖσα διὰ τῆς σφραγῖδος τῷ προσώπῳ, τὸ 
πέρας τῆς εὐχῆς διεσήµαινε, μέγα τι καὶ βύθιον 
ἀναπνεύσασα, τῇ προσευχῇ τὴν ζωὴν συγχατέληξεν. 
Ὡς δὲ ἦν τὸ λοιπὸν ἄπνους τε καὶ ἀχίνητος, μνησθεὶς 
τῶν ἐντολῶν, ἃς εὐθὺς παρὰ τὴν πρώτην συντυχίαν 
πεποίητο, εἰποῦσα βούλεσθαι τὰς ἐμὰς τοῖς ὀφθαλμοῖς 
αὐτῆς ἐπιθληθῆναι χεῖρας, καὶ δι’ ἐμοῦ τὴν νενο- 
µισµένην θεραπείαν ἐπαχθῆναι τῷ σώματι, ἐπήγα- 
Yov τῷ ἁγίῳ προσώπῳ νεναρχυῖαν Ex τοῦ πάθους 
τὴν χεῖρα, ὅσον μὴ δόξαι τῆς ἐντολῆς ἀμξλεῖν' οὐδὲ 
γὰρ τῶν ἑπανορθούντων οἱ ὀφθαλμοὶ προσεδέοντο, 
καθάπερ ἐπὶ τοῦ χατὰ φύσιν γίνεται ὕπνου, τοῖς βλε- 
φάροις εὐχόσμως διειλημμένοι’ τά τε χείλη προσφυῶς 
µεμυχότα, καὶ αἱ χεῖρες εὐπρεπῶς ἑπαναχλιθεῖσαι 
τῷ στῄήθει, πᾶσά τε dj τοῦ σώματος θέσις αὐτομά- 


τως κατὰ τὸ εὔσχημον ἁρμοσθεῖσα, οὐδὲν τῆς τῶν 


κοσμούντων χειρὸς ἐπεδέετο. 

Ἐμοὶ δὲ διχόθεν ἑγίνετο πάρετος ἡ φυχἠ’ εἰς τὸ 
φαινόμενον ἔθλεπον, xaX τὴν ἀκοὴν διὰ τῆς γοερᾶς 
τῶν παρθένων οἰμωγῆς περιηχούμην. Τέως μὲν γὰρ 
ἓν ἡσυχίᾳ διεχαρτέρουν ἐχεῖναι, χαὶ τῇ φυχῇ τὴν 


esset, illa oculorum orbem explicans, et ad splen- 
dorem respiciens, ad vespertiínam gratiarum actio- 
nem pronuntiandam promptum animum pre se 
ferebat : sed voce deficiente, corde, et manuum 
motione proposito satisfaciebat, et ad interiorem 
affectionem labra commovebat ; ahsoluta autem 
gratiarum actione, manum ad faciem signandam 
admovit, et voti finem adesse declaravit, et ma- 
gnum quemdam ac profundum spiritum ducens, 
cum precatione simul et vitam terminavit. Cum 
igitur nec spiraret amplius et jaceret immobilis, 
ego memor eorum qus» in ipso primo congressu 
mihi mandaverat, dicens se velle, ut manus mea 
sibi oculos clauderet, et solitum ori suo praestaret 
olicium , sancto vultui dolore languentem ma- 


num adhibui, ne mandatum ejus negligere vide- , 


rer potius quam quod ejusmodi officium oculis 
ejus esset necessarium : quippe qui quemadmo- 
dum fit in somno naturali, palpebris decore con- 
tecti erant : et labra itidem clausa, manusque ve- 
nuste pectori cohszrentes, totus denique eorporis 
situs ea dignitate eompositus, ut ornantium manu 
non indigeret 


Meus autem animus dupliciter angebatur, tum 


οὗ ea que cernebam, tum ob luctuosas virginum 


voces, quibus aures mez circumsonabant : hacte- 
nus enim ille quiescentes se fortiter gesserant 


ὀδύνην ἐγχαταχλείουσαι, τὴν τῆς οἰἱμωγῆς ὁρμὴν τῷ p animoque dolorem inclusum continentes fletu 


πρὺς αὐτὴν φόδῳ χατέπνιγον, ὥσπερ δεδοιχυῖαι 
καὶ σιωπῶντος δη τοῦ προσώπου την ἐπιτίμη- 
cw, µήτι παρὰ τὸ διατεταγµένον αὐταῖς φωνῆς 
τινος παρ αὐτῶν ἐχραγείσης, λυπηθείη πρὸς τὸ 
γινόµενον dj διδάσχαλος, Ἐπεὶ δὲ οὐχέτι χατα- 
χρατεῖσθαι δι ἡσυχίας τὸ πάθος ἠδύνατο, τοῦ 
πένθους olovel πυρός τινος ἔνδοθεν αὐτῶν τὰς ψυχὰς 
διασμύχοντος , ἀθρόως πικρός τις καὶ ἄσχετος ἀναρ- 
ῥήγνυται ἦχος. ὥστε µοι µηχέτι µένειν ἐν τῷ χαθ- 
εστηκότι τὸν λογισμὸν, ἀλλὰ χαθάπερ χειµάῤῥου τινὸς 
ἐπικλύσαντος, ὑποθρύχιον παρενεχθῆναι τῷ πάθει, 
καἱ τῶν ἓν χεραὶν ἀμελήσαντα, ὅλον τῶν θρήνων εἷ- 
αι. Kal pot διχαία πως ἑδόχει χαὶ εὔλογος ἡ τοῦ 


πένθους ἀφορμὴ ταῖς παρθένοις εἶναι. Οὐ γὰρ συν- 


impetum compresserant, observantes eam, veren 
tesque, quamvis corpus ejus jam conticesceret, r 


increparentur aut, si qua vox contra przscriptuin . 


erumperet, ne magistra ex ea re molestiam cape- 
ret. Ubi vero silentio dolor non potuit amplius 
coerceri, non aliter quam si victos earum animos 
quidam ignis exureret, statim in acerbum et in- 
credibilem luctum proruperunt : adeo ut ratio mihi 
non consisteret amplius in proposito, sed tanquaim 
alicujus obruta torrentis impetu cederet perturba- 
tioni seque totam lamentationibus daret. quam 


autem ac justam mihi dolendi lugendique causam . 


habere virgines videbantur; non enim se consuetu- 
dine aut gubernatione quapiam humana, aut aliis 


? 


ila cO MNMLCO Jt wn i: 


-- 


gor S- GREGORIL'NYSSENI : 988 . 


ejusmodi rebus, quas in calamitatibus suis homi- A ηθείας τινὸς τῆς xavà σάρκα χηδεμονίάς τὴν στέρη-- 
mes graviter ferunt, orbatas dolebant : sed tan- — otv ἁπωδύροντο, οὐδ ἄλλο τι τοιοῦτον οὐδὲν ἐφ᾽ ᾧ. 


quam ab ipsa in Deum spe et animorum salute ’ 


sejuncte essent, plorabant : hae in.lamentationi- 


bus suis conquerebantur, dicentes, cExstinctum est 
lumen. oeulorum nostrorum; erepta est lux quae 


animis nostris in itinere precedebat; disjectum 
est vit:e nostre presidium, sublatum specimen 
integritatis; abscissum concordie vinculum, con- 
tritum imbecillium firmamentum. Te duce nox 
erat nobis diei loco, vitae tuz splendore illustrata: 


jam vero vel.dies in tenebras convertetur.» Gravius. 


autem preter ceteras luctum intendebant, αυ 
matrem ipsam et nutricem appellabant : erant au- 
iem ille quas penurie famisque tempore in ali- 


πρὸς τὰς συμφορὰς δυσανασχετοῦσιν οἱ ἄνθρωποι - 
ἀλλ' ὡς τῆς κατὰ θεὺν ἑλπίδος αὐτῶν, χαὶ τῆς τῶν 
Ψνχῶν σωτηρίας ἀποσχισθεῖσαι, ταῦτα ἐδόων, xat 
ταῦτα. ἓν τοῖς θρήνοις ἀπωλοφύροντο, « Ἐσθέσθη » 
λέγουσαι, « τῶν ὀφθαλμῶν. ἡμῶν ὁ λύχνος. ἀπήρθη 
τὸ φῶς τῆς τῶν φνχῶν ὁδηγίας  διελύθη τῆς ζωῆς 
ἡμῶν ἡ ἀσφάλεια". Ίρθη y σφραγὶς τῆς ἀφθαρσίας” 
διεσπάσθη ὁ σύνδεσμος τῆς σωφροσύνης * συνετρίδη 
τὸ στήριγμα τῶν ἁτονούντων, ἀφῃρέθη ἡ θεραπεία 
τῶν ἀσθενούντων * ἐπὶ σοῦ ἡμῖν xal f) vo ἀντὶ ἡμέ- 
pac ἣν, ἓν χαθαρᾷ ζωῇ φωτιζομένη * νῦν δὲ καὶ ἡ 
ἡμέρα πρὸς ζόφον µεταστραφήῄσεται. » Χαλεπώτερον 


δὲ παρὰ τὰς ἄλλας τὸ πένθος ἐξέχαιον αἱ μητέρα. 


mentorum largitione projeetas in viis sustulerat, B αὐτὴν xat τροφὸν. ἀναχαλοῦσαιι "Hoav δὲ αὗται, ἃς 


alueratque, et ad castam atque incorruptam. vi- 
vendi rationem informaverat. 


Verum posteaquam animum tanquam ex pro- 
fundo quodam angore collegi, in sacrum illud ca- 
put intendens aciem oeulorum, quasi reprehensus 
ab ea propter inconditum illum tumultuantium 
strepitum, magna voce clamans: « Αά hanc, ine 
quam, respicite, virgines, et praeceptorum ejus 
recordamini, quibus ab ea ad omne decus et ho- 
nestatem estis institut». Divinus.ille animus unum 
nobis. lacrymarum tempus przscripsit, id fleri ju- 
bens, cum vacaretis precationi : quod nunc etiam 
potestis efficere, lamentationis clamorem pia psal- 
morum decantatione commutantes. » Hxc quam 
inaxime poteram clara voce dicebam, ut superarem 
Strepitum conquerentium ; deinde cohortatus. sum 
eas, ut in proximam domum secederent, relictis 


' duntaxat aliquibus quarum opera libentius. illa, 


dum viveret, utebatur. 

In earum erat numero quedam femina nobilis- 
sima, divitiis et genere, et corporis forma atque 
aliis nominibus illustris in ipsa adolescentia con- 
stituta. Hzc viro cuidam honestissimo in matri- 
monio collocata fuerat, sed brevi tempore cum illo 
vixerat. Quare conjugio liberata, viduitatis su: 
custodem ac magistram magnam Macrinam ele- 
gerat, et cum virginibus plurimum versabatur, ut 
ab eis rectam et ex virtute vivendi rationem edi- 
sceret. Vestiaua illi erat nomen, pater Araxius 
vocabatur, unus e numero senatorum magni con- 
silii : ad hanc ego, « Nunc quidem, inquam, invi- 
diosum non erit, si defunetz splendidiorem adje- 
cerimus ornatum, et puram illam immaculatamque 
carnem clarioribus vestimentis induerimus. » At 
illa intelligere respondit oportere, quidnam illi 
sancte in hoc genere probatum foret : nihil enim 
a nobis geri fas esse contra volüntatem ipsius. 
Ümnino autem quod Deo gratum acceptumque 
esset, idem ei jucundum futurum. 

Erat quzdam przfecta virginum choro in mini- 
«terii gradu nomine Lampadia, qux ejus senten- 
liam de funerum pompis se plane scire dicebat. 


ἐν τῷ τῆς σιτοδείας χαιρῷ κατὰ τὰς ὁδοὺς ἑῤῥιμμέ- 
vag ἀνελομένη ἐτιθηνῄσατό τε xal ἀνεθρέφατο., xai 
πρὸς τὸν χαθαρόν τε καὶ ἄφθορον βίον ἐχειραγώγπσεν. 

Ἐπεὶ δέ πως χαθάπερ &x βυθοῦ τινος τὴν ἆἔμαυ- 
τοῦ φυχὴν ἀνελεξάμην, πρὸς τὴν ἁγίαν ἐχείνην χε- 
φαλὴν ἀτενίσας, ὥσπερ ἐπιτιμηθεὶς Ev τῇ ἀταξίᾳ 
τῶν ἐπιθορυθούντων διὰ τοῦ θρήνου, « Πρὸς ταύτην 
βλέφατε, » εἶπον µεγάλῃ τῇ φωνῆ, πρὸς τὰς παρθέ- 
νους βοῄσας ' € xai τῶν παρεγγελµάτων αὐτῆς ἄνα- 
μνήσθητε δι’ ὧν τὸ ἓν παντὶ τεταγµένον xal εὔσχη- 
pov παρ᾽ αὐτῆς ἐπαιδεύθητε. "Eva χαιρὸν τῶν δα- 
χρύων ἡμῖν fj θεία duy) αὕτη ἐἑνομοθέτησεν, Ev τῷ 
τῆς προσευχῆς χαιρῷ τοῦτο πράττειν παρεγγνυεσασα᾽ 
ὃ xal νῦν ποιεῖν ἔξεστι, τῆς τῶν θρῄνων οἱμωχῆς εἰς 


συμπαθῃ Ψαλμῳδίαν µετατεθείσης. » Tauv' ἔλεγον. 


µείζονι τῇ φωνῇ, ὡς ἂν τὸν ἦχον τῶν θρήνων ὑπερ- 


ηχήσαιμι. Εἶτα µεταστῆναι παρεχάλεσα μικρὸν ἐπὶ. 


τὸν σύνεγγυς οἶχον, καταλειφθήναι δέ τινας ἐξ ab- 
τῶν, ὧν ἡδέως ἐν τῇ Qui] τὴν θεραπείαν mpoatezo. 


Ἐν ταύταις ἦν γυνή τις τῶν εὐσχημόνων, πλούτῳ, 
καὶ γένει, καὶ τῇ τοῦ σώματος ὥρᾳ, καὶ τῇ λοιτῇ 
περιφανείᾳ περίθλεπτος ἓν νεότητι γενοµένη  χαὶ 
συνοικισθεῖσά τινι τῶν ἐπὶ μείζονος ἀξίας, χαὶ Bpa- 
χὺν συνοικῄήσασα χρόναν, xaX Ev. νέῳ τῷ σώματι τῆς 
συζυγίας διαζευχθεῖσα, φύλακα, χαὶ παιδαγωγὸν τῆς 
χηρείας τὴν μεγάλην Μαχρίναν ποιησαµένη, συνΏν 
τὰ πολλὰ ταῖς παρθένοις, τὸν πρὸς ἀρετὴν βίον παρ' 
αὐτῶν ἐχδιδασχομένη. Οὐετιανὴ ὄνομα τῇ Υυναιχὶ, 
ἧς ὁ πατὴρ εἷς ἣν τῶν εἰς τὴν τῶν ὑπάτων συντε- 
λούντων βουλήν. πρὸς ταύτην εἶπον, ἀνεπίφθονον 
εἶναι νῦν γοῦν τὸν φαιδρότερον ἐπιθαλεῖν κόσμον τῷ 
σώματι, xal λαμπραῖς ὀθόναις χατακρσµῆσαι τὶν 
καθαβὰν ἐχείνην καὶ ἀχηλίδωτον σάρχα. Ἡ δὲ 
μαθεῖν ἔφη χρῆναι, τί τῇ ἁγίᾳ περὶ τούτιυν καλῶς 
ἔχειν ἑδοχιμάσθη' μὴ γὰρ εὐαγὲς εἶναι παρὰ τὸ χε- 
χαρισμένον αὐτῇ τι παρ ἡμῶν Ὑενέσθαι πάντως. 
Πάντως δὲ ὃ τῷ 82ip φίλον τε xai εὐάρεστον, χἀκείνη 
καταθύμιον εἶναι, 


Καὶ ἣν τις προτεταγµένη τοῦ χοροῦ τῶν παρθενων 
ἐν τῷ τῆς διαχονἰας βαθμῷ, Λαμπαδία ὄνομα ati; 
f ἀχριθῶς ἔφη γινώσχειν περὶ τῶν χατὰ τὴν ταφὶν 














939 


DE VITA S. MAGRINE.. 


δεδογµένων Exslvn*. ἐπεὶ ὃξ Πρόμην αὑτὴν περὶ τού- A Hzc a me his de rebus interrogata ( forte enim 


των (παροῦσα γὰρ ἔτυχε τῇ βουλήσει), ἔφη μετὰ 
δαχρύων * « Τῇ ἁγίᾳ κόσμος, ὁ καθαρὸς βίος διεσπου- 
δάσθη τοῦτο xal τῆς ζωῆς ἐγχαλλώπισμα, xoi τοῦ 
θανάτου ἑντάφιον ἐχείνης ἐστί' τὰ δ᾽ ὅσα πρὸς χαλ- 
λωπισμὸν σώματος βλέπει, οὔτο ἓν τῷ τῆς ζωῆς 
χρόνῳ προσήχατο, οὔτα εἰς τὴν παροῦσαν χρῆσιν 
ἑταμιεύσατο ' ὥστε 008b βουλοµένοις ἡμῖν ἔσται τι 
πλέον, τῆς εἰς αὐτὸ τούτο παρασχενῆς οὗ παρούσης. 
— Καὶ οὐχ ἔστιν ἐν τοῖς ἀποχειμένοις εὑρεῖν , ἔφην 
ἐγὼ, τῶν ἐπιχοσμῆσαί τι δυναµένων τὴν ἐχφοράν ;— 
Ποίοις, εἶπεν, ἀποχειμένοις; Ἐν χερσὶν ἔχεις πᾶν τὸ 
ἀπόθετον᾽ ἰδοὺ τὸ ἑμάτιον, ἰδοὺ τῆς χεφαλῆς f] καλύ- 
πτρα, τὰ τετριµµένα τῶν ποδῶν ὑποδήματα ’ οὗτος ὁ 
πελοῦτος * αὕτη ἡ περιουσία. Οὐδὲν παρὰ τὸ φαινό- 


intererat consultationi ) cum lacrymis respondens : 
« Integre et pure vivendo, inqnit, saneta sibi 
ornamentum paravit, quod et vitam ipsius deco- 
raret et sepulturam : nam quod ad corporis. orna- 
tum spectat, nec dum viveret accepit, nec in bunc 
uswm reservavit. Quare ne si velimus quidem, 
amplius licet, cum ad hanc rem non suppetat ap- 
paratus. — Nibilne, inquam, reconditum est, 
quo justa, et exsequise possint adornari? — Quid, 
inquit illa, reconditum narras ? Quidquid recon- 
diti est in manibus habes, ecce pallium, ecce capitig. 
tegmen, et trita pedum calceamenta. Hae sunt 
opes, hzc supellex : nihil prztter id quod cernis 
in arculis aut thalamis conditum latet : unam divi- 


pevov ἓν ἀποχρύφοις ἀπόχειται, Χιθωτοῖς τισιν ἢ Biiiarum suarum cellam noverat, thesaurum cc- 


θαλάμοις ἠσφαλισμένον, Μίαν ἀποθήχην fiber τοῦ 
ἴδίου πλούτον, τὸν θησαυρὸν τὸν οὐράνιον' ἐχεῖ πάντα 
ἀποθεμένη, οὐδὲν ἐπὶ γῆς ὑπελείπετο. — TL οὖν, ἔφην 
πρὺς ταύτην ἐγὼ, εἰ τῶν ἐμοὶ πρὸς τὴν ταφὴν ἠτοι- 
µασμένων προσαγάχγοιµι, µῆτι τῶν ἀθουλήτων αὐτῇ 
διὰ τοῦτο γενῄσεται; » Οὐχ αἴεσθαι ἔφη, τοῦτο παρὰ 
γνώµην εἶναι αὐτῇ. « Προσέσθαι γὰρ ἂν αὐτὴν xal 
ζῶσαν τὴν τοιαύτην παρὰ σοῦ τιμὴν xat ἀμφότερα, 
διά τε τὴν ἱερωσύνην, τὴν ἀεὶ τιµίαν αὐτῇ, καὶ διὰ 
τὴν κοινωνίαν τῆς φύσεως μηδὲ γὰρ ἀἁλλότριον αὖ- 
τῆς τὸ τοῦ ἁἀδελφοῦ νοµίσαι. Διὰ τοῦτα καὶ ταῖς σαῖς 
χερσὶ χοσμηθῆναι τὰ σῶμα διεχελεύσατο. » 

"Ene: δὲ τοῦτο ἑἐδέδοχτο, καὶ ἔδει περισταλῆναι 
ταῖς ὀθόναις τὸ ἱερὸν ἐχεῖνο σῶμα , διελόµενοι τὴν 
σπουδὴν, ἄλλος ἄλλο τι περὶ αὐτὴν ἐπενοοῦμεν. Καὶ 
ἐγὼ μὲν τὴν ἐσθῆτα τῶν ἐμῶν τινι προσαγαχεῖν 
ἐνεχελευσάμην * ἡ δὲ μνημονευθεῖσα Οὐετιανὴ, τὴν 
ἁγίαν ἐχείνην χεφαλὴν ταῖς ἰδίαις χεραὶ xavaxo- 
αμοῦσα , ἐπειδ] χατὰ τὸν αὐχένα τὴν χεῖρα Ίνεγχεν, 
« "Bob, qnot, πρὰς ἐμὲ βλέφασα, οἷος περιδέραιος 
κόσμος τῆς ᾽Αγίας ἑξήρτηται. κ Καὶ ἅμα τοῦτο λέ- 
γουσα, ἐχλύσασα τὸν δεσμὸν kx τοῦ κατόπιν, προ- 
έτεινε τὴν χεῖρα, καὶ δείχνυσιν ἡμῖν σιδηροῦ τοῦ 
σταυροῦ τὸν τύπον, xal δακτύλιόν τινα τῆς αὑτῆς 
ὕλης ΄ ἅπερ ἁμφότερα λεπτῆς ὁρμιᾶς ἑξημμένα ἐπὶ 
τῆς καρδίας διαπαντὸς ἦν. Καὶ ἐγὼ εἶπον' « Κοινὸν 
γενέσθω τὸ χτῆμα. Καὶ σὺ μὲν ἔχα τὸ τοῦ σταυροὺ 
φυλαχτήριον * ἐμοὶ δὲ ἀρχέσει ἡ τοῦ δακτυλίου χλη- 


lestem : illie omnia collocavit, nihil reliquit in 
terra. » Tum ego, « Quid, inquam, si ad funus 
ornandum ei iis, qus mihi parata sunt aliquid 
proferam, num iaconsulte factum existimabit? » ld 
preter sententiam ejus futurum se non arbitrari 
respondit : « Nam etsi viveret, duabus de causis 
non repudiaret honorem tuum, vel propter sacer- 
dotii dignitatem quam semper venerata est , vel 
propter nature necessitudinem ; neque alienum 
duceret id quod a fratre esset :ádcirco manibus 
etiam tuis corpus ut curaretur mandavit. » 


Cum igitur ita visum esset, et sacrum illud 


6 Corpus tegi vestibus oporteret, stodium inter nos 


dividentes cirea ipsam, alius aliud cogitabamus : 
et ego quidem jussi cuidam ex meis ut vestem 
afferret : illa vero, qua de mentionem fecimus, 
Vestiana propriis manibus ornans sanctum illud 
caput, cum ejus cervici manum submisisset, 
« Ecce, inquit ad me respieiens, quale e collo 
sancte monilis ornamentum pendet: » et hec 
dicens solutis pone vincuiis pPetendit manu fer- 
reum crucis signum, et annulum quemdam ex ea- 
dem materia ; quz quidem utraque tenui redimiculo 
appensa semper cordi adhzrebant. Et ego, « Com- 
munis, iuquam, sit bzc possessio. Ac tu quidem 
habeas crucis insigne : mihi autem hereditatis 
annuli satis erit, » siquidem in bujus etiam pal» 


povopla* » χαὶ γὰρ ἐπὶ τῆς τούτου σφραγῖδος ὁ σταυ- D crux erat impressa. At eum mulier intuens rur- 


ρὺς ἐχεχάραχτο. "Q ἑνατενίσασα, φησὶ πάλιν πρὸς 
ἐμὲ dj γυνή: « Οὐκ ἀποσχοποῦσα γέγονεν 1j Σχλογὴ 
τοῦδε τοῦ κτήµατος. Κοῖλος γὰρ κατὰ τὴν csybó- 
νην ἐστὶν ὁ δακτύλιος, καὶ £y αὐτῷ &x τοῦ ξύλου τῆς 
ζωῆς καταχέχρυπται" xal οὕτως ἄνωθεν ἡ appa 
τῷ ἰδίῳ τύπῳ µηνύει τὸ ὑποχείμενον. » 

Ὡς δὲ xaX περικαλυφθῆναι τῇ ἐσθῆτι τὸ χαθαρὺν 
σῶμα χαιρὸς qv, χἀμοὶ τὴν διαχονίαν ταύτην ἡ &v- 
τολὴ τῆς μεγάλης ἐχείνης ἀναγχαίαν ἐποίει' παροῦσα 
τῷ ἔργῳ καὶ συνεφαπτοµένη fj τῆς μεγάλης ἑχείνης 
ἡμῖν χληρονοµίας χοινωνῄσασα, « Mh παραδράµῇς, 
φησὶν, ἀνιστόρητον τὸ μέγεθος τῶν ὑπὸ τῆς ἁγίας 
«αύτης χατορθωθέντων θαυμάτων.--- Τί τοῦτο; » ἔφην 
ἐγώ. Ἡ δὲ µέρος τι τοῦ στήθους παραγυμνώσασα 


sus ad me, « In deligendo, inquit, non aberrasti, 
etenim excavatus est annulus sub ipsa pala, ibique 
de ligno vite particulam conditam habet, quod 
superadjacens pala simili nota significat. » 


Ceterum. cum tempus posceret ut castum ουι 
pus veste tegeretur, quod quidem officium ex 
magna inandato ad me pertinebat necessario, 
cuique presens esset, ac simul contrectaret ea 
quie mecum magne ilius hzreditatis particeps 
fuerat, « Ne pretermiseris, inquit, intueri rei ad- 
mirandz ab.bac sancta perfectze magnitudinem. — 
Quidnam istud est? » inquam. At illa partem pec- 


991 


S. GREGORII NYSSENI 


992 


toris denudans, « Vides bac, inquit , tenue et ob- A « Ὁρᾶᾷς, ἔφη, τὸ λεπτὸν τοῦτο xal ἀφανὲς ὑπὸ τὴν 


scurum sub collo signum?»(Videbatur autem puncto 
simile tenui acu confecto;) simulque lucernam 
propius admovit ad loeum mihi demonstratum : 
ε Quidnam, inquam, admirandum, si tenue signum 
in hac parte est ?* — Et hoc, inquit, divini auxilii 
in magnam Macrinam monumentum in ejus cor- 
pore relictum est. Etenim cum acerbe intumuisset 

olim hzc pars, et periculum esset ne tumor secan- 
- dus esset, aut. ne latius serpens malum fleret im- 
medicabile, si ad loca cordis appropinquasset, ro- 
gavit szepius et obsecravit mater, ut medici manum 
admitteret : eam namque artem a Deo pro salute 
hominum ostensam esse; illa vero cum aliquam 
corporis partem alienis oculis aperire morboipsogra- 
vius judicaret, ad vesperam, cum solitam matri pro- 
priis manibus navasset operam, in sacellum sanctis- 
simum ingressa, totam noctem prostrata curationum 
Deo supplicavit, et quz ex oculis defluebat, aquam 
cum terra commiscens, lacrymarum lutum, morbo 
medicamentum adhibuit. Matri autem exanimatz, 
hortantique ut medico uteretur , sibi ad expellen- 
dum morbum satis esse respondit, si manu sua 
mater ipsa locum sancto signo muniret. Cum 
igitur mater in sinum ejus manum intulisset, ut 
eam partem signáret, signum quidem egit, morbus 
autem abiit. Sed hzc parva nota, loco horribilis 
tumoris apparuit, et ad finem usque permansit, ut 
esset , quemadmodum arbitror, divine opis indi- 


δέῤῥην σημεῖον; » Στίγματι προσέοιχε διὰ λεπτῆς 
ῥαφίδος ἐγγενομένῳ’ Καὶ ἅμα τὸν λύχνον ἑγγύτερον 
ἐποίει τοῦ δεικνυµένου pov τόπου. « TL οὖν, εἶπον, 
θαυμαστὸν, εἰ ἀφανεῖ τινι angel «b σῶμα κατὰ 
τοῦτο µέρος ἔστιχται; — Καὶ τοῦτο, qne, τῆς µε- 
γάλης τοῦ θεοῦ βοηθείας µνηµόσυνον τῷ σώματι 
ὑπολέλειπται. Ἐπειδὴ yàp ἐφύει ποτέ τι χατὰ τὸ 
µέρος τοῦτο πάθος ἀνιαρὸν, xaX κίνδυνος ἣν ἀνατμη- 
θῆναι τὸν ὄγχον, f| πάντη χαὶ πάντως εἰς ἀνήκεστον 
προελθεῖν τὸ καχὸν, εἰ τοῖς κατὰ τὴν χαρδίαν τόποις 
πελάσειεν * ἑδέετο μὲν dj Μήτηρ, φησὶ, πολλὰ xal 
ἱχέτευε παραδἐξασθαι τοῦ ἰατροῦ τὴν ἐπιμέλειαν, ὣς 
xai ταύτης Ex Θεοῦ τῆς τέχνης ἐπὶ σωτηρίᾳ qnoi 
τῶν ἀνθρώπων καταδειχθείσης. Ἡ δὲ τὸ γυμνῶσαί 
τι τοῦ σώματος ὀφθαλμοῖς ἀλλοτρίοις, τοῦ πάθους 
χαλεπώτερον χρίνασα, ἑσπέρας καταλαθούσης, ἐπειδὴ ΄ 
τῇ Μητρὶ τὴν συνήθη διὰ τῶν χειρῶν ὑπηρεσίαν 
ἐπλήρωσεν, ἑντὸς γενοµένη τοῦ θυσιαστηρίου, παν- 
νύχιον προσπίπτει τῷ θεῷ τῶν ἱάσεων * xal τὸ ἀποῇ- 
ῥέον τῶν ὀφθαλμῶν ὕδωρ πρὸς τὴν γῆν ἀναχέασα, 
τῷ Ex τῶν δαχρύων πηλῷ, φαρμάχῳ πρὸς τὸ πάβος 
ἐχρήσατο τῆς δὲ Μητρὸς ἀθύμως διαχειµένης, xal 
πάλιν ἐνδοῦναι τῷ ἰατρῷ παραχαλούσης, ἀρχεῖν ἔλεγε, 
πρὸς θεραπεἰίαν abf τοῦ καχοῦ, εἰ τῇ ἰδίᾳ χειρὶ t 
Μήτηρ ἐπιθαλεῖ τῷ τόπῳ τὴν ἁγίαν σφραγῖδα. Ὡς 
δὲ ἐντὸς ἐποιῆσατο τοῦ χόλπου τὴν χεῖρα ἡ Μήτηρ, 
ἐφ᾽ ip περισφραγίσαι τὸ µέρος, ἡ μὲν σφραγὶς ἑνήρ- 
χει τὸ δὲ πάθος οὐχ Tfjv. « ᾽Αλλὰ τοῦτο, » φησὶ, « τὸ 


cium, quo ad agendas gratias Deo continenter mo- C βραχὺ σημεῖον, καὶ τότε ἀντὶ τοῦ φρικτοῦ ὠράθη ἕλ- 


veretur. » 


Posteaquam studio nostro finem imposuimus, 
et domesticis copiis corpus exornavimus, non 
decere dixit ministra illa corpus ad sponsa simi- 
liiudinem ornatum ante oculos virginum poni. 
« Sed est, inquit, mihi ex vestre matris vesti- 
mentis nigrum pallium, quod recte, ut ego quidem 
sentio, poterit superinjici, ne externo et adventitio 
isto vestitus ornatu pulchritudo hxc sacra illustre- 
tar. » Qu:e sententia cum valuisset et pallium ad- 
jectum esset , ipsa tamen in amictu pullo, divina 
ut arbitror potentia, et banc corpori addente gra- 
tiam, ita splendebat, ut quemadmodum in quiete 
visum ostenderat, radii quidam vlane ex ejus pul- 
chritudine elucere viderentur. 

Interim dum hzc agebamus et virginum cantu 
lamentationibus commisto resonabat locus, fama 
nescio quomodo undique diffusa, omnes finitimi 
ad funus confluxerunt, adeo ut coneurrenles vesti- 
bulum non caperet. Cum igitur nocturna pervigi- 
latio, ut in martyrum celebritate, canendis psalmis 
perfecta esset et crepusculum, confluentium vicinis 
e locis omnibus virorum et mulierum multitudo 
psalmorum decantationem fletibus interpellabat : 
ego autem quamvis propter calamitatem animo 
essem consternatus, tamen ex rebus przsentibus, 
quoad Geri potuit, operam dedi, ut nihil in Aali 


κους, xaX µέχρι τέλους παρέµεινεν. Ὡς ἂν, οἶμαι, τῆς 
θείας ἐπισχέψεως µνηµόσυνον εἴη πρὺς ἀφορμὴν xal 
ὑπόθεσιν τῆς διηνεχοῦς πρὸς τὸν Θεὺν εὐχαριστίας. » 

Ἐπεὶ δὲ πέρας εἶχεν ἡμῖν dj σπουδ], xal Ex τῶν 
ἑνόντων περιεχοσµήθη τὸ σῶμα, πάλιν φησὶν ἡ διά- 
χονος, μὴ πρέπειν νυμφιχῶς ἑσταλμένην αὐτὴν iv 
ὀφθαλμοῖς τῶν παρθένων ὁρᾶσθαι. « "AXI ἔστι μοι, 
φησὶ, τῆς μητρὸς τῆς ὑμετέρας τῶν φαιῶν πεφν- 
λαγμένον ἱμάτιον * ὃ ἄνωθεν ἐπιθληθῆναι καλῶς ἔχειν 
qnpi* ὡς ἂν μὴ τῷ ἐπεισάχτῳ διὰ τῆς ἐσθητας 
χόσμῳ, τὸ ἱερὸν τοῦτο χάλλος λαμπρύνοιτο. » Ἐχρό- 
τει τὰ δεδογµένα ' xd τὸ ἱμάτιον ἐπεθλήθη  ἡ 6b 
ἔλαμπε xal ἐν τῷ φαιῷ, τῆς θείας, οἶμαι, δυνάµεως 
xai ταύτην προσθείσης τὴν χάριν τῷ σώματι' ὥστε 
χατὰ thv τοῦ ἐνυπνίου ὄψιν ἀχριθῶς αὐγάς τινας Ex 
τοῦ κάλλους ἐχλάμπειν δοχεῖν. 


Ὡς δὲ ἡμεῖς ἐν τούτοις Άμεν, χαὶ αἱ φαλμωῳδίαι 
τῶν παρθένων τοῖς θρῄνοις χαταμιχθεῖσαι περιῄχουν 
τὸν τόπον, οὐχ οἵδ' ὅπως Ey χύχλῳ πανταχόθεν ἀθρόως 
τῆς φωνῆς διαχυθείσης, πάντες οἱ περιοιχοῦντες ἐτὶ 
τνν τόπον συνέῤῥεον, ὡς µηχέτι τὸ προαύλιον ixavov 
εἶναι χωρεῖν τοὺς συντρέχοντας. Τῆς οὖν παννυχίδος, 
περὶ αὐτὴν Ev ὑμνῳδίαις, καθάπερ ἐπὶ μαρτύρων 
πανηγύρεως, τελεσθείσης * ἐπειδὴ ὄρθρος ἐγένετο, τὸ 
μὲν πλῆθος τῶν ἐκ πάσης τῆς περιοιχίδος συῤῥυέν- 
των ἀνδρῶν xal Υυναικῶν, ἐπεθορύδει ταῖς οἶμω- 
γαῖς την φαλμῳδίαν * ἐγὼ δὲ, χαΐτοι χαχῶς τὴν vo- 
yh" ὑπὸ τῆς συμφορᾶς διακείµενος, ὅμως Ex τὸν 


LI 














993 


DE VITA S. MACRIN E, 


£94 


ἑνόντων ἔπενόουν, el δυνατὸν, μηδὲν τῶν ἐπὶ τοιαύτῃ A funere desideraretur : itaque confluentem  popu- 


Χηδείᾳ πρεπόντων παραλειφθῆναι. ᾽Αλλὰ διαστήσας 
κατὰ γένος τὸν συῤῥέοντα λαὺν , xaX τὸ ἐν γυναιξὶ 
πλῆθος τῷ τῶν παρθένων συγχαταμἰίξας χορῷ, τὸν 
δὲ τῶν ἀνδρῶν δῆµον τῷ τῶν µοναξόντων τάγµατι ' 
μίαν ἓξ ἑχατέρων εὔρυθμόν τε xaX ἑναρμόνιον, χαθά- 
περ iv χοροστασίᾳ, τὴν φαλμῳδίαν γενέσθαι παρ- 
εσχεύασα, διὰ τῆς χοινης πάντων συνῳδίας εὐχόσμως 
συγχεχραµένην ὡς δὲ προῄει κατ) ὀλίγον ἡ ἡμέρα, 
χαὶ ἑστενοχωρεῖτο πᾶς ὁ τῆς ἑσχατιᾶς τόπος τῷ πλή- 
θει τῶν παραστάντων, ὁ τῶν τόπων ἐχείνων διὰ τῆς 
ἐπισχοπῆς προεστὼς (Αράξιος ὄνομα αὐτῷ * παρῆν 
γὰρ σὺν παντὶ τῷ τῆς ἱερωσύνης πληρώματι) παρ- 
ἆγειν Ἠρέμα παρεκάλει τὸ σχήνωµα * ὡς πολλοῦ τε 
ὄντος τοῦ μεταξὺ διαστήµατος, χαὶ τοῦ πλήθους 


lum in genera distribuens, murierumque multitu- 
dinem admiscens virginum choro, virorum auten 

turbam  ascribens monachorum coetui, upun 

quemdam ex utrisque studui aptum concinnumque. 
tanquam in psalmos canentium congressu, e com 

muni omnium concentu apte conjunctum ordinen 

instituere. Verum cum paulatim progrederetui 
dies, et locus prx eonfluentium multitudine angu. 
stus redderetur, qui ei regioni prefectus era: 
episcopus, Áraxius nomine (aderat enim cun uni- 
versa multitudine sacerdotum ) , przcepit , ut sen- 
sim przcederet tabernaculum. Nam et satis longum 
vie intervallum intercedebat, et multitudo alio- 
quin ob motum incítatiorem impedimentum attu- 


πρὸς τὴν ὀξυτέραν χίνησιν ἑμποδὼν γενησοµένου’ xat p lisset. Deinde omnes, quos in munere suo obeundo 


ἅμα ταῦτα λέγων προσεχαλεϊἑο πάντας τοὺς τῆς ἰε- 
ρωσύνης αὐτῷ συμμετέχοντας, ὡς ἂν δι ἑχείνων 
χοµισθείη τὸ σῶμα. 

Ἐπεὶ δὲ τοῦτο ἐδέδοχτο, χαὶ àv χεροὶν Tiv fj σπουδή’ 
ἑὑποδὰς τὴν χλίνην «ἐγὼ , χἀχεῖνον ἐπὶ τὸ ἕτερον µέ- 
poc προσχαλεσάµενος * ἄλλων τε δύο τῶν Ey τῷ χλήρῳ 
τετιµηµένων, τὸ ὀπίσθιον τῆς χλίνης µέρος ύπολα- 
θόντων, Πειν τοῦ πρόσω ἐχόμενος, βάδην, ὡς εἰχὸς, 
xai χατ᾽ ὀλίγον ἡμῖν γινοµένης τῆς κινήσεως. Too 
γὰρ λαοῦ περὶ τὴν Χχλίνην πεπυχνωµένου, xal πάν- 
των ἁπλήστως ἑχόντων τοῦ ἱεροῦ ἐχείνου θεάµατος., 
οὐχ ἣν ἐν εὐχολίᾳ τὴν πορείαν ἡμῖν διανύεσθαι' προ- 
ηγεῖτο δὲ χαθ᾽ ἑχάτερον µέρος διαχόνων τε χαὶ ὑπηρε- 
τῶν οὐκ ὀλίγον πλῆθος, στοιχηδὸν τοῦ σχηνώµατος 
προπομπεῦον, τὰς Ex χηροῦ λαμπάδας ἔχοντες πάν- 
τες xal ἣν τις μυστιχὴ πομπὴ τὸ γινόµενον, ὅμο- 
φώνως τῆς Ψαλμῳδίας ἀπ) ἄχρων ἐπὶ ἑσχάτους, χαθ- 
άπερ ἐν τῇ τῶν τριῶν παίδων ὑμνῳδίᾳ, µελφδουµέ- 
νης. Ἑπτὰ δὲ ὄντων, f] ὀχτὼ τῶν ἓν µέσῳ σταδίων 
ἀπὸ τῆς ἑσχατιᾶς ἐπὶ τὸν τῶν ἁγίων Μαρτύρων οἵ- 
xov, kv ᾧ καὶ τὰ τῶν γονέων ἀπέχειτο σώματα’ διὰ 
Λάσης σχεδὸν τῆς ἡμέρας μόλις τὴν 605v διηνύσαμεν. 
Οὐ γὰρ εἴα τὸ πλῆθος, τό τε συνερχόµενον καὶ τὸ 
ἀεὶ προσγινόµενον, κατὰ γνώµην τὴν πρόοδον γενέ» 
σθαι. Ἐπειδὴ οὖν ἐντὸς τοῦ ofxou χατέστηµεν, ἆπο- 
θάµενοι τὴν χλίνην, τὰ πρῶτα εἰς προσευχὴν ἔτρε- 
πόµεθα. fj δὲ coy, θρήνων γίνεται ἀφορμὴ τῷ Aao. 
Τῆς γὰρ φαλμῳδίας χατασιγασθείσης' ἐπειδὴ τὸ 
ἱερὸν ἐχεῖνο πρόσωπον al παρθένοι προσέθλεφαν; 
καὶ fj σορὸς Ίδη τῶν γονέων ἀπεχαλύπτετο, Ev f xa- 
τἀὰθέσθαι δεδογµένον ἣν, μιᾶς τινος ἁτάχτως βοησά- 
σης , ὅτι οὐχέτι μετὰ τἣν ὥραν ταύτην τὸ θεοειδὲς 
τοῦτο προσθλέφομεν πρόσωπον) ὡς xal αἱ λοιπαὶ 
παρθένοι τὸ ἴσον μετ αὐτῆς ἐξεδόησαν, σύγχυσις 
ἄταχτος τὴν εὔταχτον ἑἐχείνην xa ἱεροπρεπῆ φαλμ- 
ᾠδίαν διέχεε, πάντων πρὺς τὴν τῶν παρθένων ol- 
μωγὴν ἐπικλασθέντων. Μόγις δέ ποτε ἡμῶν τὴν σιω- 
πὴν διανενόντων, xal τοῦ χήρυχος εὐχὴν ὑφηγουμέ- 
νου, καὶ τὰς αυνῄθεις ἐἑχθοῶντος τῇ Ἐχχλησίᾳ φω- 
νὰς, χατέστη πρὸς τὸ σχῆμα τῆς εὐχῆς ὁ λαός. 


5 Dan. 1. 


ministros habebat et adjutores, ut sua presentia 
corvus decorarent, cohortatus est. 


Cum autem hac ita constituta studiose gereren- 
tur, ego feretrum subiens illum advocavi, ut alte- 
ram partem sustineret: posteriores vero feretri par- 
tes subierunt alii duo de clero insignes viri: sensim 
jgitur procedebatur, cum et qui praibant pedeten- 
tim incederent, et nos item gradatim sequeremur. 
Etenim cum frequens populus feretrum  circum- 
staret, nec tam mirabili et sacro spectaculo posset 
expleri, non erat facile nobis iter facere, ex utra- 
que autem parte prz:eedebat non exiguus diacono- 
rum ministrorumque numerus, qui omnes ordine 


C progredientes, accensos cereos manibus gestabant. 


Qus quidem pompa non carebat mysterio, cum a 
principio ad finem usque decantatio psalmorum 
eadem voce triplicique canentium ordine, sicut ille 
trium puerorum cantus *, absolveretur. Porro cum 
inter secessum et sanctorum martyrum zdem, in 
qua parentum etíam corpora quiescebant, septem 
octoque intercederent stadia, totum prope diem in 
eo spatio conficiendo consumpsimus; congredien- 
tium enim multitado quzx assidue magis augebatur, 
non sinebat nos ex sententia progredi. Sed ubi 
intra fores templi constitlimus, demum, deposito 
feretro, nos ad precationem convertimus ;: que 
quidem precatio populo luctus materiam prabuit. 
Silentio enim psalmis canendis imposito, cum ϱ8- 
cram illam virginis faciem aspexissent, et paren- 
tum jam esset patefactus tumulus, in. quem illam 
decreveramus inferre, unaque earum nos post eam 
horam divinum illud caput non amplius speetato- 
ros perturbatius exclamante, et reliquis deinceps 
virginibus eadem vociferatione subsequentibus, in- 
condita quzdam confusio, recte constitutum et sa- 
crum illum psalmorum cantum est consecuta : nam 
virginum luctu fracti omnium animi commoveban- 
tur. taque nobis nutu silentium imperantibus et 
precone prseunte et solitas Ecclesi: voces incla- 
niante, vix tandem populus se ad precandum eon 


posuit. 


995 


S. GREGORII NYSSENI (96 


Czterum convenienter facto precandi fine me A — Kat ἐπειδὴ τὸ πρέπον fj εὐχῆ πέρας ἔλαδεν, φέύος 


timor quidam invasit considerantem preceptum 
illud, quo prohibemur patris sut matris turpitudi- 
nem aperire *: «Et quomodo, inquam, hoc ego ju- 
dicium effugiam, ai in parentum corporibus videro 
communem humane nature turpitudinem, cum 
verisimile sit ea collapsa dissolutaque ad turpem 
et inconditam pervenisse deformitatem. » Hzc au- 
tem mihi cogitanti formidinem auxit indignatio 
Noe", cujus historia me quid facto opus esset 
admonuit. 

Priusquam igitur corpora nostris oculis essent 
exposita, pura sindone operta sunt: nam cum 
operculum esset sublatum ex utraque parte 
summa, linteum injectum est : quo linteo 
contectis parentum corporibus, ego et regie- 
nis episcopus ille, cujus mentionem feci, corpus 
e feretro tollentes juxta matrem apposuimus, atque 
ita votum utriusque complevimus : uno enim con- 
sensu semper oraverant Deum, ut corporibus post 
mortem copularentur, ut quz inter ipsas fuerat 
vite conjunctio, ne in ipsa quidem morte dissol- 
veretur. 

Cum autem justis legitime peractis recedendum 
essel, prostratus ad tumulum et pulverem oscu- 
iatus, tristis οἱ lacrymaus discedebam, cogitans 
quanto bono vita esset orbata. Cum mibi in ipso 
itinere vir quidam illustris in re militari, qui in 
civitate Ponti, cui nomen Auguste, dux exercitus 
erat, audita calamitael, atque :egre ferens, cum 
subditis humaniter obviam processit. Erat emim 


nobis et sanguinis et amicitiz: necessitudine con- 


janctus : hic mihi de ipsa miraculum narravit, quod 
unum adjungens historie faciam scribendi finem. 
Etenim eum lacrymis modum adhibentes, colloqui 
ecpimus, ille ad me, « Audi, inquit, quale quan- 
tumque bonum migravit e vita,» 'atque ita sermo- 
nem exorsus est. 


ἑστημεν, « ΄Άχουε, φησὶ, πρὀς µε λέγων ἐκεῖνος, 


μέ τις τῆς θείας ἐἑντολῆς εἰσέρχεται, τῆς χωλυούσης 
πατρὸς 7| μητρὸς ἀναχαλύπτειν ἀσχημοσύνην. « Καὶ 
πῶς, ἔφην ἐγὼ, ἔξω τοῦ τοιούτου γενβσοµαι χρίµα- 
τος, EV τοῖς τῶν γονέων σώμασι βλέπων τὴν χοινῖν 
τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἀσχημοσύνην, διαπεπτωκχί- 
των, ὡς εἰχὸς, χαὶ διαλελυµένων, xaX εἰς εἰδεχθτῃ καὶ 
δυσάντητον ἀμορφίαν µεταθλτθέντων; » Ταῦτα δέ uot 
λογιζομένῳ, xaX τῆς τοῦ Νῶε χατὰ τοῦ παιδὸς ἀγα- 
ναχτήῄσεως ἐπιτεινούσης τὸν φόδον, σνµθονλεύει 5 
πρακτέον ἡ ἱστορία τοῦ Νῶε. 

Ἐπεχαλύφθη γὰρ σινδόνι καθαρᾶ , πρὶν ἓν ὀφθαλ- 
μοῖς ἡμῶν γενέσθαι τὰ σώματα τῇ τοῦ πώματος 
ἑπάρσει, xaO ἑχάτερον ἄχρον τῆς σινδόνος ἀντεισιού- 
σης ' χαὶ οὕτως ὑποχρυφθέντων τῇ σινδόνι τῶν cu- 
µάτων ἀράμενοι τῆς χλίνης τὸ ἱερὸν ἐχεῖνο σῶμα, 
Ev τε xal ὁ μνημονευθεὶς τῶν τόπων ἑπίσχοπος, 
τῇ μητρὶ παραχατεχλίναµεν, κοινἣν ἀμφοτέραις πλη- 
ροῦντες εὐχίν. Τοῦτο γὰρ παρὰ πᾶσαν τὴν ζωὴν συµ- 
φώνως ἀμφότεραι τὸν δΘεὸν ᾖτοῦντο, ἀναχραθῖναι 
μετὰ τὸν θάνατον ἀλλήῆλαις τὰ σώματα, χαὶ τὴν χατὰ 
τὸν βίον év τῇ ζωῇ χοινωνίαν μηδὲ ἐν τῷ θανάτω 
6a suy 07 vas. 

Ἐπεὶ δὲ πάντα ἡμῖν τὰ bv τῇ χηδείᾳ νενοµισµένα 
πεπλήρωτο, χαὶ ἔδει πάλιν της ἑπανόδου γενέσθαι, 
ἐπιπεσὼν τῷ τάρῳ, καὶ τὴν χόνιν ἁσπασάμενος, εἷ- 
χόμην πάλιν τῆς ὁδοῦ χατηφἠς τε χαὶ δεδαχρυµένος, 
λογιζόµενος, ὅσου ἀγαθοῦ διεζεύχθη ὁ Bloc. Κατὰ ài 
τὴν ὁδὺν ἀνῆρ τις τῶν Ev στρατείᾳ λαμπρῶν, στρα- 


C τιωτιχκὴν ἡγεμονίαν ἔχων τῶν Ev πολίχνῃ ttv τῶν 


χατὰ τὸν Hóvcov, f| Σεδαστόπολις ὄνομα, μετὰ τῶν 
ὑπηχόων ἑνδιαιτώμενος, ἀπήντησέ τε φιλοφρόνως 
xat' αὐτὴν γενοµένῳ, xat τὴν συμφορᾶν ἀχούσας, 
καὶ χαλεπὼς ἐνεγχὼν (ἣν γὰρ 6t τῶν ἐχ γένους ἐμῖν 
οἰχείων τε xat ἐπιτηδείων), προσἐθηχέ uol τι διέγτµα 
τοῦ κατ αὐτὴν θαύματος, ὃ δὴ xal µόνον ἐγγρά-σς 
τῇ ἱστορίᾳ, Χαταπαύσω τῶν συγγραφἠν. "Enti 
γὰρ ἐπαυσάμεθα τῶν δαχρύων, χαὶ εἰς ὁμιλίαν χατ- 
οἷον, xat ὅσον ἀγαθὸν τῆς ἀνθρωπίνης µετέστη 


ζωῆς. » Καὶ ταῦτα εἰπὼν, οὕτως ἄρχεται τοῦ διηγήµατος" 


« Magna mihi uxorique mex quondam cupiditas 
incidit videndi virtutis gymnasium. Sic enim,» in- 
quit, « locum illum in quo beatus ille animus 
degebat, appellandum esse arbitror; nobiscum 
aulem erat filiola, cujus oculum ex pestilenti mor- 
bo calamitas occuparat, adeo ut obducta tunica 
circa pupillam, contractoque albore foedum esset 
miserandumque spectaculum. Divinam iyitur illam 
domum ingressi, ila separati sumus in eo sapien- 
tie vacantium loco, ut ego quidem diverterem, 
ubi habitabant viri, quibus praeerat Petrus frater 
tuus, illa autem intus ubi erant virgines, cum sanc- 
ta Macrina versaretur. Hic cum aliquantulum esse- 
mus cominorati, tempus esse duximus ut disce- 
deremus. Jamque discessum adornabamus, cum 
utrinque nobis humana quidam vis illata est. Nam 
et frater tuus mihi jubebat, ut manerem οἱ studio- 


* Levit. xviu. Ἱ Gen. ix. 


€ Ἐγένετό τις ἡμῖν ἐπιθυμία ποτὲ τῇ γαμετῇ xaX 
ἐμοὶ χαταλαθεῖν, κατὰ σπουδὴν, τὸ τῆς ἀρετῆς cpov- 
τιστήριον. Οὕτω γὰρ οἶμαι χρῆναι,» φησὶ, « τὸν 
χῶρον ἐχεῖνον χατονοµάκεσθαι, » ἓν ᾧ τὴν διαγωγΏν 
εἶχεν dj µαχαρία quyty συνῆν δὲ ἡμῖν xaX τὸ θυγά- 
τριον, ἐν ᾧ τις Ex λοιμώδους ἀῤῥωστίας συνέδη περ. 
τὸν ὀφθαλμὸν συμφορά’ xai ἣν θέαμα εἰδεχθὲς, xai 
ἑλεεινὸν, παχυνθέντος τοῦ περὶ τὴν χόρην χιτῶνος, 
xai ἐχ τοῦ πάθους ὑπολευχαίνοντος. Ὡς 5b ἑντὰλς 
ἦμεν τῆς θείας ἑχείνης διαγωγῆς, διελόµενοι χατὰ 
γένος τὴν ἐπίσχεψιν τῶν ἐν τῷ τόπῳ φιλοσοφούντων. 
ἐγώ τε xal ἡ ὁμόζνγος * ἐγὼ μὲν ἐν τῷ ἀνδρῶνι fur v, 
ὧν καθηγεῖτο Πέτρος ὁ abc ἁδελφός ' ἡ δὲ τοῦ zac 
θενῶνος &vxàc γενοµένη τῇ Αγίᾳ συνῆν * συμμέτρου 
δὲ διαγενοµένου ἐν τῷ μεταξὺ διαστήµατος, Χα:ιρὸ 
εἶναι τοῦ ἁποχωρεῖν τῆς ἐσχατιᾶς πάλιν ἐχρίναμεν" 
xal Ίδη πρὸς touc ἣν ἡμῶν fj ὁρμὴ, σύμφωνος c5 


————— à C— —— — υτ--- 





90] 


DE VITA S. ΜΑΟΒΙΝΑ.. 


998 


παρ᾽ ἑχατέρων ἡ περὶ ἡμᾶς φιλοφροσύνη ἐγένετο. A sorum mens: particeps fierem; et beata illa non 


"Euol τε xai ὁ οὓς ἁδελφὸς µένειν ἐνεχελεύετο, xal 
μετασχεῖν τῆς Φιλοσόφου τραπέζης' Ἡ τε µαχαρία 
τὴν ἐμὴν γαμετὴν οὐ µεθίει, ἀλλ) ἓν χόλποις ἔχουσα 
τὸ θυγάτριον, οὐ πρότερον ἔλεγεν ἁἀποδώσειν, πρὶν 
τράπεζαν αὐταῖς παραστἠσασθαι, xai τῷ τῆς quo- 
σοφίας δεξιώσασθαι πλούτφ' φιλοῦσα δὲ, ola εἰχὸς, τὸ 
παιδἰον, καὶ προσόγουσα τὸ στόµα τοῖς ὀφθαλμοῖς, 
ἐπειδὴ εἶδε τὸ περὶ τὴν χόρην πάθος, "Eáv pot, qnot, 


δῶτε τὴν χάριν, χαὶ τῆς τραπέζης ἡμϊν χοινωνήσητς,᾽ 


ἀντιδώσω μισθὸν ὑμῖν τῆς τοιαύτης τιμῆς οὐχ ἀνά- 
ξιον. Τίνα. δὴ τοῦτον, εἰπούσης τῆς τοῦ παιδίου µη- 
τρός; Ἔστι µοι φάρμακον, ἡ Μεγάλη φησὶν, ὃ δυνατῶς 
ἔχει τὸ κατὰ «ὺν ὀφθαλμὸν ἰάσασθαι πάθος. "Ent δὲ 


dimittebat uxorem meam, sed filiolam in sinu ge- 
rens non prius illam se reddituram aiebat, quam 
mensam apparasset, et nos philosophie divitiis 
accepisset, puellulam autem oseulans et admovens 
os oculis ejus, ubi pupillam affeetam vidit : Si hoc 
mihi, inquit, concesseritis ut apud nos esse veli- 
tis, gratiam vobis tali honore non indignam re- 
feram. Ecquam? inquit puellule mater. Est mihi, 
respondit magna, medicamentum 23d curandum 
hunc oculuin appositum. Qus quidem promissio 
cum mihi a quodam ex virginum conclavi nuntia- 
ta esset, libenter mansimus, posthabita, quz nos 
urgebat, proficiscendi necessitate. 


τούτοις, δηλώματός μοι παρὰ τῆς Υυναικωνίτιδος Ίχοντος ὑπὸ τὴν ὑπόσχεσιν ἐχείνην χαταμηνύσαντος, 
ἄσμενοι παρεμείναμεν᾽ μιχρὰ φροντίσαντες τῆς ἐπειγούσης ἡμᾶς πρὸς τὴν ὁδοιπορίαν ἀνάγχης. 


€ Ὡς δὲ τέλος εἶχεν ἡ εὐωχία, καὶ πλήρης ἣν ἡμῖν B 


dj εὐχὴ, τοῦ μὲν μεγάλου Πέτρου ταῖς οἰχείαις χερ- 
' αν εὐωχοῦντος ἡμᾶς, xal φαιδρύνοντος, τῆς δὲ ἁγίας 
Μαχρίνης, διὰ πάσης εὐπρεποῦς θυµηδίας τὴν ópó- 

΄ζυγον ἡμῖν ἀνιείσης' οὕτὼ φαιδρύνοντες xol Υεγηθό- 
πες, τὴν αὐτὴν ὁδὺν ἑπανιεῄμεν, διἠγηµα τῷ ἑτέρῳ τὰ 

χαθ ἑαυτὸν ἑχάτερος Ev τῇ ὁδοιπορίᾳ ποιούµενοι’ κἀγὼ 

μὲν διεξῄειν τὰ Ex τοῦ ἀνδρῶνος, ὅσα τε εἶδον, καὶ 

ὅσα fjxouca* ἑχείνη δὲ τὰ χαθ᾽ ἕκαστον ἑχδιηγουμένη, 

καθάπερ ἐφ᾽ ἱστορίας, οὐδὲν ᾧετο δεῖν, οὐδὲ τῶν µι- 

κρῶν, παραλανθάνειν’ ἀκολούθως δὲ πάντα χαθάπερ 

ἐπὶ συζυγίᾳ τῆς συγγραφῆς διεξιοῦσα * ὡς χατὰ τὸ 

µέρος γέγονεν ἐχεῖνο, ἓν ᾧ dj ὑπόσχεσις ἣν τῆς τοῦ 

ὀφθαλμοῦ θεραπείας" ἐχχόψασα τὴν διἠγησιν, Τί 

Ὅτο, φησὶ, πεπόνθαµεν, Πῶς τῆς ὑποσχέσεως 


ἠμελήσαμεν , τὸ ἐπαγγελθὲν ἡμῖν ἐχεῖνο bv χολλυ- C 


pio qáppaxov; Κάμοῦ συνδυσχεραίνοντος ἐπὶ τῇ 
ἀμελείᾳ, xal τινα διὰ τάχους ἑχδραμεῖν ἐπὶ τὸ 
φάρµακον ἐγχελευσαμένου, βλέπει κατὰ τὸ συμδὰν 
πρὸς τὴν μητέρα ἓν ταῖς χερσὶν ὃν τῆς τιθηνουµένης 
τὸ νήπιον, xai fj µήτηρ τοῖς ὀφθαλμοῖς τοῦ νηπίου 
ἐνατενίσασα , Ilaóou , qnoi, δυσχεραίΐνων ἐπὶ τῇ 
ἀμελείᾳ. Μεγάλῃ τοῦτο φωνῇ ὑπὸ χαρᾶς ἅμα xal 
ἐχπλήξεῶς λέγουσα. Ἰδοὺ γὰρ οὐδὲν ἑλλέλειπται ἡμῖν 
τῶν ἐπηγγελμένων * ἀλλά τὸ ἀληθινὸν ἐχείνης φάρ- 
µακον, τὸ τῶν παθηµάτων ἰατρικὸν, ὅπερ boviv fj 
£x τῶν εὐχῶν θεραπεία, καὶ ἔδωχε, xa ἐνερχὸν Ἡδη 
γέγχονε, καὶ ὑπολέλειπται τῆς κατὰ τὸν ὀφθαλμὸν 
ἀἁῤῥωστίας οὐδοτιοῦν, τῷ θείῳ ἐχείνῳ φαρμάκῳ χε- 


«Cum igitur convivium, quod Petrus humanitate 
οἱ gralia sua condiverat, haberet finem, uxorique 
nobis a sancta Macrina omni convenienti jucundi- 
tate recreata remissa esset, lxtitia et gaudio pleni 
nos in viam jdedimus : et que utrique nostrum 
contigerant inter eundum narrabamus : ego qui- 
dem quacunque in virorum conclavi vel videram 
vel audiveram, recensebam; et illa vicissim tan- 
quam ex historia singula repetens, nihil omnino 
quantumvis parvum omittendum existimabat. 1Δ- 
que cum non aliter, quam ex scripto tanquam in 
altera lance appendens, ordine cuncta percurreret, 
jamque ad eam pervenisset partem, qua curationis 
oculi promissionem continebat, narrationem inter- 
mittens : Quidnam, inquit, egimus? Quomodo ne- 
gleximus promissum ipsius? Collyrium, inquam, 
illud quod nobis promiserat? Cumque ego item 
negligentiam incusarem, jubereimque ut celeriter 
aliquis ad illud exposcendum excurreret, infans 
interim qux in manibus nutricis erat, matrem re- 
Spicit : eliam mater ad ejus oculos aciem inten- 
dens : Negligentixe, inquit, nostre desinas suc- 
censere. Ecce tibi bona fide solutum quod illa 
promiserat : veram enim morborum medicinam 
quz precibus fit, nohis exhibuit, cujus ea vis fuit 
ut ne vestigium quidem morbi in oculo relictum 
sit, adeo divino illo medicamento ille curatus est. 
Atque ita loquens filiolam suscipiens, mihi in 
manus tradidit. Tunc ego miracula que in Evan- 


xaüzppévov. Καὶ ἅμα ταῦτα διεξιοῦσα, aücf τε p gelio. narrantur incredibilia cogitatione comple- 


τὸ παιδίον ἑνηγχαλίζετο, xal ταῖς ἐμαῖς ἑνετίθει 
χερσἰ. Κἀγὼ τότε τὰ ἀπιστούμενα κατὰ τὸ Εὐαγγέ- 
λιον θαύματα, τῇ διανοἰᾳ λαθὼν, Τί μέγα, εἶπον, 
διὰ χειρὸς Θεοῦ τυφλοῖς τὰς Όψεις ἀποχαθίαασθαι' 
ὁπότε νῦν ἡ δούλη αὐτοῦ, τὰς ἰάσεις ἐχείνας χατορ- 
θοῦσα τῇ εἰς αὐτὸν πίστει, χατείργασται πρᾶγμα οὐ 
πολὺ τῶν θαυμάτων ἑχείνων ἀπολειπόμενον, » Ταῦτα 


clens : « Quid mirum, inquam, e manu Dei czecos 
videndi potestatem accepisse, quando nunc ejus 
ancilla per fidem in ipsum praestat illas curationes? 
opus enim cernimus, haud multo miraculis illis 
inferius. » Hzec ille mihi dum narrat, singultus 
vocem ejus intercepit, εἰ subsecuta est copia la- 
erymaruum. Alque hxc quidem 2 milite. 


λέγων "uetaEU λυγμῷ τὴν φωνὴν ἑνεκόπτετο, τῶν δαχρύων ἐπιῤῥυέντων τῷ διηγἡµατι. Τὰ μὲν οὖν 


παρὰ τοῦ στρατιώτου, ταῦτα. 
*Osa δὲ καὶ ἄλλα τοιαῦτα παρὰ τῶν ORE ERU 
αὐτῇ, καὶ δι ἀκριθείας τὰ κατ αὐτὴν ἐπισταμένων 
ἠχούσαμεν, οὐχ ἀσφαλὲς οἶμαι προσθεῖναι τῷ δ.ηγή- 


ματι. Οἱ γὰρ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων πρὺς τὰ ἑαυτῶν | 


Quz autem ab illis qui simul cum ea vixerunt, 
quique omnem illius vitam plane perspectam et 
cognitam habebant acceperim, huic narrationi at- 
texenda nop censeo : plerique enim pro eo quan- 


| 


* 


999 


S. GREGORII NYSSENI 


tum ipsi possunt efficere, creaunt ea qux dicuntur, A μέτρα xb πιστὸν ἐν τοῖς λεγοµένοις xplvouct* τὸ δὲ ὑπερ- 


quz vero audientis superant vires, tanquam a ve- 
ritate remota mendacii suspicionibus insectantur. 
Proinde mirandam illam in penuria et fame agri- 
culturam pretermitto. Quomodo in pauperum usus 
projectum frumentum, nec dum distribueretur, nec 
post, imminutum sit, sed eadem mensura numero- 
que permanserit : aliaque his longe magis admi- 
randa, morborum curationes, expulsiones damo- 
num et veras futurorum przedictiones : αυ quidem 
omnia iis qui diligenter explorarunt, vera esse 
constat, licet fidem superare videantur, nec fieri 
potuisse judicentur ab iis, qui carni magis addicti 
sunt, qui nesciunt proportione fidei munerum fleri 
distributionem : et parva quidem dari habentibus 


θαἴνον την τοῦ ἀχούοντος δύναμιν, ὡς ἔξω τῆς áAr- 


θείας, ταῖς τοῦ φεύδους ὑπονοίαις ὑθρίζονσι. Διὸ παρ- 


ίημι τὴν ἄπιστον ἑχείνην kv τῷ λιμῷ γεωργίαν 
πῶς ἐχθαλλόμενος ὁ πρὸς τὴν χρείαν οἴτος, οὐδεμίαν 
αἴόθησιν ἐποίει τῆς ὑφαιρέσεως, kv τῷ ὁμοίῳ διαµέ- 
νων ὄγχῳ, χαὶ πρὶν διαδοθῇ ταῖς τῶν αξτούντων 


χρείαις * καὶ μετὰ τοῦτο xal ἄλλα τούτων παραδοξό- - 


τερα παθῶν ἰάσεις, xaX δαιμονώντων καθάρσεις ,' 
xat ἀφευδεῖς προῤῥήσεις τῶν ἐχθησομένων' ἅπαντς 


τοῖς μὲν δι ἀχριδείας ἑγνωχόσιν, ἀληθη εἶναι πι-- 


στεύεται, x&v ὑπὲρ πἰστιν fj ἐπὶ δὲ τῶν σαρχωδε- 
στέρων, ἔξω τοῦ ἑνδεχομένου νοµέζεται, o£ οὐχ ἴσασιν, 
ὅτι χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως, xaX f) τῶν χαρι- 
σµάτων διανομὴἣ παραγίνεται’ μιχρὰ μὲν ὁλιγοπίστοις, 


parvam fidem, magna autem illis qui ingenti fide B µεγάλη δὲ τοῖς πολλὴν ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς τὴν εὖρυ- 


praediti sunt. Quamobrem ne offendantur qui ad 
credendum divinis muneribus sunt imbecilliores, 
tublimiora illius miraeula silentio preterimus, 
satis esse existimantes, iis qua dicta sunt ejus 
bistoriam conclusisse 


χωρίαν τῆς πίστεως. Ὡς ἂν οὖν μὴ βλαδεῖεν ol. ἀπι- 
στότεροι, ταῖς τοῦ Θεοῦ δωρεαῖς ἀπιστοῦντες τούτου 
ἕνεχεν χαθεξῆς ἱστορεῖν περὶ τῶν ὑψῃλοτέρων θαυ- 
µάτων παρῃτησάμην, ἀρχεῖν ἠγούμενος τοῖς εἰρημέ- 
νοις περιγράφαι τὴν περὶ αὐτῆς ἱστορίαν. 





Il. — EPISTOL.E. 


EPISTOLA I. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ Α. 


Contra Helladiun, Scripta post. Petrum. Sebaetenum | anno. 592. defunctum. 


Gregorius Nyssenus, Flaviano (1). 
Non optimo sunt, vir Dei, res nostre loco. Nam 
mala progredientia in iis qui nos et injusto, et 


nullis de causis suscepto prosequuntur odio, non - 


jam amplius intra suspicionum et conjecturarum 
sese limites.continent; sed libertate summa utun- 


tur, quasi si praeclari quid operis institueretur. Vos : 


interim, qui hactenus immunes a tanto malo 
fuistis, ignavi scilicet estis in exstinguenda flamma 
(ua viciniam vestram depascit, cum ii qui recte 
rebus suis consulunt, vicinorum incendium magno 
studio restinguant et opem vicinis ferendo sic pro- 
spiciant sibi ut in eventis similibus aliorum opem 
non requirant. Et quid tandem illud est de quo 
loquor? Reliquit hanc vitam religio, aut fugit a 


buimus, quod hominum ora pervagaretur, nunc 
non illa tantum nusquam est, sed ne nomen quidem 
ipsius nobis superest. Ut autem clarius intelligas, 
quas res tam indigno feramus animo, paucis tibi 
tragoediam erplicabo. Erant nonnulli qui ad nos 
deferrent, reverendissimum virum Helladium ho- 
stili erga nos animo affectum, ad omnes comme- 
morare me maximorum ipsi malorum auctorem 


Γρηγόριος ὁ Νύσσης, Φαδθιανῷ. 

Οὐκ ἐν χαλοῖς, ὦ ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, τὰ ἡμέτερα. 
Προϊόντα γὰρ τὰ xaxà, bv τοῖς τὸ ἄδιχόν τε xol 
ἁπροφάσιστον καθ’ ἡμῶν τιµήσασι μίσος, οὐχέτι διὰ 
στοχασμῶν τινων ὑπονοεῖται. ἀλλ Ev παῤῥησίᾳ 
σπουδάζεται, χαθάπερ τι τῶν ἀγαθῶν χατορθωµάτων. 
Ὑμεῖς δὲ, οἱ τέως ἔξω ὄντες τοῦ τοιούτου χαχοῦ, 


| 


Li 


4 


καταῤῥαθυμεῖτε τοῦ παῦσαι νεµοµένην ἐν τῇ γειτονίᾳ ! 


τὴν φλόγα. ὥσπερ οὖν οἱ χαλῶς περὶ τῶν. ἰδίων βου- 
λευόμενοι τὸν τῶν γειτόνων ἐμπρησμὸν ἐν πολλῇ τῆ 
σπουδῇ χαταστέλλουσι, 5:' ὧν τοῖς πλησίον βοηθοῦαι, 
τὸ μὴ δεηθῆναι τῆς ἐπὶ τοῖς ὁμοίοις βοηθείας πρα- 
γµατευόµενλι. Τί οὖν ἐστιν ὃ λέγω; Ἐπιλέλοιπε τὸν 
βίον ἡ ὁσιότης ' πέφευγεν ἀφ᾽ ἡμῶν f) ἀλήθεια ' zm 


δὲ εἰρήνης πρότερον μὲν τὸ γοῦν ὄνομα εἴχομεν πε- — 
nobis veritas ; pacis antehac saltem nomen ha- Ὦ ριφερόµενον &v τοῖς στόµασι, νῦν δὲ οὗ µόνον ἐχείνη 


οὐχ ἔστιν, ἀλλ᾽ οὐδὲ τὸ ὄνομα αὐτῆς ἡμῖν ὑπολέλει- 
ται. Ὡς δ ἂν εἰδείης σαφέστερον ὑπὲρ ὧν σχετλ.- 
ἀξομεν, δι ὀλίγων σοι την τραγῳδίαν ἐχθήσομα:' 


"Ἠσάν τινες, οἱ τὸν αἰδεσιμώτατον Ἑλλάδιον ὄυσμε- . 


và πρὸς ἡμᾶς ἔχειν χαταμηνύοντες, χαὶ πρὸς πάντας 
διεξιέναι, ὡς τῶν µεγίστων αὑτῷ καχῶν αἴτιος Ἑν 
ἐγώ. Οὐὖκ ἐπειθόμην τοῖς λεγομένοις, πρὸς ἑμαυτὸν 
καὶ τὴν ἐν τοῖς πράγµασιν ἀλήθειαν βλέπων. Ὡς δὲ 


(4) Joanne Lewenklaio interprete. — Ex ed. an. 1638, t. III, 645. 


1001 


EPISTOLJE. — EPIST. I. 


1003 


παρὰ πάντων ὁμοφώνως τὰ αὐτὰ πρὸς ἡμᾶς ἀπηγ- A esse. Ego vero illis, quxe díetrentur, fidem ΠΟΠ 


γέλλετο, xai συνέθαινε ταῖς φήμµαις τὰ πράγµατα, 
πρέπειν φήθην μὴ περιϊδεῖν ἀθεράπευτον τὴν ἅῤῥιἕον 
καὶ ἀφύτευτον ταύτην δυσµένειαν. Διὸ καὶ πρὸς τὴν 
σὴν ἐπιστείλας θεοσέδειαν, xal πολλοὺς ἄλλους τοὺς 
δυναµένους συµθαλέσθαι τι πρὸς «b προχείµενον, 
ἐπὶ τὸν σπουδην ταύτην παρώρμησα. Καὶ τέλος, τὴν 
μνήμην τοῦ µακαριωτάτου Πέτρου παρὰ Σεθαστηνοῖς 
πρώτως ἀγομένην ἐπετελέσας, xai τὰς συνήθως παρ᾽ 
αὐτῶν ἐπιτελουμένας τῶν ἁγίων μαρτύρων µνήµας, 
τὸν αὐτὸν χρόνον συνδιαγαγόντων ἐχείνῃ» ἐπὶ τὴν 
ἐμαυτοῦ πάλιν Ἐχκχλησίαν ὑπέστρεφον. Καὶ τινος 
μηνύσαντος χατὰ τὴν ὁρεινὴν αὐτὸν ἑνορίαν διάγειν 
μαρτύρων ἐπιτελοῦντα µνῆμας, τὰ μὲν πρῶτα τῆς 
ὁδοῦ εἰχόμην, εὐπρεπέστερον εἶναι χρίνων ἐπὶ τῆς 
Μητροπόλεως Ὑενέσθαι τὴν συντυχίαν. Ὡς δέ τις 
τῶν Ὑνησίων χατὰ σπουδἠν pot συντετύχηχε, xal 
ἁῤῥωστεϊν αὐτὸν διεθεθαιώσατο’ χαταλιπὼν ἐν τῷ 
τόπῳ τὸ ὄχημα, àv ᾧ παρὰ τῆς τοιαύτης κατελήφθην 
φήμης, ἵππῳ τὸ μεταξὺ δώῶλθον διάστηµα, χρημνῶ- 
δες xal ὀλίγου ἀπόρευτον ταῖς τραχυτάταις ἀνόδοις. 
"Hy δὲ πεντεχαίδεχα σημµεῖα, olg τὸ ἓν τῷ µέσῳ 
διεμετρεῖτο διάστηµα. Τούτων τὰ μὲν ἐκ ποδὺὸς, τὰ 
δὲ διὰ τοῦ ἵππου μόλις διελθὠν, ὄρθριος, μέρει τινὶ 
xa τῆς νυχτὺς συγχρησάµενος, κατὰ τὴν πρώτην τῆς 
ἡμέρας ὥραν ἑἐφίσταμαι τοῖς ᾽Ανδουμοχίνοις. Οὕτω 
γὰρ ὀνομάξεται τὸ χωρίον, ἐν ᾧ ἣν ἔχκλησ.ἀάζων 
ἐχεῖνος μετὰ ἄλλων ἐπισχόπων δύο. "Απωθεν δὲ χατ- 
(δόντες ἐξ αὐχένος εινὸς ὑπερχειμένου τῆς χώµης 
τὴν ἓν τῷ ὑπαίθρῳ τῆς ἐκχλησίας συνδρομὴν, βάδην 
τὸν μεταξὺ διἠλθομεν τόπον, ἐχ ποδός τε προϊόντες 
ἐγὼ καὶ ἡ μετ ἐμοῦ συνοδία, xoi τοὺς ἵππους διὰ 
χειρὸς ἐφελχόμενοι. Ὥστε φθάσαι ὁμοῦ τὰ δύο γε- 
νέσθαι, ἐχεῖνόν τε ἓχ τῆς ἐχχλησίας ἐπὶ τὴν οἰχίαν 
ὑποστρέφαι, xal ἡμᾶς πλησιάσαι τῷ µαρτυρίῳφ. Μη- 
δεμιᾶς δὲ γενομένης ἀναδθολῆς, ἐπέμφθη map! ἡμῶν 
ó μηνύσων αὐτῷ τὴν παρουσίαν ' χαὶ μιχροῦ διαγε- 
γονότος διαστήματος, ὁ ὑπηρετούμενος αὐτῷ διάχονος 
συνέτυχεν ἡμῖν, ὃν παρεχαλέσαµεν διὰ τἆχους µη- 
vugat, ὥστε ἐπὶ πλέον αὐτῷ συνδιαγαγεῖν, ἐφ᾽ ᾧ 
τε χαιρὸν εὑρεῖν, πρὸς τὸ μηδὲν περιοφθῆναι τῶν ἐν 
ἡμῖν ἀθεράπευτον. Μετὰ τοῦτο ἐγὼ μὲν ἐχαθήµην 
χατὰ τὸ ὕπαιθρον, ἀναμένων τὸν εἰσκαλοῦντα, χαὶ 
προεκείµην ἄχαιρον θέαµα τοῖς ἐπιδημοῦσι χατὰ 


habebam : ut qui et ipsarum rerum veritatem in- 
tuerer. At cum ab omnibus eadem eodem velut ore 
nobis renuntiarentur, cumqué raomoribus ips res 
convenirent, decere me statuebam, ut ne hostilita- 
tem banc íncuratam negligerem, prasertim quae 
Recdum radices firmas egisset. Itaque tuam ad | 
pietatem, multosque alios scriptis litteris, qui con- 
ferre nobis aliquid ad hoe institutum possent, mo- 
nui hanc ut in curam incumberetis. Tandem cum 
memoriam beatissimi Petri, qu» tum primum 
celebrari cepta esset, apud Sebastenos peregissem, 
itidemque reliquorum fidei testium, qui ut eodem 
cum Petro vixerunt tempore, ita celebrari una cum 
ipso consueverunt : converso itinere meam me ad 
Ecclesiam recipiebam. Hsec eum significasset nobis 
quidam, degere llelladium in finitimis montibus, 
martyrumque memoriam peragere : primo quidem 
instituto in itinere pergebam, quod magis esse de- 
coro consentaneum putarem, ut ipsa in metropoli 
homiuem convenirem. Verum ubi cognatorum quis- 
piam data opera me accessisset, atque hominem 
adversa valetudine laborare pro certo confirmasset: 
relicto ihidem curru, ubi nuntium hunc acceperam, 
equo reliquum itineris intervallum confeci, sane 
praeceps εἰ quod ob ascensus asperrimos prope a 
nobis peragrari non posset. Spatium ipsum, quod 
nobie emetiendum erat, habebat milliaria ad quin- 
decim. Hzc ubi partim pedibus partim equo vectus, 
vix matutino tempore, atque etiam aliqua noctis 
parte absolvissem, prima diei bora jam Andumoci- 
nis eram. Nam hoc loco illi erat nomen, in quo 
cum duobus aliis episcopis in hominum coetu fre- 
quenti concionabatur. Cumque procul e tumulo 
quodam, qui vico immineret, concionis sub dio 
concursum vidissemus : gradatim deinceps pro- 
pressi sumus pedites, tam ipse quam comites mei, 
manuque nostros equos ductavimus. Quo factum, 
ut eadem celeritate duo con(lerent, nimirum ut 
ipse domam e concione rediret, ac nos martyrum 
ad locum perveniremus. Neque mora ulle interpo- 
sita missus a nobis est, qui adventum ei nostrum 
indicaret : et paulo post minister ipsius in nos in- 
cidit, quem rogavimus ut celeriter ad eum rem 


τὴν σύνοδον. Καὶ χρόνος διεγένετο οὐχ ὀλίγος, xax D deferret, quo diutius apud ipsum versari possemus, 


νυσταγμὸς ἐπὶ τούτοις, xal ἀχηδία, καὶ ὁ ix τῆς 
ὁδοῦ χόπος ἐπιτείνων τὴν ἀκηδίαν, xol τὸ θάλπος 
ὶσχυρὸν, xaX οἱ πρὸς ἡμᾶς ἀποθλέποντες, χαὶ ἀλλή- 
λοις διὰ τῶν δαχτύλων ὑποδειχνύοντες. Καὶ ἅπαντα 
τὰ τοιαῦτα οὕτω µοι βαρέα ἣν, ὡς ἀληθεύειν ἐπ) 
ἐμοῦ τὸ τοῦ Προφήτου, ὅτι « Ἠκηδίασεν àv' ἐμὲ τὸ 
πνεῦμά pou. » Καὶ πρὸς μεσηµόρίαν fjón προελ” 
θούσης τῆς (pag εἰσηνέχθην, πολλὰ μεταμεληθεὶς 
xai τῆς αυντυχίας, ὡς ἐμαυτῷ τῆς ἀτιμίας ἐχείνης 
παρασχὼν τὴν alcíav. 


et opportunitatem aliquam invenire, ne nihil uon 
curatum relinqueretur. Secundum hec sedebam 
equidem sub dio, exspectans aliquem, qui nos intro 
vocaret : adeoque propositus eram omnibus ut 
importunum spectaculum, quotquot eo convene- 
rant. Non jam exiguum &mnporis spatium inter- 
cesserat, et nictabant oculi, ei consequebatur αἱ» 
dam torpor et ex itinere fatigatio molestiam auge- 
bat, itemque astus vehemens, et homines nos 
intuentes, nosque digitis inter se ostentantes : b:ee 


igitur, aliaque hujusmodi omnia tam mibi erant gravia, ut in me Vatis illud verbum vere compete- 


rel: « Obtorpuit in me spirilus meus. » 


Instabat jam meridies, et me vehementer congressus hujus 


peenitebat, ut qui mibimet talis ignominix auctor exstitissem. 


* Psal. cxcevii, 7, 
PaTRO: GR. XLVI. 


1005 


S. GREGORII NYSSENI 


1004 


Curque gravior hec iibi accideret injuria, A Καὶ χαλεπώτερον τῆς παρὰ τῶν ἐχθρῶν not γενο- 


quam si ab hostibus profecta fuisset, ipsa mibi 
cogitatio mea molestiam exhibebat, secum modo 
«quodam pugnans, οἱ sententiam suam mutans in 
consilio sinistro quod instituisset. Ubi vero vix 
tandem nobis saerarium apertum esset, jamque 
ingressi fuissemus adyta ; vulgus quidem hominum 
quominus introiret, aditu prohibebatur, meo me- 
cum intrante ministro, qui manu corpus e labore 
fatigatum fuleiret. Hinc cum hominem compellas- 
sem, et aliquantuluin stetissem, exspectans ut 
sedere juberet ut nibil horum accidit, conversus ad 
gradus quosdam procul inde dissitos, in eorum 
une consideo, et nunquid amanter humaniterve di- 
cturus esset nobis, vel saltem superciliis annutu- 
rus, opperior. Verum omnia contra spem nostram 
evenere. Nam silentium nocturnum erat, et tristi- 
tia quedam tragica, et. stupor, et in universum 
nulla vox est prolata. Denique non exiguum tem- 
poris intervallum quasi nigra in nocle silenter 
exigebatur. Ad ea toto. animo perculsus, quod ne 
vulgari quidem voce nos dignaretur, per illa. ho- 
minum in usu (requentia verba, quibus vel obiter 
saltem excipere nosmet solemus, cujusmodi sunt, 
« Salvrus advenisti : » vel, « Unde nobis ades ? qua 
de causa? quamobrem huc properasti ? taciturni- 
tatem illam mihi quasi quandam yitze apud inferos 
imaginem proponebam. Quamquam boc exemplum 
ne quidem usurpare debebam. Etenim apud inferos 
magna est zqualitas in conditione omnium, quippe 
ubi nibil eorum, qu» supra terram totam illam 
vit:e humana trageediam efficiunt, turbe quidquam 
afferat. Nam gloria quemadmodum vates quidam 
loquitur, una cum houninibus non descendit: sed 
cujusvis hominis anima relictis iis, quz in hac 
vita expetuntur a plerisque summo $tudio petu- 
lantia, inquam, et superbia, et fastu, simplex et 
omni absque apparatu ad inferos sese confert, ita 
ut nihil rerum in hac vita molestarum quidquam 
istis negotii exhibeat. Utut res sese habeat, mihi 
quidem certe illa, qu tum accidebant, vel infer- 
nus, vel caliginosus carcer, vel alia quzedam tristis 
officina png videbantur esse: presertim cum 
. mecum ipse perpendereim, quantis in bonis a pa- 


µένης ὕδρεως, 6 Epó; µε λογισμὸς νία, μαχόμενος 
τρόπον τινὰ πρὸς ἑαυτὸν, χαὶ µεταγινώσχ..ν £v ὑστε- 
ῥροθουλίᾳ ὑπὲρ ὧν προέθετο. Ὡς δ’ οὖν µόλις tvolvm 
ἡμῖν τὰ ἀνάχτορα, xai τῶν ἁδύτων ἐντὸς ἐγενόμεθα - 
οἱ μὲν mo) ἀπεχλείσθησαν τῆς εἰσόδου: à ὃξ 
ἐμὸς συνεισῆλθε διάκονος, ὃς τῇ χειρὶ τὸ σῶμα ὑπ- 
Ίρειδε πεπονηχὸς Ex τοῦ χόπου. Ἐγὼ δὲ προσειπὼων 
αὐτῷ, xal ἐπ᾿ ὀλίγον σταθεὶς, ὥστε pot γενέσθαι 
προτροπὴν tlg καθέδραν, ὡς οὐδὲν τούτων ἐγίνετο, 
ἐπί τινος τῶν πὀῤῥωθεν βάθρων διατραπεὶς ἄνεπαυ- 
σάµην, ἀναμένων εἰ ἄρα τι φθέγξαιτο πρὸς ἡμᾶς 
εὐμενὲς, fj τι φιλάνθρωπον, 1| ταῖς γοῦν ὀφρύτι λοι- 
πὺν ἐπινεύσειεν. Αλλ' ἀπ' ἑναντίων τῇ ἐλπίδι τὰ 
πάντα. Σιωπὴ γὰρ fv τὸ ἀπὸ τούτου νυχτερινή, xai 
χατήφεια τραγιχὴ, χαὶ θάμθδος, xal ἔχπληξις, χαὶ 
παντελὶς ἀφωνία, καὶ χρόνος οὐκ Ev μικρῷ διαστί- 
ματι χαθάπερ iv µελαίνῃ vuxsi δι ἠσυχίας παρα- 
τεινόµενος. Ἐγὼ δὲ τούτοις ἑναποπλαγεὶς τὸν 
διάνοιαν, διὰ τὸ μηδὲ ες χοινῆς αὑτὸν ἐθελῆσαι 
μεταδοῦναι φωνῆς, διὰ τῶν κατηµμαξευμένων τούτων 
τὴν συντυχίαν ἀφοσιουμένων ' οἷον τὸ, « Εὖ Έχεις, à 
πόθεν Ίχεις;, 3) ὑπὲρ τίνος; f τίς fj τῆς παρουσίας 
σπουδή; » τὴν ἡσυχίαν ἐχείνην τῆς Ev ᾷδου διαγωγῆς 
ἐποιούμην εἰχόνα. Μᾶλλον δὲ χαταγινώσχω τοῦ ὑτη- 
δείγµατος. Ἐν &bou γὰρ ἰσονομία πολλὴ, μηδενὸς 
τῶν ὑπὲρ γῆς τὴν περὶ τὸν βίον τραγῳδίαν Epyato- 
µένων, ἐχείνην τὴν διαγωγὴν διοχλοῦντος. O0 γὰρ 
ουγχαταδαίνει, χαθά φησιν ὁ Ἡροφίτης, τοῖς ἀν- 
θρώποις ἡ δόξα * ἀλλὰ καταλιποῦσα fj ἑχάστου φυχἠ 
τὰ νῦν σπουδαζόµενα τοῖς πολλοῖς, ὕδριν λέγω χαὶ 
ὑπερηφανίαν xat τύφον, ἁπλῃ καὶ ἀχατάσχενος ἔπι- 
χωριάξει τοῖς χάτω, ὡς μηδὲν τῶν τῇδε μοχθηρῶν 
xai παρ ἐχείνοις εἶναι. Πλὴν ἀλλ ἐμοὶ ἅδης ἃ 


«δεσμωτήριον ἀφεγγὲς, ἡ ἄλλο τι σχυθρωπὸν χολα- 


στήριον ἑδόχει τὰ παρόντα εἶναι, λογιζομένῳ ὅσων 
ἀγαθῶν ἐγενόμεθα παρὰ τῶν πατέρων ἡμῶν διάδοχο:, 
καὶ ola διηγἡµατα τοῖς μεθ ἡμᾶς χαταλείφομεν. 
ΤΙ δὲ λέγω τῶν πατέρων τὴν ἀγαπητιχὴν «pb; 
ἀλλήλους σχέσιν; Θαυμαστὸν γὰρ οὐδὲν, ἀνθρώπους 
ὄντας ἐν ὁμοτίμῳ τῇ φύσει, μηδὲν ἐθέλειν πλέον 
ἀλλήλων ἔχειν, ἀλλὰ τῇ ταπεινοφροσύνῃ ἀλλίλους 
ἡγεῖσθαι ἑαυτῶν ὑπερέχειν. Αλλ' ἐκεῖν μάλιστά 
µου τῆς διανοίας χαθἠπτετο, ὅτι ὁ πάσης χτίσεως 


tribus acceptis suecessores facti fuerimus, et qua- p Δεσπότης, ὁ μονογενῆς Υἱὸς, ὁ ὢν Ev τοῖς χόλποις 


Jes posteris narrationes de nobis relicturi simus. 
Quid dicam de summa amoris affectiune, qua sese 
mutuo patres nostri complectebantar ? Nibil certe 
miri est, eos qui sint bomines in natura, cujus per 
omnia par est dignitas, nolle potiori czeteris esse 
loco, sed existimare, mutuo nos debere nosmet 
humilitate superare. Enimvero maxime ad animum 
mibi accidebat, universe creature Dominum, uni- 
genam illum Filium, qui est in sinibus Patris , qui 
exstitit initio rerum, qui exstitit in forma Dei, 
qui universa gestat verbo potenti: suz, hunc ergo 
non in hec solum abjecisse se, quod per carnem 
quasi peregrinatus sit in humana natura: sed 
quod etiam proditorem JuJam ore suo propius ad 


τοῦ Πατρὸς, ὁ ἓν ἀρχῃ iv, ὁ ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπ- 
άρχων, ὁ τὰ σύμπαντα φέρων τῷ ῥήματι τῆς δυνᾶ- 
µεως αὐτοῦ, οὐκ ἐν τούτῳ µόνον ἑταπείνωσεν ἑαυτὸν, 
ἐν τῷ διὰ σαρχὸς ἐπιδημῆΏσαι τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει " 
ἀλλά χαὶ τὸν προδότην ἑαυτοῦ Ἰούδαν τῷ ibit στό- 
µατι, διὰ φιλήµατος προσεγγίζοντα δέχεσθαι, xal 
εἰσελθὼν εἰς τὴν οἰχίαν Ῥίμωνος τοῦ λεπροῦ, τὸ ph 
φιληθηναι παρ) αὐτοῦ, ὡς φιλάνθρωπος, ὀνειδίζειν. — 
Ἐγὼ δὲ οὔτε ἀντὶ τοῦ λεπροῦ ἑλογίσθην ' τῷ τίνι; 
'U τίς; Τὴν διαφορὰν εὑρεῖν οὖκ ἔχω. Tt πόθεν 
καταθεθηχότι; Όπου κείµενος; Εἴγε τὰ τοῦ χόσμου 
βλέποι τις τούτου. El μὲν γὰρ τὰ τῆς σαρχὸς ἑετά- 
ζοι τις, τοσοῦτον ἴσως ἀνεπαχθές ἔστι λέγειν, ὃτι 
ὁμότιμα ἐπ ἀμφοτέρων τὸ εὐγενὲς xal ἐλεύθερον. 


ΕΡΙΞΤΟΙ,Α;. — EPIST. I. 


4006 


Ei δὲ τὴν ἀληθῆ τις ἐπιζητοίη τῆς ψυχῆς ὀλευθε- A ipsum sub osculi specie aecedentem admiserit * 


píav τε xa εὐγένειαν, ἑπίσης δοῦλοι τῆς ἁμαρτίας 
ἀμφότεροι, ἐπίσης τοῦ αἴροντος τὰς ἁμαρτίας δεό- 
µεβα. ἄλλος ἐστὶν, ὁ τῷ ἰδίῳ αἵματι τοῦ θανάτου 
καὶ tüv ἁμαρτιῶν ἡμᾶς λυτρωσάμενος, ὃς καὶ 
ἐξηγόρασεν ἡμᾶς, καὶ ὑπερηφανίαν «và κατὰ τῶν 
ἐξαγορασθέντων οὐκ ἐπεδείξατο, νεκροὺς εἷς Qui 
ἀναχαλούμενος, ὁ πᾶσαν ἐξιώμενος ἀῤῥωστίαν xal 
ψΨυχῶν χαὶ σωμάτων. 


quodque domum leprosi Simonis ingressus, eidem 
pro summa humanitate sua exprobret, quod osculo 
non fuisset exceptus. Ego vero ne pro leproso qui- 
dem sum habitus. At qui vir, a quo? Nequeo 
certe quidquam discriminis invenire. Unde is de- 
scenderat ? Ubi abjectus ipse jacueram, si quidem 
mundana quis intueatur. Nam quze carnis sunt, si 
quis exploret, fortasse tantum dici absque mole- 


8lia cujusquam potest, parem utriusque dignitatem esse, qua nobilitatem , qua ingenuitatem. At si 
veram quis animi tam ingenuitatem, quam nobilitatem inquirat, zquali ratione peccati -sumus 
uterque servi : equali ratione peccata tollentis indigemus ; alius est, qui proprio sanguine nos de 
morte peccatisque persoluto pretio redemit; «ui mercatus est nos, neque tamen ulla adversus em- 
ptos ab sese superbia usus est, qui mortuos in vitam revocavit : qui omnem et animorum et cor- 


porum debilitatem sanavit. 


Ἐπεὶ οὖν ὁ xa8' ἡμῶν τύφος xat ὁ τῆς ὑπερηφα- B. — Cum igitur insignis ille adversus nos fastus, et 


νίας ὄγχος μιχροῦ δεῖν τῷ οὐρανίῳ ὄψει στενοχωρού- 
µενος Ίν, Όλην δέ τινα καὶ ἀφορμὴν πρὸς τὴν νόσον 
οὐδεμίαν ἑώρων, ὅθεν συγγνωστὸν γίνεται τὸ τοιοῦτον 
πἆθος, ἐπὶ τῶν ix περιστάσεις τινος ταύτην «ἀνα- 
λαμθανόντων τὴν νόσον, ὅταν 7| Υένος, fj παίδευσις, 
1j ἀξιωμάτων ὑπεροχὴ τὰ χαυνότερα Ίθη δ.αφυσήσῃ᾿ 
οὐκ εἶχον ὅπως ἐμαντὸν ἀτρεμεῖν νουθετήσω, διοι- 
δούσης pot πρὸς τὴν ἁλογίαν τῶν γινοµένων ἔἕνδοθεν 
τῆς καρδίας, χαὶ τοὺς ὑπὲρ τῆς ὑπομονῆς λογισμοὺς 
διαπτυούσης. Ὅτε καὶ μάλιστα τὸν θεῖον Ἠγάσθην 
Απόστολον, οὕτως ἑναργῶς τὸν ἐμφύλιον ἐν ἡμῖν 
διαγράφοντα πόλεμον, λέγοντα εἶναί τινα ἓν τοῖς 
µέλεσι νόµον ἁμαρτίας, τὸν ἀντιστρατευόμενον τῷ 
νόμῳφ τοῦ νοὺς, xal ποιοῦντα πολλάχις ἑαυτῷ τὸν 
νοῦν αἰχμάλωτόν τε χαὶ ὑποχείριον. Ταύτην ἑμαυτῷ 
βλέπων τῶν δύο λογισμῶν τὴν ἐξ ὀναντίου παράταξιν, 
τοῦ τε χαλεπαϊΐνοντος πρὸς «hv ἐχ τῆς ὑπερηφανίας 
ὕδριν, καὶ τοῦ τὸ διοιδοῦν καταστέλλουτος. ἐπειδὴ 
κατὰ θεοῦ χάριν οὐκ ἐκράτησεν fj χείρων ῥοπὴ, τότε 
πρὸς αὐτὸν εἶπον ἐγώ, « Mh ἄρα τί σοι τῶν περὶ 
τὴν θεραπείαν τοῦ σώματος σπουδαζοµένων τῇ πα- 
ρουσίᾳ µου βλάπτεται, xal ὑπεξελθεῖν ἔστιν εὔχαι- 
pov;  Τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ χρῄζειν τοῦ θεραπευθῆναι 
τὸ σῶμα, εἶπόν τινας λόγους θεραπευτιχοὺς πρὸς 
αὑτὸν, ὡς οἷόν τε hv. Κάἀχείνου δι ὀλίγων τὸ ἐπὶ 
πολλοῖς ἁδιχήμασι τὴν xa0' ἡμῶν ἔχειν λύπην &v- 
δειξαµένου, ταῦτα πρὺς αὐτὸν ἀπεχκρινάμην ἑγώ; 
« Ὅτι ἐν ἀνθρώποις πολλὴν ἔχει δύναμιν πρὸς ἁπά- 
την τὸ ψεῦδος ’ τὸ δὲ θεῖον χριτήριον τὸν ἐξ ἁπάτης 
παραλογισμὸν o0 προσδέχεται. Ἐμοὶ δὲ τοσεῦτο πέ- 
ποιθεν kv τοῖς πρὸς σὲ πράγµασιν ἡ αυνείδησις, ὡς 
εὔχεσθαι τῶν μὲν ἄλλων ἁμαρτιῶν γενέσθαι µοι τὴν 
συγχώρησιν. εἰ δέ τι χατὰ σοῦ πέπρακτα! µοι, 
"τοῦτο μεῖναι εἰς τὸ διηνεχὲς ἀσνγχώρητον. » Σχε- 
τλιάσας δὲ τῷ λόγῳ, οὐχέτι προατεθῆναι τὰς ἀποδεί- 

εις τοῖς εἰρημένοις ἐδέξατο. Ὥρα ἣν πλείων f] χατὰ 
τὴν Éx1nv^ xal τὸ λουτρὸν εὑπρεπὲς, xal àv παρα- 
σχευῇ fj ἑστίασις, χαὶ Σάθθατον ἡ ἡμέρα, xat µαρ- 
τὗρων cuf. Καὶ πάλιν ὁ μαθητής τοῦ Εὐαγ- 
γελίου πῶς μιμεῖται τὸν τοῦ Εὐαγγελίου Δεσπότην; 
ὃ μὲν μετὰ τελωνῶν xal ἁμαρτωλῶν ἑἐσθίων χαὶ 


* Rom. vii, 25. 


superbie magnitudo parum abesset quin celesti a 
sublimitate non eaperetur : eumque materiem nul- 
lam, nullam occasionem morbo huíc praebitam 
cernerem, quibus ex rebus hzc animi perturbatio 
veniam mereri consuevit, quoties aliqui tenentur 
hoc morbo quadam ex circumstantia, nimirum ubi 
vel genus, vel institutio, vel dignitatum praestantia 
mores leviusculorum hominum inflat : nesciebam 
quo pacto meipsum erudirem, uti memet contine- 
rem ; quod animus mihi ob insolentiam eorum quae 
acciderent, interius intumesceret, et cogitationes 
omnes de tolerantia respueret. Atque hoc tempore 
vel maxime divinum illum Apostolum admiratus 
sum, qui tam illustri ratione bellum intra nos ci- 
vile depinxerit, cum ait esse quamdam in membris 
nostris legem peccati, quasi copias suas objicien- 
tem legi mentis, sepiusque mentem sibi captivam 
reddentem, ac suam in potestatem redigentem *., 
Hujusmodi cum in me duarum cogitationum velut 
,instructam utrinque ex adverso aciem cernerem, 
quarum altera graviter ferret illam a superbia pro- 
fectam injuriam , altera id quod intumuerat paca- 
ret : posteaquam Dei beneficio victoria non potie- 
batur id quod in pejus momento suo impellebat, 
tum demum sic eum compello : Num quid eorum, 
qua ad corporis tui curam pertinent, propter ad- 
ventum meum omittitur cum. incommodo tuo, ut 
nos exire sit opportunum ? Ad qux cum dixisset, 
non esse sibi opus curatione cerporis, ' subjeci 
verba quedam, quibus s»grum . bominis animum 
pro virili curare. Cumque paucis ille se nobis 
irasci propter multas injurias ostendisset, respon- 
di ego : « Mendacium inter homines ad fraudem ac 
deceptionem vim habere permagnam; verum in 
Dei judicio non posse fraudis falsitatem locum 
babere. Mew vero conscientie tania est in 
his adversus te negotiis confidentia, ut exo- 
ptem aliorum quidem mibi delictorum veniam ccu- 
tingere, at si quid contra te commisi, hoc ut in per- 
petuum non condonatum maneat.» Hanc illeoratio- 
nem cum graviter molesteque tulisset, non amplius 


1087 5. GREGORIU NYSSENI 4008 


addi ad ea qus dixissem probauones quasdam A πίνων, ἀπελογεῖτο τοῖς ὀνειδίσουσιν, ὡς xetk φι) 


passus est. Sexta jam hora preeterierat, et balneum 
eleganter instructum erat, et apparabatur epulum, 
et ipsa dies Sabbatuin erat, et martyrum celebratio. 


' Bic rursum mibi vide, quo pacto discipulus £van- 


gelii Dominum Evangelii imitetur. Nam hic quidem 
eum publicanis 3e peccatoribus comedens, sic sese 
purgabat ad illos, qui hoc ei loco probri objice- 
rent, ut diceret id se ex benigno quodam erga 
homines studio facere, ΑΙ ille piaculi loco ducit et 
inquinamenti adhibere nos mensa suz post defa- 
tigationem illam ortam ex itinere : post tantum 
zstum, in quo assidentes ipsius ad ostium sub 
dio torrebamur : post tristem illam taciturnitatem, 
quam experti eramus, posteaquam in conspectum 


ανθρωπίἰαν τοῦτο ποιῶν. Ὅ δὲ ἄγος xptvet xe 
µίασµμα, τὴν ἐπὶ τραπέζης χοινωνίαν, μετᾶ τὸν 
χόπον ἐχεῖνον, ὃν tx τῆς ὁδοιπορίας ὑπέσττμεν 
μετὰ τὸ θάλπος τὸ τοσοῦτον, ἐν (p ὑπαίθριοι ταῖς 
θύραις αὐτοῦ προσχαθεζόµενοι χατεφρύγηµεν * µε:ὰ 
τὴν σχυθρωπῇν ἐχείνην χατήφειαν, ἣν ἓν ὀφθαλμοῖς 
αὐτοῦ γεγονότες ἀνέτλημεν᾽ χαὶ ἀποπέμπεται dui 
πάλω ἐπὶ τὸ αὐτὸ διάστηµα, διὰ τῆς αὐτῆς ὁδο, 
ταλαιπωροῦντας ἐν ἐχλελοιπότι ἤδη xal χατατςεο- 


vnpéwp τῷ σώματι' ὥστε μόλις ἡμᾶς περὶ δείλην | 


ὁψίαν πολλὰ διὰ μέσου χακοπαθήσαντας καταλαθεῖν 
τὴν συνοδίαν. Καὶ γάρ τι xat νέφας ἐχ λαίλαπος χατὰ 
τὸ ἀθρόον ἓν τῷ ἀέρι γενόµενον, αὐτῶν τῶν μυελῶν 
ἡμᾶς λάθρῳ τῷ ὅμόθρῳ χαθίκετο. ᾽Απαράσχευοι γὰρ 


ejus veneramus. Nimirum nos rursus ad idem spa- D ἦμεν διὰ τὸ ὑπερθάλλον θάλπος, ὡς πρὸς ὑεοῦ g»- 


tjium emetiendum dimittit, ut per eamdem viam 
nosmet aílligeremus, corpore jam defecto el labo- 
ribus macerato. Quo factum, ut vix sub serum 
multas medio in itinere perpessi s3erumnas comites 
nostros assequeremur. Nam et nubes quaedam ex 
turbine subito in aere orta, copioso imbre ad ipsas 
usque medullas nostras penetrabat. Elenun tegu- 
uentis ob ingentem zstuw instructi non eramus, 
ul adversus pluviam nosmet munire pessemus. 
Verumenimvero per Dei gratiam quasi qui εκ 
iempesiate vel naufragio salvi evaserunt, ita et 
ipsi comites nostros magna cum letitia sumus 
assecuti. Cumque per nociem quievissemus, vivi 
et incolumes una cum aliis ad nostra usque loca 
pervenimus, hoc preter alia consecuti forte for- 
tuna, quod eorum omnium quas prius acciderunt, 
haec adversus nos in hoc tempore exercita injuria 
3nemoriam renovarit. Adeoque necessitas ipsa nos 
cogit, ut in posterum et ipsi nostra causa consilii 
quidpiam capiamus, vel potius: illius — ipsius 
causa. Nam quod ejus institutum η illis, quz 
accidere prius, impeditum non fuerit, id vere 
hominem tam immodicum ad fastum provexit, 
Quamobrem ut seipso reddatur melior, con- 
wenit forsan a nobis quoque nonnihil suscipi, ut 
se hominem esse discat, qui nullam adversus 
eidem addictos sententiz , dignitateque pares, vel 
injurie wel ignominiz potestatem habeat. Ecce 


conditione) designatum a me quiddam esse, quod 
esset ipsi ingratum molestumque : quodnau: adver- 
sum nos:.ob ea quz vel facta sunt, vel ος con- 
jecturis eollecta, judicium est institutum ? quz rei 
probatio de illata iojuria nos oonvicit ? Qui cano- 
nes adversus nos producti ? Qu:nam legitime ab 
episcopo enuntiata verba sententiam contra nos 
latam approbarunt ? Quod si quid ejusmodi mazxi- 
me factum est, et quidem legitime : omnino tamen 
in aliquo sallem gradu erat periculum. Αι petu- 
lantiam adversus ingenuos homines, et ignominiam 
adversus dignitate pares, quinam quaso canones 
unquam comprobarunt ? Judicate justum judicium 
vos qui Deui. respicitis, quamobrem hanc no»is 


λαχήν. Πλὴν ἀλλὰ xavà θεοῦ χάριν, ὡς ol ἀπὸ κλύ- 
δωνος 1| ναυαγίου περισωθέντες, ἄαμενοι τὴν συν- 
Οδίαν ἡμῶν κατελάδομεν ΄ xal ἀναπαυσάμενοι τὴν 
νύχτα μετὰ ἀλλήλων, ζῶντες µέχρ. τῶν ἡμετέριν 
διεσώθηµεν τόπων * τοῦτο προσλαθόντες ix τῆς 
συντυχίας, ὅτι πάντων τῶν πρότερον γεγονότων, t 
ἔναγχος γενομένη xa0' ἡμῶν ὕδρις τὴν μνήμην ἀν- 
ενεώσατο. Kal τοι ἀναγχαζόμεθα λοιπὸν xal ὑπὲρ 
ἡμῶν βουλεύσασθαι ' μᾶλλον δὲ ὑπὲρ αὐτοῦ ἐχείνου. 
Τὸ γὰρ μὴ ἀναχοπῆναι τὴν αὐτοῦ προαίρεσιν Ev τοῖς 


πρότερον γεγενηµένοις, εἰς ταύτην αὐτὸν Ίγαγε του — 
τύφου τὴν ἀμετρίαν. Οὐκοῦν ὡς ἂν κἀχεῖνος ἑαυτοῦ | 


Υένοιτο κρείττων, τάχα τι προσήχει καὶ παρ᾽ ἡμῶν 
γενέσθαι, ὡς ἂν µάθη ἄνθρωπος Gv, xal οὐδεμίαν 
χατὰ τῶν ἁμοφρόνων τε xal ὁμοτίμων Ὀθρεώς τε 
xai ἀτιμίας τὴν αὐθεντίαν ἔχων. Ἰδοὺ γὰρ ἁλτθξς 
εἶναι δεδόσθω, (λέγω χαθ᾽ ὑπόθεσιν) γεγενῆσθαι ταρ' 
ἐμοῦ τι λυπηρὸν κατ ἐχείνου * ποῖον συνέατη καθ 
ἡμῶν ἐπὶ τοῖς γινοµένοις, f) ὑπονοουμένοις χριτί- 
ριον, Tig ἁἀπόδειξις τὴν ἀδικίαν ἀπλλεγξε: Τίένες 
Χανόνες χαθ ἡμῶν ἀνεγνώσθησαν; Πνία Evvouo; 
ἐπισχόπου ἀπόφασις τὴν χαθ᾽ ἡμῶν χρίσιν ἐκύρωσεν ; 
El δέ τι xal ἔγεγόνει τούτων ἐννόμως, πάντως ἂν 
περὶ τὸν βαθμὸν ὁ κίνδυνος ἣν. Ὕδριν δὲ κατὰ τῶν 
ἑλευθέρων, χαὶ ἀτιμίαν κατὰ τῶν ὁμοτίμων, ποῖοι 
κανόνες ἑνομοθέτησαν ; Κρῖμα δίκαιον χρίνατε, οἱ 
πρὸς θεὸν ὁρῶντες, &v τίνι συγγνωστὸν ἡγεῖσθε «tv 
χαθ᾽ ἡμῶν ἀτιμίαν; El κατὰ τὴν ἱερωσύνην τὸ ἀξίυμα 


" enim, verump esse largiamur (dicam quidem sub p) χρίνοιτο, ἴση παρὰ συνόδου xai µία γέγονεν ἀμφοτέ- 


pov ἡμῶν dj προνοµία, μᾶλλον δὲ ἡ φροντὶς της 
τῶν χοινῶν διορθώσεως, ἐν τῷ τὸ (oov ἔχειν. Ei ἕδ 
τινες ἡμᾶς γυμνοὺς τοῦ κατὰ τὴν ἱερωσύνην ἀξιώμα- 
τος ἐφ᾽ ἑαυτοὺς βλέποιεν, τί τοῦ ἑτέρου πλεῖον ἔχει 
ὁ ἕτερος; Ὑένος», παίδευσιν ; ἐλευθερίαν πρὸς τοὺς 
ἀρίστους τε xaX εὐδοχίμους ; γνῶσιν, Ταῦτα f| ἓν τῷ 
ἴσῳ xal παρ᾽ ἡμῖν ἔστιν εὑρεῖν, f] πάντως οὐκ &v 
ἑλάσσονι. ᾽Αλλὰ πλοῦτον λέχει; Mi) γένοιτο εἰς àv- 
άγχην ἐλθεῖν, ταῦτα περὶ αὐτοῦ διηγἠσασθαι ἢ τοτ- 
οὔτον ἀρχεῖ µόνον εἰπεῖν, ὅσος fjv τὸ χαταρχὰς, χαὶ 
νῦν ὅσος ὀγένετο, καὶ χαταλιπεῖν ἄλλοις ἀνας ητεσαι 
τῆς αὐξήσεως τοῦ πλούτου τὰς ἀφορμὰς, τοῦ pfye: 
τοῦ παρόντος xal χαθ) ἑχάστην μιχροῦ δεῖν fiuécav 
διὰ τῶν xaXov ἐπιτηδευμάτων αὐξανομένου τε xii 





μα uif ces, εδρα cles es us 





1009 EPISTOL,E. — EPIST. H. 1010 


τρεφοµενου. Τίς οὖν τῆς καθ) ἡμᾶς ὕδρεως 1 t£oo- A illatam contumeliam mereri veniam putetis ? Quod 
cla, el µήτε γένους ὑπεροχὴ, μήτε ἀξυύματος περι: δὶ ex sacerdotio dignitas Φβιϊπιαπάα venit, par et 
φάνεια, μήτε δύναμις ὑπερδάλλουσα λόγω, μήτ ' idem a Synodo concessum utrique privilegium est, 
εὑεργεσία τις προὔπάρξασα; ὁπότε xal εἰ ταῦτα ἣν, — vel potius cura emendationis publicas, idque in eo 
xot οὕτως ἂν τὸ κατὰ τὴν ὕδριν ἐπὶ τῶν ἑλευθέρων, quod jure pari esse jussi sumus. Quod si qui nos 
ἀσύγγνωστον, Μηδενὸς δὲ τούτων ὄντος, οὐχ οἶμαι — extra sacerdotii dignitatem, seorsum quemlibet, 
καλῶς ἔχειν τὴν τοσαύτην τοῦ τύφου νόσον περιῖδεῖν — intueri velint, quid amplius alter habet altero ? 
ἀθεράπευτον, Θεραπεία δὲ ἐστι. τὸ ἐπικλῖναι τὴν genus, institutionem , ingenuitatem collatam ad 
ὑπερηφανίαν, xat διαστεῖλαι τὸν διάκενον ὄγχον, µι- prasstantissimos et claros quoque, scientiam ? Ea 
ps SUE VEUSOEVCU S τοῦ χατὰ τὸν τύφον φυσήµατος. κνθτο vel paria reperiri possunt in nobis, ve! saltem 
Όπως ὃ' ἂν 15vorro τούτο, Θεῷ µελήσει. non minora. Fortasse de divitiis dicet * Nolim me 
cogi, ut haec de ipso commemorem. Hoc mode dicere sufficiat, quante fuerint ilke initio, tantas 
etiam nobis nunc esse: praterea nos quibus oecasionibus 946 opes amplificaverimus, quas hacte- 
nus et quidem prope quotidie przclaris conatibus augemus q«uasique alimus, aliis perquirendum re- 
linquere. Quamnam igitur ille potestatem habet inferends  nebis injuris, si nulla hxc generis est 
przstantia, neque dignitatis splendor, neque eximia dicendi vis, neque benefeentia: prius erga me 
declarata? quandoquidem etiamsi hzc essent, nihilominus tondonari non debet exercita adversusg 
homines ingenuos peiulantia. Verum cum nihil horum sit, non arbitror recte nos factuvos, si 
tantum /astus morbum incuratum negligamus. Neque vero alia potest esae enratio, quam si de- 
primatur superhia, et inanis ille. fastus coereegtur, inflatione tam elata nonnihil exspirante. Ut 


autem id fiat, Deo permittimus, cui hanc rei curze futuram nom dubitamus. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ P. 


EPISTOLA IT. 


Reprehendit abusus tuno temporis in peregrinationibus ad loca sancta obvios. 


Περὶ «ov. ἁπιόκτων εἰς 'IspooóAvya. 

Ἐπειδήπερ Ἀρώτησας, ὦ φἰλε, διὰ τοῦ γράμµα- 
τος, πρέπειν ᾠήθην περὶ πάντων σοι καθεξῃης ἆπο- 
κρίνασθαι. Εγὼ τοὺς ἅπαξ ἀνατεθειχότας ἑαυτοὺς 
τῇ ὑψηλῇ πολιτείφ, χαλῶς ἔχειν φημὶ πρὸς τὰς τοῦ 
Εὐαγγελίου διὰ παντὸς ἀποθλέπειν φωνάς ' χαὶ ὥσπερ 
οἱ τῷ χανόνι τὸ ὑποχείμενον ἀπευθύνοντες, χατὰ τὸν 
ἐπὶ τοῦ χανόνος εὐθεῖαν τὰ σχολιὰ τὰ ἐν χερσὶ» εἰς 
εὐθύτητα µεταθάλλουαιν. οὕτως προαήχειν ἡγοῦ- 
pat οἷόν τινα Χανόνα ὁρθὸν xal ἁδιάστροφον, τὴν 
εὐαγγελιχὴν λέγω δὴ πολιτείαν, τούτοις ἐπιθάλλον- 
τας, κατ ἑχείνην πρὸς τὸν θ6ὸν ἀπευθύνασθαι. Ἐπεὶ 
«οίνυν εἰσί τινες τῶν τὸν μονήρη χαὶ ἰδιάζοντα βίον 
ἑπανηρημένων, ol; ἐν μέρει εὐσεδείας νενόμισται τὸ 
τοὺς iv Ἱεροσολύμοις τόπους ἰδαῖν, ἓν ol; τὰ σὐύμ- 


£ola τῆς διὰ σαρχὸς ἐπιδημίας τοῦ Κυρίου ὁρᾶται, C 


καλῶς ἂν ἔχοι πρὸς τὸν χανόνα βλέπειν * καὶ εἰ ταῦτα 
βούλεται ἡ παρὰ τῶν ἐντολῶν χειραγωχγίαι ποιεῖν τὸ 
ἔργον, ὡς πρόσταγμα Κυρίου. El δὲ ἔξω ἐστὶ τῶν 
ἐντολῶν τοῦ Δεσπότον, οὐχ οἶδα τί ἐστι τὸ διατεταγµέ- 
voy τι θέλειν ποιεῖν αὐτὸν ἑαυτοῦ τοῦ χαλοῦ νόµον 
γινόµενον. "Oxvou προσχαλεῖται πρὸς τὴν χληρανομίαγ 
τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ὁ Κύριος τοὺς εὐλογημέ- 
νους, τὸ ἀπελθεῖν εἰς Ἱεροσόλυμα ἐν τοῖς χατορθώ- 
µασιν οὐκ ἀπηρίθμησεν ὅπου τὸν μαχαρισμὸν διαγ- 
γέλλει, τὴν τοιαύτην απουδὴν οὗ περιέλαθεν. "O δὲ 
μήτε µαχάριον mowl, μήτε πρὸς τὴν βασιλείαν εὖθε- 
τον, ἀντὶ tÍvoc σπουδάζδται, ὁ νοῦν ἔχων ἐπισχεφά- 
Gk. Καὶ εἰ μὲν ἐπωφελὸς ἦν τὸ γινόµενον, οὐχ ἣν 
οὐδὲ οὕτως χαλὺν παρὰ τῶν τελείων σπουδάσεσθαι. 


Ρε iis'qui adeunt Jerosolyma (1). 

Quia me rogas, amice, per epistolam, mihi 
ordine de omnibus tibi respondendum existimavi. 
Equidem qui semel se altiori vivendi rationi de- 
dicarunt, cum eis preclare agi censeo, si perpetuo 
ad Evangelii veces igducautur, ac tanquám, qui 
regula quidquid propositum est dirigum, ejus 
rectitudime, tortuosa que ig manibas habent, ad 
rectitudines adducunt : ita cenvenire arbitrer, ut 
veluti quamdam regulam rectam et immutabilem, 
evangelicam dico politiam, bis admoventes, juxta 
illam ad Deum dirigamur. Cum itaque sint aliqui 
ex iis qui solitariam et privatam vitam sibi dele- 
gerunt, qui im parte pietatis penant Jerosolymi- 
tana loca vidisse, in quibus indicia Domini ad- 
ventus per carnem eonspieiuntur, przclare se fes 
habebit, si ad regulam ipsam respiciamus, idque 
si velit proecepterum ductus, ut opus faciamus 
quasi mandatum Domini : sin preter Domini prz- 
cepta id appareat introductum, baud scio quid 
sit, quod precipiat velle quid aliquem facere, qui 
se sibi legem boni fecerit. ipsum. Ubi ad regni 
colorum h:zreditatem consequendam vocat Domi- 
nus benedictos, profectionem in Jeroselyma inter 
recte facta, qux? eo dirigant, non enumeravM : ubi 
beotitudiaem annuntiat, tale stadium, talemque 
operam non est complexus. Quod autem neque 
beatum efficit, neque ad regnum conducibile est, 
quare in eo studium et operam poni oporteat, qui 
mentem babet, consideret. Atqui licet id opus 


(1) Incerto interprete. — Ed. 1638, 11, 851. — Cf. Gretseri, Soc. Jesu, Not:e, ad calcem hujus voluminis. 


4011 8. GREGORII NYSSENI 1012 
uüilitaus quid haberet, ne sic quidem honeste a A Ἐπεὶ δὲ xacapavüavópevoy δι ἀχριδείας τὸ γινόµενον, 


perfectis studio dignum videri deberet. Quoniam 
autem id factum diligenter examinatum, animo 
detrimentum conciliat, iis qui vite accurate de- 
gende incumbunt, longo studio indignum esi : imo 
maxime cavendum, ut nibil ab eo ladatur is, qui 
secundum Deum vitam instituit agendam. Quid 
igitur est in his quod lzdat? Sancta et gravis 
vitz institutio eadem omnibus et viris et feminis 
proposita est, Peculiaris est vit:e philosophicze ho- 
nestas e$ castilas : quze in vila sua eaque non 
mista ac seorsim acta consummatur, ita ut imper- 
mista sit, et minime confusa natura : neque femi- 
nis in consortium virorum, neque viris in mulie- 
rum ad tuenda castitatis et honestatis officia con- 
tendentibus. At vero itineris con(iciendi necessitas 
nunquam non diligentem in bis observandis indif- 
ferentiam adducit. Nam tantam viam femina, nisi 
qui eam conservet, habeat, percurrere nequit: 
tum quia propter naturalem imbecillitatem jumento 
imponenda est, illinceque deponenda : tum quia in 
difficultatibus tuenda ac servanda. Quidquid au- 
tem supponere possimus, sive notum habet, qui ei 
prestet obsequium, sive mercenarium, qui famu- 
letur, ex utraque parte quod flet, reprehensionem 
non effugiet. Nam sive externo se committat, sive 
domestico acquiescens, continenti: legem non 
conservat. Cum antem in locis illís Orientalibus 
diversoria et hospitia, urbesque in nmuliis licen- 


xai φυχιχην προστρίθεται βλάθην τοῖς τὸν ἀχριδη 
βίον ἑνστησαμένοις, οὐχ ἔστι τῆς μαχρᾶς σπουδης 
ἄξιον, ἀλλὰ τῆς µεγίστης φυλαχῆς, ὡς μηδενὶ τῶν 


καταθλαπτόντων ὁ κατὰ θεὸν προηρηµένος ζῆν περι- - 


πείροιτο,. Τί οὖν ἐστιν ἓν τούτοις τὸ βλάπτον ; Ἡ 
σεμν] πολιτεία πᾶσι πρόχειται, xaX ἀνδράσι xal vv- 
ναιξὶν, ἴδιον τοῦ χατὰ φιλοσοφίαν βίου, f εὔσχημο- 
σύνη» αὕτη δὲ ἐν τῷ ἀμίχκτῳ xal ἰδιάζοντι Bio «rz 
ζωῆς χατορθοῦται, ὡς ἀνεπίμιχτον xal ἀσύγχυτον 
εἶναι τὴν φύσιν, μήτε τῶν Υυναικῶν Ev ἀνδράτε, 
μήτε τῶν ἀνδρῶν ἓν γυναιξὶ πρὸς τὰ παρατετηρτ- 
μένα τῆς εὐσχημοσύνης ὁρμώντων. ἸΑλλ) ἡ τῆς όδοι- 
πορίας ἀνάγχη ἀεὶ τὴν Ev τούτοις ἀχρίδειαν xal πρὸς 
ἁδιαφορίαν τῶν παρατετηρηµένων ἄγει' ἀμήχανον 
γὰρ γυναιχὶ τοσαύτην ὁδὸν διαδραμεῖν, εἰ ph ziv 
διασώζοντα Éyot, xal διὰ τὴν φυσιχἠν ἀσθένειαν àva- 
Yopévr ὑπὸ τὸ ὑποζύγιον, χἀχεῖθεν χαταγοµένη, xai 
ἐν ταῖς δυσχερείαις παραχρατουµένη. Ὅπερ δ' ἂν 
ὑποθώμεθα, εἴτε γνώριµον ἔχει τὸν τὴν θεραπείαν 
ἀποπληροῦντα, εἴτε μισθωτὸν τὸν τὴν διαχονίαν παρ- 
εχόμενον, xa0' ἑχάτερον µέρος o0 διαφεύγει «Ln» 
µέμψιν τὸ γινόµενον.' οὔτε γὰρ τῷ ξένῳ ἑαυτὸν 
προσαναπαύουσα, οὔτε τῷ ἱδίῳ, τὸν τῆς σωφροσύνης 
φυλάττει νόµον. Τῶν δὲ χατὰ τοὺς ᾿Ανατολικοὺς τό- 
πους πανδοχείων xaX χαταλυµάτων, xat πόλεων πολλὰ 
τὴν ἄδειαν xal πρὸς τὸ καχὸν τὴν ἁδιαφορίαν ἑχόντων, 
πῶς ἔσται δυνατὸν διὰ χαπνοῦ παριόντα pl δριµ.- 
χθῆναι τὰς ὄψεις; Όπου μολύνεται μὲν &xoh, μολύ- 


tiam et ad malum indifferentiam habeant, qui fleri c, νεται δὲ ὀφθαλμὸς, µολύνεται δὲ καρδία, δι΄ ὀφθαλμῶν 


poterit, ut qui per fumum ambulet, non exaspe- 
retur oculis? Ubi jnquinatur auris, inquinatur 
oculus, inquinatur et cor, per oculos et auditum 
nefanda excipiens, qui fleri poterit, ut non affi- 
eiatur, qui affecta loca transgreditur? Quid vero 
etiam plus est habiturus, qui loca illa adit, quasi 
vero etiamnum Dominus corporaliter in locis illis 
degat, atque a nobis abierit : aut. veluti sanctus 
Spiritus apud Jerosolymitanos abundet, ad nos 
autem transire non possit? Atque sier iis quie 
conspiciuntur Dei presentiam conjicere licet, po- 
tius in natione Cappadocum Deum moram tra- 
here quis statuerit, quam in externis locis. Nam 
quct sunt in iis altaria, per que Domini nomen 


celebfatur? Nec sane quis totius fortasse orbis D 


totidem enumeraret ahHaria. Deinde etiamsi in 
locis Jerosolymitanis plus divin: grati» inesset, 
illic viventium peccatum non tam frequens εἰ con- 
suetum esset. Jam vero nullum est immunditize 
genus, quod apud eos non perpetretur : ac. mali- 
tie, adulteria, furta, idololatrie, veneficia, invi- 
die et c:edes, ac tantum in primis malum illis tam 
frequens et assiduum est, ut nusquam tanta sit ad 


xal ἀχοῆς δεχοµένη τὰ Aroma πῶς ἔσται δυνατὸν 
ἁπαθῶς παρελθεῖν τοὺς ἐμπαθεῖς τόπους ; Τέ δὲ xa 
πλέον ἕξει ὁ ἓν τοῖς τόποις ἐχείνοις γενόμενος, ὡς 
µέχρι τοῦ νῦν σωματικῶς τοῦ Κυρίου ἐν ἐχείνοις τοῖς 
τόποις διάγοντος, ἡμῶν δὲ ἀποφοιτῶντος * f| ὥς τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος παρὰ τοῖς Ἱεροσολυμίταις πλεονά- 
ζοντος, πρὸς δὲ ἡμᾶς διαθῆναι ἀδυνατοῦντος, Καὶ uiv 
εἰ ἔστιν &x τῶν φαινομένων, θεοῦ παρουσίαν τεχµ:- 
ρασθαι, μᾶλλον ἄν τις ἐν τῷ ἔθνει τῶν Καππαδοχῶν 
τὸν θεὺν διαιτᾶσθαι νοµίσειεν, περ Ev τοῖς Έξω τό- 
ποις. "Oca γάρ ἐστιν ἓν τούτοις-θυσιαστήρια. δι ὧν 
τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου δοξάζεται; οὐχ ἄν τις tocáze 
πάσης σχεδὺν τῆς οἰχουμένης ἑξαριθμήσαιτο θυσια- 
στήρια. Ἔπειτα εἰ xai ἣν πλέων d χάρις &v τοῖς 
Ἱεροσόλυμα τόποις, οὐχ ἂν ἐπεχωρίανε τοῖς ἐχεξ 
ζῶσιν fj ἁμαρτία. Νῦν µέν τοι οὐχ ἔστιν ἀχαθαρσίας 
εἴδος, ὃ μὴ τολμᾶται παρ αὐτοῖς. Kal πονηρίαι, καὶ 
μοιχεῖαι, καὶ χλοπαὶ, xal εἰδωλολατρεῖαι, xal φσρ- 
paxetat, xai qüóvot, xal φόνοι, xat μάλιστά γε τὸ 
τοιοῦτον ἐπιγωριάζει xaxbv, ὥστε μηδαμοῦ τοιαύτην 
ἑτοιμότητα εἶναι πρὸς τὸ φονεύειν, ὅσον ὃν τοῖς τόποις 
ἐχείνοις, θτρἰων δίχην τῷ αἵματι τῶν ὁμοφύλων ἐτι- 
τρεχόντων ἀλλήλων, φυχροῦ χέρδους yáptv. 


trucidandum promptitudo, quanta illis locis inhabitat, ubi μαἰίπο ore in sanguinem contribu- 


lium mutuo incurrunt, frigidi lucri causa. 

Ubi ergo hzc flunt, quo argumento intelligas, 
illis in locis ampliorem gratiam esse? Sed scio 
quid mihi multi adversus ea, quz dicta sunt, obji- 
ciunt. Aid enim: quamobrem haec contra te 


Ὅπου τοίνυν ταῦτα γίνεται, ποίαν ἀπόδειξιν ἔχεις 
τοῦ πλείονα χάριν εἶναι bv τοῖς τόποις ἑἐχείνοις; 
Αλλ᾽ οἶδα τὸ ἀντιλεγόμενον τῶν πολλῶν πρὸς τὰ παρ) 
ἐμοῦ εἰρημένα, Λέγουσι yáp* Auk τί ταύτα xai ἐπὶ 








1015 


EPISTOLJE- — EPIST. 1l. 


1014 


σὲ αὐτὸν οὐκ ἑνομοθέτησας; El γὰρ μηδὲν ἣν κέρδος A etiam non decernis? Si enim mullum opera pretium 


τῷ χατὰ 8«bv ἐχδημήσαντι, ἀντὶ τοῦ γενέσθαι ἐχεῖ, 
ὑπὲρ τίνος µάτην ὑπέστης τὴν τοσαύτην ὁδόν; 'Axou- 
σάτωσαν οὖν τῆς ὑπὲρ τούτων παρ) ἐμοῦ ἀπολογίας. 
Ἐμοὶ διὰ τὴν ἀνάγχην ταύτην ἐν ᾗ Cfjv ἐτάχθην παρὰ 
τοῦ οἰκονομοῦντος ἡμῶν τὴν ζωὴν, ἐγένετο τῆς ἁγίας 
συνόδου διορθώσεως ἕνεχεν τῆς χατὰ τὴν Ἀραθίαν 
Ἐκκλησίας, µέχρι τῶν τόπων γενέσθαι. Καὶ ἐπειδὴ 
Ὁμορός ἐστιν ἡ 'Apa6la τοῖς κατὰ Ἱεροσόλυματόποις, 
ὑποσχόμενος xal συσχεφόµενος τοῖς προεστῶσι τοῖς 
τῶν ἁγίων Ἱεροσολυμιτῶν Ἐκκλησιῶν, διὰ τὸ εἶναι 
αὐτῶν ἓν ταραχῇ τὰ πράγματα, xal χρῄζειν τοῦ µε- 
σιτεύοντος. Ἔπειτα δὲ, xal τοῦ εὐπεθεστάτου βασι- 
λέως παρασχοµένου τὴν εὐχολίαν τῆς ὁδοῦ διὰ δημοσίου 
ὀχήματοφ , οὐδεμία ἡμῖν ἀνάγκη ἐγένετο, ταῦτα 
πάσχειν, ἃ χαὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατενοῄσαμεν. Τὸ γὰρ 
ὄχημα ἡμῖν ἀντὶ Ἐχχλησίας xoi µοναστηρίου ἦν, 
διὰ πάσης τῆς ὁδοῦ συμψαλλόντων πάντων xal συν- 
νηστευόντων τῷ Κυρίῳ. Τὸ οὖν ἡμέτερον µηδένα 
σχανδαλιζέτω ' μᾶλλον δὲ πιθανὴ γενέσθω fj συµδου- 
λία ἡμῶν, ὅτι περὶ ὧν τῷ ὀφθαλμῷ ὑπεδάλομεν, περὶ 
τούτων xal συμδουλεύομεν. Ἡμεῖς γὰρ τὸν ἔπιφα - 
γέντα Χριστὸν εἶναι Θεὺν ἀληθινὸν ὡμολογήσαμεν 
xai πρὶν ἐπὶ τοῦ τόπου γενέσθαι, xai μετά ταῦτα, 
οὖτα τῆς πίστεως ἑλαττουμένης, οὔτε μετὰ ταῦτα 
προσαυδηθείσης. Καὶ τὴν διὰ τῆς Παρθένου ἐνανθρώ- 
πησιν xal πρὸ τῆς Βηθλεὲμ ἠπιστάμεθα. Καὶ τὴν 
ἐκ. νεχρῶν ἐξανάστασιν xci πρὸ τοῦ µνήµατος ἐπι- 
στεύσαμεν ' xat τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάδασιν xai δίχα 
τοῦ τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν ἰδεῖν, ἀληθῆ εἶναι ὡμολογή- 
σαµεν. Τοσοῦτον δὲ µόνον ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ὠφελή- 
θηµεν, ὅσον ἓν συγχρίσει vivat, ὅτι τὰ ἡμέτερα τῶν 
EG πολὺ ἁγιώτερά ἐστιν. "0θεν οἱ φοθούµενοι τὸν 
Κύριον, ἓν οἷς ἐστε τόποις, αἱνέσατε αὐτόν. θεοῦ γὰρ 
προσεγγισμὸν τοπικἣ µετάστασις οὐ κατεργάζεται * 
ἀλλ᾽ ὄπουπερ ἂν fic, πρὸς σὲ ἥξει 6 Occ, ἐάν γε τὸ 
τῆς φυχῆς σου καταγώχιον τοιοῦτον εὑρεθῇ, ὥστε ἐνοι- 
ἁτσαι τὸν Κύριον ἐν cot xal ἐμπεριπατῆσαι. El δὲ 
πλήρη ἔχεις τὸν ἔσω ἄνθρωπον λογισμῶν πονηρῶν, 
x&v ἐπὶ του Γολγοθᾶ fc, xàv ἐπὶ τοῦ ὄρους τῶν 
Ἐλαιὼν, κὸν ὑπὸ τὸ μνῆμα τῆς ἀναστάσεως, τοσοῦτον 
ἀπέχεις τὸν Χριστὸν δέξασθαι &v ἑαυτῷ, ὅσον ol μηδὸ 
τὴν ἀρχὴν ὁμολογήσαντες. Συμθούλευσον οὖν, kya- 
πητὲ, τοῖς ἀδελφοῖς ἐχδημεῖν ἀπὸ τοῦ αώματος πρὸς 


facit, qui secundum Deum illuc peregrinatus fue- 
rít, quamohrem frustra tantam vix molestiam sua- 
tinuisü * Audiant igitur, quo jure me in iis defen- 
dam. Mihi propter hanc vivendi rationem, in qua 
ut vivam, ab eo qui dispensat vitam nostram con- 
stilutus sum, necesse fuit pro sancto concillo ha- 
bito emendandz Arabicz Ecclesie gratia, ad loca 
ista proficisci. Ac cum esset Arabia locis Jeroso- 
lyiuitanis contermina, pollicitus eram me una cum 
iis qui sanctis Jerosolymitanis przsunt Ecclesiis dis- 
ceptaturum,quod rerum illis esset status perturbatus, 
ac quodam qui medius intercederet egerent. Prz- 
terea vero, ipso quoque piissimo imperatore viz fa- 
cilitatem concedente curru publico, nulla nobis ne- 
cessitas fuit ea perpeti, qua in aliis animadvertimus. 
Yehiculum enim nobis pro Ecclesia et monasterio 
erat, omnibus per totam viam simul psallentibus et 
jejunantibus Domino. Nostrum ergo exemplum ne- 
minem offendat : quin potius probabilius inde no- 
sirum consilium fiat, quod de rebus iisdem quas 
nos aspeximus, consilium nostrum demus. Nos 
enim Christum qui apparuit, esse Deum verum 
confessi sumus, eliam antequam eo ivissemus : et 
item, fide neque. imminuta , neque postea adaucta. 
Quodque homo per Virginem natus sit, antequam 
Bethleem intueremur , scivimus. Et a mortuis re- 
surrectionem etiam ante monumentum visum cre- 
didimus : atque ascensionem in celos, nondum 
conspecto monte Olivarum, veram fuisse confessi 
sumus. Emolumenti autem id tantulum ex itineris 
concessione habuimus , quod ;ex collatione cogno- 
vimus, nostra externis longe sanctiora esse, Unde 
vos qui timetis Dominum, in quibos locis estis, 
euni laudate. Localis enim mutatio, ut Deus 
propior sit, non efticit; sed ubiubi fueris, ad te 
Deus veniet, siquidem anima tux diversorium tale 
inveniatur, ut in te Dominus inbabitet, inambu- 
letque. Sin hominem interiorem perversis cogita- 
tionibus plenum babeas, etiamsi in Golgotha fueris, 
etiamsi in monte Olivarum, etiamsi sub monumento 
resurrectionis, tantum a Christi in animum tuum 
receptione abes, quantum qui ne ab initio quidem 
fidem professi sunt. Consule ergo, dilecte, fratri- 


τὸν Κύριον, xal uh ἀπὸ Καππαδοχίας εἰς Παλαιστί- [) bus, ut a corpore peregrinentur ad Dominum, non 


νην. Eb δέ τις τὴν τοῦ Κυρίου quvhv προδάλοι τὴν 
παραγγείλασαν τοῖς μαθηταῖς, uh χωρίσεσθαι ἀπὸ 
Ἱεροσολύμων, νοησάτω τὸ εἰρημένον  ἐπειδήπερ ἡ 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάρις χαὶ διανομὴ οὕπω ἔπε- 
φοίτησε τοῖς ἀποστόλοις, προσέταξεν αὐτοῖς ὁ Κύριος 
ἐπὶ τὸ αὐτὸ µένειν, ἕως ἂν ἐνδύσωνται δύναμιν ἐξ 
ὄψους. El μὲν ὃ ἣν ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐγίνετο µέχρι τοῦ νῦν, 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἓν εἴδει πυρὸς τῶν χαρισµάτων 
οἰκονομοῦντος ἕχαστον, ἔδει πάντας εἶναι tv τῷ τόπῳ 
ἐκείνῳ ἐν ifj διανομὴ τοῦ χαρίσµατος.ἐγίνετο - εἰ δὲ 
τὸ Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ, xal οἱ ἐνταῦθα πιστεύ- 


* Act. 1. ᾖ. 


e Cappadocia in Palzstinam. Quod si quis objiciat 
Domini vocem discipulis precipientem, ne discede- 
rent ab Jerosolymis ?, intelligat quid dictum illud 
voluerit. Cum sancti Spiritus gratia et dispersio 
nondum venisset apostolis, jussit eis Dominus 
eodem in loco simul manere, donec induti essent 
virtute ex alto. At si, quod initio fiebat, ut Spiri- 
tus sanctus ignis specie dona singulis impertiret, 
hucusque fieret, omnes oporteret in eo loco esse' 
ub! dona distribuerentur : sin Spiritus ubi vul& 
spirat : ii quoque qui hic sunt, ac credunt, parti- 


1013 $, CREGORII NYSSENI 


cipes flunt, juxta fidei analogiam, non juxta pere- A σαντες, μέτοχοι γίνονται τοῦ χαρίσµατος, χατὰ vi 


grinatjonem in Jerosolyma susceptam. 


EPISTOLA η. 


ἀναλογίαν τῆς πίστεως, οὗ χατὰ τὴν ἀπυδημίαν τὴν 
ἐν Ἱεροσολύμοις. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ I", 


Commoda et utilitates spirituales ex visitatione locorum sanctorum provenientes agnoscit. mullumqare con- 
questus de dissidiis Ecclesie Jerosolymitane, mysterium incarnationis Domini exponit monens ut firmi- 
ter adhereant antique fidei regule a Patribus per traditionem accepta. 


Vere ornatiss. et religiosiss. sororibus, Eustathice 
et Ambrosice, necnon ornalissime et honestissime 
filie Basilisse, Gregorius salutem in Domino (1). 


Congressus bonorum, mihique ex animo dilecto- B 


rum, et illius ingentis humanitatis nobis a Demino 
prostite monumenta, qu: isthic ostenduntur, 
maximi gaudii οἱ voluptatis argumento mihi fue- 
runt. Utroque enim modo feriari Deo quid esset 
experiebar, cum et Dei, qui vitam nobis dedit, 
symbola salutaria videbam , et in ejusmodi perso- 
nas incideram, in queis illa ipsa signa gratiz Do- 
mini spiritualiter est contemplari, ut eredere liceat 
esse revera in animo illius qui Deum in se babet, 
Bethlehem, Golgetham, Olivetum, Resurrectionem. 
Nam ubi in alique per bonam conscientiam Chri- 
sius fuerit informatus, aut aliquis metu divino ve- 
luti clavis carnes suas confixerit , fueritque cum 
Christo cruci afüxos, et grave saxam mundane 
fraudis fuerit amolitus, corporeoque monumento 
egressus, velut in nova vita ambulare instituerit : 
relicta hae humili atque humi repente mortalium 
vita, sublimi desiderio in cclestem rempublicam 
ascenderit, superna cogitans, ubi est Christus : 
nil pondere corporis gravatus, sed puriore vita 
faetus a seipso levior, ut per sublimia sursum 
tendentem caro ipsius nubis instar comitari valeat : 
hic meo quidem judicio inter illas celebris fam: 
res censeri debet, in quibus benignitatis Domini 
nostri erga humanum genus monumenta visuntur. 
Cum igitur et sensibus meis loca sancta intuerer : 
insuerer vero hoc amplius etiam in vobis ejusmodi 
locorum expressa signa : tanto equidem repletus 


Taic κχοσµιωτάταις ἀληθῶς xal εὐβαθεστάταις 
désApaic, Εὐσταθίᾳ καὶ ᾿Αμθροσίᾳ , xal τῇ 
κοσµιωτάτῃ xal σεμγοτάτῃ θυγατρὶ Βασ. ύση 
Γρηγόριος ἐν Κυρίῳ χαίρεῦ’. 

Ἡ μὲν τῶν ἀγαθῶν καὶ χαταθυµίων συντυχία, xat 
τὰ γνωρίσματα τῆς μεγάλης τοῦ Δεσπότου ὑπὲρ f ueni 
φιλανθρωπίας, τὰ àv τοῖς τόποις δειχνύµενα, της 
µεγίστης ἐγένετό pot χαρᾶς τε χαὶ εὐφροσύνης ὑπό- 
θεσις. ᾽Αμϕοτέρων γὰρ ἑδηλώθη μοι fj χατὰ θεὺν 
ἑορτὴ, διά τε τοῦ ἰδεῖν τὰ σωτήρια σύμθολα του 
ζωοποιῆσαντος ἡμᾶς θεοῦ, xal διὰ τοῦ ψυχαῖς συν- 
τυχεῖν, ἓν αἷς τὰ τοιαῦτα τῆς τοῦ Κυρίου χάριτος 
σημεῖα πνευματικῶς θεωρεῖται, ὥστε πιστεύειν ὅτι 
ἀληθῶς ἓν τῇ Χαρδίᾳ ἐστὶ τοῦ «bv Θεὺν ἔχοντος di 
Βηθλεὲμ, ὁ Γολγοθὰς, ὁ Ἐλαιὼν, 4 ᾿Ανάστασις. Ὅτε 
γὰρ διὰ τῆς ἀγαθῆς συνειδήσεως ὁ Χριστὸς ἔμμορ- 
φωθῇ, xal χαθηλώσας τῷ θείῳ φόδῳ τὰς σάρχας 
αὐτοῦ, καὶ συσταυρωθεὶς τῷ Χριστῷ, xaX ἀποχυλίσας 
ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὸν βαρὺν τῆς βιωτικῆς ἁπάτης λίθον, 
xaX ἐξελθὼν τοῦ σωματικοῦ μνημείου, ὡς Ev χαινό- 
τητι ζωῆς περιεπάτησε, καὶ ὁ χαταλιπὼν τὴν χοέλην 
καὶ χαμαΐκηλον τῶν ἀνθρώπων ζωὴν, ἀναθὰς δὲ διὰ 
τῆς ὑφηλῆς ἐπιθυμίας εἰς την ἑπουράνιον πολιτείαν, 
καὶ τὰ ἄνω φρονῶν, οὗ ὁ Χριστὸς, xat μὴ βαρυνό- 
µενος τῷ ἄχθει τοῦ σώματος, ἀλλ ἐξελαφρύνας διὰ 
καθαρωτέρας ζωῆς, ὥστε αὐτῷ νεφέλης δίχην συµ- 
μετεωροπορεῖν ἐπὶ τὰ ἄνω τὴν cápxa- οὗτος, xaxá 
γε τὴν ἐμὴν xplow, ἐχείνων ἐστὶ τῶν χατωνοµα- 
σµένων, ἓν οἷς τὰ ὑπομνήματα τῆς τοῦ Δεσπότου 
ὑπὲρ ἡμῶν φιλανθρωπίας ὁρᾶται. Ἐπειδὴ τοίνυν 
εἶδον μὲν χαὶ αἰσθητῶς τοὺς ἁγίους τόπους, εἶδον 
δὲ xaX ἐν ὑμῖν τῶν τοιούτων τόπων ἐναργὴ τὰ or usta, 
τοσαύτης ἐπληρώθην χαρᾶς, ὥστε ὑπὲρ λόγον εἶναε 


sum gaudio, ut illud enarrare nulla vis dicendi D τοῦ ἀγαθοῦ τὴν διἠγησιν. Αλλ' ἐπειδὴῇ ἔοιχεν ἄν- 


queat. Sed difficile est, ne dicam fieri omnino baud 
posse, ut homo natus bono alíquo fruatur, cui nihil 
mali sit admistum : propterea mihi quoque cum 
dulcia gustarem , simul et illorum aliquid est mni- 
stum, qua sensum amarore afficiunt , ob quae post 
&uavem rerum laiarum perceptionem , m«stus ac 
tristis domum revertebar : reputans apud me, ve- 
rum esse quod Dominus dixit, mundum universum 
in malo cubare ! : ita ut pars nulla orbis terrarum 
nequioris illius portionis sit immunis. Nam si locus 
ipse qui sanctum vestigium vere vite suscepit, 
purus a malis sentibus non est, quid de cseteris 
opinari debemus, qui sola auditione et predica- 
* ] Joan. v, 19. 


θρωπον ὄντα δύσκολον εἶναι, ἵνα μὴ εἴπω ὅτι ἀδύνα- 
τον, ἁμιχὰς τοῦ χαχοῦ τὸ ἀγαθὸν χαρποῦσθαι ᾿ διὰ 
τοῦτό pot τῇ χεύσει τῶν γλυχέων συγχατεµίχθη τι 
xat τῶν πικραινόντων τὴν αἴσθηαιν * ἐφ᾽ οἷς μετὰ τὴν 
ἀγαθὴν τῶν εὐφραινόντων ἀπόλαυσιν, πάλιν ἐπὶ τὴν 
πατρίδα σχυθρωπάζων ἑπορενόμην, λοχιζόμενος , ὅτι 
ἀληθὴς ότου Κυρίου λόγος ὁ εἰπὼν ὅλον τὸν χόσμον tv 
τῷ πονηρῷ χεῖσθαι ' ὡς μηδὲν τῆς οἰχουμένης µέρος 
ἐλεύθερον εἶναι τῆς μοίρας τοῦ χείρονος. El γὰρ ὁ τὸ 
ἅγιον τῆς ὄντως ζωῆς ἴχνος ὑποδεξάμενος τάπος τῆς 
πονηρᾶς ἀχάνθης οὐ καθαρεύει, cl χρὴ περὶ τῶν λοι- 
πῶν ἐννοεῖν τόπων, οἷς dj τοῦ ἀγαθοῦ µετουσία xa:- 
εσπάρη διὰ φιλῆς ἀχοῆς καὶ κηρύγματος; ταῦτα s 


(4) Isaac. Casaubono interprete. — Ed. 1658, 1, 655. 


10:6 


- ame — — — a Üben n -  -- ο 








1011 


EPISTOLAE. — EPIST. IH. 


018 


πρὸς ὅ τι βλέπων grid, πάντως οὐδὲν χρὴ γυµνότερον A tione boni illius communione suat aspersi? Quo 


διὰ τῶν λόγων ἑχτίθεσθαι, αὐτῶν τῶν npaypázuv 
πάσης φωνῆς γνωρίμµου γεγωνότερον διαθοώντων τὰ 
λυπηρά. Μίαν ἔχθραν ἐνομοθέτησεν ἡμῖν ὁ τῆς ζωῆς 
ἡμῶν νομοθέτης, τὴν πρὸς τὸν ὄφιν λέγω * πρὸς οὐ- 
δὲν ἄλλο τὴν τοῦ μισεῖν δύναμιν ἐνεργεῖσθαι προστά- 
Sac, cl μὴ πρὸς τὴν ἀποστροφὴν τῆς χαχίας. Ἔχθραν' 
γὰρ θήσω, φησὶν, ἀνὰ μέσον cov, καὶ ἀγὰ μέσον 
ἐχείνου. Ἐπειδὴ ποιχίλη τις xaX πολυειδἠς ἐστιν ἡ 
xaxía, διὰ τοῦ ὄφεως ὁ λόγος ταύτην αἰνίττεται, τῇ 
πυχνῇ τῶν φολίδων θέσει τὸ πολύτροπον τῆς χαχίας 
χαρακτηρίζων. ᾿Ἠμεῖς δὲ πρὸς μὲν τὸν ὄφιν ἕνσπον- 
δοι, διὰ τοῦ τὰ θελήµατα τοῦ ἀντικειμένου ποιεῖν, 
ἐγενόμεθα * τὸ δὲ μίσος xav' ἀλλήλων ἑτρέφαμεν» 
τάχα δὲ οὐδὲ χαθ᾽ ἡμῶν, ἀλλὰ χατὰ τοῦ τὴν ἐντολὴν 
δεδωχότος. Ὁ μὲν γάρ φησιν, Ἁγαπήσεις τὸν z.18- 
σἰον σου, xal µισήσεις τὸν ἐχθρόν σου ᾽ τὸν τῆς 
φύσεως ἡμῶν πολέμιον µόνον ἐχθρὸν ἡγεῖσθαι προσ- 
τάξας ' πάντα δὲ τὸν χοινωνοῦντα τῆς φύσεως, πλη- 
σίον ἑχάστου εἶναι εἰπών * fj δὲ βαρύχάρδιος ἡμῶν 
γενεὰ τοῦ πλησίον ἡμᾶς διαστῄσασα, θάλπειν τὸν 
ὄφιν ἑποίησε, xal τοῖς τῶν φολίδων αὐτοῦ στίγµασιν 
ἐπιτέρπεσθαι. Ἐγὼ γὰρ τὸ μὲν τοὺς ἐχθροὺς τοῦ 
θεοῦ μισεῖν ἔννομον εἶναί φημι, xal ἀρέσχειν τῷ 
Δεσπότῃ τὸ τοιοῦτον μῖσος ’ ἐχθροὺς δὰ λέγω τοὺς 
χατὰ πάντα τρόπον τὴν τοῦ Δεσπότου δόξαν ἁπαρνου- 
µένους, εἴτε τοὺς Ἰουδαίους, Its τοὺς φανερῶς εἰ- 
δωλολατροῦντας, εἴτς τοὺς διὰ τῶν ᾿Αρείου δογμάτων 
εἰδωλοποιοῦντας τὴν χτίσιν, καὶ τὴν Ἰουδαϊκὴν πλά- 


spectem cum bie dico nibil quidquam attinet evi- 
dentioribua verbis explicare : cum res ipsz altius 
ac elarius quam eujusquam vox vel maxime nota 
clament, queenam illa sint quas molesta fuerint. 
Unum odium lege sua sanxit vite nostra Legisla- 
tor : odium, dico, cum serpente : neque ullam 
aliam ad rem exercere vim illam per quam odimus 
nos jussit, nisi ad aversanduin malum. Odium, in- 
quit, ponam inler te, atque inter ipsum?*, nempe 
quia varia et multiformis est vitiositas, serpentis 
appellatione eam hic sermo designat : per squama- 
Tum densutm situm inultiplices vitiorum modos ac 
formas velut indieio notarum exprimens. Nos vero 
duin adversarii voluntates exsequimur, fosdus cum 
serpente colimus, odium vero mutuum in nos ipsos 
convertimus : ac fortasse ne in nos quideu, sed 
in eum qui mandatum illud dedit. Ait enim ille : 
Amabis proxivum. tuum, et odio habebis inimicum 
tuum *, solum illum qui nature nesirx hostis est, 
babere pro inimico nos jussit : quemcunque vero, 
qui naturz bujus sit particeps, proximum cujus- 
que esso pronuntiavit : at nostra hsc maligna 
stas ut abealienaremur a proximis, et serpentem 
foveremus, effeeit, uique squamarum ejus punctu- 
ris gauderemus. Nam equidem Dei hostes odisse 
justum esse aio, idque edii genus Domino placere. 
Sed hostes Dei esse illos dico, qui omnibus modis 
Domini gloriam negant : sive illi sunt Judei, sive 


νην ἀναλαμδάνοντας. Ei δὲ Πατὴρ, xai Ylàc, καὶ ϱ manifesti idolelatre, sive de eorum numero, qui 


ἅγιον ἨἩνεῦμα εὐσεδῶς δοξάζοιτο, xal προαχυναῖτο 
παρὰ τῶν πιστευόντων ἓν ἀσυγχύτῳ xat διαχεχριµένῃ 
τῇ ἁγίᾳ Τριάδι µίαν εἶναι καὶ φύσιν, χαὶ δόξαν, xal 
βασιλείαν͵ xat δύναμιν, καὶ τὴν ἐπὶ πόντων ἐξουσίαν 
ἐνταῦθα ὁ πόλεμος τίνα εὔληγαν αἰτίαν ἔχει ; 


per Arii dogmata decreatura idolum fingunt, et 
errorem Judzorum suscipiunt. At si Pater, Filius, 
et Spiritus sanctus pie asseratur, et adoretur ab iis 
qui credunt in non eonfusa et distincta sancta Tri- 
nitate unam esse et naturam et gloriam et regnum 


et vim, et pium cultui el supra omnia diffusam potestatem : hic, inquam, ecque belli probabilis 


causa esse queat? 

Ὅτε ἐπεχράτει τὰ τῆς αἱρέσεως δόγµατα, χαὶ τὸ 
παρακχινδυνεῦσαι πρὸς τὰς ἐξουσίας, δι’ ὧν ἐδόχει τὸ τῶν 
ἀντιχειμένων δόγμα κρατύνεσθαι, καλῶς εἶχεν ὡς 
ἂν μὴ χαταδυναστεύοιτο ταῖς ἀνθρωπίναις δυναστείαις 
ὁ σωτῄριος λόγος’ νυνὶ δὲ χατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην 
&r' ἄκρου τοῦ οὐρανοῦ , καὶ ἕως τοῦ ἄχρου αὑτοῦ 


Tunc sane cum late obtinebant hzretica dogmata, 
vel cum presenti perieulo opponere se potestati- 
bus, per quas stabiliri videbatur adversariorum 
dogma, bonum factum erat, ne ab humanis poten- 
tatibus salutaria doctrina vi opprimeretur : nune, 
cum toto orbe terrarum atque ab uno coli cardine 


ἴσως χηρυσσοµένης bv φανερῷ τῆς εὐσεδείας, ὁ τοῖς p ad alterum ex cquo palam pezdicetur pietas, qui 


χτρύσσουτι τὴν εὐσέθειαν πολεμῶν, οὐχ ἑχείνοις 
μάχεται. ἀλλά τῷ παρ᾽ αὐτῶν εὐσεθῶς κηρυσσομένῳ. 
"Ti; yàp εἶναι σχοπὺς ἄλλος ὀφείλει τῷ τὸν θεῖον 
ἔχοντι ζῆλον, εἰ μὴ τὸ παντὶ τρόπῳ τὴν δόξαν τοῦ 
Θεοῦ χαταγγέλλεσθαι; Ἔως γὰρ οὖν &£ ὅλης χαρδίας 
τε χαὶ φυχῆς καὶ διανρίας προσκυνῆται ὁ μονογενὴς 
θεὸς, ἐχεῖνο εἶναι πεπιστουµένος ἐν πᾶσιν ὅπερ ἑἐα- 
"iw ὁ Πατήρ ' ὡσαύτως δὲ xal τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
ὁμοτίμῳ προσκυνήσει δοξάζηται, οἱ τὰ περισσὰ ao- 
φιζόμενοι ποίαν τοῦ πολέμου εὑπρόσωπον ἔχονυσιν 
ἀφορμὴῆν, σχίζοντες τὸν χιτῶνα τὸν ἄῤῥηκτον, xat 
πρὸς Παῦλον, χαὶ Κηφᾶν τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου xaca- 
µερίζοντες , xai τὸν προσεγγισμὸν τῶν τὸν Ἀριστὸν 


3 Gen. 15, 15. ? Levit. xix , 18; Matth, v, 45. 


cum bominibus piam doctrinam  predieantibus 
bellum geri, nequaquam ille quidem cum iis pu- 
gnat, sed cum eo qui pie ab iis preedicotur, Nam 
qui divino zelo feruntur, «uid aliud spectare de- 
bent, nisi ut quoquo modo gloria Dei annuntietur ? 
At quandiu ex toto eorde, anima et cogitatione 
Deus unigenitus adoratur, idque esse in omnibus 
creditur, quod Pater est; quandiu Spiritus quo- 
que sanctus pari aderatione colitur, eequam satis 
speciosam belli causam babere homines curiose 
arguti queant, qui tunicam illam indivisam lace- 
rant, et Christi nomen in Pauli et Cepbz appella- 
tiones secant : et accedentes ad se eos qui Christum 


1019 S. GREGORII NYSSENI 10:0 
duorant, abominabiles pronuntiant : tantum non di- A προσχυνούντων, βδελυχτὸν ἀποφαίνοντες» μονονοὺ 


sertis verbis illud palam clamantes : Procula me; Ne 
accedas ad me; ego enim purus sum. Detur sane illis 
plus cognitionis, quam prz czteris se putant esse 
consecutos, eos habere. Quid Τ ampliusne aliquid cre- 
dent, quam Deum esse eum qui verus est Dei Filius? 
Quippe veri Dei confessio omnes' pias et salutares 
nobis notiones in se complectitur : bonum esse, 
justum, potentem, immutabilem, invariabilem, sem- 
per eumdem, qui neque in deterius, neque in 
melius verti queat : illud namque naturz ipsius re- 
pugnat : hoc non est in natura. Quid enim eo quod 
supra omnia est sublime sublimius? Quid bono 
melius? Itaque in omni perfectione boni  conside- 
ratus, per omnes mutationis formas expers est va- 
riationis, neque certo tempore hanc sibi naturam 
esse demonstravit, sed semper eodem se modo ba- 
buit : οἱ priusquam ut homo conversaretur in 
mundo, et dum in eo est, et postea ; neque ullam 
partem nature suz immutabilis atque invariabilis 
in iis qux pro nobis effecit, ae quidquam accom- 
modavit, quod a sua naturà esset alienum. Quod 
enim natura neque corruptioni, neque mutatioui 
est obnoxium, eodem modo semper se habet, neque 
cum bumili natura variatur, quando ratione dis- 
pensationis in ea versatur, evenitque sicut in sole, 
qui radium suum caligini subjiciens, Iumen radii 
sui non obscurat, sed ipsius vi atque efficacia te- 
nebras in lucem transmutat ; ad eumdem modum 


φανερῶς ἐχεῖνο βοώντες τοῖς ῥήμασι, Πόῤῥω dx 
ἐμοῦ. Mii ἑγγίσῃς uoc? ὅτι καθαρός εἰμι. ἃξ- 
δόσθω δὲ καὶ πλέον τι αὐτοῖς χατὰ τὴν Ὑγνῶσι,, 
Ίνπερ αὐτοὶ οἴονται χατειληφέναι, προσεῖναι. Mh 
«λέον τοῦ πιστεύειν ἀληθινὸν εἶναι θεὸν τὸν τοῦ Θεοῦ 
ἀληθινὸν Υἱὸν ἔχουσιν; Tfj Υὰρ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ 
ὁμολογίᾳ πάντα αυμπεριλαμθάνεται τὰ εὐσεδῃ καὶ 
σώζοντα ἡμᾶς νοήµατα * ὅτι ἀγαθὸς, ὅτι δίχαιος, ὅτι 
δυνατὸς, ἄτρεπτός τε χαὶ ἀναλλοίωτος, χαὶ ἀεὶ ὁ a5- 
τὸς, οὔτε πρὸς τὸ χεῖρον, οὔτε πρὸς «b βέλτιον τραΏναι 
δυνάµενος" τὸ μὲν γὰρ οὐ πέφυχε, τὸ δὲ οὖχ ἔχει" τί 
γὰρ ὑγίστου ὑψηλότερον ; Τί τοῦ ἀγαθοῦ ἀγαθώτερον; 
Ἔστε ἐν πάση τοῦ ἀγαθοῦ τελειότητι θεωρούµεξνος, 
κατὰ πᾶν εἶδος τροπῆς τὸ ἀναλλοίωτον ἔχει ΄ οὐ χατὰ 
καιρούς τινας τὸ τοιοῦτον Ev ἑαυτῷ δεικνὺς, ἀλλ᾽ ἀξὶ 
ὡσαύτως ἔχων, xai πρὸ τῆς χατὰ ἄνθρωπον olxovo- 
plac, χαὶ ky ἐχείνῳ, xa μετὰ τοῦτο. 0ὐδὲν τῆς ἁτρέ- 
πτου χαὶ ἀναλλοιώτου φύσεως ἓν ταῖς ὑπὲρ ἡμῶν 
ἑνεργείαις πρὸς τὸ ἀπεμφαῖνον µεθαρμοζόµενος. T» 
γὰρ φύσει ἄφθαρτον xal ἀναλλοίωτον, ἀεὶ τοιοντόν 
ἐστιν, οὐ συναλλοιούµενον τῇ ταπεινῇ φύσει, ὅταν ἓν 
ἐχείνῃ xaz' οἰχονομίαν γένηται, χατὰ τὸ του ἡλέου 
ὑπόδειγμα. ὃς ὑποδαλὼν τὴν ἀκτῖνα τῷ ζόφῳ, τὸ 
φῶς τῆς ἀκτῖνος οὐκ ἡμαύρωσεν ' ἀλλὰ τὸ σχότος διὰ 
τῆς ἀχτίνος el; φῶς µετεποίησεν * οὕτως xai οὉὁὸ 
ἀληθινὸν φῶς ἐν τῇ σχοτίᾳ ἡμῶν λάμψαν, οὐκ αὐτὸ ὑπὸ 
τοῦ σχότους χατεσχιάσθη, ἀλλὰ δι ἑαυνοῦ τὸν ζόφον 
ἐφώτισεν. Ἐπειδὴ τοίνυν ἓν σχότῳ τὸ ἀνθρώπινον ἓν, 


quando verum lumen in tenebris nostris refulsit, 6 καθὼς γέγραπται, ὅτι Οὐχ ἔγγωσαν, οὐδὲ συνηχαν, 


nequaquam obscuratum ipsum est a tenebris, sed 
sua ipsius vi caliginem illustravit. Cum igitur in 
tenebris bumanum genus versaretur , sieut scri- 
ptum est : Non agnoverunt, neque intellexerunt , in 
tenebris ambulant*, is qui tenebrosam naturam il- 
lustravit, per universam compagein nostram deita- 
tis radio transmisso (per animum dico et corpus) 
universum genus humanum proprio sibi lumine 
participavit, dum illud sibi copulavit atque conjun- 
xit : effecitque ut illud esset quod est ipse : atque 
ut corrupta deitas non est, habitans in obnoxio 
corruptioni corpore : sic nec ullius mutationis va- 
riationem sustinuit, quando mutabilitatem animi no- 
stri sanavit. Quippe et in arte medica qui corpori- 


bus medicinam facit, cum affectum corpus tangit, D 


nequaquam ipse sgritudinem contrahit, sed sgro- 
tum ad sanitatem perducit. Nemo tamen propterea, 
perperam acceptis Evangelii verbis, existimet, 
naturam nostram in Domino progressu quodam et 
consequentia paulatim esse immutatam et divinio- 
rem effectam. Quod enim dicitur, Progressum facie- 
bat in statura, sapientia et g*atia " ; ideo commemo- 
ratur a Scriptura, ut demonstretur, vere in massa 
nostra Dominum fuisse generatum, ne quis locis 
eorum relinquatur errori, quorum scitun est, pro 
vera Dei apparitione, speciem duntaxat. quamdam 
esse genitam, quie figura: assumpserit humanz 


^ Psal. ,xxxj, 5... * Luc. ii, 52. 


àv σκότῳ διαπορεύονταε, 6 ἑλλάμψας τῇ ἔσχοτι- 
αμένῃ φύσει διὰ αντὸς τοῦ συγχρίµατος ἡμῶν της 
θεότητος τὴν ἀχτῖνα διαγαγὼν, διὰ ψυχῆς, λέγω, xat 
σώματος, ὅλον τὸ ἀνθρώπινον τῷ ἰδίῳ φωτὶ προσῳ- 
χείωσε, τῇ πρὸς ἑαυτὸν ἀναχράσει ὅπερ ἐστὶν αὐτὸς, 
xàxsivo ἀπεργασάμενος, xa ὡς οὐκ ἐφθάρη f θεότης 
ἓν τῷ φθαρτῷ σώματι γινομένη” οὕτως οὔτε εἰς τρο- 
πὴν ἡλλοιώθη, τὸ τρεπτὸν τῆς ψυχῆς ἡμων ἰασαμένη. 
Καὶ ἐπὶ τῆς ἰατρικῖς τέχνης ὁ θεραπεύων τὰ σῶματα, 
ἐπειδὰν ἄδηται τοῦ πεπονθότος, οὐχ αὐτὸς ἐμπαθης 
γίνεται, ἀλλὰ τὸ νοσούν ἑξιάσατο. Μηδεὶς δὲ δ.ὰ 
τοῦτο τὸ τοῦ Εὐαγγελίου μὴ δεόντως ἐχλαμθάνων, 
ἡγείσθω , χατὰ προχοπἠν τινα καὶ ἀχολουθίαν χατ 
ὀλίγον πρὸς τὸ θειότερον µεταποιεῖσθαι τὴν ἡμετέραν 
φύσιν ἓν τῷ Χριστῷ. Τὸ γὰρ Ilpoxózzew ἡιαίᾳ, 
xal cegíg, καὶ χάριι, sie ἀπόδειξιν του ἀληθῶς 
àv τῷ ἡμετέρῳ φυράματι γεγενῆσθαι τὸν Κύριον 
παρὰ τῆς Γραφῆς ἱστόρηται. Ὡς ἂν μὴ τινα χώραν 
ἔχοι τὸ τῶν ἀντὶ τῆς ἀληθοῦς θεοφανίας δόχησἰν τινα 
γεγενῆτθαι δογµατιζόντων, ἓν σωματικῇ μορτῇ κατ- 
εσ(ηματισµένην. Διὰ τοῦτο ὅσα τῆς φύσεως ἡμῶν 
ἴδια ἀνεπαισχύντως xal περὶ αὐτὸν ἱστορεῖ tj V'pazr., 
τὴν βρῶσιν, «hv πόσιν, τὸν ὕπνον, τὸν χόπον, ste 
τροφὴν, τὴν προχοπὴν τῆς σωματιγῆς ώς τν 
αὔξησιν ΄ πάντα δι ὧν 1) ἡμετέρα χαρακτηρί»εται 
quate, πλὴν τῆς καθ᾽ ἁμαρτίαν ὁρμῆς. Ἡ Υὰρ &pap- 
cla ἁπότενγμα φύσεώς ἔστιν, 7X ἰδίωμα. Ὡς καὶ i 


ο] o --- - 





1021 EPISTOLA. — EPIST. ΠΙ. 1022 


vóco xat t πῄρωσις, οὐχ ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν συμπέφυχεν, A forme. Propterea non erubescit Scriptura omnia 
ἀλλά παρὰ φύσιν συµθαίνει ' οὕτως xal ἡ xavà xa- — de eo narrare qua sunt natuwme nostre propria : 
xav bvépyeva χαθάπερ τις πῄρωσις τοῦ ἐμπεφυχότος — esum, potum, somnum, lassitudinem, cibi sumptio- 
Ἡμῖν ἀγαθοῦ voricat οὐκ ἐν τῷ αὐτὴν ὑφεστάναι xa- — nem, progressum corporez stature, incrementum: 
ταλαμθανομένη, ἀλλ’ &v τῇ τοῦ ἀγαθοῦ &rouc(a θεω- — omnia denique per quie nature nostre character 
povpévn. 'O οὖν τὴν φύσιν ὑμῶν πρὸς τὴν θείαν — exprimitur, excepta propensione ad peccatum. 
δύναμιν µεταστοιχειώσας, ἄπηρον αὐτὴν xai &vocoy — Peccatum enim, aberratio a natura est, non ejus 
ἐν ἑαυτῷ διεσώσατο, τὴν ἐξ ἁμαρτίας γινοµένην τῇ proprietas. Sicut morbus, et membrorum debilitas, 
προαιρέσει πήρωσιν οὗ προσδεξάµενος. « Άμαρ- ΠΟΠ coalescunt nature nostre a principio ; sed 
τίαν yàp, φησὶν, οὐκ ἐποίησεν" οὐδ' εὑρέθη 8Ólog contra naturam accidunt : sic et actio ex vitiosi- 
ἂν τῷ στόµατι αὐτοῦ. ν Τοῦτο δὲ ob χατά τι χρονιχὸν — tate ΠΙΑΠΑΠΦ, velut debilitas quzedam boni natura 
διάστηµα περὶ αὐτὸν θεωροῦμεν, ἀλλ’ εὐθὺς ὁ Ev — nostre ingeniti esse intelligitur : quze non eo per- 
Μαρίᾳ ἄνθρωπος, &v ᾧ ᾠχοδόμησεν ἡ Σοφία τὸν ἴδιων — cipitur quod ipsum per se vitium subsistat, sed in 
oxov- τῇ μὲν ἑαυτοῦ φύσει bx τοῦ ἐμπαθοῦς φυρά- — absentia boni consideratur. Is igitor qui naturam 
µατος ἣν * ὁμοῦ δὲ τῇ ἐπελεύσει τοῦ ἁγίου Πνεύματος — nostram ad divinam virtutem transformavit, inte- 
xai τῇ ἐπισχηνώσει τῆς τοῦ Ὑψίστου δυνάµεως, ὅπερ B gram illam et a morbis immunem in se conserva- 
τὸ ἐπισχηνῶσαν Tv φύσει τῇ Ila, εὐθὺς ἐκεῖνο ἐγέ- — vit; cum debilitatem voluntati ex peccato inhzren- 
νετο. Χωρὶς yàp πάσης ἀντιλοχίας τὸ ἕλαττον ὑπὸ — tem non suscepit. Peccatum enim, inquit, non fecit: 
τοῦ xpeivvovog εὐλογεῖται. πέφκε inventus est dolus in ore ejus*. ld vero ne- 
quaquam eum intervallo temporis in ipso consideramus : sed extemplo cum conceptus est homo in 
Maria (in quo domum suam Sapientia exstruxit), ad naturam quidem ipsius, quod attinet, e massa 
affectibus οὐποσία prodiit : sed simul ac Spiritus sanctus supervenit, et virtus Altissimi Mariam in- 
umbravit, repente illud fuit quod erat propria sua natura qui inumbrabat : nam absque omni contro- 
versia, quod minus est ab eo quod majus est benedicitur. 

Ἐπεὶ οὖν ἄπειρόν τί ἐστι xai ἀμέτρητον ἡ τῆς Cum igitur infinitum aliquid et quod sub men- 
θεότητος δύναμις, βραχὺ δὲ καὶ οὐτιδανὸν τὸ ἀνθρώ-  suram non cadat vis deitatis sit : contra parvum 
Tivov* ἅμα τε ἐπῆλθε «b Πνεῦμα τῇ Παρθένῳ, καὶ αιἱά et pene nihil humana natura ; eodem momento 
ἡ τοῦ Ὑψίστου ἐπεσχίασε δύναµις, τὸ διὰ τῆς τοιαύ- — et Spiritus sanctus Virgini supervenit, virtusque 
της ἀφορμῆς πηγνύμενον σχήνωμα οὐδὲν τῆς ἀνθρω- — Altissimi eam inumbravit, et id quod ea ratione 
πίνης σαπρίἰας συνεπεσπάσατο, ἀλλ᾽ ὥσπερ fiv ἐν τῷ C compactumest tabernaculum, humanz corruptionis 
συστήµατι, εἰ καὶ ἄνθρωπος Tv, πλὴν ἀλλὰ xa — nihil attraxit, sed sicut erat in prima constitutione, 
πνευμα xal χάρις xa δύναμις fjv, ἐν τῇ ὑπερξολῇ τῆς eliam posteaquam factus erat homo, nihilominus 
θείας δυνάµεως τῆς κατὰ τὴν φύσιν ἡμῶν ἰδιότητος — tamen spiritus, et gratia, et virtus erat, in abun- 
ἐχλαμπούσης. Καὶ ἐπειδὴ δύο πέρατα τῆς ἀνθρωπί- — dantia divine virtutis proprietate  naturz nostre 
νης ἐστὶ ζωῆς, ὅθεν ἀρχόμεθα xal εἰς ὃ χαταλήγοµεν —refulgente. Quoniam vero humane vit: duo sunt 
ἀναγχαίως ὁ πᾶσαν ἡμῶν τὴν ζωὴν θεραπεύων διὰ — extrema, unde ordimur, et in quod desinimus, ne- 
τῶν δύο ἄχρων ἡμᾶς περιπτύσσεται, xal τῆς ἀρχῆς — cessario qui vitam nostram universam medetur, 
ἡμῶν xai τοῦ τέλους περιδρασσόµενος, ἵνα ἐξ ἀμφο- — illa duo nostra extrema amplectitur, initium finem- 
Ξέρων ὑψώσῃ τὸν xelusvov. Ὅπερ οὖν ἐπὶ τοῦ κατὰ — que nostrum apprehendens, ut jacentem utrinque 
τὸ τέλος µέρους χαταλαμόάνοµεν, τοῦτο καὶ περὶ — hominem in sublime tollat. Quod igitur in ea parie 
τῆς ἀρχῆς λογιζόμεθα. Ὡς γὰρ ἐχεῖ τὸ μὲν σῶμα τῆς — qus ad finem spectat deprehendimus, id ipsum 
Ψυχῆς διαζευχθῆναι χατ' οἰχονομίαν ἐποίησεν, ἡ δὲ — etiam in principio evenisse statuimus. Nam sicut - 
ἀμέριστος θεότης ἅπαξ ἀνακραθεῖσα τῷ ὑποχειμένῳ, — in morte ut corpus ab anima separaretur per dis- — 
οὔτε τοῦ σώματος, οὔτε τῆς Ψυχῆς ἀνεσπάσθη ἀλλὰ ,, pensationem fecit : at deitas quze divisionem nullam 
μετὰ μὲν τῆς φυχῆς ἐν τῷ παραδείσῳ Ὑίνεται ὁδο- — admittit, ubi semel ei subjecto cohzsit, neque a 
ποιοῦσα διὰ τοῦ λῃστοῦ τοῖς ἀνθρωπίνοις τὴν εἴσοδον. corpore, neque ab anima unquam fuit divulsa : sed 
διὰ δὲ τοῦ σώματος ἐν τῇ χαρδίἰᾳ τῆς γῆς, ἀναιροῦσα — Cum anima quidem in paradisum venit, per latro- 
τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου "χαὶδιὰ τοὔτοκαὶ τὸ — nem viam muniens qua. mortalibus pateret illuc 
σώμακΚ ὑριοςλέγεται, διὰ την ἐγχειμένην θεότητα" οὕτω — aditus : per corpus vero, in medio terrz illum sus- 
καὶ ἐπὶ τῆς ἀνχῆς λογιζόµεθα, ὅτι δλῃ τῇ φύσει ἡμῶν — tulit, penes quem erat mortis imperium : quam ob 
1j τοῦ 'Ὑψίστου δύναμις διὰ τῆς ἐπελεύσεως τοῦ. ἁγίου causam et corpus appellatione Domini afficimus, 
Ἠνεύματος ἐγκραθεῖσα, καὶ ἓν τῇ ψυχῇ ἡμῶν γίνεται, — propter inhzrentem ei deitatem ; sic etiam de prin- 
xa0b εἰχὸς &v ψυχῇ γενέσθαι : xol τῷ σώματι χατα- — cipio statuimus, Altissimi nempe virtutem super- 
μίγνυται, ὡς ἂν διὰ πάντων ὁλοτελῆς ἡ σωτηρία γέ- — ventu Spiritus sancti toti naturz nostrz coaluisse : 

ται * φυλασσομένης τῇ θεότητι xai ἓν τῇ ἀρχῇ τῆς υἱ εἰ anima nostr: insit, quomodo ratio postulat 
ἀνθρωπίνης ζωῆς xa ἐν τῷ τέλει τῆς θεοπρεποῦςτε — ut insit in anima : et corpori quoque nostro com- 
καὶ ὑψηλῆς &maütla;* οὔτε γὰρ ἡ ἀρχὴ κατὰ τὴν — misceatur, quo perfecta sit modis omnibus salus 


* 1 Petr. ui, 22. 


4075 S. GREGURII NYSSENI 1024 
nostra : et deitati conservetur , tum in principie A ἡμετέραν ἀρχὴν, οὔτε τὸ τέλος χατὰ τὸ ἡμέτερον τέ- 


vite hbumanz, tum in Gne, Deo conveniens ac sub- 
limis vacuitas affectuum : quippe nec principium 
cjus simile fuit prineipio nostro : neque finis fini 
nostro respondet, sed ulrobique Deo propriam po- 
tentiam ostendit, quando neque principium volu- 
ptate fuit inquinatum, neque finis in corruptionem 
desiit. Si igitur baec voce alta praedicamus, et testi- 
ficamur, Christum nempe, Dei virtutem esse, et 
Dei sapientiam, semper immutabilem, semper incor- 
ruptibilem : quí licet in motabili et eorruptibili 
versetur corpore, ipse tamen non inquinatur, sed 
quod erat iuquinatum purificat : quz nostra injuria 
est? Aut quam ob causam odio babemur ? Aut quid 
sibi volunt nova hzc adversus nos erecta altaria? 


Num alium Jesum annuntiamus? Nuin alium de- B 


signamus ? Num alias Scripturas proferimus ? Num 
Virginem sanctam et Deiparam ausus est quis- 
quam nostrum Hominiparam dicere, quo modo il- 
lorum nonnullos eam irreverenter nominare audi- 
mus? Num trium resurrectionum fabulam proba- 
mus? Num mille annorum ingurgitationem pollice - 
mur? Num Judaicam victimarum  mactationem 
iterum restitutum iri docemus * Num ad terrestrem 
Jerusalem spes hominum inclinamus, et instauran- 
dam illam esse illustrioris materix lapidibus fingi- 
mus ? Quid horum nobis objici potest, cur fugiendi 
judicemur, et cur adversus nos altare quidam ex- 
struant, quasi ipsi sancta pollueremus ? Propter 
ista cum excitata mihi bilis esset, et dolor cordi 
obortus, simnl ac reversus pedem posui in metro- 
poli, faciendum duxi, ut litteris ad vos scribendis 
acerbitatem animi mei exhaurirem. Vos vero, quo 
deducemini a Spiritu sancto, in eo manete : pone 
Dominum ingredientes, carni et sanguini non ac- 
quiescentes, neque occasionem gloriandi nonnullis 
prebentes , ut ne jactent se de vobis, neve propter 
vestram vitam , ambitio ipsorum capiat incremen- 
tum. Estote memores sanctorum Patrum, quibus 
commendata fuistis a beato patre vestro, et. quo- 
rum in locum ipsi ut succederemus, per Dei fac- 
tum est gratiam, qux eo honore nos est digna- 


λος, ἀλλὰ ἔδειξε χἀχεῖ xal ὧδε τὴν θεῖχλ» ἑξουσίαν, 
pipe τῆς ἀρχῆς Ev ἡδονῇ µολυνθείσης, µήτε τοῦ τέ- 
λους εἰς φθορὰν χαταλήξαντας. El οὖν ταῦτα βοῶμεν 
xai διαμαρτυρόµεθα , ὅτι Χριστὸς θεοῦ δύναµις xoi 
Θεοῦ σοφία, ἀεὶ ἄτρεπτος, ἀεὶ ἄφραστος, xàv ἐν τῷ 
τρεπτῷ xat φθαρτῷ γένηται, οὐχ αὐτὸς µολυνόµενος, 
ἀλλὰ τὸ μολυνθὲν χαθαρίζων" τί ἀδιχοῦμεν, xal 
ὑπὲρ τίνος µισούµεθα ; Καὶ τί βούλεται $ τῶν xatwov 
θυσιαστηρίἰων ἀντεξαγωγή ; Mh ἄλλον Ἰησοῦν χαταγ- 
γέλλομεν; Mh ἕτερον ὑποδειχνύομεν; Mh ἄλλας l'ga- 
φὰς ἐχτιθέμεθα: Mh τὴν ἁγίαν Παρθένο» τὴν θεοτύ- 
xoy ἑτόλμησέ τις ἡμῶν καὶ ᾿Ανθρωποτόχον εἶπεν - 
ὅπερ ἀκούομέν τινας ἐξ αὐτῶν ἀφειδῶς λέχειν» Mh 
τρεῖς ἀναστάαεις μυθοποιύμεν; Mb χιλίων tro» 
γαστριµαργίας ἐπαγγελλόμεθα: Mh τὴν "IooSatxt» 
ζωοθυσίαν πάλιν ἐπαναληφθήσεσθαι λέγομεν: Mi 
περὶ την χάτω Ἱερουσαλὴμ τὰς ἑλπίδας τῶν ἀνθδρώ- 
πων χλίνοµεν, ἀνοιχισμὸν αὐτῆς διὰ τῆς εὐφανεστέ- 
pae τῶν λίθων ὕλης ἀναπλάσσοντες: Ἐί τοιοῦτον 
ἔχοντες ἐγχαλεῖσθαι φευχτοὶ ἐνομίσθημεν, xai ἄλλο 
παρά τινων ἀντεγείρεται ἡμῖν θυσιαστήριον, ὡς 
ἡμῶν βεθηλούντων τὰ ἅγια: Ὑπὲρ τούτων àv. φλε- 
γμονῇ καὶ λύπῃ τὴν χαρδίαν ἔχων, ὁμοῦ τῷ ἐπιδῆναι 
τῆς µητροπόλεως, ἀποχενῶσαι τῆς φυχῆς τὴν τι- 
χρίαν, διὰ τοῦ γράφαι πρὸς τὴν ἀγάπην ὑμῶν, xpo- 
εθυµήθην. Ὑμεῖς δὲ ἐφ᾽ ὅπερ ἂν ὑμᾶς χειραγωγήση 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἓν ἔχείνῳ εἔητε, ὀπίσω τοῦ Θεοῦ 
πορευόµεναι, σαρχὶ δὲ xal αἵματι μὴ προσανέχουσαι, 
μηδὲ ἀφορμὴῆν παρασχευάζουσαί τισι χαυχἡµατος. 
ἵνα μὴ ἓν ὑμῖν χαυχήσωνται, διὰ τοῦ ὑμετέρου βίου 
τῆς φιλοδοξίας αὐτῶν ἑπαυξανομένης. ᾿Αναμνή- 
σθητε τῶν ἁγίων Πατέρων, olg παρὰ τοῦ paxa- 
ῥρίου πατρὸς ὑμῶν ἐνεχειρίσθητε, ὧν καὶ ἡμεῖς χατὰ 
Θεοῦ χάριν τὴν διαδοχην ἔχειν χατηζιώθηµεν. Καὶ 
μὴ µεταίρετε ὅρια, ἃ ἔθεντο οἱ Πατέρες ἡμῶν, μηδὲν 
ἀτιμάζετε τὸν ἰδιωτισμὸν τοῦ ἁπλουστέρου κηρύγ- 
µατος. Μηδὲ ποιχίλαις διαδοχαῖς τὸ πλέον νείµατε * 
ἀλλὰ στοιχεῖτε τῷ ἀρχαίῳ κανόνι τῆς πίστεως, xai 
ὁ θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ) ὑμῶν ἑῤῥωμένων 
φυχῇ xat cogat. Ὁ Κύριος φυλάσσοι ὑμᾶς ἐν ào- 
θαρσίᾳ, χαθὼς εὐχόμεθα. 


ta. Nolite quos Patres nostri posuerunt terminos mutare, neque aspernemini simplicioris praedica- 
tionis idiotismum, neque potiorem putetis doctrinam, qua per varias successiones mulavit ; sed 
anüquz fldei regulz congruite, et Deus pacis vobiscum erit, οἱ animo et corpore valentibus. Do- 


minus vos servet inpcorruptas, sicut optamus. 











I 
i 
{ 


1025 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ^ (1). 


EPISTOLAE. — EPIST. iV. 


4026 


EPISTOLA IV. 


Scripta fuisse videtur hec epistola ad. Eusebium veterem S. Basilii sodalem , ad quem exstat. ejusdem 
epistola M, in qua se communem cum ipso domum , focum . pedagogum , aliaque omuia habuisse testatur , 
par est enim εἰ hune Gregorii Nysseni sodalem amicumque fuisse. Fortasse ad hunc. Eusebium scripto 
eliam est Gregorii Naziauzeni epistola 171, in qua de ejus nuptiis gratulatur. 


Πρὸς Εὐσέδιον (3). 


Ad Eusebium, 


Ὅταν πλεονάζειν ἄρχηται τὸ ἡμερέσιον µέτρον À — Cum superiores cceli partes cursu suo sol repe- 


κατὰ τὴν χειμέριον ὥραν , τοῦ ἡλίον πρὸς τὸν ἄνω 
δρόµον ἀναποδίζοντος, «hv τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς θεο- 
φάνειαν, τοῦ διὰ σαρχὺς ἐπιλάμψαντος τῇ ἀνθθρω- 
πίνῃ ζωῇ ἑορτάζομεν ᾽ vow δὲ μµεσουρανῄήσαντος 
£65 τοῦ φωώστῆρος χατὰ τὸν δρόµον, ὡς νύχτα τε, 
xal ἡμέραν πρὸς ἴσον ἀλλήλαις ἀντιμετρεῖσθαι διά- 
στηµα, ἡ £x τοῦ θανάτου πρὸς τὴν ζωὴν ἐἑπάνοδος 
τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὐπόθεσις ἡμῖν γίνεται τῆς 
μεγάλης ταύτης xal 'χαθολικῆς ἑορτῆς, ἣν σύμπα- 
σα χατὰ ταὐτὸν (5) ἑορτάξει τῶν ἀνθρώπων Qui, 
«Gv τὸ µνστήριον ἀναδεξαμένων τῆς ἁναστάσεως. 
Τί µοι βούλεται τῆς ἐπιστολῆης dj ὑπόθεσις; ἐπειδὴ 
συνηθές ἐστιν Ev ταῖς πανδήµοις ταύταις ἱερομηνίαις 
διὰ πάντων ἡμᾶς ἐπιδείχνύσθαι τὴν ἐγχειμένην ταῖς 
φυχαῖς ἡμῶν διάθεσιν (5), xat που (6) τινὲς τοῖς 
ἰδίοις δώροις δωροφοροῦντες εὐφροσύνην ἐπισημαί- 
νουσε, χαλῶς ἔχειν ἑνομίσαμεν, μὴ παραδραμεῖν σε 
τῶν ἡμετέρων δώρων ἀγέραστον, ἀλλά σου τὴν φυ- 
xv την ὑψηλήν τε, χαὶ µεγαλόφρονα. τοῖς πενιχροῖς 
ξενίοις &x τῆς πτωχείας ἡμῶν δεξιώσασθαι. ἘΞένιον 
δὲ ἡμέτερον τὸ διὰ τοῦ γράµµατός σοι προσαγόμενον, 
αὐτὸ τὸ γράμμα ἐστὶν, ἓν ᾧ λόγος μέν τις περιην- 
θισµένος ταῖς χαλλιφώνοις τε, xal εὐσυνθέτοις τῶν 
λέξεών ἔστιν οὐδεὶς, ὡς διὰ τοῦτο δῶρον τὴν ἐπιστο- 
à» τοῖς φιλολόχοις νοµίζεσθαι, ἀλλ᾽ ὁ μυστιχὸς χρυ- 
Gig, ὁ τῇ πίστει τῶν Χριστιανῶν οἷόν τινι ἀποδέσμῳ 
ἐνειλημμένος, Υένοιτο ἄν σοι δῶρον, ἐξαπλωθεὶς, ὡς 
οἷόν τε, διὰ τῶν γραμμάτων, χαὶ τὴν χεχρυμµένην 
λαμπηδόνα προσ:είδας. Οὐχοῦν ἑπαναληπτέον ἡμῖν 
τὸ προοἰµιον. Τί δήποτε προελθούσης μὲν πρὸς τὸ 
ἀχρότατον (7) τῆς νυχτὸς, ὅτε οὐχέτι προσθῄχη νυ- 
κτερινὴ ἐπαύξησιν δέχεται, τότε ἡμῖν διὰ σαρχὸς 


(1) ας δ. Has Gregorii Nysseni epistolas 
quas e codice Vaticano edidit Zacagnius, contulit 
cum ms. Mediceo soannes Baptista Caracciolus, 
variasque lectiones cum nonnullis observationibus 
adjecit, septem aliis ejusdem sancti Patris epistolis 
ex ipso Mediceo codice descriptis ac Florentie 
anno 1751, evulgatis, mox subjiciendis. Quas pro- 
pterea lectiones cum V. C. animadversionihus hie 
subnotandas curavimus. Quindecim epistolas se- 
quentes edidit et interpretatus est Laur. Zacagni. 
(Biblioth. Galland, Vl, 604. Vide przefationem t. 1l, 
hujusce editionis przffixam). 

(2) Πρὸς Εὐσέδ. Ms. Med, Εὐσεδίῳ 

(5) Κατὰ ταὐτόν. ld. cod. xaz' αὐτόν. 

(4) Cujus moris in hac epistola mentio fit, ex- 
stant el alia hoc Nysseni ὤνο exempla. Sic Hella- 
dium quemdam episcopum munus una cum epi- 
stola, in qua Paschatis mysterium explicabat , 


Nazianzeno misisse liquet ex ejus epistola 54, qua 


responsiva est ad Helladium. Sic idem Nazianzenus 
Theodoro Tyanensi, a quo epistolam de Paschatis 


tens, hiberno tempore, diurni spatii mensuram 
auget, ver:e lucis per carnem humano generi afful. 
gentis apparitionem festiva solemnitate celebra- 
mus; nunc vero medium coeli ita cursu suo jam 
tenente sole, ut noctem, diemque zquali invicem 
temporis intervallo dimetiatur, humanx nature e 
morte ad vitam reditio argumentum nobis est ma- 
gna hujus, atque universalis festivitatis, quam per 
totum orbem uno eodemque tempore celebrant , 
quotquot resurrectionis mysterium agnoscunt. 
Quorsum hoc epistole argumentum (4)? Quoniam 
nios est in universalibus hujusmodi festivitatibus 
nostram erga alios voluntatem modis omnibus pa- 
lam facere, ac nonnulli, missis etiam muneribus, 


B benevolentiam suam aliis testantur , nos quoque 


recte factum iri cecsuimus, te munerum nostrorum 
expertem esse non sinere, sed potius magnum ef 
excelsum animum tuum exiguis paupertatis nostra 
donis prosequi. Donum autem, quod cum his liite- 
ris offero, ipsemet littere sunt, in quibus sane 
nulla est oratio verborum delectu, elegantique 
compositione nitescens, ut propterea apud eloquen- 
ti$ etudiosos muneris loco epistola haberi possit ; 
sed mysticum aurum, quod Christianorum fide, 
velut linteo quodam, involutum, muneris vice 
subeat, dum hisce litteris, quantum fieri poterit, suis 
integumentis evolutum, edito fulgore splendescet. 
ltaque resumeudum nobis epistolae procemium est. 
Quid est, quod nocti ad longitudinis summum jam 
provecta, nulla cum fieri potest accessio, tunc no- 
bis io carneapparet, qui cuncta complectitur , et 
propria potestale rebus universis dominatur , qui 


festivitate acceperat, Origenis Philocaliam una eum 
responsione ad ejus litteras pro munere inittit, ut 
pu ex ejus epistola 87. Sic idem Nyssenus Petro 
ratri in Paschatis festo librum de formatione ho- 
minis dono dedit, ut in epistola eidem libro prz- 
fixa dicitur. Factum et hoc fuisse in Natalis festi- 
vitate testis est S. Basilius in epist. 404, in qua 
Ainphilochium illius festi occasiene munuscula 
quzdam sibi misisse testatur. 

(5) Tiéc. Ms. Medic. «pat; , quemadmodum et 
Vat. adeoque non necessaria videtur correctio. 
Sensus enim hoc modo recte esse potest : Et Λοπο- 
ribus quasi propriis donis munerantes (populi, civcs, 
homines) benevolentium. suom significant. Neque 
novus est loquendi modus Nyssenianus, presertim 
ju epistolis quz familiares locutiones continere 80- 
lent, atque idcirco quosdam orationis defectus in- 
terdum deferre. Canacc. pag. 94. 

(6) !ta emendandum censui Vat. cod. in quo 
scribitur, xat που τιμαῖς τοῖς ἰδίοις δώροις. 

(7) Πρὸς τὸ àxp. Ms. Med. εἰς τὸ ἀχρ. 


1021 


S. GREGORII NYSSENI 


1023 


a nulla re, quae sub intelligentiam cadat, capt A επιφαίνεται ὁ τοῦ παντὸς περιδεδραγµένος, xal 739:- 


potest, sed cuncta continet, et angustissimum jam 
corporis humani domicilium inbabitat ; summa, 
scilicet , potestate ita ejus bonam voluntatem ob- 
secundante, eamque, quocunque inclinet, equo 
passu, umbra instar, comitante, ut nec in rebus 
creandis voluntate itfirinior deprehensa sit, neque 
rursus ubi ad nostre sese naturz humilitatem pro 
communi hominum salute demittere voluit, tanto 
muneri prestando impar fuerit; sed et suscepta 
infirmitate nostra, universi tamen gubernationem 
nunquam dimiserit? Quoniam igitur aliquid prorsus 
cause est, cur utrumque festum temporibus illis 
celebretur ; quare ea anni tempestate , qua longis- 
simzx noctes, sunt , carne apparel , cuin vero dies 
noctibas zquantur, honiinem propter peccatum in 
terram reversum, ad vitam rursus revoeat? Hujus 
rei causam dum pro virili breviter expono, epistola 
hzc ut muneris loco sit, efficiam. Num prorsus sa- 
gacitate tua jam intellexisti mysterium, quod in ea 
temporum diversitate latere opinamur, noctem 
nempe lucis incremento contrahi, et tenebras, sen- 
sim crescente spatio diurno, breviores fieri? Nam 
nemo fortasse ignorat non modicam tenebras inter 
et peccatum siinilitudinem esse atque affinitatem; 
et sane malitia eo nomine in Scriptura appellatur. 
Tempus itaque ipsum, in quo redemptionis myste- 
rium incipit, dispensationis, quai pro nostrarum 
animarum salute Deus instituit, quaedam explica- 
tio est. Oportuit enim, ut malitia jam in infinitum 
propagata, ab eo nos virtutum diem acciperemus, 
qui talem animis nostris lucein affundit, ut lumi- 
nosa vita, novis probitatis accessionibus adaucta, 
quam maxime amplificetur ; mala vero vita, paula- 
tim facta diminutione decrescens, in minimum 
contrahatur ; nam bonitatis incrementum, malitiz 
prorsus imniünutio est. At vero resurrectionis fe- 
stum, co adveniens tempore, quo noctes diebus 
eequantur, boc nobis intelligendum innuit, virtutem 
scilicet non amplius adversus malitiam, sequalibus 
ac ipsa viribus pollentem , ancipiti marte pugnatu- 
ram ; sed idololatriz teuebris diei, hoc est, fidei in- 
cremento disjectis, luminosam pravalituram esse 
vitam. Et hujus quoque rei gratia luna decimum 
quartum eursus sui diem complente , solis radios 
adversa fronte excipiens, se ipsam omni lucis copia 
affluentem, nullaque sui parte caliganterm ostendit. 
Occidenti enim soli succedens, non antea ipsa oc- 
cidit, quam veris ejusdem solis fulgoribus proprios 
immisceat, ila ut una eademque lux, utroque tum 
diurni, ium nocturni cursus spatio conLinuata , 


l 

(8) Τοῦτο γὰρ — sxoAAoic. ld. cod. τοῦτο γὰρ 
xaX τοῖς πολλαῖς ἴσως. 

(9) "Εδει γὰρ — ἐγτιθέντος. Corruptum locum 
putans Zacagnius ob orationis constructionem, ad- 
dit ἐγίδοσιν δέχεσθαι. Sed nulla opus est. immuta- 
tione. Verbum enim δεῖ, oportet, accusativum et 
dativum bene potest accipere. "Ev δεῖ µόνον uot, 
est in Euripide, Bic et apud Latinos. Plautus 7ru- 


χρατῶν Ey τῇ ἰδίᾳ δυνάµει τὸ πᾶν, 6 µήτε ὑπὸ πἀν- 
των τῶν νοητῶν χωρούµενος, ἀλλὰ τὸ πᾶν περιέχω», 
xa τῷ βραχυτάτῳ εἰσοιχιζόμενος, οὕτω τῆς µεγάλις 
δυνάµεως τῷ ἀγαθῷ θελήµατι συνδιεξιούσης, xal χατὰ 
toov, ὅπουπερ ἂν ῥέΦῃ τὸ θέληµα, σχιᾷ ἑαυτῆν δε:- 
χνυούσης, ὡς μήτε Ev τῇ χτίσει τῶν ὄντων ἀἁτονωτέ- 
pav τῆς βουλήσεως εὑρεθῆναι τὴν δύναμιν, µή τε 
ὁρμήσαντα τῷ ταπεινῷ τῆς φύσεως ἡμῶν Ex εὖερ- 
γεσίᾳ τῶν ἀνθρώπων συγχαταθῆναι, πρὸς τὸ αὑτν 
τοῦτο ἀδυνατῆσαι, ἀλλά xal Ev τούτῳ γενέσθαι, xal 
μὴ διαφεῖναι τὸ πᾶν ἀκυθέρνητον; Ἐπεὶ οὖν πάντως 
τις λόγος ἐπ᾽ ἀμφοτέρων ἑστὶ τῶν χαιρῶν, Τοῶς τότε 
μὲν διὰ σαρχὺὸς ἐπιφαίνεται, τῇ δὲ ἱσημερίᾳ τὸν εἰς 
γῆν ἀναλυθέντα διὰ τῆς ἁμαρτίας ἄνθρωπον, τῇ 


B ζωῇ πάλιν ἀποχαθίστησι ; Ταῦτα διὰ βραχέων, ὡς ἂν 


οἷός τε ὦ, παραστῄσας τῷ λόγῳ, δῶρον τὸ Υράμµα 
ποιῄσοµαι. "Hi. πάντως προέλαδες ἀπὸ ἁγχινοίας ὁ 
ὑποπτευόμενον ἓν τούτοις µνστήριον, ὅτι ἑγχόπτεται 
τῆς νυχτὸρ fj πρόοδος τῇ τοῦ φωτὸς προσθήχη, xal 
συστέλλεσθαι τὸ σχότος ἄρχεται, αὐξομένου ταῖς 
πρ2σθήχαις τοῦ ἡμερινοῦ διαστήματος; τοῦτο γὰρ 
ἴσως καὶ τοῖς πολλοῖς (8) ἂν γένοιτο φανερὸν, ὅτι 
συγγενῶς ἔχει πρὸς-την ἁμαρτίαν τὸ σχότος xa οὕτω 
τὸ χαχὸν παρὰ τῆς Τραφῆς ὀνομάζξεται. Οὐχοῦν ἑρ- 
µηνεία τίς ἐστι τῆς ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν olxovo- 
µίας 6 χαιρὸς, &v ᾧ τὸ µυστήριον ἡμῶν ἄρχεται. 
Ἔδει γὰρ πρὸς ἄπειρον δη τῆς χαχίας ἐχχνθείστς (9), 
τὴν διὰ τῶν ἀρετῶν ἡμῖν λαμθανομένην ἡμέραν παρὰ 
τοῦ τὸ τοιοῦτον φῶς ταῖς ψυχαῖς ἡ μῶν ἐντιθέντος (10), 
ὥστε τὸν μὲν φωτεινὸν βίον εἰς ὅτι µήχιστον παρα- 
τείνεσθαι, ταῖς ἀγαθαῖς προσθήχαις αὐξανόμενον, 
τὴν δὲ Ey τῇ χαχίᾳ ζωὴν διὰ τῆς xav ὀλίγον ὑφαιρέ- 
σεως εἰς ἑλάχιστον συσταλῆναι ' d$ γὰρ τῶν ἀγαθὼν 
ἐπαύξησις τοῦ xaxou µείωσις γίνεται. Ἡ δὲ ἔσημε- 
pla. τὴν ἀναστάσιμον ἑορτὴν δεξαµένη, τοῦτο δι Eav- 
τῆς ἑρμηνεύει, ὅτι οὐχέτι πρὸς ἀντίπαλον τάξιν ἀντι- 
χαταστῄσεται, ἰσοπάλως τῷ ἀγαθῷ τῆς χαχίας συµ- 
πλεχομένης  ἀλλ' ὁ φωτεινὸς ἐπικρατήσει βίος, τοῦ 
ζόφου τῆς εἰδωλολατρίας ἓν τῷ πλεονασμῷ cn ἡμέ- 
ρας διαπανοµένου. Ob χάριν, xat τοῦ σεληναίου δρ- 
µου, τοῦ χατὰ τὴν ιδ ἡμέραν, ἀντιπρόσωπον δείχνυσιν 
αὐτὴν ταῖς τοῦ ἡλίου βολαῖς, πληθύνονσαν παντὶ τῷ 
πλούτῳ τῆς λαμτηδόνος, xal µηδεµίαν τοῦ σχότους 
διαδοχἠν Ev τῷ µέρει γενέσθαι παρασχενάζουσαν. Auó- 
µενον γὰρ διαδεξαµένη τὸν Tov, οὗ πρότερον αὐτὴ 
χαταδύεται, πρὶν ταῖς ἀληθιναῖς αὐγαῖς του α.λίου 
τὰς ἰδίας συμμίξειεν, ὥστε ἓν qiue χατὰ τὸ συνεχὲς 
διαμεῖναι, χατὰ τὸ διάστηµα τοῦ νυχτερινοῦ (41) τε, 
χαὶ ἡμερινοῦ δρόµου, τῇ παρεμπτώσει τοῦ σχότους 
μηδαμοῦ διαιρούµενον. Ταῦτά σοι, ὦ φίλη κεφαλῇ, 


cul.V. 1, 10, Puero opus est cibum. Ait igitur Nys- 
senus : Ἔδει ἡμῶν τὴν διὰ τῶν ἀρετῶν λαμθανομέ- 
νην ἡμέραν παρὰ τοῦ. — Oportebat nobis diem (lu- 
cem) accipere viriutum ab eo, — Perpleza aliquantu- 
lum oratio Zacagnium turbavit. Canacc. p. 94 sqq. 

(10) Ἐκχυθείσης. Cod. Med. ἐγχυθείσης. 

(11) Nuxcep. ld. cod. ἡμερινοῦ τε δρόμου xal νυ- 
χτερινοὺ. 











1029 EPISTOLAE, — EPIST. V. 1020 


τῇ πενιχρᾷ ἡμῶν χειρὶ τοῦ λόγου δωροφοροῦμεν. Kal A nullo tenebrarum interventu dirimatur. Hane tibi, 

σοι πᾶς ἕστω ὁ βίος ἑορτὴ, xai ἡμέρα μεγάλη, τοῦ — carum caput, paupere nostra manu orationem pro 

νυχκτερινοῦ φόφου καθαρεύων ὅτι μάλιστα. - munere damus. Tibi autem tota vita unura sit 
festum, magnaque dies, nocturnarumque quam 
maxime tenebrarum expers. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ E', EPISTOLA VY. 


Marcello Ancyre episcopo jam ab aree Christiang anno 336 in synodo Constantinopolitana deposito , Basi- 
lius , et Athanasius , qui deinceps Ecclesiam illam gubernarunt , eos omnes . qui Marcelli communionem 
amplectebantur, α fidelium consortio excludi curarunt. Et hi quidem Ecclesia extorres ad. illud usque 
tempus fuere, quo Valens Augustus adversus catholicos persecutionem excitavit ; tunc enim cum quosdam 
JEgypti episcopos, apud Diocaesaream fidei causa exsulantes , convenissent anno circiter $15, ab eisdem 
in. Ecclesie communionem , edita prius catholica fidei professione , recepti sunt, moxque eorumdem 
comnunicatoriis litteris. freti , ut in catholicorum numero a cateris Orientis episcopis haberentur, po- 
&iularunt. ZEgre id ferens S. Basilius Cassariensis , aliique non pauci episcopi , eorumdem coh[essorum 
[actum improbarunt ; sed. postea , re melius perspecta, Marcellianos et ipsi in suam communionen; ad- 
misere. Nyssenus quoque Basilii, aliorumque episcoporum exemplum secutus , non antea cum Marcel- 
liauis communicavit, quam ipsorum fidei professione, Orientalium episcoporum rogaiu, accurate dis- 
cussa, eosdem Ecclesie catholice consortio dignos esse cognovit ; cumque propterea neglectorum cano- 


num, rejecteque Nicenam fidei insimularetur, hanc epistolam in sui defensionem ad catholicos Seba- 


sten urbis [cives dedit. 


Πρὸς τοὺς ἀπιστοῦντας cq ὀρθοδοξίᾳ κατὰ 
Σεθάστης. 

Ἑγνώρισαν ἡμῖν τινες τῶν ὁὀμοψύχων ἁδελφῶν 
περὶ τῆς χατασχεναζοµένης xa0' ἡμῶν δυσφηµἰας 
παρὰ τῶν μισούντων τὴν εἰρήνην, xat χαταλαλούν- 
των λάθρα τῶν πλησίων αὐτοῦ, xal μὴ φοδουµένων 
τὸ φοθερὸν, χαὶ μέγα χριτἠριον τοῦ ἐπαγγειλαμένου 
καὶ ὑπὸ τῶν ἀργῶν ῥημάτων ἀπαιτεῖσθαι τὸν λόγον 
ἐν τῇ προσδοχωµένῃ τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐξετάσει, λέγον- 
τες τὰ περιθρυλλούµενα xa0' ἡμῶν ἐγχλήματα εἶναι 
τοιαῦτα, ὅτι ἡμεῖς ὑπεναντία φρονοῦμεν τοῖς χατὰ 
Νίχαιαν ἐχθεμένοις τὴν ὀρθὴν, χαὶ ὑγιαίνουσαν πί- 
στιν, xal ὅτι τοὺς ἐν ᾽Αγχύρᾳ ἐπ ὀνόματι Μαρχέλ- 
Aou ποτὲ τὴν σύναξιν ἔχοντας, ἀχρίτως xat ἀνεξετά- 
ette εἰς τὴν χοινωνίαν τῆς χαθολικῆς Ἐκκλησίας 


παρεδεξάµεθα. "lv' οὖν μὴ καταχκρατῇ τῆς ἀληθείας C 


τὸ Φεῦδος, δι ἑτέρων Ὑραμµάτων αὐτάρχη ἐποιησά- 
μεθα τὴν ὑπὲρ τῶν ἐπενεχθέντων ἡμῖν ἐγχλημάτων 
ἀπολογίαν, xai ἐπὶ τοῦ Κυρίου δ.εθεδαιωσάµεθα, 
µέτε τῆς πίστεως τῶν ἁγίων Πατρῶν ἐχθεθηχέναι, 
μήτε περὶ τῶν προσθεµένων Ex. τῆς Μαρχέλλου συν- 
άξεως εἰς τὴν ἐχχλησιαστικὴν χοινωνίαν , ἀκρίτως 
xal ἀνεξετάστως τι πεποιηκέναι' ἀλλὰ τῶν κατὰ 
ἀνατολὴν ὀρθοδόξων, χαὶ συλλειτουργῶν ἐπιτρεψάν- 
των βουλεύσασθαι τὰ περὶ τῶν ἀνθρώπων, xa τοῖς 
γεγενηµένοις συναινεσάντων , πάντα ἑἐπράξαμεν. 
Ἐπειδὴ δὲ τὴν ἀπολογίαν ἑκείνην ἔγγραφον ἡμῶν 
ποιησαµένων, πάλιν τινὰς τῶν ὁμοψύχων ἁδελφῶν, 
ἰδίως Ex τῆς ἡμετέρας φωνῆς ἐπεζήτησαν γενέσθαι 
τὴν τῆς πίστεως ἔχθεσιν, καθ᾽ ἣν πεπληροφορήµεθα 
ταῖς θεοπνεύστοις ωναῖς, καὶ τῇ παραδόσει τῶν IIa- 
“"πέρων ἀχολουθοῦντες, ἀναγχαῖον ἑλογισάμεθα xal 
περὶ τούτων βραχέα διαλεχθῆναι. "Hyst; τὴν τοῦ 
Κυρίου διδασκαλία», fjv πρὸς τοὺς μαθητὰς ἐποιῃ- 
σατο, παραδιδοὺς αὐτοῖς τὸ τῆς εὐσεθείας µυστήριον, 
θεμέλιον εἶναι, καὶ ῥίζαν τῆς ὀρθῆς, xal ὑγιαινούστς 


B Ad Sebastenos , qui de recta ejus in fidei rebus 


opinione dubitabant. 


Ab unanimis quibusdam fratribus certiores facti 
sumus de obtrectmáonibus, que adversus nos ab 
iis conflatz» sunt, qui pacem odio habent , et pro- 
ximo suo occulte detrahunt , nil veriti tremendum 
magnumque illius tribunal , qui de otiosis quoque 
verbis in futura actionum nostrarum disquisitione 
se rationem exacturum fore denuntiavit, dum in- 
quiunt, crimina de nobis ubique divulgata, hzc 
esse : nos contraria sentire Patribus, qui apud 
Nicdam rectam atque salutarem (fidem exposue- 
runt, ac preterea in communionem catholice 
Ecclesixw inexplorato, atque indiscriminatim illos 
suecepisse , qui aliquando apud Ancyram 1η Mar- 
celli nomine ecclesiasticos coctus agebant. Ne 
igitur veritati mendacium przferatur, aliis litteris 
nosmet ipsos ab illatis criminibus satis purgavimus, 
et Dominum testati , validis rationibus confirma- 
vimus, nec sanctorum Patrum fidem nos trans- 
gressos esse , nec in recipiendis Ecclesi: commu- 
nionem Marcellianis , inexplorato, ac sine debita 
deliberatione quidpiam fecisse ; sed ortbodoxis in 
Oriente fratribus, atque comministris, ut isto- 
rum hominum negotium tractáretur, hortantibus , 
et quod a nobis factum fuit comprobantibus, om- 
nia peregisse. Quoniam vero postquam apologiam 
illam seripto edidimus, (1) rursus quidam unanimi 
fratres postularunt, ut seorsim , ac disertis ver- 
bis fidei professionem ederemus, qua sacris nos 
Scripturis, ac Patrum traditioni penitus inhzrere 
persuasum omnibus foret , de his quoque breviter 
disserendum nobis esse putavimus. Nos itaque 
Christi doctrinam , quam discipulos suos docuit , 
cum pietatis myster'um eisdem traderet, funda- 
mentum esse, et radicem rectz, et salutaris fidei 


(1) Apologia ista aut periit, aut in aliquo Bibliothecarum angulo adhuc Jatet; sed et nulla ejus 


mentio fit apud antiquos scriptores. 


4651 


S. GREGORII NYSSENI 


1073 


confitemur, nec quidpiam sublimius, nec tatius Α πίστεως ὁμολογοῦμεν, xat οὔτε ὑψηλότερον τΏς παρα- 


certiusque ea traditione esse credimus. Domini 
autem doctrina hsc est: Euntes, inquit, docete 
omnes gentes . baptizantes eos in nomine Patris , et 
Filii, et Spiritus saucti *. Quoniam igitur sanctz 
Trinitatis dono, vivilice virtutis compotes fiunt , 
qui ex morte ad zternam vitam regenerantur, et 
gratia ista per fidem digni facti sunt ; ità quoque 
imperfecta gratia est, si unum aliquod sancte 
Trinitatis nomen , qualecunque illud sit , in salu- 
tari baptismo prztermittatur. Nam neque in solo 
Patre, et Filio, sine 3ancto Spiritu, mysterium 
regenerationis adimpletur ; neque si Filius silentio 
pratereatur, in solo Patre, et Spiritu baptismus 
habet, unde nobis perfectam vitam largiatur ; nec 
in Patre et Filio, prsetermisso Spiritu, resurre- 
ctionis nostre gratia eonsummatur. Quapropter 
omnem spem , atque fiduciam nostrarum animarum 
salutis in tribus personis, qua iis nominibus nobis 
innotescunt , habemus, et credimus in Patrem 
Domipi nostri Jesu Christi, qui est vitx fons, 
et in Filium Patris unigenitum , qui est vite au- 
«tor, quemadmodum ait Apostolus *, et in Spiritum 
sauctum Dei, de quo Dominus ait, Spirilus est, 
qui vivificat *. Quia vero nobis a morte redemptis , 
immortalitatis gratia per fidem in Patrem, Filium, 
et Spiritum sanctum , in sancto baptismate, quem- 
admodum diximus, impertitut ; hac ratione ad- 
ducti , nil servile, nil creatum , nil Patris maje- 
state indignum ssnctz Trinitati connumerari cre- 
dimus ; quippe una tantum est vita nostra , quam 
per fidem in sanctam Trinitatem consequimur, ex 
Deo quidem universorum , veluti fonte, proma- 
nans, per Filium vero procedens, et in Spiritu 
Sancto consummata. Hoc igitur certum atque ex- 
ploratum babenles, baptisamur quidem, quem- 
admodum nobis mandatum est ; credimus autem, 
quemadmodum baptizati sumus ; sentimus autem, 
quemadmodum credimus; ita ut sine ulla dis- 
erepantia baptisma, et fides, et sententia nostra 
ia Patre, Filio, et Spiritu sancto consistat. Si 
quis autem duos, vel tres deos, vel tres divinitates 
dicit , anatbema sit. Et si quis secundum Arii per- 
versitatem ex non entibus Filium, vel Spiritum 


δόσεως ἐχείνης, οὔτε ἀσφαλέστερον ἄλλο τι εἶναι πι- 
στεύομεν. Ἡ δὲ τοῦ Κυρίου διδασχαλία ἐστὶν αὕτη » 
Πορευθέντες, qn21, μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, 
βαπτίζογτες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Παερὲς καὶ 
τοῦ ΥΙοῦ, καὶ του ἁγίου Πνεύματος. Ἐπειδὴ τοίνυν 
ἡ ζοωποιὸς δύναµις ἐπὶ τῶν Ex τοῦ θανάτου τερὰς 
τὴν αἰώνιον ζωὴν ἀναγεννωμένων, διὰ τῆς ἁγίας 
Τριάδος περιγίνεται τοῖς μετὰ πίστεως χαταξιουµέ- 
vot; τῆς χάριτος, χαὶ ὁμοίως ἀτελὴς fj χάρις, ἑνός 
τινος, οἵου δήποτει τῶν Ex τῆς ἁγίας Τριάδας ὀνομά- 
των παραλειφθέντος Ev οὗ σωτηρίῳ βαπτίσματι : 
οὐ γὰρ χωρὶς Πνεύματος Ev µόνῳ Υἱῷ, καὶ Πατρὶ «ὁ 
μυστήριον τελεῖται τῆς ἀναγεννήσεως * οὔτε Yiou 
σιωπηθέντος, ἐν Πατρὶ, xal Ἠνεύματι τὸ τέλειον 
τῆς ζωῆς παραγίνεται βαπτίσµατι’ οὔτε ἐν Πατρὶ, 
καὶ Υϊῷ, παρεθέντος τοῦ Πνεύματος, ἐχτελεῖται ἡ 
τῆς ἀναστάσεως χάρις διὰ τοῦτο πᾶσαν τὴν ἐλπίδα, 
xai τὴν πεποίθηαιν τῆς τῶν φυχῶν ἡμῶν σωττρίας 
ἐν ταῖς τρισὶν ὑποστάσεων ἔχομεν, διὰ τῶν ὀνομάτων 
τούτων γνωριζομένην ΄ xal πιστεύοµεν el; τε τὸν 
Πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 6; ἔστιν $ 
πηγὴ τῆς ζωῆς, xal εἰς τὸν μονογενη Yibv τοῦ Πα- 
πρὸς, ὃς ἐστιν ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς, χαθά φησιν ὁ ΑἉπό- 
στολος, xax εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῦ θεοῦ. περὶ 
οὗ εἶπεν ὁ Κύριος, ὅτι Τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ ζωο- 
ποιοῦγ. Καὶ ἐπειδὴ τοῖς λυτρωθεῖσιν ἡμῖν ἀπὸ τοῦ 
θανάτου, fj χάρις τὴς ἀφθαρσίας διὰ εῆς εἰς Πατέρα. 
xai Yibv, xal ἅγιον Πνεῦμα πίστεως, Ev τῷ σωττρίῳ 
βαπτίσµατι, καθὼς εἱρήχαμεν, παραγίνεται, ix τού- 
των ὁδηγούμενοι, οὐδὲν δοῦλον, οὐδὲ χτιστὸν, οὐδὲ 
«nc µεγαλειότητος τοῦ Πατρὺς ἀνάξων τῇ &viz 
Τριάδι συναριθµεῖσθαι πιστεύομεν. Ἐπειδὴ n 
ἐστὶν ἡ ζωὴ ἡμῶν, fj διὰ τῆς εἰς τὴν ἁγίαν Τριάξς 
πίστεως παραγινοµένη» Ex μὲν τοῦ θεοῦ τῶν ὅλευν 
πηγάζουσα, διὰ δὲ τοῦ Υἱοῦ προϊοῦσα, ἓν δὲ τῷ 
ἁγίῳ Πνεύματι ἑνεργουμένη. Ταύτην οὖν ἔχοντες 
τὴν πληροφορίαν βαπτιζόµεθα μὲν, ὡς προετάχθη- 
μεν, πιστεύομεν δὲ, ὡς βαπτιζόµεθα, δοξάζοµεν δὲ, 
ὡς πιστεύομεν ὥστε ὁμοφώνως τὸ βάπτισμα, xai 
τἣν πίστιν, xal τὴν δόξαν, εἰς Πατέρα εἶναι, καὶ 
Υἱὸν, καὶ Πνεῦμα ἅγιον. Εἱ δέ τις δύο, 7] τρεῖς θεοὺς. 
j| τρεῖς θεότητας λέγει, ἀνάθεμα ἔστω, Καὶ et τις 
χατὰ «hv Αρείου διαστροφὴν &x μὴ ὄντων λέγει τὸν 


sanctum factum fuisse dicit, anathema sit. Quot- D Υἱὸν, ἡ τὸ Πνυεῦμα ἅγιον γεγενῆσθαι, ἀνάθεμα ἕἔστω. 


quot autem, veritatis regulam secuti, tres con- 
fllentur personas, easque in suis proprietatibus 
pie ac religiose cognoscunt , et unam credunt esse 
divinitatem , unam bonitatem , unum principatum, 
unam potestatem , atque virtutem, nec monarchiz 
potentiam abrogant, nec ad asserendam deorum 
mnuMitudinem delabuntur, nec personas confun- 
dunt, nec ex dissimilibus diversique generis rebus 
sanctam Trinitatem componunt, sed fidei dogma 
in simplicitate suscipiunt, omnem salulis sue 
spem in Patre, Filio, et Spiritu sancto collocan- 
tes, hi unum idemque nobiscum sentiunt, cum 
quibus et nos partem in Domino habere precamur. 


! Matth, xxviii, 19. ? Act, iit, 1o. 


Ὅσοι 6à τῷ κανόνι τῆς ἀληθείας στοιχήσουσι, xat 
τὰς τρεῖς ὁμολογοῦσιν ὑποστάσεις, εὐσεθῶς Ev τοῖς 
ἑαυτῶν ἰἱδιώμασι γνωριζοµένας., xal µίαν πιστεύου- 
σιν εἶναι θεότητα, µίαν ἀγαθότητα, µίαν ἀρχὴν, xat 
ἐξουσίαν, xai δύναμιν. καὶ οὔτε «b τῆς μοναρχίας 
ἀθετοῦσι χρᾶτος, οὔτε sig πολυθείαν ἐχπίπτουσιν, 
οὔτε τὰς ὑποστάσεις συγχέουσιν, οὔτε ἐξ ἑτερογενῶν, 
xai ἀνομοίων τὴν ἁγίαν Τριάδα συντίθενται. ἁλα᾽ 
£v ἁπλότητι δέχονται τὸ τῆς πίστεως δόγµα, πᾶσαν 
τὴν ἑλπίδα τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας kv Πατρὶ xai Yi, 
καὶ ἁγίῳ Πνεύματι καταπιστεύοντας, οὗτοι χατὰ τὴν 
ἡμετέραν χρίσιν, τὰ αὐτὰ φρονοῦσι, μεθ᾽ ὧν xai 
ἡμεῖς ἔχειν ἓν Κνυρίῳ µέρος εὐχόμεθα. 


! Joan. vi, 627. 


ο κ .  —-—» -- ων —— m8 unm. dim 


| 
| 
| 


1053 
ΕΠΙΣΤΟΛΗ q' (15). 


EPISTOLAE. — EPIST. VI. 


1051 
EPISTOLA VI. 


Hiec epistola, in qua Nysseni ad Ecclesiam sibi commiseam reditus describitur, soripta. (nisse videtur vel 
post Consiantinopolitanam primam synodum, vel eo tempore, quo Nyssenus ab exsilio reversus est. Quis 


enim crederet , redeuntem. episcopum eo cum honore, cuique. iis latitie eignificationibus, 
ulsse, nisi vel diutafno tempore procul a 


Epistola describuntur, exceprum 


( gue in hae 
Ecclesia exstitisset, vel post 


egregiam aliquam operam Ecclesie navatam, ad sedem suam reversus esset ?. Si prior conjeciura placet, 


scripta est hec Epistola anno 581 dcsimenie; 


sin. tero posterior conjectura magis arriserit, 


dieendum 


est scriptam fuisse vel paulo ante Valentis obitum, vel stalim ab ejus morte, qug conligit die nona Au- 


gusti auno $18. 


Διέσωσεν ἡμᾶς ὁ Κύριος, ὡς εἰκὸς ἦν, ὑπὸ τῶν A — Salvavit nos, ul parerat, Dominus, quos tuis 


σῶν προπεµφθέντας εὐχῶν, xal σοι τεκµήριον τῆς 
εὐμενείας (14) σαφὲς διηγήσοµαι ’ ὡς γὰρ ἤδη ἥλιος 
Ἡν ἀνὰ τὸ χωρίον, ὃ χατόπιν Ἐαρσοῦ (10-16) χατ- 
ελίποµεν, ἀθρόον ἐγένετο νεφῶν συστροφὴ, xat εἰς 
βαθὺν ζόφον (17) ἐξ αἱθρίας µετέπεσε. υχρὰ δέ τις 
abpa τῶν νεφῶν διαπνέουσα, δροσώδης, xai ὑγρο- 
τάτη τοῖς σώμασιν ἡμῶν προσπίπτουσα, ὅδον οὐδέ- 
πω τὸν ὑετὸν Ἠπείλει, xol κατὰ τὸ εὐώνυμον βρον- 
ταὶ συνεχεῖς ὑπεῤῥήγνυντο, xol ἀστραπαὶ ὀξεῖαί τε 
xal ἐπάλληλοι τῶν βροντῶν προηχοῦντο, τά τε bpm 
πάντα πρόσω τε xai ὀπίσω, xal xa0' ἑχάτερα τῶν 
πλαγίων, xavnpsq? τοῖς νέφεσιν ἣν. Καὶ ἤδη ὑπὲρ 
χεφαλῆς ἡμῶν βραχεῖα νεφέλη (18), πνεύματι βιαίῳ 
ὑποληφθεῖσα, τὸν ὑετὸν ὥδινε, καὶ ἡμεῖς χατὰ τὸ 
Ἰσραηλιτιχὸν θαῦμα, µέσοι πανταχόθεν τῶν ὑδάτων 
διειλημμένοι, ἄθροχοι τὴν μέχρις Οὐεστηνῆς (19) 
ὁδὸν ἑπεράσαμεν * ἓν ᾗ καταχθέντων ἡμῶν ἤδη, xal 
γὰρ (20) ἡμιόνων ἀναπαυσάντων (21), τότε παρὰ τοῦ 
Θεοῦ ἐδόθη τῷ ἀέρι τοῦ ὄμόρου τὸ σύνθημα. Τριῶν 
δὲ ὡρῶν, ἢ xal τεσσάρων ἐχεῖσε διαγόντων ἡμῶν, xal 
ἐκανῶς εἴχομεν τῆς ἀναπαύσεως, Wy διέσχεν ὁ 
θεὸς τὸν ὄμθρον, καὶ τὸ ὄχημα εὐδρομώτερον &av- 
τῷ (23) 1| πρόσθεν fv, ἐν ὑγρῷ τε καὶ ἐπιπολαίῳ 
τῷ πηλῷ τοῦ τροχοῦ δι’ εὐχολίας ἑνολισθαίνοντος. 
"Eccc δὲ ὁδὸς ἀπ᾿ ἀχείνου ἐπὶ τὴν πολίχνην ἡμῶν 
πᾶσα ἀπιπυτάμιος, χατὰ ῥοῦν συγκατιοῦσα τῷ Obat, 
χωρία το συνεχή περὶ τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ, παρ- 
όδια τὰ πάντα, xa οὗ πολλῷ τῷ µέσῳφ ἀπ’ ἀλλήλων 
διφχισµένα. Πᾶσα colvuy ἡ ὁδὸὺς ἐκ τῆς ἁπαλλήλου 
ταύτης οἰκήσεως, τῶν μὲν ὑπανιώντων, cv δὲ 
παραπεμπόντων χατὰ τὸ συνεχὲς ἀνθρώπιον ἐπεκλή- 
purto, πολὺ τῇ ἡδονῇ καταμιγνύντων τὸ δάχκρυον. "Hy 
δὲ φεχὰς ἀνεπαχθὴς τὸν ἀέρα ὑπονοτίζουσα" μικρὸν 
δὲ πρὸ τῆς πολίχνης εἰς βιαιότερον ὄμθρον τὸ ύπερ- 
κείµενον ἑθλίδετο νέφος (20), ὥστε x«0' ἠσυχίαν 
ἡμῖν Ὑενέσθαι τὴν εἴσοδον, μηθενὺς προαισθοµένου 


(15) ᾿ΕπιστοΛή. Hxc epistola in codice Medic. 
inscribitur ᾽Αθλαδίῳ, Ablabio. 

(14) Εὐμεγείας. Ms. Med. εὐμενείας θεοῦ. 

(15-16) ᾿Εαρσοῦ. Pro Ἐαρσοῦ quod est in Vati- 
cano ms. scribitur in Mediceo ἑαυτῶν: ut. obscuritas 
et difficultas omnis illico sublata fuerit. CaRAcC. 
pag. 92. — Qui hujus loci meminerit, nullum reperi. 

(47) Zógor. Ms. Med. ζόφον ὁ &fjp, pro quocelum 
Zacagnius να, Mox in eodem cod. abpa δρω- 
σώδης «e scribitur. Id. ibid. pag. 98. 

(15) Fortasse legendum βαρεῖα νεφέλη, gravis nu- 
bes. — Βραχεῖα vegéAn. Hanc lectionetu. codicis 
Vat. exhibet quoque Mediceus. Atque optime uter- 
que: ut proinde inopportuna videatur Zacagnii 


PaTRoOL. (G8. XLVI. 


precibus prosequens, dimisisti, ejusque erga nos 
benignitatis argumentum evidens tibi narrabo. Ubi 
enim primum sol supra locum illum stetit, quem 
pone Earsum reliquimus, coactis illico nubi- 
bus, serenum colum in profundas se tenebras 
densamque caliginem induit: tum nostra e nubi- 
bus corpora perflans , frigida, roscidaque aura, 
eademque humidissima , magnam vim imbris jam- 
jam ruituram prznuntiare; ad lz»vam crebra erum- 
pere tonitrua, quibus rapida et alternantia pre- 
ccdebant fulgura : quin etiam quoiquot erant tam 
hiuc atque inde, quam a fronte et a tergo mou- 
tes nubibus undequaque tegebantur ; jamque nu- 
bes, quia nostro impendebat capiii, postquam 


B acri vehementique vento abrepta , alio delata (uit, 


hiemem peperit, ac nos, quod olim leraelitis 
Dei miraculo contigit, quantumvis pluvia unde- 
quaque circumdati , nullis tamen aquis aspersi , 
Vestenam usque iter confecimus ; ubi divertenti- 
bus nobis et quietem capientibus mulis, tum a 
Deo datum est aeri pluviz signum. At postquam 
eo inloco trium quatuorve circiter horarum spatio 
corpora abunde curavimus, Deus rursus pluviam 
cohibet, et rheda velocius quam antea ferebatur , 
in moll scificet luto ' minimeque alto facillime 
correntibus rotis. Purfo vía , quz inter locum | il- 
lum et civitatulam nostrani 6δε, tota flumine ai- 
luitur, et in e3tndem partem in quam fluit amnis, 
ducitur. Ripz quoque crebris distinctas: sunt oppi- 
dulis, iisque apmd viam sitis: nec intér $e mul- 
tam distantibus. Tota itaque, ab hanc fiunquam in- 
terruptam oppidorum seriem, hominibus partim 
obviam venientibus, partim prosequerilibus, iis- 
que omnibus niultas gaudio miscentibus lacrymas, 
sine intermissione replefa erat. &erem non admo- 
Qum molesta aqua irroratio bumectabat; parum 


emendatio, βαρεῖα νεφέλη. Agitur enim a Gregorie, 
non de nube quavis, sed de ea que caput suum ob- 
texit : ideirco rectissime resi seu parva, naomi- 
nata. Id. pag. 95, 

19) Μέχρις Οὐεστηνῆς. Cod. Med. μέχρι Οὐε- 
στινην.--- Νεβεῖο an apud alium quempiam scri- 
ptorem loci hujus mentio habeatur. 

(20) Supervacanea hic videtur particula γάρ. 

(21) Καὶ γὰρ ἡμιόνων ἀναπαυσάντων. 1d. eod 
καὶ τοὺς ἡμιόνους ἀναπαυσάντων {ἡμῶν]. 

5] 'Εαυτῷ. Med. ἑαυτοῦ. 

,. (25) Ita emendandum censui Vaticanum codicem 
In quo scribitur ἔθλιδε τὸ νέφος. 


33 


1035 S. GREGORII NYSSENI 1056 
autem longe ab urbe, nubes que nostro capiti A τῆς παρουσίας. Ὡς δὲ ἤδη τῆς οτοᾶς ἑντὸς ἐγενό- 


imminebat, in vehementiorem pluviam resolvitur : 
quare licuit nobis quiete urbem ingredi, nemine 
adventum nostrum presentiente. Verum utl por- 
ticum (24) ingressi fuimus, cum ob soli duritiem ac 
siccitatem currus sonitum ederet, neseio quo 
pacto ac unde, veluti ex quadam machina , re- 
pente circa nos ita confertus populus exstitit ut 
nulla nobis de rbeda desiliendi copia esset; ac 
tandem a turba nos undique comprimente , -:vix 
ac ne vix quidem obtinere licuit ut nobis descen- 
dendi, mulisque transeundi tempus concedereut ; 
quare parum abfuit , quin amoris atque benevo- 
lenti: excessus nobis animi defectionem intulerit. 
Ceterum €um intra porticum longius progressi, 
haud procul ab ecclesi: limine essemus ,΄ vidimus 
ignis rivum in ecclesiam influentem. Sacrarum 
enim virginum chorus, ardentes. cera lampades 
in manibus gestantes, ad ecclesi limen, aliz aliis 
ordine succedentes , procesaerant, facibus unde- 
quaque splendentes. Ingressus autem ecclesiam, 
et una cum populo gaudens, unaque lacrymans 
(utroque enim modo nos affici par erat, vel ex hoc 
quod in frequenti populo duos hosce animi motus 


µεθα, ἐπειδὴ διὰ ξηροῦ τοῦ ἑδάφους χατεχτύπει 
τὸ ὄχημα, οὐκ οἶδα ὅθεν, f| ὅπως, ὡς Ex μηχανης 
τινος, ἀθρόως ἀνεφάνη δῆμος, χύχλῳ περὶ ἡμων ττε- 
πυχνωμµένος (25), ὡς μηδὲ κατελθεῖν τοῦ ὀχέματος 
εὔπορον elvat: οὐ γὰρ ἣν εὑρεῖν τόπον χενὸν ἀνθρώπων. 
Μόγχις δὲ (20) πείσαντες ἡμῖν τε δοῦναι χαιρὸν πρὸς civ 
χάθοδον, xaY τοῖς ἡμιόνοις ἑπιτρέφαι τὴν πἀροδ»ν, 
παρὰ τῶν παραῤῥεόντων ἡμῖν χατά πᾶν µέρος συν- 
θλιδόµενοι, ὥστε thv ὑπερθάλλουσαν φιλοφροσύνην, 
μιχροῦ δεῖν xal λειποθυµίας γενέσθαι αἰτίαν. Ὡς δὲ 
πλησίον τοῦ ἔνδον ἐγενόμεθα ἐπὶ στώου (27), ὀρῶμεν 
ῥύαχα πυρὸς ἐπὶ τὴν ἐχκλησίαν εἰσρέουσαν - ὁ Υὰρ 
τῶν παρθένων χορὸς, τὰς ix χήρης (28) λαμπᾶλας 
διά χειρὸς φέρουσαι, στοιχηδὸν ἀλλήλαις χατὰ τὸν 


D εἴσοδον τῆς ἐχχλησίας προῄεσαν, τοῖς πυρσοῖς δ:όλου 


καταλαμπόμµεναι. Ἐντὸς δὲ Υενοµένου, xal συν- 
ησθεὶς τῷ λαῷ, xal συνδακρύσας (ταῦτα γὰρ ἓν 
ἀμφότερα πάσχειν τῷ xàv τῷ πλήθει βλέπειν τὰ δύο 
πάθη), ὁμοῦ τε τῶν εὐχῶν ἑπαυσάμην, χαὶ ταύτην 
τῇ ὁσιότητί σου τὴν ἐπιστολὴν διεχάραξα iE 
δων, ὡς οἷόν τε, τῷ τῇ 6ljm προσαναγχἀσεσθα., 
προσασχοληθῆναι μετὰ τὸ γράµµα τῇ θεραπεία τοῦ 
σώματος. 


intuebamur), statim atque precibus inem imposui, hanc Sanctitati tuz epistolam festinanter con- 
scripsi, ut possem, eo quod siti urgerer, post exaratam epi tolam corpori curando vacare. 


EPISTOLA VII. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ Z' (29). 


Tam hec, quam sequens epistola. scripta fortasse [uit Cynegio Nysseni amicissimo viro, ut palet ex ejusdem 
epistolis nona et decima; nam hunc Pre[ecturam pratorii in Oriente ab an. 584 usque ad an. 590 ges- 
sisse ex pluribus Theodosiani codicis legibus apparet. Vide accuratissimum Gotofredum in Prosopogra- 


phía et in notitia dignitatum ejusdem codicis. 


Lex nobis est cum flentibus flere jubens, e£ cun ᾳ Nópoc ἐστιν ἡμέτερος χλαίειν μετὰ χλαιόντων 


gaudentibus gaudere; sed, ut res ferunt, hujus 
legis pars altera tantum apud nos viget : rari 
enim admodum sunt qui securo atque alacri sint 
animo, ut facile inveniri nequeant qui nos felicium 
lztarumque rerum participes faciant; eorum vero 
qui secus se habent, uberrima est copia. Hzc pre- 
fati sumus propter infelicem tragoediam, quam ma- 
lus quidam dzxmon adversus illos quorum integer- 
rima semper vita fuit, excitavit. Nobilis juvenis, 
Synesius nomine, ex cognatione nostra, in ipso 
ztatis flore et nondum fere vitam exorsus, in ma- 
gnis periculis versatur ex quibus illum eripere so- 
lus Deus potest, ac post Deum tu, cui de morte 


(24) Nota morem construendi longas porticus, per 
quas iter ad majorem ecclesiau pateret, Romz olim 
servatum, apud Nyssam quoque viguisse, licet eam 
Nyssenus parvam fuisse urbem in hac eadein epi- 
stola testetur. — 

(25) Περὶ ἡμῶν πεπυχγωµένος, Cod. Med. περὶ 
ἡμᾶς πεπυχνωµένοι. Paulo ante pravam Vat. codi- 
cis lectionem Zacagnius recte emendavit, rescri- 
bens ἐθλίδετο véqoc* quis est quidem Medicei scri- 
ptura. CanACC. pag: ο 

(26) Μόγις δὲ. 1d. cod. µόγις τε, Mox. vero πε- 
ριῤῥεόντων. 


νομοθετῶν, xaX συγχαίρειν τοῖς χαίρουσιν ' ἀλλὰ τού- 
των, ὡς ἔοικε, τὸ ἕτερον Eg' ἡμῖν (50) τῆς νοµοῦς- 
cla, ἑνεργόν ἐστι μόνον’ πολλὴ γὰρ τῶν εὐθυμούν- 
των fj σπάνις, ὡς μὴ ἔχειν εὑρεῖν ῥᾳδίως τίσι τῶν 
ἀγαθῶν συμµετάσχωμµεν ' τῶν δὲ ὡς ἕτερον πραττόν- 
των, ἀφθονία πολλή. Ταῦτα προοιμιάζοµαι διὰ τὴν 
δυστυχη τραγιδίαν, ἣν πονηρός τις δαίµων ἐν τοῖς 
πάλαι (21) Ὑνησίοις ἑδραματούργησε. Νέος τῶν εὖ- 
πατριδῶν, Συνέσιος (03) ὄνομα αὐτῷ, o0x ἔξω τοῦ 
ἐμοῦ γένους, ἐν ἀχμῇ τῆς ἡλιχίας, οὕπω σχεδὸν τοῦ 
ζὴν ἀρξάμενος, Ev µεγάλοις χινδύνοις ἐστὶν, ὃν ἑξ- 
ελέσθαι μόνος ὁ θεὺς ἰσχὺν ἔχει, xal μετὰ τὸν θεὸν 
συ, ὁ τὴν περὶ θανάτου xai ζωῆς φῆφον πεπιστε»- 


(27) ᾿Επὶ στώου. Med. περὶ στώονυ. Et mox ῥύαχα 
--- εἰσρέοντα. 

(28) Ἐκ χήρης. ld. cod. &x κἠροῦ. Paulo post, 
ἑντὸς δὲ γενόμενος. 

(29) "Ext. ln cod. Med. inscribitur Ἱερίῳ tvz- 
µόνι * estque. V. Statim. vero Νόμοςτις. 

αν Ἐφ᾽ ἡμῖν. Med. ἐφ᾽ ἡμᾶς. Paulo post, ὡς 
ἑτέρως. 

1) Πάλαι. Med. πἀνυ. Mox, Συνέσιος τοὔνομα. 

05) Hujus Synesii, Nysseno consanguiniizte 
conjuncti, nulla, quod sciam, apud aliutn queza- 
piàm scriptorein mentio habetur. 


1051 


EPISTOL/E. — EPIIST. VIM. 


1033 


μένος. Δυστύχημα γέγονεν ἀχούσιον * τίς δ᾽ ἂν ἑχὼν A ac vitasuffragium creditum est. Involuntarie infor- 


δυστυχῄήσειε; Καὶ νῦν ἔγχλημα τὴν δυστυχίαν πε- 
ποίηνται οἱ xat! αὐτοῦ τὴν ἐπιθανάτιον ταύτην δἰ- 
χην συστήσαντες. ᾽Αλλ' ἐχείνους μὲν ἰδίοις Υράµ- 
pact χαθυφεῖναι τῆς ὀργῆς δυσωπῆσαι πειράσοµαι * 
τὸ 6t σὺν εὐμενὲς μετὰ τοῦ δικαίου χαὶ μεθ' ἡμῶν 
γενέσθαι παρακαλῶ, ὅπως ἂν τὴν ἁθλιότητα τοῦ νέου 
ἡ oh φιλανθρωπία νικήσει, πᾶσαν μηχανὴν ἔξευ- 
ροῦσα, δι ἧς «Έξω κινδύνων ἔσται ὁ νέος, τὸν πονη- 
ϱὸν κατ αὐτοῦ δαίµονα διὰ τῆς σῆς συμμαχίας νι- 
κῄσας. Πάντα εἶπον &v χεφαλαίῳ, & βούλομαι΄ τὸ δὲ 
xa0' ἕκαστον ὑποτίθεσθαι, ὅπως ἂν κατορθωθείη τὸ 
σπουδαζόµενον, οὔτε ἐμὸν ἂν εἴη τὸ λέγειν, οὔτε σὺν 
«b διδάσχεσθαι. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ H' (23). 


tunium accidit. Quis enim sponte sua infelix est? Et 
nunc infortunium istud crimini vertunt qui illum 
rei capitalis accusarunt. Sed eos quidem, ira depo- 
$ita, mites pacatosque, missis ad singulos litteris, 
reddere conabor : at vero clementia tua, cum ju- 
stitia conjuncta, ne a nobis hac in re desideretur 
enixe rogo, ut scilicet benignitas tua adolescentis 
vineat£ calamitatem, nibil intentatum omitiens, quo 
adolescens, ope tua improbo illo genio sibi adver- 
sante superato, extra discriminis aleam constitua- 
tur. Quas animus erat dicere, paucis exsecutus 
sum; qua vero ratione rite recteque negotium 
perfici queat, nec meum est dicere, nec tuum 
doceri. 


EPISTOLA VIIJ. 


Scripta ad Cynegium, «t videtur. Vide superioris epistoue synopsin. 


Ἑφ' ᾧ μάλιστα παρὰ τῶν σοφῶν ὁ βασιλεὺς τῶν B — Qua in re magnum illum Macedonum regem 


Maxsbóvov θαυμάζεται (θαυμάζεται γὰρ οὗ τοσοῦτον 
τοῖς λΜηδιχοῖς τρόποις (54), οὐδὲ τοῖς Ἰνδικοῖς τε 
xal περὶ τὸν ὠχεανὸν διηγἡµασιν, ὅσον ἐπὶ τῷ εἰπεῖν 
τὸν θησαυρὸν ἐν τοῖς φίλοις ἔχειν), τολμῶ «καὶ αὐτὸς 
ἓν τῷ µέρει τούτῳ «olg ἐκείνου θαύμασιν ἐμαυτὸν 
ἀντεπᾶραι, xal µοι προσἠχειν τὸν τοιοῦτον μέλλει (35) 
λόγον εἰπεῖν. "Ότι δὲ πλουτῶ τῇ φιλίᾳ, καὶ ὑπερ- 
αίρω τῷ τοιούτῳ χτήµατι τάχα xal αὐτὸς ἐχεῖνον 
«by ἐπὶ τούτῳ µεγαλανχούμενον. Tig γὰρ ἑχείνῳ 
τοιοῦτος φίλος, οἷος ἐμοὶ ab, διὰ πάντων iy ἑχάστῳ 
«T; ἀρετῆς εἶδει πρὸς ἑαυτὸν ἁμιλλώμενος; Πάντως 
γὰρ οὐκ ἄν τις ἐμοὶ, ταῦτα λέγοντι (26), χολαχείαν 
ἐπικαλέσειε, πρὀς τε «hy ἡλιχίαν τὴν ἁμὴν xa πρὸς 
τὸν σὺν βίον βλέπων ' ἔξωρός τε γὰρ Ίδη πρὸς χολα- 
2Είαν tj πολιὰ, χαὶ τὸ γῆρας εἰς θωπείαν ἀνεπιτή - 


sapientes potissimum  suspiciunt atque admiran- 
tur; apud eos quippe admirationi babetur, non 
tam ob victorias de Medis relatas, vel ob ea qua 
de rebus ab ipso in India et circa Oceanum gestis 
narrantur, quam quod dixerit se in amicis the- 
saurum possidere: qua, inquam, in re maximam 
ille sui admirationem concitavit, ea utique et ipse, 
seque ac ille, efferri haud vereor, et non immerito 
affirmare possum effatum illud mihi etiam conve- 
nire; nam cum magna mibí sit amicorum copia, 
fertasse et illum de iis se magnifice jactantem, 
eorumdem numero atque praestantia longe ante- 
cello. Quis enim illi tam amicus, quam tu mihi 
es, qui in omni virtutum genere semper temet- 
ipsum superare contendis? Neque enim quis. 


δειον, gol τε, καὶ εἰ v ὥρᾳ τοῦ χολαχεύειν εἶ ποτε, ϱ piam me ista dicentem assentationis accusaverit, 


ὁ ἔπαινος πρὸς ὑπόληψιν κολαχείας οὗ κατέπιπτε, 
«oU βίου πρὸ τῶν λόγων δειχνύντος τὸν ἔπαινον. 
*AXX ἐπειδὴ τοῖς χαλοῖς πλουτούντων ἴδιον τὸ εἰ- 
Qt vox κεχρῆσθαι, οἷς ἔχει (7): ἀρίστη δὲ χρΏαις τῶν 
σεριύντων , τὰ (8) κοινὰ προτιθέναι τοῖς φίλοις à 
Eyoust* φίλος δέ pov πάντων μάλιστα διὰ πάσης 
Ὑνησιότητος συνηρµοσµένος, ὁ ποθεινότατος υἱὸς 
Αλέξανδρος: παρακλήθητι δεῖξαι αὐτῷ τὸν ἐμὸν θη- 
σαυρόν' καὶ μὴ δεῖξαι µόνον, ἀλλὰ καὶ δαφιλῶς 
παρασχεῖν ἐμφορηθῆναι, τῷ προστῆναι αὐτοῦ (59), 
ὑπὲρ ὧν "xi, τῆς σῆς προστασίας δεόµενος * λέξει 
δὲ δι ἑαυτοῦ τὰ πάντα. Οὕτω γὰρ εὐπρεπέστερον, 1) 
τὰ καθ’ ἕχαστον ἐμὲ διεξιέναι τῷ γράµµατι. 


si ad sitatem meam et tuum vivendi institutum 
respiciat. Nam et canitiem non decet assentatio, 
nec senectus adulationi apta est; tibi autem im- 
pertita laus quantumvis adulatio nostr: conveni- 
ret ztati, in nullam certe assentationis suspicio 
nem incideret , cum vitz tuz ratio nil verbis egeat 
ut se omni laude dignam esse ostendat. At vero 
cum eorum qui divites scite prudenterque este 
norunt, proprium sit seire illis uti bonis que 
possident; optimus autem divitiarum usus sit, 
amicos eorum quia possidemus participes facere: 
mihi autem amicus sit eximia prz czteris omnibus 
sinceritate conjunctus, dilectissimus fllius Ale- 


xander: sine ut meum) thesaurum ipsi ostendam, nec ostendam tantummodo, sed et efficiam ut eo 


(25) Επίστ. "aca perhibetur in ms. Med. 
'Avttoytavip, estque Vl. 
(54) Fortasse legendum τροπαίοις, tropea. — 
Τρόποις. Med. τροπαίοις, ut conjiciebat Zacaguius. 
(55) MéAAe:. ld. cod. μᾶλλον. Et mox αὐτὸν ἐχεῖ- 
vov. Paucisque interjectis, ταῦτα Ἀλέγοντι, prout 
emendavit editor, 


(56) Ita emendandum censui Vaticanum codicem, 
in quo legitur, ταῦτα λέγων. 


(57) Οἷς ἔχει. Medic. οἷς ἔχουσι. Et. paulo ante, 
χαλῶς πλουτ. 


(58) Τῶν περιόντων, cá. Ms. Med. τῶν παρόν» 


των, 16. 
(39) Αὐτοῦ. 1d. cod. αὐτῶν" 








1059 S. GREGORII NYSSENI C40 
affatim potiatur, dum illum tuo patrocinio indigentem iis in negoliis iueberis atque juvabis, quo- 
rum causa ad te venit. Ipse autem per se cuncta indicabit; ita enim fieri potius decet, quam ut sim 
gula ad te hisce litteris perscribamus. 


EPISTOLA IX. ΕΠΙΣΤΟΛΗ 6' (49). 


Ez hujus epistole argumento discimus Gregorium Nyssenum, Basilii fratris et |Gregorii Nazianzeni ετεπι- 
plo in eremum aliquando secessisse, cwjus rei nescio an apud alium quempiam veterem scriptorem mentio 
habeatur. Caterum ad quemnam hac episiola scripta fuerit divinare non possumus. 


Τα: quidpiam admirandum prastigiatores arti- A — Totoocóv τι θαῦμά φααιν ἓν τοῖς θεάτροις τοὺς 


ficiose in theatris edere aiunt, cum fabula ex 
historiis mutuata, vel narratione aliqua vetere in 
prastigiarum materiem assumpta, rem totam, quasi 
vere tunc gereretur, actione ac gestu spectatorum 
oculis subjiciunt. Porro hoc pacto, quod sibi repre- 
sentandum proposuerunt, efficiunt : Varias enim 
formas atque personas induti, ac urbem quoque 
in orchestra ex velis efformautes, nudum illum lo- 
cum tum demum viva gestarum rerum imitatione 
iila ad fabulze argumentum accommodant, ut tam 
ipsi rerum quz in illa historia continentur, imi- 
tatores, quam vela ipsa, urbs, videlicet, velis re- 
presentata, miraculum spectatoribus flant. At quare 
uobis instituta est hsec narratio? Quoniam mihi 


θαυματοποιοῦντας τεχνάζεσθαι: Μῦθον ἐξ ἱστορίας, 
fj τινα τῶν ἀρχαίων διηγημάτων, ὑπόθεσιν τῆς θαν. 
µατοποιίας λαθόντες, ἔργῳ τοῖς θεαταῖς διητοῦντιι 


τὴν ἱστορίαν. Διηγοῦνται δὲ οὕτως τὰ χατάλληλα zov: 


ἑστορουμένων * Ὑποδύντες σχἠµατά τε xal πρὀς- 
ωπα, xal πόλιν ἓκ παραπετασµάτων ἐπὶ τῆς ὀρχί- 
στρας δι ὁμοιότητός τινος σχηµατίσαντες, xai (41) 
τέως ψιλὸν τόπον τῇ évapyet µιµήσει τῶν πραγμά- 
των οἰχειώσαντες, θαῦμα τοῖς θεωµένοις Ὑίνονται, 
αὐτοί τε οἱ μιμηταὶ τῶν ἐν τῇ ἱστορίᾳ πραγµάτω», 
χαὶ τὰ παραπετάσµατα, fj πόλις 56. T6 οὖν µοι st 
διήγημα βούλεται; Ἐπειδὴ χρεία ἡμῖν τὴν μὴ οὖσαν 
πόλιν καὶ οὖσαν (42) δεῖξαι τοῖς συνιοῦσε, παραχλί- 
θητι γενέσθαι τῆς πόλεως ἡμῶν οἰχιστῆς αὐτοσχ- 


opus est. urbem, quee husquam est, quasi revera B διος, αὑτῷ τῷ φανῆναι μόνον (πόλιν εἶναι δοχεῖν τὸν 


esset, advenientibus ostendere, te eliam atque 
etjam rogo, ut specie tantum tenus te in extempe- 
ralem urbis nosime civem ascisci patiaris (dabo 
quippe operam ut solitarius iste locus urbs esse 
videatur), quandoquidem tibi noa multum Rineris 


ἔρημον χῶρον παρασχευάσω M3])* ὅτι aot xaX ἡ ox 
o0 πολλὴ, xoi fj χάρις, fjv δώσεις, σφόδρα πολλ/. 
Ῥουλόμεθα γὰρ φαιδροτέρους (44 ἑαυτοὺς δεῖξαι τοῖς 
συνοῦσιν, ἀντ' ἄλλου τινὸς χόσμον, τῇ φαιδρότητι 
ὑμῶν καλλωπιζόμενοι. 


conüciendum est, gratia autem, quam prestabis, valde. magna. Volumus quippe nosmet ipsos splea- 
didiores hospitibus ostendere, vestra scilicet claritate, pra alio quopiam ornatu, decorati. 


EPISTOLA X. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ !' (45). 


Cuinam hec epistola scripta fuerit, penitus ignoro, cum ejus verka nullam ad id conjiciendum opem suppe- 
ditent ; videtur tamen eo tempore data fuisse, quo Nyssenus ab Ecclesia sua Valentis jussu exaulabat. 


Quinam verno tempore flos tam gratus, quz- (; ἍµΠοῖον τοιοῦτον ἄνθος &v ἔαρι; Τίνες τοιαῦται µοὺ- 


nam cantantium avium voces tam suaves , quzenam 
tam placide atque lenes αυτ, quibus tranquilla- 
tum mare milescit, quxnam tellus agricolis tam 
jucunda, sive viridi segete luxuriet, sive jam spi- 
carum culminibus fluctuet, quam suave ac jucun- 
dum est ver illud spirituale quod, tuis pacem affe- 
rentibus radiis, per litterarum tuarum fulgorem, 
vitam nostram, m«orori subtractam, illustrem hila- 
remque reddit? Sic nobis fortasse congruit pro- 
pheticum illud de presentibus bonis usurpare : 
Secundum multitudinem dolorum meorum in corde 
meo, consolationes Dei, per probitatem tuam, lcti- 


(40) ος Ιη οοἆ. Med. inscribitur Σταχειρίῳ' 
ue . 
1) Kal. 1d. cod. καὶ τὀν. 
43) Kal o9c. Med. ὡς οὖσ. Atque ita legisse vi- 
detur interpres. 


σιχῶν ὀρνίθων φωναί, Ποίαις λεπταῖς xai mpo:- 
ηνέσι ταῖς αΌραις χαταγλυκαίνεται γαληνιῶσα θά- 
λασσα; Τίς &poupa τοῖς γεηπόνοις οὕτως ἠδεῖα, ἡ 
εὐθηνουμένη λπῖοις, Ἡ τοῖς χαρποῖς δη τῶν ἁστα- 
χύων ὑποχυμαίνουσα, ὅσον τὸ πνευματικὸν ἔαρ, ἐχ 
τῆς εἱἰρηνικῆς σου ἀχτῖνος, διὰ τῆς ἐν τοῖς v pá;- 
µασι λαμπηδόνος, thv ζωὴν ἡμῶν Ex χατηφείτς 
[ἐ]φαιδρῦνον; Οὕτω Y&p ἡμῖν τάχα τὸ προφητιχὸν 
ἁρμόσει τοῖς παροῦσιν ἀγαθοῖς ἐπιφθέγξασθαι, ὅτι 
Κατὰ τὸ π.Ίῆηθος τῶν ὁδυνῶν, τῶν ἐν τῇ καρδίᾳ, 
al τοῦ 6&0» παρακ.Ίήσεις, διὰ τῆς σῆς ἀγαθότττος, 
thv yvxhv ἡμῶν εὔφραναν, ἀκτίνων δίκην 


45) Παρασκ. ld. cod. παρασκενάσας * Exc δέ. 
44) Φαιδροτέρους. Cod. Med. σεµνοτέρους. 
48) Ἐπιστ. ln Med. inscripta Ὀτρηϊῳ &xtoxózy 


Μελιτηνῆς' estque XVIII. 











σα. lE -- m ο 








1041 


πουσαι. Ἴση Υάρ ἔστιν ἓν ἀμφοτέροις ἡ ἀχρότης, τῆς 
τε παχύτητος, λέγω, τῶν λυπηρῶν, xal τῆς γλυχύ- 
τητος τῶν σῶν ἀγαθῶν. Καὶ εἰ μόνον εὐαγγελισάμενος 
ἡμῖν τὴν παρουσίαν σου, τοσοῦτον ἑφαίδρυνας, ὥστε 
πάντα ἡμῖν ἐχ τῆς ἑσχάτης ἀλγηδόνος εἰς φαιδρὰν 
μεταθληθῆναι κατάστασιν' vl ποτε ἄρα ποιῄήσει, xol 
ὀφθεῖσα µόνον, à τιµία καὶ ἀγαθὴ παρουσία σου; 
πόσην δὲ δώσει τῇ φυχῇ (47) ἡμῶν παράκλησιν dj 
Ὑλυχεῖά σου φωνὴ ταῖς ἀχοαῖς ἐνηχήσασα; Αλλὰ 
Υένοιτο ταῦτα διὰ τάχους κατὰ θεοῦ συνεργίαν, τοῦ 
διδόντος ὁλιγοψύχοις ἄνεσιν καὶ τοῖς συντετριμμένοις 
ἀνάπανυσιν. 'Ἡμᾶς δὲ γίνωσχε, ἐὰν μὲν εἰς τὸ ἡμέτε- 
pov Ρλέψωμεν, περιαλγεῖν τοῖς παροῦσι, xal διαφο- 
ροῦντας μὴ παύεσθαι ' ἐὰν δὲ πρὸς τὴν σὴν ἀπίδωμεν 
τεµιότητα, πολλὴν ὁμολογεῖν τῇ οἰχονομίᾳ τοῦ Δε- 
σπύτου τὴν χάριν, ὅτι ἔξεστιν ἡμῖν Ex γειτόνων 
ἀπολαύειν τῆς Ὑλυχείας σου xai ἀγαθῆς προαιρέ- 
σεως, xal ἐμφορεῖσθαι κατ’ ἐξουσίαν µέχρι χόρου τῆς 


τοιαύτης τροφῆς, εἰ δἠ τις Χόρος τῶν τοιούτων 
ἑστίν. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΑ’ (48). 


EPISTOLAE. — EPIST. XI. 
τῃ πάχνῃ χεχαυµένην (40) τὴν ζωὴν ἡμῶν ἐπιθάλ- A 


1042 


ficaverunt. animam. meam *, dum solis radiorum 
instar, vitam nostram, pruina veluti adustam, 
fovent. Nam :que summa sunt malorum nostro- 
rum magnitudo, et bonorum tuorum dulcedo. Quod 
si ex eo quod adventum tuum tantummodo annun- 
tiaveris, usque adeo nos alacres lztosque fecisti 
ui omnia ex summo moerore in hilaritatem con- 
versa fuerint; quid non igitur przstabit vel solus 
tui aspectus, cum presens aderis, vir integerrime 
atque venerande? Quantum etiam solamen afferet 
dulcis vox tua, nostris auribus insonans ? Sed uti- 
nam id fiat quam citissime, Dei ope atque auxilio, 
qui pusillanimis doloris remissionem et moerore - 
confectis requiem largitur! Scias autem nos, si ad 
nostra quidem respiciauus, de presentibus rebus 


B vehementer dolere, neque eos qui nos vexant, un- 


quam cessare ; at vero si ad praestantiam tuam ocu- 
los convertamus, ultro fateri, multum nos Domini 
providentix:* debere, quod nobis fas sit egregia 
illa tua mente ejusque jucunditate e propinquo 
frui, et hujuscemodi cibo ad satietatem usque pro 
libitu expleri, si tamen talis rei ulla potest esse 
satietas. 


EPISTOLA XI. 


Scripta est hec epistola ad eruditum juvenem. quemdam Cappadocem, vel in Cappadocia degen«em, Cnri- 
siianumne an. ehnicum, definire non ausim, qui Nyssenum peregre agentem suis litteris patri commen- 


daverat. Epistole autem argumentum desumptum est ex Homeri 


lem, cum videret Telemachum nepotem, 


dyss. lib. xxiv, in cujus fine ait, Laer- 


ab Ulysse patre monitum, in aciem alacri animo descendisse 


adversus Hhacenses. εἰ Cephallenios, qui, procorum necem ulturi, paternam. domum armis eggrediebantur. 


exclamasse : 


Tíc v) µοι ἡμέρη ἤδε, θεοὶ φίΆοι; " H uála χαίρω: 
Ylóc τε) νἱωγός e fic πέρι δῆρυ. Eyoudi; zi 


ue mihi dies hec, Dii dilecti? certe valde gaudeo : 
iliusque neposque virtutem circa, pugnam habent» 


Αἰτῶν τι προσφυὲς καὶ οἰχεῖον (49) τῷ ypáppast ((— Cum aptum aliquod atque conveniens exordium 


δοῦναι προοίµιον, ἀπὸ μὲν τῶν ἐμοὶ συνήθων, λέγω 
«5h τῶν Υραφικῶν ἀναγνωσμάτων, οὐκ εἶχον ὅτῳ xat 
χρήσοµαι, οὐ τῷ μὴ εὑρίσχειν τὸ συμθαῖνον, ἀλλὰ τῷ 
περιττὸν χρίνειν πρὸς οὐχ. εἰδότας (50) τοιαῦτα γρά- 
. «gw. Ἡ γὰρ περὶ τοὺς ἔξω λόγους σπουδὴ, τοῦ µη- 
δεµίαν τῶν θείων µαθηµάτων ἐπιμέλειαν ἔχειν, 
ἀπόδειξις ἡμῖν Υέἐγονεν. θὐχοῦν ἐχεῖνα μὲν σιωπᾖσο- 
μαι, Ex. δὲ τῶν σῶν πρὸς τὴν λογιότητά σου προοι- 
µιάσοµαι. Πεποίηταί τις (54) παρὰ τῷ διδασχάλῳ τῆς 
ὑμετέρας παιδεύσεως πρεσδυτικῶς εὑφραινόμενος, 
μετὰ τὴν χρονίαν αὐτοῦ (52) χαχοπάθειαν kv ὀφθαλ- 
μοῖς ἔχων τὸν ἑαυτοῦ παΐδα, καὶ τοῦ παιδὸς ἅμα τὸν 
παϊΐδα ὑπόθεσιν δόντος (59) τῆς εὐφροσύνης. Ἡ περὶ 
τῶν πρωτείων τῆς ἀρετῆς ᾿Όδυσαεϊῖ (04) πρὸς τὸν 


* Psal. xcii, 19. 


(46) Τῇ πάχ»ῃ xex. Med. χεκαυµένην τῇ πάχνῃ 


(47) Tn ψυχῇ. ld. ταῖς Φυχαῖς. 
(48) ᾿Επισεολὴ τα'. Cod. Med. inscriptam refert 
Εὐπατρίῳ σχολαστιχῷ. Est autem num. VIII. 


(49) Αἰτῶν — οἰκείον. ld. ζητῶν — οἷον. 

(90) Εἰδότας. d. cibóxa. Mox, ἔξωθεν τῶν λόγων, 
Et paulo post ἡμῖν ἐγένετο. 

(91) Πεποίηταί τις. ld. πεποίηται Λαέρτης. 

(92) Αὐτοῦ. Med. ἐχείνην. Et mox pro ὑπόθεσιν 


ex sacre Scripture lecüione, pro consuetudine 
nostra, epistola prefigendum perquirerem, nul- 
lum, quo uterer, invenire potui; non quod nil 
congruum atque proposito nostro consentaneum 
occurreret, sed quod talia supervacaneum cense- 
rem nescientibus scribere. Studium enim quod 
profanis rebus impendis, argumento nobis est 
te nullam sacris doctrinis operam dare. lgitur illa 
quidem silentio pretermittam ; ex tuis vero rebus 
mese ad te virum eruditum et eloquentem epi- 
stola initium faciam. Fingitur non nemo ab eru- 
ditionis vestrze magistro post diuturnam malorum 
tolerantiam senum more exsultans, dum anie ocu- 
los una haberet filium et nepotem ex eodem filio, 


δόντος, id. cod. ὑπόθεσις δὲ αὐτῷ τῆς εὐφροσύνης. 
Praeclare: filius et nepos ob oculos ei objecti, leti- 
tix ipsi seni causa. CaRACC. pag. 95. 

(53) Vide 2η legendum sit, ἀμφοτέρου ὑπόθεσιν 
δόντος, ita ut adverbium ἅμα absolute positum, nul- 
lum casum regat. 9 

(54) Ὁδυσ. ld. τῷ Ὁδυσσεῖ. Mox vero, εἰς ^L ouv 
y μνήμη τῶν Κεφ. In quantum quidem memoria fert 
ephalleniorum. 14. ibid. 


{045 


S. GREGORII NYSSEN? 


του 


qui exsultandi occasionem sení prabuerat. Ulys- A Τηλέμαχον μάχη, εἰ χαὶ τῇ µνήµῃ (55) τῶν Kzz2à- 


sis cum Telemacho de virtute certamen quod et 
Cephalleniis menioratur, ad nostri sermonis sco- 
pum confert ; quandoquidem excipientes me nünc 
tu et pater tuus, quemadmudum illi Laertem, ho- 
nore et benevolentia erga nos, de principatu cum 
munificis quibusque ac generosis virís contendi- 
&lis, hic quidem suum in modum, tu vero e Cap- 
padocia per litteras singularibus plane erga me 
officiis certantes. Quid igitur ego senex? Felicis- 
simam censeo eam diem, in qua talem video inter 
patrem filiumque contentionem. Ne itaque cesses 
justa boni et admirandi patris vota implere, et 
praclaris factís paternam gloriam superare. Ego 
sane ambobus vobis gratiosum me judicem prz- 
bebo, tíbi quidem palmam de patre concedens, 
patri vero de te. Nos autem asperam, non tam la- 
pidibus quam habitatorum moribus, lthacam fe- 
remus, in qua multi proci et bonorum expetit 
ad nuptias mulieris occupatores, qui vel hoc ipso 
sponsam contumelia afficiunt, quod modestie at- 
que pudori nuptias minantur, Melantho, vel afi- 
«qua alia ejusdem generis muliere, ut arbitror, 
digna perpetrantes; sed qui arcu valeat, nullus 
suppelit. Vides quam seniliter in his, quz nil 
nobis conveniunt, nugati sumus. Sed mihi ob ca- 
mitiem venia ultro danda erit; proprium enim 
senectutis est, quemadmodum oculos gravedine in- 
festare et 1rembris omnibus torporem inducere, 
Ma el garrulam atque verbosam esse. Tu autem 
volubili, fervido atque incitato sermone nos, ut 
juvenem decet, excipiens, me juventuti quodam- 


λήνων, πρὸς τὸν σχοπὺν τοῦ λόγου συµθδάλλεται. 707: 
µε διαλαθόντες vovt (56), σύ τε xat ὁ τὰ πάντα 02v- 
µάσιος ὁ πατὴρ ὁ σὺς, ὥσπερ τὸν Λαέρτην ἐχεῖνοι, 
Φφιλοτίμους ὅλους Ev τῇ πρὸς ἡμᾶς τιμῇ τε χαὶ gr» 
φροσύνῃ περὶ τῶν πρωτείων διαγωνίζεόθε, ὁ μὲν 
οὕτως (57), σὺ δὲ ἀπὸ Καππαδοχίας τοῖς γράµμαφ 
βάλλοντες. Τί οὖν ὁ γέρων ἐγώ; Μακαριστὸν τίῆεμαι 
thv ἡμέραν, ἐν T, βλέπω τοιαύτην παιδὶ πρὺς τατέρα 
thv ἅμιλλαν. Μή ποτε o09 παύσαιο, χρηστου xi 
θαυμαστοῦ πατρὸς εὐχὴν διχαίαν ἀποπληρῶν . xal 
τοῖς ἀγαθοῖς προτερήµασι τὴν πατριχὴν δύξαν ὑύτερ- 
θαλλόμενος (58). Παρ᾽ ἀμφοτέροις ὑμῖν ἔσομαι χε- 
χαρισµένος Χχριτῆς ' aol μὲν τὰ πρωτεῖα πρὸς τὸν 
πατέρα νέµων, τῷ πατρὶ δὲ πρὸς σε ἡμεϊῖς δὲ οἵστ- 
μεν τὴν τραχεῖαν Ἰθάχην, οὐ λίθοις τοσοῦτον, ὅσον 
τοῖς ἤθεσι τῶν οἰχητόρων τραχνυνοµένην, &v T] πολλοὶ 
μνηστῆρες , χαὶ τῶν κτημάτων τῆς μνηστευομέντς 
χρατηρες (59), ol xat αὐτῷ τούτῳ τὴν νύμφην »6pt- 
ζοντες, τῷ ἐπαπειλεῖν τὸν γάμον τῇ σωφροσύνῃ. Με- 
λανθοῦς (60), οἶμαι, τινὺς, Ἱ ἄλλης τοιαύτης ἀξίως 
πράττοντες. Οὐδαμοῦ δὲ ὁ σωφρονίζων τῷ τόξῳ (61). 
Ὅσον πρεσθυτικῶς ἐπὶ τὰ μηδὲν προσῄχοντα tut: 
παρεληρήῄσαμεν | Αλλά pot πρόχειρος ἕστω διὰ «iv 
πολιὰν fj συγγνώμη’ ἴδιον γὰρ αὐτῆς (62), ὥσπερ τὸ 
χορυζοῦσθαι τὰ ὄμματα, xal τὰ µέλη πάντα ὑπὸ της 
τοῦ γήρως ἀπονοίας (63) βαρύνεσθαι, οὕτω καὶ τὸ 
ἀδολεσχεῖν ἓν τῷ λόγῳ. Zu δὲ ἡμᾶς τοῖς τροχαλοξς τε 
xai διεγηγερµένοις τῶν λόγων νεανικῶς δεξιούµενος, 


c ἀνανεώσῃ τὸ pac, τῇ καλῇ xal πρεπούσῃ Υηρωχο- 


pig ταύτῃ τὸ ἐκ μηχὸς (64) τῆς ἠλιχίας ἐἑπανορθοῦ- 
μενος. 


modo reddes, pulchra atque decenti hac senes curandi ratione, longevitatem nostram imn melio- 


rem statum restituens. 


EPISTOLA XII. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 18’ (65). 


Éx hujus epistole contextu apparet eam. scriptam fuisse ad Cappadocem virum in quodam Ponti [oco de- 


enlem. 


oris autem tunc erat amicos ad celebriores festivitates, praesertim Paschatis, una. celebrandas 


Pil ut patet ex Nasianzeni Epistolis 99, 100, et 103, ad Eulalium, junctis Epistoloe 250, ed Palia- 


Nec veris gratia repente ac tota simul emicare 
solet ; sed verni temporis exordia flunt solis radii 
terre duritiem blande emollientes, et flores di- 


(55) Et hic fortasse legendum, ἡ xol iv τῇ 


μνήμη" 
(560) Nuvi. Med. pésov, Paulo post, φίιλοτίµως 
20b; ἀλλήλους. 

($7; 00tvc. ld. cod. ἐχ τοῦ Πόντου. Et mox µα- 
xaptiacfjv. 

(58) Ὕπερδ. Id. ὑπερθαλλόμενος οὕτως. 

(59) Κρατήρες. Μιά. βρωτῆρες, eomestores * vox 
ad sententiam aptissima. Mox autem σωφρονούσῃ. 
— Etsi incompertum mihi sit an vox κρατήρες, 
pro occupatoribus, eo sensu a quopiam accepta sit, 
quo verbum xpatéo sspenumero usurpatur ; tamen 
non video quonam alio meliori sensu boc in loco 
Latine reddi possit. 

(60) Notum est eruditis, hoc nomine appellatam 
fisse eam Penelopis ancillam, quz Ulyssem, sub 
pauperis habitu latentem, adeo aversabatur, ut et 


0ὐὁδὲ τοῦ ἔαρος ἡ χάρις διαλάµπειν κατὰ τὸ à0piky 
πέφυχεν * ἀλλὰ προοίµια τῆς ὥρας Υίνανται ἀχτίς τε 
προσηνῶς τὸ πεπηγὸς τῆς Υῆς ὀἐπιθάλπουσα, xai iv- 


verbera οἱ minaretur, nisi e Penelopis domo disce- 
deret, ut videre est in. Homeri Odys. lib. xvii, 
vers. 319, et lib. xix, vers. 65. 
(61) Respicit Nyssenus ad procorum necem, 
uam Ulysses jactis arcu sagittis, patravit. Vide 
Homeri dys. lib. xxu. 

(62) Αὑτης. ld. αὑτῃ. Mox vero clarius et optime 
ἀτονίας pro ἀπονοίάς. CARACC. p. 95. 

(65) Aut hic mendum aliquod subest, ant, fj τοῦ 
γήρως ἀπόνοια, idem per circumlocutionem est ac 
simplex, τὸ γῆρας, quod postremum in versione 
nostra secuti sumus. 

(64) 'Ex unxóc. Cod. Mel. χεχµηχός, cuod lo- 
cum et sensum plane reficit : τὸ κεχμηχὸς τῆς hi- 
xlag, laboriosam etatem. CanAcc. p. 95. 

(65) Ἐπιστ. lnscribitue τῷ αὐτῷ, eidem, in ms. 
Medic. estque num. IX. 





1045 


EPISTOL,E. — EPIST. ΧΙΙ. 


1046 


Bos ἡμιφανῶς τῇ βώλῳ ὑποχρυπτόμενον, xat αὐραι τὴν Α midia sui parte glebis tecti, et aurze terram afflan- 


γῆν ἐπιπνέουσαι, ὡς διὰ βάθους τὸ Ex τοῦ ἀέρος γόνιµόν 
τε xat ζωόφυτον εἰς αὐτὴν διαδύεσθαι. Ἔστι καὶ νεοθα- 
λῆ πόαν θεάσασθαι, χαὶ ὀρνίθων ἐπάνοδον, οὓς ὁ χειμὼν 
ἀπεξένωσε, xal πολλὰ τοιαῦτα, ἃ σημεῖα μᾶλλόν ἐστιτοῦ 
ἔαρος, οὐχ αὐτὸ τὸ fap. Πλὴν ἀλλ᾽ ἡδῃ xax ταῦτα, διότι 
xa τῶν ἠδίστων μηνύματα (66) γίνεται. Τἰοὖν 6 λόγος 
μοι βούλεται; Ἐπειδὴ πρόδρομος τῶν ἐν σοὶ θησαυρῶν 
fj διὰ τῶν γραμμάτων σου φιλοφροσύνη πρὸς ἡμᾶς 
ἐλθυῦσα, χαλῷ προοιµίῳ τὸ παρὰ σοῦ προσδοχώµενον 
ἡμῖν εὐαγγελίζεται ' καὶ τὴν ἓν τούτοις χάριν δεχό- 
µεθα, ὥς τι πρωτοφανὲς ἄνθος τοῦ ἔαρος, χαὶ ὅλης 
ἀπολαῦσαι τῆς ὥρας ἓν col εὐχόμεθα (67) διὰ τά- 
χους. Σφόδρα γὰρ, εὖ ἴσθι, σφόδρα τῷ θυμῷ καὶ τῇ 
πικρίᾳ τῶν ἐπιχωρίων ἠθῶν πεπονήκαμεν' xai ὥσπερ 
τοῖς δωµατίοις Ex τῶν ἑπεισρεόντων ὑδάτων ὑποτρέ- 
φεται χρύσταλλος (08) (χρήσοµαι γὰρ Ex τῶν ἡμετέ- 
pov τῷ ὑποδείγματι), οὕτω (69) καταῤῥέουσα votis, 
£l τῷ πεπηγότι ἐπιπολάσειε, λιθοῦται περὶ τὸν κρύ- 
σταλλον, xa προσθήχη τοῦ ὄγχου γίνεται. Τοιοῦτόν 
τι βλεπέτω (70) τοῖς πολλοῖς τῶν χατὰ τὸν τόπον 
ἐπιχωριαξόντων τὸ ἦθος, ὡς ἀεί τι προσεπινοεῖται 
παρ᾽ αὐτῶν εἰς πικρίαν καὶ ἐφευρίσχεται, xal τῷ 
προχατειργασμένῳ ἕτερον καχὸν ἐπιπήγνυται, xà- 
κείνῳ ἄλλο, xal πάλιν ἕτερον, xal τοῦτο συνεχῶς 
"ὑπαντᾷ (71), καὶ οὖδεὶς αὐτῷ ὄρος τοῦ µίσους xai 
τῆς τῶν χαχῶν ἑπαυξήσεως * ὥστε πολλῶν ὑμῖν εὖὐ- 
χῶν (72) εἶναι χρείαν, ἐπιπνεῦσαι διὰ τάχους τὴν 
χάριν τοῦ Πνεύματος, xai διαχέαι τὴν πιχρίαν τοῦ 


μίσους, xai διαθρύψφαι τὸν ἐκ τῆς πονηρίας αὐτοῖς σ 


πηγνύμενον χρύσταλλον. Διὰ ταῦτα γλυχὺ τὸ ἔαρ xol 
κατὰ φύσιν ὑπάρχον, ἑαυτοῦ ποθεινότερον γίνεται 
τοῖς ἀπὸ τοιούτων σε προσδεχοµένοις χειμώνων. Mh 
οὖν βραδυνέτω ἡ χάρις * ἄλλως τε xat τῆς ἁγίας ἡμῖν 
ἡμέρας πλησιαζούσης, εὐλογώτερον ἂν εἴη, τὴν ἓν- 
εγχοῦσαν τοῖς ἰδίος μᾶλλον ἢ τὸν Πόντον τοῖς 
ἡμετέροις σεμνύνεσθαι. Ἐλθὲ οὖν, ὦ φίλη χεφαλὴ, 
φέρων ἡμῖν ἀγαθῶν πλῆθος, σαυτόν τοῦτο γὰρ 
ἔσται τῶν ἀγαθῶν τῶν ἡμετέρων τὸ πλήρωμα. 


tes ut seminalem atque, generativam aeris virtu- 
tem in ejus abdita insinuent. Licet et recens pul- 
lulantem herbam | intueri, et avium, quos liems 
exsulare jussit, reditum, et alia multa hujusce- 
modi, qux» quamvis signa potius veris sint, quam 
ver ipsum, attamen et ipsa jucunda sunt, quo- 
niam res longe jucundissimas portenduut. Quid 
igitur sibi vult sermo noster * Quoniam bhenevo- 
lentia (tua, thesauri in te reposili pranuntia, per 
litteras ad nos veniens, pulchroinitio bona quz a te 
exspectamus, annuntiat; nos quidem insitam illis 
gratiam, veluti quemdam primo veris tempore ap- 
parentem florem, suscipimus, etiam atque etiam 
rogantes, ut pleno tu: probitatis vere quam pri- 
mum nos frui facias. Multum enim, ut probe nos'i, 
multum molestiz nobis attulit feritas et asperitas 
morum, qui apud hujus regionis incolas vigent ; et 
quemadmodum in domorum tectis ex influentibus 
aquis glacies accrescit (exemplo enim e nostra 
regione sumpto utar), et defluens novus aquae 
humor, si super aque jam densate superficiem 
dilatetur, in glaciem et ipse durescit, ejusdemque 
massam adaugel: simile quidpiam in nostrorum 
indigenarum moribus obtinere videtur, cum ali- 
quid semper ad veterem asperitatem excogitent 
atque adinveniant, et malo jam perpelrato, alterum 
malum adjiciant, et isti aliud aliudque rursus, id- 
que perpetuo accidit, et nullus odii et malorum 
incrementi terminus apparet ; ita ut multis preci- 
bus nobis opus sit, ut, Spiritus sancti gratia quam 
cito nos afflante, odii amaritudo dissipetur et gla- 
cies ipsis ex malitia inhaerens conteratur. Pro- 
pterea, etsi ver suapte natura jucundum sit, atta- 
men se ipso desiderabilius illis evadit, qui talem 
hiemem perpessi, te przestolantur. Istud itaque be- 
neficium atque gratia non differatur ; nain et alio- 
qui, sancta die jam appropinquante, convenientius 


. utique erit, patriam propriis potius, quam Pontum 


alienis, hoc est, nostris opibus decorari. Veni itaque, earum caput; fer nobis bonorum affluen- 
tiam, te scilicet ipsum : hoc enim bonorum nostrorum' complementum erit. 


66) Μηνύματα. lta quidem propter casus immu- 
tationem emendat Zacagnius. Sed in cod. Med. 
nullus error : est enim piufpsen. CaARaCC. p. 95. 
—- lta emendandus fortasse Vaticanus codex, in quo 
scribitur, μηνυμάτων. 

67) Εὐχόμ. God. Med. διὰ τάχους εὐχόμεθα. Et 
mox, χρυμῷ pro θυμῷ' quod prestat : convenien- 
tius est enim allegoriz, qua utitur Nyssenus. Paulo 
post idem cod. Un ετών. ld. p. 93. 

68) Vox χρύσταλλος duplicem apud Graecos si- 
gnificationem habet; nam et pro glacie sumitur , 
atque eliam pro eo, quod Latini etiam vocant 
crystallum, usurpatur. Nos autem glaciem verti- 
riu$, cum nesciamus an apud ullum scriptorem 


erystalli in. Cappadocia nascentis mentio fiat, et 
alioqui de Cappadoci» nivibus jocatur Libanius in 
epistola 1560 inter Basilii epistolas, idemque Basi- 
lius tum epistola sequenti, tum passim de Cappa- 
dociee hiemis acerbitate conqueritur. 

(69) Οὕτω. Nil in rem sententiz. Recte in Med. 
xat fj. 1d. ibid. 

(70) B-Aezéco. Sensui nequit accommodari. At 
Med. βλέπω, quod est aptissimum. Mox vero ubi 
Vat. ὡς ἀεί, Med. ὡς omittit. Id. ibid. 

(71) Ὑπαντᾷ. Med. γίνεται. Mox αὐτοῖς ὄρυς 
prafert idem cod. quod est orationi magis consen- 
taneum. ld. ibid. 

(12) 'Yyuiv εὐχῶν. Cod. Med. εὐχῶν ἡμῖν. 





1011 


EPISTOLA XIII. 


. $. GREGORII NYSSENI 


100 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ώ (75). 


Libanio sophiste hec epistola inscribenda est, quem sancti Basilii magistrum exstitisse norunt eruditi. Heec 
autem epistola cum sequenti tuuc. Jemporis a. Nysseno scripta fuisse videtur, cum. eloquentig artes, Na- 


2ianzeno tesle in epistola 45, publiceprofitebatur. 


Audivi medicum 
re affectionem enarrantem. Ejus autem narra- 
tio talis erat ; Distinebauw non nemo difficillimo 
quodam morbo, ariemque incusabat, quod minus 
quam polliceretur, przsstare posset; nam quidquid 
3d ejus curationem adhibebatur, exspectato care- 
bat effectu. Mox cum exoptatum quoddam; nuntium 
preter spem ipsi allatum fuissed, artis vicem sup- 
plens casus, hominem morbo liberavit, give auima 
gaudii atque voluptatisabundantia corporis quoque 
habitudinem 24| sui ipsius affectionem conforma- 
yerit, sive alio quopiam modo id acciderit, nequeo 
dicere, cum mihi de ialibus pbilosophbandi otium 
desit, causaxique bujus rei nou adjecerit, qui gar- 
ravit. Commodum autem, ut arbitror, narrationis 
hujus nunc memini; cum enim minus valerem, 
quam in votis essel. (causas autem adversitatum, 
qua ex eo tempore quo apud vos fui, mili usque 
nune evenere, nil opus est exacte nyne recensere), 
de improviso allata est mibi a te viro eruditissimo 
epistola, quam ubi accepi aique avidissime perlegi, 
Malim quidem animum meum ita affecit, quasi 
ab bominibus cunotis de pulcherrimis rebus laudem 
£onsequerer ; tanto in pretio apud me erat teslimo- 
nium quod per episiolam nobis impertiebaris ; 
deinde vero corporis habitudo in melius s£atiu con- 
veria est ;: unde οἱ ipse ren valde insolitani tibi re- 
fero, mescilicet unam eamdemqueepistolam partim 
segrotantem, partim vero optime valentem perlegisse. 


insolilam | quamdam natu- A 


"Ἠχουσά τινος ἰατρικοῦ (74), παρἀλογόν τι φύ- 
σεως πάθος (75) διηγουµένου, Τὸ δὲ διήγημα τοιοῦτο 
1v. Κατέ[ε]χετό τις, aol, ἀῤῥωστήματί τινι τῶν δυσ- 
τροπωτέρων, καὶ τὴν τέχνην διήλεγχεν, ἕλαττον τῖς 
ἑπαγγελίας Ἰσχύουσαν * «dv γὰρ τὸ ἐπινοούμενον εἰς 
θερακείαν, ἄπραχτον fjv. Ε]τά τινος ἀγγελίας τῶν 
χαταθυμιῶν παρ) ἑλπίδας αὐτῷ µηνυθείσης, ἀντὶ τῆς 
τέχνης ἡ συντνχία γίνεται, λύονσα «ip ἀνθρώπῳ τὴν 
νόσον * εἴτε τῆς φυχῆς τῷ περιόντι τῆς ἀνέσεως xal 
τὴν τοῦ σώματος ἕξιν ἑαυτῇ σννδιαθείσης, εἴτε xoi 
ἄλλως, οὐχ ἔχω λέγειν οὔτε γὰρ ἐμοὶ σχολὴ τὰ 
τοιαῦτα φιλοφοφεῖν, καὶ τὴν αἰτίαν ὁ εἰπὼν οὗ £pos- 
έθηχεν. "Emi καιροῦ δὲ νῦν ἐμνήσθην, ὣς οἴμαι, τοῦ 
διηγήματος * διαχείµενος γὰρ, ὡς οὐχ ἂν ἑθουλόμτν 
(εὰς δὲ αἰτίας οὐδὲν δέοµαι (76) ἀχριδῶς νῦν χατα- 
λέγειν τῶν ἀφ᾿ οὗ γέγονα παρ᾽ ὑμῖν xai µέχρι τοῦ 
νῦν συμπεπτωκότων µοι λυπηρῶν), μηνύσαντος 
ἀθρόως uol τινος περὶ τῶν γραμμάτων τῆς µονογε- 
νοῦς σου παιδεύσεως, ὀπειδὴ τάχιστα τὴν ἐπιστολὴν 
ἐδεξάμην, καὶ τοῖς Υεγραμμένοις ἑπέδραμον, εὐθὺς 
μὲν τὴν ψυχὴν δυέθατο (77), ὡς ἐπὶ καλλίστοις ἐτὶ 
πάντων ἀνθρώπων ἀναχηρυσόόμενος τοσούτου τὴν 
ehv µαρτνυρίαν ἑτιμησάμην, fjv διὰ τῆς ἐπιστολῆς 
ἡμῖν κεχάρισαι * ἔπειτα δέ pov xal fj τοῦ σώματος 
ἕξις εὐθὺς πρὺς τὸ χρεῖττον μετεποιεῖτο xat σοι τὸ 
[cov παράδοξον χαὶ αὐτὸς δι]γηµα δίδωµι, ὅτι τῆς 
αὐτῆς ἐπιστολῆς, τὰ μὲν ἀῤῥωστῶν, τὰ δὲ χαθαρῶς 
ὑγιαίνων, ἑπέδραμον. Καὶ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. 
Ἐπεὶ δέ pot τῆς χάριτος ταύτης ὁ Κυνήγιος (18) 


Et de his quidem hactenus. Quoniam vero Cyne- c ὑπόθεσις Υέγογεν, οἷος εἵ τῷ περιόντι τῆς εἰς τὸ εὖ- 


gius cauga (uit cur mibi abs tegratia jsta proveniret, 
ui,superabundanü illa tua ad benefacicndum faculta- 
te, non Ώ08 tantum beneficiis presequi poles, sed et 
eos qui nos beneflciis complectuntur. Cynegius 
autem, ut diximus, beneficii nobis est auctor, qui 
occasio ej causa fuit cur abs telitteras accipere- 
mug, οἱ propterea dignus qui eliam beneficiis 
afliciatur. Porro si quais magistros, ex quibus 
nonnihil nos didicisse videmur, Paulum, Joannem, 
caierosque apostolos et prophetas exstitisse repe- 
ries, nisi forte audacius videatur, ejus nobis artis 
scientiam suinere, in qua, quantum spectat ad. res 
discipline vestre, adeo excellis, ut ejus rei periti 


(15) Ἐπιστ. ln Med. Λιδανίῳ inscribitur: estque 
extra ordinem epistolarum post librum De anima : 
unacum epistolarum quas hic edimus (infra subji- 
ciendas) prima Joanni inscripta. Canacc. pag. 101. 

(74) "lacpixov. Ἱατροῦ habet cod. Med. nam la- 
&ptxó; ΠΟΠ est medicus. ld. pag. 95. 

(78) Φύσεως πάθος. ld. cod. πάθος φύσεως. Et 
IDOx, χατείχετο, qnotv. 

(76) Adopai, Med, δέοµαι νῦν ἀχριθῶς χαταλ. 

11) Διάθετο. Id. cod. διετέθην. 
18) 'O Κυν. ld. ó vió; Κυνήγιος. 


εργετεῖν ἑξουσίας, οὐχ ἡμᾶς µόνον, ἀλλὰ xai τοὺς 
εὐεργέτας ἡμῶν καλῶς /τοιεῖν ' εὐεργέτης δὲ ἡμῶν 
οὗτος, χαθὼς εἴρηται, 130v παρὰ cou γραμμάτων 
ἀφορμὴ γενόμενος ἡμῖν καὶ ὑπόθεσις, καὶ διὰ τούτο 
εὖ παθεῖν ἄξιος. Διδασχάλους δὲ τοὺς ἡμετέρους, εἰ 
μὲν ὧν τι (79) δοχοῦμεν μεμαθηχέναι, ζητοίης, Ia 
λον εὑρήσεις xax Ἰωάννην, xai τοὺς λοιποὺς ἀποστό- 
λους τε xaY προφῄήτας, εἴγε μὴ τολμηρὸν ἡμῖν τὴν 
διδασχαλίαν οἰκειοῦσθαι τῶν τοιούτων διηγημάτων, 
olg (80) περὶ τῆς ὑμετέρας λέγοις σοφίας, ἣν χρίνεν 
ἐπιστήμονές φασι, ἀπὺ σοῦ πηγάζουσαν, ἐν μετοχῇ 
τοῦ λοιποῦ Υγίνεσθαι (81) πᾶσιν, olg τινος καὶ µέ- 
τεστι λόγου. Ταῦτα γὰρ Ίχουσα πρὸς πάντας διπγον' 


(79) Lego, εἰ μὲν 0g' ὧν τι. Nisi quis emendan- 
dum censuerit, εἰ μὲν οὖν τι. 

(80) Τοισύτω». διηγημάτων, olc. Id. cod., τοιούτων 
ἀνδρῶν * el 66. Rectissime. Et mox, ἣν οἱ χρίνειν — 
φασιν. — Locus, ni fallor corruptus. Vide tamen 
an articulus οἷς ad ἡμῖν referatur, ut sit, ejus nobis 
artis scientiam sumere, de. quibus tuam. sapientiam 
pradicas, quam ejus rei perii judices, etc. 

(81) Ἑν µετοχῃ τοῦ «Ἰοιπου γέγεσθαι. Med. ms. 
καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς γενέσθαι. Et paulo post, διεξιόν- 
τος, pro διηγουµένου. 


4910 


EPISTOLJE. — EPIST. XIV. 


t050 


µένου τοῦ coU μὲν μαθητοῦ, πατρὸς δὲ ἐμοῦ, xal δι- A judices hujusce artis praecepta a te, velut ex ple- 


ἑασκάλου τοῦ θαυμαστοῦ Βασιλείου. Ἴσθι µε μηδὲν 
ἔχοντα λικαρὸν (82) ἓν τοῖς τῶν διδασχάλων διηγή- 
µασιν, Ev! ὀλίγον τῷ ἀδελφῷ συγγεγονότα, xaX νοσοῦ- 
τον παρὰ τῆς θεῖας γλώττης ἐχχαθαρέντα (85), ὅσον 
ἐπιγνῶναι µόνον τὴν [ ἄγνοιαν (885)] τῶν ἁμυήτων 
τοῦ λόγου  ἔπειτα µέντοιχε, καὶ τούτῳ (85), εἴποτε 
σχολὴν ἄγοιμι, χατὰ σπουδὴν πᾶσαν ἐνδιατρίθοντα, 
ἐραστὴν γενέσθαι τοῦ ὑμετέρου Χχάλλους, xal «vu- 
ysiv (86) δὲ µηδέπω τοῦ ἔρωτος. El μὲν οὖν, ὥσπερ 
αὐτὸς ἐγὼ κρίνω τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς, ἐστὶν οὐδαμοῦ ὁ δι- 
δάσκαλος (87) ἡμῶν. Εἰ δὲ τὴν σὴν ὑπόληψιν, ἣν ἐφ᾽ 
ἡμῖν ἔτχες, μὴ ἀληθεύειν οὗ θέµις’ ἀλλ ἁληθεῖς 
τινες Ev τῷ λόγῳ καὶ ὑμεῖς, χαὶ ἡμεῖς οὐχ ἀπόθλητοι 
παρὰ σοίγε κριτῇῃ' 6b; τολμῆσαί σοι τῶν τοιούτων 
τὴν αἰτίαν ἀναθεῖναι (88). El γὰρ Βασίλειος μὲν τοῦ 
ἡμετέρου προστάτης λόχου, ἐχείνῳ δὲ ὁ πλοῦτος ἐκ 
τῶν σῶν ἣν θησαυρῶν * τὰ cà χεχτήµεθα, χαὶ εἰ 5v 
Ετέρων ὑπεδεξάμεθα. El δὲ ὀλίγα ταῦτα  ὀλίγον 
Ev τοῖς ἀμφορεῦσι τὸ ὕδωρ, ἁλλ Ex τοῦ Νείλου 
ὅμως. 


nissimo fonte profluentia, in alios, quotquot aliqua 
dicendi facultate pollent, derivari existiment. Talia 
enim toum quidem discipulum, patrem vero meum 
atque magistrum, admirabilem illum Basilium de 
te palam dicentem sepius audivi. Scias me nulla 
in bauriendis magistrorum documentis felicitate 
usum fuisse, quippe qui modico tempore cum 
fratre versatus fuerim, et tantum me divina ejus 
lingua cultum expolitumque reddiderit, quantum 
832li8 est ad eorum (ignorantiam) dignoscendam 
qui-eloquentist sacris haud initiati sunt; deinde 
vero cum ipso, si quandootium suppetebat, studio- 
sissime conversantem, magno vestire elegantie 
amore flagrasse, nec tamen illius hujus compotem 


p unquam fuisse. Igitur si, quantum ad nos attinet, 


nullus, ut censeo, 1oagister nos docuit ; et alioquin 
si opinionem, quam de nobis habes, nefas est fal- 
li; quin potius verax est sermo vester, et nos, vel 
te ipso judice, rejiciendi prorsus non sumus: da 
mibi, ut hujus rei originem causamque ad te re- 


feram. Nam si Basilius quidem nostre qualiscunque ín dicendo facultatis 2uctor est, ejus autem 
divitie e tuis thesauris depromptze sunt, tuis utique bonis potimur, etsi per alios acceperimus; 
sin vero exigua hzc sunt, parum etiam aqu:e etsi in amphoris sit, e Nilo tamen est. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 1A' (89). 


EPISTOLA XIV. 


Responsiva est fec epistola ad alteram, fortasse. Libanii, epistolam, st ex rursus facta Cynegii mentione 
conjici polest. : 


Ἑορτὴν ἄγειν σύνηθες τοῖς Ῥωμαίοις περὶ την C Festum agere more quodam patrio consuetum 


χειµέριον ὥραν, τρόπον κατά τινα πάτριον (90), ὅτε 
τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν ἄνω χώραν ἀναποδίζοντος, πλεονά- 
ζειν ἄρχεται τὸ ᾿ἡμερῆσιον µέτρον. Ἱερὰ δὲ νενό- 
µ:σται τοῦ μηνὸς ἡ ἀρχὴ, xaX διὰ ταύτης τῆς ἡμέρας 
τὸ πᾶν ἔτος οἰωνιζόμενοι, δεξιάς τινας συντυχίας, καὶ 
εὐφροσύνας, xai πόρους ἐπιτηδεύουσι. TI βουλόμενος 
ἐντεῦθεν τοῦ γράμματος ἄρχομαι; "Ott xal αὐτὸς 
διἠγαγον τὴν ἑορτὴν ταύτην, παραπλησίως ἑχείνοις 
χρυσοφορῄσας * ἦλθε γὰρ τότε χαὶ εἰς τὰς ἐμὰς χεῖ- 
pac χρυσὸς, ob τοι χατὰ τὸν πάνδημον τοῦτον χρυσὸν 
ὃν ἀγαπῶσιν οἱ ἄρχοντες καὶ δωροφοροῦσιν οἱ ἔχον- 


τες, τὸ βαρὺ καὶ αἰσχρὸν xaX ἄφυχον χτηµα  ἀλλ' 
ὃ παντὸς πλούτου τοῖσγε νοῦν ἔχουσιν ὑψηλότερόν 


(82) "Eyorra Aizapór. Commutat Zacagnius λυ- 
T póv Vat. cum λιπαρὀν, quod οἱ contrarium. Recte 
sane ob sententize rationem, Sed ms. Med. habet 
λαμπρόν. (λκλοσ. p. 96. — Ita hic locus emendandus 
mihi videtur ; nam in Vaticano codice Auzpóv , con- 
trario plane sensu scribitur. 

(85) "Exxa0apéívra. Codex Med. ἑκχαθαρθέντα, 
Mox lacunulam Vat. Zacagnius implevit voce &y- 
νοιαν, Sed preclarus Mediceus liber nullis lacunis 
turpatus, habet ζημίαν optimo sensu. ld. ibid. 

(84) Vocem uncinis inclusam nos supplevi- 
inus, cum in codice Vaticano lacuna sit. 

(85) Ἔπειτα µέγτοιγχε, xal τούτῳ. Cod. Med. 
ἔπειτα μέντοι τοῖς σοῖς. μα» itasatius : cum Vat. 
lectione bis eamdem sententiam non sinetautologia 
posuisset Nyssenus : jam enim paulo ante dixerat 
cum Basilio se conversatum. Satius igitur erit ut 
deinceps dieat se fuisse cum bominibus ejus cui 


est Romanis, cum hiberno tempore sol superiores 
celi partes repetens, diurni spatii incrementum 
inchoat. Sacrum autem esse putant mensis initium, 
et ex hae die omen totius anni capientes, felicibus 
evenlis, prosperitatibus el bonorum omnium af- 
fluentiis auspicandis vacant. Quorsum boc epistolz 
exordium. Quoniam et ipse, 2que ac illi, auri 
donum adeptus, festum bunc diem egi: nam ad 
meas quoque tunc mapus pervenit aurum, non vul- 
gare illud quod reges in pretio habent, et dono 
dant qui eo abundant, rem nempe onerosam, vi- 
lem et inanimem, sed quod apud cordatos viros 
omnibus divitiis excellentius est, pulcherrima sane 


scribit epistolam. Id. p. 93. 

(86) Kal τυχ. Kal abest a Med. paulo post oó- 
δέν habet id. codex, quod valet non, veluti nihil 
latinum ; et longe prestat τῷ οὐδαμοῦ Vaticani: 
Solum enim sibi non fuisse praeceptores monere 
ipse vult. Id. pag. 94. 

87) Ὁ διδ. Med. ὁ δὲ διδ. 

88) Τοιούτων τὴν αἰτία» ἀναθεῖναι. Id cod. 
ἡμετέρων ἀναθεῖναι τὴν αἰτίαν a quo etlam abest 
μόνα vox ὅμως. — Ita hic legendum videtur, 
icet in Vaticano codice sit τούτου, 

89) Επιστ. In. ms. Med. hzc epistola inscribitur 
Λιδανίῳ σοφιστῇ * estque num. X. 

(90) Περὶ τὴν — πάτριον. Ms. Med. περὶ τὴν 
χειμέριον τροπὴν χατά τι πάτριον. Egregie. Sensus 
opüime constat * τροπή, vocabulum ad temporum 
conversiones scilicet pertinens. Et τροπή pro sol- 
stitio profecto accipitur, χειμερινῷ vel θερινῷ. Nil 


1051 


5. GREGORII NYSSENI 


10:3 


res aceipienti, ut Pindarus loquitur, tuas, inquam, A ἐστιν, τὸ χάλλιστον ὄντως δεξίωµα xa và Πίνδαρον (511, 


litteras et magnas earumdem divitias. Contingit 
enim meilla die ad Cappadocum metropolim venien- 
tem cum necessario quodam et amico viro con- 
gredi, qui mihi donum istud, epistolam nempe tuam, 
velut quoddam festivitatis symbolum, obtulit. Ego 
q2utem magna ex hoc eventu latilia perfusus, 
lucri istius cunctis qui aderant copiam feci, 
omnesque ejus participes facti sunt, totum quantum 
erat singuli citra contentionem ullam adepti ; neque 
tamen ego illius quidquam minus habui ; litterz 
enim tua manus cunctorum pervagantes, propriz 
uniuscujusque divitiz fact sunt, dum alii pluries 
legendo memoriz, alii tabulis earum verba commen- 
dant, εἰ rursus ad meas rediere manus , majus 


τὰ cá, φημὶ, Ὑράµµατα, xal ὁ πολὺς bv ἔχείνοις 
πλοῦτος. Οὕτω γὰρ συνέδη χατὰ τὴν ἡμέραν ἑχείντν 
προσφοιτἠσαντά (92) µε τῇ μητροπόλει Καππαδόχων, 
ἐντυχεῖν τινι τῶν ἐπιτηδείων, ὅς µοι τὸ Go pov τούτο, 
τὴν ἐπιστολὴν, οἷόν τι σύμόολον ἑορτῆς προετείνα- 
το (93). Ἐγὼ δὲ περιχαρῆς τῇ συντυχίᾳ γενόμενος, 
χοινὸν προὔθηχα τοῖς παροῦσε τὸ χέρδος, xa πάντες 
µετεῖχον, τὸ ὅλον ἕχαστος, οὗ φιλονικοῦντες (94). xal 
οὐκ ἠλαττούμην ἐγώ * διεξιοῦσα γὰρ τὰς πάντων χεῖ- 
pac ἡ ἐπιστολὴ, ἴδιος ἑχάστου πλοῦτός ἔστε, τῶν μὲν 
τῇ vfus (95) διὰ τῆς συνεχοῦς ἀναγνώσεως, τῶν δξ 
δέλτοις ἐναπομαξαμένων τὰ ῥήματα, xal πάλιν iv 
ταῖς ἐμαῖς ἣν χερσὶ, πλέον εὑφραίνουσα ἢ τοὺς ὁπ- 
θαλμοὺς τῶν πολυχρύσων jj ὕλη. Ἐπειδὴ τοίνυν xal 


mihi gaudium afferentes, quam divitum oculis p τοῖς γεωργοῖς (χρήσοµαι vàp ἐκ τῶν οἰχείων τῷ 


auri materies suppeditat. Quoniam igitur agricolis 
quoque, ut. exemplo ex familiaribus rebus petito 
utar, multam ad secundos labores alacritatem con- 
fert laus ex transactis laboribua percepta ; da no- 
bis quoque venianr, ut tuas ad nos litteras, lau. 
dibus nostris refertas, veluti amicitix: semina ja- 
ciamus, et propterea scribamus ut te ad scriben- 
dum rursus provocemus. Caeterum hoc gratiz et 
beneficii loco abs te peto in communem omnium 
ulilitatem, ut de iis amplius non cogites qua sub 
epistole finem subobscure apud nos comminatus 
cs. Neque enim arbitror rectum esse judicium, quo 
sermonum elegantiam damnas, et idcirco silentium 
per totam vitam tibi indicendum esse decernis, 
quia nonnulli male agunt, dum relicta Grzecorum 
lingua ad barbaras transfugiunt, et mercenarii mi- 
lites facti militare stipendium dicendi glorix prz- 
ferunt. Quis enim recte amplius loquetur, si gravis 
h:xc tua adversus eloquentiam comminatio rata, 
habeatur ? Sed et non alienum erit e Scriptura no- 
stra aliquid commemorare. Jubet enim lex nostra 
eos qui hominibus aliqua in re (prodesse) valent, 
non debere ad eurum qui beneficiis alficiendi sunt, 
animum respicere, ita ut qui bona quidem mente 
prediti sunt , beneficiorum nostrorum compotes 
flant, ingratis vero omnis eadem consequendi 


communius scriptoribus Grzcis. Hoc autem tem- 
pus evidenter indicat epistola. Cum, ait, hiberno 
tempore sol superiores celi parles repetens, diurni 
spalii incrementum inchoat : et tum 3 Romanis fe- 
$tus dies ille peragebatur. Vaticanus a Mediceo so- 
lummodo differt in τρόπον pro τροπἠν * qua una 
voce restituta, nihil erat sive addendum sive mu- 
tandum. CaRacc. p. 96. — lta videtur hic legen- 
dum, licet in codice Vaticano sit , περὶ n χειμέ- 
piov τρόπον χατὰ τὶ πἀτριον. Nam idem Nyssenus 
in epistola :, ad Eusebium ait, χατὰ «hv χειµέριον 
ὥραν, τοῦ ἡλίου πρὸς τὸν ἄνω δρόµον ἀναποδίδοντος. 
Vide Libanium in ἐχφράσει καλανξῶν, in tomo I 
ejusdem operum edit. Morellianee pag. 178, qui 
ur el epistolam non mediocriter illustrat. 
dari operibus non reperio. 

(92) Προσφοιτ. Med. ἐπιφοιτῆσαντα. 

n Προετείνατο. Vd. cod. προετείνετο. 

(94) Ov φι.1. Med. ἔχειν φιλονιχοῦντες * quod est 
aptius assenlationi quam habet epistola. |CARACC. 


erba ista in his que nobis supersunt Pin- 


ὑποδείγματι) πολλὴν δίδωσι πρὸς τοὺς δευτέρους τῶν 
πόνων τὴν προθυµίαν, τὸ τῶν πονηθέντων ἀπύχρο- 
τον (96), σύγγνωθι xa ἡμῖν, ἅπερ αὐτὸς δέδωχας 
καταδαλλοµένοις, χαὶ διὰ τοῦτο Υράφουσιν, ἵνα σε 
πάλιν πρὸς τὸ Υράφειν ἐχχαλεσώμεθα. Αἴτουμα: δὲ 
χάριν ὑπὲρ τοῦ βίου χοϊνην, ὅσα δι αἰνίγματος 
ἡμῶν (91) τὰ τελευταῖα τῆς ἐπιστολῆς ὑπηπείλησας, 
µηκέτι διανοεῖσθαι. Οὐδὲ γὰρ καλῶς ἔχειν φτμὶ 
χρἰσεως [ὅτι] τινὲς ἁμαρτάνουσι πρὸς τὴν βάρθαρον 
γλῶσσαν ἀπὺ τῆς Ελληνίδος αὑτομολοῦντες, xa µι- 
σθοφόροι στρατιῶται γενόμενος, xal τὸ στρατιω-ιχὸν 
αιτηβέσιον ἀντὶ τῆς ἓν τῷ λέγειν δόξης αἱρούμεν»:, 
διὰ τοῦτό σε χαταδικάζειν τῶν λόγων, xal ἀφωνίαν 
τοῦ βίου χαταφηφίζεσθαι’ τίς γὰρ ὁ φθεγγόµενος, εἰ 
σὺ τὴν βαρεῖαν ταύτην ἀπειλὴν κατὰ τῶν λόγων 
κυρώσειας; 'A)Aà χαλῶς ἔχει τάχα μνημονεῦταί 
τινος τῶν bx τῆς ἡμετέρας Γραφῆς. Κελεύει γὰρ ὁ 
ἡμέτερος λόγος τοὺς δυναµένους εὖ τι [ποιεῖν (98) ] 
μὴ πρὸς τὰς γνώµας τῶν εὐεργετουμένων βλέτειν, 
ὡς Φφιλοτιμεῖσθαι μὲν τοῖς εὐαισθήτοις, ἀποχλεξειν ὃὲ 
τοῖς ἀχαρίστοις τὴν εὐποιίαν * ἀλλά μιμεῖσθαι τὸν τοῦ 
παντὸς οἰχονόμον, ὃς xotvhv προτίθησι τῶν ἓν τῇ 


᾿χτίσει χαλῶν τὴν μετουσἰαν (99), ἀγαθοῖς τε xa μὴ 


τοιούτοις. Πρὸς ταῦτα βλέπων, ὢ θαυμάσιε, δὺὸς ἀεὶ 
τοιοῦτον τῷ βίῳ σαυτὸν, οἷον ὁ παρελθὼν ἔδειξε χρό- 
νος. Οὐ γὰρ τὸν "ov ol μὴ βλέποντες χωλύουσιν — 


pag. 94. 

(95) Ἔστι — τῇ μ»ήµῃ. Med. ms. ἐγίνετο ---- τὸν 
μνήμην. Et mox ἐναπογραφομένων. 

(96) 'Azxóxporov. Hic mendum subesse visum 
fuit Zacagnio :-et jure quidem. Sed ms. Mediceus 
illud tollit, exhibens ἁπόνασθαι. Vere enim colonis 
animos ad laborem praebet «5 τῶν πονηθέντω»ν à$- 
νασθαι, idis in quibus elaborarunt, frui. CaRacc. 
pag. 96. — Nisi mendum hic sit, ἁπόχροτον, nil 
aliud esse videtur, quam laus, a χροτέω, plaudo. 

(97) ᾿Ημῶ». 1d. cod. Med. ἡμῖν. Et paulo post, 
εἴτινες ἁμαρ. 

98) EO τι ποιεῖν. Recte supplevit Zacagnius in- 
jiciens ποιεῖν. Sic plane codex Med. Canacc. 
pag. 97. — "Verbum, ποιεῖν, nos ex conjectura 
supplevimus ; nam in Vaticano codice hic lacuna 
est. 

(99) Μετουσία». Et hic rem acu tetigit editor. 
Ita namque Med. Ip. ibid. — lta emendandum 
censeo Vatic. cod. in quo male scribitur, μ:-ᾱ- 
νοιαν. 


42553 


ΕΡΙ5ΤΟΙ Α. — EPIST. XV. 


1054 


τλιου εἶναι. Οὐχοῦν οὐδὲ τὴν ἀχτῖνα τῶν σῶν λόγων A aditus przcludatur ; sed potius vult ut orbis mo- 


ἁμανροῦσθαι καλῶς ἔχει διὰ τοὺς µαμυχότας τὰ τῆς 
Φυγῆς αἰσθητήρια. Tóv δὲ Κυνήγιον εὔχομαι μὲν, 
ὥστε μάλιστα μὲν πόῤῥω τῆς χοινῆς εἶναι νόσου 1 
νῦν τοῦς νέους κατείληφε» προσέχειν δὲ χατὰ τὸ 
ἐχούσιο» (1) τῇ περὶ τοὺς λόγους σπουδῇ. Βἰ δὲ ἄλλως 
ἔχει, δίχαιόν ἐστι xal μὴ βουλόμενον αὐτὸν ἐχδιά- 
ζεσθαι, ἓν ᾧ νῦν ὄντες (3) οἱ πρὸ τούτου τῶν λόγων 
ἁποστατήσαντες, ἐλεεινοί τινές slow ὑπ' αἰσχύνης 
χαταδυόµενοι. 


deratorem imitentur, qui probos eque ac impro- 
bos omnium mundi bonorum consortes facit. Ad 
bzc respiciens, vir admirande, talem te ipsum 
nunc prabe qualem preteritum tempus ostendit. 
Neque enim solem non csse solem czci unquam 
effecerint : neque par est tuorum sermonum radios 
propter eos obscurari qui habent anims sensus. 
Cynegium auem ab hoc communi morbo , qui 
punc juniores quosque corripuil, quam maxime 


abesse et eloquentie studiis ultro ac sponte ineumbere valde opto. Quod si aliter sentiat, squum 
est ut et nolentem cogamus, propterea quod miseri sint magnoque dedecore nunc afficiantur 
qui ante hoc tempus eloquentie studia deseruerunt. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ IE' (3). 


EPISTOLA XV. 


Ad quemnam hec epistola scripta sit, divinare non possumus ; quanam autem occasione scripta. [uerit , ez 
ejusdem leciione liquido apparet. 


Καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων μικροῦ δεῖν, ὅσα ποιῖ B. Cum rerum fere omnium qus possessores 


«οῦς χεχτηµένους εὐδαίμονας, πένητες οἱ Καππάδο- 
xsc (4) ἡμεῖς, πλέον δὲ πάντων πένητες τῶν γράφειν 
δυναµένων (B). Τοῦτό τοι καὶ τῆς πολλῆς τοῦ λόγου 
Βραδύτητος αἴτιον. Πρὸ πλείονος γάρ pot χρόνου πε- 
πονηµένης τῆς πρὸς τὴν αἴρεσιν ἀντιῤῥήσεως (6), ὁ 
μεταγράφων οὐκ fjv, [ τοσαύτη τῶν] Υραφέων (7) f 
ἁπορία, ῥᾳθυμίας ἡμῖν, κατὰ τὸ εἰχὸς, ἢ τῆς περὶ 
τὸν λόγον ἀσθενείας προσε[νεγχοῦσα (8) | ὑπόνοιαν. 
'A))' ἐπειδὴ νῦν γοῦν χατὰ θεοῦ χάριν ὅ τε γράφων, 
καὶ ὁ δοχιµάζων τὰ γεγραµµένα |παρῆν, τοῦτον (9)] 
ἀπέσταλχα ὑμῖν, οὐ καθώς φησιν ὁ Ἰσοκράτης, δῶ- 
gov τὸν λόγον (10) * οὐδὲ γὰρ τοι[οῦτον εἶναι] Aort- 
ζομαι, ὡς ἀντὶ κτήµατος τῷ δεξοµένῳ γενέσθαι’ ἀλλ᾽ 
ὡς ἂν Υένοιτο ἡμῖν [τοὺς ἓν τῷ νυνὶ (44)] σφριγῶν- 
τας τῇ ἀκμῇ τῆς νεότητος καταθαρσῆσαι τῆς πρὸς 
τοὺς ἑναντίους μάχης, tv τῇ τοῦ [ἀγῶνος πείρα] τὸ 


1).Ἑκχούσιον. Optima etiam hzc restitutio, quam 
refert ms. Med. — Et hic necessario emendandum 
censeo Vaticanum codicem, in quo legitur àxoU- 
σιον. 

(2) Levi mutatione hunc locum corrigendum esse 
putavimus, ἐφ᾽ ᾧ νῦν ὄντως. "M 

(5) Ἐπιστ. |n ms. Med. hzc epistola inscribitur 
Ἰωάννῃ καὶ Μαξιμιανῷ' estque. XI. 

(4) Καππάδοκες. Med. Καππαδόχαι. 

(5) De hac librariorum apud Cappadoces penuria, 
clare etiam conqueritur S. Basilius in fine epist. 
467, et subobscure in epistola 341. 

(6) Videtur loqui Nyssenus non de Antirrhetico 
adversus Apollinarem , $ed de alio ejus magno 
opere adversus Eunomium ; prioris enim operis 
non admodum prolixi exemplar unum facile Nys- 
senus conficere potuisset ; posterius vero opus 
multis iisque longissimis libris constat. Scripta 
est itaque hac epistola paulo post Constantinopo- 
Jitanam | generalem synodum; nam uno ante 
cjus synodi celebrationem anno libros illos edidisse 
Nyssenum, scite probat Hermantius in Vita S. 
Basilii lib. vr, cap. 25. 

(7) Tocaótq τῶν γραφέων. Id. καὶ τῇ ὑπογρα- 
φέων. In hac et sequentibus epistolis lacune πηνίο 
reperiuntur in. codice Vaticano, non librarii culpa, 


suos felices faciunt, pauperes nos Cappadoces si- 
mus, pre csteris tamen eorum penuria laboramus 
qui describendis libris operam navant ; idque saue 
causa fuit cur tam sero te litteris alloquar. Nam 
cum ante multum temporis hzreseos confutatio- 
nem elucubrassem, hominis qui illam transcri- 
beret copia non erat ; (tanta) librariorum penuria 
nobis est, qua sane in eam opinionem nos haud 
immerito potest (adducere) ut socordes, vel ad scri- 
bendum inlirmi atque imbecilles esse videamur. 
Quoniam vero nunc Dei munere nobis (adest) et 
qui describat et qui ab aliis descripta corrigat, misi 
vobis non muneris loco, quemadmodum Isocrates 
ait, tractatum istum : neque enim (talem esse) ar- 
bitror ut lucri vel possessionis alicujus loco haberi 
possit : sed ut nobis facile accidat vos (nunc) in 


sed quia in alio codice, ex quo ante quingentos 
annos Vaticanus transcriptus fuit, nonnulle erant 
pagine, in una earum extrema parte velustate 
consumpta, quarum defectum accurate adeo ane 
tiquus Vaticani codicis scriptor representavit, ut 
deficientium verborum numerum, relicto nunc 
majori, nunc minori spatio diligentissime designa- 
verit. Nos autem, ne tot hiatus in earumdem epl- 
stolarum contextu conspicerentur, lacunas | illas, 
habita ratione majoris minorisve intervalli, quod 
antiquus librarius reliquit, ex ingenio supplevimus, 
et conjecturas nosliras semicirculis inclusimus, 
ne eas pro Nysseni verbis quispiam acciperet. 

8) lipoceveyxovca. ld. προσετρίφατο ἄν. 

(o Παρῆν, τοῦτον. ld. εὑρέθῃσαν. Paulo post, 
οὐδὲ Yap τι τοιοῦτον Év τούτῳ. 

(10) ita hunc locum emendavimus ex lsocratis 
Oratione ad Demonicum, in cujus exordio , quie 
Nwssenus laudat, liabentur; nam in Vaticano co- 
dice corruptissime scribitur , εὗρον τὸν λόγον. Sic 
idem Nyssenus in Epist. rima ad Eusebium, ὡς διὰ 
τοῦτο δῶρον τὴν ἐπιστολὴν τοῖς φιλολόγοις νοµίζε- 


αι. 
1!) Ἡμιν τοὺς ἐν τῷ νυν. 1d. ὑμῶν προτροπὴ, 
ὥστε, Mox vero tv τῇ τοῦ γέροντος UE 
paulo post, xai τῆς, ἀχοῆς του σοφιστοῦὺ ἄδιον. 





1055 


S. GREGORII NYSSENI 


10.6 


ipso juventatis flore constitutos, excitata in (pu- A τῆς νεότητος εὐθαρσὲς ἀνεγείροντας. El δὲ φανσίτ τι 


gnz discrimine) juvenili audacia , ad aggrediendos 
hostes alacres promptosque reddere. Quod si in eo 
tractatu quidpiam occurrat (quod accuratiore stu- 
dio et animadversione) dignum vobis visum fue- 
rit; si quasdam operis partes examini subjicietis, 
eas priecipue qux acrius cum heresi certamen praz- 


τῶν Ex τοῦ λόγου xaY τῆς |σπουδῆς] ἄξιον, δοχιµἆ- 
σαντες µέρη τινὰ, τὰ τρὸ τῶν ἀγώνων μάλιστα, ὅσα 
τῆς [αὐτῆς (12) ] ἰδέας, ἀνενέγχατο, ἴσως δέ τινα xa: 
τῶν δογματιχῶν, φανῄσεται ὑμῖν οὐχ ἀχαρίστως 
[εἰρημένα]. "Amep δ᾽ ἂν γινώσχοιτε, ὃτλονότι ὡς διδα- 
σχάλῳ χαὶ διορθωτῇ ἀναγνώσεσθε. 


cedunt et quotquot alia relationem ad (idem) materiz genus habent; nonnulla etiam ad ipsum do;- 
wa pertinentia vobis fortasse videbuntur baud inscite (dicta fuisse). Qusceunque autem talia esse 
deprehenderitis, ea sane tanquam magistro et correctori legetis. 


EPISTOLA XVI. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ iq (12). 


Describit in hac. epistola Nyssenus vel trigonalem , vel alium. eidem. plane similem , pile ἱκάνπι, ejusque 
verba non modicam lucem afferunt iis que de eo [udi genere tradunt post Sipontinum in Martialem, 
Mercurialis De arte gymnastica lib. 1, cap. 5 ; Rosinus Antiq, Roman. lib. v, cap. 1, et in. eumdem 
Dempsterus pag. 554; Faber in Agonistice lib. 1, tit. 6, et Vossius De quatuor artibus popularibus ix 


Gyninastica $ 63. 


Quemadmodum pila lusores facere solent, cum pg ἍΟἷόν τι ποιοῦσιν ol τῇ σφαίρᾳ παίζοντες, ὅταν τριχῖ 


jin wigonum distantes, pilam invicem excipiunt, 
ct cum dexteritate remittunt : deludunt autem illum, 
qui i» eorum medio prosilit, dum simulato vul- 


lus motu, et quodam manus gestu, dextrorsum, 


vel sinistrorsum se pilam missuros esse ostentan- 
tes, ab ea, quo ipsum accurrere vident, (parte) pilze 
jactum avertunt et ejusdem spem arte fallunt : 
tilia plerumque (a nobis) modo fiunt, qui serio 
bonaque fide agendi studio prztermisso, callide 
eum hominibus, veluti pila, ludimus, dum bona 
spe, quam (prztendimus), fidentium nobis animos 
sinistris factis decipimus. Littere reconcillati animi 
indices, benevolentiz significationes, tesserze, dona, 
conjunctio animorum per litteras inita, hec omnia 


διαστάντες ἀντιπέμπωσι ἀλλήλοις (14) ἐν cüsxoyiz 
τὴν βολὴν (15), ἄλλος παρ ἄλλου διαλεχόµενοι. Δια- 
παίζουσι δὲ τὸν ἓν τῷ µέσῳ (16)... . (17) "Avarr- 
δώῶντα τῇ ἐσχηματισμένῃ τοῦ προσώπου ἑρμὴ, καὶ 
τῇ ποιᾷ τῆς χειρὸς ἑνδείξει [χατὰ τὸ] δεξιὸν 9 εὖ- 
ώνυμον τὴν βολὴν προδείξαντες, ἓφ᾽ ὅπερ ἂν ἴδωσιν 
αὐτὸν ὁρμῶντα [μέρος (18) ] ἀποπεμπόμενοι, xat ctv 
ἑλπίδα δι ἁπάτης ἐφεύσαντο' τοιαῦτα χατορθοῦνται 
χαὶ νῦν ἐπὶ τοῖς πολλοῖς [ἡμῖν], οἳ τὸ σπουδάζειν 
ἀφέντες , bv εὐφνῖαᾳ τοὺς ἀνθρώπους σφαιρίζοµεν, 
ἀντὶ τῆς δεξιᾶς ἐλπίδος, ἣν [ προτείνοµεν (19)] «5 
σκαιότητι τῶν γινοµένων τὰς φυχὰς τῶν ἐλπιζόνξων 
ἡμῖν παραχρουόµενοι. Γράµµατα χαταλλακτῄρια, ev 
λοφροσύναι, σύμδολα, δῶρα, ἀγαπητιχὴ διὰ γραμ: 


synt simulati pile jactus, dexteram versus partem C µάτων περιπλοχἠ. Ταῦτά ἐστι τῆς σφαίρας f ἔνδει- 


premonstrati ; sed in eorum locum, quz inde ex- 
$pectamus, accusaliones, insidi2, calumniz, male- 
dicentiz, injurie , et sententiarum, una tantum 
parte audita, rapinz succedunt. O vos ab omni 
spe felices, quos hujuscemodi hominum nequitie 
non vetant quominus fidenter audacterque de 
Deo loquamini ! Verumtamen hortamur vos, ut 
non ad res nostras, sed ad eam, quam Dominus 
in Evangeliis tradidit, doctrinam respiciatis ; quid 
enim przsidii, ut sue melius res procedant, moa- 
rore afflictus habere ab eo potest qui ipsum ca- 
lamitatibus superat ?* Ait autem Scriptura : Mihi 


(42) "Όσα τῆς αὐτῆς. 1d. ὅσα τῆς ἐπιλεκτῆς ἐστι. 
Et mox, ἀνενέγχατε. Paulo post, ἀχρ. ἡρμηνευ- 


να. 

(15) Επιστ. Hzc epistola in cod. Med. inscri- 
pta legitur. Στρατηγίῳ * estque ordine 12. Zaca- 
ynius vero ex Vat. mistim edidit cum praecedente, 
hoc pacto: ἀναγνώσεσθε [τῷ μὴ πράττοντι] οἷόν 
*t* Jis legetis (qui non faciunt) quemadmodum, etc. 

(44) ΑΙ λήάοις. Codex Med. ita supplet lacunam 
edit] ex Vat. 

(15-17) In his duabus lacunis, cum sine ullo gup- 
plemento sensus constet, supervacaneum videtur 
quidpiam addere; quod si istas quoque implere 
lubet, in. priori fortasse legendum , ἀντιπέμπωσι 


ξις, ἡ xaxà τὸ δεξιὸν προδειχνυµένη. "AXI ἀντὶ τῆς 
ἐλπισθείσης διὰ τῆς εὐφροσύνης, κατηγορίαι, συ- 


σχεναὶ, διαθολαὶ, µέμφεις, ἐγχλήματα, μονομερῶν 
ἀἁποφάσεων ὑφαρπαχγαί. Maxáptot τῶν ἑλπίδων ὑ μεῖς, 


οἱ διὰ τῶν τοιούτων τὴν πρὸς Θεὺν παῤῥησίαν πρα- 


Υµατευόµενοι. ᾽Αλλὰ παραχαλοῦμεν ὑμᾶς, μὴ πρὺς 
τὰ ἡμέτερα βλέπειν, ἁλλά πρὸς τὴν Δεσποτιχὴν οῦ 
Εὐαγγελίου διδασχαλίαν ' τίς yàp ἂν ἑτέρῳ τῶν 
ὁδυνῶν παραμυθία γένοιτο ἂν ἄλλος αὑτὸν (20) ταῖς 
ὀδύναις ὑπερθαλλόμενος, ὡς δ᾽ ἂν τὴν ἰδίαν διἐξοδσν 
λάθῃ τὰ πράγµατα: Ὡς φησι, Ἐμοὶ ἐχδίχησις. ἐγὼ 
ἁνταποδώσω, «έγει Κύριος. Σὺ δὲ µοι, ὦ ἄριστε, 


τῆς σφαίρας ἂν εὐστοχίᾳ τὴν βολἠν ' in posteriori 
vero addendum videlur pronomen, αὐτῶν. 
(16) Ἐν τῷ µέσφ..... Id. ἓν τῷ µ. πρὸς αὑτίν. 
(18) 'Opyp. µέρος. ld. ὃρμ. χατὰ τὸ ἑναντίον. Mox 
vero, κατώρθωται — παρά. Et paulo post in eodem 
cod. videtur scriptum ἡμῶν pro ἡμῖν suppleto. — 
Vide an melius sit, ἐφ᾽ ὅπερ ἂν ἴδωσιν αὐτὺν ὁρ- 
μῶντα, ἐχεῖθεν ἀποπεμπόμενοι. wis 
(19) Προτείνομεν. ld. προϊσχόμεθα. Et paucis ip- 
terjectis, ἀγαπητιχαὶ — περιπλοχαἰ. — Vide an sup- 
plendum hic, προδείχνυµεν, quo verbo in eadem 
epistola non semel utitur Nyssenus. — . : 
0) Ita legendum esse videtur, licet in scriplo 
codice sit αὐτῶν. 


1051 


EPISTOLA. — EPIST. XVII, 


1056 


πράἀττειν σεαυτοῦ ἁξίως, καὶ τῷ θεῷ ἐλπίξειν, χαὶ A vindicte, ego retribuam, dicit Demiuus *. Tu. autem, 


μὴ ἐγχόπτεσθαι πρὸς τὸ χαλός τε xoi ἀγαθὸς εἶναι, 
δ-ὰ τὰ παρ) ἡμῶν ὑποδείγματα * ἐπιτρέπειν Ok τῷ 

εῷ τῷ δικαιοχρίτῃ (21) «hv συμφέρουσάν τε xal ὃι- 
xalav τῶν πραγμάτων ἀπόθασιν, ταύτῃ τε ἄγειν, 
ὅπηπερ ἂν ἡ θεία χατευθύνῃ ποφία. Πάντως οὐδὲ ὁ 
Ἰωσὴφ τῷ φθόνῳ τῶν ἀδελφῶν ἑδυσχέραινε, διότι 
τῶν ὁμογενῶν ἡ χαχία ὁδὸς αὐτῷ πρὸς τὴν βασιλείαν 
ἐγένετο. , 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 17’ (39). 


Elegantissimam hanc Nysseni epistolam scriptam fuisse ad Ecclesiam Nicomediensem, non modo 


yir optime, fac digna te agas, Deo confide , nec 
infortunia nostra te a bonis reetieque operibus re- 
irabant. Quod autem ad felicem rerum exitum aLLie 
nei, id totum Deo commenda atque concrede, eo- 
que modo age, quo divina sapientia tibi agendum 
fore monstrabit; nam mec Josepho male cessit 
invidia (ratrum, quandoquidem consanguineorum 
moliia viam ipei stravit ad regnum. 


EPISTOLA XVII. 


ipsa fiL Euphrasii episcopi mentio demonstrat, verum etiam clare celligitur ex aliis quibusdam ejusdem 
epistole locis, de quibus agimus in nosira ad hoc opus pra[atione. Scripta autem [uit post primam 
generalem Constantinopolitanam synodum, cui Euphrasius interfuit, cum post. ejus mortem multe ín 
Ecclesia illa turbe iterum essent excitatm, quas dum hac epistola-componere studet. Nyssenus, fortissimis 
rationibus evincit, in episcopi electione non tam mundane nobilitatis atque poleniiw, quam animi vir- 


tutum rationem habendam esse. 


Ὑμᾶς μὲν, ὁ Πατὴρ τῶν οἰκτειρμῶν καὶ Θεὺς p. Vosquidem Pater misericordiarum, et Deus totius 


πάσης παρακχ.ἠσεως, ὁ πάντα Ev σοφίᾳ πρὸς τὸ 
συμφέρον οἰχονομῶν, διὰ τῆς ἰδίας ἐπισχοπῆσειε χά- 
Γιτος, xal παρακαλέσειεν ἑαυτῷ, ποιῶν (25) ἓν ὑμῖν 
τὸ εὐάρεστον, xat ἕλθοι ἐφ᾽ ὑμᾶς ἡ χάρις τοῦ Κωρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ κοινωνία τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος αὑτοῦ, εἰς τὸ γενέσθαι ὑμῖν θεραπείαν 
μὲν πάσης θλίψεως xaX δυσχερ[ε]ίας, [προχοπὴν 95] 
πρὸς πᾶν ἀγαθὸν, clc χαταρτισμὸν τῆς Ἐκκλησίας, 
xa οἰκοδομὴν τῶν ὑμετέρων φυχῶν, xat εἰς [ἔπαι- 
yov] τῆς δόξης τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. Ἡμεῖς δὲ ταύτην 
ὑπὲρ αὐτῶν τὴν ἀπολογίαν πρὸς τὴν ἀγάπην ὑμῶν 
ποιούμµενοι (24), oóx ἡμελήσαμεν πρὸς τὴν ἁπόδοσιν 
τῆς χεχρεωστηµένης ἡμῖν ἐπισχέψεως, 7, ἓν τῷ παρ- 
ελθόντι χρόνῳ, [7] μετὰ (25)] τὴν γενοµένην τοῦ µα- 


consolationis *, qui cuncta sapienter ad utilitatem 
nostram moderatur, gratia sua gubernet, sibique 
conciliet, faciens in vobis beneplacitum suum ; et 
veniat super vos gratia Domini nostri Jesu Christi, . 
et ejus Spiritus sancti communicatio, ut flat vobis 
.quidem afflictionum omnium atque tribulationum 
solamen; (profectus vero) in omni virtute, ad 
Ecclesie tranquillitatem et animarum vestrarum 
zedificationem atque (laudein) gloriae nominis ejus. 
Nos-autem excusationem hanc nostram apud chari- 
talem vestram instituentes dicimus, nec anteactis 
temporibus, nec post beali PatricH obitum, in 
suscipienda Ecclesia; vestra curatione, quemadmo. 
dum muneris nostri ratio postulabat, negligentes 


xaplou Πατρικίου (26) µετάστασιν (27): ἁλλ᾽ ὅτι C unquam fuisse; sed quoniam (turbe) multe sunt 


πολλαὶ μὲν αἱ τῶν χαθ ἡμᾶς Ἐχκλησιῶν (28) [τα- 
ραχαὶ (29)], πολλὴ δὲ ἡ τοῦ σώματος σαθρότης, ὡς 


εἰκὸς, προϊόντι τῷ χρόνῳ συνεπιδιδοῦσα , πολλὴ δὲ 


χαὶ ἡ τῆς ὑμετέρας ἀγαθότητος εἰς ἡμᾶς ῥᾳθυμία, 
ὅτι οὐδεὶς οὐδέποτε λόγος εἰς προτροπὴν ἓν vpáp.- 
µατι, |οὐδὲ σχέσις πρὸς τὴν χαθ᾽ ἡμῶν (50) ] Ἐκκλη- 
σίαν, τοῦ µαχαρίου Ἐὐφρασίου (51) τοῦ ἐπισχόπου 
διὰ πάσης ὁσιότητος ἑαυτῷ το xal ὑμῖν, olov σει- 


5 Rom. xi 10. * I Cor. 1, 3. 


(81) Δικαιοκρίτῃ. 14. δικαίῳ xpi. 

(22) 'Exicv. Cod. Med. inscriptam refert hane 
epistolam τοῖς ἓν Νιχοµηδείᾳ πρεσθυτέροις * esique 
ordine XX. 

(23) Ποιῶν. Abest hzc vox & cod. Med. Paulo 
post, ubi προχοπήν supplet editor, idem codex pra- 
fert εὐοδίαν. Et mox προσθή y pro ἔπαινον. — 

(31) αὐτῶν -- ποιούµενοι. Id. codex, ἑαυτῶν — 
ποιοῦ 


μεν ὅτι. | 
a) 'Hyir. — [2 µετά]. Med. ὑμῖν — ἣ xal vuv 
x 


ατα. 

(26) Patricii hujus Nicomediensis episcopi nulla, 
quod scíare, mentio in antiquis monumentis ha- 
betur. 

(27) Vox, µετάστασις, polest etiam significare 
translationem, et exsilium ; sed utrumque sensum 
excludere videtur vox µακάριος, qua mortuorum 


in Ecclesiis nostre curae cominissis, multa etiam 
corporis nostri infirmitas, una cum aetate, ut par 
est, quotidie crescens, multa denique vestra negle- 
ctio nostri, quandoquidem nulla unquam ad nos 
excitandos litterarum collocutione usi estis, ( nec) 
. ullam eum Ecclesià nostra necessitwdinem habui- 
stis; cum alioqui beatus Euplirasius episcopus cha- 
ritate, veluti catenis quibusdam, se ipsum el vos 


epitheton plerumque esse solet. 

(38) Vide, an supplendum potius sit, φροντίδες, 
ul respexisse videatur Nyssemus ad curam illam 
componendarum per Pontican diccesim turbat 
nimium Ecclesie rerum, quam sibi et Heliadio 
Casariensi ac Otrejo Melitinensi Constaniinopoli- 
tana prima generalis Synodus commisit. Vide Ba- 
ronium an. 581, tom. 1V, pag. 448, et Hermantium 
in Vita S. Basilii lib. 1x, cap. 30. 

29) Tapaxal. Id. ἀσχολίαι. 

$0) 0066 — ὑμῶν. id. ἡ δηλωμµατιχὴ — 


μᾶς. 
Mox vero διὰ πάσης Υνησιότητος — «bv 


pax. 


μῶν, 

(34) Euphrasius Nicomediensis episcopus Con. 
stantinopolitang prima» generali synodo subscri- 
psit; hinc autem apparet post eamdem synodum 
scriptaim fuisse hanc epistolam. 


3059 


S. GREGORII NYSSENI 


1060 


cum humilitate nostra sanctissime conjunxerit. Sed A ραῖς τισι, τῇ ἀγάπῃ την βραχύτητα ὑμῶν avvbijcav- 


quamvis dehitum charitatis officium, nec a nobis, 
curam Ecclesiz vestrae impendendo, nec a vestra 
religiositate, ad id nos adhortando, expletum antea 
fuerit ; tamen assumptis nunc demum in votorum 
nostrorum societatem precibus vestris, Deum ora- 
mus, ut nos quam celeriter fieri poterit, ad vos 
venire permittat, ut invicem consolemur, et, Deo 
viain ralionemque monsirante, operam demus ut 
iis qux dudum evenere, malia occurramus, et in 
posterum securi esse possimus, ne amplius hac 
vestra discordia invicem divulsi, dum alius alio 
consilio sese ab Ecclesia separat, disbolo risus 
materiam praebeatis, cujus voluntas atque opus 
est divine voluntati contrarium, neminem salvum 
lieri et ad veritatis cognitionem pervenire. Quanto 
enim putatis, fratres, dolore nos angi, dum ex iis 
qui de rebus; vestris nuntium afferunt, intelligimus 
nullam rerum apud vos mutationem de integro 
factam esse, sed eos qui semel a mutua charitate 
declinarunt, eodem semper impetu ferri? Et quem- 
adinodum si aque rivus frequenter marginem su- 
peret, ei sinistrorsum delapsus, defluat, xgre fieri 
potest ut ad pristinum cursum revocetur, subja- 
cente, videlicet solo aqua impetu excavato, ni 
lecus, unde aqua defluit, obstruatur ; ita et eorum 
qui a fratrum communione discesserunt, animi 
affectio, semel a recta et sincera fide, prse conten- 
tionis s&stu, veluti distorto cursu, dellectens, pro- 
[undam jamdudum consuetudine fossam egit a»gre- 
que ad pristinam charitatem benevolentiamque 
revertitur. Quapropter rectore aliquo sapiente 
alque eximio res vestre opus habent, qui probe 
sciat in alveum quodammodo aberrantes reducere, 
ut inordinatus hujus fluenti decursus ad primzevum 
ordinem iterum possit revocari, et rursus pietatis 
segetes vobis multiplicentur, perennibus concordia 
aquis irrigat. In hoc itaque negotio multum stu- 
di: alque alacritatis unusquisque vestrum adhibere 
debet, ut ialis episcopus sancti Spiritus gratia 
designetur, qui studiose, quze Dei sunt, solummodo 
(intueatur), et nunquam ad ea de quibus adeo 
iu hac vita solliciti sumus, oculos adjiciat. 
Propterea enim (antiqua) lex, arbitror, Levitas 


terreuz? hereditatis exsortes esse jussit, ut ejus D 


possessionis loco solum Deum (privatim ac przci- 
pue) haberent, eumque de terrenis rebus nihil 
(solliciti) apud se perpetuo custodirent. Quod si 
nonnulli apud vos, aut etiam unusquisque vestrum 
neutram in partem propendat, non idcirco debet 


Male in Vaticano codice, ἡμετέρας. 
Καὶ τὴν ὑμετ. ---διὰ τάχους. Med. καὶ ch 


ER 
ὃν συµπαραλαθόντες διὰ τάχους 


(93 
ὑμετέραν πρὸς 


εὐχην. 

E "Yuüc. Med. legit cum Vat. ἡμᾶς. Et mox, 
χατ ἄλλου ópu.fv.— Lego ὑμᾶς, sensuita postulante, 
licet in Vaticano codice sit ἡμᾶς. 

35) Fortasselegendum, εἰ τοῦ ὀχετοῦ. 
96) ᾿Οχετεύει. Med. ὀχετηγεῖν. 
(37) Β4έψῃ. Id. ὄγεται * et paulo post λευιτικόν 


τος. 'AXÀ' εἰ xa μὴ πρότερον τὸ τῆς ἀγάπης χρέος, 
ἡ παρ᾽ ὑμῶν διὰ τῆς ἐπισχέψεως, ἡ παρὰ τῖς ὑμε- 
τέρας (52) εὐλαδείας διὰ τῆς προτροπῆς ἀπεπλτρώθη, 
νῦν γοῦν εὐχόμεθα τῷ θεῷ, σύμμµαχον πρὺς τὴν ἔπι- 
θυµίαν ἡμῶν xal τὴν ὑμετέραν εὐχὴν πρὸς Θεὸν 
συµπαραλαθόντες, διὰ τάχους (35), ὡς ἔστι δυνατὸν, 
ἐπιδημῆσαί τε ὑμῖν, xal συμπαραχληθΏναι, καὶ 
σνσπουδάσαι, ὡς ἂν ὑφηγῆται ὁ Κύριος, ὥστε xat 
τῶν ἤδη γεγενηµένων λυπηρῶν διόρθωσιν ἐξευρεῖν, 
καὶ εἰς τὸν ἐφεξῆς χρόνον ἀσφάλειαν' ὥστε μηχξτι 
ὑμᾶς (64) ἐν τῇ ἀσυμφωνίᾳ ταύτῃ διεσπασµένους, 
ἄλλου χατ) ἄλλην ὁρμὴν ἑαυτὸν τῆς Ἐχχλησίας àz- 
άγοντος, γέλωτα προχεῖσθαι τῷ διαδόλῳ, ᾧ βούλημα 
καὶ ἔργον ἐστν ἐξ ἐναντίου τῷ θείῳ θελήµατι, τὸ 
µηδένα σωθῆναι, μηδὲ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν. 
lg γὰρ οἴεσθε ἡμᾶς, ἀδελφοὶ, θλίδεσθαι πρὸς τὴν 
ἀχοὴν τῶν διαγγειλάντων ἡμῖν τὰ ὑμέτερα, ὅτι οὐδε- 
µία Yéyove τῶν ἐφεστώτων ἐπιστροφῇή à)" fj τῶν 
ἅπαξ ἀποχλινάντων ἀροαίρεσις ἐπὶ τῆς αὐτῆς ὁρμῆς 
ἀεὶ φέρεται, xai ὥσπερ kx τοῦ ὀχετοῦ (55) Όδωρ 
πολλάκις εἰς τὴν παραχειµένην ὄχθην ὑπτερεχχεῖτα:, 
xa χατὰ τὸ πλάγιον διαδυὲν, ἀποῤῥέει, μὴ ἀποσφα- 
λέντος δὲ τοῦ ὑπαιτίου τόπου, δυσανάχλητον γίνεται, 
κοιλανθέντος τοῦ ὑποχειμένου, πρὸς τὴν τοῦ ῥείθρου 
φοράν ' οὕτως ἡ τῶν ἀποστάντων ὁρμὴ, ἅπαξ τις 
εὐθείας τε xal ὀρθῆς πίστεως Ex φιλονειχίας παραῤ- 
ῥυεῖσα, ἐνεθάθυνεν Ίδη τῇ συνηθείᾳ, xal οὖχ εὖγε- 
ρῶς ἐπὶ τὴν ἀρχαίαν ἑπανέρχεται χάριν. Ad σοφοῦ 


QC τινος xal μεγάλου χρῄζει τὰ χαθ᾽ ὑμᾶς ἐπιστάτο», 


καλῶς τὰ τοιαῦτα ὀχετεύειν (56) ἐπισταμένου, ὥστε 


δυνηθῆναι πάλιν τὴν ἄταχκτον τοῦ ῥεύματος τούτου . 


περιτροπὴν εἰς τὸ ἀρχαῖον χάλλος ἀναχαλέσασθαι, ὡς 
ἂν πάλιν ὑμῖν τὰ τῆς εὐσεθείας ἀδρύνοιτο Mia, τῇ 
τῆς εἰρήνης ἐπιῤῥοῃ χαταρδόµενα. Διὰ ταῦτα πολλὴ 
χρεωσατεῖται τῷ πράγματι παρὰ πάντων ὑμῶν σπουδ; 
τε xai ἐπιθυμία, πρὸς τὸ ἀναδειχθῃηναι προστάτην 
ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τοιοῦτον, ὃς ὅλῳ wp 
ὀφθαλμῷ τὰ τοῦ θεοῦ [βλέφῃ (67) | μόνα, πρὸς οὐ- 
δὲν τῶν Ev τῇ ζωῇ σπουδαζοµένων µετεωρίκων τὸ 
ὄμμα. 


Διὰ τούτου γὰρ οἶμαι τὸν [παλαιὸν] νόµον ἆ πόχλτ- 
pov τῆς Υηΐνης χληρονοµίας τὸν Λευῖτην ποιεῖν, ὡς ἂν 
µερίδα χτήῄσεως χαθ᾽ [ἑαυτὸν (38) ] τὸν Θεὸν µόνον 
ἔχοι, χαὶ τοῦτο περιέποι διὰ παντὸς ἐν ἑαυτῷ τὸ 
χτῆμα, πρὺς οὐδὲν ὑλῶδες [ἀποδλέπων (29) 1" εἰ δὲ 
τινὲς εἶσιν, ἢ καὶ ἐἑσμὲν ἁδιάφοροι, μηδεὶς πρὸς τοῦτο 
βλέπων ἐπὶ τῶν... πτέσθω (40). Οὐ γὰρ νόμος ic: 


Oro παλαιόν. 

(58) Ka0' ἑαυτόν. ld. καθὼς γἐγραπται. Et mox 
τὸ xtf)ua ἑαντῷ. 

39) Αποδ.έπων. Med. τῇ φυχῇ χαθελχόµενος. 


40) ... πτέσθω. Id. ἰδίων βλαπτέσθω. Mox vero, | 


ἄλλοις pro χαλῶς. Et paulo post, ὅπως ἂν mp τὸ 
κρεῖττον γένοιτο fj τῆς ἐχχλησίας ἐπίδοσις τῶν διέσα, 
—Fortasse hic legendum supplendumque est τοὺς 
ποῦτο βλέπων τῶν μὴ δεόντων ἁπτέσθω * nisi quis 


malit, ἐπὶ τὰ μὴ δέοντα χαμπτέσθω, vel χυπτέσίω. 





1061 


EPISTOLAE, — EPIST. XVII. 


τοῖς ἁπλοϊς πρὸς τὸ μὴ τὰ δέοντα πράσσειν, τὸ παρ) A aliquis ad agenda ea quz& non decet, animum ad- 


ἑτέροις [χαλῶς] γινόµενον" ἀλλ’ ὑμᾶς χρὴ τὰ ἑαυτῶν 
Ελέπειν, ὅπως ἂν τὸ κρεῖττον γένοιτο ἡ [σπουδὴ (41)], 
τῶν διεσχορπισµένων πάλιν εἰς τὴν τοῦ ἑνὸς σώμα- 
τος ἁρμονίαν ἑπανελθόντων, xaX τῆς πνευματιχῆς el- 
ρήνης [ὑπὸ τῶν (12) ] εὐσεθῶς τὸν Θεὸν δοξαζόντων 
ενθηνουµένης. Πρὸς τοῦτο χαλῶς ἔχει (45), οἶμαι, 
σχοπεῖν τὰ καλὰ τῇ ἐχ[λογῇ, ὡς] ἂν ὁ ἀναδειχνύμε- 
vos εἰς προστασίαν ἐπιτηδείως ἔχοι * γένος δὲ, xa 
πλούτον, xat χοσμιχ[ὴν περιφάνειαν (44) ] ἓν τοῖς 
ἐπισχοπιχοῖς χατορθώμασιν ὁ ἀποστολιχὸς οὖχ ἕνομο- 
θέτησε λόγος: ἀλλ᾽ el [πᾶν τοῦτο] αὐτόματον ἔποιτο 
τοῖς προηγουµένοις, ὡς σχιὰν κατὰ τὸ συμβὰν ἀχο- 
λουθοῦσαν, οὐχ ἀποδάλλομεν, [ἀλλ᾽ οὐδὲν (45)] ἧττον 
ἀγαπήσομεν τὰ προτιµότερα, xàv χωρὶς τύχη. Αἰπό- 
λος ἦν ὁ προφήτης [᾽δμὼς], ἁλιεὺς ὁ Πέτρος, καὶ τῆς 
αὐτῆς τέχνης ὃ τε τούτου ἁδελφὸς ᾿Ανδρέας, xai ὁ 
ὑψηλὸς Ἰωάννης, σχηνοῤῥάφας ὁ Παῦλος, xat ὁ Ματ- 
θαἴος τελώνης, xat οἱ ἄλλοι κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπην 
ὁμοίως ἅπαντες, [οὐχ ὕ]πατοί τινες, χαὶ στρατηλάττε, 
xai ὕπαρχοι, ἡ χατὰ ῥητορικὴν, καὶ φιλοσοφίαν 
περίθλεπτοι' ἀλλὰ πένητες. χαὶ ἰδιῶται, xal ἀπὸ 
τῶν ταπεινοτέρων ἐπιτηδευμάτων ὁρμώμενοι ' χαὶ 
ὅμως Elc πᾶσαν τὴν nv ἑἐξη.1θεν ὁ φθόγγος ab- 
τῶν, καὶ εἰς τὰ πἐρατατῆς οἰκουμένης τἀῤήματα 
αὐτῶν. Β.1έπετε, φῃσὶ, τὴν χ.1ῆσιν ὑμῶν, ἀδε.1φοὶ, 
ὅτι οὐ πο. 1οἱ σοφοὶ κατὰ σάρκα, οὐ xoAAel δυ- 
γατοὶ, οὐ zoJAJAol εὐγεγεῖς ' d AAà τὰ μωρὰ τοῦ κό- 
σµου ἐξελέξωτο ὁ θεός. Ἴσως τι μωρὸν καὶ νῦν Ey 
τοῖς φαινοµένοις τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ἀνθρωπίνων vo- 
µίζεται, ὅταν ἀσθενὲς ὑπὸ πενίας, ἡ ἄδοξον ᾗ διὰ τὴν 
σωματικὴν δυσγένειαν. ᾽Αλλὰ τίς olbev, εἰ μὴ τούτῳ 
τὸ χέρας τῆς χρίσεως παρὰ τῆς χάριτος ἐπικχλίνεται, 
κἂν τῶν ὑψηλῶντε xat ἐμφανεστέρων μικρότερος 1; 
Τί λυσιτελέστερον ἣν τῇ Ῥωμαίων πόλει τὸ xazap- 
Xác ; τῶν εὐπατριδῶν τινα xal ὑπερόγχων ix τῆς 
ὑπάτου βουλῆς εἰς προστασίαν λαθεῖν, ἢ τὸν ἁλιέα 
Πέτρον, ᾧ μηδὲν ἦν ἐκ τοῦ χόσµου τούτου πρὸς εὐδο- 
ξίαν ἐφόλχιον (46) ; Τίς οἰχία, τίνες οἰχέται, mola χτῆ- 
σις διὰ προσόδων τρυφὴν χορηγοῦσα:; 'AXX ὁ ξένος, xal 
ἄστεγος, xal ἀτράπεζος, τῶν τὰ πάντα ἑχόντων πλου- 
σιώτερος Tiv, ὅτι διὰ τοῦ μηδὲν ἔχειν, τὸν Gaby εἶχαν 
ὃλον. Οὕτω xal ol Μεσοποταμῖται, βαρυπλούτους 
ἔχοντες ἐν ἑαυτοῖς σατραπεἰας, πάντων ἐδοχίμασαν 
τὸν θωμᾶν εἰς ἐπιστασίαν ἑαυτῶν προτιµότερον (47), 
xal Τῖτον Κρῆτες, καὶ Ἱεροσολυμῖται Ἰάχωθον, 
xaX ἡμεῖς οἱ Καππαδόχαι τὸν Ἑχατόνταρχον (48), τὸν 


7 Ρκα]. xvi, 5... * E Cor. 1, 26. 


(M) Vide an melius sit, ἡ προ] pase de 
(49)]' Υπὸ τῶν. ld. ἓν τῷ πλἠθει τῶν. 

(42)Κα.λῶς ἔχει. 1d. καλῶς ἔχειν. Et. mox, σχο- 
πεῖν τὰ χαλὰ τῇ ἐκχλησίᾳ βουλόμξνον, ὅπως ἄν. 

(44) Κοσµ. περιφ. Vd. χησμικὴν περιφάνειαν ζη- 
τεῖν. ας DOR pro πᾶν τοῦτο id. cod. pév τι τού- 
των κατὰ τό. 

(45) 'AAA" οὐδέν. ld. εἰ δὲ µη ούοεν. Et mox, 
χωρὶς τούτων. 

(46) Fortasse legendum, ἐφόδιον ' sed et dici pos- 
set Nyssenum ludere in voce, ἐφόλχιον, qua navicu- 
lam, seu cymbam proprie significat, quasi diceret, 
Petrum nil ex terrenis rebus possedisse , quibus, 


jicere. Neque enim quod apud alios (recte? agitur, 
id simpliciorum animos ad res male gerendas debet 
inducere, sed oportet ea tantum quz ad vos per- 
tineut, attendere, ut (conatibus vestris) meliorem 
exitum sortientibus, id tandem consequamini, ut 
qui ab Ecclesia secesserunt, iterum ad ejus uni- 
tatem revertantur , el spiritualis pax (ab) bis, qui 
pie Deum glorificant, instauretur. Preterea niultum 
expedire arbitror, ut (in episcopi electione) quod 
justum, rectumque est, pre oculis babeatur; 
ut neupe idoneus ad eam diguitatem promovea- 
(ur; yenus autem clarum, divitias, et mundana 
(nobilitatis splendorem) episcopi dotibus annu- 
meranda esse nunquam apostolica sancUone 


D statutum fuit ; sed si ( liec omnia ) ultro οἱ non 


quasita in episcopo reperiantur, ea ulique, 
velut umbram casu et fórtuito comitantem , non 
rejicimus ; (αἱ nihilo) minus quz prasstantiora hisce 
rebus sunt, animi scilicet dotes, majori in pretio 
habebimus, tametsi illis omnibus caruerint. Capra- 
rius erat (Amos) proplieta , piscator Petrus, eam- 
demque artem hujus frater Andreas et sublimis 
Joannes exercebat, scenofactoriee Paulus operam 
dabat, publieanus erat Matthaeus , cielerique omnes 
discipuli similiter, (non) consules, non exercituum 
ductores erant , non prabfeeti pratorio, nec rheto- 
ricis et philosophicls scientiis conspicui, sed pau- 
peres idiotze , et e vilioribus artibus accersiti ; et 
tamen In omnem terram exivit sonus eorum , el in 
fines orbis terre verba eorum ?. Videte, ai Aposto- 
lus, vocationem vestram, fratres, quia non mulli sa- 
pienies. secundum carnem , non multi potentes , non 
mulli nobiles ; sed qua siulta sunt muudi elegit Deus *. 
Fortasse nuuc etiam stultum quid bumanis oculis 
ille videtur, qui propter paupertatem infirmus, vel 
propter corporis, non vero animi ignobilitatem οὐ- 
scurus apparet. Sed quis scit, an super ejusmodi 
hominem, tametsi sublimibus atque illustribus 
viris longe inferiorem, divina gratia uncLionis cornu 
inclinet? Quidnam urbi Roma antiquis temporibus 
magis conducebat, nobilemne aliquem atque fastu 
tumentem senatorii ordinis virum in Ecclesise pra»- 
positum 2ccipere, an potius Petrum piscatorem , 
cui nil ad gloriam ex mundanis rebus suppetebat ? 
Qua domus, qui famuli, quz possessiones proventi- 
bus suis rerum omnium affluentiam suppeditantes? 


- 


veluti quadam navicula, ad mundana nobilitatis 
gloriam adnavigaret. 

(47) Thomam Apostolum Parthis Evangelium 
ο ος antiqui scriptores uno ore testantur. 
Toc amplius affirmare videtur Nyssenus, eumdem 
primum Mesopotamia episcopum fuisse. Caeterum 
satrapas, et satrapias a Persis el finitimis genti- 
bus vocatas fuisse provincias earumque rectores, 
notum est eruditis. 

(48) Ex hoc Nysseni loco discimus Longinum 
centurionem , qui lancea Christi Jatus in Cruce 
perfodit, primum Czsare:e episcopum fuisse. Sane 
in Romano aliisque vetustis martyrologiis Longini 


1563 


S. GREGORII! NYSSENI 


106i 


sed peregrinus homo, domo et viclu careus, ditior A ἐπὶ τοῦ πάθους τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου ὁμολογί- 


illis erat , qui omnia possidebant, quia nihil pos- 
sidendo, Deum totum obtinuit. [ta et Mesopotamize 
incole, tametsi inter ipsos dilissimi satrapiarum 
rectores essent, nihilominus Thomam cunctis di- 
gniorem esse censuerunt, quem sibi ipsis przfice- 


σαντα, πολλῶν ὄντων χατὰ τὸν χρόνον ἐχεῖνον λαμµ- 
πρῶν ἐν γένει xal ἱπποτρόφων καὶ τοῖς ἓν τῇ συγ- 
χλήτῳ πρωτείοις (49) σεµνννοµένων, xal χατὰ πᾶσαν 
δὲ Ἐχκλησίαν [ἱδεῖν ἔστι] τοὺς κατὰ θεὺν μεγάλους, 
τῆς χοσμιχῆς περιφανείας προτιµηθέντας. 


rent. Ἱία et Titum eretenses, el Hierosolyma cives Jacobum in episcopum elegerunt, nosque Cappa 
doces Centurionem illum, qui passionis tempore divinitatem Domini fassus est, etsi multi tunc tem- 
poris apud nos essent illustres genere et nutritorea equorum, quique primas in senatu partes  obtine- 
rent. Quin et per universam Ecclesiam (eernere est) viros, qui secundum Deui magni sunt, aliis mun- 


dapa nobilitate conspicuis praelatos. 


Opportunum autem arbitror , ut in przesenti ad 
hec quoque respiciatis, si de antiqua Ecclesi:e ve- 
stre dignitate reporanda solliciti estis. Nil enim 
vobis notum magis esl quam vestra gentis histo- 
rim, ex quibus apud vos ab antiquis temporibus , 
priusquam vicina vobis civitas effloresceret, re- 
giam sedem exstitisse, nullamque aliam preterquam 
urbem vestram principatum totius provincie eb- 
tinuisse constat. Et nunc quidem zdificiorum pul- 
chritudo atque magnificentia periit ; sed urbis pars, 
quie ex civibus constat, utique, quod ad corumdem 
tum multitudinem tum prastantiam attinet, pristi- 


num adhuc splendorem retinet. Quapropter maxime - 


decet nil bumilius illis quxe vobis suppetunt, bonis 
(animo concipere), sed par atque dignum urbis 
vestra uobilitate in presenti negotio studium ad- 
hibere, ut talem inter cives vestros praepositum 
tandem invenire possitis, qui se non indiguum 
vestra nobilitate praebeat. Siquidem turpe est ac 
prorsus (absurdum) navis quidem rectorem eum 


Πρὸς ταῦτα βλέπειν ἐπὶ τοῦ παρόντος οἶμαι δεῖν 
xai ὑμᾶς, εἴ Ye µέλλοιτε πάλιν τὸ ἀρχαῖον τῆς Ἐχ- 
κλησίας ὑμῶν ἀναχαλεῖσθαι ἀξίωμα. Οἴδατε γὰρ 
παντὸς μᾶλλον τὰ ὑμέτερα διηγήματα, ὅτι ἐξ ἀργαίου 
πρὶν τὴν γείτονα (50) ὑμῶν ἐξανθῆσαι πόλεν, πα 
ὑμῖν ἣν τὰ βασίλεια (51), χαὶ «b προέχον Ev. πόλεσιν 
ὑπὲρ τὴν ὑμετέραν οὐχ ἣν xol νῦν (52) ὃ τῶν οἶχο- 
δοµηµάτων (85) καλλωπισμὸς Ἱφανίσθη, ἀλλ᾽ fj iy 
τοῖς ἀνθρώποις πόλις, ἐν πλήθει τε xai δοχιµοτάτοις 
τῶν πολιτῶν ] πρὸς τὸ ἀρχαῖον ἐξισοῦται χάλλας. 
Οὐχοῦν πρέπον ἂν εἴη, μὴ ταπεινότερον τῶν προ:- 
όντων ὑμῖν ἀγαθῶν [φρονεῖν (54)], ἀλλὰ συνεπαίρειν 
τῇ περ,φανείᾷ τῆς πόλεως, τὴν περὶ τῶν προχειμέ- 
νων σπουδην, ὡς ἂν τοιοῦτον εὕρητε ἐπὶ τοῦ λα 
χαθηγούµενον, ὡς μὴ ἀνάξιον ὑμῖν ἐπιδειχθηντι. 
Aicypbv γὰρ ἀδελφοὶ, καὶ παντάπασιν [ ἄτοπον, 
τὸν (ὔδ)] μὲν χυδερνήτην μὴ) Υίνεσθαι, εἰ μὴ τῆς xv- 
θερνητιχῆς ἐπιστήμων e(* «by δὲ ἐπὶ τῶν οἰάχων 
τῆς Ἐχχλησίας χαθήµενον, ἀγνοεῖν ὅπως ἂν τὰς τὸ; 
συµπλεόντων ψυχὰς εἰς τὸν λιμένα τοῦ Θεοῦ χαθορ- 


fieri, qui ejus gubernand:e gnarus non ait; eum C µίσειε. Πόσα [γὰρ γέγονε] 6c ἀπειρίας τῶν χαθηγου- 


vero, qui ad Ecclesie clavum sedet, artem ignorare 
qua secum navigantium animas in Dei portu salvas 
collocet. Quot (enim) propter rectorum imperi. 
tiam naufragia jam (fecerunt) Ecclesie? Quis 
enumerare poterit qux (nostris oculis observan- 
tur) mala, nunquam profecto eventura, οἱ Écele- 
six peritos aliquos gubernatores habuissent ? Quin 
et fabrilis artis non rudibus, sed gnaris , ferrum 
ad fabricanda vasa tradimus; igitur et fldelium 
anime iis committendz sunt, qui eas probe 
sciant, divini Spiri 


hujus apud Casaream Cappadocim passi, mentio 
habetur idibus Martii ; sed ipsum Ciesariensis urbis 
episcopum fuisse, nec martyrologia nec acta ejus- 
dem Longini, ab Hesychio cirea Christi annum 429, 
uL putant, conscripta οἱ a Bollando edita, te- 
staniur. 

(49) Πρωτείοις. Ms. Med. πρώτοις. Mox, κατὰ 
πάσας ἐχχλησίας εὗροι τις &v. — Ita emendandum 
censui Vaticanum cod., in quo scribitur πρώτοις. 

(50) Nicacam B:thynig urbem intelligit, quz tunc 
temporis ad Melropoleos dignitatem jam evecta 
fuerat, cujus contentiones de primatu cum Nico- 
mediensibus notissim: sunt viris eruditis, 

(81) Antiqui enim Bithyniz reges apud Nicome- 
diam sedem fixerant ; quin et Diocletianus Impera- 
tor Nicomediz sedem posuit, eamque zdificiorun: 
multitudine ac magniüicentia urbi Romx parem 
reddere conatus est. Vide Laztantium de Mortibus 


µένων αὕτανδρα τῶν Ἐκχλησιῶν Ίδη ναυάγια ! Τι: 
ἂν ἑξαριθμήσηται τὰ ἐν ὁ[φθαλμοῖς]. μὴ ἂν συµ- 
6άντα, eU τις ἣν που Ev τοῖς χαθηγουµένοις χνδερντ- 
tux ἐμπειρία; ἀλλὰ xal τὸν σίδηρον [οὗ τοῖς] ἁτέ- 


χνοις, τοῖς δὲ ἐπιστήμοσι τῆς χαλχευτιχῆς εἷς «ἣν 
τῶν αχενῶν ἀπεργασίαν χατακιστεύομεν. Οὗὕχωυν 
xoi τὰς ψυχὰς τῷ καλῶς ἐπισταμένῳ τῇ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος ζέσει χαταµαλάσσειν, ἐγχειριστέον, ὃς 
διὰ τῆς τῶν λογικῶν ὀργάνων τυπώσεως, σχεῦος Exio- 
γῆς τε χαὶ εὔχρηστον (56) ἕχαστον ὑμῶν ἐπιτελέ- 
σειξ. Τοιαῦτα ποιεῖσθαι τὴν" πρόνοιαν ὁ θεῖος ᾽Ατή- 


persecutorum cap. 7. 

(52) Καὶ viv, Med. νῦν cl xol. Paulo post, 6ox1pó- 
τητι τῶν οἰχητόρων. 

(59) Nicomedia siquidem terre motu fundis 
subversa fuit, vicinis urbibus ex parte servatis, 
Datiano eL Cereale coss. anno 3268 ο Chri- 
stianz , ut refert Ammianus Marcellinus lib. xvi, 
cap. 15, ldatius in Fastis, Socrates in. Hist. eccl. 
lib. n, cap. 59, et Hieronymus in Chronico. Vide 
Libanium in Monodia de ejusdem urbis subversione. 
Sed et reliquam Nicomediam Juliano imperante 
terre motu collapsam fuisse idem Annnianus Mar- 
cellinus lib. xxi, cap. 51, testatur. 

(54) Φρογεῖν. ld. ἔχειν τὸ gpóvnpa. Mox vero 
εὕρητε παρὰ τοῦ θεοῦ. 

(5 Τόν. ld. «bv — νεώς, 

(56) Εὔχρηστον. Med. εὐχρηστίας. Mox τοιαύ- 
την T. 


1065 


EPISTOLAE. — EPIST. XVII. " 


4066 


στολος ἐγχελεύεται, διὰ τῆς πρὸς Τιμόθεον ἐπισνολῆς A meltes reddere, eL qui rationem moméntis, ceu 


πᾶσι νομοθετῶν «ui; ἀκούουσιν, ἓν οἷς φησι Φεῖν vy 
ἐπίσχοπον ἁλεκβηκεον εἶναι. “Αρ οὖν εσύτου μόνου 
τῷ Ἀφοστόλῳ uet, ὅπως 6 τῆς ἱερωσύγης προ: 
εστηκὠφ, vowüvor «n; Καὶ τί φοφοῦφόν αέρδος, εἰ 
ἐν ἑνὶ τὸ ἀγαθὸν χαταχλείοιτο» Αλλ) οἶδον, ὅτε «ῷ 
προσχόντι (51) συμρορφοῦται τὸ ὑποχείρνν, καὶ τὰ 
κατορθώματα «oo καθηγονµένου, τῶν ἐπομίνον γίνε 
«οι. "O γάρ ἐστιν ὁ διδάσκαλος, τοῦτο xay τὰν µαθη» 
τὴν ἀπεργάζεται ' o0 γὰρ ἔστι τὸν τῇ χαλχευτικῇ 
τέχνῃ µαθητευόµενον, ὑφαντιχὴν ἐξασχῆσαι, ἢἡ ἵστουρ- 
χεῖν διδασχόµενον, ῥήτορα, f) Υεωμέτρην γενέσθαι’ 
ἀλλ᾽ ὅπερ ἓν τῷ χαθηγουμένῳ βλέπει ὁ μαθητὴς, 
τοῦτο xal εἰς ἑαυτὺν µετατίθησι. Διά τοῦτό qnot: 
Κατηρτισμένος ἔσται πᾶς µαθητὴς, ὡς ὁ διδάσκα- 
Aoc αὐτου. 

Τί οὖν, ἀδελφοί ; ἆρα δυνατὸν ταπεινόφρονα γενέ- 
σθαι, χάὶ . χατεθΦταλμένον cp WÜtc, xal µέτριονι xal 
«ριλοχερδείας χρεΐκτονα, wa 4à Όεῖα σοφὺν, xoi πε- 
παιδευρένον «iv ἐν ofc τρόποις ἀρετήν τε, xa ἔπι- 
εἶχειαν, ταῦτα ἓν τῷ διδασχάλῳ uh. βλέποντα; "AX 
οὐχ οἶδα πῶς οἷόν τε 7b» ποδμικῶς µαθητευθέντα, 
πνιυματωὼν γενέσθαι. Πῶς γὰρ ἂν μὴ κατ’ ἐχεῖνον 
εἷεν oi πρὸς αὐτὸν ὁμοιούμενοι; Τί κέρδος ὃστὶ τοῖς 
διφῶσι τῆς τοῦ ὕδρεῖου μεγαλουργίας, Όδατος ἐν 
αὐτῷ μὴ ὄντος; κἂν ἐν ποιχίλοις σχήβασιν ἡ τῶν 
χιόνων ἆπάλληλος θέσις ἐπὶ τοῦ ὕφους ἀνέχει (58) τὸν 
πέτασον, τί ᾳᾶλλον ἂν ὁ διφῶν Σχοιτο πρὸς τὴν ξαυτοῦ 
χοείαν; Ἄΐθους εὖ διαχειµένους βλέπειν; fl xpouvbv 
εὑρεῖν, xàv ἀπὸ ξυλίνου σωλῆνος ῥέῃ, βόνον διειδὲς 
«s xul πότιμον to νᾶμα προχέοντα; θύτως, ἀδελφοὶ, 
τοῖς πρὸς τὴν εὐσέδειαν βλέπουσιν, ἀμελητξου ἂν εἴη 
τῆς ἔξω σχηνῆς, 9| εἴ τις κομᾷ φίλοις, καὶ καταλότοις 
ἀξιωμάτων ἀδρύνεται, καὶ πολλὰς Στησίας [προσό- 
bou; λαμθδάνων, χαυχᾶται (59) | , καὶ πρὸς τὸ γένος 
ξαυτοῦ [ἀφορῶν, µεγαλύνεται (68)], καὶ Πανταχόθεν 
τῷ τύφφ περιαντίζεται, τοιοῦτον ἐᾷν, ὡς Εξηρὸν 
ὑδρεῖον, εἴπερ ti ἔχοι ἐν τῷ Bip εὰ προηγούµενα᾿ 
ἀναζατεῖν δὲ, «αθὼς ὃν f δυνατὺν, τῷ λύχνῳ τοῦ 
Πνεύματος πρὸς τὴν ἔρευναν κεχρηµένοι, Κήπος 
κεκλεισμένος (61), zal enr Δσφραγισµένη, καθά 
φησιν ἡ Γραφῃ, ἵνα διὰ τῆς χειρωτονίας.... τῷ χήπῳ 
τρυφῆς (62), καὶ ἀναἑτομωθέντας «00 τῆς πηγῆς ὕδα- 
«0€, x0t by γένηναι κτῆμα «fyc «αθολικῆς Ἐχκλησίας. 
(Γένους δὲ (65)], καὶ παράσχὺι 6 Κύριος εὑρεθῆναι 


διὰ τάχους Ev ὁ μὲν «ow cov, ὃς ἔσται σκεῦος ἐκλογῆς, D 


στύλος [ Ἐκκλησίας]. ΠΒιοτεύοµεν δὲ τῷ Κνρίῳ, ἔσε- 
σθαι ταῦτα, εἴπερ ὑμεῖέ βονληθείητε διὰ τῆς ὀμονοη- 
ειχῆς [χάρινος «b {54)] ἀγαθὸν συμφώνως [δεῖν, 


ΣΙ Tim. 11, 2. '* Luc. νι, 40. 
(5T) Προσχόντι. ld. προέχοντι. 
u Ἀνέχει. Med. ἀνέχῃ. 

59) 'Etqcíac.—xavx. 1d. ἑτησιους ἀναριθμεῖται 


T ; 
(60) Αφορῶν, sera. Id. βλέπων περιογχοῦται. 
(61) Kex, ,— XexJ45.0 HéYoc. Med. xeypn- 

Μένοι € που slc ἐστι χεχλεισµένος. Mox id. cod. post 

(ειροτονίας lacunam ita supplet, ἀνοιχθείσης ἡμῶν 

v. Et paulo post, καθόλου &xxà. 


ParBoL. Gm. XLVI 


!! Cant. 1v, 12. 


malleorum ictibus , unumquemque nostrum 6n vas 
electionis , et Demo non inutile veleat efformare. 
Hejes vei nos rationom habere divinas jwbet. Apo- 
&toles , dum in Epistola sd Timotheum de episce- 
forum monbus legem , fidelibus eunetis pbser- 
vendam , sancivit, iaquiens , Opertere episcopum 


 Iereprehonsibilem esse *. Nunquid enim hoc taatum 


curat Apostolus , ut qui sacondotie fungitur, talis 
sit? Eeqnod magnum lucrum essci, si uno tantam 
homine probitas contineretur? Sed plane novit 
Apostolus, praepositorum moribus subditos con- 
formari, et recta ducis facta, illorum etiam, qui 
ipsum sequuntur, propria fleri. Etenim qualis est 
pagister, talem et discipulum efücit; nam qui 


D arti fabrili eperam gavat, is textor (fiori nequit, 


sicut nec qui texere didicit, rhetor, vel geometra 
potest evadere ; sed quod in nrmgistro observat 
discipulus, id utique I ee imitatione transfert ; 
propterea, inquit Scriptura, Perfectus erit. omnis 
discipulus, quemadmodtm magister ejus !*. 

Quid igitur, fratres ?* Nunquid humilis, medestus, 
moderatus , iacro non addictus , divinatumque re- 
rum peritus, οἱ morum probitate, atque nrànswetu- 
dine preditus, fieri poterit , qui hec in mágistro 
non conspexerit? Verurh non video , quomodo qui 
mandana tantum ffldicit, spirituatis evadere valeat, 
Quomodo enim alicujus forman! speciemque non 
referant, qui ad eumdem sese componunt ?* Quid 
prodest sítientibus aquarli magnificentia , οἱ aqua 
vacuum sit? Quamvis enim multiformes cofumn» 
concinne dispositz , fastigium  sustollant 1n al- 
tum, quid potius ia usum suum sitiens eligeret , 
Iapidesne affabre dispositos intueri, vel fontem 
venire, quantumvis ex ligneo camali defldat, 
solumque pellucidos, et potui grasos latices 
profundat? lta, fratres , iis qui pietatem pne 
oeulis habent, nulla ratio habenda esset ex- 
terioris speciei, atque pomps»; et si quis amíi- 
corum numero effertur, et dignitatum copia 
superbit, et multis (annuis redditibus fruens, ez- 
tollitur) , et ad genus suum (respiciens , gloria- 
tar, et undequaque fastu intumescit, talem utique 
hominem missum facere oportet, tanquam siccum 
aquarium, nisi iis preditus sit morífbus, qui primum 
in recta vitse institutione locum obtinent, et spiri- 
«nati lucerna ad scrutandum adhibita, inquirendus, 
quantam fieri potest, Hortus concíusus, et fons ob- 
signatus *!, quomadmodum, inquit Scriptura, ut (re- 
serato) per ordjnatienem voluptatis horto, eL recluso 


(03) Videtur hic legendum supplendumque esse, 
ἵνα διὰ τῆς χειροτονίας ἀνεφγμένου cou κήπου τρυ- 
φῆς, quam lectionem in vereioae Latina secutus 
sun. 

(05) Γάγοιτο δέ. id. ij ἐν àxclwo χάρις. Paulo 
post, στύλος τε xal ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας πιστ. | 

(04) Χάριτος τό. kd. συµπνοίας πρὸς vb xotvóv. 
Mox vero, Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὸ ἀγαθόν. 


, 34 


10601 


litatem eedat. (Faxit autem ), eoncedatque Deus, 
ut quam cito iater vos talis vit inveniatur, qui sit 
vas electionis, et columna ( Ecelesiz ). Coafidimus 
autem ia Domiao, fore ut h:ec aceidan!, si (gratia), 
qux pacem concordiamque fidelibus conciliat, ad- 


. $, GREGORII NYSSENI 
aqii2 fopte, in communem Ecclesise catholieze uti- A πρητιµήσαντες τῶν ἰδίων θεληάτων», «b. θέληµα τοῦ 


“ο. 


Κυρίου ἡμῶν [καὶ τὸ αὐτῷ δοχίᾳιον] xa εὐάρεστον, 
καὶ τέλειον, ἵνα κατορθούµενον kv ὑμῖν τοιοῦτον T, 
ᾧ xai ἡμεῖς [χαίρομεν (65), χαὶ ὑμεῖς] ἐντρυφήσετε, 
καὶ ὁ θεὸς «iv ὅλων ἑνδοβασθήσεται, ᾧ πρέπει ἡ δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας. 


juti, ad id quod bonum reciumque est, concorditer animum intendere velitis, vestre voluntati, Domini 
mostri voluntatem (ei quod ipsi probatur), e$ placet, quodque perfectum est, praeferenteg ; ita. ut 
pecte facta vestra talia sint, quibus et nos (gaudeamus et vos) exsultetis, εἰ universorum  Domi- 


nus glorificetur, quem decet gloria in szeeula. 


EPISTOLA XVIII. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗ’ (69). 


De hac epistola hoc tnum tantum conjicere possum, scriptam nempe [oue , quo tempore Nyssenus ab 


Ecclesia exswlabai ; nam ea de re conqueritur, simulque miserum 


Quam pulchra rerum pulchrarum similitudo est, B 


cum expressam primigenive venustatis imayinem 
(servant)! Nam animz tuze revera pulchrz expres- 
sissimam imaginem vidi in suavissimis luis litte- 
ris, (quas ut) alieubi Evangelium ait !*, ex abun- 


dautia cordis tui mellitas reddidisti ; quamobren 


te ipsum intueri , (tuaque) benevolentia, per co- 
wmitatem illam, qu: in eisdem litteris clucebat , 
potiri arbitrabar, easque sa penumero (in manus) 
sumens, 3ssidueque percurrens, majore semper 
earum desiderio ( affeclus sum ); nullaque id 


agendi satietas erat, quippe quae, ut in rebus - 


suapte natura pulchris atque egreyiis usu eve- 
nit, voluptatem ex tuis litteris ortam ( excipere, 
ac terminare neutiquam potest.) Nam nec solis 
continuus et liber aspectus ejus intuendi cu- 
piditatem minuit, neque valetudinis prosperitas 
sui desiderium (οἱ; sic etiam nullam satieta- 
lem dari posse credimus ejus voluptatis, qua ex 
probitate tua capitur, cujus excellentiam , atque 
prestantiam spe coram, nunc autem etiam per 
litteras clare cognovimus. Sed quemadmodum af- 
, Qei solent, qui ingentem ex aliqua re sitim con- 
trahunt ; ita et nos quo magis tuia bonis explemur, 
«90 magis eorumdem quodammodo siti corripimur. 
. Quod si nullam assentationem , nullamque falsam 
. Mulationem dictis hisce nostris inesse censueris , 
: quod profecto facies , cum semper sis erga omnes, 
ac presertim erga nos animo, si quisquam alius , 
.liberali e& humanitatis pleno, fidem mihi prorsus 
habebis , tibi diserte affirmanti, tuarum litterarum 
suavitatem meis oculis, medici cujusdam remedii 
: instar, adhibitam, continuum lacrymarum mearum 


!* Matth. xit, 94. 


05) Χαίρομεν. Id. &yxavgnaóus0a. 

66 "Exit. In cod. Med. inscripta perhibetur 
Ὀτρηϊῳ ὀπισχόπῳ Μελιτηνῆς, estque XXI. 

(07) Χαρ. διασώζονται. ld. χαραχτηρα xot ἐφ᾽ 
ἑαυτῶν διασώζηται. 

(68) Aux. ἅπερ ὡς. ld. γλυχ. ofc ἡμᾶς χαθώς. 
69) Kal «ó σου εὔφρον. ld. καὶ τὴν ἐν ὀφθαλ- 
poi; εὑφροσύνην. Et mox ὑφ' ἡδονΏς pro εἰς χεῖρας. 


^cclesiarum Asie statum. describü. 


Ὦς χαλὰ τῶν χαλῶν ἐστι τὰ ὁμοιώματα. ὅταν 
ἑναργὴ τοῦ πρωτοτύπου κάλλους τὸν χαραχτήρα ἴδισ- 
σώζονται (67)]! Tf, γὰρ ψυχῆς σου τῆς ὄντως x21: 
εἶδον ἑναργεστάτην εἰχόνα iv τῇ τῶν γραμµάτω» 
γλυχύτητι, [ἄπερ, ὥς (68)] φησί που τὸ Εὐαγτέλιον, 
ἐκ τοῦ περισσεύµατος τῆς καρδίας σου ἐμελίτωσας" 
καὶ διὰ τοῦτο αὑτόν σε προσορᾷν, xai [τό σου (091 
εὖφρον χαρποῦσθαι διὰ τῆς v τοῖς γράμμασι φιλο- 
φροσύνης ἑνόμιξον, καὶ πολλάκις [εἰς χεῖρας] &xava- 
λαμθάνων τὰ γράμματα, xol συνεχῶς ἐπιὼν m; 
μείζονα τῆς ἀπολαύσεως ἐπιθυμίαν [κατέσττν (70), 
χαὶ χόρος τῶν γινοµένων οὐχ ἣν. "Oc, χαὶ ὡς ἅλιω 
τινὸς τῶν χατὰ φύσιν χαλῶν xal τιµίων, τὴν {δο- 
viv δια [παύειν οὗ δύναται (71)]. Οὔτε γὰρ τοῦ προ”- 
ορᾷν τὸν Ίλιων [dj συνεχὴς µετουσία τὴν ὅὄρεξυ 
ἤμόλννεν, οὔτε τῆς ὑγείας ἡ διηνεχὴς ἀἁπόλαυσις tr,» 


«ἐπιθυμίαν ἕστησεν, οὔτε τῆς σῆς ἀγαθότητος, i 
«κατὰ πρόσωπον (72) πολλάχις, xal νῦν διὰ τοῦ Υράµ- 


pasos ἔγνωμεν, δύναμιν (75) πεπείσµεθα μέχρι χόρον 
προελθεῖν ἀπόλανσιν. 'AX)' οἷόν τι πάσχουσιν οἱ Ex 
τινος περιστάσεως διφῶντες ἀτέλεστα, οὕτω xal ἡμεὶῖς 
ὅσον ἐμφορούμεθα τῶν σῶν ἀγαθῶν, τοσοῦτο μᾶλλον 
διφώδεις Υινόμεθα. El δὲ μὴ θωπείαν τινὰ xal φευδη 
χολακείαν τὸν ἡμέτερον λόγον ὑπολήψῃ (πάντως δὲ 
οὐχ ὑπολήφῃ (74), τά τε ἄλλα τοιοῦτος ὧν, οἷος si, 
xii περὶ ἡμᾶς διαφερόντως, εἰ xal τις ἄλλος, χρη- 
στός τε xa Yvfjotoc), πάντως πιστεύσεις τοῖς λεγτ- 
µένοις, ὅτι τὴν συνεχΏ τῶν δαχρύων ἐπιῤῥοὴν ἡ τῶν 
γραμμάτων χάρις, οἷόν τι φάρµακον ἰατριχὸν, τοῖς 


«ὀφθαλμοῖς ἐγγενομένη, ἀγέστειλε, xal προσδοχῶμεν. 
τῇ τῶν ἁγίων εὐχῶν σου ἰατρείᾳ τὰς ἑλπίδας ἑαυτῶν 


ἑπερείδοντες, ὅτι τάχα xal χαθόλου τὸ τοιοῦτον 57; 
Ψυχῆς ἡμῶν πάθος ἐξιασθήσεται.' ἐπεὶ τό v5. vov 


(70) Kacéctny. Id. ifexatópgvjv* et mox non 


agnoscit ὡς. 


(71) Διαπαύει οὐ δύναται. Id. διαλυ μαίνεται. 

(72) Fortasse legendum, ἧς χατὰ πρόσωπον. 

(13) Δύναμι.. Id. δυνατὸν εἶναι. 

(74) Ίια hoc in loco emendandum censui Vatics- 
num codicem, in quo scribitur, οὐχ ἅποαξ λήψη. 


1599 


EPISTOL.E. — EPIST. XVIII. 


107b 


ἔχον, ἐν τοιούτοις ἐσμὲν, ὡς φείδεαθαι τῆς ἀγαπώ- Α profluvium repressisse, nosque przieterea spem om- 


σης ἡμᾶς ἀχρῆς, xol ἐπιχρύπτεσθαι σιωπῇ τὴν ἁλή- 
θειαν, ἵνα μὴ πρὸς κοινωνίαν τῶν ἡμετέρων xaxov 
τοὺς γνησίως ἡμᾶς ἀγαπῶντας ἐφελχυσώμεθα. "Όταν 
γὰρ ἀἐνθυμηθῶμεν, ὅτι τῶν φιλτάτων ἀπολειφθέντες, 
ἂν πολέμοις ἀναστρεφόμεθα, χαὶ X μὲν χαταλιπεῖν 
ἐθιάσθημεν, τέχνα ἑστὶν, ἃ ταῖς πνευματικαῖς ἡμῶν 
ὡδίσι τῷ θεῷ γεννῆσαι χατηξιώθηµεν, [τῷ (75) τῆς 
ἁγάπης] νόµῳ σννηρµοσµένα [ἡμϊν,] καὶ χαχηπα- 
θείαις ὃν τοῖς τῶν πειρασμῶν χαιροῖς Exc [τείνου. 
«a (76)] πρὸς ἡμᾶς τὸ φιλόστοργον. xal ἔτι πρὸς 
τούτοις οἶχος χεχαριτωµένος, ἁδελφοὶ, συγ[γενεῖς, 
ἑταῖροι,] συνήθεις, φίλοι, ἑστία, τράπεζα, ταμεῖον, 
στιδὰς, τὸ βάθρον, ὁ σάχχος, 1j [συνουσία (77)], τὸ 
δάχρνον, ἃ ὡς ἔστι γλυχέα, χαὶ διὰ συνηθείας ὅσον 
ἑράσμια, οὐδὲν δεἠ (78)... εἰδότες σε γράφαι. Τὰ δὲ 
&vv' ἐχείνων, ἵνα µή τι ἐπαχθὲς λέγειν δύξω, πάντα 
[κατὰ σαντὸν (79)] σχόπησον. Πρὸς τῷ τέλει τῆς 
ἐμαυτοῦ ζωῆς ὧν, Tv τοῦ ζῆν ἄρχομαι [μανθάνειν 
τε] ἀναγκάζομαι τὴν εὐδοχιμοῦσαν vuv τῶν ἡθῶν 
ποικιλίαν, ὀψιμαθὲς χαχότροπος..... τῆς (£0) πανουρ- 
γίας ινόµενος , ὡς ἐρνυθριᾷν ἀεὶ τῇ ἀφυῖᾳ τοῦ πρά- 
Υµατος (81). Οἱ δὲ ἀντιτεταγμένοι τῇ διδασκαλίᾳ τῆς 
σοφίας ταύτης, εἰσὶν ἰχανοὶ (82) καὶ φυλάξαι, ὃ ἕμα- 
Όον, χαὶ ἐφευῤεῖν, ὃ οὐκ ἔμαθον ᾿ [τοιγαροῦν] πολε- 
μοῦσι, πόῤῥωθεν ἀχροθολίζοντες, ἐπὶ παρατάξεως χα- 
ταπυχνοῦσε τὴν φάλαγγα, χατὰ τὸ [πρόσφορον αὐτοῖς]| 
περολογίζόνται (85) , ταῖς ὑπερθολαῖς προχατἐχθυσι, 
τοὺς συμμάχους ἑαυτοῖς πανταχόθεν προσπεριδάλ- 


nem nostram in tuarum precum miedela collocan- 
tes, plane confidere, fore ut quam cito, hie animae 
nostra morbus penitus profligetur, cum cxeteroquin 
quod ad presens tempus attinct, in co statu res 
nosirz sil: sint, uf amicorum auribus parcendum, 
et veritas silentio occultanda nohis sil, ne in ma- 
lorum nostrorum consortium eos, qui nos vere di- 


-ligunt, pertrahamus; cum scilicet animo nostro 


perpendimius, nos charissimis atque jucundissimis 
rebus destitutos, in belliá versari, et 606 quos de- 
serere eoscti sumus, filios esse, quos per spiritua- 
les nostros dolores Deo parere dignati fuimus, 
quique (dilectionis vinculo nobiscum) conjuncti 
erant, et difücillimis persecutionum temporibus, 
quantumvis gravibus :zrumnis vexati, su:e tamen 
erga nos benevolentiz ( majorem semper cumulum 
addiderünt); ac praeterea domus unice dilecta, 
frattes ( consanguinei, sodales ), familiares, amici, 
focus, mensa, cella penaria, stragulus, scamnum, 
sacéus (mutua colloquia), lacrymae, qua omnia 
quam dulcia sint, et quantum propter consuetudi- 
nem sui desiderium excitent (supervacaneum erit 
nos dicere), cum sciamus {6 id etiam in tuis ad 
nos litteris comimnemorsire ; quz autem horum nobis 
loco successere; ne quid molestum dicere videar, 
tute ipse considera. Ad extrema vit:e redactus, 
rursus quodammodo vivere incipio, (atque discere) 
cogor probatàm nune omnibus morum versutiam, 


λονται. Πολὺς δὲ παρ αὐτοῖς, xal ἀκαταγών!στος τῇ c discipulus improbe (hujus) calliditatis sero factus, 


δυνάμει ὁμα[ρτεῖ δόλος (84)] , εἰς στρατηγίαν προ- 
6e ^lnuévoc, ὥσπερ τις ἀγωνιστῆς περιδέξιος, bur 
τῇ χειρὶ τοῦ ἰδίου στρατοῦ προµαχόµενος, TT) μὲν 
δασμολογῶν τοὺς ὑποχειρίους, mi] δὲ βάλλων (85) 
τοὺς προστυγχάνοντας. El δὲ καὶ τὴν elato ἡμῶν δι- 
αγωγὴν ἐξετάζοις, εὑρῆσεις ἄλλα τοιαῦτα’ οἰχίδιον 
σνιγηρὸν, xpupip, xai ζόρῳ, xal στενοχωρίᾳ, xai 
πᾶσι τοῖς τοιούτοις χαλοῖς εὐθηνούμενον, βίον ὑπὸ 
πάντων μωμοσκοπούμενον, φωνὴν, χαὶ βλέμμα, xal 
ἐματίου περιδολὴν, χειρός τε Χίνησιν, καὶ ποδῶν 
ποιἀν στάαιν, xal πάντα πολυπραγμονούμενα. xol 
εἰ μὴ δασὺ ἆσθμα διὰ πολλοῦ προχεόµενον, xat εἰ μὴ 
συνεχἠς διαλίδοται στεναγμὸς σὺν τῷ ἄσθματι, xal 


ita ut nunquam non rei turpitudinem erubescarm. 
At adversarii hanc sapientiam edocti, et servare 
quod didicerunt, et quod nondum sciunt, facile 
adinvenire possunt : longe itaque jaculantes, acri- 
ter pugnant, phalangem inter prodiandum adden- 
sant, ad (suam tantum utilitatem) przefantur, exag- 
gerationibus audientium animos preoccupant, au- 
xiliaribus sociis undequaque stipantur. Insigris : 
autem, idemque insuperabilis ( dolus ipsos comi- 
tatur), in eorum exercitus ducem designatus , tan- 
quam ambidexter quidam pugnator, prima in acie, 
utraque manu decertans, et hac quidem tributa 
ex sibi subditis colligens, illa vero obvios quos- 


εἰ μὴ διεχπίπτει τῆς ζώνης ἡμῶν τὸ χιτώνιον (86), p que vulnerans. Quod si ea, quz ad private vitz 


καὶ αὐτὸ δὲ τὸ ph χεχρῆσθαι τῇ ζώνῃ, καὶ εἰ μὴ 


(76) Ti τῆς ἁγάπης ... συγηρµοσµένα ἡμῖν. ld 
σ.µθιος νόσῳ , συνηρμοσμένη κινδύνοις. — Vide an 
νο, et proxime sequens lacuna sic melius expleri 
possit , «ώρα. & xai ἡμῖν νόµῳ συνηρµο- 
σµένα ἀγάπης, χαὶ κακοπαθείαις ἓν τοῖς τῶν πειρα- 
σμῶν χαιροῖς ἐπιτείνει πρὸς ἡμᾶς τὸ φιλόστοργον. 

(16) Ἐπιτείγοντα. 1d. ἐπιδειξαμένη. Et mox, 
οἰχεῖοι pro ἑταῖροι. 

(71) Συνουσία. ld. γωνία’ 1j προσευχἠ. Paulo 
post, δεήσωµεν πρὸς εἱδότα σε γράφειν. 

(18) Locus iste ita supplendus esse videtur , ut 
legamus, οὐδὰὸν δεῄσει ἡμᾶς λέγειν, εἰδότας σε vp&- 
v&t, vel potius, σοι Y t. 

(79) Πάντα κατὰ σαυτόν. ld. πάντα ὡς ἄλλως 
Εχει. Mox µανθάνειν absque τς. 

(80) Οψιμαθὲς καχότρυπος .... τῆς. ld. ὀψομα- 
θὴς χαχοτροπίας xal τοιαύτης. - - Videtur hic locus 


nostre rationem pertinent, quzras, alia hujusce- 


ita restitui debere, ὀψιμαθὴς καχοτρόπου ταύτης 
τῆς πανουργίας γινόµενος. 

(81) Videtur loqui Nyssenus de Macedonianis ; 
nam similia de eisdem babet Basilius in libro De 
Spiritu sancto, capite ultimo, ubi miserum Ecclesia- 


. rum orientis statum fuse describit. 


(82) Tq διδασκαίᾳ .... ἱκαγοί. Id. διδάσχαλοι 
τῆς pogias εἰσὶν ἐκανοὶ ταύτης. Paulo ante, ὡς xat 
ess ἐν. 

(85) Τοιγαροῦν .... πρόσφορον αὐτοῖς προ.ῖο- 
γἰζονταιε. 1d. συστάδην .... gov προλοχίτονται. 

(8/8) ᾽Ομαρτεῖ δό.ος. Id. ὁ μαμωνᾶς. 

5) Bd AAov. 1d. ἄλλων. Et mox, ἓν toy pro εἴσω. 
(86) Ità emendandum censui Vaticanum codicem, 


- jn quo legitur, xa εἰ μὴ διεχπίπτει τῆς ζωῆς ἡμῶν 


τὸ χιτώνιον. 


1074 


S. GREGORII NYSSENI 


1072 


! modi invenies; domunculam ita arctam, ut pene A περιῤῥέοι χατὰ «b πλάγιον ἡμῶν fj διπλοῖς, ταῦτα 


suffocel, et algore, tenebris, angustia, omnibusque 
aliis id genus bonis abundantem ; vitam omnium 
censuris, et reprehensionibus obnoxiam, vocem, 
oculorum contuitum, vestitum, manus motum, οἱ 
pedum posituram, qualis nempe sit, czteraque 
omnia curiose nimis observata; et nisi gravem 
Scpius anhelitum cdas, eique perpetua adjungas 
suspiria, 6 zona tunica diffluat, vel et ipsum χοπ 
usum negligas, ac dcuique sinistrorsum palliu:n 
decidat, hzc, inquam, omnia ni fiant, belli adver- 
sus nos óceasio oritur, et hisce de rebus singuli 


πάντα ph Υινόμενα, πολέμου τοῦ (87) πρὺς ἡμᾶς 
ὑπόθεσις γίνεται, καὶ ἐπὶ τούτοις κατ ἄνδρας, xal 
δήμους, xal ἐσχατιὰς, πρὸς τὴν χαθ ὑμῶν μάχτν 
συνίστανται. Ἐπειδὴ οὖχ ἔστι διὰ πάντων πράττειν 
καλῶς, ἡ χαχῶς' µέμιχται γὰρ ὡς ἐπιπολὺ διὰ τῶν 
ἑναντίων πᾶσιν ὃ βίος * el δὲ τὸ σὺν ἡμῖν χατὰ Oros 
χάριν διηνεχῶς παρείη, ὁποΐσομεν «jv τῶν ἀηδῶν 
δαφίλειαν, ἐπ᾽ ἐλπίδι τοῦ τῆς σῆς ἀγαθότητος διὰ 
παντὺς µετέχειν. Μή ποτε οὖν παύσαιο τοιαῦτα χαρι- 
ζόμενος, δι’ ὧν xal ἡμᾶς ἀναπαύσεις, καὶ σαυτῷ e» 
ἐπὶ ταῖς ἐντολαῖς μισθὸν πλείω παρασχευάσεις. 


quique viri, populi, ipszeque solitadines, et provinciarum fines ad pugnam adversws nos concitsntur. 
Verum nec perpetuo felices prorsus, fertunatique, ncc omnino miseri esse possumus, quandoquidem 
eontrariis eventibus omnium, ut plufimum, vita temperatur. At si tua benevolentia nobis, Deo je 
vante, jugiler presto sil, tantam malorum  multitudinen, atque molem sustinebimus, ea spe freti, 
fore ut tandem aliquando tua probitate perpetuo nobis frui liceat. Hiec itaque nobis impertiri nun- 
quam desinas, quibus οἱ nobis non parum solatii afferes, ct promissam in divinis mandatis merceden, 


largiorem tibi cemparabis (88). 


EPISTOLA XIX (89). 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ie. 


Cujusdam Joannis aniistuis. (uii in fine epistole manifeste significatur) epistole respondens, de iis que 
oannes sciscitabalur, conscribere aul quidquam inquirere tum posse se negat, otii inopiam exemsaus, 
acerbissimasque calamitates quibhs premebaiur : quas enumeratione prosequitur a quadam eorore exorsus ; 
ad quam post diuturnum tempus intuendam. cum longum. ingressus. esset. ter, vix conspeciam. teriia die 
moriem occumbentem amisit, cui deiude justa fecit. Hierum sacrarum Galatarum clades exponit ; Iboro- 
vumque legationes ; w eorum, mortuo antistite, curam gerat ; et Sebastenorum , ut adversarum sectarum 
incursionibus obsistat. lbore antistitem designatum se declarat invitum ; motasque in sacris eorum rebus 
seditionum turbas indicat. Babyloniorum dissensiones, moresque perditissimos enarrat. Tandem epistolam 
concludi Joanni pollicens obeeculurum se ei. ei fidem liberaturum, δὲ aut tempus liabeat aut ad. ipsum is 


adeat. 


Epistola ad. quemdam Joannem de quarumdam rerum p 'Emoctoln πρός τινα Ιωάννην xept ειν ὑπο- 


argumentis ; ac. de actione, el instiulo vite εκ- 

^uedam sororis suc Macrine. 

Novi quosdam pictores inutilem illam ambitio- 
nem gratificari aspectu valde tarpibus amicis ; ia 
eorum, ut sua imago pingalur, animo propensorum 
formam pictura immutando : contrarium quidem 
quid facientes, quam ipsi vellent : in quibus enim 
picture imitatione naturam propemoduni eorrigere 
volunt pulchre, multumque floridis coloribus ; quod 
forms injucundum est sub tabula occultantes effi- 
glem ità permutant. Illis sic profecto non lucrum 
est ullum flava coma et profunda ; incurvata in 
fronte, atque circumfulgens ; et ille, qui in labiis 
flos, et qui super genas rubor ; palpebrarumque or- 


θέσεων καὶ περὶ τῆς διαγωγῆς, καὶ xacacacá- 

σεως ες τοιαύεης ἀδεφᾶς αὐτοῦ Μακρίνγης. 

Οἶδα τινὰς τῶν ζωγράφων φιλοτιμίαν ἀνόνητον χα- 
ρίξεσθαι τοῖς εἰδεχθεστέροις τῶν φίλων, ἂν cp µι- 
ταγράφειν τὴν μορφὴν εἰς εἰχόνα προθυμουμέναων, 
ἑναντίον δὲ τι ποιούνεων ἢ βούλονται ἓν οἷς γὰρ 
διορθοῦνται δήθεν τῇ µιµήσει cv φύειν τοῖς εὔανθε- 
στέροις τῶν χρωμάτων, «b τῆς μορφῆς &nbtc ἐπὶ coe 
αίναχος χρύπτοντες, τὸν χαραχτῆρα παραλλάττονσν. 
Ὡς οὖν ἐπ ἐχείνων χέρδος οὐχ ἔστιν οὐδὲν κόμη 
ξανθὴ καὶ βαθεῖα, ἐπικυρτουμένη τῷ μετώπαρ xe 
περιστίλθδουσα, xal τὸ ἐπὶ τοῦ χείλους ἄνθος, καὶ τὸ 
ἐπὶ τῆς παρειᾶς ἐρύθρημα, βλεφάρων τε χύχλος, xol 
ἀχτὶς ὀμμάτων, xal ὀφρύες iv τῷ µέλανι στίλόουσαι, 


bis, et oculorum radius; atque nigrore illucentia C καὶ ἐπιλάμπον τῇ ὀφρύῖ µέτωπον" xal εἴ τι ἅλλο 


supercilia; ae in superciliis frons coruscans ; et $i 
quid aliud tale formo» conficit opportunitatem. Et- 
enim si a natura ea non habeat ; cuicuuque picto- 
rum propositus is sit, ut pictura simuletur; nil 
prorsus utilitatis ex hujusmodi benevolentia conse- 
quetur. Eodem modo id evenire mihi videtur, si 
quis propter amicitiam ei quem adamat, laudum 


z G IToAéyov τοῦ. ld. πολεμούντων. Paulo post, 
καν 


(88 Hactenus ex editione et interpretatione Lau- 
rentii Zacagui. 


τοιοῦτο τὴν τῆς μαρφῆς ὥραν συναπεργάζεταε, (ἐὰν 
γὰρ ph παρὰ τῆς φύσεως ἔχῃ τοιαῦτα ὁ τῷ ζωγράφο 
προτεθεὶς εἰς τὴν µίµησιν, οὐδὲν ἁπώνατο τῆς τοιαύ- 
της φιλανθρωπίας)' τὸν αὐτὸν τρόπον δοκεῖ µοι, εἰ 
εις ὑπὸ φιλίας ἑπαίνων ὀπερδολὰς ci ἀγαπωμένῳ 
χαρίζοιτο, xal ἀναπλάσσει τῷ λόγῳ μὴ ος ἔστι, 
ἀλλ) olov εἶναι προσήκει τὸν ἐν παντὶ τὸ τέλειον ἔχοντε, 


(89) Sequentes epistolas septem Grece primus 
edidit et Latinas fecit J. B. Caraecioli, ( Galland. 
Biblioth. V1, 624.) 





19$ 


EPISTOL.E. -— EPIST. XIX, 


1074 


τῷ μὲν λόγῳ τὸν ὀρθὸν βίον ἑτυπώαφτο, τὸν δὲ φίλον A exsuperantias gratificetur, et ipsum sermone efliu- 


οὗ μᾶλλον ἑσέμνυνε ταῖς τῶν ἐπαίνων ὑπερθολαῖς, ἢ 
διήλεγξεν ἀντιφθεγγόμεγναν διὰ τοῦ βίου τῷ λόγῳ, 
καὶ ἄλλαν δειχνύµενον 1| οἷος νοµίζεται. Τἰ οὖν ὁ λόγος 
μοι βούλεται; Εἶδον ἐν τοῖς γράµµασι τῆς ἀγάπης 
σου οἷον ἀνδριάντα τινὰ πρὸς τὸ ἀχρότατον ἀπηκρι- 
θωμένον, ᾧ ὄνομα Tj» ἐχώ  ἐμὲ γὰρ ἑδήλου τὸ 
γράμμα. Αλλ' ἐπειδὴ ὥσπερ ἓν κατόπτρῳ τῷ βίῳ 
ἐγὼ τῷ ἐμαυτοῦ κατὰ πᾶσαν ἀκρίθειαν ἐνιδὼν, ἔγνων 
ἐμαντὸὺν πάµπολυ κχεχωρισμένον τῆς διὰ τοῦ λόγου 
γραφῆς ΄ ok μὲν ἀπεδειξάμην καὶ διὰ τούτων τὸ φιλ- 
άγαθον δείξαντα. Δι’ ὧν γὰρ τοιοῦτον εἶναι νοµίσας, 
τοσοῦτον Ἰγάπησας, ἐναργεστάτην ἀπόδειξιν τῆς τῶν 
τρόπων σηυ πεποίησαι δεξιότητος. Ὡς οὐδεμίαν ἅλ- 
λην τοῦ ἀγαπᾷν ἀφορμὴν πλὴν τὴν ἀρετὴν, fic xoi 


gat, non qualis est, sed qualem esse decet eum, 
qui, quod omnino perfectum est, obtinet. Oratio- 
ne quidem rectam illius vitam is figurat; amicum 
vero ea laudum superlatione pon magis veneratione 
dignum reddet, quam redarguet orationi vita con- 
tradicentem; et alium sese ostendentem, quam qua- 
lis existimatur. Quid igitur sibi vult meus sermo? 
Vidi in litteris charitatis tug qualis statua qua- 
dam summa diligentia erat ibi elaborata : cui 
nomen eram ego. Me eleuim manifeste indicabat 
epistola. At deinde, uti in speculo, in meimet ipsius 
vita omni diligentia ego me inspiciens, cognovi 
me jpsum omnino ab eo scripto propter illum ser- 
monem distare atque recedere ; te vero perspicue 


ἡμῖν τι μετεῖναι νοµίζων, by τοῖς γνησιωτάτοις τῶν B sensi eum, qui vel propter heo probitatis amorem 


φίλων ἔσχες. Aib χαλῶς ἔχειν φήθην δι ἑμαυτοῦ μᾶλ» 
λον τὸ ἐμαυτοῦ γινώσκειν, 1) «atc ἑτέρων µαρτυρίαις 
«ταράγεσθαι’ x&v ἓν τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ἀληθεῖς ὥσιν 
οἱ μάρτυρες. Τοῦτο yàp xal ὁ παροιμιώδης λόγος 
παρεγγνᾷ ' ἑαντῶν ἐπιγνώμονας Υίνεσθαι, τοὺς μέλ- 
Άοντας κατὰ τὸν 'ἔξωθεν λόγον ἑαυτοὺς γινώσχειν. 
᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον, ὡς ἂν μὴ δοχοίην αὐτῷ 
€i παραιτρίσθατ τὸν ἔπαινον, τῶν ἑκαίνων κατει- 
ῥρωνεύεσθαι. Ἐπεὶ 8b διεχελούσω λόγους τινὰς περὶ 
τῶν ἡμῖν δητονµένων πονῄσαντα ὠφελῆσαί ει τὸ χοι- 
νὸν διὰ τῆς εοιαύτης σπονδῆς ' γίνωσχε «οσοῦτον ἡμᾶς 
μετεσχηκέναι αχολῆς, ὅσον μικροῦ δεῖν ἐχεῖνος, περὶ 
οὗ φησί τις τῶν προφητῶν ὅτι συμπλαχεὶς λέοντι, 
xai páyu; διεχδὺς τὸ χάσμα, καὶ τὴν τῶν ὀνύχων 


ἀχμὴν, καθ’ ὃ µέρος ᾧετο φεόγειν, ἔλαθε κατὰ στόµα 6 


τῆς ἄρκτου γενόμενος. Εἶτα διαδρὰς σὺν ἀγῶνι πολλῷ 
καὶ τοῦτον bv κίνᾶννον, καὶ πρὸς τὸν τοῖχον kay 
ἀναπαύων, ὀνέδρᾳ καὶ δήγματι ὄφεως σννηνέχθη. 
Τοιαύτη τις γέγονε τῶν συμπεπτωκότων ἡμῖν &vua- 
gv ἡ συνέχεια. Καὶ οὕτως ἐπάλληλοι νῶν λυπηρῶν 
αἱ διαδοχαὶ ἀεὶ ταῖς ὑπερθολαῖς τῶν ἐπιγενομένων, 
μιχρὰ τὰ φθάσαντα δοχεῖν εἶναι παρασκεοάξουσαι. 
El δὲ μὴ φορτικόν ἐστι λόπην vol; ἀγαπῶσι χαρίσα- 
σθαι τοῖς σχυθρωποῖς Φιηγἠµασιν, ἐχθήσομαί σοι δι’ 
ὀλίγου τὴν χαχὴν ἱατορίαν. "Hv ἡμῖν ἁδελφὴ τοῦ βίου 
δ.δάσχαλος, ἡ μετὰ τὴν μητέρα µήτηρ, τοσαύτην 
ἔχουσα τὴν πρὸς θεὺν καῤῥησίαν, ὥστε mopyov ἡμῖν 
ἰσχύος εἶναι, παὶ ὅπλον εὐδοκίας, καθώς φησιν fj 
Y ραφᾗ, xai πόλιν περιοχῆς xat πᾶν ἀσφαλείας ὄνομα, 
διὰ τὴν προσοῦσαν kx τοῦ βίου αὐτῇ πρὸς τὸν θεὸν 
παῤῥησίαν. Ὥκει δὲ τοῦ Πόντου τὰ ἔσχατα, τοῦ βίου 
«iv ἀνθρώπων &authv ἐξοιχίσασα. Χορὸς ἣν περὶ αὖ- 
«sv παρθένων πολύς. "Ac αὐτὴ διὰ τῶν πνευματικῶν 
ὠδίνων γεννῄσασα, χαὶ εἰς τελείωσιν διὰ πάσης ἔπι- 
µελείας προάχουσα, τὴν τῶν ἀγγέλων ἐμιμεῖτο ζωὴν 
ἐν ἀνθρωπίνῳ τῷ σώµατι. Οὺκ fiv διάχρισις ἓν αὐτῇ 
νυκτὸς καὶ ἡμέρας * ἀλλὰ καὶ νὺξ ἐνεργὺς ἐν τοῖς 
τοῦ φωτὸς ἔργοις ἐδεέχνυτο, καὶ ἡμέρα τὴν νυχτε- 
ρινἣν ἠσυχίαν τῷ ἁταράχῳ τῆς ζωῆς ὑπεχρίνετο. 
Φωνῆηεν ἣν αὐτῇ διὰ παντὸς χρόνου τὸ οἴχημα, νυχτὸς 
xat ἡμέρας ταῖς Φαλμῳδίαις περιηχούµενον. Elbzq 


'3 ΛΙΠΟ, v, 19. 


et studium commonstrares : per quse etenim me 
talem esse existimans tantum amasti ; instituti tai 
solertix deelarationem fecistl evidentissimam ; ut 
nullam aliam amore complectaris faeultatem prxter 
virtutem : cujus et nobis quidquam partis esse ju- 
dieans, inter oninium maxime legitimos amicc3 
nos babes. Bene-idcirco esse putavi ex memet ipso 
magis, quae in me ipso sunt, dignoscere, quam 
aliorum testimoniis seduci, eisi in aliis omnibus 
veri ipsi sint testes : hoe enim et proverbialis 
sermo pronuntiat : Sui ipsius exploratores flant 
illi, qui se ipsos noseere debent juxta ca, qux ab 
externis sibi dicuntur. At vero hiec non ideo qui- 
dem narrata sínt , ac si, cum laudem recuseva, 
mihi videar a tnis laudibus per dissimulationem 
illusus. Quoniam autem coliortatus es, ut quedam 
de iis que a nobis qussisti dieam ipse, qui 
hujusmodi opera et studio publieum quidquam 
juvare elaboro : scito tanti otl. expertes nos esse, 
quantum ferme ille, ut haberet ille, de quo quidam 
prophetarum dixit ** : quod cum leone complicatus, 
et segre inde evadens, per quam partem putabat 
oris biatum ungularumque cuspidem fugere , per 
eam inscius atque imprudens ursz os prope fuit. 
Deinde et ex hoc periculo magno eum certamine 
dilapsus, aique secus murum se ipsum requie- 
scens, cuni insidlís et morsu serpentis eollatus est. 
Talis quzdum nobis facta est acerborum casuum 
continuatio : et. ita mutus tristlum rerum , exeu- 
perantia semper advenientium , successiones vi- 
dentur post parva prrecedentià esse paratm. Si 
autem gráve non est, molestiam cis qui adaman- 
tur, in tetricis narrationibus gratificari , miseram 
histeriam tibi paucis exponam. Soror erat nobis 
vite magistra; qua post matrem nobis mater, 
tantum habebat ad Deum interiorem accessum , 
ut et turris nobis esset fortitudinis et bon: volun- 
tatis armatura, sicuti ait Scriptura !*, et urbs mu- 
nitionis, et. oinne tutelz: nomen ; propter eum qui 
ipsi ex ejus vita aderat, accessum ad Deum. Inco- 
lebat autem Ponti extrema, cum ex hominum 


!! Psal. Lx, 9; v, 15; xxx, 25; ον, 11. 


1075 


5, GREGORIL NYSSENI 


1016 


convietu prorsus emigrasset. Chorus erat circum Α ἂν πρᾶγμα καὶ ὀφθαλμοῖς ἄπιστουμενον, σᾶρχα μὴ 


ip:am virginum multus. Quas ipsa spiritali partu 
genitas ad morum quoque perfectionem omni cura 
adduccebat, angelorum vitam in huniano corpore 
imitata. Nullum in ea discrimen erat noctis, et 
diei, Sed et nox lucis operibus operos& ostende- 
botur ; et dies nocturnam quietem nullis vitze tur- 
his simulabat. Vocale habebat ipsa omni tempore 


ζητοῦσαν τὰ ἴδια" γαστέρα, χαθάπερ ἐπὶ τῆς ἀναστά- 
σεως ὑπηπτεύομεν, πρὸς τὰς οἰχείας ὁρμὰς χατηρ- 
γηµένην ΄ δαχρύων λιδάδας πρὸς τὸ «zc πόσεως μέ- 
τρον ἐξησχημένας' στόµα μελετῶν διόλου τὸν νόµου 
ἀχοὴν τοῖς θείοις σχολάζουσαν’ χεῖρα πρὸς τὰς ἔντο- 
λὰς ἀειχίνητον. Καὶ πῶς ἄν τις ὑπ ὄψιν ἀγάγοι 
πρᾶγμα ὑπερδαῖνον τὴν διὰ τῶν λόγων γραφήν; 


domicilium , noctu interdiuque sacris cantibus cireumsonans. Videres rem vel sub oculis incredi- 
bilem : carnem propria non quaerentem ; ventrem, prout ex ejus demolitione suspicamur, a suis pro 
priis appetitionibus vacantem ; lacrymarum guttas ad potus mensuram exercitas; os omoniho le- 
gem meditans; auditum divinis rebus vacantem ; manum ad mandata jugiter mobilem. Ft 
quanam ratione quis suh aspectum rem adducere possit sermonis descriptionem prorsus supercx- 


cedentem ? 


Postquam igitur 3 vobis ad Gappadoces primum B 


consiitj, quaedam de ea auditio nos perturbavit. 
Becem adbuc dierum intermedia via erat. Et cum 
hane ompem , quantum fleri potuit, festinatione 
perfecissem, ad Pontum adsum : et inspexi, et in- 


Ἐπειδὴ τοίνυν ἑπέατην παρ ὑμῶν τοῖς Καππαδύ- 
καις, εὐθύς τις ἡμᾶς ἀχοὴ περὶ αὐτῆς διετάρ.ξ.. 
Δέχα fv ἡμερῶν διὰ νού μέσου ὁδός ' xat ταύτην πᾶ- 
σαν διὰ τῆς ἑνδεχομένης ἐπείξεως διανύσας, γίνομαι 
γατὰ «by Πόντον xal εἶδαν, xal ser λλ' ὥσπερ 


spectus fui. At yero quemadmodum οἱ quis per D εἴτις διὰ µεσημόρίαν ὁδεύων χαταφρφγεὶς vip tio 


meridieny iter habens $olé corpore cirgunpiseptus, 
3d quemdam fontem accurrens, prius quam aquam 
aptingat, prius quam linguam refrigeret , confestim, 
ipsi exsiceato fonte, pulverem effectam 3quam in- 
yeniat; ita el jpse, cum eam quam exoptabam, 
que matris loco mibi et inagistra et boni omnis 
erat, anno decimo cernerem , prius quam deside- 
tium expleretur , tertia die illi parentavi , et inde 
diverti. Hujusmodi mibi fuerunt primi patrie post 


τὺ σῶμα ἐπί τινα χρήνην ἀναδραμὼν, rgtv ἐπιφαῦ- 
σαι τοῦ ὕδατος, πρὶν χαταφύξαι τὴν γλῶσσαν, ἀθρόως 
αὑτῷ τῆς πηγῆς ὑποξηρανθείσης, χόνιν εὗροι τὸ ὕδωρ 
γενόµενον * οὕτω xal αὐτὸς ἐνιαυτῷ δεχάτῳ «i ἀντὶ 
μητρός uot xal διδασχάλου χαὶ παντὸς ἀγαθοῦ πο- 
θουµένην ἰδὼν, πρὶν ἀποπληρῶσαι τὸν πόθον, ἡμέρι 
τρίτῃ χηδεύσας ὑπέστρεφαν. Ταῦτά µοι τής πατρί- 
(foc μετὰ τὴν ἐπάναδάν µου τὴν ἐξ ᾽Αντιοχείᾳς τὰ εἶσι- 
τήρια. Εἶτά μοι πρὶν καναπεφθῆναι τὴν ανμφορὰν, di 


reditum meum ex Antiochia ingressus. Deinde C πρό[αΊχωροι τῆς ἐμῆς Ἐχχλησίας Γαλάται, τὸ σύνηθες 


antequam haze in me decoquere(ur calamitas , ac- 
cole Ecclesie mec Galat consuetum ipsis hzre- 
sum morbum compluribus in mes Ecclesizx locis 
Jatenter. subserentes , certamen mihi praebuerunt 
non exiguum, ut omnino Dei ope egre valuerim 
ex anii alflictione vita servari. Postea ad hac 
alia. lbora civitas est ad Ponti confines habitata, 
ad nos ex antiquo tempore, et ad salubrem fidem 
propensa. Cum vero illc qui ad ejus curam invi- 
gilabat, recens e vitg excesserit, ab universo po- 
pulo legationes ad nos migebantur, ne ipsam 
despectam baberemug manibus adversariorum pro- 
ditam dilacerandaim. Hinc lacryose, casas, gemitus, 


αὐτοὶς περὶ τὰς αἱρέσεις ἁῤῥώστημα, Toyo 
τῆς ἐμῆς Ἐκκλησίας χατὰ τὸ λεληθὸς ὑποσπείραντες, 
ἀγῶνα παρέσχον οὐ μιχρὸν, ὥατε πανταχοῖ διὰ ch 
µόχις ἐξίσχωσα περιγενέαθαι τοῦ πάθους. Εἶτα ἐπὶ 
τούτοις ἄλλα Ἴδωρα πόλις tact (90) «eic ἀρίοις τοῦ 
Πόντου χατφχιαµένη, ἔχουσα πρὸς ἡμᾶς ἐξ ἀρχαίου 
xai πρὸς ὑγιαίνουσαν πίστιν ἐπιῤῥητῶς, Καὶ co 
ἐπισχοποῦντος αὐτὴν προσφάτως ὑπεξελθόντος οὺν 
βίον, πανδημεὶ πρὸς ἡμᾶς ἑπρεσθεύσαντο, μὴ περι- 
εδεῖν αὐτὴν ἔχδοτον ταῖς χεραὶ τῶν ἑναντίων σπαρασ- 
σοµένην. Δάχρυα, προσπτώσεις, οἰμωγαὶ, ἱκετηρίσι, 
πάντα τὰ τοιαῦτα δι ὧν ἐγένετο ἡμῖν f) τῶν παρόν- 
«ων χαχῶν ἀχολουθία. Ἐπειδὴ γὰρ ἐγενόμεθα κατὰ 


precationes. (mnia hac ea sunt, per qui nobis p τὸν Πόντον, καὶ χατὰ τὰν προσήποντα τῆς xap' αἎ- 


presentium malorum facta est consectatio. Ubi 
aulem circa Pontum egamus , et circa locum illuc 
pertinentem ipsorum Ecclesiz curam sugceperimus, 
Dei opera et auxilio simul adjuncto, statim ibi 
assequuntur nos similis generis legationes , a Se- 


(90) Ἴβωρα πόλις ἐσεί. Que sit hujusmodi civi- 
tas. satis Nyssenus definit. De ea apud geographiz 
seripfores imentiónem nullam propriam inspexi. 
Nisi si ea Iborea llellenoponti cívitas est, qu:e a 
Constantino Porphyrogenn. Them. 9. memora- 
tur : cujus urbis antistes Pantophylus gubsignavit 
decretis concil. Constantinopolit. 1. Nainque ipsa a 
Justiniano Novell. 28, et àb/ Hierocle lbora wonu- 
natur. Ei Hellenopontus, seu Helenopontus dicitur 
«£ l'ontus : jmo pars ctiam Ponti putatur a non- 
nubis. Quare non obstare videtur. auo minus' ca 


τοῖς "ExxXnoíag ἐπιμελήθημεν (91) σννεργίᾳ Θεοῦ" 
εὐθὺς ἡμᾶς ἐπὶ τοῦ τόποὺ χαταλαμθάνονσιν ὁμοιό- 
προποι πρεσθεῖαι παρὰ τοῦ πλήθους τῶν Σεδαστηνα», 
φθάσαι τὴν τῶν αἱρετικῶν ἑπιδρομὴν ἀξιοόντων. Tà 
δὲ ἐπὶ ταύταις σιωπῆς ἄξια, χαὶ στεναγμῶν ἁλαλὴ- 


δὲ quod Gregorius in Ponti confinibus ponat. 

(91) Ἐπιμελήθημεν. Juxta granimaticaui legen- 
dum ἐπεμελήθεμεν. Pariter superius, ubi est éx:- 
στην, emendándun id est τῷ ἐπέστην, aut ἐφίστνν, 
propter eandem ratiunem. Advertendum vero co- 
dicem hunc non raro negligere augmenta hzc 
verborum. Ubi vero paucis retro vocibus adest 
xal χατὰ τὸν προσήῄχοντα. substituendum in de&- 
cientia vocis vicem τὸ locum : et $zpe przpositio 
spin delectus hujusmodi ita supplendos subire 
solet. | 








1077 


EPISTOLAE. — EPIST. XIX. 


1078 


των, xal χατηφείας διηνεχοῦς, xal πένθους τὴν Ex Α bastenorum multitudine adeuntes, squum esse 


τοῦ χρόνου λύσιν οὐχ ἀναμένοντος. Τὰ μὲν γὰρ λοιπὰ 
τῶν χαχῶν τῷ προσεθισμῷ ῥᾷον οἱ ἄνθρωποι φέρουσι’ 
τὰ δὲ ἐνταῦθα προϊόντι τῷ χρόνῳ ταῖς ἐφευρέσεσι (99) 
τῶν ἁηδεστέρων συναύξεται. ᾽Αλλὰ γὰρ γίνομαι μετὰ 
τῶν λοιπῶν ἐπισχόπων τῶν εἰς αὐτὸ τοῦτο συγχεχλη- 
µένων, ὡς φήφους ὑπὲρ χειροτονίας δεξάµενος, ἡ 
Ψηφος δὲ μην ἐγώ. Καὶ ἡγνόουν (05) ὁ δείλαιος τοῖς 
ἐμαυτοῦ πτεροῖς ἁλισχόμενος. Στάσεις ἐπὶ τούτοις, 
ἀνάγχαι, δάχρυα, προσπτώσεις, φυλαχαὶ, τἆγμα 
ατρατιωτιχὸν, xal αὑτὸς ὁ ἐπιτεταγμένος αὐτοῖς 
χόµης (091) xa0' ἡμῶν στρατηγῶν, xat τὴν τοῦ Ίγε- 
Κόνος δυναστείαν ἐφ᾽ ἡμᾶς xiv, xa πᾶσὰν ἄφορ- 
μην πρὸς τὴν τυραννίδα τὴν καθ ἡμῶν συναγείρων. 
ἝἜως ἐνεφῆχεν ἡμᾶς (95) τοῖς Βαθυλωνίοις χακοῖς * 
παρ᾽ οἷς τοσαύτη τις γέγονεν ἡ περὶ τὴν πίστιν τῶν 
ἀνθρώπων Ex παλαιῶν χρόνων διαφορὰ, ὥστε αὐτοῖς 
ἑνσχιρωθῆναι τὴν νόσον, xal ἁδιάλυτον (96) εἶναι ’ 
χωὶ μάχεσθαι πρὸς τοὺς θεραπεύειν ἐπιχειροῦντας.τὸ 
πάθης. Βαθεῖς γὰρ ἄλλως ὄντες, xai τὴν γλῶτσαν 
πλέον ἡ βάρδαροι, δασεῖς τε τὴν φωνἣν xax θηριώ- 
δεις ᾽ τὴν δίαιταν xavà τὰ δολερὰ τῶν θηρίων τῇ πρὸς 
τὸ καχὸν εὐμηχανίᾳ οὕτως ἑξήσχηνται, ὡς μηδὲν αὖ- 
τοῖς εἶναι τὸν ᾿Αρχιμήδην ' μᾶλλον δὲ, Σίσυφον, fj 
Κερχύωνα, 7] Σχείρωνα, f) et τινας τοιούτους ἄλλους 
Ev ταῖς ἱστορίαις ἀχούομεν. Τὸ μὲν γὰρ φεῦδος πά- 
σης ἀληθείας ἐστὶν αὐτοῖς ἑτοιμότερον. Οὕτω δὲ ἐπι- 
θαρσοῦσιν ὑπ' ἀναισχυντίας τῷ φεύδεσθαι, ὡς οὐδὲ τοῦ 
ἁἀληθεύειν οἱ περὶ τοῦτο σφοδροί. Καὶ τὸ ἐλεγχθῆναι 


παρ αὐτοῖς ἐπὶ τοῖς µεγίστοις χαχοῖς, ἀφορμὴ τῆς C 


παρὰ τοῖς πολλοῖς εὐδοχιμήσεως γίνεται’ ὕδρις τε 
καὶ θρασύτης xal ἀναιαθησία, καὶ ἡ τῶν λεγομένων 
δυσωδία πολιτισμὸς εἶναι, xal τις τοιαύτη φιλοκαλία 
νοµίζεται. Ταῦτά σοι ἀπὸ πολλῶν ἀλίγα, φεύγοντες 
τὴν ἀμετρίαν τῆς ἐπιστολῆς, ἐξεθέμεθα, ὡς ἂν μὴ 
ῥαᾳθυμίαν ἡμῶν χαταγινώσχοις τὸ λογογραφεῖν ἐπὶ 
τοῦ (97) νῦν ἀναθαλλομένοις. 'AXX' εἴ co: πάντως 


(92) Ἐφευρέσεσι. Grecum scriptum habet ἐφεύ- 
ρεσιν, ἐφεύρεσις τῶν χαχῶν, adinventio malorum ; 
τῶν ἐχχλησιαστῶν, el sacrorum seriptorum voca- 
bulum, quod valet incursio, invasio cladium, et 
male intelligeretur τὸ mala que inveniunt nos sacri 
libri, pro mala que reperiunt nos. Est enim mala, 
quz invadunt nos : licel, nos invenire mala, esse 
possit, nos reperire mala. Vado, et venio eodem 
sensu. accipi posse interdum quis nescit? Dico ta- 
men, rarissimum esse invenio (Σφευρίσχω, reperio) 
pro invado, Grece, et Latine, est ἑπέρχομαι (venio 
in ), invado. 

(95) Καὶ ἠγγόουν. lborensis igitur antistes quo- 
que fuit liie Gregorius. Quod nunc primum histo- 
ricis ex hac Epistola innotescet; cum antea hoc 
nulli posteritatis memori: commendatum ab ipsis 
fuerit, Ex sacra vero historia jam satis noscitur 
antistites creari non raro aliorum antistituin 
suffragiis. 

(04) Κόμης. Κόμης, apud Hesychium , et Sui- 
dam, est prince s, dux, praefectus. Meminit hujus 
vocabuli Eustathius, scribens hoc nomine dici a 
recentioribus auctoribus quem antiqui ναύαρχον 
d:cebant. Meminit et illius Eigmologicon. Àt liben- 
tissime ad sententiam H. Stephani ιδ eo, 
Graecos recentiores muluatos esse illud ex Latinis. 
Nos ducem interpretati sumus juxta ejus propriam 


censentium , ut hzereticorum incursionem antever- , 
teremus. Sed quz ad hxc consequuntur, silentio 
digna sunt, e£ ploratibus inenarrabilibus , conti- , 
nentique morore et luctu, qui remissionem a tem- 
pore minime przstolatur. Nam reliqua maloruin 
assuetudine quidem facile homines ferunt; quie 
autem hic sequuntur cum invasionibus acerbiorum 
rerum, precedenti tempori aucta cumulantur. 
Eteuim cum reliquis consisto antistitibus ad hoc 
ipsum negotium convocatis, uti qui suffragia de 
antistite designando susciperem , et suffragiuin 
inter nos latum ipse fueram, ac ignorans miser 
meiwet ipsius captus sum alis. Seditiones post- 
hzc, aversi durique casus, lacrymae, terrores, cu- 
$todiz, acies militaris, et ipse constitutus eis coies 
sum, exercitum conira nos ipsos ducens ; potesta- 
temque ducis adversus ipsos nos movens, et om- 
mem congregans opportunam materiam ad regnum 
conira nos excitandum. Interim ad Babylonen- 
sium clades adversa fortuna nos immisit : apud 
«quos tanta quedam circa fidem ab ea, quz erat 
hominum antiquorum temporum, facta est differen- 
tia, ut morbus prorsus in ipsis obduruerit ; sitque 
indissolubilis: adeo ut affectio prava adversus cura- 
tionem aggredientes pugnet. Cum enim ingenio sint. 
incassum profundi ; lingua vero plus quan) barbari; 
vocemque densam habentes et ferinam; vivendi 
rationem juxta ferarum dolos astuta ad malum ar- 
te talem exercent, ut nihil pra ipsis Archimedes, 
plus dicam , Sisyphus sit, aut Cercyon, Scitonque , 
aut si quos alios tales in historiis audimus. Menda: 
cium autein omni magis veritatein promptu estipsis; 
et tali impudentia in mentiendo confidunt, ut tantum 
in veritate non fidant loquenda qui in ea vehemen- 
ter occupantur. Et apud ipsos in maximis impro- 
bitatibus redargui, occasio apud multos fit bonz 


significationem , et Hesychii , Suidzeque expositio- 
nem, et juxta loci sententiam. 

(95) "Eoc ἐνειρῆκεν ἡμᾶς. Deest casus rectus : 
et supplemento necessarie explendus erat in νου 
sione ; aut codex judicandus hic mutilus, εἰ hians. 
At vero vix possum adduci, ut it3 scripsisse Nys- 
senum credam. Qua enim ista locutio est sine recto 
casu ? Profecto ne Cappadoces quidem bubulci ita 
locuti forent ; nedum tantes, et tam ἀχριθής, 
Libanii discipulus, et eloquentize ditissimus. Sed 
o utinam esset tam facile verum invenire, quam 
falsum arguere; imo tam facile hariolari! Usus 
supra est eliam voce p e ieget qus non adestin 
priscis scriptoribus. Sed est πτῶμα aut πτῶσις. 
Quid tum ? Nonne pro nihilo id habendum ? 
etiam nondum perierat tum lingua : quare aliquam 
aliquantulum novam vocem sumere probe poterat. 
Licuit, semperque licebit : modo tamen , dices, 
licentia sumpta pudenter. 

(96) Ἀδιάῖντον. Liber habetótdiucov. At lege ἀδιά- 
λυτον. Nescio an alterius veteris Grzrei sacri aucto- 
ris scripta miseriorem sortem subierint, quam D. 
Gregori Nysseni, in quampluribus mendis perfe- 
rendis. 

(97) ToU. Scribecot,: quid sit hic illud τοῦ non in 
telligo. 


1079 


S. GREGORII NYSSENI 


$089 


existimationis; violentiaque, et audacia, et stulti- A χαταθύμιόν ἑατιν ἓν τούτοις ἡμᾶς ἀσχοληθηναί ποτε, 


lia, el prefatorum malus odor gerendx reipublicae 
facultas esse putatur, talisque quidam honestatis 
amor et $tudium. Πως tibi e multis pauca expo- 
saüimus, epistolzeimmoderationem evitare volentes: 
itaque ne pigriliam copdemnes nostram in historia 
de iis conscribenda, quas modo rejecta dici diffe- 
Funtur. Át vera si tibi plane in animo est nos in 
hisce occupari, te ipsum nobis aliquando, et ma- 
xime tempus ea in unum colligendi utendum prz- 


χρΏσον ἡμῖν σεαντὸν, μάλιστα xal τοῦ συναγαγεῖν 
χρόνον, tày gf) ae πλέον vie ἡμετέρας ἀγάπης ὁ 
λωτὺς (98) καταγλυχαἰΐνη τῆς πόχεως. Ei δέ σε xpa- 
τοίη τὰ xa0' ἡμᾶς (ἀχούω γὰρ ἔχεσθαί που πᾶσαν 
τὴν Ἐκκχλησίαν), ἱχσνῶς ἡμῖν συµµαχήσεις, λύσιν 
τινὰ τῶν κακῶν παρὰ τοῦ. θεοῦ γενέσθαι ἡμῖν ἕκεν- 
ξάμενος. Καὶ τάχα, θεοῦ διδόντος, εἴποτε τύχοιμεν 
τοιαύτης σχολῆς, οὐκ ἀσυντελεῖς τῷ χοινῶ φανπεύ- 
μεθα. 


s(a,si non te magis civitatis, quam dilectionis nostra fotus dulcedime afüciat. Quod $i te tenent, 
quz adversus nos valent, audio enim et universam Ecclesiam tuam illis οἰφάδια detineri , $399 bene 
nobiscum simul pugnabis, dissolutionem quamdam malorum fieri nobis a Deo depsecatue, Et cito, 
Deo dante, si unquam hujusmodi otium nanciscamur, inuülea publiee nequaquam apparebimes. 


EPISTOLA XX. ERIZTOAH K'. 


Morius quosdam, Vanotas dictos, ατίθ οί natura mire decoros, in Galatia poeltos sehto stglo de- 
scribit. Halym | fluviwn, et nemus σος» roboribus eleganter consitum — ante illos. i se dicit ; 
Reynque silvam, etvenustate pracellentem vineam, racemis pracoci τα gravibus redundantem. De aidibus, 
et sacello deineept verba habet. Tum turres in hortorum introitu exetare, apparataque convivia secus pro- 
eeras platanos ania japuam narrat ; circaque ades alios hortos jucundiesimos, agri cultionis proposito terra 
obsequente. Posthac piscinam festivorum piscium vidisse se scribit, ad. puori cujusdent manus tactum, cjus 
arbitrio, adeuntium : dein porticum quamdam intrasse lacune imminentem ; et porticum describit, piscesque 
lacuna ludibundos. Tandem. obsonia εἰ [ructus nuntiat ad ipsos a domus curatoribus comporiatos ; seque, 


eum. dormétium aecosalasel, epistolam scripsisse. 


Αά Adelphium scholasticum. 


Hane tibi epistolam ex sacris Vanotis (αἱ non 
injuria locum afüeio indigenarum nomine appel- 
latum) exayavi. injuriam me loco inferre dixi, 
quapdoquidem cognomine aihil ille concinni habet , 
et tanta loci gratia minime quidem Galetica hao 
appellatione prz. se fertur : at oculorum hoc mini- 
sterium est, qui graliam et decorem inierpreten- 
tur. Que enim a me multa, et apud multos jam 
fuerunt spectata, quà vero multa per orationum 
etiam descriptionem in historicis veterum enarratio- 
nibus cognila, ea oinnia quantaque inspexi et quanta 
audivi, pre iis quz ibi sunt, venustis rebus judi- 
cata nugas duco. Nihil prorsus lotus ille Helico- 
nuu. Fabulz insulz Beatorum, parvaque quzdam 


Πρὸς 'AGÉAgeov &xodadeisór. 

"Ex τῶν ἱερῶν θὐανωτῶν (εἴγε μὴ ἁδικῶ χαλῶν 
ἐπιχωρίως τὸν τόπον } ταύτην σοι τὴν ἐπιστολ]ν δι- 
εχάραξα, ᾿Αδιχοῖν δέ qnia «bv χῶρον ὅτι μηδὲν ἔχει 
γλαφυρὸν Σκωνυµίᾳ. Καὶ ἡ τοσαύτη τοῦ τόπου χάρις, 
οὐ δννεμφαίνεται 4 Γαλατικῷ τούτῳ προσρήµατι’ 
ἁλλ᾽ ὀφθαλμῶν ὃστι χρεία τῶν ἑρμηνευόντων τὴν 
χάριν. Πολλὰ γὰρ ἐγὼ, xal παρὰ πολλοῖς Ίδη τεθτα- 
Μένος, πολλὰ δὲ xol διὰ εἲς τῶν λόγων ὑπογραφῆς 
ἐν τοῖς διηγήµασι τῶν ἀρχαίων xaxavefjaac , ληρον 
ἡγοῦμαι 9à πάντα ὅσα τε εἶδον, xol ὅσα Ίχουσα 
συγχρίσει τῶν τῇδε χαλῶν. Οὐδὲν ἐχεῖνος ὁ Ἑλιχῶν 
μῦθος τῶν Μακάρων al νῆσοι (99) * µεκρὀν τι xps 
τὸ πέδον τὸ Σκχνώνιον ' χόμπος τις ἄλλος ποιητικὸς 
τὰ κατὰ «bv Πηνειὸν ὄτηγήματα ᾽ 6v qao πλουσίῳ 


res eawpus, qui est in. Bicyoniis ; atque allere qui- C τῷ ῥεβθρῳ τὰς Ex πλαγίων ὄχθας ὑπερχεόμενον, τὰ 


dam poetiea Jactántia, qua: de Peneo fluvio enar- 
raía : quem dicunt divili Duento ultra ripas e late- 


(98) Aucóc. Metaphora allata 4 toto, herba dulce- 
dine multa períuss, et grata bobus; et quam come- 
dentes deserere nunquam vellent : et quidem Ulys- 
sis sécli degustata redire ad ns$vem tespuobant, ver- 
beribus ad reditum tantum adacti. Hom. Oduss. 'x. 
Binc adagium, Lotwum gustavit, 

(90) Μακάρων αἱ νῆσοι. Apud Thucydidem adest 
quidem ν νῆσος, Macaronnesos, insula Bea- 
torem; àx κις Thebarum in Boeotia. Herodo- 
us quoque Mus. ὃ testatur regionem Greca lingua 
Μαχάρων νῆσον nuncupatam. in «qua posita urbs 
Oasis septefu dierum itinere distans Thebis /Egy- 
piis. Sed Pomponius Mela 5, 7, Μαχάρων  vf- 
cou, memorat, et designat ; duas nominis causas 
prebens; «morum sola prima Nysseni sententia 
congruit: et certo convenientior rei videtur ob no- 
men loci. Extra, ait ille, Hellespontum, oarum (in- 
sularum) que Asiaticis regionibus adjacent, claris- 


πολνύμνητα (1) Τέμπη τοῖς θετταλοῖς ἀπεργάξεσθαι. 
TL γὰρ υοιοῦεόν ἁστιν παρ ἑχάστφ τῶν εἰρημένων, 


sime sunt Tenedos, Sigaít adversa Πιοτίδκε ; et (ee) 
quo dicentur ordine , ad promontorium Tauri montis 
óppositd ; quas quondam dici putavere. μακάρων, 
sive quod [ortunati admodum celi, solique siut ; 
sive quod eas suo, suorumque ΤΟΝΟ Macar occupa- 
verat. Mis accedit Diodorus Siculus lib. v. Ét sane 
multo plures olim sic vocabantur insulz ; fortasse 
et illa quz modo Fortunate appellantur; et multe 
Oceani. Rursus Creta, Cyprus, Leuce; aliaque in 
ronlinente sita loca Jmsularum Felicium nomen, 
testimonio Hoffmanni, consecuta sunt. Ones vero 
liujusmodi insulas, ob terrze opportunitatem mag- 
nam, et voluptarias delicias indicandas, ia esse 
appellatas necesse est, eaque ratione illas usur- 
pat Nyssenus. 

(4) Πολυύμν. ldem ac πολύµνητος * sed menus 
dicitur eo modo. 


-- θα. 


f 








1081 


EPISTOL.E. — EPIST. XX. 


1082" 


οἷον ἡμῖν ἡ Οὐανώτα τοῖς οἰχείοις Exebelzaro κάλλος: A ribus transfusum, valde memorata Tempe Thessalis 


Εἴτε γάρ τις τὴν φυσιχὴν ἐπιζητοίη τοῦ τόπου χάριν, 
ἀπροδεῆς ἐστι τῶν Ex τῆς τέχνης χαλῶν : εἴτε τὰ ἐκ 
τῆς ἐπιτεχνήσεως προσφγινόµενα βλόπαι, ταιαῦτα xal 
τοσαῦτά ἐστι, ὡς xal φύσεως δύνασθαι δυσχληρίαν 
γιχῆσαι. "A. μὲν γὰρ f) φύσις τῷ τόπῳ χαρίζεται, τῇ 
ἀχατασχεύῳ χάριτι τὴν γῆν ὡραΐζουσα, τοιαῦτά 
ἐστι * Κάτωθεν ποταμὸς "Άλυς ταῖς ὄχθαις χαλλωσί- 


ζων τὸν τόπον * οἷόν τις ταινία χρυσή διὰ βαθείας - 


ἁλουργίδος ὑπαστίλδει, διὰ τῆς ἱλύος ἐρυθραίνων τὸ 
ῥεῖθρον. Ἐκ δὲ τοῦ ἄνωθεν µέρους ὄρος ἀμφιλαφές τε 
xal λάσιον, μακρᾷ τῇ ῥαχίᾳ παρατείνεται, δρυσὶν 
ἁπανταχόθεν χατάχοµον, ἄξιον ᾿0μήρου τινὸς ἔπιτυ- 
χεῖν ἁπαινέτου, μᾶλλον fj τὸ Νήριταν Exslyo τὸ Ἴθα- 
χὴσιον ΄ ὅ Φησιν ὁ ποιητὴς ἀριπρεπές τε εἶναι xal 
εἰνααίφυλλον, Ἐπικατιοῦσα δὲ. πρὸς τὸ πρανὲς ij 
αὐτόματος ὕλη τοῖς ἀπὸ t). Ὑεωργίας κατὰ τὴν 
ὑπώρειαν συνάπτεται. Εὐθὺς γὰρ ἄμπελοι διππλω- 
μέναι χατὰ τὰ πλάχιά τε καὶ ἵπτια καὶ χκοῖλα τῆς 
ὑπωρείας. olov ἱμάτιόν τι χλοερὸι τῇ βαφῇ πάντα 
τὸν ὑποχείμενον χῶρον ἀπολαμθάνουσι. Προσετίθει 
δὲ τῇ ὥρᾳ xal ὁ καιρὸς, θεαάπάσιόν τι χρημα τῶν 
βοτρύων ὑποδειχνύς. "O δὲ xai μᾶλλον εἰς ἔχπληξιν 
ἆγεν ΄ ὅτι, τῆς γείτονος χώρας ἐν ὄμφαωα τὸν χαρπὸν 
ὁειχνύσης, ἐνταῦθα κατατρυφᾷν Env τῶν βοτρύων * 
καὶ xav' ἐξουσίαν ἐμφορεῖσθαι τῆς ὥρας. Εἶτα πόῥ- 
ῥωθεν ἡμῖν οἷόν τις πνρσὸς bx φρυκτωρίας μεγάλης 
ἡ τῶν οἰχοδομημάτων χάρις ὀπέλαμπεν. ᾽Αριατερὰ 
μὲν εἰσιόντων ὁ φὐχτήριος (3) οἶχος τοῖς µάρτνσιν 


efücere. Quid enim tale est apud singula ex dictis , 
qualem nobis Vanoia venustatis epeciem propriis 
bonis demonstravit? Si quis euim naturalem inqui- 


Tal loci gratiam et elegantiam, nulla ratiene pror- 


δυ6 artificiosa pulchritudinis is est ipdigens. Si vero 
qua ex aris inventione profciscuutur intueri ve- 
lit , talia taBiaque sunt, ut vel ipsius natursi mise- 
raum sortem possent vicisse. Sed qux natura, impa- 
rate decore terram opportune pulchram reddens, 
loco gratiose concessit, sunt ejusmodi. Deorsum 
Halys fluvius, ripis venuste locum exotnans ; qui, 
haud aliter quam quaedam aures uenia per proli- 
xam parpuream vestem collucet: limo pre&uentem 
rubicundo inücit colore. Ex superiori ousem parie 
mons magmoque ambitu comprehensus, densusque 
longo dorse protenditur, undevis quercubes coma- 
tus, Homericum aliquem laudatorem assequi di- 
gnus, megís quam Neritum illud Ithaeease , quod 
dicit Poeta decore praestans esse, et immane (ron- 
desum. Demissa vero ad proclive sponte silva cum 
js. qug a terrx opere prodeent, juxta montis la- 
tus colligatur. Et recia via vites οἱ oblique, et. su- 
blime, et ex cava ipsius montis parle mutuo im- 
plicatz, universum subjettum lecum quasi tinclura 
viridem quamdam vestem intercipiunt : addebátque 
multum venustati vel ipsa temporis opportuaitas, 
ingentes res tacemorum ostendens. Quod autem ma- 
gis edam in stuporem agebat-erat, quod, finitima 


ἠτοιμασμένος. οὕλω μὲν τὸ τέλειον vns δοµήαεως C terra ácorbos. adbuc (ructus commonsirante, hio li- 


ἔχων, àA' ko τῷ ὀρόφῳ λβικόµανος, λάμµπων δὲ 
ὅμως, Καιευθὺ δὲ ἂν τῆς ὁδοῦ τὰ τῆς αἰχήσεως 
Χόάλλη, ἄλλο πρὸς ἄλλό.τι τῶν χατὰ τρυφὴν ἐπινι- 
νοηµένων μεμερισμένα. Πύργων πραθολαὶ xai συµ- 


ποσίων παβασχευὰϊ ἐν εὑρυχώροις τε xa ὀψφορόφοις, 


στέχοις, πρὺ τῶν θυρῶν στεφανοῦντᾶς τὸν εἴαοδον (3). 
Εἶτα περὶ τοὺς οἶπονς ol Φειαχαὶ χῆποι * μᾶλλον δὲ, 
ph ὑδριζάσθω τῇ πρὸς ἐχεῖνα συγχρίσει τὰ Obavo- 
των χάλλη, O0x εἴδεἡ "Όμηρος τὴν ἐνταῦθα µηλέαν 
τὴν ἀγλαόχαρπον (4), πρὸς τὴν τοῦ ἱδίου ἄνθους 
χροιὰν τῷ ὑπερθάλλοντι τῆς εὐχροίας ἐπανιοῦσαν. 
θὐύκ εἶδε τὴν ὄγχνην λευχοτέραν τοῦ νεοξέστου ἑλέ- 
φαντος. 

plius: noninjuria cum Vanotorum pulchritudinibus 


(2) Εὐκτήριοόν. Quidam mala Eatínitate verterunt 
Oraterium ; εἰ vulgo ita profertur. Nobis libuit Sa- 
erario magis uti; que vox licet. non consonet 
€rzco vocabulo, eui magis congruere videtur. ora- 
sorium; εὐχεήριον enim derivat ab eUyl* omnimo 
tamen convenit rel. Oratorii Latina vox. vix nex 
aetatis usu recipi posset : tumque in nostrae sacre 
doctrinz rebus tolerabilior reddetetar. Sed maxime 
adhibita fnit ferreo, et luteo νο. Potuisset et pro- 
ferri Larariut pro εὐχτηρίῳ eadem ratione ; sed uon 
modo profana. verum etiam fallacigs religionis ob- 
sistebat vox. Dfoseux . que est precatio, valere 
etiam potest idem ac eoxcfjpvov* et ita locus, in 
qno Judzi cogebantur ad sacras preces, et οὔθς-- 
crationes, vovabawir, Quare, cum ipsi, et eoruin 
omnja despectui babereptur, Juv. Sat. iu, dixit : 
Ede wbi consistas ; in. qua ie quaro proseucha , 
contemptus causa. 


— 


agitor illarum comparatione. 


cebat uvis deliciari , et ewni licentia speciosa illa 
venastaie exsaturari. Ex longinquo deinde qualis 
quadam flainma ex magna emieane elevata face, 
vdificiorum grauia et pulehritado nobis affulsit. Si- 
nistra vere inttoeuntibus saeeHa eernebantur pro 
martyribus parata : non quidem struetura. perfecta, 
sad ndliuetecto destituta, nihilominus illustria, Be- 
etaquevia elegantie zedium erant, alters poet alteras 
quedammodo secendum quarumdam inventionem 
delicias dispertitie: turrium eminenti, et convi- 
viorum apparatus, iu przcelsis platanorum ordini 
bus, spatioquelatis, ante januae ingrossum coro- 
nantes. Dein circa sedes Phaacensos horti, sed am- 
Non vidit Homerus 


(3) Στεφανοῦντες τὴν εἴσοδον. Σταφανοῦντες 
habet codex : at legendum στεφανοῦσαι. 

(4) 'ArAgóxapzor. Non. modo Homerum citat, 
et ejus sententias usurpat in hac epistola et alibi 
Nyssenus; verum et profert. verba quoque psa; 
quod hic effecit, τὴν µηλέαν nuncupans ἀγλαόχαρ- 
πον, uti eam appellavit Homerus Odyss. lib. vit, 
vers. 145, et lib. xi. vers. 588. Qua de re in Homeri 
lectione exercitatior et versatus profecto est ille du-- 
cendus. Actum plaue agerei, si ostendenduin gusci- 
perem, in poetis et ezteris profanis scriptoribus 
operam et studium benecollocasse majores nostros 
sacrarum Litterarum iagistros et. veleres Patres ; 
neque non assiduum. aut minime vehemens : secus 
memorie dicta tradidisse ii nom potuissent Lau 
fecile, οἱ sine cunctatione prasentia,. ut. scribent 
prono alveo decutrerent. 





1985 


S. GREGORII NYTSSENI 


^08i 


eam qus hic inclytorum fructuum malus crat, ad excellentiam optimi coloris supra proprii foris co- 
lorem elata. Non vidit silvestrem pirum expolite recens ebore candidiorem. 
At quid quis narret. Persicz pomi variam inulti- Α Τί δ' ἄν τις εἴποι τῆς περσιχῆς ὁπώρας τὸ ποιχί- 


plicemque speciem ex alteris commistam, atque 
compositam? Sicuti enim hircocervos pingunt ac 
hippocentauros aliaque ejusmodi ex longe dissitis 
una mista, qui vel supra ipsam naturam sapiunt ; 
ita et οκ hujusmodi pomo aliam sd amygdalum, 
aliam ad nucem, ad doracinam persicum alteram 
ingeritam cum secundum nomen, tum juxta gustum 
ab artc violenter imperataeffecit natura. Et ad hee 
omnia, multitudo quoque e singulis preter venu- 
statem .ostendebatur ; verum et in. plantatione dis- 
positio, numerosaque illa pictura. Re vera etenim 
pictoris magis, quam agricolae miraculum appella- 
res. Quo pacto autem desiderio eorum qui hzeo ita 
disposuerünt, natura facile fuerit obseeuta, non 


puto fleri posse ut sermone ostendatur. Sub arbu- B 
stivas quidem vites senta et jucunda ilia umbra | 


ex racemis prestita; novaque, e lateribus, ramis 
rosarum, et palmitibus vitium, quz inutuo implexee 
iunex:que vico parietum eliam erant aditum ad 
transversas partes struentium, muri effecta stru- 
ctura. Sed illam ad curriculi bujus summum aquse 
piscinam, inque ipsa enutritos pisces quis valeat 
pro dignitate oratione demonstrare ? Inter heec au- 
tem omnia, liberali quadam benevolentia, qui do- 
inicilii curam agebant generositatem tuam sedulo 
commeimorarunt, demonstraruntque ; singulatim, 
qua iua opera elaborata fuerunt, ostendentes; ac 
si tibi ipsi per nos rem facerent gratam. At hic 
quidain. adolescentulus, quasi aliquis prastigiator, 
spectaculum ostendit nobis non nimis nature sue- 
tum. Quandoquidem ad fundum descendens pro li- 
bera potestate quos ex animi sententia volebat, 
$ustollebat pisces ; et illi ad piscatoris attactum 
non lanquam ad peregrinam sedem adibant ; vel- 
uti quidam mansueli catuli, quos cicures manus 
artis periti subjectosque sibi haberet. Posthac me 
ad quasdam zedes deduxerunt propemodum ut re- 
quieturum. Ades eniwu ostendebat nobis ingressus ; 
at cum intra januam fuimus, non domus excepit 
nos, verum porticus. Porticus autem sublime pen- 


'Àov τε xat πολυειδὲς, χα] ἐξ ἑτερογενῶν συμμµεμιγµέ- 
voy xal σύνθετον ; ΄Ὥσπερ γὰρ οἱ τοὺς τραχελάφους 
καὶ ἱπποχενταύρους xai τὰ τοιαῦτα μιγνύντες ix 
διαφόρων, καὶ τὴν φύσιν παρασοφιζόµενοι Υράφο:- 
σιν΄ οὕτω xal ἐπὶ τῆς ὁπώρας ταύτης: τὸ μὲν πρὸς 
ἀμυγδαλῆν, τὸ δὲ πρὸς xápuov, ἕτερον δὲ πρὸς τὸ 
δοράχινον (5) χατά τε τὸ ὄνομα xal τὴν γεῦσιν µε- 
μιγµένον τυραννηθεῖσα παρὰ τῆς τέχνης ἡ φύσις 
ἐπμίησε. Καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις τὸ ἐφ᾽ ἑχάστω πλῖθος 
ὑπὲρ τὸ χάλλος ἑδείχνυτο. Αλλὰ xa τὴν ἐν τῇ 
φυτείᾳ διάθεσιν, xaX τὴν εὔρυθμον ζωγραφίαν ἐχεί- 
ην. ᾽Αληθῶς γὰρ Υραφέως μᾶλλον 9) γεωπόνου τὸ 
θαῦμα. Οὕτω τῇ ἐπιθυμίᾳ τῶν ταῦτα διατιθέντων ἡ 
φύσις εὐχόλως ἐπηκολούθησεν, οὐκ οἶμαι δυνατὸν εἷ- 
ναι διὰ λόγων ἐνδείξασθαι. Thy δὲ ὑπὸ τὰς ἀναδεν- 
ὁράδας ὁδὸν χαὶ τὴν γλυχεῖαν ἐχείνην &x τῶν βοτρύων 
σχιάν’ xat τὴν χαινὴν Ex πλαγίων τειχοποιίαν, ῥόδων 
ὅρπηξι καὶ χληµατίσιν ép mb ov ἀλλήλαις συνδ.απλε- 
κοµένων, καὶ ἀντὶ τοίχων διατειχιζόντων τὴν ἐπὶ τὰ 
πλάγια πάροδον * τὴν τε χατὰ τὸ ἄχρον τοῦ τοιούτου 
δρόμου (6) χολυμθήθραν τοῦ ὕδατος, χαὶ τοὺς Ev αὖ- 
τῷ τρεφοµένους ἰχθύας, τίς ἂν ἑνδείξαιτο πρὸς ἁ ξίαν 
τῷ λόγῳ; Ἐν γὰρ τούτοις πᾶσι µετά τινος ἐλευθε- 
ρίου φιλοφροσύνης, οἱ τὴν οἰχίαν ἐπιτροπεύοντες τῆς 
εὐγενείας σου χατὰ σπουδην περιηγοῦντο, xal ὁπ- 
εδείχννον, τὰ χαθέχαστον τῶν σοι πεπονηµένων ἔπι- 
δειχνύµενοι, ὡς ἂν αὐτῷ σοὶ δι ἡμῶν χαριζόμενοι. 
Ἔνθα xal τις τῶν νεανίσχων, χαθάπερ τις θαυματο- 


σ ποιὸς , ἐπεδείξατο ἡμῖν θέαµα μὴ λίαν ἐπιχωριάζο 


τῇ φύσει. Καταθὰς γὰρ ἐπὶ τὸ βάθος κατ) ἐξουσίαν 
ἀνῃρεῖτο τῶν ἰχθύων τοὺς χατὰ γνώµην ^ χἀκεῖνοι 
πρὸς τὴν ἐπαφὴν τοῦ ἁλιέως οὐχ ἐξενίζοντο , οἷόν τι- 
νες χειροήθεις σχύλαχες τιθασσοὶ ὄντες τῇ χειρὶ τοῦ 
τεχνίτου xoi ὑποχείριοι. Elzá µε παρῆγον ixi τινα 
οἶχον δηθεν ὡς ἀναπαυσόμενον. OUxoy γὰρ ἑνεδεἔχνντο 
ἡμῖν ἡ εἴσοδος. Αλλ᾽ ἐντὺς τῆς θύρας γενοµένους 
ἡμᾶς οὐχὶ οἶχος, ἀλλὰ στοὰ διεδέξατο. Ἡ δὲ croi 
µετέωρος fjv , λίμνῃ βαθείᾳ ἐκ πολλοῦ τοῦ ὕψους ἑτ- 
πωρηµένη (7). Προσεκλύζετο δὲ τῷ ὕδατι ἡ χρηπὺς $ 
τὴν στοὰν ἀνέχουσα τεριγώνῳ τῷ σχήµατι, οἷόν τι 


(5) Ἕτερον δὲ πρὸς τὸ δορἀκινον. Δοράκινον Περ- D Gregorio. Latine quidem duracinum, non doraci- 


σικήν, arberem Persicam doracinam nonu inveni 
apud quainplurima λεξιχὰ Greece memoratam. Nova 
igitur vox erit. Et quanquam Graci hac plantze 
specie nunquam fortasse caruerint , tamen aliis 
vocabulis eam expresserint, necesse est. Persica 
igitur duracina sunt, qua dura sunt. carne, Plin. 
lib. v, cap. 12, sicuti uvae duracina, quas firma, et 
dura sunt cortice, vel duris acinis; id. lib. xiv, 
cap. 4. Augustus eas maxime appetebat; vesceba- 
turque vel dum essedo veheretur, Verba enim ip— 
sius iu. ejus Epistolis sunt : Dum lectica ex regia 
domum redeo, panis unciam cum paucis acinis uve 
«uracing comedi, Sueton. Aug. vit cap. 16. Recte 
vero ejus generis arborem duracinam appellavit 
Gregorius ; et optime dici id potest Grace ob du- 
ritiem Quoniam δοῦρον est lignum; unde ἐτυμο- 
λογίαν habet durus Latine. Quare vide ne duractna 
dicla sit, et non doracina, veluti est in codice, a 


unum dixerunt. Animadverte autem in his enarran- 
dis, arbores a Nysseno significari, non fructus : in 
arboribus enim, non in illis, insiiones efficiun- 


ur. 
6) Apópov. Calles igitur hortorum, pomariorum, 
líalica viali, Grece curricula dicuntur ; qux Italice 
corsi ; item etiam corridoi : quales majores, et loa- 
giores porlicus, excelsz etiam, Interdum, in non- 
nullis zdibus modo nuncupantur. Nam curriculus 
est parvus currus; curriculum, locus, in quo cur- 
ritur; vel ipsum currendi officium : teste Charis. 
Sed incerlum id est : maxime quia in pluribus ca- 
sibus obliquis differentia apud auctores conspici 
nequit. Et adverte hic τοιοῦτος pro hic; nisi sit pro 
10900106, dignitatem loci exprimens ; quod difficle— 
dicenti assentirer, "m 

Mu Ἐπηωρημένη Legito ἐπῃωρημένη. Script 
codices iota subscripta ul plurimum aspernanur. 

















1085 


EPISTOLJE. — EPIST. XXI. 


1056 


προπύλαιον τῆς ἔνδον τρυφῆς. Kav' εὐθείας yàp επὶ A dens erat, profundx lacunz e multa altitudine ime 


τὰ ἐντὸς οἶχός τις τὴν τοῦ τριγώνου προδυλὴν διεδὲ- 
χττο, ὑφηλὸς τὸν ὄροφον, πανταχόθεν ταῖς τοῦ ἡλίου 
ἀχτῖσι περιλαμπόμενος, Υραφαῖς ποιχίλαις διηνθισµέ- 
νος. Ὥστε ἡμᾶς περὶ τὸν τόπον τοῦτον λήθην μιχροῦ 
ὃτῖν τῶν προλαδόντων ποιῄσασθα:. 'O οἶχος πρὸς 
ἑαυτὸν ἑπεσπάσατο * ἡ στοὰ πάλιν ἐπὶ λίμνῃ ἴδιόν τι 
θέαμα ἣν. Οἱ γὰρ βέλτιστοι ἰχθύες ὥσπερ ἐξεπίτηδες 
τοὺς χερσαίους ἡμᾶς διαπαϊζοντες, 6x τῶν βυθῶν 
ἐπὶ τὴν ἐπιφάνειαν ἀνενήχοντο, οἷόν τινες πτηνοὶ 
xa αὐτοῦ τοῦ ἀέρος χατασκιρτῶντες. Ἡμιφανεῖς (8) 
Υὰρ γινόµενοι, xal διαχυθιστῶντες τὸν ἀέρα, πάλιν 
εἰς τὸν βυθὸν χατεδύοντο, "Αλλοι δὲ xax! ἁγέλας στοι- 
χτδὸν ἀλλήλοις ἑπόμενοι , θέαµα τοῖς ἀήθεσιν σαν. 
"Hy δὲ ἰδεῖν ἑτέρωθι ἄλλην ἰχθύων ἀγέλην (9) βοτρυ- 


pendens , proluebaturque aqua, quie eircum por:i- 
cum, crepida, triangulari flgura consurgens; vel- 
uti quoddam vestibulum interiorum deliciarum. 
Recta enim ad interiores partes quzdam aedeg trian- 
guli prominentiam suscipiebant ; quz excelsz, solia 
spiculis circa tectum undecunque micabant , variis 
picturis efflorentes ; ita ut circa bupc locum parum 
abfuerit, quin oblivionem preceptarum volupta- 
tum nos faceremus. Domus ad se ipsam trahebat, 
Porticus rursus in suo stagno peculiare quoddam 
erat spectaculum. Optimi enim pisces studio interra 
positos nos ludificantes, ex fundo ad superficiem ena- 
tabant , quasi quidam volucres, qui et illic in aere 
ezsultarent; dimidia autem parte conspicui facti, 


δὺν περὶ τρύφος ἄρτου πεπφχνωµένους, καὶ ἄλλον B perque ara in caput.saltitantes , rursus gurgitis 


ὑπ' ἄλλου παρωθουµένοὺυς, xat ἕτερον ἑφαλλόμενον, 
καὶ ἄλλον ὑποζυόμενον, ᾿Αλλὰ xal τούτων ἐποίει λή- 
θην ἐν χληµατίσι, καὶ ταλάροις ὁ βότρνς ἡμῖν εἰσκο- 
µιζόµενος, καὶ ἡ ποιχίλη τῆς ὁπώρας φιλοτιµία, xal 
ἡ τοῦ ἀρίστου παρασκεν], καὶ τὰ ποιχίλᾳ ὄψα xal 
χαρυχεῖαι xqi πέμματα, καὶ φιλοτησίαι (10) xa 
κύλιχες. Ἐπεὶ οὖν ἤδη χατὰ 4, χόρον πρὸς ὕπνον 
χατεφερόµην, παραστησάµενος τὸν ὑπογράφοντα 
ταύτην, σοῦ τῇ λογιότητι χαθάπερ ἐνύπνιον τὴν ἔπι- 
στολὴην ἀπελήρησα. Εὔὐχομαι δὲ μὴ διὰ χάρτου xaX 
µέλανος, ἀλλὰ δι’ αὐτῆς τῆς ἐμαυτοῦ φωνῆς τε xal 
γλώττης τὰ παρὰ gol χαλά (11), col τε αὐτῷ καὶ 
τοῖς ἀγαπῶσί σε διὰ παντὸς διηγεῖαθαι. 


altum subibant. Alii autem gregatim ordine alios 
insequentes mira spectalio erant mobigs taliem 
insuetis. Cernere vero erat alibi alium piscium gre- 
gem, racematim ad panis frustum condensatum ; et 
alium, qui propulsabatur ab alio ; alterum vere su- 
pra insilientem, illum autem succumbentem, Sed 
εἰ borum oblivionem effecit in palimitibus, et qualia 
uva nobis importata, variaque autumni ambitio; 
prandiique apparatio , et diversi generis obsonia, «t 
ciborum condimenta, et bellaria, et propinationeg, 
et calices. Übi igitur post saturitatem jam sd dor- 
miendum delatus sum , me epistole hujus descri- 
ptorem prestiti, et quasi insomnium , epistolam 


eloquenti& tue nugalus sum. Precor autem, ut non perchartam et atramentum, verum per ipsam 
meret ipsius vocem et linguam, que apud te adeo pulchra sunt tam tui ipsius, quam tui amantium 


coummodo, possim enarratione emnino recensere. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑ’ 


EPISTOLA XXI (15). 


Áblabium | antistitem, cujus. non. nimis emendati mores, ut rectioris vitz *ationem sequatur ad me0- 
rem (rugem se recipiens, horiatur , moderatissima commonitione, et scito artificio usus. 


Ἀό,ααόίῳ ἐπισχόπφ. 

Τέχνη τὶς ἐστι περιστερῶν θηρευτιχὴ τοιαύτη' 
"Όταν τῆς μιᾶς ἐγχρατεῖς γένωνται οἱ τὰ τοιαῦτα 
σπουδάζοντες, xal χειροήθη αὐτὴν xal ὁμότιμον 
ἀπεργάσωνται (12), τότε μύρῳ τὰς πτέρυγας αὐτῆς 


(8) 'Ἡμιφανεῖς. Licet adsint composita multa no- 
miua a gavhe, τοῦ avéoc* quod ipsum tamen non 
cst in priscis Grecis scriptoribus ; attamen Ίου 
ἡμιφρανῆς in illis non invenitur. idem dicendum de 
διαχυθιστάω, et χατασχιρτάω, que in ipsis non sunt, 
recie quidem χυθιστάω, εἰ σχιρτάω. ΑΙ vero sighi- 
ficationes non variant. N 

(9) 'AréIn enim est vocabulum rmultitudinis , et 
'&Xhoy ὑπ ἄλλου est fere hic loco adverbii ^ seu 
pro ἀλλήλους. 

( οσα Est profecto propinatio poet ε- 
pam benevolentia iw et invitatio ad potandum. 
φιλοτησίας ποπνν uostb. : quod latine, poculis 
poscere, φιλοτήσιος, res ineitans, illecebra ad 
propinandum, φιλοτῆσιος χρατήρ ' οἱ τὰ φιλοτήσια 
sunt. τὰ συνουσιαστικχἀ. 

(11) Τὰ παρὰ col καλά. Hac loquendi ratione 
indicare Nyssenus videtur hortos esse Adelphii ; 
sed ex cpistola ipsa et ejus sententiis, et ex modo 
quo illa seribitur, imo eo quia ejusmodi narratio 
longa domino loci non texeretur, credi id non pos- 


Ablabio Antistiti. 

Ars qu:edam est aucupatoria columbarum, ejius- 
modi. Quando una columba potiti sunt qui hujus- 
modi rebus student, ipsamque .mansuetam οἱ sibi 
collegom effecerunt ; tum ipsam alis unguento per- 


set. Dubia res quidem : argumenta satis non ad- 
sunt eam dignoscendi. Certum verumque est, Adel- 
phii opera et studio multa in hortis facta : ut in 
epistola supra enuntiatum est. em 

(12) Καὶ ὁμότιμον ἀἁπεργάσωνται. Elegantissima, 
εἰ precipue venusta Nysseni metaphora , ingenii 
plena ; ae inter eximias Homericas loeum digna te- 
nere. Nysseni sensu vox adbibita ejusdem ministe- 
rii functionem notat: ὁμότιμος enim. est zequalem 
honorem cum alio babens, honore, vel honoris 
conditione compar, zqualis : οἱ ὁμότιμοι (homotimi) 
sunt qui ab honoris zqualitate ita vocantur. Sic 
Philelph. apud Xenophont. dicti. lta etiam a Plu- 
tarcho senatores. Hinc consequens est, ut ὁμότι 
sit quoque collega in munere obeundo. Atque hinc 
columba eisdem officiis fungens cum aucupe, dum 
aves ad se conscripto artificio pellicit, ei est 
ὁμότιμος. homotimos. Idcirco igitur ita a Nysseno 
subtilissime fuit nuncupata. Nazianz. in Orat. dixit 
etiam ὁμότιμα τὴν ἀσέθειαν. 

(15) Herum ex editione J. B. Caraccioli. 


1081 


Qe quidem unguenti odore harum gregem, quie 
jam sui est juris, eicurem quoque efficit ei qui eam 
düinis&, Ad itlas etenim qux bonum spirant odo- 
rem, ét relique immigrant simul prosecutz. 
Quid mihi volo inde praefatus? Quod nempe filium 
Basitinm quondam..... divino unguento animz alis 
delibutum ad colendam reverentiam tuam misi, ut 
et cam ipso in altum tu convoles , et nidum appre- 
bendas, quem apud nos predictus sibi compegit, 
Si hzc flant, et videre possim, dum vivo, nobili- 
tatem tuam ad excelsiorem vitam transmutatam ; 
debita a me gratiarum actio plenissime Deo poterit 
praestari. 


EPISTOLA. XXM. 


Anistitibus. 

Dies tres erant , quas prophetam 1n cete detinue- 
TWAt. Sed tamen Jonas tzdio confectus (uit. Ego 
vero tantum tempus in his nif prorsus poenitenti- 
bus Ninivitis, veluti in ferx* visceribus teneor , ct 
nondum potwi ab his vastis faucibus evoini. Pre- 
ees igitur fundite Deo, ut gratia conficiatur, ut ve- 
uia edictum quod ex hujusmoJi pressibus nos 
eruat ; et meum tabernaculum assequar ego, et im 


ipeo requiescam. 


EPISTOLA XXIII. 
Quo sine inscriptione. 
Paneo mulo sermoni, quoniam tuis laboribus 
parcere volo. Commonefacito quae ad te ipsum 


$. GREGORII NYSSENL : 
liam sinunt eum aliis, quz» foris suot congregata. A ὑποχρίσαντες (14), ἑῶσι συναγελασθῆναι ταῖς ἔξωθεν, 


1083 


Ἡ δὲ τοῦ µύρου «fj εὐωδίᾳ τὴν αὐτόνομον ταύτην 
ἀγέλην τιθασσὸν ποιεῖται τῷ προεµένψ. Πρὺς γὰρ 
τὰς εὔπνους οὖσας xat αἱ λοιπαὶ συνεφέπανταί τε xal 
εἰσοιχίζονται. Τί βουλόμενος ἐντεῦθεν προθιµιάζοµεαι; 
Ὅτι τὸν υἱὸν Βασίλειον τόν ποτε διγἑν.... τῷ Oslo 
μύρῳ τὰς τῆς φυχᾶς πτέρυγας διαχρίσας ἐξέπεμφα 
πρὸς τὴν σὴν Φεµνοκρέπειαν. Ὥστε xa σὲ αὐτῷ 
συναναπτῄῆναι, xal καταλαδεῖν «hv χαλιὰν, fv παρ) 
ἡμῖν ὁ προειρηµένος ἑκήξατο. El ταῦτα γένοιτο, xai 
ἴδοιμι ἐπὶ τῆς ἐμῆς ζωῆς τὴν σὴν εὐγένειαν πρὸς τὸν 
ὑψηλότερον βίον μετατεθεῖσαν, τὴν χρεωστουµένην 
παρ) ἐμοῦ τῷ θεῷ εὐχαριστίᾳν ἀποκληρώσαιμι. 


ΚΗΣΤΟΛΗ KR. 


Τοῖς ἐπισχόποις. 

Tope; ἦσαν ἡμέραι αἱ τὸν προφήτην Ev τῷ χήτει 
κατέχουσαι. Ἁλλ᾽ ὅμως ὁ Ἰωνᾶς ἠχηδίασεν. "Evo δὲ 
τοσοῦτον χρόνον ἔχω ἓν τοῖς ἁμετανοῆτοις Νινευῖταις, 
ἐν τοῖς σπλάγχνοις τοῦ θηρίου χρατούμµενος" xat οὕπω 
ἐδεμηθῆναι τῆς ἀχανοῦς ταύτης φάρυγγος Ἠδυνήθην. 
Εὔξασθε οὔν τῷ Κυρίῳ τελειωθῆναι τὴν χάριν, ἵνα 
Ελθῃ τὸ πρόσταγμα τὸ τῆς συνοχῆς ταύτης ῥνόμενον, 
xai καταλάδω τὴν ἐμαντοῦ cxnvhv, xal ὑπ' αὐτῆν 


ἀναπαύσωμαι. - 


ΕΠΙΣΤΟΔΗ KT". 


Αγ επίγραφος 
Φείδοµαι πολλῶν λόγων, ἐπειδὴ φείδοµαι τῶν σῶν 
χαµάτων. Ὑπομνῆσθητι τῶν σεαυτοῦ, xal πάντα 


spectant , et omnia bene habebunt in illustri po- (C ἕξει τῷ φαιδίµῳ xaX. Τάχους χρεία τῇ χάριτι. Μὲ- 


sita. Celeritate opus est gratig couferendz. []ας- 
tenus nostra adhortatio. 


EPISTOLA XXIV. 


χρι τούτου ἡμῶν 1j παράκλησις. 


ΕΠΙΣΊύΛΗ KA. 


Disinarum rerum. fidei sermones libero ΑΜΙΜΙΟ, et recta sente δεορρίφε aperta ἱπίαμίφειία non. carentes 
pre(atur. Rem Christianam ex duobus constare docuisse Christum , tradit : ex. dociriua decretorum, 
et ex purte morali : hunani autem generis hostem prima parte qug prastanttor, magis impetere nos, 
αἱ periculosior et validior fiat aggressio. Tres subsistentias esse in divina Trinitate re ipsa mon voca- 
bulis solum disiincias , outendit; wn&m sero nalurgqm, earumque proprietates principes exponit. la 
aalura. Dei monet, quia non perceptibilis ipsa , nec dicto exponenda , nullam inesse separationem ast 


differeutiam ; bene tamen. has, et ordiuem adesse in. personis. sine. con[usione. Diciam βά 


ene sacro 


lovacro consonam esse oporlere edocel : exislimalionemque nostram de hujus ii rebus cum fide ipia 
ue 


dicii ( usam ab allera distinguens ) , congruere. bene 


osse εἰ debere. Den divinas proprietates 


enumeral , equales prorsus singulis personarum eas demonstrans. 


BHleracliano heretico. 
Seikubris fidel sermo apud eos, qui reeto sensu 
a divino spiritu proditas voces in sinplicitate sus- 
cipiunt , vim quidem habet ; nullaque indiget ora- 
tionis intelligentia, ut ejus veritas confrmetur, 
cum comprehensibilis se ipso sit, manifestusque 
ex prima ejus traditione ; quam cx Domini voce, 


(414) Ὑποχρίσαντες. Maleinterpretaretur quis 
hic ὑποχρίω, ungo sub aliquem locum ; ut columbze 
subter axillas unguento inungerentur. Recte πιθ- 
bercle : allicerept tunc scilicet ο) volilantes ad se 
cateras odore, si ue πτεροῦν quidem tum potuis- 
sent, aut. eliam πτερνγίζειν, volaturire ; nodum 


Ἡραχλειανῷ αἱρετικῷ. 

Ὁ τῆς ὑγιαινούσης πίστες λόγος tolc εὐγνωμό- 
νως τὰς θεοπνεύστους φωνὰς παραδεχοµένοις ἓν τῇ 
ἁπλότητ: τὴν ἴσχὺν ἔχει, καὶ οὐδεμιᾶς λόγου περινοίας 
εἰς παράατασιν τῆς ἀληθείας προρδεῖται ' αὐτόθεν ὃν 
ληπτὸς , καὶ σαφἠς ix τῆς πρώτης παραδόσεως , fv 
ix τῆς τοῦ Κυρίου φωνῆς παρελάδοµεν ἓν τῷ λουτρῷ 
libere a loco avolare : unguento enim alz veluti 
visco corpori inbzrescerert. Tum etiam quia oder 
debiliter efflaret. ὑποχρίω est igitur inungo, ὑπὸ 
pro in; pro qua prepositionc non raro, maxime in 
compositionibus, valet. 





1089 


EPISTOL/E. — EPIST. XXIV. 


4099 


τῆς παλιγγενεσίας τὸ τῆς σωτηρίας poocfpiov πα- A cum salutis prebuit mysterium , accepimus in Ja- 


p3b6vioc. ᾿Πορευθέντες vàp, quo, (ιαθητεύσατε 
πάντα Eüvn, βαπε([ζοντες αὐτοὺς sic τὸ ὄνομα 
τοῦ Παερὸς xal τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ ἁγίου Πνεύμα- 
τος διδάσκοντες τηρεῖν πάντα ὅσα ἐγετειλάμην 
ὑμῖν. Διαιρῶν γὰρ el; δύο τὴν τῶν Χριστιανῶν πο- 
λιτείαν, ttc τε τὸ ἠθιχὸν µέρος, xaX εἰς τὴν δογμάτων 
ἀχρίδειαν, τὸ μὲν σωτήριον δόγμα ἓν τῇ τοῦ βαπτί- 
σµατος παραδόσει χατησφαλίσατο’ τὸν δὲ βίον ἡμῶν 
διὰ τῆς τηρῄσεως τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ χατορθοῦσθαι 
χαλεύει. 'AX)i τὸ μὲν κατὰ τᾶς ἐντολὰς µέρος , ὡς 
μικροτέραν φἑρον τῇ ψυχῇ τὴν ζημίαν, Ἠφείθη παρὰ 
τοῦ διαθόλου ἁπαρεγχείρητον. "Emi δὲ χυριωτέρου 
καὶ μείζονος ἡ πᾶσα γέγονε τοῦ Ἀντιχειμένου σπουδ] 
τοῦ παρατραπῆναι τῶν πολλῶν τὰς φυχὰς εἰς τὸ µη- 
δὲ εἴτι διὰ τῶν Σντολῶν Χατορθωθῇ χέρδος elvat: τῆς 
μεγάλης xal πρώτης ἑλπίδος ἐν τῇ περὶ τὸ δόγµα 
πλάνῃ τοῖς ἁπατηθεῖσι ph συβπαρούσης. Aux τοῦτο 
συμθουλεύομεν, τῆς ἁπλότητος vOv» πρώτων ῥημά- 
των τῆς πἰότεως Mh ἁποχωρεῖν τοὺς ἀντιποιουμέ- 
νους τῆς δαυτῶν σωτηρίας ἀλλὰ παραδεχοµένους tv 
τῇ wey] Πατέρα xai Yi» xot Πνεύμα ἅγιον, ph 
μίαν ὑπόστασιν πολυώνυμον εἶναι νοµἰζειν * οὔτε γὰρ 
δυνατόν ἔστι τὸν Πατέρα ξαυτοῦ Πατέρα λέγεσθαι, 
μὴ ἀληθῶς ἐξ αὐτοῦ τοῦ ὙΥοῦ vip Πατρὶ τὴν χλῆσιν 
ἐπαλήθεύοντος * οὔτε τὸ Πνεῦμα ἓν τῶν εἰρημένων 
εἶναι νομίζειν, ὥστε εἰς Ηατρὸς ἡ Yloo Εννοιαν διὰ 
τῆς τοῦ Πνεύματος προσηγορίας ἐνάγεσθαι τὸν 
ἀκούοντα. Αλλ’ ἰδίως, καὶ ἀποτεταγμένως Bv ἑχάστῳ 
τῶν ὀνομάτων συνυπακούεται ἡ ἐνσημαινομένη ταῖς 
προσηγορίαις ὑπόστασις. Καὶ τὸν Πατέρα ἀκούσαντες, 
τὴν τοῦ παντὺς αἰτίαν Ἰχούσαμεν' τὸν δὲ Υἱὸν pa- 
θόντες, τὴν Ex τῆς πρώτης αἰτίας ἀναλάμφασαν δύ- 
ναµιν εἷς «tv τοῦ παντὸς σύστασιν ἰδιδάχθημεν' τὸ 
δὲ Πνεῦμα γνόνας, τὴν τελειωτικὴν δύναμιν τῶν διὰ 
κτίφεως εἰς tb εἶναι παρα[δε]δομένω» Ex τοῦ Πατρὸς δίὰ 
«00 You ἑνοῄόαμεν. Ab μὲν οὖν ὑποστάσεις κατὰ τὸν 
εἰρημένον τρόπον ἀσυγχύτως ἀπ ἀλλήλων διαχεχυ- 
ρισµέναι εἰσί. Πατρὺς λέγω xa Ytoo xai Ἁγίου Πνεύ- 
µατος. Ἡ δὲ οὐσία αὐτῶν, Ἶτις ποτὶ αὕτη ἑστὶν 
(ἄφραστος γάρ ἐστι λόγῳ, χαὶ νοήµατι ἄληπτος), εἰς 
ἑτερότητά τινα φύσεως οὗ διαµερίζεται. Δεότι τὸ ὀχα- 
πάληπτον καὶ ἀπερινόητον xoi λογισμοῖς ἀπερίδρα- 
χτον ἴσόν ἐστιν bg! ἑχάστῳ τῶν àv τῇ Τρ.άδι πεπι- 
στευµένων προσώπων. 'O γὰρ ἐρωτηθεὶς xl κατ οὐ- 
σίαν ἑστὶν ὁ Πατηρ, εὐγνωμόνως xa ἀληθῶς ὁμο- 
λογήσει τὸ ὑπὲρ γνῶσιν εἶναι τὸ ζητούμενον. Ὡσαύ- 
τως χαὶ περὶ τοῦ μονεγενοῦς Υἱοῦ οὐδενὶ λόγῳ τὴν 
οὐσίαν χαταληφθῆναι δυνατὸν εἶναι συνθήσεται. Tiv 
γὰρ Τεγεὰν αὐτοῦ, qnoi, τἰς διηγήσεται; "Opolug 
δὲ xe περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου τὸ Tcov τῆς 
κατὰ τὴν κατάληψιν ἁμηχανίας ὁ τοῦ Κυρίου λόγος 
ἑνδείχνυται λέγων, ὅτι τῆς μὲν φωνῆς αὐτοῦ ἀχούεις, 
οὖχ οἶδας δὲ πόθεν ἔρχεται, xal ποῦ ὑπάγει. Ἐπειδὴ 
τοίνυν οὐδεμίαν kv τῷ ἀκαταλήπτῳ τῶν τριῶν προσ- 
ὠὦποων διαφορὰν ἐννοοῦμεν (οὐ γὰρ τὸ μὲν μᾶλλον áxa- 
πάληκτον, τὸ δὲ ἆττον' ἀλλ εἷς ἐπὶ τῆς Τριάδος ὁ τῆς 


*5 Matth. xxvi, 19, 90. 9 Isa. Lui, 8. 


vacro, in quo iterum generamur : Βαπίεε, ait 
enim, docete omnes gentes , baptizantes eos in πο” 
mine Patris et Filii et Spiritus sanctl ; docentes ser- 
vare omnia quecunque vobis mandati 15. Etenim ih 
duo dividens Christians relpubliez statum et in 
moralem partem , et in decretorum accuratam ra- 
tionem , salutare quidem decretum in traditione 
baptismatis firmavit ; vitam autem nostram przece- 
ptorum suorum observatione dirigi precepit. At- 
tamen ab ea parte quz est preceptorum , tanquam 


ab illa que anime minus detrimenti inferre pos- 


οι, ab-tinuit prorsus diabolus, nullo eam adortus 
conatu. Omne adversarii studium , multorum per- 
verteudt animas , In principaliori meliorique parte 


DB praestitum est , ut ne id quidem , si quidquam pra- 


ceptis recte geratur, sit lucrum, cum inàgna et 
prima spes non amplius in seductis errore circa 
decreta [nesse possit. Consillum propterea przbe- 
mus, ne a simplicitate primorum verborum fidei 
quidquam abscedant ii, qui pro sua agunt salute; 
sed ut in anima quidem suscipientes Patrem et Fi- 
lium et Spiritum sanctum, non unam hypostasim 
multorum nominum esse etistiment : heque enim 
fieri potest Patrem sul ipsius Patrem dici; cum 
non vere Patri cognomentum, qui sit sui Filius, 
verum efficiat : neque ut existiment, Spiritum 
unam rem esse ex przedictis, ita ut in Patris aut 
Filii cognitionem per Spiritus appellationem, qui 
audiat , inducatur. At vero proprie, ac stata cer- 
taque ratione in singulis nominun una simul in- 
auditur significata in appellationibus hypostasis ; 
Patreque audito, omnium causam audivimus ; 
Filium autem discentes, ex prima causa reful- 
gentem potestatem ad universi constitetionem edo- 
etl. sumus ; Spirita vero cognito, perfectricem 
facultatem eorum qus per creationem a Patre per 
Filium i exsistentiam tradita sunt, intelleximus. 
Subsistentiz igitur juxta dictum modam inconfuse 
invicem separatae sunt, Patris, dico, et Filii, et 
sancti Spiritus. Essentía autem lpsorum qusecun - 
que ipsa unquam sit ( dicto enim dici nequit , in: 
telligentiaque est Incomprehensa), in diversitatem 
aliquam natarz nullo pacto Jisperlitur. Quapropter 
quod incomprehensum cst ac mente non perce- 
ptum, et quod ratiocinationibus cireumplecti πο- 
quimus, xquale est in singulis personarum in 
Trinitate creditarum. Interrogatus enim , quid. sit 
secundum essentiam Pater, recta sententia et 
vere fatebitur quzesitum esse, quod est supra πο” 
tionem. Tantumdem is et de unigenito Filio neu 
fleri posse, ut ulla ratione essentia comprehen- 
datur, constituet. Generalionem enim ejws, al, 
quis enarrabit 13 Perinde vero et de Spiritu san- 
eto zqualitatem inopiz secundum comprehensio- 
nem Domini sermo commonstrat, dicens, quod νο- 
cem ipsius audis ; unde autem venit et quo deducit , 


10! 9, GREGORII NTSSENI 1092 
non noscis *'. Proiude igitur nullum discrimen in A ἀχαταληψίας λόγος, διὰ τοῦτό φαµεν, αὑτῷ τῷ ἁλί- 


eo , quod est trium personarum incomprehensum, 
intelligimus. Non enim alterum quidem magis in- 
comprehensum est; alterum vero minus ; at una 
prorsus incomprehens:e rei ratio in Trinitate. Pro- 
pterea dicimus, eo quod percipi nequit , menteque 
nullo pacto intelligi, nos mauu deducente , nullam 
essenli in saneta Trinitate adinvenire nos diffe- 
rentiam , praeler tamen ordinem personarum, et 
subsistentiarum confessionem. Sam certus quidam 
erdo in Evangelio proditus est, juxta quem εξ 
Patre fides incipiens per intermedium Filium in Spi- 
ritum sanctum desinit. Differentia autem persona- 


πτῳ xai ἁχατανοήτῳ χειραγωγούμενοι, μηδεμίαν 
τῆς οὐσίας ἐπὶ της ἁγίας Τριάδος διαφορὰν ἑξευρί- 
σχειν ^ ἑχτὸς τῆς τάξεως τῶν προσώπων, χαὶ t5. 
τῶν ὑποστάσεων Ópoleylac. Τάξις μὲν γάρ ἔστιν ἐν 
τῷ Εὐαγγελίῳ παραδοθεῖσα, xa0' fiy x Πατρὸς ἡ πί- 
στις ἀρχομένη, διὰ µέσου τοῦ Υἱοῦ εἰς τὸ Πνεῦμα v) 
ἅγιον καταλήγει. Ἡ δὲ διαφορὰ τῶν προσώπων, αὐτῇ 
τῇ τάξει τῆς τῶν ἀποστάσεων παραδόσεως φαινοµένη, 
οὐδεμίαν σύγχνσιν ἐμποιεῖ τοῖς δυναµένοις ἕπακολον- 
θεῖν ταῖς σηµασίαις τοῦ λόχου, ἰδίαν ἔννοιαν τῆς ποῦ 
Πατρὸς προσηγορίας ἐμφαινούσης, xat τοῦ Ylou πά- 
Atv καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύμαέος ἰδίαν' κατ οὐδένα ερύ- 


rum ipso illo tradito ordine distantiarum appa- B vov τῶν σηµαινοµένων àv ἀλλήλοίς συγχεοµένων. 
rens, nullam prorsus confusionem efficit iis, qui sermonis insequi possunt signilicationes ; suam 
propriam iutelligentiam Patris appellatione patefaciente, Filiique rursus, et Spiritus sancti pro- 
priam , secundum nullum prorsus modum significatarum rerum invicem confusorum. 


Baptizamur igitur, veluti accepimus, per Patrem 
et Filium et Spiritum sanctum; credimus autem, 
veluti baptizamur. Consonam enim esse addecet 
confessioni fldem. Sentimus vero uti credimus. 
Non enim naturam habet opinio cun fide pugnare. 
Sed in qui credimus, hzc et sentünus. Quoniam 
igitur in Patrem et Filium et Spiritum sanctum 
fides est, insequuntur autem se mutuo fides, opi- 
nio, baptisma : propter hoc et opinio non secerni- 
tur, ea que de Paire est, ea quz de Filio, et ea 
qua de Spiritu sancto. Hzc vere existimatio, quam 
proprie nature referimus, nil aliud est, preter 
quam bonorum qua in majestate gunt divina na- 
Qurz confessio. Non enim ex nostra facultate ho- 
norem apponimus inhonorate nature; at ea que 
profecto adsunt profitentes, honorem elargimur. 
Quoniam igitur inest singulis in àancta Trinitate 
creditarum personarum incoryuptibilitas, zeternitas, 
iramortalitas, bonitas, potestas, sanctitas, sapien- 
tía, omnis intelligentia, magnificaque et excelsa, 
dum lizc bona qua insunt, dicuntur : idcirco existi- 
inationis hujusmodi efficimur ipsis przebitores. Et 


quoniam omnia quidem qua Patris sunt, habet Fi- 


lius ; oinnia autem Filii bona in Spiritu inspiciun- 
tur: nullam in sancia Trinitate, secundum celsi- 
tudinem. existimationis, differentiam mutuo inter 
ipsam comperimus. Non enim secundum corpo- 
ream quamdam comparationem alterum quidem 
procerius est, allerum vero humilius. Quod enim 
cerni nequit ofnnisque expers est figure, dimen- 
sione non comprehenditur. Neque secundum pote- 
statem aut bonitatem, quidquam differens compa- 
rate in sancta Trinitate comperitur, ut dicatur 
juxta plus et minus in ipsis esse varietatem. Qui 
enim potentius unum altero dicat, tacite fassus est 
id quod in potestate minus est, imbecillius infir- 
iniusque esse potentiori. lloc autem extrem est 
impietatis , indicium aliquod imbecillitatis, aut im- 
potentiam, sive in parva, sive in majori re in unice 
genito Deo, et in Spiritu Dci, mente cogitare. 


" Joan, in, 8. 


Βαπτιξόμεθα τοίνυν, ὡς παρελάδοµεν, εἰς Πατέρα 
xai Υἱὸν χαὶ Πνεῦμα ἅγιον. Πιστεύομεν δὲ ὡς Άαττι- 
Κόμεθα σύμφωνον γὰρ εἶναι προσήχει τῇ ὁμολογίᾳ 
τὴν πίστιν. Δοξάκομεν δὲ ὡς πιστεύοµεν. Οὐδὲ γὰρ 
ἔχει φύσιν µάχεσθαι τῇ πίστει τὴν δόξαν. ἸΑλλ' εἰς 
ἃ πιστεύοµεν, ταῦτα xal δοξάζομεν. Ἐπειδὴ τοένυν 
εἰς Πατέρα xat Τἱὸν xoi Πνεῦμα ἅγιον ἡ πίστις ἑστίν' 
ἀχολουθεῖ δὲ ἀλλήλοις fj πίστις, ἡ δόξα, τὸ βάπτισμα: 
διὰ τοῦτο xal ἡ δόξα οὐ διαχρίνεται ἡ Πατρὸς xai 
Yiou xat ἁγίου Πνεύματος. Αὕτη δὲ ἡ δόξα, ἣν &va- 
πέµποµεν, τῇ ἰδίᾳ φύσει οὐδὲν ἄλλο ἐστν, ἀλλ τῶν 
προσόντων τῇ µεγαλειότητι τῆς θείας φύσεως ἀγαθῶν 
ῥμολογία. 09 γὰρ ἐξ ἡμετέρας δυνάµεως τιμὴν προς- 
τίθεµεν τῇ ἀτιμήτῳ φύσει, ἀλλὰ τὰ προσόντα ópe- 
λογήσαντες τὴν τιμὴν [ἑ]πληρώσαμεν. Ἐπεὶ οὖν πρὀσ- 
εστιν ἑχάστῳ τῶν ἐν τῇ ἁγίᾳ Τριάδι πιστευοµένων 
προσώπων ἀφθαρσία, ἀῑδιότης , ἀθανασία, ἀγαθότης, 


δύναµις, ἁγιασμὸς, σοφία, πᾶν νόηµα μεγαλοπρεπές 


τε xaX ὑψηλὸν ἐν τῷ λέγειν τὰ προσόντα ἆγαθά, τούτῳ 
τῆς δόξης ποιούμεθα τὴν ἁπόδοσιν. Καὶ ἐπεὶ πάντα 
μὲν τὰ τοῦ Iacobo ὁ Υἳὸς ἔχει, πάντα δὲ τὰ τοῦ Yioo 
ἀγαθὰ ἑννεωρεῖται τῷ Πνεύματι ' οὐδεμίαν εὑρίσχν- 
μεν ἐν τῇ ἁγίᾳ Τριάδι κατὰ τοῦ ὄψους τῆς δόξης πρὺς 
ἑαυτῆν διαφορἀν. Οὔτε γὰρ xatá τινα αωματοὺν 





αύγχρισιν, τὸ μὲν ὑψηλότερόν ἐστι, τὸ δὲ τα-οςινότε- — 


ρον’ τὸ γὰρ ἁόρατον, xal ἀσχημάτιστον µέτρῳ οὐ 


D χαταλαμθάνεται. θὔτε χατὰ δύναμιν f] ἀγαθότητα «ὸ 


διάφορον συγχριτιχῶς ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος εὑρί- 
σχεται, ὡς εἰπεῖν, παρὰ τὸ πλεῖον xal ἔλαττον εἶναι 


ἐν τούτοις παραλλαγἠν. 'O γὰρ ἰσχυρότερον τὸ Ew | 


τοῦ ἑτέρου εἰπὼν, χατὰ τὸ σιωπώμενον ὡμολό- 
Υησε τὸ ἑλαττούμενον ἐν τῇ δυνάµει ἀσθενέστερην 


εἶναι τοῦ δυνατωτἑρου. Τοῦτο δὲ τῆς ἑσχάτης ἀσε- 
θείας ἑστίν΄ ἔμφασίν τινα ἀσθενείας 3$ ἀδυναμίαν 


εἴτε ἐν ὀλίγῳ εἴτε ἓν πλείονι περὶ τὸν μονογενῆ 
θεὸν, xal περὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ θεοῦ ἐννοεῖν. Ἔέάειον 
γὰρ ἐν δυνάµει καὶ ἀγάθότητι xal ἀφθαραίᾳ xai 
πᾶσι τοῖς ὑγηλοῖς νοῄµασι, xaX τὸν Υἱὸν xoi τὸ 





Πνεῦμα ὁ τῆς ἁληθείας παραδίδωσι λόγος. Εἰ οὖν 


παντὸς ἀγαθοῦ ἡ τελειότης ἑκάστῳ τῶν ἐν τῷ ἁγία 





$005 


EPISTOLJE. — EPISL. XXv. 


401 


Τριάδι πιστενοµένων προσώπων εὐσεδῶς ὁμολογεῖ- A Perfectum enim in potestate, et bonitate, οἱ incor- 


xat, οὐκ ἔχει φύσιν τὸ αὐτὸ xaX τέλειον, xaX πάλιν 
διὰ συγχρίσεως ἀτελὲς ὀνομάζειν. Τὸ γὰρ ἔλαττον 
χατὰ τὸ μέγεθος τῆς δυνάµεως, ἥτοι τῆς ἁγαθότητος, 
οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν, f) ἀτελὰς εἶναι κατὰ τοῦτο διισχυρί- 
δεσθαι. El οὖν τέλειος ὁ Υἱὸς, σέλειον xat v5 Πνεῦμα, 
ταλείου τέλειον, οὔτε ἀτελέστερον οὔτε τελειότερον ἔπι»- 
νοεῖ ὁ λόγος, ἀλλὰ xol ix τῶν ἐνεργειῶν τὸ ἁδιαίρε- 
τον τῆς δόξης χαταμανθάνοµεν. Ζωοποιεῖ ὁ Πατὴρ, 
καθὼς ἔφη τὸ Εὐαγγέλιον ' ζωοποιεὶ χαὶ ὁ Yióg* ζωο- 
ποιεῖ δὲ xat τὸ Πνεῦμα χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου µαριν- 
ρίαν τοῦ εἰπόντος, ὅτι τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ ζωοποιοῦν. 
Προσήχει οὖν δύναμιν ἐκ Πατρὸς ἀρχομένην, xai δι 
Υιοῦ προϊοῦσαν, καὶ &v Πνεύματι ἁγίῳ τελειουµένην. 
νοεῖν. Ἐμάθομεν γὰρ πάντα Ex θεοῦ εἶναι xai πάντα 
διὰ τοῦ Μονογενοῦς, xai àv αὐτῷ συνεστάναι (10): 
xai διὰ πάντων διήχειν τὴν τοῦ Πατρὸς δύναμιν, 
πάντα bv πᾶσι χαθὼς βούλεται ἐνεργοῦσαν, ὥς φησιν 
ὁ Απόστολος. 


ruptibilitate, οἱ ie omnibus prscelsis intelligen- 
tiis et Filium, οἱ Spiritum, sermo veritatis prodit. 
Si igitur omnis boni perfectiopem in singulis in 
sancta Trinitate creditarum personarum pie pro- 
fKentur omnes , non babet naturam res. eadein, ut 
ei perfeeta dicatur, et rursus comparate imperfe- 
eta nominetur. Nam minus juxia ad magnitudinem 
potestatis aut bonitatis, nibil aliud est, ac asseve- 
ranter esse affirmetum, juxta hoe esse imperfeetum. 
Si igitur perfectus Filing, perfeetus et Spiritus , 
perfecti perfectum, neque imperfectius, neque per- 
fectius cogitat ratio. Sed et etiam ex potestatibus 
efficiendi indivisionem plane perdiscimus opinionis. 
Vivificat Pater, veluti ait Evangelium ** ; vivificat 
el Filius ; vivificat autem et Spiritus, juxta Do- 
mini testimonium dicentis, quod Spiritus est vivi- 
ficans !*. Addecet igitur potestatem ex Patre inci- 
pientem, et per Filium prodeuntem, ac in Spiritu 


Sancto tandem perfectam — intelligere. Didicimus enim omnia ex Deo esse, et omnia per Unigenitum, 
etin ipso Unigenito subsistere, perque omnia Patris pervadere potestatem , omnia in ommuibus, 


prout vult, operantem, veluti dicit Apostolus **, 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΕ’ 


EPISTOLA XXY. 


Ματιητήέ desiderium, Deo juvante, prospere cedere tradit, et Deum illi obsecundare. Amphilochium hortatur 
v! idoneos opifices ad se mittat pro opere cujusdam sacelli, quod moliebatur, faciundo. Operis idcirco 
(chnographiam el structuram universam accurate describit ; dimensionesque omnes et intervalla fornicum, et 
adificii strobilum seu testudinem, εἰ muri circumducti crassitudinem. Deinceps significat opificum operas 
pre'standas in poliendis lapidibus, marmoribus et columnis : εί lignorum pentriam subjicit, qua adigi se ad 
adhibendam lapidum materienr: neque aliam figulinam maleriam, quam testaceam sibi presto esse: ae- 
pejue vonet mercenarios homines benignos in mercede paciscenda, el parvum pretium operi facientes sibi 


opus €5se, ob nummariam in qua erat, di(ficullatem. 


e iniroitus etiam, et januarum cdificatione ac de- 


lineatione ; tum de peristylio quadraginta columnarum quedam. subnectit,. Tandem. εἰ minutam omnium 


subduxerit rationem, pecunie inopiam | excusat 


Apgutoxkp. 

δη pot Ἰπεπεισμαι χατορθώσασθαι χατὰ θεοῦ 
χάριν τὴν ἐπὶ τῷ μαρτυρίῳ (16) σπουδἠν. θελήσειαςὶ 
Πέρας τὸ σπουδαζόµενον ἕξει τῇ δυνάµει τοῦ θεοῦ., 
ἔργον ποιεῖσθαι δυναµένου τὸν λόγον, ᾗ ἂν εἴπῃ. 
Ἐπειδὴ, χαθώς qna ὁ ᾿Απόστολος , ὁ ἑναρξάμενος 
ἔργον ἀγαθὸν, xal ἀπιτελέσει' παραχλήθητι xal ἓν 
τούτῳ μιμητὴς Υεγενέσθαι (17) τοῦ μεγάλου Παύ-᾽ 
λου, καὶ εἰς ἔργον ἡμῖν προαγαγεῖν τὰς ἑλπίδας, xai 
τοχνίτα» ἡμῖν τοσούτους πέμφαι, ὥστε ἰχανοὺς πρὸς 
τὸ ἔργον εἶναι. T'évovto δ' ἂν ἐχ συλλογισμοῦ τῇ τε- 
λειότητί σου γνώριµον, εἰς ὅσον µέτρον ἅπαν τὸ ἔργον 


18 Joan. v, 31. Ὁ Joan. τι, 00. 


(15) καὶ ἐν εῷ συγεστάναι. Συνιστάναι, seu συν- 
εσταχέναι vere esse deberel : et posset. etiam esse 
συστῆσαι aut συστΏναι * Sed hac duo longius di- 
stant a codicis verbo. Occurrimus tamen aliquando, 
licet valde raro, «ip cvvecsávac* quod erit χατὰ 
συγχοπήν, a τῷ συνεσταχέναι * sic συνεστάναι τὸ 
ζήτημα dieitur; id est questionem seu controver- 
siam consistere, subsistere, cum in judicium po- 
test ipsa deduci. 

(19) Μαρτυρίφ. Hanc vocem interpres pro mar- 
tyrio stricte sumpto accepit, ut ex argumento quod 
epistole preposuit, compertum fit. Aliter tamen 


3? | Cor. x:t, 6; Ephes. 1, 11. 


Amphilochio. 
eam persuasus sum per Dei gratiam recte ces- 
surum marlyrii studium. O utinam velles! (inem 


,expetitum illud habebit, Dei potentia, qui potest, 


ubi loquatur, sermonem eflicere opus : quandoqui- 
dem, veluti dicit Apostolus, qui inelpit opus bonuim, 
illud etiam conficiet **. Excilare autem ut et in bae 
re quoque imitator (48 magni Pauli ; utque in opus 
nobis spes provehas : artifleesque nobis tot mitte 
ut ad opus sint idonei. Fiat autem ex computatione 
perfectioni tus notum, quantam dimensionem 
universum opus computabitur. Cnjus gratia siru- 


*! Philipp. 1, 6. 


suadere videtur centextus. Nimirum, mea quidem 
sententia, loquitur bic Nyssenus de ἰεπιρίο sive 
sacello construendo, Sub hac enim acceptione 
vocem μαρτύριον sumi haud infrequenter apud Grz- 
cos Ecclesie scriptores, nihil certius. Chrysosto- 
mus tom. | Ad pop. Antiochenum : 'O δεῖνα εἰς 
paptüpuov ἀπεοδήμησεν, ad marlyrium peregrinatus 
est. Neque aliter Latini. Videsis Suicerum in T/es. 
eccl. v, Μαρτύριον 1v, toin, ll, pag. 319. 

(17) Γεγεγέσθαι. Fortasso γενέσθαι, nam τὸ γε» 
γενέσθαι non adest. 


1005 S. GREGORII ΝΤΡΦΚΗΙ 1096 
ciuram ommem oraiiowis descriptione tibi mani- A συλλογιαΏήσεται᾽ οὗ χάριν φανερόν σοι ποιῆσαι πει- 


(estam facere «θΘΗ2ΡΟΓ. Crux esi sacelli figsra; 
quatuor, wti opertet, edibus ex onmi parte reple: 
ta. At comprehendunt sese mutuo xdium nexus, 
quemadmodum in cruciformi figura wbique factum 
videmus. Cruci autem eirealus octo angulis inter- 
ceptus injicitur. Et circalum propter eirecumferen- 
tiam, oetogonon nominavi figuram ; ita ut bina 
octogoni tatera mutuo contra per diomelram ja- 
centia, per fermicum eareaturáas eirewlum ipsis in 
quatuor partes adjacentibus zdibes n metto con- 
nectant. Alia vero qnatuor oetegoni Tatera in. 
ter quadratas :des pertinentia, non ipsa quidem 


' continenter in zdes protendentmr : verum in sin- 


gulis ipsarum hemicycHum -vircumjatebit eon- 


βάσοµαι κᾶσαν τὴν χατασχευὴν διὰ τῆς τοῦ λόχω 
γραφῆς. Ἑταυρός ἐστι τοῦ εὐκτηρίου «b σχΏμα, πίσ- 
σαραι , ὡς εἰκὸς, οἴχοις ἀπανταχόθεν ἀναπληρούμε- 
vog. ᾽Αλλά καταλαμθάνουσιν ἀλλήλας αἱ συμδολεὶ τῶν 


οἴπων, ὥσπερ ὁρῶμεν πανταχοῦ ἐν τῷ στανυροιδῖ - 


τύπαρ γενόμενον. Ἁλλ ἔγχειται τῷ σταυρῷ χύχλο; 
ὀχτὼ γωνίαις διειληµµένος. Κύχλον δὲ διὰ τὸ περι- 
φερὺς ὠνόμασα τὸ ὀχτάγωνον σχῆμα, ὥστε τὰς δύο 
τοῦ ὀχταγώνου πλευρὰς , τὰς Ex διαμέτρου ἀλλήλαις 
ἀντικειμένας, δι ἀφίδων τοῖς τετραχη ve paxetpi- 


νοις οἶκοις τὸν ἐν τῷ µέσῳρ συνάπτειν χύκλον αἱ δὲ - 


ἄλλαι τέσσαρες τοῦ ὁκταγώνου πλευραὶ, αἱ µετας) 
τῶν τετραγώνων οἴχιον διήχουσαι, οὐδὲ αὐταὶ κατὰ 
τὸ συνεχὲς εἰς οἴχους ἁποταθήσονται" ἀλλ᾽ ἐχάστη 


chiformi Ώφρατα sursum versus circa fornicis B τούτων ἡμικύχλιον παρικείσεται χογχλοειδῶς (18) 


perimetrum desinens : ut et octo sint fornices 
omnes, per quos ipse mutuo quadrate cedes, 
et hemicyclia ad medium habeant contiguitatem. 
hiteriori. parte vero laterum diagonalium quadra- 
torum quales numero astabunt. columns, orna- 
menti et roboris gratia. Suatinebunt autem et ipsz 
super se fornices, :que atque ii qui intus, constru- 
clos. Supra hos autem octo fornices proportione 
superinjectis fenestris, octogona domus ad quatuor 
cubitos excrescet ; ex ea vero exstabit turbo conoi- 
des, figuram habens invelutienis tecti ex lato in 
acutum cuneum occlusz. Distantla vero singularum 


κατὰ τὸ ἄνω περὶ ἀφίδος ἀναπαυόμενον' ὥστε ὀχτὸ 
γενέσθαι ἀφίδας τὰς πάσας, δι ὧν kx παραλλέλαυ 
τὰ τετράγωνά τε χαὶ ἡμιχύχλια πρὺς τὸ μέσον zi 
συνάφειαν ἔχει. ΄Ἔσωθεν δὲ τῶν διαγωνέίων ακσαῖ» 
ἱσάριθμοι παραστήσονται κίονες, εὐχοσμέας τε xal 
ἰσχύος χάριν. ᾿Ἀνέξουσι δὲ καὶ οὗνοι ὑπὲρ ἑαυτῶν 
ἀψίδας ταῖς ἔνδοθεν δι [aou συγκατεσχευασμένας. 
Ανω δὲ τῶν ὀχτὼ τούτων ἀφίδων διὰ τὴν συμμµετρίαν 
τῶν ὑπερχειμένων θνρίδων, ὁ ὀχτάγωνος οἶχος iz 
τέἐσσαρας αὑξηθήσεται πῄχεις ^ τὸ δὲ ἀπ ἐχείνου 
στρόθιλος ἔσται χωνοειδῆς (19). τῆς εἱλήσεως t 
σχῆμα τοῦ ὀρόφου bx πλατέος εἰς ὀξὺν σφΏνα xatz- 


(18) Κογχαιοειδῶς ἡμικύκαιον περιχείσεται. TQ C tar utrotibet modo legi posset, sed convenientiori 


χογχοειδῶς vel χοχλοειδῶς, emendanda vox hzc est : 
diversa auteia sipniflcant hzc duo vocabula, si de 
propria loquamur dictionis significatione. Etenim 
omnino diversa res est ὁ χόγχος, concha, quam ὁ 
χόχλος, cochlea. Sed Hesychio 1dem indicare Josse 
visum fuit propter figure, opinor, similitudinem 
nonnuilam. Cochlea proprie est testa limacis, et 
ετωνυμικῶς limax ipsq. Goncha vero est conchy- 
ium : sicuti purpura, murex, ostreum, χόγχος, 
χογχύλιον, πορφύρα, batpsov, piscium genera sunt, 
qui scabram, asperam et ideo firmiorem testam 
liabent. Utrumque autem animal tortili forma est 
et turbinata, gyris quibusdam inductum, etsi dis- 
sibiliter. Hinc cochlea est unum ex precipuis in- 
strumentis mechanicis virium momento aptum. 
για, Hb. vi; item instrumentum aquas hau- 
riendi , qued barbare pompa a Greca voce 9008 
vocaretur. Non est aulem idem aique illud, quo 
antliam nominant recenüi invento excogitatum. 
Tandem et est ostii genus tortuosum, et oblique 
fdexum 4a nuncupatum. Var. De R. R., lib. µε. 
Profecto diversitas verbi vel ex proverbio χόγχην 
δ,ελεῖν evidenter cognoscitur; de quo sermo «8Η 
aptid eumdem Hesychium et Suidam ; conclia enim 
unica testa voluminibus quibusdam circumvolutis 
constaus, non tam facile in wide trs diffringetur, 
aut etiam discludetur; secus cochlea, quie duabus 
veluti scutulís eoucluditur ; Te facili negotio di- 
velluntur. Srest quoque ex illo xóyync ἄξιον pro 
οὐδενὸς ἄδιον, εὐτελές. Sed non solum Hesychius 
eodem sensu utramque vocein sumendain censuit : 
verum et vulgo scriptores c»teri promiscue usi 
sunt, veluti ostendunt, 448 affert Stephanus. Uno 
verbo, cochlea est terrea concilia, et conclia cochlea 
máriua, propter similitudinem forms» : animalis 
enim genua dubio et controversia procul est va- 
rium. Utraque vero ad vas in eum modum σαν, 
et scutplatum notandum accipitur. Hoc in loco igi- 


ad rem ralione, totius Πο ο ο πα. e 
forma spectata, prout. Nyssenus deseribit, satius 
est deligere τὸ x ειδῶς. Unius autem htterse ma- 
tatio in Grzeco scripto utrovis modq est facienda. 

(19) Τὸ δὲ ἁπὸ ἐπείνου ocpóbidoc Botas κω- 
φοειδής. Στρόδιλος, idem ac στρόδος , est vortex. 
Quare procella venti vortieoga, seu vortex venti 
ita dicitur; qui eliai XaDarp. Aristotel. De matado: 
λαῖλαν δὲ xat στρόθιλος, πνεῦμα εἰλούμενον xávulisy 


ἄνω. Est etiam turbo, quem coni figura ferrum ιν 


vertice presacotum habentem scutica pueri a ver- 
μοῬ cis ferrum involvunt, et ia aera ita involutum 
manu retro acta ejaculanuir ; qui fune displicatus, 
lerri acie in puncto fixa jugiter persistente, quam 
citissime constanter 3409 motu circumagitur. Tro- 
chum entem nunquam significare potest στρόθιλος, 
δἱ suo proprio sensu trocbus accipiatur ; qui non 
est, ut sit troclus turbo; sed rota, aut*quodris 


p μιά instrumentum figura rote tornatum. Probat 


hec evidenter ipsa figurz ratio, quia στρόθ.λος, 
aliquid esse debet χωνοειδές, formam nimiriun ge- 
rens coni ; que ín fastigium convolvatura roten- 
ditate in verticem exacuata : οἱ τροχοὶ vero, et quse 
«ῷ €poyip similia sunt, rotunditale necessario 

dita esse debent. Hallucinantur igitur οἱ Ag£txo- 
γράφοι (neque hor errore immunis esd et ipse 
Svephanus) cum unum cuu alere perperam coni- 
miscent. | 
Éguris acceptis agitur, difcillimum, el rarissimum 
εεί mutationes eílici ; sul χατὰ µετωνυμίαν quid- 
quam dici; iU noveriut docti. Ab borum autem 
forma στρόθιλος dicilur nux pinea, qua εἰ χώνος 
etiam vocatur; ei nuclei ipsi nucis pineze ; imo 
et ipsa arbor pinus. lude factum est tandem, ut 


*0X ad architecturam etiam trapsimearet ; notatque.— 


jncurvum opus, et concameratum, sed comi, seu 
&urbinis figuram praseferens. Hoc sensu bic acci- 
pitur, et profertur a Nysseno; verlendusque est 


bi vero de denoeminationibus rerum a. 


97 


EPISTOLAE. — EPIST. XXV. 


1005 


κλειούσης. Διάστημα δὲ χάτω «b πλάτος (20) ἑχάστου A quadratarum zdium octo cubitis deorsum latitu- 


τῶν τετραγώνων οἴχων Ó*vo Λἠχεσιν ἔδται, ἡβιολίῳ 
δὲ πλέονα εἰς τὸ µΏκος, Doc δὲ ὅσον ἡ ἀναλογία τοῦ 
πλάτους βυύλεται. Τοδοῦτον ἔσται καὶ ἐπὶ ἡμικυχλίων. 
'Ωσαύτως ὅλον μὲν clc ὀχτὼ πήχεις τὸ μεταξὺ τῶν πεσ- 
σῶν δ.αμετρεῖτάι. Ὅσον δὲ δώσει ἡ «oo διαδήτου πε- 
' ey pa oh Ev τῷ pow τῆς πλευρᾶς πηγνυµένου τοῦ x£v- 
«pov, xai ἐπὶ τὸ ἄχρον αὐτῆς διαδαίνοντοςι τοάοῦτον 
πλάτος Έξει. Τὸ δὲ ὕψος f) ἀναλογία τοῦ πλάτους xaX Eni 
τούτων ποιῄσει. Τὸ δὲ τοῦ τοίχου βάθος (21) ἔσωθεν 
τῶν κατὰ τὸ ἐντὸς µεμετρημένων διάστηµα τῶν τριῶν 
ποδῶν, ὅλον περιδραμεῖται τὸ Épyov. Τἀάντά σου τῆς 
ἀγαθότητος χατὰ σΊωνδῆς κατελήρᾶσά τοῦτον ἔχων 
σχοπὺν (33), ὥότε σε διὰ τε τοῦ βάθους τῶν τοίχων, 
χαὶ διὰ τῶν ἐν ufo διάστηµάτων ἐπιγνῶναι 5v 
ἀχριθείας εἰς 5 τι χεαλαίου τὸ µέτρὀν ὁ τῶν πόδῶν 
ἀριθμός. Διότι περιδέδιός ἐστί dot πάντων fj Φρόνησις, 
ὅπουπερ ἂν θέλῃς, ἐν Exelvtp λατὰ θεοῦ χάριν εὖ- 
ὑδουµένη. Καὶ δννατὸν ἔσται σοι διὰ τῆς λατὰ λελτὸν 
δυναριθµήσεως, ἐπιγνῶναι τὸ συναθροιζόµενον ix 
πάντων χεφράλάιον, ὡς μήτε Ἀλείονας, μήτε ἑνδέοντας 
τῆς χρείας ἡμῖν τοὺς οἱἰλοδόμους ἑκπέμφαι. Τούτου δὲ 
μάλιστα παρακλήθητι Λολλὴν ποιῄσασθαι thv φρον- 
είδα, ὡς εἶναί τιναξ ἐξ αὐτῶν καὶ τὴν ἀνν κόσχευον 
εἴλησιν ἐπισταμένους. Ἔμαθον γὰρ ὅτι τοιοῦτο γινό- 
ptvov μονιμώτερόν ἐστι τοῦ ἑκαναᾖλανομβένου τοῖς 
ὑπερείδουσιν. Ἡ yàp tiov ξύλων σπᾶνις εἰς ταύτην 
ἄγει ἡμᾶς τὴν ἐπίνοιαν, ὥστε λίθοις ἐρέψαι τὸ δἱχο- 
δόµηµα ὅλον' διὰ τὸ μὴ Λαρεῖναι τοῖς λόποις ἐρέψιμον 
ὕλην. Πεφείσθὼ δὲ ἡ ἀφευδήςᾳ σου quyh, ὅτι τῶν ἐν- 
ταῦθά τινες τριάκοντά poc τεχνίτας συνέθεντο εἰς τὸν 
y ούσινον ἐπὶ τῷ τετρακεδιχῷ ἔργῳ, δηλαδὴ xe τῆς 
4s τυπωµένης τροφῆς τῷ χρυσίνφ ἀχολουθούσης. 
Ἡημῖν 6k fj τοιαύτη τῶν λίθων οὐ πάρεστιν, ἀλλ' 
ἑξτρακίνη Λλίνθυς ($5) ὕλη τοῦ οἰκοδομἡμαίος ἔσται, 
αἱ οἱ περιτὺχόντες λίθδι’ ὡς ph elvai αὑτοῖς ἀνάγ- 
xn τρίθειν τὸν χρόνον ἐν τῷ τὰ μέτωπα τῶν λίθων 
«γχέειν ἑνάρμονίως πρὸς ἄλληλα. 


Ἐγὼ δι χατὰ τὴν τέχνην κατὰ τὴν περὶ (21) τὸν 
μισθὸν εὐγνωμοσύνην, ἐπίσταμαι τοὺς ἀὐτόθεν χρεῖτ- 


juxta nuper dicta περὶ στροδΏου, turbo ; qui eadem 


ratione ad res architectonicas designandas traduci- p tem vertimus; est autem crassitudo muri. 


tur. Potuisset eliam sumi pro interpretatione nux 
pinea ; sed elegantius et rotundius vox una id qui- 
dem praf&tabat. Στρόμθος vero idem valet, ac στρό- 
6ος, seu στρόδιλος, que omnia significare etiam 
possunt concbie genus, seu cochleam , uti ex Hesy- 
chio noscimus , ob figura similitudinem. Scholia- 
stes enim Nicandri ait vers. 393 Alexipharmac. : 
T5» στρὀµθον ἔλεγον οἱ ἀρχαῖοι ὕατρακον τῶν χογ- 
ελύων, οἷς xat ἐχρῶντο ἀντὶ σάλπιγγος. Et est illud 
μι: dum personat equora concha. f 
(20) Διάστημα δὲ κάτω τὸ xAázoc. Auc est in 
Gizco codice. AL vox Graeca minüne ea est. Erit 
igitur vox διαστήµατα ἀπὺ τοῦ διάστηµα supplenda, 
plurali numero; cum adsit infra ἡμιολίῳ δὲ πλέονα 
εἰς τὸ μῆχος. Et conjiciendum, την περιχεκαµµένην 
προσῳδίαν nounisi indicium esse a notario indu- 
ctum, vocem illam per notam scriptam fuisse (co- 
dex enim hic noster emendatissiinus ; nam προπαρ- 
οξύτονον est τὸ διάστηµα). 


Ῥατβοι.. Gmc. XLVI. 


dite erunt: sesquialtér? vero májores in longitu- 
dinem ; altitudo autem, quantum postulbt latitu- 
dinis proportió, flet; lantumque erunt etiam pro 
semivirculis. Simili ratione quidem octo cubitorum 
mensüra erit totius intermedil laterum quadrato- 
"rum. Quantum autem dabit cilcumscriptio circini, 
in lateris medio flxi centro, et ad ipsius summum 
permeantis : tántum látitüdo eorum habebit. Alti- 
tudinem autem in his etiam proportio latitudinis 
efficiet. Muri vero prófunditas per intervallum 
trium pedum intus demefrsorum ópus lotum cir- 
euim intrinsecus percdrret. Hc bonitáti tuz studio 
denugatu$ sum, hunc habens scópurn, ul tu et per 
marorum álütudinem, et per eà qui inlermedia 


B sunt, intervállà sedulo agnosceres, cujus mensure 


summ: nufnérus sít pedum: quapropler rerum 
omnium tura tibi, ubi velis, Dei gratia recto modo 
cedit in negotio illb ; et possibile tibi erit per mi- 
nolath conhumerátiohem agnoscere collectam ex 
rebus ombibus sumrmarh : ilá üt neque majores 
neque minores, quam ópu$, nobis miltas zdifica- 
tores. Ηι eo aütem maxime exhortatum te esse 
velim, ut multa préstetur cura, ut sint quidam ex 
ipsi$, qui opus etiam involutionum &ubstructura 
carentium sciant. Didici enim, bujusmodi opus 
solidigs esse, quar illud quod in materiis sufful- 
cientibus requiescit. Lignorum vero penuria in hanc 
nos adduxit cogitationem ut saxis edificium conte- 
gatur tolum ; propterea quod non adest his locis 
contignationis materia. Persuadealur aulem verat 
animá toa, quod Πίο quidam trigiiita mihi consti- 
tuerunt artifices in auteuf pro opere quadrato , et 
designato videlicet etiánt victu aüreum comitante. 
Mobis vero non ália (alis lapidum figlina materies 
adest, pr$lerquám testated ; h»c materia zdificii 
efit, lapidesque fortuiti ; ut ipsi$ necessitas non 
sit tempus terendl in mutuo ápté commiscendis 
lapidem frontibus. 


At ego quoad artis peritiam et benignitatem circa 
mercedeih, novi meliores esse nostro usu eos qui 


(21) TO δὲ τοῦ τοίχου βάθος. Βάδος μον 

on 
vero me latet longe Latinius dici profundum, quam 
profunditas : at id verum erit cum fundum dicitur ; 
non quando zltitudo dimensiohis. Et vocabuls ar- 
tium religiosé sunt servanda. Qua de re oinnia re- 
tinuintus in architectura descripti hujus εὐχτηρίου 
in hac epistola. 

(22) Κατελήρασα τοῦτον ἔχων σκοπόν. Si ita 
habet codex (quam conditionem in quavis emen- 
datione effectaan monemus : sed ita semper fuisse 
non dubitandum ; nam tum ἀχριδής, cum fide cer- 
tissimus homo est Cocchius, qui dixit: nos autem 
omnia singillatim conferre nostris oculis non potui- 
mus), emendandus locus est τῷ χατελήρασας Eyov , 
vel χατελήρασα ἔχων. 

(23) I1Aiv8oc. Ηλίνθος laterem significat : sed et 
eti:in omnem :edificiorum fliglinam materiem : late- 
165, imbrices, tegulas , et alia hujusmodi. 

(24) Κατὰ τὴν x. Fortasse xz χατὰ, seu χατάτει 


25 


1099 


S. GREGORII NYSSENI 


1109 


istinc sunt, illis qui bic bujusmodi agunt merca- A τους elvat τῶν ἐνταῦθα χατεμπορευοµένων τῆς χρείας 


tiras. Opus vero poliendorum lapidum non solum 
est in columnis quz octo sunt ; quas oportet ipsos 
venuste in meliorem reddere formam ; verum etiam 
spiras speciem altaris referentes illud postulat, et 
capitilla ad Corinthiam figuram caelata. Ingressus- 
que ex marmoribus erit decoro ornatu confectis. 
Superque ipsa fores superjacebunt, tales quasdam 
p.cturas affabre, uti mos est, factas ad venustatem 
secus suggrundii prominentiam habentes. Quorum 
quidem omnium materias manifestum est a nobis 
comparatum iri. Sed materia ars formam przbebit. 
Ad hec in peristylo eliam columnz non minores 
quadraginta erunt : istzaique quoque plane pertinent 
ad opus lapidum poliendorum. Ergo si diligenter 
patefecit opus oratio, possibile fiat pietati tuz, 
quod opus est, conspicienti, prestare nobis in om- 
nibus circa artifices securitatem. Si vero a nobis 
cum artifice pacta constituenda sint, proponatur, 
si quidem est possibile, manifesta mensura operis 
diurni, ne cum is nil efficiendo preterierit tempus, 
postea, opus quod ostendat non habens, tanquam 
tot diebus nobis operatus, super ea repetat merce- 
dem. Novi equidem multis nos quosdam visum iri 
minutam rationem sordide et preparce ineuntes, 
qui tam exquisita diligentia pactiones persequimur ; 
aMamen exhortatum te esse volo ad veniam dan- 
dam. Mamona enim ille, multis multoties a nobis 
male de se auditis, demum a nobis ipsis quam 
longissime emigravit, odio habens, reor, quz sem- 
per adversus ipsum sunt blaterata ; ac quodam im- 
permeabili hiatu (paupertate dico) inter se ipsum 
et nos murum obstruxit, ut neque ille ad nos ve- 
nire possit, neque nos ad illum pertransire. Quo- 
circa plurimi facio opificum benignitatem , ut nobis 
ad propositum institutum facere satis ii possint , 
nil prorsus ab inopia (laudabili, precibusque ex- 
petendo malo) prohibiti. Sed in his quidem quid- 
quam joci commistum est. Tu autem, homo Dei **, 
uli possibile et legitimum: sit, ita cum hominibus 
paciscens, nuntia confidenter omnibus ipsis bene- 
volentiam, quz a nobis przstabitur, mercediumque 


ἡμών. Τὸ δὲ τῶν λαοξόων ἔργον οὗ µόνον ἐν τοῖς 
χίοσίν ἐστι τοῖς ὀχτώ οὓς yf] αὐτοὺς τῷ χαλλωπισμῶ 
βελτιῶσαι, ἀλλά βωμοειδεῖς σπείρας ἀπαιτεῖ τὸ Ep- 
Ίον, xai χεφαλίδας διαγλύφους χατὰ «b Κορίνθιον 
εἶδος. Kat εἴσοδος Ex μαρμάρων τῶν καθήχοντι χόσμῳ 
χατειργασµένων. Καθυπερχείμενα τούτων θυρώµατα 
τοιαύταις γραφαῖς «tot, χαθὼς ἔθος ἐστὶν, εἰς χάλλος 
κατὰ τὴν τοῦ γεισίου προθολὶν ἐξησχημέναις. "fh 
πάντων αἱ μὲν ὕλαι ὅῃλον ὅτι παρ᾽ ἡμῶν πορισθήσον- 
ται, τὸ δὲ ἐπὶ τῇ ὕλῃ εἶδος ἡ τέχνη δώσει. Πρὸς co5- 
τοις δὲ xai χατὰ τὸ περίστωον χίονες οὐχ ἤττους ὄντες 
τῶν τεσσαράχοντα. Λαοξιχὸν ἔργον xaX οὗτοι πάντως 
εἰσίν, El τοίνυν ἑνέφηνεν ὁ λόχος 5t. ἀχριδείας τὸ 
ἔργον, δυνατὸν ἂν γένοιτό σου τῇ ὁσιότητι χατιδούση 


B τὴν χρείαν, διὰ πάντων ἡμῖν παρασχεῖν τὸ Exi τοῖς 


τεχνίταις ἁμέριμνον. El δὲ µέλλοιτο πρὸς ἡμῶν ὁ 
τεχνίτης συντίθεσθαι, προχείσθω εἴπερ οἷόν τε φανε- 
piv µέτρον τοῦ ἔργου τῇ ἡμέρᾳ, ἵνα μὴ ἄπραχτος 
παρελθὼν τὸν χρόνον, μετὰ ταῦτα μὴ ἔχων ἐπ'δεῖξαι 
τὸ ἔργον, ὡς τοσαύταις ἡμέραις ἡμῖν ἐργασάμενος 
τὸν ὑπὲρ αὐτῶν μισθὸν ἁπαιτῇ. Οἶδα δὲ ὅτι µιχρολό- 
γοι (20) τινγὲς τοῖς πολλοῖς δόξοµεν, οὕτω περὶ τὰς 
συνθήχας διαχριδούµενοι. ᾽Αλλὰ παραχλῄήθητι συγ- 
γνώµην ἔχειν. Ὁ γὰρ μαμωνᾶς ἐχεῖνος πολλὰ πολλά- 
χις παρ) ἡμῶν ἀχούσας χαχῶς, τέλος ἀπῴχτησεν ἑαυ- 
τὸν ἡμῶν ὡς ποῤῥωτάτω ᾽ µισῄσας , οἶμαῖί, τὴν ἀεὶ 
γινοµένην χατ᾽ αὐτοῦ φλυαρίαν. Kal τινι χάσµατι 
ἁδιαδάτῳ, τῇ πενίᾳ λέγω, ἑαυτὸν ἡμῶν διετείχισεν, 
ὡς µήτε ἐχεῖνον πρὸς ἡμᾶς ἑλθεῖν, μήτε ἡμᾶς πρὸς 
ἐχεῖνον διαπερᾶσαι. Τούτου χάριν περὶ πολλοῦ ποιοῦ- 
μαι τὴν εὐγνωμοσύνην τῶν τεχνιτῶν, ὥστε δυντθη- 
ναι πρὸς τὴν πρυχειµένην ἡμᾶς ἑξαρχέσαι σπουδίν 
ph χωλυθέντας τῇ πενίᾳ, τῷ ἑπαινετῷ xai εὐχταίρ 
χαχῷ. ᾽Αλλὰ τούτοις μέν τι καὶ παιδιᾶς χαταμέμι- 
χται. Σὺ δέ poi, Ó ἄγθρωπε τοῦ θεοῦ, ὅπως ἂν 
δυνατὸν xai νενομισµένον ᾗ, οὕτω τοῖς ἀνθρώπηως 
συνθέµενος θαῤῥῶν ἐπάγγειλε πᾶσιν αὐτοῖς τὴν παρ᾽ 
ἡμῶν εὐγνωμοσύνην, xai thv τῶν μισθῶν ἀποπλή- 
ρωσιν. Δώσομεν γὰρ ἀνελλιπῶς τὰ πάντα, τοῦ ϐεου 
διὰ τῶν σῶν εὐχῶν καὶ ἡμῖν τήν χεῖρα τῆς εὐλογίας 
ἀνοίγοντος. 


plenam copiam. Trademus enim omnia nulla re deficientes; Deo, per tuas preces, benedictionis 


manum nobis etiam reserante. 
33 [ Tim. iv, 4. 


(25) MixpoAóTo;. Που in hoc loco valet µικρολό- 
γος. Et quamvis huic significationi addatur etiam, 
ut ratio ineatur de re contempta, pusilla ; attamen 
cave, ut hic ita explices et intelligas vocem. Con- 


stat enim per totam epistolam zedificiun nón solum 
vilem aut exiguam rem non fore, verum longe 
sumptuosissinium. 


4101 


EPISTOLAE. — EPIST. XXVI. 101 


EITIZTOAR KG. EPISTOLA XXVI. 


Ex editione Maurina operum S. Gregorii Nazianzeni, tom. [], s 496. De hac epistola domnus Clemencetus 

hec habet : Epistola ad Evagrium, qug inter orationes S. Gregorii Nazianz. olim 45, non genuinus, sed 
supposititius est fetus. Fas sit dicere cum  Petavio (4): Ut enim germanam esse non putem, cogit tum 
Styli dissimilitudo. tum pedestris illius ac plebeiua sermo, minimeque Nazianzeni elegantiam et gran- 
ditatem redolens. Tillemontivs quoque hanc epistolam ΠΟΠ esse Gregorii existimat, nec eloquentissimi 
stylum oratoris redolere, imo ineptis rationibus vocibusque to indignis scatere. Observat doctus Cotel. 
(2) epistolum ad. Evagrium Theologo tribui in ms. Regio 1789 circa finem Questionum. Anastasii. Verum 
- et in editis ejusdem Anastasii Questionibus Basilio eadem adscribitur, multoque etiam probabilius in ms. 
ttidem Regio 1412, itemque Casareo apud Lambecium Ἴ06. Gregorio Nysseno lribuitur, et tanquam illius 


laudatur ab Euthymio, Panopliz prima parte, titulo secundo. 


Πρὸς Εὐάγριον uovaxóv, περὶ Θεόζητος (2). 


Σφόδρα τε θαυμάζω xai λίαν ἐχπλήττομαι τῆς 
νηφαλιότητος, ὅπως τονούτων θεωρηµάτων xal τη- 
λικούτων ζητήσεων (4) αἴτιος καθίστασαι, ταῖς ἀχρι- 
θέσιν (5) ἑρωτήσεσιν, εἰς ἀνάγχην ἡμᾶς τοῦ λέγειν 
καὶ ἀγωνίαν ἀποδείξεως περιιστὰς, ἑρωτήσεις ἀναγ- 
καΐας xai χρησίµους ἡμῖν ἑπάγων. Πᾶσα δηλονότι 
λοιπὺν ἀνάγχη, χατόπιν τῶν ἐρωτήσεων ἡμᾶς ἓν- 
αργεῖς ποιεῖσθαι τὰς ἀποχρίσεις. Καὶ vov τοίνυν τὸ 
προσεναχθὲν ἑρώτημα παρὰ goo τοιόνδε xol περὶ 
τοῦδε hw, ὥς τινα τρόπον ἂν εἴη Πατρός τε xoi Υἱοῦ 
χαὶ ἁγίου Πνεύματος ἡ φύσις (ἣν ἄν τις ὀρθῶς οὗ- 
σίαν μᾶλλον ἢ φύσιν χαλο[η), πότερον ἁπλῆ τις 7| αὐν- 
θετος; El μὲν γὰρ ἁπλῆ, πῶς τὸν τρεῖς ἐπιδέξεται τῶν 


προειρηµένων ἀριθμόν; Ἰὸ γὰρ ἁπλοῦν, μονοειδὲς Β 


xai ἀνάριθμον. Τὸ δὲ ἀριθμοῖς ὑποπίπτον, ἀνάγχη 
φέμνεσθαι, χἂν μὴ ἀριθμοῖς ὑποθάληται (6) * τὸ δὲ 
τεμνόµενον, ἐμπαθές' πάθος γὰρ ἡ τομή. El τοίνυν 
ἁπλῆ τοῦ Κρείττονος ἡ φύσις (7), περιττῇ τῶν Óvo- 
µόκων ἡ θέσις (8)* εἰ δὲ τῶν ὀνομάτων ἀληθὴς ἡ θέ- 
Cte, xat δεῖ τοῖς ὀνόμασι πείθεσθαι, τὸ μονοειδὲς (9) 
καὶ ἁπλοῦν εὐθὺς ἐχποδὼν αἴχεται. Τίς οὖν ἂν εἴη τοῦ 
πράγματος fj φύσις; Ταῦτα πρὸς ἡμᾶς ἔφασχες. "Qv 
τὰς ἀποδείξεις ὁ τῆς ἀληθείας ἀχριδῶς παραστήσει 
λόγος, οὐ πίστεως ἀναποδείχτου φαντασίαν ἁπορίᾳ 
τῆς ἀποδείξεως ἁλόγως προϊσχόμενος, οὐδὲ μύθων 
παλαιῶν µαρτυρίαις τὸ σαθρὸν τῆς πεποιθήσεως ἑαυ- 
τοῦ χαλύπτειν πειρώμενος, ἀλλὰ ζητήσεως ἀκριδοῦς 
χατανοῄσει xal λογισμῶν ὀρθότητι τὴν τοῦ θεωρή» 
µατος πίστωσιν εἰς τοὐμφανὲς προτιθέµενος. 


Αά Evagrium monachum, de Divinitate, 


Vehementer te suspicio, ac summopere pruden- 
tiam tuam admirer, qui talibus speculationibus 
tantisque quastionibus causam prebes, per accu- 
ratas interrogationes nobis dicendi necessitatem 
ac probationis laborem imponens, dum necessarias 
atque utiles quaestiones in medium affers. Proinde 
nobis omnino faciendum est, ut quiestionum tua- 
rum vestigiis h»reamus, easque clato et perspicuo 
responso explicemus. Questio igitur a te proposita 
erat hujusmodi : Quonam modo esse queat Patris 
et Filii et Spiritus sancti natura ( quam tamen 
essentiam rectius, quam naturam, quispiam voca- 
verit) , simplex an composita ? Si enim simplex, 
quomodo ternarium eorum, qua ante diximus, nu- 
merum recipiet? Nam quod simplex est, unius 
modi est, numerique expers : quod autem in nu- 
meros cadit, scindi necesse est, etiamsi numeris 
minime subjiciatur. Quod porro scinditur, passioni 
utique obnoxium : sectio enim passio est. Quocirca: 
si simplex Dei natura est, supervacanea fuerit nomi- 
num coustitutio; sin autem veraest nominum posi- 
tio, nominibusque ipsis parendum est, unius modi 
ratio ac simplicitas etatim e medio tolletur. Qus nam 
igitur hujus rei natura est ? Hzec ad nos dicebas. Quo- 
rum demonstrationes veritatis doctrina exacte: 
ostendet, non fidei, quee demonstratione careat, 
inanem quamdam speciem propter argumentorum 
inopiam stulte pretendens, nec veterum fabularum 
testimoniis persuasionis su: imbecillitatem occul- 


tare studens, verum per accurate ac perfecte inquisitionis perceptionem et rationum rectitudinem, ' 
theorematis hujus confirmationem in apertum proferens. 
"Aye δη λοιπὸν ἡμῖν ὁ λόγος ἔντευθεν θια-( — Age igitur, hinc disputationem auspicemur, et 


σευέτω (10), xal πῶς δεῖ τὸ θεῖον ὑπολαμθάνειν 
φασχέτω, πότερον ἁπλοῦν, f| τριπλεχές. Οὕτω γὰρ 
fuis xai λέγειν dj τῶν ὀνομάτων τριττὺς xai πι- 
στεύειν βιάζεται, xal τούτοις ἀποχρησάμενοί (11) 


(1) Petav. tom. T. Dogm. theol. ο. 6,8 3, p. 157. 
(S Tom. Ill, Monument. Eccles. Grec. in not. 


. 530. 
(3) Περὶ θεότητος. Colb. 5 addit μαθητὴν αὖ- 
ποὺ. discipulum suum. 
(4) ΤηΛικούτων ζητήσεων. Apud Montac. et 
Morel. ζητήσεων deest. 
(5) Taic áxpi6éciv. Par. 1, ταῖς ἀσεθέσιν, per 
impias. 
6) ᾿'Υποδἀ-Ίηται. Reg. ὑποθάλληται. 
7) Tov Kpeiccoroc ἡ φύσις. Melioris, prestan- 
tioris, dignioris natura. Verum, inquit Bill., hoe in 
loco τοῦ Κρείττονος nomine divinitatem suinmum- 


quomodo divinum numen accipi debeat, expona- 
mus, simplexne an triplex. Sic enim nos et loqui 
et credere nominum ternio cogit, atque bis abusi 
nenBnulli homines infirma planeque rancida et ob- 


que numen significat, principemque et primariam 
essentiam, quemadmodum plerisque aliis loeis hu- 
jus tractatus. 

(8) Περιτὴ τῶν ὀνομάτων ἡ θέσις. Superva- 
canea [uerit nominum, Patris scilicet et Filii ac 
Spiritus sancti constitutio. 

(9) Τὸ µονοειδές. Bill. : Uniformitas. 

(10) θιασευέτω, inquit Combef., quasi pro ££ap- 
χέτω, Budieo auctore pompatice procedat. 

(11) Τούτοις ἀποχρησάμενοί. Sabelliani videli- 
cet, inquit Bill. , qui ob banc causam divinitatis 
contractioneim invexerunt. 


41)5 


5. GREGOLII NYSSENI 


4104 


soleta dogmata eonsiruxerupt, essentiam simul A τινες σαθρὰ καὶ παντάπκασιν ἔωλα συνεστή2αντο δόγ- 


cum nominum pronunliatione- divisionis passio- 
nem sustinere censentes. Verum eos sane, ut ipse 
aís, missos faciamus, fidei suce doctrinam imbecillo 
patrocinio fulcientes: nos autem ad veram agni- 
Honis perceplionem animos nmostros convertamus. 
Primum itaque, quid Deus sit, coustituemus : at- 
que ita deinde ad probationes certa juelhodo ve- 
piemus. 

Simplex profecto est ac divisionis expers essen- 
tia, simplicitatem corporisque vacuitatem a natura 
habens. At fortasse divisionis nominum ratio mihi 
iu contrarium oceurrit et adversatur, per teruio- 
nis numerum gummi nuiinis simplieitatem aufe- 
rens? Quid ergo? u& simplicitatem retineomus, 
Patris οἱ Filji οἱ Spiritus sancii. confessionem fu- 
gere pobis erit peeeese ? Avertat hoc. Deus { aim- 
plicem eniiy Dei unionem nominum positio haud- 
quaquam Jahefactabit. Qua enira animo eL rotione 
intelliguntur, quemvis infinila nomina habeant, 
(quandoquidem in unaquaque naliose quampluri- 
mis nominibus appellantur), tamen eara omnem 
sppel'ationem posita sunt 1 quoniam rerum earum, 
qua animo iptelligentur ac eorpore vacant, no- 
men proprium nullum egt. Quenam eaun modo 
proprio nomine vocari queani, qua ne in conspec- 


para , τὴν οὐσίαν ὁμοῦ τῇ τῶν ὀνομάτων ἔπττο- 
ρίᾳ (12) πάθος διαιρέσεως ὑπομένειν δοξάζοντες. 
᾽Αλλ᾽ ἐχείνους μὲν, ὡς αὐτὸς φῆς, ἑατέον, σαθρὸς 
τῷ τῆς ὑπολίφεως αὐτῶν συνηγοροῦντας δόγµατι᾽ 
περὶ δὲ τὴν ὀρθὴν τῆς ἐπιγνώσεως χατάληδν, τὸν 
ἑαυτῶν διάνοιαν ἐπιστρέφωμεν. ὍὉ τοίνυν Eccl θεὸς, 
πρότερον ὑποστησόμαθα * xal εἶθ οὕτως ἐπὶ τὰς ἁτγ- 
δείξεις (13) ἀχριθῶς Άξομεν. 

"Ac πάντως bati χαὶ ἁμέριστος οὐσία, τὸ ἁπλοῦν 
xai ἀσώματον ἐκ φύσεως ἐχτυχών (14). 'AAX ἴσως 
ὁ τῆς (15) διαιρέσεεως τῶν ὀνομάτων ἀντιτίπτει 
μοι (16) λόγος, τῷ τρεῖς ἀριθμῷ τὸ τοῦ Κρεέττονυς 
μονοειδὲς ἀφαιρούμενος. "Ap! οὖν διὰ τὸ µονοεώὲς 
Extu'rel) ἡμᾶς τὴν ὁμολογίαν Πατρὸς xol Yiou xat 
ἁγίον Πνεύματος ἐπάναγχες; Mh γένοιτο ! τὴν vio 
ἀμερῃ τοῦ Κρείττονος ἕνωσιν οὐ καταβλάψει τῶν 
ὀνομάτων 4 θέσις. Τὰ γὰρ νοητὰ, xal μυριώνυμα 
μὲν (ἐπειδὴ καμπληθέσι χαθ) ἔχαστον ἔθνος ὀνόμεαι 
Χῤχλητφι), προσηγορίας δὲ πάσης ixtóg- ἐπειδὴ 
κύριον ὄνομα τῶν νοητῶν τε xal ἀἁφωμάτων οὐδέν. 
Πῷῶς γὰρ κυρίως ἐπικληθείη τὰ μηδὲ ὄφψεσιν ἡμετί- 
ράις ὑποπίπτοντα, unb" Duc ἀνθρωπίνοις αἰσθηττ - 
ρίοις (17) ἁλῶναι ὀυνάμενα (18); λαµδανέσθω 6 
ἡμῖν «b βραχύτατον τῶν νοητῶν µόριον ἡ Φνχη, πρ; 
ποῦ Παντὸς ἀκρισῃ νόησιν (19). 


um quidem nestrum cadunt, nec bumanerum sensuum instrumentis ullo Ιπούο capi possunt ? At- 
Qus ut exaatam divini numinis intelligentiam assequamur, animam quie omnium earum rerum, qez 
intellectu percipiuntur, brevissima partieula est, accipiamus. 

Anima enim, tametsi nomine femineo appelletur, C — Vuyt μὲν γὰρ ὀνόματι θηλνχῷ προσαγορεύεται, 


ab omni tamen feminea Balura remota est, utpote 
que, quantum ad essentiam, nec mas, nec femina 
sit. Conaimili queque ratione sermo, qui ab ea pro- 
creatur, masculum quidem nomen babet, cseterum 
ipse quoque, ut dicimus, ab amni tum masculo, 
tuum femineo corpore remo(ug est. Quod $i ea, 
qua injer res epirituales postremum locum tenent, 
nimirum enima οἱ sermo, proprio nomine carent ; 
quo tandem modo ea, qum jaler rea spirituales 
principatum obtipant, imo ultra spiritualia omnia 
supt, proprii& nominibus appellari dicemus ? Sed 
et ulilis es$ nominis usus ad spiritualium netio- 


(19) Ἐπηγορ/ᾳ. Ma Mentac. et Morel. In lit. 


ommyoels. 

(13) ᾿Επὶ τὰς ἁποδαίξεις, etc. Mantac. et. Mo- 
rel. ἐπὶ τὰς ἀποχρίσεις. Bill. utramque lectionein 
complexus esti ; vertit enim : Ad responsiones de- 
monstratiouesque veniemus; ab neon. reddit ἀχρι- 
6;. Comhbelisii interpretationem prztulimus. 

(14) ᾽Ασώματον ἓκ φύσεως ἑχτυχών. Bill. ad 
oram libri, inquit Morel., non ex ullo ms., sed e 
conjectura scripserat, et mox deleverat ἔχων, ve- 
rum in scholiis eam astruit lectionem. Ait enim: 
« Hsc verba 8atis diu animum torserunt, tum 
propter constructionis vitium, tum prepter sensus 
absurditatem. Neque enim ουγχάνω, cum aesequi 
significat, accusandi casui jungitur, saltem apud 
oratores, multoque minus ἐχτυγχάνω, quod pror- 
$us genilivum asciscit, et nimium absurdum, he 
dicam impiuin fuerit dicere Deum a natura simpli- 
citatem consequi. Quare pro ἐχτυχών, lego ἔχων, 
jd est, habens, » Colb. tamen 0, 9 ac Morel. ἔχτν- 


(5) Ἀ. 1) ἴσως ó tuc. 
be 


πάσης δὲ θηλνδριώδους φύσεως ἀφέστηχεν, οὕτς 
ἆῤδεν, οὔτε θΆλυ κατ’ οὐσίαν ὑπάρχουσα. Καὶ λόνος 
6k ὁμοίως à πρὺς αὐτῆς (20) ἀποχνϊσχόμενος, ἀῤῥε- 
way μὲν ἔχει τοὔνομα, πάσης Ob καὶ αὐτὸς, ὥς 
φαµεν, ἀῤῥενοθήλεος ἑχτός ἐστι σωµατότητος. Ei & 
τὰ τῶν νοητῶν ἔσχατα, Φνχὴ καὶ λόγος, χύριον οὗ 
κέχτηται τοῦνομα, πῷς ἂν «à πρῶτα xal πάντων 
ὀπέχεινα τῶν νοητῷῶν νοητὰ χυρίφις ὀνόμασιν ἐπι- 
χοχλῆσθαι φήσομεν; 'AXX ἡ μὲν ὀνομασία χρταί- 
p? (21), διὰ «à ἀναγπαῖον εἰς ἐπίνοιαν ἡμᾶς ἄγουσα 
τῶν νοητῶν. "Pub; δὲ vale προαηγορἰίαις ὁμοῦ xai 
τὴν Οὐσίαν καχυμερῶς συνδιφιοεῖσθαι δοξάζοντες, 


D χών. At Colb. 5 et Combef. Ex φύσεως τυχών, que 


orea exsistat. 9 

Colb. 3, 6, 9, οἱ Com- 

. la Edit. ἀλλ ἴσως xai ὁ τῆς, ei etiam [οτ- 
(asse. 

(16) 'Aveez£xret µοι. €olb. $. ἀντιπίπτει ov. 
Nec aliter legendum, ait Combef., tibi obsistit, ix 
contrarium venit. 

(17) Ανθρωπίνοις αἰσθητηρίοις. Combef. : Ha- 
ir pis d — Hes 

υγάμενα. lta Rey. H. aliique codd. 1n 
Edi. δυνάμεῖα. : à 

(49) Ἁχριδη νόησιν. Μοσίας. et Morel. àxp£r 
χατανόησιν, exactam cognitionem. 

(20) O πρὸς αὐτῆς. lta Reg. H. et Colb. 9. Δι 
Colb. 5, 6, ὁ πρὸς αὐτήν. In Edit. ὁ deest. 

(21) 'AJ' ἡ μὲν ὀνομασία χρησίµη, εἰς. Verüt 
Bill. : Sed tamen propter necessttatem utilis est πο- 
minis usus, per quem ad spiritualium rerum noüe- 
nem conceptionemque pervehimur, 


simplex ez natura et inco 


01255 


EPISTOLAE. — EPIST. X&VI. 


1106 


ἀάξια παντάπασι τῶν θείων ταῖς ἑαυτῶν ἀννοίαις A nem necessario no$ provehens. Verum quidam ese 


δωςἀζουσιν. 


Eibfva, δὲ ἀχόλουθον ἡμᾶς τοὺς τῆς ἀληθείας ἐπι- 
Γνώμονας, ὡς ἁδιαἰρετός ἐστι xal ᾳονοειδῆς fj θεία 
re καὶ ἁμερῆς τοῦ Κρείττονος οὐσία' πρὸς Bk τὸ 
γρῆσιμον τῆς ἡμετέρας τῶν ψυχῶν σωτηρίας, καὶ 
αερίξεσθαι ταῖς ὀνομασίαις δοχεῖ, χαὶ διαιρέσεως 
1νάγκῃ ὑφίστασθαι (22), καθὼς ἔφαμεν. Ὃν τρόπον 
[p T| ψυχἠ νοητή τις ὑπάρχουσα, νοημάτων ἀπείρων 
αποχυῖσχει πλῆηθος, ὅμως οὔτε νοήματος διαιρεῖται 
Ξάει, οὔτε τοῦ πλήθους τῶν νοημάτων φυχἠ διὰ τὰ 
ῥθάταντα πτωχεύει ποτὲ, πλουσιωτέρα δὲ μᾶλλον, 
ν πενεστέρα γίνεται’ ὃν τρόπον δὲ χαὶ 6 προφοριχὸς 


sentiam simul cum nominibus crasse dividi atque 
distingui existimantes, indigna prorsus rebus divi- 
nis in animis suis sentiunt. 

Sciendutm est deinceps nobis, qui veritatem agno- 
scimus, quod divina et simplex Dei essentia indi- 
vidua uuiusque modi est ; czterum ad salutis ani- 
marum nostrarum utilitatem, partitionem quoque 
propter appellationes subire videtur, divisionisque 
nccessitati subjici, ut jam a nobis dictum est. Quem- 
admodum enim anima, qua de eorum genere est, 
qua intelligentia percipiuntur, quamvis infinitam 
cogitationum multitudinem pariat, tamen nec cogi- 
tationum passione dividitur, nec cogitationum pe- 
nuria, propter ea quz przcesserunt, unquam premi« 


1 'τοαὶ xaX χοινὸς ἅπασιν ἡμῖν λόγος, ἁδιαίρετος μέν B tur, quin ditior potius, quam pauperior efficitur : 


ἵστε τῆς προσενεγχαµένης (25) φυχῆς, καὶ ταῖς du- 
(αἴς δὲ τῶν ἄχροωμένων οὐδὲν ἧττον ἓν ταὐτῷ Χαθ- 
σταται, χἀχείνης μὴ χωρικόµενος (24) καὶ τυύτοις 
ἱὑρισχόμενος, ἔνωσιν δὲ μᾶλλον ἡ διαίρεσιν αὐτῶν τε 
καὶ τῶν ἡμετέρων φυχῶν ἐργαζόμενος, οὕτω got 
'óst xal τὸν Yüv τοῦ Πατρὸς μὴ χωρισθέντα πώ- 
πωτᾶ, xal τούτου δὲ πάλιν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, 
ὑμείως Ey τῷ vip τὴν ἐνθύμτσιν. 


Ὃς γὰρ οὐκ ἔστι μεταξὺ νοῦ χαὶ ἐνθυμῄσεως xal 
yoyns διαἰρὲσιν ἐπινοηθῆναί τινα ταὶ τομὴν" οὕτως 
»596& τοῦ ἁγίου Πνεύματος, xaX τοῦ Σωτῆρος, xal τοῦ 
Πατρὸς, ἐν µέσῳ τομὴν f] διαίρεσιν ἐπινοηθηναί noce: 


διότι τῶν νοητῶγ, ὡς ἔφαμεν, καὶ θείων ἁδιαίρετος C 


ᾗ φύσις. Ἡ καὶ ὃν τρόπον οὐχ οἷόν τε πάλιν ὁμοίως 
L9 µέσῳ κύκλου (23); χαλ. τῆς ἀκτῖνος. διαίρεσιν εὐρέ- 
σθαι, διά sy ἀπαθὶς καὶ ἀδώματον ἁπλοῦν τε xal 
ἁμερὲς, àÀX fj μὸν dixe αυνΏπται τῷ κύχλῳ, cope 
παλι» à: ὁ Ἠνκλσς, οἷάν. τις ὀφθαλμὸς ,. ποκαμηδὺν 
ἐπιχεῖ τῷ παντὶ τὰς ἀλιτῖνας, χοκανλυσμόὺς. ὣσ- 
περ τινὰς φωτὺς ἡμῖν' ἐργαζόμενος, καὶ πελαγί- 
ἕων ἀθρόως τὴν διαχόσµησιν (26) * οὕτω δὴ καὶ οἱονεί 
τινες τοῦ Πατρὺς ἀχτῖνες ἀπεστάλησαν ἐφ᾽ ἡμᾶς, 
5 τε φεγγώδης Ἰηαοῦς, xal τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. 
Ὥσπερ γὰρ αἱ τοῦ φωτὸς ἀχτᾶνες . ἀμέριστον ἔχουσαι 
κατὰ φύσιν τὴν πρὸς ἀλλήλας σχέσιν, οὔτε τοῦ φω- 
τὸς χωρίζονται, οὔτε ἀλλήλων ἀποτέμνονται, καὶ ué- 
(pte ἡμῶν τὴν χάριν τοῦ φωτὸς ἀποστέλλουσι ' τὸν 


αὐτὸν τρόπον καὶ ὁ Zurhp ὁ ἡμέτερος, καὶ τὸ Πνεῦμα — 


τὸ ἅγιον, ἡ δίδυμος τοῦ Πατρὸς ἀχτὶς, καὶ μέχρις 
ἡμῶν διαχονεῖται τῆς ἀληθείας τὸ φῶς, καὶ τῷ Πατρὶ 
3ovt vetat. 

Ὃν δὲ τρόπον χἀπό τινος ὑδάσων πηγής νεχταριῶ- 
icc ἀφθόνως προϊεμένης ὕδωρ, συµθαίνει ῥεύμά τι 
παμπληθὲς, xai ῥεῖθρον ἁχατάσχετον, εἰς ποταμοὺς 
j00 τῷ ῥεύματι τέµνεσθὰιι µίαν ἐξ. ὀνὺς ὀφθαλμοῦ 


(93) Ἀνάγκῃ. ὑφίσεασθαι. Montac.,. Morel. et 
;OQmbef. ἀνάγχην ὑφίστασθαι. — 
(25) Προσεγεγκαμέγης. Colb, 5, 6, 9,προενεγκα- 


μέντς. 

(24) Mf) χωριζόµενος. Bill. non:bsne, inquit Com- 
jef., distinctus atque separatus, quasi hac syno- 
nyma Gregorius habeat, aut vox id sonet : differunt 
bg:c plurimum in accuratiore theologia. 


quemadmodum insuper vocalis hic sermo nobisque 
omnibus communis, etiamsi a parente anima mi- 
nime dividatur, nihilosecius tamen in audientium 
quoque animis simul est, uec ab ea sejunctus atque 
scparatus, et in illis inventus, imo unionem potius 
quam divisioném eorum animarumque nostrarum 
efficiens : sic tu quoque cogites, Filium a Patre nun- 
quam separatum esse, nec rursus ab lioc Spiritum 
sanctum, eodem módo quo cogitationem in mente. 

Üt enim inter mentem et cogitationem ct ani- 
niam nulla divisio dut sectio excogitari potest : sic 
neque inter Spiritum sanctum et Salvatorem ct 
Patrem ulla unquam sectio aut divisio intercessisse" 
cogitanda est : quoniam spiritualium et divino- 
rum, ut diximus, divisionis éxpers natura est. Áut 
eiiam, queihadinodum inter! orbem et: radium, pro- 
pter impassibllitatem: corporisque vacuitatem et' 
simplicitatem atque individuitatem, nulla divisio 
reperiri- potest, verum ut radius orbi. eorfjunelis- 
est, il rur&us oris, oeuli eujusdam' instar, uni- 
vers$itati radios suos fTuminis in morem infundit, 
lucis nobis velut inundationes quasdam efficiens, 
mundumque repente obruemns : haud" secus σαι 
Patris velut radii quidam ad nos demissi sunt, tuin 
splesdíduy Ζει, tành Spiritus sanctas. Ut. enim 
lucis radii, mutuam relationem natura individuam 
habentes, neo a luce disjunguntur, nec a se invi- 
cem discinduntur, lucisque beneficium ad nos us- 
que trajiciunt : eodem modo Salvator quoque no- 
ster οἱ Spiritus sanctus, geminus ille Patris ra- 
dius, simul et ad nos nsque veritatis lucem mini- 
sirant, et Patri uuiti sunt. 

Quemadinodum etiam ab uno aquarum fonte 
nectacream aquam summa copia egerente, fluxum 
quemdam permagnum, ac profluvium effrenato 
quedam impeta: curtesis, ipso flwu: in: due flumina 


(35) 'Ev μέόφ xbilov. Νφέαπί Montac. et Morel; 
pro χύχλου Savilium ex conjectura legisse ἡλίου. 

(26) ΠεΛαγίζων ἀθρόως τὴ» διὰκόσµηση’. Voc 
loco, ait Bitl., διαχόσµήσις niundum lune α5ρθοίὰ- 
bilem signifleat, quemadmodum spud Dionysium: 
Areopagitam sepe pro angelis Ae MEME. erum 
Combef. : Digestamque rerum molem πες pelagi in 
morem repente obruens. 


MOT 


S. GREGORII NYSSENI 


MWo3 


. scindi contingit, quod ab uno quidem fontis oculo A τῆς πηγῆς τὴν ῥοὴν ἐξ ἀρχῆς ἑσχηχός - 5l5v-o: 8 


primum manaverat, verum, fluviis specie ita con- 
formatis, duplici fluxu decurrit, nec tamen ex 
hujusmodi divisione incommodi quidquam et de- 
trimenti, quantam ad essentiam, accipit (etenim 
fluminum situ ita profluviam dividitur, ut unam 
tamen atque eamdem humoris qualitatem obtineat ; 
quamvis enim uterque supradictorum fluviorum 
procul extra terminos ferri, longoque intervallo a 
fonte distare videatur, principiam tamen ad fontis 
perpetuitatem cum parente sua conjunctum atque 
unitum babet ): haud dissimili modo bonorum 
quoque omnium Deus, ille veritatis rector, οἱ Sal- 
vatoris Pater, prima illa vita causa, et stirps im- 
mortalitatis, ille sempiterna vitze fons, biflua qua- 


τῶν ποταμῶν σχηµατιαθέντων τοῖς εἴδεσι, βλαβὲν 
δὲ ὅμως οὐδὲν εἰς τὴν οὐσίαν Ex τῆς διαιρέσεως (τῇ 
μὲν γὰρ τῶν ποταμῶν θέσει τὸ ῥεῖβρον διῄρηται. τὸν 
δὲ τοῦ χυμοῦ ποιότητα μίαν xa τὴν αὐτὴν xéxtrz2t: 
χἂν γὰρ ἀποτερματίξεσθαι πόῤῥω που τῶν ποταμοῶ» 
ἔχαστος τῶν προειρηµένων δοχῇ , xal τῆς Tv rr ἁν- 
εστάναι μαχβρὰν, τὴν γοῦν ἀρχὴν τῇ μητρὶ πρὸς τὸδ'τνε- 
χὲς τῆς πηγῆς συνηνωµένην Éyet): παραπλησίως οὖν 
xal ὁ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων θεὺς, ὁ τῆς ἀληθείας πρύτα- 
νις, καὶ τοῦ Σωτῆρος Πατὴρ, τὸ πρῶτον αἴτιοντη: ζωῆς, 
χαὶ τὸ τῆς ἀθανασίας φυτὸν, ἡ τῆς ἀειξωῖας πηγη, 6:2- 
ῥυτόν τινα τοῦ τε Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τον 
νοητὴν εἰς ἡμᾶς ἀποστείλας χάριν (27), οὔτ᾽ αὐτός τι 
πἐπονθεν εἰς τὴν οὐσίαν βλαθεὶς (οὐ γὰρ µείωσιν ὑπ- 


dam εἰ biflda Filii et Spiritus sancti intellectuali B ἔστη τινὰ διὰ τὴν εἰς ἡμᾶς ἐχείνων ἄφιξιν), xax µέχρι; 


ad nos missa gratia, nec ipse essentiam suam 
quidquam lesit (nee enim ob illorum ad nos ad- 
ventum imminutionem ullam subiit), et hi ad nos 
Usque processerunt, nec tamen a Patre ullo modo 
spiritualium natura est. 

Plurima, vir charissime, inveniri poterant, mul- 
toque plura, quam quz attulimus, ad unionis Pa- 
tris et Filii et Spiritus sancti perquam necessariis 
Tuculeuntam demonstrationem, quo nimirum modo 
ea accipienda sit : sed quoniam et tibi et tui 
similibus facile est ex paucis plurima percipere, 
idcirco quastionis bujus tractationi finem hic im- 
ponere s&quum esse existimavi. 


(2T) Τὴν νοητὴν... yápw. Combef.: Que mente 
intelligitur, spiritali. 

8) Ilpocexopncav. Legisse videtur Montacutio 
Bilibaldus προσεχώρησεν, sed sine causa dictum 
ab illo est, inquit Morel. Sic enim vertit Bilibald. : 
Propter istorum ad nos usque accessum. Ita potius 
geribendum essel xaX μέχρις ἡμῶν προσχώρησιν. 

(39) Ausphc... τῶν κρειττόνων δύσις. aud raro, 
ait Combef., Graecis τὸ Κρεῖττον, Deus ; τὰ Κρείττω, 


ἡμῶν προσεχώρησαν (28), xaX τοῦ Πατρὸς οὐδὲν ἧττον 
ἀχώριστοι χαθεστἠχασιν. ᾽Αμερῆς yàp, ὡς ἔφαμεν 
ἐξ ἀρχῆς, fj τῶν χρειττόνων φύσις (29). 


separantur. individua enim, ut diximus ab initio, 


Πλεῖστα μὲν ov, ὦ τιµιώτατε, δυνατὸν fjv εὑρεῖν 
καὶ πλείονα τῶν εἰρημένων, πρὺς ἀπόδειξιν ἑναρτῃ 
τῆς ἀναγχαιοτάτης Πατρὸς xat Ylou χαὶ ἁγίου Ἠνεύ- 
µατος ἑνώσεως (50), ὃν τρόπον ἔχειν αὐτὴν ὑπολαμ- 
θάνειν δεῖ: ἀλλ' Ἐπειδὴ aol. τε xal τοῖς col παρα- 
πληαίοις ῥᾷον ἐξ ὀλίγων τὰ πλεΐῖστα χαταµανθάνει», 
τούτου χάριν ἐνταῦθα τὸν περὶ τούτου στῖσαι «c. 
θεωρήματος δίκαιον ᾠήθην λόχον. 


ρα. numero nusquam invenies, Perperam igi!er 
ill. τῶν χρειττόνων, summi numinis natura; ver- 
tendum potius τῶν χρειττόνων, id est, τῶν νοητῶν, 
spiritualium, ut revera dixit superius, mentium 
nempe el eorum qua mente sola percipiuntur io- 
divisa natura. 


(50) Ἑγώσεως. Sic legendum videtur. In Edit. - 


ἑρωτήσεως, vertitque Bill.: Questionis de Patre & 
ilio et Spiritu sancio perquam necessaria. 





FRAGMENTA EX OPERIBUS 
6. GREGORII DEPERDITIS b- 


Supplementum textus Orationis adversus fornicarios, ez Vaticano codice num. 445. 
quod in edita Appendice operum Nyssgni desideratur. 


'" Apud Ζλολσκισν Collect. Monum. Eccl. Gr., pag. 552. 





Perire sinit bunc Deus. Optabam a vobis ne D ῥΦθείρει τοῦτον ὁ θεός. Ἑδουλόμην ὑμῶν μηδὲ πρὺς 


, parumper quidem disjungi. Quid enim suavius pa- 
terna conversatione amatis filiis? Sed quoniam in- 
vitat ad agones pietatis ratio, necesse est ad sta- 


dia currere, assumptis Ecclesie precum adjutori- « 


bus. Verumtamen hoc postulo a charitate vestra : 


(4) Galland. Bibl. Putr., V1, 708. 


μικρὸν διαζεύγνυσθαι, Τί γὰρ γλυχύτερον map 
συνουσίας ἀγαπωμένων υἱῶν; 'AXA' ἐπειδὴ καλεῖ 
πρὸς ἀγῶνας τῆς εὐσεθείας ὁ λόγος, δεῖ δραμεῖν πρὸς 
τὰ σχάµµατα, τῆς Ἐχχλησίας εὐχῶν συνεργοὺς εἷ- 


ληφότας. 'AXÀ' ἐχεῖνο παθακαλῶ τὴν ὑμετέραν ἁπ- | 


1129 


FRAGMENTA. 


1170 


την * Φυλάττετε chv ἐχκλησιαστικὴν εὐταξίαν, x&v A Tuemini ecclesiasticam disciplinam : tamelsi turbo 


τινες ταραχὰς παρεµθάλλωσι, νικᾶτε µαχροθυµίᾳ 
τὰς ταραχάς ’ ἔσται γὰρ οὐκ εἰς μακρὰν τῶν θορύ- 
6ων διόρθωσις. Mà ταράττεσθε φήµαις, μὴ φλυαρίαις 
παραχινεῖσθε , ἀλλ’ εὐχὰς ἡμῖν συνοπόρους (3) πἐμ- 
φατε, ἵνα ταῖς εὐχαῖς ὑμῶν δυναμώμενοι, εἴπωμεν 
£v παντὶ καιρῷ, παρὰ τῆς θείας βοηθούμενοι ἰσχύος - 
Πάντα Ισχύω àx τῷ ἑνδυγαμοῦνεί µε Χριστῷ: 
τέρ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


quadam oboriantur, vincite longanimitate hujus- 
modi turbas; haud enim ita multo post quiescent 
tumultus hi. Ne terreamini rumoribus, neu vanis 
commoveamini garritibus ; sed orationibus nos op- 
portunis deducite, quo precibus: vestris roborati, 
dicamus omni tempore divina adjuti virtute : Οπι- 
nia possum in eo, qui me confortat, Christo * ; cui 
est gloria in szcula seculorum. Amen. 


| Ex sermone in Orationem Dominicam. 
Apud Micg. Lequigs. Dissertat 1 Damasc., $ xcvir, pag. xxt. ͵ 


"O τε γὰρ Υἱὸς ix τοῦ Πατρὸς ἐξῆλθεν, χαθώς 
φησιν ἡ lpagh, xai τὸ Πνεῦμα Ex τοῦ θεοῦ καὶ 


Nam et Filius exivit a Patre, ut ait Scriptura, 
οἱ Spiritus ex Deo et Patre procedit. Sed quemad- 


παρὰ Πατρὸς ἐκπορεύεται. ᾽Αλλ ὥσπερ τὸ ἄνευ αἰ- B modum sine principio esse, cum sit Patris solius, 


τίας εἶναι, µόνου τοῦ Πατρὸς ὃν, τῷ Υἱῷ καὶ τῷ 
ΠἨνεύματι ἑναρμοσθῆναι οὐ δύναται, οὕτω τὸ ἔμπαλιν 
τὸ ἐξ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν ἐστι τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ 
Πνεύματος, τῷ Πατρὶ ἐπιθεωρηθῆναι φύσιν οὐχ ἔχει. 
Κοινοῦ δὲ ὄντος τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ 
ἁγεννήτως εἶναι, ὡς ἂν µή τις σύγχυσις περὶ τὸ 
ὑποχείμενον θεωρηθείη, πάλιν ἔστιν ἅμιχτον τὴν 
Ev τοῖς ἰδιώμασιν αὐτῶν διαφορὰν ἑἐξευρεῖν, ὡς ἂν 
καὶ τὸ χοινὸν φυλαχθείη, χαὶ τὸ ἴδιον μὴ συγχυθείη. 
'O γὰρ μονογενἠς Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρὸς παρὰ τῆς ἁγίας 
Γραφῆς ὀνομάξεται, xai µέχρι τούτου ὁ λόγος ἵστη- 
ctv αὐτῷ τὸ ἰδίωμα. Τὸ δὲ ἅγιον Πνεῦμα xal ἐχ τοῦ 
Πατρὸς λέγεται, καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ εἶγαι προσµαρ- 
τυρεῖται. El γάρ τις Πνεῦμα Χριστοῦ οὗκχ ὄχει, 


φησὶν, οὗτος οὐχ ἔστω' αὐτοῦ. Οὐκοῦν τὸ μὲν « 


Πνεῦμα ix τοῦ θεοῦ, xai Θεοῦ Πνεῦμά ἔστιν. 'O 
δὲ Υἱὸς ix θεοῦ iv, οὐχέτι χαὶ Πνεύματος, οὔτε 
ἐστὶν, οὔτε λέγεται" οὐδὲ ἀναστρέφει f) σχετιχὴ ἆχο- 
λουθία αὕτη. | 


Filio el Spiritui sancto convenire non potest: £ic 
contra a principio esse, quod est proprium Filii et 
Spiritus, in Patre considerari natura non patitur. 
Jam cum Filio et Spiritui sancto commune sit, ut 
non ingenito modo exsistant, ne qua in subjecto 
confusio spectetur: rursus incommunicabilem in 
eorum proprietatibus differentiam invenire possu- 
mus, ut et quod commune est servetur, et quod 
proprium est non confundatur. Etenim unigenitus 
Filius ex Patre in Scriptüra sacra dicitur, et hacte- : 
nus ejus proprietatem illius doctrina definit. At 
Spiritus sanctus et ex Patre dicitur, et ex Filio 
esse perhibetur. Si quis enim, ait, Spiritum Chri- 
sti non. habet, hic non est ipsius *. Igitur Spiritus 
qui ex Deo est, etiam Dei Spiritus est. At Filius, 
cum ex Deo sit, nun jam tamen Filius Spiritus aut 
est, aut dicitur : neque hac relativa consecuMo 
convertitur. 


I. 


Ez sermone in illud : Hic est Filius meus dilectus. 


Apud S. ΦΟΑΝΚΕΝ DaMASCENUM ex Sacr. Parallel. tom. 1, pag. 173, 


Τί τὸ πιστεύειν ἀφέντες, τεχνολογοῦμεν τὴν lovi, 
καὶ πληροῦμεν τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ κοινοῦ δυσμενοῦς; 
As γισάµενος γὰρ 6 διάθολος, 6 χοινὸς τῆς ἀνθρωπότη- 
τες λυμεών, ὅτι γαλήνης ἐν ἡμῖν πολιτευοµένης, τὰ 
τῆς εὐσεθείας ἀνθεῖ, τῖς πίστεως δὲ κρατούσης, 
εὐζωῖα χρατεῖ, φίλοι τε τοῦ Δημιουργοῦ γινόµεθα, 


Quid est, quod dimissa fide artiflciosos de (ide 
sermones nectimus, et communis hostis desiderium 
implemus ? Diabolus siquidem humanitatis commu- 
ni$ vitiator hoc secum reputans, quod si tranquilli 
agamus, religio floreat ; invalescente vero fide, vi- ' 
vaciores flamus et amici Conditoris evadamus, ne 


ἵνα μὴ ἐπέλθωμεν, ὅθεν ἐχεῖνος ἐξέπεσεν, ὁρᾷτε τἰ D'illuc unde excidit perveniamus, videte quid egerit, 


πεποίηκε, xal πῶς πανούργως τὺν καθ ἡμᾶς ἑῤῥα- 
ψῴδηχε πόλεμον. Ὁ μηχανοῤῥάφος τῶν καχῶν, xat 
σοφὸς ἐν ἁπάταις, xal ποιχίλος ἐν ἐπιθουλαῖς, xal 
πλούσιος iy τοῖς χαχοῖς µηχανηµασι, παρασχευάζει 
τινὰς ἓν προσχήµατι τῆς εὐσεθείας στρατεύσασθαι 
κατὰ τῆς πίστεως, xal πᾶσι τοῖς εὐσεδέσι δι᾽ αὐτῶν 
ἄκαιρον φιλονειχίαν, καὶ Ψυχοφθόρον ἑνέδαλε πόλε- 
μον, xai τῆς Ἐκχλησίας τὰ µέλη xav ἀλλήλων 
ἑστράτευσε. Στρέφωμεν τοίνυν κατὰ τῆς αὐτοῦ χεφα- 
Arg τοῦτο δὴ τὸ σοφὺν, xai τὴν εὑφροσύνην αὐτοῦ 


* Philipp. 1v, 16. * Rom. vin, 9. 


et quam astute bellum adversum nos struxerit. Ma- 
lorum machinstot ille, dolisque sagax, versutus 
in insidiis, et pessimis artibus locuples, quosdam 
subornat, qui assumpta pietalis specie fidei bel- 
lum inferant : omnesque religionis cultores horum 
importuna conteutione in perniciem anünarum in- 
festo proelio adoritur, quo Beclesizte membra manus 
inter se conserant. Quamobrem in caput improbi 
sapientiam hanc eonvertamus, ejusque gaudium 
in dolorem et luctum solaminis expertem mute- 


(2) Ex conjectura viri docti et interpretis legendum videtur συνοδοιπόρους. 


"UTI 


S. GREGORII NYSSENI 


11,2 


mus. Paeem quam ille odit, amplectamur. A.con- A µεταδάλωµεν εἰς ὀδύνην, xat πένθος απαρηγόρπητον. 


tentionibus abstineamus, et a dogmatum vocibus 
expendendis. Nequaquam ultra magistrorum, esse 
magistri velimus. Disceptationes oderimus, quibus 
auditores subvertantur. lta credamus, uti patres 
nostri tradiderunt. Patribus nostris sapientiores 
non sumus, non doctoribus accuratiores. I» pa- 
cem fios vocavit Deus*, non in pugnam. Quemajd- 
modum sumus vocati, sic mystice mensee adhz- 
reamus in qua coelestia participamus. Non commit- 
tamus. nt penes idem mensa una fruamur, ac nebis 
invicem insidiemur : non bic communionis socii, 
ac foris insidiatores. 


Πενθήσωμεν (3) τὰν εἰρήνων, ἂν ἐχεῖνος μισεῖ. Κατα- 
λείψῳμεν τὸ ζυγομαχεῖν., χαὶ σταθµίζειν τὰς λέξεις 
τοῦ δόγματος. Ἡαυσώμεθα «ou θέλειν εἶναι τῶν δι- 
δασχάλων διδάσχαλοι. Μιαήσωμεν τὸ λογομαχεῖν ἐπὶ 
παταστροφῇ τῶν ἁκουόντων. Ἡιστεύσωμεν ὡς οἱ πα- 
τέρες ἡμῶν παραδέδωχαν, Οὐχ ἑσμὲν uov πατέρων 
αοφώτεροι * οὐχ ὀσμὲν τῶν διδασχάλων ἀπριδέστεροι. 
Ἐν εἰρήνη xdAscer ἡμᾶς ὁ θεὸς, οὐχ iv ny. 
Ὡς ἐχλήθημεν, οὕτως προαµείνωµεν τῇ μυστιχῇ 
τραπέζῃ, ἓν fj τῶν οὐρανίων µεταλαμθάνομεν. Mà 
γινώµεθα χατὰ «autbv ὁμοτράπετοι, xal ἀλλήλων 
ἐπίέαλοι ' μὴ ὀνταῦθα χοινωνιχοὶ, xai ἔξω ἐπίδουλοι, 


IV. 
Ez sermone in Mariam et Toseph. 
Apud Ἱεουιεκ. ad. Opp. S. Joys. Damasc. tom, J, pag. 308, nol. 3, 


Dominus primogenitus ex Virgine audi, non B Ἡρωτότοχος 6 Κύριος fixoucev ἐκ τῆς Παρθένου, 


quia posteriorem: quemdam generis ejusdem asci- 
vit, sed quia sine ulla comparatione cum filiis. 
hominum primogenitus est. Neque enim ex eo 
quod Apostolus de eterna Domini ex Patre genera- 
tigne dicit, Qui est primogenuus omnis creatura ^, 
jam et ullum Domini fratrem una significavit. Nec 
rursus 'cum idem eum primogenitum ex mortuis * 
nuncupavit , jam et Domini germanum qui consi- 
mili modo infernum calcaverit, innuit. Verum Do- 
minus primogenitus ex Paire et ex Virgine et ex 
mortujs dicitur, ut undequaque singularis ejus ex- 
cellentia cognoscatur : nam extra comparationem 
est Domini partus : ubi quippe virgo male. est, 
qua ratioue explicari partus possit ? 


V. 


οὐχ ὅτι 6sütepóv τινα ὁμοιογενῆ προσεχαλέσατο, ἀλλ᾽ 
ὅτι πρωτότοχος ἀσυγχρίτως ἐστὶ πρὸς τοὺς υἱοὺς τῶν 
ἀνθρώπων. 0ὐδὲ γὰρ διὰ τὸ εἰπεῖν ὁ ᾿Απόστολος -ε- 
pie τοῦ Κυρίου &x Πατρὸς ἀνάρχου γεννήσεως, 
"Oc ἐστι πρωτότοχος πάσης κτίσεως , Γδη xai 
ἁδελφὸὺν τοῦ Κυρίου συνεγράφατο. O05 ab πάλιν ὁ 
αὐτὸς, πρωτάταχον Ex τῶν νεχρῶν χαλέσας, ἤδη xal 
ὅμαιμον τοῦ Κυρίου παρεισήγαγε, παραπλησέως τὸν 
ἅδην πατήσαντα. ᾽Αλλὰ πρωτότοχος ὁ Κύριος Ex τοῦ 
Πατρὸς καὶ Ex τῆς Παρθένου xai ἓχ τῶν νεχρῶν, 
ἵνα διὰ πάντων γνωθῇ τὸ μοναδιχὸν τῆς υἱότητος 
ἀξίωμα. ᾽Ασύγχριτος γὰρ ὁ δεστ-οτιχὸς τόχος " ὅπου 
γὰρ f µήτηρ παρθένος, πῶς τόχος ἁρμηνευόμενος: 


Apsd S. JouxxEM DaMASCENEM lib. contra Jacobitas, 
Opp. tom. 1, nag. 424. 


Sencti Gregorii Nysseni, ez epistola ad Philippum C Tov ἁγίου T 
T 


monachum. 


Qus sunt ejusdem substantie, hoc habent, ut 
sint idem : contra autem, qua diverss. Rtei enim 
ambo unione quse exprimi non possit, unum sunt, 
nop tamen. natura, quia non confuss. Christus ita- 
que cum dog nature sit in quibus vere cognosca- 
tur, e£. síngularem fliationis personam habet. 


VI. 


yoplou (4) ἐπισκόπου Νύσσης, ἐκ 
ἔλιππον µονάζοντα ἐπιστοῖῆς. 


ης πρὸς 

Τὰ μὲν ὁμαούσια ταυτότητα χέκτηται ' τὰ δξ ἔτι- 

ροούσια τὸ ἀνάπαλιν. Κὰν γὰρ ἁῤῥήτῳ ἑνώσει τὰ 

ἀμφότερα ἓν, ἀλλ οὗ τῇ φύσει, διὰ τὸ ἀσύγχυτον. 'O 

τοίνυν Χριστὸς δύο ὑπάρχων φύσεις, ἀλλ᾽ ἓν αὐταῖς 

ἀληθῶς Υνωριζόµμενος, μαναδικὸν ἔχει τῆς υἴότητος 
τὸ πρόσωπον, 


Ἐκ. τῆς Αί6δλαυ εῆς «Αεγομένης Θεογνωσίας. 
Ex libro inscripto De cognitione Dei. 


Apsd EuTHYMIUM ZicasENUM, Panopl. Dogmat, 
part. 1, tit. 4, pag. 4, edit. Venet. 1575. 


Quod si ex simplicium elementorum, terrz, ] ut asserit Epicurus; quod genitum es£ non genite, 


aqua, aeris, ignis permistione, aut ex corpuscu- 
lis individuis omnia qux in mundo sunt, constent, 


3 I Cor. τη, 15. s Coloss. h AB. s ibid. 48. 


(i IIev0. Lego, ποθῄσωμεν. LeQuiEN. 

, (8) Tov dr. Γρηγ. Idem fragmentum recitat Leon- 
tius contra Nestorianos et Eutychianos : illudqueex 
vetusto ms. codice Graeco Venete bibliothecze vul- 


. cil. Lucensi, tom. VI, 


quodque factum effectorc, sine ulla dubitatione tanto 
praestantius atque praclarius deprehendeiur, quan- 


gavit V. C. Antonius Bongiovanni in Supplem. con- 
. 449, Argumentum autem 
epistol» in laudato codice ita effertur: Περὶ τῆς 
τῶν Αρειανῶν ἀντιθέσεως, ἧς f) ἀρχή' Ἡ χαχία γε» 





£113 


FRAGMENTA. 


14 


to simplicibus elementis et corpuseulis illis, quas A clephas, aut si quod. anima? etephante majus eai, 


atomos dicunt, bomo prieellit. Priterea. (uomo- 
do quz natura inter se contraria sunt, aut sine de- 
trimento ad unius orbis perfectionem concurrerunt : 
aut sine consilio rationeque conveniente, inter se 
et congruere pouierunt : aut homini ralionem inse- 
rere, qua ipsa carent omnino, quippe qu» animi 
&c sensus expertia sint? Quid? Nonne oportebat, 
Cui nature sue plurimum tribuisgent, qualis est 


id minoribus animalibus ut ducem regemque prosta- 
re? Nune autem homo, elephantq qorgoris magsi- 
tudine ac robore multis partibus inferior, imperat 
ili propler rationem qua ab. opificg sue plane di- 
talus eat. Jam qui (leri polesi, ul ex ijg qum easu 
temereque feruntur, consis-a»t ea que oadine con- 
αμα aunt ? 


lbid. tit. 8, pag. 25 seqq. 


Omnia que seqzuntur. capita, excepto quinto quod est Dasilii magui, sumpta sunt ex libro qui 
inscribitur De cognitione Dei, cujus auctor esse fertur Gauconies Nysec pontifex. 


Lex et prophetz, quorum plenitudo Christus B Mosis scripta sunt, videntur igaorare. Sic auleim 


est, omnia qua tum ad ipsum Christum, tum 
etiam ad sanctam pertinent Trinitatem, subtiliter 
perscripserent. Sed divina factum est providentia, 
υἱ με) fuse sparaa disscminalaque sint, et obscure 
posia; ne cum adbuc essent infantes Judzi, nec 
qua sublimiora sunt possent percipere, ad indigaas 
epiniones declinarent, et quod ab oinni affectione 
remotissimum est, affectionibus obnoxium arbitra- 
rentur. Etenim cum Beus in Horeb eoe alloqui 
coepisset, ejusmodi oretione suam imbecillitatem 
excusarunt , Non. pergemue, inquientes, audire. vo- 
cem Domini Dei nostri, nec ignem hunc magnum. 
videbimus amplius, ne moriamar. Et.dixit Dominus 
ad. me (hac sunt verba Mosis scribenlie) : Beue 


omnia sunt locuti. Prophetam. suscitalo eis de medéo. C 


[rairum. suorum | similgm ubi, δὲ ponom verba. mea 
ia ore. ejus, eL loqueiun. ad eos omnia qua. proce. 
pero. illi *. Hmc quidem. ita se. babent. Verhorum 
autem he est sontenmtia ; Quoniam. ipsá me ne-. 
queunt audire, Prophetam. susoitabo.ei« (et. qua» se-. 
quuniur), qui- nuntiobis illis ee. qus, αἱ nune qui-. 
dem res est, intelligere non. possunt, Qui. nimi-. 
»um- ad Pawem et Filium et. Spiritum sanctum, et 
ad divinas huqmans najurs pertipent. aesumplio- 
nem, et.alia quz per Evangelium. promulgata sunt. 
Hiud enim, similam tibi, similitudinem in legibus 
sanciendis potissimum indicat. At Jesus Nawe ne- 
que ad. talia visa et oracula, ub Moses, ajimiesus 


est, neque legislator, ut ille, fuit, neque tantam. y 


iniit gratiam, quantam ille. Ghristus vero cum in. 
ferendis legibus illi- similis fuerit ; in reliquis, uti 
Dominus, antecelluit. Quod: autem fMius Nave non. 
sit ille propheta. quem. Deus. pollicitus. est, ita col- 
lige: Dixit Moses ad populum in Deuteronomio : 
Prophetam e fratribus nostris suscitabit tibi Domi- 
nus Deus tuus*. At filius. Nave multo ante per ma- 
nus Mosis a Deo fuerat declaratus, ut in Eevitico. 
legimus. Alius ergo prster. hunc erat suscitandus. 
Judzi vero quie in Deuteronomii fine- post mortem 


* Deni, xvi, 918.  " ibid. d. 


νοµένη ἐστὶ φυχῆς. De Arianorum objectione, cujus 
inttium ; Aue VITIUM EST. Ex quibus videas, quid 
sentiendum de.Lequiepii censura, qui paulo post 
ad |l. c. Damasceni pag. 426, auctorem hujus epi- 


*.Deut, xai, 10. ? Ezeoh. mi 17. 


haben$ : Non surrexit propheta im leraele sicud. 
Moses, quem novit Dominus facie ad faciem *. Con- 
sentaneum quidem, erat, ut cum, Deus Mosi dixis- 
set, se prophetam suseitaturum eis, tunc ipse Mo- 
ses populo denuntiaret. At cum, id in Hareb 3cce- 
pisse, postea in Deuteronomio.ad populum refert 
dedita opere, exspectans Jesu filij Nave declaratio- 
nem, ne hunc esse propbetam. illum simjlem sibi, 
Suspicarentur. Posteaquam. vero declaratus «at Nave; 
flües, tum, demum illud populo. exponit. Et de 
boc quidem hactenus. Cnm autem innuwerabi- 
lia prope loca, sinj in. sacra Seriplura, qua vel 
anie denyuntant ea qus ad Chzistum pertinant, vcl, 
ipdicank ilja qua. ad sanctam spectant Trinitatem,, 
nas omitjemus multe, ej qa praecipue qua isli ma- 
ligne detorquentes conantuz aliler interpretari, ne 
improhe contadicandi occasionem przebeamus. 
Qmnes. enim. Lsraelite, ut inquit Kzechiel *, suat, 
conlentiosi, et.duri corde. Eauca. tantum eaque aJeo, 
perspicua, ut refutari nequeant, proponemuts, quae, 
vel persuadeant, ve] eos pertinaces et, obstinalos, 
ajque depmenles ease convincant. 
Libri: Geneseom 

Et dixit. Deus : Faciamus hominem: ad imaginem 
et: similitudinem — nostram. ^. Pate? nimirum coa 
alloquitur, qui οκ’ ipsius. sunt; essentia, quos in. 
summa procreationis mundi dignitete socios liebet. 
Neque vero referenda. sunt. hsec sd Hebrzi sermo- 
nis propsielatem,, qua. numerua: plura. indicans pro. 
illo qui unum, signi&cat, usurpatur. Nam si hac 
loquendi consuetudine. uti, volnerimus ubi non opor- 
tej, confusione replebims oontradjcentes, 

kz eodem lihro 

Et dixit Deus : Ecce Adam [αεί est, sicut nua. 
€: nobis *! qui sumus nimirum in una divinitate 
personarum. Hoc enim etsi eum ironia dictum: 
est, unam tamen duntazat personam signifteare 
mon potest. 


€ Gen. r 28. ' Gen, 14, à2.. 


stolz Chalcedonensis synodi setate recentiorem 
existimat, adeoque imperio Gregorii Nysseni 
nomen prewferre. 


1115 
Ex eodem libro. 


Et dixit Deus : Venite, descendamus, et confunda- 
mus linguam eorum '*. lllud enim, Venite, duos sal- 
tem significat. Et unus est , qui loquitur. Ex quo 
Trinitas perfecta declaratur. Quod autem eos qui 
ejusdem potestatis et essentize sunt , alloquatur, ve- 
site inquiens, et hoc faciamus, facile apparet. Quod 
si angelos ministros allocutum responderis, sive 
omnes , quod absurduni est, sive paucos dixeris , 
cum 14 nullo Scripture testimonio fultum sit, ut 
falsum improbabimus. 


Quomodo loquitur Deus? Eone modo quo loqui- 
mur nos? Inipium sit ita sentire. Nam consilium 
divinum , el primus ille mentis intelligentis motus 
est sermo Dei, quem sic exponit et exprimit Scrip- 
tura, ut significet, Deum non modo procreare ho- 
minem voluisse, sed alicujus opera id voluisse 


przstare. Poterat enim ut ab initio fecit, sic omnia. 


persequi. In principio fecit Deus colum et terram !*. 
Deinde fecit lucem, postea firmamentum. Nunc 
autem Deum quasi przcipientem et colloquentem 
inducens eum quicum loquitur, tacite demonstrat, 
non quod nobis cognitionem invideat, sed ut nos 
illius arcani incendat cupiditate, cujus vestigia in- 
dicat, et semina quzedam subjicit. Etenim quz labore 
parta sunt , cum letitia percipimus diligenterque 
conservamus. Quz vero facile comparamus, despi- 
" eere et negligere consuevimus. Itaque via quadam 
εἰ ordine nos ad Unigeniti intelligentiam ducit οἱ 


allicit. Atqui sermonis, qui per vocem effertur, usus ϱ 


non erat necessarius nature illi corporis experti, 
cui posset cogitata sine verbis simul agenti commu- 
nicare. Vox enim propter auditum, et auditus vocis 
est gratia. Übi autem nec aer est, nec lingua, nec 
aures, nec obliqua illze aurium semitze, sonos ad sen- 
sum qui in capite est perducentes, ibi verba non sunt 
necessaria, sed ex ipsis cordis, ut ita dicam, aut 
animi notionibus cogilationes patefiunt. Quamobrem 
Seriptura sapienter et scite, uL diximus, hanc figu- 
ram usurpat, ut mentem nostram ad personam cum. 
qua sermo instituitur, investigandam impellat. 


Ex eodem libro, 


Apparuit autem illi Deus ad quercum Mambre, 
sedente ipso in ostio tabernaculi sui in meridie. Su- 
spiciens autem oculis suis vidit. Et ecee tres viri ste- 
ierunt super eum, et videns cucurrit in occursum eis, 
et adoravit super terram, et dixit : Domine, si utique 
inveni graliam coram te, ne transeas servum iuun !*, 
EX paulo post '! : Dixit autem ad eum : Ubi Sara 
uxor tua? l(le autem respondens dixit : Ecce in ta- 
bernaculo. Et ait, Revertens veniam ad te , et qua 
sequuntur. Ecce scriptum est Deum apparuisse 
Abrabam; tres autem faisse qui apparuerunt. Et 
cum sint tres, sermo cum uno tantum instituitur, 
uL constet. omnino , unam esse trium personarum 


13 Gen. xr, 7. 
!5 Psal. 1v, 11. 
5” Psal. i5, 7. 


15 Gen. 1, 4, !* Gen. xviit, 7-5. 
5 Psal, xpix, 14. ?? Psal. xvii, 47, 


$. CREGORII NYSSENI 


1116 


A divinitatem. Quod si unum quidem esse dixeris 


Deum, angelos autem duos, quomodo potuerunt 
cum Domino considere? 


Ex eodem libro. 

Dominus pluit super Sodomam et Gomorrham szl- 
phur et. ignem α Domino de εα[ο 3. Quse quidem 
verba et duas indicant personas, et idem consiliuin, 
zqualemque declarant potestatem. Duas autem con- 
sequitur tertia, quoniam mutuo inter se vinculo ita 
conjuncte sunt, ut separari non possint. 


| Deuteronomii. 

Audi, Israel : Dominus Deus tuus, Dominus uzus 
est !*, lllud Dominus, et Deus, et, Dominus tres per- 
aonas ostendit. Illud autem, Unus est, divinitatem 
et naturam unam. - 


Davidis, et Job, et Zacharia, et Isaic. 


In Deo laudabo verbum , in Domino laudabo ser- 
monem : in Deo speravi, non timebo quid faciat mihi 
homo 19. Et rursum : Jmmola Deo sacrificium laudis, 
et redde Altissimo vota tua, et invoca me in die ἱτὶ- 
bulationis (um **. Et rursum : Vivit Dominus, et 
benedictus Deus, εἰ exaltetur Deus salutis mec **. 
ltem : In (untine tuo videbimus (umen *'. Hoc est, in 
Filio tuo videbimus Spiritum sanctum : per ipsun 
enim ipulto clarius Patrem et Spiritum samctuin 
cognovimus. Multa preterea reperiemus , quibus 
sancta Trinitas indicatur. Hymnus etiam angelicus 
ille, Sanctus, sanctus , sanctus Dominus ** , terne 
sanctitatis celebratione tres personas demonstrat, 
semel autem Dominum nominans, unicam declarat 
divinitatem. Verum multo significantius David de 
Patreet Filio loquitur, ex persona Patris ad Filium, 
Ez utero, inquiens, genui te **. Per uterum pater- 
nam decet essentiam et na£uram intelligi. Quem 
autem poteris alium sine tempore genitum invenire? 
Ex persona autem Filii, Dominus, inquiens, dizit 
ad me : Filius meus es (tu, ego hodie genui te **. Illud 
enim , hodie genui te, ortum ejus in tempore ex 
virgine siguificat. Genui, pro eo quod est, te gigni 
mibi placuit, vel procreavi. Huic autem persouz 
Filii congruit etiam illud Salomonis : Dominus crea- 
vit me ** , et que sequuntur. Deinde subjicit : Ante 
omnes colles generat me **. lllud enim , creatit me, 


D ortum illius in tempore humanum significat. At 


fllud, ante omnes colles, alterum illum ccelestem, et 
sine lempore, et ante secula declarat. item David, 
Verbo , inquit, Domini celi firmati sunt, et spirits 
oris ejus omnis virtus eorum *! , Dominum appellat 
Patrem : Verbum autein Filium ipsius, quoniam 
ita se habel cum Patre, ut mente verbum et oratio, 
non solum propter ortum qui sine ulla fuit affe- 
ctione, verum etiam propter conjunctionem cum 
Patre, et quia voluntatem ejus enuntiat. Spiritum 
vero vocat Spiritum sanctum. ltem de Verbo εἰ 
Filio : Misit verbum suum , inquit, et sanavit eos. 


15 ibid. [9, 10. '* Gen. xix, 24. 
*! Psal, xxxv, 10. ** [sa. vi, ὃ. 


!" Deut. vi, Z. 
15 Psal]. cix, 3. 


* Prov. viii, 23. ** jbid, 25. *' Psal. xxxi, 6. ** Psal. cvi, 20. 


4117 


FRAGMENTA. 


1118 


Pater nimirum misit Filium, et sanavit ignorantiz A saívabit nos *. Afferens autem signum adventus 


morbo laborantes. At de Spiritu sancto, Mittes, in- 
quit, spiritum (uum, et creabuntur , nova utique 
creatione : et renovabis faciem terra **, qux» conse- 
nuit in peccatis. Neque vero vocalibus instrumentis 
enuntiatum hoc Verbum in aera diffunditur atque 
dissolvitur. Sie enim alibi dicit : In seculum, 
Domine, Verbum tuum permanet in. celo **, Nec 
Spiritus ille spirandi instrumentis expellitur, aut 
spargitur et dissipatur. Hzc enim corporibus con- 
tingunt. Perspicuum igitur est, Verbum, et Spiri- 
tum in sua utrumque exsistere persona, et esse 
seternum, et creatorem. Praterea Job dicit : Vinit 
Deus. qui ita me judicavit, et Omnipotens qui amaram 
reddidit animam meam, et Spiritus Dei mihi in nari- 
bus circumit *. Et Zacharias (Aggzus) ex persona 
Dei et Patris : Ego vobiscum, inquit, sum, et Ver- 
bum meum, et Spiritus meus **. Et lgaias, Nunc, 
inquit, Dominus misit me, et Spiritus ejus. 
.. Ex Genesi, et Isaia. 


Dixit Jacob ad duas uxores suas : Et dixit mihi 
angelus Dei in somnis : Vidi quecumque fecit. tibi 
Laban ὃν, et qus sequuntur. Deinde, Ego, inquit , 
sum Deus , qui apparui tibi in loco Dei. Si angelus 
erat unus e numero ministrantium potestatum , 
quomodo se ipsum appellat Deum ? Αη utique Filius 
erat , qui Dei et Patris est angelus, hoc est, nun- 
tius, ut mentis index est verbum et sermo? mentis 
enim et animi sensum indicat. Post humanam enim 


carnem assumptam nuntians nobis Patris nomen, C 


ANuntiavi , inquit, nomen tuum hominibus **. Et 
magni consilii Angelus vocatur ab Igaia, et. magnus 
consiliarius, et Deus fortis, et potens **. Quis porro 
consiliarius Dei, nisi qui ejusdem est essentiz, 
ejusdemque potestatis et dignitatis equalis Filius? 
Consilium voluntasque Patris est hominum salus 
per ecangelica mandata. Patris vero et Filii eonsilio 
eadem voluntas significatur. Quod autem Filius hic 
et Deus carnem humanam induerit, ostendit idem 
]saias, Puer, inquiens, nalus est nobis, et filius da- 
(us est nohis "'. Propter nos enim natus est puer ille 
Filius, et nobiscum versatus est. Nam de illo qui 
vere Filius est, non autem de quolibet fllio hzc 
przdixit propheta. Et opus hoc ut admirandum prz- 
dicat. Quid autein. admirandum, eum qui simpli- 
citer filius sit, puerum nasci? Quamobrem et cla- 
riora deinceps subjecit, ut divinitatem illius, ct 
differentiam inter eum et reliquos qui simpliciter 
filii sunt, indicaret. 


Baruch, et Isaic. 


llic est Deus noster : et non estimabitur alius ad- 
versus eum 39, Deinde addit 3: Post hac in terris 
tísus est , et cum hominibus conversatus est. Et 
]saias, Ecce, inquit, Deus noster. Ipse veniet, et 


3*9 Psal. cii, 50. 30 Psal. οχνη, 89. 
δι Gen, xxxt. 1-15. 35 joan. xvii, 6. 
xxxv, &. *'* ibid. 5-6; Isa. χι. 9 juxta LXX. 


στ. κα μάς 9, $. 
$2. 1x, 0. 
9 [V Reg. xix; Ἡ Paral. xxxi. 


ejus in earne subjungit * : Tunc aperientur oculi 
cecorum, et aures surdorum audient. Tunc saliet, ul 
cervus, claudus, et diserta erit lingua balborum. Quae 
quidem omnia re ipsa perfecta humanam carnein ab 
illo assumptam indicio certissimo testantur, Idem- 
que rursus ait : Non legatus, non angelus, sed ipse 
Dominus servavit eos. Legatus enim est intercessor, 
qualis fuit Moses, et si quis alius post Mosem. Ac 
per legatos quidem atque angelos mulli szpenu- 
mero servati sunt, ut illi quos vel Moses vel Jesus 
Nave filius , et alii ejusmodi rexerunt et guberna- 
runt. Et qui fuerunt sub Ezechia *, quo quidem 
tempore angelus una nocte centum octoginta quin- 
que millia Assyriorum delevit. Hzc profecto Dei 
peregrinationem clarissime patefaciunt. 


fsaim. 


Dabit Dominus ipse vobis signum. Ecce virgo con- 
cipiet, et pariet filium **. Omnis enim qua fetum in 
utero gerit, non est virgo. Hzc autem fetum iu 
utero gerenserit virgo. Quod quidem ut admirabile 
testimonium atque indicium proponitur. 


Ejusdem. 


Antequam sciat. puer bonum. aut malum "5, dis- 
suadet malitia eligere bonum. Cuinam puero hec 
dices convenire? Solus Christus peccatum, inquit, 
non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus * ; id est, 
neque re neque verbis peccavit. Aliorum autenr 
omnium nullus, inquit, purus a macula **. 


Miche. 


Et tu Bethleem, terra Juda, nequaquam minima es 
in principibus Juda, Ex te enim mihi exibit dux, qui 
regat populum meum Israelem V. Verum ut osten- 
deret hunc non esse hominem nudum et solum, 
sed cum Deo conjunctum, adjecit : Exitus ejus a6 
initio, a diebus seculi **. Actiones , inquit, ejus ad 
divinitatem pertinentes , vel ortus ejus , ab initio, 
ex szculi intervallo, hoc est, ab omni seternitate. 
Zorobabel autem Babylone natus est. Vides exqui- 
sitissime subductam rationem ad locum usque, in 
quo natus est Christus. 


Daniel. 


Videbam in visione noctis, et ecce cum nubibus 
celi quasi Filius hominis veniebat, εἰ ad Antiquum 
dierum accessit, et ad ejus conspectum adducims est, 
ei datus est illi honor et imperium et regnum ; et 
omnes populi, tribus , lingue serviunt. illi. Potestas 
ejus potestas sempiterna que now pertransibit, el 
regnum illius non evertetur *. Ecquis est híc quasi 
filius hominis, qui potestatem accipit absolutain in 
omnes ac sempiternam? Homo quidem emnino nul- 
lus, sed ipse Deus et homo Christus. De quo et 


5! Agg. 11, 5, 6. 


: 33 Ίςα, τί νι, 16. 
35 Baruch uw, 36. 


9 ibid. 58. 9 Isa. 
*3 ρα, vit, 14. 


*: Jbid. 


ὃν jbid. 16. '*1 Pet. 1, 22. **Prov. xx, 9. "Mich. v,2. **ibid. ** Dan. vir, 15, 14. 


1119 


S. GREGORII NYSSENI 


1: 0 


David Deum et Patrem sic alloquitur : Deus, judi- A Christo dices convenire? Eadem per Isaiam de se 


cimi (uum Regi da, et justitiam tuam filio Regis 59. 

Christus enim et uti Peus Rex est, et filius Regis. 

Ei uti homo factus cst Rex , et fllius regis, nempe 

Bovidis. Ex quo postea, Data esi, inquit, mihi om- 

mie potestas. in. celo et in terra "!. Ad quem Pater, 

pestqeam, ut homo, potestatem accepit , Sede, in- 

quit, a deziris meis. Dixit enim , ut ait David, Do- 

minus Domino meo : Sede o dextris meis , donec po- 
nam inimicos (uos scabellum pedum tuorum **, 

Quinam sunt hi duo Domini ipsius Davidis, nisi 

hos concesseris? At cum dixisset David : Deus, ju- 
dicium tuum. Begi da, et qux sequuntur, subjecit, 

quoniam ante solem permanet nomen ejus **, nomen 
illud utique quod illam Deum, aut Filium (Dei) esse 
demonstrat. Scmper enim utrumque fuit. Ecquis 

igitur ejusmodi Rex, nisi. bic? Cui servierunt om- 
nes gentes, nisi Christo? Quam. nisi Christum eoljau- 
darunt, beatumque pradieaverunt? Sin adhuc 
ipsum exspecias, quoad pracurrat Elias , secundum. 
Servatoris descensum exspectas, cum aderit mundi 
finis. Nam cum.duo sint Christi descensus , unus. 
cum ad naturam humanam assumendam venit, alter 
cum venict ad judicandum orbem universum : prior 
jam fuit, eujus praeureor tanquam aller Elias 
Joannes.exetiliL ;. posterior enit, el Eliam tanqaam- 
alierum Joannem hahelit precursorem. kmbo enia 
Bun ejusdem. Spiritus, e& ejusdem. gretim atque. 
viriulie, quatenus Ghristum precurrunt.. 


Unctus ille et Messias quem exspectatis, est C 


purus bomo, an Deus.ei. homo? Nam si purus 
homo est, non est ille quem predixerunt. prophe- 
tie, qui signa ei divinitatis adjunxerunt,. ut ipsum a 
puris et meris ljominibus separarent: vos aulem 
a quibus aliis.didicistis notas et signa illius, quem 
exspectatis? Sin Deus est et homo, nonna animad- 
verlilis, vos aliam divinitati& personam confiteri ? 
Neque enim dicetis hunc esse Patrem. Nam, Puer,. 
inquit, natus: est nobis**,, Filius, non auJem.Pater.. 
Jam Messias, et Christus, e£ unctus. idem est. 
. Melligite, insipientes ὑι populo, .et. siti, aliquando. 
capite **. Et Isaias vos alloquiLur, . Coi, inquiens,, 
inspicite, el surdi, audite **. Ultrone ceci estis, an 
omnino sensihus caretis ? Ecquando igitur nomi- 
num ambiguitetes, aut verborum. signiffcationes, 
aut dintionuam: propréetates distinguetis, quibus 
verias comprehenditur? 


De Ghristi. cruciatibus e£. morte. 


Da*id:ex persona Cliristi, Concilium, inquit, ma- 
lignantium obsedit me. Foderunt manus meas, et 
pedes meos, dinumeraverunt. omnia 0ssa mea, Divi- 
serunt. eibi. vestimenta: mea, et super. vestem meam 
miserunt: sortem.?", Hiec: cum illis quz. narrantur 
in Evangeliis plane congruentia, cuinam alii, nisi 


9^ Psal. Lxrxi, 9. 


δι Matth. xxvii, 418. 
χο, 8. 


55 ]sa, xpn, 18. " Psal. xxi, 17, 18. 


*! Psal, cix,. 1. 
56 δη. Lr, 6 
* ibid. 9. ** ibid. 9. ** Psal. xv, 10, 11. ** Osec vi, 5. 


praedixit Christus : Dorsum meum percutientibus 
prebui, genas vellentibus, et faciem ab ignominia 
conspuentium non averti 55. Et rursum David : De- 
derunt, inquit, in escam meam [εί, et in. siti mea 
potaverunt me aceto '*. Quod si bac intelliges de 
populo in captivitate constituto, cum constet eum, 
licet alia multa pertulerit, hujusmodi tamen nou 
fuisse perpessum : sententia tua faciie refelletur. 
Mortem ipsios praedixit Isaias, ut ovis, inguiens, 
ad occisionem duclus est **. Verum ut cognosce- 
res eam nobis (nisse salutarem, rursus idem, Li- 
vore, inquit, ejus sanati omnes sumus ο. Ut intel- 
ligeres autem ob ejus mortem Jud:zorum genus ad 
exitium pervenisse, subjecit, Et dabo impios pre 
ejus sepultura *. Quid enim Judzorum impicta:e 
flagitiosius, qui eum a quo tam multa beueficis 
acceperant, interfecerunt ?* 


De. Christi resurrectione. 


Non relinques, inquit David, animam meam ia 
fnferno , nec dabis sanctum tium  vldere corruptis- 
nem *5 wempe, corporis. Deinde, Notos, inquit, 
fecisti: mifi dies vite. Óseas multo clarius : Ei sa- 
nabil nos pust' dies, in die tertia, et resurgemus, ei 
vivtemus àv conspectu ejus**, H»c autem dicta sunt 
ex persoma eorum qui dormierant, quorum corpora 
cum Christo: surrexerunt tertio die quo surrexe- 
rit ipse, et: apparuerunt multis, ut. Evangelium 
dbcet 958, Quin etíam Joseplius Hebr»us in xvni li- 
Bro De antiquitate Judieorum de Clirisió loquitur 
ad hunc modum : Fuit eodbm tempore Jesus, vir 
sapiens, si lamen eum appellare virum fhs est. Erat 
enim mirabilium operum e[fector, et. doctor homi- 
mim qui cum voluptate que vera sunt, amplectuntur. 
Ác multos quidem tum ex Judcis, tum ez aliis gen- 
tibus adjunxit sibi. Hic erat Christus. Quem nostre 
gentis principibus accusuntibus a Pilato damnatum 
cruci: affizerunt Judei. Nec tamen qui eum prius 
dilexeramt, doctrinam ipsius promulgare destiterunt. 
Tertio ramque post die se rursus viventem illis con- 
spiciendum: prebuit, cum et luec εἰ alia de ipso 
inmimerabilia divini prophelte praedizissent. 


De Ecclesia ex gentibus, 


Leiare, solitudo, sitiens. ExswlteL solitudo, et 
floreat quasi lilium. Et [aca deserta-Jordanis: exsul- 
tabunt, et gloria Libani data. est ei,, et honor Car- 
meli **. Hc sensu quidem nec facta.sunt unquam, 
neque flent. Quis enim solitudinem et loca deserta 
deligat ad habitandum, nisi forte Christianos mo- 
naclios: dikeris? Spirtlu autem: plane contigerunt. 
Nam gentittm Beclesia nullos antes fructus feren. 
tium erat qusxedàm veluti solitudo, in' qua: degc- 
bant vitiorum. fere. Hec Dei cognitionem: salo- 
temque sitiens lztatur et exsultat et floret, fru- 


53 Daal. τσι, 47. ^ua. ox; 6: ο Psal. 
50 Psal. ,xvim, 92. ** laa. Lun, 7. 
* Mauh. xxvii, 55. ** Isa, xxxv, 1, 2. 


4131 


FRAGMENTA. 


1122 


ctuum pulchritudine et suavitate decorata. Data Α Jeremias item pronuntiavit bis verbis : Ecce ve- 


autem est illi gloria Libani, hoc est, antiqui po- 
puli quem et Carmelum vocat, cui gloria et bonor 
eal pietas, religio et amicitia Dei, ei glori legis- 
que sublimitas, et divinorum munerum copia 
alque gratiarum abundantia. Et rursum : Letarc, 
sterilis, qu& non paris, erumpe αἱ clama, qua nou 
parturis, quoniam multi suut. filii magis deserta, 
quam habentis virum ", Sterilis enim erat Eccle- 
sia quam ostendimus, nec ullos ante ferebat vir- 
tutum fructus, Post autem, pielatem et religionem 
amplexa, multorum facta est filiorum mater, Judzi- 
camque synagógam cujus antea vir erat Deus, qui 
eam diligebat et providentia sua fovebat ac tue- 


batur, vel eiiam lex, vicit fecunditate. Rursum ος 


persona Dei et Patris Filium et Deam alloquens 
sic ait Isaias : Ecce dedi te in fedus gentium, ut 
terram. constituas, solitudinis suscipias haredita- 
tem *5, et qua sequuntur. Quod etiam per Davidem 
Filio pollicitas est, Et dabo, inquiens, gentes here- 
ditatem iuam **. Ac ipse quidem David Patrein ad 
hoc hortabatur, Coinstitue, inquiens, Domine, legis- 
latorem saper eos 19. At lsaius ex hujus legislato- 
ris persona , Lez, inquit, egredietur a me in Incem 
gentium, et in brachio meo gentes sperabunt "*. Quie- 
nam alia est lex, przeter evangelicam , ου gertes 
in ignorantis tenebria aberrantes illustravit ? Nain 
lex quidem Mosaica multis jam annis antecesserat. 
Jam de novo Evangelii testamento rursum lsaias 
ante locutus est : Ez Sion, inquiens, exibit lez, et 
sermo Domini ex Jerusalem 13. Siquidem Dominus 
noster Jesus Christus nunc in monte Sion sedens 
et docens, nune in civitate Jerusalem versans, le- 
gem et doctrinam evangelicam tradidit, Neque 
cnim de Mosaica lege propheta nunc loquitur. Qui 
enim id fleri queat? cum 64 non in Sion nec ín 
Jerusalem, sed in monte Sina fuerit lata, multo 
antequam natus esset 1saias , quemadmodutn evan- 
gelica multo post ipsum Isaiam tempore promul- 
gata fuit? Quapropter apposite dixit, Exibit. Quo- 
niam antiqua lex jam exierat. Hoc autem tempus 


niunt dies, dicit. Dominus, et feriam vobiscum [α- 
dus novum, non secundum illud fedus quod inivi 
cum patribus vestris, qua die manum eorum appre- 
hendi uL educerem eos de terra. Ανρί; quoniem 
illi fedus mewm non observarunt, et ego negéezi 
eos 1. Hac et his similia obseure tradita sunt, ne 
delerentur libri. Nam qui Christum presentem, et 
res admirabiles efficientem, et certissima divinita- 
tis $ux alferentem indicia contuentes non susce- 
perunt, sed egerunt in crucem, hi scilicet pro- 
phetiis pepercissent de ipso loquentibus, si eas 
nudla eontectas uaibra, sed apertas ac nudas ac- 
cepissent. 

Jam vero nos Christi nomine appellatum iri prz- 
dixit Isaias, Vos, inquiens, tollet erertetque Domi- 
nus. lllis autem qui servient. mihi, novum nomen 
imponel, quod in universa lerra celebrabitur "*. 
idemque rursus, Videbunt, inquit, geutes gloriam 
thám, el omnes reges justitiam, Et vocabitur nothea 
novum, quod ipse Dominus ypronuntiabit '*. ου 
Oseas. item predixit, Et erit, inqulens, in novissi- 
mis temporibus nomen ejus illustre in. universa 
terra. Et nomine illius multi populi cppellabuntur. 
Κι ibunt in viis ejus, et vivent in ipsis 18. 

Ejusdem. 

Ei in te precabuntur. Quoniam iu te Dominus 
63st. Et. non est. Deus. prater te. Et. 8o. cognovi- 
mus ", lllud et precabuntur in te, presignificat eos 


C qui crediderunt in Christum. lllud autem, Q«e- 


niam in te Deus esl, in carne assumpta pramon- 
strat divinitatem. At illud, Tu enim es Deus, et non 
cognovimus , excusationem indicat Judaeorum in 
judicio futuro, qua stulia atque inanis erit. 

Si Christus impostor fait, quomodo οὐ pre- 
dixit, eventu comprobata sent omnia? Utea quz 
ad templi destructionem, qua ad civitatem Jero- 
solyimorum expugnandam evertendamque et ad. in- 
ternecionem Judzorum, quaque ad discipulos suos, 
el ad res adinirandas quas im nomine suo erant 
facturi, pertinentia przenuntiacit ? 


]dem tit. 9, pag. 50 seq. 


Ex libro qui ΟΔΕΟυΛΙΟ Nysse pontifici ascribiter, De cognitione Dei. 


Et tenebre, inquit Moses, erant super abyssum '*. D struuntur, evenire consuevit, At bermm divisie 


Ex qno malitiose isti ratiocinantes dicunt tene- 
bras fuisse, quarum effectrix causa sit malum prin- 
vipium. Beinde, Et divisit Deus inter lucem et.tene- 
bras *. Si lux est, et tenebrz sunt, quas a luce 
sejunctas intelligis. liec tenebricosi isti, qui in 
'uce ezecutiunt. Nos autem dicimus tenebras non 
rSse naturam ullam, sed accidens, οἱ nibil aliud 
nisi lucis absentiam. Eteniin cum colum initio in- 
volveretur eorum qua circum erant objectu, tene- 
bre exsüterunt. Quod eliam nunc in iis que ob- 

*? δα. Li, 1. 


* ]sa, Lix, 6. — ** Psal. τι, 8. 


15 Jerem. xxxi, 51, 32. 7* dsa. Lxv, 15, 16, sec. LXX. 15 Isa, Lxn, 2. 


xiv, 14, 45. "^ Gen. 1, 9. "^ ibid. 4. 


est spatium illud, quod lucis absentia demetitur. 
Qua quidem lucis absentia et privatio est habitas 
quodammodo et essentia tenebrarum. Principium 
autem ;malum non est. Nam si Deus est, non est 
malum, µου est, Deus malas non est. Nam si Deus 
est, non est malus, cum bonitati sit fons : siu 
malus, non est Deus. Quomedo enim Deus mali- 
tia, aut pecealuin esse polest? Qui quidem, si 
Deus esi, omnia pereuat et evertuntur. 


Τὸ Psal. »x, 91. 7?! ]ga. Lr, 4, 5. ?* 1s3. 1, 3. 


** Osee 1, 15, passim. — "? 158, 


4195 
Ez sodem. 


Quenam pacto duo possunt esse principia, bonum 
unum, alterum malum? Bonum enim et malum 
contraria sunt, seque vicissim interimunt, el ne- 
queunt simul consistere. Quare aut in parte uni- 
versitatis alterum erit, et ab ea circumscribetur, 
aut sese contingent mutuoque corrumpent , aut 
inter illa medium aliquod intercedet, atque ita tria 
jam erunt principia. Praeterea aut pace utentur, 
quod malum non potest: aut. pugnabunt, quod 
bonuin recusat. Nam illud quidem si utatur pace, 
uon erit bonum. Quamobrem non sunt duo prin- 
cipia, presertim inter se contraria et inimicissima, 
sed unum, idque bonum. Malum enim non est 
principium, sed privatio et amissio boni. 

Ex eodem. 


Si duo sunt dei, bonus quidem unus, alter au- 
tem malus : aliud habebunt principium. Binarius 
enim numerus non potest esse principium, cum 
ipse ab unitate principio proficiscatur. Quod si 
principium non sunt, ne dei quidem erunt om- 
nino. Quoniam igitur unitas est rerum omnium 
principium, unus utique et Deus est rerum auctor, 
el effector omnium. 

Ex eodem. 
Si bonum per se est, malum non est. Si malum 


per se est, non est bonum. Hzc est enim contra- 
norum medio carentium ratio atque conditio. 


Qualia sunt valetudo οἱ zgritudo, vita et mors. C 


Non igitur Deus malus. 


Ex eodem. 

Deus bonus essentia et natura bonitatem habet, 
malus bonitatis privationem ut habitum obtinebit, 
Quomodo autem *Deus, qui eo tantum est, quod 
deficit, caret, non assequitur, et non est? 


Ex eodem. 


Si duo, aut tres pluresve essent dei, cum aliud 


alio modo et diversa ratione ageretur et movere- 
tur, mundus jam pridem intercidisset. Nunc autem 
cum omnia ratione certa et stabili semper mo- 
veaniur et disponantur, firma hzc atque perpetua 
rerum omnium concinnitas, et ordo, et moderatio, 
εί conservatio unam eamdemque clamant esse 
causam, unum auctorem, a quo et procreata sint 
omnia et regantur et conserventur. 


Ex eodem. 


Si malus et scelestus est hic mundus inferior, et 
vos nimirum mali scelestique, quippe qui pars 
sitis ipsius. Quod si natura estis improbi et mali, 
veritas non adest vobis. Veritas enim bonum plane 
est. Bonum est alienum a malo. Jam qui veritate 
carent, eorum doctrina falsa nullo solido innititur 
fundamento. 


50 Gen. ini, 9. 


" Gen. iv, 8 
ο ibid. 21. 


i d e *! Gen. xvii, 9. 


S. GREGORII NYSSEM 


1124 


Ex eodem. 

Si mundum hunc bonum esse confitemini, Deum 
autem et. Patrem malum non hujusce mundi effe- 
ctorem; erit utique mundus alter malus a deo illo: 
confectus malo. Atqui mundus istiusmodi non esi : 
ne Deus igitur quidem malus. Nam Deus princi- 
pium est, effectrixque causa. Quare cum non ezsi- 
stant qux a principio effecta et condita sint, ne 
principium quidem est, nec Deus igitur malus. 

Ex eodem. 

Veteris, inquiunt, Testamenti Deus non eaest 
providentia οἱ scientia qua omnia complectatur. 
interrogat. enim Adam, Ubi, inquiens, es **? Et 
Cain, Ubi est, inquiens, frater tuus *** Et Abra- 


B ham, Ubi est, inquiens, Sara uxor tua ** ? Et alia 


multa ad eumdem modum. His respondemus, 
ejusmodi interrogata non ab ignorantia, sed po- 
lius a cognitione proficisci, Nisi enim cogno- 
visset el Adam et Cain peccasse, non eos conti- 
nuo inlerrogasset. Cognovisse autem, ex iis quae 
sequuntur perspicuum est. Sic enim alloquitur 
Adam prius quam ille se comedisse fateretur : 
Ecquis indicavit tibi te nudum esse, nisi quod e li- 
gno de quo solo praecepi tibi ne comederes, come- 
disti **? Cain vero, qui conabatur el ipse latitare, 
compellat his verbis: Voz sanguinis fratris tui 
clamat ad me ". H»c non ignorantis sunt, 
sed plane et perspicue cognoscentis, qui ea specie 
interrogationis vult iis qui peccaverant, persua- 
dere ut resipiscant, cum se deprehensos animad- 
vertant, Ea item verba : Ubi est Sara uxor tua ? 
declarant eum non ignorare, Abraham uxorem 
babere, eamque vocari Saram. Qui autem hzc 
scit, is profecto non erat nescius, ubi esset Sara. 
Neque enim, eum Sara post ostium staret, risis- 
δείᾳυθ clam audiens se matrem fore, dixisset, Car 
risit Sara 95 ? risus eliam causam subjecit, secum 
ipsa inquiens : Verene pariam ? Hzc enim illius sunt, 
qui cor etiam atque animum novit. Interrogavit 
autem , Ubi est Sara uror tua? eo consilio , ut 
Abraham cognoscens se ante cognoscere et om- 
nia scire, sibi ut prastantiori vacaret, et omni- 
bus quz: deinceps dicerentur fidem adhiberet. Atque 


D etiam illud, quod de Sodoma et Gomorrha dictum 


est : Descendam et videbo utrum re ipsa que cla- 
mor ipsorum indicat compleverint , an non , ut 
sciam **, quid aliud significat, nisi eo consilio 
Deum ita locutum esse, ut nos erudiret, ne un- 
quam precipites irruamus ad irroganda supplicia, 
propterea quod aliquorum flagitia prospiciamus, 
sed exspectemus, ut re ipsa perfecta sint? Nam 
si non cognovisset, quomodo potuisset dicere : 
Clamor Sodomorum et Gomorrhe venit ad. me "' ! 
Terra, inquit, clamat, etiam ante res. El ipsz 
res vociferantur et clamant. Multze sunt ejusmodi 
interrogationes non solum in Veleri, sed etiam in 


"* Gen. 1i, 41..." Gen. iv 10. * Gen. xvin, i5. 


1135 


FRAGMENTA. 


INovo Testamento, que tamen omnes mysterium A inquil, meum justum est. 5. Quod autem unus 


continent, et aliquid aliud agunt. Nam Dei pro. 
prium est cuncta cognoscere; et qui omnia non 
habet cognita, non est Deus, 


Ez eodem. 


Quomodo dicitis Antiqui Testamenti legislato- 
rem justum, Novi autem bonum, atque ideo unum 
ab alio diversum esse contenditis? Nam si quod 
justum est, bonum est; justus erit bonus om- 
nino. Neque enim contraria sunt justum et bo- 
num : sed justo repugnat injustum, eL bono ma- 
lum adversatur. Praeterea si malum injustum, 
bonum utique justum, et bonus omnino justus. 
Cum autem innumerabilia sint testimonia, quibus 
Veteris Testamenti Deus esse declaratur bonus, 
ego unum duntaxat in medio afferam: Dicat, in- 
quit, Israel, quoniam bonus ** ; et qui deinceps 
sequuntur, duo versiculi. Unum item, quo Novi 
Testamenti Deus justus ostenditur. Et judicium, 


atque idem sit Veteris ac Novi Testamenti Deus, 
pradixit Jeremias, Ecce, inquiens, dies veniunt, 
dicit Dominus, et constituam vobis Testamentum 
novum, non ut Testamentum illud quod cum patri- 
bus vestris constitui, quo die manum eorum appre- 
hendi, ut educerem eos ex A;gypto. Quia ipsi non 
manserunt in. Testamento meo. Et ego neglezi il. 
los **, Et ipse tum Antiqui, tum Novi Testamenti 
auctor Christus. Non veni, inquit, ut legem solve- 
rem, sed ul eam implerem ?*!. Hoc est, ut illam 
propter Hebreorum imperfectionem imperfectam, 
majore quadam et viris congruente philosophia 
perlicerem et absolverem. llla enim erat pedago- 
gus **, qui ad Evangelium suscipiendum institue- 


B pat. Hzc autem est przceptor ipse, qui docet per- 


fectiora. Et illa quidem corpora informabat, hzc 
autem animos erudit. Vetus ergo est ministra 
nove: ad novam enim ducit et viam ostendit 
el parat. 


Vil. 
lbid. tit. 81, pag. 1 sqq. 
GaEconu Nysse pontificis ez Oratione contra Ablabiuim. 


Cum et Patrem Deum (5), et Filium Deum, et 
Spiritum sanctum Deum esse fateamur, cur non 
dicimus tres deos, sed unum Deum ? Primum, ut 
quod in promptu est respondeamus, ne mulliipli- 
cem deorum turbam a 6Grzcis confictam introdu- 
camus. Deinde, si quid elegantlus magisque re- 
conditum dicendum est, quoniam nomen hoc, 
Deus, actionem signiflcat : a verbo enim θέετν 
deductum est, quod passim currat; vel a verbo 
θεᾶσθαι, quod cernat omnia ; vel a verbo αἴθειν, 
quod improbitatem exurat ac perdat. Quemad- 
modum igitur unaquzque persona talem actionem 
perfectam habet, sic nomen actionem illam signi- 
ficans obtinet, ut et sit et appelletur Deus. Rursus 
quemadmodum una atque incommutabilis in tri- 
bus est actio, sic etiam est una divinitas et unus 
Deus in tribus personis. At enim, inquies, Petrus 
et Paulus et Joannes tres persone cum sint, di- 
cuntur etiam tres bomines. Respondeo, primum 
nos et hic abuti hominis vocabulo, cum eo tres 


35 Psal. cxvri, 1. 


(5) Cum et Patrem Deum, etc. Observat Fabri- 
cius Bibl. Gr. tom. VIII, pag. 165, qu: hic recitat 
Éuthymius, non exstare in oratione, De eo quod 


0 Joan. v, 30. «50 Jer. xxxi, 31, 52. *! Matth. v, 7. 


homines appellamus : siquidem homo, et huma- 
nitas universum quiddam significant, quod sin- 
gularia complectatur, Deinde illud adjungo, no- 
men hoc rei naturam explicare ; in Trinitate vero 
qua creata non est, nullum inveniri nomen quod 
ejus naturam declaret. At cur, cum personas sin- 


C gulas appellemus Deui, non etiam earum singu- 


las Divinitatem appellamus ? Quoniam quemadmo- 
dum licet homo et humanitas pariter de universis 
dicantur, non tamen aque dicuntur de singulis : 
Socrates enim homo dici potest, humanitas autem 
nequaquam potest : sic etiam Deus et Divinitas 
habent. Deus enim agentem significat ; Divinitas 
autem actionem. Trium vero personarum nulla est, 
quz sit actio; sed agens potius est unaquaeque il- 
larum. Dicimus tamen divinitatem Patris εἰ divi- 
nitatem Filii et divinitatem sancti Spiritus, sicut 
humanitatem Socratis et essentiam et naturam, 
et si quid aliud est personis conmune. 


(οἱ. i1), 2]. 


non putandum sit tres deos dici oportere, al Abla- 
bium, qus occurrit tom. ]ll, pag. 15 seqq. edit. 
Paris. 1658. (Hujuse. Patrol. t. XLV, circa init.) 


LEE) 


$. GREGORII NYSSENI 


412? 


DUBIA. 





TOY EN ATIOIZ ΓΡΗΓΟΡΙΟΙ 
ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΙΝ TOY ΧΡΙΣΤΟΥ 


ΚΑΙ EIE TA ΝΗΠΙΑ TA ΕΝ ΒΗΘΛΕΕΜ ΑΝΑΙΡΕΘΕΝΤΑ YIIO HPDAUY. 


S. P. N. GREGORII 
ORATIO IN DIEM NATALEM CHRISTI 


ET IN INFANTES QUI IN BETIILEEM OCCISI SUNT AB HERODE. 


Francisco Zino interprete. 


Buccinate, inquit David !, in. Neomenia tuba, in 4 — Za.Azicate ἓν Neoynvlà adAzirrt, φησὶν 6 Aa- 


insigni die solemnitatis vestre. Coelestis autem do- 
cirinaé instituta omnino sunt inslar legis apud eos 
qui audiunt. Quamobrem, quoniam adest insignis 
dies solemnitatis nostra, nos item observemus le- 
ge, et efficiamur sacre celebritatis buccinatores. 
Legalis autem tuba, ut declarat Apostolus, esl ora- 
tio. Incertum enim inquit * tubz clangorem esse 
non oportere, sed sonis distinctum, ul ea, quie 
dicuntur, perspicua sint. Edamus igituf εἰ nos, 
fratres, clarum aliquem sonum, qui non minus 
exaudiatur, quam si ederetur cornea tuba. Quan- 
doquidem et lex in uinbrz figuris ante depingens 
veritatem, in tabernaculorum celebritate tubis ut 
caneretur, mandavit*. Et presens celebritatis argu- 


645, ἐν εὑσήμῳ ἡμέρᾳ ἑορτῆς ὑμῶν. Τὰ δὲ τῆς θεο- 
ἀνεύδτου διδαόχαλίας Ἱροστάγµατα νόμος ἑστὶ τταν- 
τως tol; ἀκούδυόιν. θὐχοῦν ἐπειδὴ πάρεστιν ἡ εὔστ- 
poe ἡμέῤὰ τῆς ξορτῆς ἡμῶν , πληρώσωμεν χαὶ fusi; 
τὸν νόµον, δαλιγχταὶ τῆς ἱερομηνίας γινόμενοι. Ἡ 
δὲ νομιχὴ δάλήιΥξ, χαθὼς κελεύει νοεῖν ὁ ᾿Απόστολος, 
ὁ λόγος ἐστί. Φησὶ γὰρ, μὴ ἄδηλον δεῖν γίνεσθαι τὸν 
τῆς σἀλπιγγὸς Ίχον, ἀλλὰ διεσταλµένον τοῖς φθέγ- 
γοις πρὸς «ἣν τῶν ἀχουόντων όαφῆνειαν. Οὐχουν 
ὑχήδωμέν καὶ ἡμεῖς, ἁδελφοῖ, λαμπρᾶν τινα iyhv 
xai ἐξάχουστόν, οὐδὲν τῆς χἐρατίνἠς ἀτιμοτέραν. Καὶ 
γὰρ xd ὁ νόμος ἓν τοῖς τῆς σχιᾶς τὖποις προδιαζω- 
γραφῶν την ἀλήθειαν, ἐν τῇ ὀχηνοπηγίᾳ τὸν Ex τῶν 
Φἀλήίγγων Ίχον ἑνομοθέτήσὲ. Καὶ fj παροῦσα τῖς 


mentum, νου tabernaculi exstructionis mysterium B ἑορτῆς ὑλόθέσις τὸ τῆς ἀληθινῆς Φχηνοπηγίας ἔστλ 


est. In hac enim bumanum ei tabernaculum figitur, 
qui propter nos formam bominis induit, in hac ta- 
berugcula nostra, quz morte corruerant, instauran- 
tur ab eo, qui ab initio construxerat aedificium. 
688 etiam ea verba Psalmi cum vocali Davide plau- 
dentes dicamus : Benedictus, qui venit in nomine 
Domini *. Quomodo autem venit? Non navigio, aut 
eurru aliquo, sed iucorrupta virginitate in vitam 
humanam trajecit. Bic Deus noster, hic. Dominus 
illuxit nobis", ut diem hanc solemnem constitue - 


ret in condensis usque ad cornua altaris. Quod. 


autem mysterium, fratres, in iis, qux dicta sunt, 
contineatur, neutiquam ignoramus : scimus enim 
universas »es procreatas esse veluti templum quod- 
dam Domini, a quo procreatze sunt. Verum, quia su- 
perinducto peccato obstructa erant ora illorum, qui 
a malitia victi fuerant, exsultationis vox obticue- 


! Psal. 1xxx, 4. *ECor. xiv, 7 sqq. 


poocfptov. Ἐν ξαύτῃ γὰρ oxnvontyystta: τὸ ἀνθρι- 
πινον σχήνωµα τῷ δι’ ἡμᾶς ἑνδυσαμένῳ τὸν ἄνθρω- 
πον * ἐν ταύτῃ τὰ διαπεπτωχότα ἡμῶν ὑπὸ τοῦ θανᾶ- 
του σχηνώμαῖα πάλιν συμπήγννται ὑπὸ τοῦ ἐξ ἀρχῖς 
τὸ οἰχητήριον ἡμῶν οἰχοδομήσαντος. Εἴπωμεν καὶ 
ἡμεῖς τὸ τῆς φαλμῳδίας, τῷ μεγαλοφώνῳ Δαθὶδ avy- 
χορεύοντες, ὅτι Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἂν' ὑνέό- 
ματι Κυρίου. Πῶς ipyópsvoc; O00 καθάπερ 5 
πλοίον τινὸς, f| ὀχήμαίος, διὰ δὲ τῆς παρθενιχῖς 
ἀφθορίας ἐπὶ τὸν ἀνθρώπινον βίον διαπεράσας. Οὗτος 
ὁ θεὸς ἡμῶν, οὗτος ὁ Κύριος ἐπέφανεν ἡμῖν εἰς 
τὸ συστήσασθαι τὴν ἑορτὴν ταύτην ἐν τοῖς πυχἀ- 
ζουσιν, ἕως τῶν χεράτων τοῦ θυσιαστηρίου. Ἠάντως 
δὲ οὐχ ἀγνοοῦμεν, ἁδελφοὶ, τὸ ἐν τοῖς εἰρημένοις µ.- 
στήριον ' ὅτι πᾶσα d χτίτις Ev τι τοῦ Δεσπότου c7; 
κτίσεώς ἐστιν ἀνάκτορον. Ἁλλ', ἐπειδὴ τῆς ἁμαρτία, 
ἐπεισελθούσης ἑφράγη τῶν τῇ xaxla κατειλημµένων 


* Levit. σσ, 241. * Psal. οσνιι, 90. " ibid. 27. 


129 


IN DIEM NATALEM CHRISTI. 


1150 


k στόµατα, xai κατεσιγάσθη φωνὴ ἀγαλλιάσεως, A rat, et dies festos celebrantium consensus distra- 


αἱ διεσπάσθη τῶν ἑορταζόντων ἡ συμφωνία, τῆς àv- 
βωπίνης κτίσεως οὗ συνεορταζούσης τῇ ὑπερχοσμίῳ 
ύσει, διὰ ἐοῦτον Άλθον αἱ τῶν προφητῶν xai ἆπο- 
τόλων σάλπιγγες, ἃς χερατίνας ὁ Νόμος qnot, διὰ 
b εἶναι αὐτῶν τὴν χατασχενἠν &x τοῦ ἀληθινοῦ µο- 
οχέρωτος, Al χατὰ τὴν τοῦ Πνεύματος δύναμιν, 
ύντονον τὸν τῆς ἀληθείας ἤχησαν λόγον, ἵνα τῆς 
κοῆς τῶν ὑπὰ τῆς ἁμαρτίας ἐμπεφραγμένων διανοι- 
θείσης, µία γένηται σύµφωνος ἑορτὴ. διὰ τοῦ πυ- 
ασμοῦ τῆς σχηνοπηγίας τῆς χάτω χτίσεως πρὸς τὰς 
ξεχούσας xol προθεθληµένας περὶ τὸ ἄνω θυσια- 
xfjptov δυνάµεις συνυπηχοῦσα. Τὰ γὰρ χέρατα τοῦ 
οητοῦ θυσιαστηρίου αἱ προθεδληµέναι τε xal ἑξ- 
χουσαι τῆς νοερᾶς φύσεως Δννάμεις εἰσὶν, Ἄρχαί τε 


'Ctus erat, cum humana natura cum beatarum men- 


tium natura in celebrando non conveniret, idcirco 
venerunt prophetarum οἱ apostolorum turbe, quas 
Lex corneas vocat, quia ex vero uuicorni confectz 
sunt. Hx Spiritu sancto inflata continuum veritatis 
sonum protulerunt, ut auribus eorum, qui propter 
peccatum ebsurduerant, patefactis, per condensa- 
tionem tabernaculi inferioris cum eximiis et pre- 
stantibus illis virtutibus, quz ad altare supernum 
astant, concinentem, una solemnitas celebraretur. 
Divini enim illius altaris cornua sunt eximiz et 
praestantes cclestis nature Virtutes, et Principa- 
tus, et Potestates, οἱ Throni, et Dominationes, qui- 
buscum per tabernaculi excitationem in celebritate 


αἱ Εξουσίαι, xat θρόνοι, xaX Κυριότητες' πρὸς ἃς τῇ D conjungitur humana natura, renovatione corpo- 


οινωνίᾳ τῆς ἑορτῆς συνάπτεται διὰ τῆς χαιὰ τὴν 
ινάστασιν σχηνοπηγίας 1j ἀνθρωπίνη φύσις, τῇ àva.- 
ιαινίσει τῶν σωμάτων πυκαζοµένη. Τὸ γὰρ πυχά- 
εσθαι ἴσόν ἐστι τῷ χοσµεῖσθαι ἢ περιδάλλεσθαι, 
ιαθὼς ἑρμηνεύουσιν οἱ ταῦτα γινώσκοντες. Δεῦτε 
οἵνυν πρὸς τὴν πνευματιχὴν χορείαν τὰς ψυχὰς ἡμῶν 
ἴεεγείραντες, ἔξαρχον xaX χαθηγεµόνα xal χορυςαἴον 


rum condensata. Nam condensari, et ornari, et 
indui idem est, ut illi, qui hac intelligunt, inter- 
pretantur. Agite igitur, ad spiritalem choreaw ani- 
mos nostros excitemus, nobisque chori ducem, οἱ 
principem, et corypheum Davidem proponamus, 
et una cum illo dulcem illam emittamus vocem, 
quam ante cecinimus. 


τῆς χοροστασίας ἡμῶν, «bv Δαθὶδ προστησώμεθα΄ xal εἴπωμεν uet! ἐχείνου τὴν γλυκεῖαν φωνὴν Exelvny ἣν 


ῥθάσαντες ὑμνψδήσαμεν. 

Καὶ πάλιν αὐτὴν ἀναλάδωμεν, ὅνι Abrm ἡ ἡμέρα 
ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος. ἁγαλλιασώμεθα καὶ εὖὐ- 
ερανθῶμεν ἐν abc. Ἐν f μειοῦσθαι τὸ σχότος 
igyetat, xal τὰ τῆς νυχτὸς µέτρα τῷ πλεονάζοντι 
τῆς ἀχτῖνος σννωθεῖται πρὸς ἔχλειψιν. θὐ συντυχιχή 
τες, ἀδελφοὶ, γέγονε χατὰ τὸ αὐτόματον f) τοιαύτη 
περὶ τὴν ἑορτὴν οἰχονομία, τὸ vov ἐπιφανῆναι τῇ 
ενθρωπίνῃ ζωῇ τὴν θείαν ζωήν" ἀλλά τε µυστήριον 
xà τῶν φαινυµένων τοῖς διορατιχωτέροις διηγεῖται 
| χτίσις, μονονουχὶ φώνὴν ἀφιεῖσα χαὶ διδάσχουσα 
τὸν ἀχούειν δυνάµενον, τί βούλεται ky τῇ παρουσίᾳ 
:o0 Δεσπότου ἡμέρα προσαυζανοµένη, xal νὺξ χολο- 
ῥουµένη. ἘΕγὼ γάρ pot δοχῶ τοιαῦτά, τινα διεξιού- 
σης ἀχούειν τῆς χτίσεως, ὅτι Ταῦτα βλέπων, ὦ ἄν- 
Ίρωπε, νόει τὸ διὰ τῶν φαινομένων χρυπτόν σοι δη- 
ἰούμενον. Ορᾶς ἐπὶ τὸ ἀχρότατον μῆχος προελθοῦσαν 
rhv νύχτα, xai ἱσταμένην τῆς &rÀ. τὸ' πρόσω φορᾶς, 
καὶ εἰς τὸ ἔμπαλιν ἀναλύουσαν; Νόησον ὅτι ἡ πονηρὰ 
τῆς ἁμαρτίας νὺξ, ἐφ᾽ ὅσον οἷόν τε ἦν αὐξηθεῖσα, xol 
à πάσης χακῶν ἐπινοίας ἐπὶ τὸ ἀχρότατον τῆς 
πονηρίας μέγεθος φθάσασα, σήμερον ἀνεχόπη τῆς 
πὶ πλεῖον νομῆς, xal τὰ ἀπὸ τούτου πρὸς ἔχλειφίν 
τε xat ἀφανισμὸν συνελαύνεται. Ορᾷς τὴν τοῦ φωτὺὸς 
ix:iva διαρκεστέραν, καὶ ὑψηλότερον τῆς συνηθείας 
:bv fiov ; Νόει τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς τὴν παρουσίαν, 
oU ταῖς εὐαγγελικαῖς ἀχτῖσι πᾶσαν τὴν οἰχουμένην 
αταφωτίζοντος. Táya δὲ xai τοῦ μὴ χαταρχὰς ἐπι- 
ῥανῆναι τὸν Κύριον, ἁλλ ἐπ ἑσχάτων τῶν χρόνων 
(αρίσασθαι τῇ ἀνθρωπίνῃ ζωῇ τῆς θεότητος αὗτου 
(ἣν ἐμφάνειαν, ταύτην ἄν τις τὴν αἰτίαν εὐλόγως 
πονοῄσειεν, ὅτι ὁ µέλλων ἐπὶ χαθαιρέσει τῆς χαχίας 
τῷ ἀνθρωπίνῳ χαταµίγνυσθαι Bl, ἀναγχαίως πᾶσαν 


* Psal. cxvu, 21. U Matth. in, 10. 
PaTROL, Ga. XLVI. 


Sic igitur rursum repetamus. Hec est dies quam 
fecit Dominus : exeultemus, et letemur in ea**. ln hac 
tenebre incipiunt minui, et crescente splendore, 
noctis termini contrahuntur. Neque enim casu aut 
sponte sua contingunt lizc, fratres, in hac die so- 
lemni, qua humanz vite splendet divina vita :'sed 
per ea qua cernuntur mentis aciem intendentibus, 
arcanum quoddam ostendit natura, ac tantum non 
vocem emittens docet eos, qui audire possunt, quid 
sibi velit, quod in adventu Domini dies augetur, et 
nox imminuitur. Mibi enim videor eam sic loquen- 
tem exaudire : Considera, homo, qui hzc aspicis, 
ex iis qus videntur, ea tibi aperiri qua recondita 
sunt. Vides noctem ad summam longitudinem perve- 
nisse, et cum progredi ulterius nequeat, consi- 
stere, ac regredi? Cogita exitiosam peccati noctem, 
quae malis omnibus artibus aucta ad summum ma- 
litiz cumulum venerat, hodie recisam esse, ne lon- 
gius serperet, atque illuc deinceps redigi, ut plane 
deficiat, ac deleatur. Vides uberiores lucis radios, 
et solem solito sublimiorem ? Cogita verz lucis pr»- 
sentiam Evangelii radiis totum orbem terraruin 
illustrare. Quod autem humang vitze non ab initio, 
sed ab extremis temporibus Dominus apparuerit, 
hanc merito fortasse causam quispiam existimabit, 
quod qui, malitiam ut tolleret, humanam vitam 
erat ingressurus, exspectavit necessario, ul omne 
ab inimico satum propagatumque peccatum germi- 
naret, ac tum demum, ut legitur in Evangelio, ra- 
dici secaürim admovit ". Nam et quí prastant me- 
dendi facultate, dum febris adhuc corpus exurit, 
et ex causis morbum eflicientibus paulatim inten- 


36 


1151 


S. GREGORII NYSSENI 


1152 


ditur, obsecundant morbo, quoad vis ad summum A ἀνέμεινε τὴν παρὰ τοῦ Ἐχθροῦ ῥιζωθεῖσαν ἁμαρτίαν 


pervenerit, nec cibi subsidium ullum «-grotanti 
praebent : at ubi malum constiterit, patefacto jam 
toto morbo, tunc artem adhibent. Sic animorum 
zegrotantium medicus exspectavit, dum malitiae mor- 
bus, quo natura hominum victa laborabat, se to- 
tum aperiret, ne latens aliquid incuratum remane- 
ret, si curaret id solum quod cerneretur. ltaque 
nec Noe tempestate, cuim omnis caro in iniquitate 
corrupta esset, adventu suo medicinam auulit, quia 
nondum Sodomitici sceleris germen pullulaverat : 
nec Lempore eversionis Sodomorum Dominus ad- 
venit, quoniam in humana natura multa adhuc 
inala latitabant. Ubi enim impius Pharao? Ubi indo- 
mita /"Egyptiorum malitia? 


ἀναθλαστῆσαι ' εἶθ᾽ οὕτως ἐπήγαγε, χαθώς eno. zt 
Εὐαγγέλιον, τὴν ἀξίνην τῇ ῥίξῃ. Καὶ γὰρ τῶν ἰατρῶν 
οἱ τῇ τέχνῃ΄ προέχοντες, ἕνδοθεν ἔτι τὸ σῶμα τοῦ 
πυρετοῦ διασμύχοντος, xal χατ᾽ ὀλίγον ὑπὸ τῶν νησο- 
ποιῶν αἰτιῶν ἑξαπτομένου, ἑνδιδόασι τῷ ἀῤῥωστί- 
µατι, μέχρις ἂν εἰς ἀχμὴν προέλθῃ τὸ πάθος, οὖδε- 
µίαν &x τῶν σιτίων ἑπάγοντες τῷ ἀσθενοῦντι βοή- 
θειαν ἐπειδὰν δὲ στάσιµον γένηται τὸ χακὸν, τόςς 
τὴν τέχνην ἐπάγουσιν, ἐχφανείσης πάσης τῆς νόσου. 
Οὕτως καὶ ὁ τοὺς χακῶς ἔχοντας τὴν ψυχὴν ἰατρεύων, 
ἀνέμεινε τὴν Ex χαχίας νόσον, ᾗ κατεκρατήθη τῶν 
ἀνθρώπων dj φύσις, πᾶσαν ἐχχαλυφθῆναι, ὡς ἂν 
μηδὲν τῶν χεχρυµµένων ἀθεράπευτον µείνειε, τοῦ 
ἱἰατροῦ µόνον τὸ φανὲν θεραπεύοντος. Διὰ τοῦτο οὔτε 


κατὰ τοὺς χαιροὺς τοῦ Νῶε πάσης σαρχὺς ἐν ἀἁδιχίᾳ καταφθαρείσηςν ἐπάγει διὰ τῆς ἰδίας ἐμφανείας thv 
ἴασιν, ὅτι οὕπω τῆς Σοδομιτιχῆς χαχίας ó βλαστὸς ἐξεφύη * οὔτε τοῦ χαιροῦ τῆς Σοδόµων καταστρορῖς 
ὁ Κύριος φαίνεται. Διότι πολλὰ τῶν ὑπολοίπων χαχῶν ἔτι «fj ἀνθρωπίνῃ χατεχρύπτετο φύσει. Ποῦ γὰρ ὁ 
9εομάχος Φαραώ; Ποῦ τῶν Αἰγυπτίων ἡ ἀδάμαστος πονηρία ; 

Nec tunc igitur tempus fuit, ut reparator univer- Β Oó μὴν οὐδὲ τότε τῷ διορθωτῇ τοῦ παντὸς εἴ- 


si, tempore, inquam, /Egyptiorum malorum, huic 
vita se commisceret : sed oportobat, ut lsraelita- 
rum iniquitas patefieret. Oportebat, ut regnum Assy- 
riorum, et superbia Nabuchodonosor, adhuc lati- 
tans, in vita ostenderelur. Oportebat, ut piorum 
cxzdes tanquam scelerata spinosaque planta ex 
mala diaboli radice prodiret. Oportebat, ut Judzxo- 
rum prophetas occidentium, et a Deo missos lapi- 
dibus obruentium, ac Zacharia tandem inter tem- 
plum et altare interfecto '5, piaculum admittentium 
rabies detegeretur. Ad sceleratorum gcrminum nu- 
merum adde et infantium ab Herode patratam c:ze- 
dem. Cum igitur malitix: vis se totam effudisset, 
multisque luxurians modis crevissel in anitnis eo- 
rum, qui singulis szeculis scelere insignes exstite- 
rant, tunc Deus, ut ad Athenienses Paulus ait, 
ignorantie tempora despiciens, in diebus ultimis 
advenit!*, quando non erat intelligens που requi- 
rens Deum : quando cuncti declinaverant et facti 
erant inutiles 39, quando conclusa erant omnia sub 
peccato 33, quando iniquitas abundabat, quande vi- 
tiorum tenebrz: ad summum usque terminum vese- 
rant, Tunc apparuit gratia, tunc verz lucis enituit 
radius, tunc in tenebris et umbra mortis sedenti- 
bus ortus est justitize. 80l ** : tunc humanam car- 
nem indutus multa serpentis capita pede contrivit, 
ed terramque allidens coneulcavit. Ne quis autem 
mala, quae nunc in vita sunt, respiciens, falsa nos 
dicere suspicetur, quod in extremis temporibus 
splenduisse nobis Dominum asseramus. Nam ( obji- 
ciet aliquis) qui tempora, quibus malitia retegere- 
tur, exspectavit, ut illam auctam cumulatamque 
radicitus evelleret, sic eam tollere, atque abolere 
cunctam debuerat, ut nulle ipsius in vita reliquiae 
remanerent. Nunc autem et homicidia, et furta, et 
adulteria, et reliqua omnia flagitia et scelera de- 
baccbantur. Is ergo, qui haec spectans sic objicit, 


15 Mattb. xxii, 99. !? Act. xvir, 50. 


3? Psal, xii, 2, 


xatpoy fjv, τῇ τῶν Αἰγυπτίων λέγω xaxía, xatap:- 
χθῆναι τῷ βίῳ. "AX ἔδει χαὶ τῶν Ἱσραηλιτῶν τὸν 
παρανοµίαν ἀναφανΏναι. "Ἔδει xal τὴν ᾽Ασσυρίω» 
βασιλείαν, καὶ τοῦ Ναδθουχοδονόσορ τὴν ὑπερτφανίαν 
ὑποσμύχουσαν ἔτι τῷ Bl φανερὰν Ὑενέσθαι. Ἔδει, 
τὴν κατὰ τῶν ὁσίων µιαιφωνίαν οἷόν τινα ποντρὰν 
καὶ ἀχανθώδη βλάστην τῆς χαχῆς τοῦ διαθόλου ῥίζης 
ἀναδραμεῖν ' ἔδει τὴν τῶν Ἰουδαίων χατὰ τῶν ἁγίωι 
τοῦ θεοῦ φανερωθῆναι λύσσαν, τῶν τοὺς προφῆτας 
ἀποχτεινάντων καὶ λιθοθολούντων τοὺς ἀπεσταλμέ- 
νους, xai τέλος μεταξὺ τοῦ ναοῦ xal τοῦ θυσιασττ- 
plou τὸ χατὰ τὸν Ζαχαρίαν ἄγος ἑργασαμένων. 
Ἡρόσθες τῷ χαταλόγῳ τῶν πονηρῶν βλαστημάτων, 
καὶ τοῦ Ἡρώδου τὴν παιδοφονίαν. Ἐπεὶ οὖν πᾶσα 
τῆς χαχίας ἡ δύναµις Ex τῆς πονηρᾶς ῥίζης ἀνεδεί- 
χθη, καὶ ηῦξησε πολνειδῶς Ev ταῖς προαιρέσεσι τὸν 
καθ’ ἑχάστην γενεὰν τῇ χαχίᾳ Ὑνωρίµων ὑλομανή- 
caca, τότε, χαθώς φησι πρὸς ᾿Δθηναίους ὁ Παῦλος. 


ποὺς χρόνους τῆς ἀγνοίας ὑπεριδὼν ὁ θεὸς, ἐπὶ τῶν 


ἑσχάτων ἡμερῶν παραχγίνεται, ὅτε οὐκ ἦν ὁ συνιὼ» 
xai ἐχζητῶν τὸν Ocóy* ὅτε πάντες ἐξέχλιναν, ἅμα 
ἠχρειώθησαν * ὅτε συνεχλείσθη τὰ πάντα εἰς ἅμαρ- 
τίαν * ὅτε ἐπλεόνασεν ἡ ἀνομία . ὅτε πρὸς τὸ ἁχρό- 
τατον µέτρον ὁ τῆς χαχίας ζόφος πηῦΌξησε” τότε ἐπ- 
εφάνη ἡ χάρις, τότε ἡ τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς ἀχτὶς ἔπα»- 
έτειλε. Τότε ἐπέφανε τῆς δικαιοσύνης ὁ ἥλιος τοῖς ἐν 
σκότει xat σχιᾷ θανάτου χαθηµένοις, τότε τὰς πολλὰς 
χεφαλὰς τοῦ δράχοντος συνέθλασεν ἐπιδὰς τῷ 06, 
διὰ τῆς ἀνθρωπίνης σαρχὸς, xaX τῇ Υῇ προσθλᾶτας 
xaX χαταπατήσας, xal μηδεὶς πρὸς τὰ νῦν ἐν το, 39 
βλέπων καταφεύδεσθαι νοµιζέτω τὸν λόγον, χαθ ὃν 
ἐν τοῖς τελευταίοις ἔφαμεν χρόνοις ἐπιλάμψαι co Sic 
τὸν Κύριον. Ἐρεῖ γὰρ ὁ ἀντιλέγων τυχὸν. óc. τὸν 
ἀναμείναντα τοὺς χρόνους πρὺς τὴν τῆς χαχίας ca- 
νέρωσιν, ὅπως αὐξηθεῖσαν αὐτὴν EGO προθέλυµνο», 
πᾶσαν εἰκὺς αὐτὴν ἀνῃρηχέναι, ὡς μηδὲν sit 
ὑπολειφθῆναι τῷ βίἰῳ λείφανον. Νυνὶ δὲ καὶ cio, 


!! Rom. ri, 2; Galat. in, 23. ** δα. iz, ἃ. 


Εν κό 


IN DIEM NATALEM CHRISTI. 


1124 


ιν Χλοπαι, xat µοιχειαι, xal πάντα τολμᾶται τὰ Α insigni pervulgatoque exemplo quzstionem ipse- 


ποντρότατα. Αλλ' ὁ πρὸς τοῦτο βλέπων, ὑποδεί- 
(ματί τινι τῶν γνωρίµων τὴν περὶ τούτων ἀμφι- 
Ἰολίαν λυσάτω. ὝὍὭσπερ γὰρ ἐπὶ τῆς τῶν ἑρπετῶν 
ἱναιρέσεως ἔστιν ἰδεῖν οὐχ εὐθὺς τὸν κατόπιν ὀλχὸν 
τῇ χεφαλῇ συννεχρούµενον, ἀλλ ἡ μὲν τέθνηχε, τὸ 
δὲ ἔτι ἐφύχωται τῷ ἰδίῳ θυμῷ, καὶ τῆς ζωτιχῆς δυνά- 
χεως οὐχ ἑστέρηται οὕτω xai ὁ τοῦ δράχοντος ἀν- 
χιρέτης ' ὅτε πολὺ Ὑέγονε τὸ θηρίον πάσαις ταῖς 
(αθέχαστον συναυξηθὲν γενεαῖς τῶν ἀνθρώπων, τὴν 
κεφαλὴν ἀνελὼν, τουτέστι, τὴν τῶν χαλῶν &vatpstt- 
«hv δύναμιν, τὴν πολλὰς ἔχουσαν ἐν ἑαυτῇ χεφαλὰς, 
)ὐδένα τοῦ χατόπιν ὀλχοῦ πεποίηται λόγον, εἰς ἆφορ- 
μὴν Ὑυμνασίου τοῖς ἑφεξῆς τὴν ἓν τῷ νεκρῷ θηρίφ 
κίνησιν ὑπολειφθήῆναι ποιῄσας. Τίς οὖν ἡ θλασθεῖσα 
κεφαλή; Ἡ θάνατον εἰσενεγχοῦσα τῇ πονηρᾷ συµ.- 
βουλῇ, 1j τὸν θανατηφόρον lv ἐμθαλοῦσα τῷ ἀνθρώ- 
πι διὰ τοῦ δήγµατος. 'O τοίνυν χαταλύσας τοῦ θανά- 
του τὸ κράτος, τὴν ἓν τῇ χεφαλῇ τοῦ ὄφεως δύναμιν, 
καθώς φησιν ὁ Προφήτης, συνέθλασεν ' ὁ δὲ λοιπὸς 
τοῦ θηρίου ὀλχὸς τῷ ἀνθρωπίνῳ συνεσπαρµένος βίψ, 
ἕως ἂν T) τὸ ἀνθρώπινον Ev τοῖς χατὰ xaxlav χινῄσε- 
σιν, ἀεὶ τῇ φολίδι τῆς ἁμαρτίας περιτραχύνει τὸν 
Bíov * τῇ μὲν δυνάµει δη νεχρός ἐστι, τῆς χεφαλΏς 
ἀχρειωθείσης. ἐπειδὰν δὲ παρέλθῃ ὁ χρόνος, χαὶ στῇ 
tà κινούμενα χατὰ τὴν προσδοχωµένην τῆς ζωῆς 
ταύτης συντέλειαν, τότε τὸ οὐραῖόν τε xaX τὸ ἔσχατον 
:oU Ἐχθροῦ χαταρχεῖται, τοῦτο δέ ἐστιν ὁ θάνατος * 
καὶ οὕτως ὁ παντελὴς ἀφανισμὸς τῆς καχίας γενήσε- 
ται, πάντων εἰς ζωὴν διὰ τῆς ἀναστάσεως ἀναχλη- 
βέντων * τῶν μὲν διχαίων, εὐθὺς εἰς τὴν ἄνω λῆξιν 
µετοιχισθέντων, τῶν δὲ ταῖς ἁμαρτίαις ἑνισχομένων, 
τῷ τῆς γεέννης πυρὶ παραδιδοµένων. 

Αλλ' ἐἑπανέλθωμεν ἐπὶ τὴν παροῦσαν χαρὰν, ἣν 
εὐαγγελίξονται τοῖς ποιµέσιν οἱ ἄγγελοι, ἣν οἱ οὐ- 
ρανοὶ διηγοῦνται τοῖς Μάγοις, ἣν τὸ πνεῦμα τῆς 
προφητείας διὰ πολλῶν xa διαφόρων ἀναχκηρύττει, 
ως xai τοὺς Μάγους χήρυχας γενέσθαι τῆς χάριτος. 
'O γὰρ ἀνατέλλων τὸν Ίλιον ἐπὶ διχαίους χαι ἀδίχους, 
| βρέχων ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς, ἤνεγχε τὴν 
ιχτῖνα τῆς Υνώσεως, xal τὴν δρόσογ τοῦ πνεύματος 
ιαὶ εἰς ἀλλότρια στόµατα * ὥστε τῇ παρὰ τῶν ἕναν- 
iov paptupla βεθαιωθῆναι μᾶλλον ἡμῖν τὴν ἁλῆ- 
ειαν. ᾿Αχούεις τοῦ οἰωνιστοῦ Βαλαὰμ ἐπιπνοίᾳ χρείτ- 


met solvat. Quemadmodum, cum serpentes inter- 
ficiuntur, non continuo reliquas partes una cum 
capite mori videmus, sed, cum interierit caput, 
ille tamen adhuc vitam retinent, nec vitali privan- 
tur motu : sic accidit in draconis interitu : etenim 
ingens cum esset admodum fera, quippe quz sin- 
gulis hominum zetatibus excreverat, qui multiplex 
ejus caput, id est vim illam malorum inventricem 
multa in se capita continentem sustulit, catera- 
rum ipsius partium tractus neglexit, ut interfectze 
[εγα motum posteris ad exercitationis occasionem 
relinqueret, Ecquod igitur col'isum οἱ effractum 
est caput? illud quod impio consilio mortem intule- 
rat, quod morsu moriiferum homini virus injece- 


B rat, Quamobrem qui mortis evertit imperium, vim 


qua in capite serpentis erat, ut ait Propheta, con- 
fregit, reliqua vero pars corporis in genus huma- 
num dispersa, quae quoad homines vitiorum mo- 
üonibus permoventur, squama peccati vitam irri- 
tat, atque asperam reddit, potestate quidem jam 
mortua est, cum ejus caput contusum atque inutile 
factum sit, At, ubi tempus transierit, et ea, quae 
moventur, constiterint, adveneritque vile hujus 
absolutio, quam exspeetamus, tunc et cauda et ex- 
trema pars inimici, mors ipsa nimirum destruetur, : 
atque iia delebitur omnino cuncta malitia, cum 
omnes in vitam per resurrectionem revocati, qui 
justi erunt, ad d quietem accedent, qui 


( autem peccatis. obnbxii, in gehennz ignem detru- 


dentur. 


Sed ai przsens gaudium revertamur, quod. pa- 
storibus nuntiant angeli, coeli enarrant Magis, ct 
prophetia spiritus multis variisque rationibus prz- 
dicat, ut etiam Magi gratix przcones fiant. Nam 
qui solem suum oriri facit super justos et injustos, 
quique pluit super malos et bonos, cognitionis 
radium, et rorem spiritus alienis etiam linguis de- 
misit, ut adversariorum testiinonio magis etiam 
apud nos veritas confirmaretur. Audivisti hario- 
lum et Balaam meliori nomine afflatum sic alie- 
nigenis predicentem : Orietur stella ex Jacob **. 


ovt τοῖς ἀλλοφύλοις ἐπιθειάζοντος, ὅτι Ἀγατελεῖ D Ecce tibi, qui ab eo genus duxerunt, Magi ex prz- 


lccpor ἐξ "Iaxe6. Ορᾷς τοὺς ἀπ᾿ ἑχείνου τὸ γένος 
ατάγοντας Μάγους, ἐπιτηροῦντας χατὰ τὴν πρόρ- 
ὪὭσιν τοῦ προπάτορος τὴν τοῦ χαινοῦ ἁστέρος ἆνα- 
ολὴν, ὃς παρὰ τὴν τῶν λοιπῶν ἁστέρων φύσιν μόνος 
αἱ χινῄσεως µετέσχε, xat στάσεως, πρὸς τὴν χρείαν 
χατέρων τούτων μεταθαΐνων. Tov γὰρ λοιπῶν 
στέρων, τῶν μὲν ἅπαξ χαταπεπηγότων τῇ ἁπλανεῖ 
φαίρᾳ, xaX ἀχίνητον εἱληχότων τὴν στάσιν, τῶν δὲ 
4j πανοµένων ποτὸ τῆς κινήσεως * οὗτος xal χινεῖ- 
αι, προηγούμενος τῶν Μάγων, xaX ἵσταται χατα- 
πηνύων τὸν τόπον. ᾿Αχούεις τοῦ Ἡσαῖου βοῶντος, 
ει Παιδίον ἐγεννγήθη ἡμῖν, καὶ υἱὸς ἐδόθη ἡμῖν. 


*? Num. xxiv, 117. ** [s3. ix, 6. 


dictione ipsius norum observant ortum stelle, 
qua preter aliarum stellarum naturam et motus 
et status est particeps, et ad utilitatem hac utiwur 
vicissitudine. Etenim cum catere stelle partim in 
orbe non errante semel infixz statum immobilem 
sortit» sint, partim nunquam cessent a motu, hzc 
et movetur, dumn magis se ducem praebet, et stat, 
dum illis ostendit locum. Audis Isaiam claman- 
tem : Puer naius. est nobis, et filius datus. est 
nobis **. Disce ab eodem propheta, quomodo na- 
tus sit puer, quomodo datus sit filius. Num juxta 
nature legem? minime vero. inquit, legibus enim 


1155 


S. GREGORII NYSSENI 


4156 


naiurz non paret, qui nature Dominus est. Quo- Α Μάθε παρ) αὐτοῦ τοῦ Ἡρορήτου πῶς ἐγεννήθη τὸ 


modo igitur natus est puer? dic. Ecce, inquit 
virgo in wlero concipiel et pariet filium, et voca- 
bunt nomen ejus Emmanuel **. Quod, si interprete- 
ris, significat Nobiscum Deus. O rem admirandam ! 
Virgo mater efticitur, et permanet virgo. Cernis 
novum nature ordinem. In aliis mulieribus quan- 
diu aliqua est virgo, non est mater. Nam postea- 
quam est facta niater, virginitatem non habet. Hic 
autem utrumque nomen in idem concurrit. Ea- 
dem enim et mater et virgo est. Nec virginitas 
partum ademit, nec partus virginitatem solvit. 
Decebat enim, ut qui in vitam humanam introibat, 
ut bomines integros incorruptosque servaret, ab 
incorrupta sibi deserviente integritate initium du- 
ceret. Nam hominum consuetudo expertem connu- 
bii incorruptam appellat. Hoc mihi ante magnus 
ille Moses per eam lucem, in qua sibi Deus appa- 
ruit, videlur cognovisse, qui, cum rubus arderet, 
nec tamen consumeretur, Transiens enim, inquit, 
videbo visionem hanc magnam **, non loci motum, 
ut arbitror, per transitum declarans, sed temporis 
transitum. Quod enim tunc per flammam et rubum 
significabatur, progrediente tempore, quod interce- 
debat, perspicue in mysterio virginis apertum fuit. 
Quemadmodum enim illic est rubus, et accendit 
igaem, et non comburitur ; ita hic est virgo, qua 
lucem parit, et non corrumpitur. Quod autem per 
-ubum Virginis corpus, quod Deum peperit, intel- 


παιδίον, πῶς ἐδόθη υἱός. "Apa χατὰ τὸν νόμον τῆς 
φύσεως; O0, φησὶν ὁ Προφήτης. Οὐ δουλεύει φύσειως 
γόµοις ó Δεσπότης τῆς φύσεως. ᾽Αλλὰ πῶς ἐἔγεν- 
νήθη τὸ παιδίον; εἰπέ.' Ἰδοῦ, φησὶν, ἡ παρθένες 
ἐν γαστρὶ «ήγψεται καὶ τέξεται υἱὸν, καὶ xaA£- 
σουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουὴ., ὅ ἐστι µεθερ- 
μηνενόμενον, Μεθ ἡμῶν ὁ Θεός. Ὢ τοῦ θαύματος ! 
Ἡ παρθένος µήτηρ γίνεται, xat διαμένει παρθένος. 
Ορᾷς τὴν χαινοτοµίαν τῆς φύσεως. "Evi τῶν ἄλλων 
γυναιχῶν ἕως παρθένος ἐστὶ, µήτηρ οὖκ ἔστιν. Ἐπεὶ ' 
$ ἂν µήτηρ Ὑένηται, τὴν παρθενίαν οὐχ ἔχει. 
Ἐνταῦθα δὲ τὰ δύο συνέδραµε χατὰ ταὐτὸν τὰ ὁνό- 
µατα. Ἡ γὰρ αὐτὴ xai µήτηρ xo παρθένος ἑστί- 
xai οὔτε |j παρθενἰα τὸν τόχον ἐχώλυσεν , οὔτε ὁ 
τόχος τὴν παρθενίαν ἕλυσεν. Ἔπρεπε γὰρ τὺν izi 
ἀφθαρσίᾳ τοῦ παντὸς bv τῷ ἀνθρωπίνῳ Bip Υενύ- 
µενον, ἀπὸ τῆς ὑπηρετούσης αὐτοῦ τῇ Τενν/σει της 
ἀφθαρσίας ἄρξασθαι. Έὴν γὰρ ἀπειρόγαμον, ἄφθορον 
οἶδεν ὀνομάζειν dj τῶν ἀνθρώπων αυνῄθεια. Τουτό 
pot δοχεῖ προχατανενοηχέναι τῇ γενοµένη διὰ του 
φωτὸς αὐτῷ θεοφανείᾷ Μωῦσῆς ἐχεῖνος ó μέγας, ὅτε 
ἑξήπτετο τῆς βάτου τὸ πῦρ, χαὶ ἡ βάτος οὐχ ἐμαραί- 
veto * Διαδὰς Υὰρ, φησὶν, ὄψομαι τὸ µέγα ὅραμα 
τοῦτο" οὗ τοπιχὴν, οἶμαι, δηλῶν χίνησιν διὰ της 
βάσεως, ἀλλὰ τὴν παροδιχὴν τοῦ χρόνου διάδασιν’ cà 
γὰρ τότε προδιατυπωθὲν ἐν τῇ φλογὶ xai τῇ βάτι», 
διαθάντος τοῦ μέσου χρόνου, δαφῶς bv τῷ χατὰ ci» 
παρθένον μυστηρίῳ ἀπεχαλύφθη, Ὥασπερ γὰρ ἑἐχεῖ 


ligatur, ne te similitudinis pudeat. Nam omnis C ἡ θάµνος, καὶ ἅπτει τὸ πῦρ καὶ οὗ καίεταει, οὕτω xai 


caro propter peccati susceptionem, et ob id ipsum 
tantum, quod est caro, peccatum est *'. Peccatuin 
autem in Scriptura vocatur spina. Àc ne 4 pro- 
posito longius evagemur, forte non erit intempe- 
stivum, si incorrupte matris testem eum, qui in- 
ter templum et altare fuit occisus, proferamus. 
Hic est sacerdos Zacharias, non sacerdos solum, 
verum etiam propheta **. Ac prophetia: quidem po- 
testas in Evangelii libro declaratur, cum viam ho- 
minibus muniens divina gratia, ne Virginis partus 
incredibilis putaretur, minoribus miraculis fide- 
Jlium assensum sie exercuit, ut femina sterilis, et 
vir jam a:tate confectus filium susciperent. Hoc mi- 
randi partus procemium fuit. Etenim sicut Elisabet, 


qua sterilis ad senectutem pervenerat, non Ροίθ- D 


state naturx fit mater, sed ei divino consilio fi- 
lius nascitur, sic quod in virgineo partu non cre- 
dendum videtur, si referatur ad Deum credibile 
est. 


ἐνταῦθα ἡ Παρθένος, xaX τίχτει τὸ quc, xai οὗ φῦςί- 
ρεται. El δὲ βάθος προδιατυποῖ τὸ θεοτόκον σωμα 
τῆς Παρθένου, μὴ αἰσχννθῇς τῷ αἰνίγματι. Hàsa γὰρ 
σὰρξ διὰ τὴν τῆς ἁμαρτίας παραδοχὴν, κατ’ αὐτὸ 
τοῦτο ὅτι σάρξ ἐστι µόνον, ἁμαρτία ἑἐστίν - $ δὲ 
ἁμαρτία παρὰ τῆς Γραφῆς τῇ τῆς κάνθης ἑπιωνυμέᾳ 
χατονοµάξεται. El δὲ μὴ πόῤῥω τῶν προχεεµένων 
ἀποφερόμεθα, τάχα xal τὸν μεταξὺ τοῦ ναοῦ χαὶ τοῦ 
θυσιαστηρίου φονευθέντα Ζαχαρίαν οὐχ ἄχαιροι ei; 
µαρτυρίαν τῆς ἀφθόρον μητρὺς παραατήσασθαι. 
Ἱερεὺς οὗτος ὁ Ζαχαρίας fw* οὐχ lepsuc δὲ µόνον, 
ἀλλὰ xal ἓν τῷ τῆς προφητείας χαρίσµατι " ἡ δὲ τῆς 
προφητείας ὀύναμις ἀνάγραπτος iv τῇ βίθλῳ το» 
Εὐαγγελίου χηρύσσεται ' ὅτε προοδοποιοῦσα τοῖς ἀν- 
θρώποις ἡ θεία χάρις, μὴ ἄπισταν τὸν ἐκ Παρθένο 
τόχον ἠγήσασθαι, τοῖς ἐλάττοσι θαύμασι παραγν- 
µνάζει τῶν ἀπίστων τὴν συγχατάθεσιν’ τῇ στείρα xa 
παρήλικχι τίχτεται παῖς. Τοῦτο προοίµιον τοῦ κατὰ 
τὴν παρθενίαν θαύματος γίνεται. Ὡς γὰρ ἡ Ἐλισά- 


6ετ, οὐ δυνάµει φύσεως γίνεται md ἄγονος τὸν βίαν χαταγηράσασα, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ θεῖον βούλημα του 


παιδὸὺς Ἡ γέννησις ἀναφέρεται ' 
τὸ πιστὸν ὄχει. 

Quoniam igitur ex virginitate proveniente pra- 
cedit is qui e sterili nascitur, qui ad vocem illius, 
que Dominum utero gerebat, antequam in lucem 
prodiret, in alvo matris exsilivit, simul ac natus 
est precursor Verbi, prophetico spiritu Zachariz 


1. Isa. viu, 14. ** Exod. ui, 3. 


*? JI Reg. ας, 6 ; Matth. xii, 22. 


οὕτω καὶ τῆς παρθενιχῆς ὠδῖνος ἡ ἀπιστία, τῇ πρὸς τὸ GOsloy ἀναφορὰ 


Ἐπειδὴ τοίνυν προλαμθάνει τὺν ἐχ παρθενίας i 
ἀπὺ τῆς στείρας, ὁ πρὺς τὴν φωνὴν τῆς χνοφορούστ 
τὸν Κύριον πρὶν εἰς qux; ἐλθεῖν ἐν τῇ µητρῴᾳ vróu 
σχιρτῄσας, ἅμα τς παρῆλθεν εἰς Υένεσιν ὁ cou λόγου 
πρόδρομος, τότς λύεται τῷ Ζαχαρίᾳ δὰ «nc πρ 


** Luc. 7, à sqq. 


9 


157 


IN DIEM NATALEM CHRISTI. 


1138 


-XT)€ ἐπιπνοίας ἡ σιωπή. Καὶ ὅσα διεξέρχεται Zaya- A silentium solvitur, Quecunque autem disseruit 


(ag, προφητεία τοῦ μέλλοντος fv. Οὗτος τοίνυν 6 
ip. περοφητιχῷ πνεύματι πρὸς τὴν τῶν κρυπτῶν γνῶ- 
ιν χειραγωγούµενος, τὸ τῆς παρθενίας µυστήριον 
Tl τοῦ ἀφθάρτου τόχου χατανοῄσας, οὐκ ἀπέχρινεν 
V τῷ ναῷ τοῦ ταῖς παρθένοις χατὰ τὸν νόµον ἀπο- 
'Εκληρωμένου τόπου τὴν ἄχαμον μητέρα, διδάσχων 
οὓς Ἰουδαίους. ὅτι ὁ τῶν ὄντων δημιουργὸς xat βα- 
εελεὺς πάσης χτίσεως, ὑποχείριον ἔχει μετὰ πάντων 
ιαυτῷ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, τῷ ἰδίῳ θελήµατι πρὸς 
:5 δοχοῦν αὐτὴν ἄγων, οὐχ αὐτὸς ὑπὸ ταύτης δυνα- 
Σξευόμενος, ὡς bv τῇ δυνάμει αὐτοῦ εἶναι, χαινὴν 
(ἔννησιν δημιουργῆσαι ' Ἶτις τὴν γενοµένην μητέρα, 
tb ἠταρθένον εἶναι οὐχ ἀφαιρήῄσεται. Διὰ τοῦτο αὑτὴν 
οὖχς ἀπέχρινεν ἓν τῷ ναῷ τοῦ χοροῦ τῶν παρθένων’ 
ἣν δὲ οὗτος ὁ τόπος τὸ μεταξὺ τοῦ ναοῦ xal τοῦ θυ- 
σιαστηρἰου διάστηµα. Ἐπεὶ οὖν Ίχουον βασιλέα τῆς 
ντίσεως εἰς Υέννησιν ἀνθρωπίνην οἰκονομιχῶς προελ- 
θεῖν - φόδῳ τοῦ μὴ γενέσθαι βασιλεῖ ὑποχείριοι, τὸν 
ταῦτα μαρτυροῦντα περὶ τοῦ τόχου, διαχειρίζονται 
πρὸς αὐτῷ τῷ θυσιαστηρἰῳ τὸν ἱερέα ἱερουργήσαντα. 
᾽Αλλὰ μαχρᾶὰν τῶν προχειµένων ἀπεπλανήθὴμεν, 
δέον ἐπὶ τὴν ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ Βηθλεὲμ τῷ λόγῳ 
ἀναδραμεῖν. El γὰρ ποιμένες ὄντως ἡμεῖς, χαὶ τοῖς 
ἰδίοις ἐπαγρυπνοῦμεν ποιµνίοις, πρὸς ἡμᾶς πάντως 
ἐστὶν ἡ τῶν ἀγγέλων φωνῇ, fj εὐαγγελιζομένη τὴν 
χαρὰν τὴν μεγάλην ταύτην. Οὐχοῦν ἀναθλέφωμεν εἰς 
«hv οὐράνιον στρατιὰν, ἴδωμεν τὴν τῶν ἀγγέλων 
χοροστασίαν, ἀχούσωμεν τῆς θείας αὐτῶν ὑμνῳδίας. 


Τίς ὁ Ίχος τῶν ἑορταζόντων; Δόξα àv ὑγίστοις C 


Θεῷ, βοῶσι. Auk τί δοξάξει ἡ τῶν ἀγγέλων φωνὴ τὴν 
Ev τοῖς ὑψίστοις θεωρουµένην θεότητα; ὅτι, qnot, 
Kal ἐπὶ γῆς εἰρήνη ᾿ περιχαρεῖς γεγόνασιν ἐπὶ τῷ 
φαινομένῳ οἱ ἄγγελοι' Ἐπὶ γῆς εἱρήνη. Ἡ πρότερον 
χατηραµένη, ἡ τῶν ἀχανθῶν xal τριδόλων γόνιµος, 
τὸ τοῦ πολέμου χωρίον, fj τῶν χαταδίχων ἑξορία, αὕτη 
εἰρήνην δέδεχται. Ὢ τοῦ θαύματος | ᾽Α.1ήθεια ἐκ τῆς 
γῆς ἀνέτειίε, καὶ δικαιοσύνη àx τοῦ οὐρανοῦ 
διέκυγε. Τοιοῦτον ἔδωχεν ἡ τῶν ἀνθρώπων γἢ τὸν 
χαρπὺν αὐτῆς. Καὶ ταῦτα Ὑίνεται ὑπὲρ τῆς by àv- 
θρώποις εὐδοχίας. 8sbg τῇ ἀνθρωπίνῃ χαταχιρνᾶται 
φύσει, ἵνα συνεπαρθῇ τῷ Oder τοῦ θεοῦ τὸ ἀνθρώπι- 
vov. Ταῦτα ἀχούσαντες, διέλθωµεν εἰς τὴν Βηθλεὲμ, 
ἴδωμεν τὸ χαινὸν θέαµα, πῶς ἑπαγάλλεται f) παρθέ- 


Zacharias propheta, ad futurum spectabant. Hic 


. igitur divino numine ad occultorum cognitionem 


ductus, cum virginitatis mysterium in partu incor- 
rupto non ignoraret, in sacro templo Virginem 
matrem a loco virginibus per legem assignato 
non semovit, Jud:eosque docuit, naturam huma- 
nam una cum reliquis omnibus rerum omnium 
effectori et regi ita subjectam esse, ut arbitratu 
8u0 eam ipse regeret, non autem ab ea regeretur : 
itaque in manu ipsius esse, novam ortus rationem 
moliri, quz matrem esse virginem non impediret, 
quamobrem eam sea virginum loco non exclu- 
sisse, locus autem ille erat spatium quoddam 
inter templum et altare. Cum igitur audivissent 
Judei, rerum omnium regem in vitam humanam 
divino ordine prodiisse, metuentes ne regi sub- 
derentur, sacerdotem, qui bec de ipso partu testi- 
ficabatur, ad ipsum altare sacrificantem interfece- 
runt **, Sed longe a proposito aberravimus, cum ad 
Bethleem, de qua in Evangelio, oratione recurrere 
nos oportet. Nam si vere pastores sumus, et pro- 
priis gregibus invigilamus, ad nos utique spectat 
angelorum vox, qux magnam hoc gaudium nun- 
tiat ?*. Oculos igitur in celestem exercitum inten- 
damus, tripudium spectemus angelorum, divinum 
ipsorum cantum audiamus. Quinam plaudentium 
sonus? Gloria (clamant) ἐπ altissimis Deo *'. Cur 
divino numini, quod in altissimis cernitur, glo- 
riam tribuunt ? Quoniam, inquiunt, Et ἐπ terra 
paz **. Ob hoc spectaculu/a gaudio perfusi sunt 
angeli: Jn terra paz. Quz prius detestabilis erat, 
qua spinis ac tribulis plena solitudo, que damna- 
torum exsilium, quz belli regio, hzc paeem susce- 
pit. O rem admirabilem ! Veritas de terra orta est, 
et justitia de celo prospezit **. Talem dedit homi- 
num terra fructum suum. Et hec fiunt pro bona ín 
horainibus voluntate. Deus humane nature com- 
miscetur, ut ad sublimitatem divinam hominem 
tollat. His auditis in Bethlehem proflciscamur, no- 
vum spectaculum contemplemur.' Quomodo partu 
$uo virgo ltetur, quomodo quz nuptias non est. 
experta lactet infantulum. Sed prius auscultemus, 
quid de ipsa memoriz proditum sit. 


vog ip τόκῳ, πῶς ἡ ἀπειρόγαμος τιθηνεῖται τὸ νῄπιον, IIpózepov δὲ τίς αὕτη xai πόθεν τῶν τὰ περὶ αὑτῆς 


ἱστορούντων ἀχούσωμεν. 


"Hxouca τοίνυν ἀποχρύφου τινὸς ἱστορίας, τοιαῦτα D — Audivi ergo quamdam historiam apocrypham 


παρατιθεµένης τὰ περὶ αὑτῆς διηγήματα. Ἐπίαημός 
τις ἂν Ev τῇ χατὰ Νόμον ἀχριδεῖ πολιτεία, xai γνώ- 
ριµος ἐπὶ τοῖς χαλλίστοις, ὁ τῆς Παρθένου πατὴρ, 
ἅπαις δὲ χατεγἠρα τὸν βίον, ὅτι αὐτῷ πρὸς τεχνογο- 
νίαν οὐχ ἐπιτηδείως εἶχεν ἡ σύνοιχος. "Hv δέ τις Ex 
τοῦ Nópou τιμὴ ταῖς µητράσιν, fj; 00 µετεῖχον αἱ 
ἄγονοι. Μιμεῖτα" τοίνυν χαὶ αὕτη τὰ περὶ τῆς μητρὸς 
τοῦ Σαμουὴλ διηγἠµατα. Καὶ ἑἐντὸς τοῦ ᾽Αγίου τῶν 
ἁγίων γενοµένη, ἑχέτις γίνεται τοῦ Θεοῦ, μὴ ἔξω πε- 
σεῖν τῆς Ex τῶν νόμων εὐλογίας, ἐξαμαρτοῦσα περὶ 

*" Matth, xxin, 25 


1 Luc. i, 10. ?* ibid, 14. 


tales de ea. prodentem narrationes. Virginis pater 
fuit insignis quidam civis, observantia Legis et vitze 
probitate in primis nobilis, qui sine flliis ad sene- 
clutem pervenerat, cum minus idoneam ad gignen- 
dum uxorem haberet. Habebatur autem matribus 
ex Lege quidam hongr, quo carebant feminz, quz 
liberos nullos susceperant. Quapropter et hzec imi- 
tata id, quod de matre Samuelis scriptum est **, ad 
Sanctum sanctorum accedit, et supplicat Deo, ne 
legum benedictione privetur, quz nihil in Legem 


9 jbid. ** Psal. ixxxiv. 19. 3 { Reg. 1, 12 sqq. 


1159 


S, GREGORII NYSSENI 


IER 


peceassel. Quod si mater evaserit, se, quodcunque Α τὸν Νόμον οὐδέν' γενέσθαι δὲ μητέρα, xal ἀφιερῶστ, | 


pepererit, ei dedicaturam. Quamobrem cum voti 
:ompos effecta filiam suscepisset, eam vocavit 
Mariam, ut ipso etiam nomine testaretur acceptum 
munus a Deo. Illam igitur, cum jam grandiuscula 
esset, nec ubere matris amplius indigeret, ducens 
ad templum Deo reddidit, et studiose promissum 
exsolvit. Sacerdotes autem, quandiu parvula fuit, 
ad Samuelis similitudinem in sanctis :rdibus edu- 
carunt, sed eum jam adolesceret, cousulebant, 
quidnam agerent de sacro illo corpore, ne Deum 
offenderent. Etenim naturz legi illam subjicere, ut 
cuipiam in matrimonio collocata serviret, absur- 
dissimum videbatur. Instar enim sacrilegii fuisset, 
si muneris Deo sacrati dominus lromo fieret. Legi- 


τῷ θεῷ τὸ τικτόµενον. Δυναμωθεῖσα δὲ νεύματι θείῳ, 
πρὸς τὴν χάριν fiy ᾖτησεν, ἔλαδεν. Ἐπειδὴ δὲ Ez£ yr, 
τὸ παιδίον, ὠνόμασε μὲν αὐτὴν Μαρίαν, ὡς ἂν χαὶ 
διὰ τῆς ἐπωνυμίας τὸ θεόσδοτον δ.ασηµανθείη «Ts 
χάριτος. ᾿Αδρυνθεῖσαν δὲ ἤδη τὴν κόρην, ὡς μηχέτ, 
δεῖσθαι προσανέχειν τῇ θηλῇ, ἀποδοῦναι τῷ Θεῷ, xat 
πληρῶσαι τὴν ἐπαγγελίαν, xal προσάγειν τῷ να 
ἑσπουδάσθη. Τοὺς δὲ ἱερεῖς, τέως μὲν καθ) ὁμοιότητα 
τοῦ Σαμουἡλ iv τοῖς ᾿Ἁγίοις ἀνατρέφειν την γαϊδα, 
αὐξηθείσης δὲ, βουλὴν ἄγειν ὃ τι ποιῆσαντες τὸ 
ἱερὸν ἐχεῖνο σῶμα, οὐκ ἂν εἰς τὸν θεὺν Σβαμάρτοιεν- 
Τὸ μὲν γὰρ ὑποζεῦξαι τῷ νόµω τῆς φύσεως, καὶ 
καταδουλῶσαι αὐτὴν διὰ τοῦ {άμου τῷ ἀγομένῳ, τῶν 
ἀτοπωτάτων ἐτύγχανεν. Ἱεροσυλία yàp ἄντ.κρυς 


bus enim erat constitutum, ut maritus dominaretur B ἐνομίσθη, θείου ἀναθήματος ἄνθρωπον γενέσθαι K 5- 


uxori. Ut autem intra templum una cui sacerdo- 
tibus mulier versaretur, et in sanctis conspicere- 
tur, neque legibus permissum erat, neque gravitas 
et honestas id ferebat. Deliberantes igitur in hanc 
sententiam divinitus convenerunt, ut eam connubii 
nomine cuipiam desponderent, qui tamen ad custo- 
diam virginitatis ejus duntaxat esset idoneus. Ad 
hoc autem munus aptissimus inventus est Joseph, 
ex eadem cum Virgine tribu et familia, qua erat 
virgo. Sacerdotum ergo consilio Joseph puellam 
sponsam accipit. Que tamen conjunctio sponsalia 
hon est egressa. Tunc ad Virginem missus est 
Gabriel, qui ei divine voluntatis arcanum aperiret. 
His autem faustissimis verbis usus est : Ave, gratia 


ριον" ἐπειδὴ χυριεύειν Ex. τῶν νόµων ὁ ἀνῆρ Exin 
τῆς συνοιχούσης. Τὸ δὲ τοῖς ἱερεῦσιν ἑντὸς τῶν às3- 
χτόρων γυναῖκα συναναστρέφεσθαι, xai £v τοῖς Ἁγίοις 
ὁρᾶσθαι, οὔτε νόμιµον ἣν, xat ἅμα τῷ πράχµατι 5 
σεμνὸν οὐ προσῃν. Βουλευομάνοις δὲ αὑτοῖς περὶ 
τούτων, θεόθεν γίνεται συµθουλῆ, δοῦναι μὲν αὖτην 
ἀνδρὶ µνηστείας ὀνόματι ΄ τοῦτον δὲ τοιοῦτον εἶναι, 
οἷον πρὸς φυλαχὴν τῆς παρθενίας αὐτῆς ἔπιτηδείως 
ἔχειν. Εὐρέθη τοίνυν ὁ "loch, olov ἐπεζ έτει ὁ λόγος, 
ix τῆς αὐτῆς φυλῆς τε xat πατριᾶς τῇ Παρθένῳ, xa: 
μνηστεύεται χατὰ συμθουλὴν τῶν ἱερέων αὑτῷ zt? 
παῖδα. Ἡ δὲ συνάφεια µέχρι µνηστείας Tv. Τότε 
μυσταγωγεῖται παρὰ τοῦ Γαθριὴλ i, Παρθένος. τα 
δὲ ῥήματα τῆς μυσταγωγίας, εὐλογία fv. Xa're, 


plena, Dominus tecum 31. Contraria hzc est. oratio C φησὶ, χεχαριτωµένη, ὁ Κύριος μετὰ coU. Ἄπεναν- 


illis vocibus, quas prima mulier audivit. Tunc enim 
illa doloribus propter peccatum damnata est **. 
Nunc autem in hae per gaudium dolor expellitur. 
In illa molestie partum praecesserunt ; huic partum 
ketitia przenuntiat : Ne timeas, inquit. Quoniam om- 
nibus mulieribus timorem affert partus exspecta- 
tjo, dulcis partus promissione timor eximitur. In 
u:ero, inquit, concipies, εἰ paries filium, et vocabis 
. nomen ejus Jesum. Ipse enim salvum faciet populum 
suum a peccalis eorum, Quid autem Maria ? Audi 
. pudicam Virginis vocem. Angelus partum nuntiat ; 
. at illa virginitati inhzret, et integritatem angelicze 
demonstrationi anteponendam judicat, nec angelo 
hdem non babet, ncc a proposito recedit suo. Inter- 
dixi, inquit, mihi consuetudine viri. Quomodo istud 
erit mihi, quoniam virum non cognosco ? Hac Marix 
vox declarat, ea quas ex historia incerti auctoris 
commemoravi, non esse penitus absurda. Si enim 
liberorum causa ducta fuisset a Jeseph, quomodo 
parituram angelo prenunlianti, se rem novam et 
alienam audire prz se tulisset, cum ipsa quoque 
sese obstrinxisset nature lege, ut aliquando mater 
esset ? Verum quia carnem Deo consecratam, tan- 
quam sanctum aliquod oblatum munus oportebat 
intactam integramque prestare, idcirco, licet, in- 
quit, angelus sis, licet e ccelo venias, licet id quod 


" Luc. 26 sqq. ** Gen. in, 10. 


τίον τῇ πρώτῃ φωνῇ τῇ πρὸς Υυναῖκα, vuv γίνεται 
πρὸς τὴν παρθένον ὁ λόγος. Ἐκείνη λύπαις iv ταῖς 
ὠδῖσι διὰ τὴν ἁμαρτίαν χατεδιχάσθη ΄ ἐπὶ δὲ ταύτης 
ἐχδάλλεται διὰ τῆς χαρᾶς ἡ λύπη’ ἐπ᾽ ἐχείνης, al 47 
παι τῆς ὠδῖνος προηγήσαντο" ἐνταῦθα δὲ χαρὰ τὴν 
ὠδῖνα µαιεύεται. Mi) φοδοῦ. φησίν. Ἐπειδὴ πάση 
γυναιχὶ φόθον παρέχει ἡ τῆς ὠδῖνος προσδοχία τα 
θάλλει τὸν φόδον ἡ τῆς γλυχείας ὡδῖνος ἐπα γε. 
Ἐν γαστρὶ «ἠψη, qnot, xal τέξῃ υἱὸν, xal xai 
σεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Αὐτὸς γὰρ cach 
τὸν Aaóv αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτων. Τί o» 
ἡ Μαρία; "Αχουσον χαθαρᾶς παρθένου φωνήν. ο 
ἄγγελος τὸν τόχον εὐαγγελίρεται | χἀκείνη τῇ 732- 
θενίἰᾳ προαφύεται , προτιμοτέραν τῆς ἀγγελικῖς 
ἐμφανείας τὴν ἀφθαρσίαν κρίνουσα, χα) οὔτε τῷ ἀγτέ- 
λῳ ἀπιστεῖν ἔχει, οὔτε τῶν χεχριµένων ἐξέρχεται. 
Απείρηταί µοι, φησὶν, ἀνδρὸς ὁμιλία: Πὼς ἔσται 
pot τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ qUYQCXU ; Aven τῆς Ma- 
plac ἡ quvh, ἀπόδειξις τῶν κατὰ τὸ χρύφιον ἵστορον- 
µένων ἐστίν. El yàp ἐπὶ Yápo παρείληπτο παρὰ 
τοῦ Ἰωσὴφ, πῶς ἂν ἐξενίσθη τῷ τὸν τόχον αὖτῃ 
προμηνύοντι, πάντως ποτὲ χαὶ αὐτὴ μήτηρ κους 
προσδεχομένη xavà τὸν νόµον τῆς φύσεως J Exit 
δὲ τὴν ἀφιερωθεῖσαν τῷ θεῷ σάρχα, οἷόν τι τῶν ἁγίων 
ἀναθημάτων ἀνέπαφον ἔδει φυλάττεσθαι, διὰ τοῦ-ο, 
φησὶ, x&v. ἄγγελος ἧς, χἂν οὐρανόθεν ἥχῃς, xat ὑτὸρ 


1141 IN DIEM NATALEM CHRISTI. 1142 


ἄνθρωπον τὸ φαινόμενον fj ἀλλὰ τὸ γνῶναί µε A ostenditur, naturam superet humanam, tamen me 
ἄνδρα, τῶν ἁμηχάνων ἐστί. Πῶς ἔσομαι µήτηρ — virum cognoscere nefas est. Quomodo sine viro 
χωρὶς àvópóc ; Τὸν γὰρ Ἰωσὴφ μνηστῆρα μὲνοῖδα, mater ero? Joseph enim sponsum novi, sed virum 
ἄνδρα δὲ οὗ γινώσχω. Τί οὖν ὁ νυμφοστόλος Γαθριἠλ;, — non cognosco. Quid ad Ίο auspex Gabriel? Quem 
Utav παστάδα τῷ χαθαρῷ xai ἁμιάντῳ παρίστησι — thalamum statuit puro impollutoque connubio ? 
Y&p ; Π,εῦμα ἅγιον, φησὶν, éxeAsUceca, ἐπὶ σὲ, — Spiritus sanctus, inquit, superveniet in te, et virtus 
xal óvvajuc Ὑγίστου ἐπισχιάσει σοι. Ὢ µαχα- — Altissimi obumbrabit tibi. O beatum uterum illum, 
ρίας γαστρὸς Σχείνης, fj δι ὑπερδολὴν χαθαρότητος — qui bonitatis ac puritatis prastantia ad se traxit 
τὰ τῆς ψυχῆς ἀγαθὰ πρὸς ἑαυτὴν ἐπεσπάσατο. Ἐπὶ — auimi bona ! In reliquis enim omnibus vix animus 
μὲν γὰρ τῶν ἄλλων ἁπάντων, μόλις ἂν duyh καθαρὰ — purus Spiritus sancti presentiam capit : hic autem 
Πνεύματος ἁγίου παρουσίαν δέξαιτο" ὀνταῦθα δὲ, caro fit spiritus receptaculum. Sed et virtus Altis- 
δοχεῖον τοῦ Πνεύματος ἡ σὰρξ vivera. ᾽Αλλὰ Kal — simi obumbrabit iibi. Quid significat arcanus hic 
δύναμις Ὑγίστου ἐπισκιάσει σοι. Τί τοὔτοσημαί- — sermo ? Christus Dei virtus est et sapientia, ut ait 
vet δι’ ἀποῤῥήτων ὁ λόγος; Ὅτι Χριστὸς Θεοῦ δύνα- — Apostolus *'. Virtus igitur Altissimi, quze Christus 
µις xal θεοῦ σοφία, ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολος. Τοῦ οὖν — est, per adventum Spiritus sancti formatur in vir- 
ὑψίστου θεοῦ ἡ δύναμις, ficto ἐστὶν ὁ Χριστὸς, διὰ B gine. Quemadmodum enim umbra ad preceden- 
τῆς ἀπελεύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἑμμορφοῦται — tium. corporum figuram effingitur, sic forma et 
τῇ παρθενίᾳ. Καθάπερ γὰρ ἡ τῶν σωμάτων σχιὰ τῷ indicium divinitatis Dei in virtute ipsius qui pari- 
τύπῳ τῶν προηγουμένων συσχηµατίζεται, οὕτως ὁ — tur, ostendetur, et imago, et signum, et adumbra- 
xapaxvho καὶ τὰ γνωρίσματα τῆς τοῦ Υἱοῦ θεότητος — tio, et splendor exemplaria per admirabilem rerum 
ἐν τῇ δυνάµει τοῦ τιχτοµένου διαφανῄσεται, εἰχὼν — affectionem demonstrabitur. 

xai σφραγὶς xal ἀποσχίασμα xa ἀπαύγασμα τοῦ πρωτοτύπου, διὰ τῆς τῶν ἑνεργειῶν θαυματοποιῖας 
δειχνύµενος. - 

'AXX' ἐπὶ τὴν Βηθλεὲμ ἡμᾶς ἀναδραμεῖν τῷ λόγῳ Verum hortatur nos Evangelium, ut in Bethleem 
προτρέπεται τὸ ἀγγελιχὸν εὐαγγέλιον, καὶ κατιδεῖν — oratione revertamur, et quz in antro sint mysteria |^ 
τὰ ἓν τῷ σπηλαίῳ μυστήρια. Τί τοῦτο; Παιδίον àv — videamus. Quidnam est hoc? Puer pannis eg 
craprávow διειλημμένον, χαὶ ἐπὶ φάτνης ἀναπανό- et positus in presepi, et Virgo post partum, incor- 
p.evov * xal ἡ μετὰ τόχον παρθένος, 1j ἄφθορος pimp rupta mater complectitur filium. Emittamus illam 
περιέπει τὸ ἔχγονον. Εἴπωμεν, οἱ ποιμένες fjueig, — Prophete vocem : Sicut audivimus, sic vidimus in 
την τοῦ Προφήτου φωνὴν, ὅτι Καθάπερ ἠκούσαμε», c οἰσίίαιε Domini virtutum, in civitate Dei nostri 35. 
οὕτω xal εἴδομεν à» zóAs. τοῦ Κυρίου τῶν δυνά- Nun hec, que audivimus de Christo, fortuna et 
µεων, ἐν πόλει τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Οὐκ ápa σύντυχι- — Casu contigerunt, et scripta sunt, an historiz sub- 
χῶς ταῦτα χατὰ τὸ συμθὰν xal yévovev, χαὶ ἐπὶ τοῦ — est aliqua rotio ? Quid sibi vult hzc Domini in an- 
Χριστοῦ ἱστόρηται, καὶ οὐδεὶς ἔπεστι τῇ ἱστορίᾳα — tro sedes, hze in przesepi reclinatio? Cur tempore 
λόγος; Τί βούλεται τῷ Δεσπότῃ ἡ bv σπηλαίῳ κατα- — descriptionis tributorum in vitam ingreditur ? Απ 
Toyh, ἡ ἐπὶ φάτνης ἀνάκλισις; τὸ ἓν τῷ xaupip τῆς — perspicuum est, eum quemadmodum a legis ex- 
τῶν φόρων ἀπογραφῆς χαταμιχθῆναι τῷ Big; Ἡ —secratione nos eripit, factus ipse pro nobis exse- 
δηλόν ἐστιν, ὅτι ὥσπερ τῆς νομιχῆς ἡμᾶς ἐξαιρεῖται — Cratio 39. et livores nostros in se transfert, ut ejus 
κατάρας, αὐτὸς ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα Yevóusvog, καὶ livore -nos curemur **, sic etiam vectigalem fieri, 
τοὺς ἡμετέρους µώλωπας εἰς ἑαυτὸν µετατίθηῃσιν, ul nos a gravissimo vectigali, quod ab homine 
ἵνα τῷ µώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰαθῶμεν: οὕτω καὶ ἐν — mors exigit liberaret ? Quod autem speluncam vi- 
φόρῳ γίνεται, ἵν ἡμᾶς τῶν πονηρῶν δεσμῶν ἔλευθε- — des, in qua paritur Dominus, c:cam hominum 
ρώση, olg ὑπέχειτο τὸ ἀνθρώπινον, ὑπὸ τοῦ θανάτου — vilam, el sub terra demersam cogita, in qua παςοῖ- 
φορολογούμενον; Τὸ δὲ σπήλαιον ἰδὼν ἐν ᾧ τίκτεται — tur ille, qui in tenebris ambulantibus, et in regione 
ὁ Δεσπότης, τὸν ἀφεγτῆ xal ὑπόχειον τῶν ἀνθρώπων D υπιῦτο mortis sedentibus ** se ostendit: pannis 
νόησον βίον, ἐν ᾧ γίνεται ὁ τοῖς ἐν σχότει καὶ σχιᾷ — autem obvolvitur et fasciis constringitur, qui pec- 
θανάτου χαθηµένοις ἐπιφαινόμενος: σπαργάνοις δὲ —Catorum nostrorum catenas subit et vincula. Pra- 
διασφίγγεται, ὁ τὰς σειρὰς τῶν ἡμετέρων ἅμαρτη- sepe vero, in quo Verbum gignitur, bestiarum est 
µάτων περιδαλλόµενος. Ἡ δὲ φάτνη τὸ τῶν ἁλόγων — domus, ut cognoscat bos possessorem suum, et 
ἐστὶν ἑνδιαίτημα, iv fj γεννᾶται ὁ λόγος, ἵνα γνῷ — asinus praesepe domini sui 03. Per bovem intellige/^ 
βοῦς χτησάµενον, xal ὄνος τὴν φάτνην τοῦ xupiou illum, qui Legis jugo subjectus est: per asinum. 
αὐτοῦ" βοῦς ὁ ὑπεζευγμένος τῷ Νόμῳ ' ὄνος, τὸ ἀχθο- — autem, quod est animal ferendis oneribus natum, 
φόρον ζῶον, τὸ τῇ ἁμαρτίᾳ τῆς εἰδωλολατρείας πε- — eum, qui simulacrorum cultus onustus est crimine. 
φορτισμένον.Αλλ’ ἡ μὲν κατάλληλος τῶν ἁλόγων τροφὴ — Ceterum commune rátionis expertium animalium 
καὶ ζωὴ χόρτος ἐστίν, Ὁ ἐξανατέλλων γὰρ χόρτοντοῖς — pabulum et vita fenum est, producens, inquit Pro- 
κτήνεσι, φησὶν ὁ Προφήτης. Τὸ δὲ λογικὸν ζῶον áp- —pheta**, fenum jumentis. Quod autem ratione prz 
τῳ τρέφεται, Διὰ τοῦτο τοίνυν τῇ φάτνῃ, fu; ἐστὶ — ditum est animal, vescitur pane. Idcirco in pre- 


5 | Cor. 1, 24. ?* Psal. xin. ?* Galat, wi, 10. ** 152. Lin. 9. 1; Petr. n, 22. "Ia. ix, 2. '! I3, 
W 9, " Psal. οι, 14. 


1:43 


S. GREGORIl NYSSENI 


EET: 


sepi, quod est animalium ratione vacantium sedes, A τῶν ἁλόγων ἐστία, 6 ἐξ οὐρανοῦ χαταθὰς ἄρτος zr; 


e caelo delapsus vitz panis proponitur , ut et quz 
4 ratione remota sunt animalia, rationis cibo nu. 
wiantur, atque ita ratione decorentur. Medium 
"igitur in presepi se inter bovem et asinum utrius- 
que Dominus locat, ut medium parietem maceria 
solvens, duos condat in semetipso in unum novum 
hominem **-**, ab altero grave Legis jugum eripiens, 
alterum simulacrorum cultus onere liberans. Sed 
eculos ad mirabilia ccelorum spectacula tollamus. 
Ecce enim non propliete solum et angeli gaudium 
hoc nobis denuntiant, verum etiam cceli rebus suis 
admirandis Evangelii gloriam preedicant. Ex Juda, 
ut ait Apostolus, propheta Cbristus ortus est ο”, 
Sed ejus ortu non illuminatur Judzus. Peregrini 


ζωῆς προστίθεται, ἵνα xal τὰ ἄλογα trc λογαῖς 
µεταλαθόντα τροφῆς, ὃν λόγῳ γένηται. Μεσιτεύει 
τοίνυν ἐπὶ τῆς φάτνης τῷ Bot xai τῷ ὕνῳ ὁ ἀμφοτέ- 
pov Κύριος, ἵνα τὸ µεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, 
τοὺς δύο χτίσῃ Ev. ἑαυτῷ εἰς ἕνα χαινὸν ἄνθρωπον, 
χαὶ τούτου τὸν βαρὺν ζυγὸν τοῦ Νόμου περιελὼν, 
χἀχεῖνον τοῦ τῆς εἰδωλολατρείας ἄχθους ἀποφορτίσας. 
Αλλ' ἀναθλέφωμεν εἰς τὰ οὑράνια θαύματα. "Mo 
γὰρ o5 προφῆται µόνον xal ἄγγελοι τὴν χαρὰν ταύ- 
την ἡμῖν εὐαγγελίζονται, ἀλλά καὶ οἱ οὐρανοὶ διὰ τῶν 
οἰχείων θαυμάτων τὴν toU Εὐαγχελίου δόξαν ávaxn- 
ρύττουσιν. Ἐξ Ἰούδα ἡμῖν ὁ Χριστὸς ἀνατέταλχε, 
χαθώς φησιν ὁ ᾿Ἀπόστολος, ἀλλ᾽ οὐ χατανγάκεται ὁ 
Ἱουδαῖος ὑπὸ τοῦ ἀνατείλαντος. Ξένοι τῶν διαθηκῶν 


et a testamentorum promissione benedictioneque p τῆς ἐπαγγελίὰς οἱ Μάγοι, καὶ τῆς τῶν Πατέρων εὖλο- 


^7Patrum alieni sunt Magi, qui cognitione populum 
Israelitam antevertunt, et coelestem agnoscentes 
lucem, et in spelunca Regem non ignorantes. Hi 
munera afferunt, illi insidias struunt. Hi veneran- 
tur, illi persequuntur. Hi gaudent invento, quem 
exquirebant, illi nuntiato ipsius ortu reformidant. 
Videntes enim, inquit, Magi stellam supra locum, 
ubi erat puer, gavisi sunt gaudio magno valde. He- 
rodes autem audiens turbatus est, et. omnis Jeroso- 
yma cum illo *, Hi et tanquam Deo thus offerunt, 
el auro dignitatem regiam colunt. Et prophetica 
quadam gratia per myrrham mortis dispositionem 
subsigniflcant. llli vero cunctos infantes unum in 
locum coactos internecione tollendos censent. Quod 


γίας ἀλλότριοι: ἀλλὰ προφθάνουσι τῇ γνώσει Ἴσρατ- 
λίτην λαὸν, xaX «by οὑράνιον φωστῆρα γνωρίσαντες., 
xaX τὸν ἓν σπηλαίῳ Βασιλέα μὴ ἀγνοήσαντες. Ἐκαϊ- 
νοι δωροφοροῦσιν , οὗτοι ἐπιδουλεύουσιν. Ἐχεῖνοι 
προσκυνοῦσιν, οὗτοι διώχουσιν. Ἐχεῖνοι εὑρόντες τὸν 
ζητούμενον, χαίρουσιν. Οὗτοι ἐπὶ τῇ γεννήσει τοῦ 
µηνυθέντος ταράττονται. Ἰδόντες Υὰρ, φησὶν, ci 
Μάγοι τὸν ἁατάρα ἐπὶ τοῦ τόπου οὗ ἦν τὸ za- 
δίον, ἑχάρησαγ χαρὰν μεγάλην σφόδρα. Ἡρώδης 
δὲ ἀχούσας τὸν Aóyor, ἐταράχθη, xal πασα “Περο- 
σόΆυμα μετ) αὐτοῦ. Ul μὲν ὡς Θεῷ προσάγους. 
λίδανον; xai τὴν βασιλιχὴν ἀξίαν τῷ χρυσῷ δεξιοῦν- 
ται. Thv δὲ χατὰ τὸ πάθος οἰχονομίαν, προφητισῖ 
«wt. χάριτι διὰ τῆς σµύρνης ἀποσημαίνουσιν ΄ ol &, 


eos mihi non solum crudelitatis, verum 'etiam G πανωλεθρίαν τῆς νεολαίας πάσης χαταδικάζουσιν. "0 


summe demeptie videtur coarguere. Quid enim 
sibi vult ista puerorum trucidatio ? Cur ausi sunt 
homicida se tanto scelere obstringere ? Quoniam 
novum quoddam, inquiunt, mirandumque coeli por- 
tentum Regis iudicium Magis nuntiavit. 


Quid igitur tum? Aut portendenti signo fldem 
habes ut vero, aut, quod rumore jactatur, vanum 
putas ? Si talis est, qui caelos sibi fecerit inservire, 
prorsus est supra manum tuam. Sin autem in 
potestate tua. est, ut ille vel vivat, vel moriatur, 
eum (írustra pertimescis. Qui enim id agit, ut im- 
wperio tuo subditus ipse sit, cur ei parantur insidi? 
Cur horrenduin illud mandatum tranemittitur ? Cur 
jmpia fertur sententia, ut miseri infantes truci- 
dentur ? Qnid peccarunt? Quid morte, aut supplicio 
dignum admiserunt ? Crimen unum duntaxat habent, 
quod nati sunt, et in lucem editi. Et propterea ne- 
esse fuit, ut civitas carnificibus compleretur, ut 
eogeretur matrum multitudo, et infantium populus, 
uL adegsent etiam patres, et generis propinquitate 
conjuncti ad saevum facinus congregarentur. Quis 
oratione calamitatem describat ? Quis acerbitatem 
enarrans oculis aspiciendam propouat * Mistam 
illam lagjentationem, luctuosum questum puero- 
rum, malirum, propinquorun, patrum ad minas 


poc δοχεῖ, μῆ τῆς πιχρίας µόνον, ἀλλὰ χαὶ τῆς ἑσχά- 
της ἀνοίας αὐτῶν τὴν κατηγορίαν ἔχειν. TE γὰρ βού- 
λεται αὐτοῖς f) Παιδοφονία; Καὶ ἐπὶ τίνι σχοπῷ zi 
τοιοῦτον ἄγος τοῖς µιαιφόνοις τετόλµηται; Ἐπειξη 
Χαινόν τι σημεῖον, φησὶν, τῶν xaz' οὐρανὸν θαυμᾶ- 
των thv τοῦ Βασιλέως ἀνάδειξιν τοῖς Μάγοις Σἐμήνυσε. 

Ti οὖν ; ὡς ἀληθῃη πιστεύεις τῷ μηνύσαντι ση- 
pel, ἡ µάταιον ὑπονοεῖς τὸ θρυλλούµεναν ; El μὲν 
γὰρ τοιοῦτός ἐστιν, οἷος τοὺς οὐρανοὺς ἑαυτῷ συνδ:α- 
τιθέναι, οὐχ ὑπὲρ τὴν chv χεῖρα πάντως ἐστίν. Ei 
δὲ ἐπὶ σοὶ τὸ ζᾖν αὐτὸν f) τεθνάναι ποιεῖ, µάτην α:- 
φόδησαι cbv τοιοῦτον. Ὁ γὰρ οὕτω πράττων, ὥστε 
ὑποχείριος εἶναι τῇ σῇ ἐξουσίᾳ, ὑπὲρ τίνος ἐπιδου- 
λεύεται; Διὰ τί τὸ φρικτὸν ἐχεῖνο χαταπόµπετα: 
πρόσταγμα: Ἡ πονηρὰ χατὰ τῶν νηπίων queo; 
ἀναιρεῖσθαι τὰ δείλαια βρέφη; Ti ἀδικήσαντα ; Tiva 
θανάτου καὶ χολάσεως αἰτίαν xa0' ἑαυτῶν παρασχό- 
μενα; "Ev ἔγχλημα ἔχοντα µόνον, τὸ γεννηθῆναι 
καὶ εἰς φῶς ἐλθεῖν. Καὶ ὑπὲρ τούτου ἔδει χαταπλη- 
ῥωθῆναι δηµίων τὴν πόλιν, xal συναχθῆναι δῆμεν 
µητέρων xai νηπίων , λαῶν συµπαρόντων αὐτοῖς, 
xai τῶν γεννηααµένων, καὶ πάντων, ὡς εἰχὸς, ἐπὶ τὸ 
πάθος ἀθροιζομένων τῶν χοινωνούντων τοῦ γένους. 
Ti; ἂν ὑπογράψειε τῷ λόγῳ τὰς συµφοράς; Τίς ἂν 
ὑπ' ὄψιν ἀγάγοι διὰ τῶν διηγημάτων τὰ πάθη ; Tiv 
σύμμιχτον ἐχεῖνον θρῆνον ; τὴν γοερὰν συνῳδίν 


* joan. vi, 48 sqq. "-** Ephes. u, 4. " Hebr. vit, 14. ^ Mattli. n, 10. 


41115 


IN DIEM NATALEM CHRISTI. 


1146 


παίδων, µητέρων, συγγενῶν, πατρῶν, πρὸς τὴν τῶν Α carniflicum miserabiliter exclamantium? Quis di- 


δηµίων ἀπειλὴν ἐλεινῶς εἰσθοώντων; Πῶς ἄν τις δια- 
γράψειε γυμνῷ «Q Κξίφει παρεστῶτα τῷ νηπίῳ τὸν 
δήµιον, ἐμθλέποντα δριμύ τε καὶ φονιχὸν, xat φθεγ- 
Ἱόµενον ἄλλα τοιαῦτα, χαὶ τῇ χειρὶ τὸ βρέφος πρὸς 
ἑαυτὸν ἕλχοντα, καὶ τῇ ἑτέρᾳ τὸ ξίφος ἀνατεινόμε- 
vov * «hv δὲ μητέρα ἑτέρωθεν πρὸς ἑανυτὴν ἀνθέλχονυ- 
σαν τὸ παιδίον, xal τὸν ἴδιον αθχένα τῇ τοῦ ξίφους 
ἀχμῃ προσυπέχουσαν, ὡς ἂν μὴ [δῃ τοῖς ἀφθαλμοῖς τὸ 
δδέλαιον τέχνον βρέφος ταῖς χεροὶ τοῦ δηµίου διαφθει- 
ρόμµενον; Πῶς ἄν τις τὰ τῶν πατέρων διηγήσαιτο; 
Τὰς ἀναχλήσεις, τὰς οἰμωγὰς, τὰς τελευταίας viv 
τέχνων περιπλοκάς ; xal πολλῶν Rua. τουύτων κατὰ 
ταὐτὸν γιγνοµένων; Tí; ἂν τὸ πολυειδὰς xal πολύ- 
τροπον τῆς συμφορᾶς τραγῳδήσενε, τὰς διπλᾶς τῶν 
ἁρτιτόχων ὠδῖνας ; Τοὺς δριμεῖς χαυτῆρας τῆς φύ- 
σεως; Ὅπως τὸ ἅθλιον βρέφος ὁμοῦ τε τῷ pato 
προσεφύετο, καὶ διὰ τῶν σπλάγχνων τὴν καιρίαν 
ἐδέχετο; Ὅπως ἡ δειλαία µήτηρ καὶ τὴν θηλὴν ἐπεῖχε 
τῷ τοῦ νηπίου στόµατι, καὶ τὸ αἷμα τοῦ τέχνου τοῖς 
Χόλποις ἐδέχετο; Πολλάχις δέ που τῇ ῥύμῃ τῆς χειρὸς 
ὁ δήµιος, μιᾷ τοῦ ξίφους ὁρμῇ, τὸ τέχνον τῇ μητρὶ 
συνδιήλασε , xat Ev τοῦ αἵματος τὸ όὀεῖθρον ἐγένετο, 
Ex τε τῆς µητρφας πληγῆς xat ix τῆς χαιρίας τοῦ 
τἔχνου χαταμιγνύμενον. Ἐπειδὴ δὲ xai τοῦτο πρόσ- 
χειται tfj μιαρᾷ τοῦ Ἡρώδου φωνῇ, τὸ μὴ µόνον 
κατὰ τῶν ἁρτιγενῶν τὴν θανατηφόρον ἐξενεχθῆναι 
φῆφον, ἀλλ’ sU τις xal εἰς δεύτερον προῆλθεν ἔτος 
xaX τοῦτον ἀνάρπαστον γενέσθαι (γέγραπται γὰρ, ὅτι 
ἀπὸ διετοῦς xai χατωτέρω)’ ἕτερον ἐν τούτοις, χατὰ 
τὸ εἰχὸς, πάθος ὁ λόγος βλέπει. "Occ πολλάκις ὁ µε- 
ταξὺ χρόνος, δύο τέχνων μητέρα τὴν αὐτὴν ἐποίησεν. 
Οἷον οὖν ἣν ἐπὶ τῶν τοιούτων πάλιν τὸ θέαµα, δύο 
δηµίων περὶ µίαν ἀσχολουμένων μητέρα, τοῦ μὲν, 
«b παραθέον πρὸς ἑαυτὸν ἕλχοντος, τοῦ δὲ, τὸ ὑπο- 
µάζιον ἀνασπῶντος τοῦ κόλπου, Τί πάσχειν εἰχὸς ἐπὶ 
τούτοις τὴν ἀθλίαν μητέρα; πρὸς δύο τέχνα σχιζο- 
µένης τῆς φύσεως, ἑκατέρου χατὰ τὸ ἴσον τοῖς µη- 
τρῴοις σπλάγχνοις τὸ πῦρ ἀναφλέγοντος, οὐχ ἔχουσαν 
ποίῳ ἢ τίνι τῶν πονηρῶν ἀχολουθήσει δηµίων; Τοῦ μὲν 
ἐντεῦθεν, τοῦ δὲ ἑτέρωθεν πρὸς τὴν σφαγὴν ἐφελχομέ- 
wy τὰ νΆπια * προσδράµῃ ἐπὶ τῷ νεογενεῖ, ἄσημον ἔτι 
καὶ ἁδριάρθρωτον τὸν ὀδυρμὸν ἀφιέντι; Αλλ’ ἀχροᾶται 
τοῦ ἄλλου ἤδη. φθεγγομένου, xal φελλιζομένῃ τῇ 


cendo possit exprimere carnificem gladio contra 
puerum irruentem,. et torvo trucique vultu con- 
tuentem, verbisque crudelibus alloquentem, | una 
quidem manu corripientem infantulum, allera vero 
gladium adigentem ; matrem porro ex altera parte 
filium ad se trahentem, objicientemque cervicem 
suam acuto gladio, ne miserum fllium carnift- 
cis manu necatum propriis oculis intueretur ? 
Quis explicet ea qus patres agunt, revocatio- 
nes, suspiria, postremos filiorum complexus, pra- 
sertim cum idem a multis fiat codem tempore? 
Quis variam multiplicemque calamitatem, et con- 
duplicatos puerperarum dolores partus exponat , 
et acerrimas, quas admovebat natura, faces ? 
Quonodo puer infelix et. uberi simul inhzreret, 
et per viscera letalem plagam acciperet ? Quo- 
modo misera mater simul infantis ori subderet 
ubera, et sinu sanguinem ejus exciperet ? Manus 
autem impetu s»penumero carnifex uno gladii 
icu filium et matrem consauciabat, et unus san- 
guinis rivus ex matris plaga et ex moriifero vul- 
nere filii mistus decurrebat. Jam vero, cum nefaria 
Herodis sententia non solum nuper geniti neea- 
rentur, sed etiam illi, qui alterum agebant annum, 
raperentur ad mortem "5, (scriptum est eniin eum 
jussiese , bimulos ei minores interfüci), videre 
erat matres non paucas, qua eo temporis spatio 
duos álios enixa fuerant. Quedmam igitur rursum 
in his spectaculum cernebatur, cum duo carnificee 
cirea matrem uBam essent oecupati, unusque 
prope currentem filium ad se raperet, alter autem 
lactentem adhuc infantulum e gremio matris evel- 
leret? Quid tum (faciat mater ipfelix, cum natura 
bifariam in filios diveltatur, et utroque (ilio me- 
ternis visceribus ex xquo faces admoveute, ne- 
sciat utrum ex carnificibus prius sequatur, cum 
unus ex hac, alter ex illa parte pueros ad cedem 
trahat? procurratne ad nuper geuitum, confusos 
imdistinctosque gemitus emittentem? at inbibelur 
ab altero jam loquente, balbutientique lingua ma- 
trem inclamante. Quidnam agat? qua se vertat? 
Utrius voci voce sua respondeat ? Utrius gemitum 
gemitu excipiat suo? Ὀδμίως defleat necem, cum 


φωνῇ μετὰ δαχρύων τὴν μητέρα ἀναχαλοῦντος. Τί D uterque naturz stimulis eque miseram feriat? 
πάθῃ; Τίς ἂν γένηται; Tívoz «fj. φωνῇ ἀντιδοήσει; Τίνος τῇ οἰμωγῇ ἀντοδύρηται ; Ποίῳ ἀποθρηνήσει 
θανάπῳ, ἴσως Eg! ἑχατέρῳ μαστιζομένη τοῖς χέντροις τῆς φύσεως; 


"AX! ἀπαγάγωμεν τὴν ἀχοὴν τῶν ἐπὶ τοῖς παισὶ 
θρήνων, xaX πρὸς τὰ εὐθυμότερα xai μᾶλλον τῇ 
ἑορτῇ πρέποντα τὴν διάνοιαν τρέφωµεν, χᾶν ὑπερ- 
6οῶσα χατὰ τὴν προφητείαν ἡ Ῥαχὴλ τὴν σφαγὴν 
τῶν τέχνων ὁλοφύρηται. "Ev γὰρ ἡμέρᾳ ἑορτῆς, 
καθώς φησιν ὁ σοφὸς Σολομὼν , ἀμνηστία πρέπει 
xaxàv. Τίς 5' ἂν γένοιτο τῆς ἑορτῆς ἡμῖν ταύτης εὖ- 
σηµοτέρα, Ev f| τὴν πονηρὰν τοῦ διαδόλου σχοτόµαιναν 
διαχέας ὁ τῆς δικαιοσύνης Ίλιος , δι αὐτῆς τῆς ἡμε- 
τέρας φύσεως ἐπιλάμποι τῇ φύσει, ἐν f] τὸ πεπτωχὸς 


5 Matth. n, 16. 


0 Jerem. xxxi, 15; Mattb. ii, 67. 


Sed amoveamus aures ab bisce questibus, et ad 
ketiora dieique festo magis convenientia cogitatio- 
nem convertamus, licet Rachel, ut qui. pro 
pheta 56. clamans filiorum czdem deploret. In die 
enim festo, ut ait sapiens Salomon, malorum de- 
cet oblivisci. Qua autem nobis celebrior dies hac 
esse potest, in qua malas diaboli tenebros discu- 
tiens justill sol per naturam nostram iltucet 
mundo, in qua, qui cecidit, excitatur, qui hostis 
factus est, in gratiam recipitur, qui ejectus est 


1147 


5, GREGORII NYSSENI 


1148 


revocatur, qui e vita excidit ad vitam redit, qui A ἀνεγήγερται, «b ἐχπεπολεμωμένον εἰς χαταλλαχὰς 


servitetem servivit, regni dignitatem assequitur, 
qui mortis vinculis constrictus est, ad regionem 
viventium revertitur ? Nunc, ut Propheta testatur*!, 
eres mortis porte confringuntur, ferrea comminu- 
untur vincula, quibus antea genus hominum in 
mortis custodia detinebatur. Nunc, ut cecinit Da- 
vid 5", recluditur porta justitize. Nune per totum 009 
bem una voce festum celebrantium clamor exaudi- 
tur. Per hominem mors, et per hominem salus. 
Primus in peccatum lapsus est : jacentem secundus 
suscitavit, À muliere mulier defensa est : prima 
peccato aditum patefecit, hec ut justitiz pateret 
aditus, ministra fuit. Illa serpentis consilinm est 
secuta, bzc serpentis interfectorem exhibuit, et 
lucis auctorem in lucem edidit. Illa per lignum 
induxit peccatum, hac per lignum gratiam intulit. 
Lignum autem crucis intelligo : cujus fructus est 
semper virens, et gustantibus vita fit immortalis. 
Nemo autem hanc gratiarum actionem paschatis 
tantum mysterio putet convenire, Sic enim cogi- 
tet, pascha quidem divinz dispositionis esse finem, 
qui tamen finis consequi nequeat, nisi principium 
antecedat. Quid igitur antiquius est? Ortus nimi- 
rum mortis dispositione. 

µόνην τὴν τοιαύτην εὐχαριστίαν πρέπειν ὑπονοείτω. 


ἄγεται, τὸ ἀποχηρυχθὲν ἑπανάγεται, τὸ ἐχπεπτωχὸς 
τῆς ζωῆς εἰς τὴν ζωὴν ἑπανέρχεται, τὸ τῇ αἰχμαλω- 
σίᾳ δεδουλωµένον εἰς τὴν τῆς βασιλείας ἀξίαν Ex- 
αναλαμδάνεται, τὸ τοῖς δεσμοῖς τοῦ θανάτου πετε- 
δηµένον, ἄνετον πρὸς τὴν χώραν τῶν ζώντων ἕπανα- 
τρέχει ; Νῦν, xavà τὴν προφητείαν, αἱ χαλκαῖ τοῦ 
θανάτου πύλαι συντρίδονται; ot. σιδηροῖ συγκλῶνται 
μοχλοὶ, οἷς πρότερον χαθειργµένον ἂν τὸ τῶν ἀνθρώ- 
πων γένος kv τῇ τοῦ θανάτου φρουρᾷ. Nov ἀνοίγεται, 
ναθώς φησιν ὁ Δαθὶδ, ἡ πύλη τῆς δικαιοσύνης. Nov 
ὁμόφωνος χατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ὁ Ίχος τῶν 
ἑορταζόντων ἀχούεται. Δι ἀνθρώπου θάνατος, χαὶ 
δι) ἀνθρώπου fj σωτηρία. Ὁ πρῶτος εἰς ἁμαρτίαν 
ἔπεσεν * ὁ δεύτερος τὸν πεπτωχότα ἀνέστησεν. ᾿Αποζ 


B λελόγηται ὑπὲρ τῆς γυναιχὸς fj γυνή: ἡ πρώτη τῇ 


ἁμαρτίᾳ τὴν εἴσοδον δέδωχεν, abcr δὲ τῇ εἰσόδῳ της 
δικαιοσύνης ὑπηρετήσατο. 'Exsivn τοῦ ὄφεως τὴν 
συμθουλὴν ἑἐπεσπάσατο, αὕτη τὸν ἀναιρέτην τοῦ 
ὄφεως παρεστιῄσατο, καὶ τοῦ φωτὸς τὸν γενέτην 
ἀπεχύησεν. Ἐχείνη διὰ τοῦ ξύλου τὴν ἁμαρτίαν εἶσ- 
ἠγαγεν, αὕτη διὸ τοῦ ξύλου τὸ ἀγαθὸν ἀντεισήγαγε. 
Ἐύλον δὲ λέγω τὸν σταυρόν' ὁ δὲ τοῦ ξύλου τούτου 
χαρπὺς ἀειθαλὴς xat ἁμαράντινος ζωὴ τοῖς Yevop£- 
vote γίνεται. Καὶ μηδεὶς τῷ κατὰ τὸ Πάσχα μυστηρίῳ 


Λογιζέαθω, γὰρ ὅτι Πάσχα πέρας τῆς οἰχονομίας ἐστί. 


Πῶς δ᾽ ἂν ἐγένετο τὸ πέρας, εἰ μὴ ἡ ἀρχὴ καθηγήσατο; Τί τίνος ἐστὶν ἀρχηγιχώτερον ; Ἡ Υένησις 


δηλαδη τῆς χατὰ τὸ πάθος οἰχονομίας. 

Hujus igitur bona sunt pars bonorum ipsius 
ortus. Quod αἱ quis munera, qu» in Evangeliis 
commemorantur, enumeret, 8i recenseat miracula 
eurationum, in inopia et fame ciborum copiam, 
mortuorum e monumentis excitationem, subitam 
atque improvisam effectionem vini, expulsiones 
daemonum, varias affectiones ad valetudinem re- 
vocatas, claudorum saltus, illitos luto cecorum 
ocules, divinam doctrinam, leges latas, arcanam 
similitudinum significationem : hz::c omnia hujusce 
diei gratia comprehenduntur. Hzc enim bonorum, 
quse deinceps consecuta sunt, omnium initium 
fuit, Quamobrem exsultemus, et letemur in ea. 
Negligamus, ut hortatur Propheta **, exprobratio- 
nem hominum, nec despectione ipsorum sinamus 
nos vinci, qui diving dispositionis et providentiae 
rationem irrident, quasi non decuerit Dominum 
subire corporis naturam, nec in hominum vita 
nascendo versari. lgnorant enim rei mysterium, 


. quo Dei sapientia nobis salutem afferre constituit. 


Eramus sponte peccatis noslris venditi, et instar 
eorum, qui argento veneunt, vitze nostra inimico 


. mancipad. Quid tibi a Domino optandum fuit? 


nonne ut a calamitate liberareris? cur igitur cu- 
riose in modum inquiris? benefactori bene merendi 
rationem pr:escribis? non secus ac si quis bene- 
merito succenseat medico, quod se non hac, sed 
illa ratione curaverit. Quod si divini consilii ra- 
tionem curiositate ductus exquiris, hoc tibi satis 


Οὐχοῦν xal τὰ τοῦ Πάσχα χαλὰ, τῶν περὶ τὴν 
γἐννησιν εὐφημιῶν, µέρος ἐστι. Kàv «ác εὑεργεσίας 
τῶν by τοῖς Εὐαγγελίοις ἱστορηθέντων τις χαταλέγῃ, 
xai διεξέρχηται τὰ χατὰ τὰς ἰάσεις θαύματα, τὴν 
ἐξ ἁπόρων τροφὴν, τὴν τῶν τεθνηκότων Ex τῶν µνη- 
µάτων ὑποστροφὴν, τὴν αὐτοσχέδιον γεωργίαν τοῦ 
οἴνου, τὴν τῶν δαιµονίων φυγὴν, τὴν τῶν ποικίλων 
παθηµάτων εἰς ὑγίειαν μεταθολὴν , τὰ τῶν χωλῶν 
ἂλματα, τοὺς ix πηλοῦ ὀφθαλμοὺς, τὰς θείας διδα- 
σχαλίας, τὰς νομοθεσίας, τὴν διὰ τῶν παραθολὼν 
ἐπὶ τὰ ὑψηλότερα µυσταγωγίαν. Ἠάντα ταῦτα τῆς 
παρούσης ἡμέρας χάρις ἁστίν * αὕτη γὰρ Ἶρξε τῶν 
ἑφεξής ἀγαθῶν. Οὐχοῦν ΑἉαάιασώμεθα, καὶ εὖ- 
φρανθῶμεν ἐν αὐτῇ' μὴ φοδούμενοι τὸν ὀνειδισμὸν 
τῶν ἀνθρώπων, xal τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττώ- 
µενοι, χαθὼς xal ὁ προφήτης παρεγγνᾶται, ot. xaza- 
χλευάζουσι τῆς οἰχονομίας τὸν λόγον, ὡς οὐχ εὗπρε- 


D πὲς ὃν σώματος ὑπελθεῖν φύσιν, xal διὰ γεννήσεως 


ἑαυτὸν τῇ ἀνθρωπίνῃ Qui] καταµίξαι τὺν Κύριον 
ἀγνοοῦντες, ὡς ἔοιχε, τὸ περὶ τούτου µυστήριον, ὅπως 
ἡ τοῦ Θεοῦ σοφία τὴν σωτηρίαν ἡμῖν ᾠχονομήσατο. 
Ἑκχουσίως ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν ἐπράθημεν, χαὶ .ἀρ- 
γυρωνήτων δίχην τῷ ἐχθρῷ τῆς ζωῆς ἡμῶν χατεδον- 
λώθημεν. Τί σοι γενέσθαι παρὰ τοῦ Δεσπότου µάλι- 
στα χαταθύµιον ἣν ; οὐ τὸ ἐξαιρεθῆναιτῆς συμφορᾶς; 
Ti περιεργάζῃ τὸν τρόπον; τί νομοθετεῖς τῷ εὗερ- 
γἑτῃ, τῆς εὐεργεσίας μὴ ἀντιλαμθανόμενος: ὥσπερ 
ἂν εἴ τις xal τὸν ἰατρὸν ἁπωθούμενος, καὶ µεμφζ- 
µενος τῆς εὐεργεσίας, ὅτι μὴ οὕτως, ἀλλ᾽ ἑτέρως τὴν 


*! Psal, cvi, 14. ** Psal. cxvij, 19, 55 Psal. xcüi, 17. 





1149 


IN DIEM NATALEM CHRISTI. 


4159 


θεραπείαν ἑνήργησεν. El δὲ τὸν ὄγχον τῆς olxovo- A sit intelligere, non unum aliquod bonorum, sed 


piae ὑπὸ φιλοπραγμοσύνης ἐπιξητεῖς * ἀρχεῖ σοι vog- 
οὔτον μαθεῖν, ὅτι τὸ θεῖον οὐχ ἓν τι µόνον τῶν ἆγα- 
θῶν, ἀλλὰ πᾶν ὅ τί πὲρ ἐστι xav! ἐπίνοιαν ἀγαθὸν, 
ἐχεῖνό ἐστι ^ δυνατὸν, δἰχαιον, ἀγαθὸν, σοφόν πάντα 
ὅσα τῆς θεοπρεποῦς σηµασίας ἑστὶν ὀνόματά τε καὶ 
νοήματα. Σχόπησον δὴ τοίνυν, εἰ μὴ πάντα περὶ τὸ 
γενόµενον ἡμῖν τὰ εἱρημένα συνέδραµεν * tj ἀγαθό- 
της, 1j σοφία, fj δύναμις, ἡ δικαιοσύνη. Ὡς ἀγαθὸς, 
τὸν ἁἀποστάτην ἠγάπησεν * ὡς σοφὸς, τὴν ἐπίνοιαν 
τῆς ἑπανόδου τῶν χαταδεδουλωµένων ἐμηχανῄσατο; 
ὡς δίχαιος, οὐ βιάξεται τὸν χαταδουλωσάµενον, τὸν 
ὠνῆς διχαίως χτησάμενον * ἁλλ᾽ ἑαυτὸν δέδωχεν ἀντὶ 
τῶν κεχρατηµένων ἀντάλλαγμα, ἵνα καθάπερ τις 
ἐγγνητὴς εἰς ἑαυτὸν μεταθεὶς τὴν ὀφειλὴν, ἔλευθε- 
paar) τῶν χρατούντων τὸν χατεχόμενον. Ὡς δυνατὸς, 
οὐχ ἐνεχρατήθη τῷ ᾷδῃ, οὐδὲ ἡ σὰρξ αὐτοῦ εἶδε δια- 
φθορἀν. 0ὐδὲ γὰρ fv δυνατὸν χρατηθῆναι ὑπὸ τῆς 
φθορᾶς τὸν &pynybv τῆς ξωῆς. Αλ)’ αἰσχρὸν τὸ εἰς 
γένεσιν ἀνθρωπίνην ἑλθεῖν, καὶ τῶν τῆς σαρχὸς πα- 
θηµάτων ὑποστῆναι τὴν πεῖραν; Thy τῆς εὑεργεσίας 
ὑπερόολὴν λέγεις. Ἐπειδὴ γὰρ ἄλλως οὖκ fj» ἔδαιρε- 
Ofjvat τῶν τοσούτων χαχῶν τὸ ἀνθρώπινον * ὑπέμεινεν 
ὁ πάσης ἀπαθείας Βασιλεὺς, τὴν ἰδίαν δόξαν τῆς ἡμε- 
τέρας ζωῆς ἀνταλλάξασθαι. Καὶ ἡ μὲν χαθαρότης ἐν 
τῷ ἡμετέρῳ Ὑίνεται ῥύπφ) ὁ δὲ ῥύπος τῆς χαθα- 
ῥρότητος οὗ προσάπτεται, χαθώς φησι τὸ Εὐαγγέλιον * 
ὅτι τὸ φῶς ἐν τῇ σχοτίᾳ ἔλαμφεν, ἡ δὲ σχοτία, αὐτὸ 
οὗ χατἐλαδθεν. ᾿᾽Αφανίζεται γὰρ τῇ παρουσίᾳ τῆς 


ἀχτῖνος, ὁ ζόφος * οὐχ ἐναμαυροῦται τῷ ζόφῳ ὁ σ 


fioc. Τὸ θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς χαταπίνεται, χαθώς 
φησιν ὁ ᾿Απόστολος” oóx ἑνδαπανᾶται ἡ ζωὴ τῷ 
θανάτῳ. Τὸ κατεφθαρμένον τῷ ἀφθάρτῳ συνδιασώ- 
δεται. Ἡ φθορὰ, τῆς ἀφθαρσίας οὐ προσάπτεται. 
Διὰ ταῦτα χοινὴ πάσης Ὑίνεται συνῳδία τῆς χτίσεως, 
ὁμόφωνον πάντων τὴν δοξολογίαν ἀναπεμπόντων 
τῷ Δεσπότῃ τῆς χτίσεως * πάσης γλὠσσης ἔπουρα- 
νίων τε χαὶ ἐπιγείων χαὶ καταχθονίων βοώσης, ὅτι 
Κύριος Ἰησοῦς Χριστὰς εἰς δόξαν θεοῦ Πατρὸς, εὖ- 
λογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


9 ll Cor. v, 4. 


quidquid boni cogitatione ac mente concipitur, 
illud esse divinum numen, potens, justum, bonum, 
sapiens, omnia denique nomina, et notiones, qui- 
bus natura divina declaratur. Considera igitur 
mihi, utrum in hoc beneficio, quo nos affecit, cer- 
nantur omnia, qux dicendo percurri, bonitas, $a- 
pientia, justitia, potentia. Ut bonus desertorem 
amavit, ut sapiens rationem invenit, qua servitute 
oppressum in libertatem vindicaret, ut justus in 
servitute continentem 'et emptionis jure possi- 
dentem non coegit, sed se ipsum pro illo, qui 
vietus erat, tradidit, et tanquam vas et sponsor. 
debitum ipse persolvit, ut eum, qui obstrictus 
erat, liberaret : ut potens non detentus est in in- 
ferno, nec ejus caro vidit corruptionem. Neque 
enim fleri poterat, ut vitze auctor ac Dominus a 
corruptione teneretur. At turpe, inquies, fuit, eum 
in vitam humanam ingredi, et carnis molestias 
experiri. Imo vero hic apparet muneris amplitudo. 
Etenim cum aliter e tantis malis homo liberari 
non posset, beatitudinis Rex gloriam suam cum. 
vita nostra commutavit. Ac puritas quidem ad 
nostras sordes sese demisit : sordes tamen ipse 
puritatem non attigerunt. Lux enim, ut in Evange- 
lio legitur, in tenebris fulsit, tenebrae autem eam 
non comprehenderunt. Nam tenebre presentia 
splendoris evanescunt; sol in tenebris non obscu- 
ratur. Quod mortale est, absorbetur a vita, queimn- 
admodum scribit Apostolus ** non autem vita a 
morte consumitur. Quod corruptum fuit, cum in- 
corrupto servatur. Corruptio autem ad incor- 
ruptionem non accedit. Idcirco communis rerum 
omnium procreatarum concentus exsurgit, Domi- 
num suum una voce collaudantium ; sic omni lin- 
gua colestium, terrestrium atque infernorum 
exclamante, Dominus Jesus Christus in gloria est 
Dei Patris, laudandus in seternum. Amen. 


1:51 S. GREGORII NYSSENI 41152 





TOY AYTOY 
ΗΙΣ ΤΗΝ YIIAHANTHN TOY KYPIOY, 


ΚΑΙ EIZ ΤΗΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ, ΚΑΙ ΕΙΣ TON AIKAION ΣΥΝΕΩΝΑ. 


EJUSDEM 
DE OCCURSU DOMINI, 


DE DEIPARA VIRGINE ET DE JUSTO SIMEONE. 


Laurentio Sifano interprete. 


Qui colestium rerum sensu, sapientia atque À — 'O «fj φρονήσει τῶν οὑρανίων µετέωρος, ó τῇ χατα- 


intellectu sablímis est, ac terrenarum rerum de- 
epectuatque contemptu excelsus ille Paulus, illa divi- 
nitus rapi solita mens, illaa Christo moveri consueta 
lingua, pulcherrimus ille velociter atque celeriter ex- 
arantis scribe calamus, qui eleganter Ecclesi: con- 
scripsit placita atque decreta veritatis, in. manu 
potentis a Deo confectum illud telum, qui in corde 
principis mundi tenebrarum letale ac mortiferum 
vulnus inflixit, fulgur illud quod ab Hierosolymis 
et circumjacentibus regionibus usque ad lllyricum, 
imo vero ad extremos usque terminos terrz luxit, 
illa divini tonitrui in mystica Evangelii rota, que 
per omuenm orbem, terre volvebatur, clarissima 
maximeque sonora vox: is (inquam) tanquam ex 
ipsis paradisi adytis ac penetralibus, ubi arcana 
illa verba auribus suis perceperat, loquens: imo 
vero tanquam ex ipso solio sublimi et excelso 
glorie, cui adsistit, previam et honoriflcam pr&- 
senti sancto ac dominico diei festo, ad excipien- 
dum regem gloria pompam parans, tanquam mari- 
me mysticum senatum quemdam, ecclesie nempe 
populum, regium illud sacerdotium, quam (ieri ac 
dici potest exactissimo et exquisitissimo ordine, 
ac quasi in quincuncem redacto parans et instru- 
ens, 36 bene composite stque constitutz vitz ra- 
tionis ordinem concinnum, aptum et convenientem 
priscribens, Fratres, inquit, nolite effici pueri sen- 
sibus, sed. malitia parvuli estote; animo vero ac 
mente perfecti estote *. Sic enim cym Deo undique 
perfecto ac sempiterno cui solemnem hodie ccetum 
atque conventum agimus atque celebramus, qui pro- 
pter nos secundum carnem in ultimis temporibus in- 
fans fuit, ex quo omne donum atqueperfectio exsi- 
stit, qui naturalem virtutis perfectionem etiam in hu- 
mana sua conditione ac statu excellenter ac mirifice 
demonstravit, ejusdem una corporis participes atque 


! ] €or. xiv, 20. 


φβονῆσει τῶν ἐπιγείων µετάραιος, Παῦλος ὁ θεόλη- 
πτος νοῦς, fj Χριστοχίνητος γλῶττα, ὁ τοῦ ὀξυγράφου 
γραµµατέως ὡραιάτατος χάλαμος, ὁ χαλλιγραφήσας 
τῇ Ἐχχλησίᾳ τῆς ἁληθείας τὰ δόγµατα, τὸ ἓν τῇ χειρὶ 
τοῦ δυνατοῦ θεοχάλκευτον βέλος, τὸ ἐν “ᾗ χαρδίᾳ τοῦ 
χοσµοχράτορος τοῦ σχότους xatplav ἑμπῆξαν πλεγὴν, 
ἡ ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ xal κύχλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ, 
μᾶλλον δὲ µέχρι τῶν περάτων τῆς γῆς φάνασα 
ἀστραπὴ, ἡ τῆς θείας βροντῆς Ev τῷ μυστικῷ τροχὸ 
τοῦ Εὐαγγελίου, τῷ χατὰ πάσης χυλισθέντι της οἱ- 
κονµένης, fj διειδεστάτη καὶ µεγαλόθρους φωνή : οὗτος 
ὡς ἐξ αὐτῶν τῶν τοῦ παραδείσου ἁδύτων φθεγγόµε- 
vog, ἔνθα τῶν ἀῤῥήτων ῥημάτων αὐτήχους Υέγονε᾿ 
μᾶλλον δὲ ὡς ἐξ αὐτοῦ τοῦ θρόνου τοῦ ὑψηλοῦ τε χαὶ 
ἐπηρμένου τῆς δόξης ἕνθα παρίσταται ΄ προπομπὴν 
ἔντιμον τῇ παρούσῃ ἁγίᾳ xaX Δεσποτιχῇ ἑτοιμαζόμε- 
voc ἑορτῇ, αβὸς ὑποδοχὴν τοῦ βααιλέως τῆς δόξης 
χαθᾶπερ τινὰ μυστικωτάτην σύὐγχλητον, τὸν τῆς 
Ἐχκλησίας Aabv, τὸ βασίλειον Ἱεράτευμα στιχτδὸν, 
ὡς ἄν τις εἴποι, παρασχευάζει τῆς εὐσχήμονος πολι- 
«lag τὴν τάξιν, ῥυθμίαν «s χαὶ εὐαρμοστίαν διατατ- 
τόμενός φησιν, ᾿Αδειῖφοὶ, μὴ παιδία γίνεσθε ταῖς 
φρεσὶν, dà τῇ xaxíq γηπιάζετε’ ταῖς δὲ φρεσὶ 
τόλειοι ἠίνεσθε. Οὕτω γὰρ τῷ παντελείῳ xa ai- 
ωνίῳ θεῷ, ᾧ τὴν πανήγυριν ἄγομεν σήμερον, τῷ δι 
ἡμᾶς χατὰ σάρχα ἐπ) ἑσχάτων νηπιάσαντι” ἐξ οὗ 
πᾶν δώρηµα xai τελειωτιχόν' τῷ τὴν χατὰ φύσιν 
ὑπερφυῶς τῆς ἀρετῆς τελειότητα xai bv τῷ ἀνθρω- 


C iv ἑαυτοῦ χαταστήµατι ἐπιδείξαντι σύσσωμοί τε 


xal συμμµέτοχοι γενησόµεθα, xal πρὸς τιμὴν αὐτοῦ 
xai δόξαν ἡ Ἐχχλησίας ἔσται συνέλευσις. Οὕτω γὰρ 
τὴν ἀρτιγενῆ αὐτοῦ σωματικῶς θεοφάνειαν ὃ mpogr. 
πιχὸς αἱνιττόμενος λόγος, τοῖς χαραχτεῆρσι τῆς θεο- 
πρεποῦς αὐτοῦ ὑπογράφει τελειότητος. Διότι’ xpir 
ἡ γνῶναι, qnot, τὸ παιδίον κα.]ὸν 7) κακὸν, ἀπειθεί 
πογηρίᾳ, ἐκ.έξεται τὸ ἀγαθὸν, ὅπερ ἄχρας καὶ 


1153 DE OCCURSU DOMINI, ETC. 4154 
τελειοτάτης διαχρἰαεώς τε xal ὄντως φρονῄσέως A consortes evademus, et Ecclesie conventus illl 


γνώρισμα. Ηρὸς οὗπερ ἡμᾶς ὁμοιότητα διασχουάζων 
ὁ μέγας ἀπόστολος, τὸ προτεθὲν αὐτοῦ θεόπνευστον 
Ἀόγιον ἔφησεν, ὡς ἐν τούτῳ τῆς χατ εἰχόνα τε xal 
ἑμοίωσιν θεοτευξίας ἐμφερῶς ἓν ἡμῖν γνωριζοµένης, 
καὶ τῆς τοῦ πρωτοτύπου κάλλους ὑπεραγιότητος Υι- 
γωσχοµένης. | 


honori erit, et gloriam ejus augebit. Sic enim nu- 
per genitam ejus im corpore divinam apparitio- 
nem oratio prophetica iuvolutis ac tectis verbis 
significans, signis et figuris auguste ac divina 
perfectionis ejus per συ verba describit : nempe, 
Priusquam nosset, inquit *, puellus— bonum et 


malum, non obteinperat improbitati, eligetbonum, quz res summi perfectissimique judicii, discreti- 
onis, ac verze prudentiae signum et indicium est. Ad cujus similitudinem nos instruens niagnus Aposto- 
lus, propositum divino instinctu edidit oraculum: quasi per hoc ea, qua juxta similitudinem οἱ ima- 
ginem instituta est Dei fabricatio in nobis ex propinquo commode 4ο proprie indicetur, primítivz- 
que pulchritudinis sanctítas excellens agnoscatur et animadvertatur. 


Καθάπερ γὰρ βασιλεῖ τῶν ὑπ' αὑτοῦ στρατευμάτων 
προπεμπτήριον ἑτοιμαζομένων µεγαλαυχίαν, χρυσ- 


ορόφους τε καὶ ἐξειλεγμένους εἶναι τοὺς πρὸς ὄορυφο- B 


pav αὑτοῦ συνειλεγμένους προσΏχε, xal τῆς Exelvou 
θέας τὸ ἑχτύπωμα εὐσημότατα προδεθλῆσθαι ' οὕτως 
ἡμᾶς ἀναγχαῖον µεταμορφουµένους τῇ ἀναχαινίσει 
τοῦ νοὺς ἡμῶν, xal τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον ἀποθεμέ- 
νους, xai τῆς θείας εἰκόνος τὴν ὁμοίωσιν, χατὰ τὸ 
ἐφιχτὸν ἀνθρώποις, ἓν ἑαυτοῖς περιφέροντας, οὕτως 
ἐν ταῖς σωτηρίοις xal πνευματιχαῖς ἁπαντᾷν ἑορταῖς, 
«ἵνα ἔσωνται ἡμῖν, κατὰ τὸν τοῦ. προφήτου λόγον, νη- 
στεία ἡ τετάρτη, xat νηστεία ἡ πέμπτη, xat νηστεία 
ἡ ἑθδόμη, xal νηστεία fj δεκάτη εἰς εὐφροσύνην xat 
εἰς ἑορτὰς ἀγαθάς. Τῆς νηστείας ἀναγωγικῶς δηλαδη 
νοουµένης, ἓν τῷ τῆς ἀποχῆης τε xal ὀγχρατείας 
παντὸς μολυσμοῦ, χαὶσαρχός τε xat πνεύματος τρὀπῳ. 
Διὰ γὰρ τετράδος τε χαὶ πέμπτης, xai μὴν ἑθδόμης 
τα xai δεχάτης πᾶσα σαρχιχή τε χαὶ τῷ εὐεξαπα- 
τήτῳ τῶν αἱσθήσεων προσφυ]ς. καὶ τῷ παρόντι βίῳ 
συγχλειοµένη σηµαίνεται ἔμφασις. Τὴν γὰρ σωµατι- 
χωτέραν τε xat φιλόσαρχον διαγωγὴν διὰ τῆς τετρά- 
δος µανθάνοµεν, ὡς &x τεσσάρων στοιχείων τῶν σωµά- 
των συγχεχραµένων * τὸ δὲ διὰ τῶν αἰσθήσεων εὐόλι- 
σθον (ὡς πέντε χαθεστωσῶν), τὸ τῆς πέµπτης ὄνομα 
ὑπαινίσσεται. Ἡ ἑθδόμη δὲ, χαὶ χατὰ τὸν Σολομῶντα 
τὸν εἰς ἑαυτὸν ἑθδοματιχῶς ἀναχυχλούμενον τῆς χάτω 
λήξεως αἰῶνα ἐμφαίνειν ἐπίσταται. "H ye μὴν δεχάτη 
τοῦ ἑντὸς ἀνθρώπου τὴν τῶν αἱσθήσεων χάθαρσιν 
πρὸς τὰ ἔξωθεν ἀνηγμένου ὑποδείχννσιν ' ὥστε τὸν 
τοῦ νοῦ ὀφθαλμὸν ἁπλοῦν τε xal διανγη ὑπάρχειν, 
ἵνα ὅλον τὸ σῶμα φωτεινὸν ἔσται, ὥς φησι τὸ ἅγιον 


Εὐαγγέλιον * f, 6 τῆς ψυχῆς ἀχοὴ τῆς θείας πληροῦ- D 


ται ἀγαλλιάσεώςτε xat εὐφροσύνης, ἣν ἀχοντισθῆναι 
xal Δαθὶδ ὁ µέχας ἐπεύχεται ' τὴν δὲ γευστιχὴν αὐ- 
τῆς δύναμιν ἐν τῇ τοῦ Κυρίου ἀγγεγυμνᾶσθαι χρη- 
στότητι, ὡς ὁ ψάλλων ἐν προφήταις ἀναφθέγγεται, 
καὶ ἓν ἀντιλήψφει τῆς τοῦ Χριστοῦ εὐωδίας. fiv ὁ θεῖος 
Παῦλος ἀπέπνεε, τὴν ὁσφραντιχὴν ἔξδιν χαθίστασθαι’ 
καὶ ταῖς ἔσω τῆς διαχρίσεως χεροὶ ψηλαφᾷν τὸν λό- 
yov τῆς ζωῆς, ὡς ὁ τῆς βροντῆς υἱὸς διηγόρευσεν, 
Ἡ γὰρ àv τούτοις τῶν νοητῶν αἱσθήσεων γυµνασία, 
ἐν τῇ τῶν ἑναντίων τούτοις ἁποχῇ τε xal ἀλλοτριώσει 
τὴν ἑπαινουμένην παρὰ Θεοῦ νηστείαν ἀπεργάζξεσθαι 
πέφυχεν * οὕτω τε χατορθοῦν ἡμᾶς περιγίνεται τὸ τῇ 


Quemadmodum enim,cum regem qui sub eosunt 
exercitus magnifica pompa comitari atque produ- 
cere parant, auro tectos atque delectos esse, et 
formz illius clarissime expressam imagimem prae 
se ferre atque gestare convenit eos, qui ad satelli- 
tium et custodiam corporis ejus collecti sunt, eo- 
dem modo necesse est, ut nos renovatione mentis 
et animi nostri nosmetipsos transformantes, et 
veterem hominem deponentes, et quoad homines 
id assequi possunt, divinze imaginis similitudinem 
in nobis circumferentes atque gestantes, ita tan- 
dem in salutaribus et spiritualibus diebus festis 
prodeamus et conveniamus, ut redigantur nobis, 
juxta prophetze orationem, jejunium quartum, je- 
junium quintum, jejunium septimum et * jejunium 
decimum in lzetitiam et bonos dies festos. Ubi je- 
Junium subliniore nimirum atque excelsiore ac 
inystico sensu intelligendum est, versa atque trans- 
lata significatione ad temperantiam et continen- 
tiam ab omnibus tum carnis tum spiritus sordibus 
et inquinamentis. Nam per quaternarium numerum, 
itemque per septenarium et denarium omnis car- 
nalis, eaque quz sensibus deceptioni ac fraudi 
obnoxiis et opportunis familiaris et addicta est. 
atque cum presenti mundo concluditur, species 
ac reprzsentatio significatur. Nain eam, qua et 


Bagis corporea et carnis amans est, vite trans- 


actionem per quaternarium numerum accipimus, 
quippe corporibus ex quatuor elementis contem- 
peratis : at ea, quae perseneus fit, ad lapsum faci- 
litas atque proclivitas ( quippe cum numero quin- 
que sint ) quinarii nomine designatur. Septenarius 
vero numerus etiam Solomoni inferze nature revum, 
quod per septimanas in semetipsum revolvitur ct 
in orbem redit, significare solet. Denarius autem 
numerus ab externis ad excelsiorem intellectum et 
sententiam mysticam translatione facta, indicat 
interni hominis scnsuum expurgationem, ut. oculo 
mentis et animi sünplice atque pellucido exsi- 
stente, totum corpus lucidum sit, μὲ inquit san- 
cium Evangelium* : anime item aures divino gau- 
dio atque letitia repleantur, quam ut aures su: 
percipiant, etiam magnus ille David precatur: 
gustandi autem vis et.facultas ejus in Doinini be- 


* jsa, vit, 10, * Zach. vir, 19. * Matth. vi, 22. 


4155 S. GREGORII NYSSENI 1156 


hignitate atque commoditate exerceatur, procla- A xaxíg μὲν νηπιάζειν, τῆς κατὰ θεὸν δὲ φρονήῄσεως ἓν 
mat, et in perceptione Christi suavis odoris, quem Ἅῥτελειόζητι γίνεσθαι. 

divinus Paulus redolebat, odorandi et olfaciendi habitus constituatur; οἱ internis discretionis et 
judicii manibus contrectetur verbum vitz, ut tonitrui fllius dicit *. Nam 9intellectualium atque spiri- 
tualiuin sensuum in his exercitatio per abstinentiam et alienationem iis contrariorum. efficere solet 
jejunium, quod apud Deum laudatur, atque bac ratione prospére nobis succedit conatus, et con- 
tingit, ut malitia quidem infantes simus, prudentie vero, quze cum Deo conjuncta est, perfectam  co- 


gnitionem et habitum assequamur. 

Hoc modo nos irrigans apostolicarum simul ac 
propheticarum doctrinarum de scaturiginibug spi- 
ritus confluens sensuum et intellectuum majestas, 
et amnem Dei mysticis aquis replens, celestem 
civitatem Dei, que ex supramundanis potestatibus 
conflatur, hujus amnis fluctuum impetu exhi- 
larare scit, ut psalmediam clamantem  audi- 
vimus *. Etenim sanctus supernorum spirituum 
coetus, hominum salute vehementer delectatur. 
Nam ita coelestes spiritus communiter una cum 
terrenis dies festos concelebrare solent, terrestri- 
bus nimirum angelicam vitam amplectentibus. Cum 
enim Deus noster hic, quem ante demonsirando 
propheta manifestavit ac divulgavit, in terra visus, 
et una cum hominibus conversatus " est, ac supe- 
ram beatitudinem in terra plantari angeli viderunt, 
Gloria in excelsis Deo proclamabant, et in terram 
pacis bonum nuntium apportabant * ( quippe cum 
divina bona voluntas et affectio in hominibus ac- 


Οὕτως ἡμᾶς ἅρδουσα fj τῶν ἀποστολιχῶν τε xal 
προφητικῶν διδαγµάτων Ex τῶν χρουνῶν τοῦ Πνεύμα- 
τος συῤῥέουσα µεγαλόνοια, xaX τὸν τοῦ θεοῦ ποταμὸν 
τῶν μυστικῶν ὑδάτων πληρώσασα, thv ἐπουράνιον 
πόλιν τοῦ Θεοῦ, τὴν ταῖς ὑπερχοασμίοις συγχροτουµέ- 
νην δυνάµεσι, τοῖς τοῦ ποταμοῦ τούτου ὁρμήμασιν 
εὐφραίνειν ἑπίσταται, ὡς τῆς ΨΦαλμῳδίας βοώσης 
ἠχούσαμεν. Καὶ γὰρ, fj τῶν ἄνω πνευμάτων ἁγία ὁμ- 


ῆγυρις τῇ τῶν ἀνθρώπων σωτηρίᾳ λίαν ἐφῄδεται. Οὕτω 


Υὰρ χοινῇ πανηγυρίζειν σὺν τοῖς ἐπιγείοις τὰ οὐράν:α 
εἴωθεν, τὴν ἀγγελοπρεπῃ πολιτείαν τῶν ἐπὶ γης 
ἀσπαζομένων. Ὅ τε γὰρ ὁ θεὸς ἡμῶν οὗτος, ὃν προ- 
δειχτιχκῶς ὁ προφήτης διΊΥΤειλεν, ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθτ, 
χαὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη, χαὶ τὴν ἄνω µα- 
χαριότητα ἐπὶ γῆς φυτευοµένην ἐθεάσαντο ἄγγελοι, 
Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ, ἀνεφθέγγοντο, xaX ἐπὶ vr.c 
εἱρήνην εὐηΥγελίζοντο (θείας εὐδοχίας ἓν ἀνθρώποις 
γεγενηµένης)΄ οὕτω τε τῆς θείας λειτουργίας ἐξαίρε- 
τον xai ὄντως χαθαρόν τε καὶ µονότροπον αὐχοῦντες 


quievisset ), atque ita divini offleii atque ministerii c οἱ τῶν ἁγίων ἀγγέλων µαχάριοι θίασοι, τῆς ἀληθοὺς 


eximiam ac vere puram, integramque et singula- 
rem rationem laudantes et extollentes beati sancto- 
rum angelorum cetus, verzeque sanctitatis in nobis 
signa cernentes, non aspernandos et repudiandos, 
(quemadmodum evangelice similitudinis sermo 
ex nuptiia divinis abstractum et ejectum facit eum, 
qui veste sordida amictus erat*, sed dignos judica- 
bunt, qui sempiterne lztiti:& socii assumamur. 
Etenim quando circa primitivum et originale (ut 
sic dixerim ) tempus przxsentis diei festi instituti, 
is, qui forma divina przeditus erat, et formam servi 
sumpserat, mediator et intercessor inter Deum et 
homines factus, legis preceptum exsequens qua- 
draginta dies natus infans, sempiternum illud ver- 
bum una cum genitrice convenientem atque pra- 
scriptam hostiam portante ad templum pergebat, 
incorporeorum spirituum ordines servilem in mo- 
dum cervicem flectentes, invisibiliter Deo conve- 
nientem pompam parabant, et ineffabilis sapientie 
pelagus venerabantur, et ejus, quz? primo intuitu 
obvia, vulgoque nota est, legalis litterz constitu- 
tionis expletionem et exsecutionem pro manifesta- 
tione niysterii, in Deo qui omnia creavit, abscon- 
diti exspeetabant : cujus nos mysterii memoriam 
hodie celebrantes, spiritualibus speculationibus, 
quemadmodum incorporezx mentes et spiritus, nos 
oblectemus, et divinorum miraculorum majestatem 
przedicatione atque laudatione cclebrantes, socii 
illorum dignitatis efliciemur: non legali umbra 


*] Joan. 1, 4. * Psal. xiv, 5. 


' Daruc. 11, 23. 


ἁγιότητος ἓν ἡμῖν ὁρῶντες τοὺς χαραχτῆρας, οὐχ ἀπο- 
θλήτους ποιῄσονται κοινωνοὺς τῆς ἀχηράτου εὔφρο- 
αύνης συμπαραλήφεσθαι ΄ χαθάπερ τὸν ῥυπώστ ἑστο- 
λισμένον ἐσθῆτι ἁπόχριτον τοῦ θείου γάμου Ó της 
εὐαγγελιχῆς παραθδολΏῆς ἐποιῃσατο λόγος. Καὶ γὰρ 
ὅτε χατὰ τὸν ἀρχέτυπον χαιρὸν (ὡς ἄν τις εἴποι) zT; 
παρούσης ἑορτῆς ὁ ἓν μορφῇῃ θεοῦ ὑπάρχων, xa µορ- 
φἣν δούλου ἑλόμενος, ὁ μεσίτης θεοῦ xal ἀνθρώπων 
γενόμενος, τὴν νομικὴν πληρῶν διαγόρευσιν τεσσαρά- 
χοντα ἡμερῶν ὑπάρχων βρέφος, ὁ ἀῑδιος Λόγος ἐπὶ 
τὸν vaby ἑχώρει σὺν τῇ τεχούσῃ, xat τῇ χαταλλήλῳ 
τῆς διατεταγµένης θνσίας διαγωγῆ, al τῶν ἁσωμάτων 
ταξιαρχίαι δουλικῶς τὸν αὐχένα ὑποχλίνουσαι, Ex τοῦ 
&opátou θεοπρεπῆ τὴν προπομπὴν ἠτοιμάξοντο, χαὶ 


D τὸ τῆς ἀῤῥήτου σοφίας ἐξεθείαζον πέλαγος * xal τὴν 


περαίωσιν τῆς προχειροτέρας τοῦ νομιχοῦ γράμµα- 
τος διατάξεως, φανέρωσιν τοῦ μυστηρίου τοῦ ἆπο- 
χεχρυμµένου ἓν τῷ cip τῷ τὰ πάντα χτίσαντι ἑξ- 
εδέχοντο * οὗ τινος ἡμεῖς τὴν ἀνάμνηαιν ἑορτάζοντες 
σήμερον, πνευματιχαῖς θεωρίαις κατὰ τοὺς ἀσωμάτους 
νόας τρυφῄσωμεν, xat τῶν θείων θαυμασίων τὸ µεγα- 
λεῖον δοξάζοντες, χοινωνοὶ τῆς ἑχείνων ἀξίας ἑσόμεθα, 
οὐ τῇ νομιχῇ σχιᾷ τὸ ὄμμα τῆς φυχῆς ἀμαυρούμενοι, 
ἀλλὰ τὸ δὴ λεγόμενον τῷ σοφωτάτῳφ Παύλῳ, ἄναχε- 
χαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Kuplou χατοπτρικό- 
µενοι. Τοῦ γὰρ Nópou λέγοντος, πᾶν ἀρσενιχὸν δια- 
νοῖγον µήτραν ἁγιάξεσθαι, δεῖν δὲ τὴν ἀρτιτόχον 
γυναῖχα ἄρσενος παιδὸς γενομένην μητέρα, τεσσαρά- 
χοντα ἡμερῶν μετὰ τὸ τεχεῖν καθἠραμένην διαστἠ- 


* Luc. n. 15 δᾳᾳ. * Matth. xxii, 14 sqq. 


1151 


bE OCCURSU DOMINI, ETC. 


pat, οὕτω µετα τινος εὐχρινῶς διωρισµένης θυσίας A animi oculum obscurantes, sed, juxta dictum sa- 


ἐπὶ cb τοῦ Θεοῦ πορεύεσθαι τέμενος: οἱ μὲν τὸ xá- 
λυμμα ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης τῇ 
χαρδίᾳ αὐτῶν περιφέροντες, ταῖς αὐταῖς κατ ἑνιαν- 
τὸν θυσίαις, ἵν οὕτως εἴπω (at οὐδέποτε δύνανται 
τοὺς προσερχοµένους τελειῶσαι), νηπιοφρόνως τὴν 
τοιαύτην νοµοθεσίαν νοµιζέτωσαν πληροῦν. Ἡμῖν δὲ, 
olg ἓν τῇ πρὸς θεὸν ἐπιστροφῇ τὸ τοιοῦτον περιῄρη- 
ται χάλυωμµα, ἅπαξ ἐπὶ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος εἰς 
ἀθέτησιν ἁμαρτίας διὰ τῆς θυσἰας αὐτοῦ πεφανερῶ- 
σθαι τὸ µέγα τῆς εὐσεθείας πεπιστευχόσι µυστήριον, 
ἐπαξίως τοῦ θείου τῆς ἀληθείας φωτὸς, τῇ δᾳδουχἰᾳ 
τοῦ Πνεύματος τὸ τΏς παρούσης πανηγύρεως θεω- 
ῥρητέον µυστήριον, μικρὸν ἄνωθεν προσθαλοῦσι τῷ 
θεωρήµατι, χἀκεϊνό γε μὴν εὐχαίρως προσημηναμέ- 


vote ὅτι χατὰ τὸ τῆς ἐξετάσεως ἀχόλουθον τὸ προτξ- B 


θὲν τοῦ Νόμου θέσπισµα ἐπὶ µόνῳ τῷ σαρχωθέντι θεᾷ 
ὡριαμένως τε xal ἀνεπισυμθάτως ἑτέρῳ ὁρᾶται mm 

ρούμενον. Μόνος γὰρ αὑτὸς ἁῤῥήτως συλληφθεὶς, xa 
ἀφράστως χυηθεὶς, ui προδιηνοιγµένην τῷ γάμῳ τὴ 

παρθενιχὴν µήτραν ἀνέῳξεν, τὰ σήµαντρα τῆς παρ 

θενίας ἁπαράτρωτα xai μετὰ τὴν παράδοξον πρόοδον 
φυλαξάμενος, xal μόνος ἅῤῥην πνευματικῶς εἶναι 
πεπίστευται, μηδὲν τῆς θηλυπρεποὺς ἁμαρτίας En- 
αγόμενοξ, ὅθεν xal ὄντως ἅγιος ἐπαξίως χέχληται’ 
ὥσπερ xai Γαδρι]λ τὰ τοῦ ζωοποιοῦ τόχου τῇ 8co- 
τόχιρ φέρων εὐαγγέλια, οἱονεὶ τὴν περὶ τούτου προ- 
διωρισµένηντε καὶ εἰς αὐτὸν µόνον ὁρῶσαν νοµοθεσίαν 
ἓν ἀναμνήσει ποιούµενος Διὸ xal τὸ ΥΕΥΥώμεγον 


ἅγιον, Deve, κ.ληθήσεται Ylóc Θεοῦ * ὡς κυρίως c 


τῆς τοῦ ἁγίου ἁρμοξούσης ἐπωνυμίας τῷ τὴν παρθέ- 
vov μήτραν τῇ θείᾳ διανοίξαντι θαυματουργίᾳ. Καὶ 
ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων πρωτοτόχων, ἅγια ταῦτα χληθή- 
σ8σθαι, βεθασανισµένως τῷ βάθει τοῦ Νόμου ἑγχύ- 
ψασα 1j εὐαγγελιχὴ ἀκρίδεια, διηγόρευσεν, ὡς τῇ τοῦ 


Θεοῦ ἀφιερώσει τὸ οὕτω καλεῖσθαι χληρωσαµένων *' 


ἐπὶ 0b τοῦ πρωτοτόχου πάσης κχτίσευς, ΄Αγιον τὸν 
γεν ὦώμενον ὁ ἄγγελος εἴρηχεν, ὡς τοῦτο χνρίως 
ὑπάρχων, καὶ τὴν ὄντως ἁγιότητα ἓν τῇ ἀποπομπῇ 
τἲς χαχίας, xal τῇ τοῦ ἀγαθοῦ ἐχλογῇ, ἅμα τῷ Υεν- 
νηθῆναι, ὥς φησιν ὁ προφήτης, ἐπιδειξάμενος. 


pientissimi Pauli, detecta facie nimirum gloriar- 
Dei quasi in speculo contemplantes et inspicien- 
tes !*^. Nam cum Lex dicat, omne masculinum, quod 
aperit vulvam sanctificari, oportere autem eam 
mulierem qux recens edito partu mascule prolis 
mater evaserit, spatio quadraginta a partu dierum 
purificatam, ita tandem cum certa atque statuta 
hostia accedere ad templum Dei 15: illi quidem, qui 
velamentum in corde suo, dum legunt Vetus Te- 
stamentum, circumferunt, iisdem quotannis bo- 
stiis, ut ita dicam (qua& nunquam accedentes per- 
fectos reddere possunt ), existimare debent stulte 
et imperite se ejusmodi constitutionem exsequi 
atque implere. Nos autem, quibus, cum ad Deum 
converteremur, ejusmodi velamen ademptum est, 
qui semel in consummatione zvi ad rcjectionem 
et reprobationem peccati per hostiam ejus manife. 
statum fuisse magnum pietatis mysterium credidi- 
mus, prout dignum est lumine veritatis, prelucente 
face spiritus, praesentis solemnis diei festi atque 
conventus niyysterium considerare atque spectare 
oportet, paulo rem altius repetendo speculationem 
atque considerationem aggredientes : et tamen illud 
certe prius conjecturis et signis assequentes atque 


notantes, propositum Legis preceptum, prout, re 


quasita atque disceptata efficitur atque consequi- 
tur, in solo Deo «carnem induto distincte, diserte, 
destinate simul atque ita certo, ut nemini insuper 
alteri contingere potuerit, impleri videri. Solus 
enim ille ineffabiliter conceptus, et inexplicabili- 
ter in utero gestatus, eam, quz? per nuptias prius 
aperta non fuerat, virginalem vulvam aperuit, 
eliam post novum et admirabilem progressum il- 
lesa servans et inviolata signacula virginitatis, et 
solus masculus spiritualiter esse creditus est, 
quippe cunr nullam contraxerit muliebris peccati 
contagionem, unde etiam vere sanctus, ut par est, 
vocatus est. Quemadmodum etiam Gabriel bonum 
vivifici partus Deiparse nuntium apportans, quas? 
ad mentem et memoriam redigens eam, qua de 


illo tum predestinata erat, tum ad eum solum spectabat, legis constitutionem. Quamobrem etiam, 
quod nascetur sanctum , inquiebat *, vocabitur Filius Dei : quippe proprie sancto cognomento ei 
conveniente, qui mirifica atque divina operatione vulvam aperuit virginalem. Atque de aliis quidem 
primogenitis animalibus diligenter et exquisite profunditatem Legis inspiciens, diligens et aceurata 
doctrina evangelica sancta hec vocatum iri dixit, quippe ex eo quod Deo consecrarentur ac dedica- 
rentur, hoc vocabulum sortita atque adepta; de illo vero qui omnis creature primogenitus fuit !5, 
sanctum eum qui nascetur, angelus dixit, ut qui proprie is esset qui vocaretur, el. veram sanctita- 
tem per rejectionem malitiz& et electionem bonitatis simul 4ο natus est, ut inquit propheta in sese 
declarasset. 

'AXA ἐπαναχτέον ἐπὶ τὴν θάλασσαν τῆς θεωρίας, D — Verum redeundum est ad mare speculationis, ut 


ὡς ἡ θεία προστάσσει τῷ νοµοθέτῃ φωνὴ, τοῦ Πνεύ- 
µατος χάριτος, ὡς ἓν στύλῳ πυρὸς καὶ νεφέλης, τῇ 
τῶν Γραφῶν λαμπρότητι τοῦ ἐνθέου τῆς Ἐκκλησίας 
στρατοπέδου προηγουµένης, ἵνα τῇ ῥάδδῳ τῆς δυνά- 
peo τῇ ἀποστελλομένῃ Ex τῆς ἄνω Σιὼν, ὡς Ῥάλλων 
φησὶν, δι fj, οἱ ἐχθροὶ χυριεύονται, τὸ τοῦ γράµµα- 


divina vox imperat legislatori, gratia" Spiritus, ut 
in columna ignis el nubis, splendore Scriptura- 
rum divino numiue afflatum ezercitum Ecclesise 
precedente, ut virga virtutis, quae emittitur ex su- 
pera Sione, ut Psalmograpbus inquit !*; per quam 
inimici in potestatem rediguntur, litterz& pelagus 


ΜΗ Cor. n1, 18. !! Levit, τη, 2 sqq. Ὁ Luc. » 25. "! Coloss. 1, 15. '* Psal. civ, 2. 





1150 


S. GREGORB NYSSENI 


1100 


80 hac et ab illa parte utrinque diductum atque A τος περάσαντες πέλαγος, ἔνθα xai ἕνθα διῃρημένον 


divisum per distinctum ac dilucidem intellectuuin 
transitum transgressi, AEgyptium sensum gratie 
non credentium effugiamus, illis ipeis veritatis 
undis οι (luctibus submersis ; qui student nos Evan- 
gelii itinere ad spiritualem terram p«owiseionis 
pergeutes prohibere οἱ impedire, voluntque nus 
ad ferreum litterze fornacem (quie res /Egyptas no- 
minata est) id est luto (ingendo lateribusque cequen- 
dis, id est corporalibus Legis observationibus ser- 
vientes, manere. Dicebat igilur summ: rerum 
Deus Moysi in /Egypto, cum jam plagam illam et 
Ρώηαπι adversus Agypti primogenita statuisset : 
Sanctifica mihi omne primogenitum primoque partu 
ediium qued. aperit omnem vulvam in filiis Israel 
ab homine usque ad pecus !*. Cujus divine consti- 
tulionis complicatam et involutam sententiam, 
tanquam explicans et exponens eum  popu- 
lum  alloqueretur beatus Moyses, Et accidet, 
inquit, cuim Dominus Deus tuus introduzerit te in 
terram. Clianonegorum, quemadmodum juravit tibi 
et patribus tuis dum dicebat : Et dabo tibi eam; se- 
gregabis omne quod aperiet vulvam, mascula (videli- 
cet) Domino: εἰ omne aperiens vulvam ex boum 
armentis, aut in pecoribus tuis, quecunque tibi nata 
[uerint, masculina Domino dedicabis. Omne autem 
aperiens vulvam asina, ote commutabis: quod εἰ 
ton commutaveris, redimes illud, el omnem primo- 
genitum filiorum tuorum redimes 19. id. est, pro eo 
pretium dabis quo redimatur. Sic enim in libro 
Numerorum divinum oraculum exponi atque de- 
clarat, verba faciens ad eum, qui summur sacer- 
dotium nactus erat : Ét omne quod. aperit vulvam 
de omni carne que offeruntur Domino ab homine 
«sque ad pecus, tibi erit ; preterquam quod pretio 
redimentur primogeniti hominum, atque etiam redi- 
mi sines primogenita quadrupedum immundarum. 
Atqtte redemptio hec est: A menstruo redimi patie- 
fis, pretii astimatio est argenti quimque | siclorum 
juxta siclum sancitum. Verumtamen in. primo natos 
vitulot et primogenitas oves et capras redimi non. si- 
Άόε: sancta enim heec et pura sunt,et sanguinem eorum 


altari adhibebis **. Enimvero jam divina vox cum ime : 


mundis quadrupedibus simul et conjunxit et una 


àv τῇ εὐχρινεῖ διαθάσει τῶν νοημάτων, τὸ Αἰγύπτιον 
πῶν ἀπειθούντων τῇ χάριτι διαδράσωµεν φρόνημα. 
συγκλναθέντων αὐτῶν τῆς ἀληθείας τῷ ῥείθρῳ - οἷς 
διὰ οπουδῆς ἔστιν, ἑμποδίζειν ἡμῖν τὴν ἐπὶ πνευµα- 
τικὴν γῆν τῆς ἔπαγγελίας τοῦ Εὐαγγελίου ὁδὸν, ἐθέ- 
λειν τε ἐν τῇ σιδηρᾷ xapivp τοῦ γράµµατνος (ὅπερ 
ἡ Αἴγυπτος ὠνόμασται) προσµένειν ἡμᾶς, τῷ πηλῷ 
xai τῇ πλινθείᾳ δουλεύοντας, τουτέστι ταῖς σωµατι- 
χαῖς ποῦ Νόμου παρατηρήσεδιν. Ἔφη τοίνυν δν 
Μωῦσῇ £v Αἰγύπιῳ ὁ τῶν ὅλων θεὸς ἤδη τὴν xaxá 
τῶν πρωτοτόκων Αἰγύπτου διορισάµενος, πληγήν * 
'Ar(acóv pot πᾶν πρωτότοχκον πρωτογενὲς δια- 
voiyror πᾶσαν µήτραν ἓν τοῖς νἱοῖς Ἱσραὴ4, ἀπὸ 
ἀγθρώπου ἕως κτήνους" fc τινος θείας ναµοθεσίας 
τὸ συνεπτυγµένον ὥσπορ ἑξαπλώσας ὁ μαχάριος 
Μωῦσῆς iv τῇ πρὺς τὸν λαὸν διαλέξει ἀποφαίνεται: 
Kal ἔσται ὡς ἂν εἰσαγάγῃ σε Κύριος ὁ θεός σου 
εἰς t» γῆν τῶν Χαναναίων, ὃν τρόπον ὤμοσέ 
σοι xal τοῖς πατράσι σον’ Καὶ δώσω σοι αὐτὴν, 
ἀᾳοριεῖς πᾶν διαγοῖγον µητραν, τὰ ἀῤῥενικὰ τῷ 
Κυρίῳ * καὶ πᾶν διανοἴγον µήτραν ἐκ τῶν Bovxo- 
ἁίων, 4 àv τοῖς xtüvscl cov, ὅσα à» γένηταί 
σοι, tà ἀῤῥενιχὰ τῷ Κυρίφ' πᾶν δὲ διανο’γον 
µήτραν brov, dAAd£eic προθάεῳφ' ἐὰν δὲ μὴ 4A- 
4άξῃς, Avepac'q αὐτὸ , xal πᾶν πρωεότοκον τῶν 
υἱῶν σου «υτρώσῃ, τονυτέστιν, λύτρα δώσεις ὑπὲρ 
αὐτοῦ. θὕτω γὰρ kv τῇ βίδλῳ τῶν ᾽Αριθμῶν ὁ θεῖος 
σαφηνίζει χρησμὸς, τῷ τῆς ἀρχιερωσύνης ἔπειλημ- 
μένῳ διαλεἹόµενος” Καὶ xàv διανοἵγον µήτραν ἁτὸ 
πάσης σαρκὸς d προσφέρουσι f Κυρίφ, ἀπὸ 
ἀγθρώπον ἕωςκτήνους, col ὄσται ' ἀ 1.3 $ «ύεροις 
Ἀντρωθήσεται τὰ πρωτότοκα τῶν ἀνθρώπων, καὶ 
tà Zputócoxa τῶν κτηνὠν τῶν ἀπαθάρτων Av- 
τρώσῃ ^ Kal: «ύερωσις αὐτοῦ Απὸ µηναίου 


" Avtpóem, ἡ συντίµησις ἀργνρίου χόντε eixdor, 


κατὰ τὸν aixAov τὸν ἅγιον. HA) cà spuorórow 
τῶν µόσχων, καὶ τὰ πρωεόεοχα τῶν xpo6dtor, 
καὶ τῶν αἰγῶν οὗ Avrpóonq* ἅγια γὰρ ἐστι. xal 
τὸ αἷμα αὐτῶν προσέχεις πρὸς tó θυσιαστήριον. 
"Hón μὲν οὖν τοῖς ἀκαθάρτοις τῶν χτηνῶν συµπαρ- 
ἐζευξέ τε καὶ συγχατέλεξε τοῦ Ἰσραὴλ τὰ mpurtótoxa 
1j θεία φωνή * ὡς τὸ ὄννως κεχαθαρμένον xaX ἅγιον 
ἐν τῇ χατὰ Νόμον λατρείᾳ οὐκ ἔχοντα, cl. xat ἁγιά- 


numeravit atque recensuit primogenitos Israelis: D ζεσθαι αὐτὰ τῇ ἀποχλήρώσει τῆς νομοθεσίας ἑνομί- 


quippe qui eam, quz revera puritas et sanctitas 
est, per eum, qui secundum Legem exercebatur, 
cultum non haberent, etiamsi sanctificari eos de- 


stinatione atque attributione legalis constitutionis 


moris erat. Nom similiter atque pro iis qua in 
&acrificiis rejici ac reprobari solebant, redemptio- 
nis prelium pro primogenitis hominum lege divina 
apud eos sancitum era$: quippe cum is, qni apud 
Judzos erat minus ratione nixus status, indignus 
esset qui rationalem cultum offerret, et ad maxi- 
me mysticuni Novi Testamenti altare pro spirituali 
holocausto adduceretur. Pretia vero redemptionis 


ζετο. Ὁμοίως γὰρ εἰς θνσίαν θεοῦ ἀποθλήτοις, λύτρα 
δίδοσθαι ἀντὶ τῶν ἀνθρώπων παρ) αὐτοῖς ἑτεθέσπιστο" 
ὡς τῆς παρὰ Ἰουδαίοις ἁλογωτέρας καταστάσεως 
ἀναξίας ὑπαρχούσης τὴν λογιχὴν ἀναφέρειν λατρείαν, 
xaX τῷ τῆς Καινῆς Διαθήχης µνστιχωτάτῳφ εἰς πνευ- 
ματιχὴν ὁλοχάρπωσιν προσάγεσθαι θυσιαστηρίῳ. 
Λύτρα δὲ, ὥσπερ ἑαυτῇ χατόλληλα εἰθισμένῃ προα- 
ἀγειν τὰς χατὰ Nópov δι αἱμάτων θυσἰας (Rc ὁ προφ{- 
της Ἡσαῖας, ὡς Ex προσώπου τοῦ Θεοῦ, μηδὲ ἑξῃτη- 
χέναι παρὰ τῶν χειρῶν αὐτῶν διορίζεται), ὡς xvev- 
ματιχὴν δηλαδη τελείωσιν τοῦ σχοποὺ νοµοθέτο, 
ὁρῶντος. Τὰ δὲ εἰς θυσἰαν προσαγόµενα, ὧν τὸ αἷμα 


5 Exod. xin, 2. ** ibid. 41-15. !" Num. ii, 43; vim, 17. 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


4103 


προχεῖόθαι τῷ θνσιαστηρίῳ ἐνενόμιστο, "Άγια δι- A erant, veluti ipsi convenientia, ut quz solita esset 


εσταλµένως ὠνόμασται, xàv τούτῳ δηλαδὴ τῆς ἆλη- 
θείας προδιαγραφοµένης τῷ εύὐπῳ. 'O γὰρ ἑαυτὸν 
προσαγαγὼν τῷ θεῷ xai Πατρὶ θνσίοσν, xat προσφο- 
ρὰν εἰς ὀσμὴν εὐωδίας, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοὺς ὁ 
Χριστὸς, οὗτος µόνος χυρίως xaX ἀληθῶς ἅγιος ἔστι 
τε καὶ ὀνομάζεται. 


offerre sacrificia quae ex lege fiunt per sanguinem 
(qux sacrificia Isaias propheta, tanquam ex per- 
sona Dei lequers, ne requisivisse quidem de mani- 
bus eorum éffürmat /8), quippe ad spiritualem ni- 
mirum perfectam et absolutam consecrationem et 
initiationem mente 23tqne intentione legislatoris 


spectante, quz autem ad sacrificium offerebantur, quorüm sanguinem ante altare profundi moris erat, 
sancia distinete nominata sunt: quippe cum etiam fn hac nimirum figura veritas longe ante describa. 
tur atque designetar. Nam quj seipsum obtulit Deo 4ο Patri victimam et oblationem in odorem 
suavitatis, Dominus noster Jesus Christus 3, is solus proprie et vere sanctus et est et nomi- 


matur. 
Ἁλλ) ἴσως &pst ὁ ἀπειθῆς Ἰουδαῖος, ὣς τῇ χατὰ 


Sed forsitan dicet incredulus Judsus, cum non 


νόµον θνσίᾳ οὐ δυνάµενα προσάγεσθαι τῶν xac' αὖ- B possent primogenita earum quadrupedum, qui 


voy ἀχαθάρτων κτηνῶν τὰ πρωτότοχα , λύτροις ἀντι- 
καταλλάσσεσθαι εἴωθεν * ὁμοίως χαὶ τῶν ἀνθρωπίνων 
πρωτοτόχων εἰς θυσίαν μὴ χατασφαττοµένων (xal 
γὰρ ἀπειὸς τοῦτό Ὑε, καὶ θείας νομοθεσίας ἀἁλλό- 
τριον), ταῦτα τῇ τῶν λύτρων ἀμείψει χαθιεροῦσθαι 
εἰχός. ᾽Αλλ' ἐπισχεφάσθω, eive μὴ τῷ ἐπιπροσθοῦντι 
ταῖς τῆς φυχῆς αὐτῶν ὄψεσι καλύμματι ἑμποδίζεται, 
ὡς Άδη ἐν ἑτέρᾳ νοµοθεσίᾳ τοὺς Λευῖτας εἰληφέναι 
εἰς ἀφιέρωσιν ἀντὶ «iov πρωτοτόχων, τὸ ἱερὺν ἐδίδαξε 
Γράμμα, οὑτωδὶ φάσκον Ev τοῖς Αριθμοϊς ἐπὶ λέξεως» 
Καὶ ἑλάησε Κύριος πρὸς Μωῦσην «έχων Ἰξοὺ 
οἵ.Ίηφα τοὺς Aevitac àx µέσου τῶν υἱῶν Ἱσραὴ., 
dxri παντὸς zpwtotóxov διανοίγογτος μήτρα» 
παρὰ τῶν υἱῶν Ἰσραή.ϊ' Aócpa αὐτῶν ἔσονται, 


καὶ ἔσονεαί uoi. οἱ Λευῖται. Ἐμοὶ γὰρ πᾶν πρω- C 


cótoxor ἡγίασα év Ἰσραὴ., ἐν ᾗ ἡμέρᾳ ἑπάταξα 
σᾶν πρωεότοκον év ΥΠ Αἱρύπτῳ. Εἶτα τὸ ἀχρι- 
δὲς τῆς ἀμείφεως διαγορεύων ὁ νόμος, Elxev Κύριος, 
qnot, πρὸς Μωσην «έχων Ἐπίσχεψαι πᾶν πρω- 
{ότοχον τῶν vlov Ἱσραὴλ ἀπὸ µηγιαίου καὶ ἐπ- 
dvo, xal Aa6$ τὸν ἀριθμὸν ἐξ ὀνόματος αὐτῶν. 
Kal A9 τοὺς Αευῖτας ἐμοὶ ἀντὶ πάντων τῶν 
ztpucctóxov τῶν υἱῶν Ἱσραή.. Ἑϊτα τῆς συναρι- 
Θµήσεως τῶν πρωτοτόχων πρὸς «bv ἀριθμὸν τῶν 
Λευϊτῶν Ev πλεονασμῷ εὑρημένης, φησίν' Ἐ.ά.ησε 
Εέύριος τῷ Μωῦση «Ἓψγων" Λάδετὰ Ἀύτρα τῶν π.1εο- 
»αζόντων παρὰ τοὺς Asvirac ἀπὸ τῶν πρωτοτό- 
sco τῶν vlov Ἱσραὴ.λ, καὶ Atem πέντε σἰχ.Ίους 
xarà xepaAty κατὰ τὸ δίδραχµον τὸ ἅγιον. Εἴπερ 
οὖν χατὰ «5 lepbv Γράμμα οἱ Λευῖται λύτρα εἰσὶ τῶν 
πρωτοτόχων τῶν υἱῶν Ἱσραὴλ, ὡς xai fj τῆς συναρι- 
ὀμήσεως ἀχρίθεια δηλοῖ, ὥστε τῶν πλεοναζόντων Ev αὖ - 
τοῖς στάθµιον ὡρισμένον τῷ νόµῳ ἀντιδοθῆναι * ποίῳ 
λόγῳ χαθ) ἕχαστον τῶν πρωτοτόχων λύτρα δίδοσθαι ὁ 
νόμος διηγόρευσεν; Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἀπροσδέχτων 
εἰς θυσίαν κτηνῶ», f| χαταλλάττεσθαι, ταῦτα, f) λύτρα 
ὑπὲρ αὐτῶν δίδοσθαι ὁ νόµος φησίν * ἐπὶ δὲ τῶν àv- 
θρώπων, xai λύτρα δίδοσθαι, xat ἤδη τὴν ἀντάμειψιν 
διὰ τῶν Λευϊτῶν γενέσθαι μανθάνοµεν * ὅπερ ἁσύμ- 
quivoy χαὶ αὐτῷ νομιχῷ γράµµατι φαίνεται, ὡς di ἓν 
τοῖς κτήνεσι νοµοθεσία δηλοῖ, χαὶ αὐτὴ fj φύσις ὑφ- 
ηγεῖται τοῦ πράγματος. El γὰρ μετὰ τὴν τῶν Λευϊ- 


τῶν πρὸς λειτουργίαν θεοῦ ἀντὶ τῶν ποωτοτόκων ᾽ 


6 Προ. 3, 44 sqq. |) Ephes. ν, 1. 
PirROL. GR. XLVI. 


more illorum immundze habebantur, pro legitima 
victima offerri, pretio commutari ac redimi con- 
suevisse : similiter etiam eum hominum primoge- 
niti pró victimis non mactarentur (etenim id sane 
absurdum et a sanctione divina alienum fuisset), 
recte ac merito pretii comperationeredemptos eos 
et consecratos fuisse. At nisi forte velamento, quod 
animi oculis eorum officit, impeditur, consideret 
jam in alia constitutione sacras Litteras docuisse, 
Levitas sumptos esse qui loco primogenitorum 
consecrarentur, sic in Numeris ad verbum dicen- 
tes ** : Et locutus est. Dominus ad Moysen dicens : 
Ecce sumpsi Levitas de medio filiorum Israel pro 
omni primogenito aperiente vulvam α filiis Israel ; 
pro pretio illorum erunt, et erunt mei Levita : mihi 
enim omne primogenitum in 1srael sanctificavi in 
tl[o die, quo percussi omne primogenitum in. terra 
AEgypti. Deinde certam et exquisitam compensa- 
lionis atque permutationis rationem quoque prie- 
scribens et exprimens lex : Locutus est Dominüs, 
inquit, ed Moysen dicens : Inspice atque considera 
omnem primogenitum filiorum Israel, a mense uno 
el supra, et. nominatim inito numerum eorum, et 
accipies Levitas mihi pro omnibus primogenitis filio- 
rum Israel. Deinde computatione atque recensione 
facta,cum deprehensum esset numerum primogenito- 
rum superore numerum Levitarum, Locutus est, in- 
quit, Dominus Moysi dicens : Accipe pretia redemptio- 
nis eorum, qui supra Levitarum numerum redundant 
de primogenitis liorum Israet, et accipies quinque 
siclos in singula capita juxta didrachmum sanctum. 
Si igitur Levit» primogenitorum filiorum ]srael 
redemptionis pretia, proutest in sacris Litteris, sunt, 
quemadmodum etiam exacta computatio declarat, 
ita ut etiam a lege definitum atque statutum pon- 
dus ac pretium pro iis, qui inter eos numero su- 
perabant, daretur: qua ratione singulatim pro 
unoquoque primogenito redemptionis dari pretium 
lex precepit? Nam de quadrupedibus quidem, quz 
ad sacrificium et victimam non idonem, ncc di- 
gne erant, qui assumercntur, vel permutari eas, vel 
pretium quo redimerentur pro iis dari lex jubet ; 
de hominibus autem οἱ redemptionis pretium dari, 


"ο Num. ii, 14 sqq. 


31 


11605 


S. GREGORII ΝΣΒΡΕΝΙ 


1161 


atque etiam per Levitas compensationem fleri do- A ἁποχλήρωσιν λύτρα δίδοσθαι ἀντ᾽ αὐτῶν διηγόρει- 


cemur, quod etiam cum ipsa littera legali non con- 
cordare nec conciliari posse, sed discrepare vide- 
tur, quemadmodum de quadrupedibus constitutio 
ostendit, et ipsa rei natura docet. Nam si eliam 
postquam Levite pro primogenitis ad cultum 
divinum segregali eraut, pretia redemptionis pro 
ilis dari preceptum est, perspicuum est Levitas 
non habuisse in se vim parem et dignam, qua 
acciperetur pro redemptione et compensaltione. 
Quod si ita est, multo magis indigna est ea, qua 
per argentum flebat, redemptio primogenitorum : 
quanto nimirum etiam natura rationis et sensus 
expers viliorest, quam natura humana. Verum- 
tamen quandoquidem, ut inquit propheta **, ocu- 


los suos occluserunt, et quod binc consequitur B 


cernere non possunt : nunquid etiam audire pote- 
runtipsum sapientissimum Michzam exclamantem ? 
Ego quidem non arbitror. Etenim etiam auribus 
suis graviter audiunt. Veniat tamen beatus hic 
propheta, magna voce hec clamans, et spiritu 
prophetico prasignificans tam Judaicorum primo- 
genitorum, quam corporearum hostiarum oblatio- 
nis rejectionem ac reprobationem. Dicit enim : 
Per quam rem comprehendam Dominum, apprehen- 


ται, 570v ὡς τῶν Λενϊτῶν οὐκ ἑχόντων τὸ εἰς ἀντί- 
Άντρον ἰσοστάσιόν τε xai ἀξιόδεχτον. El δὲ τοῦτο, 
πολλῷ μᾶλλον ἀναδιωτέρα ἡ διὰ τῆς τοῦ ἁργυρίου 
προσαγοµένη λύτρωσις, ὅσον πᾶσα ἡ ἄλογος καὶ ἂν- 
αἴσθητος φύσις τῆς ἀνθρωπίνης οὐσίας ἀτιμοτέρα 
καθέστηχεν. Πλὴν ἐπείπερ κατὰ τὸν προφήτην τοὺς 
ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἑχάμμυσαν, xal τὸ ix τούτου ἀχό- 
λουθον βλέπειν οὗ δύνανται’ ρα δυνῄσονται ἀχούειν 
x' αὑτοῦ σοφωτάτου διαχεχραχότος Miyalou; Ἐγὼ 
μὲν οὐκ οἶμαι. Καὶ γὰρ xaX τοῖς ὡσὶν αὐτῶν βαρέως 
ἀχούουσιν * ὅμως ἰχέτω ó µαχάριος οὗτος προφΏτις 
µεγαλοφώνως ταῦτα βοῶν, xal τῷ προφητικῷ προ- 
αινισσόµενος πνεύματι τὴν τῶν Ἰουδαϊχῶν πρωτο- 
τόχων ἀποδολὴν, ὁμοίως τῇ τῶν σωματικῶν θυσίων 
προσαγωγῇ' φησὶ γάρ. Ἐν τείγι καταλάδθω τὺν 
Κύριον», ἀντιλήγομαι θεοῦ µου ὑψίστου; El -α- 
ταλήψομαι αὐτὸν ἐν µόσχοις ἑγνιαυσιαίοις ς El 


. προσδέξεται Κύριος ἐν χωιάσι κριῶν, ἢ ἐν pv- 


ριάσι χιµάρων πιόγων; — El δῶ zpotótoxá pov 
ἀσεθείας, χαρπὸν χοι.ίας µου ὑπὲρ ἁμαρτιῶν µου; 
Αχουέτωσαν οἱ τὴν χαρδίαν παχεῖαν ἔχοντες, ὅτερ 
αὐτῶν ὁ προφήτης περὶ ἡμῶν κατηγόρησεν, 6; 
πρωτότοχα ἀσεθείας ὁ paxápto; Μιχαίας τὰ κατὰ 
σάρχα "lopat πρωτότοχα ἐξωνόμασε. 


dam Deum meum altissimum? Απ΄ comprehendam etm per vitulos anniculos ? An admittet Dominus prr 
mille arietes, aut per decem millia caprarum  pinguium? An dabo primogenita mea impietatis, fructum 
ventris mei pro peccatis meis *!  Audiant qui cor crassum habent, qua de re eos ante nos accusa- 
verit propheta, ut primogenita impietatis ea, quae secundum carnem primogenita Israelis erant, bealus 


Michzas nominaverit. 


Qui igitur sancta hzc existimarunt, que pro-(  Ilog οὖν ἅγια ταῦτα ὑπειλήφασιν, ἅπερ προφητας 


phetico verbo impietatis primogenita mominata 
sunt? Dicant nobis vere balbutientes lingue, quae 
non pessunt recte pronuntiare et eloqui veritatem, 
quomodo propheta per Spiritum sanctum loquens 
fructum impietatis ausus sit ea vocare? Quit fiat ut 
oratio, quz de redemptione horum loquitur, z::qua- 
lis οἱ secum consentanea esse non videatur, quan- 
tum attinel ad cam, qus se priua fronte atque 
inspectione offert, litterze sententiam, quanquam lex 
apud nos el sancta et spiritualisesse tum intelligitur, 
tum creditur? Videte Judaicorum curruum colliga- 
tosaxes, quemadmodum AEgyptiorum olim vehicula 
in Rubris undis **. Verum loco virg: immittatur in 
mare orationis veri legislatoris el regis gloris 
Christi virtus et auxilium, et deducat populum 
suum in viam rectam altioris sensus πο specula- 
tionis, ut eamus in urbein domicilii scientie atque 
veritatis, eL obruat adversarios inexpugnabilis et 
invicla gloria divina; cujus plena est universa ter- 
ra, ut cognoscamus Dominum, ut inquit Scriptura, 
sicut aqua multa ad ogeriendum maria. 

. jam nunc quidem carnem indutus Deus primo- 
genitam diaboli sobolem sive peccatum et morti- 
ficavit et abolevit, οἱ simul atque natus est in carne, 
condemnationem vitiositatis sibi confecit, et abso- 
lutam cjus abolitionem per sese praestitit ac reprzesen- 


. Aóvtp ἀσεδείας πρωτότοχα ὠνομάσθησαν; Λεγέτωσε» 


ἡμῖν αἱ ὄντως φελλίζονσαι γλῶσσαι, αἱ μὴ δυνάμε- 
ναι ὀρθολεχτεῖν τὴν ἀλήθειον, πῶς ὁ προφήτης, Ev 
Πνεύματι ἁγίῳ φθεγγόµενος, χαρπὺν ἀσεθείας τα»- 
τα χαλεῖν ἀπετόλμησε, Πῶς ὁ περὶ τῆς τούτων 
λντρώσεως λόγος τὸ ὁμαλὸν xai ἀχόλουθον Eas. 
ἔχων οὐ φαίνεται, ὅσον χατὰ τὸ τοῦ γράμματος 
πρόχειρον; καΐτοιχε τοῦ νόµου παρ ἡμῖν ἁγίου τε 
καὶ πνευματιχοῦ εἶναι νοουµένου τε xal πιστευομέ- 
νου. Ὃρᾶτε τῶν Ἰονδαϊχῶν ἁρμάτων συνδεδεμένους 
ἄξονας, χαθάπερ πάλαι τῶν Αἱγυπτίων τοὺς δέφρος 
ἐπὶ τῶν Ἐρυθραίων ναµάτων. 'AXÀ ἑπαφείσθω ἀντὶ 
ῥάθδου τῇ θαλάσσῃ «ou λόγου f) τοῦ ἀληθοῦς νοµοῦέ - 
του xal βασιλέως τῆς δόξης Χριστοῦ δύναμις xai 


D βοήθεια, χα) ὁδηγησάτω τὸν Aabv αὐτοῦ εἰς ὁδὸν £7- 


θεῖαν ἀναγωγῆς τε χαὶ θεωρίας, τοῦ πορευθῆναι εἰς 
πόλιν κατοικητηρίου γνώσεώς τα xai ἀληθείας, xai 
ἐπιχαλυψάτω τοὺς ἑναντίους τῆς θείας δόξης τὰ 
ἁπροσμάχητον  ἧστινος πεπλήρωται fj σύμπασα vr. 
τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον, ὣς φτσιν ἡ Γραφὴ, ὡς ὕδωρ 
πολὺ χαλύψαι θαλάσσας. 

"Apst μὲν τὴν πρωτότοχον τοῦ διαθόλου γονὶν, 
ἤγουν τὴν ἁμαρτίαν ὁ σαρχωθεὶς θεὸς ἑνέχρωσέ 


. τε xal ἐξηφάνισεν, ἅμα τῷ γεννηθῆναι χατὰ τῇ» 
^ póxo, τὴν χατάκρισιν ἑαυτῷ τῆς χακχίας ποιησἁμε- 


νος, xal τὸν παντελη ταύτης ἀφανισμὸν ἐν ἑαυτι; 


30 |sa. vi, 10. δ Mich. vi, 6, 7. 3 Exod. xiv, 25 844. 


|» ΡΕ OCCURSU DOMINI, ETC. 


1166 


ασάμενος, 0pfjvuy τὰς ἑναντίας δυνἀάµεὶς ἐπλήρω- À tavit, ploratibus et lamentationibus copias adver- 


»καθάπερ σκεύη €tvà παρ᾽ αὐτῶν λαδὼν τοὺς ἀπὸ 
ιτολῶν ἑλθόντας Μάγους, καὶ τῇ προσχυνήσει xat 
γνώσει τῆς αὐτοῦ δεσποτείας εὔχρηστα σκεύη τῷ 
μπότῃ Υεγενηµένους εἰς συνεργίαν τῆς οἰκοδομῆς τῆς 
ικλησίας, τῆς ὄντως θεοτεύκτου σχηνῆς, ἣν ἔκηξεν 
ὗριος, καὶ οὐχ ἄνθρωπος * ἄρτι δὲ χαθάπερ πηλοῦ 
. πλινθείας πάλαι τὸν Ἱσραλλ, οὕτω τοῦ Υπῖνου 
νήματος τὸ ἀνθρώπινον γένος Ev αὑτῷ λυτρωσάµε- 
à φυγεῖν μὲν Αἴγυπτον τοῦτο πεποίηχε, τουτέατι 
τοῦ θανάτου στυγητὸν χαὶ ζοφῶδες φρούριον. 
(ιάζει δὲ τῷ θεῷ χαὶ Πατρὶ οὐ µόνον τὰ τῶν &v- 
ὑπων πρωτότοχα, ἀλλ᾽ Ίδη xaX πᾶν τὸ ἀνθράκινον 
λον, διά τῆς ἐν αὐτῷ ἀπαρχῆς τοῦ ἡμετέρου φυρά- 
τος, τουτέστι τῆς ἐξ ἡμῶν ληφθείσης αὐτῷ σαρ- 
:ἐφυχωμένης νοερῶς, ὅλον ὥσπερ ἀναζυμώσας εἰς 
ασμὸν τῆς ἀνθρωπίνης οὐσίας τὸ σύγχριµα. El 
p ἀπαρχὴ ἁγία, xai τὸ φύραμα, φῄσαιμι ἂν vov 
ότως χἀγὼ κατὰ τὸν θεῖον Απόστολον. Καὶ χαθά- 
o πάλαι τὴν ἱερατεύειν λαχοῦσαν φυλὴν ἀντὶ τῆς 
ν πρωτοτόχων ἀπαρχῆς ὁ νομοθέτης λόγος τυπικῶς 
Θεῷ προσηγάχεχο: οὕτω νῦν ἐν τῷ λαμπρῷ χα- 
χτὴρι τῆς ἀληθείας τὸν ἀρχιερέα χαὶ ᾿Απόστολον 
ς ὁμολογίας ἡμῶν, τὸν ὅσιόν τε xol ἄχαχον xal 
ἰαντον, xai παντὸς ἁμαρτωλοῦ κεχωρισμένον ῥύ- 
v τε χαὶ φρονήµατος, τῷ θεῷ xax Πατρὶ σωµατι- 
€ προσενηνέχθαι γινώανοµεν ἀντὶ τῆς χαθαχια- 
tene αὐτῷ διὰ πίστεως ἀνθρωπότητος ^ xal το- 
jt μᾶλλον, ὄσῳπερ οὐδὲ ὑπερτεροῦσαν καὶ ὑπερ- 
εονάξουσαν παρὰ τὸν ἑαυτὸν δεδιοχότα λύτρον ἀντὶ 
λλῶν ὅλην ὁρῶμεν τὴν ἀνθρωπότητα, χατὰ τὸν 
ς ἁγιότητο λόγον (καθάπερ iv τῇ σχιᾷ τοῦ 
κου ἓν πλεονααμῷ παρὰ τοὺς Λευῖτας τὰ πρωτό- 
κα εὕρηνται), ἀλλὰ χατόπιν αὐτοῦ παμπληθὲς ἁπ- 
ιδιμμένην, χαθόσον χωρὶς πάσης ἀντιλογίας τὸ εὖ- 
γούμενον ἕλαττον τοῦ εὐλογοῦντος χαθέστηκε. Καὶ 
τε μὲν εἰς µόνον τοῦ Ἰσραὴλ τὸ ἔθνος τὸ τῆς Λευῖ- 
ες ἱερωσύνης ἀξίωμα ἐχρημάτιζε, χαὶ µόνον τῶν 
ip! αὐτοῖς πρωτοτόκων λύτρα εἶναι οἱ Λευῖται 
μαρτύρηνται᾽ Ἀριστὸς δὲ ὁ παραγενόµενος ἀρχιε- 
ug τῶν µελλόντων ἀγαθῶν, ὡς ὁ πάνσοφος Παῦ- 
ς φησιν, χαὶ οὗ χατὰ τὴν τάξιν ᾿Λαρὼν, ἀλλὰ χατὰ 
ν τάξιν Μελχισεδὲχ, καθὼς τὸ θεῖον προεχρησµ- 
ὑηῃηαε λόγιον, τῇ μὲν µεταθέσει τῆς ἱερωσύνης τῷ 


sarias opplevit, lanquam vasa alque instrumenta 
quedam ab iis ablatis Magis, qui 2b orientalibus 
partibus venerunt**, et adoratione et agnitione 
Dominicz potestatis ejus commoda et apta Do- 
mino instrumenta facti sunt, in subsidium el ad- 
jumentum aedificationis Ecclesie, a Deo revera 
conféeti tabernaculi, quod Dominus fixit et. non 
homo ** : jam nunc ítein tanquam a luto et lateri- 
tio opere olim Israelem, sic a terreno sensu hu- 
manum genus cum per sese liberasset et redemis- 
set, ut Egyptum quidem, id est, mortis horren- 
dum et caliginosum castellum fugeret, effecit. 
Sanctiflcat autem Deo et Patri non solum hominum 
partus primogenitos, sed etiam omne genus huma- 
num per eas, quas in sese sunipsit, nostra masse 
atque materie primitias, id est, per carnem, que 
intellectualiter, et ut mente sola percipi potest, 
amimabatur, a nobis sumptam totam ad sanctifica- 
tionem quasi refermentans humans nature πας» 
sam atque concretionem. Nam merito dixerim ego 
quoque nunc, sicuti divinus ait Apostolus: Si 
primitie sancita eunt, eliam materia atque massa ** 
inde confecta sancta fuerit. Ac quemadmodum 
olim oratio, qua lex ferebatur, typice, id est, per 
figuram, qua futurum preesigniflcabatur, eam tri- 
bum, cui sacerdotii munus obvenerat, pro primo- 
genitorum primitiis Deo obtulit : ita nunc per 
claram veritatis effigiem pontificem et apostolum 
nostrae confessionis sanetum illum et innocentem, 
qui ab inquinamentis malitiz: vacuus, qui omnium 
peccati tam sordium quam sensus atque cogitatio- 
nis expers fuit, corporaliter pro ea, qu:e per fidem 
ei sanctificata est, bumana natura Deo ac Patri 
oblatum esse intelligimus, et eo magis quod ne nu- 
mero quidem superare ac redundare preter eum 
qui seipsum dedit pro pretio, quo multi redime- 
rentur, totam humanam naturam videmus, quod 
quidem atiineal ad rationem sanctitatis (quemad- 
modum in umbra legis Levitis numero plures pri- 
mogeniti inventi sunt**), sed longissimo spatio a 
tergo "e'ictam , quatenus absque omni contradi- 
ctione id, cui benedicitur, benedicente inferius est. 
Ac tunc quidem ad solam Israeliticam gentem Le- 


 txépac αὐτὸν εἶναι φυλῆς (πρόδηλον γὰρ ὅτι D vitici sacerdotii dignitas referebatur, ac pro eo- 


; looóa ἀνατέταλχεν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοὺς Χρι- 
ib.) xa τὴν τοῦ νόµου µετάθεσιν ἀπειργάσατο, ἀπὸ 
jg κατὰ vópov σχιᾶς ἐπὶ τὸ τῆς βασιλείας τῶν οὗ- 
ινῶν µεταθέµενος ἡμᾶς Εὐαγγέλιον, καθάπερ ἀπὸ 
ie Λευϊτιχῆς ἐπὶ τὴν βασιλιχὴν φυλὴν τὸ τῆς ἱερω- 
ve ἀξίωμα ' τῇ δὲ χατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲχ ἀφ- 
ιοιώσει οὐχ ὑπὲρ μόνου τοῦ Ἱσραὴἡλ, ἀλλ ὑπὲρ 
ἄντων τῶν ἐθνῶν Ἀύτρον ἑαυτὸν τῷ Πατρὶ προσηγά- 
το, χαὶ τῆς πάντων ἀνθρώπων ὁμολογίας ἀργιερεὺς 
χθέστηχεν, ἐπεὶ χαὶ ὁ Μελχισεδὲχ ἐχ τῆς ἐθνιχῆς 
οἱρας εἶναι γνωρίζεται, xal ἐχ τοῦ ᾿Αθραὰμ Ὑένους 
ἱρίσχεται. Ἡ δὲ κατὰ νόµον τῶν πέντε διδραχαά- 


rum primogenitorum duntaxat, qui apud lsraelitas 
Mascerentur, redemptionis pretio Levitas sumptos 
esse, Scriptura testimonio de ipsis proditum est : 
Christus vero, qui futurorum bonorum pontifex 
advenit, ut sapientissimus Paulus inquit *', et non 
secundum ordinem Aaron, sed secundum ordinem 


 Melchisedec, quemadmodum divinum presignifi- 


cavit oraculum, sacerdotii quidem translatione, eo 
quod ipse esset ex alia tribu (perspicuum est enim 
ex Juda ortum esse Dominum nostrum Jesum 
Christum), etiam legis translationem effecit, et ab 
legali umbra transtulit nos ad Evangelium regni 


B PUR. uw, 1 sqq. **Hlebr. viu, 2. Που. 3, 16. ** Num. 12, d6 sqq. " Hebr. vni, 9, 11; vi, 


. 1167 S. GREGORIL NYSSENI 115 


crelorum, quemadmodum ab Levitica tribu ad re- A των ὑπὲρ ἑχάστου τῶν πρωτοτόχων σνντίµησις ἐμ- 
giam tribum sacerdotii dignitatem traduxit : a&- φαίνειν οἶδεν αἰνιγματωδῶς, ὡς χρὴ ἕχαατον ἡμῶν 
similatione vero quz fit secundum ordinem Melchi- πᾶσαν αἴσθησιν ἁγιάζειν Θεῷ, καὶ τὰ Ev τυούτοις, 
sedec, non pro solo Israele, sed pro omnibus gen- — xafapbv xai ἡδονῆς πάσης ἁτόπου ἀλλότριον mpos- 
tibus pretiam redemplionis sese Patri obtulit, et ἀχειν τῷ κτίσαντι χαθάπερ τι λύτρον εὐαγές 5ε xai 
omnium hominum confessionis pontifex exstitit, — Évvopov. 

quoniam Melchisedec quoque tam ex parte gentium extranearum, quam ex genere Abrahami esse 
ostenditur atque reperitur. Porro qua ex lege flebat :wslimatio quinque didrachmorum pro unoquoque 
primogenito, per abditas verborum ambages et involucra significare solet, oportere unumquemque 
nostrum omnes sensus Deo sanctificare, atque ea quae per sensus flunt, purum et ab omni inhonesta 
voluptate alienum quasi quoddam  redemplionis pretium sanctum atque legitimum — efferre. Crea- 


tori. 
Hojus sacri diei festi nos bodie memoriam ce- 


Ταύτης ἡμεῖς σήμερον τῆς ἱερᾶς τελετῆς τὴν ἀνά- 


lebramus, hac mysterii explicatio spiritualis prae- p µνησιν ἑορτάζομεν, αὕτη ἡμῖν d) πνευματικὴ) τοῦ 


sentem sanctum atque solemnet eonventum co- 
egit, qua explicatione ex lege quidem, ut apparebat, 
Servator offerebatur, sed ut spiritu intelligitur et 
mente percipitur, primitias nostre conspersionis 
Patri offerens totam eam sacram reddebat, et ad 
divinam oblationem idoneam efficiebat. Hoc enim 
olim lex parturiebat, et ad hoc spectabat consti- 
tutio legis tum de primogenitis, tum de Levitarum 
compensatione, tum de didrachmorum «zstima- 
tione. Sic per mare Scripturarum divinarum gratia 
Spiritus nos transduxit. Sed videamus etiam ad- 
versariorum conclusionem atque demonstrationem. 
Ac jam quidem superius nobis tum de Levitis, 
tum de primogenitis tota constitutio legis pate- 


μυστηρίου ἀνάπτνξις τὴν παροῦσαν συνεχρότησεν 
ἁγίαν πανἡγυριν * χαθ' ἣν νομιχῶς μὲν προσήγετο ὁ 
Σωτὴρ χατὰ τὸ φαινόμενον, νοητῶς Ub xal Άνευμα- 
τικῶς τὴν ἁπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου φυράµατος τῷ Π:- 
«gt προσαγαγὼν, ὅλον αὐτὸ ἱερὸν ἀπεδείχνυς, xal xpi; 
θείαν προσαγωγὴν ἐπιτήδειον. Τοῦτο γὰρ πάλαι ὁ 
νόμος ὥδινε, xal πρὸς τοῦτο ἑώρα fj τε περὶ τὸν 
πρωτοτόχων νοµοθεσία χαὶ τῆς τῶν Λευϊτῶν ἀντιδό- 
σεως xai τῆς τῶν διδραχµάτων συντιµῄήσεως. Οὕτως 
ἡμᾶς διεθίδασε διὰ τῆς θαλάττης τῶν ἁγίων ΕΓραφὼν 
ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος. 'AJX εἴδωμεν xal τὴν τὸν 
ἑναντίων σύγκλεισίν τε xal ἀἁπόδειξιν. "Hàn μὲν οὖν 
ἀνωτέρω χατάδηλος ἡμῖν fj περὶ τῶν Λευϊτῶν τε xal 
πρωτοτόχων πᾶσα νοµοθεσία γεγένηται, ἀλλὰ xa- 


facta est : sed quemadmodum magnus Moyses po- C θὼς ὁ μέγας Μωῦσῆς παραθαρσύνων τὸν λαὸν μηχέτι 


pulum animo confirmans et adbortans, affirmabat 
illum JEgyptios non amplius visurum esse ?** : ita 
ego quoque nunc provehor, ut peculiari Dei populo 
bonum nuntium apportem, fore ut nou amplius 
umbratilis cultus corporea castra videamus. Ubi 
enim, postquam proditus est magnus ille Ponti- 
fex, Levitarum sacrificium est? Übi, posteaquam 
mundus pretio redemptus et expiatus est, primo- 
geniltorum computatio atque zstimatio? Ubi reli- 
quarum csremoniarum legalium exacta illa pr:e- 
scriptio atque observatio? Non vides, quoad nox 
ignoranti» res universas occupatas tenebat, stel- 
larum in modum obscurum quemdam, modicum 
alque exilem splendorem przbuisse eum, qui ex 
legis praescripto cultus prasstabatur ; sed postquam 
justitie sol exortus est, et oriens ex alto apparuit, 
et salutis dies illuxit, evanuit legalium constitu- 
tionum fax superante lumine grati: victa. Nonne 
prostratum et solu zequatum jacet, quemadmodum 
proceres et currus, przeclarum illud templum? 
Nopne omnis elatio atque superbia, ónnes spiritus, 
quos nomine ejus pontifices sumpserant, concide- 
runt atque demissi sunt? An non omnis demersa 
atque confusa est eorum illa tam bene ordi- 
nata atque constituta legalis disciplina ?* Nonne 
funditus periit ea, que apud Judzos vigebat, in- 
stitutarum consuetudinum diligens et accurata ob- 
servatio? Ubi enim hostias pro nuper enixis tnu- 


** Exod. xiv, 15. 


ὄψεαθαι τοὺς Αἰγυπτίους διεθεδαιώσατο * οὕτω χἀχὼ 
νῦν προάγοµαι τὸν τοῦ θεοῦ περιούσιόν λαὸν εὔαγγτ- 
λίζεσθαι, ὡς οὐχέτι τῆς σχιώδους λατρείας τὸ σωµα- 
τιχὸν στρατόπεδον θεασόµεθα., Tlou γὰρ μετὰ τὴν ga- 
νέρωσιντοῦ μεγάλου ᾿Αρχιερέως f) τῶν Λευϊτῶν ἵερουρ- 


Yi; Ποῦ μετὰ τὸ «00 χόσµου χαθάρσιον λύτρον{ 


τῶν πρωτοτόχων συντίµησις, Ποῦ fj λοιπὴ τῆς νοµι- 
χῆς τελετής ἀκρίδεια; Οὐχ ὁρᾷς ὅτι ἕως ὅτε fj vM 
τῆς ἁγνοίας χατεῖχε τὰ σύμπαντα, ἀστέρων δίχτν 
ἀμυδράν τινα xal σύμμετρον αὐγὴν ἡ χατὰ vónov 
παρεῖχε λατρεία" ὅτε δὲ ὁ τῆς διχαιοσύνης ἀνέτειλεν 
Άλιος, χαὶ 1 ἐξ φους ἀνατολὴ ἐπέφανε, xal τὴς 
σωτηρίας ἡμέρα ἐπέλαμφεν, ἀφανῆς ἡ τῶν νοµιχων 
διατάξεων δᾳδουχία Σγένετο ,τῷ ὑπερλάμποντι cori 
νιχωµένη τῆς χάριτος; Οὐκ Ἡδάφισται, χαθάπερ di 
εριστάται χαὶ τὰ ἅρματα, ὁ περιώνυμος ἀχεῖνος 
ναὺς, xai πᾶσα ἡ τῶν ἀρχιερέων ἐπ᾽ αὐτῷ µεγαλο- 
φροσύνη καὶ ἔπαρσις; Οὐ πᾶσα χατεχλύσθη αὐτῶν 
καὶ συνεχέθη Jj νομιχὴ εὐταξία: Oüx ἄρδην ἁπόλωλε 
τῶν παρὰ Ἰουδαίοις ἐθῶν ἡ ἀχρίδεια; Ποῦ γὰρ cà 
θυσίας τὰς ὑπὲρ τῶν ἀρτιτόχων γυναιχῶν — apos- 
αγάγοιεν, τοῦ ἐχλελεγμένου τόπου διαπετοτωχότος, 
καὶ σαφῶς διορισθέντος, μὴ ἐξεῖναι ἑτέρωθί που παρ᾽ 
αὐτῶν τὰς θυσίας προσάχεσθαι;, Ποῦ d ἱερατιχὴ 
στολἠ τε xal ἀξία καὶ τὰ λοιπὰ ἅπαντα; "AAA im 
μὴ τὰ χαθ' ἕκαστον διεξιόντες, χαθάπερ νεχρῶν 
συνεχεῖ ἐπαφῃ τε xal θεωρίᾳ τὸ ὄμμα τῆς ψυχῖς 
δειδιξώµεθα, ἐχείνους μὲν ἑάσωμεν τεθνηχότας παρὰ 


1469. 


ΡΕ OCCURSU DOMINI, ETC. 


4110 


τὸ ὕδωρ τοῦ νομιχοῦ γράµµατος * ἡμεῖς δὲ τῷ φιλαν- A lieribus offerre possint, cum ille delectus ad eam 


θρώπῳ Θεῷ τὸν ἐπινίχιον ὕμνον ἄσωμεν, καὶ τῇ 
ὄντως οὑρανίῳ τραφέντες τροφῇ, xaX τῷ &x τῆς ἆλη- 
θινῆς πέτρας νάµατι ποτισθέντες, ἕλθωμεν ἐπὶ τὸ 
ὄρος τοῦ Θεοῦ Χωρήδ΄’ τουτέστι, τὴν ὑφηλὴν τοῦ 
Εὐαγγελίου διδασχαλίαν, ἵνα τῇῃ φωνῇ τῶν θείων 
σαλπίγγων, τοῖς ῥήμασι τοῦ µαχαῤίου Λουχᾷ τὴν ἔσω 
ἀχοὴν προσδάλωµεν , χαθάπερ ἐξ ἁγίων ἁδύτων 
βοῶντος τῆς µυσταγωγίας τοῦ Πνεύματος: Καὶ éré- 
veto óc ἐπ.1ἠσθησαν al ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ 
αὐτῶν, ἀνήγαγον οἱ Tovetc τὸ παιδίον "IncoUr 
παραστῆσαι τῷ Kuplo, καθὼς γέγρααται ἐν νόμῳ 
Kvplov, ὅτι Πᾶν ἄρσεν διανοίγον µήτραν, ἅγιον 
τῷ Κυρίῳ κ.Ἰηθήσεται καὶ τοῦ δοῦναι θυσἰαν 
κατὰ τὸ εἱρημένον ἐν νόμῳ Κυρίου, ζεῦγος tpv- 


rem locus dirutus atque collapsus sit, et aperte 
dietum sit, non licere iu aliquo alio loco hostias 
ab iis offerri **? Ubi sacerdotalis illa stola, et di- 
gnitas, et omnia reliqua? Verum nc singulatim 
omnia persequentes, sicuti mortuorum crebra ai- 
trectatione atque inspectione animi oculo terrorem 
ingeneremus, illos quidem sinamus mortuos juxta 
aquam littere legalis: nos autem benigno Deo vi- 
ctoriz carmen et hymnum canamus, et vere ος- 
lesti cibo nutriti, et ex vera petra profluentis aquz 
potu refecti, veniamus ad montem Dei Choreb, id 
est, ad altam Evangelii doctrinam, ut voci divi- 
narum tebarum, verbis nimirum beati Lucz inter- 
nas aures admoveamus, tanquam ex sacris adytis et 


qórov, ἢ δύο »εοσσοὺς περιστερῶν. Καὶ ἰδοὺ ἦν B. penetralibus sacrz doctrinz spiritus clamantis ?* : 


«ἄνθρωπος ἐν "IepovcaAnp, ᾧ ὄνομα Xvpsór, xal ὁ 
ἄνθρωπος οὗτος δίκωµος καὶ εὐλαδὴς, προσδεχό- 
µεγος παρἀκλησυ τοῦ "loparni* καὶ Πγεῦμα 


ἅγιον ἦν ἐπ᾽ αὐτῷ, xal ἦν αὑτῷ κεχρηµατισμµέ- 


ον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, μὴ ἰδεῖν 0dva- 
vor, πρὶν ἂν ἵδῃ τὸν Χριστὸν Κυρίου iv capxi, 
xal ᾖάθεν ἓν τῷ Πνεύματι εἰς τὸ ἱερόν. Τί ἐστι, 
Προσδεχόµενος παρἀκ.Ίησυ τοῦ 'lopa)A; Έουτ- 
έστιν, ἀναμένων τὴν φανέρωσιν τῆς ἀληθείας, xal 
τὴν πρὸς ταύτην τοῦ Ἱσραηλίτου λαοῦ ἀπὸ τῆς νοµι- 
χτις σχιᾶς µεταχώρήσιν ' ἐπὶ τῷ ἀφεθέντα τοῦ ὑπὸ 
τὰ στοιχεῖα τοὺ χόσµου εἶναι τῷ τῆς ἀληθείας στοι- 
χειοῦσθαι διδασχαλείῳ, χαὶ τῇ xav αὐτὴν καταρτί- 
ζεσθαι τελειότητι. 0ὐδὲ γὰρ ἂν ἔχοι τις εἰπεῖν, ὡς ἓν 


δυσπαθείᾳ ὄντων τῶν Ἰουδαίων, xat tv αἰχμαλωσίᾳ C 


τινὶ χατεχοµένων, τὴν τούτων ἀνάχτησιν xal πρὸς τὸ 
εὖθυμον xal ἀρχαῖον ἐπάνοδον ἐξεδέχετο. πάσης αὖ- 
τοῖς «ῆς παλαιᾶς συνηθείας εὐνομουμένης, xai τοῦ 
ναοῦ ἑστῶτος, xal τῶν ἓν αὐτῷ θυσιῶν προααγοµέ- 
νων, καὶ πάσης ἑτέρας ἱδιωτιχῆς τῷ Ὑένει αὐτῶν 
ὑ παρχούστς πολιτείας πεφυλαγµένης. 


Ei factum est, cum impleti essent dies purificationis 
eorum, adduxerunt parentes. puellum Jesum, ut εἷ- 
sterent εἰ exhiberent eum Domino, sicul scriptum 
est. in lege Domini : Omne masculinum. aperiens 
vulvam, sanctum Domino vocabitur, et ut. darest 
hostiam, prout dictum est in lege Domini, par turtu- 
rum aut duos pullos columbarum. Et ecce homo erat 
Jerosolymis cui nomen erat Simeon, et is homo ju- 
stus et religiosus, exspectans consolationem Israelis, 
et Spiritus sanctus erat ín eo, et oraculum ei reddi- 
derat Spiritus sanctus eum non visurum  mortene 
priusquam vidisset Christum Domini in carne, et 
venit instinctu Spiritus in templum. Quid est id quo! 
dicit, Exspectans consolationem lsraelis ? Hoc est, 
exspectans dum manifesta fleret veritas, et ab um- 
bra legali ad eam populus lsraeliticus transiret, 
ut dimissus ab ea subjectione, qua elementis mundi 
obnoxius erat, veritatis elementorum doctrina in- 
stitueretur, ejusque perfectione concinnaretur. 
Neque enim dicere quis potest, cum Judei versa- 
rentur in merore atque afflictione et in captivitato 


aliqua detinerentur, illum horum recuperationem, et in pristinum locum ei statum restitutionem, ac 
reditum ad animi tranquillitatem atque letiliam exspectasse : quippe cum onines illi antiqui ritus 
ab iis recte et juxta legis prescripta óbservarentur, et templum staret, et consuetze in eo hostiw offer. 


rentur, reliquusque privatus status gentis eorum incolumis servaretur. 


El δὲ τὸ ὑπὸ Ῥωμαίους αὐτοὺς εἶναι προθάλλεται, 
χαὶ τὸ χαθεστάναι τὸν Ἡρώδην βασιλέα τῆς Ἰου- 


Quod si quis proponit eos subditos fuisse Ro- 
manis, et Herodem, qui genere alienigena esset, 


δαίας ἀλλόφυλον τὸ γένος ὑπάρχοντα" Ὑινωσχέτω ὁ p regem Judzz constitutum fuisse, is cogitet idcirco 


τοιοῦτος, ὡς οὐδὲν παρὰ τοῦτο fr χατὰ γόµον πολιτεία 
απαρεθλάπτετο Ex τοῦ ὑπὸ ἀλλοεθνοῦς τὸν Ἰσραὴλ 


βασιλεύεσθαι, ὥστε τὴν πὲρὶ τούτου παράχλησιν τὸν 


δίχαιον πρεσθύτην ἐχδέχεσθαι. Κὰὶ Tp διαφόρως 
συµθέδηχε, χαθάπερ τινὰ στασιώδη υἱὸν ὑπὸ τοῦ 
πατρὸς αὐστηρῷ τινι παιδαγωγῷ πρὸς σωφρονισμὸν 
παραδοθῆναι, οὕτω τὸν Ἱσραὴλ πολλάχις ὑπὺ βασι- 
λείαν γενέσθαι ἀλλόφυλον, Καὶ δηλοῖ ἡ ἐν Αἰγύπτῳ 
τοῦ λαοῦ ἐπὶ πλεῖστον ὅσον διατριθὴ, καὶ ὁ προφήτης 
Ἱερεμίας ἓν τοῖς χρόνοις Σεδεχίου τοῦ βασιλέως ix 
θείου προστάγµατος πρὸς αὑτόν τε xal τὸν ὑπ' αὐτοῦ 
λαὺν διαλεγόµενος, ὑπὺ τὸ σκῆπτρον τοῦ Na6Gouyobo- 
νόσωρ Ὑενέσθαι, καὶ προσχωρῆσαι τοῖς Χαλδαίοις. 


1 Deut, xi, 6. 39 Luc. i1, 22 8qq. 


nihil legali statui nocitum et incommodatum 
fuisse, quod populus Israeliticus ab diversz gentis 
rege gubernabatur , ut ejus rei justus ille senex 
consolationem exspectaret. Etenim diversis modis 
contigit ut, tanquam filius seditiosus et contumax "' 
a patre aspero atque severo alicui paedagogo tra 
ditur in disciplinam coercendus et castigandus, 
ita Israeliticus populus szepe externe regno subju- 
garetur. Quam rem indicat illius populi in Egypto 
quam diutissima commoratio, et propheta Jere- 
mías temporibus Sedecis regis jussu divino cum 
ad illum ipsum, tum ad populum, qui ejus imperio 
subditus erat, verba faciens dizit fore ut sub 


un 


S. GREGONII NYS:ENI 


1172 


sceptrum Nabuchodonosoris redigerentur, et Chal- A Oó µόνον δὲ τούτους ἀξίους καθεστῶτας πληχτιχωτέ» 


dais dederentur *. Non solum autem hos, quí 
acerbiore vite conditione digni fuerunt, alieno 
sceptro subjici non erat alienum : verumetiam 
justos nonnullos, quibus mundus dignus non erat, 
ut more Pauli loquar **, ut illorum pietas insignis 
vehementer eluceret, non imperantes, sed barba- 
rorum et impiorum hominum imperio subjectos 
Dei lenitas effecit. Atque id vel Abraham demon- 
strat , qui in ZEgypto fuit, cui (ibidem versanti ) 
uxor a Pharaone adempta est**, qui in terra sibi 
promissa tanquam inquilinus babitavit : itidemque 
bujus filius, et illius soboles, Isaacum dico et Ja- 
cobum, ac rursus illius castissimus et integerrimus 
filius Joseph , qui servus factus est, et ad carce- 
rem condemnatus fuit ?*. Quocirca sapiens Simeon 
non eam l[sraelis consolationem, quae ad honam 
famam οἱ existimationem magnamque gloriam at- 
que splendorem pertineret, opperiebatur : sed 
reipsa veram , nempe traduetionem ad pulchritu- 
dinem veritatis. Nam cum oraculum ei redditum 
esset fore ut antequam e vita migraret , Christum 
Domini videret, spiritualiter exspectabat ut simul 
populi quoque (Israelitici) consolatio exsisteret ac 
manifestaretur. Venit igitur hic instinctu Spiritus 
in templum, et dum. ἱπάμεετεπί parentes. puellum 
Jesum, ut facerent juxta morem. consuetum ez lege 
pro «o, ipse quoque accepit eum in ulnas suas, et 
laudavit. Deum, ac dizit : Nune dimittis servum 


tuum, Domine , secundum verbum tuum in. pace: (. 


quia viderunt oculi mei Salutare , quod parasti in 
conspectu omnium populorum, lumen ad revelatio- 
nem gentium , et gloriam plebis tum Israelitice. 0 
vere beate terque beate senex ! Quam beatus ille 
tuus revera sacer in sacrum introitus, per quem 
ad vite exitum currebas! Quam beati oculi tui 
animi simul et corporis ! Hi quidem, quod visibilem 
apparitionem Dei perceperunt : illi voro, qui non 
id quod videtur solummodo intuiti sunt, sed ipso 
Spiritus lumine illustrati, etiam in corpore Deum 
yerbum agnoverunt, qui divinum salutare viderunt, 
qued paratum erat ante faciem omnium populo- 
rum. Quam beate tus manus, quae Verbum vitz 
contrectaverunt ! Quam beata tua lingua, quz vivi- 
fici luminis revelati bonum nuntium divulgavit | 
Àc quid singulatim per unumquodque membrum 
Jaudem accommodare tibi festino, cum jam antea 
te totum laudabilem el beatum sanctoque Spiritu 
correptum evangelista docuerit ? Sed veni, 0 beate 
Pater, ea, que in te resonat Spiritus suggestione, 
εἰ fllios Ecclesize alumnos doce tanquam in vasis 
testaceis, paucis tuis verbis absconditum thesau- 
rum : quandoquidem ad vos vestrique similes, qui 
eanitie superi sensus et intellectus ornati , et 
revera πρεσθύτεροι, id est, seniores estis, et Eccle- 
&ie Patres appellamini, divinus sermo nos ducit 
ut salutares doctrinas discamus, Interroga patrem 


pa« διαγωγῆς, ἀλλοφύλῳ σχήπτρῳ ὑποτετάχθαι οὓς 
ἦν ἀπειχός' ἀλλ’ ἤδη xaX τῶν δικαίων τινὰς, xat ὧν 
oüx ἣν ἄξιος ὁ χόσμος, χατὰ Παῦλον εἰπεῖν, οὐχ 
ἄρχοντας, ἀλλ’ ἀρχομένους ὑπὸ βαρθάρων xat ἀθέων 
ἀνδρῶν ἡ τοῦ Θεοῦ µαχροθυµία παρέδειξεν * ὥστε τὸ 
τῆς εὐσεθείας αὐτῶν δόχιµον ἰσχυρῶς διαφανῄσεσθαι. 
Καὶ δείχνυσιν ὅ τε ᾿Αδραὰμ ἐν Αἰγύπτῳ γενόμενος, 
xai την γυναῖχα ὑπὸ τοῦ Φαραὼ ἀφαιρούμενος, xal 
ἐν παροιχίᾳ τὴν ἐπηγγελμένην αὐτῷ γῆν οἰχῶν. 
Ὡσαύτως τε ὁ τούτου vibe, .xal ἐχείνου όνος, τὸν 
Ἰσαάχ φηµι xai τὸν Ἰαχὼδ, αὖθίς τε ὁ ἐχείνου σω- 
φρονέστατος παῖς Ἰωσὴφ, δοῦλος γενόμενος, xal τὸ 
δεσµωτήριον οἰχεῖν χαταδιχαζόµενος. Οὐχοῦν οὐ τὴν 
εἰς χοσμιχὴν εὐδοξίαν τε xal μεγαλανχίαν παρά- 


B Χλησιν τοῦ Ἱσραὴλ ó σοφὸς Συμεὼν ἐξεδέχετα ΄ ἀλλὰ 


τὴν ὄντως ἀληθῆ, τὴν εἰς τὸ τῆς ἀληθείας Χάλλος 
µετάθεσιν. Χρηματισθέντος γὰρ αὐτῷ πρὸ τῆς cou 
βίου μεταλλαγῆς ἰδεῖν τὸν Χριστὸν Κυρίου συνανα- 
Φφανῄσεσθαι, πνευματικῶς τὴν τοῦ λαοῦ παράκλησιν 
ἐξεδέχετο. 'Ἡ 16εν οὗν οὗτος ἐν τῷ Πνεύμαει cic 
τὸ ἱερὸν, xal àv τῷ εἰσαγαγεῖ' τοὺς Torsic τὸ 
παιδίον» Ἱησοῦγ, τοῦ ποιῆσαι κατὰ τὸ εἰθισμένο 
τοῦ νόµου περὶ αὐτοῦ, καὶ αὐτὸς ἑδέξατο αὐτὸν 
εἰς τὰς ἀἁγκά.ῖας αὑτοῦ, καὶ εὐόγησεν τὸν θεὸν 
καὶ εἶπεν ' NUx ἁπαλύεις τὸν δουΛόγ σου, Δέσκπο- 
τα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ ὅτι εἶδον οἱ 
ὀφθα.ἲμοὶ µου τὸ Σωτήριον, ὃ ἠτοίμασας κατὰ 
πρόσωπον πάντων τῶν «Ἰαών, φῶς εἰς ἁποκά- 
Avyur ἐθνῶν καὶ δόξαν Aaov cov Ισραή-. "0 
µαχάρις ἀληθῶς xal τρισµαχάριε πρεαθύτα ! "0; 
µαχαρία σον ixclvr ἡ ὄντως ἱερὰ εἰς τὸ ἱερὸν εἴσ- 
οδος, δι ἧς πρὸς τὴν τοῦ βίου ἔξοδον ἕδραμες ! "f; 
µαχάριά σου τὰ ὄμματα τῆς φυχῆς ὁμοῦ xai σώμα- 
τος! Τὰ μὲν τῆς ὁρατῆς θεοφανείας &v ἀντιλέδει 
γενόµενα’ τὰ δὲ μὴ πρὸς τὸ ὀρώμενον ἀπιδόντα µό- 
vov, ἀλλ᾽ αὐτῷ τῷ τοῦ Πνεύματος χατηυγασμµένα 
φωτὶ, xal τὸν ἐν τῷ σώµατι θεὸν Λόγον γνωρίσαντα, 
τὰ τὸ θεῖον εἰδότα σωτήριον, τὸ χατὰ πρόσωπον πάν- 


'πων τῶν λαῶν ἡτοιμασμένον. Ὡς µαχάριαί σου αἱ 


D 


ystpse αἱ τὸν Λόγον τῆς ζωῆς φηλαφήσασαι 1 Ὡς µα- 
χαρία σου ἡ γλῶττα ἡ τὴν ἀποχάλυψιν τοῦ ζωτικοῦ 
φωτὸς εὐαγγελισαμένη ! Καὶ τί ἄν σοι χαθ᾽ ἕχαστο 
τῶν μελῶν ἰδικῶς ἁρμόδειν ἐπείγομαι ἔπαινον, Ίδη 
σε ὅλον ἐπαινετὸν χαὶ µαχάριον, xal τῷ ἁγίῳ [Ive 
pati χάτοχον τοῦ εὐαγγελιστοῦ προδιδάξαντος; Ἁλλὰ 
δεῦρο, ὦ µαχάριε Πάτερ, «fj ἐν aot ὑπηχήσει coo 
Πνεύματος δίδαξον ὡς τέχνα τῆς Ἐχχλησίας τὰ 
θρέµµατα τὸν ἀποχεχρυμμένον θησαυρὸν, χαθάγερ 
ἓν ὁστραχίνοις σχεύεσι τοῖς ὀλίγοις σου ῥήμασιν' 
ἐπείπερ πρὸς ὑμᾶς τε χαὶ τοὺς xa0' ὑμᾶς τῇ 1:01: 
τῆς ἄνω φρονῄσεως χεχοσµηµένους xal πρεσόυτέ- 
ρους ὄντως ὑπάρχοντας, xax τῆς Ἐχχλησίας Πατέρα; 
χρηµατίζοντας, ὀθεῖος ἡμᾶς ὁδηγεϊλόγος µαθητευ[ σ]ο- 
µένους τὰ σωτηριώδη διδάγµατα, Ἔπερώτησο, 
λέγων, τὸν πατέρα σου ' καὶ drarre.Aet σοι τεῖς 
πρεσδυτόρους σου, xal ἑροῦσί σοι. 


tuym, inquiens, et annuntiabit tibi, seniores (uos, et dicent tibi 3». 


9?! Jer, xxxiv, 1 sqq. ** Heb. σι, 58. 


9 Gen, xn, 90. 


5 Gen. xxxix, 20. 3 Deut. xxxi, 7. 


11175 


'H τὴν ἐχείνου τοιγαροῦν γλῶτταν χινῄσασα τότε A 


πρὸς θεολογίαν τοῦ Πνεύματος δύναμις, χαὶ ἡμῖν 
δ:δότω λόγον vuv kv ἀνοίξει τοῦ στόματος. Νῦν ἆπο- 
εἒύεις, φησὶ, τὸν δοῦ.Ίόν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ 
ῥημά σου ἐν εἰρήνῃ. Ἑξότε γὰρ Χριστὺς ἐνηνθρώ- 
πησε, xaX τὴν πολεμοποιὸν ἁμαρτίαν ἐξηφάνισεν, xat 
τῷ Πατρὶ ἡμᾶς χατήλλαξεν, &v εἰρήνῃ fj τῶν ἁγίων 
µετάστασις Ὑίνεται. Τοῦτο γὰρ προφητικῶς χαὶ ὁ 
μέγας Δαθὶδ προενδειχνύµενος ἔλεγεν' Ἐν εἰρήνῃ 
ἐπὶ t0 αὐτὸ κοιµηθήσομαι xal ὑπγώσω" τὸ μὴ πα- 


(5v, ἀλλὰ μέλλον κατὰ τὴν τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν . 


αἰνιττόμενος. Καὶ ὡς µονοτρόπως τῆς τοιαύτης ἑλπί- 
δος {τῆς εἱρηναίας φημὶ £v Χριστῷ χοιµῄσεως), τοῖς 
ἁγίοις εἰσοικισθείσης διὰ τοῦ Πνεύματος, φησίν * "Ott 
σὺ, Κύριε, καεαµόνας àx' ἑλπίδι κατφκισάς µε. Ὁ 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


1134 


Igitur, qus illius tunc linguam movit ad divi- 
norum verborum pronuntiationem, "potentia spi- 
ritus, etiam nobis nunc aperientibus os verba 
suggerat et subininistret. Nunc dimittis, inquit, ser- 
vum tuum, Domine, secundum verbum tuum ín pace. 
Nam ex quo Christus homo factus est, et pecca- 
tum, quod bellum conflabat, sustulit atque delevit, 
ac Patri nos reconciliavit, sanctorum status mu- 
tatus jn pace conquiescit. Hoc enim etiam magnus 
David prophetarum more przsigniflcans dicebat, 
In pace in idipsum dormiam et somnum capiam **, 
non id quod aderat per verborum innuens invo- 
lucra, sed quod circa adventum Christi futurum 
erat. Ας quasi singulariter ejusmodi spes (pacifica, 
inquam, in Christo dormitionis atque quietis) san- 


e 


δὲ µαχάριος πρεσθύτης Συμεὼν, fn παρόντα τὸν B ctis per Spiritum ingenerata esset, Quoniam tu, Do- 


xatpby θεασάµενος, φησὶ, Νῦν ἀπο.ύεις τὸν δοὺ- 
lé» σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνη' 
«b ἑἐνεστηχὸς τῆς θείας δειχνύων ἑἐπαγγελίας. "Οτι 
εἶδον, qna, οἱ ὀφθα.ἲμοί µου τὸ Σωτήριόν σου, ὃ 
ἠτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν Aaor- 
τουτέστι τὴν διὰ Χριστοῦ γενοµένην παντὶ τῷ χόαμῳ 
σωτηρίαν, xaX οὐ µόνῳ τῷ Ἱσραήλ. Πῶς οὖν ἄνω- 
τέρω μεμαρτύρηται τὴν τοῦ Ἱσραὴλ προσδέχεσθαι 
παρἀκχλησιν, νῦν δὲ ὤφθη τὸ τοῦ θεοῦ σωτήριον &v- 
ώπιον πάντων τῶν λαῶν ἀναφθεγγόμενος; Ἐπειδὴ 
τότε τὴν τοῦ Ἰσραὴλ ἔσεσθαι παράχλησιν ἔγνω τῷ 
Πνεύματι, ὅτε xai πᾶσι τοῖς λαοῖς ἠτοίμασται τὸ 
σωτήριον. "Opa. δὲ τὸ ἀχριδὲς τῆς θείας ἐμπνεύσεως. 
doc γὰρ, φησὶν, εἰς ἁποκά Ίυψιν ἐθνῶν, καὶ δόξαν' 


mine, singulariter in spe constituisti me *.. At bcatus 
senex Simeon jam praesentem illum temporis arti- 
culum videns, Nunc dimittis, inquit, seruum tuum, 
Domine , secundum verbum tuum in pace, prasen- 
tem et instantem indicans promissionem divinam : 
Quia viderunt, inquit, oculi mei Salutare (yum, quod 
parasti in. conspectu. omnium populorum , id est, 
eam, qui per Christum universo mundo et non 
soli Israel parata est, salutem. Qui igilur superius, 
dictus est exspeclare consolationem Israelis, nuuc 
vero videtur coram omnibus populis salutare Dei 
predicare? Quia nunc Jsraelem consolatum iri 
Spiritu cognovit, cum etiam omnibus populis 
salutare praeparatum fuisset. Vide autem accura- 


Jaco? σου Ἰσραή.]' ὀμόλογα τῷ µεγάλῳ Παύλῳ ἐν C tam diligentiam inspirationis diving. Lumen enim, 


τῇ τοῦ Ἱσραὴλ ὑπαριθμήσει φθεγγόµενος. "Ore γὰρ, 
ςησὶ, τὸ π.1ήρωµα τῶν ἐθγῶν elocéA0Q , τότε καὶ 
κπᾶς 'lepatÀ σωθήσεται. Οὐχοῦν xal αὐτὸς προτά- 
ξας τὴν χλῆσιν τῶν ἐθνῶν, τελευταῖον κατὰ τὴν προ- 
φητείαν τὴν τοῦ παντὰὸς Ἱσραἡλ ἐταμιεύσατο ἐπι- 
στροφἠν ΄ xày ὅτι Ἠδη τὸ χατάλειμμα σέσωσται διὰ 
τῶν ἤδη ἐξ Ἰουδαίων προσδραµόντων τῇ χάριτι. θέα 
δέ por xai τὸ τῶν ὑψηλῶν νοημάτων κχυριόλεχτον. 
«ῶςγὰρεὶς ἁποχκά vy ἐθνῶν εἰρηχὼς,τὴν τοῦθείου 
σωτηρίου ἁποχάλυψιν νοεῖν ἡμῖν δίδωσιν, ὡς Ev σχό- 
zt παντελεῖ xal τελεἰχ ζοφώσει µηδένα αὐγασμὸν 
θεογνωσίας ἔχοντα. Πρὸ γὰρ τῆς Χριστοῦ παρουσίας 
χαθειστήχει τὰ ἔθνη, χαθὼς καὶ ὁ µακάριος Ἡσαῖας 
τὸν ἓν σχότει λαὺν χαθήµενον εὐαγγελιζόμενος, τὸ 
µέγα φῶς αὐτοὺς ἰδεῖν διηγόρευσεν. ἘἜπειδὴ δὲ ὁ 
Ἰσραὴλ, el χαὶ μετρίως, ὅμως γοῦν τῷ τυπιχῷ ἑφω- 
τίζετο νόµῳ, φῶς μὲν ἐπ) ἐχείνῳ οὐκ εἴρηχεν δόξαν 
δὲ αὐτὸν χληρώσασθαι προρεφήτευσε, παλαιᾶς ἱστορέας 
ἀναμιμνήσχων * ὅτι χαθάπερ πάλαι ὁ θαυμάσιος 
Μωῦσῆς, τοῦ θεοῦ συνόµιλος γεγονὼς, δεδοξασμένον 
ἔσχε τὸ πρόσωπον' οὕτω καὶ αὗτοὶ, τῷ Oslo τῆς Evav- 
θρωπήῄσεως διὰ πίστεως προσοµιλήσαντες φωτὶ, xat 
τῇ τοῦ Πνεύματος χαταλαμφθέντες δυνάµει, ἐν δόξῃη 
φανῄσονται, τὸ παλαιὸν ἀποθέμενοι χάλυµµα, χαὶ τὴν 
αὐτὴν εἰχόνα μεταμορφούμενοι, ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν, 
ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, χαθάπερ ἀπὺ Κυρίου Πνεύ- 

** Psal. iv, 9. 


" ibid. 10. *^ Rom. x1, 25, 26. 


inquil, ad revelationem gentium, et gloriam plebis. 
tue Israel : consentanea atque convenientia magni 
Pauli verbis dicens, ubi posi gentes numerat 
Israelem. Quando enim, inquit*5, plenitudo gentium 
intraverit, tunc. etiam unitersus. Israel salvus erit. 
Quamobrem cum etiam ipse vocationem gentium 
praposuisset, in postremam prophetiz partem con- 
versionem universi Israelis rejecit : etsi jam reli- 
quiz per eos, qui jam ex Judzis ad gratiam acces- 
serunt, servate sunt. Considera item mihi subli- 
mium sententiarum propriam ac distinctam 
elocutionem. Cum enim lumeu ad revelationem 
gentium dixerit, divini salutaris revelationem 
nobis intelligendam przbet, quippe cum in den- 
sissimis tenebrís et summa caligine nullum Dei 
cognitionis splendorem extranes gentes haberent. 
Nam ante adventum Christi gentes in tenebris 
versabantur, quemadmodum beatus ]sajas quoque 
populo, qui in tenebris sedebat, bonum nuntium ap- 
portans, magnum lumen eos visuros dixit 5. Quo- 
niam autem Israel etsi modice, tamen typica sal- 
tem et umbratili lege illuminabatur, de illo quidem 
loquens verbo luminis abstinuit, sed gloriam eum 
consecuturum esse valicinalus est, veterem reri 
gestam in memoriam reducens, nempe quemad- 
modum admirabilis ille Movses olim, quo tempore 


?? Ίσα, 11, 9. 


1175 . 


S. GREGORII NYSSEN] 


1116 


cum Deo colloquebatur, splendidam faciem habuit A µατος. Τὸ εἰρηχέναι Gb τὸν θεόφρανα Συμεῶνα εἰς 


et illuminatam ** : ita eliam illos ipsos &um divino, 
quod humanam naturam assumpsit, lumine per 
fidem congressos et virtute spiritus illuminatos, 
vetusque velamentum deponentes, et eadem ima- 
gine se de gloria in gleriam transformantes, quem- 
admodum quasi Spiritu Domini Apostolus ail*f, 
gloria atque splendore préditos apparituros esse. 
Porro quod divinus Simeon dixit, in ruinam et 
resurrectionem multorum in Israel Dominum posi- 
tum esse **, ostendit ipsa convenientia sententia- 
rum cum iig, quie prophet& prodiderunt, unum et 
eumdem Deum atque legislatorem turg in prophetis, 
tum in Novo Testamento locutum esse. Nam lapi- 
dem offendiculi et petram scandali in causa fore 
ut non confundantur qui in illum credant, prophe- 
ticus serino dixit *. lgitur ruina quidem est iis, qui 
propter incredulitatem humilitate carnis illius of- 
fenduntur : resurrectio vero iis, qui firmitudinem 
divinz dispositionis et adininistrationis agnoverint. 


Quin etiam, cum dixit fore ut ipsius Deipara ani- ' 


mam gladius pertransiret *, aperte przdicit eam, 
qua fuit in cruce possionem. Nam cum ob ea, qua 
ab illa nova atque inaudita conceptione usque ad 
tempus supplicii divinitus de eo tum dicta tum 
facta erant, unum quasi perpetuum et individuum 
corpus, sublimiorem videlicet ac majestati divinze 
convenientiorem de eo Deipara baberet opinionem, 
quasi sectionem quamdam eam perpessam esse 
exietimabimus per ignominiosam illam crucifixio- 
nem, etsi resurrectionis miraculum secUonem 
plena atque perfecta quasi cicatrice obducta sa- 
navit. Sed nec solam quidem illam ejusmodi casui 


πτῶσιν xaX ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰαραὴλ χεῖσθαι 
τὸν Κύριον, δείχνυσι τῇ συµδάσει τῶν ναηµάτων πρὺς 
τὰ προφητιχὰ διαγγέλµατα, ἕνα xal τὸν αὐτὸν Θεόν 
τε xai νοµοθέτην Év τε προφήταις xax τῇ Καινῇ Δια- 
θήχῃ λελαληχέναι. Τὸν γὰρ λίθον τοῦ προσχόμμµατος 
xai τοῦ σχανδάλου τὴν πέτραν αἰτίαν τοῦ μὴ χαται- 
σχυνθήσεσθαι τοὺς ἐπ᾽ αὐτὸν πιστεύοντας, ὁ προφη- 
τιχὸς διηγόρευσε λόγος. Οὐκοῦν πτῶσις μὲν ἔστι τοῖς 
τῷ ταπεινῷ τῆς σαρχὸς ἐξ ἀπιστίας προσπταίουσιν’ 
ἀνάστασις δὲ, τοῖς τὸ ase pov τῆς θείας οἰχονομίας 
ἐπεγνωχόσιν, ᾽Αλλὰ xal αὑτῆς τῆς θεοτόχου φυχῆς 
ῥομφαίαν διελαθῆναι λέγων, σαφῶς τὸ ἐν τῷ σταυρῳ 
προφητεύει πάθος. Τοῖς γὰρ t£ αὐτῆς τῆς παραδόξου 
συλλήψεως µέχρι τοῦ κατὰ τοῦ πάθους χαιροῦ Oco- 
πρεπῶς εἰς αὐτὸν εἰρημένοις τε xal πεπραγµένοις, 
ἓν ὥσπερ ἂν ἁδιάτμητον σῶμα, ὑψηλοτέραν τε xai 
θεοπρεπεστέραν περὶ αὐτοῦ ἐχούσης τῆς θεοτόκὸυ 
ὑπόληψιν, τομὴν ὥσπερ τινὰ πεπονθέναι αὐτὶν 
νομιούµεθα, ἓν τῷ ἀδόξῳ τῆς σταυρώσεως, εἰ xai τὸ 
τῆς ἀναστάσεως θαῦμα συνούλωσιν παντελή τῆς to- 
μῆς ἀπειργάσατο. 'AXX οὐδὲ µόνην αὐτὴν τῷ τοιού- 
τω πάθει ἐνσχεθῆναι σηµαίνει, ἁλλ᾽ Ex. πολλῶν xap- 
διῶν διαλογισμοὺς ἀμφιθολίας τε χαὶ διχονοίας άνα- 
φανΏναι προλέγει ὡς ἂν Ev τῷ διαφόρῳ τῶν περὶ 
αὑτοῦ ὑπολήψεων, tfj τινα χλόνον σχοίη fj θεοµήτωρ 
Παρθένος. Ἐπειδὴ δὲ ἡ προφῆτις "Άννα &x τοῦ Τή- 
puc àbpavéc τι xal οὗ λίαν ἐξαχουστὸν φθέγγεται, 
ἀλλ' οὐδὲ τὸ ὑψηλὸν Εὐαγγέλιον αὐτολεξεὶ τὰ ἐξ αὗττς 


C λεχθέντα παρήγαγε’ πρῶτον μὲν Ex τοῦ εὐαγγελιστοῦ 


πυθώµεθα, vl; τε xal πόθεν αὕτη χαθέστηχε, xat ἐτὶ 
ποίοις καὶ πὀτε τῷ ἱερῷ ἐφέστηχεν, αὖθίς τε τίνων 
ἔλεγε διάνοιαν ἐρευνήσωμεν. 


atque affectioni alligatum iri et obnoxiam fore significat, sed futurum etiain przdicit, αἱ ex multis 
cordibus cogitationes ambiguz, discordantes el ancipites manifestarentur; ne in diversitate de 
illo opinionum Virgo Dci genitrix aliquo modo perturbaretur. Quoniam autem Anna prophetissa prz 
senectute exile quiddam loquitur, quod etiam non admodum clare exaudiri potest, ac me sublime 
quidem Evangelium ad verbum memorie prodidit ea quz dixerit, primum quidem ab evangelista 
sciscitemur quanam et unde ipsa fuerit, cujusve rei gratia et quando in templum supervenerit, 


deinde quanam fuerit eorum, quz dixerit, sententio, scrutemur. 


Kit igitur beatus Lucas : Erat Ánna prophetissa, 
filia Phanuelis, de tribu Aser. Haec atate multum 
provecta eral, ac vixerat cum viro suo annos septem 
a virginitate sua : et hec vidua erat annos nata cir- 
citer octoginta quatuor, qua non discedebat de tem- 
plo, jejuniis et deprecationibus Deum colens noctes 
atque dies, et hec in ipsa hora atque. articulo tem- 
poris superveniens coram  confitebatur gratiasque 
Deo agebat,et loquebatur de illo omnibus qui exspe- 
ctabant redemptionem in Jerusalem**. Quid sibi vull 
quod tam accuratani ac plenam de hac prophetissa 
narrationem evangelista instituit atque exponit, 
ut etiam patris ejus ac tribus, atque earum rerum, 
qua de nemine propemodum alio memorie prodita 
reperiuntur, mentionem faciat ? Ae veram quidem 
hujus rei rationem ipse sanctorum Deus noverit, 


!'* Exod. xxxiv, 29, 50. ** H Cor. (1, 18. 
6, 8. ** Luc. u, οὐ. ** ibid. 56, 58. 


*! Luc. in, 94. 


Φηοὶ τοίνυν ὁ µακάριος Λουχᾶς, ὡς Ην "Arva 1) 
προφητις θυγάτηρ Φανουἡᾶ éx gvAnc ᾿Ασήρ" 
αὕτη προθεθηκυῖα év ἡμέραις zoAlaic Gjcaca 
μετὰ ἀνδρὲς ἔτη ἑπτὰ ἀπὸ τῆς παρθεγίας abcr: 
χαὶ αὐτὴ χήρα ὡς ἑτῶν ὁγδοήχονγτα τεσσάρων ' 


D ἡ οὐχ ἁἀφίστατο ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ, γηστείαις xal 


δεήσεσι .ἑατρεύουσα νύχτα xal ἡμέραν' καὶ αὕτη. 
αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐπιστᾶσα, ἀνθωμο.ὶογεῖτοτῷφ 6εῷ καὶ 
ἑλάνϊδι περὶ αὑτοῦ πᾶσι τοῖς προσδεχοµέγνοις «ύ- 
tpociu ἐν Ἱερουσαωλήμ. Τίς ὁ λόγος τοῦ τοιαύτην 
ἀχριθη τὴν περὶ τῆς προφἠτιδος ταύτης τὸν εὔαγγε- 
λιστὴν ποιῄσασθαι τὴν ἀφήγησιν, ὥστε xal τὸν ταὺ- 
της πατέρα, xai τὴν φυλὴν ἐν ἐπιμνήσει ποιῄσασθα:, 
xal ὅπερ ἐπ᾽ οὐδενὶ ἑτέρῳ σχεδὸν ἱστορημένον εὕρητα:; 
Tóv μὲν περὶ τούτου ἀχριθῆ λόγον μόνος ἂν εἴδειη 
αὐτὸς ὁ τῶν ἁγίων θεὺὸς, καὶ οἱ τῇ αὐτοῦ ἐπιπυνοίχ 


9 [ga, Σας, 6, Χαν, 16; 1 Petr, it, 


17 


DE OGCURSU DOMINI, ΕΤ6, 


1118. 


ύματι λαλεῖν κατὰ «bv θεῖον "Anóctoloy δεδιδα- A et qui ejus inspiratione et instinctu Spiritus ejus 


ιένοι μυστήρια * κατὰ δὲ cb ἡμῖν ἐφιχτὸν, xat ἑτέ- 
ις χατ &xslvo χαιροῦ τῇ µακαρίᾳ ταύτῃ συνωνύ- 
ue ὑπάρχειν φαμὲν, xal τῶν αὐτῶν ἐκείνῃ ἔχεσθαι 
βρῶν σπουδασµάτων, τοῦ Ev. νηστείαις xal προσευ- 
tg προσχαρτερεῖν. Πρὸς οὖν τὸ εὐχρινὲς εἶναι τὸ 
ιύτης πρόσωπον, τῇ. τοῦ πατρὸς αὐτῆς ἐπιμνήσει 
tt τῆς φυλῆς τὸ ἴδων προσεγράψατο’ µεγάλοις 
. αὐτὴν ἑἐγχωμίοις ἑστέφατο, xaX πάντως τὸ παρὰ 
Kc ἀχούουσιν ἀξιόπιστον ἔχουσιν, οἷς χαὶ περὶ τοῦ 
υρίου διελέγετο. ᾽Αλλ' ἐπειδὴ, ὡς εἴρηται, τὸ τοῦ 
You διηχηµένον xal µεγαλόφωνον ὑπὸ τοῦ γήρως 
φῄρηται, πλησίον αὐτῆς ὥσπερ τοῦ στόματος τὸ οὓς 
ἥς διανοίας ἐνθέμενοι διὰ τῆς παρούσης ὑποθέσεως 
ρεύνης, ἴδωμεν τί καὶ αὕτη διελέγετο τοῖς τὴν λύ- 


ρωσιν προσδεχοµένοις ἐν Ἱερουσαλήμ. Κατὰ γὰρ τὸ B 


ἧς &vvolac ἀχόλουθον Ex τῶν προφητικῶν λόγων, τὴν 
ερὶ τοῦ Κυρίου ἐποιεῖτο διάλεξιν * ἐπεὶ χαὶ οὗτοι, 
τρὸς οὓς ταῦτα λαλεῖν αὐτὴν τὸ Εὐαγγέλιον ἔφησεν, 
«άντως Ex τῶν ἓν τοῖς προφήταις ἐχφερομένων θείων 
'ρησμῶν προσδέχεσθαι λύτρωσιν μεμαθήκασιν. Πάν- 
ὡς αὐτῇ πρόχειρος εἰς ὑπογραφὴν τοῦ µυστήριου ὁ 
'os μεγάλου Ἡσαῖου λόγος χαθέστηχε Παιδίον éyev- 
“ήδη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγεν- 
“ήθη ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, καὶ ὅτι κα.Ἰεῖται τὸ ὄνομα 
εὐτοῦ uevráAnc fovAnc "AvreAoc. Καὶ μὴν, Φωτί- 
v, φωτίζουν, Ἱερουσαλήμ' ἦκει γάρ σου τὸ gc, 
cal ἡ δόξα Κυρίου ἐπὶ σὲ dvacécaAxev, Καὶ Δαυῖδ 
) µέγας παρῄγετο "E.eoc καὶ ἀ.1ήθεια συν ήντη- 
rav, δικαιοσύνη καὶ αἱρήνη κατεφί.ησαν ' xoi, 
Εἴδοσαν πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς τὸ σωτήριον 
rou θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ἑνδειχτικῶς εἰς αὐτόν * Πρό 
rov ἡἁίου διαμέἐνειτὸ ὄνομα αὐτοῦ, xal ἐνευ.1ογη- 
θήσονται ἐν αὐτῷ πᾶσαι αἱ φυ.Ίαὶ τῆς γῆς. Πάντα 
τὰ ἔθνη μακαριοῦσιν αὐτὸν, xal δουλεύσουσιν αὐτῷ 
xaX προσχυνήσουσιν αὐτῷ ' xal ὅτι Εγγώρισε Κύ- 
ριος τὸ σωτήριον αὑτοῦ τοῖς viol; Ἱσραήλ. Αὖθίς 
τε ἡ τιµία xal ἀγγελοπεπρῆς τοῦ σοφοῦ Μαλαχίου 
φωνή Ιδοὺ ἐγὼ ἀποστε.λῶ τὺν ἄγγε.ύν µου, καὶ 
ἑτοιμάσει ὁδὸν πρὸ προσώπου cov: καὶ ἐξαίφγης 
τξει slc τὸν γαὸν αὐτοῦ Κύριος, xal ὁ ἄγγε.ος 
της,διαθήκης, ὃν ὑμεῖς θέ.ετε. 


Καὶ ἄλλοις ἄλλοθεν προφητιχων λογίων μυστιχοῖς 
ἄνθεσι τὸ θεολόγχον xaX µαχάριον ατέφος ἐπλέξατο, 
ἀσθενεῖ μὲν ἔτι χαὶ ὑποτρόμῳ χειρὶ, ὡς 6h προθε- 
θηχυῖα ἐν ἡμέραις πολλαῖς. Οὐ γάρ που ἑχωρεῖτο 
τότε τοῖς ἀχούουσιν dj τῶν ὑψηλῶν περὶ τοῦ Κυρίου 
νοημάτων ἀφήγησις, ὅτε χαὶ μετὰ τὴν τοσαύτην τῶν 
σημείων ἐπίδειξιν χαὶ τῶν ἑνθέων μυστηρίων ἀναχη- 
ρύξιν 5 τῶν τῆς σοφίας xal τῆς γνώσεως θησαυρῶν 
ταμίας Χριστὸς τοῖς ἑαυτοῦ ἔλεγε μαθηταῖς ' Πο.14ὰ 
ὑμῖν ἔχω «αλησαι, ἀ.1.3 o0 δύνασθε βαστάζει» 
ἄρτι. Ὅμως εἰ χαὶ ἁμυδρῶς f) Υηραλέα xaX προφῆτις 
τὸν περὶ τοῦ Κυρίου ἐποιῄσατο λόγον, ὡς τοῦ νόµου 


Μ Του, xiv, 9. οἱ δα. ix, 6. 9 lsa. Lx, {. 
17, 14. " Psal. xcvii, 2, ο.  Malach. ii, 8. 


V9 Psal. uxxxiw, 114, 
** Joan. xvi, 12. 


mysteria loqui, ut diviaus inquit Apostolus **, edo- 
cli sunt ; quatenus autem nos conjectura assequi 
potuimus, eliam ajias in illo tempore dicimus 
ejusdem cum beata hac nominis fuisse, quz. etiam 
eisdem, quibus illa, sacris studiis, ut in jejuniis 
et orationibus assidue perseverarent, dedite et 
addict: essent. Ut igitur certa essef et ab aliis 
discerni facile posset hujus persona, patris ejus 
mentioni etiam propriam illius tribum ascripsit : 
ac magnis laudibus, qux» prorsus etiam apud audi- 
tores, iis quxe de Domino quoque dicebat, vim Π- 
dei faciendze haberent, eam cumulat et ornat. Sed 
quoniam, ut dictum est, senectus orationi vocis 
claritudinem et resonantiam ademit, propius ejus 
quasi ori mentis aurem admoventes, per eam qua 
presenti inhaeret et insita est argumento, scruta- 
tionem, videamus quidnam etiam hac diceret iis, 
qui Jerosolymis exspectabant redemptionem. Nam, 
prout consenjaneum ac par est cogitare, ex seri- 
ptis prephetarum de Domino verba faciebat : quo- 
niam et illi, ad quos hzc eam loqui Evangelium 
dixit, prorsus ex divinis oraculis qux exstant in 
prophetis, didicerant redemptionem exspectare. 
Prorsus ad describendum mysterium in promptu 
habuit magni lsaiz verba: Puer natus est nobis, 
filius etiam datus est nobis, cujus imperium fuit su- 
per humerum ejus, et vocatur nomen. ejus, magni 
consilii Nuntius " . Adde his : IHlluminare, illuminare, 
Jerusalem : venit enim lumen tuum : et gloria Do- 
mini super te exoria est **. Etiam. magnus David 
producebatur : Misericordia et veritas sibi obviam 
venerunt, justitia et pax sese mutuo osculatee sunt **; 
et, Viderunt omnes fines terr salutare Dei nostri 59. 
Ac indicative de eo : Aute solem, inquit, permanet 
nomen ejus, ac benedicentur in eo omnes tribus 
terr, Omnes gentes. beatum eum dicent, εἰ ser- 
vient ei, et adorabunt eum " ; et, Notum fecit 
Dominus salutare suum filiis l1srael **. Preterea 
pretiosa et angelica sapientis Malachiz vox profe- 
rebatur: Ecce ego mittam nuntium meum, et pa- 
rabit viam ante faciem tuam, εἰ repente veniet in 
templum suum. Dominus, et nuntius testamenti quem 


D vos vultis **. 


Atque aliis aliunde sumptis inysticis propheti- 
corum oraculorum floribus, coronam illam beatam, 
qua divinam naturam explicabat, debili quidem 
adhuc et tremebunda manu, utpote multum :etate 
provecta, nexuit et concinnavit. Tunc enim forte 
capere non poterant auditores sublimium de Do- 
mino sententiarum narrationem , quando etiam 
post tot signorum editionem, ac divinorum myste- 
riorum pr:edicationem sapientie atque scienüa 
thesaurorum dispensator Christus suis discipulis 
dicebat : Multa habeo que vobis loquar, sed non 
potestis nunc portare "*. Sed eliam si obscure anus 


39 Psal. xcvi, d. ! Psal]. Lxxi, 





1179 


S. GREGORII, DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


illa et prophetissa de Domino verba fecit, utpote A ἔχουσα πρόσωπον, ὅπερ παλαιωθέν τε xal Υηράσαν 


legis sustinens personam, qu: inveterata senioque 
confecta, ac prope ad interitum redacta Novo 
Testamento cessit : verumtamen non inutilis in- 
telligentibus auditoribus ejus sermocinatio fuit, 
quemadmodum nec ea, quz a Lege per umbras et 
aenigmata verborumque involucra fiebat, magni 
mysterii przesignificatio. Venite igitur, vos quoque 
patres et fratres spirituales, qui dies festos cele- 
brare et epulari didicistis in wovitate spiritus et 
non per litterze vetustatem, qui in azymis since- 
ritatis e veritatis pretiosum et vivificum Pascha 
victimz Christi celebrare debetis: qui divina re- 
generatione saeri baptismatis veterem hominem, 
qui juxta concupiscentias (raudulentas corrumpe- 
batur, deposuistis, et novun,, qui renovatur ad 
agnitionem juxta imaginem Creatoris, induistis, 
Venite exsultemus Domino, jubilemus Deo salutari 
nostro. Dicamus illud, Quam terribilia opera tua, 
Domine, etsi in. multitudine potentie tux inimici 
tui frustrati sunt, sponte sua ad divinum tuum 
lumen, quod mundo apparuit, oculos claudentes. 
Praoccupemus [aciem ejus in confessione, el in 
psalmis jubilemus εἰ. Offeramus semper Deo hostiam 
laudationis, hoc est, fructum labiorum confiten- 
tium nomini ejus, nec ebliviscamur beneficii ejus 
aique communicationis : talibus eniin victimis Deus 
delectatur. atque. placatur **, ut sordes peccati 
abluamus, et renovabitur sicut aquilae juventus 


καὶ ἐγγὺς ἀφανισμοῦ yeyovbe, τῇ Καινῇ Διαθήχη 
παρεχώρησεν * ἀλλ᾽ οὖν οὐχ ἀσυντελῆς ἡ παρ᾽ αὗττς 
διάλεξις τοῖς συνετοῖς ἀχροαταῖς γέγονεν, ὥσπερ οὐδ 
i παρὰ τοῦ νόµου tv σχιαῖς xal αἰνίγμασι τοῦ µε- 
γάλου μυστηρίου προαναφώνησις. Δεῦτε οὖν χαὶ 
ὑμεῖς, Πατέρες xal ἀδελφοὶ πνευματικοὶ, oi ξορτά- 
ζειν δεδιδαγµένοι ἓν χαινότητι πνεύματος, xaX οὗ 7-2- 
λαιότητι γράμματος, οἱ ἓν ἀζύμοις εἰλιχρινείας χαὶ 
ἀληθείας τὸ τίμιο» xoi ζωοποιὸν Πάσχα τῆς θυσίας 
Χριστοῦ ἑορτάζειν ὀφείλοντες: ol τῇ θείᾳ ἀναγενντ- 
σει τοῦ ἁγίου βαπτίσματος τὸν παλαὼν ἄνθρωπο) 
ἀποθέμενοι, τὸν χατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἁπάτις 
Φθειρόµενον, καὶ τὸν νέον ἐνδυσάμενοι, τὸν. &vaxat- 
νούµενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ εἰ)χόνα τοῦ χτίσαντος' 
Δεῦτε, ἁγωλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, d.la.látoger 
τῷ θεῷ τῷ σωτῆρι ἡμῶν. Εἴπωμεν τὸ, Ὡς «λοξερὰ 
τὰ ἔργα σου, Κύριε ! εἰ καὶ bv τῷ πλήθει τῆς δυνά- 
μεώς σου οἱ ἐχθροί σου ἐφεύσαντο, ἐχουσίως πρὸς - 
φανὲν τῷ χόσμῳ θεῖόν σου φῶςτοὺς ὀφθαλμοὺς ἁπο- 
μύσαντες. Προφθάσωμεν τὸ πρὀσωπον αὐτοῦ ἐν 
ἐξομο.ογήσεϊ, καὶ ἐν γαΊμοῖς d Aa dt opev αὐτῷ. 
᾽Ανενέγχωμεν θνυσίαν αἰνέσεως δ.απαντὸς τῷ Θεῷ, 
τουτέστι χαρπὸν χειλέων ὁμολογούντων τῷ ὀνόμας: 
αὑτοῦ, τῆς τε εὖὐ ποιίας xal κοινωνίας μὴ ἐπιλαθώ- 
ps0a* τοιαύταις yàp θνσίαις εὐαρεστεῖται ὁ θεὶς 
ἵνα τὸν ῥύπον τῆς ἁμαρτίας ἀπονιψώμεθα, xa 
ἀνακαινισθήσεται ὡς ἀετοῦ ἡ πνενματικὴ ἡμῶν νεζ- 
της ' χαθάπερ xal τοῦ µακαρίου πρεαθύτου Συμεῦ- 


nostra spiritualis : quemadmodum etiam beati senis ( voz, ἵνα xai ἡμεῖς εἰρηνικῶς τε xal περιχαρῶς iv 


Simeonis, ut nos quoque pacifice gaudioque per- 
fusi atque hilariter cum bona fiducia ac spe salu- 
tis ad exitum τὶς curramus, et non cum pudore 
et metu, et quodam modo nolentes et inviti ad 
exitium vitse contendamus: quemadmodum qui 
male sibi conscii sunt, zgre ac moleste regis ad- 
ventum ferunt. lmitemur beate ÁÀnnein jejuniis 
atque orationibus continuum studium atque perpe- 
tuam diligentiam, ne muliere deteriores esse vi- 
deamur, sub umbra Legis prasertim vivente, ubi 
talibus virtutibus clarorum hominum rara sunt 
exempla. Verum nos qui lumine gratix illusira- 
mur, qui vera et manifesta spe nitimur εἰ adjuva- 
mur, qui viribus Spiritus confirmamur, ne disce- 
damus a sacris doctrinis, ex quibus salutaris 
hahitus animis innasci consuevit : quemadmodum 
illam quoque memoria proditum est a templo non 
discessisse, ne cogitationes nostras cireumvagari 
et a timore Dei aberrare sinamus, sed ex ipso et 
per ipsum carnes nosiras ac sensus nosiros, 
quemadinodum optat ille Propheta **, configawius. 
Audiamus magnum Paulum docentem : Conjunxi 
vos uni viro, ut virginem castam Christo exhiberem 51, 
et ne federa οἱ pacta inita ctum illo per consocia- 
tionem et consuetudinem cum vite nostre vitia- 
tore, faciendo qua ille voluerit, negligamus ac 
re«cjudanms: etiam in hoc imitantes prophetissz 


D 


ἀγαθῇ πεποιθήσει xal σωτηρίῳ ἐλπίδι πρὸς τὴν του 
βίου ἔξοδον δράµωμεν, xa ph μετ αἰσχύντς χα’ 
δέους τὸν παρόντα βίον ὑπεξέλθωμεν, xat τρόπον τινὰ 
μὴ βουλόμενοι, καθάπερ οἱ πονηρὰ ἑαυτοῖς auvevve- 
χότες, ἀηδῆη τε χαὶ χατεστυγημένην τοῦ βασιλέω: 
thy ἐπιστασίαν ἔχουσι. Μιμησώµεθα τῆς µακαρίς 
”Αννης τὸ ἐν νηστείαις τε xal προσευχαῖς σύντονν 
χαὶ ἀνένδοτον μὴ γυναικὸς χείρους φανείηµεν, χ1. 
ταῦτα ὑπὸ τὴν σχιὰν πολιτευοµένης τοῦ νόμου, ἔνθς 
τὸ ἐν τούτοις εὐδόχιμον σπάνιον. ᾽Αλλ' ἡμεῖς τῷ quri 
καταλαμπόμενοι τῆς χάριτος, xal τῷ τρανῷ τε x 
ἐχτυπωτέρῳ τῆς ἑλπίδος βοηθούµενοι, xai τῷ κράτε: 
τοῦ Πνεύματος δυναμούμενοι, μὴ χωρισθῶμεν τὸν 
ἱερῶν διδαγµάτων, ἐξ ὧν ἡ σωτήριος Ete ταῖς Qu- 
χαῖς ἐντίκτεσθαι εἴωθεν ΄ χαθάπερ χἀχείνη ἀχὼρ:- 
στος εἶναι τοῦ ἱεροῦ μεμαρτύρηται, μὴ περιπλαξζ- 
µεθα τοὺς λογισμοὺς ἀπὸ τοῦ θείου φόδου, ἁλλ᾽ ἓν 
αὐτοῦ τε xai ἐν αὐτῷ τὰς σάρχας ἡμῶν χαὶ τὰ vot. 
pata, κατὰ τὴν τοῦ προφήτου εὐχὴν, χαθηλώσωμεν. 
᾽Αχούσωμεν τοῦ μεγάλου Παύλου διδάσχοντος ᾿ Ἡρμι- 
σάµην ὑμᾶς vl ἀν δρὶ παρθέγον ἀγνὴν παραστή- 
σαι τῷ Χριστῷ, καὶ μὴ τὰς πρὸς αὐτὸν συνθήχας àf-- 
τήσωμεν διὰ τῆς πρὸς τὸν φθορέα τῆς ζωης ἡμῶν 
ἐπιμιξίας ἐκ τοῦ ποιεῖν τὰ ἐκείνου θελήµατα * oi 
τούτῳ μιµούµενοι τῆς προφήτιδος τὸ σῶφρόν τε xi! 
μονόζυγον * ἀλλὰ χατὰ τὸ πρόχειρον μὴ ἀπολειφθείτις 
τῆς µιµήσεως, ὅσο, µονογαμίας ἐλύθητε, xa* εἰ ὄννα- 


' " Heb. xni, 16. ?* Psal. cxvin, 190. " IH Cor, xi, 2. 


181 


VARIORUM NOTE. 





1183 


ὃν, πρὸς δεύτερον γάμον ph ἕλθητε. Οὕτω γὰρ µα- A CaSlitatem et nuptias unicas el singulares; sed 


αριώτερον ἔσεσθαι Παῦλος ὑμᾶς περὶ τούτου διαδε- 
αιοῦται. ΠἩροσαγάγωμεν χαὶ ἡμεῖς ἐπὶ τὸ ἄνω θυσια- 
τήριον ὡς ζεῦγος τρυγάνων τὴν τῆς ψυχῆς xal τοῦ 
ὤματος χαθαρότητα - ἢ ὡς δύο νεοσσοὺς περιστερῶν 
b προνοεῖσθαι χαλὰ, οὗ µόνον ἑνώπιον Κυρίου, ἀλλὰ 
αἱ ἐνώπιον ἀνθρώπων, ἵνα πάντα xal ἡμεῖς πνευ- 
ιατικῶς κατὰ τὸν θεῖον νόµον τελέσαντες, Bv σοφίᾳ 
Ἐ xai χάριτι προχόπτοντες, xal εἰς µέτρον ἡλιχίας 
oU πληρώματος τοῦ Χριστοῦ φθάνοντες, xai τὸν ἔσω 
ἵνθρωπον τελειούμενοι, καὶ Πνεύματος ἁγίου y:vó- 
εενοι ἐνδιαίτημα, ὑποστρέφωμεν εἰς τὴν πατρίδα 
ὶμῶν τὴν ἀληθινὴν, τὴν ἑπουράνιον Ἱερουσαλὴμ, àv fi 
᾽αταξιωθείηµεν τῆς µαχαρίας καὶ διηνεχοῦς εὖφρο- 


juxta sententiam verborum, que se prima acie 
offert, ne deseratis imitationem prophetissz, qui- 
cunque a singularibus nuptiis soluti et liberati 
estis ; ac si fleri potest, ad secundas nuptias ne 
transeatis. Nam ita melius vobiscum iri beatus Pau- 
lus, quod ad hoc attinet negotium, confirmat. Offera- 
mus etiam nos ad superum altare tanquam par 
turturum, animi et. corporis puritatem : aut tan- 
quam duos pullos columbarum, provisionem bo- 
narum aut honestarum rerum, non solum coram 
Domino, verum etiam coram hominibus, ut etiam 
nos omnibus, qua lex divina prescribit, spiritua- 
liter defuncti et. sapientia ac gratia proficientes, 


ύνης τε χαὶ βασιλείας ἁπολαύειν ἓν Χριστῷ Ἰησοῦ, — et ad mensuram plenz statis Christi pervenientes, 
) δόξα καὶ κράτος σὺν τῷ Πατρὶ xal τῷ ἁγίῳ Πνεύ- B et interno homine perfecti, et Spiritus sancti do- 
ιατι, νῦν xat ἀεὶ xal εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. — micilium evadentes, revertamur in patriam no- 
Αμήν. stram veram, cclestem Jerosolymam, in qua di- 
ii efficiamur, qui beata atque perpetua letitia simul et regno fruamur per Christum Jesum Do- 
uinum nostrum, cui gloria et imperium, cum Patre et sancto Spiritu, nunc et semper, et in sz- 
ula seculorum. Amen. 


——————— M —ÓÓÀÁ— MÀ M À€———ÀÓá—M—M—— HÁUÜ——ÜnÓÁ em. 
VARIORUM NOTAE. 


κ 
rd τε 


IN LIBRUM ^um 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


ος 


Prodiit in lucem hic liber Latinitate donatus a C Col. 258 Α. In vituli. Zinus, in bestie capite, 

"etro Francisco Zino, Veronensi canonico, Venetiis — quasi esset θηρίου, at Marg. in vituli cap. et qualem 
ino Christi 1570, et post decennium ibidem a Ma-  Minotaurum gunt , sed illud γράφουσι fortasse 
imo Margunio episcopo Cytherensi, una cum al- aptius redderes utrobique, fingunt. Sic Israelitae 
ero tractatu ad Harmonium De nomine Christiano, — Exodi xxxn , 8, idololatrz facti sunt contlato vitulo. 
1 Epistola ad Letoium, quasi tum primum ederetur De Minotauro Virgilius νι ZEneid. : 
! Greco in Latinum conversus est apud Lorium de 
oriis, an. 1585. Secuta demum est Graeca editio 
ugduno-Batava Raplhelengii , an. 1595, cujus in 
ag. 179 legitur τὰ τῆς ἀφράστου µεγαλειότητος 
piv, quorum loco scripsimus col. 254 D hujus 
ditionis, et majestatis illius que explicari nequit, 
ion ut Zinus ediderat, et beatitudinis illius , 
uod fortasse legisset τῆς ἀφ. µαχαριότητος * Mar- 
unius quoque, tantum ineffabilis illius beatitudinis 
obis estendentia : sed verior lectio videtur excusi 
odicis Graci, τῆς µεγαλειότητος, et paulo ante d ies. ἓ 1 
εγαλωσύνης voce wlilur. ΑΙ paucis inlerjectis — memoria suggerit , quasi scriptum essel μνῆσις vel 
lem Margunius nobiscum vertit, wt ex historiis µμµνήµη pro ἀπαρίθμησις. Margunius quoque sie 
docti fuimus, non ut Zinus, ut ex lilterarum mo- [) vertit, principium eorum que memoriter tenemus, or- 
umentis : innuit enim quod | Reg. x, 1, Saulidi- — do. Citavit antea ex Apostolo, Christum esse Dei 
tuin est a Samuele : Unzit te Dominus super he- — virtutem et sapientiam, I Cor. 1, 24 ; singula nunc 
editatem suam in principem. Postremo adjecimus — excutit. 

Greco, sed ex vita testim. habeatnus, quod ne- Col. 262 A. Si peream pacem. Hoc membrum ad- 
ue in Zini, neque in Margunii edilione reperi- —jectum est e Graco Lugdunensi, quod cum abesset 
ar. | ab utriusque interpretis textu, senlentiam plane 

Col. 255 C. Materiam. Addimus inanimatam, ut — truncam et obscuram reddebat. Locus est Ephes. 
acus liber, ἄφυχον, et Margun., anime expertem, — 11, 14 et 16. 

t paulo post, quod vero ad imitationem natura ipsa lbid. In uno homine. Addebat interpres , ad re- 
on capit : neque enim verterat Zinus illud πρὸς — conciliationem — bonorum, non eos videlicet. tan- 
έμησω, hoc est, ad quorum imitationem mipime — tum, εἰο., quasi legisset χαινὸν ἄνθρωπον εἰς χαταλ- 
otest natura nosira pertingere. λαγὰς ἀγαθῶν, omissis intermediis. Margunium quo- 


ο.. Mixztumque genus-prolesque biformis 
Minolaurus inest. 


Ibid. B. Quam si hostis. Immutavimus verba in- 
lerpretis, quam si cum adversus hostilem aciem pu- 
gnandum stt, tu te ipse concidas. Postea Margunium 
comperimus scripsisse, nihil aliud est quam in ini- 
mici ordinem ipsum | ad seipsum discindi. Sequen- 
tem quoque periodum eumdem in sensum nobiscum 
restituit. 

Col. 959 A. Quem series. Antea erat, quem ipsa 


1145 


que mutilo codice usum esse constat ex tus verbis : 
4n ugunm novum. 
cens non modo «08. 

lbid. B. Hec enim pacis. Zinus scripserat , Dis- 
sidentium enim concordia pacis lerminus est. At hoe 
quidem est ab auctoris mente dissidere. Margunius 
vero, pacis enim definitio, eorum distant. est 
consonantia : alibi,dicitur, ἀγαπητιχὴ πρὸς τὸ ὁμόφυ- 
λον αννδιάθεσις, orat. ΤΗ De beatitudinib. Tale 
quid et de pace perturbationum Hieronymus in 
eap. v ad Galat. : Tunc paz Christi, hoc est hre- 
.diia& nostra nobiscum est, si tranquilla mens nullis 
passionibus perturbetur. Paulo post adjecimus, non 
verbis, sed vit nostra actionibus, e Graco, quod ad- 
ditamentum et Margunius ut legitimum agnoscit : 
si opere, non auem verbis ipsam sanctificationis vim 
ἐπ vita confiteamur, lta Christus, Matth. v, 10, Sic 
[uceat luz. vestra coram hominibus, ut videant opera 
-vesira. 

Col. 266 A. Ngiuralem. Adjecimus banc vocem nt 
τὰ συμφυὲς exprimeremus, quod non quamvis 
unionem sonat, licet aliud nihil dixerit Margun., 
splendore quidem conjunctionem ipsam ostendens : 
nisi malis bic scribere, nature conjunciionem. Sie 
Athanasius ex dictione τοῦ ἀπαυγάσματος, splen- 
doris argumentatur orat. 4 Coutra Arian. p. 299, 
Edit. Commelin. Kal γὰρ ὁ 'Απόστολος οὐ βουλήσεως, 
ἀλλ᾽ αὐτῆς τῆς οὐσίας τῆς πατριχῆς ἴδιον ἁπαύγασμα 
xai yapax τὸν Κύριον χηρύττει * Siquidem 
Apostolus non voluntatis, sed ipsius paterne sub- 
stantie proprium splendorem et figuram Filium de- 
preekan et orat. 2, Filium esse Patri cozternum 

inc probat, pag. 144. 

Ibid. B. Declaret pulchritudinem. Videtur scriptum 
offendisse interpres, ὃ uh τὴν i ipiis τοῦ Μονο- 
γενοὺῦς ἐπαγγέλλεται. Craca verba excusi Lugd. Bat. 
hoc sonant, quod non pulchritudine Unigeniti delecte- 
tur : sed verior prior illa censebitur, si cum iis qu» 
sequuntur ista conferantur, et cum Morguuii edi- 
tione, informe enim de[ormeve nullum est, quod Uni- 
geniti pulchritudinem non polliceatur. 

Col. 267 B. Atque in memorata. Male confundere 
videbatur interpres qua dicuntur hic de Verbo 
Dei, cum iis quae de sacramento corporis Christi : 
Atque in hac quidem significatione omnibus , ut ejus 
participes sint, facultas datur : ipsa enim talis ali- 
menti εί potionis communicatio At accipientium cibus 
et potus. Deerat membrum illud in autographo in- 
terpretis ἐπὶ δὲ τῆς ἑτέρας ἑννοίας, non item in. eo 
quo Venitiis est usus Margunius, quem postea cor- 
rectioni nostre vidimus suffragari. 

Col. 274 C. Per Filium enim. Expressimusad ver- 
bum Graecam editionem Raphelengii : nam Zinus 
scripserat : Hec enim dum cernuntur in. membris, 
ea. capiti cognata esse, eique naturali necessitudine 


testificantur cohaerere. Nacti tamen postea Margunii , 


versionem qua sic habet : Nam per hoc quod hec 
in membris ostendantur, coherentiam ipsa ad. caput 
habere declarantur : suspicamur eum legisse, atque 
corrigendum hic esse iu Graecis, διὰ γὰρ τοῦ ταῦτα 
καὶ τὰ τοιαῦτα ἓν τοῖς µέλεσι δείχννσθαι τῷ συµ- 
φνῶς ἔχειν * dum enim hoc talia in membris osten- 
duntur, ea naturali conjunctione cum capite cohe- 
rere comprobantur. Adjecimus verba Vulgate Lat. 
Ephes. 1v, 16, quoniam Grzci textus Apostoli verba 
Nyssenus usurpat. 

Ibid. D. Uitpote qua. Horum loco ediderat inter- 
pres, guarum improbitas ex pradictis verbis, qug 
nihil pro illis faciunt, statuendi dogmatis occasionem 
accepit * deinde qua nobis, etc. Abutebantur quidem 
hoc loco hzretici, et ex illo argumentabanfur, non 
tamen hoc quasi fundamento errorem suum niti cop» 
tendebant, ut constat ex Athanasio lib. 11 Contra 
Arianos, p. 235 : Ol δυσσεθεῖς περιέρχονται λέγον- 
τες, El πρωτότοχός ἐστι πάσης χτίσεως, δηλονότι xat 
αὑτὸς εἷς ἐστι τῆς κτίσεως * Impii circumeunt di« 
euntque, Si primogenitus est omnis creature, certum, 


VARIORUM NOT E. 


hominem in reconciliationem addu 


1184 


est eum unum esse ex creaturis. Sed respondet eum 
vocatum primogenitum in multis fratribus, διὰ τὴν 
ὁμοιότητα τῆς σαρχός, ob similitudinem carnis , et 
διὰ τὴν τῆς σαρχὸς συγγένειαν, ob cognationem car- 
nis nostr : primogenitum vero ex mortuis , διὰ τὸ 
ἐξ αὐτοῦ xal μετ) αὐτὸν εἶναι τὴν τῶν νεκρῶν ἀνά- 
στασιν, 60 quod per.eum fiat resurrectio mortuorum. 
Non enim est Grece μετά αὐτοῦ, cum eo, ut videtur 
legisse Nannius interpres : nam et ita primogeni- 
tus dicitur filius unus, que post illum alii nascun- 
tur, et quonian, ut ait Teens s γενόμενος 
τῶν χεχοιµηµένων, ἵνα ὁδοποίησῃ σαρχὶ τὴν ἀνά- 
στασιν. Margunius hic ab auctoris mente aberravit, 
aut vitioso libro usus est : ac si eorum malitia n«l- 
lam ex predictis de[ensionem , sed dogmatis tradi- 
tionem habeat. 

Col. 315 C. Quoniam igitur. Sonat hoc quidem τὸ 
παρελθεῖν quod scripserat Zinus, nimirum progre- 
di vel ingredi : Vetus creatura ingressa est per pec- 
catum, et inutilis reddita necessario perditorum 
subivit viam nova vite creatura : sed hic idem valet 
quod preterire vel perire, ut Matth, xxiv, 55, 'O o5- 
ῥανὸς καὶ ἡ ΥΠ παρελεύσονται’ Ceelum et terra trans- 
tbunt : sunt enim hzc petita ex I] Cor. v, 17, τὰ 
ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ Υέγονε xawà τὰ πάντα. Α5- 
grid id Laporte : "ms h 
eo dissidet, quod legisse videtur τῆς χαινῆς ζωῆς 
χτίσις, ον την creatura. Paulo post ubi de Ruben 
agit, per signum intellige τὸν χαρακτῆρα, figuram, 
speciem oris ac vultus. Utitur etjam exemplo Ruben 


"Athanasius loco citato. 


Col. 278 D. Redemptio. Addidimus hane vocem e 
Greco, et ex 1 ad Corinth. 1, 30, xai ἁγιασμὸς, 
xal ἀπολύτρωσις. [n sequenti periodo longe disces- 
serat ab auctoris sententia Zinus ; sed ne pereant si . 
qua diverse fortasse lectionis in ejus verbis lateant 
vestigia, piter: Qui enim nobis ad  resurre- 
ctionem aditum patefecit, et ob id primitie dormien- 
tium factus est , ut nos omnes resurgeremus in ictu 
oculi, in novissima tuba, idem omnibus tam a se stan- 
tibus, quam morte mulctatis exhibuit. Non animad- 
Tere puras esse Petri apostoli Act, 11, 24 : Λύσας 
τὰς ὠδῖνας τοῦ θανάτου, χαθότι οὐχ i δυνατὸν χρα- 
τεἶσθαι αὐτὸν ὑπ αὐτοῦ * Solutis doloribus mortis , 
juxta quod. impossibile erat. teneri illum ab eo. Mar- 
gunius, qui vertit, initiatio dormientium , et in iis 
qui a morte dominabantur, dum a Vulgate verbis 
abstinet, diyitum ad fontem locutionis non inten- 


It. 

lbid. C. Cum primogenito. Legit fortasse Zinus, 
thv πρὸς τὸ πρωτότυπον ἁγχιστείαν, affinitatem cum 
exemplari. At primogenitus mortuorum bic intelli- 
gitur Christus, ut antea de Ruben dixit, τὴν πρὸς 
αὐτὸν συγγένειαν, et τὴν πρὸς αὐτὸν ἁγχιστείαν. He- 
stituimus etiam sequentis periodi sensum perturba- 
tum et imperfectum apud utrumque interpretem ; 
nam et Margunius scripserat,cognationem ad exemplar 
deneget. Mediator vero Lei et hominum, qui per se 
Deo conjungit quodcunque conjunctione divina dignum 
[werit, etc. 

Ibid. D. Per Mariam. Emendavimus corruptam 
lectionem διὰ τῆς paprupíac, et suffragatur Margu- 
nii codex, atque ipsa evangelica historia : dictum 
enim est hoc Magdalenz Maris, Joan. xx, 17. 

Col. 919 À. Inter Patrem et abdicatos. Foedus hunc 
locum insederat error ex utriusque interpretis os- 
citantia, qui vel ex comparatione ipsius cum pro- 
xime sequenti poterat in viam reduci, et quantumvis 
corruptam lectionem corrigere. Zinus, txter Patrem 
et praecones ενος : atqui non dixit pstago χηρύ- 
χων, sed μεταξὺ τοῦ Πατρὸς χαὶ τῶν ἀποχηρύ- 
Χτων. Margunius, inter Patrem swosque predicato- 
res, Et tainen. paulo post. xal π ται τοὺς 
ἀποχηρύχτους εἰς υἱοθεσίαν, uterque recte in&erpre- 
tatus est, eos qui abdicali rejectique (uerant, in ad- 
oplionem acciperet, ᾽᾿Αποχήρυχτοι dicuntur filii qui 
ob delicta domo paterna sunt eiecti. Clemens Ale 


185 


λείας τοῦ θεοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ ἐΥΥρ 
αρασχευάζονται ^ uta regno 





VARIORUM ΝΟΤΑ. 


indrin. lib, i Strom., ἀποχηρύχτους εἶναι τῆς a- 

€ τοὺς φοιτητὰς 
f ei abdicentur, non 
vem. ut. inscribantur, qui αά eos ventitant, εἶβ- 


4186 


ien aue pot subatituimus verba Vulgate Lat., . 
ut facilius Verba Davidis usurpari lector observet ex 
psalmo Lvii, 4. 





IN LIBRUM DE VIRGINITATE. 


Prodiit in lucem hic liber a Petro Galesinio La- 
nitate donatus Rom: ann. Christi 1565, una cum 
usdei auctoris concionibus quinque de Oratione 
oininica, et octo de Beata vila. Secuta est Graco- 
atina editio Joan. Livineii Gandensis an. 1574 apud 
lantinum Notis illustrata ex duorum mss. codicum 
je, Vaticano uno, altero quem a Bircmanno Colo- 
iensi Ly pographo habuerat, et fragmentum tantum 
»ntinuit, a quo aberant quinque prima capita, ut a 
ianuscripto doctissimi professoris regii Federici 
iorelli, cujus auctoritate nunc Vaticani, nunc Bric- 
iannici lectiones conürmabimus, et qus in utra- 
ue desiderantur editione restitulmus. In hac de- 
ium Notarum istarum recognitione, qua omnibus 
ysseni operibus Grece et Latine excusis adjuugi- 
ir, Regii codicis auctoritate, qua varias lectiones, 
ua conjecturas et emendationes corroborabimus. 

Col. 318 A. Permulie enim. Annotat in hunc lo- 
um doctissimus Livineius se nondurm in B. Paulo 
wc reperisse, nec, quid de eo censendum sit, certo 
usse dicere : me vero admonuit adverbium ἀπερι- 
πάστως, quo paulo post utitur auctor noster, allu- 
ere illum ad illud | Cor. vii, 55 : ἀλλά πρὸς τὸ 
ὕσχημον xal εὑπράσεδρον τῷ Κυρίῳ ἀπερισπά- 
τως, quas verba sic vertit Hieronymus lib. 1 Ad- 
ersus Jovinianuin : Sed ut ad id faoc houestüm est 
t intente facit servire Domino, absque ulla distra- 
tione vos adhorter. Certe in toto Indice Gro Novi 
'estamenti, quod Concordantias vocant, non repe- 
itur vox περισπασµός. lllud igitur ἀπερισπάστως , 
uod vulgata Latina sine impedimento, Hieronymus 
ine distractione reddit , unde περισπασμὸν distra- 
tionem. videtur ad verbum interpretatus fuisse, ut 
«eclesiasta 1, 15 : "Oct περισπασμὸν πονηρὸὺν ἔδωχεν 

8:ó;, Quoniam distractionem malam dedit Deus, 
uod ut idem in Commentario notat , distentiónem 
.atinus antiquus interpres vertit, eo quod in varias 
olliciudines mens hominis disteuta lanietur. Sym- 
3aclius ἀσχολίαν, occupationem transtulit, ut et ipse 
lieronymus ex Hebrzo. 

Ibid.'Axoo'surivsi.Castigat hunc locum Livineius 
cribitque ἀποσεμνύνειεν &xelvo, atque interpretatur, 
tisi id prius amplifices. Confirmat ejus emendatio- 
iem Regius codex, in quo legimus, ἁποσεμνύνειν 
xtivo: sic infra, χάριν ἀποσεμνύναι. Idem quoque 
uffragatur eidem corrigenti προευδοκιµήσαντας, 
iuod in Plantiniana editione scriptum fuit προσευ- 
οχιμήσαντας. 

Col. 319. B. Religiosis. episcopi. Quis sit hic an- 
istes, inquit Livineius, auctor non tam evidentibus 
iotis descripsit, uta nobis, qui tanto intervallo eum 
onsequamur, certo agnosci possit. Fuit cum sus- 
icarer Gregorium Thaumaturgum', cujus etiam 
audem oratione prosecutus est, designari : sed ad- 
nonuit me doctissimus Canterus Basilium Magnum 
»otius indicari, quem constet eL virginitatis fuisse 
itudiosum, et de virginitate etiam scripsisse. 

Ibid. C. Αὐτόθι. Concinnior et sanior lectio ms. 
legii, αὐτόθεν μὲν ἔχει τὸν πρέπ. En. ἀπὸ τῆς συν- 
ινομαζοµένης aus] προσηχορίας. Porro hujus capitis 
nitium et pars bene magna, ex interpretatione po- 
ius Livineii est expressa , quam ex ea Galesinii, 
Ju» cum Grzeco textu minus hic conveniebat. 

Col. 332 B. Ergo hec laus. Monueramus tollen- 


dam esse notam interrogationis, quam neque Regius 
liber agnoscit, neque interpretatio Livineii. Enim- 
vero ea demum laus est virginitatis, censere eam eir- 
(utem omni laude superiorem esse, et ita magís quam 
verbis castitatem. suspicere. 

Col. 324 A. Δείξασθαι. Livineius ex conjectura 
emendabat δέξασθαι , et interpretabatur, ostenderet 
solam castitalem eam esse, qum Dei contubernium 
atque ingressum admittat : Regius codex hanc emen- 
dationem auo su(fragio comprobavit. Hinc Sedulius, 
Domus pudici pectoris templum repente fit Dei. Km- 
brosius, epist. 25 : Quid loquor quanta sit virginita- 
tis gloria, que meruit a Christo eligi, ut esset etiam 
corporale Dei templum, in qua corporaliter, ut legi- 
mus, habitavit plenitudo. divinitatis ? 

Col. 526 A. Ut quemadmodum. Κατὰ τὸ γεγραµ- 
µένον, quemadmodum scriptum est, nimirum 1 cer. 
Ix, 10, debet in spe qui arat arare , et cap. ix, 9, 
Non alligabis os bovi trituranti , Gregorius dixit, 
μετὰ χημών, cum camis aul frenis, ad verbum esset, 
qui ore camis impedito in area versatur, Livineius, 
velut bovi capistrato per aream commeanti. Hic enim 
videri potest dictuin. ἐπιστρέφεσθαι τὴν ἅλωνα , ut 
apud Hesiodum in Theogonia γαῖαν kxxavpéqeatat, 
super terram versari. Paulo post Regius ms. scri- 
ptum habuit, τῆς ἑτέρων µαχαριότητος, ut legendum 
suspicalus est Livineius pro ἑχατέρων, εἰ aliene 
felicitatis testes. 

Ibid. D. Οἷός ἐστιν ὑπέρ. Emendatum est ut ad- 
monueralt Livinelus, ita scriptum olim fuisse suspi- 
cans, sed imperitum librarium similitidine littera- 
rum ν΄ et v, quz certe in antiquis libris maxima 
est, deceptum, tbv ἄλλον scripsisse, quod alius 
emendare volens in τῶν ἄλλων mutarit. In libro 
Regio scriptum offendimus τὸν ἄλλον. Male Galesi- 
nius, quasi in utriusque mente versetur se ceteris 
prestare. 

Col. 521 B. Quam multi. Livineius vertit, cui pre 
ceteris bene sit, et invidiam declinet, ad dne simi- 
ο. νὰ vise ο ytetore t ES , 
T vvpat gOóror evov τὰ x pyra. 

Col. $30 D. Insane in his. Livineius annotat se 
de hoc loco admonitum, ut diligentius cogitaret, 
cum in matgine manuscripti signum offendisset , 
quod alibi locis corruptis adscribi solet : itaque 

0 τούτων minima mutatíone legendum τούτοις, et 
nterpretatur, Succedunt inutilis revocatio , inanis 
manuum plausus ; sed aptior est dictio qua usus est 
Galesinius : hic enim ἀνάκλησις lamentationem 
significat. 

Col. 331 D. Rerum novarum. Livinelus , etian 
pas quam adversi aliquid nuntietur, e annotat ita 

anc vocem usurpari apud Euripidem in Becuba, 
ut scilicet νεώτερον rem aliquam adversam sonet : 
quibus adde apud Thucydidem lib. i , εἰς οὐδένα 
οὐδὲν ἑνεωτέριζον, verti, nthil in q am admitte- 
bant, et a Zosimo lib. 1 Histor., pag. 658, dici quos- 
dam πράγµατα Ῥωμαίοις νεώτερα µἠχανήσασθαι., 
nova Romanis facessere negotia : unde ei νεωτερίξειν 
est τοῖς ἐν τέλει ἐπιτίθεσθαι adversus, magistratum 
insurgere. 

Col. 554 C. Cum enim dissolvitur. Locum hunc, 
ut admonet. Livineius, Tertullian. lib. De patientia, 
cap. 9, recte.sic interpretatus est, Cunio recipi jam , 


1181 


et esse cum. Domino. Nam ἀναλύειν, quod vetus in- 
terpres parum fideliter dissolvi reddidit, migrare est 
aut divertere, Hzc ille qui hoc loco vertit, Ubi enim 
migrarit, cum Christo est. Fatetur tamen Beza nota- 
tionem verbi hujus metaphoram complecti ab iis 
sumptam, qui curru vecti, cum ad destinatum 1o- 
cum pervenerint, χαταλύειν dicuntur, quod equorum 
lora et vincula dissolvere consueverint. Itaque ma- 
vult ita Latine reddere Philipp. 1, 25 : τὴν ἐπιθυμίαν 
Éyoy ἀναλῦσαι, desiderio tendens. ad dimissiunem. 
Alii ἀναλῦσαι exponunt solvere eo modo, quo nautze 
cum recedunt ex portu, solvere dicuntur. Cbryso- 
stomus in hunc locum , Ti ἀλγεῖτε ὁπὶ τῷ θανάτῳ; 
πολλῷ χρεῖττον ἦν πάλαι ἀπελθεῖν. Cur vobis mors 
ΖΊΦΥΟΡΕΠΙ affert? mulio. satius erat jampridem de- 
cessisse. Cum igitur mors ipsa sit dissolutio et se- 
paratio animz a corpore, non male Vulgatz auctor 
dissolvi hic qa dinis est. Apud Hieronymum 
Commentario in Psalmos eodem modo legitur in 
Mlud Psalmi cxix, Hei mihi quia incolatus meus pro- 
Tonocatus est ! Cupio dissolvi et esse cum Christo, 
apud Anibrosium lib. De Paradiso cap. 9, et Hie- 
ronymum, Epist. 22. 

Col. 335 C. Ac huic mortuus. Plantiniana editio, 
αέθνηχεν ὁ χαθήµενος παῖς, Livineius interpretatus 
est, Huic enim filius moritur navus : tum addit in 
notis : Vocem hanc apud ullum auctorem nonduin 
memini legere, sed in Pollucis Onomastico lib. ut, 
cap. 24, ὑποκάθήμενος, inertem significat, quasi 
dicat residem et parum sedulum ; unde χαθήµενον, 
narum reddo. Nos emendandum olim suspicabamur 
ἠγαπημένος , dilectus, ut apud LXX, Genes. xxii, 2, 
Aá6s τὸν υἱόν 6ου τὸν ἀγαπητὸν, ὃν ἠγάπησας. Accipe 
filium (tuum, quem dilexisti. Suidas exponit, ἀγαπη- 
τὸν τὸ ἠγαπημένον f| τὸ µονοχενές. Jam vero in- 
specto Regio codice scriptum inveuimus,, τἐθνηχὲν 
ὁ χαταθύμιος παῖς , moriuus est filius ex animo di- 
lectus, eamque verain et genuinam esse lectionem 
frequens hujus dictionis usus et Gregorio faimiliaris 
evincit. Ita alibi ἀναιρεῖσθαι τὸ χαταθύμιον el in 
Epist. ad Eustathiam, τῶν ἀγαθῶν xal καταθυµίων 
συντυχία. Τὸν ἄσωτον melius prodigum Liviueius 
quam Galesinius, perditum vertit : eodem modo 
infra, cumque vicissim nascantur, locum ex Plantinia- 
na editione expressimus. 

«οἱ. 344 D. 'AAAó καὶ τήν. Hic. praefixit asteri- 
scum Livineius, et annotavit adversativam hanc ἀλλὰ 
refereudam videri ad illud supra, xat οὐδὲν προτιµό- 
τερον τοῦ ἑτέρου. Αἱ Galesinius meliore libro usus 
przmisit duo membra, quorum Grzca in Plantiniana 
editione desiderabantur, et a ltegio codice post sup- 
peditata sunt, προς οὐδὲ ὑπὸ τῶν ἡδέων Üpu- 
πτόµενος., οὔτε ὑπὸ τών αὐστηρῶν ταπεινούµενος, 
ἀλλὰ χατά. Gum neque voluptatum blanditiis mollia- 
tur, neque rebus gravibus ac molestis deprimatur : 
at vice versa iníra col. 543 D. Livineii liber excu- 


sus addit quod ab interpretatione Galesinii aberat, | 


nec qui Sodomis egressus iterum ad urbis excidium 
se convertit, in slaiuam salis non concrescere. 

Col. 542 B. Tenebris porro. Quasi scriptum esset 
χατοιχίας, quia dixerat David, ἡ παροικία uou &pa- 
κρύνθη, Gracus liber excusus τὴν αἰτίαν τῆς χατη- 
φείας, Tenebris vero mueroris hujus causam tribuit : 
im enim Prophetam στενάξδαε, ingemuisse dixerat 

yssenus, nce aliud quid prz seferunt manuscripti, 

Col. 544 A. Διαθηκῶν. Quidam Latini et Graci 
codices post διαθηχῶν interstingunt, ait Livineius : 
sed et aliter citat auctor, οἱ repugnat Theophylactus. 
Hoc nimirum vult Livineius , locum hunc Apostoli 
ex Epist. ad Ephesios cap. i1, v. 12, sic efferri a qui- 
busdam, ut vocem διαθηκῶν distinguant a voce τῆς 
ἐπαγγελίας εἰ conjungant cum sequentibus, ἑἐλπίδα 
ph ἔχοντες, quibus Nyssenus adversaiur, Ex eadem 


pistola cap. tv, 18, est illud, àrr*Aocpuopévog τῆς . 


ζωῆς τοῦ Θεοῦ” sic enim exhibet scriptum — hoc 
membrum Hegius codex , et τοῖς quse Υαστέρα ζῶν 
non μετὰ Ὑαστέρος. Simile illud apu Gregorium 


VARIQRUM NOT X. 


118$ 


Nazianz. orat. 16, pag. 250, El μὴ xaxot νοµιξοί- 
μεθα, xal δοῦλοι yacrpós, xal τῶν ὑπὸ γαστέρα. Nt 
non mali existimemur, ac ventris, et eorum qua sui 
ventre sunt, mancipia. ldem et apud Hieronymum 
Epist. 92, ad Eustochium , Nulla illis nisi ventrü 
cura est, et qua ventri sunt proxima. ltem in. 1sa. c. 
XLIV, Et post ciborum abundantiam guleque ac ven- 
tris ingluviem , ea que sub ventre sunt, quaerant, e 
lib. 1s, in Epist. ad Galatas, Festivitate, gula, ten- 
lre, et his qu& infra ventrem sunt, delectatur. lit 
infra ventrem , ut Nyssenus μετὰ τὴν Υαστέρα post 
ventrem , aut sub ventre. Eusebius lib. vn Histo- 
riz, cap. 20 : ἐν τούτοις ὀνειροπολεῖν ἔσεσθαι γαστρὸς 
χαὶ τῶν ὑπὸ Υαστέρα πλησμοναῖς. Somniasse futu. 
rüm non ín ils solum (μα ventri et partibus que ad 
venerem explendam pertinent, inserviunt. 

Col. 546 Α. Amnis aliquis. Ποταμὸς χειµέριος, αἱ 
hibernus fluvius, vertit Livineius et annotat compa- 
ralionem hanc partim esse apud Homerum "I.4í/a8. 
ε’, quo loco Diomedem hiberno flumini comparat : 


65*6 γὰρ ἀμπεδίον ποταμφ x A960rtc ἑοικὼς 
Χειμάῤῥῳ, óct' ὦχα ῥέων ἐκέδασσε γεφύρας. 


Haud aliter tuit in medios, quam turbidus amnis 
1t campo hibernum, οἱ totas ruit aymine moles. 

Ibid. C. Nec quidquam. Vertit interpres quasi es- 
Set ἔθηχε, non ut habent excusus et Regius ms., 
ἕστηχε τῶν ἓν αὐτῷ, nec quidquam consistit rerum, 
que in ea ambíantur. id nimirum pluribus explicat 
deinceps et cuncta diffluere ostendit , nihilque in 
hoc szculo er peto manere. 

Col. 550 É t et aures. Conveniebat interpreta. 
tio Galesinii cum lectione codicis Vaticani , cujus 
meminit in Notis Livineius quem sequitur et Regius 
hoc pacto, ἁπεριήχητυν xax ἀμετεώριστον ab tol; φν- 
λαχθήναι xa την ὄψιν xal τὴν γεῦσιν ἁπλῆην τε xai. Et 
vel aures obstrusas , neque in. sublimi loco positei 
haberent, oculorumque obtutu et gustatu simplici ex 
sent. ᾽Αμετεώριστον, compositas, reddit et Livineius: 
sed editam a Plantiniano prelo manuscripti libri 
tuentur lectionem. 

lbid. D. Vestiumque. Galesinius verterat, eestium- 
que asperitate quadam gravi meliores cum se osten- 
dissent, a quibusvis qui sibi occurrerent, res necessa- 
rias ex Eid de petebant. Dicitur nonnunquam σεµ- 
νότης gravitas quzdam , sed minime aspera : hie 
vero magnificentiam potius sonat, uL σεμνὸν dicitur, 
quod est magnificum. Hoc ergo vult auctor, eos τε- 
stium magnilicentiam nihili fecisse, nec illius ornz 
tus cupiditati obnoxios fuisse. 

Col. 554 ΑΛ. Cum voluptas. Ad verbum aptius Li- 
vineius, conscribere, voluptate inexpugnabili patrom 
in medium adducta. Nec aliter legitur in. dnobus 
iss. nostris atque in excuso, nisi quod Regius ha- 
buit τὴν fjóovhv, ut et codex Vaticanus. Paulo post 


' reposuimus ex Plantiniana editione, res a Deo cres- 


tas detestantes, non ut Galesin., pracepia Dei dete- 
stantes. 

lbid. B. Ad ejus voluntatem. Omisit vocem ἐζω- 
γρηµένοι interpres, nec. animadvertit citari Pau- 
lum Ἡ ad Timoih. 1, 26, ἐζωγρημένοι ὑπ αὐτοῦ 
εἰς τὸ ἐχείνου θέληµα᾽ a quocapti tenentur ad ipsias 
voluntatem. Hic ergo scribe, diaboli ab eo capti ad 
ejus voluntatem. 

Ibid. C. In contrarias. Livineius fidelius hoe e:- 
pressit: non enim ἀντιχείμενα dixit Nyssenus , sel 
παραχείµενα : virtus nimirum inter duo extrema po- 
sita est, qux utrinque illi adjacent. Sic igitur ille, 
consistat digressum ad ea que utrinque hareant, ci- 
tium esse. Qui enim. Hieronymus ad Demetriadem 
Epist. 5 : Philosophorum quoque sententia est. µεσέ- 
τητας ἀρετὰς , ὑποθολὰς χαχίας εἶναι, moderata: 
esse virtules, excedentes modum atque mensuram is- 
ter vitia deputari, εἰ lib. ni. Adversus Pelagianos : 
preseriim cum vicina sint vitia virtutibus, ei si paa- 
lulum declinaveris aut errandum tibi sit, aut in pra- 
ceps cadendum. Aristoteles Ethic. lib. 1; cap. 5, τὶς 





1189 


VARIORUM NOTE. 


1190 


μὲν χαχίας ντερ: xod ἕλλειφις * τῆς δὲ ἀρετῆς  εαία. Ex eadem Livineii editione sequentem perio- 


µεσότης. Excessus et defectus vitii est, virtutis me- 
focritas. 

Col. 553 C. Διαχεῖσθαι. Verior est lectio vulgata 
et ms. Mor., quam altera Vaticani et Regii codicis 
διαχεῖσθαι. |ta. dixit antea. sub finem cap. 6, εἰς 
πολλὰ τῇ Ütavola διαχεόµενον’ qui mentem in res 
multas effundat. Sane dici solent διασχορπίζξειν, et 
dissipare bona sua prodigi, Lucze xv, 49, xal ἐχεῖ 
διεσχόρπισε τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ζῶν ἁσώτως. 

Col. 956 A. Δένδρον κακόν. Mathei quidem 
cap. vri, 18, legitur : 0ὐδὲ δένδρον σαπρὸν χαρποὺς 
χαλοὺς ποιεῖν, neque arbor mala bonos (ructus facere, 
et Lucz vi, 42, χαρπὺν xa2óv. Quocirca notandum 
hoc loco Nyssenum interpretationem Vulgatze Latinz 
auctoris el Galesinii confirmare, qui σαπρὸν malum 
vertunt, rectius quam Livineius vitiosum , aut Beza 
putrem, prout antea anpotavimus supra ad locum 
Ephes. iv, 29. Caterun] paulo post rectius edidit 
. Galesinius, in matrimonium convicia conjicit , quam 
Livineius, matrimonii ignominie in eum qui procreet 
redundent, quasi ὁ προφέρων sit Deus vel homo, 
qui procreet : cum proprie ὀνείδη προφέρειν sil pro- 
bra objicere, ut apud Homerum '.:40., f^, ait 
Thersite Ulysses : 


Kal σφιν ὀνείδεά τε προφέροις, γόστον ts mn 
σοις.] . 
Et ipsis convicia inferas, reditumque serves. 

Col. 555 B. Ad unum. Adjecimus vocem unum, 
qu:e ad continentiam indicandam pertinebat : unde 
etiam Apostolus ad Romanos ix, 10 : Sed et Rebecca 
ex uno concubitu habens Isaac patris nostri. Eodem- 
que modo noster auctor cap. 9 (col. 357 C), ix 
μιᾶς ὠδῖνος ἀδελφούς, uno partu edilos fratres dixit 
gemellos, quos perperam Galesinius gerinanos ap- 
pellavit; possunt enim germani esse, qui non uno 
partu editi sint neque gemelli. Addii Livineius 
exemplum Zethi et Amphionis apud Horatium , et 
Genes. xxv, Esau et Jacob. 


Col. 558 A. Melius. Ita potius maluimus cum Li- 
vineio, quam quod antea Galesinius, Validior utique 
fit. si longe se potius ab his rebus contineat , cum in 
certamen viribus suis majus descendat. Paulo post 
scripserat idein, in materiam profundi impinguntur, 
sed solerter emendavit Livineius εἰς Àbv pro ὕλην, ex 
loco Psalmi Lxvin, 2, Infixus sum in limo rol addi, 
et rursus ex eodem scribendum, ne rerum que per- 
miss sunt occasione, animi vitiis aditus patefiat. 


Ibid. B. Nihil reipsa. Auctoris mcntem neu- 
Ler assecutus est ioterpres, sed doctissimus Jac. 
Billius ita locum bunc recensuit lib. 1. Sacrarum 
observationum cap. 4 : Nyssenus de vi ac potentia 
consuetudinis loquens his verbis utitur : 0ὐδὲν οὕτω 
τῇ φύσει φευκτόν ἐστιν ὡς ἐν συνηθείᾳ Yevóuevov p. 
xat c. &. Ου: verba ad hunc inodum reddit Livi- 
neius, Nihil nalura tam fugiendum est, quam gua 
res in consuetudinem abierit, eam studio dignam at- 
que amplectendam non videri. Ego autem lubentius 
jta transtulerim : Nihil natura tam turpe ας fugien- 
d'um est, quin si in consuetudinem abierit, preclarum 
ει expetendum videatur. Hzec Billius; at Galesinius 
scripserat : Sic fugiendum est tanquam assiduo usu 
comparatum quod non omni studio dignum expeten- 
dumque putet, hujusque sententie testis est, elc. 


Cot. 559 A. Peneque illarum. Non hoc vult Gre- 
g'rius, illos affectionum vel vitiorum ardore fuisse 
arefactos, sed cupiditatem potius rerum celestium 
in illis arefactam et exstinctam esse. Metaphoram 
enim esse docet a fluviis sumptam Livineius, qui- 
bus alio derivatis necesse est priorem alveum ex- 
siccari. Sic ergo interpretatur, aperuerunt. liaque 
omnis eorum cupiditas a sublimi impetu repressa. est 
alque exsiccata : quippe tota ad libidinem traducta. 
l'egius codex melius ἐπὶ τὰ ἄνω qopd;, Cupiditas a 
celestium rerum appetitione revocala est et exsic- 


- dum restituimus. 


Col. 560 A. Kal κινδυνεύευ. Annotavit[Livineius 


. jn Vaticano abesse xa, et post σπουδαξοµένων, addi 


φροντίζοντες, id est, solliciti ne in periculum ve- 
niant. Regius autem codex rectius φροντίξοντας, ut 
antea dictum est χαταφεύγων χατιόντας. Paulo post 
illud correximus ó γὰρ ἄγαμος μεριμνᾷ, quod Gale- 
sinius ediderat, matrimonium enim ea que Dei sunt 
curat : nec animadverterat usurpari verba Pauli ex 
| ad Cor. vn, 32 : Qui sine uxore est, sollicitus est 
qua Domini sunt. ! 

Col. 559 B. Ut vel in iis que diff. Secuti sumus 
Livineium, qui hzc retulit ad res non ad personas, 
ut Galesinius, ut vel iis qui se mazime difficiles os- 
tendunt, voluptatem. Ferri tamen potest hzec versio, 
ut homines fastidiosos intelligamus et morosos 

Ibid. D. Perinde est. Galesinius perperam, (Quo- 
niam res admirabiles orationis vi et imminuere et 
amplificare, hoc in earum rerum similitudine consti- 
tulum est, qug. sensu non percipiuntur ο; paulo post 
ab ortw intellige a prima nativitate sua. Recte sus- 
tulit mendum Livineius, quod etiam in ms. M. cu- 
bat, legens ἀναισθήτως pro ἀναισθήτων ἑχόντων, et 
illi eméndationi Regius codex astipulatur.  . 

Gol. 562 A. Que sub aspectum. eponendum esse 
monueram ex Livineio, quam consequi verbis non 
possit, id enim est ἄφραστον, non &ópatov. Sic 
pon post dixit τὴν τοῦ ἀφράστου φωτὸς ἑρμηνείαν, 

effabilis luminis interpretationem. 

Ibid. C. Οὐχὶ τῷ picsiv. In Vatican, eat οὐχὶ τῷ 
E τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ τῇ ἀσθενείᾳ τῆς διηγήδεως. 

ensus est, eum mendacem esse non quidem cerle ea 
ratione, quasi veritatem oderit, qui demum vsro 
mendaz est, sed quod dicendo consequi non possit 

ulchritudinis illius explicationem quam incaptet . 
zc Livineius, quibus addo Regium codicem cum 
Romano consentire. 

Col. 569 A. Qui exteriores. In excugo erat ut et 
in ms. Mor. οἱ ἐπιπολεώτερον» in. Vaticano ἔπιπε- 
λαιότερον, recte Livineius emendavit ut nobis scri- 
ptum exhibuit codex Regius ἀπιπολαιότερον, et inter- 

retatus est, ut edidimus. Galesinius vertit quasi 
egisset, οἱ ἐπὶ πόλεων, vel ἐν ταῖς πόλεσι. Qui in ci- 
vitalibus nullo animi judicio res iutueniwr. Ceterum 
hoc caput nonum inchoabatur in eodein Regio cod. 
ut in edit, Plantinian. jam ab illis verbis, δεῖ τοίνυν 
τῆς ἀσθενείας ἕνεχεν, sub finem praecedentis. Rur- 
sus adinonet Livineius in margine,(ragmentum quod- 
dam libri hujus caput istud hoc modo incipere, oi 
ἐπιπελαιότερον, omissis ὥσπερ volvov et pév, nec 
aliter ms. Mor. 

Col. 566 B. Cum enim animus. Expunximus hanc 
Galesinii versionem , Cum enim animus itlase rela- 
zat,"aique omnia quecunque occupatit, ea relinquit, 
quasi minora sinl eo quod queritur, (um in illius 
magnificentig conlemplatione se exerceat, que vel ad 
summos calos fertur. Locus Davidis alas columbae 
optantis est Psalino Liv, 7, in quem Commenta- 
rius apud Hieronymum : Columba simplex animal 
est, absque felle, et a malitia fellis alienum. Augu- 
stinus tract. 6 in Joan. : Columba fel non habet, 
Simon habebat : ideo separatus erat a. columba vi- 
sceribus. Cyprianus lib. De unitate Eccles. : Simplex 
animal et letum est, non felle amarum , non morsi- 
bus smvum, mou ungwium laceratione violenium. 
ldem etiam Beda et Orus Apollo tradunt : sed eidem 
tamen fe! tribuunt Aristoteles lib. n Histor. ani- 
mal. c. 15, οἱ Plinius lib. x, cap. 48; idque inte- 
stino junctum. Galenus etiam ridiculus eos dicit, qui 
id asserere audeant : tametsi et ipse interim vesicam 
habere illam negat , qua fel continetur, lib. De atra 
bile, sub finem. 

Ibid. D. Quos micantes. Legebatur antea διατάτ- 
τοντες, in Plantin., et ms, Mor. ; sed emendandum 
esse vidit Livineius διάττοντας. quod Aristoteles lib. 
) Meteorolog., cap. 4, vocet τοὺς δοχ.Όντας ἁστέρας 





11914 


διάττειν, et eap. proximo διαθεοντα ἄστρα eadem 
notione, et interpretatur hoc, quas trajicientes stel- 
las quidem vocant. Aristotelis verba que citat Livi- 
neius hzc sunt : Καὶόμοίως κατὰ πλάτος καὶ βάθος, 
οἱ δοχοῦντες ἀστέρες διάττειν γίνονται. Et. similiter 
secundum latitudinem et profunditatem sidera, que 
videntur ὑσίατε, fiunt. Ka Vatablus; at Perionfus 
aptius : Eodemque modo stelle, que trajici videntur, 
exsistunt. In eodem cap. 4, χαὶ ol διαθέοντες ἁστέ- 
ρες, Vatablo sunt, discurrentia sidera, Perionio, 
stelle que trajici videntur. Ita Seneca locutus est, 
ut Galesinius, lib. it Natural. quast., cap. 34 : 
Aliquando emicat stella, aliquando ardores sunt, ali- 
quando fixi εἰ herentes, nonnunquam volubiles. Vi- 
demus ergo stellarum longos a tergo albescere tra- 
"ctus. Hec velut stelle. exsiliunt et transvolant. Re- 
gius codex emendalioni Livineii suffragatur. 

Col. 367 Α. Ac cenosam. Vaticano exemplari usus 
videtur Galesinius, in quo sicut et in Regio lege- 
batur αὐὑγμώδη, quod Livineius reddit Latine tene- 
bricosam, αἱ in I Reg. xxii, 14, &v οῷ ὄρει αὐχμώ- 
δει, quidam vertunt, ín monte opaco, quz lectio 44- 
hassit ex veteri Latina interpretatione LXX Vulgate 
Latine editioni : atque huic similis est mons ille 
umbrosus Habacuc in, 35, ἐξ ὅρους xazaexlov at in 
ms. Mor. et in excuso Plantiniano textu Nysseni xal 
ἱλυώδη βίον, turbutentam ac conosam vitam accipi- 
mus. 

fbid. D. Que in celo. In Plantin. et fragmento 
Livineii τὰ &v τῷ ἁγίῳ, ἐπ sancto ; sed annotat idem 
ipse suspicari se easuügandum aut ἡλίῳ, quod ad 

'ripturam proxime accedit, aut certe ἀέρι, quam 

osteriorem — emendationem confirmant codices 

atic. et Reg., qua in aere sunt, ms. vero Mor, τὰ tv 
&yyslu * gue in vase sunt. lili Galesinii lectioni, τὰ 
ἓν οὐρανῷ, sinilis est locus ide apud Dionem μα. 
sost. orat. De regno et tyran. : Ὡς γὰρ ἡ ὄψις δι- 
εφθαρµένου μὲν οὐδὲν οὐδὲ «00v πλησιώτατα ὁρᾷ, ὑγιῆς 
δὲ οὖσα μέχρις οὐρανοῦ τε xal ἀστέρων ἐξιχνεῖται. 
Et quemadmodum visus corruptus πε propinquissinia 
quidem videl, sanus vero usque ad celum et astra 
pertingit. Ceterum assentiri nequeo Livineio pro 
ἀποῤῥυψαμένῳ legenti edd Tua agi , licet. hane 
quoque lectionem Regius liber exhibeat : nam 
ἀπυβῥύπτεσθαι dicitur quod abluitur ac sordibus 
expurgatur , sed et hanc quoque F. Morelli tuetur 
codex ms. 

C»l. 571 Α. Malum enim. Contrariam plane sen- 
tentiam expresserat interpres, Malum enim exira 
consilii deliberationem positum est, sique ejus status 
consideratur, inearumquc sunt rerum natura nullüm 
est. Atqui similem auctoris nostri sententiam lisdem 
pene verbis inveniri admonet Livineius Grece in 
Àntonii monachi: Melíssa lib. ut, serm. 88 : αὐτὸ οὖν 
κατὰ ἑαυτὸ χατὰ ἰδίαν ὑπόστασιν ἔξω προαιρέσεως 
οὐδαμοῦ τὸ xaxbv εὑρίσχεται χείµενον Qj ὑφεστώς' ἀλλὰ 
τότε εἰς γἐνξσιν παράγεται, ὅταν ἑλώμεθα αὐτό. 

lbid. B. Itaque magnum. lnauditam nobis hic pro- 
cuderat etymologiawm interpres ita. scribens, Unde 
magnum hoc et nobile animal homo, quasi a pictura 
^omen sumpserit, e digniiale sua. cecidit. 1d quod 
accidere solet iis, qui e lapsu aliquo erepti. Neque 
vidit a Gregorio usurpari verba Scriptur:z ex Pro- 
verbiis eap. xx, v. 6: Μέγα ἄνθρωπος, xai τίµιον 
&vhp ἑλεήμων. Magnum homo, et pretiosum vir mi 
sericors. S. Ambrosius de obitu Theodosii, Magnum 
et honorabile est komo misericors , et in Psalmum 
Cxvurr, octon. 10 : Grande homo, et pretiosum vir 
misericors, εἰ vere magnus est, qui divini operis in- 
terpres est , et imitator Dei. Recte quoque interpres 
B. Joan. Chrysostomi homil. ον in Epist. ad Phi- 
lippens. : Magnum quiddam homo, et praeclarum vir 
wiisericors. Nec aliter Grece fuit expressus hic locus 
in duobus miss. atque in edito Plantin. Livineius 
alludere Gregorium existimavitad versiculum Psahlni 
XLvi postremum : "Av8pumos £v τιμῇ ὢν οὗ συνῄχε. 
ld est : Homo, qui in preiio esset, non sapuit. 


VARIORUM NOTE. 


1192 


lbid. D. Ia emm, opmor. Galesinius, Demonsira- 
far enim, opinor, ratio ex eo, quod divinum bonum 
non nostra natura definitum est. Atqui λόγος hic 
non rationem, sed librum de quo agitur. sive Scri- 
pturz verba significat, ut alibi szpe in Canticum et 
orat. n De resurrect. , δηλοῦντος τοῦ ου σα- 
jov * hoc aperte significante Scriptura. Clemens 
lexand. τὸ λόγιον etia, id est oraculum appellat, 
ut in Strom. 1: Ὁποῖα δὲ ἐπιτηδευτέον δείχνυσιν 
ἡμῖν τὸ Λόγιωον. Quenam autem sint exercenda, Scri- 
(uri nobis ostendit oraculum. Porro in fragmento 
ivineii et in ms. Mor. ex hac Domini sententia 
Luce xvu capitis ingcriplio conflata erat , sed 
continuanda visa est oratio ut in Vatic. et Regio. 
Col. 514 C. Merito amice. Omiserat bzc inter- 
pres, tametsi et in Plantianiana suggeruntur, et a 
ms. Mor. εἰχότως ἂν θεῖαι νοµίζονται, et a. Vati- 
cano, ex quo emendat Livineius àv xa φίλαι von!- 
ζονται * nos etiam RegiunPsecuti essemus, si anle- 
quam has Notas receuseremus, illum in consilium 
adhibere potuissemus : legit eniin , ἂν γείτονες xal 
φίλαι εἶναι νοµίζοιντο * merito vicine et stmicer. esae 
creduniur. Luc. xv, 9 : Et cum invenerit, convocat 
amicas εἰ vicinas, dicens. Rursus lic mutavimus 
illa verba, neque peccati amplius circumseptee armis, 
cuncta efficiunt. Non enim armis peccati circumdari 


dicuntur hic ahimx facultates, sed arma fieri pec. 


Cati, hoc est iustrumenla, quibus ad peccandum 
utamur, ut ia Epist. ad liom. v, 15 : Sed neque 
exhibeatis membra vestra arma — iniquitatis  pec- 
cato. 

Jbid. Ut divinam. Ita maluimus, quam ut interpres 
geripserat, aui εἰ divine imaginis restit&tio hec est. 
Legerat nimirum 1 τῆς θείας, quod etiam prz se 
fert Regius liber; at Mor. εἰ τῆς θείας, melius er- 
eusus ἡ τῆς, quemadmodum et quod est paule 

οί, viis περὶ τὴν γην ταλαιπωρίας , una cum mss. 

. 6ἱ BReg., non ut videtur legisse interpres τῆς 
περὶ τὴν ζωὴν ταλαιπωρίας᾽ deinde ab is vite mise- 
riis dificultalibusque segregati, omniaque verecundie 
éntegumenta abjictentes. Sed retineri Latinze Vulgate 
verba satius 'duxiinus, quam elegantie Latini ser- 
monis studere, ut Scripture vocibus uti Gregorium 
constaret : 11. Corinth. iv, 2, πάντα ἀπειπαμένους 
«à χρυκτὰ τῆς αἰσχύνης, quam eliam ob causam 
pelliceas tunicas potius dixiius, quam cum Lirvi- 
mneio, vestes scorteas, et a. clandestina feditate ab- 
horrere : licet ex lib. u Tertulliani Comira Marcio- 
nem proferat locum illusn, Exinde homo in scoriet 
vestibus, sed ante sine scrupulo nadus. 

Col. 515 D. mig i Plantin., πεπραµένα 
τῇ ἁμαρτίᾳ, nec aliter R. et M. Livineius pecccto 
venditi. Vatican, ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας * fortasse resti- 
tuendum ex Apostolo Rom. vii, 14, ὑπὸ «hv ἅμαρ- 
τίαν, venundati sub peccato, hoc est , mancipali ad 
serviendum ato. A t 

Col. 5171 D. Διὰ μέσον. Edit. Plantin., διὰ μέ- 
σου xaX γέγονεν, idemque ms. M.; at R. et Vatican. 
διὰ µέσου οὗ Υέγονεν. Livineius vertit, que q primo 
parente ad. virginis usque vitam inlerjecta est, el in 
Notis admonel xai delendum esse, atque οὗ quod 
est in Vatie., manifeste corruptum esse, ex praece- 
denti voce μέσου tanquam ἁπόσπασμα relictum : 
cujusmodi vitium commissum est et cap. proximo, 
ubi scribitur in. Vaticano ἐπιχλιθείσης εἰς ποντ- 
poU, eic., cum εἰς proculdubio redundet. 

Col. 519 A. Si vero dubitas. Coustanter legunt 
mss. R. et M. una cum Plant. edit. ὅσα ἐχ τοῦ 02v3- 
του ἐπάχεται ^ unde Galesinius ediderat : Si vere 
iu conjugium complecteris, id velim animadvertas, 
unde proficiscuntur calamitatum nomina, que mortti 
causa hominibus imponuntur. Nec aasentiendum es: 
Livineio, qui emendandum putat ὅσα ἐχ του γά- 
µου, quas hominibus matrimonium conciliet. Mani- 
festum enjm est hic probari matrimonium morti 
suppeditare materiam : non igitur obvenirent ho- 
minibus viduitates vel orbitates liberorum, et alix 


31295 


jactura morientium, nisi conjugium patris ac ma- 
tris przcessisset. Galesinius pro ἐπὶ παισὶ, scri- 
ptum offendit ἐπὶ «dot , aut omnium denique re- 
rum calamitatem. 

Ibid. €. Non matrum. Galesin., non matrum sol- 
licitudineg perturbationesque augentur. Alludit. ad 
illud Gen. ii, 16, et 182. xxv, 8: Αφεῖλεν 6 θεὸς 
ατᾶν δάχρνον ἁπὺ παντὸς προσώπου * Abstulit Dens 
omnem lacrymam ab omni facie; et ex ejusdem 
prophete valicinio citatur deinde locus pront ab 
Apostolo effertur! Cor. xv, 54: Κατεπόθη ὁ θά- 
νατος εἰς νῖχος * Absorpia est mors in victoria, non 
apud LXX, laa. xxv, 8, Κατέπιεν ὁ θάνατος ἰσχύ- 
σας, Devoravit mors prevalens, sed in Grzco-Latina 
Livineii editione corrigendum est χατεπόθη ἓν Excí- 
νοις ὁ θάνατος,οί apud Galesiuium pro revera mor- 
talitas. a vita absorpta est, scribendum, revera in 
illis a vita mors est absorpta. 

(οἱ. 589 A. Cumque vite. Hsec addidimus Galesi- 
nii versioni ex Plant. et duobus mss., et paulo post 
expunximus que Galesinius ediderat, quasi τε- 
λείαν παιδείαν dixisset Gregorius, non συντέλειαν 
τῆς κατὰ σάρχα ζωῆς, sicut scriptum est 
Matth. xut, 59, συντέλεια τοῦ αἱῶνός ἐστι * con- 
summatio seculi est, et ad Hebreos 1x, 15, ἐπὶ 
συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος * in consummationem seculi. 
Sic ergo dixit consummationem vitre quz secun- 
dum carnem : at Gales. perfectam, quantum in se 
est disciplinam ipse constituerit, exspectet porro, in 
beataque illa sil. omnino spe fore ut [aciem magni 
Dei aspiciat. Nec animadvertit rursus hic usurpari 
verba Apostoli ex Epist. ad Tit. u, 15, et adventum 
glorie magni Dei. , 

Ibid. B. Ut alicui. In excuso legehatur, ὡς ἄν τι- 
νες olnüctev. Emendat Livineius, ὡς ἄν τις οἵη- 
θείη, et. suffragantur ei correctionl R. et M. mss., 
nec abludit interpretatio Galesinii, non simplex est, 
wt aliquis forte putavit. Non longe ab hoc loco ad- 
monuit Livineius auctoris verba partim mutile, 
partim corrupte scripta esse, atque in interpreta- 
tione Vaticanum se exemplar secutum, quam subji- 
ciemus, ubi ope Regii codicis locum restituerimus : 
της τῶν µιασµάτων κοινότητος, xai εἰ δι’ ἑνός τινος 
µολυνθείη, μηκέτι τὸ ἄσπιλονι É ειν ἓν ἑαυτῇ δυνα- 
gévr, * communitas , et si uno-aliquo contaminetur , 
noujaim possit. integritatem in se continere. Rursus 
ju ms. M. lego ut in Tragen) Livineii, λίθου δέ 
ςεινος ἐμπεσόντος ὅλον χύχλῳ συνεχλινήθη τῷ μέρει, 
non ut in Regio et Plantin. ὅλον ἂν χύχλῳ συνεχλο- 
vin τῷ μεριχῷ σάλῳ συγχυματούμενον * ὁ μὲν 


γάρ. 

Col. 9832 A. Ut apud Apostolum. Atquin apud 
Paulum { ad Cor. xi, 26, scriptum est, εἴ τε 
πᾶσχῃ ἓν µέλος, ut in Grzeco Livineii ; non ut Gale- 
sinius legisse videtur ἓν µέρος, dum vertit: Vere- 
que, uL est apud Apostolum, e partibus totum com- 
Pert est : sive enim una pars patitur, totum simul 

olet, 

lbid. B. Multi bellum. Annotat Livineius hoc 
meinbrum in VaGcano desiderari : non ita mss. 
nostri, sed ea verba suggerunt ex Psalmo Lv, 5, 
apud LXX, in Bibliis Plantinianis et in multis Gre- 
cis codicibus, ut admonet Flamin. Nobilius, Multi 
bellautes adversum. me ex. aliitudine; alii jungunt 
cum sequentibus, ᾽Απὸ ὕψους ἡμέρας οὐ κά Hi 
μαι * Ab altitudine diei non timebo, ut apud Hiero- 
nyinum epist, 125. Aquila ex Hebrzo dizit, Οἱ πολ- 
λοὶ πολεμοῦσί µε, Ὕψιστε: Multi impugnant me, Altis- 
sime, nec aliler Hieronymus in Psalterio suo. 
Col. 584 D. ᾿Αρεθήσεται. M. ἀρηθήσεται, men- 
dose; at in Vaticano teste Livineio ἐραθήσεται, 
Sed obstat οὐδενί, neque enim Graci ἔραμαι cum 
dandi casu composuerint. Videndum igitur sitne 
reponendum προσθήσεται ' sihi rerum pulchrarum, 
que dolo malo objiciantur , pro tur. lta enim 
et paulo ante dixit auctor, &l δέ τινι πρόσθοιτο. "νε 
ille : nos in Regio scriptum invenimus, ἀρεθήσεται, 


Βλτκοι. Gn. XLVI. 


VARIORUM NOTE. 


1194 


ab ἀρέσχομα:, ut ἀρεστός, et ila Galesinii liber 
pre se ferebat, ex quo ille, se oblectaverit. 

Col. 586 C. Cum non ratio. Galesin., Cum virtuti 
consentanea minime εδί ratio, sed vite cursum ali- 
qua animi dirigit affectio. Praeceptum enim Domini, 
etc., cum;illud nos doceat, ut soli Deo iuhereamus. 
Citat duo Scripture loca ; quorum prior est.Psal- 
mo xvin, 6, posterior Psalm. Lxxii, 928 : quz di- 
stinguenda ab utroque interprete, non confundenda 
(uerunt : non enim preceptum Domini ait adhzerere 
Deo bonum esse, verum ipsa Scriptura, et asci- 
scendum ex nargine illud quod ex Vaticano addit 
Livineius, *rAauYhe, χαθώς φησιν fj Γραφη, cui asti- 
pulatur et Regius. Praeceptum enim Domini [ucidum 
valde est, ut ait Scriptura, ut rel in[antium. 

Col. 587 B. Velut agnos. Non ut »gni in. lupos 
conversi aliquid habeant, quod in moribus serpen- 
tis positum sit, quemadmodum verterat Galesinius, 
cujus interpretationem usque ad finem capitis totam 
jmmutavimus Livineium secuti, qui et annotat mi- 
sere depravatam esse hanc lectionem , iu Vaticano 
ita scribi, τοῦτο δέ ἐστι τὸ μὴ χατὰ τὴν ἁπλότητα 
δοχοῦν ἐπαινετόν , etc., sed nec sic quidein plaue in- 
tegram esse: emendat igitur, τοῦτο δέ ἐστι, μήτε 
τὸ χατὰ τὴν ἁπλότητα δοχοῦν ἐπαινετόν, elc., quae 
demuimn genuina est lectio. Reg. codex plane cum 
Vaticano consentit. Porro Luce x, 5, discipulis ait 
Dominus, Ecce mitto vos sicut agnos inter lupos, et 
Matti. x, 10, Mitto vos sicut oves in. medio lupo- 
rum : estote ergo prudentes sicut serpentes. 

Ibid. C. Omnes animi. Annotat Livineius in fra- 
gmento suo aliam se inscriptionem reperisse, quam 
et R. et M. mss. exhibent : ὅτι οὐδὲν ὀνίνησι xóv uh 
διὰ πάντων τὴν ἀρετὴν ἀσχοῦντα, Ev τι µόνον τῶν 
ἀγαθῶν χατορθούµενοων, id est, nihil prodesse bono 
ullo praeclare per[ungi, nisi in omnibus virtutem ezer- 
ceas. llla autem Vaticani, et quam edidimus, inter- 
seritur paulo post ad ea verba, ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων 
ποσαῦτα. Ceterum aberrarat a menie auctoris in- 
lerpres paulo post scribens, Quid enim lucri est ex 
parte corporis armata, si a partibus nudis occasionem 
adversario ostendet ? uon enim εὐχαιρίαν , sed xav 
ρίαν, nimirum πληγήν, hic Nyssenus intelligit. 

Jbid. Quis formosum. Expressus est hic locus & 
Livineio ex fragmento; nam in Vaticano sic erat, 
ἐχεῖνον ὁ τὸν εἰς εὐμορφίαν τῶν συντελούντων αὐτῷ 
Ex τινος συμφορᾶς εἰ περιχέχοπται ' quae sane le- 
elio, inquit, nostta est multo monsuesior, restituo 
igilur ex utriusque exemplaris comparatione hanc 
meo quidem judicio germanam :ἐχεῖνο ὁ τῶν εἰς 
εὐμορφίαν τι συντελούντων αὐτῷ Ex τινος συμφορᾶς 
τι περικέχοπται. Hzc ille: at nostri codices mss. 
editam lectionem tuentur, nisi quod Regius ἐχεῖ- 
vov legit, quo pacto et Galesinius scriptum offendit. 
Rursus ediderat ibidem , Turpitudo enim ac de[for- 
milas reliquarum partium, venustatem ejus, qui [ir- 
mo est. corpore, corrumpit. Atqui non dixit Grege- 
rius τῶν λοιπῶν, sed περὶ τὸ λεῖπον. 

Col. 390 A. Propositum studium. Restituimus 
hunc locum ex Livineio , qui et adraomet illud de 
auro in naribus suis esse Proveib. 13, 82, et ue 
margaritis Matth. vi, 6. 
|. Ibid. C. At vero jam. Has duas periodos ex Livi- 
neio reposuimus : neque enim hic ceperat mentem 
auctoris Galesinius, qui et φλυαρίαν χαταγινώσχειν 
τοῦ λόγου verterat, non intelligit quod a nobis incpte 
fortasse dicitur, ei ἀνάθημα, rem detestabilem, quód 
donarium lic potius sonat. Αἱ in sequenti periodo 
lacunam (editionis Plantinianz sic explet. Regius 
codex, ut et Vaticanus, inserto verbo ἐγρηγορέ- 


« 


αι. 

Col. 391 A. Illic vim. Sic maluimus, quam cum 
Galesinio, cum eam illuc impellat, Μο impelli laz- 
dabile est. Livineius, Vim snolliens ubi preclarum 
sit vim moliri; et annotat alludere videri Grego- 
rium ad illud Matth. e. xi, v. 12, 06 βασιλεία τῶν ob- 
ρανῶν βιάζεται, xat. βιασταὶ ἁρπάνουσιν αὐτήν' ἕω- 


ὃν εις imd. AA EIL - 


1105 VARIORUM NOTAE. | 4196 


. gnum celorum vim patitur, et violenti rapiunt. illud. 


lbid. D. In vano acceperit. Usi sumus Vulg. Lat. 
verbis, ut et re&neretur Hebraismus, et ex quo 
Scriptur:e loco. sumpta hzc essent, appareret. 
Quainobreu satis nequeo mirari, qui factum sit, 


ut non solum Galesinius verterit, nisi quis frustra 


animam suam acceperit, sed et Livineius, qui 
Psalmi xxn: versum esse 4 animadverterat, scri- 
pserit, qui animum ad res inanes non. adhibeat. At 
poterit jjam constare, quo pacto Nyssenus locuin 
illum Davidis intelligat. 

Col. 594 B. Atque si ex ullis. Vaticanus, inquit 
Livineius, ab hac fragment nostri lectione δὶς διὰ 
πασῶν, quod aiunt, dissentit ; nam pro his omni- 
bus, εἰ δὲ χρῆ, elc., sie habet : οὕτω xaX ἡ ἁλιευ- 
τιχὴ τέχνη ποιεῖ, χατὰ τὴν τοῦ ad dre παραθολὴν, 
τοὺς ἑδωδίμους xal χρηστοὺς τῶν ἰχθύων ἀπὸ τῶν 
πονηρῶν τε xal δηλητπρίων διαχωρίζουσα, ὡς ἂν 
μή τινος. Equidem tante diversitatis causam cogi- 
tando assequi non possum. Dec ille: nos cum 
edita lectione convenire BK. et M. deprehendimus. 
Coxerum hzc referenda sunt ad illud Joannis xiv, 
6, Ego sum via, el veritas, et vita. 

Col. 395 Α. Quasi nebule. Κατὰ τὸν Ἡσαῖαν non 
siguificat, ut [saie contigit, quod verterat Galesi- 
nius: verum ipsius auctoritate dictum ejus niti, et 
ex ejus prophetia depromi. 188. Lx, 8, Tívez οἵδε 
ὡς νεφέλαι Téxavzat, xal ὡσεὶ περιστεραὶ σὺν νεοσ- 
σοῖς; Quinam isli ut nubes volant, et sicut columboe 
cum pullis? Neque dixit Nyssenus, peccatum vero 
grave, et. quasi plumbi talentum deorsum fertur, sed 
illud super plunibi talentum sedere, ἐπὶ τάλαντον µο- 
λίόδου καθεζοµένη, quod ipsumtamen advertat lector 
apud prophetam non legi Zachar. v, 7, verum hoc tan- 
tum, xai ἰἱδοὺ τάλαντον poAl66ou ἐξαιρόμενον , xal 
ἰδοὺ γυνὴ µία ἐχάθητο εἰς µέσον τοῦ µέτρων * Ecce 
talentum plumbi elevatum, et ecce mulier una sede- 
bat in medio mensure. Cum ergo mulier dicatur se- 
dere in medio amphore, miratur noster libera 
Origenem homil. 6, in Exodum scribere iniquitatem 
super talentum pluuibi sedere apud Zacbariam : 
idem etiam Hieronym. in u. Nahum est. illud, Et 
Ninive quasi piscina aquarum, Iniquitas in Zacharia 
super talentum plumbi sedet, et /Egyptii qui erant 
veccalis graves, demersi sunt in mare ut !Iplumbum, 
etin xxiv [sa., xxii. Ezech , in Ecclesiast:e Ισ, in 
Miche»: vir, in Malach. 11, idem asserit : denique 
Nyssenus eodem modo lapsus esi memoria, nisi 
quis malit hos Patres intellexisse, ut exponit etiam 
Vatablus, portatum fuisse talentum sive massam 
plumbeam in amphora vel mensura illa, ac proinde 
mulierem  insidentem amphore, talento quoque 
insedisse. 

lbid. B. Per quam crediderim. Hoc membrum ad- 
didimus Galesinii interpretationi, quod ab ejus 
Graeco manuscripto, ut a M. aberat, non ilem a 
Regio εἰ Ὑπιίοιηο. C:eterum Ambrosius epist. 25, 
ubi de gloria virginitatis agit, bc de Maria ad- 
jungit : Quid de altera Moysi sorore Maria loquar , 


que feminei dux agminis pede transmisit pelagi 


[reta ? Potest igitur Ambrosius ex doctis illis unus 
videri, quos ait Nyssenus Mariam fuisse coelibem 
pronuntiasse ; sic enim qua sequuntur ex Livineio 


. restituimus, non ut antea, licet multi, qui hec ani- 


madvefierunt , celibem illam fuisse aperte ostende- 


rint. 

Col. 596 C. Tàv θείων ϱὐ.λογιῶν. Hic annotarat 
Livineius aliquid desiderari, et si quid in re obscu- 
ya ac prope desperata conjectandum est, adden- 
dum censere xplvov:eg, ut. Joann. vin, Cliristus 
Phariseos alloquitur, Ὑμεῖς κατὰ σάρκα xpl- 
νετε, el solet auctor noster cum ex oinni sacra 
scriptione, tum vero ex novo Federe, et prxsertiin 
D. Paulo libenter loca quzedam, et tanquam floscu- 


los excipere. Sed nos ope codicum 11195. locum re- ,, 


stituimus, et lacunam explevimus : quibus οἱ asti- 
pulari visus est liber, quo usus est Galesinius ver- 


tens, quomodo nos qui carnis vinculis adstricti divina: 
benedictiones non exaudivimus, in hac versari decet. 
In Regio prxterea legebatur, τῶν θείων εὔλογαν», 
ἀλλὰ πνευματικῶς ἐξακούοντας * mon eramdimus. 
sed spiritualiter erga illam affectos esse decet. Nam 
interrogationis nota, ut addatur, efficit varia iectio 
utriusque codicis nostri, qui pro illis verbis Planti- 
nianz editionis P 146, ix πολλοῦ περιόντος ἡμεῖς 
ταύτην thv σπουδην ἀσπασώμεθα, inserit post τα- 
θενίας, χάρισμα πῶς ἡμᾶς προσήχει xat περὶ ταύτην 
ἔχειν τοὺς μὴ χατὰ σάρχα. 

Col. 500 D. A timore. Vulgate Latinz verba 
usurpaverat interpres : Sic facti sumus a facie tua 
Domine : concepimus, et. quasi pariurivimus : sa 
xxvi, 17; nos interpretationem Graci textus LXX 
substituimus, qua cum verbis Nysseni convenit, 
ei ad eumdem locum pertinent illa αυ sequuntur 
paulo post: Cum enim spiritus salutis. nascitur, 
v, 18, χαὶ ὡδινβσαμεν xai ἑτέχομεν πνευμα ο. 
σου * et pariurivimus, et peperimus spiritum salutis 
luc. 

Col. $97 À. Πάντων δέ. Respicere mihi videtur 
ad illud Pauli fl Cor. xin , δοχιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν 
ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ * id est, experimentum fla. 
gitatis loquentis in me Christi ? Christus enim veri- 
tas est. Πάντων autem ea ratione dizit, qua et in 
Catecheticis ἀναγχαίων, pro πάντως et ἀναγ- 
χαίως. H:c Livineius : nos in utroque mss. R. et 
M. scriptum ostendimus πάντως, ut mendosam esse 
alteram lectionem sit probabilius. 

Col. 399 B. Et a solis ortu. Galesin., et α solis 
ortu illustres, ob clarissima eorum facta jura red- 
dunt. Secuti. sumus Livineium, qui admonet hie 
alludi ad illud Matth. vini, 14, et Lucze xui, 99 : 
Multi venient ab oriente et. occidente, et. recumbent 
cum Abraham, Isaac et Jacob in regno caelorum. 
Quod vero paulo ante dixit, νέον ἑαυτὸν xal πάσης 
παλαιότητος χεχωριαµ., alludere putat ad illud Pauli 
Ephes. iv, 22: ᾿Απόθεσθε τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, 
ἀνανεοῖσθε δὲ τῷ πνεύματι ^ Deponite — veterem 
hominem, el spiritu renovamini. 

Ibid. Que vero harum. Livineius hic annotat ἕδ- 
voy proprie eam dotem signilicare, quae a viro con- 
ferlur. Jurisconsulti vocant donationem propter 
nuptias, inquit, et simpliciter interdum  donatio- 
nem : quam nos appellationem sumus secuti. Vide- 
tur autem ea voce propterea usus, quod sapientia, 
que femina est, homtni sive animo ejns tanquam 
viro et marito despondeatur. Quamvis entm sapien- 
tiam banc Christum esse sentiat : quia tamen 4 
principio has hominem nuptias contraxisse cum 
sapientia docet, non judicat absurdum, si nos quo- 
que mariti sapientie dicamur , sicuti e diverso 

hristus, cum animx comparatur, sponsus ejus hoc 
eodem capite dicitur. 

Col. 402 C. Quamvis autem. fiaec aberant ab edi- 
tione Plantin. usque ad finem capitis, sed a mss. 
R. et M. suppeditata sunt. Galesinius baud satis 
feliciter verterat, quoniam condimentum omne no- 
cit indulgentia, que vehementi appetitione id, quod 
ad cibi usum compertum est, suaritate condit. Cice- 
το lib. i1. De finibus bonorum : Socratem audio di- 
centem. cibi condimentum esse famem, potionis  si- 
tim. Seneca, ep. 125 : Malum panem inquis. Ez- 
specia, bonus fiet : etiam illum tenerum tibi et!siligi- 
neum fames reddet. Ideo non est ante edendum quam 
illa imperet. Antiphanes apud Stobzum : "Απανθ 
ὁ λιμὸς γλυχέα πλὴν αὐτού ποιεῖ. Prater seipsam 
cetera edulcat (ames. Porro illud, χατὰ προηγούµε- 


' vov, pejus expresseral propter ipsam necessttatem ; 


nos principalüer diximus, qua voce usus est Seneea, 
ei interpres Clementis Alexand. vin. Strom. : Τὰ 


. ὀνόματα σύμθολα τῶν νοημάτων χατὰ τὸ προηγούµε- 


vov, κατὰ ἑπαχολούθημα δὲ xal τῶν ὑποχειμένων * 
Nomina sunt signa eorum, qu& animo cogitantur 
principaliter, per consequentiam autem etiam subje- 
ciorum. 


1197 


Bbid. D. Bardis objiciat. Sic malim cum Livineio, 
quam ad bestias, cum Galesinio, siquidem homines 
minus obsequentes lumini rationis significat, et 
asurpat Apostoli verba Hebr. vi, 8, cujus com- 
:ummalio tn. combustionem, Caeterum eamdem de 
volupiate doctrinam haurire potuit ex libris Cle- 
mentis Nyssenus, ut ex lib. i1 Pedag.. ο. 4, οὔτε 
γὰρ ἔργον ἡμῖν ἡ τροφὴ, οὔτε σχοπὸς ἡδονή * neque 
enim opus nostrum est nutritio, neque institutum 
scopusve nosler volupias ; et ΙΙ Strom. : Καθόλου 
γὰρ οὑχ ἀναγχαῖον τὸ τῆς ἡδονῆς πάθος, ἐπαχολού» 
Όήμα δὲ χρείαις τισι φυσιχαῖς, πείνῃ, δίψει, ῥίχει, 
γαμῳ. Non, est omnino necessaria. affectio voluptatis 
sed accessio quedam, et appendix usibus quibusdam 
naiuralibus adjuncia, [ami, siti, [rigori, matrimo- 


nio. 

Col. 404 A. Tác ἐξ éxacépov. In Plantiniana 
edit. legebatur τὰς ἐξ ἑτέρων , sed emendandum 
censet Livineius éxazépov* quod eas editiones 
libri manusc. nonnunquam permulent. Exempli 
causa, Basilii lib. 1 Adversus. Eunomium hzc sunt 
verba : δι εἰχόνος ἡ γνῶσις τοῦ ἀρχετύπου γίνετα:, 
συγχρινόντων ἡμῶν δηλονότι τὴν ἐν ἑχατέρῳ ταυτό- 
τητα, ubi codex calamo descriptus, quo aliquando 
usi sumus, male habet ἑτέρῳ, alioqui infinitis lecis 
emendatior. Hzc ille : at in hoc Nysseni loco uter- 
que ms. Rh. et M. constanter babet. ἑκατέρων. Ex 
iisdem habes deprompta plurima ab illis verbis xa 
τινι ᾿λεπτουρχίᾳ τοιαύτῃ, eic., quae in Plautiniana 
editione desiderabantur, licet ea Galesinius verte- 
rit, sed in. eo mutanda fuerunt ilia cum humore 
ardoreque cohereant : non. enim ab arepdo, sed ab 
ardendo ardor deducitur. 

lbid. D. ᾿Επισπέρχει. Vitiose Plantin. ἐπισπέ- 

ει, eL annotat.Livineius, vox est corrupta : ego 
egendum censeo : nam melius non occurrit : ἐπι- 
στρέφει, neque sculica acrem castigat. Jacob. Bil- 
lius lib. 1 Observat. sacrat., cap. 5, hzc Livineii 
Notis addit : Recte quidem interpres mendum inesse 
/ slLuitl : sed quod pro ἐπισπέρει, ἐπιστρέφει reponit, 
non admodum mihi probatur, legendumque potius cen- 
swerim ἐπισπέρχει, id est, ἐπιταχύνει, xavemelyet. 
Loquitur enim de auriga, qui pernicem equum scu- 
tica adurgere non solet. Conlirmat doctissimi Billii 
conjecturam ms. M. qui scriptum habuit ἐπιεπέρχει 
pro ἐπισπέρχει * et Galesinii. versio, neque celerem 
verberibus incitat . Regius tamen legit ἐπισπεύ- 
6st, eodem sensu. 

Col. 406 A. Ne qui multum. Livineius edidit, µή- 
τε ὁ ὀλίγον ἑλαττώσει * qua ratione in utroque no- 
stro ms. legebatur : at ille vertehat, Neque copioso 
aliquid addet, neque exiguo detrahet. Minus apte : 
nam alluditur ad illud Exodi xvi, 18, Oóx ἐπλεόνα- 
σεν ὁ τὸ πολὺ, xat δι’ ἔλαττον., οὐχ ἠλαττόνησεν ἔχα- 
στος * Non abundavit, qui multum (colligit ex man- 
na, scilicet), et qui minus, non. minus habuit. Apo- 
stolus vero idipsum citans Il Corinthiorum vtt, 45, 
scribit, xal ὁ τὸ ὀλίγον οὐχ ἠλαττόνησε, alque ex 
ultroque fortasse corrigendus est Nysseni textus 
cum in Latina interpretatione, tum in Graeco, 
scribendumque pfe ὁ τὸ ὀλίγον ἑλαττονήσῃ ^ wt 
neque qui nullum abundet , neque qui modicum, mi- 
nus habeat. Siquidem ἑλαττοῦν est imminuere, non 
minus -ferre, ut. Ecclesiastici xxxix, 25, οὐκ ἔστιν 
ὃς ἐλαττώσει τὸ σωτήριον αὐτοῦ, non est qui minuat 
salvationem ejus, etc, xLit, 29, οὔτε προσετέθη, οὔτε 
ἠλαττώθη * neque auctus est, neque diminutus. 

lbid. C. Et in presenti. Ad verbum extulit Livi- 
neius, sed ea res, inquit. Apostolus, proxime te est, 
et velut domesticum hoc munus. At in Epist. ad Ro- 
manos x, 8, et Deuteron. xxx , 14, vertit auctor 
Vulgatze, Ἐγγύς σου τὸ ῥῆμά ἐστι τῷ στόµατί σου, 
καὶ ἓν τῇ χαρδἰᾳ σου. Prope est verbum in ore tuo, et 
in corde luo, ei juxta est sermo. : 

lbid. Insignis. Addendum ex Plantin. et efficax, 
et motu praeditus. Galesinius hec ita converterat, 
pulchritudine insignis qui vivat, agat,et moveatur, qui 


VARIORUM NOTE. 


ez oratione, que loquitur, virginitate florebit. Nos 
que sequuntur Livineii verhis expressimus, qui 
literas Seripturam appellat, et annotat. intelligen- 
dum esse de eo quod Proverb. 12, 8, Μη ἑγχαταλί- 
πης αὑτῆν, xal ἀνθέξεταί σου. Ne dimittas eam , et 
prehendet te. In mss. R. et M. legonon τὸν μέλλοντα, 
Sed τῷ μάλλοντι χατὰ τὸν ἐροῦντα, vel αἱροῦντα λό- 
Υον. ltapostea locutus est (col. 408 D), τῆς παρθενίας 
ἀντιλαμθάνονται, τοῦτο πρὸ πάντων αὐτοῖς ἐπιτηδευ- 
τέον ἂν εἴη. Ego vero niallem arcessere genus hoc locu- 
tionis a Proverb. 18, 18, ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς 
ἀντεχομένοις αὐτῆς lignum vite est omnibus appre- 
hendentibus eam : cum de eo qui sapientiam Salo- 
mon, de eo qui virginitatem apprehendat verba 
faciat Gregorius. 

έοί. 408 A. OD γὰρ ἐναργές. Obscurus et muti- 
lus in utroque textu erat locus, eodemque vitio la 
berabat Galesinii codex quo manuscriptus M. in quo 
sic effertur : Οὐ γὰρ ἓν ἀρχαῖς ἐστι τὸ ἐπιτήδευμα 
τοῦτο, ἀνάγχη ἑαυτοῖς Non enim in primitiis insti- 
iulio hec est, ut necessitate quis res, an utiles sint, 
ad suum judicium deferat. In Plantiniana vero, οὗ 
γὰρ ἑναργές ἐστι τὸ ἐπιτήδευμα. Quorum verborum 
sensum, inquit Jac. Billius lib. 1 Observationum, 
c. 4, particula negativa οὐ, quam addendam censet 
interpres , prorsus corrumpit. .Sic enim vertit : 
Nam ubi studium hoc illustre, et tanquam in medio 
positum non est, necessum sit. judicium ejus quod 
expediat nobis permittere. Atqui contrarium omniguo 
vult. Gregorius, nempe in rehus arduis ducem ae 
praeceptorem adhibendum esse. Ego sane hunc lo- 
cum ila restitui posse puto, si pro τοῦτο, τότε lega- 
mus, ut sit sensus : Cum perspicuum est institutum 
illud, quod sequimur, tum vero eorum, quo in rem 
futura sunt, judicium nobis permittere debemus. At 
cum rerum nobis ignotarum experientia periculo non 
caret, tum vero ducem ac praceptorem — adhibere 
convenit. Hzc autem postrema verba vel in Grzco 
desiderantur, vel certe eadem flgura subauditur, 
qua post bxc. Luce verba, et siquidem fecerit. fru- 
ctum, subauditur, relinques eam. Hsec doctiss. 
Billius : at ego nihil opus esse arbitror ad reticen- 
tiam istam confugere, si modo illud ἐν ἀρχαῖς, 
expurgamus e Regio codice, et ex Plantiniano sub- 
stituamus &vapyéc, sic enim locum integrum exhi- 
bet : O0 γὰρ ἑναργές ἐστι τὸ ἐπιτήδευμα τοῦτο, ὥστε 
χατὰ ἀνάγχην ἑαντοῖς ἐπιτρέπειν. Et huic emenda- 
tioni versionem nostram aptavimus. 

Jbid. B. "Ecc: μὲν γάρ. Et liic locus partim rmu- 
tilus, inquit Livineius, partim corruptus erat : sed 
unde restituerim indicabo. Reperi ergo in Antonii 
monachi Sententiis ita citatum serin. 20 : Ἐπὶ παν- 
τὸς, ὡς ἐπὶ πολὺ, πράγματος ἐπισφαλὴς σύμδουλος ἡ 
νεότης, xaX οὐχ ἄν τις εὗροι χατορθωθέντι ῥᾳδίως 
τῶν απουδῆς ἀξίων, ᾧ μὴ καὶ πολιἁ συµπαρελήφθη 
πρὸς χοινωνίαν τοῦ σχέµµατος. Sed in Abbas Maximi 
capitibus ser. XLt, paulo aliter : Ἐπὶ παντὸς, ὡς 
ἐπὶ πολὺ, πράγματος ὀπισφαλὴς σύμόουλος ἡ νεότης, 
xai οὐχ ἂν ῥᾳδίως χατὠώρθωσέ τι τῶν σπ. ἀξ. Elegan- 
ter apud Homerum, 14:46. Υ, Menelaus, quod huuc 
locum nonnihil illustrat : 

Alei δ᾽ ὁπλοτέρων ἀνδρῶν φρένες Περέθονται. 

Uic; 8 ὁ Ἱέρων µετέῃσιν, ἅμα πρόσσω xai ὀπίσσω 
Λεύσσει, ὅπως ὄχ ἄριστα µετ ἀμφοτέροισι γένηται. 
Versus pulcherrimos sic verti : 

Quaelibet ac dubiis juvenum mens vertitur auris . 
Gallida quod piasens quodque, ultra est, cana senectua 
Prospicit, utrinque in medium et Jove consulit &quo. 
Haec Livineius. Conjecturam confirmant codices 
nostri R. et M. et χατορθωθέντι cum Antonio le- 


unt. 
: Col. 440 A. Qui Dei via. Fidelius Livineius, qui 
sacram viam insidii? teneat, seu malis, qui Dei vias 
insidiis infestet. lud item, Ve soli quando ca- 
dit, etc., ad verbum erit, Ve uni, cum ceciderit : 
quia non habet quierigat, quod est. Eeclesiasts iv, 
10, Καὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑνὶ, ὅταν πέσῃ, καὶ μὴ ᾗ δεύ- 


1199 


«£pe; Tou ἐγεῖραι αὑτόν' Et να ipsi uni, cum cecide- 
rit, el non [uerit secundus , qui erigat eum. Nyssenus 
Laün:x Vulgate suffragatur scribenti, quia cum ce- 
ciderit non habet sublevantem se, Paulo post seripsi- 
mus, suas vias spinis siraverum, non eum Galesinio, 
suis spinis vias perveriunt ; non enim dixit στρέφαν- 
τες, Sed, τὰς ὁδοὺς αὐτῶν, (vel, ut nostri duo 
m$s. ἑαυτῶν) στρώσαντες * alluditur enim ad illud 
Proverb. xv, 19, Ὁδοὶ ἀεργῶν ἑστρωμέναι ἀχάν- 
θαις * vic pigrorum sirata spinis. 

Jbid. B. Qui somniorum. Mendum erat in editio- 
ne Plantin. p. 168, τὰς ix τῶν θηρίων ἁπάτας : 
unde Livineius, Hinc somnialores, qui in ferarum 
ludibriis fidei plus, quam in. Evangelii doctrina collo- 
cani : ac. feliciter sane in mentem venit doctissimo 
Binlio lib. 1, c. 1, observat. pro θηρίων substituere 
ὀνείρων, quod Tbeodoretus in Compendio hzret. 
Fab., lib. iv, de Messallianis agens dicat eos, ubi 
jyhaximam diei partem precibus impendissent, totos 
deinde dare se somno consuevisse , ac tum demum 
a demone delugos revelationes quasdam asserere 
se vidisse, ac futura przdicere conari : et lib. τν, 
Histor., ο. 10, "Yvxw δὲ σφᾶς αὐτοὺς ἑἐχδιδόντες, 
κὰς τῶν ὀνείρων Φαντασίας προφητείας ἆποχα- 
λοῦσι * Somno se dedentes , visa somniorum prophe- 
lias nominant, Confirmant ejusmodi correctionem 
unam cum codice Galesinii duo nostri calamo exa- 
rati. Sub finem capitis invehitur auctor non in mo- 
nachos tantum, sed eL in clericos, qui spiritualis 
alicujus foederis epecit, familiaritatem et contuber- 
nium feminarum non refugiebant, quas συνεισ» 
άκτους, adoptivas sorores, εί agapetas appellabant, et 
subintroductas, ut pluribus docuimus in Notis ad 
Chrysostomi librum  Iipig τοὺς συνεισάχτους 
ἔχοντας * Adversus eos, qui subintroductas habent. 
Postremo παρὰ τῶν ἔξωθεν verterat Galesinius, ab 
aliis vituperatur, Livineius, pessime apwd exteros 
audit : nos existimavimus usurpari genus locutionis 
simile illi ad Rom. n, 24, Τὸ γάρ ὄνομα τοῦ θεοῦ δι’ 
ὑμᾶς βλασφημεῖται &v τοῖς ἔθνεσι * Nomen enim Dei 
propter vos blasphematur inter gentes. 

bid. C. Non praescribere. Admonueram negatio- 
nem , quam editio Plantiniana et nostri duo mss. 
ingerunt, ab interpretatione Galesinii abesse, οἱ 
facile illa nos carere posse, cum sequatur apud au- 
etorem nostrum paulo infra, Ἐν οἷς πολλοὶ ταῖς 
ἡλιχίαις νεάζοντες, ἓν τῷ καθαρῷ τῆς σωφροσύνης 


VARIORUM NOTAE. 


ἐπολιώθησαν' Multi adolescentes in puritate contimen- 
te consenwerunt :. itaque scribendum hic est, à 
εἴη νομοθετεῖν ^ hnjus vite sibi modum prascribere. 
Sed iidem mss. ἐξαφθείσης legunt. ot emendandun 
censuit doctiss. Livineius, pro ἐξαυθείσης, qui et 
in Notia similem affert Ennii locum ex 1 Ciceronis 
De officiis : 


Homo qui erranli comiter monstral viam, 
Quasi (umen de suo lumine accendat, facit . 
Nihilo minus ipsi lucet, cum illi accenderit. 


Col. 444 A. Quodque utrinque. Hoc loco disce- 
dunt a Livineii textu atque interpretatione duo ma- 
nuscripti et Galesinii editio, querum variantes le. 
ctiones nolare prolizum nimis ac laberiosum esset: 
id nobis satis fuerit, si monuerimus in Regio pecu- 
liariter legl, ἑστῶτα χαὶ τὸ ἑχατέρωθεν,ει τῇ περὶ τὰς 
θείας ἑντολὰς προθυµίφ, exsequendi mandata divina. 
]n cz:teris convenit cum M. at Plantiniana editio, ἓν 
péow θανάτου καὶ ζωῆς ἐνδειχνύμενον, µήτε παντε- 

ὥς πρὸς τὸν θάνατον τεθραμµένον, elc. 

Ibid. D. Qui γεείε dixit. tà quoque ms. reperit 
καλῶς post εἰπόντος , non siupliciter ut excusus et 
Regius καλῶς Ίχουσαν, sed qui probe audirent eum 

i dicat, Temperantia vitale lignum est eam tenenti- 

us, ut vertit Livineius, qui et admonet ad tempe- 
rantiam sive castitatem a Nysseno accommodari 
quod Proverb. in, 18, desapientia dicitur. Rursus 
in eisdem mss. scriptum oflendimuse, quod Livineii 
conjecturam con(firmat,£v σχεδίας τινός, et πουρσούς 
τινας, ei πρὸς ὃν ἀποθλέποντες, non ut in Plantin. 
πρὸς θεὺν ἀποθλέπ. Quamobrem in Galesinii versio- 
ne scribendum est, velut faces quasdam e sublimi 
quadam specula protendunt, ei paulo post, idque 
propterea iguoras, xai διὰ τοῦτο ἁπογινώσχεις, atqui 
idcirco aninwm despondes, quasi res feri nequeat. 

Col. 4414 B. Quomodo qui vivit. Ususest interpres 
manuscripto, qui cum nostro M. eonsentit : Ho; 
ἀχούσεται τοῦ ἑστανρωμένον ; Quomodo qui. ita vi- 
vit, et qui inpeccato valet , audiet eum q«i et crucifi- 
£us et peccato moriuus est ? Sed Regius cum Plan- 
tin, πῶς ἀχούης, vel ἀχούεις. ut deiude πῶς πείθῃ, 
πῶς ἱερατεύεις, et admonet Livineius alludere Gre- 
gorium ad illud Apoc. 1, 6, Ἐποίησεν ἡ 
xai ἱερεῖς τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ αὐτοῦ * 
veges et sacerdotes Deo et Patri sue fecit . 


hristws not 





IN ORAT. DE PAUPERIBUS AMAND. 


. Cum in lucem 'ederet a se Latinitate donatam 
hanc homiliam Petr. Franciscus Zinus Veronensis, 
Venetiis an. 1574, hunc titulum ille praefixit, De 
amandis et benignitate complectendis pauperibus ; at 
j» editione Greca Augustana apud Mangerum 
an. 1521, et in codice ms. Theod. Canteri tantum 
dicebatur, Λόγος εἰς ῥητὺν τοῦ Εὐαγγαλίου. Atque 
in hoc quidem conveniebat uterque liber, quemad- 
modum et in lectione loci illius, col. 473 A, ὥστε 
3| νῦν μὴ παρεῖναι, at interpretatio Zini cum Gre- 
cis non consentiebat, Quod si nunc adesse rebus, 
quas in se ipse cohibet εἰ coercet, negemus, quomodo 
posterius unquam ad(uturum exspectemus ? 

Col. 415 À. Beatus enim. Subjecerat Vulgatz La- 
tínze verba interpres, Beatus vir qui semper est pavi- 
dus ; at illa non e Graco, sed ex Hebr:eo Proverbia 
convertit; non B. Cypriani verbis sententiam er- 
pressimus qui locum hunc Prov. xxvii, 14, sic 
vertit 15, Testim. 20. Eodem modo sequentem 1o- 
cum extulerat , Qui — contemnit contemnelur , 
cum LXX dixerint 'Ὁ δὲ καταφρονῶν πράγµα- 
Φος. Prov. xii, 15. 


Col. 118 ΛΑ. Vides hominem. Immutavimus | inter. 
pretationem, quod non fd velit auctor hos paupe- 
res suis gregibus quzrere pabula, cum omnino 

egibus careant, sed eos quasi gregales pecudes 

uc illucque cibos quaerendo discurrere. Zinus edi- 
derat, Cernis homines vagos tanquam ex nomadum 
genere ad ea comparanda qua gregibus sibique neces- 
saria sint dissipatos. Simile illud, χατὰ πάντας 
ἁλῶνται τοὺς τόπους χαθάπερ τὰ ἄλογχα. — ^ 

Ibid. C. Convenientibus, συνιοῦσι, non ut Zinus 
videtur legisse, ἀπιοῦσι, abeuntibus ; nam illi θαυ- 
ματοποιοὶ solent in circulis et triviis plebem atto- 
nitam suis illis mirificis gestibus motibusque cor- 
poris detinere, Paulo post, D, illud, wt canes, a 
neutro cod. Grreco agnoscitur et expungi potest. 

Gol. 482 D. Circa membrum. Omiserat hoc inter- 
pres, cum tamen περὶ τὸ µέρος duu mss. et etcu- 
$us habeant et necessarium esse constet ex lis quz 
sequuntur, τῷ τῆς gapxbc μέρει. At in ms. Μοτυι]ί 
pro τῆς ὑγρασίας, que vox medicis est usitat!or 
quam librariis, scriplum erat τῆς Srpacie οὐ- 
σίας, et πυελώδη φθορὰν παθούσης, in August. et 


1901: 


Cant. πυαλώδη διαφθοράν. 

Col. 483 A. Non i a Ms. Merel. οὖχ οὖν ab πά- 
Όος. Zinus vertit, Non igitur eam ob causam homi- 
mes despicimus, quod morbus  delestabilis videatur. 
PME lectionem Augustana et ms. Cant. tuen- 

ur. 

Col. 487 A. Sed communis. Hzc vitiosa inter- 
punctione fuerant a precedentibus ita sejuncta, ut 
novam periodum inchoarent ; similitudinem affert :. 


VARIORUM NOTAE. 


1202 


Quando igitur ejusmodi contagiones grassantur, va- 
leat excusatio, quod morbus ex eo laborantibus ad 
alios serpat. Sed in receptam lectionem consentiunt 
August, et mss. duo : tantum in Morel. erat, νόσος 
bx τῶν προεαλοχ. 

Col. 489 B. Qualem Μα. Cant. et Augustana 
edit., δείξεις τῷ buszuytaavet  3ἱ Mor, τῷ 
ναυαγήσαντι, quie lectio reliqux orationi magis 
convenit. 





IN DECEM SYLLOGISMOS 
CONTRA , MANICILEOS. 


Col; 844 C. [Increatum si sit malum. Mc ita in 
Grseco sunt interpungenda et supplenda lacuna, 
qua sequebatur τὸ ἄρα in ms. El ἀγένητον τὸ xaxbv, 
κατὰ φύσιν αὐτῷ ὑπάρχει τὸ καχὸν εἶναι * οὐδεὶς δὲ 
χατὰ φύσιν ἑνεργῶν ἁμαρτάνει * τὸ ἄρα ἀγένητον οὐχ 
ἁμαρτάνει * τὸ μὴ ἁμαρτάνον. Si malum increatum 
est, secundum naturam inest illi «t sit malum : at- 
qui nemo secuudum naturam agens p. 1n codice Ba- 
varico. legebatur χατὰ φύσιν αὐτὸ ὑπάρχει, τὸ μὴ 


ἁμαρτάνειν οὐχ ὑπαίτιον. Similia doeet. de natura 
mali Augustinus lib. i1 de Genesi contra Manichaeos, 
cap. 29 : Nos dicimus nullum malum esse. nature, 
sed omnes naturas bonas esse, et ipsum Deum sum- 
mam esse naluram, ceteras ex ipso esse naluras, et 
omnes bonas in quantum suni ; et lib. i, cap. 4, De 
moribus Manichzeorum : Malum non secundum es- 
sentium, sed secundum privationem rectissime dici- 
tur. 





IN. ORAT. DE SUA 


Conservavit hanc. orationem Nysseno tributam 
codex manuscriptus JEgidii Davidis J. C. Pari- 
siensis, qute et in alio veteri libro "Venetiis in bi- 
bliotbeca reverendissimi episcopi Lullini asseruntur. 
Ejus exordium jucunda et eleganti allegoria a 
conviviis sumpta miram prz se fert modestiam, cu- 
jusmodi frequenter utitur initiis et digressionibus 
Joannes Cbrysostomus ut et ipsius Nysseni germa- 
xus Basilius. 

Col. 546. D. Nuda sermonis. In manuscripto la- 
cuna hic erat, quz defectum eund subindicabat, 
ut videatur scripsisse auctor & eii τῇ φιλῇ περι- 
6ολῇ τοῦ λόγου vel ἐπὶ τῇ περιθολῇ, vox enim περι- 
6011! quz comprebensionem sonat hic mihi captu- 
ram sive τὴν ἄγραν significat, ut. loquitur Lucas 
v, 9, µόνῃ τῇ ἄγρᾳ τῶν ἰχθύων ᾗ συνέλαθον, in. ca- 
ptura piscium, quam ceperant. lta quoque retia apo- 
stolorum mystice exponit Ambrosius in v Luce : 
Que sut autem apostolorum. qua laxari jubentur 
relia, nisi verborum complexiones, et quasi quidam 
erationis sinus, el dispulationum recessus, qui eos 
quos ceperint, non amittant ? 

Col. 5&1 A. Quod deficit. Grece erat, τὸ ἐχλεῖ- 
40V ἐχλείπει, et ita. religua. indicantis modo qux 
paulo aliter efferuntur Zacharim it, 9. Τὸ ἀποθνῆ- 
σχον ἀπρθνησχέτω,χαὶ τὸ ἐχλεῖπον ἐχλειπέτω: Quod 
snoritur. moriatur, et quod deficit deficiat. Vulgata 
Latina; et quod suociditur succidatur. Hieronytmus 
sic exponit, Omnia corpora ruant in solitudine , et 
versi in seditionem instar bestiarum muluis lucerentur 
morsibus : nullusque terram repromissionis introeat. 
Jiud vero, quod abersavit, non revertitur, τὸ πεπλα- 
νηµένον οὐκ ἐπιστρέφει, sumptum videtur ex cap. 
xxxiv, ἆ. Ezechielis : xal τὸ πλανώμενον οὐκ ἐπ, 
εστρέφατε’ Etquod. esrabat, non reduxzistis, vel certe 
ex Jeremiae vin, 4, Ἡ ἁποστρέφων οὐκ ἐπιστρέ- 
czr Aut qui avertit se, non. revertitur. Metaphora 


ORDINATIONE. 


ducta est a pastoribus negligeutibus, qui peoora 
abjiciunt et produnt, neque a periculo mortis aut 
morbi liberant. 

Col. 547 D. Quam trecente. Suffragatur ffilario 
in lib. Contra Constantium, qui trecentos decem et 


. Octo episcopos apud Niczeam convenisse testatur, ut 


et Epiphanius, bzres. 69, Ruffinus lib. 1, c. 4, Theo- 
doretus lib. 1, c. 7, Hist., qui et sequenti capite 
profert epistolam Eustatuii Antiocheni ducentos tan- 
tum et septuaginta numerantis, sed qui postea sub- 
jiciat nibil certi se ecribere posse propter ingen- 
tem eorum multitudinem, nec illud se curiose in- 
vestigasse. Socrates autem lib. 1, c. 5. citans Euse- 
pix uer De viia Minimi i cap. 9, En ges : 
Ἐπὶ δὲ τῆς παρούσης χορείας &xtoxózttov μὲν T 100; 
1v (leg. πληθὺς ὃν) τριαχοσίων ἀριθμὸν ὀπεραχον- 
είζουσα” Sed in hoc presenti choro. [ut episcoporum 
multitudo ad numerum trecentorum et amplius. Apud 
ipsum Eusebium tamen ita legitur, Πληθὺς ἦν πεν- 
τῆχοντα xaX διακοσίων àpiOpóv: fuil multitudo ad 
numerum ducentorum quinquaginta εί amplius. 
Postremo Sozomenus tradit eos luisse numero cir- 
citer trecentos et viginti : ἦσαν ἐπίσχοποι ὑπὲρ àp.- 
αμάν εἴχοσι. lib. 1, cap. 16. 1n Actis synodi a 

elasio Cyziceno vulgatis trecenti οἱ octodecim 
fuisse traduutur. 

Col. 550 A. Joannem evangelistam. Auctorem li- 
bri Apocalypsis agRoscit apostolum Joannem et 
apocrypbum eum appellat; sed Dionysius contra 
Alexandrinus licet diviaoum et canonicum librum 
asserat, tainen. an Joannis sit apostoli, an alterius 
Joannis, dubitat, refellens Caii cujusdam opinionem, 

ui Cerintho heretieo librum illum tribuebat, apud 
usebium lib. vn, cap. 2. llieronymus vero epist. 
499 : Quod si Epistolam zd llebreos Latinorum 
consuetudo won recipit inter Scripiuras. canonicas : 
nec Grecurum quidem Ec:.esic Apocalypsim Joanu* 


1203 


nis eadem libertate suspiciunt, et tamen nos utraque 
suscipimus. Eurdem librum suscipiunt et alii Pa- 
tres, ut Justiuus, in Dialogo; Tertullian., 1v in 
Marcionem, lrenzus lib. v, cap. ult., et ezeteri a no- 
stris Ribera et Viega enumerati Comment. in Ápo- 
calyps., inter quos Nyssenus non recensetur. 

bid. B. Miracula ex operibus. lta supplendum 
censuimus, quod deerat in Grzco ms. τῶν ἔργων 
θαύματα, xai τὸ, et paulo post, τὸ πείθειν ῥο- 


v. 
mnia. D. Quid ergo est quod. ἀλλὰ τί πάθω, potest 
etiam verti, at enim quid [aciam? vel quid igitur 
mihi fiet ? 

(οἱ. 554 D. Vaporem scilicet. 1n cod. ms. legebam 
ἑγχατεσπαμένη τῷ πάθ z)e γῆς, sed emendandum 
est ἐγχατεσπαρ 3 τῷ B θει vel certe ἐἑγχατεσπα- 
αµένη, attractum, difjusum, atque compressum ; nam 
εἰ ita Aristoteles aquam fluminum ac lontium gigni 
censuit intra terrze sinus ex aere et. vaporibus in 
aquam solutis : ila ul aer vapores perenniter im 


VARIORUM NOTAE. 


426 


aquam commutentur et corpora illa οἱ caloren 
illorum frigiditateloci expugnante densentur et con- 
crescant lib. 1, Meteor. ο. 15 : Εἴπερ χἀχεῖ διὰ Vv 
χρότητα συνίσταται ὁ ἀτμίζων &hp εἰς ὕδωρ., xat Ὁ 
ὑπὸ τῆς ἐν τῇ γῇ ψυχρότητος τὸ αὐτὸ δεῖ νοµέςειν συµ- 
θαΐνειν' Si aer ad vaporis naturam accedens οὗ frv- 
gus in aquam descendit supra terram, idem — quoque 
ab eaque in terra est [rigiditate evenire ac fieri. 

Col. 554 A. Aperios tuum. Pauloaliter bzc scri- 
pta sunt Psalmo cxvii, 451 : Os meum apersi «i 
altraxi spiritum, itemque illud alterum ex Psalino 
LXx1, 11 : Dilata os tuum, et implebo illud, quod 
LXX dixeruni : Πλάτυνον τὸ στόµα σου, xat TÀT,p- 
σω αὐτό. Hieronymus ex Hebraeo vertit, Aperi o 
(uum, et implebo illud, et in Commentario in 1 
cap. Michzea de instinctu Spiritus sancti,et in 
exponendis Seripturis auxilio locum intelligit, 
vertens, Aperi os (uum, et implebo, eodemque modo 
Chrysostomus, in Psalmum cxvii, 





IN ORAT. DE SANCTO BAPTISMATE. 


Inscriptio hujus orationis in editione Augustana, 
an. 4587 et in ms. Can. fuit haec, Λόγος εἰς τὸ 
ἅγιον βάπτισμα * Oratio ín. sanctum. baptisma, in 
codice vere ms. doctissimi professoris regii Fed. 
Morelli, El; τὴν ἡμέραν τῶν Φώτων, Ev ᾗ ἑδαπτίσθη 
ὁ Κύριος ἡμῶν In diem Luminum , in. quo ba- 
ptízatus est. Dominus noster. Diem. Epiphaniorum 
dictum esse diem Luminum, ac φωτίζεσθαι idem 
valere, quod baptizari, docuit in Observationibus 
suis v. c. Jac. Billius lib. 1, c. 20 : inde oratio 
Gregorii Nazianz. El; τὰ ἅγια Φῶτα. 

Col. 9519 B. In conviviis. Antea legebatur, ἐπ volis, 
nec aliter Augustana edit. et Cant. ms. quam &v 
εὐχαῖς' at doctissimi Morelli codex rectius ἐν ebo- 
χίαις, in conviviis : in iis enim relaxatur auimus, 
non in votis, neque in precibus, quam ob causam 
jn homil. de Ascensione propria dicitur convivio- 
rum hilaritas, "Popes ol εὐφροσύνη. Clemens 
Alexandr. lib. i. Pedagogi, cap. 4, Christianos 
docet, πῶς χρὴ περὶ τὰς ἑστιάσεις ἀνίεσθαι , quomodo 
in conviviis se relaxare et recreare oporteat. 

Ibid. lgitur est Christus velut. Hac substituimus 
in locum illorum interpretis verborum , Natus igi- 
tur erat, quasi ante paucos dies, qui ante. omnem 
naturam lam eam qua sensu percipitur, quam quc 
menie cerniiur , natus est, Νοητήν vertimus spiri- 
tualem , vel intellectilem cum doctissimo Billio in 
simili Gregorii Nazianzeni loco de Nativitate , ubi 
hominem vocat προσχυνητὴν μικτὸν, ἑπόπτην τῆς 
ὁρατῆς Χτίσεως, μύστην τῆς νοουµένης ' mistum 
adoratorem, Ερορίαπε natura visibilis , intellectilis 
Mysten : vocem enim Epoptz Latinitati asseruit 
Tertullianus, et Tertulliano viri docti cap. adver- 
sus Valentinian. : Cum Epoptas ante quinquennium 
institnant, ut opinionem suspendio cognitionis cdi- 
ficent. Et rursus paulo post, C«terum tota in adytis 
divinitas, tot suspiria Epoptarum, totum signaculum 


us ond 
οἱ. 582 C. Corpori quod. Immutaverat sensum 
juterpres; naim et duo manuscripti consentiunt 
cum vulgato textu : at ille scripserat : Atque quo- 
que que baptismati adhibelur, corpori quod bapti- 
satur benedictionem addit. Similis est scntentia, 
€». 584 B, Τὸ ὕδωρ ἀνακαινίζει τὸν ἄνθρωπον τῆς 
ἄνωθεν χάριτος εὐλογούσης αὐτό. 

Cot. nri C. Sit et dicitur. Emendandum in Grzco 
monueramus, prout suggerit ms. M., vívexa! τε 


καὶ λέγεται, non ut Augustana editio et Cant. ms, 
Aéyesal τε xal Ὑίνεται * utrumque tamen. favet Ca- 
tholicze de sacramento Euebaristie amplius quam 
quod Sifanus ediderat, corpus Christi dicitur et est: 
idem enim valet hic τὸ γίνεσθαι, quod in Catechetico 
µεταποιεῖσθαι, cap. 97, εὐθὺς πρὸς τὸ αῶμα 5i 
τοῦ λόγου μεταπυιούµενος. Porro addidimus ος 
tribus mss. οὕτως τὸ μυστιχὸν ἔλαιον, ab interprete 
omissum, vel certe a typographo : sequebatur enüm, 
cum sint res. exigui preti. 

Col. 586 C. Et nostra: mens. Adjecimus assem 
prabens, et ex August. et duob. mss.,quod ad sen 
tentiam complendam non absonum est, licct absit, 
a Cant. 5. 

Cel. 594 C. Deum [ογίεπι. Sifanus ediderat , αἱ 
Deum [ontem viventem, at in August. et trib. msi. 
ἰσχυρὸς πρὸς τὸν Θεὺν τὸν ἰσχυρὸν, τὸν ζῶντα , ut 
Psalmo χι, 9, ad. Deum fortem, vivum, quomodo 
el in vetustis codicibus Latinze Vulgatae legitur, et 
nuper Roma correctum est : non enim polest ἶσχν- 
ρὸς fontein sonare, quantumvis ad sitim sedandam 
Sit fons commodus. Sunt qui putent dictionem 
istam ex Aquilz editione in textum LXX irrepsisse, 
cum illi seripsissent tantum πρὸς τὸν θεὸν Quvza * 
sed illi non videntur Hebraicam veritatem in- 
spexisse, ex qua Pagninus ad verbum, Sitigt 
anima mea ad. Deum, ad. Deum vivum : nec comui- 
sisse alterutram vocem septuaginta probabile esl, 
cum ita citent illos Nyssenus hie, Basilius, Theo- 
doretus, Damascenus , et Euthyinius , et licet ob- 
servarit Hieronymus vocem Hebrazam 5w ab Aquila 
verli fortem a LXX Deum, tamen bos quoque non- 
nunquam vertisse ἰσχυρὸν scimus ut Psalm. vii, 13, 
'O θεὺς χριτῆς δίχαιος, xal ἰσχυρός ' Deus judcx 
justus et fortis, et Isai. 1x, 5, θαυμαστὺς, Σύμόο.- 
ad θεὸς ἰσχυρός * Admirabilis, Consiliarius, Dexs 

ortis. 
Col. 598 C. Lancea baptismatis. Emendaviwus 
lectionem excusi et ms. Canteri τῷ σειροµάστινι 
pro σειροµάστῃ. ut est. in M. : sic enim scriptam 
est Nuin. xxv, 7, xat λαθὼν τὸν σειροµάστην &y τῇ 
χειρὶ εἰσῆλθεν * quod in editione Plantiniana Latine 
redditur, et accipiens pugionem in manu , inirarit, 
ut in Vulgata Latina, et accepto. pugione, ingressus 
est. In Vaticana Latina e Greco vox Greca retenta 
est, et capiens siromasten in manu. Tuentiur | inter- 
pretem Nysseni alii qui lanceam ea voce significari 


es 


43205 : 
«contendunt, ut Budzus, ji jaculi genus esse vult 
eo lib. lll Reg. xvin, 28 : Καὶ χατετέµνοντο ἐν 
Ψαχαίραις χαὶ ἓν σειροµάσταις. ubi Vulgata: Et in- 
«idebani se cultris et. lunceolis. Aquila etiam xxt, 
Num., pro siromaste dicit χόντον, contum. Symma- 
«€hus δόρυ, lanceam. Hesychio est εἶδος .λόγχης, 


VARIORUM NOT:£, 


1206 


species lancem. YV fteg. 11, 10, ἔδωχεν ὁ ἱερεὺς τοῖς 
ἑχατοντάρχοις τοὺς σειροµάστας * dedil sacerdos 
centurionibus hastas, uA est in Vulgata Latina, non 
pharetras ut. in Bibliis Basiliensibus perperain 
vertitur. voÀ Hebrea loci illius szpius δόρυ, vel 
ξιθύνη: exponitur hasta, vel lancea. 


IN.ORAT. DE RESURRECTIONE. 


Col. 602 A. Statim celum. Interpres videtur 
PROC pio codice usus, in quo essel ἐκ τοῦ πνεύ- 
ματος i" v, quo pacto etiam in Cant. ms. legimus ; 
mi in M. vitiose £x τοῦ πατρός * sed illud οὐ ρανὸν 
ἀθρόως τὴν 'ExxXnolav Zinus interpretabatur, statim 
Kcclesiam ut celum exornarunt : sed emendationein 
nostram et Grecus textus suggerit, et confirmat 
similis apud Joan. Chrysost. homil. de Pentecoste : 
Οὐρανὸς γέγονεν σήμερον ἡ n5. οὑχ ἀστέρων ἐξ οὃ- 
pavou εἰς γῆν καταθάντων, ἀλλ ἁἀποστόλων ὑπὲρ 
τοὺς οὐρανοὺς ἀναθάντων, ἐπειδήπερ ἐξεχύθη ἡ χάρις 
τοῦ Πνεύματος, Hodie nobis terra facta est. celum, 
mon stellis. de celo in. terram descendentibus , sed 
apostolis ad celos ascendentibus , quia effusa. est 
graiia Spiritus sancii; et homil. De adoratione 
sancta? Crucis: Σήµερον ἡ Χριστοῦ Ἐκχλησία ἄλλος 


παράδεισος δείχνυται, τὸ πανάγιον ξύλον τοῦ τι μίου. 


σταυροῦ ἓν µέσῳ προθεῖσα. Hodierno die Christi 
Ecclesia alter paradisus esse monstratur, que sancitum 
pretiose crucis lignum proponit. 

Col. 604 A. Ilpir. εἰσελθεῖν. Apud [sa. c. xxvi, 
7, legitur tantum, πρὶν ἐλθεῖν τὸν πόνον τῶν (bl - 
νων ἐδήρυγεν ':4ἱ mss. Cant. et. Mor. τῶν ὠδίνων 
αὐτῆς, doloris partus ejus. lta quoque Vulgata Latin. 
ex Hebraeo, antequam veniret partus ejus. 

Col. 606 B. Firmamentum. Addiuimus, quc in 
Christo est; alludit enim ad. illud Apostoli ad Co- 
1056. n, 5, καὶ βλέπων ὑμῶν τὸ ατερέωµα τῆς εἰς 
Ἄριστὸν πίστεως ὑμῶν: et videns firmamentum ejus, 
que in Christo. esi, fidei vestre, cum alioqui Genes. 
J, 8, vocetur a Deo celui τὸ στερέωµα, firma- 
snenium.  Sequentem locum, Ecquam terram resti- 
tuimus , ut referatur ad id quod przcedit illud, 
dizit Dominus, quod. Lucze viy, 45, scriptum | sit : 
Qui in corde bono et optimo audientes verbum reti- 
sent, εἰ fructum afferunt in patientia. Tertius tan- 
gitur locus, Terra enim sape venientem super se 
bibens imbrem. 

lbid. In hac creatione. Legebatur antea, Solis 
[uz est vite munditia, aer perspicua et: preclara 
vivendi institutio ; stelle virtutes : sed ordo postula- 
bat ut a sole ad stellas, inde ad acrem et mare 
delaberetur. 

Col. 605 A, Ἐν ἀρχῇ ἐστι αὕτη. Subjiciebatur 
asteriscus , cum hzc ederemus , ut indicaretur hic 
deesse quidam, qui nunc integriorem librum ex 
Regis Christianissimi nacta bibliotheca et alterum 
Theodori Cantéri supplebimus. 'By£ ρα, ἣν ἐποίησεν 
ὁ Κύριος, ἄλλη παρὰ τὰς ἐν ἀρχῇ τῆς κτίσεως Υε- 
γενηµένας ἡμέρας, alc διαμετρεῖται ὁ χρόνος : ἄλλης 
ντίσεὼς ἐστιν αὕτη ἀρχὴ αὕτη * ἐν ταύτῃ γὰρ ποιεῖ 
ὁ θεός. — Interpres legisse videtur X; διαμετρεῖται, 
non aic, quibus temporis. cursum dimetimur. 

Col. 606 B. 4n non mundus. Canteri ms. codex, 
"Αρά σοι οὐ χόσµου γίνεται; An non. mundi tibi fit 
hoc principium? at Megius, 'Opig otov κόσμου * 
Vides qualis mundi tibi sit. 

Ibid. C. Mentem magnam. Locus est Isaiz x, 12, 
καὶ ἐπάξει ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν µέγαν, ἐπὶ τὸν ἄρχοντα 
τῶν ᾿Ασσυρίων, εἰ inducet super mentem magnam, 
super orimcipem. Assyriorum, in quem locum scribit 
S. Hieronymus : Secundum tropologiam cum Sama- 


ria et Jerusalem Domini iram sustinuerint * tunc... 
destruetur sensus magnus Assyrius, qui in. tantam 
contra Dominum inflatus est superbiam , ut sapien- 
tie suc existimaverit cuncta cessura ; et paulo post, 
Quod autem de Assyrio dicitur, et ad hereticorum 
superbiam, el ad diabolum referri potest ; et Cyrillug 
lib. w in Isai., ἸἹστέον δὲ ὅτι χαὶ διὰ τοῦ ἄρχοντος 
Ασσυρίων, xax διὰ τοῦ ἄρχοντος Βσθυλῶνος, xai διὰ 
τοῦ ἄρχοντος Μὼὰθ ἡ θεία Γραφὴ ἀναφέρει τὰ λεγό- 
μενα ἐπὶ τὸν διάθολον. Nouv δὲ αὐτὸν ἐχάλεσε µέγαν, 
ἀντὶ τοῦ, ὑπεροφψίαν ἔχοντα θεοµίσητον; Sciendum est 
autem per principem Assyriorum, et per principem Βα- 
bylonis, et per principem Moab, Scriptura sacra que 
dicuntur. ad diabolum refert : meutem vero magnam 
ipsum vocavit. quod superbia Deo exosa sit inflatus. 

lbid. Quoniam igitur. Interpres ediderat, Quo- 
niam igitur in corde tanquam princeps in regia sua 
mens creditur commorari. Τὸ: ἡγεμονικὸν Latini 
apud Budzeum, principatum animi, verlunt, Ter. 
tullianus principale lib. De anima cap. 14, οἱ cap. 
15: Jamque omnibus plures Christiani , qui apud 
Deum de utroque deducimur, et esse principale in 
anima et certo in corporis recessu consecratum, 
neque in capite concludi secundum Platonem , ne- 
que in vertice prasidere - secundum — Xenocratem, 
neque in cerebro cubare secundum Hippocratem, 
nec in membranulis, ut Strato, ei De resurrectione 
carnis, cap. 15 : Sed etsi. in cerebro vel in medio 
superciliorum discrimine, vel ubi philosophis placet, 
principalitas sensuum  consecrala est, quod Hege- 
monicon appellatur, caro. erit anime cogitatorium. 
Hieronymus. epist. 128 : Queritur ubi sit anime 
principale, Plato in cerebro, Christus monstrat. in 
corde. idem in cap. xxii, Matth. Philo item Judzus 
jn opusc. De eo quod. deterius potiori insidiatur, et- 
Theodoretus lib. n de Providentia. 

Col. 607. 4. Que cur istud. Interpr. quenam | iste 
draco in corde terre : at hoc solum auctoris verba 
sonant, ut ipse Dei adversarius vocari intelliga- 
mus cor terre, prout deinceps locutus est, ταῦτα 
ἡ πονηρὰ καρδία s ἑαυτῆς ο ο et paulo 

ost, ἐν t αλο ονι ταύτῃ xapbla τῆς γῆς. 
d Col. ó06. D elerie. Ain tu αι. quod eii 
in visceribus terra»? mendosa lectio; verior Henric. 
et Canter., ἐχείνου τοῦ πονηροῦ ἐνδιαίτημα, mentis 
illius male domicilium. Item, χαθὼς ἡ προφητεία 
φησί. Locus est. Isai: xLiv, 25, ἀποστρέφων φρονἰ- 
μους εἰς τὰ ὁπίσω, xat τὴν βουλὴν αὐτῶν µωραίνων * 
avertens prudentes reirorsum , et consilium eorum 
stultum faciens. 

Col. 608 A. Τὴ» 0sogópovr σάρκα. Deiferam 
carnem aplius vertissel interpres, quam divinam 
carnem , ul legimus apud Basilium hujus fratrem 
in psalmum xLv, τὴν WP λέχει τὴν θεοφόρον 
ἁγιασθεῖσαν * Carnem dicit deiferam sanctificatam, et 
homil: De Christi generatione , thv θεοφόρον &xel- 
νην συστήσασθαι cápxa, carnem illam Dei gestatri- 
cem consiituere, in quem locum vide qui anno- 
tavimus. 

]bid, D. Μὴ δι ἄκρας. Corrige ex H. et €. 
ΜΗ διὰ paxpdg περιόδου τ. a. χατώρθωται; evita 
exigit interpzetatio. Zini, ut legatur, οἱ paulo post: 


1207 


ἀριθμῷ διαληφθΏναι τὸ πλῆθος, numero compre- 
ιά), ut n Aristot. de Mundo, ἐπιφανείᾳ δια- 
λαδοῦσα τὸν σύμπαντα χόσμον. 

Col. 609 B. "Ανωθεγ. Cant. ὄνωθεν γαταῤῥα- 
χτῶν, et paulo post, àv xaxía νενοσηχ. — Ibid. D, 
xai al περὶ αὐτὺν ἀρχαί τε, legunt duo mss., et qui 
eum comitantur principatus, el potestales, non enim 
ἄρχοντες dixit, sed ἀρχαί, ut Rom. vin, 38, et Co- 
loss. 1, 16, et pro τῶν προχαθηµένων, in C. legitur 
τῷ προχαθηµένῳ, in Regio vero τῷ χαθηγουµένω. 
una cum duce suo pro[ligarentur. —  lbid., του 
ἀγαθοῦ κτίσις, et iia Ti. ; sed Cant, κτῆσις, boni 
possessio, vel acquisitio. 

Col. 611 C. Consilio suo. Omisit την ἔφοδον Zi- 
nus, alter interpres, cujus verba profert illustris- 
simus cardinalis Perronius in libro de Collatione 
Fontis eblaudi fol. 164, fidelius bunc locum vertit, 


sua dispositione εἰ administratione preoccupat im- ' 


petum violentum, ac sese. oblationem ας victimam 
offert pro nobis sacerdos simul et agnus Dei. Quando 
hoc accidit? Quando suum corpus ad comedendum 
el sanguinem. suum familiaribus ad bibendum pra- 
buit. Neuter tamen interpres integrum locum ex- 
pressit, prout a Regio Henrico ll et Canteri ms. 
exhibetur : nam et in excuso asteriscus mutilum 
fuisse locum indicabat, "Ote βρῳτὺν ἑαυτοῦ «b 
σῶμα, xai πότιμον τὸ αἷμα τοῖς συνοῦσιν ἑἐποίησεν᾽ 
παντὶ γὰρ τοῦτο δηλόν ἐστιν, ὅτι οὐχ ἂν βρωθείη 
παρὰ ἀνθρώπου πρόδατον, si μὴ τῆς βρώσεως ἡ 
σφαγὴ χαθηγήσαιτο. 'O τοίνυν δοὺς τὸ σῶμα τοῖς 
μαθηταῖς ἑαυτοῦ εἰς βρῶσιν σαφῶς ἑνδείχνυται τῷ 
εἶδει τοῦ ἁμνοῦ τὴν θυσίαν ἐντελή γεγενῆσθαι : 
Cum corpus suum discipulis ac familiaribus suis 
edendum εἰ sanguinem bibendum  prabuit. Cuivis 
enim hoc perspicuum est, ab hominibus comedi ovem 
non posse, nisi anlequam comedatur, mactatio pre- 
cedat. (ui ergo corpus discipulis suis in cibum tra- 
dit, agni [orma declarat sacrificium jam esse per- 


ectum. 

lbid. D. Collibuerat. Κατὰ τὸ θελητόν est editum 
pro eo quod est in H. et C. rectius fortasse κατὰ 
a dA $. ipe Paulo per: ήν bh τὸν Eav- 
τοῦ ἁμνὸν ὑπὲρ τῆς χοινῆς ἡμῶν ς. 

, Col. 615 ΑΔ. Ἔχεις τὰς τρεῖς. στου ms. ube- 
rior, ἔχεις τὰς τρεῖς ἡμέρας xal τὰς τρεῖς νύχτας. 
Hinc subsecuta δεί nox , que sabbatum praecessit, 
et post illam sabbati dies. Ex quibus tres dies et 
noctes itidem tres. conficiuntur. — Ibid. Πότε οὖν 
τοῦτο; Mss. πότε οὖν τοῦτο ἐγένετο; (Quando ergo 
id contigit ? et, κατὰ τὴν τοῦ Εὐαγγελίου σαφήνειαν, 
secundum Evangelii declarationem. Non eniin apge- 
lus, sed evangelista dixit ὀψὲ σαθθάτων. — Νίά. 
B. Tov μνημείου. H. et C. «bv λίθον ἀπὺ τοῦ µνή- 
µατος, et τῆς ἀνατολῆς ὑποφαίνεσθαι. 

Col. 615 Α. Sic erit et filius. Adjecimus hanc 
alteram partem comparationis ex Evangelio el ex 
utroque manuscripto. Paulo post ἐν ὑποχθονίοις ad 
verbum esset, in subterraneis : tamen ut vertit et 
auctor Latinz Vulgate Philippens. «t, 10, ἔπουρα- 
νίων xa ἐπιγείων, xai ὑποχθονίων, celestium, terre- 
atrium et infernorum. 

Col. 615 C. Κατὰ τὴν πέµπτην. Duo mss. χατὰ 
TM πέµπτην ἑσπέρας, et µίαν χερματιζούσης. — 

id. 'H τοῖς συγτεταγµ. Mss. τοῦ αἰώνος μὶ 
τοῖς τεταγµένοις τοῦ χρόνου µέτροις τὰ ἔργα * εἰ 
ruraug, ἀλλὰ πρὸς τὴν τῶν ἔργων χρείαν χαινοτο- 
μεῖσθαι ΄ prout opera exigebant, ad operum usum. 
— lbid. D. Ἐν» τῷ χρόνῳ. . iv. τῷ αὐτῷ 

τρισίν, el xal τῷ παραδείσῳ τοῦ Θεοῦ. 

Col. 616 A. Emenda τοῦτο μὴν τοῖς εὐσεθῶς, et 
βουλοµένοις ὑμῖν. — Ibid. B. Οἱονεὶ τὐπῳ. Mss. 
duo ἐπισχιάσματι οἷός τινι τύπῳ σφραγίδος ἔνδοθεν 
χαταμορφωθέντος τοῦ πλάσματος, τότε ἀμ οτέροις, 
et PARE ἐπιμίξασα. — Ibid. C. Kal 3 σωμα. 
Deesse quedam iudicatur, qus suggeruntur ab 
Η. οἱ C., χαὶ τὸ σῶμα ἅπτετα,' ὃν ἀμφοτέρων 
Φευγει τὸ πάθος ἀπηλθς γὰρ, Φφησὶν, ἀπ᾿ αὐτοῦ 


VARIORUM NOT. 


1308 


λέπρα. — Ibid. D. Αιεξιέναι τὰ θαύματα, et mox 
λύσις μὲν ἔστι µία. 

Col. 641 Λ. Κατὰ αὐτόν. Mass. χατὰ ταύτὸν 
ἐνεργεῖτα: * utrumque autem. eodem. tempore perfi- 
cilur, divinitate per utramque, ete. — lbid. D. 
Περ) τοῦ πάσχα. Mss. περὶ τοῦ πάσχα νόμῳ, 
τοῖς Ἰουδαίοις νενομεθετεῖσθαι παρὰ τοῦ Μωῦσέως 
thv τεσσαρεσχαιδεχάτην τοῦ σεληναίου bpóuou τε- 

fobov. In lege de baschate, celebrando sic a 

ose quarlumaecimum [ung cursus — circuitum 
pruscriptum esse. Judas. lllud autem ὅψον τῶν 
πιχκρῶν, herbis amaris vertit, quod nomen est nimis 
commune ; πιχρίδας enim Graci vocant. lactircam. 
αμεσα: unde et Dioscorides lib. », cap. 166, 
την ἀγρίαν θρίδαχα πικρὰν τῇ γεύσει, lactucam 
agrestem ail esse gustui amaram. Gaza etiam apad 
Aristotelem Histor. animal. lib. ix, cap. 6, πιχρίδα 
interpretatur lactucam agrestem. Plinius lib. xix, 
cap. 8, picrida vocal : at idem Gaza alibi apud 
Aristotelem et Theophrastum πιχρίδα vertit. ama- 
raginem. Vaticana editio Exodi xu, sic effert. hec 
Greca Latiue, χαὶ ἄζυμα ἐπὶ πιχρίδων ἕδονταε, οξ 
axyma super picrides comedent. — bid. D. M? 
φοθεῖσθαι. Mss. μὴ φοθεῖσθε... ph ἠττᾶσθε, ei 
paulo post δι ὀλέγων ἐπελευσόμεθα. 

Col. 620 A. Κατὰ τὸ ποοηχούµενον, et χαθαρθεξη 
τῆς ἐμμιχθείσης. — Ibid. B. Τῆς τοῦ ζυμωτου 
βρώσεως e cm τὸ δὲ αἴνιγμα τοιοῦτόν ἐστι. Mox- 
que, χαχίας qe ποιῄσεις. — Ibid. D. Καὶ µιχρόν 
τι πρός. — lbid. Λαμπηδόνας. M. Jayznb. συµ- 
μίξαι. C. guinea yat. 

Col. 621 A. Ti fiio * xal xaxà διάµετρον τῷ 
ἰδίῳ φωτὶ καταλάμπει τὸ ὑπ. xal T. πρὶν πάντα τὸν 
χύχλον. — lbid. δ., ο. ν ώς : uites 
ὡς τῷ μὲν δοχεῖν. — bid. εἶναι τὸ παραφύλαγ 
—1 eid. C., οὖχ εἶπε τὰ xat τὰ πείαεται. — Ia. 
s poayopéóuy τὸ µέλλον, ἀλλὰ τὸ ἀναγχαίως. Sed 
quod necessario arcana quadam ralione debet eve- 
nire, verbo docet, dum oporlet. — Ibid., ἡμέρα 
ἐγερθῆναι. — Col. seq. À., χαθαρῶς τὴν τῶν ὄντων 
λα. et τέσσαρσι προδολαῖς. 

οἱ. 635 A. Per omnia. Hoc quoque deerat apud 
interpretem , cui similis locutio non longe abest 
(infra C) : Σὺ sl, φηαὶν, ὁ διὰ πάντων fpur. Tu 
es, inquit, qui per omnia commeas. Addidimus et 
duas periodos ab interprete oinissas ab illis verbis, 
quibus aperte mihi, etc. Paulo post scripserat inter- 
pres : 4n hac egtrema parte manus est dextera (ua, 
in illa sinistra : quasi legisset ἐν .ἐχείνῳψ ἀρίστερά, 
non ἐν τῷ ἑτέρῳ ἡ δεξιά σου ὁδηγήσει, qua de- 
sumpta sunt ex illo versu 10 psalmi cxxxvin , Καὶ 
re ἐχεῖ ἡ χείρ σου ὁδηγήσει µε, xai χαθέξει µε 
1 δεξιά σου. Etenim illuc manus tua deducet me, 
el tenebit me dexiera. tua. 

Col. 624 B. Τὸ ὑπερκόσμιον. lta. col. ead. D, 
ἡ μὲν γὰρ ὑπερχόσμιος λῆξις. — lbid. Β.. ὡς 
αὐτομάτως. Alter leguntur ista in H. et C., ὡς 
αὑτομάτῳ τῇ διανοίᾳ σου τὴ περὶ τῆς θτίας δν- 
νάµεως τὸ σχΏμα. — lbid. C. Mss. ἐπὶ τὰ κέρατα 
πῶν ὄντων ἑγκαρσίως. Moxque xal αὐνδεσμος πάν- 
των γινόμενος, xai πάντα. — lbid. D., σεανροῦ. 
Corrigendum ex mss, τοῦ Χριστου τὴν προσχ-- 


atv. 
σοι, 625 A. Ob παραδέχεται. Emendo, ex mss., 
οὗ παρέρχεται, et paulo posi, οὗ τὴν ὀθόνην ἐς- ' 
άπτουσι, ex H.; nam ea verior lectio, quam Capte- 
riani, ἐξαπλοῦσι, explicant, et xepalav kx τοῦ ayt- 

ατος ὀνομάζουσι, H. et C. — lbid. "Orts ἐκεῖνο. 
αρ. ὅτι ἐχεῖνός ἐστιν, kv ᾧ τὰ πάντα, e& ὃς τὴν 
ἑαυτοῦ. — Πδίά. Β., τοῖς διορατικοῖς Θεὺὸς σταν- 
pb; θεὸς λόγος τὴν παντοδύναμον * sed recepta |. ctio 
verior videtur, hoc sensu, wt apud perspicaciores 
Theologi munere crux (fungeretur, dum omnipotentem 
illius vim, qui in ea sese. ostendit, quique in. omni- 
bus est omnia, figura sua predicaret. Interpres 
legisse videlur θεοφόρος, non θεολόγος. —  Jbid. 
Ἀριμαθαίας duo mss., ut Matth. xxvit, $7. — 


3400 


Ibid. Emenda χαθαρὰν περιτίθησιν αὐτῷ, et ὁμοίως 
ποιεῖν καὶ βουλεύεσθαι * idem nos quoque prestemus 
et animo volvamus. — Ibid. D. "Οταν dvafo. Mss., 
ὅταν ἀναδήσωμαι, τότε σοι ἔξεστιν ἅπτεσθαίΥ µου, 
τουτέστι μὴ τὴν σωματώδη xal δουλιχὴν μορφὴν 
ἐν τῇ σεαυτοῦ πίστει ἀνατυπώσῃ, ἀλλὰ τὸν ἓν τῇ 
δόξῃ τοῦ Πατρὸς ὄντα, xai ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρ- 
χοντα., xai Θεὸὺν ὄντα Λόγον τοῦτον, προσχύνει, μὴ 
τὴν τοῦ δούλου Jpept». Ἀχούσωμεν τί fjpiv. — Et 
col. yes Δ.ι ἐν πολλοῖς ἁἀδελφοῖς. --- 1δί4., 
πᾶσαν την jn", ἧς, omnem naturam. lbid. B., 
vóroov εἰς τί σοι ἡ πιχρία τοῦ βίου µετασχευάζεται, 

el. 652 ΑΛ. Φασὶ δὲ εῇ αρώτῃ. Vitiosa in- 
terpunctio cum mendo efficit ut a Latinis Graca 
dissideant; Canteri codex emendatior legit, οἱ 
εὐαγγελισταὶ τῇ μιᾷ τῶν σαθόθάτων quot, Δέον τῇ 


πρώτῃ. Porro ut ainbiguitas omuis tolleretur, quz ^ 


lectorem perturbare posset, &jà σαδδάτου verte 
sero sabbaii, non vesperi sabbati, aut vesperi sabba- 
torum cum Sifano : siquidem paulo post ait Gre- 
gorius evangelistam non dixisse ἑσπέρᾳ σαθθάτου, 
ut vesperam diei sabbati posses intelligere, sed ὀψὲ 
σαδόάτων, sero sabbatorum , wt tinem hebdomadz 
innueret quod exemplis confirmat de signiflca- 
tione vocis ὀψέ, qux quidem in suum Commenta- 
rium in Lucam transtulisse videtur S. Ambrosius 
In cap. xxiv Luce : Denique Grecus sero dixit , hoc 
est & yd. Sero autem. εἰ horam in. occasu. diei, et 
cujusque rei significat tarditatem ; quomodo si dicas: 
Sero mihi suggestum est, id est tarde. Sero venit 
$$, qui post prastitutum | tempus advenit; et. licet 
146119 venerit - sero est. tamen, ubi agendi tempus 
emensum est. Et D. Hieronymus epistola 150, 
quest. &: Mihi videtur evangelistam Mattheum, 
qui Evangelium Hebraico sermone conscripsit, non 
lam vespere dixisse quam sero, cum qui interpreta- 
tus est , verbi ambiguitate deceptum non serv inter- 

etatum esse, sed vespere : quanquam consueludo 

mani sermonis teneat sero non vesperum signifi- 
care, sed tarde. Solemus enim dicere, Sero venisii, 
id est larde. Ceterum quod idem in eadem epistola, 
quzst. 5, tradit in quibusdam Grzcis exemplaribus 
hoc capitutum Marci non reperiri, quod incipit, 
Surgens awtem mane prima sabbati, cap. xvi, 


L) 





VARIORUM NOT.£. 


1210 


vers. 9, oonürmetur a N infra, col. 644-45, 
neque enim totum illud caput Marci decimum 
sextum abesse vult, sed illud capitulum. Veteres 
enim χεφάλαια, capitula, vocabant particulas illas 
in quas Evangelia distribuerant, et quas in ceano- 
nes certos digesserant, quos praflxos habes Com- 
mentario S. Hieronymi in Matthzeum, t. IH ultinae 
edit. Parisiensis. 


De 638 A. Nam si (απ. Notatus locus Proverb. 
xui, 9. 

Col. 645 C. Sero sabbatorum. Sifanus scripserat, 
vespere sabbatorum illucescente in una sabbaiorum 
conspectus. Atqui non dicit evangelista vesperem 
aut vesperam illuxisse, ut perperam vertit Erasmus 
Matth. xxvii, 1, sed ὀψὲ σαθδάτων τῇ ἐπιφωσκούσῃ 
εἰς µίαν σαθθάτων, quae ex sententia Gregorii su- 
perius explicata sic Latine reddi debent, ut edidi- 
mus. lllud enim ἐπιφωσχούσῃ jungendum est cum 
ἡμέρα, qua vox ἀλλειπτιχῶς loquendo intellecta 
est. Sic apud Herodotum in Thalig, ἅμ ἡμέραᾳ δια- 
guxoden cum primum illuxisset. : 

Col. 646 C. Atque illas quidem. Corrigendum in 
Gr:eco excuso, et in utroque calamo exarato Cant. 
ei Mor. χαὶ τὰς μὲν, τὰς δέ, prout exigit etiam al- 
tera interpretatio, qua in margime erat addita, 

uam et secuti sumus , expuncta illa Sifani , e(que 
illis quidem duos viros asiitisse. 

Col. 682 D. Hoc est sapientis. 1n editione Áugu- 
stana pag. 214, legitur ἓν ἡμέρᾳ εὐφροσύνης tt 
στίἰα xaxov, οἱ annotatur Eeclesiast. vii, v. { 
ubi tamen hoc tantum oetendiuius. Ἐν ἡμέρᾷ áya- 
θωσύνης ζηθι £v ἀγαθῷ' In die bonitatis vive 1n bono ; 
sed verisimilius est spectasse locum Ecclesiaslic 
n, 26, Ἐν ἡμέρᾳ ἀγαθῶν ἀμνησία χακῶν' Im die 
bonorum oblivio malorum, ut, quod szpe accidit aliis 
quoque Patribug, οὐ χατὰ τὸ ῥητὸν, ἀλλὰ χατὰ τὴν 
διάνοιαν scripturam cilasse Gregorius videatur; 
paulo post (col. seq. A), nunc a vita moz deleiur ; et 
quod sequitur membrum addidimus ex editione 
Auguslana : recte quippe vita morti , fini vite li- 
gnum opponitur. Rursus ποτίζει vertimus non yo- 
tum pr&bet, sed irrigat, ut Gen. 1, 6, fons ille Vnó- 
Hag τὸ πρόσωπον τῆς γῆς, lerram [aciem irriga- 

at. x 





IN ORAT. DE CHRISTI ASCENSIONE. 


Col. 691-99,initio. Periodum perperam versam im- 
mutavimus. Ex quibus omnibus judicat primum opor- 
tere, ut bene initiatus evadas ovisboni Pustoris,et ad di- 
vina dociring pascua el fontes deducaris, sepeliaris- 
que cum illo per baplismum in mortem, que tamen 
non est mors. Κατήχησις non satis exprimitur voce 
initiationis, sed ab Ecclesia Latinitate donatum est 
verbum catechizandi, ut apud Augustinum lib. 
De catechizandis rudibus, et Vulgata ad Gal. vi. Ab 
cedem να. πι ji μεις τα κο l, 
cap. 6, Predag. : γάρ χατΆχῆησις el; πίστιν 
περιάγε'' πίστις δὲ ἅμα βαπτίσµατι, ἁγίῳ παιδεύε- 
ται Πνεύματι’ Catechesis enim sive que per auditum 
suscipitur institulio ad fidem. deducit : fides. autem 
simul cum baptismo docetur a divino Spiritu ; et. 1 
Strom. : χαθάπερ xai τῷ διὰ τῆς ἀληθοῦς χατηχή- 
σεως γεννῄσαντι χεῖταί τις μισθός quemadmodum et 
illi qu per veram catechesim genuerit, merces est 
quedam a Deo proposiia. 

Col. 691 €. Fundavit, ei effecit. Ambiguitas vocis 
δίοδος abduxit interpretem | a genuino sensu aucto- 
ris : scripsit enim, fundavit, et super flumina pre- 


paravit. eam, ut haberet aditum. opportunum. Atqui 
δίοδον hic appellat Gregorius, quam διέξοδον ὑδά- 
των Psalmorum auctor psal. 1, 5, τὸ πεφυτευµένον 
παρὰ τὰς διεξόδους ὑδάτων, secus decursus. aqua- 
rum, eL [Philoni Judzo idem est διέξοδος quod δί- 
obo;. Basilius homil. l in llexaem., Kàv γῆν xat 
ἑαυτὴν εἶναι δῶμεν, χἂν ἐπὶ τοῦ ὕδατος αὐτὴν àno- 
σαλεύειν εἴπωμεν, μηξαμοῦ ἀναχωρεῖν τῆς ευσεδοῦς 
διανοίας, ἀλλὰ πάντα ὁμοῦ συγχρατεΐσθαι ὁμολογεῖν 
τὴν δύναμιν τοῦ χτἰσαντος᾽ (uin eiiam sive per 
seipsam consistere, sive super aquas. stabilitam di- 
zerimus, non discedamus a pia sententia, sed simul 
omnia per ejus, qui condidit, contineri potestatem 
fateamur. Habes hic exemplum verbi ἁποσαλεύειν ea 
notione accepti, qua in vulgatis Lexicis explicatur, 
quale TAesauri lingue Grece auctor. requirebat. 
Paulu post idem interpres ediderat, premium est 
ipsa felicitas, quasi legisset non εὐλογία, sed εὖδαι- 
govía: sed alludit auctor ad verba psalmi xxii, 5, 
Mic accipiet benedictionem α Domino, ei mieericor- 
diam a Deo salutari suo. 


lau 





VARIORUM ΝΟΣΑ. 


1912 





IN ORAT.. DE S. STEPHANO.. 


[en 


Etpressus. est Growcus hujus orationis textus ex 
Atugustana editione, an. 1587, apud Mich. Mange- 
rum, quam multis annis przcessit Laur. Sifani La- 
tina interpretatio. Ejus in margine annotatum ab 
Mio fuerat in illum locum, col. 707. A, quid circa 
veritatis, «b παρέγον fuisse, in exemplari quo usus 
erat, inaltero περιέχον, que lectio tolerari potest, 
inquit; et est facilior, ut sit sensus, omissa veritate, 
qua est in Stephano, tollis. ipsum Stephanum qui 
continet veritatem tanquam vas : sed-hec minus con- 
venit similitudini- qwe subjicitur. Ego vero poste- 
riorem lectionem retinendam censeo, quam et Au- 
gustana editio, et v. c. Theodori Canteri codex 
ms. et alter doctiss. Federici Morelli: regii profes- 
soris exhibent, queque magis cum precedentibus 
oonvenit, ubi dicitur σχεῦος τῆς ἀληθείας Ste- 

anus, presertim cum τὸ παρέχον non habeat 

αυτόν, vel alium quempiam casum sequentem. Si- 
fanus scripserat, quid circa. instrumentum | veritatis 
malignitatem exerces, aique omisso eo quod instat 
et urget, tollis id quod seprabet atque: injurice oppor- 
(unum est, quale quiddam canes [aciunt: Huc referri 
posset ille apud Gabriam apologus asini, qui ba- 
julans simulacrum argenteum, sui honoris gratia. 
populos genu flexo adorare ceusebat, moxque ab 
*"gasone percussus audivit, Ἠκχουσεν, 05 θεὸς σὺ, 
q5v θεὸν ὁ) ἄγεις O stulte, non es tu Deus, sed fers 
Deum. Ut igitur ineptus esset, qui coleret jumen- 
tum gestans mysteria, non ipsa mysteria : sic et. 
ile qui preconem aut gerulum veritatis oppugnat, 
hon ipsam veritatem. 

Col. 40 C. lin. 14. Sifanus scripserat , ater. 
tendis malis sacrificari solitus caper * quamobrem 
annotaveram pridem hunc caprum  sacrificatuin 
spud Judaeos non fuisse, verum dimissum atque 
ideirco ἁποπομπαῖον appellatum, quz vox in Vati- 
cana editione vertitur emissarius, et in Vulgata 
Latina ex Hebr. nom aliter designatur. Substituit 
igitur vocem emissarius corrector typographicus, 
sed illa verba sacrificari solitus non sustulit. Usus 
est et emissarii voce B. Hieron. in cap. ui Sophoniz 
Grecorum commentarios in Latinum sermonem 
convertens : Offert Aaron. pro populo hircum emis- 


sarium, atque viventem, et impreoatur ei cuncta pec- 
cata populi, tradiique eum. in manus hominis prepa- 
rati, et mitlit. in eremum. Fefellit hoc interpretem 
nostrum, quod ἀποπέπμειν sit. Hesychio τὸ &roxa- 
θήρασθαι, expiare, et ἀποπομπαῖοι δαίµονες malo- 
rum depulsores, defensoresque psstium et ealami- 
tatum apud profanos, qui et. ἀλεξίχαχοι, et. ἆπο- 
τρόπαιοι, apud Pollucem : sed hic caper sic appel- 


labatur, ὥστε ἀξαποστεῖλαι εἰς τὴν ἀποπομπὴν, xat 


ἀφήσει αὐτὸν εἰς ἔρημον, Ut emitlat eum in emissio- 
nem, et dimittet eum in. desertum, August. quzst. 
b5 vocem Graecam retinuit, et Theodor. quaest. 22 
in Levit. monet Symmachum vertisse ὥστε ἁποπέμ- 
πειν αὑτὸν elc τὴν «ποπομκνι Aquilam vero τράγον 
ἀπολυόμενον εἰς ἔρημον. Male igitur. interpres Nys- 
seni et Langius apud Justinum in Dialogo, pag. 2901, 
Gommelin. ἀποπομπαῖον exponunt malorum depaul- 
sorem, aut erumnas avertentem, qui simpliciter 
est emissarius caper. 

Col. 715 D. Qui capti sunt. Interp., qui obteusos 
oculos habent : atqui non luscitiosos, sed plane cz- 
cos intelligit. Paulo post in edit. Augustana varia 
lectio erat in marg. διεπέτασεν, in textu vero διέστη- 
σεν, diduzit. 

Col. 11 A. Πῶς γὰρ ἔστιν. Delenda est. con- 
junctio γάρ quas aberat etiau a ms. doctiss. Can- 
teri, et ab altero Augustano, tum subjicienda in 


line periodi interrogationis. nota : licet escusum 


fuerit in textu Mangeri ὀψόμεθα φῶς' οὐκ ἑνδέχεται 
μὴ ἐν τῷ φωτὶ γενέσθαι την τοῦ. φωτὸς θεωρίαν' 
πὼς γὰρ ἔστιν ἀπιδεῖν;, Sed haec lectio minus apte co- 
hzret cum superioribus. 

: Col. 119 D. Ut quidquid. in hac. Annotarat in- 
terpres in margine, locum hunc corruptum videri 
in utroque manuscripto, quo utebatur, seque con- 
jectura ductum ita vertisse : nos in aliis duobus 
Canteri et Morelli przter id quod Augustana editio 
pre se fert, nihil offendimus, in qua tamen illud ἓν 
τούτῳ videtur emendandum £v ταύτῃ ul cum 
εἰχόνι conveniat : principalem autem formam intel - 
lige τὸ ἀρχέτυπον, exemplar, unde imago exprimi- 
tur, aut quod imago repraesentat. 





IN ORAT. DE S. THEODORO MARTYRE .. 


Titulus buic orationi przfigebatur in codice ms. 
Regis Henrici 1, insignibus ornato, Ἐγχώμιον εἰς 
*)v ἄχιον µεγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ θεόδωρον τὸν 
Τύρωνα. Apud Surium tomo Vl exstat , Martyrium 
sancti et gloriosi martyris Christi Theodori Tyronis 
ex Simeone Metaphraste : diclus autem est Tyro, 


quod militarit in Oriente sub praeposito Brinca ex- 


X] one Marmaritarum, et hoc pacto distinguatur a 
Theodoro ductore militum, qui Licinio imperante 
capite truncatus est, et de quo agunt Graci 7. 
Februarii. Exhibet idem Surii tomus homiliam 
Nectarii in laudem hujus sancti mires et alterain 
Nysseni ipsius εκ interpretatione Petri Francisci 
Zini Veronensis. 

Col. 156 C. χωρητιχοί, Regius H. codex xal χω- 
ριαχοὶ συῤῥέοντες. Χωρίτης, idem est qui ἀγρότης 
Sive ἄγροιχος, rusticus unde τὸ χωριτικὸν πλήθος, 


rusticana multitudo apud Plutarchum in Pericle, et: 
ωριτικῶς, Trustícorum more : quod autem apud 
Pollucem legitur γωρητιχός, et χωρητιχόν cum 
, mendose seriptum arbitratur auctor Thesauri 
co lingue ; rectiusautem apud Suidam scriptum 
χωριτιχός, neque enim causa est ulla cur hzec vor, 
η in secunda babeat syllaba potius quam χωρί- 
της. Est eliam in usu χωρικός el χωριχῶς apud 
Synesium in Epistolis, atque ita fortasse melius hic 
scriberetur xai χωριχός. Et col. seq. Β. absque dubio 
ex mss. emendandum est xat γνωρίσαντες τὸν τῆς 
εὐαβθείας χαρπὀν. Est et varia lectio in Μερίο, xa. 
ζηλώσατε τὸν οὕτω προτιμώμενον τῇ γνώµῃ, et imi- 
tamini consilium αρ propositum ejus qui ila pre ce- 
teris honoratur. 
Col. 151 B. Enendandnm ὅπως χαλλίστη καὶ pev. ,et 
mox, €, τῆς φύσεως Gv, Zinus vertit quamvis ez ea- 


340 


em nature maleria constet. ἢ xal ἀνεφγότι Ms. Π. εἰ 
αἱ ἀνεφγότι περιτυχὼν kx τοῦ παραδόξου, licet. ex 
pinato, dum aperitur, in illud. incurrat : sed conjectis 
€ulis in deformitatem earum rerum, qua illic suni, 
καθπα oppletus modestia et humane nalura, οἳο., 
n H. erat ἐπιθαλὼν δὲ τῇ ὄψει. 


Col. 740 A. Δῶρογ. Ms. H., εἰς δῶρον ὁ χοῦς 
ap6. — lbid C., χαριτωθὲν οὕτως ἐστὶν ἑράσμιον 
αἱ ἠδὺ καὶ agp το, et ita legit uterque in- 
erpres. — Ibid. C. 'Ex τῶν ogawopgérov. Sifanus 
a, propter ea, qua apparent; at ms. H., £x τῶν 
ρωμένων, τοῖς ἀοράταις. Zinus, Ex his ergo, qua 
idemus, ea credimus, que non cernuntur. 


Col. 141 B. Tov δεσπότου. H. τοῦ βασιλέως, et 
iaulo post, θεοὺς μὲν λέγων οὐχ olba. — Ibid. B. 
féloc τὸ σῶμα. H. Μέλος τοῦ σώματος χρεωστῶ 
€p κτίσαντι, per singwa enim membra corporis pa- 
lentiam debeo creatori.— lbid. D. σὺ δὲ, ὦ νηπιώδη, 
t ὁμολογῶν θεὀν. 


Col. 144 B. 0ὐδ' ἑσπούδαστε. Ἡ. οὐδ' ἑσπούδασε 
αθεῖν, ἀλλ ἔχδηλος ἣν. — Ibid. D. Emendandum 
παγχελιῶν χαταπαύυιτε. — lbid. Kal τὴν πενθή- 





VARIORUM NOTE. 


5914. 


pn. Ἡ. καὶ τν πορφύραν τὴν σχοτεινἩν αὐτοῖς xal 
η ἐχεῖθεν. 

Col. 145 A: Κρεοπῶ-αι. Ἡ., χρεοπῶλαί τινες µο- 
λυνόμενοι,καὶ τοῖς ἑαυτῶν ἐρυθραινόμενοι αἵμασιν. 
μετὰ ταῦτα. Zinus sic expressit, et sanguinis tabotan- 
quam laniones quidam inquinantur. — lbid. C. "Hx- 

ate H., fxyate μᾶλλον πρός. Zinus agnoscit hanc 
ectionem, ín confessione religioneque magis ipse 
perstaret, —. lbid. Emenda, εὐθηνούμενον, et paulo 
post, D, "du αἰθέρι ἑνδιαιτᾷ. 

Col. 148 A. Emend, πολῖται δὲ χαὶ ἁδελφοὶ xal 
συγγεν. — lbid. D. Avco' ov, H. λυσσώδης xat. 

bid. B. Μαρτύρων. Regius H. codex addebat Κά- 
λεσον τὸν συνώνυµον xal ὁμότροπόν σοι Θεόδωρον, 
μετὰ πάντων Advocat eum qui eodem nomine iisdem. 
que moribus ornatus vizit. Theodorum. Quibus ver- 
bis indicare videtur S. Theodorum ductorem mili- 
tiim, de quo initio notarum in banc orationem di- 
ximus. — bid. C, θαυμαστὲ χαὶ ὑπέρλαμπρε 
bv τοῖς. µάρτυσι θάλλον ἀποδειχθείη. Sifanus πολί- 
mea perperam vertit respublica Christianorum ; 
melius Zinus, Christianorum vita, tanquam in [rugi- 
fero solo preclaram et admirabilem ad finem usque 
segetem [εταί. ' 





IN ORAT. IN XL MARTYRES. 


(οἱ. 155 A. Quorum tantum. Discessimus a verbis 
interpretis, quorim non solum audiuniur voces ipsis 
mni sermone clarius exponentibus miracula, et se- 
uti sumus codicis Morel. lectionem, λόγου παντὸς 
ιὐτονώτερον. διηγουµένου, corrigentes ex conjectura 
δηγούμεναι * sed veriorem suppedilavit alter ms. 
2anteri, παντὸς λόγου γεγωνότερον διηγουµένων τὰ 
Ἰαύματα, miracula enarrantium. Hoc. est, quemad- 
nodum celos ait enarrare gloriam Dei David, et 
liem diei verbum eructare, sic et locus et dies, οἱ 
;olemnis hiec martyrum memoria tantum non edita 
[008 proclamant eorum miracula, lllud enim a$- 
τῶν, ex Hebraismo παρέλχεις. Athanasius, Contra 
Arianos orat. Ill p. 201: πάντα ὁμολογοῦντα δ᾽ 
Ιαυτῶν ὡς φάλλει Δαθίδ Οἱ οὐρανοὶ Buyouvcat 
γόξαν Θεοῦ, χαθάπερ xaX Ζοροθάθελ ὁ σοφὸς λέγει’ 
Hdsa ἡ γῆ ἀλήθειαν χαλεῖ. Omnia suum Creatorem 
:onfitentur, ut canit David, « Celi enarrant gloriam 
Dei, » quemadmodum et sapiens Zorobabel ait, 
( Ümnis terra veritatem. clamat, » aut ut Vulgata 
vertit, invocat. ] 

Ibid. C. Et quoquo versus. Non ut antea et ubi- 
que ratam ac legitimam partem accipiunt. Decepit 
interpretem. verbum χαταµερίζοντα:, quasi valeret 
idem hie quod μερίδα δέχεδθαι cum potius hic intelli- 
gendum sit reliquias martyrum in diversa loca dividi, 
Sic tamen ut qui unius vicesimi tantum martyris 
υ65ᾳ recipit, reliquos etiam triginta novem reci- 
4r eademque ratione qui tricesimi ; et, uL ait 

. Basilius Nysseni frater, de bis ipsis martyribus 
verba faciens : Οὐχ ἑνὶ τόπῳ ἑαυτοὺς χατακλείσαν- 
τες, ἀλλὰ πολλοῖς ηδη ἐπιξενωθέντες χωρίοις, xal 
πολλὰς πατρίας χαταχοσµήῄσαντες' xaX τὸ πα άδοξον 
οὗ κατὰ ἕνα διαµερισθέντες τοῖς δεχοµένοις ἔπιφοι- 
τῶσιν. ἀλλ᾽ ἀναμιχθέντες ἀλλήλοις ἠνωμένως χορεύου- 
ctv: Non. uno loco se concluseruxt, sed in multis 
hospitio recepti mullorum patrias ornaveruni; quod- 
que permirum est, non singulatim divisi, ad eos 
venlilant a. quibus recipiuntur, sed inter se commtsti 
conjunctim choreas agunt. ldem S.'Joan. Chrysosto- 
mus scribit de reliquiis martyrum /Egyptiorum in 
varia loca dispersis tractatu in martyres /Egyptios : 
05 κατέχλεισαν ἐν τῇ πόλει τὸ μέγα τοῦτο τοῦ cov 


δῶρον, ἀλλὰ πανταχοῦ τῆς γῆς ἐξέπεμψαν τοὺς τῶν 
ἀγαθῶν θησαυρούς Nequaquam ingens hoc Dei munzs 
civitate sua concluserunt, sed. in omnesterre partes 
bonorum thesauros emiserunt. 

Ihjd. D. Fides optima. legisse videtur interpres 
ut erat in Cant. ms. ἀριστίνδην ol πάντες, ez optimis 
universi electi, non ut erat in. ms. Morel., loctv 
ἀρίστην' emendandum autem πίστις ἀρίστη, οἱ πάν- 
τες ἐξειλεγμένο,. 

Col. 159 A, Genibus flexis. Exprimendum fuisse 
corporis gestum ac statum censuimus ab inter- 
prete omissum : nam et hunc morem fuisse Chri- 


Stianorum uilitum, cum publice orarent, ut genua 


flecterent, constat ex Justini Apologia n, ubi de im- 
petrata simili pluvia Christianorum militum pre- 
cibus agit: Ῥίψαντες Yap ἑαυτοὺς ἐπὶ τὴν γῆν 
οὐχ ὑπὲρ ἐμοῦ µόνον ἐδεήθησαν., ἀλλά καὶ ὑπὲρ τοῦ 
παρόντος στρατεύματος. ἴναπι projicientes se in ter- 
ram non pro me iantum, sed el pro exercitu, qui. ibi 
aderat, universo precati sunt. Eusebius idem lib. v, 
ο. 9, Ἐν τῇ πρὸς τοὺς πολεµίους παρατάξει Ὑόνυ 
θέντας ἐπὶ τὴν γῆν, χατὰ τὸ οἰχεῖον ἡμῖν ἔθος, ἐπὶ 
τὰς πρὸς τὸν θεὸν ἰχεσίας τραπέσθαι» In ipsa αεῖε'' 
conira hostes insiructa genibus humi positis, ut nobis, 
cum oramus, in more est, se ad preces Deo adhiben- 
das convertisse dicuntur. 

Col. 162 B. Lampadarwm. lnterpres, inter se 
coeunilium et. quasi convolutarum. Ezechielis 1, 13, 
non aliter legitur, λαμπάδων συστρεφοµένων ἀναμέ- 
σον τῶν ζώων. Ubi vertit e Greco Hieron., lampada- 
rum discurrentium in medio animalium ; et in Com- 
menfar. : Quomodo igitur crebris micat. ignibus 


ether, et in ictu oeuli atque momento. discurrunt 


fulgura, ei revertuntur. Locus autem Sapientis xin, 
45, sic exhibetur a ms. Mor. : Ἐκ μεγέθους xa23o- 
νῆς x1top.átov xaX τὸ ἂν κρυπτῷ χάλλος, et ita vul- 
gata Lat. A magnitudine enim speciei et creature co- 
gnoscibiliter poterit Creutor horum videri, et Vaticana 
editio Lat. e Greco: Α magnitudine enim speciei : 
at in Complutensi et Plantiniana ix γὰρ Yé- 
θους xal χαλλονῆς xtupácov. Interpres Sifanus 
nactus erat codicem similem libro Canteri, in quo 
scriptum erat ἐκ μεγέθους χαὶ χαλλονῆς χτισµά- 





7" 4915 


; των, ex magnitudine ef pulchritudine creaturarum. 

Ibid. C. O qui preclare. Admonueram in Morelli 
codice e&criptum fuisse absque ulla exclamatione, 
ol καλῶς τοῖς σωματιχοῖς, et ol χαλῶς µετενεγχόντες, 
ac proinde inlerpretanduim, visi sunt qui preclare, 
corporeis troperis exercitati sunl, qui periliam bellandi 
in aciem. adv. diab. instr. transtulerunt ; typogra- 
phus autem lectionem codicis Cauteriani expressit, 
quam interpres seculus ediderat. O praeclare cor- 
poreis troparis exercitati ! o qui peritiam bellundi in 
aciem aévers. diabolum instr. transtulisiis ! Addi- 
dimus paulo post, neque «rea galea ocreisque mu- 
"iti, e Greco Morel. codicis, nam ab altero duis. 
aberat,sed emendandum est xvnulow pro χνή- 
peat. 

Col. 765 B. Α sanctis angelis. Huc quoque sunt 
adjecta e Graco Morel., quz: Cauteri codex et inter- 
, pres Sifanus non agnoscumé ; sed conveniunt. cum 
sequentibus : (Quale enim angelis in. mundo homi- 
num conflatum est spectaculum, et eum verbis Apo- 
stoli | Cor. τν, 9. Speciaculum factilsumus mundo et 
angelis. Angelos enim spectatores esse fautoresque 
nostrorum certaminum, e&applausu victores pro- 
sequi sape sancti Patres declarant, ut. oan. Chrvy- 
sostomus hom. 12 in { Corinth. : Τὰ δὲ ἡμῶν παλαί- 
σµατα τοιαῦτα ὡς καὶ τῆς ἀγγελιχῆς, θεωρίας ἄξια 
εἶναι * nostre. autem [uci εἰ certamina sunt ejus- 
modi, ul digna sint, que specteniur ab. angelis, et 
tractatu Panegyrico in Susannam, 'O ἀγωνοθέτης 
οὐρανόθεν προσεῖχε τῇ πάλῃ. xal ὁ δῆμος ἀγγέλων 
ἐπιχεχνφὼς ἐθεώρα” Ágonotheta de celo luctam at- 
tendebat, et angelorum turba prona spectabat. 

Col. 166 A. Ubi est mors. Ita quidem scriptum 
est | Cor. xv, 55, et in textu Nysseni apud codicem 
Morelli, Ποῦ σου, θάνατε, τὸ vixoc ; ποῦ σου, ἅδη, vb 
χέντρον ; at in altero Canteri ἰοοιῖο est, quam ty- 
.pographus hic expressit et interpres Sifanus, Obi 
stimulus tuus, o mors? ubi victoria tua, o inferne? 
Apud 0560 prophetam, quei citat Paulus, ita se 
babet locus, Ποῦ ἡ νίχη sou, θάνατε; ποῦ tb xév- 
τρον σου, $5; Rursus contra vero insequenti periodo 
lectionem exhibet excusus liber codicis Morelliani, 
cum nostra interpretatione; Canteri vero alter hanc 
pre se tulit: χαρπὺς ξύλου, τί ἀθλιώτέρον, τί co- 
τελέστερον ξύλον; unde Sifanus verterat, fructus 
ligni (quid miserius, quid vilius ligno?) fructus co- 
loris. etc. 

Ibid. Et maturum. Confusa erant et perturbata 
hac epitheta in interpretatione Sifani, quod esset 
oculis et gustu pulchrum εἰ maturum : duo manu- 
scripti conveniunt in lectionem quam ezpressimus : 
Genesis tamen i1, 6. dicitur lignunr illud fnisse xa- 
λὸν εἰς βρῶσιν, καὶ ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν, xaX 
ὡραῖον τοῦ κατανοῆσαι' bonum ad escam, gratum 
oculis ad videndum, εί speciosum ad intelligendum. 
Ambrosius lib. de Paradiso, eap. 15, vertit bonum 
ad manducandum; ὃν oculis ad videndum, et 
speciosum ad intuendum. Cum autem ὡραῖον jungat 
cum gusiu, maturum potius aut tempestivum -in- 
, tellexisse videtur, aut delectabilem fructum Gre- 
gorius, quemadmodum Latine reddit Hieronymus ex 





YARIORUM NOTAE. 


1216 


loco illo Genesis ín commentario in Lament. Jere- 
mie : Vidit quod bonum esset ad vescendum, et pul- 
chrum oculís , aepectuque delectabile. 

Ibid. B. Unum Hlis, Sifanus ediderat, ανασα solecom 
nempe Ghrisiae (cordi erat), omnia respuerunt, ei 
incluserat duas illas voces virgulis, fortasse de suo 
addiias. ut defectum verbi suppleret, quod a 
ab ejus apographo vox ἀγαθόν, quemadmodum et 
a codice Canteri, sed eam alter Morelli liber. sug- 

essit. 

: Jbid, D. Frigus quod vel ipsos. Hz addita sunt 
ex ms. Morelli; nam ab altero Canleri aberant et 
ah interpretatione Sifani. Porro eadem opera wra- 
etant quaestionem philosophi, utrum animati sint 
capilli, et ungues , in quibus acrem aliquando 
sensum doloris capimus, unde vilam iis inesse 
contendunt quidam. Vide Commentarios Conim- 
bricensium in 1 Aristot. De generat. et corru- 


ione. 

P Cot. 167 C. Perinde quasi tum publicis. Minus 
apta erat historie veritati Sifani interpretatio, 

i publicis jum balneis vacabat. Enimvero nimis 
rigidum fuisset hoc balneum, ut Romanis aiebat 
Jugurtha rex : sed ut alibi dicuntur tanquam flori- 
bus insidere prunis, et quasi in pratis versentur, 
in mediis tormentorum  crucialibus  exsultare 
martyres : ita hic non aliter ac.si ad publicum 
thermarum balneum prosilirent, in lacum illum 
se dicuntur immergere. Sane a ms. Morel. aberat 
conjunctio ὡὧσεί, non item a libro Canteri. 

Col. 110 C. Si wictor. Dum studet varietati 
dictionum interpres, vertit νικητὴς xal τροπαιο- 
φόρος, signifer el tropeus; at signifer dicitur, 
qui vexilla fert, non qui victoriam reportat, et τρο- 
«παιορόροι sunt qui et τροπαιοῦχοι dicuntur, erat- 
que unum ex epithetis sive titulis imperatorutn Ro- 
manorum. Chrysostomus serm. 4 de Áuns, pag. 
957 edit. A. Stepbani : Οἱ τὰς δεῄσεις γράφοντες 
«i9 βασιλεῖ οὐκ ἑντιθέασι ἓν ὄνομα µόνον, τὸν 
Τροπαιοῦχον, τὸν Αὔγουστον, τὸν Αὐτοχράτορᾶα, xat 
πολλὰ ἕτερα προσθέντες' Qui libellos supplices offe- 
rendos regi scribunt, non unum. inserunt nomen, sed 
friunphatoren , Augustum, Imperatorem εἰ alia 
mulla cum istis addiderint, Apud Evagrium lib. τι 
historie, c. 9 : Αὐτοχράτωρ Καῖσαρ Λέων Εὐσεδῆς 
Νικητὴς Τροπαιοῦχος Μέγιστος ᾿Αεισέδαστος' Impe- 
rator Gasar Leo Pius Victor Triumphator Maximus 
semper Augustus, Justinus quist. 99, ad Orthod. : 
εἰς ἁπάντησιν ad zip ἐχ τοῦ πολέμου τροπαιούχῳ ἔπαν; 
ερχοµένῳ. Loquitur de Jephthe, qni reportata vi- 
ctoria triumphans e bello revertebatur. 

Col. 14 B. Domine, memento. Addebantur hec 
in ms. Mor. quz aberant ab altero Cant. et ah iu- 
terprete, desumpta ex Luce xxn, 42. Porro. Ge- 
nes. ni, 24, legimus, xal ἔταξε τὰ Χερουθίὶμ καὶ 
τὴν Φληἵνην ῥομφαίαν τὴν στρεφομένην ΕΙ collo- 
εαυ Cherubim, ei lammeam τοπιρβσασι, que ver- 
titur : sic enim efferunt illud epithetum vulgata 
Biblia e Grecoetex Hieronymo in n. Sophoniz et 
epist. 155 ; at Aumibrosius in Psal. cxviu, octon. $, 
cum Vulgata Latina, versatilem. 


IN ORAT. DE S. ΜΕΙΕΤΙΟ. 


Oratloni huic funebri dabat hune titulum Morelli 
codex, εἰς Μελέτιον ἐπίσχοπον Αντιοχείας ày Κω.- 
σταντινουπόλει τελευτήῄσαντος, In Meletium episco- 

um Antiochie, qui Constantinopoli excessit & vita. 
estatur id Socrates lib. v, cap. 9, qui εἰ banc 
erstionenrin eadem urbe habitam scribit : Τότε δὲ 


xoi Μελέτιος ὁ τῆς Αντιοχείας ἐπίσχοπος ἀῤῥωστίᾳ 
περιπεσὼν ἐτελεύτησεν, ὅτε δὴ καὶ ἐπιχήδειον ἐπ᾽ 
αὐτῷ λόγον ὁ ἀδελφὸς Βασιλείου Γρηγόριος ἐπεξηλ- 
θεν’ Eodem tempore Meletius episcopus Antiochie in 
morbum delapsus, decessit vita, quo quidem tem- 


pore Gregorius frater Basilii funebrem oraticnem in 


4217 


ejus mortem recitavit ; idem et Sozomenus lib. vii, 

c. 10 et Nicephorus lib. wu, ο. 29 

Col. 855 B. Neque auris. Hoc membrum a no- 
bie additum est ex utroque ms. ; at in altero Cante- 
ri mendose paulo post scriptum fuit ἀναδιῶσαι τὴν 
συμφοράν * quemadmodum et in eo quo usus. fuit 
interpres vertens, ad resuscitandum etredintegran- 
dum calamitatem. Vera lectio Morel. est ἀναδοῆ- 
σαι τὴν cup. Ibidem τῆς οὐρανίου τροφῆς scripsimus 
cum Mor., non τρυφῆς cum Canter., ex quo Sifanus 
plena colestium deliciarum. David idcirco pariem 
angelorum manna vocat Psal. Lxxvir, 24, et Sa- 
pente Salomonis de eodem dicitur cap. xvi, 20 : 

anem de celo prestitisti illis sine labore, omne de- 
leetamentum in se habentem. 

, Col. 858 A. Nolite contendere. Interpres scri- 
pserat, ne prevaleatis et obtineatis, ut. consolemini : 
nos veram interpretationem subatituimus loci illius 
Isaize apud LXX, eap. xxu, 4, μὴ χατισχύσητε (sic 
enim hic quoque legebatur in Canter., non χατισχύ- 
σηται ut in Mor.) παραχαλεῖν µε ἐπὶ τὸ σύντρι pa 
τῆς θυγατρὸς τοῦ λαοῦ µου * quem ita vertit S. lile 
ronymus : Nolite contendere, ul me censolemini super 
contritione filie generis mci. Vulgata Lat. : Nolite 
incumbere, ut consolemini me. lllud vero de Racbelo 
est Jerem. xxi, 15. 

Jbid.B. Faciem vidit. Sifanus, faciem ad imagi- 
nem Dei, omisso verbo et adverbio, quod men- 
dose ' expressum fuit in Morel, ἁλιέως, piscatoris, 
unde suspicabamur antea corrigendum le , sed 
veram lecüonem suppeditavit Canter., ἀληθῶς àv 
εἰχόνι θεοῦ, faciem vidtt vere ad imaginem Dei forma- 


tam. 

Col. 859 C. Audite ez. Jeremia. Interpres edide- 
rat Audistis ex Jeremia, lectionem exprimens Cante- 
riani codicis $xoócaze - at nos monueramus in Mo- 
rel. fuisse fjxouca, audivi Jeremim voces : at cor- 
rector typoyraphicus tertiam lectionem substituit, 
quasi essel ἀχούσατε * restituendus tamen videtur 
locus ex Morel. ut.magis conveniat cum sequenti- 
bus, Οἶδά τινα τοῦ Ἱερεμίου ἄλλην. 


VARIORUM ΝΟΤΑ. 


1918 


Ibid. D. vere namque. Admonueram in Morel. 
scriptum fuisse ὄντως γὰρ ἱτέα, vere namque saliz 
es$ viia ; typographus autem lectionem expressit 
Canter, ἐν (tfat,, ex qua Sifanus, plane enim in sa 
licibus vita consistit. Atqui deinde dicit. Gregorius 
nos salices factos, non inter salices degere : verior 
igitur Jectio Morelliani codicis. 


Col. 862 B. Ruptura. Sifanus, ruptura membro- 
rum est, ex codice nimirum vertit, qui consentiebat 
cum Canteriano, sed Morel. rectius ῥῆξίς ἐστι δε- 
σμῶν, vinculorum ruptura ; unde sequitur, Dirupisti 
vincula mea. 


Ibid. C. Reliquit. In Morel. scriptum erat,thy Αἴγν- 
vtov ó Μωσης, Μωσῆς τὸν ἱλυώδη βίον ἑπέρασεν, Reli- 
quit /£gypium Moyses, Moyses limosam vttiam transi- 
vit, nou rubrum. Certe ut antea Simeonem appellavit 
Meletium, ita convenienter hoc loco Moysen illum 
potuit dicere. 

lbid. D. Circa tabernaculum. Omisit interpres, 
quod etiam in Canter. desiderabatur, non in Mo- 
rel., καὶ ἐν χείλεσιν ἑτέροις, et. aliis labiis; nempe 
ex Apostolo citantur hzc | Cor. xiv, 21, et lsaize 
xxviii, v. 14. Porro. σχῆνος hic accipere potes pro 
corpore sive cadavere, sive certis reliquiis sancti 
Melitii defuncti ; ut apud Platonem etiam in Azcto- 
cho corpus humanum non solum apud Paulum 
ll Cor. m, σχῆνος appellatur. 


Col. 865 A. Vobis autem. In ms. Mor. πρὸς ὑμᾶς 
δὲ τοῦτο λέγω τούς * at in Canter. rectius legitur 
πρὸς ὑμᾶς τοῦτο λέγων. Quamobrem restituenda 
est Sifani interpretatio, vinum praeberi, ad vos qui 
vineg operarii estis, hoc dicens, et in Greco emen- 
dandum ὑμετέρων. Locus est Proverb. xxxi, 6. Δότε 
µέθην τοῖς ἐν λύπαις, χαὶ οἶνον πίνειν τοῖς ἓν ὀδύναις. 
Date merum his qui sunt in mororibus, etvinum bibere 
his, qui sunt. ín doloribus. Clausula porro sermonis 
in utroque ms. erat hec, χαρτι τοῦ Μονογενοῦς, 
eic., noa ut apud Siíanum, Per Christum Jesum 
Dominum nostrum. 





IN ORAT. 


DE PLACILLA 


EJUSDEM NOT EK. 


Laudet hac oratione fanebri Placillam Augustam 
Theodosii senioris uxorem priorem, qua morte 
exstincta est eirca annum Christi 585. Et eodex 
ms. Mor. inscriptionem istam prsixam exbibet, ToU 
αὐτοῦ Ἐπιτάφιος £l; IDaxibav τὴν βασίλισσαν * at 
ms. Cant. Εἰς Πλάχιλλαν, Apud Theodoretum lib. v, 
c. 18, Socratem lib. v, c. 19, et Zosimum lib. iv, 
fit mentio Πλαχίλλης τῆς αὐτῷ γηµαμένης * Placil- 
ία, que cum eo prius fuerat matrimonio juncta. 
Latini tamen auctores quibus potius quam Grzcis 
assentiendum in asserendo vero nomine Oeciden- 
talis imperatricis, non Placillam, sed Flaceillam 
eam nominant, ut Ambrosius in Laudatione Theo- 
dosii, prout codices emendatiores testantur, quo- 
rum meminit illustriss. Cardinalis Baronius ad 
ann. Christi 385, n. 35, quod et Pauti Diaconi et 
veterum numismatum suffragio confirmat Claudianus 
De laude Seren, et Faustinus episcopus qui li- 
brum suum de flde ad Flaecillam imperatricem 
misit. 

Cordis letantis, Non Ecclesiastze vii, ut. annota- 
runt quidam, sed Proverb. xv, 15, reperitur hic 
locus, quem rectius vertit interpres quam Complu- 
tensis et Plantiniana editio, Corde gaudente facies 


viret, in easu absoluto. Vaticana, Cordis laii facies 

floret, itaque Origenis interpres homil. 4 in Canti- 

cum, qued et confirmat aucloritate sua Gregorius 

hoc loco, cum addit τῆς δὲ àv λύπαις σχυθρωπά- 

ζει, ejus. vero quod est. tristitie affectum, mestus 
( 


δεί. 
Col. 885 A. O infelis pradium. Consentit cum 
interpretis codice Canter. ms., at Morellianus hoc 
tantum habuit, τὸ δυστνχὲς ἔθνος * o irnfelis natio 
cladibus nihil, οἱ quod sequitur διωθεῖσα  referen- 
dum est ad θράχην * quocirca minus conve: 
nienter intersereretur vox χωρίον quse postea 
fertur : Ὦ χωρίον ἓν ᾧ τὸ πάθος ἐγένετο διὰ «b «άθος 
τάχα τῇ σχοτοµήνῃ ἐπώννμον * O. castellum in quo 
accidit, ab obscura nocie propier. cladem nomen 
fortasse sortium. Audio enim patria ipsorum δν» 
gua Scotumen locum illum vid an Σχοτούµην 
enim Morel codex habet, cujus hic lectionem pre- 
tulimus, ut in. excuso Canteri libr. expressit typo- 
raphus. Scotusam inter civitates Thraci2 numerat 
Piinius lib. αν, c. 14; sed apud. Graecos σχοτο- 
[fv quam obscuram Lenam vertit Augustinus 
salmo x, 9$, Suids est νὺξ ἀσέληνος noz iltunis 
et obscura, unde ad vecem Scotumes oppidi Thracia 


1319 


alludit Nyssenus, vel ex eo quod σχοτουµένη oble- 
nebratam, vel tenebris obductam sonet, ut Job xxx, 
$0, τὸ δέρµα µου ἑσκότωσε µεγάλως, pellis mea ma- 
d rdg obscurata est. 

ol. 885 Α. "Ex ποδῶν. ms. Mor. éx παιδός, a 
puero, sed vitiosa lectio censenda prz altera Caut. 
quie e vestigio significat. Vertimus etiam ἑστενοχώρει, 
nimis angustum videretur, non ut antea erat, a mul- 
titudine coarctaretur. 

Tq στύψει. Deerat in. Mor. τοῦ οἴνου, quam 
vocem Cant. suppeditavit, el convenisse huic 
loco tum interpretis, tum Nicandri testimonium 
olim monuimus, qui amaris et acribus medicameu- 
tis vim AME tribuit; qua de causa vinum ad- 
hibetur vulneribus. Ambrosius in x Luce : Fovet 
oleo, remissione peccali, sicut vino compungit de- 
nuntialione judicii. Gregorius lib. x Moral., c. 8 : 
Hinc est quod α Samaritano vinum adhibetur. et 
oleum, ut per vinum mordeantur vulnera, per oleum 
foveantur. 

Col. 881 A. Arcana regni. Secuti sumus lectionem 
Morel. codicis, τῆς βασιλείας f) παράστασις * at in- 
terpres ediderat, in arcanis regni habitatio, cui fa- 
vet Canteri apographum τῆς βασιλ. fj οἴχησις' παρά- 
a1aciv hoc. loco accipio ut 1 Machab. xv, 52 : Καὶ 
εἶδε τὴν δόξαν Σίμωνος xal χυλιχεῖον μετὰ χρυσω- 
µάτων χαὶ ἀργυρωμάτων xai παράστασιν ἵχα- 
νήν. Et vidit gloriam Simonis, et abacum cum vasis 
aureis et. argenteis, εἰ apparatum copiosum. Nisi 
quis malit non apparatun, sed apparitione | intel- 
ligi et δορυφορίαν, quoniam dixerat hic Gregorius 
δορυφόρων πληθύς, armigerorum custodia, vel potius 
apparitorum, aut satellitumturba ; nam et παραστά- 
τῆς eum, qui lateri astat alicujus, et lateris stipa- 
torem sonat. 

lbid. C. Fenum habet. Addidimus vocem feni pla- 
Be necessariam : cum autem dicitur ὀσμῆς ἐργαστή- 


VARIORUM NOTE. 


1325 


ῥιον caro, tum ὁσμή valet iaem quod alibi cum di- 
citur, ὀσμὴν ἔχει, graviter olet, [etet, οἱ Joan. n, 
36, δη ὄσει, jam [σέεῖ. Paulo post rectius φοροὶό- 
yov legimus in Cant. quam ut in Mor. φθοροποιόν, cor- 
ruptionie vel excrementorum opificem, sequitur enim 
ἀνάγχην τῆς gud dera lta Basilius ho. 1 De je- 
junio : Πάντως ποτὲ xat οἱ φηρολόγοι τοῖς ὑποχει- 
ρίοις ἐλευθεριάσαι μιχρὸν ἐπιτρέπουσι΄ Prorsus etiam 
tributorum exactores sibi obnoxiis paulisper εοπεε- 
dunt libertatem. 

Recte Salomon. Locus est Proverb. xxi, 37, 
πίθος yàp τετριµµένος ἐστὶν ἀλλότριος οἶχος, xat 
φρέαρ στενὸν ἀλλότρ:ον * in Vaticana legilur ut bic 
τετρηµένος, perforatus, Dolium fractum est. aliena 
domus, εἰ puleus anqusius alienus. Basilius quoque 
oratione 1 De jejunio sic alloquitur gule deditum 
hominem, "Απιστόν ἐστι τὸ ταμιεῖον,.εἰς τετρηµέ- 
voy πἰθον ἀντλεῖς' [sta infida penus cellaest : in per- 
tusum dolium infundis : roale quippe Erasmus &v- 
τλεῖς verterat, hauris. Antholog. Epigramm. lib. i», 
Φαῦλος àvhp πίθος ἐστὶ τετρηµένος᾽ Vir malus est 
dolium pertusum, Caeterum advertat lector Salomo- 
nem non dicere vitam nostram esse dolium pertu- 
sum, vel, ut est in vulgata Latina, meretricem esse 
feveam profundam, et alienam esse puteum angu- 
stum, unde Salonius Viennensis alienam  meretri- 
cem dici docet, quod uxor non sit legitima. Addi- 
dimus membrum illud ex utroque ms., meque no- 
vimus quando migrare jubeamur. 

Col. 890 B. Adulatio. Mor. ms. xaxía χώραν, im- 
probitas locum habet; denique sub finem  homilize 
clausula in Mor. erat paulo longior, ᾧ ἡ δόξα xal 
τὸ χράτος xal ) προσχύνησις σὺν τῷ Πατρὶ xal τῷ 
ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμῆν' 
cui gloria et imperium εί adoraiio una cum Patre et 
Spiritu sancto, in secula seculorum. Amen. 





IN ORAT. IN DIEM NATALEM. 


d 


Col. 1497 D. Veri tabernuculi. Augustana edi- 
tio, ann. 1587, et duo mss. Canteri et Morelli, 
τὸ τῆς ἀληθινῆς σχηνοπηγίας postfptov, non ut 
videtur legisse interpres , τὸ τῆς ἀληθινῆς σχηνῆς, 
veri tabernaculi mysterium, sequitur enim, ἓν ταύτῃ 
γὰρ σχηνοπηγεῖται τὸ ἀνθρώπινον σχήνωμα. 

Col. 1130 A. Ρε condensutionem. Πνκασμός 
σχηνοπηγίας τῆς χάτω χτίσεως proprie sonat con- 
densationem exstructionis tabernaculi, creature in- 
ferioris, non ut. verterat Zinus, frequentiam taber- 
naculi inferioris. Psal. cxvit, 27, legimus apud LXX, 
Συστήσασθε ἑορτῆν ἂν τοῖς πυχάζουσιν ἕως τῶν 
χεράτων τοῦ θυσιαστηρίου Constilwite diem εο- 
lemnem in condensis usque ad cornua altaris. Cum 
igitur antea verterit interpres Nysseni illud ἐν τοῖς 
πνκάζουσιν, i condensis, et postea τὸ πυκάνεσθαι 
(aov ἐστὶ τῷ κοσμεῖσθαι ἡ περιδάλλεσθαι * conden- 
sari, εἰ ornari, εἰ indui tdem est : πυχασµόν hic 
condensationem interpretari debuisse videtur : licet 
τὸ πυχάζειν valeat idem quod stipare, et apud 
Augustinum et velus Psalterium vertatur, Consti- 
tuere. diem. festum in. con(requentationibus , quod 
lectum fuisset πυχάσµασιν *,nam alioqui πυκάζειν 
est Nysseno ornare, amicire, ut annotat scholiastes 
in edit. Biblioth, Vaticanz, πνκάζονσιν, σχιάζουσιν, 
καλύπτουσιν, χοσμοῦσιν, obumbrantibus, tegentibus, 
ornantibus, et cum Hesychio Suidas, TuxáQouct, 
ετεφανοῦσι, πυχάζεται, χοσμεῖται, σχεπάξεται. 

ol. 4431 B. Ut reparator. Consentiunt August. 
et Canter. ut legant, οὐ μὴν οὐδὲ τότε τῷ διορθωτῇ, 
eic., ut excudimus; at ms. Mor. εὔχαιρον ἐπὶ δὲ 


Αἰγυπτίων λέγω χαχῶν χαταμ. Interpres ediderat 
fuit, ut hinc vita se Deus commisceret. Oportebat wu 
Israelitarum, elc. 

Col. 445& B. Confregit. Zinus scripserat, conti- 
nuit. Quod auiem hujus fere in humana. vita re- 
lictum (ets quodque quoad homines vitiorum motio- 
nibus, In duobus mss. et in excuso legebatur ut 
edidimus. Nam hic frustra fuit interpres cum lo- 
cum Genes. i1, 16, annotavit cum Augustano typo- 
grapbo : certe illic tantum scriptum est αὐτός σου 
τηρήσει χεφαλἠν, quod in Complutens. et Plantiniana 
edit. Latine redditur : Ipse tuum conteret caput, et 
in Vaticana, αὐτός σου tnplost xspallv: Ipse ser- 
vabit caput tuum ο sed probabilius est aliusisse 
Nyssenum ad illud Davidis prophete Psal. L.xxit, 
14 : Σὺ συνέθλασας τὴν χεφαλὴν τοῦ δράκοντος. 
Tu confregisti caput draconis. 

Col. 4458 B. Transiens. Non ut antea Zinus, 
Ascendam, inquit, ei videbo visionem. Augustana et 
duo) mss., Διαθὰς yàp, φησὶν, ὄψομαι τὸ μέγα, et 
κἰνησιν διὰ τῆς βάσεως August.; at Cant. et Mor. 
διὰ τῆς διαβάσεως. Non dixit igitur &va6ác, sed 
διαθάς. Septuaginta vero Exodi nt, 3, Παρελθὼν 
ὄψομαι τὸ 6papa, τὸ μέγα τοῦτο" quod Cyprianus 
interpretatur 11 Testimon., 19, Transiens videbo 
hoc grande visum. Ambrosius in Psal. cxviu, octon. 
45 : Transiens videbo hoc visum magnum. «νάνος, νὰ 
Hieronymus in Psal. χι. Vulgata ex Hebrzo : Va- 
dam, εἰ videbo visionem hanc magnam. 

Ibid. Quod Deum. Interpres videtur legisse «b 
θεοδόχον cü pa, corpus quod Dew suscepit; cui 


1221 


ectioni favet quod sequitur, διὰ τὴν τῆς ἁμαρτίας 
zapaboyhv, propier peccati susceptionem : itemque 
illud antea notatum in Catecheticum librum (hujusce 
Patrologi& t. XLV, init.), Ἐκ τοῦ ἡμετέρου φυρά- 
µατος ἡ θεοδόχος σὰρξ fv, et Dionysius lib. 1 De 
divinis nominibus, cap. 3, Ἐπὶ τὴν 0£av τοῦ ζωαρ- 
χικοῦ, καὶ Θεοδόχου σώματος συνεληλύθαμεν. Ad 
speciandum corpus illud , quod vite principium et 
ipsum Deum aliquando conlinuerat, conveneramus. 
Nonnus etiam Θερυδόχον appellat, quam Hesychius 
Bcobévuova, τὴν τὸν ϐΘεὸν bsbcquévmv, eam que 
Deum susceperat. Augustana tamen editio οἱ duo 
mss. constanter legunt τὸ Θεοτόχον σῶμα : unde 
dicitur Virgo Dei genitriv , θεοτόχος, in concilio 
Ephesino, pag. 504. edit. Romanz. Anathematismo 
Cyrilli 1 : Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ 8cby elvat χατὰ àf- 
θειαν τὸν Ἐμμανουὴλ, xai διὰ τοῦτο θεοτόχον τὴν 
ἁγίαν Παρθένον: Si quis non confitetur Emmanue- 
lem vere Deum esse, ei ob id sanctam Virginem 
Deiparam. 
el. 11358 D. Awudivi ergo. Sic ad verbum e 
Grzco textu, quem cum excuso tuentur duo calamo 
exarati codices ; Zinus scripserat, uf ex historia 
guadam incerti auctoris accepi. Hac voce apocry- 
phus B. Hieronymus est usus multis in locis, ut 
epist. 7 : Caveat omnia apocrypha, et. si quando ea 
non ad dogmatum veritatem, sed ad signorum reve- 
rentiam legere voluerit, sciat non eorum esse, quorum 
titwlis prenotantur. Alii arcanamet occultam histo- 
riam vertunt. Eamdem tamen historiam de steri- 
libus Deiparze Virginis parentibus, et de oblatione 
ejus in templo referunt Epiphanius hzresi 79, 
et aller Epiphanius, nisi idem forte sit, in orat. 
De laudib. B. Virginis, t. VII Biblioth. SS. Pa- 
trum, Nicephorus ex Evodio lib, τι, cap. 5, Histor. 
et Damascenus lib. 1v De fide orthod. cap. 15. AI- 
leram etiam de loco ejus in templo virginibus 
assignato, et de Zachariz nece, quam ex apocry- 
horum somniis approbari sit Hieronymus, in xxt 
atthei, tradunt et explicant Origenes in Mat- 
theum, traet. 20, Basilius homil. De humana 
Christi generat., Petrus Alexand. can. ὅ, et Cyrill. 
item Alexand. Adversus Anthropomorphitas. 

Ibid. Ad Sanctum sanctorum. BRestituimus hunc 
locum antea truncatum apud interpretem, qui hoc 
tantum habuit, ad Sanctum sanctorum accedit, et 
supplex Deum orat. Exscripsit eum, et in Historiam 
suam transtulit Nicephorus Callist. lib. 1, cap. 7 : 
Ipsa quoque fit. supplex Deo, et in templo sedulo 
versatur, ne scilicet a benedictionibus legis exciderel 
crans. Paulo post, illud δυναμωθεῖσα δὲ νεύματι 
θείῳ πρὸς τὴν χαρὰν ἣν ᾖτησεν, idem interpres 
Nicephori melius expressit : Sed emim divino 
nutu ad eam, quam petierat, gratiam Anna confir- 
malta, atque. roborata, postquam puella ex maternis 
prodiit locis, Mariam eam statim nominatit. Àc 
legimus quidem 1 Reg. 1 de Anna Elcanz uxore, 
cuin sederet Heli sacerdos ante postes domus Do- 
mini, orasse illam, sed non ingressam in Sanctum 
sanctorum : neque convenit istud cum eo quod 
ait Epiphanius in homilia jam citata De landibus 
B. Virginis Joachim precatum fuisse in monte, 
Annam uxorem ejus in horto suo, cum filiam a 
Deo impetrarunt. Qui potuit autem mulieri per- 
mitti ingressus in Sancta sanctorum , cum agre 
admodum adduci possimus, ut historiam illam de 
B. Jacobo admittamus quam e Grzco Eusebii Rufi- 
nus expressit lib. 11, cap. 23 : /Iwic soli licebat 
introire ἵπ Sancia sanctorum : neque enim laneo 
utebatur indumento , sed tantum sindone. Solus in- 
yrediebatur in templum. Atqui Grace tantum legitur, 
toU ttp µόνῳ ἑξῆν εἰς τὰ ἅγια εἰσιέναι, in sancta, non 
in εαποία eanciorum, ut et Rufinus et Christophor- 
sonus verterunt. Quod sane mirum non animadver- 
lisse Jos, Scaligerum, cum tam severe in Eusebium, 
εἰ in ejus interpretes animadverterit, Soli enim 


VARIORUM Ντα. 


1099 


sunimo sacerdoti semel in anno licebat ingredi ín 
Sancta sanctorum, sive in secundum tabernacu- 
lum, Levit. xvi, 2, et Hebr. ix, 7; at in primum 
semper ingrediebantur sacerdotes sacriticiorum 
officia consummantes : et hoc potuit peculiari quo- 
dam jure Jacobo permitti, licet ex Levitico genere, 
vel ex Aaronis familia non esset : quamobrem ait 
Eusebius illum solitum intrare elg vaóv, in tem- 
plum. Nam quod alibi et apud Hieronymum in libro 
De script. eccles. et apud Epiphanium hzresi 99 
legitur illum in ipsum sanctuarium intromissum, 
non minus incredibile videlur, quam si eum sum- 
mum sacerdotem fuisse dicamus, ut ex verbis 
Epiphanii colligi posset, cum ipsum sacerdotio 
functum asserat, et idcirco semel in anno in Sancta 
sancterum ingressum. Caeterum quod hic ait de nomi- 
nis Mariz etymologia, τὸ θεόσδοτον τῆς χάριτος illud 
significasse, non convenit cum iis quz llieronymus 
tradit lib. De nominib. Hebraic. : Mariam plerique 
aestimant interpretari, illuminant me isti, vel illu- 
minatrix, vel smyrna maris, sed milii nequaquam 
videtur. Melius dutem est, ul. dicamus sonare eam 
stellam maris, sive amarum mare : sciehdumque 
quod Maria sermone Syro domina nuncupatur. Ke- 
centiores ex Syro et Hebreo compositum nomen 
volunt sonare Dominam maris. 

Col. 1139 B. Tribu et [omia Non ut antea, 
tribu et patria, φυλῆς xai πατριᾶς. Hieronymus 
correctionem βτιμαί lib. Adv. Hlelvidium C Dorro 
cognalione fratres vocantur, qui sunt de una familia, 
id est. πατριά, quod Latini paternitate interpretan- 
tur, cum ex una radice multa generis (urba. di[- 
funditur. 

Col. 1442 Α. O beatum. Ms. Mor., Ὢ µαχαρίας 
σαρχὸς kxslvre, t; δι’ ὑπερδολὴν καθαρότητος τὰ τῆς 
Φυχῆς' O beatam carnem, illam qua ρωγι(α(ἰε pre- 
stantia : recepta leclio est August. et Cant. Nam 
et αυ sequuntur ei favent, in quibus de anima 

ura fi( mentio, ut puritatem in utero vel carne 
intelligas notatam esse. Addidimus interpretationi 
vocem purilatis. 

Col. 1446 D. Qui hostis. Legebatur antea, qui 
victus esi in. gratiam. Augustana editio, pag. πα 
in textu habuit, τὸ ἐχπεπολεμημένον χαταλλάσσεται " 
in margine autem τὸ ἐχπεπολεμωμένον εἰς χαταλ- 
λαγὰς ἄγεται, qui hostis factus est in. grat. accip., 
vel qui hostis redditus fuerat. Eamque lectionem 
ms. Cant. tuetur. Porro id discriminis est inter 
πολεμοῦσθαι, et πολεμεῖσθαι, ut docet Budeus, 
pag. 171 Comment., quia πεπολέμωται ὁ εἰς ἔχθραν 
προαχθεὶς, xal πολέμιός τινι γενόμενος, qui hostili 
animo esse ccpit : al vero πεπολεμηµένος xal ὁ 
πελέμῳ βιασθεὶς xai βλαδείς, qui bello vim passus 
est, et injuria affectus. Locum autem ex Salomone 
citatum paulo ante non possum alio referre, quam 
ad illud Ecclesiastici n, 36: Ἐν ἡμέρᾳ ἀγαθῶν 
ἀμνηστία xaxiov In die bonorum oblivio malorum, 
Hieronymus in xLv lsaiz vertit, In die bona oblivio 
malorum, quz: vulgatain lectionem Graecam fulciunt 
adversus eorum senlentiam qui deesse putant hoc 
Joco ἕστω, ne sit oblivio malorum. 

Cot. 34471 A. Hac ut justitie. Zinus ediderat, 
hec ut testamenti, quasi legisset διαθήχης, non ut 
est in August. et Canter., τῆς διχαιοσύνης, ut 
antea dixerat apertam fuisse portam justitize, quie 
peccato solet opponi, non testamentum. Sic col. 
ead. Discripsimus a calamitate liberareris, non ut 
Zinus, a servitute liberareris, quod τῆς συµφο 
legatur, non δουλείας , et mox addidimus vocem 
bene[actori , τῷ εὐεργέτῃ , quam et excusus et duo 
mss. suggerebant. Postremo col. seq., A et B, non 
detentus est, et a corruptione teneretur ; scribere 
^naluimus , quam victus est, aut vinceretur , quod. 
has locutiones ab apostolo Petro mutuatus sit 
Act. n, 24, Οὐχ ἣν δυνατὸν χρατεῖσθαι αὐτὸν ὑπ 
αὐτοῦ) Impossibile erat teneri eum ab illo. 


4995 | VARIORUM NOTAE. 1231 








IN EPISTOLAM DE EUNTIBUS HIEROSOLYMAM 


NOTA GRETSERI SOCIETATIS JESU 


Super notas Petri Molinei, ministri Calviniani. 


PR;EFATIO. 


Edidit non ità pridem Graeco-Latine Petrus 
Molineus Calvinianus minister, sub nomine Gregorii 
Nysseni episcopi, epistolam Περὶ τῶν ἀπιόντων εἰς 
Ἱεροσόλυμα, De euntibus Hierosolymam, cum nova 
versione, additis nolis, et gemino tractatu, altero, 
de Peregrinutionibus, altero, de Altaribus: quasi 
epistola illa non jam pridem Grace et Latine vul- 

ata fuerit, et. quidem Parisiis anno 1551, apud 
orellium, si non mentitur lHllyricus, qui summam 
ejus transtulit in Catalogum testium veritalis, et 
integram in quartam Centuriam, forsitan prius- 
quaui Calvinianus iste Eurybates nasceretur: certe 
multis annis antequam cum barbara sua inter- 
pretatione in publicum prodiret. Neque aliam hujus 
epistolae denuo foras extrudendz, scholiisque ine- 
ptis ac perversis contaminande causam habuit, 
uam odiuin in sacras peregrinationes, presertim 
lHiecosolymitanam, quai cum epistola hac dissua- 
dere et improbare videatur, cupide a sectariis ar- 
ripitur, οἱ plenis buccis dilaudatur, ita ut Josephus 
Burdo, Molinei io cena Calviniana commensalis, 
vocet alicubi Aureolum libellum. Et forsan hoc ob 
elogium inductus est Molineus, ut hanc suam ope- 
ram epistolam huic navatam inscrlberet Burdoni ; 
4 quo miriflcam gratiam iniisset, si eum his Catul- 
lianis affatus fuisset : 
Cui dono aureolum novum libellum, 
Arida modo pumice expoliium ? 
Ο Burdo, tibi ; namque tu solebas 
Meas esse aliquid putare nugas. 


Quetn ridicule hortatur, ut reliquum vite theologicis 
argumentis tractandis impendat. Quod votum inter- 
retabitur Burdo, οἱ sapit, non auci, sed inimici, 
Í quis enim malum maximum Burdoui optat, is 
optet ut temerari: suam falcem in. theologicam 
messem mittat. Bone Deus, quos ludos dabit theo- 
logis? Quz ludibria ob inscitiam debebit? Cum 
enim in critico et chronologico, θί mathematico 
campo tam audax οἱ przeceps fuerit, ut passim οἱ 4 
criticis, et a chronologis, et a mathematicis vapu- 
let ; quid futurum censebimus, si illotis illis suis 
manibus coelestia mysteria contrectare tentet? 

Adeo autem hase epistola Calviniano palato 
arridet, ut eam in Gallicum «quoque sermonem 
convertere voluerit nescio quis Robertus Stephanus 
ex celebris illius Roberti Stephani forsan nepotibus, 
c vein Molineus (quid si mulus mulum ?) vocat virum 
ingenio lerso, et veritalis amantem. Magis placuisset 
encoanunm, si nominasset. virum ingenio ab. omni 
veritate absierso. Gallicam Stepliani versionem ap- 
pellat commodum sane ac elegantem, et quae Jesuitas 
pupugerit. Quid si et hic, manus manum? Quid 
antidoti exspectat Molineus, nisi ui Stephauus 
vicissim versionem Laltiuam nominet. commodum 
&ane uc elegantem, una cum notlationibus commodis 
sane ac elegantibus. Discedo Alceus puncto Μάι : 
ülle meo ? Quis, nisi Callimachus? 

Et quinam illi Jesuitz, quos Stephani versio 
tantopere pupugit ? Ex multis nominat unum Lu- 
dovicum HKicbeomum. /s Stephano, mirum quantum 
insultat, inquit Moliueus, librumque conatur insimu- 
latiene [ulsi elidere, nosque exceptione rei pridem 
judicat submovere. Nec Steplani versioneui, neque 


Richeomi refutationem vidi. Non ampigo tamea 
5tepbanum sui Lraducendi et irridendi uberem 
suppeditasse materiam pro ea, qua sunt plerique 
omnes Calvini discipuli benignitate ; neque enim 
invident nobis honestam illam voluptatem, quam 
ex eorum ineptiis percipimus. Nee ulla me tenet 
dubitatio, Stephanum 3 Richeomo probe esse de- 
pexum, ut forsan tam cito in arenam non sit reditu- 
Fus, memor ictuum in priore congressu acceptorem. 

Nam quod Molineus ait, Richeomum omnia ar- 
ma suo ex Bellarmino sumpsisse, id ut verum esset, 
due cause quam Richeomus agebat officeret ? 

nde tu, quz in tuis Noiationibus garris, mutuatus 

es, non enim dicam, sublegisti, nisi οκ lilyrico, 
Centuriatoribus, llospiniano, Danzao et aliis no- 
vatoribus au ante te hanc epistolam sub nomine 
Gregorii Nysseni venditarunt, et ea tanquam 
validissimo telo , peregrimationes  oppugnarunt , 
insulse prorsus, ut postea liquebit. 
. Causa porro, que me impulit, ut Calviniani 
liujus nugas breviter examinandas e! discutiendas 
susciperem, hzc est, quia argunientuin. 46 sacris 
peregrinalionibus aliquo modo propius me tangit, 
quam alios nonnullos, cum quatuor libros de pe- 
regrinationibus duobus abhinc annis in. lucem de. 
derim, deque hac ipsa epistola libro primo, cap. 10, 
copiosissime disputaverim, οἱ fere o:unia, qua nane 
novus iste versor occinit, refutaverini. 

Accedil, quod minister iste evangelii Lemanici et 
Calviniang cene coclor, illustrissimo cardinali 
Bellarmino aliquoties dentes suos infigit : cum 
ergo Bellarmini defensionem profitear, eumque in 
opere De peregrinationibus a calumniis Danzi οἱ 

ospiniant asseruerim, non est hoc loco deseren- 
dus, cum ab isto nudius tertius exorto Gaivini- 
cola oppugnatur, de quo jure dicat Bellarininus, 
quod Achilles de Agamemnone : 

.« ο «οὐδ' ἂν ἔμοιγε 

Tec Ain, χὐγεόσπερ ἑὼν, εἰς exa ἰδέσόαι. 

Neque. mili, licet admodum sit impudens, in. (α- 
ciem respicere ausit. 

Volui autem hac occasione etiam percurrere no- 
tas alterius Calvinists, sed hoc longe doctioris, 
in epistolam ejusdein, ut aiunt, Nysseni, ad Eusta- 
tiam, Ambrosiam et Dasilissam, in qua itidein de 
peregrinatione Hierosolymitana disserit Nyssenus, 
si est Nyssenus; naim nuper prodiii, neque antea 
quaquam unquam de hoc Nysseni monuusento vel 
ando, vel vigilando, vel somniando accepit. Fi 
scholiastes multa aunotat, quae nota egeant, euam 
atra , ut videbimus. Nunc, quod bene vertat, rem 
ipsam aggrediamur. 

CAPUT PRIMUM. 
Examen notarum Molmei 

In epistolam de peregrinatione Hierosolymitana. 

Calvinistia sic exorditur: Bellarminus, gai 
pennas εἰ intervulsit , Richeomus, hanc epistolem 
tnsimulant falsi, ut φευδεπίγραφον, et negant. esse 
Gregorii. Μὴ φεύδεο, ait ille apud Homerum. Ne 
mentiarís, cum possis verum dicere. Nam Bellarmi- 
nus non negat absolute esse Nysseni ; sed ait, Forte 
non esse. Nysseni. Nec ait, non exetase Grace, sed 
forte non exstare Grece, quia nullum Grecum 


(1) Qua inter Gregorii Epistolas invenilur ordine secunda, tomi hujusce col. 1010. 


225 


remplar viderat, Cur tu przteris illud forte quod 
ssertionem restringit ac limitat ? Forte ideo hanc 
oculam prateriisti, ut in ipso statim notarum 
estibulo mentiendi materies Libi suppeteret. Pri- 
10 huic tuo mendacio, ne solitarium sit, mox 
djungis socium : nempe Bellarminum εἰ Richeo- 
ium. hoc negare nullo alio. argumento, quam quia 
ic censent. Au nullum argumentum est, quod non 
it in Nysseni operibus, quod ignotus. interpres, et 


uod forte etiam non inveniatur Grace ? Àn non . 


ας tria argumenta attulit et attigit. Bellarminus ? 
à falsa censebas, cur non refutasti * Si Nysseni 


st, cur non est recepta inter ejus opera, toties. 


'arisiis οἱ alibi exeusa? Ante aliquot annos pro- 
ierunt ex variis Dibliothecis varia opuscula Nys- 
eni; ea stalim repererunt stationem in volumine 
perum Nysseni, non ita pridem Parisiis publicata. 
)ui fit, quod ab anno Domini 1551, quo hzc epi- 
tola Parisiis typis est impressa, nullo loco inter 
pera Nysseni donata [uerit ? ; 

Si dicas, Editiones illas fuisse Ροπιβοίας et 
"onlificiorum, qui epistolam hanc exterminatam 
upiant, respondeo: Si hzc est legitima causa, 
ropter quam non compareat in editionibus Catlio- 
icorum urbium, cur exsulat ab editione Basi- 
eensi anni 1562, undecim anuis ab editione Morel- 
iana publicata? Nam exsulare, fidem mihi facit 
»pitome Bibliothece Gesnerianse, qua Catalogum 
exit omnium illius editionis operum et opusculo- 
um, nec tamen inter illa hac epistola usquam 
isitur. Quz causa, cur neque bzretici typogra- 
hi et bibliopolz huic epistole locum inter opera 
iysseni tribuerint; nam editam fuisse, ignorare 
i0n potuerunt, cum eodem anno 1562 excusa fue- 
it Basileze in quarta Magdeburgeusium Centuria. 

Deinde non omnes Pontificii eam Nysseno abju- 
licant, Nam Morelliuni primum veditorem fuisse 
ontificium, nullus dubito. Sed et Aloysius Lippo- 
nanus Pontilicius fuit, et tamen hanc. epistolam 
omo secundo De Vitis sanctorum, sub nomine 
lysseni, intexuit, si tu vera scribis. Fuit etiam 
Illustrissimus Annalium scriptor Baronius, Pontifi- 
ius, et quidem quam maxime; tamen non dillite- 
ur Annali quarto, hanc epistolam ex Nysseni ofli- 
iua fuisse profectam. Qui fit, quod nonobstantibus 
iorum judiciis, hactenus epistola baec loeum. inter 
zleras Nysseni lucubrationes non invenit? An non 
i0€ argumento est plurimum super hac epistola 
ensum vero propiorem esse; ei liinc accidisse, ut 
id hunc usque diem a. reliquis operibus sejuncta 
uerit; quauvis pauci ex orthodoxorum numero, 
mines vero ex sectariorum grege odio peregrina- 
ionum, eam Nysseno adjudicent. 

Quod ad interpretem attinet, neque primuseditor 
lorellius, neque lllyricus in Catalogo οἱ iu quarta 
,enturia , indicare potuit quodnam interpretis 
llius nomen essel, neque tu poles. Dices: Non esse 
idmodum firmum argumentum, sumptum ez eo quod 
nlerpres sit ignotus. Multarum enim homiliarum 
*. Chrysostomi — iuterpreies | esse. incertos, — nec 
amen ab interpretum incertitudinem dubitari de cer- 
itudine e gerinanitate | Vomiliarum, | Respondeo, 
it boc ita sit: attamen aliquid saltem. argumenti 
ib interprete ignoto ducitur: prasertim cum fero 
le omnibus aliis Nysseni operibus liqueat, a. qui- 
us Latinitate donata fuerint. Et si quz? nova non 
la pridem exierunt, quibus nullum interprelis no- 
uen ascriptum, ut est libellus de Fato, oratio 
ολίγα Feneratores , milii tamen exploratum est, 
|uis utrumque epusculum Latine verterit, Num tu 
δὲ], quis sit auctor. versionis Latine, qua da 
juarta. centuria Magdeburgica exsistit? 

Tetium Bellarmini argumentum, quod hzc epi- 
tola forteetiam Griece non invenitur. Non affiruat 
nupliciter, non inveniri , sed ait : forte, quia Bellar- 
ninus editionem Morellianam non viderat: nec 
njuria suspicari quis possel, ipsam quoque Grz- 


PaT5aOL. GR. XLVI. 


VARIORUM NOTE. 


1226 


cam compositionem esse a recentiore fabro, cum 
vix in Bibliothecis reperiatur. In Augustana certe 
et Bavarica, qux pleraque Nysseni opera continent, 
non comparet : ut nec in aliarum Bibliotlhiecarum 
indicibus, quos ad calcem sui Apparatus adjecit P. 
Possevinus : nam quod .Calvinianus iste ait, eam 
reperiri Parisiis in Regia bibliotheca, nec ad finem, 
sed medio corpori insertam, id non ideo evincit 
eam esse Gregorii Nysseni: nam οἱ in codice quo- 
dam Bavarico, in quo complura Nysseni insunt, 
exstat oratio seu. homilia de Melcbisedech, quam 
qui Nysseni esse pertendat, is dignus cst qui hir- 
cos mulgeat, Molineo cribrum supponente. Nec 
indicat Molineus, uterum Regius ille codex tantum 
modo Nysseni orationes contineat ; :n banc solam 
sub Nysseui womine , an plures alias.Nec ipse vidit, 
sed ex alterius relatione id refert. Quis non mire- 
tur Molinei ignaviam, qui novam hujus epistole 
translationem, in eam scholia meditans, non adierit 
bibliothecam Regiam, cum Parisiis degat, facillimo 
aditu, beneficio Casauboni bibliothecarii, quem 
hic magnitice depradicat; forsan et οὐ hane cau- 
sim, quod sit de grege Molinei. At epistola he in 
medio Codice. Quid tum? An medio Codici nihil 
spurium inseri polest ? 

Urget Molineus etiam stylum cum Gregorii stylo 
examussim concinentem., (ua de causa ? Quia vide- 
tur dissuadere peregrinationem llierosolymitanam, 
et alia nonnulla ; hzc nimirum tanti concentus, et 
tante convenientiz ratio est ac origo. Si epistola 
hac peregrinationes tam aperte comprobaret, ut 
nulla tergiversandi et cludendi occasio sectariis re- 
linqueretur, jam etylus esset hoc ipso dissimillimus 
Gregoriano; neque quidquam Gregorii oleret. Nunc 
totus est Gregorianus, quia videtur aliquid dicere, 
quod isti a Gregorio diclum scriptumque percu- 
piunt. Aptus certe minister iste Calvinianus censor 
est styli Gregoríani: qui preter hane y feas Gre- 
gorio ascriptan, non multa Gregorii Grace legisse 
videtur, cum pauca Grace exstent, ipse autem ma- 
og Mui codicum tam diligens sit investigator, 
ut ne Regium quidem codicem pro hac sua epistola 
inspexerit , quo exploraret , num veteris an πον 
manus scriptura esset; et num res se ila haberet, 
ut ex Bibliothecario intellexerat. 

Urget insuper doctrine similitudinem. Ubi vero 
unquam suis in operibus prohibuit Nyssenus pere- 
grinationes, ut tam audacter asserere possis in hac 
epistola, vestro sensu et intellectu aecepta, inease 
tantam doetrinz similitudinem cum reliquis ejusdem 
Nysseni operibus? Tantum abest, ut in aliis suis mo- 
numentis doceat, illicitum esse Hierosolymam pe- 
regrinari, ut ne in ista quidem epistola hoc simplici- 
ter affirmet, ut copiose ostensum in opere De pere- 
grinationibus. 

At Gregorius meminit etiam in epistola ad Olym- 
pium pro[ectionis sue in Arabiam, cujus et ista epi- 
stola mentionem facit. (Quasi vero architectus hu- 
jus epistolze non potuerit alienis plumis sese or- 
ware, et quod de se scripserat Nyssenus , sibi Lri- 
buere. Num 80lus Nyssenus in Arabiam profectus 
est ? Evaugelium Nicodemi non tantum meminit, 
sed et describit ων Christi. Num ideo noa 
est pseudepigraphum ? Neque Bellarminus vel alii 
objiciunt hanc epistolam non reperiri in vulgatis 
codicibus: sed aiunt, non exstare inter opera INya- 
seni unum in volumen congesta: nam si Nysseni 
est, cur non cum ceteris copulatur, post toL annos, 
post opera Nysseni toties simul excusa εἰ recusa? 
Mlud item mirum: non reperiri in manuscriptis 
codicibus Grzcis illustrissimarum et iustructissi- 
marum Bibliothecarum : cum alia ejus opera non 
sint usque adeo in Bibliotbecis infrequentio. 

Sed ais: Ante Iypos inventos facile (wisse mona- 
chis manuscriptorum custodibus, qua libuit eradere. 
Confers igitur hujus raritatis culpam in mosaclies, 
qui expunxerint. Parum considerate. Nam is codi- 


39 


ET 


; cibus antiquis, qui supersunt, nulla apparent bu- 
jus erasionis seu expunctionis vestigia. Deinde 
perpetuo criminamini mouschos ante Lutherum et 
Calvinum fuisse tam. indoctos, ut ne Latinam qui- 
dem linguam intellexcrint : tautum abest, ut Grz- 
cam. Hinc ad monachos potissimum refertis illud : 
Gracum est, non legitur. Si monachi Grzca legere 
nequibant, quomodo banc epistolam Grecam ex 
codicibus calamo exaratis eradere potuerunt, ut 
tu ais : neque enim prz? ruditate, si non mentimini, 
scire valebant quodnam argumentum tractaret. 


CAP. Il. 
Defenditur. secunda. Bellarmini et aliorum 
Catholicorum responsio. 


At sit h»c epistola Nysseni. Quid inde? Non 
simpliciter damnat peregrinationes a quolibet sus- 
ceptas, sed ab anachoretis tantum, et solitariau 
vitam agentibus viris vel mulieribus, quorum pro- 
fessio est abdi, oceuli, frequentiam et concursum 
hominum declinare. Ad qua Molineus : Nobis fa- 
eile est has nebulas difflare. Tam facile scilicet, 
quam facile vulpes pyrum comest. Videamus quam 
facili flatu Calvinianus iste ZEolus hoc responsum 
concutial, Adversus hoc, inquit, tota epistola tam 
clara est, ut solis zadio scripia videatur, prosertim 
si quis adbibeat Calviniana orslaria; alioqui vix 
est, ut speret se hanc tantam lucem intuiturum. 

Ait Molineus : Quecunque enim aryumenta. affert 
adversus peregrinationes, nemo nisi plaue vecors ne- 
gabit ad populnm etiam pertinere. Itaque hoc flatu 
seu dilllatu difRat Molineus Catholicorum respon- 
sionem. (Quisquis velat. suscipi peregrinationes ad 
Christi sepulchrum, seu cunabula, sine sacra Scri- 
piure preccpto, ís certe. asserit non esse. populi eo 

inari, misi populwin. id facere jubeat sacra 
Seriptura. At id diserte affirmat Gregorius, imo et 
contendit nihil tale praecipi in sacra. Scriptura : as- 
gerit igitur ΝΟ debere populum eo peregrinari, nisi 
[orte putat adversarii Gregorium. existimavisse po- 
pulo licere facere aliquid ad Dei cultum sine sacre 
Scripture mandato, ascetis vero et. anachoretis id 
non licere. 

At syllogismus iste totus est informis et fanati- 
€us, ne dicam plantasticus: et plane ex more et 
ore Prodicantium effictus, qui suis in syllogismis 
vera falsis miscent, ut nisi quis diligenter animum 
advertat, fraudem vix depreliendere queat. Itaque 
majore et nrinore concessa, wegalur consequentia, 
quia forma non constat : nam in minore subsu- 
inendum erat: sed Gregorius vetat suscipi peie- 
grinationes ad. Christi sepulchrum, seu. cunabula, 
sine sacre Scripiure precepto, hoc est, eo quod ín 
sacra Scriptura hoc non sit praeceptum: ergo 'Grego- 
rius asserit non esse populi eo peregrinari. At minor 
boc 150odo formata, prout ex lege ratiocinaudi for- 
mari debet , ab omni prorsus veritate abhorret: 
nam ut immaxime Gregorius. dicat, peregrinationem 
Héerosolymitanam noa esse in. Scripturis precep- 
tun, non tamen dicit ideo esse. illicitam : neque 
enin, ul in. primo libro De sacris Peregrinatio- 


nibus aieban, ea laborabat stultitia, qua Novatores | 


nosiri, ut crederet oimne illud esse illicitum, quod 
sacris Litteris non przciperetur. 

Itaque si quis hunc i ni0dum argumentationem 
instituat : Omne illud, quod in Scriptura non pre- 
cipitur, est. illicitum : peregrinatio Hiervsolymitana 
in Scriptura non. praecipitur; ergo est illicita : ne- 
gatur iajor. Si hunc in modum: Gregorius Nys- 
seuus dicit peregrinationem. Hierosolymitanaim.: in 
Seripiuris non pecwcipi, ergo. veiuit illam non modo 
monachis, sed ei cujuscunque allerius. conditionis 
hominibus : negatur consequentia, Nam et ego. fa- 
leor hanc peregrinationem in Scripturis non pr:e- 
cipi, delimite scilicet ac determinate; neque tamen 
ideo alirmo eam a nullo hominum genere licue 
suscipi. Et si Nyssenus peregrinationem llieroso- 


VARIORUM NOTAE. 4973 


lymitanam pro illicita duxit, quod in Seriptura 
non prazciperetur, qua conscientia ipsemet hanc 
peregrinationem. obiit ? Nec alio fine dixit Nvsse- 
nus, peregrinationem llierosolymitanaimn in 5cri- 
pturis non przecipi, quam ut monachis et monialibus 
nimium llierosolymam abeundi desiderium exime- 
ret, existimantibus se ed Christianam perfectiunan 
non perventuros, nisi Hierosolymam vidissent. 
Horum cupiditatem ut minueret, vel potius penitus 
exstingueret, prater czetera argumenta, hoc etiam 
adhibuit : peregrinationem Hierosolymitanam in 
sacris Litteris non precipi, ac proinde nil cause 
esse, cur sibi aliquid Christianz perfectionis de- 
futurum existiment, si Hierosolymam non adeant. 

Si argumentum hac forma vestias; Οἱ dicii pe- 

regrinationem — Hierosolymitanam nom praecipi in 
Scriptura, is. simpliciter negat ab ullo hanc. peregri- 
nationem suscipi debere: sed Nyssenus dicit. peregri- 
nationem | Hierosolymitanam non precipi in Scri- 
piura : ergo Nyssenus simpliciter negat hanc peregri- 
nationem ab ullo suscipi debere. Wespondeo  majo- 
rein esse Calviniamam, hoc est, omnis veri exper- 
tem. Sed ascribammus ipsa epistole verba : "Eze: 
τοίνυν εἰσί τινες τῶν τὸν  uovhpn xai ἰδιάζοντα 
βίον ἑπανηρημένων, οἷς ἐν μέρει εὐσεθείας νενόµι- 
σται τὸ τοὺς ἐν Ἱεροσολύμοις τόποις ἰδεῖν, ἓν ol; τὰ 
σύμδολα τῆς διὰ σαρχὸς ἐπιδημίας τοῦ Κυρίου ὁρᾶ- 
ται, καλῶς ἂν ἔχοι πρὸς τὸν xavóva βλέπειν. Καὶ εἰ 
ταῦτα βούλεται ἡ παρὰ τῶν ἐντολῶν year ; 
ποιεῖν τὸ ἔργον , ὡς πρόσταγμα Kuplou. Ei ó& ἔξω 
ἑστὶ τῶν ἐντολῶν τοῦ Δεσπότου, οὐχ οἶδα τί ἐστι τὸ 
διατεταγμένον τι θέλειν ποιεῖν αὐτὸν ἑαυτοῦ τοῦ xa- 
λοῦ νόμον γινόµενον. 
^ Qui verba sic vertit interpres, Centuria quarta 
Magdeburgica: Cum itaque sint, qui solitariam et 
tilam privatam sibi delegerint (Molieus, cum  ita- 
que aliqui eorum, qui solitariam et in seducto vitam 
elegerunt : quid est, vita in. seducto? Quam proclive 
utrique fuisset. βίον μονήρη interpretari vitam πιο- 
Wasticam, nisi isti vilam menasbeaur cane. pejus 
et augue odissent) quibus vice pielatis habetur Hie- 
rosolymitana loca vidisse, in quibus. indicia Domini 
adventus per carnem. conspiciuntur, preclare se res 
habet, si ad regulam ipsam re»piciamus, idque. si 
veli. praeceptorum «ductus (seu. tmanuductio) st 
opus [aciamus, quasi mandatum Dei, si prater (Mo- 
hneus, δὲ extra) Domini pracepta id. appareat in 
troductin, hand scio, quid sit, (uod precipiat velie 
bi sium facere, qui se sibi legem boni, fecerit 
psum. Molineus: Aud scio, quid hoc sit rei aliquid 
won mandatum velle agere, aique ita ipsum | sibi le- 
gem esse honesti. Ubi Molineus audacter. infercit . 
uegalionem μὴ, τὸ μὴ διατεταγµένον, quia hoc vo- 
lunt, ut ait, antecedgntia et consequentia. Hic iteruin 
cogor desiderare diligentiam Molinei. Cur non in- 
Spexit codicem Regium, num hanc negationem 
exhibeat? Cur nou [γατα μὲ lumen et eruditionis 
penum Casaubonum rogitavit, ut inspiceret, si 
tantum ctii a Calviniama coma coquenda sibi non 
suppetebat , ut Regiam 'bibliothecanmi adiret ? Nec 
verum. est antecedentia et consequentia banc. ne- 
gationem flagitare: nam et sine illa sensus con- 
stat : ut vidit et reddidit interpres apud Centuria- 
tures. 

Sed esto, addatur negatio. Quid obtinebit Cal- 
vinista ? Jure non, uisi hoc: Non esse existimau- 
dum illud necessario fleri debere, tanquaum ad 
Christiatam perfectionem simpliciter nécessarium, 
quod divinis Litteris non. praccipiatur : nam mo- 
nachi, quos 4 peregrinatioue flierosolymitana de- 
hortatue, putabant se Christianam. perfectionem 
consequi non posse, nisi adorassent in locis, uli 
slelerant pedes "Domini. unc errorem, ut illis eri- 
piat, ait: se' nescire quid hoc sil rei, aliquid non 
mandatum velle agere (videlicet tanquam necessario 
agendum) atque ita. ipsum sibi legem esse honesti. 

Secundus Molinei flatus, quo Catholicorum re- 


229 


ponsionem difflat. Addit Gregorius, Christum, et cum 
nvilat. ad regnum. ewlorum, Matth. xxv. v. 34, et 
wm, qui sint beati, praedicat, Matth. v, v. 2, pere- 
rinantium non. meminisse. Adeone quisquam oris 
st. duri, ut dicat Christum istis lucis, de solis ere- 
"ilis aut. ascetis loqui? an potius voluit Gregorius 
«C Christi verba ad omnes pios pertinere ? 

Ex hoc Molinei flatu arbitror has extundi posse 
ousequentias,. Jnter .opera qua rercenset Ghristus 
nvitans et introdwcens electos ad beatitudinem, non 
onitur peregrinatio H κε ergo non licet 
lierosolymam peregrinari. Dicas tu. Inter opera 
lla non enumeratur ductio uxoris, neque coena 
A viniana : ergo non licebit uxorem ducere, vel 
«cnm Calvinianam sumere. Ut placet hzc. con- 
ecutio Molineo? Quasi vero Christus eo luci om- 
iia epera Christiano consentanea perceusere vo- 
uerit, aut in extremo judicio enumeraturus sil. 

Inter bealitudines non. numeratur. peregrinatio 
lierosolymitana : ergo esi illicita, Perinde ac si di- 
as: Inter beatitudines non nuieratur scriptio li- 
rorum, ergo non licet scribere libros.Catalog0 bea- 
itudiuum non ascribitur rei familiaris administra- 
io : ergo non licet rem familiarem adiinistrare. 

Advertere porro lectorem volo, me non dicere 
Ia$ €ousequentarum ineptias colligi ex Nysseno, 
eu auctore hujus epistola, sed ex discursibus et 
lelirationibus Molinei et aliorum Przdicantium, 
jas imperite ex epistola hac vel potius ex sua 
hantasia eliciunt. Nam auctor epistolze. nil aliud 
'oluit, quam non esse dolendum si quis Hieroso- 
ymani nec viderit, nec visurus sit, quandoquidem 
ieque inter opera, qux Cliristus in judicio extremo 
auquam sibi praestita, perceusebit, neque inter 
ieatitudines peregrinatio Hierosolymitana ponitur: 
ed ex hoc non nisi ineptissime colliges, eam 
dcirco esse illieitam aut Deo ingratam ; alioqui 
lurima, omnium confessione licita, Deoque grata, 
ffcerentur illicita et Deo ingrata. 

Nec inficiamur hzc etiam ad szculares, et alios, 
ui vitam monasticam et solitariam non sequuntur, 
ccommodari posse (nam si szcularem quempiam 
imio maerore confici viderem, quod flierosolytam 
on adiisset, quasi absque hac peregrinatione per. 
ectionis Christiane particeps (uturus non esset, 
ion injuria liujus epistol:e verbis eum solarer, et 
b hae persuasione liberare conarer), attamen 
regorius hzc verba nonnisi de monachis, vitam- 
ne religiosam professis protulit, ut evidenter 
alet cum ex ipso epistole argumento, Lum ex 
llis: ἐπεὶ τοίνυν εἰσί τινες τῶν τὸν povfjpr xal 
ιάζοντα ἑπανῃρημένων, etc. Paulo post illos, ad 
uos scribit, vocat τελείους, xaX τὸν ἀχριθῆ βίον 
νσᾳτησαµένους, κατὰ Gsby προῃοηµένους ζην, eorum 
nstitutum nominat βίον χατὰ φιλοσοφίαν, cujus 
Fopria ; εὐσχημοσύνη, qua vivendi ralio sita sit 
v τῷ ἀμίκτῳ xai ἰδιάζοντι Bip τῆς ζωῆς, ὧς &v- 
πίµιχτον xal ἀσύγχυτου εἶναι τὴν φύσιν, µήτε τῶν 
υναικῶν ἐν ἀνδράσι, μήτε τῶν ἀνδρῶν ἓν γυναιδὶ 
ιρ)ς τὰ παρατετηρηµένα τῆς εὐσχημοσύνης ὁρμών- 
ων. Quas omnia manifeste intelliguntur de mona- 
tic:e vitze cultoribus et cultricibus; neque enim in 
ita communi viri a mulieribus, vel vice versa, 
aulieres a viris segregantur, ut. auctor epistole 
n lioc vivendi iustitulo contingere ait. 

Pradicta verba sic reddidit interpres apud Cen- 
uriatores: Sancia et. gracis vilg institutio eadem 
munibus, e viris, et feminis proposita est. Peculiaris 
sí vite. philosophice honestas, el castitas : que, in 
ila sua non misiu, ac seorsim acta. consummatur, 
eiut iipermis:a est, et minime confusu natwra; ne- 
uc feminis in consorlium virorum. neque viris. in 
iulierum, ad. tuenda castitatis el. honestatis officia 
pntendentibus. 

Molinéus magis adhuc ownia in versione sua 
nrb3t, ne auctor epistole videatur loqui de mo- 
achjs, sed promiscue de omnibus Cliristianis ex 


δι 


ΤΑΙΠΟΗὕΝΜ NOTA. 


19350 


Christian: legis prascripto vitam instituentibus. 
Hinc extremain hujus periodi partem sic reddidit ; 
Cuin. nec mulieres inter viros, nec viri inter muie- 
res ad. tuenda honestatis officia contendant. EA ta- 
men epistola: sensus est iste : Vitam separatam et 
a consortio bominum sejunctam in eo consistere, ut 
neque viri cum mulieribus, neque hax cum illis 
versentur, sed seorsim utrique degant, neque mu- 
lieres inter viros ad observationem honestatis, 
hoc est, ad vitxe monasticze οἱ solitarix perfectio- 
uem, properent , tendant et enitantur, sed quilibet 
Seorsiin. | 

Subdit epistole auctor : Hoc in peregrinatione 
Ilierosolymitana observari non posse, sed necessa- 
rio viros cum feminis, et has cum illis, in itinere 
οἱ hospitiis versari dehere. 

Quamvis autem tam vetus interpres Centuria 
quarta, quam Molienus , illud παρατετηβηµένα in- 
terpreiautur officia, hoc est, observationes , tamen 
cum παρατηρέω non Lanium idem sit quod sim- 
pliciter observare , sed etiam prater jus εἰ fas ob- 
servare, seu observalionem debitam negligere : omnino 
hiec notio huic loco aptior censenda est. Ait enin : 
Neque viros inler mulieres, neque has inter viros ad 
violationem τῆς εὐσχημοσύνης ruere : nam τὸ παρα- 
τετηρηµάνον τῆς εὐσχημοσύνης , est violatio, seu, 
ut sic dicain , inobservatio τῆς φὐὑσχημοσύνης, sicut 
τὸ παρατετηρημένον τῆς σωφροσύνης est violatio et 
transgressio temperantie : waxime aulem παρατη- 
psisac, violatur, ἡ εὐσχημοσύνη, honestas et grg- 
vitas quam βίος µονήρης καὶ ἰδιάζων, καὶ τέλειος, 
καὶ ἀχριθής efflagitat, si viri degant cum inulieri- 
bus, et hz2 cum illis. Nec obstant huic significatui 
sequentia : ἀλλὰ ἡ τῆς ὁδοιπορίας ἀνάγκη dal τὴν ἐν 
τούτοις ἀχρίθειαν χαὶ πρὸς ἁδιαφορίαν τῶν παρατε- 
τηρηµένων ἄγει. Nam ἁδιαφορία τῶν παρατετηρη- 
μένων apellatur hoc loco meglectus violati officit , 


. quaudo aliquis τὴν παρατήρησιν violationem el trans- 


gressionem ejus, quod observandum erat, pro re 
indifferente. ducit. 

Hic iterum Molinei ὁλιγωρίαν jure accuses, qui 
non iuspexerit codicem ltegium ( in quo hac cyi- 
stola reperiri dicitur ), ut de lectione hujus pe- 
riodi certius constitueret; nam Molineo videtur 
aliquid deesse, vel particula xaí superesse. Hinc 
vel hanc delendam, vel eum amico $uo verbum 
ἀναιρεῖ post vocem ἀνάγχη interjiciendum censet , 
ut sensus sit, Vig necessitas semper Lollit accuratam 
horum observationem, etc. Codex  manuscriptus 
fortassis vel hanc vel illam correctionem com- 
probasset. Interea. dum solis. conjecturis agitur, 
dico locum nuila emendatione egere. Nam hoc di- 
cit : Vie necessitatem accuratam horum observatio- 
nem eliam ad indifferentiam violati officii adducere : 
hoc est, ut talem violationem pro re indifferente 
habeamus, si quidem illam, quam dixi, verbi 
iE epu ri notionem hic amplecti velimus. 

i eam quas Molineo et veteri interpreli arridet , 
sequamur, nec sic quidem ulla correctione egebi- 
mus: nam sensus erit; JNecessitalem vie accura- 
tam horum observationem eiiam. ad. indifferentiam 
eorum qu& precepta. sunt , adducere, hoc est, ut 
magdjata Lradita. pro re indifferente reputemus , 
qu:e sine damno observentur, vel non observentur. 

Vide autem Molinei seu inscitiam seu malitiam, 
$eu utramque. Ait, Nyssenum lec scripsisse in gra- 
tiam quorumdam anachoretorum , quos lamen a pe- 
regrinaudo dehorietur rationibus petitis ex officio 
Christiani Ron iustitauto monachi. Dic, rogo, Cal- 
vinista , quando auctor hujus epistole inter czetera 
dicil, sectatori τῆς ὑφτλῆς πολιτείας xat βίου ἰδιά- 
ζοντος non esse suscipiendam hanc peregrinatio- 
nem , quod viris necessario in vig et hospitiis cum 
mulieribus, et bis cuin. viris, sit versandum et 
agendum : estne haec ratio a vita commubi, et ex 
communi officio Christiani desumpta ? Prohibetne 
communis vitze ratjo Jie vir cum femipa, aut fe- 


1251 


mina cum viro habitet , versetur, agat , loquatur? 
Vetatne commune Christiani hominis officium hu- 
jusmodi conversationem οἱ consortium ?. Fierine 
ullo modo potest ut qui in civili hominum socie- 
"ate degit, non degat inter feminas ? Estne contra 
«€oinmune Christiani hominis officium , ut in Repu- 
bfiea vel familia viri cum feminis,ct vice versa dc- 
gaut , vel simul iter faciant , vel in eodem diverso- 
rio conveniant, vel eidem mensz accumbant ? 
Nullo igitur modo subsistit quod Calvinista com- 
miniscitur, Gregorium dehortari monachos a pc- 
regrinatione , rationibus petitis ex communi officio 
Christiani , uon ex instituto monachi; quia instituti 
Tonaslici est, viros absque consortio mulierum, 
et inulieres absque viri conversatione vitam agere, 
et seorsim extra turbam Deo servire. ltem, cum 
«dissuadet moniali ne hanc. peregrinationem sub- 
vat, quod necessario custode ei [amulo egeat, a quo 
in equum vel vehiculum sublevetur, vel inde depona- 
tur; idque nec periculo , nec suspicione careat , sive 
talis sit peregrinus et mercede conductus , sive notus 
et familiaris, num a communi Curistiani hominis 
oflicio argumentum ducit Λη comune Christiani 
hominis officium interdicit. ne mulier in itinere 
famuli ministerio utatur, et ab eo in currum vel 
equam sublevetur, vel deponatur ? Si commune 
Christiani officium requirit ut. viri seorsim de- 
gant a feminis, ;eL vice versa, tum non tantum 
IKerosolymitana, et quecunque pielatis causa sus- 
cepta peregrinatio illicila erit, sed et omnem 
aliam , quocunque fine institutam, nefas erit obire , 
el sic cessahunt omnes mercatorum eL negotia- 
torum peregrinationes, quia fieri nequit ut, si 
peregrinentur viri, nun cogantur versari cum. fe- 
minis vel in itinere, vel in hospitiis ; idemque 
respectu virorum continyit feminis, si quando vel 
rei familiaris ergo, vel alias ob causas, quain 
viia humana crebro incidunt, peregrinationem sus- 
cipere compellantur. At liec conjunctio seu con- 
versatio repegnat communi liominis Christiani of- 
ficio, si vera canit Molineus qui imperitissime con- 
tendit auctorem hujus epistole iuitio statim per 
ὑφηλὴν πολιτείαν non intelligere vitam monasticam 
seu asceticam , sed generatim vitam Christianam ex 
Dei procepto actam. lwperüissime, inquam, hoe 
contendit Calvinista. 19 Duia ipsemet fatetur hanc 
epistolam esse scriptam in gratiani quorumdam ana- 
ctioretarum : ergo perzooz ἀνατεθεικότας ἑαυτοὺς τῇ 
ὑφηλῇ πολ.τείᾳ intelligit monachos et anachoretas ; 
quia intelligit illos, propter quos hane epistolam 
auctor scripsit; sed seripsit hane. epistolam pro- 
pter quosdam monachos et anaclioretas , teste ipso 
Calvinista : ergo anachoretas et inonachos intelli- 
ψὶι per ἀνατεθειχότας ἑαυτοὺς τῇ ὑψηλῇ πολιτεία, 
εἰ per ὑόφηλὴῆν πολιτείαν corum professiunem. 
cundo, quia quam inilio vocat ὑψηλὴν πολι- 
τείαν, eaudem nominat pavlo post βίον μονήρη xat 
ἐδιάζοντα αἱ certuu est ῥίον μονήρη ἰδιάζοντα non 
esse vitam communem Christianorum , sed 1n0na- 
slicam et solitariam, ut patet ex ipsis vocabulis. 
Tertio, quam initio nominat ὑψηλὴν πολιτείαν͵, 
eaim postea vocal βίον κατὰ φιλοσοφίαν, cujus boc 
sit proprium , ut viri segregati sint a feminis , et 
feminz a viris. AL liec non est vita communis Chri- 
stiana ; quia lie nec conjugalem qüidem viri et mu- 
lieris societatem excludiL, tautum. abest ut exclu- 
dat civilem , qu: ín mutuis colloquiis et officiis 
posita est. Et valde ineptit Molineus cum nobis 
persuadere conatur, per philesophiam vel βίον χατὰ 
φιλοσοφίαν accipiendam hic esse. vitam communem 
Christianorum, actam ex Dei mandato et timore, 
quia illam vocat auctor hujus epistolae βίον κατὰ 
φιλοσοφίαν , cujus proprietas est εὐσχημοσύνη non 
qualiscunque, 68 illa quse χατορθοῦσαι ἐν τῷ ἁμί- 
χτῳ xat Ιδιάζοντι ῥίῳ τῆς ζωῆς, lioc est, ο 60η - 
sisut in sejuncta et solitaria. vivendi ratione ; et 
mox explicat in quo per ἅμιντος et ἰδιάςων βίος sit 


VARIORUM NOTE. 


-- 


125! 


situs ; nempe ὡς ἀνεπίμιχτον xal ἀσύγχντον εἶνα 
τὴν φύσιν, μήτε τῶν γυναιχὼν Ey ἀνδράσι, μήτε τῶν 
ἀνδρών ἐν γυναιξὶ πρὸς τὰ παρατετηρηµένα τῇ: 
εὐσχημοσύνης ὁρμώντων. Num hzc est communis 
Christianorum philosophia, ut viri extra mulierum, 
et mulieres extra virorum societatem degant, οἱ 
illi sine his, et hz sine illis philosophentur, e 
Christianam vitam ducant? Quo czecitatis et absur- 
ditatis non progrediuntur' isti. tenebriones oie 
monachorum et nionasticze professionis ? 

Ai Chrysostomus vocat communem Christiano- 
rum vitam , philosophiam , vel vitam secundum phi- 
losophiam. lta esti. Sed num per philosophiam , vel 
βίον χατὰ φιλοσοφίαν , semper hanc duntaxat com- 
munem, nunquam autem monasticam intelligit ) 
Ne impudentia aut. inscitia lioc affirmaverit. Nam 
ex tribus libris sdversus vituperatores vitze mona- 
slice contrarium evidentissime liquet, ui taceam 
plurimos alios cjusdem tractatus , in quibtis. philo- 
sophie nomine hanc excelsiorem vivendi rationem 
complectitur. Vereor nc Molincus cuim suis eo pro- 
grediatur, ut dicat libros illos tres S. Chrysostomi 
adversus vituperatores vit:e monastica, fuisse con- 
scriptos adversus ccuimunis vite Christiane vitxpe- 
ratores. Et qua est. ista cousequentia ? Chrvysosto- 
mus aliquando per philosophiam, scu vitam 16ΕΝΝ- 
dum philosophiam, intelligit conimunem Christiano- 
rum vilam; crgo οἱ Nyssenus, -seu «quisquis est 
auctor hujus epistole, per βίον χατὰ philosophiam, 
intelligit vitam communueuir Christianorum, µου Su- 
blimiorem quampiam , quz? vulgo monastica nun- 
cupatur. E;regia consequentia et Calviniana, ho 
est, aquilina scilicet acie dignissima , praesertira 
cum auclor iste liquidissime e vestigio declaret 
quid per ῥίον κατὰ φιλοτοφίαν intelligat, ut jam 
siepe vidimus. 

Similis est h:ec Molinei fatuitas : Gregorins in li- 
bro Dc nomine Christiani pie vite &z:zftózogna tocat 
Unit τοῦ βίου zvpyozo:av, et in. libro De períc- 
ctione ait ὑπνηλὸν esse ὄνομα Christiani : ergo arctor 
hujus epistole in ipso statim vestibulo per ὑψηλὴν 
πολιτείαν nil aliud intelligit*quam communem Chr- 
stiauorum vitam, lneptissime , ut. paucis me expe 
diam ; oh causas supra dictas, qui aperte non sua 
dent, sed clamant et eoguut ut per πολιτείαν ὑφηλήν 
vitam monast.cam accipiamus. Jam quod alibi etiam 
communis Chris ans vite professio vocatur ὑψτλή, 
excelsa , sublimis , non officit nobis, quia vere esi 
U'ynf , excelsa et sublimis, comparata cum aliorum 
extra. Cliristiauismum vivendi institutis, verectiau 
τελείους, perfectos, reddit. At in ipso Christianisme 
est alia vita, que etin supra. coniüunenr vivendi 
rationem sese tollat, xac ἐξδοχην, omne πολτείας 
appellationem sibi vindicat : ui e* philosophie , εἰ 
eig secundum philosophium institute. 

Ejusdem farine est hac Molinei consecutio: 
Alibi vocat Nyssenus τελείους, perfectos, omues Chri- 
stiane vite Moreeeres el sectalores : ergo ei à 
hac epistola (Nyssenus τελείους nominat quoscunque 
qui Christianam religionem proftentur, vel eidem [er 
ventiore studio adhetrent, seu , ut loquitur Molineus, 
pietate pre cateris praediti sunt. Nugatoris est hat 
consecutio , non dispulatoris. Nam τελείους hic vo- 
cari solus solitarixe et monasticse vitae professores, 
liquidum est ex antecedentibus et consequentibus 
et ex toto epistolae scopo : nam auctori huic syn- 
onyma sunt ὑψηλὴ πολιτεία, βίος µονήρης xat ἰδιά- 
ζων, βίος χατὰ φιλοσοφίαν, ἅμιχτος, ἀσύγχυτος, 
βίος τέλειος, At communis etiam Christianorum vita 
est perfecta. Non abnuo : sed in ipsa Clivistianorum 
vita continetur alja, qua hoc perfectionis nomen 
peculiari ratione sibi deposcit. 

Quapropter frivola prorsus sunt ba conse 
cutiones Molinei : Gregorius Nyssenus in. libro le 
perlectione Christia hominis ea de perfectiow 
disputat , que etiam. in seculares convenit ; et iilud 
D. Pauli 1 Cor. n : & Sapientium lequimur inter per- 


4955 


fectos , » et illud Matth, v, « Estote perfecti , » ete. , 
non tantum monachos, sed universim omnes Christia- 
nos concernit : ergo Nyssenus in hac epistola nomine 
τῶν τελείων non intelligit monachos , et nomine τοῦ 
Ρίου τελείου non accipit professionem monasticam. 
Argute : quasi vero voc τέλειος ex generali illa sua 
latitudine, qua ad omnes Christianos extenditur, 
reiuci et restringi non possit ad pauciores, qui 
vitam et perfectionem Christianam per media et 
instrumenta perfeetiora sequuntur, in quorum nu- 
mero monasticze vitze professores numerantur. 

Porro generalem vocis τέλειος significationem in 
hac epistola restrictam esse ad eos qui vitam µο- 
vfjpr xat ἰδιάζουδαν amplectuntur, docent singuli 
propemodum epistole apices, et illi propter quos 
primitus concepta el scripta fuit. Illud mendaciis 
deputa , quod ait Calvinista, in libro De perféctione 
hominis Christiani ne χρὺ quidem de monachis 
apparere : nam Olympius, cujus rogatu Nyssenus 
librum illum conscripsit, monachus fuit, ut habet 
ipsa libri inscriptio, et toto libro precipue Olym- 
pium, hoc est monachum, instruit, οἱ quidquid 
de perfectione Nyssenus disserit, hoc monachis 
per excellentiam competit. 

[Iud lepidum est, quod monet, in. illis verbis, 
ἀντί τινος σπουδάδεται, ὁ νοῦν ἔχων ἐπισχεφάσθω, 
tollendam interrogationis notam post verbum σπου - 
δάζεται. Quod verisimilitudinem apud nos inveni- 
ret, si assertioni su: ex codice Regio fidem face- 
ret. Nunc cum Codicem illum consulere neglexerit , 
solaque conjectura nitatur, et addita interrogationis 
notula sensus optime &subsistat ; cumque vetus in- 
terpres expresserit apud Centuriatores, non est 
quod suum somnium (conjectaneum dictum op^r- 
tuit ) se nobis speret approbaturum. 

Nec minus festivum illud , sententiam hanc , εἴτε 
γνώριµον 5e 1v τὴν θεραπείαν ἀναπληροῦντα, etc., 
dici de mulierculis, quas Nonnas seu Vestales vo- 
eant, esse impossibile , neque enim uti virorum mi- 
nislerio (amiliari , nisi forte clanculum. Manifesta 
hzec est calumnia, non clancularia. Epistolam enim 
loqui de nonnis, seu monialibus , inde patet quod 
aliis feminis vitam eounmunem degentibus crimini 
non datur, si in itinere habegnt adjutores et famu- 
los , sive ii sint peregrini et mercede conducti , sive 
nott et familiares : nonnís autem hoc vitio vertatur, 
quod omni virorum consuetudine et convictu per 
ipsam professionem suam sese abdicaverint. 

Quod ait Calvinista, nounas seu moniales non 
habere γνωρίμους , ridiculum est. Annon fleri po- 
test ut habeant fratres , cognatos, aflines , ejusdem 
civitatis iucolas, cum quibus olim vel sibi vel ma- 
joribus suis consuetudo intercesserit, quorum opera 
et ministerio in via utantur ? An nullus superesse 
poterit γνώριµος, nisi quein Calvinista suspicatur? 
Apage cum his ex Calviniana hara sordibus! 

CAP. Ill. 
Refutantur reliqua Molinei nugamenta. 


Ingeminat Molineus pericula, qua auctor epistola 
peregrinantibus impendere dicit a diversoriis, caupo- 
nis, urbibus morum pravitate injeclis, quibus non 
contaminari perquam sit difficile : hec pericula vitaie, 
non ad solos monachos et moniales, sed ad quoscunque 
er populo pertinere; omnibus integritatem. morum 
servandam esse, el vitaudam malorum exemplorum 
. contagionem : nec in plebe segniorem sexum plus ha- 
bere roboris , aut. minus. adire discriminis quam 
mulierculas , quas nounas εί moniales vernacula 
superstitio indigitat. 

Respondeo Nyssenum, seu quisquis cst epi- 
ιοί hujus auctor, facere quod faceze solent qui 
desiderium vehemens et :sluans alicui eripere 
volunt; omnia incommoda cum exsecutione desi- 
derii conjuncta amplificant et exaggerant , omnia 
conquirunt, qu: cupiditatem vel minuant vel penitus 
exstinguant. Cum igitur animadverteret. epistolze 


VARIORUM NOTAE. - 


1254 


auctor monachos et moniales nimio desideric 
llierosolymam adeundi flagrare, itineris incommo- 
da et pericula, ne quis propius ad picem acceden- 
do, coinquinetur , enucleate exposuit, et ante oca- 
los dilncide posuit, ut ii qui jam vitam pov£en xat 
ἰδιάζοντα εἰ ab omni strepitu remotam | amplexi 
fuerant, solitudine contenti in has turbas minime 
se conjicerent:; alioqui ignarus non fuil hic au- 
οἱο; fleri posse ut et viri el. mulieres hac peri- 
cula impolluto pede trauseant ac superent, et vero 
plurimos etiam absque labe el macula inter has 
maculas versatos, neque a circunisistente flamma 
factos esse. 

Nam si quis ad finem auctoris non respiciat, sed. 
crassa cum Molineo aliisque hareticis Minerva 
omnia spectet ac objectet, tum nec negotiorum 
quidem eL negotiationunt causa peregrinationes 
suscipere licebit, quia ubique infinitam vitiorum 
segetem cernere ac melere licet. Ubique propemo- 
dum pandochia, et diversoria, et urbes licentiam 
mali et promiscuam libertatem habent, ita ut peri- 
eulum sit, ne Iranseunti per. [umum | oculi mor- 
deantur ejus acrimonia, polluatur auditus, oculus et 
animus per oculos et animos [eda admiltens, Num 
possibile est loca infecta sic trausire, ut non afficiaris? 
Omnino possibile est, subsidio οἱ przsidio divina 

ratiz. Num propter hiec viarum pericula et impro- 

itatem incolarum , per quorum fines transeundum 
est, interniittuntur peregrinationes mercimonioruim 
et negotiorum gratia iustitutze ? Si non intermit- 
tuntur peregrinati;nes profane, cur intermitte- 
rentur sacre, et in his oninium sanctissima Hiero- 
solymitana? Cur ergo ab his periculis petiit auctor 
epistole argumentum absterrendi a peregrinatione 
Hierosolymitana? Ideo, ut inonachos ei moniales 
in solitudine sponte electa, vitaque ab omni tumultu 
sejuncta, contineret; et a discursationibus cobi- 
beret, et quamvis sccularibus, praesertim feminis, 
eadem pericula immineant, quia tamen communem. 
vite rationem sectantur, abstractamque ab aliorum 
consortio non sunl professi, nemo impedit quo- 
minus huic Oceano sese committant, dummodo , 
ut par est, caute agant et ambulent, et in medio 
ignis non zstuent. Quod fleri posse nemo negabit, 
qui novit peccatum non nisi voluntarie ac libere 
committi, Nam quod Molineus dicit, [οἱ inter 
discrimina a muliere peregrinante vel invia leges 
temperantie violari, id tum credam , cum nubi 
demonstraverit ab invito peccatum admitti posse. 

Pari ratione, quz de sceleribus Hierosolyma pa- 
trari solitis auctor narrat, et Calvinista objeciat , 
id monachis et monialibus in solitaria vita cobi- 
bendis dictum est. Caeteros non magis absterrent ab 
Hierosolymitama peregrinatione sacra, quam infi- 
nita illa scelerum colluvies abslerreat hodiernos. 
mercatores , etiam Calvinianus, quominus pere- 
grinentur Constantinopolim , Tripolim , Damas- 
cun , Alexandriam , Cairum, et ad alia loca , qua. 
integro vitiorum diluvio inundantur. Nam ut quis 
inter buno; potest esse malus, ita et inter malos, 
bonus: cum hzc omuia a cujusvis arbitrio depen- 
dean. 

Occinit et hoc Calvinista , quod auctor ait, 
in  Hierosolymitanis locis uon esse largiorem Dei 
gratiam , quam alibi, sed. parciorem , nec ad Deum 
mulatione loci accedi; dandam potius operam , ut 
Deus in nobis iuhabitet. Ad hanc objechonem jam 
respondi libro primo De peregrinationibus, nen;pe, 
hoc assertuu a. Nysseno, si tamen. Nysscinus est, 
ut eriperet monachis et monialibus persuasiouem 
illam, qua imbuti existimabant , homines ex «psa 
presentia sacrorum locorum sanctificari , quacun- 
que demum voluntate przditi essent. Hoc si ita. 
esset , inquit auctor, non tot 'scelerati et flagi- 
tiosi in illis locis degerent. Alioqui inspectionem 
locorum, qua Redemptor noster sanctissima vitae 
sus actionibus consecravit οἱ dedicavit, plurimum, 


1205 VARIORUM. NOT £. 1256 


momenti ad pietatis studium conierre, et cuivis, 
qui ferreis non rigeat precordiis , ingentes stimu- 
los ad vit: emendationem , divinumque amorem 
sub pectore vertere, per se notum est, et testantur 
qui bec ipsum experti, de quibus libro primo 

e peregrinationibus. Pulchre hac ipsa de re pius 
ille et eruditus scriptor Ludolphus de Saxonia: 
Ad terram sanctam, quam universe Christi Ecclesie 
nocte dieque sociare non desinunt , quam bonus ille 
Jesus inhabitando, et verbo, vel doctrina illuminando, 
illuminatam suo sacratissimo sanguine consecravit , 
delectabile est uspirare : sed delectabilius eam ocults 
corporis intueri et mentis intellectu revolvere, quomodo 
in locis singulis in ea nostram. salutem Dominus 
operatus sil. Quis enim enarrare sufficit, quod devoti 

iscurrentes. per loca singula , in spiritu vehementi 
oseulantur terram , amplectuntur luca , in quibus 
dulcem Jesum vel stetisse, vel sedisse, vel. aliquid 
egisse audierunt? Nunc tunduni pectus, nunc fletus, 
"unc gemitus, nunc suspiria emittentes , gestu. cor- 
poris , et devotionis, quam [oris ostendunt, et absque 
dubio intus habent, in vgl iens provocant, plerumque 
etiam Sarracenos. (Quid dicam de patriarthis Jacob, 
Joseph et fratribus ejus? qui, quia vivi in terra esse 
non poiterunt , elegerunt in ea mortui sepulturam. 
(ruid plura ? Tarditas ingemiscenda est Christianorum 
nostri temporis, qui Lot exempla habentes, tardi sunt 
de manibus inimicorum eruere terram quam conse- 
cravit sanguine suo Jesus Christus. 

Movemaur, nescio quomodo, inquit apud Ciceronem 
Atticus, locis ipsis, in quibus eorum quos diligimus, 
qut ad mirhmar , adsunt vestigia, Si hoc. verum de 
vestigiis quorumcunque quos diligimus et suspici- 
mus, quanto verius erit de monumentis Christi 
Redemptoris nostri , quo nil debet esse prius , nil 
antiquius? Me quidem, inquit idem Atticus , ille 
ipse nostre Athene non tiam operibus magnificis 
exquisitisque antiquorum artibus delectant , quam 
recotdatione summorum virorun, ubi quis hubitare, 
ubi sedere, ubi disputare sit solitus, studioseque eorum 
sepulera contemplor. Si hoc Atticus faciebat Athenis, 
quán rectius a Christiano fiet Hierosolyma et in 

alestina , quam presentia sua Salvator noster 
verzque fteligionis antistites consecrarunt ac dedi- 
carunt ? 

Guilielmus de Baldensel in suo [tinerario ad 
terram sanctam :. Et quis homo hunc locum. videre 
poterit sine (ncrymís , tremore cordis , alta. conso- 
latoria compassione mentis? ubi impassibilis patitur , 
vila moritur, et. supersubstantialis communicativa 
bonitas pro nobis peccaloribus, cum impiis deputatur. 

: Mem Guilielmus in eodem Hodoeporico : Conjert 
supra modum homini , loca hiec. sanctissima videre : 
quia devotio excitatur, εἰ videtur, quod vita Christi, 
ac apostolorum quodummodo oculis. inspiciatur cor- 
poris ; et ex hoc in corde fundamentum fidei firmius 
stabilitur. 

Porro sola mutatione loci ad Deum non accedi, 
quis ignorat? ut et illud, dandam potius operam 
ut Deus in pectore nostro habitet. H:ec et alia id 
genus ab auctore hajus epistolz solis monastice 
vite sectatoribus et sectatricibus esse dicta , fungus 
sit qui non confiteatur considerato epistolze totius 
scopo eli proposito : tametsi non negamus, talia 
eliam sxeularibus occini possé; nam si sola hac 
peregrinatione se ad Deum accessuros et perventuros 
considerent, reliquorum, qua ad bene beateque 
vivendum pertinent, securi, utique se ipsos falle- 
rent, ut et tunc, si peregrinarentur , nec tamen 
studerent Deum in pectoris sui habitaculum devo- 
eare. 

Objicit Calvinista, Si que Nyssenus scribit, ad 
$elos monachos et nonnas spectant , &t volunt adver- 
sani, ipsi se suis aculeis iC eni nam ΠΟΦΙΥΟ cto 
nulli magis peregrinantur. De crebrltate, fides sit 
penes Molineum. Multa Hodoeporica Hierosolymitana 
legi, seinper plures reperi seculares quam mona- 


Chos vel monachas, et absolute plures vires, quam 
mulieres. Ad argumentum Molinei, nego nos nostris 
telis configi. Nam ut in opere De peregrinationibus 
dicebam , ne ipsis quidem monachis auctor hujus 
epistole simpliciter et. universe peregrinationem 

ierosolymitanam abrogasse censendus est; neque 
enim ignorabat Nyssenus, si est Nyssenus, innume- 
rabiles monachos et sua :etate, et ante suam ztatem, 
maximo fructu in Palstinam loca sacra visitatum, 
adoratumque concessisse : quos omnes absilL ut 
Nyssenus una damnationis nota percusserit! sed 
peritos imitatus est medicos : nam, ut isti, morbo 
nimium ad unum extremum tendente, enituntur 
ad alterum , donec tandem atiüingant medium 
zyrumque pristine sanitati reddant : ita et Nysse- 
nus, cum solitarie vitàe cultores, et cultrices, ad 
peregrinationem Hieroselymitanam nimium propen- 
dere videret, in contrarium deflexit, penitusque 
hujusmodi institutum dissuasit , ut hoc odo rem 
ad mediocritatem quamdam, ubique laudandam 
οἱ commendandaiu reduceret : εἰ ut ad mediocri- 
tatem adduceret , nequitiam et improbitatem earum 
regiónum , per quas transeundum erat, grapbice 
oculis subjecit. 

Objicit Calvinista, Nyssenum dicere profectionem 
Hierosolymitanam sibi nihil profuisse; fide inde nec 
aucta nec imminuta ; si igitur lanto viro nihil utilitatis 
attulit, longe minus aliis emolumento fore. Sed non 
videt Calvinista Nyssenum, si est Nyssenus, facere 
quod peritis medicis in more positum, qui, ut zegros 
eg eílicacius a pertinaci quopiam proposito dimo- 
veant , id quod petunt , ne sibi quidem quidquam 
profuisse affirmant , nullo mendacio, sed veri 
dissimulatione in. bonum zgrotantis , εἰ noxia 
quequz desiderantis. Idein consilium in bac dissi- 
mulatione Nysseno fuit, si tamen, ut szpe dixi, 
Nyssenus fuit. Quis enim abnuat virum tam san- 
ctum et celesti lumine tam copiose collustratum , 
mirabiliter aspectu sanclissimorum locorum fuisse 
divini amoris facibus succeusum, et luculentis fidei 
incrementis locupletatum ? 

Przdicat auctor epistole multitudinem altarium 
in Cappadocia. Obstrepit Calvinista altaris tunc 
usum [uisse Deo laudes offerre, et gratiarum actiones, 
non vero sacrificium ἑλαστιχὸν ἐπιτελεῖν, aut. Deo 
offerre λύτρον pro redemptione animarum, ut hodie in 
missa canitur. At repugnat his vox ipsa 8cota ott; otov, 
qua utitur auctor ; quasi dicas , sacrificatorium. Run 

υσιαστήριον non est, nisi ubi θυσία seu sacrificium 
est ; sunL enim relativa, el se inutuo tollunt ac 
ponunt. 

Declamat Calvinianus minister in scelera qua 
olim Hierosolymis grassabantur. Sed si sola Hiero- 
solymitana urbs tulisset: scorla, mimos, scurras , 
forsan non injuria vitaretur, et ut vitanda dilfama- 
retur. Nunc quando is est cujuscunque ex variarum 
gentium concursu frequentioris loci genius, ut 
vitia simul cum advenis immigrent, nou est cur 
Hierosolyma sola in culpa hareat, praesertim cum 
sanctissimi semper viri inibi vilam egerint , neque 
ulla vel convenarum, vel indigenarum improbitas 
sanctimoniam loci oblitterare quiverit. Mirum istos 
vitia crepare, ut absterreant a sacris peregrina- 
tionibus ; et non eadem intonare, ut abducant a 
peregrinationibus profanis. Nullus negotiatorum 
retardari se sinit ab impurissima illa hominum 
colluvie, que Tripoli, Alexandriz, Cairi, et alibi 
degit, quo minus, spe lucri, ad ea loca peregrinetur 
per tot terre marisque discrimina : et isti vilia 
peregrinatoribus sacris objectabunt; quibus, tan- 
quam terriculamentis, eos a peregrinationibus 
removeant ac cohibeant, cum multo credibilius sit, 
eum inler sceleralos sancte et ipculpate victurum, 
qui peregrinationem Dei οἱ virtutis amore suscipit, 
quam eum qui peregrinatur propter quazsstum. Fi 
si propter nefariorum hominum piacula peregri- 
nationes iutermittend:e esseut, omnis lere civilis 


1251 | 


societas periret, cum a tanta multitudine et varietate 
mortalium flagitia uequaquam abesse soleant. Scripsi 
vobis per epistolam , inquit S. Paulus, ne commi- 
ateamini fornicariis , non utique fornicariis hujus 
mundi, out avaris, aul rapacibtts , aut idolis servien- 
libus , alioqui debueratis de lloc mundo exisse. ldem 
et hic dicere licet. Si quis in neminem flagitiis inqui- 
natum incidere velit, necesse eril ut aut penitus ex 
boc mundo exeat, et in ccelum inigret, aul cum Pau- 
lis, Antoniis, et id genus aliis, in eremum se abdat. 

Dices : Si propter vitia lucorum vel incolarum 
non sunt omittenda peregrinationes , cur auctor 
epistola hoc, argumento usus est absterrendis mo- 
nastiezg vite isa a peregrinatione Hiero- 
solymitana ? Respondeo id propterea factum ut 
eos, qui jam inundo penitus valedixerant , et ab 
omni hominum consortio se secreverant, eo effica- 
cius a suo proposito averteret, neque enim zuuum 
videbatur ut qui inundo jam nuntium remiserant, 
et. vitam solitariam elegerant, rursus se in publicas 
turbas darent, presertim hac opinione , quasi 
perfectionis Christiana: exsortes manere compelle- 
rentur, nisi llierosolyiam vidissent. Hanc enim 
potissimum persuasionem monachis istis Nyssenus 
eximere voluit: nam, ut supra dicebam, ne in 
imonuachis quidem simpliciter peregrinationem Ilie- 
rosolvinitanam dainnavit; quod patet etiam exeinplo 
Olympii monachi, ad quem scriysit commentarium 
De per[ectione Christiani hominis , et epistolam De 
vita S. Macrinc sororis sux, qui cum Hierosolymam 
tendeus, in Nyssenum Antiochiz incidisset, haud 
eum 4 suscepto itinere dehortatus est Nyssenus , 
sed postea pium hoc et laudabile institutum etiam 
publicis litterarum monumentis depr:edicare voluit. 
Omnino consuetudinis illius oblitus esse non debes, 
inquit Nyssenus, alloquens Olympium, cum ad urbem 
Antiochi congressi sumus , quo tempore petebas llie- 
rosolymam , ut monumenta Christi peregrinationis , 
dum in carne essel, inviseres, etc. 

Mirari porro subit, quid Molineo in mentem 
venerit, ut illam synodum, cujus meminit auctor 
epistola, et cujus missu in. Arabiam abiit, potius 
cum Baronio Aunali quarto veli esse synodum 
Antiochenam, de qua Nyssenus in epistola ad O:ym- 
pum de obitu Macrina sororis, quam cum δυο 
Casaubono de synodo ecumenica. Constantinopo- 
litana 1 sub Theodosio Magno, quam sententiam 
multis ille conlirmat, prafatione in Notas ad 
epistolam Nysseni tribus fennnis Eustathis, Am- 
brosi» et Basilisse inscriptam, confutata Baronii 
opinione, supresso tamen Daronii nomine. An 
censuit Moliueus lumen illud litterarum (sic enim 
appellat) hic caligasse, minusque vidisse, quam il- 
lustrissimum Baronium? ut et ii: eo, quod εὐσεθέ- 
στατον βασιλέα, quem ita Nyssenus, vel auctor 
epistole numinat, Casaubonus velit esse Theudo- 
sium Magnun, Molineus, Gratianum? 

Notas suas coucludit Molineus hoc admodum 
illiberali mendacio : Observa, lector, Gregorium in 
recta de Christo fide totam religionem ponere, ctc. 
At hodie primum pietatis argumentum est. subesse 
Romano pontifici, et membrum | esse Ecclesie Ro- 
inanc, eliamsi fidei dogmata, et quod. capul est, 
religionis ac firmamentum penitus. ignores, Facilem 
valde et perquam faventem Molineo eum lectorem 
esse VER. apud quem hsc pseudologia et lvedo- 
ria fidem invenit. 

Addit: Mirum vero Gregorium, cwm crearetur 
episcopus, non petiisse ab episcopo Romano diploma 
ἐνθρονιστικόν dp vocant litteras investituram), nec 
se jurejurando ad ei obsequendum obstrinxisse. Un- 
de compertum Calvinista Gregorium non petiisse 
et impetrasse ἐνθρονιστιχόν a. pontifice Romano? 
Certe, si iminediate id non obtinuit, mediate ohti- 
nuit, per metropolitanum suum, qui nomine priuni 


VARIORUM NOTAE. - 


4258 


pastoris Nyssenum .gregem Gregorio paseendutmw 
cominisit, Hzc de Notis Molinei.. 


CORRECTIONES NOTARLM CASAUDONI 


In Epistolam Gregorii ad  Eustathiam, Ambrosiam, 
Dasilissam (1). 


Edita est hiec epistola primum Parisiis anno 
Christi 1606. Dein anno sequenti recusa in Ger- 
mania llanovze, editore et interprete 15822€0  Casau- 
bono, viro docto, sed quod dolendum, in castris 
Calvinianis militanti, Adjecit ille idem, ut copiosas 
ita et eruditas notas ; quarum tamen nounullz no- 
tationibus indigere vise, ne noceant, ct ip erro- 
rem inducant, Attexam igitur notas 2d notas, pra- 
sertim ad illas, quae institutum peregrinaudi vel 
tangere, vel vellicare videbuntur. Non disquiram 
utrum h:ec epistola sit Nysseni : sit ejus. Exordium 
sic habet : 

Congressus bonorum, mihique ex animo dilectorum, 
et illius ingentis. humanitatis nobis a. Ὀοιμίνο pra- 
sita? monumenta, (μαι isthic ostenduntur, maximi 
gaudii, et voluptatis argumento. mili fuerunt. Utro- 
que enim modo feriari Deo quid essel, experiebar : 
cum εἰ Dei, qui vitam nobis dedit, symbola salutaria 
videbam ; et in ejusmodi personas incideram, in queis 
illa signa gratie Domini spiritaliter est contemplari : 
ut credere liceat, esse revera. in animo. illius. qui 
Deum in se habet, Bethlehem, Golgotham, Olivetum, 
Resurrectionem. Nam ubi in aliquo per bonam cou- 
scientiam — Christus. [uerit informatus, aut. aliquis 
meis divino veluti clavis, carnes suas. cenfixerit, 
[ueritque cum Christo cruci affixus: grave. saxi 
mundane [raudis (verit. amolitus, cerporeoque mo- 
nunento egressus, velut in nova viia ambulare {- 
slituerit : relicta humili atque hunm repente morta- 
lium vita, sublimi desiderio in caelestem Tlempubli- 
cam ascenderit, superna cogilaus ubi ext Christus, nil 
pondere corporis gravatus, sed puriore viia. [uctus a 
seipso levior, uw per sublimia sursum tendentem caro 
ipsius, nubis instar, comitari valeat: hic meo quidem 
judicio inter illas celebris [ame res censeri debet, in 
quibus benignitatis Domini nostri erga. humanum 
genus monumenia visuntur. Cum igitur εἰ sensibus 
meis loca sancia intuerer; intuerer vero amplius 
eiiam in vobis ejusmodi locorum expressa signa, tanto 
equidem repletus suu gaudio, ut. illud enarrare 
nulla vis dicendi queat. 

Hactenus pars epistola, llierosolymam misse; 
ibi enim tres iste mulieres babitahant. Ad illa pri- 
ma verba, Ἡ μὲν τῶν ἀγαθῶν καὶ χαταθυµίων αυντη» 
yia , elc., congressus hominum bonorum, ete., notat 
$choliastes : Priucipio hujus epistole luculente. ex- 
plicat Gregorius quo fine veleres loca sancta, qua 
Hierosolymis erant, et in vicinis Palestine partibus 
adirent, Satis luculente explicat (inem — hujus 
peregrinationis, sic tainen, ut bona lectoris mente 
egeat. Nam si quis Molineus, aut alii ex scbola Νο” 
vatorum in hoc exordium incidal, per illud ἰδεῖν 
τὰ σωτήρια σύμθολα τοῦ ζωοποιῇσαντος ἡμᾶς 
Θεοῦ, nibil aliud intelliget, quam locorum illoruni 
inspectionein seu contemplationem, qualis usitata 
est antiquariis, qui veterum inonumenta lustrant, 
et quidem cum voluptate ac jucunditate, eum tamen 


Nyssenus per illud ἰδεῖν non aceipiat. qualecuuque 
videre ; sacrum, religiosum, plenum reverenti 


et pietatis; quodque reverentiam e£ pietalem te. 
stetur externis actionibus, genuflexionibus, oscu- 
lis, amplexibus, lacrymis, suspiriis, ardenübus 
votis, et id genus aliis gestibus, quos llamma  in- 
terna divini amoris exprimere solet. Sie enim 
veleres videbant, adibant, obibaut, et lustrahan 
loca saucia, ut contra Molineum jam dictum, et 
fusius in opere De peregrinationibus: dilucidum- 
que exemplar videndi, ct moris quo loca gancia' 
a piis videbantur, et visehantur, suppeditat gobis 


(1) Qua inter Epistolas legitur ordine tertia, supra col. 1015. 


4259 


sancts Hieronvmus in Épitapbio sancte Paula. 

Cum 2utem. Nyssenus hoc loco testetur se ex 

aspectu monumentorum illorum incredibili volu- 
ptate ευρο fuisse, et vere diem festum Iztum- 
que sibi obtigisse, cum Hierosolymis loca sancta 
obiret ac inviseret ; manifestum fit, accommodate 
ad personas, de quibus tractabat, intelligendum 
esse illud in altera epistola, cum ait sibi unum 
itineris Hierosolymitani fuisse fructum, cognovisse ex 
collatione, ὅτι τὰ ἡμέτερα τῶν ἔξω πολὺ ἁγιώτερά 
ἐστιν, nostra exiernis longe esse sanctiora : nec ita 
precise, et, ut sic loquar, crude intelligendum, 
quasi velit nihil penitus emolumenti ex inspectio- 
ne monumentorum Hierosolymitanorum ad se re- 
diisse, ut contendit Molineus, etalii sectarii, Άη 
enim exiguus vel contemnendus fructus est, μεγίστη 
χαρὰ xal εὐφροσύνη, maxima letitia εἰ voluptas, 
qua se in illis locis perfusum scribit? Nec loquitur 
de l:titia vana et mundana, sed de caelesti et spi- 
ritali. Cur autem in ilia altera epistola, si illius 
est, negaverit se alium cepisse fructum, expliea- 
tum est supra contra Molineum : miosi nimirum 
et extenuatione uti. voluit, ul ardentem monacho- 
rum peregrinandi cupidinem restingueret. 
. Addit scholiastes : Solent Greci Patres, εἰ has 
spontaneas angarias, et similia his alia inventa, µελέ- 
πας πρὸς ἀρετὴν γυµνασίας πρὸς θεοσέδειαν, cujus- 
modi exercitationes, sive, ut sic dicam, irritamenta 
ad pielatem , Christianorum (erventem zelum multa 
in veteri Ecclesia excogitasse, constat. 

Nil video quod displiceat. Vera sunt qus» no- 
tas ; testibus Nysseno, Nazianzeno, Basilio, el ple- 
risquealiis qui suisin libris miras et varias µελέτας 
πρὸς ἀρετὴν xal Yupvacla; πρὸς θεοσέθειαν tra- 
Punt, et luculentis coloribus depingunt. Quid am- 
plius ? 

Ceterum. quid, quantumque. inter Dei mandata 
sacris ejus voluminibus comprehensa, et has humana 
mentis inventiunculas intersit, vere et praeclare docet 
hic idem Gregorius in aureola de iis, qui Hierosolyma 
ibant, epistola. 

Non pugnabo. Sit epistola ila Mysseni. Nego 
quidquam ab illo in ea scribi, quod traditis a se 
alibi, et a priscis Patribus usu receptis µελέταις 
πρὸς ἀρετὴν καὶ Ὑυμνασίαις πρὸς θεοσέδειαν, vel 
in minimo adversetur, ut antea ostensum contra 
Molineum, et fusius in opere De peregrinationi- 
bus : neque exercitationes ille veterum Patrum 
fuere humana inventiunculg ; sed. impulsu sancti 
Spiritus institut: ac suscepte, et ex sacre Scri- 
pturz fontibus deductz. Λη, quam bie et alibi prz 
dicat Nyssenus sanctorum locorum aditionem οἱ 
lustrationem in epistola De euntibus RHierosoly- 
mam, pro humane mentis inventiuncula habet ; 
exque eodem ore calidum et frigidum efflat ; eodem- 
que calamo pro se et in sc scribit? Absit bac an- 
tilogia et enantiologia a sanctissimo et doctissimo 
prisule Gregorio! Valde autem mirabile mihi acci- 
dit, si peregrinatio Hierosolymitana, et id genus 
alie ad pietatem exercitationes, erant Aumance 
menlis inventiuncula, quoiodo id non fuerit anim- 
adversum ab illuminatissimis viris, pastoribus 
et doctoribus Ecclesiz przcipuis, qui et ipsi hu- 
jusmodi, scilicet humane mentis inventiuncule, im- 
pense vacabant, et, ut ab aliis studiose vacare- 
tur, toto studio efficere tentabant. Num Nyssenus 
statim a reversione sua ad suam ecclesiam, nec. 
dum scivit id, quod Hierosolymis fecerat, esse 
humane mentis inventiunculam, intellecturus hoc 
post aliquot annos, quando nimirum scribebat 
epistelam De "euntibus Hierosolymam ; quam ait 
scholiastes diu post hanc fuisse exaratam ? Quanta 
jaetura non modo imperite multitudinis, sed et 
sanctimonia et eruditione przstantissimorum ho- 
minum tam sero orbi illuxit Evangelium Islebi- 
cum et Lemannicum, quod longe aliam ἑορτὴν 
χατὰ Θεόν facit cultoribus suis, quam Nyssevu 


VARIORUM NOTE. 


1210 


Hierosolymis ex inspectione τῶν γνωρισμάτων, xal 
bond xa συµδόλων. xaX ὑπομνημάτων τοῦ ζωο- 
ποιῄσαντος ἡμᾶς θεοῦ obtigerit. 

Porro cum Nyssenus dicat, sibi δηλωθῆναε τὸν 
χατὰ θεὸν ἑορτήν. festum. diem sibi illuxisse £& ἅμςο- 
τέρων, hoc est, ex iuspectione locorum sacrorum, 
et ex aspectu hominum, qui suo in corpore Chri- 
stum crucilizxum, et omnia salutis nostrae monu- 
menta spiritualiter cireumferebant et reprzesenta- 
bant, manifeste indicat se lis in locis ita versatum, 
ut laudes gratesque Deo debitas persolveret, pie κ. 
reverenter singula lustraret, et ccelestibus flammis 
incenderetur, et ad superna raperetur : ac proinde 
non instar curiosi antiquarii, sed ritu pi: Deum- 

ueamantis hominis in iis locis sese gessisse. Nam 
iebus potissimnm festis Deo laudes gratesque de- 
bitas dicere nioris habemus. 

Subjungit scholiastes: Vocat Nyssenus loca illa 
sancta σωτήρια σύμθολα, salutaria, seu salutifera 
signa, hoc est, τοῦ Zwtrpoz, Salvatoris, non autem 
σωτηρίας ποιητικά, salutem e[ficientia : apage! inqeit 
scholiastes. t velis, nolis, σωτήρια sunt illa loca, 
hoc est. salutifera, tum quia aspectu sui corda ad 
poenitentiam et salutares lacrymas nou raro com- 
movent, si que adhuc in peccatorum coeno hzereat ; 
ut patet de Maria Zgyptiaca ; tum quia justos quo- 
que et jam gratiam Dei adeptos ad prateritz  vitze 
male transacta, et ad omnium sive a se, sive ab 
aliis improbe commissorum sive comumittendorum 
acriorem et incensiorem detestationem excitant. Àn 
igitur id quod homines ad peccatorum fugam et 
exsecrationem, et ad singulare pietatis studium, Dei- 
que amorem ferventem, exsuscitat, non. est σωτὴ- 
prov, hoc est, τῆς σωτηρίας moutuxóv? Απ id quod 
calorem affert, quodque inflaminat, non est της 
θερµότητος ποιητιχόν, caloris productieum ?. Sive 
effective, sive objective, ut cum quis metu terrifi- 
ci objecti calescere incipit, ut fieri solet in angu- 
stiis. Qualis contumacia hic tergiversari, ubi nullus 
tergiversandi locus? Quis enim cum ratione abnüat 
σωτήριον esse salutiferum seu salutare? Σωτήριον 
φάρµακον quid taudem est? Nonne salutife- 
rum? 

Non hoc diceret Gregorius, inquit scholiastes, 
qui ne adjuvari quidem salutem. nostram, nedum 
parari istiusmodi | exercitationibus solide probat in 
ea, cujus toties meminimus, epistola. Àt in hac epi- 
stola Nyssenum, si est Nysseni, boc non affirmare 
simpliciter et absolute, sed ad personas, quibus ni- 
miam peregrinandi NEIN eximere volebat, 
totam orationem conformasse, supra adversus 
Molineum, et in opere De peregrinationibus fuse 

robatum est. Sufficit mihi quod in hac episto- 
a monumenta illa Christi nominat σωτήρια cóp- 
601a, salutifera signa. Cur locum clarum hujus 
epistolze obscurabo per obscurum epistolz alterius * 
Cur non illí potius per hanc accendam facem? 
Quanquam, ut szxpe dictum, non negat in illa prio- 
re epistola Nyssenus, si est Nyssenus, symbola et 
monumenta illa esse σωτήρια, sed orationem ad 
eos, quorum gratia epistolam illam exaraverat, ac- 
commodat, Nam quod scholiastes insuper sequen- 
tia subdit: qui (Nyssenus) etiam alibi docet τὴν 
τοπιχὴν µετάατασιν, εἰ visilationes quorumcu 
locorum, ne ad morum quidem emendationem. ullum 
facere momentum : sciendum nuspiam hoc doceri 
a Nysseno ; ne in epistola quidem illa quam isti 
semper iu ore gerunt. Per se quidem loci mutatio 
ad vita3 emendationem non requiritur; nam ubi- 
que locorum potest quis, si velit, ad meliorem fru- 
gem:se recipere, gratiae divinz interventu et adju - 
mento : per accidens tamen plurimum mutatio lo- 
ci ad morum emendationem conducit, ut patet 
quotidiana experientia, et innumeris veterum exem- 
plis : nec tam imperitus fuit Nyssenus, ut hoc in- 
ficiaretur. 

Falsissimum praterea est visitatliones sacrorum 


4911 


Wocorum nullum facere momentum ad. vitam rectius 
instituendam. Quot enim innumeris flagitiis οἱ sce- 
Weribus obstricti, inspectione locorum sanctorum 
vela retrorsum dederunt, et vitam in melius com- 
wintarunt? quot antea laudabiliter et divinis legibus 
convenienter victitaptes, aditis et lusiratis redem- 
ptionis nositze monumentis ac symbolis, ita incensi 
sunt, ut vel mundo penitus valedicerent, vel multo 
ardentius, quam antea, pietati operam darent! 
Α vero itidem alienissimum est, eumdem fuisse sen- 
sum Hieronymi, eumdem Augustini, eumdem totius 
veteris Ecclesie, videlicet, visitationes locorum εα- 
crorum ad morum emendationem nullum momentum 
conferre. Faleitatem hanc perspieue redarguit opus 
De peregrinationibus, precipue liber primus ; et 
epistola quam S. llieronymus nomine Paule et 
Eustochii ad Marcellam scripsit. 

Vide autem quid non moliatur Calvinianus spi- 
ritus. Ne monumenta Christi cogatur fateri xalu- 
taria, seu salutifera, sic explicat σύμδολα σωτήρια, 
id est, τοῦ Σωτῆρος, monumenta Salbatoris, et lud 
Basilii Seleuciensis : ἐχ τοῦ Δαυῖδ fj σωτήριος γέ- 
νησις, hoc est, τοῦ Σωτῆρος. Eune ipsam quidem 
nativitatem Christi appellari patitur saluttferam ? 
Qu: hzc nova doctrina ? Si nativitas Christi non 
fuit σωτῄήριος, hoc est, salutifera, ergo nec passio 
Christi, nec resurrectio fuit σωτήριος. salutifera ; 
sed tantum τοῦ Σωτῆρος, Salvatoris. Quis autem 
Christiano animo preditus hoc ferat? Quis non 
ut profanum, et impium, toto pectore respuat ? 

- Quis non, ut communi Christianorum sensui et 
conceptioni contrarium, aversetur et detestetur? 
At cum hzretici soli et unicze fidei salutem ascri- 
bant, et per consequens, eam solam σωτήριον, lioc 
est salutiferam existiment, coguntur hoc vocabu- 
lum, sicubi in Patrum lucubrationibus, aliis rehus 
tributum invenitur, alio detorquere. Jure an inju- 
ria, apte an inepte, parum morantur, 

Quam vero subtilis observatio novi significatus, 
quem reperit scholiastes in verbo σωτηρία : non 
enim solum salutis nostre summam significat, verum 
etiam singula Christi precepta, quibus ad bene vi- 
rendum instituuntur, qui tendunt. ad salutem. Iloc 
sensu commode accipi potest non infrequens apud 
Patres dictum : Multas salutis vias ab Jesu Christo 
esse pale[actas. Quam recondita et ex intimis ab- 
ditissimae theologi: thesauris deprompta notio? 
Quis hactenus scivit, omnia media tam ad salu- 
tem hujus vite, quz in gratia Dei et justificatione 
consistit, quam ad salutem vitze zelerna, quae po- 
sita est in coelesti gloria, appellari accrptav? Quis 
$civit media a fine non raro appellationem sortiri, 
etiam in profanis, ut sana medicina, sanus cibus, 
sanus aer, a sano, quod est in animali? 

Singula, inquit, precepta Christi nominantur σω- 
τηρία, hoc est, salus. Esto, at non sola : sed et 
consilia, et quidquid preceptis Christi consenta- 
neum est, ut religiosas vite status , omnia hac sa- 
lutis nomen ferunt, quia ad salutem ducunt. Nec 
sunt unius modi et generis, sed plane multiplicis, 
ut proinde recte dixerit Basilius Seleuciensis ser- 
mone de Noe: Πόσας τὸ θεῖον προφάσεις ἐπινοεῖ 
σωτηρίας, εἴ που τὸν σώζεσθαι βουλόµενον εὕρῃ. 
Quot salutis occasiones excogilat Deus, si quem 
forte, qui salvari velit, reperiat. Ubi voce σωτηρίας 
inlelligitur penitentia : inquit Scholiastes, que, εἰ- 
si causa vera non est salutis, et ipsa lamen et bona 
opera necessario cum salute coherent. Án non odo- 
raris hie feetorem Calvinisticum ? Án non animad- 
verlis penitentiam nomine saluiis privari, quod 
haresis solam fidem salutis causam existimet ? Si 
singula precepta σωτηρίας nomine afficiuntur, cur 
non et preceptum de poenilentia, seu ipsa paoni- 
tentia? An non et ipsa ad salutem, et quidem cer- 
tissimam et certissimo ducit ? Cur venit Christus 
peccatores vocare ad poenitentiam, si poenitentia 
non est salutis causa? Cur Christus uravissiiia illa 


VARIORUM NOTAE. 


1243 


de necessitate pornitentise verba pronis : ΝΑ pe- 
nitentiam habueritis, omnes similiter peribitis? An 
non est aalutis causa, sine qua nulla salus, sed 
presentissimus et inevitabilis interitus ? Cur san- 
clus Petrus Judzis poenitentiam quasi primam ad 
salutem januam proposuit ? Penitemini igitur et 
convertimini, wi deleantur peccata. vestra. En per 
penitentiam εἰ conversionem expunguntur peccata. 
Àn deletio et obliteratio peccatorum dici nequit 
σωτηρία, sulus, hoc est, salutis effectrix? 

5. Chrysostomi est hiec sententia : Πολλὰς ἡμῖν 
ὁ θεὺς του σώζεσθαι δίδωσιν ὁδοὺς' µόνον μὴ ἆμε- 
λῶμεν. Mulias salutis rationes. suppeditat nobis 
Deus. Tantum ne negligamus. — Sine causa quidam 


hoc εἰ similibus dictis, que mslta sunt apud. illum. 


Patrem, offenduniur, inquit scholiastes. Et quare 
offenduntur? quia unicam viam, rationem et cau- 
sam salutis arbitrantur fidem. lliuc frontem con- 
trabunt, quando in Chrysostomo et aliis legunt, 
multas esse salutis vias et rationes, cum illorum ju- 
dicio non sint plures, sed unica, nempe (des, 
Scholiastes emplastrum adhibet : nam si qua his 
inest durities (durum accidit istorum auribus, quid- 
quid non crepat solam fidem), ex aliis ejusdem τρισ- 
µαχαρίστου doctoris locis est emollienda. Nil opus 
ulla Calviniana emollitione, aut mollitudine. S 
ecee mollissimum locum quo scholiastes alios du- 
riores emollit : Οὐχ ἀπὸ χαθορθωµάτων, οὐδὲ πόνων, 
οὐδὲ ἀμριθῆς, ἀλλ ἀπὸ χάριτος µόνης γένος ἑδικαίωσε 
τὸ ἡμέτερον ὁ θεός. Non ex bonis operibus, neque ob 
labores, neque ex compeusatione, verum ez gratia 
sola humanum genus justificavit Deus. Sed animad- 
vertere debebat scholiastes, Chirysostomum ex Apo- 
δίοῖο loqui de summa salutis generatim, quz nobis 
parta per Christum, pro nobis incarnatum, cruci- 
fixum, mortuum, eic., et de reconciliatione cum 
Deo, ita ut Deus vellet, quantum in se est, gratiam 
et salutem nobis conferre. Hoc enim benelicium 
sine ullis operibua vel meritis nostrià per solain 
Dei gratiam nobis collatum est ; quod werito no- 
minatur justificatio, quia justificationis nostra gra- 
tia institulum fuerat. 

Possunt etiam hic et similes loci sive S. Chry- 
sostomi, sive aliorum Patrum intelligi de prima 
justiicatione, quae nobis non contingit ex operibus 
Dostris, lanquam ex meritis, sed ex sola gratia Dei, 
tametsi non sine actibus fidei, spei, charitatis, 
penitentia, eic., ut dispositionibus ad divinam 
gratiam in animo recipiendam. 

Ait scholiastes, Gregorii judicio, sufficere si quis 
Bethlehem, Golgotham, montem Olivarum ei locum 
Resurrectionis contempletur in hominibus probis εἰ 
sanctis, prout ipse fecit llierosolymis, ut testaiur 
initio hujus epistola. At licet sulficiat, neque eulm 
ideo sanctus, Deoque charus non eris, si loca Ite- 
demptionis nostre non lustres, attamen hoc non 
dicit Gregorius, ut patet ex ejus verbis supra re- 
citatis ; sed tantum hoc : loca satucta. Nativitatis, 
Crucifixionis, Ascensionis in edelum, et Resurrec- 
tionis spirituali modo etiam in sanctis ad contem- 
plationem nobis exhiberi: quod verum est. Nam 
quod Nyssenus horum duntaxat quatuor locorum 
meminit, quid refert ? Alii, nominatim $8. Hiero- 
nymus in Epitaphio S. Paulz, plurium memine- 
runt. Inde suppleantur, qu: hic desunt. Nysseno 
salis fuit primaria a peregrinis adiri et lustrari 
solita, expressisse, 

lterum ingerit 8choliastes, Gregorium velle, pie- 
tate insignes viros, non minus esse visendos, quam 
illa, que vocant loca sancta. Nec vult, nec dicit 
hoc Nyssenus, ut fatebitur quisque oculis sinceris 
Nysseni verba legerit. 

Illud mibi placet, quod fatetur scholiasteg,odnAhv 
πολιτείαν apud Gregorium sexcentis locis esse au- 
steriorem el sanctiorem vitam, uno verbo, asceticam 
seu monasticam : Latinis scriptoribus, sublimius 
propositum : contra inscitiam Molinei, qui ὑψηλὴν 


ὁ θε σαι LA a.m Sen 


1945 YARIORUM NOT.£. 1341 


πολιτείαν͵ intelligit vitam communem Christianorum, 
divinis legibus consentanee actam. 

Nimis rigidus censor est scholiastes, cum Patri- 
bus dien» dicit, quod aliquando funera charorumn 
invidim, seu τῷ φθόνῳ ascribant. Nimis largus et 
benignus est praeco, cum Bezam. vírum maximum, 
εἰ lucubrationes ejus in. Novi Testamenti libros, 
nunquam satis laudatas appellitat. j 

llla verba Nysseni: Ἐπειδὴ τοίνυν εἶδον i xat 
αἰσθητῶς τοὺς ἁγίους τόπους, εἶδον δὲ χαὶ ἐν ὑμῖν τῶν 
τοιούτων τόπων ἑναργῇ τὰ angela, τοσαύτης ἐπλη- 
gum. χαρᾶς, ὥστε ὑπὲρ λόγον εἶναι τοῦ ἀγαθοῦ τὴν 

εἠγησιν, iterum manifeste vanitatis. redarguunt 
Molineum, quando ex epistola De euntibus Hiero- 
solymam Nysseno ascripta, eontendit, Nyssenum 
nihil emolumenti ex locis sanctis aditis ac lustratis 
aecepisse, cum jpse hic contrarium evidenter de 
46 lestelur; ut proinde obscuriora illa epistolz 
predict: (si est Nysseni) verba, ex subjecta iua- 
teria per heec clariora interpretari debeamus. 

Ubi nolim scholiasten et interpretem sic reddi- 
disse illa εἶδον δὲ χαὶ tv ὑμῖν, elc., intuerer vero hoc 
amplius in vobis, etc. Quid sibi vult istud, amplius, 
quod in Greco textu non comparet, nisi n:elius et 
pos esse viros probos et sanctos, quam loca 

ierosolywmitana visere: quod scholia uon semel 
diserte profitentur ? 

Sonore declamat scholiastes in vitia Hierosoly- 
mitanze urbis ex epistola De euntibus Hierosolymam. 
Mi λογιζόμενος, ut ipsius Nysseni verbis utar, ὅτι 
ἁληθὴς ὁ τοῦ Κνρίονυ λόγος ὁ εἰπὼν, ὅλον τὸν χόσμον 
bv τῷ πονηρῷ χεῖσθαι, ὡς μηδὲν τῆς οἰχουμένης µέ- 
po; ἐλεύθερον εἶναι τῆς μοίρας τοῦ χείρονος. Ei γὰρ ὁ 
τὸ ἅγιον της ὄντως δωῆς χνος ὑποδεξάμενος τόπος 
τῆς πονηρᾶς ἀχάνθης οὗ καθαρεύει, cl χρῃ περὶ τῶν 
λοιπῶν ἀννοεῖν τόπων oi, ἡ τοῦ ἁἀγαθοῦ µετουσία 
χατεσπάρη διὰ φιλῆς ἀχοῆς xai χηρύγματος: Non 
repulans verum esse quod Dominus dixit (yer Αρο- 
SLolun), universum mundum in maligno positum 
esse, ita ut nulla pars orbis terrarum deterioris 
illius portionis sit expers. Nam si locus ipse, qui 
sanclum vestigium verg vite suscepit, purus a malis 
senlibus non est, quid de ccleris opinari debemus, 
qui solu auditione et praedicatione boni illius com- 
munioue sunt aspersi ? 

Admodum se torquet scholiastes in eo expli- 
cando, quod Nyssenus ait, ad alia loca extra Pa- 
lestinam disseminatum esse bonum celesie διὰ φιλῆς 
ἀχοῆς xai κηρύγματος, sola auditione et predica- 
tione: Hierosolymam autem et cireumjacentia loca, 
etiam ex ipsa Salvatoris apostolorumque prasentia 
av vOce, iunpressisque ac relictis vestigiis. diving 
docirinz Qtcsaurum accepisse. Videtur Gregorius 
hisce verbis, inquit scholiastes, aliquem alium multo 
certiorem, et nobiliorem modum  percipiende  do- 
ctrine Ghrisiiang agnoscere, quam per auditum el 
pra dicaionem : quin, si maligne verba urgere velis, 
manifestissime calumnicg sit locus: quasi non [uce- 
rel magni Gregorius evangelice docirine pradica- 
tienem et. auditum : nam solent Greci, cum aliquid 
aspernantur εἰ elecant, hoc fere modo loqui, etc. 

Respondeo, modum aliquem percipiendz do- 
etrinz evangelicis, per accidens, ratione nostri, esse 
certiorem, nobiliorem et locupletiorem, quam sit 
ille per nudam et solam auditionem el praedicatio- 
nem : omni absurditate vacat, neque ulla injuria 
pridicationem verbi divini allicit, Quis enim ab- 
nuat, respectu nostri, certiorem el nobiliorem esse 
perceptionem verbi ex auditione et praedicatione 


. conjunctuun. cum oculari inspectione inonumento- 


run, qua Christus usu, factu, facio, passione et 
miraculis illustravit, quam si ab hac inspectione 
sejungatur? Verissimum est enim iilud poete: 
Segnius irritant animos demissa per aures , quam 
qu& sunt oculis subjecta fid-libus. Sicut enim. apo- 
stolis cum Christo versantibus et degentibus, et 
non modo praedicationem ejus audientibus, scd. οἱ 


miraeula videntibus certior, et nobilior per acci- 
dens, quoad ipsos, suppetebat fidei percipiend:e 
ratio, quam nobis, qui Christum nec vidimus, nec 
audivimus, nec miracula ejus coram intuiti sumus; 
eed sola auditione et przdicatione verbi in Chri- 
&tianam disciplinam nomina dedimus : ita et illis, 
qui simul et auditu przdicationis doctrine caric- 
stis, et inspectione monumentorum Christi nati, 
passi, a mortuis excitati, in caelum assumpti im- 
pelluntur et inducuntur ad fidem, certior per acci- 
dens, respectu ipsorum, suppetit doctrine coelestis 
percipiende ratio, quam aliis, qui sola auditione 
contenti esse debent. Neque hoc quidquam derogat 
certitudini et prestantize percipiendi evangelicam 
doctrinam et fidem ex 3uditu, sed potius prazestan- 
tiam ejus auget et amplilicat, superaddendo aliud 
quiddam, in quo respectu nostri, ad lidem ample- 
etendam plurimum momenti positum est. 

Quanquam posteris, qui, ut apostoli, et alii, 
Christum presentem in terris non conspexerunt, 
hzc ipsa salutis nostre: symbola aliter non innote- 
scunt, quam traditione nisjorum et auditione. Unde 
enim nobis nolus Calvaria locus? inquit Damascc- 
nus. Unde sepulcrum vile? Nonne quia parentes fi- 
lios ea non scriplis, sed voce singulis etatibus do- 
cuerunt? Nam quod in (αἰτατία loco crucifixus sit 
Dominus, εἰ iu. monumento sepul(us, quod in petra 
Joseph excideral, scriptum est : quod autem fiic, que 
nunc colimus, illa sint, sermone non scripto, sed per 
manus tradito accepimus. 


Nec verum est quod scholiastes ait, si quis Nys- 
seni verba urgere velit, manifestissime calumnic 
locum fore: quasi non magni faceret evangelice do- 
ctring praedicationem et auditum : nam vox φιλή non 
significa semper aspernationem el elevationem rei 
cum contemptu: sed vei propositionem cum exclu- 
sione aliorum; ut si quis dicat: Jste vel iste est 5; 
ἄνθρωπος, nil contemptim de illo enuntiat, sed 
tantum indicat eum prastantiore quapiam natura 
non esse preditai. Quo sensu negare solemus, 
Christum |uisse vOv ἄνθρωπον. Sic qui dicit se, 
ψιλὸν ἄρτον, solum et nudum panem comedisse, nil 
ahjecte de pane sentit, sed alia duntaxat edulia 
excludit: nam et de prestantissimo pane, si solus 


. manducetur, sine ullo alio edulio recte vocabulum 


Qu 6; alliriuamus. 


Ait scholiastes : Geographus Arabs portas Hie- 
rosolymarum , sive /Elte, quo nomine etiam ipse 
utitur, enumerans, longe aliter quum postea factum 
a Benjamino in Jtinerario, unam commemural, quam 
vocat πύλην τῆς Μήτρας, tel τοῦ '"EX£ouc. Utrumque 
enim vor Hebraica etiam apud Arabes. significat : 
hanc autem portam 6i auctor perpetuo clausam ma- 
nere, neque aperiri unquam, misi die solemnitatis 
Oliva. Videtur his verbis significare, moris fuisse, 
ui die quadam adiretur solemnt pompa templum in 
Oliveti montis vertice edificatum a Ghristianis, qui 
essent. Hierosolymis θαλλοὺς olive gestantibus, ad 
similitudinem Judaice βαϊοφορίας. 

Erras. Hoc significare vult auctor ille: die Pal- 
marum deg enim intelligit per diem solemnitatis 
Oliva) Christianos ex monte Oliveti, ramos paima- 
rum gestantes, instituere processionem in urbem, 
ad imitationem Christi et discipulorum cjus, idque 
per portam, hac die solummodo aperiri solitam, 
alioqui perpetun clausam, quae Auree nomen ha- 
bel: de qua sic scribit breidenbachius in Hodaepo- 
rico $uo, seu potius in Iconismo urbis flierosoly- 
Initang, quem ltinerario suo adjecit: Porta Aurea, 
per quam Christus sedens in asino intravit in. die 
P'alinarum: que etiam Heraclio imperatori venieni, 
cum pompa tmnperiali occlusa. primum miracalose, 
postea humilianti se aperia [uit. Et hodie clausa ' 
manet miraculose Sarracenis : iia, quod nequaquam 
possunt eam. reparare quolibet ingenio : quin id ten- 
tantes, subito moriantur, Unde nullum habent. eju 


245 


usum ingrediendo, vel egrediendo. Bac ille. Similia 
Adriclomius in Theatro suo. 

Porro consuevisse, etiam Sarracenis in sanc!a 
urbe dominantibus, solemnem processionem in 
nrbem a Patribus ordinis Minorum S. Francisci 
institui, docet Hodeporicum Baumgartnerianum, 
lib. u, ο. 7 : Descendentes versus mare Mortuum 
Betphage lustravimus : in quo loco guardianus de 
monte Sion (sic enim nominatur qui religioso illi 
ccetui preest) solet omni anno die Palmarum cum 
fratribus suis asellos | ascendere, ας Hierosolymam 


intrare ob memoriam facii ibi α Christo patrati. 


Quanquam quod de asellis dicitur, ambigo, num 
sit ab auctore, an ab interprete Predicante: for- 
san enim solus guardianus asino vehitur, cxteris 
eum comitantibus et subsequentibus, cum hymnis 
et cantieis, ad ritum prima illius ex monte Oli- 
varum processionis. Porro per quam portam sub 
Sarracenis supplicantes festo Palinarum ingressi 
fuerint, non explicat Hodeporicum Baumgartne- 
rianum. At. sacrum hoc aginen per hanc portam 
in urberm fuisse introductum, quando geographus 
Arabs vivebat, et scribebat, mirandum non est, 
quandoquidem vixisse el scripsisse videtur Chri- 
siluis cruce signatis rerum in Palzstina polieu- 
ubDus. 

Nunc docere nos aggreditur selroliastes, quo 
pacto in lectione sanctorum Patrum versari debea- 
mus. Judicio, inquil, opus ext ad veram eorum 
mentem percipiendam. ltaque semper. in. menoria 
habendum, aliter Patres loqui cum. διδακτ κῶς εί 
serio aliquid tractant : aliter. cum obiter, et ut ipsi 
dicere solent, οἰκονομιχκῶς. Agnosco distinctionem 
etiam Calviniano genio adversus Bellarminum usur- 
patam; scilicet, Patres non omnia serio, el do- 
cendi causa,sed multa dicis solummodo gratia 
scripserumt, et in his nusmerabimus quidquid Cal- 
viniano sto.nacho minus acceptum gratuiique ac- 
ciderit. 

Audiamus exemplum hujuscemodi economica 
scriptiouis seu loculionis, seu assertionis. Possem 
inquit scholiastes, niulta ejus exempla, el quidem 
gravissima, afferre. Non dubito, quia certus mili 
videor, te totos ilios tres divi Chrysostomi adver- 
sus vituperatores vite iwonastiez pulcherrimos 
divinosque libros, et comparationem monachi et 
regis, et totam Theodoreti religiosam historiam, 
el quidquid bujus generis occurrit, pro scriplis et 
assertis non. dogmaticis, sed aconomicis repulare, 
quz non serio, sed obiter tantum, et ludi gralia, 
concepta et edita fuerint. 

Sed scholiastes supersedet procul exempla ar- 
cescere, quandoquidem longe illustrissimuu pra 
manibus est in hac. ipsa. Nysseni epistola: Nam 
Gregorius ad mulieres scribens, que Hierosolymis 
eranl , ubi vestigia visebantur humane Christi con- 
rersalionis in terris, sic apud illas loguitur, quasi 
ad credendum doctrine Ghristiana, 31q«c adeo etiam 
ad bene vivendum ingens aliqua esset eorum proro- 
gativa , qui oculis corporis loca illa vidissent. ltaque 
audilio nuda, hic opponitur ei auditui , qui cum in- 
spectione eorum locorum [uerit conjunctus. lta est. 
Hoc vult, hoc sentit Nyssenus. Quid tu? Non siim- 
pliciter hec ita dicuntur a Gregorio, neque διδαχτικὠς, 
verum οἰχονομιχῶς, dum preposito «uo servit. Pro- 
positum autem illi erat hanc epistolam scribenti, 
acriter Hierosolymitanos castigare propter ea vitia, 
que inter tlos deprehenderat , ei eai quam paulo 
ante malam spinam vocabal : que reprehensio, ul 
cmquis auribus ab illis acciperetur, iia benigne cum 
illis hoc loco agit , ut aliquam eis super oues Chri- 
slianos prerogativam concedat. 

En Calvinianum genium, ut eludat quod suo 
palato ingratissimum accidit, comminiscitur hoc 
non serio, sed οἰχονομιχῶς duntaxat a. Gregorio 
scriptum et pronuntialum, ut xquioribus annis 
acciperetur reprehensio paulo post instituenda : 


VARIORUM NOTE. 


1346 


probatque hoc οκ epistola De euntibus Ilierosoly- 
mam, ubi simpliciter negare videtur, ullam esse 
locorum llierosolymitanorum pr: ceteris przro- 
gativam, vel vim excitandz pietatis inditam. Ft 
hoc ait scholiastes, διδαχτικῶς a Nysseno traditum. 
Verum si quis contendat, omnia, quas in illa epi. 
stola a Nysseno (si Nysseni est) disputantur, 
non διδαχτικώς, sed οἰχονομιχῶς, hoc est, accom- 
inodate ad non monasticz vite professores, quos 
a peregrinatione Hierosolymitana dehortabatur, 
scripta et dicta esse, quo se vertet sclioliastes ? 
Quo argurnento evincet lic potius in hac. epistola" 
esse economica, id est, obiter et ex occasione per- 
sonarum scripta, quam illa in epistola de euntibus 
Hierosolymam, praesertim cum constet, tempore 
Nysseni, peregrinationem Hierosolymitanam a ne- 
mine orthodoxorum fuisse improbatam, a quibus 
Nyssenum dissentire voluisse, quis sanus sibi per- 
suadeat ? ltaque quidquid illa in epistola scripsit, 
economice, hoc est, accominodate ad  solitarize et 
monastica vite seclalores eL sectatrices, cum 
quorum instituto tam longinquam peregrinationem 
minus belle concinere haud abs re existimabat, 
praesertim cum peregrinationem illam urgerent,. 
tanquam necessariam ad Christianam perfectio- 
nem. Sed quia Calvinianus spiritus prÓrsus nihil 
virtutis et efficacitatis ad excitandam fidei οἱ pie- 
tatem in mentibus intuentium agnoscit, ect. ipsam 
peregrinationem Hierosolymitanam iu postremis 
ducit, nisi lorsan politice instituatur, gratia pex- 
vestigandi et lustrandi antiquitates, situmque ter- 
rarum : hinc quod lic clare a Nysseuo asseritur, 
fumo impietatis sug involvere, et conspectum cla- 
rissiiz veritatis nobis eripere pruperat. 


Simile quid audet iu D. llieronymo: quem ait, 
locutum οἰχονομικῶς, et. obiter, non serio. quando 
peregrinationem  llierosolymitanam, et. loca sancta 
laudat et commendat: διβακτικῶς autem, quando 
hanc peregrinationem εί sanctorum locorum visita- 
tionem dissuadere et reprehendere videtur. Quo com- 
menlo vix ullum vanius audivi. Vide lib. i De pe- 
regrinat., praecipue cap. 14. S. Hieronymus epist, 
ad Desiderium : Certe si consortia nostra displicue- 
rint, adoraese ubi steteruut pedes Domini, PARS FibEt 
EST, el quasi recentia nativilalis, el crucis, ae pas- 
sivnis vidisse vestigia. 

Vides, inquit scholiastes, partem fidei appellari 
inspectionem locorum sanctorum, cum equalis. iili 
Gregorius noster eos non ferat, €; kv μέρει εὐτεθείας 
νενόµισται τὸ τοὺς ἂν Ἱεροσολύμοις τόποις ἰδεῖν., di- 
eersitatis ratio est: quod Gregorius διδαχτικῶς ; Hie- 
ronymus οἰκονομιχῶς illa scripserunt. Fabulas Cal- 
vinisticz. Scilicet D. Hieronymus non serio, et ex 
animo, sed dicis duntaxat causa, toL viros οἱ femi- 
nas ad peregrinationem  Hierosolymitanam et ad 
sanctorum locorum invisionem invitavit, et om»ai- 
bus eloquentie sue argumentis incitavit, Scilicet 
dicis tantummodo gratia ipse hanc peregrinatio- 
nem non solum obiit, sed et stabilem sedem in 
Pauestina fixit, ut sacrorum locorum aspectu per- 

eiim fruerelur. Scilicet, Paulau, sanctissimam 
eminam, singula loca religiosissime circumeun- 
tem, venerantem, adorantem, S. Hieronymus dicia 
tantummodo gratia, nec serio et animitus, elegan- 
tissima lucubratione, qua vitam S. Paulz? compre- 
hendit, prosecutus est. Omnia hiec obiter tantum 
vir ille sanctus fecit; non ut posteris exempluin 
daret, non ut nus similia facere doceret. 


Nec concoquere potest scholiastes quod D. ITie- 
ronyinus aflirmat, partem — pietatis esse, adorasse 
ubi steterunt pedes Domini : opponit epistolam ad 
Paulinum, de Institutione monachi, s5i, ut loquitur 
scholiastes, illud suum , Pars tidei est, clare evertit 
his verbis : Quorsum, inquies, hec (am longo repe- 
lita. principio ? Videlicet, nec quidquam fidei tuc 
deesse putes, quia Hierosolyma nsn visisti : uec noa 


, κὠς, 


4211 


idcirco meliores existimes, quod hujus loci habi- 
taculo fruimur. 

Sed meininisse "oportebat scholiasten ea quz in 
Epistola ad Paulinum monacbum scribit S. Hiero- 
nymus multo magis dici debere scripta οἰχονομι- 
hoc est, accommodate ad personam, et ex 
instituto personz, ad quam scribebat, scripta esse, 
quam alia, ubi ex professo de utilitatibus l!ieroso- 
lymitanz peregrinationis disserit. Magis enim con- 
venire arbitrabatur D. Hieronymus, ut Paulinus 
sua in solitaria vita lateret, quam  peregrinantium 
catervis admisceretur, forsan ad hoc inductus ad- 
junctis quibusdam seu circumstantiis, ipsi Paulino 
propriis. Νεο immerito dixit, Nec quidquam fidei 
(wc deesse putes, etiamsi Hierosolymam non videris : 
quia fides polest esse integra et perfecta, Hie- 
rosolymis non visis ; ut pate. exemplis tot myria- 
dum sanctissimorum hominum, qui fide ardentis- 
&itna fuere praediti, nec tamen monumenta Chrisii 
nati et passi inspexerunt : et. illi ipsi, qui peregri- 
nantur Hierosolyma, libere cum auctore epistolae 
de euntibus εκατ profiteri possunt, se, 
etiam ante quam Bethlehem viderent, credidisse, 
Christum ex Virgine natum, in Golgotha crucifi- 
xum, resurrexisse, et in colum ascendisse. 
Interim tamen rectissime, et huic ipsi asserto 
convenientissime affirmat D. ilieronymus partem 
fidei esse, adorasse ubi steterunt pedes Domini. Pars 
fidei est, quia talis peregrinatio non nisi ex fide 
suscipitur eL obitur. Pars fidei est, quia adoratio 
in locis sanctis, non nisi ex Yide manat. Pars fidei 
est, quia inspeetio et veneratio locorum sanctorum 
fluem acuit, intendit, incendit, el auget : et acci- 
dentaliter mirifice perficit, quamvis quoad essen- 
tialia, fides eliam in eo, qui Hierosolymam non 
vidit, ita eomparata esse queat, ut nihil οἱ desit, 
quoad ea nimirum, qu» suut simpliciter neces- 
saria. 

Ait scholiastes, Axioma theologicum ἀναντίῤῥη- 
τον esse, nullam creaturam adorari posse, sine abo 
minabili idololatria. Assentior, αἱ adoratio sumatur 
stricte pro cultu divino-: εἰ per se, absolute, sine 
habitudine ad aliud. Nego autem, si, ut patet 
etiam ex usu Seripturz, accipiatur pro cultu quo- 
dam inferiore, licet religioso, vel eliam pro cultu 
divino sed analogice iantum, et. cum habitudine 
ad prototypum alicui tributo. Sie enim adoramus 
liumanam naturam Curisti, ejusque reliquias, iuma- 
gines, crucem, etc. 

Ostendit scholiastes, quam bene sit a(fectus erga 
dialecticam et syllogisticam disputandi de thieolo- 

icis rebus rationem. Quod Nyssenus οἱ alii minus 
unc disserendi modum  probasse videntur, swas 
causas habuerunt, sicut οἱ posterioria aevi theologi 
gravissimis causis indueli sunt, ut hoc pressum 
et adstrictum argumentandi genus amplecterentur, 
invisum ownibus h:ereticis, sed vel ileo maxime 
urgendum et in couflictibus adhibendum. At de 
hoc copiose actum estin Respouso ad theses Hun- 
nianas, et in priino Antimornio, et in Anlistrena 
Polycarpica. 
phistices criminatione gravat scholiastes scho- 
lasticam dicendi el scribendi formam. Scilicet 
sophistica est, quidquid istos ita irretit, ut vel 
nunquam, vel non sine magno nisu se inde extri- 
care queant. 

Fidelibus et similiter credentibus sufficere ad 
salutem, quz verbo Dei sunt expressa, non est or- 
thodoxorum pronuntiatum, sed heterodoxorum 
delirium, przsertim si omnia creditu necessaria 
contineri velint in Scriptura proxime, immediate 
et formaliter ; ut sane volunt, non remote tautum, 
mediate et implicite. 


VARIORUM NOTE. 


1248 


Nyssenum ex lectione librorum Origenis con- 
traxisse aliquos nzvos, calumnia est in scriptorem 
longe eruditissimum, a qua pridem vindieatus est 
upera S. Germani patriarchz Constantinopolitaui, 
apud Photium volum. 255, qui nominatim Caie- 
cheticam orationem, et disputationem de Anima 
cum Macrina sorore, et librum De perfectione 
ή Christiane a macula Origenica asserere δἱα- 

uit. 

lllud plenum selatii est pro Burdone. Hoc erem- 
plo (hereticorum Catholicos χρονίτας seu Tempo- 
rarios appellantium) admoniti pii viri hodie (Burdo 
subburdones, seu Burdonis pulli subjugales) et 
sincero Dei zelo flagranies, quorum unicum est hoc 
votum, «t omni novitate sublata (omnia antiphrasti- 
cos intelligas) vera antiquitas restituatur. (Burdo- 
nica, non Christiana) et fiat unus grez , unum ovile 
(Burdonieum stabulum), cum se a nonnullis apptl- 
lari Novatores vident (Laleim se vidit appellari Bur- 
do a Serario; talem Drusius ; hoc nimirum male 
habet scholissten) desinere mirari τὸ ἀλλόχοτον 
inanis ac ridicule appellationis, et justissimam 
suam indignationem commiseratione mutare deben : 
ut fecit Burdo, qui ex commiseratione, infinita, 
eaque agasonewm potius quam litteratorem decenti, 
convicia et maledicta in Serarium exspuit, quod 
ab illo Novator audisset. 

Quod ἅδυν non obscure scholiastes accipit. pro 
sepulcro, id non zxegre ferendum, quia accepit lioc 
ab illo, quem virum mazimum nominat. De quo 
Bellarminus lib. tv de Christo, cap. 10. 

Qui porro fucrint. illi, qui llierosolymis commu- 
nionem Nysseni refugicbant, de qua inhumanitate 
tau graviter conqueritur, non satis compertum 
esi; quia non salis constat, quo anno el quo epi- 
scopo Hierosulymitano Nyssenus in Palsestinam ve- 
nerit. Ejectus est ex sede sua Cvrillus. eujus Cate- 
cheses exstant, anno Christi 559, ut ex Sozomeno 
docet Baronius. Abdicato Cyrillo, episcopatum ca- 
pessit Herennius, inquit Sozomenus, cui successit 
Heraclius, ei autem. deinceps Hilarius. nam hos eo 
tempore illam rexisse ecclesiam αά imperium usque 
Theodosii accepimus, cujus temporibus Cyrillus ad 
eam dignitatis sedem revertit, nimirum anno Cliristi 
982, Theodosii imperatoris anno quarto. Si igitur 
Nysseni profectio Hierosolymitana contigit siatiu 
post concilium Antiochenum, celebratum anno 388, 
ut arbitratur Baronius, dicendum est, aliquem ex 
supra dictis tribus Cyrilli viventis successori- 
bus, qui videntur fuisse Ariani, quandoquidem 
Cyrillus ah Arianis expulsus fuerat, tenuisse ca- 
thedram llierosolymitanam, quem a communione 
Nysseni abstinuisse, non mirum, quippe qui Aria- 
ne hereses infensissimus hostis εἰ oppuguator 
esset. 

Si autem, ut aliis placet, Nyssenus Hierosolymam 
profectus est post synodum «cumenicam Con- 
stantinopolitanam, celebratam anno salutis 581, 
anno tertio imp. Theodosii, et Damasi papa deci- 
mo quinto, tunc fieri potuit ut. Cyrillo jam resti- 
tuto venerit. Hierosolymam Nyssenus, cum anno 
sequenti, hoc est 382, sedem receperit, ex decie:o 
particularis eujusdam concilii Constantinopolitani, 
de quo Barouius, Annali quarto, anno Christi 582, 
Ipsum Cyrillum a Nysseni eomuinnione abstinuis- 
se, nemo, opinor, jure affirmaverit, quippe cui or- 
thodoxa Nysseni iens et sententia ninime potue- 
rit esse ignota, cum simul fuerint in. cecumenica 
synodo Constantinopolitana. Alios igitur ex clero 
id fecisse oportet, pravis opinionibus infectos : 
quales Hierosolyinis vixisse nemo mirabitur, qui 
cogitarit, ex omnibus nationibus eo inlinitam lur- 
bam, etiam clericorum, confluere consuevisse. 





INDEX ANALYTICUS. 


4950 





INDEX ANALYTICUS 


RERUM ET VERBORUM NOTABILIUM 


Qua in S. Gregorii Nysseni operibus continentur. 


Numerus Romanus tomum, Arabicus columnam indicat. 


Aaron Moysis (rater, I, 507, A ; quid mystice denotet , 
1, 539, D; sacerdotali honore decoratur , I, 522, C. 
Ablabius Christi miles, II, 115, A. 
Abnegatio animi quid, HI, 298, €. 
SONO et solutio quid, et quomodo differant, ΙΙ, 


54, D. 

Abortus quid significet in Scriptura , I, 595, A. B. 

Αυτα] migratio allegorice interpretatur, II, 9359, 912. 
Ejus fides et sacrificium, Π{, 556, 567 et seqq. 

Absalonis a facie fugere quid, I, 546, C 

Abyssus in Scriptura quid, I. 85, A. 
culum, I. 475, A. 

Achillii errores, IT, 1291, C. D. 

Acies instructse que mystice , I, 1099, A. B. 

Actiones brutorum ubique constant , hominum non 
item, II, 211, D. 

Aculei, vitiorum impetus, T, 747, C. 

Adamus, Eva et illorum filii Trinitatem flgurabant, et 
quomodo , I, 1550, €, D. 

Adolescentule diligentes Sponsi pulchritudinem qua, 


l, 783, D. 

Adoratio quid sit, IT, 1531, B. C. 

Adulterium quale peccatum, IJ, 227, B. 

ἆδυτον quid et unde dicator, | 1150, C. 

Adventos Domini ex Scripturis , IÍI, 199 et seqq. 

/Ediflcare seipsum quid. 1, 1318, C, b. 

Adificia lucida et sdificia tenebrosa qus, I, 707, A. 
5. /Edificiorum delicis et opera supervacanes, I, 654, 655. 

/Egyptii plagse I, 507, D; quid mystice significent, I, 
$950 et seqq; AEiypuioram exercitus undis maris Rubri 
absorptus , 1I, 511, A, B. 

/£qualitas apud inferos magna, IIT, 1005, C. 

Aer quid et qualis, I, 86 et ^ ;a 
sus /Egyptiis quid mystice, I, 550, A, B, C. 

/Etates vari: hominis, ili, 611, C, D. 

/Eternum est quod non ad tempus dicitur, II, 479, B. 

Aetius quis οἱ qualis fuerit, ll, 259, C; ejus vita, 263 


"Demonum habita- 


et seq. 

££vum quid sit et qvid significet, T, 751, D. 

Affectiones nec a principio, nec nalura innate sunt ho- 
mini, sed ex consilio sibi eveniunt, llf, 370 et seqq. 
qus a frigore efticioantur, sunt. durabiliores, III, 778, B. 

Afflictio immoderala animi perfectionem impedit , lif, 


406, 401. 
«ἆγάλλεν quid , II, 962. C, D. 
Agar in deserto baptismum mystice figurabat , IIi, 587, 


C, D. 
M 

Ager uis, οἱ quae virtus et potestas agri, et an inter se 
differant , 1, 851, D, 855 


κ quid et utrunrde Filío sicut de Patre dicatur, 
et seqq. ; 918 et seqq. 


Agni sanguine postes uneti quid significent, [, $54, C ; 
agni coraedendi forms quid denoiet, I, 355, B, C. 
Agricola noster quis, et cujus agricultura sumus, T, 


Agricultora nihil aliud quam vite apparatus et. subsi- 
dium, ftI, 14, B; agriculturse effectus, J, 662, A, B. 

Alá in Deo πο, l, 1102, A. 

Alexander P ilosophus et martyr, summ: paupertatis 
cultor, Ill, 955, D. 

Alimentum anim:e quod, !!, 190, C. 


er ater et tenebro- 


Alleluia, inscripüo psalmi, quam notionem habeat, I, 


, D. 

Altare οἱ tharibulum tabernaculi quid, I, 185, D. 

Amalthes fabula, I, 974, D. 

Amentis signa , Í, 646, D 

Amicus verus et vera amicitia, T, 1045, B. C. 

Amor quid sit. definitur, I, 7541, B. Amandum quid, et 
quod tempns amandi , 1, 754. et seqq. Amoris telum quid, 
et quis illud jaculetur , I, 851, A. Amoris aculeus, fides, 


ibid. 

Amphilochium hortatur ut ad se mittat operarios ad sa- 
celium conficiendum , 11, 1091 et seqq. 

Apanise sacrilegium quid, IIT, 575, B. ] 

Angeli nomen ad utramque partem a Seriptora posi- 
tnm, quid, I, 542, A ; angelorum custodia, I, 934, D. 

Anima quid, [I], 50, C; anima definitio Eunomiana , 
1{, 205, D ; Mosaica et Platonica, II, 206, A ; de ejus orl- 
gine sententis varím et errores, T, 1551, D et seqq.; 
anima quid, secundum varías philosophorum opiniones , 
Il, 187 ; non est maleria nec corpus, 11, 190; non sanguis, 
1f, 191, A. B; mon aer, C; quomodo corporí uniatur 
ignoramus, IT, 45, A ; an anima, an corpus doleat , [[, 194 ; 
anim:e separatio a corpore, tors, ibid. C, D ; animscon- 
centus ex simia , ibid. D. Anima cum corpore ut lyricen 
cum lyra, II, 195; non tamen e«t harmonia, 1bid.; nec 
temperamentum, 198; immobilis movet, 202, C; non 
est numerus, 205, C.; loco cireumscribi non potest, 
318, D. Anima proprie el est ea et dicitur, qus ratione 
utitur; cseteris appellatio tantum cum hac communis, I, 
115, C, D., 175, Α, B. Anima bumana quomodo Trinitats 
imaginem exprimat, f, 1535. C, D; quomodo Dei regi- 
men, 1343, A. B; snimre human: tegmen, sublime Evan- 

ellum, 1, 878, B; medicina ejus et curatio quse, IT, 55, 

;anima qux Deo conjungitur, non potest satiari. ejus 
feoitione , 1, 1TT1, D. ; motibus cogitationis οἱ intelligen- 
tim libere extenditur in universa natura; II, 42, C. Nemo 
ejus operationem novit, fI, 947, D; oportet illam in per- 
petuum manere , lil, 1$ et seqq. Anima appetitus e! im- 

tus per bona Scripturarum semina designau , III, 64. C, 

. Anima wig non obsignata,a Domino non agno- 
scitur , III, 435, B, C; anims bellum, 4191, B; que sit 
ejus mors, 615, B.; non est peccatum, sed capax peccati, 
If, 546, D. Anima mente careus, jumentum est cogitandi 
facultate destitutum, 1I, 1258, ; 

Animal per certa signa voluptatem indicat, T, 1250, A. 
Animalia ad hominis usum creata, I, 112, 145. Anima- 
πα bibentia, lí, 191, A. B; pulmone carentia, 
ibid. C. 

Animi quomodo orituri foissent, sí homines primi nulla 
se peccati labe polluissent, |, 187 et seqq Animi anie 
corpora non exsistunt, |, 250 et seqq. Animorum diseri- 
men, I, 146 et seqq. Animi facultas princeps qua perte 
contineri putanda sit, I, 155 et seqq. Anim) et corporis 
motuum discrimen, [, 175, A, D Apimo simul et corport 
idem exsistendi principium, 1, 231 ο ο. per 
virtutes pascitor, 1, 1095, A, B. Animi nidus quseesuonum 
explanatio, in quo mens fessa quiescit, I. 65, A. Animi ad 

rfectionem tam impedit corporis obesitas quam afflictio 
f modecsie, JI, 51, B, C. Aoimns a corpore, ut amicus ab 
amasis, victus, IT, 218, C. Animi integritatem ejusque ab 
omnihus affectibus vacoitatem, corporis munditiis anteire 





1951 
oportet, Π[, $47 et seqq. Animo perfecto esse non potest 
qui multis rerum curis dist/netur. IIT, 551. Animus cru- 
ciatur et cogitur in particulis corporeis, I11, 511, C, D. De 
auimorum migratiopibus doctrina fabulis consentanea 
evertitur, 1, 2354, A, B, C. 

Anna prophetissa, 111, 1078 et seqq. 

Anni quatuor tempora, II. 95$, D. 

Αποπιι Filium et Spiritum sanctum inter res ereatas 
numerabant, IT, 298 et seqq. Anomeaorum doctrina refel- 
litur, I, 139, B. C; 182, A. Anomoeeorum doctriua fructus 
vizaniorum ah Ario seminatorum, IT, 262, 

Anom:eus alter Epicnrus, ili, 5*9, €. 

Antiquius vocabulum in rebus creatis quid, 1I, 558, B, 
€; et quid in Deo, 559 et seqq. 

Aperire et claudere in Scriptura quid sit, I, 102, C. 

ε E pis producta in exemplum virtutis studiosis , I, 
58, D. 

Apollinarii errores, ΙΤ, 206, D. 

Apollinaris errores, I1, 1125 et seqq. 

Apotosiagualier instituenda, 11, 270, D; illius finis, 


, D. 
Apostoli, pauperes, idiota, IIT, 1062, B, C. 
Appellationes uon -unt essentiarum signillcatrices, sed 

proprietatum, IJ, 747 et seqq. 

Aqua super qua ferebatur Spiritus Dei qux, IJ, 83, D, 
C; aqus, qu:e super crlos sunt, [, 90, HB. Aquae in san- 
guinem conversz, f, 507, D; Jue mysiice, I, 546, A, B. 
Aquis sacramentum quid, 1, 562, C; quis ejus effectus 
], 5635, D. Aqui. post transitum quales esse debemus, 
ibid., A. Aqua omnis apta ad usum baptismatis, si inve- 
nerit fidem accipientis, et benedictionem sacerdotis san- 
ctiflean'is, H1, 422, D. Aqua in baptismate ad quid subser- 
vit, 111, 583, A ; purgat et illuminat hominem. 585, €, D. 

Aquilo qualis ventus et quil designat, [, 555, D. ; 988, 
À. Aquilo potestas adversaria, I, 555, D. 

Araxius episcopus S. Macrinz ad funus prxest, ΠΠ, 991, 


, B. 
Arbitrium si non sit liberum, quse sequantur absurda 
et iucommoda, 1I, 78, C, D. Arbitrii liberi facultas res 
bona, 1, 742, D. Arbitrium voluntatis, est honour divino 
equalis, TII, 525, B. 
Arbores nos ducunt ad resurreclionis rationem, ΠΠ, 


Arca foderis alis cherubini contecta quid, I, 555, 


Α, B. 

' "Archias juvenis, quzrersaquam baptismi in tempore 
quo aqua deliciebst, moritur, 1. 425, D. 

, Auli in qua Moyses aquis expositus quid mystice, 1l, 


Arena quid significet, 1, 627, D. 

Aristotelis ars fallax et versuta Aetio impietatis occa- 
gio, IT, 266, B. 

Arius Dei iaimícus, 1f, 262, D. Arii errores. If, 1282 
et seqq. , 

Armeuise qualitates, IT, 778, A, B. | . 

Aroma Deo sacrificium, T, 958, A. Aromata in Seriptu- 
ris qua, {, 782, B. C; 955, D 

Arrogantiz tumor, f, 665, C. 

Ars qus» sit, III, 59, A. Artium inventor quis, TIT, 465, 
B. Artium auctores primi, I, 1106, B, C. 

Ascendere de altiori in altius quid, 1, 378, D. 

Ascensio Christi, 1II, 699 et seqq. 

Ascensiones anims quse, I, 887 et seqq. 

Ascensus Ires auimz, vel profectus, I. 812, B. 

Asinus in Scriptura ille qui simulacrorum cultus onu- 
stus est erimine, ΠΠ. 1112, 

Aspis surda quid denotet, i, 594, B. 
. Athanasius Galatarum episcopus, iT, 259, C; ex Ale- 
xandria ejectus, 265, A. 

Atria Domini sunt virtutes cum quibus habitat ratio, I, 


A. 
Audilus sensus quid οἱ quomodo exerceatur, 1, 15!, 


C; qua ab eo mala, J, 1186, C. D; auditus etsermo na-. 


turalem inter se habent reiationem,1II, 979, A. - 

Augur maleficus nihil adversus eos qui pr:esidio defen- 
duntur, I, 419, D. 

Auleorum tabernaculi mystica expositio, f, 586, C. 

Auri cupiditas reprehenditur, 1, 667, 670. 

Aurifices periti quomodo purgant aurum, et quid nos 
docent, 1, 851, A. B 

Aurora quid, I, 505, C 

Avaritia, crudelis domina, I, 565, C ; omnium malorum 
radix, 1, 674, C, D; simulacrorum cultus. I, 11?2, 60; 
idololatriz species et quale peccatum, II, 251, Det seqq. ; 
iudelitati adilum patefacit, III, 530, A. 

Azymum quid, I, 365, B. 


Babyloniea proles que, 1], 250, C. 


ΣΝΡΕΧ ANALYTICUS. 


1253 
μμ dissensiones et mores perditi, HI, 1078, 


πμ 

Raculus mystice qnid, I, 558, B. 

Balaam augur, I, 526, A ; 422, A. 

Balach Madianitarum princeps, I, 526, A. RE 

Baptisma ex Seripturis, IIl, 221, A ; baptismatis imagi- 
nem przfiguravit ubique vetus Scriptura, III, 587. B; 
baptismus per betas vaticinatus, lll, 591, A, B, C. 
Baptismus gat ze fluvius, III, 419, C; in nomine Trinita- 
tis datur, HI, 586, C, D; non valet, οἱ unum aliquod san- 
ctm Trinitatis pretermittatur, Ill, 1051, A, B; non est 
differendus propter proclivitatem ad vitium, III, 426, B, 
C;cur qui baptizatur tet in aquam demittitur, 11, 586, 
A, D, C. Baptismatis effectus mirabiles, Ill, 579, D; 595, 
C, D; in baptismo nomina dari solita, ΠΠ, 418, B. Ad ba- 
ptisterium concurrebatur tempore terrs motus, famis et 
pestis, 419, A. Baptismum quidam differebant, satis ha- 

entes sí non post mortem punirentur, IIl, 427, C. Bapti- 
sma Philippi minime operosum, 422, D. Bapüizatis per 
aquam et lavacrum datur sanitas, 418, B. Bapuzstum pec- 
care minus malum est quam non baptizatum decedere, 
435, A. Baptizatus receus similis est tyroni, 490, C. 

, Basilius (S.) Christi miles, II, 914, 4; gentilium eru- 
ditionem tanquam donum Ecclesie obtulit, I, 559, C; 
illius scripta nullis, ni$i divinis, cedunt, I, 67, C. Basilius 
omnium virtutum pulchritudine decoratus, II], 775, A ; 
ejus nobilitas et patria, [11 815; ejus erga Deum dilectio, 
805; os pietatis, 11, 350, A ; illius laudes, 11, 787, D et 
seqq. ; eum Moyse confertur, 790 et seqq. ; 807 et seaqq.; 
cum Elia, 794, 805; cum Paulo, 798, cum Joenne Bapti- 
Sta, 802; cum Samuele, 807; ejus mors, II, 250, D; il- 
lius fama! ab Eunomio maledice lacerata, lf, 250, B, C. ; 
258 et seq ; 219, A. ; a timiditatis et pavoris nota defen- 
ditur, 11, 287 et WT 00. 

Battologia quid, I, 1127, B. . 

Beatitudo quid, 1, 454, B. C; 1195, D. et seqq. ; omais 
honi caput et termínus, TI, 551, C. Beatitudinis comparan- 
dz rationes octo, I, 1194, 1195 et seqq. 

Beatus vere quis habendus, 1, 1198. A. Beatus solum 
habendus, virtute praeditus, TIT, R08, B. 

Bel, deus Babyloniorum, IT, 682, C. 

Bellum spirituale quid, 1, 745 et Wo Belli spparatus 
varii, ibid. Belli iucommoda, I, 1282, C, D. 

Benefactoribus solis gratiatwm actionis retributio na- 
turali ratione debetur, I1, 899, D. 

Beneflcentie laus εἰ fructus, IIT, 462, B. C; illius au- 
ctor primus οἱ origo Deus, ibid., D. 

Benevolentia est causa cur Deus venerit ad hornines, 
I, 47, A, B. Benevolentia nostra in Deum quid, lll, 
431, A. Benevolentia Dei anims pulchritudo. [, 1098, B,C. 

Bethel montes quid significent, I, 865, 4, B. 

Bona quorum studio tenentur homines, qualia sunt, f, 
750 et seqq. Bona cur Deus malis tribuat, I, 1151. Bona 
omnia ex Spiritus sancti fonte profluunt, Π{, 551, 4. Bo- 
ni acquisitio est contrarii fuga et. interemptio, [, 450, A. 
Boni natura nihil aliud est quam Dei Filius, [, 551, 
Boni possessio eius contemplatio, I, 625, C. Boni termi- 
nus, vitium, I, 874, D. Boni alimentum quod. [, 695, A. 
Boni et honesti vis quanta, ΠΠ, 90, B, C. Boni divini par- 
ticipatio qualis est, et quid efficit, III, 106, B, €. Bono- 
rum eorum quie In vila altera exspectamus fruitio non 
erit in cibo et in potu, licet ihitie mundi homo rebus 
iisdem in paradiso vitam suam conservaverit, I, 195 et 
seqq. Bonum omne ipsa natura, qua bonum esi, non ba- 
bet terminum, I, 299, D. Bonum et honestum per duo 
maxime judicantur, et quaenam illa sunt, 1, 698, C. Bonum 
semper firmum et stabile, [, 682, C; sapientie nomine 
complexum, ibid. Bonum quod ex tequo omnibus et omni 
tempore bonum est, nunquam expleri potest, I, 650, A, 
B. Bonum verum et perfectam Deus, extra quod vitium 
est, f, 726, A, B. Bonum non est vere bonum, quod hon 
est ordine collocatum cum justitia, sapientia et potentia, 
1t, 55, D. Bonum supra omne bonum, Unigenitus Deus, 
II, 470, D. Bonum vere quid et quid non, If, 499 et 
291 ^ non in tempore, sed in'Tíbero arbitrio consistit, 


Bonitas Dei quomodo se ostendat erga homines, II, 
03 et seqq; bonitatis nomen Deo convenire, III, 862, B. 
"rg Ld Scriptura, ille qui legis jugo subjectus est, IIl, 

Botrus, opera hominis, 1l, 506, C; botrus Cypri in vi- 
neis Engaddi quis, 1, 827, C, D. 

Brutorum anims quales, It, 211, A ; οἱ quales eorum 
acLiones, ibid., €, D. 

Buxee tabulz que, I, 1074, B. 


Cadaver est, quod anima caret, IT, 12714, B. 
Cxcitas quid, IJ, 27, C. 


Y 


C:ecus qui multos habet oculos, I, 951, A. 
Cazedes voluntaría quid, lI, 250, D. ; et quid involuntaria, 
. poense, 251, A, B. 
Cain cur condemnatus, 1, 816, C, D. 
Calceos cur interdixit Dominus discipu'is, I, 1086, D. 
Catigo in Scriptura quid signicet, [, 375, A, B. 
Campos latari et valles repleri quid, 1, 530, B. 
Candelabrum tabernaculi quid mystice, I, 579, C. 
Canes quinam in Scriptura, I, 606, B, C. 
Canticum canticorum quid, et cur sic dictum, I, 771, 


Canticum quid sit, I, 491, B.; canticum harmonia se- 
um deducit vitium, I, 674, D. 

Cantus quot producit mala, I, 674, D ; 615, A. 
Capillorum natura qua, 1, 1105, B; eapillorum pul- 
aniudo et laus, I, 922, A, B.; et quid denotent , 


Capra ornamenti capillorum similitudo, {, 1105, D; 

Caprez proprietas et quid signiBcet, I, 847, A. 

Caput Ecclesie aurum purum, [,1055, A, B. (αρα! ponti- 
cis diademate ceropatum quid , ᾖ, 591, C, 

Carmejus mystice quid, Ili, 594, D. 

Carnis et spiritus proprie nullam habent societatem, 
ec possunt commisceri, II, 619, D. Carnis suscepte in 
ispeusatione num dolus fuerit in Deo, 11, 67, B, C. ; caro 
omo vetus quid, I, 1005, D et seqq. 

Castigationes non segre ferendz, IIT, 507 et seqq. 

Catenuls qu ornamenta pontifleis connectuntur 
uid, 1, 591, €. 

Catuli leonum quid denotent, [, 587, A. 

Cedri Libani, virtutes, 1, 538, D. 

Cete immania ab homine capta, et. quomodo, I, 206, 
5, D. 

"Cham patrem irrisit, et quare, I, 659, C. 

Charitas Deus est, et quomodo vulnerat cor, I, 851, 
1, 3, C. Charitatem in anima ordinare quid, 1, 847, A. 

Cherubin, angeli quinam, I, 385, C. 

Chords» in organo extensse quid significent, I, 485, B. 

Christianismus divinse nature imitado, lll, 245, 
2, U. 

Christianum qualem esse oporteat, IIT, 251 et seqq. 
"hristianorum nomen vel professio quid sibi velit, 111, 
138 et seqq. Christianorum forma perfecta qualis, 1, 255 
^L seqq. πο vita moribus bonis iustrui debet, 
|J, 495, B, C. . T» 

Christus Dei potentia et Dei sapientia, lI, 478, B; 498, 
B;cur dicitur primogenitus ex mortuis; in multis fra- 
iribus; omnis creature. 1T, 654, 655 et seqq. Christus est 
vita zeterna, If, 8534, B, C; tux vera, 895, C ; non est in- 
ldelium caput, 9114, B. Christus dictus ostiu:n, panis, via, 
vitis, pastor, lux, et quomodo, 1l, 1010, 1011. Cbristi 
gener:tio et mors extra affectionem, 1, 46, D. Christi 
adventus ex Scriptura, [I], 199 et seqq.; ex Virgine nati- 
vitas, 207 et seqq. ; illius proditio et passio, 211 et seqq. ; 
in morte ejus tenebre, 214; resurreciio, 215; ascensio, 
218 ; circuncisio, ibid. Christi nomen quid significet, III, 
342, C; 231, B, C, D. Christus Dei virtus et sapienua, 
lij, 229, C, D; 650, D; lux et sanctificatio, 262, C; pax, 
262, A, D.; pascha pro nobis immolatus, 265, Α B. ; pe- 
tra, 267, D; imago Dei invisibilis, 2:0, C, D; primoge- 
nitus, 274, 215. Christus quare voluit baptizari a Joanne, 
I1, 519, C; quomodo eodem tempore et apud inferos et 
in paradiso fuerit, 614, D; 615 et seqq. Christum nudum 
absque lintesminibus resurrexisse quid siguificat, lll, 
658, B. Christi subieetio, I, 1507, B, C; 1llius comparatio 
cum Moyse, I, 1135, D; 1138, A, D. Christus quomodo in 
nobis formatur. I, 545, B, C. 

Cincinui capitis qui. I, 1005, B. 

Cingulum pro modestia, I, 558, B. 

Ciniies e caninze musc:e quid mystice, f. 550; D. 

Ciunamomum quid iu. se, I, 971, D; quid 1n anima et 
quid in aere, 974, A, D, C. 

Circumeisio in muro et in. petra, [, 878, C. 

Cithara et ejus concentus quid mystice, 1, 602, Β. 

Civitas a malis et pravis studiis et iustitutis habitata 
q.id, I, 571, D. 

Claves nominum sizniticationes, T, 1002, D ; clavis regni 
quibus paretur, I, 10235, D. 

Clavus, continentia, 1, 414, D. » 

Clypeus fides, qui frangi non potest, I, 757, B, C. 

(cli quomodo enarrant gieriam Dei, 1. 74, B, C ; 519, 
A; ΙΙ, 983 et seqq. Ca'lum, cum sit omnis expers muta 
tinnis, nunquam quiescit, l, 131, A. 

(:emeterii deseriptio, et quid nos doceat, T, 1205, D. 

U'ogititio est mentis motus eL operatio, Il, 1187, C. 

Cognitio unde procedit, et ejus effectus. 1, 646, DB;co- 
gnitio sdi ipsius eorum qui? sunt in. nobis bunorum cu- 


INDEX ANALYTICUS. 


1354 


stodiendorum tutissima ratio, I, 805, A, B. Cognitionem 
inter et dijudicationem discrimen, I, 198, C, D. 
σα seipsum qualiter quis potest, ΠΠ, 510, 


y b 

Colli sponse cum torquibus similitudo quid significat, 
I, 81$, B, C. Colli ornamentum verum, 815, B; collum 
sponsae cur turri David comparatum, 951 et seqq. 

Color quid sit, I, 78, D. 

Columbarum ars aucupatoria, IU, 1086, 1087. 

Column:e tabernaculi quid, I, 579, B, εἰ quid mystice, 
385, A, B; columna anim:e porticum sustiaentes, quse, 
658, B, C; columns Ecclesi? quie, 1078, B. Column: in- 
scriptio seu illud : Ne corrumpas, in psalmis, ad quid nos 
hortatur, 511, B, 0. 

Comanorum civitas, III, 425, C. 

Commoda spiritualia ex visitatione sanctorum locorum 
provenientia, 111, 1045 et seqq. 

Commotio ventris sponsi quid significet, T. 1011, B. 

, Commutabuntur (Pro his qui), iuscriptio psalini, quid 
signiiicet, lI, 499, Α. 

Complexus opportunitas quid nos docet, I, 718, B, C.. 

Concentus anunse vis et natura, 11, 195. 

Concubina in Scriptura qus vocentur, f, 1111, D. 

Concupiscendi vis quid sit, 11, 55, 55. 

Concupiscentia in anima, quid, I1, 225, D ; 226, A. 

Confessionis vox, cum psalmo pr:wponitur, quid signifi- 
cet, I, 499, A. | . 

Consuetudo ip omni re non facile commutari potest, 
Ill, 358, B, C. ; consuetudinis vis, 111, 488, b. 

Contemplatio duplex, 1l, 618, [ 

Continentiam exercere non debemus plusquam opor- 
tet, 111, 402, 405. 

Cor omnino est conclave, I, 891, C; cordis humani fa- 
cultates, I, 216, D, 247. 

Cordificare quid, I, 947, B. 

Corium, mortificatio carnis, I, 386, L*. 

Corniaspina regio, Il, 282, D. 

Corpora prius quem animi non sunt condita, T, 250 et 
seqq. Corporibus hominum in elementa universitatis spar- 
sis fleri potest ut quod proprium wnicuique est, ex illa 
communitate restituatur, l, 236, 227. Corporis et animi 
motuum discrimen, l, 175, 4, B. Corporis humani siru- 
cturz contemplatio quaedam altius ex ipsa. medicina bre- 
viter repetita, I, 259 et seqq. Corporis nostri mutatio est 
affectio, Η 50, B. Curporis obesitas auíimi perfectionem 
unpedit, Il, δὲ, B, C; 1I, 406, 407. Corpus non est vi- 
tiorum causa, sed voluntas, ΠΠ, 527, B. (.orpus an auiima 
doleat, 1l, 191. 

Corpos celeste quid, Ií, 955, A, B. 

Corüns tabernaculi, [, 579, C; quid mystice, 582, C. 

Creatio naturae nostre duplex, et qus, ll, 65», D; 
638, A. Creationis et providentie dillerentia, 1M, 225, 

C , 


UG. 

Creatura rationalis in duplicem naturam divisa, I, 1166, 
B, C. Creature proprium est servire, 1, 1158, D. Creatu- 
re rationem solus novit Deus, 1I, 958, A. Creatura ex sua 
natura mutabilis, 1], 528, A. 

Crescere in homine quid sit, I, 282, C, D. 

Crinium abscissio quid denotet, I, 563, C. 

Crucis mysterium sublatione serpentis in deserto flgu- 
ratum, I, 414, 415. Crucis flgura quid significet, iT, 695, 
B, C; crucis figura qualiter a Davide describitur, 11, 

35, C, D; crucis signum malis opem fert et remedium, 
ΠΠ, 418, B. Crucem cur Cbristus sibi delegit ad perficien- 
dum passionis sux miraculum. lll, 622 et seqq. 

Crura Christi fundata in basibus aureis qui, I, 1075, C, 
D, et seqq. i 

Cupiditas ad delectauonem via, I, 438, B. Cupidi- 
tas bellua terribilis, a qua procul habitandum, 1, 425, 


À, B. 
: "Cupressus quid nos docet, I, 829, 4. 
Curalionis varium genus, I], 222, A. 
| EC multis iutplicatus animo perfecto esse non potest, 
I, οὐ]. 
Custodes civitatis qui, I, 1051, D εἰ seqq. ; et quid hee 
est civitas, 1051, A. : 
Cymbala in Scriptura que, et quid denotent, (, 


Cysinens:s episcopatus, 286, B. 
D 


D:smones auctores et ministri flagitiorom, ΠΠ, 455, 
B; nihil edunt, ibid. ; quare nobis invideant, ibid. : 
Dxmonium signi crucis virtute victum, 11, 931; B, 


' Davidis adversus Goliath pugna, 1T, 910,91. 
Debitorum remissio proprium Dei munus et officium, 


L178, B. - 


1255 INDEX ANALYTICUS. 1956 


Dedicationis domus David, inscriptio psalmi, quid noe 
docet, [, 510, B, C. 

Defectum non posse numerari, quid significat, I, 639, 
Detseqq. |. M 

Deitas versionis expers et. mutationis nescia, Il, 40, 
D. Deitatis vocabulum quid significet, J1, 119, D; 122; 
qualiter sancte Trini'atyconveniat, 125. Deitatis signifi- 
catione simul cum Patre Filius intelligitur, Il, 475, D. 
Deitas Spiritus sancii asseritur, lI, 550, B, C, D. Deitatis 
proprium nullo loeo cireumscribi, 605; deitas natura sim- 
plex, 918, B. C. Deitas Filii asseritur, HI, 539, D et 

q. ; idem Spiritus sancti, $74, $75. 
Derarius numerus quid significet, III, 1151, C, D. 

Dentium laus iu quo posita, et quid denotet, I, 925, 
926 ; dentes Ecclesia: quse, 926, D et seqq. 

Desceusus quid significat, I, 987, A. : 

Deus quid sit, 11, 1105, A, B, C; Deus est simplex et 
figura vacat. |, 262, B, C; incorruptibilis et immortalis, 
400, C; immutabilis, et quare, 499, A, D; passionum 
expers, 1131, D; Deus perfectus, non muliiplex sed 
uuus, IL, 11, D, C, D; non ratione caret, 14, A, B; non 
malorum auctor, 51, D. Deus Spiritus est, Il, 550, C. 
Deus quod est. ab omni concretione purum est, II, 919, 
B. Deus non est vecabulum, neque in voce et sono esse 
habet, 959, C. Deus est, qui iuitium non habet, alioqui 
non esset Deus, 14, 1295, CU. Deus est omnium bonorum 
causa semper una et eadem, Il, 1170, B. Deus quanam de 
causa in carue manifestatus, I, 638, A. Deus qui est. im- 


tibilis, quomodo dicatur pati et affici, 1, 50, B, C, D. ΄ 


eus quomodo in omnibus, 1, 1515, C. D. Deus quomodo 
invocatus adsit in iis que fiunt. sanctifcationibus, 1I, 86, 
Α. Deus cadit sub numerum, nempe Trinitatis, eL tamen 
est unus, Ill. 1102, 1105. Deus quid est, cujus similitudi- 
nem aniinus refert, 111, 510,^C, D. Dei voluntas quid sit, 
I, 70, A. Dei vera cognitio in quo consistit, 5;8, A. Dei 
sermo et ratio divina quid, Η1, 507, Α. Dei varie virtu- 
tes, lI, 45, D. Dei ad imaginem et similitudinem homo fa- 
etus, 1, 078 et seqq. ; 262 et seu 1327 et seqq. Deum 
videre quid, Il, 405, D; 407, D. Deum videre, vita sempi- 
terna esi, 1, 1265, D. Deum quarendi tempus quod, |, 
119, C, D. Deum esse potentem, justum, bonum, sapien- 
tem, et h»c semel omnía credendum est, Il, 55, D. Deum 
verum esse hoc, quod neque recens est, neque alienum, 
H 198, D Deorum pluralitas in Trinitate non dicenda, 

J, 115, D. 

"Diapsalma quid sit, et in quibus psalmis inveniatur, IT, 
534 et seqq. Diapsalms psalmi tertii, 1, 558, €; psalmi 
quarli, D; septimi, 939, B. Diapsalmatis cauticun, $59, 
Dilectio unius odium efficit alterius, I, 718, D. Dilectio 
Dei, fortitudo ejus qui diligit, 759, D. Dilectio bonorum 
caput, Ii1, 798, C. 

Dipsadis morsus qualem indit affectionem, I, 759, D. 

Dissolutio, compositi corruptio, 1, 400, B. 

Divinitas quomodo cum liumaniate. contemperetue', 
ignoramus, i1, 45, B. Divinitas nec ab aníma nec a corpo- 
re Christi separata, 11, 541, C. Divinitas ex sui matura 
simplex et a compositione prorsus aliena, If, 1127, B. 
Divinitatls infinitas non comprehenditur cireumscriptiene 
carnis, Hi, 42, C, D. . 

Divihutn non potest existimari quod non semper est, 11, 


Divitis quaenam amplectendz, [, 719, A. Divitiarum 
duo genera, et que sint, 1, 1199, A. Divitiarum optimus 
usus quis, Π{, 1058, C. 

Divitum fores pauperibus aperire debet ratio, III, 458, 
C, D. Divitum delicia et luxuria, I1!, 466, 467. 

Doctrius idem modus non convenit omnibus , Η, 

10, A. 
Dominus bonutn et supra omne bonum est, I, 1291, D. 
Dominus ostium, et quomodo, (1, 850, B, C. Dominum in- 
ter et servum sequalilas, I, 666, 667. 

Domitianus a Gallo trueidatus, 1[. 265, A. 

boi, unde dicitur, ἡ, 862, B. 


E 


Ebrietas malarum cupiditatum fomes, IIT, 426, D. Ebrie- 
tatis excessus, I, 659, B, ὁ Ebrietas mystice quid, I, 990, 


C D. 

' Ecclesia navis; navigatio vita, 1, 1015, A, D. Ecclesise 
caput, aurum purum, i, L055, A, D. Ecclesia gentium ex 
Senipturis, III, 225, C. 

EP pre nomen unde, eL quis verus Ecclesiastes, I, 
y 5,5» M5 ; 59. 

Egestas spiritus beata, I. 1203, A. 

Eleemosyus commendatio, III, 459 et seqq. 

Elementa ex quibus coustituitur mundus, I[T, 586, A. 
Elementorum pulchritudo et motus, I, 579, A. 


Elias religiose vit» dux, I, 935, A, D. Elías quz 
lem curam adhibuit ut vanitatem ah omnibus affecti 
bus preponeret corporis munditiis, 11], 550, B, C, D; an 
te adventiun Domini secundum venturus est, 250, B. Elus 
sacrificium baptismatis institutionem przfiguravit, lll, 
591, C, D. Elis cibus quid mystice, I7, 114, B. 

Emissiones sponse qus, I, 967, D. et seqq. 

Ensis supra femur quid significat, 1, 902, A, B. 

Ephesi templum concrematum, 11, 266, D. 

Ephrem Syri vita et encomium, ΕΠ. 819 etseqq.; ad- 
versus hzreses abominatio, 826; illius amor erga Deum 
et proximum, 827 ; virtutes varize, 850, 851; ejus peregri- 
naliones, 854; visiones, 8355 ; conciones, 835, 856; artifi- 
cium ejus adversus Apollinarium, 859; rerum ecclesa- 
sticarum cognitio, ibid. ; Abeli similis, 812; Moysi, 813; 
illius mors,8i1T. 

Epicuri opioio de rerum .natiralium exsistentia, 11T, 22, 
T, (.. Epicureorum opinio de rerum uaturalium adminis- 
tratione, Ill, $59, B. 

Εκίνοι quid, 11, 970, 1015. 1022, D. 

Episcopus qualis esse d: ..^at, 111, 1066, 1067. 

Equi cum equite dissereüfes quid, 1, 8l1, B, C; equi 
emíssarii, qui feminarum amoribus ínsaniunt, I, 278, À; 
equorum elatio, superbie οἱ... επί vittum, I, 746, 


Equitatus Pharaonis quid mystice designat, I, 811 et 


"Ens 
:sse et non esse quid, [, 479, A. 

Essentia simplex est εἰ divisionis expers, TII, 1105, A. 
Essentia in. hominibus quid, JI, 491, C. Essentia divina 
non curiose et sollicite perscrutanda, Il, 945, A. Essentie 
alia et alia differentis ratio, 11, 925, A. 

Esuries qusenam beata, 1, 1254, A, B, C. 

Eucharistis sacramentum, 1, 986, 957, 990, 991. 

Eie quid, 1, 1158, D. 

Eudoxius Germanicis episcopus, IT, 487, D. 

Eunomii liber vel opus qualiter confectum, Il, 150, D; 
illius convicia in S. Basilium, 271, D; 2.9, A. ; ejus vits; 
365 et ag an apologíam instituerit, 211, C. Eunomii 
doctrina, ΑΔ, B. ; illius circa ingeneralionem et gene- 
rationem errores, 915 et : 

Εὐφροσύ unde dicta, [, 695, B. 

Eustathius Armenius, 11,266, C. 

Evagrius monachus, ΠΠ], 1102. 

Euxinus Pontus, 11, 255, D. 

Exactio usuras quid, IIl, 446, C. 

Exempla sanctorum ad quid utilia, 1, 455, D. 
gi foe tabernaculi, inscriptio psalmi, quid denotet, i, 

Expetendum quid, III. 559 et seqq. 

Explanatio psalmi sexti, 1, 607 etseqq. 

Exploratores in terram promissionis missi, quinam my- 
stice, 1, 411, C, D. Exploratorum copiarum anime quinain, 


Exsistendi principium idem tum animo, tum corpori, 1, 
231 et seqq 


Εκείαεῖε, inscriptio psalmi, quid significet, I, 510, D. 
F 


Facere et componere quid, et quomodo inter se diffe- 
rant. I, 79, D. et seqq. Facere et formare quid, 1, 279, D. 

Facultas liberi arbitrii res bona, I, 742, D. 

Fallacie demonum varis, II, 110, C, D. 
Fatum an sit ους, Il, 150, I»t. Fatum non est anima 
praeditum, If, 154, C, D; non omnia potest, 155, 157; la- 
tum series immut3bílis pro certa stellarum eohjunctione ; 
151, 152; fatum navium, urbium et nationum, 166.107. 

Fenestrs» et eancelli 20d significent, 1, 865, C, D; fe- 
nestrie sensus, {, 1186, C, D. ENDE 

Foren Salomonis constructio quid significet, L, 911, 


erus qui pascitur in silva quis, T, 812, D. 

Festum universale creatiouis quid, I1, 322, B. Festum 
resurrectionis, eo adveniens tempore, quo noctes die- 
bus &quantur, quid nos edocet, ΠΠ, 1027, 6, D.; eodem 
tempore ab omnibus celebratur, 1036, A. 

Ficuum grossi quinam, et quid denotent, I, 511. 


C, D. ] 

Fides Cbristianorum per Christam, 1l, 466, A. Fi- 
dei nostr: caput quod, II, 526, D. Fidei effectus, ll, 
146, A.: 

Figura omnis, corporis terminus, I, 400, R. Figura ετυ- 
cis in mente nostra exprimitur, 11, 625, B, C. 

Filius Dei non creatur, ut hzretici putabant, et cur, 
Tt, 157, 4, B. Filius Dei et Spiritus sanctus an. ipter res 
creatas vel iucreatas numerari debeant, ll, 318, Bi. Fi- 
lius Dei super omnes creaturas evectus credi debet, et 
non in creaturis queri, 533, 559 et seqq.; 1 quo Pa 





1257 


Fri conjungitur, et in quo ab eo disjungitur, $55 et seqq. 
Filius est consors potestatis et honoris Patris, 555, B,C; non 
:sl ímagonecsigillum omnipotentis, 539;necsigillum Patris 
rerborum et consiliorum, 542. Filius Dei homo factus as- 
mmpsit hominemanima et corpore constantem, et quare, 
$46, 547. Filius cum dicitur non esse, Patris etiam exsi- 
tentia negatur, 787, C.; est omnis boni plenitudo, 810, 
4. Filius quantitate definiri non potest neque circumscri- 
9t, 925, C. Filius Dei genitus et quomodo, II, 919 et seqq.; 
*st Dei voluntas, 985, À ; semper cum Patre exstitit ge- 
Altus simul et absque initio, 1287, C. Filii hominis ap- 
»eliatione quid in Christo significatur. Il, 542, D. Filii 
asseritur divinitas, III, 559, D e* seqq. Filii diei, filii lu- 
"is qui, II, 606, C, D. 

Filum coccineum fides, I, 927, D. 

Finis viUe ex virtutis prescripto institutz beatitudo, 1, 
151, A. Finis morbi sanitas; fnis somni evigilatio, 1, 
X39, C, D; finis certaminum victoria, 941, B; 590, B, 
25 finis divinorum certaminum quis, 1291, €; finis spei 
]uis, 1515, A. Finem (in), vox plurimis psalmis praefixa, 
zujus sensus, I, 491, A, B. 

irmamentum quid, I, 79, D; IT, 1005, A ; an. sit cor- 
»us solidum ac durum, 1, 79 et seGq. Firmamentum fides 
In Christum, J, 555, A. Lui 

Flavianus ad quem scripsit Gregorius contra Helladium, 
ITI, 999 et seqq. 

Flendi tempus ip vita presenti, 1, 707, C, D; et quid 
miserie magis deflendum, 710. 

Flumina unde oriantur, I, 111, B. 

Fluvius aromatum ex horto sponss, quid, I, .986, B. 

Foenoris mala, I, 674, A, B. 

l'ons borti, doctrina virtutam, I, 665, A. Fons signa- 
| zs Aims; 965, D. Fontes duodecim diserti apostoli, 

Forma et "peres non ez demsemper in eodem homine 
manent, III, 8554, B. 

Formícss natura quaenam, II, 827, B. C. 

Fornicatio habet aliquid magis fugiendum quam csetera 
:celera, ΗΙ, 491, B, C. Fornicatio tanquam lixa fert im- 
pedimenta, 494, A. Fornicationis quale peccatum, II. 227, 
t. Fornicator tanquam pannus, ΠΠ, 494, B; illi accidunt 
mala plurima, ibid., C. 

Fratris nomen ad utramque partem a. Scriptura posi- 
lum quid, I, 542, A, 

Fructus dulcis in gutture sponss quid, I, 986, D. Fru- 
etus martyrii bonus, ΠΠ, 770, C. 

Funiculus in labro eollocatus quid denotet, I, 1106, D. 
ο σα pradictio quo fundamento nitatur, II, 165, 


G 


Galatarum rerum sacrarum clades, ΠΠ. 1075, C, D. 

Genarum rubor quid denotat, I, 930, B. 

Generantium varis differentiis, II, 594, B. 

Generatioquid, (I, 779et seqq. Generatio duplex, 11, 618, 
019, 659; generatio in nobis triplex, et quse, 635, C. Ge- 
neratio Verbi, I, 4051, B et. seqq. Generationem inter et 
creationem differentia, II, 655, 658. Generationem neces- 
sarto sequitur mors, |, 702, A. Generationis modus quis 
»ecundum Eunomium, 11, 390 et seqq. 

Genitum omne ex aliquo subsistens ejusdem est natu- 
ri? cum eo ex quo genitum, Il. 602, A 

Georgius Laodicensis, II, 259, C. 

Georgius Tarbasthenites, II, 965, A. 

Gloria absque splendore non est, IT, 140, B. Gloriz 
ας caducus et fragilis, ITI, 499, D. 

;radus varii quos conscendit Moyses qui semper maior 

iebat, 1, 1026, [3 C. ως E " 

Gratia est donum Dei, ITI, 450, D. 
jy CERES caprarum de monte Galaad quinam, I, 932, 


49 


Gregorii Nysseni visio, 11, 786, A. : 
Gregorii Thaumaturgi vita, 111, 894 etseqq.; ejus pa- 
ria, 895, D; parentes, 899, B; adolescentia, ibid., C, 
;in magna Alexandri urbe degens, temperantia et so- 
rietate fulget, 905, À.; a meretrice calumniatur, ibid., 
5, C; cum Firmiliano init amicitiam, et cum eo sub Ori- 
ene philcsophiam discit, 906, C, D; in patriam denuo 
evertitur, 907, A; in solitudinem secessit, ibid., C, D; 
"hardimus Amasensium antistes illum ad sacerdotium 
vehit invitum, 910, C, D; ejus. visiones, 911 et seqq.; 
^emplum intrat deorum quos reddit mutos, 915; illorum 
intistitem ad fidem adducit, 918; praedicationes ejus et 
niraeula, 919 et seqq. ; duos fratressmiraculose conciliat, 
)26; Lycum amnem coercet, 950,951 ; Comapam civitatem 
(dii, et Alexandrum carbonarium statuit sacerdotem, 
55, 955; Hebrzeum mendacem morte afficit, 939 et seqq.; 
idolescentulum a dremone liberat, 942, 945; persecutio- 
iem fugit, 947; redit ad urbem, 954; moritur, 955. 


ParRoL. Gg. XLVI 


INDEX ANALYTICUS. 


κ 1958 
d studium radix peccatorum — et quomodo , 1, 


Gustos voluptas singulorum malorum mater, 1,4186, D. 
Guttur sponsi qu d, et quid denotet, I, 1085, B, C. Gut. 
tor Christi quod, 1, 1085, C. 


H 


Hsreticorum opiniones lapides sont quibus pravi 
obruuntor, 1, 375, C. 

Halys fluvius, 11I, 1082, A, B. 

Harmonia rerum universitatis quid, II, 26, C, D et 
seda s Η1, 166, C, D. 

elladius episcopus, adversus quem scribit Gregorius, 
III, 999 et seqq. : 

Hepar caprse quid in Seriptura, I, 605, A. 

Heraclius hsereticus confutatur, Πε 1087, D et seqq. 

Herodii nidus quid, I, 538, D. 

Herodis sententia nefaria, III, 1146, B, C. ' 

BHiems malum denotat in Scriptura, I, 870, B, C; bie- 
mis effectus, ΠΠ, 778, D. 

Hinnulus cervorum, Christus I, 862, B, C; hinnuli ge- 
melli per quid mystice, J, 955, C, D et 1 

Historla apocrypha de Maria Virgine, IIT, 11 SU, D. 

Hodie vox quid in Scripturis significet, I, 515, C; II, 
1258, C; 1286, D. 

Homo quid, T, 267, D. Homo cut ultimus omnium re- 
rum conditus, ], (54, A ; illius natura omni creato, quod 
cernimus, przstantior, 154,60: in oinnibus imperatoriam 
quamdam auctoritatem ostentat, 155, B; illi regium de- 
cus in creatione tributum, 1556, C; divini imperii imsgi- 
nem exhibet ín 'omnibus, 158, A. Cur nullisa natura te- 

mentis, nullísque armís *instroctus, 159, D et seqq. 

ominis figura cur erecta, 145, B. Homo sic conditus nt 
instrumenta ad sermonem necessaria habeat, 150, B. Ho- 
mínis natura tota consideratione nostra p non po- 
test, 154, D. Homo ad imaginem Dei factus, 195, B; 163, 
C; 178 et seqq. ; 262 et seqq. ; 666, B. Homo duplex, in- 
terior et exterior, 265, B. Hominis manui fers, aves et 
omnia alia subjecta, 266 et seqq. ; 666, 4. Homo quonam 
modo factus, 279, C, D; homo magna res et quomodo, 
319. A; quomodo nullo peo dignus, 279, B; cur supe- 
riora contuetur, 291, C, D. Homo parvus mundus, I, 459, 
C; IU, 27, B. Hominis slimentum sapientia, cognitío et 
Isetitia, I, 695, A, B. Homo quomodo speculo similis fa- 
etus, 854, B, C; που malum est, sed boni simulacrum et 
incitamentum, 1131, B; inse Trinitatis mysterium ex- 

rimit, 1550, B, C. Hominis dignitas et elevatio, 1279, D. 

omo ad fruendum bonis divinis ortus, II, 22, D. Hominis 
mors, Dei beneficium ét cur, δὲ et seqq. Homo affectione 
conficitur et consommatur, 46, A. Homo novus quis vere 
et proprie, 585, C; quomodo filius Dei efficitur, 610, B; 
seipsum ignorat et c:elera omnia, 946, D.; 947; ex cor- 
pore et anima intellectuali componitur, 1127, B. Homo 
nullus bonus est, 1298, A. Homo cur post universas res 
conditus, III, 59, B; unde et cujus re fuu procreatus, 
$03 et seqq. ; non est idem hodie qui fuit heri, 522, B. 
Homo vetus ouomodo aboletur, $95, C. :Homo mortuus 
jacens quid, ΠΠ, 15, A, D. Homini omnia subjecta, 307, 
B, C. Homines quibus studiis utuntur ut in vitam perma- 
neant, Ill, 14, É Homines voluptarii res faturas sciendi 
studio tenentur, IT, 110, C. Hominum studium, puerorum 
ludus in areua, I, 627, D. 

Honesti consideratio in qua quisque versari debeat, III, 
963 et, seqq. | . 

Honor humanus erga divinum numen quid, et ejus mo- 
dus, II, 5955, C, D. 

Hora in quas et quot partes dividatur, II, 155. B. 

Hortus conclusus anima, I, 965, D. Hortus Sponsi Ec- 
clesia, 986, A. Hortus mensa, non arbores, ibid., C. Hor- 
torum venustas et deliciz, 662, C, D. Horti quidam, Vano- 
Ue dicti, describuntur, III, 1079 et seqq. 

Hostis humans natura vis qusenam, 1I, 171, A. Hostes 
nostri perturbationes et vitia, I, 1154, A. 1 

Hunieri quibus collum est adpatum, quid significent, 
Humilitas animi et demissio quid, 1, 1199, D. 

Trac nns color in veste pontificis quid mystice, 1, 
981, C. D. 
Hymnus quid, 1, 442, A, B; 494, B; 498, B. 
Hypostaseos εἰ essentis ο inr lI, 125 et seqq. 


Ibora civitas, III, 785, C ; 1075, C. 
ἱρηίβ unde vim illuminandi habeat, I, 74, D; 75 et 
seqq. Ignis qui noo exstinguitur quid, l1, 106, A. 
Jgnorantia quid, et quid scientia, IIT, 175, B, C. 
lgnoratio sui ipsius quantum malum, IJ, 806, C, D; 
807. 
Imoginis rao que, {, 179, B; in imagine quomodo 


40 





1259 


sexus mascult et feminse discrimen, 189, C, D; ad imagi- 
uem Dei homo factus, 178 et seqq. 

'Imbef, varii tentationum | insuttus in Seriptura, T, 838, 
B. Iinbres et pluvia unde et quomodo fiaat, 1, 94, 95. 

[mmortalitas est vita, 1I, 179, €. 

Impatibilitss principium et fundamentum vite, II, 


, À. 

Inaures obedientia, I, 595, C. t 

Incarnatio divina quid, I1, 1127 οἱ seqq. Incarnationis 
τοπ prophetice commotus Salemon tradidit, IT, 
ὕνο. 581. [Incarnationis Christi mysterium asseritur, lll, 


1019 et seqq. 


g, | et ingenii significatum in quo dilfert, IT, 
Incorruptibile quid proprie, II, 122, C. 
Incorcuptibilitas quid significet, 11, 1070, 


!ncorruptio Deo maxime proprie est, II, 1258, A. 
Incrementum duplex, auimi et corporis, I, 233, C. 
*Induere novam tunicam quid, I, 1006, A 
Infantium, quí premature ex bac vita transferuntur, 
tus quissam, 111, 163, 165 et «νι 
: [Infelix sponte sua nemo est, 111, 1038, A. 
[nfetnus qnid et ubi, 1H, 67 et equ. 
Jofinitas effugit definitionem, IL, 150, b 
Infiniti notio et ratio quse, If, 558, D; 359, Α. 
Inünitem nullo verborum coneeptu comprehendi po- 
test, 11, 608, B. Γκ 
[egressus sacerdotis in templo Deo preces oblaturi, I, 
1147, D. et seqq. SNO 
Inimicitis in duas significationes aeceptes, 1, 1525, D. 
Injuriarum de remissione, 1, 1178, 119 et seqq. 
Innascibilitas an sit substantia, 1l, 407, D et seqq. 
Innocentium trucidatio, III, 1145, D; 1116, A B. 
Inobedientia voluntatis non corporis est. peccatum, If, 
516, B. 
Inscriptionum in psalmis quot genera, 1, 487 et seqq. 
[nsipiets quis vere censendus, I, 686 
[nsormnierum causs, l, 161, Α. 
Insulis cur aliquando vocantur anims, 1, 550, D. 
Integer ombino quisuam est, I, 705, A. 
lateliectus vox iu hymnis quid, I. 445. 
Intervallum et spatium quid, {, 750, C, D. 
[ntybs que et quid signiflcent, I, 1250, C. 
laventor malorum allicere nos beueficio non potest, 
Hl, 547, B. : à 
Invidia et ejus effectus, I, 410, B, C. Invidis et simu- 
ihtionis vitium quid, I, 1287, A, DB; ejus causa et effe- 
etus, ibid., C, D. 
fota et aper crucis figura, I, 571, C; III, 625, D. 
Pra in anima Tu. II, 226, A, B; ire ardor quid et υ0- 
de exsistit, 111, 51, 55; ire cum lumbricjs eorporis com- 
atio, 1, 706, D; ite et animi perturbationis effectus, 
Εις D et seqq. ; ira describitur, 1285, D et seqq. 
Iracundia quid sit, III, 55, A. 
[saias uravit baptismum, III, 591, B. 
|ter trium dierum quid mystice, 1, 566, A. 


J 


Jacob unde sic dictus, II, 1007, B. 

Jejunii et abstinentis genus a corpore sucum; It, 
45i, C. Jejunium virtutis fundamentum, 455, C; nibil 
prodest nisi mens pura sit. et munda, ibid. Jejumi causa, 


, 49 . 


, À- 
Jerusalem, majestatis anime typus, I, 1098, C, D. 
Jesus, indumentum, I, 1006, A... 

.Joannes Baptista, precursor Domini, qualem curam ad- 
hibuit ut vacoitatem ab omnibus affectibus prepoueret 
corporis munditiis, II, 550, B, C, D; cum eo magnus Ba- 
silius comparatur, 1IT, 802. 

Job spoliatus omnibus filios etiam amisit, [I], 874, C, 

D; id omue patienter tulit, 875, A, B. 

Jonas Christi sepulturam signiücabat, IIT, 605, 5. 
Jordanus fluvius baptismi figura, IIl, 591, D. 


" aki in Egypto continentia praedicatur, III, 494, D; 


Judsorum incredulitas, ΠΠ, 225 et seqq. 

judicii Dei recordatus terribilis, I, 611, B, C. 
Jumenturn bonum ira, cupiditas, I, 478, C. 

Juramenti duplex operatio, 1, 851, B; 1042, B, C. 
jusjurandum est oratio per se con(ürmans veritatem, I, 


b A. 
Justitia quid, et quepam illa quse ad omnes pertinet, 
I, 1234, 1255; justitia Dei quomodo se ostendat in homi- 


nes, lI, 58 et seqq. 
Juvenculs qus in Scriptura, T, 1111, B, C. 
Juventutis οἱ xtatis flol'ius vanitas, 1, 1205, C, D. 


Labor est infantia ; labor, juventus, I, 465, Β.. 


INDEX ANALYTICUS. 


4 tur, III, 


1951 


Lacryme δι Vanquam sanguis volnérum amim,, if, 
8T9, C. ; laerymerum csusm que, I, t9 et οσφᾳ. 

Lsetitía pro v te quie, 1, 647, A. Latiua dopler, 
et qae beata, 1201, B. : 

Lebides f Cha S. iater . Hh 987, D. 

9 jacere et [^H qu ; et 5ος. 

Layis Christus, 1, 567, A ; 610, B. 

Latéres in terra éx iuto facere quid, I, $82, 345. 

Laudatio gs sit, 1, 494, B. 


i p i ipsi David, iwecriptio psalmi, quid denoiet, 
' Lavaera domorum, 5, 655, C. Lavacra animse, 698, R. 
Lagari pauperis et divitis in iaferno elucido- 


et seqq. 

Lazarus à mortuis suscitatus, I, 219, D. 

Lectus sponsi umbrosus, natura humane, B, 835, D. Le- 
cus Salomonis huptialis ab armat circumdatus quis, ], 


, B, C. 
A mahdete, I, 519, A. Legis amicum, amicus Dei, 
Lex. est vox divina, lI, 554, D. Lex est spiritualis, L 


Lenitas quid et in qua re beau, I, 1311, C, D. Lenitas 
et clementia quid, Il δὲ C. ον 
Leonum proprietates et quidnam designant , 1, 961, 


D. 

Letoius (S.), Melitines episcepus, H, 21, B. 

Libanus duplex, unus electus, alter malus et rejiciea- 
dus, [, 1079, D et seqq. Libanüs mons quid indicat in 
multis lecis Scriptures, 911, D. Libano forma sponsi com- 
parata cur, 1079, C et seqq. 

Libereri a male quid, et quis malus, I, 1191, C, D. 

LiUOrtas do Tum BOB et IH, 2 Á. 

igna quae ad ignem struendum colliguntur quid nos 
docent, I, 715, C Ligna Libant quse, 1, 5, D et q. 
Ligna silvam non amici sed adversarii Sponsi, I, 882, C, D. 
agnum in paradiso vetitum quod, 1. 199 et . Lignum 
viUe et Hgnum' mortis idem in paradiso, 1019, D et seqq. 
Lignurn in aqoam smaram jmmissum quid, 956, B. Li- 
guum crucis omnibus salutare, LH, 585, B. 

Lilia quid significent, f, 1095, C, D. Lilil gratia depler, 

et ejus significatio, 1066, C, D. Lilium €onvafium quid 
iticet, 859, D. Pro litiis sive Floribus, inscriptie pszl- 
mi, quid denotet, 502, D. 
ingua quid, et quomodo sermonem emittst, I, 639, 
C, D. Linguarum origo et usus varii, 1I, 995 et seqq. 
TON mutstio non efficit et Ρουφ sit propior, lil, 


Locus apud Deum quid, I, 400, D; 406, A. ζ 

Loquendi tempus quod, 1, 727, B, C, D. Loquendi {- 
cultas unde, et quomodo exercetur, II, 978, A, B. 

Lucerna, quie causa splenderis est, non sate splendo- 
rem est, sed contemporaiis, H, 1287, D. 

pucius quid οἱ qua ia re beatus, 1, 1292, $925:*II, 


Ludus pilis, TII, 1055, B. 

Lugentibus remedium, silentium est, ΠΠ, 878, C. 

Luna qualiter a sole lumen suum aceipist, et illius di 
minutio et incrementum unde. Ill, 531, C, D; 34, A, B. 

Lux unde et quomodo facts, I, 71, DJ; 74, 4. 

Luxuria erudelis et rabiosa domina, 1, 565, C; sem- 
per avaritiam comitem habet, I1, 527, D. 

Lycus amnis rapidus ab insolenti et imordinato curso 
miraculose repulsus, 111, 930, 951. 


M 


Macedonisnorum errores, H, 1505 et 3 . 
Macrina virgo cur sic dicta, IIT, 909. À; metri: 
ejus virtus et visio, ἐδίά., B, quibus studiis applituerit 
animum adhuc puella, 962, C, D; prxestaas illius el 
venustas, 965, A; desponsatur viro qui premature mori- 


ture, ibid., B; respuit plane conjogmm, 965, C; D. Ejuv: 
pietas et observantia A matrem, 966, À, B. Basilium 


magnum ad studium perfectionis incitat, íbid, C, persua 
det matri ut petat mohasterium, 966, D. Lectus ejus et 
pulvinar, 975. D; in moribundo ejus corpore mirabili: 
animi vis, 983; in ipso mortis agone quomodo se gesserit, 
982, 983; precatio ejus in supremo spiritu comstitute 
985, t; D; abit a corpore ad concupitum dig Salvatorem, 
986. Morte ejus summe dolent sacre virgines, 986, 987; i 
ferreo anpuio particu ligni vitse, id est crucis, apa. 
se gestabat, 990, C, D ; ejus summa paupertas et m 
citia, 990, 991 ; splendor corporis exanimoti , 991, C, D. 
Oculum male affectum post mortem sanat, 998. 

M iram (Pro), inscriptio psalmi, quid nos doceat, I, 


Magi Christi aderatores, IIT, 1145, B. 
Magia et incantatio, res mala, Hl, 116, À. 


41361 
ο ου el omnium qu» illi adjecta sunt, vanitas, } 


Malorum punicorum ibterpretatio, 1, 970, C. D. 

Malum pluribus nominibus a Scriptura designatur, 1, 
810, B. Malum corruptibile et erestum et non subsistens, 
ejusque pater diabolus, adversus Manichzorum bsresim, 
Η1, 1254, A. B. C. Malum malo nemo curat, lli, 486, D. 
Malum docta plus valet arte, ll, 754, D. Malum gravius 
niinorum timorem expellit, IIl, 779, À. Mali natura insí- 
pientiz nomine explicata, 1, 6832, C. Mili in mundum in- 
gressi causa. prima quie, {, 559, A. B. C ; a malo liberari 
quid, et quis malus, I, 1191 et seqq. 

Mane quid, [, 78, B. 

Manes hzretícus, 1i, Α. B. 

Manichzismus, 1I, 406, C. 

Manichsorum opiniones de anima, JT, 907, DB ; iljorum 
dogmata quas, Ii, 50, D et q.; refelluptur, 51, B. C. 

Manna velut ros e culo defluens, I, 511, D ; quid my- 
pend $61, B. i i 388 D 

ansiones qu a , D; mansiones plurims apud 
Patrem, 1, 110 b d t 

Manus hominis sermonis causa factis, T, 145, C ; 147, 
C. D. Manus Moysis in sinu commutata quid mystice, 551, 
D. Manus tortiles el aurez qus» in Ecclesia, et quid si- 
knilicent, 1070, A. B. C. Manus Christi tornstiles plen: 
Tharsis, 1067, D et eu 

Mare unum et contipaum, et cur salsum, I. 99, C. D. 
Maris Rubri transitus mystice, 365 et seqq. 

i aa Maronis soror in omnibus perfecte virtutem coluit, 

» 9929. À. 

i mira mater Christi dicta mater Jacobi et Joss, 11, 617, 


Marmor quid signi(icet, I, 1078, B. 

Martyrum stadium quid, I. 1291, C. 

Materia in creatione quomodo facta, I, 70, C. D. 

Materies et Deus quod non sunt coseterna, 211 et seqq. 

Matrimonium non est inter res damnatas, Ill, 594 et 
seda. Matrimonii contrahendi studium quid nos doceat, 1, 
950, D. Matrimonia incesta apud Persas, 1l, 170, A. 

Maxillae in corpore Christi quie, et cur tanquam phialss 
aromatis, I, 1063 et seqq. Ἵ 

Mediatoris vox in Christo quid sigoificat, II, 554, A. B. 

Medicina qua de caussa ab hominibus honorata, ill, 14, 
B. Medicina generi morbi adhibenda, 1I, 10, B. Medicine 
effectus, II, 198. C. Medicinse inventor quis, LI, 465, A. 

Medicus verus anime quis, I, 1162, D. Medicorum pr»s- 
dictiones, Il, 155, A. 

Mel et lac sub li sponse quid, I, 959, C. D. 

Melchol Saulis filia quid mystice, 1, 602, (.. D. 

Meletii Antiochise episcopi encomium, Π{[, 851 et seqq. 

Memoria non est opus Deo, et quare, II, 1006, D. 

Mendacium serpeutis et Eunomu, 11, 235, C. D. 

καν Pauli, Josephi, Sar:e et aliorum, II, 283, 


Mens opus Det, 1I, 971, B. Mens quid secundum ipsam 
essentiam, IIl, 39 et seqq. Mens humana nou eadem res 
ac divina natura, sed illius imago, Ill, 42, C. D. Mens per 
sensus agit et quomodo, |, 151, B. ; certa quadam in cor- 
poris parte nen exsistit, 174, D. Mentis domicilium 10 ca- 
pite, 1, 155, D. Mentis, materiei et nature mutuus ínter se 
nexus, 162, 165 ; mentis «uin. natura cegnato, 1358, D. 
Mentis facultas se per uuiversum curpus diffundit, conve- 
niente quadam ratione membris singulis con;uncta, 178, 
us EA entis vis unicuique sensuum adest iusurumenpto, 

. 50, B. 

Meusura in omnibrs necessaria, I, 698, 699. 

Mercenarii Dei qui, III, 547, D. 

Meretrix, haeresis, 1i, 54, UG. 

Metempsycbosis, Π1. 107 etseqq. 

Migrationis animaru'» doctrina evertitur, t, 254, A. B. C. 

Miiitis curatio miraculosa, III, 165. C. D. 

Miseria cuid et in quo consisut, 1, 1198, A. 

Misericordia pro potentia divina apud sanctos viros. I, 
12*0, B. Misericordia heata quanam, et qui misericordes, 
inh C. D et seqq. Misericordia Deo virtus gratissima, 

, y ts " 

Modum quo anima corpori abitur ignoramus, II, 45, A. 

Mons arduus ac dificilis accessu theo:ogia, 1, 314, 379. 

Montius a Gallo trucidatus, 1f, 265, A. 

Morbus letalis peccatuin, 1, 1162, D. Morbus inveteratus 
artem superat, 1, B. : 

Mors hominis Dei beneficium, et cur, II, δὲ et seqq. 
Mors corporis quid, et ejus analogia cum morte animae, 
55, B. Mors, anim: separatio 3 corpore, 194, C. D. Mors 
corporis, sensuum exstincto, anim vero mors, peccatum, 
1i, 546, B. Mors non aliud est quam anim a corpore dis- 
solutio, 1154, D. Mors quam terribilis et formidabilis na- 
turaliter, lll, 15, A.; omnes omnibus modis illam vitare 


INDEX . ANALYTICUS. 


à Natalis Christi dies, III, 1127 οἱ 


1202 


s:tsgunt, 1 &, B. C. Mors certo Lempore statis non definitur, 
iil, 418, D. Mors eorum non lugenda qui ini flde obierunt, 
498 et seqq.; ab omuibus vitiis nos piane liberos reddit, 
530, D. Mors res bona οἱ qu re, 878, B. Mortis sententig 
in Adamum lat: quaudo tirmata et rata fuit, 1J, $46, C. 
Mortis destructio est bomipis a motie resurrectio, 1, 
1166, C. Mortis arma peccatum, 111, 765, D. 

. Motus et status unuin et idem, {, 406, C. Motus et qnies 
in rerum natura Lemperata, 412, A. B. Motus et imimnobi- 
litas quid, 11, 935, À. B. C. Motuum corporis et animj 
discrimen, I, 174, 4. B. Ret 

Moysis vita, I, 398 et seqq.; ejus mystica ipterpretatjo, 
$21 et seqq. Moysis manuum elevatio ip altum quid signi- 
ficat, 311, B. Moyses unde sic dictus, 1l, 1007, À ; in cista 
expositus et salvatus, ibid. Moyses manuum extensione 
crucem describebat, Ilí, 602, D. i : 

Mulier quoque ad imagiuem Dei facta ; illius virtutes, 
I, 215, B. & Malieres cur prima» resurrectionis testes, [I, 
891, A. B ; quare primse resurrectionis nuutium accepe- 
rint, Η1, 551, D. Mulierum cupiditas in orpnando corpore, 

, $^ ς 

Mulorusm genus non ex se mutuo nascitur, et quid si 
gnificet, I, 562, D. 

Mundus bonus et quare, ΠΠ, 22, 4 ; non semper idem 
permanet, 650, C. Mundi originem aliquam qui fatetur, is 
Hh Deus fore aliquapdo non potest non concedere, 

, . 3 
' Munus a paupere Xerxi regi ο ον [66, A. B. 


Musica vera et originalis quie, 1, 442, 
Musonius viri.lustris etdives Gregorium Thaumaturgum 
hospitio excipit, 11, 922, €. 
utatio ih'quibos consistit, T, 467, A ; 11, 15, B. 
Myrrha ad corporum sepulturam apta, I, 893, C. I^ ; 
myrrha mortis symbolum, 1019, B. Myrrha fasciculus ir- 
ter ubera quid, 826, D, 821. 


N 


Nardi odor quid mystice, I, 822, D , ejus mystica ex 
sitio, 910 Nardus pistica pretiosa, 826, B. 8 


Naim vidus filius unicus a mortuis suscitatur, 218, 219. 


q. 

Nativitatis Christi effectus, IIl, 1146, 1147. : 

Natura rerum quid sit, |, 107, A ; quomodo exstiterit 
ex opinione Epicuri, Ill, 22, B. C. Natura humana liberi 
arbitrii capax, J, 851, D. Natursee humanz defectio, et 
ejus causa, 11, 25, C Nsture human miseria, |, 462, A. 
B. Natues euratio vits concinnitas, 445, B. Natura divina 
non continetur tempore, sed ab illa tempus est, IT, 366, 
B. Natura divina upa est et continua secum et. indivulsa, 
ΠΠ, 685, B; nihil habet quo mensuretur οἱ contineatur, ' 
951, A. Natura divina viriutis (ons, III, 103, A. Nau- 
ra beata et zterna nullo circumdatur termino, I, 875, 


Naucratius S. Macrinem frater, iusigni« juvenis, vitam 
amplectitur solitariam. Π1, 966, 967 ; senes morbidos et 
inopes labore suo sustentat, ibid., C; immatura morte 
subripitur, ibid. 

Nicomedia terrse motn eversa, II, 167, B. C. 

Nihil, non est Deus, II, 685, B. 

Nives cur in montium cacumipibus usque ad sestatem 
permaneant, [, 95, D... 

Nomen Dei sanctum, 1l, 1191 et seqq. 

ποιος absolute, quaedaui reist. usurpari : 
lita, II, 427, A. Nomina ab Adamo brutis animantibus im- 
posita, 11, 1046, B. Hominum differentlze, 1046, 104T. 


ri 80- 


CMS quid dicitur, 11, 156, A. Novum nihil sub sole, 
' Nubes et vapor quis et quomodo flant, I, 98, C. D. Nu- 
bes Mosaica quid, 1l, 510, B. C, et quid etiam mysuce, 


550, B. Nubes Spiritus sancti graiia, |, 362, B. Nubes 
gi nce carnem denotat, I, 554, A. SD 

. umen nou est, quod loeo circumscriptum intelligitur, 
L6 


, 605, C. 

Numerus quid, I, 86, C. Numerus est signum quo re- 
rum quantitas iunotescit, II, 311, B. C. 

Nuptiarum difüiculiates et molestis, III, 526, $27; a 
nuptiis initium habent quzcunque ig bac vita eveoiubt 
absurda, 558 et seqq. . 

ο 


Obedientia Filii in Deum Patrem quse, II, 927, ὁδ0. 
Obesitas corporis animi perfectionem impedit , III, 


Occursus Domini, III, 1151 et seqq. 
Drew Filii (pro), inscriptió psalmi, quid denetet, I, 


Octava (pro), psalmi inscriptio, quid designet, I, 906 
D; $41, C. Octave mysterium, 601 et seqq. Octavas my- 


Ν 


4955 


s'er;:im apud Prophetam quid sit, 1251, D. * ) 
Ocuii sapientis eur in capite, 1, 296, b. Oculi distorti 
uid, 594, D. Oculi cotumbz quid mystice, 8354, 855, 919, 
. Oculi Ecclesi: qui, 1058, B; et cur sicut. columbs, 
ibid., D. Oculorum custodi:e cur multe, 1, 295, B. Oculo- 
rum pulchritudo qus, N51, D; 855. Oculorum priestantia 
inter eztera membra, 918, D. Ad oculos quas refereuda 
sunt, 919. Oculos habere in eapite quid, 684. — 

Odium quid sit definitur, IJ, 754, B; et quid odio a na- 
tura habendum, 754 et seqq. 

Oleum exsultationis quid denotet, 1T. 1250, D. 

Oliva ferax in domo Domíni quid, I, 566, A. 

Oltiseris vicus, ubi, 1I, 259, A. 

Opera operum quse, I, 622, B. 

Operationes Trinitatis et anims, 1, 1545, D. ; 1546, Α. 
Operationes quomodo sequantur. ex substantiis, et. quid- 
nam sint secundum suam propríam naturam, 1l, 514, B. 
C. Operationes ezedem an eadem efiiciant opera, 3571 et 
seqq. 

Oberainr semper Deus, ΤΠ, 1287, B; et semper opera- 
trix ejus sap:entia, ibid. : 

Opinio inanis, honor, dignitas, generis claritudo dívi- 
Lix, 1, 465, A. 

Opportunitas temporis quid, I, 699, A. 

Opus substantiz an sit substantia, If, 515, A. B. 

ÜOraiio et ratio in Deo, opus et factum, 1, 74, A. B. 
Orationis laus et effectus, 1, 1125, A. B. C. Oratio. quid 
sit, 4948, B. 

Ordo et series rerum erdine οἱ serie dierum constat, 
1t, 555, B. 

Organa prophets οἱ apostoli, T, 575, B. 

Origenes scripsit in Cantica, I, 765, B. 

Oris et lingue natura semper quasi domi habet peccan- 
di emus It, 278, em paie 

ῥκίτκος torques cur sic dictus, T, 817, C. 

Ornamentum quadratum quid, |, 391, C. 

Ortus et mors proprium natura carn:s, lI, 46, A. Ortus 
Christi effectus boni, 11, 1146, D; 1157. 

Hs ponis fons scaturiens verba vite sternze, I, 778, 
D; 719, A. 

Oscitationis causa, TI, 167, A. B. 

Osculum mysticum, f, 1002, B. 

uum in corporis humani structure necessitas, I, 215, 


Ostium mentis quod οἱ sponsus tangit οἱ pulsat, 1, 


1009, C. 
Otii Sabbati preceptum quid sibi vult, I, 714, B. C. 
P 


Pace nihi] jucundius in hac terra, 1, 1382, A. C; quid 
sit ipsa pax, 1385, B. 

Pacifici quinam et qua ín re beati, T, 1285, A. D. 

Pacificus Salomon et cur sic dicitur, I, 791, A. 

Paimee deserti septuaginta discipuli, 1, 366, C. D. 

Palpebrs oculorum custodes, 1, 290, t. 

Panis de ccelo, verus cibus, 1, 367, C. Panis lstitire be- 
neficentia, conditus melle praecepti, |, 990, B. Panis quo- 
tidlani petitio quid significet, I, 1170, A. B. Panis, quod 
precibus fertur auxilium, 11, 545, B. Panes de lapidibus 
quinam eonficiunt, I, 1238, 1259. 

Παντοκράτωρ in Scriptura quid signiticet, I, 525, 526. 

Παρανελάν Verbi duplex signiflcatio, 1l, 551, B. 

Paracieti nomen commune etlam Patris et. Filii, uU, 

Parasceve quid, 570, B. 

Parentibus hxnor debiws, Il1, 751, A. B. 

Partus maturus et non abortivus quid, I, 102, D. Par- 
tus non est homo, sed homo per partum, Il, 591, A. 

Pascha quando et qualiter celebrandum, III, 618, D; 
tuc lis dies inter Ch 

aschalis dies inter Christianos quomodo celebratu 
ΠΠ, 658, 6/9. : dd 

Pater qui vere est, semper pater est, 1, 454, A. D. 
Pater foturi sieculi Christus, et quare, Π, 586, A. B. Pa- 
ter quinam possint dicere, [, 1142, A. B. Patris vox in 
ponopie oraüionis Dominice» explanatur, f, 1159 et seqq. 
Patris οἱ Filii una est potentia, 1I, 1154, C. Patres nobis 
pais ipti sumus et quomodo, 1, 705, A. 

atria {η se continet parentum dignitatem, III, 751, C. 
AUF UT iStanOr uu, μον 3, LN Tte 
atriarcharum nornitia lapidibus insculpta quid signifi- 
cent, 1, 590, A. — - ^ EUM 

Pauperes spiritu quinam sint, J, 1207, A. Pauperes 

amandi, LII, 454 et seqq. ; sunt janitores regni colorum, 


9, C. 
Paupertas duplex, et νε beata, I, 1199, B. Pau-* 
8, B. C; 47 í 


pertatis descriptio, III, : 
Peccata, nibil, et quare, I, 459, D. Peccati causa qua- 


INDEX ANALYTICUS. | 


1964 


nam sit, H, 20 et seqq. Peccatum e«L alienatio 3 Deo. 
qui est vera et sola vita, 1, 546, €. leccatum post horni- 
nem, et post hominem miserandí actus et. misericordiz 
nomen, lI, 962, A. Peccatum spina, lll, 1135, C. 

Pedes lavare quid, 1, 1005, D et. seqq. Pedes sacerdo- 
tis nudi, et quare, 1006, D. 

Pelles Salomonis quid, I, 791, A. 

Pepium Rebecce et peplum anime, quid, I, 1000, 

Plercussio virg: immortalitatem desiynat, 1051, A. R. 

l'eregrinationum ad loca sancta abusus reprebendun- 
tur, III, 1010 et seqq. 

Perfectio quibus terminis comprehenditur, I, 999, C. 

Persecutio quid et qux beatos efficiat, I, 1294, €. D 
et seqq. 

Perturbationes animi unde oriantur. I, 191 et seqq. 

Petra tegminis juxta propugnaculum quz, I, 878, A. 


Petrus (S) episcopus Sebastenus, II, 241, A. 

Peirus S. Macrinss frater, ab ea sanctissime instituitur 
a teneris annis, III, 971, B; ingenii vis in eo quani, 
tbid., C; multos pauperes alit, ἐδιά., D. 

l'haretra sermonis anima, 1, 547, A. 

Philippi apc*.oli encomium, 1, 1087, C. 
| μα in melodia modulationeque verborum siti, 

, 422, L. 

Philosophorum errores varii, I, 338, R. 

l'hadimus Amasensium ecclesi» antistes, ΠΠ, 910, A. 
T" bb tacens in pariele loquitur et maxime prudew, 

. 199, A. 

l'ietatis scopus, III, 287 οἱ seqq. 

Pilze ludus quis, ILI, 1005. B. 

, Pili, mortis symbolum, f, 586, A; et continentiz, 
ibid., D. 

Piacidz imperatricis mors, funus et oratio funebris, IIl, 
878 et seqq. 

Planctus in Scriptura quid, I, 710, C. 

P'lantandi tempus et evellendi quid, 1, 105, 706. 

Piuyi:s et imbres unde et quomodo tiaut, {, 94, 95. 

Penitentia expurgat peccatum, 1, 725, B. 

Pontus Euxinus, id est hospitalis, quid, et cur sic no- 
minatus, lil, 898, C. D. 

Potentia in Deo voluntas, M, 498, B. 

Prsecipitatio in mare quid signíticat, f, 571, D. 

Preparatio ad oratiouemi qua, 1, 1156, D et seqq. 

aL EO EHMIRCR et vates cousulere, quale peccatum, Il, 

» " 

Presbyter quis vocari soleat, T, 630, D. 

Πρεσθότοροι qui, III, 1171, D. 

Primogeniti ad unigenitum differentia, ΙΙ, 499, C. D. 
Primogenitus lilius Dei qualiter dicitur, 502,505. Pri- 
mozenitorum /Egypti exterminatio quid mystice, 1, 55iet 
seqq. 

, Principium vel summa quid, {, 65, D, 70, 71. Princi- 
pium universi Pater, 11,778, A. lrincipii voce quid siyui- 
ficatur, 1, 595, B. 

Prodigi fllii parabola, 1, 11435, C. D. et seqq. 

Pro!es masculina et feminea mysüce quid, I, 527, D. 
C, 359, C. 

Propitiatoriam que mystice, I, 585, C. 

Προσινχή Quid, I, 1158, D. 

Proverbiorum doctrina quid, I, 618, B. C. 

Providentia et universarum rerum moderatio una οἱ 
eadem? in Trinitate, I1, 127, C. D. 

Proximus et cognatus qui, {, 1086, 1087. 

Prunicus quis fuerit, 11, 265, C. 


Psalmi eur omni hominum generi tam grati, I, 459, B. 
Psalmi qui inscriptione careut recensentur, οἱ 4, D et 
seqq. ; et quare, 518, B. Psalmi in quibus aiapsalma in- 
veuitur, 524 et seqq.; cur in psalmis ordo historiz non 
observetur, 542 et seqq. Psalmorum liber Quot partes 
eontuneat, 490, B.; quid prima sectio, 450, D ; quid se- 
cunda, 451, A.; quid tertia, 451, D; quid quaria, 455 et 
seqq.; quid quinta οἱ postrema, 466 et seqq.; quis singu- 
larum tinis, 482 et seqq. Psalmorum liber virtutis laudi- 
bas refertur, 447, €. ; studium virtutis tradit, 449, 417. 
Psalmorum inscriptiones varie, 497 et seqq. Psalmus 
quid 494, B. 

Psaimodia commista cum mente quid, 1, 495, D; et quid 
cum solo spiritu perficitur, 498, A. 

Psalterium quid, 1, 494, C. 

Pudor armatura potens ad effugienda peccata, 1, 


: P agn apparatus varius quid nos docet, 1, 7145, 


VEU RETO interitus et commendatio in funere, ΠΠ], 805 
et seqq. | 


Pulchritudo corporis et membrorum Chrisü laudatur 





4265 


ct niystice Μας I, 1094, D et seqq. Pulchritudo 
quid, 11, 198, D. 

Pulmo, coretstomachus hominis, eorumque facultates, 
α, 246, C et seqq. 

Puritatis anims» sordes, voluptas, I, 1187, A. 

Purpura quinam sint, I, 914, C. 

Puteorum aqus$ quomodo aflluant, I, 110, D. 

Pythonissa quid, 1I, 107 et seqq. 


Q 


uadraminte martyrum laudes, (II, 750 et seqq.; 758 et 

seqq.; Τ14 et seqq. 

OUzrere et perdere quid sit, 1, 719 οἱ seq 
Quaternarius numerus quid denotet, lll, 1154, C. D. 
Quid est quod fit, {, 651, 651. 

Quies est exitium anime, 1l, 205, A. Quiete et motu 

c don exsistentes oriuntur, et ortz conservantur, I, 
Quiuquagesimus et septimus psalutüs explanatur, I, 

$00 et seqq. 

R 


Racemus ex ligno dependens quid mystice, 1, 411, D. 

Ranarum immunda multitudo mystice quid designet, l, 
3406, C et seqq. ] 

Ratio in anima quid, II, 225, D. Ratio non est obscura 
ΝΟΧ, sed mentis motus initium ac fundamentum, 11,,1187, 
C. Ratio divina quid, III, 307, A. 

Recens quod est, non est seternum, 1, 770, D. Recens 
sub sole nihil, quomodo intelligendum, 1, 634, D. 

Rectitudo Christus, I, 786, D. 

Regeneratío duplex, et que, II, 655, D. ; 

Regnum ex dominatu in subjectos dignoscitur, 1l, 
1522, B. Regnum Dei non cibus et,potus, sed justitia, 
umpatibilitas et beatitudo, 1, 695, B. Regni Dei optatio 
quid sibi vult, I, 1155, D. C οἱ seqq. 

Religionis cognitio, lux, 1, 575, D. 

Reliquie martyrum honorandz, III, 129, B. C. 
τής ationem (In), inscriptio psalmi, quid designet, 


Rerum naturaiium ignorantia, Ii, 955 et seqq. 
* Resurrectio quid, I, 654, C.; quodnam est ejus princi- 
pium, Il, 51, C. D; qualiter fiet, Ill, 75 et seqc. Resur- 
rcctio ex mortuis ut necessarius rerum ordo omnino 
exspectanda, {, 202, 203. l'esurrectio cur post qusedam 
remporum intervalla exspectatur, si quidem res bona esse 
putanda est; et cur non jam olim ex citatum ex morte est 
bominum genus, {, 205 et seqq. Resurrectionem fore 
abhorrens a vero non videtur, 225 el seqq. Resurrectio- 
nem precedere debet mors, 1018, 1019. Hesurrectio cor- 
porum qua 4 ssculo fuerunt, quomodo futura erit, ΠΠ, 

67 etseqq.; ia momento oculi perficietur, 6:9, C. D. 
Kesurrectio est naturz nostrae inaptiquum statum resti- 
tctio et reparatio, Ill, 147, A; 875, A. Resurrectio si 
nulla, vit» finis mors est, ΠΠ, 675, A. D. De resurre- 
ctine varia opiniones, 11, 107, B. C. Resurrectionis 
Christi hora quae, 1(1, 614 et seqq.; quz in ea acciderunt 
ncllo modo inter se contrarii evangeliste diversis modis 
memori: prodiderunt, 627 et seqq. Resurrectionis Chri- 
sti effectus, Ii, 1259, A. B. C. 

Reticetur (quod) in sponsa quid, I, 1107, B. C. 
Rhamnus, spinz species, quid siguiticet, I, 595, C. 

, Risus caus: qus sint, [, 159, C. Kisus amentiam οἱ de- 
lirium denotat, 616, D. Risus signum alacritatis animi, lll, 
Ros, curatio, I, 1005, A. 

. Rubus ardens Mosaicus, 1,306, C; quid mystice, 351, 


S 
Sabbati institutio et celebratio, 11, 292. 


Sabbatismum agere a malis operibus quid, I, 715, D. 
Sabellii errores, II, 855, C. D ; 1282 οἱ seqq. ; 1290 et 


seqq. 
prem vi verborum augustus et honorandus efficitur, 
111, 582, D. Sacerdotis vita nuce figurata, {, 418, C. Sa- 
cerdotes ab Eunomio conviciis lacerat, 1I, 358, C. D. 
Sacrilegium quid et quale peccatum, [1, 255, A. B. 
Sacrificla propitiatoria, I, 958, A. Sacrificia οἱ ho'o- 
causta ex Seripturis, IIT, 219, C. D. . 
Secula duo, temporale et :eternum, 1, 1251, A. S:ecu- 
lorum essentia qus, I1, 1066, C. 
Salomon verus quis, I, 766, D. Salomon typus veri Πο. 
gis in multis, 907, A. 
Saltatio in Scriptura quid, T, 710, D. 
ουν facinus admirandum in occisionc ἰοουί», III, 


INDEX ANALYTICUS. 


1266 


Samuel a pythonissa evocatus, 1], 107 et seqq. 

Saucta sauctorum in tabernaculo quid mystice, 1, 
987, Α, 
Sanetificatio ipsa Dominus, I, 1007, C. 

Sangzeus mons in Bethania, II, 167, D. 

Sanguis unde purpureus exsistat, I, 250, C. Sauguinis 
aspersie quid in Scriptura, 595, A. D. 

Sanitas anime quz, f, 1162, D 

Sapientia humana quie, 1, 682, Α. Sapientia vera et 
ejus opera , ibid. Sapientia malitiosum animum non in- 
greditur, ΠΠ, 555, D. Sapientia in partibus superis cou- 
sistens qualiter a nobis animadverti et cwstimari potest, 
1Η. 30, Α. B. Sapientia Dei terminum non habet, lI, 951, 
A. Sapientis: actio duplex, I, 482, A. Sapienti:e proprium 
quid, II, 579, C. 

Sapientis solius caput przeditum oculis, I, 683, D ; 
illius memoria in s:ternum manet, 686, D. 

Sapphiri propres et significatio, 1, 1074, C. 

Scientia quid, et quid ignorantia, 111, 175, C. D. 

Scriptura cur divinitus inspirata dieatur, 1I, 743, D. 
Scriptura sacrs$ litteram et dictionem perpetuo non esse 
μον et quare, [, 755 εἰ seqq. 

" pud ex utrisque tegminibus dependentia quid, 1,591, 

Sebastenas de recta ejus in fidei rebus opinione cer- 
Liores facit Gregorius, 111, 1030, 1051. 

Sempiternum quid dicitur, IT, 136, B. 

Senarii numeri conimendatio, I, 286, C. 

Senectutis incommoda, Ill, 810, C. 

Sensus varii quomodo exerceantur, I, 154, A, HB. Sen- 
sus ut homo jucunde viveret, illi largiuntur, 1, 242, A. 
Seusus fenestrz per quas intrat mors, 1,1186, C. Sensuura 
dominatus in mentem, 1, 755, B. C. Sensunm | facoilates 
propris, II, 982, A. Sensuum auxiliouuiversunm tuuudum 
cognoscimus, llf, 51, Ij. 

Seplenarius numerus quid denotet, III, 1151, C. D. 
Septenarii pumeri !aus,1, 286. D et seqq. 

θεος dierum temporis natura deüuita, I, 6:0, 


Septimus dies extremi en indicium, f, 290, A. 

Sepulcrorum effossio, II, 254, D 

Sermo Dei telum, quod est Christus, T, 5546, D. Sermo 
est interpres eorum qu: mente concipimus, 1l, 418, C. 
Sermo Dei quid, lii, 307, A. Sermones laboriosi quinam 
sint, I, 651, A. B. 

Serpens, diabolus, observans calcaneum gressus hori- 
nis, I, 638, B. Serpens, peccatum in Scriptura, 1, 355, B. 
Serpentis :erei figura οἱ effectus, I, 525 D.; 414, 115, 
Serpentes magorum /Egyptiorum mystice quid, 1, 555, ϱ, 
Serpentium víta nos ducit ad comprobalionem  resurre- 
ctionis, III, 691, A. B. 

Sessio et statio quid in Deo, Ill, 719, A. B. C. 

Sigillum operationis Dei quid, 1I. 539 et seqq. 

Signum Domini quid, Ill, 232, €. Signi crucis. quanta 
virtus, 1If, 951, B. C. D. 

Silentii lexqus, [, 727, B. 

Silva, hominum vita silvestris, I, 812, D. 

Simeon senex, ]li, 1171, 117&. Simeonis voces quo- 
modo spons2 conveniant, f, 879, B. 

Similia ab agricolarum insitione, |, 65, B ; a silicibus, 


Similitudines auri cum notis argenti. qua, 1, 819, €. 
Similitudo Filii cum Patre qualiler interpretauda, 1l, 

Simonis socrus curata a febribus, I, 918, B. 

Simplicitas in Trinitate remissionem et intensionem 
non recipit, 1f. 523, D. Simplicitas in Deo quid, οἱ quii 
ingeneratio, Il, 919, 925. 

Sinus Filii Dei quid sit, 1, 555, A. Sinus Abrahz quid, 
J, 510, À ; LIT, 85, €. D. 

Sion quid sub znigmate significet, 1, 718, C. 

XM nomen ad varias appellationes transfertur, 1l, 


Smaragdi sculplores, I, 1071, (. 
Sol, adversaria tentationis irruptio, I, 794, C. Sol etiam 
conviciis impetitus, nihil aliud est quam sol. II, 274, A. 


Solis cursus quomodo est et quid nos docet, i, 626, 


Somniorum nugs imaginaris, conjecture, f, 167 et 
seqq. Somnus mortis similitudo, [, 991, € ; et quid mystice, 
993, A. B. Somnus excutiendus ab oculis mentis, 995, C. 
Somnus mortis germanus, Ill, 674, A. Somnus et vigilia 
mortis et vitze complexus et. conjunetio, 522, C. Somnus 
et vigilia mortis et resurrectionis imagines, 614 A. B. 
Somni causa et ejus necessitas, I, 166, A. B. C. 

Sordes hominis peccatum, I, 610, D. 

Speculatio qua Deum conteuplamur quz, I, 374, C. 

Spinz peccata, {, 598, A. 


1367 


"rus sancti. regnum, 1, 1158, D. Spiritus in Deo 
2 , II, 18, A. B. Spiritus sanctusinon creatus, et cur, Il, 

41, A. B. Spiritus sanctus Filio non subjicitur, ut vult 
KEunomius, 310, A. B. C. Spiritus sanctus in quo Patri 
conjunctus et in quo ab eo distinctus, 535, D. Spiritus 
sanctus non in creaturis quzri, sed super omnes creatu- 
T48 evectus credi debet, 338, 359 et seqq.; frater Domini 
appellari non potest, 559, D ; non est tintinnabulum aut 
dolium inane, 566, D Spiritus que et quid Verbum, IJI, 
191, 4. B. Spiritus sanctus ex Scripturis, 251, B. C. Spi- 
ritus sanc divinitas asseritur, $74, 575. Spiritui sancto 
filiorum Dei generatio qualiter attribuitur in Scriptura, 
JL, 555, C. Spiritum sanctum Deum esse probatur ex Serí- 
ptura et Patribus, I4, 1506 et ie. 

Splendor glorie Christus, II, 599, C.D. 

Sponsa niyrs et formosa qualiter intelligi debeat, I, 
190, 791. Sponsa hortus conclusus, 962, C. D; fons 
signatus, 965, C ; puteus aqus vivis, 978, B. 

Sponsus eur pomum dicatur, 1, 896, A. 

Stelle cceli quomodo tertio die fscue, f, 118 et seqq. 

Stephanus lapidibus petitus gaudet, 1, 1295, C. Bie- 
phani (S.) protomartyris encomium, 11, 702, 722et seqq.; 
qualiter celos apertos vidit, 714, C. D, 718, A. B. 

Stoicorum opiuio de Divinitate, I1], 559, C. 

Struetur4 corporis bteviter describitur, 1, 259 et 
seqq. 
ultr ambulare in tenebris quid , 1, 686, C. 
Subjectio bominum ad Deum, 1I, 558, B. C. Sobjectio, 
bonum, I, 1580, B. Subjectiopis varia genera, 1506 et 
seqq. d 

ubstantia an capax intensionis et remissionis, II, 506, 
B. C. Substantiz nomen cui sub;ecto proprie competat , 
ibid ; substantiam Patris solam subsistere, patrocinium 
est Judaicse impietatis, 5035, D. Substautise qualiter et 
quam impie ab Eunomio dq i-a $19 ; qualiter ab 
eodein simplices nominentur, $25, C. 

Superbia decessus ad inferiora, I, 415, D. Supetbia 
primordiale malum et ejus vanitas, I, 1202, 1205. 

Supercilium cujus utilitatis et adjumenti, I, 295, D. 

Superliumeralia patriarcharum  ínsculpta nominibos 
quid significent, 1, 587, D. 

Symmetria conveniens in tempore quid, I, 699, C. 

Syris formfs düplex, οἱ quid mystice, I, 502, 4. B. C. 

| T 

Tabellse cordis qus, T, 1075, B. 

'Tabernaculi sediticatio et pulchritudo T, 518, 519 ; 787, 
B. Tabernaculi atiare et thuribulum quid, 585, D. Taber- 
Daculum, Dei virtus et sapientia. 552, A. 

Tabuls legis in terram projecve quid, T, $97, A. 

Tacere quando est melius, 1, 727, D. C. 

'Tactus sensus, et ab eo quse mala, I, 1187, A. B 

Telum fornicationis ignitum, HlL, 495, D. 

Temperantia. lux purs conscientis, I, 995, D. 

Templum Dei nos qualiter effücjmur, it, 5U, D. 

Tempus omnium rerum communis mensura, I, 699, C. 
Tempus pariendi et tempus moriendi quid, 702, 103. Tem- 
poris spatium in tres partes divisum, 1126, A. Temporis 
mensura uude, II, 1003, D, 1006, A. 

Tenebre quid et uude, !, 75, B; 11, 1006, B. 6. 

Tentationis primus fusultus qualis, I, 745, D. 

Terminus interminati infinitas |, 459, A. Terminum 
suse facultatis unumquodque, 730, C. 

Terra invisibi is et incomposita quid, I, 78. D et seqq ; 
nunquam 4 stabilitate sua dimoveri potest, 127, D. Terra 
in fer'ernum stans quid nos doceat, 627, A. B. "lerra, pu- 
blicani et meretrices, 871. B. (€. Terra Dei quid, 5350, C; 
et quid in se, Il, 1005, C. D. 

arsis vox quid denotat, I, 1071, A. B. 
Thecla virgo, Pauli discipula, I, 1067, A. 
Tbeodori martyris et sancti viri laudes, ΠΠ, 755 οἱ 


seqq. 
Theophilus Alexandrinus episcopus, 1I, 12:0 et 


"Thronus Dei super ventos qualiter debet intelligi, 1I, 
345, B. Thronus quid in Scripturis denotet, 1250, D. 
Thus Dei honori consecratum, et quare, 1, 898, 


Timor cum natura servitutis conjunctus οἱ iugatus, II, 

850, A. Timor Dei justus omnia exzquat, 1], 458, C 
saa ον aurea bonorum operum splendor, I, 
Tituli inscriptio quid denotet in psalmis, f, 511, 4. 

l'orcular officina vini quid, 1, 506, B. "Torcular consci- 
entia, 506, C. Pro Tor ibus, 1nscriptio psalmi, quid si- 
gnificet, 506, B ; 550, B. C. ) 
M ous martyribus iuflieta describuntur, 11, 943, 


INDEX ANALYTICUS. 


T'órum iu malis sternere quid, I, 847, D. 

Trahes domorum cedrinz quid denoteat, f, 858, B. C. 

Traditio sufficit sd demonsiratiomem eorum que ab 
Ecclesia creduntur, II, 654, B. C. 

Transfortnatio pet baptisinum quid, III, 595, € 

Trinitas probatur ex Seripturis, fif, 194, 195 et seqq. 
Trinitas immutabilis et inalterabitis eadem semper e, 
914, A. Trinitas unus est Deus, i1, 115 et eqq. Triuitsus 
mysterium astruitur, 1, 259, C. D; III, 1051. Τρία ος 
mysterium in se exprimit homo. I, 1550, B. C. 

i. duplex, alia mala, alia bona, secundum Deum, 


ο generatio resurrectionis ratiorem nos docet, ΤΠ, 


A. 

Troadius tuartyr, IIT, 950, C. 

Tuba, naturse divinus ptzdicatio, T, $75, A ; $79, A. 
Taba legalis, oratio, 11, 1127, A. : 

Tunice pellicezs 4 Deo protop!astis datse qvid dénote&t, 
T1, δὲ, C. Tunicam exuere quid significet, I, 1006, Α. 

Turris in qua WE spó'la suspendit David, quid nobis 
denotet , 1, 954, D, 955. : 

Turturis proprietas, I, 815, A. Turtur Joannes Bap'i 
sta, 871, A. 

U 


Ubera, bona virtutis divinos pro nobis, I, 179, B. Ubera 
meli«ta vino, quiliter intelligendum, 782, A. B. 

Umbra siarum Dei quid, 1, 586, C. D 

Uncini quid mystice, I, 590, D. 

Unguentum effusum quid mystice, 1, 153, C. D. Un- 
guentis fulcíri quid, 847, C. 

Unigeniti ad primogeniturh differentia qui, 1T, 499, 
C. D. Unigenitus Christus et tamen κών, dicitur, 
et quare, 6:8, C. D. Unigenitum Deum credere, Chri- 
$:jan*e pietatis caput et summa, 914, D. 

Unitas sponss quse, οἱ ejus nexus, I, 1118, A. B. 

Urne tabernaculi quinatn mystice; {, 386, C. 

Usurs 4 Sr Aeg sacra prohibitz, 111, 445, µη. 

Usurarii víta segnis et iusatisbilis, I1I, 4$8, A. 

V 


Valens imperator deceptus, If, 174, À ; Ecclesiam Dei 
vexabat, 287, C. 

Vanitas et vanum quiJ, I, 619, D. Vanftas vanitatom 
qu*e, 622, C. D. . 

Vates sancti quomodo numine afflaui, IT, 115, D. 

Vectes taberuactlí mystice in 1, 585, À. b. 

Venatio et varii illius modi, 1, 267, À. B. C. 

Vehatores capientes vulpes quinam sint, J, 822, C. D. 

Venter commotus in ipsum quid, 1, toil, b. C. Ventris 
καὶ in corpore Domini quid denotet, 1074, C. D, 
1075, A. B. 

Ver et putationis tempus quid, 1, 871, A. B. 

Verborum et nominum usus post hominum prodoctie- 
nem excogitatus est, I1, 965, C. D. 

Verbüm quid et quid spiritus, IIT, 194, Α. B. Verbum 
vitie iu mortuis efficax, ], 635, C. Verbum Dei vivens con- 
sistit, simp'ex. potens, etc., 1T, 14, 15; ex Scripturis pro- 
hatur, 19, B. Verbum Dei caro faetum et vari: ejus de- 
nominationes, I1, 137, B. C. Verbum quod in principio 
erat, non aliud quidquam preter Deum erat, sed et ipum 
Deus erat, ΙΙ, 626, B. C. Verbum primo carnem fecit, 
postea Verbum caro factum est, 638, B. Verbum paritur, 
pon creatur, 1I, 1294, D. Verbi diversa et precisra faci- 
nora, T, 1546, A. 

Vereeondta quid a pudore differt, et ejus effectus, 1, 

Vermis in quem mánna convertebatur quid, I, 576, B. 
Vermis qui non moritur quis, I], 106, A. 

Verrucs corporis et anims quie, 11, 55, D ; et quomodo 
curantur, 38, À. B. ies 

Vespera et creposculum qu et unde, Τ, 78, C. 

Vestiana femina nohilis, S. Macrins socia, III, 987, D. 

Vestimentorum spousss odor comparatus tiri, quare, |, 
959, D. 

Vestis talaris et effusa quid, I, $55, B. Vestes sacer- 
dotis in templi penetralia intrantis, 39, À. B. Vesuum 
mundities quid denotet, 374, H. 

Via ad delectationem cupiditas, 1, 458, B. Via Dominus, 
470, D. Via qua ad honesti inventiouem ducimur qua, 
11, 366, 3567. 

Videre iem slgniflcát quod habere, T, 1266, B. 

Vigilans rubore perfunditur, dormiens Vero pallescit, et 
quare, 1, 262, D. : ' 

Vinea paradisus, T, 798, C. Vinea quid rmnystice, 799, 
C. D. Vinea natura humafia, 882, D. 

Vini varie affectiones, 1. 659, 062. 

Virga Moysis in serpentem versa, I, 506, D ; ejas my- 








1269 


stica expositio, 585, C. Virgre Moysis effeetus mirabiles, 
li, 585, Α. B. Virga ÁAatonis sota floruit, 15525, D, et 
quid per boc mystice designatum, ibid. Virga οἱ bueulus 
consolatorius quid, I, 1051, B. C. Virga d.rectionis quid 
denotet, 1I, 1250, D. : ο 
Virginitas omni laude presestantior, III, 519 et )eqri 
divinse et incorpore; nalurse proprium et perfectum, 522 
et seqq. Virzinitas exempta est a mortis dominio. 1f, 
515, D ; in omnibus studiis vera spectatur, 582 et se 
Virginitas Maris incorrupta et integra iu peru, lI, 621, 
A ; per rubum ardentem significata, 11, 1155, B. C. 
Virtus media inter duo vitia, I, 971, A. Virtus dividitur, 
hon tamen miuvitur, 1195, €. D. Virtus cui deest vel ex- 
cedit conveniens mensura, non est virtus, 698, D. Virtus 
bonus odor Chrísti, 758, D. Virtus operationem przecedit, 
et pendet ος divin» voluntate, IT, 959, D. Virtus ab omni- 
bus animi potestatibus spectari debet, III, 387, C. Virtus 
sola, etiam perfecta, nihil omnino prodest ei qui in omni- 
bus virtutem non colit, 5390, B. In virtutis officio qui ali- 
qua ex parte peccat, ad bonum minime aptus est, $85, B ; 
a virtute ut aliquid est remotum, ita in periculo versatur, 
$85, Β. Virtutis amator quomodo possit viue honeste com- 
pos fieri, I. 455, B. C. Virtutis laus duplex, 930, B. C. Vir- 
tutis et vitii discrimen, II, 27, C. D. 
RD efüciens rerum termino circumscribente caret, Il, 


Visus sensus quid, et quomodo exerceatur, I, 151, D. 

Vita iu paradiso qus fuerit, I, 198, C; 286, A. Vita 
humana semper mutationi νο 9317, À. B. Vita hu- 
mana aranearum tela, 462, D. Vita humana in confinio 
honi et mali posita, 1291, D. Vita humana, bulla secun- 
dum Epicurum, 11, 22. B ; ab initio simplex et uniformis, 
N2, B. Vita ista quam vivimus, cumboui vita non congruit, 
Vif, 502 et seqq. Vita "S est via quse nos ducit ad 
hoc quod speramus, 518, C. Vita propria et conveniens 
intellectuali naturse quee, 511, A. Vita preseus semen fu- 
turz, $75, C. Vita perfecta inquo consistat, 1, 299 et seqq. 
Vita corporis οἱ vita animse qua, I, 625, A. B. C. Vita 
anims, Deum videre est, 11, 175, A. Vita superns na- 
turze charitas et dilectio, Il, 95, D. Vita beata et immor- 
talis que, 505, C. D; 506. Vita sacerdotis nuce figurata, 


ORDO NOVUS CUM VETERI COLLATUS, 


1210 


[, 418, C. Vite nostre tres impritnis facaltstes tanquam 
administrs, et qus sint; 1, 1212, C. D. Vitrze ratio accurata 
et perfecta qualiter acquiri potest, 111, 410, C εἰ seqq. 
Vite Christianz perfeciio in quo sita, 255 οἱ seqq. Vita 
Christiani tria declarant, et quie, 285, A. B. 

Vitia non sunt anima, sed quedam animse verrucz, 11], 


z Vitiositas quomodo igne purgatorio absumitur, II], 99, 


itis fertilis et spiritualis qus, T, 659, D. Vitis Qlorentis 
odor bene olens quid, 874, B. Vitis germen sive fructus 
virum nominatur et quare, 1I, 599, D. C. 

Voluntas in Deo quid sit, I, 70, A. Voluntas Del homi: 
num salus, {, 1165, A. Voluntaus liberunt arbiirénmn est 
p divino squalis, II, 525, B. 

σ]αρίαα serpens, [, 1170, A. B. Voluptis sni et 
eorporis differentia, 458, A. Voluptes omnais dolorem con- 
junctum habéot necesse est, IIT, 603, D. Voluptas pura 
quid, 555, D. Voluptatibus corporis servire nemo potest 
et lemperantiam Deo gratam assequi, 11, 598, C. A vo- 
luptatibuüs corpotis omni genere se abdicare debet, quí 
accuratam et perfectam vivendi rationem lenere idstltrit, 
$99, D. Voluptatum servus per necessorios usus vitiis 
aditum aperit, $27, C. D. 

Vovere prius, dein orare oportet, I. 1159, Α. 

Vox unde et qualiter formatur, 190, C. D. Vox sponsi 
er prophetas qusi, 862, D. Vox Verbi vox virtutis, 946, 
or Dominus non est essentia significativa, ut vuit Eu- 
nomius, If, 739 et seqq. Vox non alibi nisi in aere feri 
potest, II, 179, C. 

Vulnera dilectionis bona, I, 1045, B. C. 

Vulpes et vulpeculie ip Scriptura quse, I, 882, C. D. 


Z 


Er Ti Ws mutatione víte instituti pubhcasunt occidit, 
Zacharias baptismuin pr:xfiguravit, I]1, 594, B. Zacha- 

rias sacerdos simal et propheta, 1035, C ; 1138, 4. 
Ziphzei quinam et quos mystice denotent, 1, 567, 510. 
Zodiacus quid, 11, 95$, C. D. 





ORDO EDITIONIS NOV J£ 


Cum editione Morelliana anni 1638 colintus. 


Qua: siellula pramolantur, ea nunc primum inter Opera S. Gregorii N'yssenti comparent. 


EDITIONIS ΝΟΥΑ TOM. I. 


* Notitia ex Bibliotheca Fabricii, 9 
In Hexeemeron. 61 
De hominis opificio. 123 
]n verba : « Faciamus hominem, » etc. 958 
De vita Mosis. 298 
in Psalmos. 434 
In Ecclesiasten. 615 
In Cantica canticorum. 155 
De oratione Dominica. 1119 
De beatitudinibus. 1194 
In illud Apostoli : « Quando sibi subje- . 

cerit omnia, » etc. 1303 
De eo quid sit, « Ad imaginem et si- 

militadinem Dei. » 1327 

EDITIONIS NOVJE TOM. Il. 

* Andree Gallandii Monitum in S. Gre- 

gorii Nysseni scripta nonnulla que 

in duplici editione Operum S. Patris 

deerant. 1 
Oratio catechetica magna. 9 


EDITIONIS MORELLIANJE 


To 


8 


I. | pag. 1 


psp eer dr 


T 


|8 
E 


Tom. ΠΠ. A3 


1274 e. ά ORDO NOVUS CUM VETERI COLLATUS. 
T EDITIONIS MORELL. pag. 


De Ventriloqua. 

Quod non sint tres dii, ad Ablabium. 

De fide, ad Simplicium. 

Contra fatum. 

Adversus Grecos ex communibus no- 
tionibus. 

De anima. 

Epistola canonica ad Letoium Metile- 
nes episcopum. 

Contra Euriomium libri χπ. 

* Adversus Apollinarium, ex Bibliotheca 
Gallandii. 

Adversus eumdem. 

* Adversus Arium et Sabellium, ex Ang. 
Maii : Bibliotheca Nova Patrum. 

* Adversus Pneumatomachos Macedo- 
nianos. 


EDITIONIS NOV/E TOM. ΠΠ. 


De anima et resurrectione. 

De infantibus qui premature abripiun- 
tur, ad Ilierium. 

* ' Testimonia adversus Judaeos ex Veteri 
Testamento, ex Bibliotheca Gallandii. 

De sancta Trinitate, quod Spiritus 
sanctus sit Deus. 

(Legitur inter Epistolas S. Basilii Magni, 
ep. 189 ed. Maurin. et Patrologie 
hujusce tom. XXXII, ubi vide.) 

De differentia Essentia et Hy poslaseos, 
ad Petrum fratrem. 

(Est Basilii Magni epistola 38. Vide ubi 
supra. 

De anim4, ad Talianum. 

(Vide inter Opera S. Gregorii Thauma- 
turgi, aujusee Patrologie iom. X, 
col. 1139.) 

Quid nomen professiove Christianorum 
sibi velit, ad Harmonium. 

De perfectione Christiana, ad Olympium 
monachum. 

De proposito secundum Deum. 

Adversus eos qui castüigationes «gre 
ferunt. 

De virginitate. 

Adversus eos qui differunt Baptismum. 


Orationes et Epistole. 


Oratio contra usurarios, ex editione 
clar. viri Lud. de Sinner. 

De pauperibus amandis oratio I. 

De pauperibus amandis oratio Il. 

Contra fornicarios. 

Non esse dolendum ob eorum obitum 

| in fide obdormierunt. 

Exhortatio ad poenitentiam. 

(Est Asterii Amaseni. Vide tom. XL, 
col. 351.) 

In principium jejuniorum. 

(Ad Asterium etiam pertinet. Vide ubi 
supra, col. 370. ) 

In primos apostolos Petrum et Paulum. 

( Edidit Gretserus sub nomine Gregori 
Nysseni, sed est Maximi Planude. 
Deest in edit. Morelli.) 

Contra Manicheos. 

Oratio in suam ordinationem. 

De deitate Filii et Spiritus sancu. 

In dicm Luminum. 


Tom. 
Tom. 


Tom. 


II. 


. Ut. 


c AL 


. III. 


. Hl. 


Lad 


1! . 


255 


129 et 260 


617 
165 


24] 











4915 
ln Christi Resurrectionem — orationes 
quinque. 599 
In Ascensionem Christi. 689 
* pe Spiritu saneto sive in Pentecosten, 
ex Bibliotheca Gallandii. 695 
T:audatio S. Stephani protomartyris. 101 
* Laudatio altera ejusdem, ex Bibliotheca 
Gallandii. 121 
Encomium sancti martyris Theodori. 135 
Laudatio sanctorum quadraginta mar- 
tyrum. : 149 
Laudatio altera eorumdem. T13 
Oratio funebris in Basilium fratrem. 181 
Sermo de vita S. Ephreem Syri. 819 
Oratio funebris in Meletium Antiochice 
episcopum. 851 
Oratio consolatoria in funere Pulcherie. 863 
Oratio funebris Placillee imperatricis. — 877 
Oratio de vita S. Gregorii Thaumaturgi. 893 


Oratio de vita sanctee Macrinee. 959 

Epistola I, ad Flavianum. 

Epistola II, De iis qui adeunt Hierosoly- à 
100 


mam. 
Epistola TIT, Ad Eustathiam, Ambrosiam 
et Basilissam. 
* Epistolel1V-XXVI, ex Bibliotheca Gal- 
landii. 1026-1102 
* Fragmenta ex libris S. Gregorii deper- 
ditis. 1107 


Oratio in diem natalem Christi. 1127 
De occursu Domini, de Deipara Virgine 
et de justo Simeone. 1151 





ORDO RERUM. 





1971 


Tom. III 


EDITIONIS MORELL. pag. 389 - 
— A 


1111 
| 


μαμα μα ον ο ον —P € 


ORDO RERUM 
QUJ£ IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


Monitum in librum De'anima εἰ resurrectione. 9 
DE ANIMA ET RESURRECTIONE. n 
DE INFANTIBUS qui prsemature abripiuntur. 161 
TESTIMONIA ADVERSUS JUD/ROS. 193 
I — (Deest titulus)... 193 
HI. — De adventu Domini in carne. 199 
HI. — De Nativitate Christi ex Virgine. 201 
IV. — De miraculis que humana carne assumpta Do- 
minus editurus erat. 210 
V. — De proditione. 211 
v1. — De ione. 211 


vi. — Be cruce; et tenebris que in morte Christi i 


cL» sunt. 21 
VIII. — De Christi Resurrectione. 215 
IX. — De Ascensione. 218 
X. — De Gloria Ecclesise. 218 
XI. — De Cireumcisione. 218 
XII. — De sacriüciis. 219 
XIII. — De Sabbaü celebratione. 222 
XIV. — De Signi impressione. 222 
XV. — De Evangelio. 225 


AVI. — De incredulitate Judzorum et Ecclesia gen- 


tium. 
XVII. — Quod ante secundum Domini adventum ven- 
turus sít Elias. 230 
XVIII. — Quod vocandi Christiani. 250 
XIX. — Quod futurum erat ut turbaretur Herodes et 
gui cum ipso erant. 231 


XX. — De Baptismate. 254 
XXI. — De Domini in /Egyptum descensu. 251 
XXII. — De Spiritu sancto. 251 


DE SANCTA TRINITATE, quod Spiritus sanctius 2 

us. 9 

DE DIFFERENTIA ESSENTI/E ET HY ο ον 
| 5 


DE ANIMA. 2355 
DE PROFESSIÓNE CHRISTIANA. 351 
DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 5t 
DE INSTITUTO CHRISTIANO. 987 
DE CASTIGATIONE. 507 
DE YIRGINITATE. 518 


Ca». I. — Omni laude prsstantior Virginitas. 519 

Cav. II. — Divine et incorpores naturse proprium et 
perfectum Virginitauis officium. 933 

Car. HI. — Commemoratio difficuliatum ac molestia- 
rum quz e nuptiis exsistunt : qua in re demorstratur 
item is qui orationem hanc conscripsit, celebs non fuis- 
se. 

Ca». IV. — Quscunque in hoc vita eveniunt absurda, 
initium ab nuptiis habent. Qualis item esse debeat is qui 
hujus se vits societate abduxerit. 338 

Cap. V. — Animi integritatem, ejusque ab omnibus af- 
fectibus vacuitatem, corporis munditiis anteire λος 


45 


Ca». VI. — Elias et Joannes diligentem harum curam 
adbibuerunt. : 990 
Cap. VII. — Qui multis rerum curís distinetur, fleri 
non potest ut hicapimo sit perfeeto. — . 951 
€ar. VIII. — Nec matriinonium esse in rebus cand 
Lis. 
CAP. ΙΧ. — In omni re non facile commutari potest 
consuetudo. 958 
Ca». X. — Quid re vera expetendum. $59 
Car. XI. — Quemadmoduu: quis in consideratione vere 
honesti versari debeat. 563 
Car. Xll. — Neque a principio, neque natura inpatz 
suut homini alfecüones, sed ex coushio ipsi ως 


(αν. XIII. — Virginitatem exemptam esse murtis do- 
minio. $919 


Car. XIV. — In omnibus studiis vera virginitas gii 
9 


r. 
CA». XV. — Ut aliquid est a virtute remotum, ita in 
perículo versatur. . ,985 
Cap. XVl. — Ad bonum minime aptus est is qui au 
ex parte in virtutis oficio peccat. 
Ca». XVII. — Omnes animi potestates virtutem specta- 
re debent. $81 


Cae. XVII[. — Sola virtus, etiani perfecta, nihil omni- - 


no prodest ei qui in omnibus virtutem nonu colit. $90 
ap. XIX. — Mentio María Aaronis sororis, quasi dus 
quà hujus perfecti officii rationem inierit.. 95 
, Cap. X^. — Fieri non potest ut. corporis voluptatibus 
simu! quis serviat, et temperantiaun qua Deo grata sit 
assequatur. 598 
Cav. XXI. — Qui accuratam banc vivendi rationem te- 
nere instituit, ab omui corporis voluptatum genere se 
abdicare debet. 
Car. XXII. — Continentiam exercere non debemus plus 
quam oportet. . ο 404 
Ca». XXIIL. — Ad animi perfectionem tam impedit cor- 
poris obesitas, quam afflictatio immoderata. 406 
Car. XXIV. — Qui accuratam hanc vite rationem asse- 
qui vult, a perfecto viro erudiatur necesse est. 10 


DE BAPTISMO. 415 
ORATIONES. 451 
Contra Usurarios. 454 
| de Pauperibus amaudis, 454 
1 de Pauperibus amsandis. 4n 
Coutra Fornicarios. 490 
, De mortuis. 498 
Adbortatoria ad Ponitentiam. 940 
In priucipium je,uniorum. o3p 
In apostolos Petruin et Paulum. 
Contra Manicheeos, 541 
In suam ordinationem. 543 
De Deitate F'ilil et Spinitus sancti. b il 
in Baptismum Christi. "gl 
In Christi Resurr. ctionem (sunt quinque) 599 
]n Ascensionem Christi. 
De spiritu sancto. 695 
In S. Stephanum protomartyrem. 703 
In eumdem. 123 
D? S. Theodoro martyre. 155 


ORDO BERUM. 


In quadraginta Matiyres. 

In eosdem. 

[n laudem fratris Basilii. 

De Vita S. Patris Epbrsem Sri. 
De Meletio episcopo, 

In funere Puicheriz». 

In funere PJacills imperatricis. 
De Vita B. Gregori Thoumaturgi. 
De Yita S. Macring. 


EPISTOLAE. 


Kbisiola XXII. 
Epistola XXIII. 
Epistola XXIV. 
Epistola XIV. 
Epistola XXVI. 


FRAGMENTA. 

IN DIEM NATALEM. 

DE OCCURSU DOMINI, etc. 
VARIORUM NOTAE. 


In lib. De perfecta Christiani furma., 


In «tb. De Virginitate. 
In orat. de Pauperibus amandis. 


In decem syliog. contra Manichaos. 


1η orat. De sua ordinatione. 
— De sancto Baptismate. 

-- De Aesurrectioue. 

-— De Chaisti Ascensione. 
— De S. Stephano. 

— De S. Theodoro martyre. 
-- σα Ηλ 

-- .Mejet ο. 

— De Placilla. 

— [n diem natalem. 


In Epist. M" de euntibus Hierosol ymam, 


In Epist. (Ili) ad Eustathiam, Ambrosiam el ms 
) 


Index anelytieus. 
Ordo novus cum vet. collatys. 


FINIS TOMI QUADRAGESIMI SEXTI. 


1?50 
1369 


Ex iypis Migne, au Petit-Montrouge. 


Digitized by Google 


Digitized by Google
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats
